PDF

TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD
TS EN 60204-1
Nisan 2011
ICS 29.020
MAKİNALARDA GÜVENLİK - MAKİNALARIN ELEKTRİK

DONANIMI - BÖLÜM 1: GENEL KURALLAR
Safety of machinery - Electrical equipment of machines -

Part 1: General requirements
TS EN 60204-1 (2011) Standardı, EN 60204-1 (2006) standardı ile birebir aynı olup, Avrupa Elektroteknik
Standardizasyon Komitesi’nin (CENELEC, Avenue Marnix 17 B-1000 Brussels) izniyle basılmıştır.
Avrupa Standardlarının herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları Avrupa Elektroteknik
Standardizasyon Komitesi (CENELEC) ve üye ülkelerine aittir. TSE kanalıyla CENELEC’den yazılı izin
alınmaksızın çoğaltılamaz.
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın
uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.
− Bu standardı oluşturan İhtisas Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.
Kalite Sistem Belgesi

İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.
Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.
TSEK
Kritere Uygunluk Belgesi (TSEK Markası Kullanma Hakkı)
Kritere Uygunluk Belgesi; Türk Standardları bulunmayan konularda firmaların ürünlerinin ilgili uluslararası
standardlar, benzeri Türk Standardları, diğer ülkelerin milli standardları, teknik literatür esas alınarak Türk
Standardları Enstitüsü tarafından kabul edilen Kalite Faktör ve Değerlerine uygunluğunu belirten ve
akdedilen sözleşme ile TSEK Markası kullanma hakkı verilen firma adına düzenlenen ve üzerinde TSEK
Markası kullanılacak ürünlerin ticari Markası, cinsi, sınıfı, tipi ve türünü belirten geçerlilik süresi bir yıl olan
belgedir.
DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.
TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 29.020 TÜRK STANDARDI TS EN 60204-1/Nisan 2011
Ön söz
- Bu standard, CENELEC tarafından kabul edilen EN 60204-1: 2006 standardı esas alınarak, TSE
Elektrik İhtisas Grubu’nca TS 10316 EN 60204-1: 2005’in revizyonu olarak hazırlanmış ve TSE Teknik
Kurulu’nun 05 Nisan 2011 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar
verilmiştir.
- Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir.
- EN 60204-1 (2006) ile IEC 60204-1 (2005)’’te yapılan ortak değişiklikler metnin solunda düşey çizgiyle
gösterilmiştir.
- Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
İçindekiler
0 Giriş ........................................................................................................................................................... 1
1 Kapsam...................................................................................................................................................... 2
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ............................................................................................ 3
3 Terimler ve tarifler .................................................................................................................................... 7
3.1 Harekete geçirici ................................................................................................................................. 7
3.2 Ortam sıcaklığı .................................................................................................................................... 7
3.3 Bariyer ................................................................................................................................................. 7
3.4 Kablo tavası......................................................................................................................................... 7
3.5 Donanımlı kablo kanal sistemi ............................................................................................................ 7
3.6 Aynı anda oluşan ................................................................................................................................ 7
3.7 Boru..................................................................................................................................................... 7
3.8 Kontrol devresi (bir makinanın) ........................................................................................................... 7
3.9 Kontrol cihazı....................................................................................................................................... 7
3.10 Kontrol düzeni.................................................................................................................................. 8
3.11 Kontrollü durdurma .......................................................................................................................... 8
3.12 Doğrudan Temas............................................................................................................................. 8
3.13 Doğrudan açma çalışması (bir kontak elemanının)......................................................................... 8
3.14 Kapalı kanal ..................................................................................................................................... 8
3.15 Elektrikli çalışma alanı ..................................................................................................................... 8
3.16 Elektronik donanım.......................................................................................................................... 8
3.17 Acil durum durdurma cihazı............................................................................................................. 8
3.18 Acil durum devre dışı bırakma cihazı .............................................................................................. 8
3.19 Elektrikli kapalı çalışma alanı .......................................................................................................... 8
3.20 Mahfaza ........................................................................................................................................... 8
3.21 Donanım .......................................................................................................................................... 9
3.22 Eş potansiyel kuşaklama ................................................................................................................. 9
3.23 Açıktaki iletken bölüm...................................................................................................................... 9
3.24 Yabancı iletken bölüm ..................................................................................................................... 9
3.25 Arıza ................................................................................................................................................ 9
3.26 Hata ................................................................................................................................................. 9
3.27 Fonksiyonel kuşaklama ................................................................................................................. 10
3.28 Tehlike ........................................................................................................................................... 10
3.29 Dolaylı temas ................................................................................................................................. 10
3.30 Endüktif güç besleme sistemi ........................................................................................................ 10
3.31 Eğitilmiş kişi (elektrik konusunda).................................................................................................. 10
3.32 Ara kilit (güvenlik için).................................................................................................................... 10
3.33 Gerilimli bölüm ............................................................................................................................... 10
3.34 Makina harekete geçiricisi ............................................................................................................. 10
3.35 Makinalar, makina ......................................................................................................................... 10
3.36 İşaretleme ...................................................................................................................................... 11
3.37 Nötr iletkeni (sembolü N) ............................................................................................................... 11
3.38 Engel.............................................................................................................................................. 11
3.39 Aşırı akım....................................................................................................................................... 11
3.40 Aşırı yük (bir devrenin) .................................................................................................................. 11
3.41 Fiş-priz kombinasyonu................................................................................................................... 11
3.42 Güç devresi.................................................................................................................................... 11
3.43 Koruyucu kuşaklama ..................................................................................................................... 11
3.44 Koruyucu kuşaklama devresi......................................................................................................... 11
3.45 Koruma iletkeni .............................................................................................................................. 11
3.46 Yedekleme..................................................................................................................................... 12
3.47 Referans gösteriliş......................................................................................................................... 12
3.48 Risk................................................................................................................................................ 12
3.49 Koruyucu........................................................................................................................................ 12
3.50 Koruma .......................................................................................................................................... 12
3.51 İşletme seviyesi ............................................................................................................................. 12
3.52 Kısa devre akımı............................................................................................................................ 12
3.53 Yetiştirilmiş kişi (elektrik konusunda)............................................................................................. 12
3.54 Tedarikçi ........................................................................................................................................ 12

3.55 Anahtarlama cihazı........................................................................................................................ 12
3.56 Kontrolsüz durma .......................................................................................................................... 12
3.57 Kullanıcı ......................................................................................................................................... 12
4 Genel kurallar ......................................................................................................................................... 13
4.1 Genel................................................................................................................................................. 13
4.2 Donanımın seçimi ............................................................................................................................. 13
4.3 Elektrik beslemesi ............................................................................................................................. 14
4.4 Fiziksel çevre ve çalışma şartları ...................................................................................................... 15
4.5 Taşıma ve depolama......................................................................................................................... 16
4.6 Kaldırma tertibatı............................................................................................................................... 16
4.7 Montaj................................................................................................................................................ 16
5 Besleme giriş iletkeni bağlantı uçları, ayırma ve devre dışı bırakma düzenleri .................................... 16
5.1 Besleme giriş iletkeni bağlantı uçları................................................................................................. 16
5.2 Dış koruyucu topraklama sistemine bağlantı için bağlantı ucu ......................................................... 17
5.3 Beslemeyi ayırma (bağlantıyı kesme) cihazı .................................................................................... 17
5.4 Beklenmeyen çalıştırmanın önlenmesi için devre kesme cihazları................................................... 19
5.5 Elektrik donanımının ayrılması için kullanılan cihazlar...................................................................... 20
5.6 Yetkisiz, istenmeden ve/veya yanlışlıkla bağlantıya karşı koruma ................................................... 20
6 Elektrik çarpmalarına karşı koruma ..................................................................................................... 20
6.1 Genel................................................................................................................................................. 20
6.2 Doğrudan temasa karşı koruma........................................................................................................ 21
6.3 Dolaylı temasa karşı koruma............................................................................................................. 23
6.4 PELV’in kullanılması ile koruma........................................................................................................ 24
7 Donanımın korunması............................................................................................................................ 25
7.1 Genel................................................................................................................................................. 25
7.2 Aşırı akıma karşı koruma .................................................................................................................. 25
7.3 Motorların aşırı ısınmaya karşı korunması........................................................................................ 26
7.4 Olağan dışı sıcaklığa karşı koruma................................................................................................... 27
7.5 Beslemenin kesilmesi veya gerilimin azalması karşı koruma ve müteakiben eski değerine gelmesi28
7.6 Motorun aşırı hız koruması ............................................................................................................... 28
7.7 Toprak arızası/artık akım koruması .................................................................................................. 28
7.8 Faz sırası koruması........................................................................................................................... 28
7.9 Yıldırımdan veya anahtarlama ani akımlarından kaynaklanan aşırı gerilimlere karşı koruma ......... 28
8 Eş potansiyel kuşaklama....................................................................................................................... 29
8.1 Genel................................................................................................................................................. 29
8.2 Koruyucu kuşaklama devresi ............................................................................................................ 31
8.3 Fonksiyonel kuşaklama..................................................................................................................... 33
8.4 Yüksek kaçak akım etkilerini sınırlamak için tedbirler....................................................................... 33
9 Kontrol devreleri ve kontrol fonksiyonları........................................................................................... 33
9.1 Kontrol devreleri ................................................................................................................................ 33
9.2 Kontrol fonksiyonları.......................................................................................................................... 34
9.3 Koruyucu ara kilitler........................................................................................................................... 39
9.4 Arıza hâlinde kontrol fonksiyonları .................................................................................................... 39
10 Operatör ara birimi ve makinaya monte edilen kontrol cihazları................................................... 42
10.1 Genel ............................................................................................................................................. 42
10.2 Basmalı düğmeler.......................................................................................................................... 43
10.3 Gösterge ışıkları ve ekranları ........................................................................................................ 45
10.4 Işıklı basmalı düğmeler.................................................................................................................. 46
10.5 Döner kontrol cihazları................................................................................................................... 46
10.6 Yol verme cihazları ........................................................................................................................ 46
10.7 Acil durum durdurma cihazları....................................................................................................... 46
10.8 Acil durum kesme cihazları............................................................................................................ 46
10.9 Etkinleştirme kontrol cihazları........................................................................................................ 47
11 Kontrol düzeni: Yeri, montajı ve mahfazaları.................................................................................. 47
11.1 Genel kurallar ................................................................................................................................ 47
11.2 Yer ve montaj................................................................................................................................. 47
11.3 Koruma dereceleri ......................................................................................................................... 48

11.4 Mahfazalar, kapılar ve açıklıklar .................................................................................................... 49
11.5 Kontrol düzenine erişim ................................................................................................................. 50
12 İletkenler ve kablolar .......................................................................................................................... 50
12.1 Genel kurallar ................................................................................................................................ 50
12.2 İletkenler ........................................................................................................................................ 50
12.3 Yalıtım............................................................................................................................................ 51
12.4 Normal işletmede akım taşıma kapasitesi..................................................................................... 51
12.5 İletken ve kablo gerilim düşümü .................................................................................................... 52
12.6 Bükülgen kablolar .......................................................................................................................... 53
12.7 İletken telleri, iletken baralar ve kayar bilezik üniteleri .................................................................. 54
13 Kablaj uygulamaları............................................................................................................................ 55
13.1 Bağlantılar ve güzergâh................................................................................................................. 55
13.2 İletkenlerin tanıtılması.................................................................................................................... 56
13.3 Mahfazalar içinde kablaj ................................................................................................................ 58
13.4 Mahfazalar dışında kablaj.............................................................................................................. 58
13.5 Kanallar, bağlantı kutuları ve diğer kutular .................................................................................... 60
14 Elektrik motorları ve ilgili donanım ................................................................................................... 62
14.1 Genel kurallar ................................................................................................................................ 62
14.2 Motor mahfazaları.......................................................................................................................... 62
14.3 Motor boyutları............................................................................................................................... 62
14.4 Motor montajı ve bölmeleri ............................................................................................................ 62
14.5 Motor seçim kriterleri ..................................................................................................................... 62
14.6 Mekanik frenler için koruyucu cihazlar .......................................................................................... 63
15 Yardımcı donanım ve aydınlatma...................................................................................................... 63
15.1 Yardımcı donanımlar ..................................................................................................................... 63
15.2 Makina ve donamın mahalli aydınlatması ..................................................................................... 63
16 İşaretleme, uyarı işaretleri ve referans gösterilişler........................................................................ 64
16.1 Genel ............................................................................................................................................. 64
16.2 Uyarı işaretleri ............................................................................................................................... 64
16.3 Fonksiyonel tanıtma ...................................................................................................................... 65
16.4 Donanımın işaretlenmesi............................................................................................................... 65
16.5 Referans gösterilişler..................................................................................................................... 65
17 Teknik dokümantasyon...................................................................................................................... 65
17.1 Genel ............................................................................................................................................. 65
17.2 Temin edilecek bilgiler ................................................................................................................... 66
17.3 Bütün dokümantasyon için uygulanabilir kurallar .......................................................................... 66
17.4 Tesis dokümanları ......................................................................................................................... 66
17.5 Blok şemalar ve fonksiyon şemaları.............................................................................................. 67
17.6 Devre şemaları .............................................................................................................................. 67
17.7 İşletme el kitabı.............................................................................................................................. 67
17.8 Bakım el kitabı ............................................................................................................................... 68
17.9 Parça listesi ................................................................................................................................... 68
18 Doğrulama ........................................................................................................................................... 68
18.1 Genel ............................................................................................................................................. 68
18.2 Beslemenin otomatik ayrılması ile koruma için şartların doğrulanması ........................................ 68
18.3 Yalıtım direnci deneyleri ................................................................................................................ 71
18.4 Gerilim deneyleri............................................................................................................................ 72
18.5 Artık gerilimlere karşı korunma...................................................................................................... 72
18.6 Fonksiyon deneyleri....................................................................................................................... 72
18.7 Yeniden deneyden geçirme........................................................................................................... 72
Ek A TN sistemlerinde dolaylı temasa karşı koruma ................................................................................ 73
Ek B (Bilgi için) Makinaların elektrik donanımı için inceleme formu ....................................................... 76
Ek C (Bilgi için) Bu standardın kapsadığı makinalara örnekler................................................................ 80
Ek D (Bilgi için) Makinaların elektrik donanımı içindeki iletkenlerin ve kabloların akım taşıma
kapasiteleri ve aşırı akımdan korunmaları ........................................................................................ 82
Ek E (Bilgi için) Acil durum çalışma fonksiyonlarıyla ilgili açıklama ....................................................... 87

Ek F (Bilgi için) Bu standardın kullanımı için kılavuz ................................................................................ 88
Ek G (Bilgi için) Tipik iletken kesit alanlarının mukayesesi ...................................................................... 90
Ek ZA (Bilgi için) Bu standardda atıf yapılan uluslararası standardlara karşılık gelen Avrupa
standardları ....................................................................................................................................... 92
Ek ZZ (Bilgi için) AB Direktiflerinin temel gereksinimlerinin izlenmesi ................................................... 96
Kaynaklar........................................................................................................................................................ 97
İndeks ............................................................................................................................................................. 99
Makinalarda güvenlik - Makinaların elektrik donanımı -

Bölüm 1: Genel kurallar
0 Giriş
Bu standardda makinaların elektrik donanımı ile ilgili olarak aşağıdaki hususları iyileştirecek kurallar ve
öneriler bulunmaktadır:
− Kişiler ve malların güvenliği,
− Kontrol tepkilerinin tutarlılığı,
− Bakım kolaylığı.
Bu standardın kullanımındaki ilave kılavuz Ek F’de verilmiştir.
Şekil 1, bir makina ve ilgili donanımının çeşitli elemanlarının aralarındaki ilişkilerin anlaşılmasına yardımcı
olmak üzere verilmiştir. Şekil 1, tipik bir makinanın ve bu standardda sözü edilen elektrik donanımının çeşitli
elemanlarını gösteren ilgili donanımın tam blok diyagramıdır. Parantez içindeki rakamlar bu standarddaki
madde numaralarıdır. Şekil 1’den, güvenlik koruyucuları alet/edevat, yazılım ve dokümantasyon dâhil, birlikte
ele alınan elemanların tümünün makinayı oluşturduğu ve genellikle en az bir gözetimli kontrol seviyesiyle
birlikte çalışan bir veya daha çok makinanın bir imalat sistemini veya hücresini teşkil ettiği anlaşılmaktadır.
1
Şekil 1 - Tipik bir makinanın blok diyagramı
1 Kapsam
Bu standard, çalışır durumdayken elle taşınamayan makinalara (koordineli biçimde birlikte çalışan makinalar
grubu dâhil) ait elektrik, elektronik ve programlanabilir elektronik donamlarının ve sistemlerinin
uygulamalarını kapsar.
Not 1 - Bu standard, bir uygulama standardıdır ve teknolojik gelişmeleri sınırlamayı veya engellemeyi
amaçlamaz.
2
Not 2 - Bu standardda “elektrik” terimi, elektriksel, elektronik ve programlanabilir elektronik hususları

birlikte ifade eder (örneğin, “elektrik donanımı”; elektrikli, elektronik ve programlanabilir elektronik
donanım anlamına gelir).
Not 3 - Bu standardda “kişi” terimi herhangi bir kişiyi ifade eder ve söz konusu makinanın kullanılması ve
bakımı için görevlendirilen ve bu yönde kullanıcı veya onun temsilcisi/temsilcileri tarafından kendisine
talimat verilen kişileri de kapsar.
Bu standardın kapsadığı donanım, makinanın elektrik donanımına besleme hattının bağlantı noktasında
başlar (Madde 5.1’e bakılmalıdır).
Not 4 - Binalardaki elektrik besleme tesisatıyla ilgili kurallar, IEC 60364 standard serisinde verilmiştir.
Bu standard, alternatif akım (a.a.) için 1000 V’u ve doğru akım (d.a.) için 1500 V’u aşmayan anma besleme
gerilimleri ve 200 Hz’i aşmayan anma besleme frekansı ile çalışan elektrik donanımına veya elektrik
donanımının bölümlerine uygulanır.
Not 5 - Daha yüksek gerilimler için IEC 60204-11’e bakılmalıdır.
Bu standard, kişilerin elektrik dışındaki tehlikelerden korunması için diğer standardlar veya yönetmeliklerin
gerekli gördüğü veya istediği bütün kuralları (örneğin, koruyuculuk, ara kilitleme veya kontrol) kapsamaz. Her
makine tipinin yeterli güvenliğinin sağlaması için kendine has kuralları bulunmalıdır.
Bu standard, özellikle Madde 3.35’te tarif edilen makinaların elektrik donanımını kapsar, ancak bununla
sınırlı değildir.
Not 6 - Bu standard kapsamında bulunabilen elektrik donanımının ait olduğu makina örneklerinin listesi
Ek C’de verilmiştir.
Bu standard;
- Açık havada kullanım için amaçlanan (bina veya diğer koruyucu yapıların dışında),
− Patlaması muhtemel malzemenin işlenmesi veya üretiminde kullanılan (boya veya talaş gibi),
− Patlaması ve/veya yanması muhtemel atmosferde kullanım için amaçlanan,
− Bazı malzemelerin kullanımında veya üretiminde özel riskleri bulunan,
− Maden ocaklarında kullanılması amaçlanan,
− Dikiş makinaları ünitelerinde ve sistemlerinde kullanılan,
Not 7 – Dikiş makinaları için IEC 60204-31’e bakılmalıdır.
− Kaldırma makinalarında kullanılan
Not 8 – Kaldırma makinaları için IEC 60204-32’ye bakılmalıdır.
makinaların elektrik donanımına uygulanabilecek ilave ve özel kuralları belirtmez.
Elektrik enerjisinin doğrudan bir iş aleti olarak kullanıldığı güç devreleri bu standardın kapsamı dışındadır.
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır.
Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen
atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması
şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi halinde en son baskısı
kullanılır.
3
EN, ISO, IEC Adı TS No1) Adı

vb. No (İngilizce) (Türkçe)
IEC 60034-1 Rotating electrical machines - Part 1: TS 3205 Döner elektrik makinaları - Bölüm
Rating and performance EN 60034-1 1:Beyan değerleri ve performans
IEC 60034-5 Rotating electrical machines - Part 5: TS 3209 Döner elektrik makinaları - Bölüm
Degrees of protection provided by the IEC 60034-5 5: Döner elektrik makinalarının
integral design of rotating electrical bütün tasarımı tarafından sağlanan
machines (IP code); Classification koruma dereceleri (IP kodu) -
Sınıflandırma
IEC 60034-11 Rotating electrical machines - Part 11: TS EN 60034- Döner elektrik makinaları - Bölüm
Thermal protection 11 11: Isıl koruma
IEC 60072-1 Dimensions and output series for TS 732 Ayaklı döner elektrik makinelerinin
rotating electrical machines - Part 1: TS 731 boyutları ve anma güçleri
Frame numbers 56 to 400 and flange
numbers 55 to 1080
IEC 60072-2 Dimensions and output series for TS 732 Ayaklı döner elektrik makinelerinin
rotating electrical machines - Part 2: TS 731 boyutları ve anma güçleri
Frame numbers 355 to 1000 and flange
numbers 1180 to 2360
IEC 60073:2002 Basic and safety principles for man- TS 2575 Gösterge cihazları ve harekete
machine interface, marking and EN 60073 geçirme elemanları için kodlama
identification – Coding principles for prensipleri - İnsan-makine ara
indicators and actuators yüzü, işaretleme ve tanıtma için
temel ve güvenlik prensipleri
IEC 60309-1: Plugs, socket-outlets and couplers for TS 7205 Fişler, prizler ve ara fiş-prizler -
1999 industrial purposes - Part 1: General EN 60309-1 Sanayide kullanılan - Bölüm 1:
requirements Genel özellikler
IEC 60364-4- Electrical installations of buildings - Part TS HD 60364- Alçak gerilim elektrik tesisleri –
41: 2001 4-41: Protection for safety; Protection 4-41 Bölüm 4 - 41: Güvenlik için koruma
against electric shock – Elektrik çarpmasına karşı koruma
IEC 60364-4- Electrical installations of buildings – Part TS IEC 600364- Binalarda elektrik tesisatı - Bölüm
43: 2001 4-43: Protection for safety – 4-43 4-43: Güvenlik koruması - Aşırı
Protection against overcurrent akıma karşı koruma
IEC 60364-5- Electrical installations of buildings – Part - -
52: 2001 5-52: Selection and erection of
electrical equipment – Wiring systems
IEC 60364-5- Electrical installations of buildings – Part TS HD 60364- Alçak gerilim elektrik tesisleri –
53: 2002 5-53: Selection and erection of electrical 5-534 Bölüm 5-53: Elektriksel teçhizatın
equipment – Isolation, switching and seçilmesi ve montajı – Ayırma,
control anahtarlama ve kontrol – Kısım
534:Aşırı gerilimlere karşı koruma
düzenleri
IEC 60364-5- Electrical installations of buildings – Part TS HD 60364- Alçak gerilim elektrik tesisleri –
54: 2002 5-54: Selection and erection of 5-54 Bölüm 5-54: Elektriksel teçhizatın
electrical equipment – Earthing seçilmesi ve montajı – Topraklama
arrangements, protective conductors düzenlemeleri, koruyucu iletkenler
and protective bonding conductors ve koruyucu kuşaklama iletkenleri
IEC 60364-6- Electrical installations of buildings - Part TS HD 384.6.61 Binalarda elektrik tesisatı - Bölüm
61: 2001 6-61: Verification; Initial verification S1 6: Doğrulama grup 61: Başlangıç
doğrulaması
IEC 60417-DB: Graphical symbols for use on TS IEC 60417 Donanım üzerinde kullanılan grafik
2002 2 equipment DATA BASE* semboller - Bölüm 1: Genel bilgiler
ve uygulama
1)
TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. *işaretli
olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır.
4
EN, ISO, IEC Adı TS No Adı

IEC 60439-1: Low-voltage switchgear and control TS EN 61439-1 Alçak gerilim anahtarlama ve
1999 gear assemblies - Part 1: Type-tested kontrol düzeni donanımları – Bölüm
and partially type-tested assemblies 1: Genel kurallar
IEC 60445: Basic and safety principles for man- TS EN 60445* İnsan-makine arayüzü, işaretlemesi
1999 machine interface, marking and ve tanıtımı için temel ve güvenlik
identification - Identification of prensipleri – Bir alfanümerik sistem
equipment terminals and of terminations için genel kurallar dahil, cihaz
of certain designated conductors, bağlantı uçlarının ve özel gösterimli
including general rules for an iletkenlerin bağlantılarının tanıtımı
alphanumeric system
IEC 60446: Basic and safety principles for man- TS 3476 EN İnsan-makine arabirimi için temel
1999 machine interface, marking and 60446 prensipler ve emniyet prensipleri -
identification - Identification of İşaretleme ve tanıtım - Renkler
conductors by colours or numerals veya rakamlarla iletkenlerin
tanıtılması
IEC 60447: Man-machine interface (MMI); actuating TS EN 60447 İnsan-makina ara yüzü için temel
2004 principles ve güvenlik prensipleri işaretleme
ve tanıtma – Harekete geçirme
prensipleri
IEC 60529: Degrees of protection provided by TS 3033 EN Mahfazaların koruma dereceleri (IP
1999 enclosures (IP code) 60529 kodu)
IEC 60617-DB: Graphical symbols for diagrams TS IEC 60617 Diyagramlarda kullanılan grafik
2001 3 DATA BASE * semboller
IEC 60621-3: Electrical installations for outdoor sites TS 4462 Elektrik tesisatları - Ağır çevre
1979 under heavy conditions (including IEC 60621-3 şartları altında bina dışında
opencast mines and quarries). Part 3 : kullanılan (açık maden ocakları ve
General requirements for equipment taş ocakları dâhil) - Bölüm 3:
and auxiliaries Cihazlar ve yardımcı ekipmanlar
için genel kurallar
IEC 60664-1: Insulation coordination for equipment TS EN 60664-1 Yalıtım koordinasyonu – Alçak
1992 within low-voltage systems; Part 1: gerilim sistemlerinde kullanılan
principles, requirements and tests donanımlar için - Bölüm 1: İlkeler,
kurallar ve deneyler
IEC 60947-1: Low-voltage switchgear and controlgear TS EN 60947-1 Alçak gerilim anahtarlama düzeni
2004 – Part 1: General rules ve kontrol düzeni - Bölüm 1: Genel
kurallar
IEC 60947-2: Low-voltage switchgear and control TS EN 60947-2 Alçak gerilim anahtarlama düzeni
2003 gear - Part 2: Circuit-breakers ve kontrol düzeni - Bölüm 2: Devre
kesiciler
IEC 60947-3: Low-voltage switchgear and control TS EN 60947-3 Alçak gerilim anahtarlama ve
1999 gear - Part 3: Switches, disconnectors, kontrol düzenleri - Bölüm 3:
switch-disconnectors and fuse- Anahtarlar, ayırıcılar, ayırıcı
combination units anahtarlar ve eriyen telli sigorta
birleşimi üniteleri
IEC 60947-5-1: Low-voltage switchgear and control TS EN 60947-5- Alçak gerilim anahtarlama ve
2003 gear - Part 5-1: Control circuit devices 1 kontrol düzenleri- Bölüm 5-1: Devre
and switching elements - kontrol cihazları ve anahtarlama
Electromechanical control circuit elemanları - Elektromekanik devre
devices kontrol cihazları
IEC 60947-7-1: Low-voltage switchgear and control TS EN 60947-7- Alçak gerilim anahtarlama düzeni
2002 gear - Part 7-1: Ancillary equipment; 1 ve kontrol düzeni - Bölüm 7-1:
Terminal blocks for copper conductors Yardımcı donanım - Bakır iletkenler
için bağlantı ucu birimleri
IEC 61082-1: Preparation of documents used in TS EN 61082- Elektroteknikte kullanılan
1991 electrotechnology – Part 1: General 1* dokümanların hazırlanması - Bölüm
requirements 1: Genel kurallar
1993 electrotechnology – Part 2: 1* dokümanların hazırlanması - Bölüm
Functionoriented diagrams 1: Genel kurallar
5

1993 electrotechnology – Part 3: Connection 1* dokümanların hazırlanması - Bölüm
diagrams, tables and lists 1: Genel kurallar
1996 electrotechnology – Part 4: Location 1* dokümanların hazırlanması - Bölüm
and installation documents 1: Genel kurallar
IEC 61140: Protection against electric shock – TS EN 61140 Elektrik çarpmasına karşı koruma –
2001 Common aspects for installation and Tesisat ve donanım için ortak
equipment özellikler
61310 Safety of machinery – Indication, TS EN 61310-1* Makinalarda güvenlik - Gösterim,
(bütün marking and actuation TS EN 61310-2* işaretleme ve harekete geçirme
bölümler) TS EN 61310-3*
IEC 61346 Industrial systems, installations and TS EN 61346-1 Sanayi sistemleri, yerleşimleri ve
(bütün equipment and industrial products - TS EN 61346-2 donanımları ve sanayi mamulleri -
bölümler) Structuring principles and reference Yapılandırma prensipleri ve
designations referans gösterimler
IEC 61557-3: Electrical safety in low voltage TS EN 61557-3 Alçak gerilim dağıtım sistemlerinde
1997 distribution systems up to 1000 V a.c. elektriksel güvenlik - 1000 V a.a. ve
and 1500 V d.c. – Equipment for testing, 1500 V d.a.’ya kadar - Koruyucu
measuring or monitoring of protective düzenlerin denenmesi, ölçülmesi
measures – Part 3: Loop impedance veya izlenmesi ile ilgili donanımlar -
Bölüm 3: Döngü empedansı
IEC 61558-1: Safety of power transformers, power TS EN 61558-1 Güç transformatörleri, güç
1997 supply units and similar – Part 1: kaynakları, reaktörler ve benzeri
A1: 1998 General requirements and tests ürünlerin güvenliği - Bölüm 1:
Genel kurallar ve deneyler
IEC 61558-2-6 Safety of power transformers, power TS EN 61558- Güç transformatörlerinin, güç
supply units and similar – Part 2-6: 2-6* besleme birimlerinin ve
Particular requirements for safety benzerlerinin güvenliği – Bölüm 2-
isolating transformers for general use 6: Genel kullanım amaçlı güvenlik
ayırma transformatörleri için özel
kurallar
IEC 61984: Connectors – Safety requirements and TS EN 61984 Bağlayıcılar - Güvenlik kuralları ve
2001 tests deneyler
IEC 62023: Structuring of technical information and TS EN 62023 Teknik bilgi ve dokümantasyonun
2000 documentation yapılandırılması
IEC 62027: Preparation of parts lists TS EN 62027 Parça listelerinin hazırlanması
2000
IEC 62061: Safety of machinery – Functional safety TS EN 62061* Makina güvenliği - Güvenliğe ilişkin
2005 of safety-related electrical, electronic elektrik, elektronik ve
and programmable electronic control programlanabilir elektronik kontrol
systems sistemlerinin fonksiyonel güvenliği
IEC 62079: Preparation of instructions – Structuring, TS EN 62079 Talimatların hazırlanması -
2001 content and presentation Yapılandırma, kapsam ve sunum
ISO 7000: 2004 Graphical symbols for use on TS 11060 Grafik semboller - Fihristleme ve
equipment; index and synopsis kısa gösterim çizelgeleri
ISO 12100-1: Safety of machinery – Basic concepts, TS EN ISO Makinalarda güvenlik - Temel
2003 general principles for design – Part 1: 12100-1 kavramlar, tasarım için genel
Basic terminology, methodology prensipler - Bölüm 1: Temel
terminoloji, metodoloji
ISO 12100-2: Safety of machinery – Basic concepts, TS EN ISO Makinalarda güvenlik – Temel
2003 general principles for design – Part 2: 12100-2* kavramlar, tasarım için genel
Technical principles prensipler – Bölüm 2: Teknik
prensipler
ISO 13849-1: Safety of machinery – Safety-related TS EN ISO Makinelerde Güvenlik - Kumanda
1999 parts of control systems – Part 1: 13849-1/AC* sistemlerinin güvenlikle ilgili
General principles for design kısımları - Bölüm 1: Tasarım için
genel prensipler
6

ISO 13849-2: Safety of machinery – Safety-related TS EN ISO Makinalarda güvenlik - Kumanda
2003 parts of control systems – Part 2: 13849-2* sistemlerinin güvenlikle ilgili
Validation bileşenleri -Bölüm 2: Çalışmakta
olduğunun doğrulanması
ISO 13850: Safety of machinery – Emergency stop TS EN ISO Makinelerde güvenlik - Acil
1996 – Principles for design 13850* durumlarda durdurma teçhizatı -
Tasarım prensipleri
3 Terimler ve tarifler
Bu standardın amaçları bakımından aşağıdaki terimler ve tarifler uygulanır:
3.1 Harekete geçirici

Haricî el hareketinin uygulanacağı cihaz bölümü.
Not 1 - Harekete geçirici, tutamak, düğme, basmalı düğme, makara, piston vb. biçimlerinde olabilir.
Not 2 - Bir haricî harekete geçirme kuvveti gerektirmeyen ancak yalnızca bir hareketi gerektiren bazı
harekete geçirme düzenleri de vardır.
Not 3 - Ayrıca Madde 3.34’e bakılmalıdır.
3.2 Ortam sıcaklığı

Donanımın kullanıldığı yerdeki hava veya diğer ortamın sıcaklığı.
3.3 Bariyer
Olağan erişim doğrultusunda doğrudan temasa karşı korunmayı sağlayan bölüm.
3.4 Kablo tavası

Kesintisiz bir tabanı ve yükseltilmiş kenarları bulunan ve üzeri kapalı olmayan bir kablo taşıyıcı.
Not - Kablo tavası delikli veya deliksiz olabilir.
[IEV 826-15-08]
3.5 Donanımlı kablo kanal sistemi

Yalıtılmış iletkenlerin, kabloların, kordonların tamamen kuşatılması ve diğer elektrik donanımını
yerleştirilmesi için amaçlanan, tabanında açılabilir bir kapak bulunan kapalı mahfazalar sistemi.
3.6 Aynı anda oluşan

Müşterek çalışan. Aynı anda (fakat senkronize olması gerekmeyen) harekete geçirilen şartta bulunan iki
veya daha çok kontrol cihazının durumunun açıklanmasında kullanılır.
3.7 Boru
Elektrik tesisatındaki yalıtılmış iletkenlerin veya kabloların çekilmelerine ve değiştirilmelerine izin veren
tesisat kabloları sisteminin kesit alanı dairesel olan veya olmayan kapalı bir bölümü.
Not - Borular, yalıtımlı iletkenlerin ve/veya kabloların yalnızca içlerinden çekilmesine imkan verecek, ancak
yanal olarak sokulmasına izin vermeyecek şekilde yeterli kapalı olarak eklenmiş olmalıdır.
[IEV 826-06-03]
3.8 Kontrol devresi (bir makinanın)

Makinanın veya elektrik donanımının izleme dâhil kontrolünde kullanılan devre.
3.9 Kontrol cihazı

Kontrol devresine bağlı olan ve makinanın çalışmasının kontrolünde kullanılan cihaz (örneğin; konum
algılayıcıları, elle kontrol edilen anahtar, röle, kontaktör, manyetik olarak çalışan vanalar).
7
3.10 Kontrol düzeni

Prensip olarak elektrik enerjisi tüketen donanımın kontrolü için öngörülen; kontrol, ölçme, koruma ve ayar
donanımı, bu tür cihazlara ve donanıma birleşik olan bağlantı düzenleri, yardımcı cihazları, mahfazaları,
taşıyıcıları ile birlikte anahtarlama cihazları ve bunların kombinasyonları.
[IEV 441-11-03, değiştirilmiş]
3.11 Kontrollü durdurma

Durdurma işlemi sırasında makinanın harekete geçiricilerinin enerjilerini koruyarak, makina hareketinin
durdurulması.
3.12 Doğrudan temas

İnsanların veya canlı hayvanların gerilimli bölümler ile teması.
[IEV 826-12-03]
3.13 Doğrudan açma çalışması (bir kontak elemanının)

Esnek olmayan elemanlar üzerinden harekete geçirme anahtarının belirli bir hareketinin doğrudan sonucu
olarak kontak ayrılmasının sağlanması (örneğin, yaylara bağımlı olmadan).
[IEC 60947-5-1 Madde K.2.2]
3.14 Kapalı kanal

Elektrik iletkenlerinin, kabloların ve baraların tutulması ve korunması için özel olarak tasarımlanan kapalı
olan kanal.
Not – Borular (Madde 3.7), donanımlı kablo kanal sistemleri ve zemin altı kanallar kapalı kanal tipleridir.
3.15 Elektrikli çalışma alanı

Bir anahtarın veya aletin kullanılması gerekmeksizin açılan bir kapıdan veya kaldırılan bir bariyerden
yalnızca yeterli beceriye sahip olan veya bu yönde kendisine talimat verilmiş olan kişilerin erişimi için
amaçlanmış ve açıkça uygun ikaz işaretleriyle işaretlenmiş elektrikle çalışan donanım için ayrılmış oda veya
yer.
3.16 Elektronik donanım

Çalışması elektronik cihaz ve bileşenlere bağlı olan devreleri bulunan elektrik donanımının bölümü.
3.17 Acil durum durdurma cihazı

Acil durumda durdurma fonksiyonunu başlatmak için kullanılan elle harekete geçirilen kontrol cihazı.
[ISO 13850, Madde 3.2]
Not - Ek E’ye bakılmalıdır.
3.18 Acil durum devre dışı bırakma cihazı

Elektrik çarpması riski veya elektrikten kaynaklanan başka bir riski olan bir tesisin tamamının veya bir
bölümünün elektrik enerjisi beslemesini kesmek amacıyla kullanılan elle harekete geçirilen kontrol cihazı.
Not - Ek E’ye bakılmalıdır.
3.19 Elektrikli kapalı çalışma alanı

Bir anahtarın veya aletin kullanılması ile açılan bir kapıdan veya kaldırılan bir bariyerden yalnızca yeterli
beceriye sahip olan veya bu yönde kendisine talimat verilmiş olan kişilerin erişimi için amaçlanmış ve açıkça
uygun ikaz işaretleriyle işaretlenmiş elektrikle çalışan donanım için ayrılmış oda veya yer.
3.20 Mahfaza
Donanımın belirli dış etkilere ve herhangi bir yönde doğrudan temasa karşı korunmasını sağlayan bölümü.
8
Not - Yürürlükteki IEV’den alınan bu tarif için bu standardın kapsamına göre aşağıdaki açıklamalar
gerekmektedir (IEC 60529 Madde 3.1):
a) Mahfazalar, kişilerin ve canlı hayvanların tehlikeli bölümlere erişimine karşı korumayı sağlar,
b) Belirlenmiş deney sondalarının geçmesini engellemeye veya sınırlamaya uygun bariyerler,

biçimlendirilmiş açıklıklar veya herhangi diğer vasıtalar (mahfazaya bağlı olan veya kapalı
donanımı teşkil eden) bir anahtar veya alet kullanılmaksızın çıkartılabilenlerin dışında,
mahfazanın bir bölümü sayılırlar.
c) Bir mahfaza,
− Makina üzerine monte edilen veya makinadan ayrı bir kabin veya kutu,
− Makina yapısı içinde kapalı bir hacmi olan bir hücre,
olabilir.
3.21 Donanım
Makinaların elektrik donanımına bağlı olarak veya bir bölümü olarak kullanılan malzeme, bağlantı parçaları,
cihazlar, bileşenler, aksesuarlar, aletler ve benzerleri.
3.22 Eş potansiyel kuşaklama

Eş potansiyelliği gerçekleştirmek için amaçlanan iletken bölümler arasındaki elektriksel bağlantıların
yapılması.
[IEV 195-1-10]
3.23 Açıktaki iletken bölüm

Dokunulabilen ve normal çalışma şartlarında gerilimli olmayan, ancak arıza durumlarında gerilimli hâle
gelebilen elektrik donanımının iletken bölümü.
3.24 Yabancı iletken bölüm

Bir elektrik tesisatının bölümünü oluşturmayan, ancak, genel olarak toprak potansiyeli bulunabilen iletken
bölüm.
3.25 Arıza
Bir elemanın kendisinden istenilen fonksiyonu yerine getirme yeteneğinin sona ermesi.
Not 1 - Arızadan sonra elemanda bir hata vardır.
Not 2 – “Arıza” bir olaydır ve bir durum olan “hata”dan farklıdır.
Not 3 - Bu kavram, yalnızca yazılımdan meydana gelen elemanlara açıklandığı şekliyle uygulanmaz.
[IEV 191-04-01]
Not 4 – Uygulamada arıza ve hata terimleri birbirinin yerine kullanılır.
3.26 Hata
Koruyucu bakım veya diğer planlı işlemler sırasında olan veya dış kaynakların kesilmesinden doğanlar
dışında, elemanın istenilen fonksiyonu yerine getirememesi ile karakterize edilen durumu.
Not 1 - Hata genellikle elemanın kendisinin arıza yapmasının sonucudur, ancak önceden arıza yokken de
meydana gelebilir.
Not 2 – İngilizcede “hata” terimi ve tarifi IEV 191-05-01’de verilenlerle özdeştir. Makine için kullanılması
durumunda, bu tarifte gözüken “panne” ve “fehlzustand” terimlerinden ziyade Fransızcada “defaut”
terimi ve Almanca’da “fehler” terimi kullanılır.
9
3.27 Fonksiyonel kuşaklama

Elektrik donanımının uygun fonksiyonu için gerekli eş potansiyel kuşaklama.
3.28 Tehlike
Sağlık bakımından yaralanmaya veya hasara sebep olabilen muhtemel kaynak.
Not 1 - Tehlike terimi, muhtemel zararın (örneğin, elektrik çarpma tehlikesi, kesilme tehlikesi, zehirlenme
tehlikesi, yangın tehlikesi) yapısını ve kaynağını (örneğin, mekanik tehlike, elektriksel tehlike)
açıklamak için nitelendirilebilir.
Not 2 - Bu tarifte tehlike aşağıdakiler için öngörülür:
- Ya makinanın amaçlanan kullanımı sırasında kalıcı olabilir (örneğin, tehlikeli hareketli elamanların
hareketi, ark kaynağı aşamasında elektrik arkı, sağlıksız duruş, gürültü yayılımı, yüksek sıcaklık),
- Veya beklenmedik bir biçimde görülebilir (örneğin, patlama, istenmeyen/beklenmeyen yol
vermenin sonucu olarak çarpma, kırılma sonucunda fırlama, hızlanma/yavaşlama sonucu olarak
düşme).
[ISO 12100-1 Madde 3.6, değiştirilmiş]
3.29 Dolaylı temas

Arıza durumlarında gerilimli hale gelen açıktaki iletken bölümlerle kişilerin veya canlı hayvanların teması.
3.30 Endüktif güç besleme sistemi

İzleme dönüştürücüsü ve izleme iletkeni dâhil olmak üzere, bir veya daha fazla toplayıcı/toplayıcılar ve ilgili
toplayıcı dönüştürücüsü/dönüştürücülerinin baştan başa hareket edebildiği galvanik veya mekanik kontak
olmaksızın örneğin hareketli bir makinaya elektrik gücü aktarmak için olan endüktif güç aktarma sistemi.
Not – İzleme iletkeni ve toplayıcı, sırasıyla bir transformatörün primer ve sekonderine benzer.
3.31 Eğitilmiş kişi (elektrik konusunda)

Elektriğin meydana getirebileceği tehlikelerden kaçınmak ve riskleri önleyebilmek için muktedir duruma
getirilmek üzere, elektrik konusunda deneyimli kişilerce yeterli olarak bilgilendirilen veya yönlendirilen kişi.
3.32 Ara kilit (güvenlik için)

Koruyucunun/koruyucuların veya cihazın/cihazların kontrol sistemine ve/veya makinaya elektrik enerjisi
beslemesinin tamamına veya bir bölümüne ara bağlantısını sağlayan düzenleme.
3.33 Gerilimli bölüm

Nötr iletkeni dâhil ancak genel kabule göre PEN iletkeni hariç, normal kullanımda enerjilenmesi amaçlanan
bir iletken veya iletken bölüm.
Not - Bu terim, kesin olarak elektrik çarpma riski olduğunu ifade etmez.
3.34 Makina harekete geçiricisi

Makinanın hareketine etki etmek için kullanılan güç mekanizması.
3.35 Makinalar, makina

Özellikle bir malzemenin işlenmesi, işleme tabi tutulması, hareket ettirilmesi veya paketlenmesi gibi belirli bir
uygulama için bir araya getirilmiş uygun makinayı harekete geçiricileri, kontrol ve güç devreleri ile birlikte en
az biri hareketli birbiri ile irtibatlı parçalar veya bileşenlerden oluşan sistem.
“Makinalar” terimi, aynı amacı elde etmek maksadıyla bir bütün olarak kontrol edilebilecek ve
çalıştırılabilecek şekilde bir araya getirilmiş makinalar topluğunu da ifade eder.
10
Not – “Bileşen” terimi, burada genel anlamda kullanılmıştır ve yalnızca elektrik bileşenlerini ima etmez.
3.36 İşaretleme
Öncelikle donanım, bileşenler ve/veya cihazların tanıtılması amacıyla kullanılan, bunların bazı özelliklerini
içerebilen işaretler veya yazılar.
3.37 Nötr iletkeni (sembolü N)

Bir sistemin nötr noktasına bağlanan ve elektrik enerjisi iletimine katkıda bulunabilen iletken.
3.38 Engel
İstem dışı doğrudan teması engelleyen, ancak kasıtlı hareket sonucu doğrudan teması engellemeyen bölüm.
3.39 Aşırı akım

Beyan değerini aşan akım. İletkenler için beyan değeri, akım taşıma kapasitesidir.
3.40 Aşırı yük (bir devrenin)

Devre arıza durumunda değilken, devrenin tam beyan yükünü aştığı durumda devredeki zaman/akım
bağıntısı.
Not - Aşırı yük, aşırı akımla aynı anlamda kullanılmamalıdır.
3.41 Fiş-priz kombinasyonu

İki veya daha fazla iletkenin bağlanması veya bağlantısının ayrılması için öngörülen, iletkenleri
sonlandırmaya uygun bileşen ve uygun eşleme bileşeni.
Not – Fiş-priz kombinasyonu örneği aşağıdakileri içerir:

- IEC 61984’ün kurallarını karşılayan bağlayıcılar,
- IEC 60309-1’e uygun fiş ve priz, kablo ara fiş prizi veya cihaz ara fiş prizi,
- IEC 60884-1’e uygun fiş ve priz veya IEC 60320-1’e uygun cihaz ara fiş prizi.
3.42 Güç devresi

Besleme şebekesinden, üretim için kullanılan donanım birimlerine ve besleme kontrol devreleri
transformatörlerine güç beslemesinin yapılmasında kullanılan devre.
3.43 Koruyucu kuşaklama

Elektrik çarpmasına karşı koruma için eş potansiyel kuşaklama.
Not – Elektrik çarpmasına karşı koruma için tedbirler, tutuşma ve yangın riskini de azaltır.
3.44 Koruyucu kuşaklama devresi

Yalıtım arızası durumunda elektrik çarpmasına karşı koruma sağlamak için birbirine bağlanmış koruma
iletkenleri ve iletken bölümler.
3.45 Koruma iletkeni

Aşağıdaki bölümlerden herhangi biri ile elektriksel bağlantıda elektrik çarpmasına karşı koruma için alınacak
bazı tedbirlerin gerektirdiği iletken:
− Açıktaki iletken bölümler,

− Yabancı iletken bölümler,
− Ana topraklama bağlantı ucu (PE)
11
3.46 Yedekleme
Birinin fonksiyonunu yerine getiremez duruma gelmesi hâlinde bir diğerinin bu fonksiyonu gerçekleştirmek
üzere hazır bulunmasını sağlayan, birden fazla cihazın veya sistemin veya bunların bir bölümünün
uygulanması.
3.47 Referans gösteriliş

Bir nesnenin dokümantasyonda ve donanım üzerinde tanınmasına yarayan ayırt edici kod.
3.48 Risk
Zararın (örneğin, sağlığa zararlı olma veya fiziksel yaralanma) meydana gelme olasılığı ve zararın şiddetinin
birleşimi.
3.49 Koruyucu
Kişileri bir hasardan koruma vasıtası olarak sağlanan koruyucu veya koruma cihazı.
3.50 Koruma
Güvenli tasarımdan kaynaklanan tedbirler ile ortadan kaldırılamayan tehlikeler veya yeterince azaltılamayan
risklerden kişileri korumak için koruyucu araçlar kullanılarak alınan koruyucu tedbirler.
[ISO 12100-1 Madde 3.20]
3.51 İşletme seviyesi

Kişilerin elektrik donanımını çalıştırması veya bakımını yapması sırasında bulunduğu seviye.
3.52 Kısa devre akımı

Bir elektrik devresindeki arıza veya yanlış bağlantıdan doğan kısa devre sonucu ortaya çıkan aşırı akım.
[IEV 441-11-07]
3.53 Yetiştirilmiş kişi (elektrik konusunda)

Elektrikle ilgili riskleri önleyebilecek ve tehlikelerden kaçınabilecek ilgili eğitim, öğretim ve tecrübenin verildiği
kişi.
3.54 Tedarikçi
Makinayla ilgili donanım veya hizmetleri temin eden kuruluş (örneğin, imalatçı, yüklenici, montajcı,
birleştirici).
Not - Kullanıcı organizasyonu da kendisine karşı tedarikçi olarak davranabilir.
3.55 Anahtarlama cihazı

Bir veya daha çok elektrik devresinde akımın kapanması ve/veya kesilmesi için tasarımlanan cihaz.
Not - Bir anahtarlama cihazı, bu fonksiyonların birini veya her ikisini yapabilir.
3.56 Kontrolsüz durma

Makina hareketinin, makinayı harekete geçiren cihazın gücünün kesilmesi ile durdurulması.
Not – Bu tarif, bu standardın kapsamında olmayan örneğin, mekanik veya hidrolik frenler gibi diğer durdurma
düzenlerinin (örneğin, elektrikli olmayan) belirli durumlarını belirtmez.
3.57 Kullanıcı
Makinayı ve makinayla ilgili elektrik donanımını kullanan kuruluş.
12
4 Genel kurallar
4.1 Genel
Bu standardın büyük çeşitlilik gösteren makinalarda ve koordineli biçimde birlikte çalışan makinalar grubunda
kullanılan elektrik donanımına uygulanması öngörülmüştür.
Elektrik donanımına bağlı tehlikelerle birleşik riskler, makinanın tüm risk değerlendirme kurallarının bir
bölümü olarak değerlendirilmelidir. Bu husus, makina ve donanımının kabul edilebilir bir performans seviyesi
hâla sürdürülürken bu tehlikelere maruz kalabilecek kişiler için uygun risk azaltmasını ve gerekli koruyucu
tedbirleri belirtmelidir.
Tehlikeli durumlar aşağıdakilerden kaynaklanabilir, ancak bunlarla sınırlı değildir:

− Elektrik çarpması veya elektrikten kaynaklanan yangın ihtimali sonucu elektrik donanımındaki arızalar
veya hatalar,
− Makinanın kusurlu çalışması sonucu kontrol devrelerindeki (veya bu devrelerle birlikte çalışan bileşenler
ve cihazlardaki) arızalar veya hatalar,
− Makinanın kusurlu çalışması sonucu güç devrelerindeki arıza veya hatalar ile birlikte, güç
kaynaklarındaki kesilme veya bozulma,
− Kayan veya dönen kontaklara bağlı olarak çalışan devrelerin devamlılığının kaybolması, bunun
sonucunda güvenlik fonksiyonunun arızalanması,
− Makinanın kusurlu çalışması sonucu elektrik donanımı dışından gelen veya içinde üretilen
elektromanyetik, elektrostatik gibi elektrik bozulmaları,
− Örneğin, elektrik çarpması, yaralanmaya neden olabilen beklenmedik hareket gibi olayların sonucu
olarak depolanan enerjinin (elektriksel veya mekanik) boşalması,
− Yaralanmaya neden olabilen yüzey sıcaklıkları.
Güvenlik tedbirleri; tasarım aşamasında öngörülen ve kullanıcı tarafından yerine getirilmesi istenen
tedbirlerin bir bileşimidir.
Tasarım ve geliştirme işlemi, bunlardan kaynaklanan tehlikeleri ve riskleri tanımlamalıdır. Tehlikelerin

ortadan kaldırılamadığı ve/veya risklerin güvenli tasarım tedbirleriyle doğası gereği yeterince azaltılamadığı
durumlarda, riski azaltmak için koruyucu tedbirler (örneğin, koruma) sağlanmalıdır. Daha fazla risk
azaltmasının gerekmesi durumunda ilave vasıtalar (örneğin, bilinçlilik vasıtaları) sağlanmalıdır. İlave olarak,
riski azaltabilen çalışma işlemleri gerekebilir.
Bu standardın Ek B’sinde gösterilen inceleme formunun kullanılması, kullanıcı ile tedarikçi/tedarikçiler

arasındaki temel şartlardaki anlaşmada ve elektrik donanımı ile ilgili ilave kullanıcı teknik özelliklerinin
kolaylaştırılmasında önerilir. Bu ek teknik özellikler aşağıda verilmiştir:
− Makinanın (veya makinalar grubunun) tipine ve uygulanmasına bağımlı ilave özelliklerin sağlanması,
− Bakım ve tamirin kolaylaştırılması,
− Güvenilirliğin arttırılması ve çalışma kolaylığı.
4.2 Donanımın seçimi
4.2.1 Genel
Elektrik bileşenleri ve cihazları;
- Amaçlanan kullanımlarına uygun olmalı,
- Mevcutsa ilgili IEC standardlarını karşılamalı,
- Tedarikçinin talimatlarına göre uygulanmalıdır.
4.2.2 IEC 60439 standard serisine uygun elektrik donanımı

Makinanın elektrik donanımı, makinanın risk değerlendirmesiyle tanımlanan güvenlik kurallarını sağlamalıdır.
Makinaya, makinanın amaçlanan kullanımına ve makinanın elektrik donanımına bağlı olarak tasarımcı,
makinanın elektrik donanımı bölümlerini EN 60439-1’e ve gerekli olduğunda EN 60439 standard serisinin
diğer ilgili bölümlerine uygun olarak seçebilir (Ek F’ye de bakılmalıdır).
13
4.3 Elektrik beslemesi
4.3.1 Genel
Elektrik donanımı, aşağıda verilen şekildeki besleme şartları ile hatasız çalışacak biçimde tasarımlanmalıdır:
− Madde 4.3.2 veya Madde 4.3.3’te belirtildiği gibi veya

− Kullanıcı tarafından belirtilen başka bir şekilde (Ek B’ye bakılmalıdır) veya
− Araca monteli jeneratörlerde olduğu gibi, özel besleme kaynakları için tedarikçisinin belirttiği şekilde.
4.3.2 a.a beslemeleri
Gerilim Kararlı durum gerilimi: Anma geriliminin 0,9 ila 1,1 katı
Frekans Anma frekansının 0,99 ila 1,01 katında devamlı

Anma frekansının 0,98 ila 1,02 katında kısa süreli
Harmonikler Harmonik bozulması, 2 nciden 5 inciye kadar harmoniklerin

toplamı için gerilimli iletkenler arasındaki toplam etken
gerilimin % 10’unu aşmamalıdır. İlave olarak 6 ncıdan
30 ncuya kadar harmonikler toplamı için gerilimli iletkenler
arasındaki toplam etken gerilimin % 2’sine izin verilir.
Gerilim dengesizliği Üç fazlı beslemelerde negatif bileşen gerilimi ve sıfır bileşen

gerilimi pozitif bileşen geriliminin %2’sini aşmamalıdır.
Gerilim kesilmesi Beslemenin, besleme çevriminde herhangi bir rastgele

zamanında 3 ms’yi aşmayan kesilmesi veya sıfır gerilim
durumu. Art arda gelen kesintiler arasında 1 s’den fazla zaman
olmalıdır.
Gerilim çukurları Gerilim çukurları, 1 çevrimden fazlası için besleme geriliminin

tepe değerinin % 20’sini aşmamalıdır. Art arda gelen gerilim
çukurları arasında 1 s’den fazla zaman olmalıdır.
4.3.3 d.a. beslemeleri

Bataryalardan:
Gerilim Anma geriliminin 0,85 ila 1,15 katı.

Batarya ile çalışan taşıtlarda anma geriliminin 0,7 ila 1,2 katı
Gerilim kesilmesi 5 ms’yi aşmamalıdır.
Dönüştürme donanımından:
Gerilim Anma geriliminin 0,9 ila 1,1 katı.
Gerilim kesilmesi 20 ms’yi aşmamalıdır. Art arda kesilmeler arasındaki zaman

aralığı 1 s’den fazla olmalıdır.
Not - Bu husus, elektronik donanımın uygun çalışmasının sağlanması için IEC Guide 106’da yapılan
bir değişikliktir.
Dalgacıklanma (tepeden tepeye) Anma geriliminin 0,15 katını aşmamalıdır.
14
4.3.4 Özel besleme sistemleri

Taşıt üzerinde bulunan jeneratörler gibi özel besleme sistemler için donanımın Madde 4.3.2 ve Madde
4.3.3’te verilen şartlarda çalışacak şekilde tasarımlanmasının sağlanması şartıyla Madde 4.3.2 ve Madde
4.3.3’te verilen sınırlar aşılabilir.
4.4 Fiziksel çevre ve çalışma şartları
4.4.1 Genel
Elektrik donanımı, kullanımının amaçlandığı fiziksel çevre ve çalışma şartları için uygun olmalıdır. Madde
4.4.2 ila Madde 4.4.8’deki kurallar, bu standardın kapsamında olan makinaların büyük bir kısmının fiziksel
çevre ve çalışma şartlarını içerir. Özel şartlar uygulandığında veya belirtilen sınırlar aşıldığında tedarikçi
(Madde 4.1’e bakılmalıdır) ile kullanıcı arasında bir anlaşma yapılması tavsiye edilir (Ek B’ye bakılmalıdır).
4.4.2 Elektromanyetik uyumluluk (EMU)

Donanımın amaçlanan çalışma çevresi için uygun olan seviyeleri aşan elektromanyetik bozulmalar
üretilmemelidir. Ayrıca, donanım, amaçlandığı çevrede çalışabilecek şekilde elektromanyetik bozulmalara
karşı bağışıklık seviyesine sahip olmalıdır.
Not 1 – Genel EMU yayılımı ve bağışıklık sınırları, genel EMU standardları IEC 61000-6-1 veya IEC 61000-
6-2 ve CISPR 61000-6-3 veya IEC 61000-6-4’te verilmiştir.
Not 2 – EMU’yu sağlamak için amaçlanan elektrik ve elektronik sistemlerin topraklanması ve kablolanması
için kılavuz bilgi IEC 61000-5-2’de verilmiştir. Özel ürün standardının (örneğin, IEC 61496-1, IEC
61800-3, IEC 60947-5-2) mevcut olması durumunda bunlar, genel standardlardan öncelikli
olmalıdır.
Elektromanyetik bozulmaların (örneğin, iletilen ve ışıyan yayılmalar) üretilmesini sınırlayan tedbirler

aşağıdakileri içerir:
- Enerji beslemesinin filtrelenmesi,
- Kablo ekranlama,
- RF ışımasını en aza indirmek için tasarımlanan mahfazalar,
- RF bastırma teknikleri.
İletilen ve ışıyan RF bozulmaya karşı donanımın bağışıklığını artıran tedbirler aşağıdakileri içerir:
- Aşağıdakileri dikkate alan fonksiyonel kuşaklama sisteminin tasarımı,
- Hassas elektrik devrelerinin şasiye bağlanması. Bu bağlantı uçları, aşağıdaki IEC 60417-5020
(DB:2002-10) sembolü ile işaretlenmeli veya etiketlenmelidir:
- Düşük RF empedanslı ve mümkün olduğunca kısa bir iletken kullanılarak şasinin toprağa (PE)
bağlanması.
- Ortak mod bozulmayı en aza indirmek için hassas elektrik donanımın veya devrelerin doğrudan PE
devresine veya fonksiyonel topraklama iletkenine (PE) bağlanması (Şekil 2’ye bakılmalıdır). Bu son
bağlantı ucu, aşağıdaki IEC 60417-5018 (DB:2002-10) sembolü ile işaretlenmeli veya
etiketlenmelidir:
- Hassas devrelerin bozucu kaynaklardan ayrılması,

- RF iletimini en aza indirmek için tasarımlanan mahfazalar,
- EMU iletken bağlantı uygulamaları:
- Fark modu bozulmalarının etkisini azaltmak için burulmuş iletkenlerin kullanılması,
- Bozulma yayan iletkenler ile hassas devrelerin iletkenleri arasında yeterli mesafenin muhafaza
edilmesi,
- Kablo kesişmelerinde mümkün olduğunca 90° ye yakın kablo yönlendirilmesinin kullanılması,
- Mümkün olduğunca yer düzlemine yakın iletkenlerin yerleştirilmesi,
- Düşük RF empedanslı sonlandırma uç düzenleri bulunan elektrostatik ekranlar ve/veya
elektromanyetik siperlerin kullanılması.
15
4.4.3 Ortam hava sıcaklığı

Elektrik donanımı, amaçlanan ortam hava sıcaklığında doğru şekilde çalışabilmelidir. Bütün elektrik
donanımı için en az kural, sıcaklığı + 5 °C ile + 40 °C arasında doğru olarak çalışabilme kabiliyetidir. Çok
sıcak (sıcak iklimler, çelik imalathaneleri, kâğıt fabrikaları gibi) ve çok soğuk çevreler için ilave tedbirler
tavsiye edilir (Ek B’ye bakılmalıdır).
4.4.4 Nem
Elektrik donanımı en fazla + 40 °C’ta % 50’yi aşmayan bağıl nemde doğru olarak çalışabilmelidir. Daha
düşük sıcaklıklarda daha yüksek bağıl neme izin verilebilir (+ 20 °C’ta % 90 gibi).
Ara sıra olan yoğuşmanın zararlı etkileri donanımın tasarımı ile veya gerektiğinde uygun ek tedbirlerle
önlenmelidir (örneğin, ankastre ısıtıcılar, iklimlendiriciler, su boşaltma delikleri).
4.4.5 Yükselti
Elektrik donanımı, deniz seviyesi üzerinde 1000 metreye kadar olan yükseltilerde doğru olarak çalışabilmelidir.
4.4.6 Kirleticiler
Elektrik donanımı, katı cisimlerin ve sıvıların zarar verici girişine karşı yeterince korunmuş olmalıdır (Madde
11.3’e bakılmalıdır).
Elektrik donanımının tesis edileceği yerde, fiziksel çevrede bulunabilen kirleticilere (örneğin; toz, asitler,
aşındırıcı gazlar, tuz gibi) karşı elektrik donanımı yeterli biçimde korunmalıdır (Ek B’ye bakılmalıdır).
4.4.7 İyonlaştırı olan ve iyonlaştırıcı olmayan ışınım

Donanımın ışınıma (örneğin; mikrodalga, ultraviyole, lazer, X ışınları gibi) maruz kalması halinde, donanımın
çalışma bozukluklarının ve yalıtımın artan bozulmasının önlenmesi için ek tedbirler alınmalıdır. Tedarikçi ve
kullanıcı arasında özel bir anlaşma tavsiye edilir (Ek B’ye bakılmalıdır).
4.4.8 Titreşim, darbe ve çarpma

Titreşimin, darbenin ve çarpmanın (makina ve onun ilgili donanımı tarafından üretilenler ve fiziksel çevreden
kaynaklananlar dâhil) istenmeyen etkileri; uygun donanım seçimi, donanımın makinadan uzağa montajı veya
titreşim önleyici yastıklarla önlenmelidir. Tedarikçi ve kullanıcı arasında özel bir anlaşma tavsiye edilir (Ek
B’ye bakılmalıdır).
4.5 Taşıma ve depolama

Elektrik donanımı, - 25 °C ile + 55 °C arasındaki ve 24 h’yi aşmayan kısa sürelerde + 70 °C’a kadar
depolama ve taşıma sıcaklığı etkilerine dayanacak biçimde tasarımlanmalı veya bu etkilerden korunmaları
için özel önlemler alınmalıdır. Nemin, titreşimin ve darbenin neden olduğu hasarları engelleyen uygun
tedbirler alınmalıdır. Tedarikçi ve kullanıcı arasında özel bir anlaşma gerekebilir (Ek B’ye bakılmalıdır).
Not - Düşük sıcaklıklarda hasar görmeye müsait elektrikli donanım PVC yalıtımlı kabloları içerir.
4.6 Kaldırma tertibatı

Taşıma için makinadan ayrılması gereken veya makinadan bağımsız olan ağır ve büyük hacimli elektrik
donanımının, vinçler veya benzeri cihazlarla kaldırılabilmeleri için uygun tertibatı bulunmalıdır.
4.7 Montaj
Elektrik donanımı, elektrik donanımı tedarikçisinin talimatına uygun olarak monte edilmelidir.
5 Besleme giriş iletkeni bağlantı uçları, ayırma ve devre dışı bırakma

düzenleri
5.1 Besleme giriş iletkeni bağlantı uçları
Uygulamada mümkün olan durumlarda, makinanın elektrik donanımının güç kaynağına tek bir girişle
bağlanması istenir. Donanımın bazı bölümleri için (örneğin, farklı gerilimde çalışan elektronik donanım) bir
diğer beslemenin gerekmesi durumunda, bu besleme, mümkün olduğunca makinanın elektrik donanımının
bölümünü teşkil eden cihazlardan (örneğin, transformatörler, çeviriciler) alınmalıdır. Koordineli olarak birlikte
çalışan geniş yer işgal eden çok sayıda makinalar içeren büyük karmaşık makinalar için saha besleme
düzenlemelerine bağlı olarak bir besleme girişinden daha fazla giriş gerekebilir (Madde 5.3.1’e bakılmalıdır).
16
Besleme kaynağına (Madde 5.3.2 e)’ye bakılmalıdır) bağlantı için bir fiş makine ile birlikte verilmediğinde,
besleme iletkenlerinin besleme ayırma düzeninin bağlantı uçlarına doğrudan bağlanması önerilir.
Nötr iletkeni kullanıldığı durumda bu iletken, montaj şeması ve devre şeması gibi makinanın teknik
belgelerinde açıkça belirtilmeli ve nötr iletkeni için Madde 16.1’e göre N ile etiketlenmiş ayrı yalıtılmış bir
bağlantı ucu tesis edilmelidir (Ek B’ye de bakılmalıdır).
Nötr iletkeni ile elektrik donanımı içindeki koruyucu kuşaklama devresi arasında irtibat bulunmamalı ve
birleştirilmiş bir PEN bağlantı ucu kullanılmamalıdır.
İstisna: TN-C sistemlerinde güç kaynağının makinaya bağlantı noktasında nötr bağlantı ucu ile PE bağlantı
ucu arasında bağlantı yapılabilir.
Besleme giriş bağlantısının bütün bağlantı uçları IEC 60445’e ve Madde 16.1’e uygun olarak açıkça
tanıtılmalıdır. Dış koruyucu iletken bağlantı ucunun tanıtılması için Madde 5.2’ye bakılmalıdır.
Bakım için talimatların uygulanması hususunda Madde 17.8’e bakılmalıdır.
5.2 Dış koruyucu topraklama sistemine bağlantı için bağlantı ucu

Her besleme girişi için besleme dağıtım sistemine bağlı olarak makinayı dış koruyucu topraklama sistemine
veya dış koruyucu iletkene bağlamak üzere ilgili faz iletkeni bağlantı uçları yakınında bir bağlantı ucu
bulunmalıdır.
Bağlantı ucu, Çizelge 1’e uygun kesit alanlı bir dış koruyucu bakır iletkenin bağlantısına imkan verecek
boyutta olmalıdır.
Çizelge 1 - Dış koruyucu bakır iletkenin en küçük kesit alanı
Donanımı besleyen bakır faz iletkenlerin kesit Dış koruyucu bakır iletkenin en küçük kesit
alanı alanı
S (mm2) Sp (mm2)
S ≤ 16 S
16 < S ≤ 35 16
S > 35 S/2
Bakırdan başka bir malzemeden yapılmış dış koruyucu iletken kullanılması hâlinde bağlantı ucunun
büyüklüğü buna uygun olarak seçilmelidir (Madde 8.2.2’ye de bakılmalıdır).
Her besleme girişi noktasında dış koruyucu topraklama sistemi veya dış koruyucu iletken için bağlantı ucu,
PE harfleri ile işaretlenmeli veya etiketlenmelidir (IEC 60445’e bakılmalıdır).
5.3 Beslemeyi ayırma (bağlantıyı kesme) cihazı
5.3.1 Genel
Aşağıdakiler için bir beslemeyi ayırma cihazı olmalıdır:
- Makinaya/makinalara her besleme kaynağı girişi için,
Not - Besleme girişi, makinaya doğrudan veya bir besleyici sistem (besleme hattı) üzerinden
bağlanabilir. Makinaların besleyici sistemleri; iletken telleri, iletken baraları, kayar bilezik
kademeleri, bükülgen kablo sistemleri (makaralı, zincirli) veya endüktif güç besleme sistemlerini
içerebilir.
- Taşıt üstünde bulunan her bir güç beslemesi için.
Beslemeyi ayırma cihazı gerektiğinde (örneğin, elektrik donanımı dâhil olmak üzere makina üzerinde çalışma
gibi) bu cihaz, makinanın elektrik donanımını besleme kaynağından ayırmalıdır (bağlantısını kesmelidir).
17
İki veya daha fazla beslemeyi ayırma cihazı olduğunda; makinada veya yapılmakta olan işte tehlikeli durum
veya hasar oluşabilmesi hâlinde doğru olarak çalışabilmeleri için bunlarda koruyucu ara kilitlemeler
kullanılmalıdır.
5.3.2 Tip
Beslemeyi ayırma cihazının tipi aşağıdakilerden biri olmalıdır:
a) IEC 60947-3’e uygun, sigortalı veya sigortasız, kullanma kategorisi AC-23B veya DC-23B olan anahtarlı bir
ayırıcı,
b) IEC 60947-3’e uygun, sigortalı veya sigortasız, ayırıcının ana kontaklarının açılmasından önce her
durumda anahtarlama cihazının yük devresinin kesilmesini sağlayan yardımcı kontaklı bir ayırıcı,
c) IEC 60947-2’ye uygun bağlantıyı kesmeye müsait bir devre kesici,
d) Mümkün olduğunca motorların veya diğer endüktif yüklerin yükte anahtarlamaya uygun olacak biçimde
ürün standardında tanımlanan kullanım kategorisi ile birlikte, cihaza ait IEC ürün standardına uygun
olarak ve IEC 60947-1’deki kuralları karşılayacak biçimde diğer bir anahtarlama cihazı.
e) Bükülgen kablo ile besleme için fiş/priz kombinasyonu,
5.3.3 Kurallar
Beslemeyi ayırma cihazı, Madde 5.3.2 a) ila d)’de belirtilen tiplerden biri ise aşağıdaki kuralların hepsini
sağlamalıdır:
- Elektrik donanımını beslemeden ayırmalı ve açıkça “O” ve “I” (semboller IEC 60417-5008 (DB:2002-10)
ve IECD 60417-5007 (DB:2002-10)’a uygun; Madde 10.2.2’ye bakılmalıdır) ile işaretli bir DEVRE DIŞI
(OFF) (ayrılmış) ve bir DEVREDE (ON) konumuna sahip olmalıdır.
- Görülebilir bir kontak açıklığı bulunmalı veya bütün kontaklar fiili olarak açılıncaya kadar ve ayırma
fonksiyonu sağlanıncaya kadar DEVRE DIŞI (ayrılmış) olarak işaret veremeyen bir konum göstergesi
olmalıdır.
- Bir dış çalıştırma vasıtası (örneğin, kol) bulunmalıdır (istisna: mahfazayı açmanın başka yolları varsa,
güçle çalışan anahtarlama düzeninin dışarıdan çalıştırılabilir olması gerekmez). Dış çalıştırma
vasıtalarının acil durum çalışmaları için amaçlanmadığı durumda, bunların SİYAH veya GRİ renkte
olmaları önerilir (Madde 10.7.4 ve Madde 10.8.4’e bakılmalıdır).
- DEVRE DIŞI (ayrılmış) durumunda, kilitlemeye izin veren bir düzen bulunmalıdır (örneğin, asma kilit). Bu
şekilde kilitlendiğinde yerinden veya uzaktan çalıştırılması engellenmelidir.
- Bütün gerilimli iletkenleri güç besleme devresinden ayırmalıdır. Bununla birlikte, nötr iletkeninin
(kullanıldığında) ayrılmasının zorunlu olduğu ülkeler hariç TN besleme sistemlerinde nötr iletkeni
ayrılabilir veya ayrılmayabilir.
- Bütün diğer motorların ve/veya yüklerin normal çalışma akımları toplamı ile birlikte en büyük motorun
durdurulduğundaki akımını kesmeye yeterli kesme kapasitesinde olmalıdır. Hesaplanan kesme
kapasitesi doğrulanmış bir kullanma faktörü kullanılarak azaltılabilir.
Beslemeyi ayırma cihazı fiş/priz kombinasyonu olarak kullanıldığında bu, aşağıdaki kuralları sağlamalıdır:
- Anahtarlama yeteneğinde olmalı veya diğer bütün motorların ve/veya yüklerin normal çalışma akımlarının
toplamı ile birlikte en büyük motorun durdurulduğundaki akımını kesmek için yeterli kesme kapasitesine
sahip anahtarlama cihazı ile kilitlenir olmalıdır. Hesaplanan kesme kapasitesi doğrulanmış bir kullanma
faktörü kullanılarak azaltılabilir. Kilitlenmiş anahtarlama cihazı elektriksel olarak çalıştığında (örneğin, bir
kontaktör) bu cihaz, uygun kullanım kategorisine sahip olmalıdır.
- Madde 13.4.5 a) ila f).
Not – IEC 60309-1’e göre uygun beyan değerli fiş ve priz, kablo ara fiş prizi ve cihaz ara fiş prizi bu kuralları
sağlayabilir.
18
Beslemeyi ayırma cihazı fiş/priz kombinasyonu olarak kullanıldığında uygun kullanım kategorisindeki
anahtarlama cihazı, makinayı açma kapatma anahtarlaması için temin edilmelidir. Bu husus, yukarıda
açıklanan kilitlenmiş anahtarlama cihazının kullanılmasıyla gerçekleştirilebilir.
5.3.4 Çalıştırma vasıtaları

Beslemeyi ayırma cihazının çalıştırma vasıtaları (örneğin, bir kol) kolayca erişilebilir olmalı ve işletme
seviyesinin 0,6 m ile 1,9 m arasındaki yüksekliğe konulmalıdır. 1,7 m’lik üst sınır tavsiye edilir.
Not – Çalışma yönü IEC 61310-3’te verilmiştir.
5.3.5 İstisna edilen devreler

Aşağıdaki devrelerin beslemeyi ayırma cihazı tarafından ayrılması gerekmez.
- Bakım ve tamir sırasında gerekli aydınlatma için aydınlatma devreleri,
- Bakım veya tamir aletleri ve donanımının (örneğin, el matkapları, deney donanımı) dış bağlantıları için
fiş/priz devreleri,
- Yalnızca besleme arızası durumunda otomatik açma için sağlanan düşük gerilim koruma devreleri,
- Doğru çalışma için normal olarak enerjili kalmaları gereken donanımı besleyen devreler (örneğin,
sıcaklık kontrollü ölçme cihazları, mamul (iş sürecinde) ısıtıcıları, program depolama cihazları),
- Ara kilitleme için kontrol devreleri.
Ancak, bu devrelerin kendi ayırma cihazlarının olması tavsiye edilir.
Bir devrenin beslemeyi ayırma cihazı tarafından ayrılmaması durumunda:

- Madde 16.1’e göre kalıcı bir uyarı etiketi/etiketleri, beslemeyi ayırma cihazı yanına uygun biçimde
yerleştirilmelidir,
- Buna uygun bir ifade bakım el kitabına dahil edilmeli ve aşağıdakilerden biri veya daha fazlası
uygulanmalıdır;
- Madde 16.1’e göre kalıcı bir uyarı etiketi, her bir istisnai devrenin yakınına yerleştirilmeli veya
- İstisnai devre, diğer devrelerden ayrılmalı veya
- İletkenler, Madde 13.2.4’teki tavsiyeler dikkate alınarak renkle tanıtılmalıdır.
5.4 Beklenmeyen çalıştırmanın önlenmesi için devre kesme cihazları

Beklenmeyen çalıştırmanın önlenmesi için devre kesme cihazları bulunmalıdır (örneğin, bakım sırasında
makinanın veya bir bölümünün çalıştırılması bir tehlike ortaya çıkarır).
Bu gibi cihazlar, tasarımlanan kullanıma uygun ve kullanışlı olmalı, uygun yerleştirilmeli ve fonksiyonları ile
amaçları hemen tanınabilmelidir (örneğin, gereken yerlerde Madde 16.1’e göre kalıcı işaretleme ile).
Not 1 – Bu standard, beklenmeyen çalıştırmaların önlenmesi için bütün tedbirleri belirtmez. ISO 14118 (EN
1037)’ye bakılmalıdır.
Bu cihazların kontrol yerinde veya diğer yerlerden istenmeden ve tesadüfi olarak kapanmasını engelleyen
tedbirler alınmalıdır (Madde 5.6’ya da bakılmalıdır).
Not 2 – Beklenmeyen çalıştırmaların önlenmesi için kullanılan bu gibi cihazların konumu ve harekete
geçirilmesi hakkında ilave bilgi, EN 60447’den sağlanabilir.
Ayırma fonksiyonunu karşılayan aşağıdaki cihazlar, bu amaç için kullanılabilir:
- Madde 5.3.2’de tarif edilen cihazlar,

- Yalnızca elektrikli kapalı çalışma alanında yerleştirilmişse ayırıcılar, çıkarılabilir sigorta değiştirme
elemanları ve çıkarılabilir bağlantılar (Madde 3.19’a bakılmalıdır).
Ayırma fonksiyonunu (örneğin, kontrol devresinin bir kontaktörle kesilmesi) karşılamayan cihazlar, yalnızca
aşağıdakileri içerecek durumlar için kullanılması amaçlandığında sağlanabilir:
- Gözle muayeneler,
- Ayarlamalar,
- Aşağıdaki durumlarda, elektrik donanımında bir çalışma yapılıyorsa;
- Elektrik çarpması (Madde 6) ve yanmadan ileri gelen bir tehlike olmuyorsa,
- Devre kesme cihazlarının çalışması iş boyunca etkili kalıyorsa,
- İş çok küçük yapıdaysa (örneğin, mevcut tesisat bozulmadan bir fiş cihazının değiştirilmesi)
19
Not 3 – Bir cihazın seçilmesinde, örneğin, risk değerlendirmesi, amaçlanan kullanım, cihazın öngörülebilen
yanlış kullanımından elde edilen bilgi dikkate alınmalıdır. Örneğin, elektrikli kapalı çalışma
alanında konumlandırılmış ayırıcıların, çıkarılabilir sigorta değiştirme elemanları veya çıkarılabilir
bağlantıların kullanımı, temizleyicilerin kullanımı için uygun olmayabilir (Madde 17.2 b) 12)’ye
bakılmalıdır).
5.5 Elektrik donanımının ayrılması için kullanılan cihazlar

Enerjisi kesildiğinde veya ayrıldığında işin yapılması gerçekleşecek biçimde elektrik donanımının ayrılması
(yalıtılması) için cihazlar temin edilmelidir. Bu cihazlar;
- Amaçlanan kullanım için uygun ve kullanışlı olmalıdır,
- Uygun şekilde yerleştirilmelidir,
- Donanımın hangi bölümüne/bölümlerine veya devresine/devrelerine hizmet ettiği kolayca
anlaşılabilmelidir (gerekirse Madde 16.1’e göre kalıcı işaretleme kullanılarak),
Bu cihazlarının kontrol edenin yerinde veya diğer konumlardan istenmeden ve/veya yanlışlıkla kapatılmasına
karşı yeterli vasıta (Madde 5.6’ya da bakılmalıdır) sağlanmalıdır.
Beslemeyi ayırma cihazı (Madde 5.3’e bakılmalıdır) bazı durumlarda bu fonksiyonu yerine getirebilir. Ancak,
bir makinanın elektrik donanımının münferit bölümleri üzerinde veya ortak bir iletken barasından veya iletken
telden veya endüktif güç besleme sisteminden beslenen birkaç makinanın biri üzerinde çalışılması
gerektiğinde ayrı yalıtım gerektiren her bölüm veya makina için ayrı bir ayırma cihazı sağlanmalıdır.
Beslemeyi ayırma cihazına ilave olarak ayırma fonsiyonunu yerine getiren aşağıdaki cihazlar, bu amaç için
kullanılabilir:
- Madde 5.3.2’de tarif edilen cihazlar,

- Yalnızca elektrikli çalışma alanında yerleştirilmişse ayırıcılar, çıkarılabilir sigorta değiştirme
elemanları ve çıkarılabilir bağlantılar (Madde 3.15’e bakılmalıdır). İlgili bilgi, elektrik donanımı ile
sağlanır (Madde 17.2 b) 9) ve b) 12)’ye bakılmalıdır).
Not – Elektrik çarpmasına karşı Madde 6.2.2 c)’ye göre koruma sağlanması durumunda bu amaç için
sağlanmış çıkarılabilir sigorta değiştirme elemanları veya çıkarılabilir bağlantılar, eğitilmiş veya
yetiştirilmiş kişiler tarafından kullanılmak üzere tasarımlanmıştır.
5.6 Yetkisiz, istenmeden ve/veya yanlışlıkla bağlantıya karşı koruma

Elektrikli kapalı çalışma alanının dışında konumlandırılan Madde 5.4 ve Madde 5.5’te açıklanan cihazlar,
DEVRE DIŞI (ayrılmış durumda) konumda emniyete almak için vasıtalarla donatılmalıdır (örneğin, asma
kilitle kilitleme, tutma anahtarı ile ara kilitleme için vasıtalarla). Böyle emniyete alındığında hem uzaktan hem
de yerinde yeniden bağlantı önlenmelidir.
Kilitlenemeyen ayırma cihazları için (örneğin, çıkarılabilir sigorta değiştirme elemanı, çıkarılabilir bağlantı
elemanları gibi) yeniden bağlantıya karşı diğer vasıtalar (örneğin, Madde 16.1’e göre uyarı etiketi gibi)
kullanılabilir.
Bununla birlikte, Madde 5.3.2.e)’ye uygun bir fiş-priz birleşimi konumlandırıldığında, işi yapan kişinin
doğrudan gözetimi altında olması hâlinde cihazın ayrılmış konumda kilitlenmesi için vasıtalara ihtiyaç yoktur.
6 Elektrik çarpmalarına karşı koruma

6.1 Genel
Elektrik donanımı; kişileri
- Doğrudan temas (Madde 6.2 ve Madde 6.4’e bakılmalıdır),

- Dolaylı temas (Madde 6.3 ve Madde 6.4’e bakılmalıdır)
ile oluşan elektrik çarpmalarına karşı koruma sağlamalıdır.
Madde 6.2, Madde 6.3 ve PELV için Madde 6.4’te verilen bu koruma tedbirlerinin IEC 60364-4-41’den
seçilmesi tavsiye edilir. Bu tavsiye edilen tedbirlerin fiziksel veya işletme şartlarından dolayı uygulanması
pratikte mümkün olmazsa IEC 60364-4-41’deki diğer tedbirler kullanılabilir.
20
6.2 Doğrudan temasa karşı koruma
6.2.1 Genel
Elektrik donanımının her bir devresinde veya bölümünde Madde 6.2.2 veya Madde 6.2.3’teki ve
uygulanabildiğinde Madde 6.2.4’teki tedbirler uygulanmalıdır.
İstisna: Bu tedbirlerin uygulanamadığı yerlerde, doğrudan temasa karşı IEC 60364-4-41’de belirtilen diğer
tedbirler (örneğin, bariyer kullanma, ulaşılamayacak yerlere yerleştirme, engel kullanma, erişime mani olacak
yapılış ve montaj teknikleri kullanma gibi) uygulanabilir (Madde 6.2.5 ve Madde 6.2.6’ya bakılmalıdır).
Donanım, içinde çocukların da bulunabileceği herkese açık yerlerde ise doğrudan temasa karşı en az IP4X
veya IPXXD koruma derecesine karşılık gelecek şekilde (IEC 60529’a bakılmalıdır) Madde 6.2.2 veya
Madde 6.2.3’teki tedbirler uygulanmalıdır
6.2.2 Mahfazalar ile koruma

Gerilimli bölümler; Madde 4, Madde 11 ve Madde 14’teki ilgili kurallara uygun olan ve doğrudan temasa karşı
en az IP2X veya IPXXB koruma derecesi sağlayan (EN 60529’a bakılmalıdır) mahfazaların içine
yerleştirilmelidir.
Mahfazanın üst yüzeyine kolayca erişilebiliyorsa üst yüzeylere olan doğrudan temasa karşı en küçük koruma
derecesi IP4X veya IPXXD olmalıdır.
Bir mahfazanın açılması (örneğin, kapıların, kapakların, menteşeli kapakların ve benzerlerinin açılması)
yalnızca aşağıdaki şartlarda mümkün olmalıdır:
a) Erişim için bir anahtarın veya aletin kullanılmasının gerekli olması. Elektrikli kapalı çalışma alanları için
IEC 60364-4-41 veya uygun olduğunda IEC 60439-1’e bakılmalıdır.
Not 1 – Anahtarın veya aletin kullanılması, deneyimli ve eğitilmiş kişilerin erişimi ile kısıtlanmıştır (Madde
17.2 b) 12)’ye bakılmalıdır).
Donanım hâla bağlı olduğu sırada bazı işlemler için öngörülen cihazların başlangıç konumuna getirilmesi
veya ayarlanması sırasında dokunulması muhtemel bütün gerilimli bölümler, doğrudan temasa karşı en
az IP2X veya IPXXB koruma derecesi ile korunmalıdır. Kapıların içindeki diğer gerilimli bölümler,
doğrudan temasa karşı en az IP1X veya IPXXA koruma derecesi ile korunmalıdır.
b) Mahfaza açılmadan önce mahfaza içindeki gerilimli bölümlerin ayrılması.
Bu işlem, kapının bir ayırıcı ile (örneğin, beslemeyi ayırma düzeni) yalnızca ayırıcı açık iken kapının
açılabileceği ve yalnızca kapı kapalı iken ayırıcının kapatılabileceği şekilde ara kilitleme düzeni ile
donatılmasıyla sağlanabilir.
İstisna: Tedarikçi tarafından öngörülen özel bir düzen veya alet, aşağıdakilerin sağlanması şartıyla ara
kilitlemeyi açmak için kullanılabilir:
- Ara kilitlemenin iptalinde ayırıcı cihazı açmak ve DEVRE DIŞI (ayrılmış) konumda ayırma cihazını
kilitlemek veya başka bir şekilde ayırma cihazının yetkisiz kişilerce kapanmasını önlemek her zaman
mümkünse,
- Kapı kapandığında ara kilitleme otomatik olarak başlangıç durumuna geliyorsa,
- Donanım hâla bağlı iken bu gibi çalışmalar için amaçlanan başlangıç konumuna getirme ve
ayarlama yapılırken dokunulması muhtemel bütün gerilimli bölümler, doğrudan temasa karşı en
azından IP2X veya IPXXB derecesi ile ve kapıların içindeki diğer gerilimli bölümler doğrudan temasa
karşı en azından IP1X veya IPXXA koruma derecesi ile korunmuşsa,
- İlgili bilgi elektrikli donanımıyla birlikte sağlanır (Madde 17.2 b) 9) ve b) 12)’ye bakılmalıdır).
Not 2 - Özel cihazın veya aletin kullanılması, yalnızca deneyimli ve eğitilmiş kişilerin kullanımı için
amaçlanmıştır (Madde 17.2 b) 12)’ye bakılmalıdır).
21
Eğitimli ve deneyimli kişilerce ayırma vasıtalarıyla doğrudan kilitlenmeyen kapıların gerisindeki gerilimli
bölümlere erişimin kısıtlanması için vasıtalar sağlanmalıdır.
Ayırma cihazının/cihazlarının devreyi devre dışı bırakmasından sonra hâla gerilimli olan bütün bölümler,
doğrudan temasa karşı en az IP2X veya IPXXB (IEC 60529’a bakılmalıdır) koruma derecesi ile
korunmalıdır. Bu gibi bölümlerde Madde 16.2.1’e uygun bir uyarı işareti bulunmalıdır (iletkenlerin
renklerle işaretlenmesi için ayrıca Madde 13.2.4’e bakılabilir).
Bu işaretlemeden aşağıdakiler istisna edilebilir:
- Yalnızca ara kilitleme devrelerine bağlı olduğu için gerilimli olan ve gerilimli olabileceği Madde
13.2.4’te belirtilen renklerle ayıt edilebilen bölümler,
- Beslemeyi ayırma cihazı ayrı bir mahfaza içinde ise, buraya bağlanan besleme bağlantı uçları.
c) Anahtarsız veya aletsiz açma ve gerilimli bölümlerin devresinin ayrılmaması ancak bütün gerilimli
bölümler doğrudan temasa karşı en az IP2X veya IPXXB (IEC 60529’a bakılmalıdır) koruma dereceleri
ile korunduğunda mümkün olmalıdır. Bu koruma için bariyerler bulunuyorsa ya bunların çıkartılması için
bir alet gerekmeli veya bunların koruduğu bütün gerilimli bölümler bariyer çıkartıldığında otomatik olarak
devreden ayrılmalıdır.
Not 3 – Doğrudan temasa karşı koruma Madde 6.2.2 c)’ye göre sağlandığı ve cihazların elle harekete
geçirilmesi (örneğin, kontaktörlerin veya rölelerin elle kapanması) bir tehlikeye neden olduğu
durumda, bu gibi harekete geçirme, çıkarılmaları için bir alet gereken bariyer veya engellerle
önlenmelidir.
6.2.3 Gerilimli bölümlerin yalıtılması ile koruma

Yalıtımla korunan gerilimli bölümler, yalnızca tahrip edilerek çıkartılabilecek biçimde yalıtım ile tamamen
kaplanmalıdır. Bu yalıtım, normal işletme şartlarında maruz kalabileceği mekanik, kimyasal, elektriksel ve ısıl
zorlamalara dayanabilmelidir.
Not - Yalnız başlarına boyalar, vernikler, laklar ve benzeri ürünler, genel olarak normal işletme şartlarında
elektrik çarpmalarına karşı yetersiz koruma olarak kabul edilirler.
6.2.4 Artık gerilimlere karşı koruma

Beslemenin kesilmesinden sonra 60 V’tan daha yüksek artık gerilimi bulunan gerilimli bölümler, donanımın
uygun çalışması ile girişim yapmayacak boşalma hızında olmak şartıyla besleme geriliminin kesilmesinden
itibaren 5 s içinde 60 V veya daha düşük bir gerilime kadar boşaltılmalıdır. Depolanan yükü 60 µC veya daha
az olan bileşenler bu kuralın dışındadır. Belirtilen boşalma hızının donanımın uygun çalışması ile girişim
yapabileceği durumda, tehlikeye dikkat çeken ve mahfazanın açılabilmesinden önceki gerekli gecikmeyi
gösteren kalıcı bir uyarı levhası asılmalı ve kapasitansları ihtiva eden mahfazanın hemen yanında veya
kolayca görülebilecek bir yerde bulunmalıdır.
Çıkartıldıkları zaman iletkenleri (örneğin, kontak çubukları) açık duruma gelen fişler veya benzeri cihazlar için
boşalma süresi 1 s’i aşmamalı, aksi halde bu gibi iletkenler doğrudan temasa karşı en az IP2X veya IPXXB
koruma derecesi ile korunmalıdır. 1 s’lik boşalma süresi veya IP2X veya IPXXB koruma derecesi şartlarının
hiçbiri yerine getirilemiyorsa (örneğin, iletken telleri üzerindeki çıkarılabilir kollektörler, iletken baralar,
kaymalı bilezikler gibi, Madde 12.7.4) ilave ayırma cihazları veya uygun uyarı cihazı (örneğin, Madde 16.1’e
göre uyarı açıklaması) uygulanmalıdır.
6.2.5 Bariyerlerle koruma

Bariyerlerle koruma için IEC 60364-4-41 Madde 412.2 uygulanmalıdır.
6.2.6 Ulaşılamayacak yerlere yerleştirme veya engellerle koruma

Ulaşılamayacak yerlere yerleştirme ile koruma için IEC 60364-4-41 Madde 412.4 uygulanmalıdır. Engellerle
koruma için IEC 60364-4-41 Madde 412.3 uygulanmalıdır.
Koruma derecesi IP2X’den düşük olan iletken tel sistemleri veya bara sistemleri için Madde 12.7.1’e
bakılmalıdır.
22
6.3 Dolaylı temasa karşı koruma
6.3.1 Genel
Dolaylı temasa karşı koruma (Madde 3.29) gerilimli bölümler ile açıktaki iletken bölümler arasında bir yalıtım
arızası hâlinde tehlikeli durumları önlemek için tasarımlanır.
Elektrik donanımının her bir devre veya bölümü için Madde 6.3.2 ve Madde 6.3.3’teki tedbirlerden en az biri
uygulanmalıdır:
- Bir temas geriliminin oluşmasını önlemek için tedbirler (Madde 6.3.2) veya
- Temas gerilimi ile temasın süresi tehlikeli hâle gelmeden önce beslemenin otomatik ayrılması
(Madde 6.3.3).
Not 1 - Temas geriliminden kaynaklanan zararlı fizyolojik etkilerin riski, temas geriliminin değerine ve
muhtemel maruz kalma süresine bağlıdır.
Not 2 – Donanım sınıfları ve koruyucu tedbirler için IEC 61140’a bakılmalıdır.
6.3.2 Temas geriliminin oluşmasını önleme
6.3.2.1 Genel
Temas geriliminin oluşmasını önleyecek tedbirler aşağıdakileri içerir:
- II Sınıfı donanım veya eş değer yalıtım kullanma,

- Elektriksel olarak ayırma.
6.3.2.2 II Sınıfı donanım veya eş değer yalıtımla koruma

Bu tedbir, temel yalıtımdaki bir arıza süresince erişilebilir bölümlerdeki temas geriliminin oluşumunu önlemek
için tasarımlanmıştır.
Bu koruma tedbiri, aşağıdaki tedbirlerin bir veya daha fazlası ile sağlanır:
- II Sınıfı elektrikli cihazlar veya aletler kullanılması (IEC 61140’a uygun olarak çift yalıtım, takviyeli
yalıtım veya eş değer yalıtım),
- Toplam yalıtımı IEC 60439-1’e uygun toplam yalıtıma sahip olan anahtarlama düzeni ve kontrol
düzeni kullanılması,
- IEC 60364-4-41 Madde 413.2’ye uygun ek veya takviyeli yalıtım kullanılması.
6.3.2.3 Elektriksel ayırma ile koruma

Münferit bir devrenin elektriksel olarak ayrılması, bu devrenin gerilimli bölümlerinin temel yalıtımının
arızalanması ile enerjilenebilen açıktaki iletken bölümlere temas yoluyla ile ortaya çıkan temas geriliminin
önlenmesi için tasarımlanmıştır.
Bu koruma tipinde IEC 60364-4-41 Madde 413.5’teki kurallar uygulanmalıdır.
6.3.3 Beslemenin otomatik ayrılması ile koruma

Bu tedbir, bir arıza durumunda koruyucu cihazın otomatik çalışmasıyla hat iletkenlerinin biri veya daha
fazlasının kesilmesini içerir. Bu kesilme, temas gerilimi süresinin temas geriliminin tehlikeli olmayacağı bir
süreye sınırlayan yeterli bir kısa süre içerisinde olur. Kesilme süreleri Ek A’da verilmiştir.
Bu tedbir, aşağıdakiler arasında koordinasyon gerektirir:
- Besleme ve topraklama sisteminin tipi,

- Koruyucu kuşaklama sisteminin farklı elemanlarının empedans değerleri,
- Yalıtım arızasını/arızalarını algılayan koruyucu cihazların özellikleri.
Bir yalıtım arızasıyla etkilenen herhangi bir devrenin beslemesinin otomatik olarak kesilmesi, temas
geriliminden kaynaklanan bir tehlikenin önlenmesi için amaçlanmıştır.
23
Koruyucu tedbirler, aşağıdakilerin her ikisini de içerir:
- Açıktaki iletken bölümlerin koruyucu kuşaklamasını (Madde 8.2.3’e bakılmalıdır),

- Ve aşağıdakilerden birini;
a) TN sistemlerinde bir yalıtım arızası algılanması hâlinde beslemenin otomatik olarak kesilmesi
için aşırı akım koruyucu cihazları veya
b) TT sistemlerinde açıktaki iletken bölümlere veya toprağa bir gerilimli bölümden yalıtım arızası
algılanması hâlinde beslemenin otomatik olarak kesilmesini başlatmak için artık akım koruyucu
cihazları veya
c) IT sistemlerinde otomatik ayırmayı başlatmak için yalıtım izleme veya artık akım koruyucu
cihazları. Koruyucu cihazın ilk toprak arızası durumunda beslemeyi kesmek için sağlanması
durumu hariç, yalıtım izleme cihazı, açıktaki iletken bölümlere veya toprağa bir gerilimli
bölümden ilk yalıtım arızası oluşmasını başlatmak için sağlanmalıdır. Bu yalıtım izleme cihazı,
arıza devam ettiği sürece devam etmesi gereken ses ve/veya görsel işareti başlatmalıdır.
Not – Büyük makinalarda, toprak arızası konumu belirleme temin edilmesi, bakımı kolaylaştırabilir.
Otomatik ayırmanın a)’ya göre sağlanması ve Madde A.1’de belirtilen süre içerisinde ayırmanın garanti
edilememesi durumunda ek kuşaklama, Madde A.3’teki kuralları karşılamak için sağlanmalıdır.
6.4 PELV’in kullanılması ile koruma
6.4.1 Genel kurallar

PELV’in (çok düşük koruma gerilimi) kullanılmasının amacı, kişileri dolaylı temaslardan ve sınırlandırılmış
alanlı doğrudan temaslardan ileri gelen elektrik çarpmalarına karşı korumaktır (Madde 8.2.5’e bakılmalıdır).
PELV devreleri aşağıdaki şartların hepsini karşılamalıdır:
a) Beyan gerilimi aşağıdaki değerleri aşmamalıdır;
• Donanım normal olarak kuru yerlerde kullanıldığında ve gerilimli bölümlerle insan vücudu arasında
büyük alanlı temas beklenmeyen durumlarda 25 V a.a. etken veya 60 V dalgacıksız d.a.,
veya
• Bütün diğer durumlarda 6 V a.a. etken veya 15 V dalgacıksız d.a.
Not – Dalgacıksız gerilim, yaygın olarak sinüs biçimli dalgacık gerilimi için dalgacıklanma içeriği %10
etkenden fazla olmayan gerilim olarak tarif edilir.
b) Devrenin bir tarafı veya bu devrenin besleme kaynağının bir noktası koruyucu kuşaklama devresine
bağlanmalıdır.
c) PELV devrelerinin gerilimli bölümleri diğer gerilimli bölümlerden elektriksel olarak ayrılmalıdır. Elektriksel
ayırma bir güvenlik ayırma transformatörünün primer ve sekonder devreleri arasında gerekli ayırmadan
daha az olmamalıdır (IEC 61558-1 ve IEC 61558-2-6’ya bakılmalıdır).
d) Her bir PELV devresinin iletkenleri diğer devrelerin iletkenlerinden fiziksel olarak ayrılmalıdır. Bu kuralın
uygulanmasında pratik zorluklar olması hâlinde Madde 13.1.3’teki yalıtım şartları uygulanmalıdır.
e) PELV devrelerinin fişleri ve prizleri aşağıda belirtilenlere uygun olmalıdır:
1) Fişler diğer gerilim sistemlerinin prizlerine sokulamamalıdır,
2) Prizler diğer gerilim sistemlerinin fişlerini kabul etmemelidir.
6.4.2 PELV Kaynakları

PELV kaynağı aşağıdakilerden biri olmalıdır:
- IEC 61558-1 ve IEC 61558-2-6’ya göre güvenlik ayırma transformatörü,
- Güvenlik ayırma transformatörünkine eş değer güvenlik derecesinde akım sağlayan kaynak (örneğin,
sargıları eş değer yalıtım sağlayan bir motor-jeneratör),
- Elektrokimyasal kaynak (örneğin, batarya gibi) veya daha yüksek bir gerilim devresinden bağımsız olan
başka bir kaynak (örneğin, dizel tahrikli jeneratör gibi),
- Dâhili bir arıza olduğunda bile bağlantı uçlarındaki gerilimin Madde 6.4.1’de verilen değerleri aşmaması
için alınması gereken tedbirleri belirten ilgili standardlara uygun olan elektronik güç kaynağı.
24
7 Donanımın korunması
7.1 Genel
Bu maddede donanımın aşağıda belirtilenlerin etkilerine karşı korunması için alınacak tedbirlerin ayrıntıları
verilmiştir:
- Bir kısa devreden doğan aşırı akımlar,
- Aşırı yük ve/veya motorların soğuma kaybı,
- Olağan dışı sıcaklıklar,
- Besleme geriliminin kaybı veya azalması,
- Makinanın/makina elemanlarının aşırı hızlanması,
- Toprak arızası/artık akım,
- Faz sırası hataları,
- Yıldırımdan ve anahtarlama ani akımlarından kaynaklanan aşırı gerilimler.
7.2 Aşırı akıma karşı koruma
7.2.1 Genel
Bir makina devresindeki akımın herhangi bir bileşenine ait beyan değerlerinin veya iletkenlerin akım taşıma
kapasitesinin, hangisi daha küçükse, aşılabilmesi halinde aşırı akıma karşı koruma sağlanmalıdır.
Kullanılacak beyan değerleri ve ayarlar Madde 7.2.10’da açıklanmıştır.
7.2.2 Besleme iletkenleri

Kullanıcı tarafından başkaca belirtilmedikçe, elektrik donanımının tedarikçisi elektrik donanımına ait besleme
iletkenleri için aşırı akım koruma cihazının temininden sorumlu olmamalıdır.
Elektrik donanımı tedarikçisi, bu aşırı akım koruma cihazının seçimi için gerekli verileri tesisat şemasında
göstermelidir (Madde 7.2.10 ve Madde 17.4’e bakılmalıdır).
7.2.3 Güç devreleri

Aşırı akımın algılanması ve kesilmesi için cihazlar, Madde 7.2.10’a uygun olarak seçilmeli ve her bir gerilimli
iletkene uygulanmalıdır.
Aşağıdaki iletkenler, uygulanabildiğinde bütün ilgili gerilimli iletkenleri ayırmaksızın ayrılamamalıdır:
- a.a güç devrelerinin nötr iletkeni,

- d.a. güç devrelerinin topraklanmış iletkeni,
- Hareketli makinaların açıktaki iletken bölümlerine bağlanan d.a. güç iletkenleri.
Nötr iletkenin kesit alanının en azından faz iletkenlerinkine eşit veya eş değer olduğu durumda, hem nötr
iletkeni için aşırı akım algılamasının sağlanması hem de bu iletken için ayırıcı cihaz gerekli değildir. Nötr
iletkeni kesitinin birlikte olduğu faz iletkenleri kesitinden daha küçük olması durumunda, IEC 60364-5-52
Madde 524’te belirtilen tedbirler uygulanmalıdır.
IT sistemlerinde, nötr iletkeninin kullanılmaması tavsiye edilir. Bununla birlikte, bir nötr iletkeni kullanılması
durumunda, IEC 60364-4-43 Madde 431.2.2’de belirtilen tedbirler uygulanmalıdır.
7.2.4 Kontrol devreleri

Doğrudan besleme gerilimine bağlı olan kontrol devrelerinin ve kontrol devresi transformatörlerini besleyen
devrelerin iletkenleri, Madde 7.2.3’e uygun olarak aşırı akıma karşı korunmalıdır.
Kontrol devresi transformatörü veya d.a. besleme kaynağından beslenen kontrol devrelerinin iletkenleri, aşırı
akıma karşı korunmalıdır (Madde 9.4.3.1’e de bakılmalıdır):
- Koruyucu kuşaklama devresine bağlanan kontrol devrelerinde anahtarlanmış iletkene aşırı akım
koruma cihazı takılarak,
- Koruyucu kuşaklama devresine bağlanmayan kontrol devrelerinde;
- Bütün kontrol devrelerinde kullanılan aynı kesit alanlı iletkenler olması durumunda
anahtarlanmış iletkene bir aşırı akım koruma cihazı takılarak,
- Farklı alt devrelerde kullanılan farklı kesit alanlı iletkenler olması durumunda her bir alt devrenin
hem anahtarlanmış ve hem de ortak iletkenlere bir aşırı akım koruma cihazı takılarak.
25
7.2.5 Prizler ve bunların ilgili iletkenleri

Öncelikle bakım donanımının güç beslemesini yapmak için öngörülen besleme devresi genel maksatlı
prizlerinde aşırı akım koruması sağlanmalıdır. Aşırı akım koruma cihazları, bu gibi prizleri besleyen her bir
devrenin topraklanmamış gerilimli iletkenlerinde bulunması gerekir.
7.2.6 Aydınlatma devreleri

Aydınlatmayı besleyen devrelerin topraklanmamış bütün iletkenleri, kısa devrelerin etkilerine karşı diğer
devre koruyucularından ayrı koruma cihazları ile korunmalıdır.
7.2.7 Transformatörler
Transformatörler imalatçının talimatlarına göre aşırı akımlara karşı korunmalıdır. Bu gibi korumalar aşağıdaki
durumları önlemelidir (Madde 7.2.10):
- Transformatörün aşırı başlangıç akım mıknatıslanmasından doğan istenmeyen açmaları,
- Sekonder bağlantı uçlarındaki bir kısa devrenin etkilerine maruz kaldığında, sargı sıcaklığının
transformatörün yalıtım sınıfı için izin verilen değerden fazla artmasını.
Aşırı akım koruma cihazının tipi ve ayarı, transformatör tedarikçinin tavsiyelerine uygun olmalıdır.
7.2.8 Aşırı akım koruma cihazlarının yeri

Aşırı akım koruma cihazları, aşağıdaki şartların tamamının sağlandığı durum hariç iletkenlerin kesit alanında
bir azalma veya iletkenlerin akım taşıma kapasitesini azaltan diğer bir değişikliğin olduğu noktada
yerleştirilmelidir:
- İletkenlerin akım taşıma kapasitesi en az tam yük akımına eşit olmalı,
- Akım taşıma kapasitesinin azaldığı nokta ile aşırı akım koruma cihazının konumu arasındaki iletkenin
bölümü 3 m’den daha uzun olmamalı,
- Kısa devre ihtimalini azaltacak biçimde örneğin bir mahfaza veya kanal ile korunarak iletken tesis
edilmelidir.
7.2.9 Aşırı akım koruma cihazları

Beyan kısa devre kesme kapasitesi, en az tesis edildiği noktada beklenen arıza akımına eşit olmalıdır. Aşırı
akım koruma cihazına giden kısa devre akımı içinde beslemeden gelenlerden başka ilave akımlar olması
hâlinde (örneğin, motorlardan, güç faktörü düzeltme kondansatörlerinden) bu akımlar dikkate alınmalıdır.
Daha düşük kesme kapasitesine, besleme tarafında gerekli kesme kapasitesi olan diğer bir koruyucu cihaz
(örneğin, besleme iletkenleri aşırı akım koruma cihazı, (Madde 7.2.2’ye bakılmalıdır)) bulunması durumunda
izin verilir. Bu durumda, bu iki cihazın karakteristikleri, seri bağlı iki cihazdan geçebilen enerjinin, (I2t) yük
tarafındaki aşırı akım koruma cihazına ve bu cihazın koruduğu iletkenlere hasar vermeksizin dayanabileceği
kadar yükselmesi önlenecek biçimde koordine edilmelidir (IEC 60947-2 Ek A’ya bakılmalıdır).
Not - Aşırı akım koruma cihazlarının bu şekilde koordine edilerek kullanılması, aşırı akım koruma
cihazlarının her ikisinin birden çalışmasına sebep olabilir.
Aşırı akım koruma cihazı olarak sigorta kullanıldığında, kullanılan ülkede kolayca bulunabilecek bir tip
seçilmelidir veya yedek parça tedariki için kullanıcıyla düzenleme yapılmalıdır.
7.2.10 Aşırı akım koruma cihazlarının beyan ve ayar değerleri

Sigortaların beyan akımı veya diğer aşırı akım koruma cihazlarının ayar akımı mümkün olduğu kadar küçük,
ancak beklenen aşırı akımlar (örneğin, motorlara yol verilmesi veya transformatörlerin enerjilenmesinde) için
yeterli olacak biçimde seçilmelidir. Bu koruma cihazları seçilirken, anahtarlama cihazının aşırı akımlar
sebebiyle hasar görmesine karşı korunması (örneğin, anahtarlama cihazının kontaklarının kaynamasına
karşı) durumu da incelenmelidir.
Bir aşırı akım koruma cihazının beyan akımı veya ayar değeri, Madde D.3’e göre izin verilen en büyük
kesme sürresi t, Madde 12.4 ve Madde D.2’ye ve uygun olarak korunacak iletkenlerin akım taşıma
kapasitesiyle korunan devredeki diğer elektrik cihazları ile koordinasyon gereği de dikkate alınarak belirlenir.
7.3 Motorların aşırı ısınmaya karşı korunması
7.3.1 Genel
Motorların aşırı ısınmaya karşı koruması, beyan gücü 0.5 kW’dan büyük olan her motor için sağlanmalıdır.
26
İstisna:
Motor çalışmasının otomatik olarak kesilmesinin kabul edilemeyeceği uygulamalarda (örneğin, yangın
pompaları gibi) algılama vasıtaları, operatörün tepki gösterebileceği bir uyarı işareti vermelidir.
Motorların aşırı ısınmaya karşı koruması;

- Aşırı yük koruması (Madde 7.3.2),
Not 1 – Aşırı yük koruma cihazları tam beyan yükünü aşan bir devrede zaman ve akım ilişkilerini (I2t)
tespit eder ve uygun kontrol tepkilerini başlatır.
- Aşırı sıcaklık koruması (Madde 7.3.3) veya
Not 2 – Sıcaklık algılama cihazları, aşırı sıcaklıkları tespit eder ve uygun kontrol tepkilerini başlatır.
- Akım sınırlayıcı koruma (Madde 7.3.4)

ile sağlanabilir.
Aşırı ısınmaya karşı korumanın çalışmasından sonra herhangi bir motorun otomatik olarak yeniden
başlatılması, makina veya üretimdeki iş için tehlikeli durumlara veya hasara sebep olabileceği yerlerde
önlenmelidir.
7.3.2 Aşırı yük koruması

Aşırı yük koruması sağlandığı durumda, nötr iletken hariç her bir gerilimli iletkende aşırı yük/yükler
algılanmalıdır. Bununla birlikte, motor aşırı yük algılaması kablo aşırı yük algılaması için kullanılmadığı
durumda (Madde D.2’ye de bakılmalıdır) aşırı yük algılama cihazlarının sayısı, kullanıcının isteğine göre (Ek
B’ye de bakılmalıdır) azaltılabilir. Tek fazlı veya d.a. güç beslemeli motorlarda, yalnızca bir topraklanmamış
gerilimli iletkende algılamanın yapılmasına izin verilir.
Aşırı yüke karşı koruma devrenin kesilmesi ile gerçekleştiriliyorsa, anahtarlama cihazı bütün gerilimli
iletkenlerin devresini kesmelidir. Nötr iletkeninin devresinin kesilmesi aşırı yük koruması için gerekli değildir.
Sık sık yol verme veya frenleme gibi özel görev için beyan değerli motorlar gerektiğinde (örneğin, hızlı gidip
gelme, kilitleme, hızlı yön değiştirme ve hassas delme için kullanılan motorlar) korunacak sargınınki ile
karşılaştırılabilecek bir zaman sabiti kullanılarak aşırı yüke karşı korunmasının sağlanması zor olabilir. Özel
görev motorlarını veya aşırı sıcaklık korumasını da (Madde 7.3.3’e bakılmalıdır) içine alabilecek şekilde
tasarımlanan uygun koruma cihazları gerekebilir.
Aşırı yüklenmesi mümkün olamayan motorlar (örneğin, tork motorları, mekanik aşırı yük koruma düzenleriyle
korunmuş olan veya uygun boyutlandırılmış olan tahrik motorları gibi) için aşırı yük koruması gerekli değildir.
7.3.3 Aşırı sıcaklık koruması

Soğutmanın zayıflayabileceği durumlarda aşırı sıcaklık korumalı motorların (IEC 60034-11’e bakılmalıdır)
kullanılması tavsiye edilir (örneğin, tozlu yerlerde). Motorun tipine bağlı olarak, duran rotor veya faz kaybı
şartlarında koruma, aşırı sıcaklık koruması ile her zaman sağlanamayabilir ve bu sebeple bu şart altında ek
koruma temin edilmelidir.
Aşırı yüklenmesi mümkün olamayan motorlar (örneğin, tork motorları, mekanik aşırı yük koruma düzenleriyle
korunmuş olan veya uygun boyutlandırılmış olan tahrik motorları gibi) için aşırı sıcaklık oluşması ihtimali
bulunduğunda (örneğin, soğutmanın azalması nedeniyle) aşırı sıcaklık koruması da tavsiye edilir.
7.3.4 Akım sınırlayıcı koruma

Üç fazlı motorlarda aşırı ısınmanın etkilerine karşı korumanın akımın sınırlanmasıyla sağlandığı durumda,
akım sınırlayıcı cihazların sayısı 3’ten 2’ye düşürülebilir (Madde 7.3.2’ye bakılmalıdır). Tek faz a.a. veya d.a.
güç beslemesine sahip motorlar için yalnızca topraklanmamış gerilimli bir iletkende akım sınırlamasına izin
verilir.
7.4 Olağan dışı sıcaklığa karşı koruma

Olağan dışı sıcaklıklara sebep olan veya erişebilen (örneğin, soğutucu ortamın kısa süre çalışması veya
kaybolması), bu sebeple tehlikeli durumları ortaya çıkarabilen dirençle ısıtma devrelerinde veya diğer
devrelerde, uygun bir kontrol tepkisini başlatan yeterli algılama düzeni bulunmalıdır.
27
7.5 Beslemenin kesilmesi veya gerilimin azalması karşı koruma ve müteakiben eski
değerine gelmesi
Gerilimin azalması veya beslemenin kesilmesi, makinanın veya yapılmakta olan işin hasar görmesi
sonucunu doğurarak, tehlikeli bir durum oluşturuyorsa, önceden tespit edilen gerilim seviyesi altında
korumayı sağlayan (örneğin, makinanın besleme devresini kesen) bir düşük gerilim cihazı bulunmalıdır.
Makinanın çalışması, kısa zaman periyodunda bir kesintiye veya gerilim azalmasına yol açabiliyorsa,
gecikmeli bir düşük gerilim cihazı bulundurulabilir. Düşük gerilim cihazının çalışması, makinanın herhangi bir
durdurma kontrolünü zayıflatmamalıdır.
Gerilimin eski hâline getirilmesi veya besleme girişinin anahtarlanması üzerine cihazının çalışmasından
sonra makinanın otomatik olarak veya beklenmedik yeniden başlatılması, tehlikeli durumlara sebep
olabileceğinden önlenmelidir.
Makinanın veya koordineli olarak birlikte çalışan makinalar grubunun yalnızca bir bölümünün gerilim düşmesi
veya beslemenin kesilmesinden etkilenmesi durumunda düşük gerilim koruması, koordinasyonu sağlamak
için uygun kontrol tepkisini başlatmalıdır.
7.6 Motorun aşırı hız koruması

Aşırı hızın meydana gelmesi muhtemelse ve aşırı hız tehlikeli şartların ortaya çıkmasına sebep olabiliyorsa,
Madde 9.3.2’deki tedbirler dikkate alınarak aşırı hız koruması sağlanmalıdır. Aşırı hız korunması, uygun
kontrol tepkilerini başlatmalı ve otomatik olarak yeniden başlatmayı engellemelidir.
Aşırı hız koruması, motorun veya yükünün mekanik hız sınırı aşılmayacak biçimde çalışmalıdır.
Not – Bu koruma bir merkezkaç anahtarı veya hız sınır monitörü ile sağlanabilir.
7.7 Toprak arızası/artık akım koruması

Madde 6.3’te açıklandığı şekilde otomatik ayırma için aşırı akım korumasına ilave olarak toprak arızası/artık
akım koruması, aşırı akım koruması algılama seviyesinin altındaki toprak arızası akımlarının donanımda yol
açabileceği hasarları azaltmak için sağlanmalıdır.
Bu cihazların ayarları donanımın doğru çalışmasıyla uyumlu olacak şekilde, mümkün olduğu kadar düşük
tutulmalıdır.
7.8 Faz sırası koruması

Besleme geriliminin faz sırasının yanlış olması hâlinde tehlikeli bir durumun meydana gelmesi veya
makinada hasar oluşması söz konusu ise bu duruma karşı koruma sağlanmalıdır.
Not – Yanlış faz sırasına sebep olabilecek kullanma şartları aşağıdakileri içerebilir:
- Bir makinanın bir beslemeden diğerine aktarılması,
- Harici besleme kaynağına bağlanabilen seyyar bir makinanın çalıştırılması.
7.9 Yıldırımdan veya anahtarlama ani akımlarından kaynaklanan aşırı gerilimlere

karşı koruma
Yıldırımdan veya anahtarlama ani akımlarından kaynaklanan aşırı gerilimlere karşı koruma için koruyucu
cihazlar sağlanabilir.
Bu korumanın sağlanması durumunda:

- Yıldırımdan kaynaklanan aşırı gerilimlerin bastırılması için kullanılan cihazlar, beslemeden ayırma
cihazının giriş bağlantı uçlarına bağlanmalıdır.
- Anahtarlama ani akımlarından kaynaklanan aşırı gerilimlerin bastırılması için kullanılan cihazlar, bu
korumaya ihtiyaç duyan bütün donanımın bağlantı uçları arasına bağlanmalıdır.
28
8 Eş potansiyel kuşaklama
8.1 Genel
Bu maddede koruyucu kuşaklama ve fonksiyonel kuşaklamanın her ikisi için uygulanacak kurallar
bulunmaktadır. Şekil 2’de bu kavramlar gösterilmiştir.
Koruyucu kuşaklama, dolaylı temastan (Madde 6.3.3 ve Madde 8.2’ye bakılmalıdır) kaynaklanan elektrik
çarpmasına karşı kişileri koruyabilmek amacıyla yapılan hata koruması için temel tedbirdir.
Fonksiyonel kuşaklamanın amacı (Madde 8.3’e bakılmalıdır);
- Makinanın çalışmasını etkileyebilen yalıtım arızasının sonucunu,

- Hassas elektrik donanımı için makinanın çalışmasını etkileyebilen elektrik bozulmaların sonuçlarını
en aza indirmektir.
Normal olarak fonksiyonel kuşaklama, kuşaklama devresine bağlantı ile gerçekleştirilir. Ancak, koruyucu
kuşaklamada elektrik bozulmalarının seviyesinin elektrik donanımının uygun fonksiyonu için yeteri kadar
düşük olmaması durumunda, ayrı bir fonksiyonel topraklama iletkenine fonksiyonel kuşaklama devresini
bağlamak gerekebilir (Şekil 2’ye bakılmalıdır).
29
Not - Fonksiyonel topraklama iletkeni, önceden “gürültüsüz toprak iletkeni” olarak adlandırılmıştır ve “FE”
bağlantı ucu önceden “TE” olarak gösterilmiştir (IEC 60445’e bakılmalıdır).
Şekil 2 - Bir makinanın elektrik donanımı için eş potansiyel kuşaklama örneği
30
8.2 Koruyucu kuşaklama devresi
8.2.1 Genel
Koruyucu kuşaklama devresi aşağıdakilerden meydana gelir:
- PE bağlantı ucu/uçları (Madde 5.2),

- Devrenin bölümü olması durumunda kayan kontakları ihtiva eden makinanın donanımındaki koruyucu
iletkenler,
- Elektrik donanımının açıktaki iletken bölümleri ve iletken olan yapısal bölümleri,
- Makinanın yapılışını oluşturan yabancı iletken bölümler.
Koruyucu kuşaklama devresinin bütün bölümleri, toprak kaçak arıza akımlarının koruyucu kuşaklama
devresinin bu bölümünden geçmesi durumunda, ortaya çıkabilen yüksek ısıl ve mekanik zorlamalara
dayanabilecek biçimde tasarımlanmalıdır.
Elektrik donanımının veya makinanın yapısal bölümlerinin kondüktansı açıktaki iletken bölümlere bağlanan
en küçük koruyucu iletkeninkinden küçük olması durumunda, ek kuşaklama iletkeni sağlanmalıdır. Bu ek
kuşaklama iletkeni, karşılık gelen koruma iletkeninin yarısından daha az olmayan kesit alana sahip olmalıdır.
IT dağıtım sistemi kullanıldığında, makinanın şasisi koruyucu kuşaklama devresinin bir bölümü olmalı ve
yalıtım izleme sistemi sağlanmalıdır. Madde 6.3.3 c)’ye bakılmalıdır.
Madde 6.3.2.2’ye göre donanımın iletken yapılıştaki bölümlerinin koruyucu kuşaklama devresine bağlanması
gerekmez. Makinanın yapılışını oluşturan yabancı iletken bölümlerin bütün donanımın Madde 6.3.2.2’ye göre
sağlanması durumunda, koruyucu kuşaklama devresine bağlanması gerekli değildir.
Madde 6.3.2.3’e göre donanımın açıktaki iletken bölümleri, koruyucu kuşaklama devresine bağlanmamalıdır.
8.2.2 Koruyucu iletkenler

Koruyucu iletkenler, Madde 13.2.2’ye uygun olarak tanıtılmalıdır.
Bakır iletkenler tercih edilir. Bakırdan başka bir iletken malzeme kullanılması durumunda, bunun birim boyu
başına elektrik direnci, izin verilebilen bakır iletkeninkini aşmamalı ve bu gibi iletkenlerin kesiti 16 mm2 den
az olmamalıdır.
Koruyucu iletkenlerin kesit alanı, aşağıdakilerden uygun olanın şartlarına göre belirlenmelidir;
- IEC 60364-5-54 Madde 543 veya
- Uygun olduğunda IEC 60439-1 Madde 7.4.3.1.7.
Donanımın bu bölümündeki faz iletkenlerinin kesit alanı ve ilgili koruyucu iletken kesit alanı arasındaki
ilişkinin Çizelge 1’e uygun olduğu çoğu durumda bu kural sağlanmış olur (Madde 5.2’ye bakılmalıdır).
Madde 8.2.8’e de bakılmalıdır.
8.2.3 Koruyucu kuşaklama devresinin sürekliliği

Açıktaki bütün iletken bölümler, Madde 8.2.1’e göre koruyucu kuşaklama devresine bağlanmalıdır.
İstisna: Madde 8.2.5’e bakılmalıdır.
Her hangi bir sebeple bir bölümün (örneğin, rutin bakım gibi) yerinden çıkarılması hâlinde kalan bölümler için
koruyucu kuşaklama devresi kesintiye uğramamalıdır.
Bağlantı ve kuşaklama noktaları, akım taşıma kapasitelerinin mekanik, kimyasal veya elektro-kimyasal
etkilerle zayıflamayacağı biçimde tasarımlanmalıdır. Alüminyumdan veya alüminyum alaşımlarından yapılmış
mahfazalar ve iletkenler kullanıldığında, elektrolitik korozyon ihtimaline karşı özel tedbirler alınmalıdır.
Bükülgen veya rijit olarak yapılmış metal borular ve metal kablo kılıfları koruma iletkeni olarak
kullanılmamalıdır. Bununla birlikte, bu gibi metal borular ve bütün bağlama kablolarının metal kılıfları
(örneğin, kablo zırhı, kurşun kılıf) koruyucu kuşaklama devresine bağlanmalıdır.
31
Elektrik donanımı; menteşeli kapaklar, kapılar veya kapak levhaları üzerine monte edildiğinde, koruyucu
kuşaklama devresinin devamlılığı sağlanmalıdır ve koruyucu iletken kullanılması tavsiye edilir (Madde
8.2.2’ye bakılmalıdır). Aksi halde düşük dirençli olarak tasarımlanmış tespit malzemeleri, menteşeler veya
kayar kontaklar kullanılmalıdır (Madde 18.2.2 Deney 1’e bakılmalıdır).
Hasara maruz kalan kablolardaki (örneğin, esnek çekilen kablolar gibi) koruyucu iletkenin sürekliliği uygun
tedbirlerle (örneğin, izleme gibi) sağlanmalıdır.
İletken teller, iletken baralar veya kayar bilezik üniteleri kullanılan koruyucu iletken sürekliliği şartları için
Madde 12.7.2’ye bakılmalıdır.
8.2.4 Anahtarlama cihazlarının koruyucu kuşaklama devresinin dışında tutulması

Koruyucu kuşaklama devresine, anahtarlama cihazı veya aşırı akım cihazı (örneğin, anahtar, sigorta)
takılmamalıdır.
Koruyucu kuşaklama iletkeninin kesilmesi hiçbir vasıta ile sağlanmamalıdır.
İstisna: Bir alet kullanılmaksızın açılamayan ve elektrikli kapalı çalışma alanında yerleştirilmiş deney ve
ölçme amaçları için bağlantılar.
Koruyucu kuşaklama devresi sürekliliğinin çıkarılabilir akım toplayıcıları veya fiş/priz birleşimi vasıtasıyla
kesilebilmesi durumunda, koruyucu kuşaklama devresi, son kesme kontağının ilk kapamasıyla kesilmelidir.
Bu husus, çıkarılabilir veya çekilebilir fiş ile takılan birimlere de uygulanır (Madde 13.4.5’e de bakılmalıdır).
8.2.5 Koruyucu kuşaklama devresine bağlanması gerekmeyen bölümler

Aşağıdaki sebeplerle tehlike doğurmayacak şekilde monte edildiklerinde açıktaki iletken bölümlerin koruyucu
kuşaklama devresine bağlanması gerekmez:
- Büyük yüzeylere temas ettirilemiyorsa veya elle kavranamıyorsa ve boyutları küçük ise, (yaklaşık 50 mm
x 50 mm’den küçük) veya
- Gerilimli bölümlerle temas etmesi veya yalıtım arızası olması beklenmeyecek biçimde yerleştirilmiş ise.
Bu husus vidalar, perçinler ve işaret levhaları gibi küçük bölümlere ve boyutlarına bakılmadan mahfaza
içindeki bölümlere (örneğin, kontaktör veya rölelerin elektromıknatısları, cihazların mekanik bölümleri)
uygulanır (IEC 60364-4-41 Madde 410.3.3.5’e de bakılmalıdır).
8.2.6 Koruyucu iletken bağlantı noktaları

Bütün koruyucu iletkenler Madde 13.1.1’e uygun olarak sonlandırılmalıdır. Koruyucu iletken bağlantı
noktalarının başka fonksiyonları olmamalı ve cihazlar veya bölümlerin bağlanmasında kullanılmamalıdır.
Her bir koruyucu iletken bağlantı noktası, aşağıdaki IEC 60417-5019 (DB:2002-10) sembolü kullanılarak
veya PE harfleriyle (grafik sembol tercih edilir) veya YEŞİL-SARI çift renk kombinasyonu veya bunların
herhangi bir birleşimi ile işaretlenmeli veya etiketlenmelidir:
8.2.7 Seyyar makinalar

Taşıt üzerinde güç beslemesi bulanan seyyar makinalarda koruyucu iletkenler, elektrik donanımının iletken
yapılışlı bölümleri ve makinanın yapılışını oluşturan yabancı iletken bölümler, elektrik çarpmasına karşı
koruma sağlamak için koruyucu kuşaklama bağlantı ucuna hep birlikte bağlanmalıdır. Bir seyyar makinanın
güç beslemesinin harici girişine bağlanabilmesi durumunda, bu koruyucu kuşaklama bağlantı ucu, dış
koruyucu iletken için de bağlantı ucu olmalıdır.
Not - Elektrik enerjisi beslemesi donanımın sabit, seyyar veya hareket edebilen parçası içerisinde bağımsız
olduğunda ve harici olarak bağlanan (örneğin, taşıt üzerinde batarya şarj edici bulunmadığında)
harici besleme bulunmadığında, bu gibi donanımın harici koruyucu iletkene bağlanması gerekli
değildir.
32
8.2.8 10 mA a.a. veya d.a. dan büyük toprak kaçak akımına sahip elektrik donanımı için ilave
koruyucu kuşaklama kuralları
Not 1 – Toprak kaçak akımı, “toprak arızası bulunmadığında, yalıtımın gerilimli bölümlerinden toprağa akan
akım” (IEV 442-01-24) olarak tanımlanır. Bu akım, kondansatörlerin amaçlanan kullanımının
sonucunda kapasitif bileşene sahip olabilir.
Not 2 – IEC 61800’ün ilgili bölümlerine uygun ayarlanabilir hızdaki elektrikli sürücü sistemlerin çoğu, 3,5 mA
a.a. dan büyük toprak kaçak akımına sahiptir. Temas akımı ölçme yöntemi, ayarlanabilir hızlı
elektrikli sürücü sisteminin toprak kaçak akımını belirlemek için IEC 61800-5-1’de tip deneyi olarak
belirtilir.
Herhangi bir besleme girişinde 10 mA a.a. veya d.a. dan daha büyük kaçak toprak akımına sahip elektrik
donanımı (örneğin, ayarlanabilir hızda elektrikli sürücü sistemleri ve bilgi teknolojileri donanımı) olması
durumunda, ilgili koruyucu kuşaklama devresi için aşağıdaki şartlardan biri veya daha fazlası sağlanmalıdır:
a) Koruyucu iletken, toplam çekildiği güzergah boyunca en az 10 mm2 Cu veya 16 mm2 Al kesit alanına
sahip olmalıdır,
b) Koruyucu iletkenin 10 mm2 Cu veya 16 mm2 Al’dan daha az kesit alanına sahip olması durumunda, en
az aynı kesit alana sahip ikinci bir koruyucu iletken, koruyucu iletkenin 10 mm2 Cu veya 16 mm2 Al’dan
daha az kesit alana sahip olmadığı noktada sağlanmalıdır,
Not 3 – Bu husus, elektrik donanımının ikinci koruyucu iletken için ayrı bir bağlantı ucuna sahip olmasını
gerektirir.
c) Koruyucu iletkenin sürekliliğinin kaybolması durumunda beslemenin otomatik ayrılması.
Elektromanyetik bozulmalarla ilgili zorlukları önlemek için Madde 4.4.2’deki kurallar, ikinci koruyucu
iletkenlerin tesislerine de uygulanır.
İlave olarak, PE bağlantı ucunun bitişiğinde ve gerektiğinde elektrik donanımının isim levhasında uyarı etiketi
olmalıdır. Madde 17.2 b) 1)’e göre sağlanan bilgi, kaçak akım ve dış koruyucu iletkenin en küçük kesit alanı
hakkında bilgiyi içermelidir.
8.3 Fonksiyonel kuşaklama

Yalıtım arızasının bir sonucu alarak yanlış çalışmaya karşı koruma, Madde 9.4.3.1’e göre ortak bir iletkene
bağlantıyla gerçekleştirilebilir.
Elektromanyetik bozulmalar nedeniyle yanlış çalışmadan kaçınmak amacıyla fonksiyonel kuşaklamayı

dikkate alan tavsiyeler için Madde 4.4.2’ye bakılmalıdır.
8.4 Yüksek kaçak akım etkilerini sınırlamak için tedbirler

Yüksek kaçak akım etkileri, yüksek kaçak akıma sahip donanım için bu donanımın ayrı sargıları bulunan özel
besleme transformatörüne bağlanmasıyla kısıtlanabilir. Koruyucu kuşaklama devresi, donanımın açıktaki
iletken bölümlerine ve ilave olarak transformatörün sekonder sargısına bağlanmalıdır. Donanım ve
transformatörün sekonder sargısı arasındaki koruyucu iletken/iletkenler, Madde 8.2.8’de açıklanan
düzenlemelerin bir veya daha fazlasına uygun olmalıdır.
9 Kontrol devreleri ve kontrol fonksiyonları

9.1 Kontrol devreleri
9.1.1 Kontrol devresi beslemesi

Kontrol devrelerinin bir a.a. kaynağından beslenmesi durumunda kontrol transformatörleri, kontrol devrelerini
beslemek için kullanılmalıdır. Bu gibi transformatörlerin sargıları ayrı olmalıdır. Bir kaç transformatörün
birlikte kullanıldığı yerlerde, bu transformatörlerin sargılarının sekonder gerilimleri aynı fazda olacak biçimde
bağlanmaları tavsiye edilir.
33
a.a. beslemesinden elde edilen d.a. kontrol devrelerinin koruyucu kuşaklama devresine (Madde 8.2.1’e
bakılmalıdır) bağlandığı yerlerde, bunlar bir a.a. kontrol devresi transformatörünün ayrı sargısından veya bir
diğer kontrol devresi transformatöründen beslenmelidir.
Not – IEC 61558-2-17’ye göre ayrı sargıları bulunan transformatörlere tutturulan anahtar modlu birimler, bu
kuralı karşılar.
Transformatörler tek motor yol vericili ve/veya en çok iki kontrol cihazlı (örneğin, ara kilitleme cihazı, yol
verme/durdurma kontrol istasyonu gibi) makinalar için zorunlu değildir.
9.1.2 Kontrol devresi gerilimleri

Kontrol geriliminin anma değeri, kontrol devresinin doğru çalışmasına uygun olmalıdır. Bir transformatörden
beslendiğinde anma gerilimi 277 V’u aşmamalıdır.
9.1.3 Koruma
Kontrol devrelerinde Madde 7.2.4 ve Madde 7.2.10’a uygun aşırı akım koruma cihazı bulunmalıdır.
9.2 Kontrol fonksiyonları

Not 1 – Kontrol fonksiyonlarının güvenlikle ilgili hususlar hakkındaki bilgi, ISO 13849-1 (1999), ISO 13849-
2 (2003) ve IEC 62061’de verilmiştir.
Not 2 – Bu madde, kontrol fonksiyonlarını gerçekleştirmede kullanılan donanım için kuralları belirtmez. Bu
gibi kuralların örnekleri Madde 10’da verilmiştir.
9.2.1 Yol verme fonksiyonları

Yol verme fonksiyonları, ilgili devrenin (Madde 9.2.5.2’ye bakılmalıdır) enerjilenmesi ile gerçekleştirilmelidir.
9.2.2 Durdurma fonksiyonları

Durdurma fonksiyonlarının aşağıdaki üç kategorisi mevcuttur:
- Durdurma kategorisi 0: Makina harekete geçiricilerinin gücünün ani olarak kaldırılması ile durdurma
(örneğin, kontrol edilmeyen durdurma, Madde 3.56’ya bakılmalıdır),
- Durdurma kategorisi 1: Durmayı gerçekleştirmek üzere makina harekete geçiricilerin gücü ile kontrol
edilen durdurma (Madde 3.11’e bakılmalıdır) ve durma gerçekleştirildikten
sonra gücün kesilmesi,
- Durdurma kategorisi 2: Makina harekete geçiricisinde mevcut gücü bırakarak kontrol edilen durdurma.
9.2.3 Çalıştırma modları

Her makinanın, tipine ve uygulamasına bağlı olarak bir veya daha fazla çalıştırma modu bulunabilir. Mod
seçiminden tehlikeli durumlar doğabildiğinde yetkisiz ve/veya yanlış seçim uygun vasıtalarla önlenmelidir
(örneğin, kilitleme anahtarı ile çalışan anahtar, giriş kodu).
Mod seçimi kendiliğinden makinanın çalışmasını başlatmamalıdır. Yol verme kontrol düzeninin ayrı bir
hareketi gerekmelidir.
Her bir özel çalıştırma modu için ilgili güvenlik fonksiyonları ve/veya koruyucu tedbirler gerçekleştirilmelidir.
Seçilen çalıştırma modunun gösterilmesi (örneğin, mod seçici konumu, gösterge lambası veya görsel ekran
göstergesi) sağlanmalıdır.
9.2.4 Güvenlik fonksiyonlarının ve/veya koruyucu tedbirlerin askıya alınması

Güvenlik fonksiyonlarının ve/veya koruyucu tedbirlerin askıya alınması gerektiğinde (örneğin, ayarlama veya
bakım amaçlarıyla), koruma aşağıdakilerin gerçekleştirilmesiyle garanti edilmelidir:
- Bütün diğer çalıştırma modlarının devre dışı bırakılması ve

- Örneğin, aşağıdakilerden biri veya daha fazlasını içerebilen diğer ilgili vasıtalar (ISO 12100-2:2003 Madde
4.11.9’a bakılmalıdır):
- Basılı tutulan veya benzeri kontrol cihazı ile çalışmanın başlatılması,
34
- Acil durum durdurma cihazı ile birlikte bir taşınabilir kontrol istasyonu ve uygulanabildiğinde
etkinleştirme cihazı. Taşınabilir istasyon kullanıldığında hareketin başlatılması yalnızca kontrol
istasyonundan mümkün olmalıdır.
- Madde 9.2.7.3’e göre durdurma fonksiyonunu başlatmak için cihazı bulunan kablosuz kontrol
istasyonu ve uygulanabildiğinde bir etkinleştirme cihazı. Kablosuz kontrol istasyonu kullanıldığında
hareketin başlatılması yalnızca kontrol istasyonundan mümkün olmalıdır.
- Hızın sınırlandırılması veya hareketin gücü,
- Hareket alanı sınırlandırılması.
9.2.5 Çalışma
9.2.5.1 Genel
Güvenli çalışma için gerekli güvenlik fonksiyonları ve/veya koruyucu tedbirler [örneğin, ara kilitler (Madde
9.3’e bakılmalıdır)] bulunmalıdır.
Makinanın herhangi bir sebeple durmasından (örneğin, kilitli durumda kalması, güç kaynağı arızası, batarya
değişimi, kablosuz kontrolde işaret kaybı gibi) sonra istenmeyen veya beklenmeyen şekilde çalışmaya
başlamasını önlemek için gereken tedbirler alınmalıdır.
Makinanın birden fazla kontrol istasyonuna sahip olması durumunda tedbirler, tehlikeli durumla
neticelenmeyen farklı kontrol istasyonlardan gelen komutları başlatmayı garanti edecek biçimde
sağlanmalıdır.
9.2.5.2 Yol verme

Bir çalışmanın başlatılması (yol verilmesi) Madde 9.2.4’te açıklanan şartlar dışında, yalnızca bütün ilgili
güvenlik fonksiyonları ve/veya koruyucu tedbirleri yerinde ve görevini yapar durumda iken mümkün
olabilmelidir.
Bazı çalışmalar için güvenlik fonksiyonları ve/veya koruyucu tedbirlerin uygulanmasının mümkün olmaması
durumundaki makinalarda (örneğin, seyyar makinalar gibi) bu çalışmaların elle kontrol edilmesi, basılı tutulan
kontrol düzenleri ve uygun olduğunda etkinleştirme cihazları ile yapılmalıdır.
Sıralı yol verme işleminin doğru olarak yapılması için uygun ara kilitlemeler sağlanmalıdır.
Yol vermeyi başlatmak için birden fazla kontrol istasyonu kullanılması gereken durumda her bir kontrol
istasyonu, ayrı el ile harekete geçirilen yol verme kontrol cihazına sahip olmalıdır. Bir yol vermeyi başlatmak
için aşağıdaki şartlar olmalıdır:
- Makinanın çalışması için bütün gerekli şartlar karşılanmalıdır ve

- Bütün yol verme kontrol cihazları, devre kesik (off) konumunda olmalıdır ve sonra
- Bütün yol verme kontrol cihazları aynı zamanda harekete geçmelidir (Madde 3.6’ya bakılmalıdır).
9.2.5.3 Durdurma
Durdurma kategorisi 0 ve/veya durdurma kategorisi 1 ve/veya durdurma kategorisi 2 durdurma fonksiyonları,
makinanın risk değerlendirmesi ve fonksiyonel kuralları ile gösterildiği gibi sağlanmalıdır (Madde 4.1’e
bakılmalıdır).
Not – Çalıştığında beslemeyi ayırma cihazı (Madde 5.3’e bakılmalıdır), durdurma kategorisi 0’ı gerçekleştirir.
Durdurma fonksiyonları, ilgili yol verme fonksiyonlarını iptal etmelidir (Madde 9.2.5.2’ye bakılmalıdır).
Gerektiğinde, koruyucu cihazlara bağlanacak vasıtalar ve ara kilitleme temin edilmelidir. Bu koruyucu cihaz
veya ara kilit makinayı durdurabiliyorsa, kontrol sisteminin mantık devresine böyle bir durumun bulunduğu
hakkında işaret vermelidir. Durdurma fonksiyonunun başlangıç konumuna getirilmesi herhangi bir tehlikeli
durumu başlatmamalıdır.
Birden daha fazla kontrol istasyonu sağlanması durumunda, herhangi bir kontrol istasyonundan gelen
durdurma komutları, makinanın risk değerlendirmesi gerektiğinde etkili olmalıdır.
35
9.2.5.4 Acil durum çalışmaları (acil durum durdurması, acil durum kesmesi)
9.2.5.4.1 Genel
Bu standard, Ek E’de verilen acil durum çalışmalarının acil durum durdurması ve acil durum kesmesi
fonksiyonlarıyla ilgili kuralları belirtmektedir. Bu iki işlem de standardda tek bir insan hareketiyle başlatılır.
Acil durum durdurucusu (Madde 10.7’ye bakılmalıdır) veya acil durum kesme (Madde 10.8’e bakılmalıdır)
harekete geçiricisi bir komutu takiben aktif çalışmasını sona erdiriliyorsa, bu komutun etkisi harekete geçirici
başlangıç konumuna gelinceye kadar sürdürülmelidir. Bu başlangıç konumuna getirme, yalnızca komutun
başlatıldığı konumdaki elle yapılan hareketle mümkün olmalıdır. Komutun başlangıç durumuna getirilmesi,
makinayı yeniden başlatmamalı ancak yalnızca yeniden başlatmaya izin vermelidir.
Bütün acil durum durdurma komutları başlangıç konumuna getirilinceye kadar makinaların yeniden
başlatılması mümkün olmamalıdır. Bütün acil durum kesme komutları başlangıç konumuna getirilinceye
kadar makinaların yeniden enerjilenmesi mümkün olmamalıdır.
Not – Acil durum durdurması ve acil durum kesmesi, makinadaki tehlikeler (örneğin, kaptırma, dolanma,
elektrik çarpması veya yanma) için risk azaltmasının birincil vasıtası olmayan tamamlayıcı koruyucu
tedbirlerdir (ISO 12100 (bütün bölümler)’e bakılmalıdır).
9.2.5.4.2 Acil durum durdurması

Fonksiyonel hususlar dâhil acil durum durdurma donanımının tasarımı için prensipler, ISO 13850’de
verilmiştir.
Acil durum durdurması, ya durdurma kategorisi 0 yada durdurma kategorisi 1 fonksiyonu olmalıdır (Madde
9.2.2’ye bakılmalıdır). Acil durum durdurmasının durdurma kategorisinin seçimi, makinanın risk
değerlendirmesinin sonucuna bağlıdır.
Durdurma kurallarına (Madde 9.2.5.3’e bakılmalıdır) ek olarak acil durum durdurmasında aşağıdaki kurallar
bulunmaktadır:
- Bütün çalışma modlarındaki diğer bütün fonksiyonları ve çalışmaları iptal etmelidir.
- Tehlikeli duruma/durumlara sebep olabilecek makina harekete geçiricilerinin gücü ya hemen kesilmeli
(durdurma kategorisi 0) ya da diğer hasarlar doğmadan tehlikeli hareketleri durduracak biçimde mümkün
olduğu kadar çabuk kontrol altına alınmalıdır (durdurma kategorisi 1).
- Başlangıç konumuna getirme tekrar yol vermeyi başlatmamalıdır.
9.2.5.4.3 Acil durum kesmesi

Acil durum kesmesi ile ilgili fonksiyonel hususlar, IEC 60364-5-53 Madde 536.4’te verilmiştir.
Acil durum kesmesi aşağıdaki durumlarda sağlanmalıdır:

- Doğrudan temasa (örneğin, iletken teller, iletken baraları, kayar bilezikler, elektrik çalışma alanlarındaki
kontrol donanımı ile) karşı korumanın yalnızca ulaşılamayan yerlere yerleştirme veya engeller ile
sağlanması hâlinde (Madde 6.2.6’ya bakılmalıdır) veya
- Elektrikten kaynaklanan başka tehlike ve hasar ihtimali olduğunda.
Acil durum kesmesi makinanın ilgili besleme girişinin elektromekanik anahtarlama cihazlarıyla kesilmesi ile
sağlanır ve böylece bu besleme girişine bağlanan makina harekete geçiricinin kategori 0 durdurması yapılır.
Bir makina kategori 0’a dayanamıyorsa, doğrudan temasa karşı koruma gibi başka tedbirler alınarak acil
durum kesmesine olan ihtiyaç ortadan kaldırılmalıdır.
9.2.5.5 Komut faaliyetlerinin izlenmesi

Bir makinanın veya makina bölümünün tehlikeli durumla sonuçlanabilecek her hareketi veya faaliyeti,
örneğini aşırı yol gitme sınırlayıcıları, motor aşırı hız detektörleri, mekanik aşırı yük detektörleri veya
çarpışma önleme cihazları ile izlenmelidir.
Not - Elle kontrol edilen bazı makinalarda operatör bu izlemeyi sağlayabilir.
36
9.2.6 Diğer kontrol fonksiyonları
9.2.6.1 Çalıştırma için basılı tutulan kontrol cihazları

Çalıştırma için basılı tutulan kontrol cihazları, çalışmanın gerçekleştirilmesi için kontrol cihazının/cihazlarının
devamlı olarak harekete geçirilmesini gerektirmelidir.
Not – Çalışma için basılı tutulan kontrol, iki el ile kontrol edilen cihazlarla yapılabilir.
9.2.6.2 İki el ile kontrol

İki el ile kontrolün üç tipi ISO 13851’de tarif edilmiştir. Bunların seçimi risk değerlendirilmesi ile belirlenir.
Bunlarda aşağıdaki özellikler bulunmalıdır:
Tip I: Bu tip aşağıdakileri gerektirir:
- İki kontrol cihazının sağlanması ve bunların her iki el ile birlikte aynı zamanda harekete geçirilmesi,
- Tehlikeli durum süresince aynı anda hareketin sürekliliği,
- Tehlikeli durumlar hâla mevcut iken kontrol cihazlarından birinin veya her ikisinin serbest bırakılması ile
makina çalışmasının kesilmesi.
Tip I iki el ile kontrol cihazının, tehlikeli çalışmanın başlatılması için uygun olduğu kabul edilmez.
Tip II: Makina çalışmasının yeniden başlatılabilmesinden önce her iki kontrol cihazının serbest bırakılmasını
gerektiren Tip I kontroldür.
Tip III: Kontrol cihazlarının aşağıda gösterilen şekilde aynı anda harekete geçirilmesini gerektiren Tip II
kontroldür:
- Kontrol cihazlarının her birinin diğerinden 0,5 s’yi geçmeyen bir zaman sınırı içinde harekete geçirilmesi
gerekli olmalıdır.
- Bu zaman sınırı aşıldığında, makinanın çalışmasının başlatılabilmesinden önce her iki kontrol cihazı
serbest bırakılmalıdır.
9.2.6.3 Etkinleştirme kontrol cihazı

Etkinleştirme kontrol cihazı (Madde 10.9’a bakılmalıdır), aşağıdaki özelliklere sahip el ile aktifleştirilen kontrol
fonksiyonu kilitlemesidir:
a) Aktifleştirildiğinde ayrı bir yol verme kontrol cihazıyla başlatılan makinanın çalışmasına izin verir,
b) Aktifliği giderildiğinde;
- Durdurma fonksiyonunu başlatır ve
- Makinanın çalışmasının başlatılmasını önler.
Etkinleştirme cihazı, örneğin, makinanın çalışması yeniden başlatılmadan önce etkinleştirme kontrol
cihazının aktifliğinin giderilmesinin gerektirilmesiyle bozulma ihtimalini en aza indirecek biçimde
düzenlenmelidir. Basit vasıtalarla etkinleştirme fonksiyonunun bozulması mümkün olmamalıdır.
9.2.6.4 Birleştirilmiş yol verme ve durdurma kontrol cihazları

Sıra ile hareketi başlatan ve durduran basmalı düğmeler ve benzeri kontrol cihazları çalıştıklarında tehlikeli
durumlar ortaya çıkmasına sebep olmayan fonksiyonlar için sağlanmalıdır.
9.2.7 Kablosuz kontrol
9.2.7.1 Genel
Bu madde, bir makina kontrol sistemi ile operatör kontrol istasyonu/istasyonları arasında komut ve işaretlerin
iletilmesi için kablosuz teknikleri (örneğin, radyo, infrared gibi) kullanan kontrol sistemlerinin fonksiyonel
kuralları ile ilgilidir.
37
Not – Bu uygulama ve sistem hususlarının bazıları, iletişim hatlarında kablo (eş eksenli, bükülmüş çift, optik
gibi) kullanılan seri veri iletişimi tekniklerinin uygulandığı kontrol fonksiyonları için de geçerli olabilir.
Operatör kontrol istasyonunun güç beslemesini derhal çıkartmak veya ayırmak için gerekli vasıtalar
sağlanmalıdır (Madde 9.2.7.3’e bakılmalıdır).
Gerektiğinde operatör kontrol istasyonunun yetkisiz olarak kullanılmasını engelleyecek vasıtalar (örneğin,
kilitli çalışan anahtar, giriş kodu gibi) sağlanmalıdır.
Her operatör kontrol istasyonunda o istasyonun hangi makinayı/makinaları kontrol ettiğini gösteren açık bir
gösterim bulunmalıdır.
9.2.7.2 Kontrol sınırlaması

Kontrol komutlarının aşağıda belirtildiği şekilde çalışması için tedbirler alınmalıdır:
- Yalnızca amaçlanan makinanın etkilenmesi,
- Yalnızca amaçlanan fonksiyonun etkilenmesi.
Makinanın amaçlanan kontrol istasyonu/istasyonları dışındaki herhangi bir yerden gelen işaretlere tepki
vermemesi için gereken tedbirler alınmalıdır.
Gerektiğinde, makinanın yalnızca önceden belirlenmiş bir veya daha fazla bölgelerde ve yerlerde bulunan
operatör kontrol istasyonlarından kontrol edilecek biçimde vasıtalar sağlanmalıdır.
9.2.7.3 Durdurma
Kablosuz kontrol istasyonları, makinanın veya tehlikeli bir duruma yol açabilecek bütün hareketlerin
durdurma fonksiyonunu başlatacak ayrı ve açıkça tanınabilen bir vasıtayı içermelidir. Bu durdurma
fonksiyonunu başlatmak için kullanılacak harekete geçirme düzeni, acil durum durdurma cihazı olarak
işaretlenmemeli veya etiketlenmemelidir (Madde 10.7’ye bakılmalıdır).
Kablosuz kontrol düzeniyle donatılmış olan bir makinada aşağıdaki durumlarda otomatik olarak makinanın
durmasını başlatacak veya potansiyel olarak tehlikeli olabilecek durumları önleyecek bir cihaz bulunmalıdır:
- Durdurma işareti alındığında,
- Kablosuz kontrol sisteminde bir hata algılandığında,
- Geçerli bir işaret (iletişimi tesis eden ve sürdüren işareti içeren) belirli bir süre içinde tespit
edilemediğinde (Ek B’ye bakılmalıdır); makinanın önceden programlanmış bir görevi yerine getirirken
tehlikeli durumların meydana gelemeyeceği şekilde kablosuz kontrolün menzili dışına çıkması bu
durumdan istisna tutulmuştur.
9.2.7.4 Birden fazla operatör kontrol istasyonunun kullanılması

Bir makinanın bir veya daha fazla kablosuz kontrol istasyonu dâhil birden fazla operatör kontrol istasyonu
olması hâlinde verilen bir zamanda yalnızca bir kontrol sisteminin aktif hale getirecek tedbirler sağlanmalıdır.
Hangi operatör istasyonunun makinanın kontrolüne sahip olduğunu işaret makinanın risk
değerlendirmesinde belirlenen uygun yerlerde sağlanmalıdır.
İstisna: Makinanın risk değerlendirmesi gerektiriyorsa kontrol istasyonlarından her hangi birinden verilen
durdurma komutu etkili olmalıdır.
9.2.7.5 Bataryadan beslenen operatör kontrol istasyonları

Batarya geriliminde olabilecek değişiklikler tehlikeli durumlara yol açmamalıdır. Bir veya daha fazla sayıda
muhtemel tehlikeli hareket bir bataryadan beslenen kablosuz kontrol istasyonu kullanılarak kontrol ediliyorsa,
batarya gerilimi önceden belirlenmiş sınırları aştığında operatöre açık bir uyarı verilmelidir. Bu şartlarda
kablosuz operatör kontrol istasyonu, makinayı tehlikesiz bir duruma getirmek amacıyla operatör için yeterli
süre kadar daha çalışmalıdır.
38
9.3 Koruyucu ara kilitler
9.3.1 Ara kilitlemeli güvenlik koruyucularının yeniden kapanması ve başlangıç konumuna

gelmesi
Ara kilitlemeli güvenlik koruyucularının yeniden kapanması ve başlangıç konumuna gelmesi, makinanın
tehlikeli çalışmasını başlatmamalıdır.
Not – Yol verme fonksiyonu (kontrol koruyucuları) bulunan ara kilitlemeli güvenlik koruyucuları için kurallar
ISO 12100-2 Madde 5.3.2.5’te verilmiştir.
9.3.2 Çalıştırma sınırının aşılması

Çalıştırma sınırı (örneğin, hız, basınç, konum) tehlikeli durumla neticelenecek biçimde aşılabildiğinde
önceden belirlenen sınır/sınırlar aşıldığında algılama yapacak ve uygun kontrol faaliyetini başlatacak
vasıtalar sağlanmalıdır.
9.3.3 Yardımcı fonksiyonların çalışması

Yardımcı fonksiyonların doğru çalışması, uygun cihazlar ile (örneğin, basınç algılayıcılar) kontrol edilmelidir.
Bir yardımcı fonksiyonu gerçekleştirecek motorun veya cihazın çalışmaması (örneğin, yağlama, soğutucu
beslemesi, talaş alma) tehlikeli duruma sebep olabiliyorsa veya makinanın veya üretimdeki işin hasara
uğramasına sebep olabiliyorsa, uygun bir ara kilitleme bulunmalıdır.
9.3.4 Farklı çalışmalar veya ters hareketlerin arasındaki ara kilitler

Makinanın elemanlarını kontrol eden ve makinanın aynı anda harekete geçirilmesinde (örneğin, ters hareketi
başlatanlar) tehlikeli duruma sebep olabilen bütün kontaktörler, röleler ve diğer kontrol cihazları bu tür hatalı
çalışmaya karşı ara kilitlemeli olmalıdır.
Ters hareket kontaktörleri (örneğin, motor dönme yönünü kontrol edenler), normal işletmede anahtarlama
sırasında kısa devre oluşamayacak biçimde ara kilitli olmalıdır.
Güvenlik için veya devamlı çalışma için makinadaki belirli fonksiyonların birbiri ile ilgili olmaları gerektiğinde
bu işleme uygun koordinasyon uygun ara kilitlemelerle sağlanmalıdır. Koordine biçimde birlikte çalışan ve
birden fazla kontrol sistemi bulunan makinalar grubunda gerekli tedbir, gerektiğinde kontrol cihazlarının
çalışanlarının koordinasyonu ile sağlanmalıdır.
Bir mekanik fren harekete geçiricisinin arızasının makinanın harekete geçiricisi enerjilenmiş durumdayken
frenin uygulanmasına sebep oluyorsa ve bundan dolayı tehlikeli bir durum oluşuyorsa makinanın harekete
geçiricisinin enerjisini kesecek ara kilitlemeler temin edilmelidir.
9.3.5 Ters akım frenlemesi

Bir motorda ters akım frenlemesi kullanılıyorsa ters yönde çalışmanın makinada veya üretimdeki işte hasar
veya tehlikeli durumlar ortaya çıkartabilmesi durumunda frenleme işleminin sonunda motorun ters yönde yol
almasının engellenmesi için etkili tedbirler alınmalıdır. Bu amaçla, özellikle zamanın fonksiyonu olarak
çalışan bir düzene izin verilmemelidir.
Kontrol devreleri, motor milinin örneğin, el ile döndürülmesi gibi tehlikeli durumla sonuçlanmayacak biçimde
düzenlenmelidir.
9.4 Arıza hâlinde kontrol fonksiyonları

Elektrik donanımındaki arızalar veya bozukluklar makinada veya üretimdeki işte hasar meydana getiriyorsa
veya tehlikeli bir durumu ortaya çıkartıyorsa, bu gibi arıza veya bozuklukların olma ihtimalini aza indirilmesi
için uygun tedbirler alınmalıdır. Gerekli tedbirler ve bunların yerine getirilme derecesi tek olarak veya birleşik
durumda, kendi uygulamasıyla ilgili risk seviyesine bağımlıdır (Madde 4.1’e bakılmalıdır).
Elektrik kontrol devreleri, makinadaki risk değerlendirmesinden belirlenen güvenlik performansının uygun
seviyesine sahip olmalıdır. IEC 62061 ve/veya ISO 13849-1:1999, ISO 13849-2:2003’teki kurallar
uygulanmalıdır.
Bu risklerin azaltılması için tedbirler aşağıdakileri ihtiva eder, ancak bunlarla sınırlı değildir:
39
- Makinanın koruma cihazları (örneğin, ara kilitleme koruyucuları, açma cihazları),

- Elektrik devresinin koruma ara kilitlemesi,
- Tecrübe edilmiş devre teknikleri veya bileşenler kullanılması (Madde 9.4.2.1’e bakılmalıdır) ,
- Kısmi veya tam yedekleme (Madde 9.4.2.2’ye bakılmalıdır) veya çeşitlilik (Madde 9.4.2.3’e bakılmalıdır)
tedbiri,
- Fonksiyonel deneyler için tedbir (Madde 9.4.2.4’e bakılmalıdır).
Belleğin muhafaza edilmesinin batarya gücüyle gerçekleştirilmesi durumunda, arızadan veya bataryanın
çıkarılmasından kaynaklanan tehlikeli durumları önlemek için tedbirler alınmalıdır.
Yetkisiz veya istenmeden bellek değişimini önlemek için örneğin bir anahtar, kod ile erişim veya bir alet
kullanımını gerekli kılan vasıtalar sağlanmalıdır.
9.4.2 Arıza durumunda riskin en aza indirilmesi için tedbirler
9.4.2.1 Tecrübe edilmiş devre teknikleri veya bileşenler kullanılması

Bu tedbirler aşağıdakileri ihtiva eder, ancak bunlarla sınırlı değildir:
- Kontrol devrelerinin fonksiyonel amaçlar için koruyucu kuşaklama devresine bağlanması (Madde 9.4.3.1
ve Şekil 2’ye bakılmalıdır),
- Kontrol cihazlarının Madde 9.1.3.1’e uygun olarak bağlanması,
- Enerjiyi keserek durdurma (Madde 9.2.2’ye bakılmalıdır),
- Kontrol edilen düzene giden bütün kontrol devresi iletkenlerin anahtarlanması (Madde 9.4.3.1’e
bakılmalıdır),
- Doğrudan açılma çalışmalı anahtarlama cihazları kullanılması (EN 60947-5-1’e bakılmalıdır),
- Arızaların istenmeyen çalışmalara sebep olma ihtimalini azaltacak devre tasarımı.
9.4.2.2 Kısmi veya tam yedekleme tedbirleri

Kısmi veya tam yedeklemenin sağlanması ile ihtimallerin elektrik devresinde hasar verebilecek bir tek
arızaya indirilmesi mümkündür. Yedekleme normal işletmede (örneğin, çevrim içi yedekleme) etkili olabilir
veya yalnız işletme fonksiyonu arızasında koruyucu fonksiyonunu (örneğin, çevrim dışı yedekleme) üzerine
alan özel devreler olarak tasarımlanabilir.
Normal işletmenin kullanılması sırasında çevrim dışı yedeklemenin etkili olmadığı yerlerde bu kontrol
devrelerinin istenildiğinde kullanıma hazır olması için uygun tedbirler alınmalıdır.
9.4.2.3 Farklılık tedbiri

Farklı çalışma prensipleri olan veya farklı tip cihazları veya bileşenleri bulunan kontrol devrelerinin
kullanılması, arızalardan ve/veya hatalardan kaynaklanan tehlikeli durumların ihtimalini azaltabilir. Örnekler
aşağıdakileri ihtiva eder:
- Ara kilitlemeli koruyucular tarafından çalıştırılan normalde açık ve normalde kapalı kontakların birleşimi,
- Devrede farklı tipte kontrol devre bileşenlerinin kullanılması,
- Yedekleme konfigürasyonundaki elektromekanik ve elektronik devrelerin birleşimi,
Elektrikli ve elektriksiz (örneğin, mekanik, hidrolik, pnömatik) sistemlerin birleşimi, yedekleme fonksiyonunu
yerine getirebilir ve çeşitliliği sağlayabilir.
9.4.2.4 Fonksiyonel deneyler için tedbir

Fonksiyonel deneyler, kontrol sistemi tarafından otomatik olarak veya gözle muayenede veya yol vermedeki
deneylerde ve önceden belirlenen aralıklarla el ile veya uygun olduğunda ikisi birleştirilerek gerçekleştirilebilir
(Madde 17.2 ve Madde 18.6’ya bakılmalıdır).
9.4.3 Toprak arızaları, gerilim kesilmeleri ve devre sürekliliğinin kaybolmasından doğan

hatalı çalışmalara karşı koruma
9.4.3.1 Toprak arızaları

Herhangi bir kontrol devresi üzerindeki toprak arızaları, istenmeyen yol verme durumlarına ve tehlikeli
hareketlere sebep olmamalı veya makinanın durmasını engellememelidir.
Bu kuralı karşılayan yöntemler aşağıdakileri içerir ancak, bunlarla sınırlı değildir:
Yöntem a) Kontrol transformatörleri ile beslenen kontrol devreleri:

40
1) Topraklanmış kontrol devresi beslemeleri durumunda, ortak iletken, besleme noktasında koruyucu
kuşaklama devresine bağlanmalıdır. Elektromanyetik veya diğer cihazı (örneğin, röle, gösterge ışığı)
çalıştırmak için amaçlanan bütün kontaklar, katı hâl elemanları vb. kontrol devresi beslemesinin
anahtarlanmış iletkeni ile bobinin veya cihazın bir bağlantı ucu arasında bir tarafa takılmalıdır.
Bobinin veya cihazın diğer bağlantı ucu (tercihan her zaman aynı işaretlemeye sahip), herhangi bir
anahtarlanmış eleman olmaksızın doğrudan kontrol devresi beslemesinin ortak iletkenine
bağlanmalıdır (Şekil 3’e bakılmalıdır).
İstisna: Koruyucu cihazların kontakları, ortak iletken ile bobinler arasına aşağıdakiler sağlanarak
bağlanabilir:
- Bir toprak arızası olması durumunda devre otomatik olarak kesilmeli veya
- Bağlantı, bir toprak arızası olmayacak biçimde çok kısadır (örneğin, aynı mahfazada) (örneğin,
aşırı yük rölesi).
2) Kontrol devreleri, bir kontrol transformatöründen beslenmeli ve Şekil 3’te gösterildiği gibi aynı
düzenlemeye sahip olarak ve bir toprak arızası olması durumunda devreyi otomatik olarak kesen bir
cihazla donatılarak koruyucu kuşaklama devresine bağlanmamalıdır (Madde 7.2.4’e de bakılmalıdır).
Yöntem b) Kontrol devreleri, orta uçlu sargıları (bu orta uç koruyucu kuşaklama devresine bağlanır) bulunan
ve bütün kontrol devresi besleme iletkenlerinde anahtarlama elemanlarına sahip aşırı akım koruma cihazı ile
Şekil 4’e göre düzenlenmiş bir kontrol transformatöründen beslenir.
Not 1 – Orta ucu topraklanan kontrol devresinde bir toprak arızasının oluşumu, röle bobininin gerilimini %
50 azaltabilir. Bu durumda röle, makinanın durdurulmasında yetersiz kalarak beklemede kalabilir.
Not 2 – Bobinler veya cihazlar, her bir veya iki tarafta da anahtarlanabilir.
Yöntem c) Kontrol devresi bir kontrol transformatöründe beslenmediği durumda bunlar;
1) Topraklanmış beslemenin faz iletkenleri arasına doğrudan bağlanır veya
2) Topraklanmamış veya yüksek bir empedansla topraklanmış beslemenin nötr iletkeni ile faz iletkeni
arasına veya faz iletkenleri arasına doğrudan bağlanır.
Bütün gerilimli iletkenleri anahtarlayan çok kutuplu anahtarlar, makinada istenilmeyen yol verme veya
durdurma arızası sebebi ile tehlikeli durum veya makinada hasar ortaya çıkartabilecek makina
fonksiyonlarına YOL VERMEK veya DURDURMAK için kullanılır veya c) 2) durumunda toprak arızası olması
hâlinde devreyi otomatik olarak kesecek biçimde bir cihaz sağlanmalıdır.
Şekil 3 – Yöntem a)
41
Şekil 4 – Yöntem b)
9.4.3.2 Gerilim kesilmeleri

Madde 7.5’te açıklanan kurallar uygulanmalıdır.
Kontrol sisteminde bellekli cihaz/cihazlar kullanıldığında, tehlikeli durumların meydana gelmesi ile
sonuçlanan belleğin kaybolmasını önlemek üzere, güç besleme arızasında uygun çalışma temin edilmelidir
(örneğin, kaybolmayan bellek kullanılarak).
9.4.3.3 Devre sürekliliğinin kaybı

Kayar kontaklara bağımlı güvenlikle ilgili kontrol devrelerinin süreklilik kaybı tehlikeli duruma neden olduğu
durumda, uygun tedbirler alınmalıdır (örneğin, kayar kontakların iki adet kullanımı ile).
10 Operatör ara birimi ve makinaya monte edilen kontrol cihazları

10.1 Genel
10.1.1 Genel cihaz kuralları

Bu maddede kontrol mahfazalarının tamamen veya kısmen dışında olan cihazlar için gerekli kurallar
bulunmaktadır.
Uygulamada mümkünse bu cihazlar, IEC 61310’a göre seçilmeli, monte edilmeli, tanıtılmalı veya
kodlanmalıdır.
Yanlışlıkla yapılan çalışma ihtimali, cihazların konumlandırılması, uygun tasarım ve ilave koruyucu tedbirlerle
en aza indirilmelidir. Makinaların tehlikeli çalışmalarının kontrolü için seçime, düzenlemeye programlamaya
ve dokunmatik ekran, tuş takımı ve klavye gibi operatör giriş cihazlarının kullanımına özel dikkat
gösterilmelidir. IEC 60447’ye bakılmalıdır.
10.1.2 Yer ve montaj

Uygulamada mümkünse, makinaya monte edilen kontrol cihazları aşağıdaki özelliklere sahip olmalıdır:
- İşletme ve bakım için kolayca erişilebilmelidir.
- Malzeme, yükleme/boşaltması gibi faaliyetlerden gelebilecek hasar ihtimalini en aza indirilecek şekilde
monte edilmelidir.
El ile çalıştırılan kontrol cihazlarının harekete geçiricileri aşağıdaki hususları sağlayacak şeklide seçilmeli ve
monte edilmelidir:
42
- İşletme seviyesinden yüksekliği 0,6 m’den az olmamalı ve operatörün normal çalışma konumunda
kolayca erişebileceği yerde olmalı,
- Operatör, bunları çalıştırırken tehlikeli bir konumda olmamalı.
Ayakla çalıştırılan kontrol cihazlarının harekete geçiricileri aşağıdaki hususları sağlayacak şeklide seçilmeli
ve monte edilmelidir:
- Operatörün normal çalışma konumunda kolayca erişebileceği yerde olmalı,

- Operatör, bunları çalıştırırken tehlikeli bir konumda olmamalı.
10.1.3 Koruma
Diğer uygun tedbirlerle birlikte koruma derecesi (IEC 60529’a bakılmalıdır) aşağıdaki hususlara karşı koruma
sağlamalıdır:
- Fiziksel çevrede bulunan veya makinada kullanılan zarar verici sıvılar, buharlar veya gazların etkileri,
- Kirleticilerin girişi (örneğin, talaş, toz, parçacıklar hâlindeki maddeler).
Ayrıca, operatör ara birim kontrol cihazları, doğrudan temasa karşı en az IPXXD koruma derecesine sahip
olmalıdır (IEC 60529’a bakılmalıdır).
10.1.4 Konum algılayıcıları

Konum algılayıcıları (örneğin, konum anahtarları, yaklaşım anahtarları) hareket sınırının aşılması hâlinde
hasara uğramayacak biçimde yerleştirilmelidir.
Güvenlik ile ilgili kontrol fonksiyonları bulunan devrelerdeki konum algılayıcıları doğrudan açma çalışması
yapacak (EN 60947-5-1’e bakılmalıdır) veya benzer güvenilirliği sağlayacak biçimde olmalıdır (Madde
9.4.2’ye bakılmalıdır).
Not – Güvenlik ile ilgili kontrol fonksiyonu, makinanın güvenlik şartlarını sürdürmeyi veya makinadaki oluşan
tehlikeli durumları önlemeyi amaçlar.
10.1.5 Taşınabilir ve asma kontrol istasyonları

Taşınabilir ve asma operatör kontrol istasyonları ve bunların kontrol cihazları darbe ve titreşim (örneğin,
operatör kontrol istasyonu düşürülürse veya bir engele çarparsa) sonucunda makinaların istenmeden
çalıştırılması ihtimalini en aza indirecek biçimde seçilmeli ve düzenlenmelidir (Madde 4.4.8’e de bakılmalıdır).
10.2 Basmalı düğmeler
10.2.1 Renkler
Basmalı düğmeli harekete geçiriciler, Çizelge 2’ye (Madde 9.2 ve Ek B’ye de bakılmalıdır) uygun olarak renk
kodları ile işaretlenmelidir.
YOL VERME / DEVREDE harekete geçiricilerin renkleri BEYAZ tercih edilmek üzere BEYAZ, YEŞİL, GRİ
veya SİYAH olmalıdır. KIRMIZI kullanılmamalıdır.
KIRMIZI renk acil durum durdurması ve acil durum harekete geçiricilerinin devre dışı bırakılması için
kullanılmalıdır.
DURDURMA / DEVRE KESİK harekete geçiricilerin renkleri SİYAH tercih edilmek üzere SİYAH, GRİ veya
BEYAZ olmalıdır. YEŞİL kullanılmamalıdır. KIRMIZI renge de izin verilir, ancak KIRMIZI rengin acil durum
çalıştırma cihazlarının yakınında kullanılmaması tavsiye edilir.
BEYAZ, GRİ veya SİYAH dönüşümlü olarak YOL VERME / DEVREDE ve DURDURMA / DEVRE KESİK
basmalı düğmeler olarak çalışan basmalı düğme harekete geçiriciler için tercih edilen renklerdir. KIRMIZI,
SARI veya YEŞİL renk kullanılmamalıdır (Madde 9.2.6’ya da bakılmalıdır).
BEYAZ, GRİ veya SİYAH, harekete geçirildiğinde çalışmaya sebep olan serbest bırakıldığında çalışmayı
kesen basmalı düğmeli harekete geçiriciler (örneğin, çalıştırmak için basılı tutulan) için tercih edilen
renklerdir. KIRMIZI, SARI veya YEŞİL renk kullanılmamalıdır.
43
Başlangıç konumuna getirmede kullanılan basmalı düğmeler, MAVİ, BEYAZ, GRİ veya SİYAH olmalıdır.
Bunlar DURDURMA / DEVRE KESİK düğmesi gibi de çalışıyorsa bunların renkleri SİYAH’a, öncelik verilmek
kaydı ile tercihan BEYAZ, GRİ veya SİYAH olmalıdır. YEŞİL kullanılmamalıdır.
BEYAZ, GRİ veya SİYAH aynı renkleri, çeşitli fonksiyonlar (örneğin, YOL VERME / DEVREDE ve
DURDURMA / DEVRE KESİK harekete geçiricileri için BEYAZ) için kullanılması durumunda, kodlamanın ek
vasıtaları (örneğin, biçim, konum, sembol), basmalı düğme harekete geçiricilerinin tanıtılması için
kullanılmalıdır.
Çizelge 2 - Basmalı düğme harekete geçiricilerin renk kodları ve bunların anlamları
Renk Anlamı Açıklama Uygulama örnekleri

Acil durum durdurması
Tehlikeli durumda veya acil durumda Acil durum fonksiyonunun
KIRMIZI Acil durum
harekete geçirme. başlatılması
(Madde 10.2.1’e de bakılmalıdır)
Olağan dışı durumun giderilmesi için
Olağan dışı durumda harekete müdahale.
SARI Olağan dışı
geçirme. Kesilmiş bir otomatik çevrimin
yeniden başlatılması için müdahale
Zorunlu işlemi gerektiren şartlar Başlangıç konumuna getirme
MAVİ Zorunlu
durumunda harekete geçirme fonksiyonu
Normal şartların başlatılması için

YEŞİL Normal (Madde 10.2.1’e bakılmalıdır)
harekete geçirme
YOL VERME/DEVREDE (tercihan)

BEYAZ
DURDURMA/DEVRE KESİK
Özel bir
Acil durum durdurması dışında genel YOL VERME/DEVREDE
GRİ anlamı
fonksiyonların başlatılması için. DURDURMA/DEVRE KESİK
yoktur.
YOL VERME/DEVREDE
SİYAH DURDURMA/DEVRE KESİK
(tercihan)
10.2.2 İşaretlemeler
Madde 16.3’teki fonksiyonel tanıtmaya ek olarak basmalı düğmelerin, harekete geçiricilerin doğrudan
üzerinde veya yakınında Çizelge 3’te verilen semboller ile işaretlenmeleri tavsiye edilir.
Çizelge 3 – Basmalı düğmeler için semboller
YOL VERME veya DURDURMA veya Dönüşümlü olarak YOL Basıldığı zaman YOL
DEVREDE DEVRE KESİK VERME veya VERME veya
DURDURMA düğmeleri DEVREDE
olarak veya DEVREDE bırakıldığında
veya DEVRE KESİK DURDURMA veya
düğmeleri olarak DEVRE KESİK olarak
basmalı düğmeler çalışan basmalı
düğmeler (çalıştırmak
için basılı tutulan)
IEC 60417-5007 IEC 60417-5008 IEC 60417-5010 IEC 60417-5011

(DB:2002-10) (DB:2002-10) (DB:2002-10) (DB:2002-10)
44
10.3 Gösterge ışıkları ve ekranları
10.3.1 Genel
Gösterge ışıkları ve ekranları aşağıdaki bilgi tiplerini vermeye yarar:
- Gösterme: Operatörün dikkatinin çekilmesi veya yerine getirilmesi gereken bazı görevlerin gösterilmesi.
KIRMIZI, SARI, MAVİ ve YEŞİL yanıp sönen gösterge ışıkları ve ekranları için normal olarak bu modda
kullanılır.
- Teyit: Bir komutun veya şartın teyidi veya bir değişimin veya geçici rejim periyodunun sona erdiğinin
teyidi. MAVİ ve BEYAZ renkler normal olarak bu modda kullanılır. Bazı durumlarda YEŞİL kullanılabilir.
Gösterge ışıkları ve ekranları, operatörün normal konumundan görülebilecek biçimde seçilmeli ve tesis
edilmelidir (IEC 61310-1’e de bakılmalıdır).
Uyarı ışıkları için kullanılan ışıklı gösterge devreleri, bu ışıkların işlerliğini kontrol etmek için vasıtalarla birlikte
tutturulmalıdır.
10.3.2 Renkler
Tedarikçi ve kullanıcı arasında başka bir anlaşma olmaması durumunda (Ek B’ye bakılmalıdır) gösterge
ışıkları, Çizelge 4’e göre ve makinanın durumuna (statüsüne) bağlı olarak renklerle kodlanmalıdır.
Çizelge 4 - Makinanın durumuna bağlı olarak gösterge ışıklarının renkleri ve bunların anlamları
Renk Anlamı Açıklama Operatörün yapacağı İşlem

KIRMIZI Acil durum Tehlikeli durum Tehlikeli durum ile hemen ilgilenmek
(örneğin, tehlikeli durum bildirilerek ve
makine durdurularak makine beslemesinin
kesilmesi ve makinadan uzak durulması)
SARI Olağan dışı Olağan dışı durum, İzleme ve/veya müdahale (örneğin, beklenen
yakında ortaya fonksiyonun yeniden tesisi)
çıkabilecek kritik durum
MAVİ Zorunlu Operatörün işlem Zorunlu işlem
yapmasını gerektiren
durumun belirtilmesi
YEŞİL Normal Normal durum İsteğe bağlı
BEYAZ Nötr Diğer durumlar: İzleme
KIRMIZI, SARI, YEŞİL,
MAVİ uygulaması
hakkında şüphe
durumunda kullanılabilir.
Makine üzerindeki gösterge kuleleri, yukarıdan aşağıya doğru sırayla KIRMIZI, SARI, MAVİ, YEŞİL ve
BEYAZ uygulanabilir renklere sahip olmalıdır.
10.3.3 Yanıp sönen ışıklar ve ekranlar

İlave bilgi vermek veya farkları belirtmek için ve özellikle ilave vurgu yapmak üzere yanıp sönen ışıklar ve
ekranlar aşağıdaki amaçlarla kullanılabilir:
- Dikkati çekmek,
- Derhal harekete geçilmesini istemek,
- Komut ve gerçek durum arasındaki uyumsuzluğu göstermek,
- Prosesteki değişikliği göstermek (geçiş sırasında yanıp sönme).
Daha yüksek öncelikli bilgi için yüksek frekanslı yanıp sönen ışıkların veya ekranların kullanılması tavsiye
edilir (tavsiye edilen yanıp sönme hızları ve ışık aralık oranları için IEC 60073’e bakılmalıdır).
Yanıp sönen ışıklar veya ekranlar, yüksek öncelikli bilgiyi sağlamak için kullanıldığında, ses uyarı cihazları
da temin edilmelidir.
45
10.4 Işıklı basmalı düğmeler

Işıklı basmalı düğme harekete geçiriciler, Çizelge 2 ve Çizelge 4’e uygun olarak renklerle kodlanmalıdır.
Uygun bir renk belirlenmesinde zorluk çıkarsa BEYAZ kullanılmalıdır. Acil durum durdurması harekete
geçirici için KIRMIZI renk, kendi lambasının ışık vermesine bağımlı olmamalıdır.
10.5 Döner kontrol cihazları

Potansiyometre ve seçici anahtar gibi bir döner elemanı bulunan cihazlar, sabit elemanının dönmesi
engellenecek biçimde monte edilmelidir. Engelleme için yalnızca sürtünme yeterli olmamalıdır.
10.6 Yol verme cihazları

Bir yol verme işlemini veya makina elemanlarının (örneğin, kılavuz yataklar, miller, taşıyıcılar) hareketini
başlatmak için kullanılan harekete geçiriciler, dikkatsiz işletmeyi en aza indirecek biçimde yapılmalı ve monte
edilmelidir. Bununla birlikte, mantar tipi harekete geçiriciler iki el ile kontrol için kullanılabilir (ISO 13851’e de
bakılmalıdır).
10.7 Acil durum durdurma cihazları
10.7.1 Acil durum durdurma cihazlarının konumu

Acil durum durdurma cihazlarına hemen erişmek mümkün olmalıdır.
Acil durum durdurma cihazları, operatör kontrol merkezlerinin her birine ve acil durum durdurmasının
başlatılmasının gerekebileceği diğer konumlarda yerleştirilmelidir (İstisna: Madde 9.2.7.3’e bakılmalıdır).
Operatör kontrol istasyonunun etkisiz hâle getirilmesinin neden olduğu aktif ve aktif olmayan acil durum
durdurma cihazları arasında karışıklığın oluşabileceği şartlar olabilir. Bu gibi durumlarda vasıtalar (örneğin,
kullanım bilgisi), karışıklığı en aza indirmeyi sağlamalıdır.
10.7.2 Acil durum durdurma cihaz tipleri

Acil durum durdurma cihazlarının tipleri aşağıda verilmiştir:
- Palmiye veya mantar tipi başlıklı bir basma düğmesi ile çalıştırılan anahtar,
- Bir çekilen kordon ile çalıştırılan anahtar,
- Mekanik koruyucusu olmayan bir pedal ile çalıştırılan anahtar.
Cihazlar, doğrudan açma işlemine sahip olmalıdır (IEC 60947-5-1 Ek K’ya bakılmalıdır).
10.7.3 Harekete geçiricilerin rengi

Acil durum durdurma cihazlarının harekete geçiricilerinin rengi KIRMIZI olmalıdır. Cihaz harekete geçiricinin
hemen etrafında arka fon varsa, bu arka fon SARI renkte olmalıdır. ISO 13850’ye de bakılmalıdır.
10.7.4 Acil durum durdurmasını etkilemek için beslemeyi kesme cihazlarının yerinden
kullanılması
Aşağıdaki durumlarda beslemeyi kesme cihazı, acil durum durdurma cihazının fonksiyonuna da hizmet
edebilir:
- Operatör tarafından hemen ulaşılabilecek bir yerde olması ve
- Madde 5.3.2 a), b), c) veya d) bölümlerinde açıklanan tipte olması.
Bu gibi kullanımlar için amaçlanan kesme cihazları, Madde 10.7.3’teki renk kurallarına uygun olmalıdır.
10.8 Acil durum kesme cihazları
10.8.1 Acil durum kesme cihazlarının yeri

Acil durum kesme cihazları verilen uygulama için gerekli ise yerleştirilmelidir. Normal olarak bu cihazlar,
operatör istasyonundan ayrı olarak yerleştirilmelidir. Acil durum durdurma cihazı ve acil durum kesme cihazı
bulunan bir kontrol istasyonunun sağlanmasının gerekli olduğu durumda, bu cihazlar arasındaki karışıklığı
önlemek için vasıtalar sağlanmalıdır.
Not – Bu husus, acil durum kesme cihazı için örneğin, kırılması gereken bir cam mahfazanın sağlanması ile
gerçekleştirilebilir.
46
10.8.2 Acil durum kesme cihazının tipleri

Acil durum kesme cihazlarının tipleri aşağıda verilmiştir:
- Palmiye veya mantar tipi başlıklı harekete geçiricisi bulunan bir basma düğmesi ile çalıştırılan anahtar,
- Bir çekilen kordon ile çalışan anahtar,
Cihazlar, doğrudan açma işlemine sahip olmalıdır (IEC 60947-5-1 Ek K’ya bakılmalıdır).
Basma düğmesi ile çalışan anahtarlar, kırılması gereken bir cam mahfaza içine yerleştirilebilir.
10.8.3 Harekete geçiricilerin rengi

Acil durum kesme cihazlarının harekete geçiricilerinin rengi KIRMIZI olmalıdır. Cihaz harekete geçiricinin
hemen etrafında bir fon mevcutsa, bu arka fon SARI renkte olmalıdır.
Acil durum durdurma ve acil durum kesme cihazları arasında karışıklık oluşabildiğinde, vasıtalar bu
karışıklığı en aza indirmelidir.
10.8.4 Acil durum kesmesini etkilemek için beslemeyi kesme cihazlarının yerinden
kullanılması
Beslemeyi kesme cihazının acil durum kesme amacıyla yerinden kullanılması durumunda hemen
ulaşılabilecek bir yerde olması ve Madde 10.8.3’teki renk kurallarına uygun olması gerekir.
10.9 Etkinleştirme kontrol cihazları

Etkinleştirme kontrol cihazı sistemin bir bölümü olarak sağlandığında bu, yalnızca bir konumda harekete
geçirildiğinde çalışmaya izin vermek için etkinleştirme kontrol işareti vermelidir. Başka herhangi bir konumda
çalışma durdurulmalı veya önlenmelidir.
Etkinleştirme kontrol cihazları, bozulma ihtimalini en aza indirecek biçimde seçilmeli ve düzenlenmelidir.
Etkinleştirme kontrol cihazları, aşağıdaki özelliklere sahip olacak biçimde seçilmelidir:
- Ergonomik prensiplere göre tasarımlanmış,

- İki konumlu tip için:
- Konum 1: Anahtarın devre kesik fonksiyonu (harekete geçirici çalışmaz),
- Konum 2: Etkinleştirme fonksiyonu (harekete geçirici çalışır).
- Üç konumlu tip için:
- Konum 1: Anahtarın devre kesik fonksiyonu (harekete geçirici çalışmaz),
- Konum 2: Etkinleştirme fonksiyonu (harekete geçirici orta konumunda çalışır).
- Konum 3: Devre kesik fonksiyonu (harekete geçirici orta konumunu geçtiğinde çalışır),
- Konum 3’ten Konum 2’ye geri dönüldüğünde etkinleştirme fonksiyonu aktif hâle gelmez.
Not – Etkinleştirme kontrol fonksiyonu Madde 9.2.6.3’te açıklanmıştır.
11 Kontrol düzeni: Yeri, montajı ve mahfazaları

11.1 Genel kurallar
Bütün kontrol düzenleri, aşağıdaki kolaylıkları sağlayacak biçimde yerleştirilmeli ve monte edilmelidir:
- Erişilebilirliği ve bakımı,
- Amaçlanan çalışma altında dış etkilere veya şartlara karşı koruma,
- Makinanın ve ilgili donanımın çalışması ve bakımı.
11.2 Yer ve montaj
11.2.1 Erişilebilirlik ve bakım

Kontrol düzeninin bütün birimleri kendilerini veya iletken bağlantılarını hareket ettirmeden tanınabilecek
biçimde yerleştirilmeli ve yönlendirilmelidir. Doğru çalışmanın kontrolü veya değiştirilmeleri gereken birimler
için, makinanın diğer donanım veya bölümlerini sökmeden (kapıların açılması ve kapakların, bariyerlerin
veya engellerin çıkartılması hariç) bu işlemlerin yapılması mümkün olmalıdır. Kontrol düzeni bileşenlerinin
veya cihazların bölümü olmayan bağlantı uçları da bu kurallara uygun olmalıdır.
47
Bütün kontrol düzeni, çalışma ve bakımın önden yapılması sağlanacak biçimde monte edilmelidir. Bir cihazın
çıkartılması, ayarlanması veya muhafaza edilmesi için özel bir alet gerektiğinde, böyle bir alet temin
edilmelidir. Düzenli bakım veya ayarlama için erişim gerektiğinde, ilgili cihazlar işletme seviyesinin üstünde
0,4 ile 2 m arasında yerleştirilmelidir. Bağlantı uçlarının işletme seviyesinden en az 0,2 m yukarıda olmaları
ve iletkenlerin ve kabloların kolaylıkla bağlanabileceği şekilde yerleştirilmeleri tavsiye edilir.
Kapıların veya mahfazaların normalde çıkartılabilen giriş kapaklarının üzerine işletme, gösterge, ölçme ve
soğutma dışında hiçbir cihaz monte edilmemelidir. Kontrol cihazları fişli sistemle bağlandığında bunların
birlikte oluşları; tipleri (biçim), işaretleme veya referans gösterimi (teki veya kombinasyonu) ile açıkça belli
olmalıdır (Madde 13.4.5’e bakılmalıdır).
Fişli sistemle bağlanan ve normal çalışma sırasında el ile işlem yapılan cihazların, böyle bir vasıtanın
kaybının arızaya sebep olabileceği yerlerde değiştirilemez bölümleri bulunmalıdır.
Normal çalışma sırasında el ile işlem yapılan fiş/priz kombinasyonları erişimi engellemeyecek biçimde
yerleştirilmeli ve monte edilmelidir.
Deney donanımı için deney noktaları bulunduğunda bunlar:

- Erişimi engellemeyecek biçimde monte edilmelidir,
- Dokümantasyonda verilenlere uygun biçimde açıkça işaretlenmelidir (Madde 17.3’e bakılmalıdır),
- Uygun yalıtılmalıdır,
- Yeterince aralıklı olmalıdır.
11.2.2 Fiziksel ayırma ve gruplandırma

Elektrik donanımı ile doğrudan ilgili olmayan elektrikli olmayan bölümler ve cihazlar, kontrol düzeninin
bulunduğu mahfaza içine yerleştirilmemelidir. Solenoid valfler gibi cihazlar, diğer elektrik donanımından
ayrılmalıdır (örneğin, ayrı bölmeler içinde).
Aynı yerde monte edilen ve besleme gerilimlerine veya besleme ve kontrol gerilimlerinin her ikisine bağlanan
kontrol cihazları, yalnızca kontrol gerilimine bağlı olanlardan ayrı biçimde gruplandırılmalıdır.
Bağlantı uçları, aşağıdakilere göre gruplandırılmalıdır:

- Güç devreleri,
- İlgili kontrol devreleri,
- Harici kaynaktan beslenen diğer kontrol devreleri (ara kilitleme gibi).
Her bir grubun kolayca tanınabilmesi şartı ile (örneğin, işaretleme yapılması, değişik boyutlar kullanılması,
engeller kullanılması, renkler) gruplar, bitişik halde monte edilebilir.
Cihazların (ara bağlantılar dahil) yerlerinin düzenlenmesinde, fiziksel çevre şartları veya dış etkiler dikkate
alınarak belirtilen yalıtma aralıkları ve yüzeysel kaçak yolu uzunlukları korunmalıdır.
11.2.3 Isınma etkileri

Isı üreten bileşenler (örneğin, soğutucu levhalar, güç dirençleri) yakınındaki her bir bileşenin sıcaklığı izin
verilen sınırlar içinde kalacak şekilde yerleştirilmelidir.
11.3 Koruma dereceleri

Kontrol düzeninin katı yabancı cisimlerin ve sıvıların girişine karşı, makina çalışmasında düşünülen dış
etkiler dikkate alınarak (yani yerleştirme ve fiziksel çevre şartları) korunması ve toza, soğutuculara, talaşa ve
mekanik hasara karşı korunması yeterli olmalıdır.
Not 1 - Elektrik çarpmasına karşı koruma için kurallar Madde 6’da verilmiştir.
Not 2 - Su girişine karşı koruma dereceleri IEC 60529’da verilmiştir. Diğer sıvılara karşı ek tedbirlerin
alınması gerekebilir.
Kontrol düzeninin mahfazalarının koruma derecesi en az IP22 olmalıdır (IEC 60529’a bakılmalıdır).
48
İstisnalar:
a) Bir elektrik çalışma alanı katı maddelerin ve sıvıların girişine karşı uygun koruma derecesi sağlamak
amacıyla koruyucu mahfaza olarak kullanılıyorsa,
b) İletken tel veya iletken bara sistemleri üzerinde çıkarılabilir kollektörler kullanıldığında IP22’ye
ulaşılmamış fakat Madde 6.2.5’teki tedbirler uygulanmış ise.
Not 3 - Bazı uygulamaların örnekleri ile bunların mahfazalarının sağladığı tipik koruma dereceleri aşağıda
listelenmiştir:
- Yalnızca motor yol verme dirençleri ve diğer büyük ebatlı donanımın

bulunduğu havalandırılmış mahfazalar IP10
- Diğer donanımın da bulunduğu havalandırılmış mahfazalar IP32
- Genellikle sanayide kullanılan mahfazalar IP32, IP43 ve IP54
- Alçak basınçlı su jetleriyle temizlenen yerlerdeki mahfazalar IP55
- İnce toza karşı koruma sağlayan mahfazalar IP65
- Kayar bilezik üniteleri bulunan mahfazalar IP2X
Tesis şartlarına bağlı olarak değişik koruma dereceleri kullanılabilir.
11.4 Mahfazalar, kapılar ve açıklıklar

Mahfazalar, normal işletmede karşılaşılması beklenen nem etkilerinin yanı sıra mekanik, elektriksel ve ısıl
zorlamalara ve diğer çevre faktörlerine dayanıklı malzemelerden yapılmalıdır.
Kapıların ve kapakların güvenlik altına alınmasında kullanılan bağlama cihazları kavrayan tipten olmalıdır. İç
bölüme monte edilen gösterge cihazlarına bakılması için konulan pencereler, mekanik zorlamalara ve
kimyasal etkilere dayanıklı malzemeden (örneğin, kalınlığı 3 mm’den az olmayan güvenlik camı veya
polikarbonat levha) olmalıdır.
Mahfaza kapılarının; düşey menteşeli, tercihan kaldırılarak çıkartılan tipte ve açılma açısının en az 95° ve
genişliğinin en çok 0,9 m olması tavsiye edilir.
Kapıların, menteşeli kapakların ve mahfazaların birleşme yerleri veya contaları makinada kullanılan sıvıların,
buharların veya gazların aşındırıcı etkisine dayanıklı olmalıdır. Çalışma veya bakım için açılması veya
çıkartılması gereken bir mahfazanın kapıları, menteşeli kapakları ve kapakları üzerindeki koruma derecesinin
sürdürülmesi için kullanılan tedbirler aşağıdakileri içermelidir:
- Kapı/kapak veya mahfaza üzerine sağlam şekilde tutturulmalı,
- Kapı veya kapağın çıkartılması veya değiştirilmesinden dolayı bozulmamalı ve böylece koruma derecesi
azalmamalıdır.
Zemine veya temele veya makinanın diğer bölümlerine doğru olanlar dâhil mahfazada açıklıklar (örneğin,
kablo erişimi için) sağlandığında, donanım için belirlenmiş koruma derecesini garanti edecek biçimde
vasıtalar sağlanmalıdır. Kablo giriş açıklıkları sahada kolaylıkla tekrar açılmalıdır. Nemden kaynaklanan
yoğuşmanın dışarı boşaltılabilmesi için mahfaza tabanında makina içinde uygun bir açıklık sağlanabilir.
İçinde elektrik donanımı bulunan mahfazalar ile soğutucu, yağlayıcı veya hidrolik sıvıları bulunan hücreler
arasında açıklıklar veya yağ, diğer sıvılar veya tozun nüfuz edebileceği yerler bulunmamalıdır. Bu kural yağ
içinde çalışmak üzere ve özel olarak tasarımlanmış elektrik cihazlarına (örneğin, elektromanyetik
kavramalar) ve soğutucu kullanılan elektrik donanımına uygulanmaz.
Bir mahfazada montaj amaçlı delikler olduğunda, montajdan sonra deliklerin istenilen korumayı
zayıflatmadığına dikkat edilmelidir.
49
Olağan veya olağan dışı çalışmada yangın tehlikesi veya mahfaza malzemesi için yeterli zararlı etkiler
oluşturacak yüzey sıcaklıklarına ulaşabilen donanım için aşağıdaki tedbirler alınmalıdır:
- Oluşması beklenen sıcaklıklara yangın veya zararlı etki riski olmaksızın dayanabilecek bir mahfazanın
içine yerleştirilmeli ve
- Isının emniyetle dağıtılmasını sağlayacak şekilde yakınındaki cihazlardan yeteri kadar uzağa monte
edilmeli ve yerleştirilmeli (Madde 11.2.3’e de bakılmalıdır),
veya;
- Donanımın yaydığı ısıya yangın veya zararlı etki riski olmaksızın dayanabilecek şekilde başka bir
biçimde ekranlanmalıdır.
Not – Madde 16.2.2’ye göre bir uyarı etiketi gerekebilir.
11.5 Kontrol düzenine erişim

Geçiş yerlerinde bulunan ve elektrik çalışma alanlarına erişim için kullanılan kapılar aşağıdaki özelliklere
sahip olmalıdır:
- En az 0,7 m genişliğinde ve 2,1 m yüksekliğinde olmalı,
- Dışarıya doğru açılmalı,
- İçeriden anahtar veya alet kullanmadan açılmasını sağlayan bir mekanizması (tehlike çıkış açma kolu
gibi) bulunmalıdır.
Bir kişinin tamamen girişine izin veren mahfazalar, örneğin kapıların içerisindeki tehlike çıkış açma kolu gibi
kaçışa izin veren vasıtalarla donatılmalıdır. Örneğin başlangıç konumuna getirme, ayarlama veya bakım gibi
erişim için amaçlanan mahfazalar, en azından 0,7 m açık genişliğe ve en az 2,1 m açık yüksekliğe sahip
olmalıdır.
- Erişim esnasında gerilimli olması muhtemel donanım olması ve

- İletken bölümlerin açıkta olması durumunda
açık genişlik en az 1,0 m olmalıdır. Her iki kenarına da erişim olabilen bölümler olması durumunda, açık
genişlik en az 1,5 m olmalıdır.
Not – Bu boyutlar, ISO 14122 standard serisinden elde edilmiştir.
12 İletkenler ve kablolar
12.1 Genel kurallar
İletkenler ve kablolar, işletme şartlarına (örneğin, gerilim, akım, elektrik çarpmasına karşı koruma, kabloların
gruplandırılması) ve bulunabilecek dış etkilere [örneğin; ortam sıcaklığı, su veya aşındırıcı cisimlerin varlığı,
mekanik zorlamalar (montaj esnasındaki gerilmeler dâhil), yangın tehlikeleri] uygun olarak seçilmelidir.
Not – İlave bilgi, CENELEC HD 516 S2’de verilmiştir.
Bu kurallar, ilgili IEC standardlarına (örneğin, IEC 60439-1) uygun olarak imal edilen ve deneye tabi tutulan
ünitelerin, alt ünitelerin ve cihazların tümleşik kablajına uygulanmaz.
12.2 İletkenler
Genel olarak iletkenler bakırdan olmalıdır. Alüminyum iletkenler kullanıldığında kesit alanı en az 16 mm2
olmalıdır.
Yeterli mekanik dayanımı sağlamak için iletkenlerin kesit alanı, Çizelge 5’te verilen değerlerden az
olmamalıdır. Bununla birlikte daha küçük kesit alanlı veya Çizelge 5’te gösterilenden başka yapılıştaki
iletkenler, yeterli mekanik dayanımın diğer vasıtalarla sağlanması ve uygun fonksiyonların bozulmaması
şartıyla donanımda kullanılabilir.
Not – İletkenlerin sınıflandırılması Çizelge D.4’te verilmiştir.
50
Çizelge 5 - Bakır iletkenlerin en küçük kesit alanları
İletken veya kablo tipi

Tek damarlı Çok damarlı
Katı (Sınıf
Üç veya daha
Yer Uygulama Bükülgen 1) veya
İki damar, İki damar, fazla damar,
Sınıf 5 veya örgülü (Sınıf
ekranlı kılıfsız ekranlı veya
6 2)
ekransız
Mahfazanın Güç devreleri,
1,0 1,5 0,75 0,75 0,75
dışında sabit
(koruyucu) Güç devreleri,
kablaj sık hareketlere 1,0 - 0,75 0,75 0,75
maruz kalan
Kontrol devreleri 1,0 1,0 0,2 0,5 0,2
Veri haberleşmesi - - - - 0,08
Mahfazanın Güç devreleri
içinde (hareket etmeyen 0,75 0,75 0,75 0,75 0,75
kablaj 1) bağlantılar)
Kontrol devreleri 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2
Veri haberleşmesi - - - - 0,08
Not – Bütün kesit alanlar mm2 cinsindendir.
1)
Müstakil standardların özel kuralları hariç, Madde 12.1’e de bakılmalıdır.
Sınıf 1 ve Sınıf 2 iletkenler, rijit hareket etmeyen bölümler arasında öncelikle kullanım için amaçlanır.
Sık harekete (örneğin, saat başına makinanın bir hareketi) maruz kalan bütün iletkenler Sınıf 5 veya Sınıf 6
bükülgen örgülü iletken olmalıdır.
12.3 Yalıtım
Yalıtım tipleri aşağıdakileri ihtiva eder (ancak, bunlarla sınırlı değildir):
- Polivinil klorür (PVC)

- Doğal ve sentetik kauçuk,
- Silikonlu kauçuk (SiR),
- Mineral,
- Çapraz bağlı polietilen (XLPE),
- Etilen propilen bileşiği (EPR).
İletkenler veya kabloların yalıtımının (örneğin, PVC) alevin yayılmasından doğan bir yangın tehlikesi
meydana getirmesi veya zehirli veya aşındırıcı gaz yayması durumunda, kablo tedarikçisinin tavsiyesi
alınmalıdır. Güvenlik fonksiyonu bulunan devrelerin bütünlüğüne özel dikkat gösterilmesi önemlidir.
Kabloların ve iletkenlerin yalıtımı;
- 50 V a.a.’dan veya 120 V d.a.’dan daha büyük gerilimlerde çalışma için 5 min süreyle 2000 V
a.a.dan az olmayan veya
- PELV devreleri (IEC 60364-4-41, Sınıf III donanımı) için 5 min süreyle 500 V a.a.’dan az olmayan
deney gerilimi için uygun olmalıdır.
Yalıtımın mekanik dayanımı ve kalınlığı, yalıtkanın işletmede veya döşenmesi sırasında özellikle kablo
kanalları içinden çekilirken hasara uğramayacağı şekilde olmalıdır.
12.4 Normal işletmede akım taşıma kapasitesi

Akım taşıma kapasitesi; yalıtım malzemesi, kablodaki iletkenlerin sayısı, tasarım (kılıf), tesis yöntemleri,
gruplama ve ortam sıcaklığı gibi birçok faktöre bağlıdır.
Not 1 – Ayrıntılı bilgi ve ilave kılavuz IEC 60364-5-52, bazı ulusal standardlarda bulunabilir veya imalatçı
tarafından verilebilir.
51
Mahfazalar ve kararlı durum şartlarında donanımın münferit parçaları arasında kullanılan PVC yalıtımlı
iletkenlerin akım taşıma kapasiteleri örnek Çizelge 6’da verilmiştir.
Not 2 – Doğru kablo boyutlandırmasının çalışma çevrim periyodu ile kablonun ısıl zaman sabiti arasındaki
ilişkiye bağlı olduğu durumdaki özel uygulamalar için (örneğin, yüksek atalet yüküne karşı yol
verme, kesikli çalışma) kablo imalatçısına danışılmalıdır.
Çizelge 6 - Farklı tesis yöntemleri için + 40 °C’luk ortam sıcaklığında kararlı durumdaki PVC yalıtımlı bakır
iletken veya kabloların (Iz) akım taşıma kapasitelerinin örnekleri
Tesis yöntemi (Madde D.1.2)

B1 B2 C E
Kesit alanı Üç fazlı devreler için akım taşıma kapasitesi Iz
mm2 A
0,75 8,6 8,5 9,8 10,4
1,0 10,3 10,1 11,7 12,4
1,5 13,5 13,1 15,2 16,1
2,5 18,3 17,4 21 22
4 24 23 28 30
6 31 30 36 37
10 44 40 50 52
16 59 54 66 70
25 77 70 84 88
35 96 86 104 110
50 117 103 125 133
70 149 130 160 171
95 180 156 194 207
120 208 179 225 240
Elektronik
(Çift)
0.20 uygulanmaz 4,3 4,4 4,4
0,5 uygulanmaz 7,5 7,5 7,8
0,75 uygulanmaz 9,0 9,5 10
Not 1 – Çizelge 6’daki akım taşıma kapasitesi değerleri aşağıdakileri esas almıştır:
- Kesit alanı 0,75 mm2 ve daha büyük olan bir simetrik üç fazlı devre,
- Kesit alanı 0,2 mm2 ile 0,75 mm2 arasında olan bir kontrol devresi çifti.
Fazla yüklenmiş kablolar/çiftler tesis edilmesi durumunda, Çizelge D.2 veya Çizelge D.3’e göre Çizelge
6’nın değerleri azaltılır.
Not 2 - 40 °C’tan başka ortam sıcaklıkları için Çizelge D.1’deki değerler kullanılarak akım taşıma
kapasiteleri düzeltilir.
Not 3 - Bu değerler, tamburlara sarılmış bükülgen kablolara uygulanmaz (Madde 12.6.3’e bakılmalıdır).
Not 4 - Diğer kabloların akım taşıma kapasiteleri için IEC 60364-5-52’ye bakılmalıdır.
12.5 İletken ve kablo gerilim düşümü

Besleme noktasından yüke kadar gerilim düşmesi, normal işletme şartlarında anma geriliminin % 5’ini
aşmamalıdır. Bu kurala uygunluğun sağlanması için Çizelge 6’dan elde edilenlerden daha büyük kesit alanlı
iletkenlerin kullanılması gerekebilir.
52
12.6 Bükülgen kablolar
12.6.1 Genel
Bükülgen kablolar, Sınıf 5 veya Sınıf 6 iletkenlere sahip olmalıdır.
Not 1 – Sınıf 6 iletkenler, Sınıf 5 iletkenlerden daha küçük örgü çapına sahiptir ve daha bükülgendir (Çizelge
D.4’e bakılmalıdır).
Ağır hizmete maruz kablolar, aşağıdakilere karşı yeterli koruma sağlayacak yapılışta olmalıdır:
- Mekanik taşımadan ve pürüzlü yüzeyler üzerinde çekilmekten kaynaklanan aşınma,
- Kılavuzsuz çalışmadan kaynaklanan dolaşma,
- Kılavuz makaralarından ve zorlamalı kılavuzlamadan, kablo tamburları üzerinde sarılmaktan
kaynaklanan gerilmeler.
Not 2 - Bu gibi şartlardaki kablolar, ilgili ulusal standardlarda belirtilmiştir.
Not 3 - Yüksek çekme gerilmesi, küçük yarıçap, başka bir düzleme bükülme ve/veya sık değişen çalışma
çevrimi gibi elverişsiz şartlar kablonun işletme ömrünü azaltır.
12.6.2 Mekanik değerler

Makinanın kablo taşıma sistemi, makinanın çalışması esnasında iletkenlerin çekme gerilmesini en düşük
seviyede tutacak şekilde tasarımlanmalıdır. Bakır iletkenler kullanıldığında iletkenlere uygulanan çekme
gerilmesi bakır kesit alanında 15 N/mm2’yi aşmamalıdır. Uygulama bu 15 N/mm2 sınırının aşılmasını
gerektiriyorsa özel yapılış niteliklerine sahip kablolar kullanılmalı ve izin verilen en büyük çekme gerilmesi
konusunda kablo imalatçısıyla mutabakat sağlanmalıdır.
İletkenleri bakırdan başka malzemeden yapılmış olan bükülgen kabloların iletkenlerinin izin verilen en büyük
çekme gerilmesi konusunda kablo imalatçısıyla mutabakat sağlanmalıdır.
Not - Aşağıdaki şartlar iletkenlerin çekme gerilmesini etkiler:
- İvme kuvvetleri,
- Hareket hızı,
- Kabloların ölü (asılı) ağırlığı,
- Kılavuzlama yöntemi,
- Kablo tamburunun tasarım sistemi.
12.6.3 Tamburlara sarılan kabloların akım taşıma kapasiteleri

Tamburlara sarılan kablolar, tambura tam olarak sarıldıklarında ve normal işletme yükünü taşırken izin
verilen en yüksek iletken sıcaklığı aşılmayacak şekilde kesit alana sahip iletkenli olarak seçilmelidir.
Tamburlara takılı olan ve kesit alanı dairesel olan kablolar için en büyük akım taşıma kapasiteleri serbest
havadaki kapasitelerine göre Çizelge 7’ye uygun olarak azaltılmalıdır (IEC 60621-3 Madde 44’e de
bakılmalıdır).
Not – Serbest havadaki kabloların akım taşıma kapasiteleri, imalatçının teknik dokümanlarında veya ilgili
ulusal standardlarda bulunabilir.
53
Çizelge 7 - Tamburlara sarılan kabloların akım taşıma kapasitelerinin azaltma faktörleri
Kablo tabakası sayısı

Tambur tipi Herhangi bir
1 2 3 4
sayı
Silindir şeklinde,
- 0,85 0,65 0,45 0,35
havalandırmalı
Radyal,
0,85 - - - -
havalandırmalı
Radyal,
0,75 - - - -
havalandırmasız
Not 1 - Radyal tambur, üzerine spiral kablo tabakalarının birbirine yakın iki flanş arasında tutulduğu
tamburdur. Flanşlar deliksizse havalandırmasız, delikli veya kesikli ise havalandırmalı sayılır.
Not 2 - Havalandırmalı silindir tambur üzerine spiral kablo tabakalarının birbirine uzak iki flanş
arasında tutulduğu, tamburun ve flanşların havalandırma deliklerinin olduğu tamburdur.
Not 3 - Azaltma faktörlerinin kullanımı için kablo ve tambur imalatçılarıyla görüşülmesi tavsiye edilir.
Bunun sonucunda başka faktörlerin kullanılmasına karar verilebilir.
12.7 İletken telleri, iletken baralar ve kayar bilezik üniteleri
12.7.1 Doğrudan temasa karşı koruma

İletken telleri, iletken baralar ve kayar bilezik üniteleri, makinaya normal erişimde aşağıdaki koruyucu
tedbirlerin birinin veya bir kaçının uygulanmasıyla kendilerine doğrudan temas önlenecek şekilde monte
edilmeli ve mahfaza içine alınmalıdır:
- Gerilimli bölümlerin kısmi yalıtımla korunması veya bunun mümkün olmaması durumunda,
- Mahfazalarla veya bariyerlerle en az IP2X derecesi ile koruma (IEC 60364-4-41 Madde 412.2’ye
bakılmalıdır).
Üst yatay yüzeylerine kolaylıkla erişilebilen bariyerler ve mahfazalar, en az IP4X koruma derecesi
sağlamalıdır (IEC 60364-4-41 Madde 412.2.2’ye bakılmalıdır).
Gereken koruma derecesinin sağlanamadığı durumlarda, gerilimli bölümlerin ulaşılamayacak yerlere

yerleştirilmesi ve Madde 9.2.5.4.3’e uygun olarak acil durum kesmesi birlikte uygulanmalıdır.
İletken telleri ve iletken baralar, aşağıdakileri sağlayacak şekilde yerleştirilmeli ve/veya korunmalıdır:
- Özellikle korumasız iletken telleri ve iletken baralar için olmak üzere, çekme kordonlu anahtarların
kordonları, gerilme tahliye cihazları ve tahrik zincirleri gibi iletken malzemelerle teması önlenmeli,
- Salınan bir yükten kaynaklanan hasar önlenmelidir.
12.7.2 Koruyucu iletken devre

İletken telleri, iletken baralar ve kayar bilezik ünitelerinin koruyucu kuşaklama devrelerin parçası olarak
monte edildikleri durumlarda, normal işletmede bunlar akım taşımamalıdır. Bundan dolayı, koruyucu iletken
(PE) ve nötr iletkeni (N) için ayrı bir iletken tel, iletken bara ve kayar bilezik ünitesi kullanılmalıdır. Kayar
kontaklı koruyucu iletken devrelerin sürekliliği, uygun tedbirler alınarak sağlanmalıdır (örneğin; akım
toplayıcının yedeklenmesi, süreklilik izlemesi gibi).
12.7.3 Koruyucu iletken akım toplayıcıları

Koruyucu iletken akım toplayıcıları, diğer akım toplayıcılarıyla değiştirilerek kullanılmayı önleyecek şekil veya
yapılışta olmalıdır. Bu akım toplayıcıları kayar kontaklı tip olmalıdır.
12.7.4 Ayırıcı fonksiyonu olan çıkarılabilir akım toplayıcıları

Ayırıcı fonksiyonu olan çıkarılabilir akım toplayıcıları, koruyucu iletken devrenin yalnızca gerilimli iletkenler
ayrıldıktan sonra kesilmesini ve gerilimli iletkenler tekrar bağlanmadan önce koruyucu iletken devresinin
tekrar bağlanmasını sağlayacak şekilde tasarımlanmalıdır (Madde 8.2.4’e de bakılmalıdır).
12.7.5 Havadaki yalıtma aralıkları

İletken telleri, iletken baralar ve kayar bilezik ünitelerinin ve bunlara ait akım toplayıcıların iletkenleri ile
komşu sistemleri arasındaki ve her bir iletken arasındaki yalıtma aralıkları, en azından IEC 60664-1’e göre
aşırı gerilim kategorisi III’ün beyan darbe gerilimi için uygun olmalıdır.
54
12.7.6 Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları

İletken telleri, iletken baralar ve kayar bilezik ünitelerinin ve bunlara ait akım toplayıcıların iletkenleri ile
komşu sistemleri arasındaki ve her bir iletken arasındaki yüzeysel kaçak yolu uzunlukları, örneğin açık hava
(IEC 60664-1), binalar içerisindeki ve mahfazalarla korunmuş gibi amaçlanan çevrede çalışma için uygun
olmalıdır.
Olağan dışı derecede tozlu, nemli veya korozyon yapıcı ortamlarda aşağıdaki yüzeysel kaçak yolu uzunluğu
şartları uygulanır:
- Korunmasız iletken telleri, iletken baralar ve kayar bilezik üniteleri, en az 60 mm yüzeysel kaçak yolu
uzunluklu yalıtıcılarla donatılmalıdır,
- Mahfaza içine alınmış iletken telleri, yalıtılmış çok kutuplu iletken baralar ve yalıtılmış müstakil iletken
baralar, en az 30 mm yüzeysel kaçak yolu uzunluğuna sahip olmalıdır.
Elverişsiz ortam şartlarından dolayı (iletken toz birikmesi, kimyasal kirlenme gibi) yalıtım değerlerinin
zamanla azalmasına karşı alınacak özel tedbirlerle ilgili olarak imalatçının tavsiyeleri uygulanmalıdır.
12.7.7 İletken sisteminin bölümlere ayrılması

İletken telleri veya iletken baralarının birbirinden yalıtılmış bölümlere ayrılabilir şekilde düzenlenmiş olması
hâlinde komşu bölümlerin akım toplayıcılar tarafından enerjilenmesini önleyecek tedbirler alınmalıdır.
12.7.8 İletken telleri, iletken baralar ve kayar bilezik ünitelerinin yapısı ve montajı
Güç devrelerinde kullanılan iletken telleri, iletken baralar ve kayar bilezik üniteleri kontrol devrelerinde
kullanılanlardan ayrı olarak gruplandırılmalıdır.
İletken telleri, iletken baralar ve kayar bilezik üniteleri, kısa devre akımlarının mekanik kuvvetlerine ve ısı
etkilerine hasar görmeden dayanmalıdır.
Yer altına yerleştirilmiş olan iletken teli ve iletken bara sistemleri, bir kişi tarafından yardımsız ve aletsiz
açılmayacak şekilde tasarımlanmalıdır.
İletken baralarının ortak bir metal mahfazaya yerleştirilmesi hâlinde, mahfazanın münferit kısımları, birbirine
bağlanmalı ve uzunluğuna bağlı olarak çeşitli noktalarda koruyucu kuşaklama iletkenine bağlanmalıdır. Yer
altına veya zemin altına yerleştirilmiş olan iletken baralarının metal örtüleri birlikte kuşaklanmalı ve koruyucu
kuşaklama iletkenine bağlanmalıdır.
Not – Koruyucu kuşaklama devresi, metal mahfazaların veya yer altı kanallarının kapaklarını veya kapak
levhalarını içermelidir. Metal menteşelerin kuşaklama devresinin bir bölümünü oluşturması
durumunda bunların sürekliliği doğrulanmalıdır (Madde 18’e bakılmalıdır).
Yer altındaki veya zemin altındaki iletken bara kanallarının drenaj sistemleri olmalıdır.
13 Kablaj uygulamaları
13.1 Bağlantılar ve güzergâh

Bütün bağlantılar, özellikle koruyucu kuşaklama devresine yapılan bağlantılar, rastgele gevşemeye karşı
sıkıca tespit edilmelidir.
Bağlantı vasıtaları, sonlandırılan iletkenlerin kesit alanlarına ve yapılışlarına uygun olmalıdır.
İki veya daha çok iletkenin bir bağlantı ucuna bağlanmasına, yalnızca bağlantı ucunun bu amaçla yapılmış
olması durumlarında izin verilir. Bununla birlikte, bir bağlantı ucu bağlama noktasına yalnızca bir adet
koruyucu iletken bağlanmalıdır.
Lehimli bağlantılara, yalnızca bağlantı uçlarının lehimlemeye uygun yapılması durumunda izin verilmelidir.
Bağlantı ucu bloklarındaki bağlantı uçları, şemalardaki işaretlemeye karşılık gelecek şekilde açıkça
işaretlenmeli veya etiketlenmelidir.
55
Doğru olmayan bir elektriksel bağlantının (örneğin, cihazların yer değiştirmesinden kaynaklanan) risk
kaynağı olabileceği ve doğru olmayan bağlantı ihtimalinin tasarım tedbirleriyle azaltılmasının mümkün
olmaması durumunda iletkenler ve/veya sonlandırma uç düzenleri, Madde 13.2.1’e göre tanıtılmalıdır.
Bükülgen boru tesisleri ve kablolar, sıvıların ek parçalarından dışarı çıkacağı biçimde tesis edilmelidir.
İletken tellerini tespit etme vasıtaları, bu araçlarla donatılmayan cihazlarda veya bağlantı uçlarında
sonlandırılan iletkenler için temin edilmelidir. Bu amaçla lehim kullanılmamalıdır.
Ekranlanmış iletkenler, iletken tellerinin yıpranmasını önleyecek ve kolayca sökülebilecek biçimde

sonlandırılmalıdır.
Tanıtma etiketleri okunabilir, kalıcı ve fiziksel çevreye uygun olmalıdır.
Bağlantı ucu blokları, iç ve dış kablaj bağlantı uçları üzerinde kesişmeyecek biçimde yerleştirilmeli ve
iletkenlere bağlanmalıdır (IEC 60947-7-1’e bakılmalıdır).
13.1.2 İletkenlerin ve kabloların çekilmesi

İletkenler ve kablolar, bir bağlantı ucundan diğer bağlantı ucuna eklemeler veya ekler olmaksızın çekilmelidir.
Kazara ayırmalara karşı uygun olarak korunmuş fiş/priz birleşimini kullanan bağlantılar, bu maddenin
amaçları bakımından ek olarak kabul edilmez.
İstisna: Bağlantı uçlarının bağlantı kutusu içinde temininde pratik zorluklar (seyyar makinalar üzerinde, uzun
esnek kabloları olan makinalar üzerinde; bir kablo tamburunda imalatçı tarafından sağlanması pratik
olmayan bir uzunluğu aşan kablo bağlantıları; tesis ve işletme esnasında mekanik zorlamalar nedeniyle
kablo onarımı gibi) varsa eklemeler veya ekler kullanılabilir.
Kabloların ve kablo tertibatının bağlanması ve sökülmesi gereken yerlerde, bu amaçla yeterli ilave uzunluk
bırakılmalıdır.
Kabloların sonlandırılmaları, iletkenlerin bağlantı uçlarında aşırı mekanik gerilmelerden kaçınmak için yeterli
biçimde desteklenmelidir.
Mümkün olduğunda, koruyucu iletken, halka empedansının azaltılması için beraberindeki gerilimli iletkenlerin
yakınına yerleştirilmelidir.
13.1.3 Farklı devrelerin iletkenleri

Farklı devrelerin iletkenleri, düzenlemenin ilgili devrelerin uygun çalışmasını zayıflatmaması şartı ile yan
yana döşenebilir, aynı kanalda bulunabilir (örneğin, boru, donanımlı kablo kanal sistemi) veya aynı çok
iletkenli kablo içinde olabilir. Bu devrelerin değişik gerilimlerle çalışmaları durumunda, iletkenler uygun
engellerle ayrılmalı veya aynı kanal içindeki herhangi bir iletkenin maruz kalabileceği en yüksek gerilime
(örneğin, topraklanmamış sistemler için fazlar arası gerilim ve topraklanmış sistemler için faz toprak arası
gerilim) göre yalıtılmalıdır.
13.1.4 Endüktif güç besleme sisteminin toplayıcısı ve toplayıcı dönüştürücüsü arasındaki

bağlantı
Endüktif güç beslemesinin imalatçısı tarafından belirtildiği gibi toplayıcı ile toplayıcı dönüştürücüsü
arasındaki kablo aşağıdaki gibi olmalıdır:
- Mümkün olduğu kadar kısa,

- Mekanik hasara karşı uygun olarak korunmuş.
Not – Toplayıcının çıkışı bir akım kaynağı olabilir, bu nedenle kablo hasarı yüksek gerilim tehlikesi ile
sonuçlanabilir.
13.2 İletkenlerin tanıtılması

Her bir iletken, her iki ucunda teknik dokümanlara uygun olarak tanınabilmelidir (Madde 17’ye bakılmalıdır).
56
İletkenlerin sayılarla, alfanümeriklerle, renklerle (katı veya bir veya birkaç şeritle) veya renklerin, sayıların ve
alfanümeriklerin birleşimiyle tanıtılması tavsiye edilir (örneğin, bakımı kolaylaştırmak için). Sayılar
kullanıldığında, bunlar Arap rakamları ve harfler, Romen harfleri olmalıdır (küçük veya büyük harf).
Not - Ek B, tercih edilen tanıtma yöntemi dikkate alınarak kullanıcı ile tedarikçi arasında anlaşma için
kullanılabilir.
13.2.2 Koruyucu iletkenin tanıtılması

Koruyucu iletken; şekli, yeri, işaretlenmesi ve rengi ile kolayca ayırt edilebilir biçimde olmalıdır. Tanıtma
yalnız renk ile yapıldığında, iletkenin bütün uzunluğu boyunca YEŞİL-SARI renk birleşimi kullanılmalıdır. Bu
renk tanıtımı kesinlikle koruyucu iletken için ayrılmıştır.
Yalıtılmış iletkenlerde YEŞİL-SARI iki renkli birleşim, herhangi bir 15 mm uzunlukta olmak üzere renklerden
biri en az % 30 en çok % 70 yer kaplayacak, diğer renk de kalan kısmı kaplayacak şekilde olmalıdır.
Koruyucu iletken; şekli, konumu veya yapılışı (örneğin, örgülü iletken, yalıtılmamış örgülü iletken) ile kolayca
tanınabildiğinde veya yalıtılmış iletkene hemen erişilemiyorsa bütün iletken boyunca renk kodlaması gerekli
değildir. Ancak uçlar veya erişilebilen konumlar, IEC 60417-5019 (DB:2002-10) grafik sembolü ile veya
YEŞİL-SARI iki renkli birleşim ile açıkça tanıtılmalıdır.
13.2.3 Nötr iletkeninin tanıtılması

Bir devrede tek başına renk ile tanıtılan bir nötr iletkeni varsa, bu iletkenin rengi MAVİ olmalıdır. Diğer
renklerle karışıklığı önlemek için burada “açık mavi” olarak adlandırılan koyu olmayan mavi rengin
kullanılması tavsiye edilir (IEC 60446 Madde 3.2.2’ye bakılmalıdır). Seçilen rengin nötr iletkenin tek rengi
olması durumunda bu renk, karışma ihtimali olan yerlerde diğer herhangi bir iletkenin tanıtımında
kullanılmamalıdır.
Renk tanıtımı kullanıldığında, nötr iletkeni olarak kullanılan çıplak iletkenler, erişilebilen durumdaki her bir
birim veya bölümde 15 mm ile 100 mm arasında genişliği olan bir şeritle renklendirilmeli veya bütün iletken
boyunca renklendirilmelidir.
13.2.4 Renkle tanıtma

İletkenlerin tanıtılması için renk kodlaması kullanıldığında [koruyucu iletkenden (Madde 13.2.2’ye
bakılmalıdır) ve nötr iletkenden (Madde 13.2.3’e bakılmalıdır) başka], aşağıdaki renkler kullanılabilir:
SİYAH, KAHVERENGİ, KIRMIZI, TURUNCU, SARI, YEŞİL, MAVİ (AÇIK MAVİ dâhil), MOR , GRİ, BEYAZ,
PEMBE, TURKUAZ.
Not - Bu renk listesi IEC 60757’den alınmıştır.
Tanıtma için renk kullanıldığında, bu rengin yalıtımın rengi veya boyama ile iletkenin bütün uzunluğu
boyunca düzenli aralıklarda ve uçlarda veya erişilebilir konumlarda kullanılması tavsiye edilir.
Güvenlik gerekleri ile YEŞİL renk veya SARI renk, YEŞİL-SARI iki renkli birleşim ile karışması muhtemel
olduğu yerlerde kullanılmamalıdır (Madde 13.2.2’ye bakılmalıdır).
Yukarıda verilen renklerin birleşimleri kullanılarak yapılan renkle tanıtma, karışıklık yaratmayacak biçimde ve
YEŞİL-SARI iki renkli birleşim dışında YEŞİL veya SARI kullanılmayacak biçimde kullanılabilir.
İletkenlerin tanıtımı için renk kodlaması kullanıldığında, iletkenlerin aşağıdaki gibi renklerle kodlanması
tavsiye edilir:
- SİYAH : a.a. ve d.a. güç devreleri,

- KIRMIZI : a.a. kontrol devreleri,
- MAVİ: d.a. kontrol devreleri,
- TURUNCU: Madde 5.3.5’e göre istisna devreler.
İstisna: Yukarıdakilere istisna olarak izin verilenler:
- Kullanılan yalıtımda tavsiye edilen renklerin bulunamaması veya

- YEŞİL-SARI iki renkli birleşim dışında çok iletkenli kablo kullanılması.
57
13.3 Mahfazalar içinde kablaj

Mahfaza içerisindeki iletkenler, yerlerinde tutulmak üzere gereken yerlerde desteklenmelidir. Metal olmayan
kanallara yalnızca bunlar alev geciktirici yalıtım malzemesinden yapılmış iseler izin verilebilir (IEC 60332
serisine bakılmalıdır).
Mahfazalar içinde monte edilen elektrik donanımının, iletken tesisatının mahfazanın önünden
değiştirilmesine imkân verecek biçimde tasarımlanması ve montajı tavsiye edilir (Madde 11.2.1’e
bakılmalıdır). Bu husus mümkün değilse ve kontrol cihazları mahfazanın arkasından bağlı ise geçiş kapıları
veya dışarı açılan paneller bulunmalıdır.
Kapılar veya diğer hareket edebilen bölümler üzerine monte edilen cihazların bağlantıları, bölümün sık
hareketine izin verecek şekilde Madde 12.2 ve Madde 12.6’ya uygun bükülgen iletkenler kullanılarak
yapılmalıdır. İletkenler sabit bölüme ve hareketli bölüme elektrik bağlantılarından bağımsız olarak tespit
edilmelidir (Madde 8.2.3 ve Madde 11.2.1’e bakılmalıdır).
Kanal içinden geçmeyen iletkenler ve kablolar yeterince desteklenmelidir.
Mahfaza dışına uzayan kontrol hatları için bağlantı ucu blokları veya fiş/priz birleşimleri kullanılmalıdır.
Fiş/priz birleşimi için Madde 13.4.5 ve Madde 13.4.6’ya da bakılmalıdır.
Güç kabloları ve ölçme devrelerinin kabloları, bağlantısı yapılması öngörülen cihazların bağlantı uçlarına
doğrudan bağlanabilir.
13.4 Mahfazalar dışında kablaj

Kabloların veya kanalların kendi contaları, geçiş izolatörleri vb. ile birlikte bir mahfaza içine yerleştirme
tertibatı, koruma derecesinin azalmamasını sağlamalıdır (Madde 11.3’e bakılmalıdır).
13.4.2 Dış kanallar

Elektrik donanımı mahfazasının/mahfazalarının dışındaki iletkenler ve bağlantıları; kanallar olmadan ve açık
kablo tepsileri veya kablo destek vasıtaları bulunarak veya bulunmayarak tesis edilebilecek biçimde uygun
korumalı kablolar hariç, Madde 13.5’te açıklandığı gibi kanallar (örneğin, boru veya donanımlı kablo kanal
sistemi) içine alınmalıdır. Konum anahtarları veya yakınlık anahtarları gibi cihazların kablolarla sağlandığı
yerlerde bunların kablosunun amaç için uygun, yeterince kısa olduğunda ve hasar riskini en aza indirecek
biçimde yerleştirildiğinde ve korunduğunda mahfaza içine alınmasına gerek yoktur.
Kanallar veya çok iletkenli kablo ile birlikte kullanılan ek parçaları fiziksel çevreye uygun olmalıdır.
Asılı basma düğme merkezlerinde bükülgen bağlantılar yapılması gereken yerlerde bükülgen boru veya
bükülgen çok iletkenli kablo kullanılmalıdır. Asılı merkezlerin ağırlığı, boru veya kablonun özel olarak bu
maksatla tasarımlanması hariç, bükülgen boru veya bükülgen çok iletkenli kablodan başka bir vasıtayla
taşınmalıdır.
13.4.3 Makinanın hareketli elemanlarının bağlantıları

Sık hareket eden bölümlerin bağlantıları, Madde 12.2 ve Madde 12.6’ya göre iletkenler kullanılarak
yapılmalıdır. Bükülgen kablo ve bükülgen boru, aşırı bükülme ve özellikle ek parçalarında aşırı gerilme
önlenecek biçimde tesis edilmelidir.
Harekete maruz kalan kablolar, bağlantı noktalarında mekanik gerilme ve herhangi bir keskin bükülme
olmayacak biçimde desteklenmelidir. Bu husus bir halka ile sağlandığında, halka, bükülme yarıçapının kablo
dış çapının en az on katı olmasını sağlamaya yeterli uzunlukta olmalıdır.
Makinaların bükülgen kabloları, aşağıdaki kablo kullanımlarından ve muhtemel kötü kullanımdan

kaynaklananlar da dâhil olmak üzere, harici hasar ihtimalini en aza indirecek şekilde monte edilmeli ve
korunmalıdır:
- Makinanın kablonun üzerinden geçmesi,

- Diğer makinaların veya taşıtların kablonun üzerinden geçmesi,
- Hareketler esnasında makina yapısıyla temas edilmesi,
- Kablo sepetlerinin veya kablo tamburlarının içine veya dışına sarılma,
58
- Askılı sistemlerinde veya asılı kablolarda ivme kuvvetleri ve rüzgâr kuvvetleri,

- Kablo kollektörünün aşırı sürtmesi,
- Aşırı yayılan ısıya maruz kalma.
Kablo kılıfı, hareketten kaynaklanan beklenebilen normal aşınmaya ve çevredeki kirleticilere (örneğin; yağ,
su, soğutucular, toz) dayanıklı olmalıdır.
Harekete maruz kalan kabloların hareket eden bölümlere yakın olması durumunda, hareket eden bölümler
ile kablolar arasında en az 25 mm'lik bir açıklığın korunması için tedbirler alınmalıdır. Bu uzaklığın pratikte
mümkün olmadığı yerlerde kablolar ve hareket eden bölümler arasına sabit bariyerler konulmalıdır.
Kablo kullanım sistemi, yanal kablo açıları 5º yi aşmayacak ve aşağıdaki durumlarda kabloda burulma
olmayacak şekilde tasarımlanmalıdır:
- Kablo tamburlarında içeriye veya dışarıya doğru sarılma,

- Kablo kılavuz cihazlarına yaklaşma veya uzaklaşma.
Tambur üzerinde her zaman en az iki tur bükülgen kablo kalmasını sağlayacak tedbirler alınmalıdır.
Bükülgen kabloları kılavuzlamak veya taşımak için kullanılan cihazlar, kablo imalatçısıyla başkaca
kararlaştırılmamışsa, izin verilen gerilme ve beklenen yorulma ömrü dikkate alınarak kablonun büküldüğü
bütün noktalarda iç yarıçapının Çizelge 8’de verilen değerlerden az olmamasını sağlayacak biçimde
tasarımlanmalıdır.
Çizelge 8 - Bükülgen kabloların zorlamalı kılavuzlanmasında izin verilen en küçük bükülme yarıçapı
Düz kablonun çapı veya kalınlığı (d)

Uygulama mm
d≤8 8 < d ≤ 20 d > 20
Kablo tamburu 6d 6d 8d
Kılavuz makarası 6d 8d 8d
Askılı sistemi 6d 6d 8d
Diğerleri 6d 6d 8d
İki bükme arasındaki düz bölüm, en az kablonun çapının 20 katı uzunluğunda olmalıdır.
Bükülgen boru hareketli parçaların yakınında ise, yapılış ve destekleme vasıtaları, bütün işletme şartı altında
bükülgen borunun hasara uğramasını engellemelidir.
Özel olarak o amaçla tasarımlanmadığı sürece, bükülgen boru hızlı ve sık hareketler için kullanılmamalıdır.
13.4.4 Makina üzerindeki cihazların ara bağlantıları

Makinaya monte edilen bir kaç anahtarlama cihazının (örneğin, konum algılayıcıları, basma düğmeleri) seri
veya paralel bağlanmaları istenilen yerlerde, bu cihazlar arasındaki bağlantıların, ara deney noktalarını teşkil
eden bağlantı uçları üzerinden yapılması tavsiye edilir. Bu bağlantı uçları uygun yerleştirilmeli, yeterince
korunmalı ve ilgili şemalarda gösterilmelidir.
13.4.5 Fiş/priz birleşimleri

Fiş/priz birleşiminin sağlandığı durumlarda bunlar, uygulanabildiğinde aşağıdakilerin bir veya daha fazlasını
karşılamalıdır:
İstisna: Aşağıdaki kurallar, fiş/priz birleşimleri (bükülgen kablosu bulunmayan) ile sonlandırmış bir mahfaza
içerisindeki bileşenlere veya cihazlara veya fiş/priz birleşimi ile bir veri yolu sistemine bağlanan bileşenlere
uygulanmaz.
a) f)’ye göre doğru olarak tesis edildiğinde fiş/priz birleşimleri, bağlayıcıların takılmaları ve çıkartılmaları
süresi dâhil olmak üzere herhangi bir anda gerilimli bölümlere istenmeden yapılan teması önleyici
tipten olmalıdır. Koruma derecesi, en az IPXXB olmalıdır. PELV devreleri, bu kuralın dışındadır.
b) TN veya TT sistemleri kullanıldığında son kesme koruyucu kuşaklama kontağı (topraklama kontağı)
ilk olarak kapamalıdır (Madde 6.3, Madde 8.2.4’e de bakılmalıdır).
59
c) Yük şartları esnasında bağlanması veya ayrılması amaçlanan fiş/priz birleşimleri, yeterli yük kesme
kapasitesine sahip olmalıdır. Beyan akımı 30 A veya daha büyük olan fiş/priz birleşiminin olması
durumunda bu, bağlama ve ayırma yalnızca anahtarlama cihazı DEVRE KESİK konumundayken
mümkün olacak biçimde anahtarlama cihazıyla ara kilitlemesi olmalıdır.
d) Beyan akımı 16 A’den büyük olan fiş/priz birleşimleri, istenmeyen veya kazaen ayırmaları önlemek
için alıkoyucu vasıtalara sahip olmalıdır.
e) Fiş/priz birleşimlerinin istenmeyen veya kazaen ayırmalarının tehlikeli duruma neden olabileceği
yerlerde bunlar, alıkoyucu vasıtalara sahip olmalıdır.
Fiş/priz birleşimlerinin tesisi, uygulanabildiğinde aşağıdaki kuralları sağlamalıdır:
f) Ayırmadan sonra gerilimli kalan bileşen gerekli yalıtma aralığını ve yüzeysel kaçak yolu uzunluğunu
dikkate alarak en az IP2X veya IPXXB koruma derecesine sahip olmalıdır. PELV devreleri bu kuralın
dışındadır.
g) Fiş/priz birleşimlerinin metalik mahfazaları, koruyucu kuşaklama devresine bağlanmalıdır. PELV
devreleri bu kuralın dışındadır.
h) Güç yüklerini taşımak için amaçlanan ancak yük şartları esnasında ayrılmayan fiş/priz birleşimleri,
istenmeyen veya kazaen ayırmayı önlemek için alıkoyucu vasıtalara sahip olmalı ve bunların yük
altında ayrılmasının amaçlanmadığı açıkça işaretlenmelidir.
i) Aynı elektrik donanımında birden fazla fiş/priz birleşiminin kullanıldığı yerlerde, bunlar açıkça
belirlenebilmelidir. Yanlış takmanın engellenmesi için mekanik kodlamanın kullanılması tavsiye edilir.
j) Kontrol devrelerinde kullanılan fiş/priz birleşimleri, IEC 61984’ün uygulanabilir kurallarını
sağlamalıdır. İstisna: k)’ya bakılmalıdır.
k) Ev ve benzeri yerlerde genel amaçlar için amaçlanan fiş/priz birleşimleri, kontrol devrelerinde
kullanılmamalıdır. IEC 60309-1’e göre olan fiş/priz birleşimlerinde yalnızca bunlar, bu amaçlar için
öngörülen kontrol devrelerinde kullanılmalıdır.
İstisna: k)’nın kuralları, güç beslemesindeki yüksek frekanslı işaretleri kullanan kontrol fonksiyonlarına
uygulanmaz.
13.4.6 Sevkiyat için demontaj

Sevkiyat için kablajın ayrılması gereken yerlerde bağlantı uçları veya fiş/priz birleşimleri, bölünme
noktalarında sağlanmalıdır. Bu gibi bağlantı uçları, uygun olarak mahfazalı olmalı ve fiş/priz birleşimleri,
taşıma ve depolama esnasında fiziksel çevreden korunmalıdır.
13.4.7 İlave iletkenler

Bakım ve tamir için ilave iletkenlerin bulundurulmasına dikkat edilmelidir. Yedek iletkenler varsa, bunlar
gerilimli bölümler ile teması önlenecek şekilde yedek bağlantı uçlarına bağlanmalı veya ayrılmalıdır.
13.5 Kanallar, bağlantı kutuları ve diğer kutular

Kanallar, uygulama için uygun koruma derecesi sağlamalıdır (IEC 60529’a bakılmalıdır).
Kanallardaki ve ekleme parçalarındaki iletkenlerin yalıtımı ile temas edebilecek bütün keskin kenarlar,
saçaklar, çapaklar, pürüzlü yüzeyler veya dişler giderilmelidir. Gerektiğinde, iletken yalıtımının korunması için
alev geciktiren, yağa dayanıklı yalıtkanlardan meydana gelen ek koruma temin edilmelidir.
Yağ veya nem toplanmasına maruz kalan donanımlı kablo kanal sistemi, bağlantı kutuları ve diğer kutularda
6 mm çapında boşaltma deliklerine izin verilir.
Elektrik borularının yağ, hava veya su boru sistemleri ile karıştırılmasını önlemek üzere, elektrik borularının
fiziksel olarak ayrılması veya yeterli biçimde işaretlenmesi tavsiye edilir.
Kablo kanalları ve kablo tepsileri hareketli bölümlerden yeterince uzakta ve hasar veya aşınma ihtimalinin en
aza indirileceği biçimde yerleştirilmeli ve rijit olarak desteklenmelidir. İnsanların geçmesi istenilen yerlerde,
kanallar ve kablo tepsileri, çalışma seviyesinden en az 2 m yükseğe yerleştirilmelidir.
Kanallar, sadece mekanik koruma için gereklidir (koruyucu kuşaklama devresine bağlantı için Madde 8.2.3 ’e
bakılmalıdır).
60
Kısmen kapalı olan kablo tepsileri, kanal veya donanımlı kablo kanal sistemi olarak düşünülmemeli (Madde
13.5.6’ya bakılmalıdır) ve kullanılan kablolar, açık kablo tepsileri veya kablo destekleme vasıtaları ile veya
bunlar olmaksızın montaj için uygun olmalıdır.
13.5.2 Kanalların doluluk yüzdesi

Kanalların doluluk yüzdesi incelemeleri, kanalların düzlüğü ve boyu ile iletkenlerin bükülebilirliğini esas
almalıdır. Kanalların boyutlarının ve düzenlenmesinin iletkenler veya kabloların geçirilmesine kolaylık
sağlaması tavsiye edilir.
13.5.3 Rijit metal borular ve ek parçaları

Rijit metal borular ve ek parçaları galvanizli çelik veya şartlara uygun korozyona dayanıklı malzemeden
olmalıdır. Galvanik olaya sebep olabilecek benzer olmayan metaller birbiri ile temas durumunda
kullanılmamalıdır.
Boru, yerine güvenlikle takılmalı ve her bir ucundan desteklenmelidir.
Ek parçaları, elektrik borusuna uyumlu olmalı ve uygulamaya uymalıdır. Yapısal güçlüklerin tesisi
engellemesi dışında ek parçalarına diş açılmalıdır. Diş açılmamış ek parçaları kullanıldığında boru, donanım
üzerine güvenli olarak tespit edilmelidir.
Elektrik borularının bükülmesi, boru hasara uğramayacak ve borunun iç çapı etkin olarak azalmayacak
şekilde yapılmalıdır.
13.5.4 Bükülebilir metal borular ve ek parçaları

Bükülebilir metal elektrik borusu, bükülgen bir metal borudan veya örülmüş tel zırhtan oluşmalıdır. Bükülebilir
metal elektrik borusu, beklenen fiziksel çevreye uygun olmalıdır.
Ek parçaları, elektrik borusuna uyumlu olmalı ve uygulamaya uymalıdır.
13.5.5 Bükülebilir metal olmayan elektrik boruları ve ek parçaları

Bükülebilir metal olmayan elektrik boruları, katlanmaya dayanıklı olmalı ve çok iletkenli kabloların zırhları ile
benzer fiziksel özellikleri bulunmalıdır.
Elektrik borusu, beklenen fiziksel çevrede kullanılmaya uygun olmalıdır.
Ek parçaları, elektrik borusuna uyumlu olmalı ve uygulamaya uymalıdır.
13.5.6 Donanımlı kablo kanal sistemleri

Mahfazaların dışındaki donanımlı kablo kanal sistemleri rijit olarak desteklenmeli ve makinanın bütün hareket
eden veya kirletici bölümlerinden ayrılmalıdır.
Kapaklar, kenarları üst üste binecek biçimde şekillendirilmeli ve contaların kullanılmasına izin verilmelidir.
Kapaklar, donanımlı kablo kanal sistemine uygun vasıtalarla ile tutturulmalıdır. Yatay donanımlı kablo kanal
sistemlerinde bu tesisler için özel olarak tasarımlanmadıkça kapak altta olmamalıdır.
Not – Elektrik tesisatlarının donanımlı kablo kanal ve kanal sistemleri için kurallar, IEC 61084 standard
serisinde verilmiştir.
Donanımlı kablo kanal sisteminin bölümler halinde düzenlenmesi gerektiğinde bölümler arasındaki ekler
sıkıca tutturulmalıdır, ancak conta takılmasına gerek yoktur.
Yalnızca açıklıklara, iletkenlerin geçirilmesi veya boşaltma için gerekli olduğunda izin verilir. Donanımlı kablo
kanal sistemlerinde açılmış fakat kullanılmamış, kırılarak açılan delikler bulunmamalıdır.
13.5.7 Makina bölmeleri ve donanımlı kablo kanal sistemleri

Makinanın tabanı veya kolonları içinde kabloları muhafaza etmek üzere bölmeler veya donanımlı kablo kanal
sistemlerinin kullanılmasına, bu bölme veya kablo kapalı mahfaza sisteminin soğutucu veya yağ
depolarından tamamen ayrılması ve tam olarak kapalı olması şartı ile izin verilir. Kapalı bölmeler veya
donanımlı kablo kanal sistemleri içinden geçen iletkenler emniyete alınmalı ve fiziksel hasara maruz
kalmayacak biçimde düzenlenmelidir.
61
13.5.8 Bağlantı kutuları ve diğer kutular

Bağlantı kutuları ve kablaj amaçları için kullanılan diğer kutular bakım için kolayca erişilebilir olmalıdır. Bu
kutular, katı ve sıvı cisimlerin girişine karşı korunmuş olmalı, makinanın çalışması amaçlanan ortamdaki dış
etkiler dikkate alınmalıdır (Madde 11.3’e bakılmalıdır).
Bu kutularda kullanılmayan kırılarak açılmış delikler veya diğer açıklıklar bulunmamalı ve bunlar toz, yağ ve
soğutucu gibi malzemelerin girişini engelleyecek biçimde yapılmalıdır.
13.5.9 Motor bağlantı kutuları

Motor bağlantı kutularında sadece motorun ve motora monte edilmiş cihazların (örneğin, frenler, sıcaklık
algılayıcıları, ara anahtarlar, takometre jeneratörü) bağlantıları bulunmalıdır.
14 Elektrik motorları ve ilgili donanım

14.1 Genel kurallar
Elektrik motorları, IEC 60034 standard serisinin ilgili bölümüne uygun olmalıdır.
Motorlar ve ilgili donanım için aşırı akıma karşı koruma kuralları Madde 7.2’de, aşırı yüke karşı koruma
kuralları Madde 7.3’te ve aşırı hıza karşı koruma kuralları Madde 7.6’da verilmiştir.
Motor dururken bir çok kontrol düzeni besleme devresini kesmediğinden, Madde 5.3, Madde 5.4, Madde 5.5,
Madde 7.5, Madde 7.6 ve Madde 9.4’teki kurallara uygunluğun sağlanmasına dikkat edilmelidir. Motor
kontrol donanımı Madde 11’e uygun olarak yerleştirilmeli ve monte edilmelidir.
14.2 Motor mahfazaları

Motor mahfazalarının IEC 60034-5’te bulunanlardan seçilmesi tavsiye edilir.
Bütün motorlarda koruma derecesi en az IP 23 olmalıdır (IEC 60529’a bakılmalıdır). Uygulamaya ve fiziksel
çevreye göre daha ağır kurallar gerekebilir (Madde 4.4’e bakılmalıdır). Makinanın ayrılmaz bir bölümü olarak
takılmış motorlar, mekanik hasarlardan yeterince korunacak biçimde monte edilmelidir.
14.3 Motor boyutları

Uygulamada mümkün olduğunca motorların boyutları, IEC 60072 standard serisinde verilen boyutlara uygun
olmalıdır.
14.4 Motor montajı ve bölmeleri

Her bir motor ve ilgili rakorlar, kuşaklar, makaralar veya zincirleri, yeterince korunmuş olarak ve muayene,
bakım, ayarlama ve alıştırma, yağlama ve değiştirme için kolayca erişilebilir biçimde monte edilmiş olmalıdır.
Motor montaj düzenlemesi, bütün motor askı cihazları sökülebilir ve bağlantı ucu kutularına erişilebilir
biçimde olmalıdır.
Motorlar, uygun soğutma sağlanacak ve sıcaklık artışı yalıtım sınıfı için verilen sınırlar içinde kalacak şekilde
monte edilmelidir (IEC 60034-1’e bakılmalıdır).
Mümkün olan yerlerde motor bölmeleri temiz ve kuru olmalı ve istendiğinde makinanın dışından doğrudan
havalandırılmalıdır. Havalandırma kanalları çapak, toz veya püskürtülen suyun girişi kabul edilebilecek
seviyede kalacak biçimde olmalıdır.
Motor bölmesi ile diğer herhangi bir bölme arasında motor bölmesi kurallarına uymayan açıklıklar
bulunmamalıdır. Motor bölmesine motor bölmesi kurallarına uygun olmayan diğer bir bölmeden bir elektrik
borusu veya boru geliyorsa, elektrik borusu veya boru etrafındaki bütün açıklıklar tıkanmalıdır.
14.5 Motor seçim kriterleri

Motorların ve ilgili donanımın karakteristikleri, beklenen hizmet ve fiziksel çevre şartlarına uygun olarak
seçilmelidir (Madde 4.4’e bakılmalıdır). Bu amaçla dikkatle incelenmesi gereken noktalar aşağıdadır:
- Motorun tipi,
- Görev çevrimi tipi (IEC 60034-1’e bakılmalıdır),
- Sabit hız veya ayarlanabilir hız çalışması için olması (ve netice olarak havalandırmanın değişken etkisi),
- Mekanik titreşim,
- Motor kontrol tipi,
62
- Motoru besleyen gerilim ve/veya akımın harmonik dağılımının (özellikle bir statik konvertörden
beslendiğinde) sıcaklık artışı üzerindeki etkileri,
- Yol verme yöntemi ve besleme yetkilileri tarafından getirilebilecek özel görüşler de dikkate alınarak aynı
güç kaynağı diğer kullanıcılarının çalışmasındaki geçici rejimin akımlarda olabilecek etkileri,
- Karşı moment yükünün zaman ve hız ile değişimi,
- Büyük ataletli yüklerin etkisi,
- Sabit moment veya sabit güç çalışmasının etkisi,
- Motor ile konvertör arasında endüktif reaktörlere duyulabilecek ihtiyaç.
14.6 Mekanik frenler için koruyucu cihazlar

Mekanik fren harekete geçiricilerinin aşırı yük ve aşırı akım koruyucu cihazlarının çalışması, ilgili makina
harekete geçiricilerinin aynı anda enerjilerinin kesilmesini (bırakmasını) başlatmalıdır.
Not - İlgili makina harekete geçiricileri, aynı hareketle ilgili olanlardır (örneğin, kablo tamburları ve uzun
hareket tahrikleri).
15 Yardımcı donanım ve aydınlatma

15.1 Yardımcı donanımlar
Makinada veya yardımcı donanımında, yardımcı donanım (örneğin, elektrikli el aletleri, deney donanımı) için
kullanılacak priz olduğunda aşağıdaki şartlar uygulanır:
- Priz IEC 60309-1’e uygun olmalıdır. Bu mümkün değilse gerilim ve akım beyan değerleri açıkça
işaretlenmelidir.
- Koruyucu kuşaklama devresinin priz çıkışlarına olan sürekliliğinin sağlanması için tedbirler alınmalıdır
(PELV ile sağlanan koruma hariç).
- Prize bağlanan bütün topraklanmamış iletkenler, aşırı akıma karşı korunmuş olmalı ve gerektiğinde diğer
devrelerin korunmasından ayrı şekilde Madde 7.2 ve Madde 7.3’teki şartlara uygun olarak aşırı yüke
karşı korunmuş olmalıdır.
- Prize giden güç beslemesinin makinanın veya makinanın bir bölümünün besleme kesme cihazı ile
kesilmemesi durumunda Madde 5.3.5’teki kurallar uygulanmalıdır.
Not 1 – Ek B’ye de bakılmalıdır.
Not 2 – Prizlere ait devreler, kaçak akım koruma cihazlarıyla (RCD) donatılmalıdır.
15.2 Makina ve donamın mahalli aydınlatması
15.2.1 Genel
Koruyucu kuşaklama devresine yapılan bağlantılar, Madde 8.2.2’ye uygun olmalıdır.
DEVREDE/DEVRE KESİK anahtarı, lamba armatürü veya bükülgen bağlantı kordonları ile birlikte
olmamalıdır.
Işık kaynaklarının stroboskopik etkileri, uygun armatürlerin seçilmesiyle giderilmelidir.
Sabit aydınlatmanın bir mahfaza içinde kullanılması gereken yerlerde Madde 4.4.2’de verilen prensipler
kullanılarak ektromanyetik uyumluluk dikkate alınmalıdır.
15.2.2 Besleme
Mahalli aydınlatma devresinin anma gerilimi, iletkenler arasında 250 V’u aşmamalıdır. İletkenler arasında 50
V’u aşmayan bir gerilim tavsiye edilir.
Aydınlatma devreleri, aşağıdaki kaynakların birinden beslenmelidir (Madde 7.2.6’ya bakılmalıdır):
- Besleme ayırma cihazının yük tarafına bağlı bir özel ayırma transformatörü. Aşırı akım koruması
sekonder devrede bulunmalıdır.
- Besleme ayırma cihazının şebeke tarafına bağlı bir özel ayırma transformatörü. Bu kaynağın
kullanılmasına yalnızca kontrol mahfazaları içindeki bakım aydınlatma devrelerinde izin verilir. Aşırı akım
koruması sekonder devrede bulunmalıdır (Madde 5.3.5 ve Madde 13.1.3’e bakılmalıdır).
63
- Özel aşırı akım koruyuculu makina devresi.

- Özel primer ayırma vasıtaları (Madde 5.3.5’e bakılmalıdır) ve sekonder aşırı akım koruması ile donatılan
ve besleme kesme cihazına yakın bir kontrol mahfazası içine monte edilen, besleme ayırma cihazının
şebeke tarafına bağlı bir ayırma transformatörü (Madde 13.1.3’e bakılmalıdır).
- Harici olarak beslenen bir aydınlatma devresi (örneğin, fabrika aydınlatma beslemesi). Bu beslemeye,
yalnızca kontrol mahfazaları içinde ve toplam beyan gücü 3 kW’ı aşmayan makina çalışma ışığı/ışıkları
için izin verilmelidir.
İstisna: Sabit aydınlatmanın normal çalışma sırasında operatörlerin ulaşamayacağı yerde olması
durumunda bu paragrafın kuralları uygulanmaz.
15.2.3 Korunma
Mahalli aydınlatma devreleri, Madde 7.2.6’ya uygun olarak korunmalıdır.
15.2.4 Bağlantı parçaları

Ayarlanabilir aydınlatma bağlantı parçaları fiziksel çevreye uygun olmalıdır.
Duylar:
- İlgili IEC standardlarına uygun olmalı,
- Rastgele dokunmaya karşı lamba başlığını koruyan yalıtkan bir maddeden yapılmış olmalıdır.
Reflektörler, duy tarafından değil, konsol yardımı ile desteklenmelidir.
İstisna: Sabit aydınlatmanın normal çalışma sırasında operatörlerin ulaşamayacağı yerde olması
durumunda bu paragrafın kuralları uygulanmaz.
16 İşaretleme, uyarı işaretleri ve referans gösterilişler

16.1 Genel
Uyarı işaretleri, işaret plakaları, işaretlemeler ve tanıtma plakalarının etrafındaki fiziksel çevreye dayanımı
yeterli kalıcılıkta olmalıdır.
16.2 Uyarı işaretleri
16.2.1 Elektrik çarpma tehlikesi

İçinde elektrik çarpma riski yüksek olan elektrik donanımının bulunduğu başka bir şekilde açıkça
gösterilmeyen muhafazalar, IEC 60417-5036 (DB:2002-10) grafik sembolü ile işaretlenmelidir.
Bu uyarı işareti mahfazanın kapısında veya kapağında açıkça görülmelidir.
Bu uyarı işareti aşağıdakiler için kullanılmayabilir (Madde 6.2.2 b)’ye de bakılmalıdır):
- Besleme ayırma cihazı ile donatılmış olan mahfaza,

- Operatör-makina arabirimi veya kontrol istasyonu,
- Mahfazasın içinde bulunan tek bir cihaz (örneğin, konum sensörü gibi).
16.2.2 Sıcak yüzey tehlikesi

Risk değerlendirmesinin elektrik donanımının tehlikeli yüzey sıcaklıklarının bulunma ihtimaline karşı bir uyarı
gerektirmesi durumunda, IEC 60417-5041 (DB:2002-10) grafik sembolü kullanılmalıdır.
64
Not – Elektrik tesisatı için bu önlem, IEC 60364-4-42 Madde 423 ve Çizelge 42A ile ilgilidir.
16.3 Fonksiyonel tanıtma

Kontrol cihazları, görünür işaretler ve göstergeler (özellikle güvenlik fonksiyonları ile ilgili olanlar), birimin
üstünde veya yakınında fonksiyonlarına göre açıkça ve kalıcı biçimde işaretlenmelidir. Bu gibi işaretlemeler,
kullanıcı ve tedarikçi arasındaki anlaşmaya uygun olmalıdır (Ek B’ye bakılmalıdır). IEC 60417-DB:2002 ve
ISO 7000’deki standard sembollerin kullanılmasına öncelik verilmelidir.
16.4 Donanımın işaretlenmesi

Donanım (örneğin, kontrol düzeni üniteleri), tesis edildikten sonra kolayca görülebilecek şekilde, okunabilir
ve kalıcı biçimde işaretlenmelidir. Aşağıdaki açıklamaları veren bir işaret plakası her bir besleme girişinin
yakınında mahfazaya tespit edilmelidir:
- Tedarikçinin adı veya ticari işareti,
- İstenildiğinde belgelendirme işareti,
- Uygulanabilen yerlerde seri numarası,
- Beyan gerilimi, faz sayısı, frekansı (a.a. ise) ve her bir besleme için tam yük akımı,
- Donanımın kısa devre kesme beyan değeri,
- Ana doküman numarası (IEC 62023’e bakılmalıdır).
İşaret plakasında gösterilen tam yük akımı, normal kullanma şartlarında aynı anda çalışabilen bütün
motorların ve diğer donanımın çalıştırma akımlarından küçük olmamalıdır.
Yalnızca bir tek motor kontrol cihazı kullanıldığında, bu bilgi, açıkça görülebildiği yerlerde makina işaret
plakası üzerine de konulabilir.
16.5 Referans gösterilişler

Bütün mahfazalar, üniteler, kontrol cihazları ve bileşenleri teknik dokümanlarda gösterilen aynı referans
gösteriliş ile açıkça tanıtılmalıdır.
17 Teknik dokümantasyon
17.1 Genel
Bir makinanın elektrik donanımının tesisi, işletmesi ve bakımı için gerekli bilgiler; çizimler, şemalar, grafikler,
çizelgeler ve talimatlar gibi uygun biçimlerde temin edilmelidir. Bu bilgi, kararlaştırılan dilde (Ek B’ye
bakılmalıdır) olmalıdır. Temin edilen bilgiler, edilen elektrik donanımının karmaşıklığı ile değişebilir. Çok basit
donanım için ilgili bilgiler, elektrik donanımındaki bütün cihazları göstermek ve besleme şebekesine bağlantı
yapılmasına imkân vermek şartı ile tek bir dokümanda bulunabilir.
Not 1 - Elektrik donanımının parçaları ile sağlanan teknik doküman, makinanın elektrik donanımının
dokümanının bir bölümü olabilir.
Not 2 - Bazı ülkelerde özel dil/dillerin kullanımı için kurallar yönetmeliklerde bulunur.
65
17.2 Temin edilecek bilgiler

Elektrik donanımı ile birlikte temin edilecek bilgiler, aşağıdakileri kapsamalıdır:
a) Ana doküman (bölümlerin listesi veya dokümanların listesi),

b) Aşağıdakileri içeren tamamlayıcı dokümanlar:
1) Donanımın, tesisin, montajın ve elektrik beslemesine bağlanmasının açık ve kapsamlı izahı,
2) Elektrik besleme/beslemelerinin kuralları,
3) Uygulanabildiği yerlerde fiziksel çevre hakkında bilgi (örneğin; aydınlatma, titreşim, atmosferdeki
kirleticiler),
4) Uygulanabildiğinde özet (blok) şema/şemalar,
5) Devre şeması/şemaları,
6) (Uygulanabildiğinde) aşağıdakiler hakkında bilgi:
• Programlama, donanımın kullanımı için gerekli olduğunda,
• Çalışmanın/çalışmaların sırası,
• Muayene sıklığı,
• Fonksiyon deneylerinin sıklığı ve yöntemi,
• Özellikle koruyucu cihaz ve devrelerin ayarlama, bakım ve tamir kılavuzu,
• Tavsiye edilen yedek parça listesi ve
• Sağlanan aletlerin listesi.
7) Güvenlik koruyucularının, ara kilitleme fonksiyonlarının ve özellikle koordineli biçimde çalışan
makinalar için tehlikelere karşı koruyucuların kilitlenmesinin açıklanması (ara bağlantı şemaları
dâhil),
8) Güvenlik koruyucuları ve güvenlik koruyucularının geçici olarak devre dışı kalması durumunda
(örneğin, ayarlama ve bakım için) sağlanan vasıtalar hakkında açıklama (Madde 9.2.4’e
bakılmalıdır),
9) Güvenli bakım için makinanın emniyete alınması işlemleri hakkında talimatlar (Madde 17.8’e de
bakılmalıdır),
10) Yükleme, boşaltma, nakliye ve depolama için bilgi,
11) Uygulanabildiğinde yük akımları, yol verme tepe akımları ve izin verilen gerilim düşümleri dikkate
alan bilgi,
12) Uyarlanan koruma tedbirlerinin neden olduğu artık riskler, herhangi bir özel eğitimin gerekip
gerekmediği ve gerekli herhangi bir personel koruyucu donanımının özelliği hakkında bilgi.
17.3 Bütün dokümantasyon için uygulanabilir kurallar

İmalatçı ile kullanıcı arasında başkaca anlaşma olmadıkça:
- Dokümantasyon, IEC 61082’nin ilgili bölümlerine uygun olmalıdır.

- Referans gösterilişleri, IEC 61346-1’in ilgili bölümlerine uygun olmalıdır.
- Talimatlar/el kitapları IEC 62079’a göre olmalıdır.
- Sağlandığında parça listeleri, IEC 62027 Sınıf B’ye göre olmalıdır.
Not – Ek B Madde 13’e bakılmalıdır.
Farklı dokümanlara atıf yapılmasında, tedarikçi aşağıdaki yöntemlerden birini seçmelidir:
- Dokümantasyonun az sayıda dokümandan oluşması durumunda (örneğin, 5’ten az) dokümanların her
birinde elektrik donanımı ile ilgili bütün diğer dokümanların numaralarıyla çapraz referanslar bulunmalıdır
veya
- Yalnızca tek seviyedeki ana dokümanlar (IEC 62023’e bakılmalıdır) için bütün dokümanlar, doküman
numaraları ve başlıkları ile birlikte bir planda veya doküman listesinde sıralanmalıdır veya
- Doküman yapısının belirli bir seviyedeki bütün dokümanları (IEC 62023’e bakılmalıdır) doküman
numaraları ve başlıkları ile birlikte aynı seviyeye ait bölümler listesinde sıralanmalıdır.
17.4 Tesis dokümanları

Tesis dokümanları, makinanın ayarlanması (işletmeye alma dâhil) için ön çalışmalar hakkında gerekli bütün
bilgiyi vermelidir. Karmaşık durumlarda detaylar için montaj çizimlerine başvurulması gerekli olabilir.
Sahada tesis edilecek besleme kablolarının tavsiye edilen konumu, tipi ve kesit alanları açıkça belirtilmelidir.
66
Makinanın elektrik donanımına bağlanan besleme iletkenleri için aşırı akım koruma cihazı/cihazlarının tipinin
seçilmesi, karakteristikleri, beyan akımları ve ayarlanması amacıyla gerekli veriler gösterilmelidir (Madde
7.2.2’ye bakılmalıdır).
Kullanıcı tarafından temin edilecek olan temel içindeki kanalların boyutları, amacı ve konumu gerektiğinde
detaylı olarak verilmelidir (Ek B’ye bakılmalıdır).
Kullanıcı tarafından temin edilecek olan makina ve bağlı donanım arasındaki kanalların, kablo tepsilerinin
veya kablo desteklerinin boyutları, tipi ve amacı detaylı olarak verilmelidir (Ek B’ye bakılmalıdır).
Çizimlerde elektrik donanımının çıkartılması veya bakımının yapılması için gerekli hacim gösterilmelidir.
Not 1 - Tesis etme şemaları örnekleri IEC 61082-4’te bulunabilir.
İlave olarak uygun olan yerlerde bir ara bağlantı seması veya çizelgesi verilmelidir. Bu şema veya çizelge
bütün dış bağlantılar hakkında tam bilgi vermelidir. Elektrik donanımının birden fazla elektrik kaynaklarından
çalışması amaçlandığında, ara bağlantı şeması veya çizelgesinde her bir kaynağın kullanılması için gerekli
ara bağlantılar ve değişiklikler gösterilmelidir.
Not 2 - Ara bağlantı seması veya çizelgesi örnekleri IEC 61082-3’te bulunabilir.
17.5 Blok şemalar ve fonksiyon şemaları

Çalışma prensiplerinin anlaşılmasının kolaylaştırılması gerektirdiğinde, blok şema verilmelidir. Bir blok şema,
bütün ara bağlantıların gösterilmesine gerek duymadan, elektrik donanımını bütün fonksiyonel ilişkileri ile
birlikte sembolik olarak temsil eder.
Not 1 – Blok şema örnekleri, IEC 61082-2 standard serisinden sağlanabilir.
Fonksiyon şemaları, blok şemanın ya bir bölümü veya eki olarak kullanılabilir.
Not 2 - Fonksiyon şemaları örnekleri, IEC 61082-2’de bulunabilir.
17.6 Devre şemaları

Devre şeması/şemaları sağlanmalıdır. Bu şema/şemalar makinadaki elektrik devrelerini ve ilgili elektrik
donanımını göstermelidir. IEC 60617-DB:2001’de gösterilmeyen herhangi bir grafik sembol, şemalar veya
destekleyen dokümanlarda ayrı olarak gösterilmeli ve açıklanmalıdır. Bileşenlerin ve cihazların sembolleri ve
tanıtılması bütün dokümanlarda ve makina üzerinde aynı prensiple yapılmalıdır.
Uygun olan yerlerde, ara yüz bağlantısı için bağlantı uçlarını gösteren bir şema verilmelidir. Bu şema,
basitleştirme için devre şeması/şemaları ile birlikte kullanılabilir. Bağlantı ucu fonksiyon şemasında her bir
ünitenin detaylı devre şemasına atıflar bulunmalıdır.
Anahtar sembolleri, elektromekanik şemalar üzerinde bütün beslemeler devre dışı (örneğin, elektrik gücü,
hava, su, yağlayıcı) ve makina ile elektrik donanımı normal yol verme şartlarına hazır olarak gösterilmelidir.
İletkenler, Madde 13.2’ye uygun olarak işaretlenmelidir.
Devreler, bakım ve arıza yeri tespiti ile birlikte fonksiyonlarının anlaşılması kolay olacak biçimde
gösterilmelidir. Kontrol cihazları ve bileşenlerinin sembol ile gösterilmesi açık değilse, fonksiyon ile ilgili
karakteristikleri sembolün yanına veya bir dipnot ile şemaya eklenmelidir.
17.7 İşletme el kitabı

Teknik dokümantasyon, elektrik donanımının ayarı ve kullanılması için detaylı uygun işlemleri açıklayan bir
işletme el kitabını içermelidir. Alınacak güvenlik tedbirlerine özel dikkat çekilmelidir.
Donanımın işletilmesi programlanabilen yerlerde, programlama yöntemleri, gerekli donanım, program

doğrulanması ve gerektiğinde ek güvenlik işlemleri hakkında detaylı bilgi verilmelidir.
67
17.8 Bakım el kitabı

Teknik dokümantasyon, ayarlama, servis, önleyici muayene ve onarım için uygun işlemleri açıklayan bir
bakım el kitabını içermelidir. Bakım/servis kayıtları üzerine tavsiyeler ve kayıtlar, bu el kitabının bir bölümü
olmalıdır. Tam ve doğru işletmenin doğrulanması için yöntemlerin gerektiği yerlerde (örneğin, yazılım
deneme programları) bunların kullanılması ayrıntılı olarak açıklanmalıdır.
17.9 Parça listesi

Parça listesinde en az donanımın kullanıcısının stoğunda bulundurulması istenilenler dâhil, koruyucu ve
düzeltici bakım için gerekli yedek parça veya değiştirme parçalarının (örneğin, bileşenler, cihazlar, yazılım,
deney donanımı, teknik dokümanlar) siparişi için gerekli bilgi bulunmalıdır.
18 Doğrulama
18.1 Genel
Bu standard, makinaların elektrik donanımı için genel şartları verir.
Belli bir makina için genişletilmiş doğrulama, ilgili ürün özel standardında verilmelidir. Makina için özel bir
ürün standardı yoksa doğrulamalar, her zaman aşağıdaki a), b) ve f) bentlerini içermelidir ve c)’den e)’ye
kadar olan bentlerden birini veya daha fazlasını içerebilir:
a) Elektrik donanımının teknik dokümantasyona uygunluğunun doğrulanması,
b) Dolaylı temasa karşı korumanın otomatik ayırma ile sağlanması durumunda, otomatik ayırma ile
koruma için şartlar Madde 18.2’ye göre doğrulanmalıdır,
c) Yalıtım direnci deneyi (Madde 18.3’e bakılmalıdır),
d) Gerilim deneyi (Madde 18.4’e bakılmalıdır),
e) Artık gerilimlere karşı koruma (Madde 18.5’e bakılmalıdır),
f) İşlevsel deneyleri (Madde 18.6’ya bakılmalıdır).
Bu deneyler yapıldığında, yukarıda verilen sıranın takip edilmesi tavsiye edilir.
Elektrik donanımında tadilat yapıldığında, Madde 18.7’deki kurallar uygulanmalıdır.
Madde 18.2 ve Madde 18.3’e göre olan deneyler için EN 61557 standard serisindeki ölçme donanımı
uygulanabilir.
Not – Bu standarda gereken diğer deneyler için ilgili IEC veya EN standardlarına göre ölçme donanımı
kullanılmalıdır.
Doğrulamanın sonuçları dokümante edilmelidir.
18.2 Beslemenin otomatik ayrılması ile koruma için şartların doğrulanması
18.2.1 Genel
Beslemenin otomatik ayrılması için şartlar (Madde 6.3.3’e bakılmalıdır), deneylerle doğrulanmalıdır.
TN sistemleri için deney yöntemleri, Madde 18.2.2’de açıklanmıştır. Beslemenin farklı şartları için bunların
uygulanması, Madde 18.2.3’te belirtilmiştir.
TT ve IT sistemleri için IEC 60364-6-61’e bakılmalıdır.
18.2.2 TN sistemlerinde deney yöntemleri

Deney 1, koruyucu kuşaklama devresinin sürekliliğini doğrular. Deney 2, beslemenin otomatik ayrılması ile
koruma için şartları doğrular.
Deney 1 – Koruyucu kuşaklama devresinin sürekliliğinin doğrulanması
PE bağlantı ucu (Madde 5.2 ve Şekil 3’e bakılmalıdır) ile her bir koruyucu kuşaklama devresinin bölümünü
oluşturan ilgili noktaları arasındaki her bir koruyucu kuşaklama devresinin direnci, yüksüz olarak en fazla 24
V a.a. veya d.a. gerilime sahip elektriksel olarak ayrılmış bir besleme kaynağından (örneğin; SELV, IEC
60364-4-41’e bakılmalıdır) elde edilen en az 0,2 A ile yaklaşık olarak 10 A arasındaki bir akım ile
ölçülmelidir. Bu deneyde hatalı sonuçlar verebileceği için PELV beslemesinin kullanılması tavsiye edilmez.
68
Ölçülen direnç, ilgili koruyucu kuşaklama iletkenin/iletkenlerinin uzunluğu, kesit alanı ve malzemesine göre
beklenen aralıkta olmalıdır.
Not 1- Süreklilik deneyi için kullanılan daha büyük akımlar, deney sonuçlarının doğruluğunu artırır (özellikle
düşük direnç değerleri, yani daha büyük kesit alanlar ve/veya daha kısa iletken uzunluğu ile).
Deney 2 – Hata halka empendansı doğrulaması ve ilgili aşırı akım koruma cihazının uygunluğu
Güç beslemelerinin ve dış koruma iletkeninin makinanın PE bağlantı ucuna girişinin bağlantıları muayeneyle
doğrulanmalıdır.
Madde 6.3.3 ve Ek A’ya göre beslemenin otomatik ayrılması ile koruma için şartlar aşağıdakilerin her ikisi ile
doğrulanmalıdır:
1) Hata halka empedansının;

- Hesaplama ile veya
- Madde A.4’e göre ölçme ile
doğrulanması ve
2) İlgili aşırı akım koruma cihazının ayarlanmasının ve karakteristiklerinin Ek A’daki kurallara göre
doğrulanması.
Not 2 – Hata halka empedans ölçmesi, otomatik ayırma ile koruma şartlarının Ia’nın yaklaşık 1 kA’e kadar
bir akım (Ia, Ek A’da belirtilen süre içerisinde ayırma cihazının otomatik çalışmasına neden olan
akımdır) gerektirmesi durumundaki devreler için yapılmalıdır.
18.2.3 TN sistemlerinde deney yöntemlerinin uygulanması

Madde 18.2.2’deki Deney 1, makinanın her bir koruyucu kuşaklama devresinde yapılmalıdır.
Madde 18.2.2’deki Deney 2 ölçme ile yapıldığında bu deney her zaman Deney 1’den önce olmalıdır.
Not – Koruyucu kuşaklama devresinin süreksizliği, deneyi yapan veya diğer kişiler için tehlikeli durum
oluşturabilir veya halka empedansı deneyi esnasında elektrik donanımına hasar verebilir.
Farklı durumdaki makinalar için gerekli olan deneyler, Çizelge 9’da belirtilmiştir. Çizelge 10, makina
durumlarını belirleyebilmek için kullanılabilir.
69
Çizelge 9 – TN sistemleri için deney yöntemlerinin uygulanması
İşlem Makina durumu Sahada doğrulama

A Koruyucu kuşaklama devrelerinin sürekliliğinin Deney 1 ve Deney 2 (Madde 18.2.2)
sahada kurma ve bağlamada sonra yapılmasının
gerektiği durumda sahada kurulmuş ve İstisna: Hata halka empedansının veya direncinin
bağlanmış makinaların elektrik donanımı. imalatçı tarafından önceden hesaplanmışsa ve
aşağıdaki durumlarda:
• Tesislerin düzenlenmesi, hesaplama için

kullanılan iletkenlerin uzunluğunun ve
kesit alanının doğrulanmasına izin verirse
ve
• Besleme kaynağının sahadaki
empedansının imalatçı tarafından
hesaplamada varsayılan değer için
kullanılan beslemeninkine eşit veya daha
küçük olduğu doğrulanabilirse
Sahada bağlanan koruyucu kuşaklama devresinin

Deney 1’i (Madde 18.2.2’ye bakılmalıdır) ve güç
beslemesinin ve dış koruma iletkeninin makinanın
PE bağlantı ucuna giriş bağlantılarının muayene ile
doğrulanması yeterlidir.
B Örnekleri Çizelge 10’da verilen kablo Deney 2 (Madde 18.2.2)

uzunluklarını aşan koruyucu kuşaklama
devrelerine sahip, Deney 1 veya Deney 2 İstisna:
ölçmeleri ile koruyucu kuşaklama devrelerinin
sürekliliğinin (Madde 18.1’e bakılmalıdır) Sahadaki besleme kaynağı empedansının
doğrulanmasının onayı ile sağlanan makine. hesaplama için kullanılana veya ölçmeyle yapılan
Deney 2 sırasında deney beslemesininkine eşit
veya daha küçük olduğu doğrulanabildiği durumda,
aşağıdaki bağlantıların doğrulanmasından başka
ayrı bir deney gerekli değildir:
Tamamen montajı yapılmış olarak sağlanan ve • Güç beslemesinin ve dış koruma

taşıma için sökülmeyen Durum B1). iletkeninin makinanın PE bağlantı ucuna
girdiği Durum B1)’de,
• Güç beslemesinin ve dış koruma
Koruyucu iletkenlerin sürekliliğinin söküldükten, iletkeninin makinanın PE bağlantı ucuna
nakledildikten ve yeniden montajı yapıldıktan girdiği ve taşıma için ayrılan koruyucu
sonra garanti edildiği yerlerde (örneğin fiş/priz iletken/iletkenlerin bütün bağlantılarının
bağlantılarının kullanılmasıyla) taşıma için Durum B2)’de.
sökülerek sağlanan Durum B2).
C Deney 1 veya Deney 2 (Madde 18.2.2’ye Sahada deney gerekli değildir. Güç beslemesine
bakılmalıdır) ölçmeleriyle koruyucu kuşaklama bir fiş/priz birleşimi ile bağlanmayan makine için dış
devrelerinin sürekliliğinin (Madde 18.1’e koruyucu iletkenin makinanın PE bağlantı ucuna
bakılmalıdır) doğrulanmasının onayı ile girişinin doğru bağlantısı gözle muayene ile
sağlanan, örnekleri Çizelge 10’da verilen kablo doğrulanmalıdır.
uzunluklarını aşan koruyucu kuşaklama
devrelerine sahip makina,
Tamamen montajı yapılmış olarak sağlanan ve

taşıma için sökülmeyen Durum C1).
Koruyucu iletkenlerin sürekliliğinin söküldükten, Durum C2)’de tesis dokümanları (Madde 17.4’e
nakledildikten ve yeniden montajı yapıldıktan bakılmalıdır), koruyucu iletken/iletkenlerin bütün
sonra garanti edildiği yerlerde (örneğin, fiş/priz bağlantılarının taşıma için bağlantısının
birleşimi/birleşimleri ile) taşıma için sökülerek söküldüğünün doğrulanmasını (örneğin, gözle
sağlanan Durum C2). muayene ile) gerektirmelidir.
70
Çizelge 10 – Her bir koruyucu cihazın ve bunun yükünün en büyük kablo uzunluğu örnekleri
1 2 3 4 5 6 7 8
Her bir Kesit alan Koruyucu Sigorta ayırma Sigorta Minyatür Minyatür Ayarlanabilir
koruyucu cihazın süresi ayırma devre devre devre kesici
cihaza olan anma 5s süresi kesici kesici I a = 8 x IN
besleme değeri 0,4 s karak.B 4 karak.B 5 ayırma süresi
kaynağı veya ayar I a = 5 x IN Ia = 10 x IN 0,1 s
empedansı değeri ayırma ayırma
süresi süresi
IN 0,1 s 0,1 s
2 Her bir koruyucu cihazın ve onun yükünün m cinsinden en büyük kablo
mΩ mm A
uzunluğu
500 1,5 16 97 53 76 30 28
500 2,5 20 115 57 94 34 36
500 4,0 25 135 66 114 35 38
400 6,0 32 145 59 133 40 42
300 10 50 125 41 132 33 37
200 16 63 175 73 179 55 61
200 25 (hat)/16 (PE) 80 133 38
100 35 (hat)/16 (PE) 100 136 73
100 50 (hat)/16 (PE) 125 141 66
100 70 (hat)/16 (PE) 160 138 46
50 95 (hat)/16 (PE) 200 152 98
120 (hat)/16
50 250 157 79
(PE)
Çizelge 10’daki en büyük kablo uzunluk değerleri, aşağıdaki varsayımları esas almıştır:
- Bakır iletkenleri bulunan PVC kablosu, kısa devre şartlarında iletken sıcaklığı 160 ºC (Çizelge D.5’e
bakılmalıdır,
- 16 mm2 ye kadar faz iletkeni bulunan kablolar, faz iletkenlerininkine eşit kesit alanlı koruma iletkeni
sağlar,
- 16 mm2 den büyük kesit alanlı kablolar, gösterildiği gibi azaltılmış boyutlu koruma iletkeni sağlar,
- 3 fazlı sistemler, güç beslemesinin anma gerilimi 400 V,
- Sütun 1’e göre her bir koruma cihazına olan en büyük besleme kaynağı empedansı,
- Sütun 3’teki değerler, Çizelge 6 ile ilişkilendirilirmiştir (Madde 12.4’e bakılmalıdır).
Bu varsayımlardan bir sapma, hata halka empedansının komple hesaplanmasını veya ölçülmesini
gerektirebilir. İlave bilgi, IEC 60228 ve IEC 61200-53’te bulunabilir.
18.3 Yalıtım direnci deneyleri

Güç devresi iletkenleri ile koruyucu kuşaklama devresi arasında 500 V d.a. ile ölçülen yalıtım direnci 1
MΩ’dan küçük olmamalıdır. Deney, elektrik donanımının münferit bölümlerinde yapılabilir:
İstisna: Elektrik donanımının baralar, iletken teller, iletken bara sistemleri veya kayar bilezik üniteleri bulunan
belli bölümleri için daha düşük bir asgari değere izin verilebilir, ancak bu değer 50 kΩ’dan küçük olmamalıdır.
4
IEC 60898 standard serisine göre.
5
IEC 60898 standard serisine göre.
71
Makinanın elektrik donanımı deney sırasında çalışması muhtemel ani darbe koruma cihazlarını içeriyorsa
aşağıdakilerden birine izin verilmelidir:
- Bu cihazların ayrılması veya

- Deney gerilimin ani darbe koruma cihazlarının gerilim koruma seviyelerinden daha düşük ancak
beslemenin üst sınırının tepe değerinden daha az olmayan bir değere azaltılması.
18.4 Gerilim deneyleri

Gerilim deneyleri yapıldığında IEC 61180-2’ye göre deney donanımı kullanılmalıdır.
Deney gerilimi, 50 Hz veya 60 Hz anma frekanslı olmalıdır.
En büyük deney gerilimi, donanımın beyan besleme geriliminin iki katı bir değere veya 1000 V değere
(hangisi büyükse) sahip olmalıdır. En büyük deney gerilimi, yaklaşık 1 s süreyle güç devresi iletkenleri ile
koruyucu kuşaklama devresi arasına uygulanmalıdır. Tahrip edici boşalma olmazsa kurallar sağlanmış olur.
Deney gerilimine dayanmak için yapılmamış olan bileşenler ve cihazlar, deney sırasında ayrılmalıdır.
Kendi ürün standardlarına göre gerilim deneyinden geçirilecek olan bileşenler ve cihazlar, deney sırasında
ayrılabilir.
18.5 Artık gerilimlere karşı korunma

Uygulanabildiğinde deneyler, Madde 6.2.4’e uygunluğu sağlamak için yapılmalıdır.
18.6 Fonksiyon deneyleri

Elektrik donanımının fonksiyonları, deneyden geçirilmelidir.
Elektriksel güvenlik için devrelerin fonksiyonu (örneğin, toprak hatası algılama), deneyden geçirilmelidir.
18.7 Yeniden deneyden geçirme

Bir makinanın veya bağlı donanımının bir bölümünün değiştirilmesi veya tadil edilmesi hâlinde bu bölüm
uygun şekilde yeniden doğrulanmalı ve deneye tabi tutulmalıdır (Madde 18.1’e bakılmalıdır).
Yeniden deneye tabi tutmanın donanım üzerinde ters etkiler (örneğin; yalıtımın aşırı gerilmesi, cihazların
ayrılması/yeniden bağlanması) oluşturma ihtimaline özel dikkat gösterilmelidir.
72
Ek A
TN sistemlerinde dolaylı temasa karşı koruma
(IEC 60364-4-41:2001 ve IEC 60364-6-61:2001’den elde edilen)
A.1 Genel
Dolaylı temasa karşı koruma, devre veya donanımdaki gerilimli bölüm ile açıktaki iletken bölüm veya koruma
iletkeni arasında bir hata olması durumunda, devre veya donanımın beslemesinin yeterli bir kısa ayırma
süresi içinde aşırı akım koruma cihazı tarafından otomatik olarak ayrılacak biçimde sağlanmalıdır. 5 s’yi
aşmayan bir ayırma süresi, makinalar için yeterli kısa bir süre olarak kabul edilir.
İstisna: Bu ayırma süresinin garanti edilememesi durumunda, aynı anda erişilebilen iletken bölümler
arasında 50 V a.a. veya 120 V dalgacıksız d.a.’yı aşan muhtemel dokunma geriliminden korumak için
tedbirler (örneğin, ek koruyucu kuşaklama) alınmalıdır. Madde A.3’e bakılmalıdır.
Fişlerle veya fiş olmadan doğrudan beslenen devreler, Sınıf I elde tutulan donanım veya seyyar donanım
(örneğin, yardımcı donanım için makina üzerinde prizler, Madde 15.1’e bakılmalıdır) için yeterli kısalıkta
kabul edilen en büyük ayırma süreleri Çizelge A.1’de verilmiştir.
Çizelge A.1 – TN sistemleri için en büyük ayırma süreleri
Uoa) Ayırma süresi

V s
120 0,8
230 0,4
277 0,4
400 0,2
>400 0,1
a)
Uo, toprağa göre anma a.a. etkin gerilimdir.
Not 1 – IEC 60038’de belirtilen tolerans bandı içerisindeki gerilimler için anma gerilimine uygun ayırma
süresi uygulanır.
Not 2 – Gerilimin ara değerleri için yukarıdaki çizelgede daha yüksek değer kullanılmalıdır.
A.2 Aşırı akım koruma cihazları tarafından beslemenin otomatik ayırması ile koruma
için şartlar
Aşırı akım koruma cihazlarının karakteristikleri ve devre empedansı, elektrik donanımında bir faz iletkeni ile
koruma iletkeni veya açıktaki iletken bölüm arasında herhangi bir durumda ihmal edilebilir empedans hatası
oluşması hâlinde, beslemenin otomatik ayrılması belirtilen sürede (yani, ≤ 5 s veya ≤ Çizelge A.1’e göre
değerler) oluşacak biçimde olmalıdır. Aşağıdaki şart bu kuralı sağlar:
Z s xI a ≤ U o
Burada;
Zs: Kaynağı, hata noktasına kadar olan gerilimli iletkeni ve hata noktası ile kaynak arasındaki koruma
iletkenini içeren hata halkasının empedansı,
Ia: Ayırma koruma cihazının belirtilen sürede otomatik çalışmasının neden olduğu akım,
Uo: Toprağa göre anma a.a. gerilimdir.
Hata akımının neden olduğu sıcaklık artışı ile iletken direncindeki artış, dikkate alınmalıdır (Madde A.4.3’e
bakılmalıdır).
73
Not – Kısa devre akımlarının hesaplanması için bilgi, IEC 60909 veya kısa devre koruma cihazlarının
tedarikçisinden elde edilebilir.
A.3 Dokunma gerilimini 50 V’un altına azaltarak koruma için şart

Madde A.2’deki kuralların garanti edilememesi ve ek kuşaklamanın tehlikeli dokunma gerilimlerine karşı
koruma vasıtası olarak seçildiği durumda bu koruma için şart, dokunma geriliminin 50 V altına azaltılmasıdır
ve bu husus, koruma devresi empedansının (ZPE) aşağıdaki değeri aşmadığında sağlanır:
50
Z PE ≤ xZ s
Uo
Burada; ZPE, tesisatın herhangi bir yerindeki donanım ile makinanın PE bağlantı ucu (Madde 5.2 ve Şekil
2’ye bakılmalıdır) arasında veya aynı anda erişilebilir açıktaki iletken bölümler ve/veya dış iletken bölümler
arasındaki koruyucu kuşaklama devresinin empedansıdır.
Bu şartın doğrulanması, RPE direncinin ölçülmesi için Madde 18.2.2’deki Deney 1 yönteminin kullanılmasıyla
başarılabilir. Koruma için şart, ölçülen RPE değeri aşağıdaki değeri aşmadığında yerine getirilir:
50
RPE ≤
I a (5 s )
Burada;
Ia(5s): Koruyucu cihazın 5 s’lik çalıştırma akımı,
RPE: PE bağlantı ucu (Madde 5.2 ve Şekil 2’ye bakılmalıdır) ile makinadaki herhangi bir yerdeki donanım
arasındaki veya aynı anda erişilebilir açıktaki iletken bölümler ve/veya dış iletken bölümler arasındaki
koruyucu kuşaklama devresinin empedansıdır.
Not 1 – Ek koruyucu kuşaklama, doğrudan temasa karşı korumaya ilave olarak kabul edilir.
Not 2 – Ek koruyucu kuşaklama, bütün tesisatı, tesisatın bir bölümünü, teçhizatın bir bölümünü veya bir
konumu içerebilir.
A.4 Beslemenin otomatik ayrılması ile koruma için şartların doğrulanması
A.4.1 Genel
Madde A.2’ye göre beslemenin otomatik ayrılması ile dolaylı temasa karşı koruma için tedbirlerin etkinliği
aşağıdaki gibi doğrulanır:
- Devre kesiciler için anma akım ayar değerinin sigortalar için akım beyan değerinin gözle muayenesi
ile ilgili koruyucu cihazın karakteristiklerinin doğrulanması,
- Hata halka empedansının (Zs) ölçülmesi.
İstisna: Hata halka empedansı veya koruma iletkenlerinin direnci hesaplamalarının mümkün olması
durumunda ve tesislerin düzenlenmesi iletkenlerin uzunluğunun ve kesit alanının doğrulanmasına izin
verdiğinde, koruma iletkenlerinin sürekliliğinin doğrulanması, ölçme ile değiştirilebilir.
A.4.2 Hata halka empedansının ölçülmesi

Hata halka empedansının ölçülmesi, IEC 61557-3’e uygun ölçme donanımı kullanılarak gerçekleştirilmelidir.
Ölçme sonuçlarının doğruluğu hakkında bilgi ve ölçme donanımının dokümantasyonunda verilen işlemlere
dikkat edilmelidir.
Ölçme, öngörülen tesisattaki beslemenin anma frekansı ile aynı frekansa sahip bir beslemeye makina
bağlandığında yapılmalıdır.
Not – Makina üzerindeki hata halka empedansı ölçmesi için tipik bir düzenleme Şekil A.1’de gösterilmiştir.
Deney sırasında bağlanan motor için bu mümkün değilse, deneyde kullanılmayan iki faz iletkeni,
örneğin, sigortaların çıkarılmasıyla açılabilir.
Hata halka empedansının ölçülen değeri, Madde A.2’ye uygun olmalıdır.

74
A.4.3 İletkenlerin ölçülen değeri ile hata şartlarında gerçek değer arasındaki farka dikkat
edilmesi
Not – Ölçmeler ortam sıcaklığında düşük akımlarla yapıldığından, hata halka empedansının ölçülen
değerinin Madde A.2’deki kurallara uygunluğunu doğrulamak için hata şartlarında sıcaklığın artması
ile iletkenlerin direncinin arttığına dikkat edilmelidir.
Hata akımından dolayı sıcaklığın artışı ile iletkenlerin direncinin artışına aşağıdaki eşitlikte dikkate
alınmalıdır:
2 Uo
Z s (m ) ≤ x
3 Ia
Burada; Zs(m), Zs’nin ölçülen değeridir.
Hata halka empedansının ölçülen değerinin 2Un/3Ia’yı aşması durumunda, daha hassas bir değerlendirme,
IEC 60364-6-61 Madde E.612.6.3’te tanımlanan işleme göre yapılabilir.
Şekil A.1 – Hata halka empedansın ölçmesi için tipik düzenleme
75
Ek B
(Bilgi için)
Makinaların elektrik donanımı için inceleme formu

Aşağıdaki bilgilerin donanımın amaçlanan kullanıcısı tarafından temin edilmesi tavsiye edilir. Bu form
makinanın elektrik donanımının uygun tasarımlanması, uygulanması ve kullanılması için temel şartlar ve
ilave kullanıcı şartları hakkında kullanıcı ile tedarikçi arasında anlaşma sağlanmasını kolaylaştırır (Madde
4.1’e bakılmalıdır).
İmalatçının/tedarikçinin ismi
Son kullanıcı ismi
Teklif/sipariş numarası Tarih
Makine tipi Seri numarası
1. Özel şartlar (Madde 1’e bakılmalıdır)
a) Makina açık havada mı kullanılacak? Evet Hayır
b) Makina, patlayıcı veya yanıcı malzeme Evet/hayır Evet ise,
kullanacak mı, işleyecek mi veya üretecek mi? özellik
c) Makina, muhtemel patlayıcı veya yanıcı Evet/hayır Evet ise,
atmosferde kullanılacak mı? özellik
d) Makina bazı malzemeleri ürettiğinde veya Evet/hayır Evet ise,
tükettiğinde özel tehlike ortaya çıkaracak mı? özellik
e) Makina madenlerde kullanılacak mı? Evet Hayır
2. Elektriksel besleme ve çalışma şartları
(Madde 4.3’e bakılmalıdır)
a) Beklenen gerilim dalgalanmaları (± % 10’dan
fazlaysa)
b) Beklenen frekans dalgalanmaları (± % 2’den Sürekli Kısa süre
fazlaysa)
c) Elektrik besleme ihtiyacında artış olması
gerektiğinde elektrik donanımında gelecekte
olabilecek değişikliklerin açıklanması
d) Madde 4’te belirtilenden daha uzun sürmesi
hâlinde elektrik donanımının bu gibi şartlarda
çalışmasını sürdürmesi gereken yerlerde
beslemedeki gerilim kesintilerinin belirtilmesi
3. Fiziksel çevre ve çalışma şartları Madde
4.4’e bakılmalıdır)
a) Elektromanyetik çevre (Madde 4.4.2’ye Yerleşim, Sanayi çevresi
bakılmalıdır) ticari veya
hafif sanayi
çevresi
Özel şartlar veya kurallar
b) Ortam sıcaklık aralığı
c) Nem aralığı
d) Yükselti
e) özel çevre şartları (örneğin, korozif atmosfer,
tozlu, nemli çevre)
76
f) Radyasyon
g) Titreşim, mekanik darbe
h) Özel montaj ve işletme kuralları (örneğin,
kablolar ve iletkenler için aleve dayanıklılık
şartları gibi)
i) Nakliye ve depolama (örneğin, Madde 4.5’te
belirtilen aralık dışındaki sıcaklıklar)
4. Elektrik besleme girişleri
Her bir besleme kaynağı için açıklama
a) Anma gerilim (V) a.a d.a.
a.a. ise faz sayısı frekans
Makinaya beslemenin yapıldığı noktada
beklenen kısa devre akımı (kA etkin) (Madde
2’ye de bakılmalıdır)
b) Güç besleme topraklamasının tipi (IEC TN (bir noktada TT (bir
60364-1’e bakılmalıdır) bu noktaya bağlı noktada
bir koruyucu doğrudan
iletken (PE) ile topraklanmış
doğrudan sistem ancak,
topraklanmış makinanın
sistem; koruyucu
topraklanmış iletken (PE)
noktanın nötr sistemin bu
(yıldızın merkezi) topraklama
nokta veya diğer noktasına
bir nokta olup bağlanmamış)
olmadığının
açıklaması)
IT (doğrudan
topraklanmamış
sistem)
c) Elektrik donanımı nötr (N) besleme Evet Hayır
iletkenine bağlanacak mı?
d) Besleme ayırma cihazı
Nötr (N) iletkeninin kesilmesi isteniyor mu? Evet Hayır
Nötr (N) ayırma için çıkarılabilir bağlantı Evet Hayır
gerekiyor mu?
Temin edilecek ayırma cihazının tipi
5. Elektrik çarpmasına karşı koruma (Madde
6’ya bakılmalıdır)
a) Donanımın normal çalışması sırasında Elektrik Elektrik
mahfazaların içerisine erişimi gereken personel konusunda konusunda
hangi sınıftandır? yetiştirilmiş eğitilmiş
personel personel
b) Kapıları veya kapakları emniyete almak için Evet Hayır
çıkarılabilir anahtarları bulunan kilitlerle
donatılmış mı (Madde 6.2.2’ye bakılmalıdır)?
77
6. Donanımın korunması (Madde 7’ye

bakılmalıdır)
a) Kullanıcı veya tedarikçi besleme
iletkenlerinin aşırı akım koruyucu takacak mı
(Madde 7.2.2’ye bakılmalıdır)?
Aşırı akım koruma cihazlarının tipi ve beyan
değerleri
b) Doğrudan hatta yol verilebilecek üç fazlı a.a.
motorların en büyük gücü (kW)?
c) Motor aşırı yük algılama cihazları sayısı Evet Hayır
azaltılabilir mi? (Madde 7.3’e bakılmalıdır)
7. Çalışma
Kablosuz kontrol sistemleri için geçerli sinyal
alınmadığında makinanın otomatik olarak
kapatılmasının başlatılmasından önce ne
kadar zaman gecikmesi olacağını belirtilmesi
8. Operatör ara birimi ve makinaya monte
edilen kontrol cihazları (Madde 10’a
bakılmalıdır)
Özel renk tercihleri (örneğin, mevcut Yol verme Durma
makinalarla birlikte olması için)
Diğer
9. Kontrol düzeni
Mahfazanın koruma derecesi (Madde 11.3’e
bakılmalıdır) veya özel şartlar:
10. Kablaj uygulamaları (Madde 13’e
bakılmalıdır)
İletkenler için kullanılacak özel tanıtım yöntemi Evet Hayır
var mı? (Madde 13.2.1’e bakılmalıdır)
Tip
11. Yardımcı donanım ve aydınlatma
(Madde 15’e bakılmalıdır)
a) Özel bir priz tipi gerekli mi? Evet Hayır
Evet ise, hangi tip?
b) Bakım için prizlere artık akım koruma Evet Hayır
cihazlarının (RCD) kullanılmasıyla ilave
koruma sağlanıyor mu?
c) Nerede makina mahalli aydınlatma ile İzin verilebilir en Aydınlatma
donatılır? yüksek gerilim devresi gerilimi
(V) doğrudan güç
beslemesinden
elde
edilmiyorsa,
tercih edilen
gerilim
12. İşaretleme, uyarı işaretleri ve referans
gösterilişler
a) Fonksiyonel tanıtım (Madde 16.3’e
bakılmalıdır)
Özellikler:
b) Yazılar/özel işaretler Elektrik donanımı Hangi dilde?
üzerinde mi?
c) Belgelendirme işareti ? Evet Hayır
Evet ise hangisi
78
13. Teknik dokümantasyon (Madde 17’ye

bakılmalıdır)
a) Teknik dokümantasyon (Madde 17.1’e Hangi ortamda? Hangi dilde?
bakılmalıdır)
b) Kullanıcı tarafından temin edilecek
kanalların, açık kablo tepsilerinin veya kablo
desteklerinin boyutları, yeri ve amacı (Madde
17.5’e bakılmalıdır)
c) Bir özel makina veya kontrol düzeni En büyük En büyük
donanımının tesis edileceği yere taşınması boyutlar ağırlık
boyutlar ve ağırlığa özel sınırlamalar getiriyorsa
açıklama:
d) Özel yapılmış makinalar için, yüklü makina Evet Hayır
ile işletme tip deneyleri belgesi isteniliyor mu?
e) Diğer makinalar için, yüklü prototip makina Evet Hayır

ile işletme tip deneyleri belgesi isteniliyor mu?
79
Ek C
(Bilgi için)
Bu standardın kapsadığı makinalara örnekler

Aşağıdaki listede bu standarda uygun elektrik donanımı bulunan makinalara örnekler verilmiştir. Bu listenin
bütün makinaları içermesi amaçlanmamıştır. Liste makinanın (Madde 3.35) tarifiyle tutarlıdır. Bu standard,
IEC 60335 standard serisi kapsamında bulunan ev ve benzeri yerlerde kullanılan makinalara uygulanmaz.
Metal işleme makinaları Gıda makinaları
• Metal kesme makinaları • Hamur kesiciler
• Metal şekillendirme makinaları • Karıştırma makinaları
• Börek ve pasta makinaları
• Et hazırlama makinaları
Plastik ve kauçuk makinaları Baskı, kağıt ve karton makinaları
• Enjeksiyonlu döküm makinaları • Baskı makinaları
• Çekme makinaları • Son işlem makinaları, keskiler, katlayıcılar
• Üflemeli döküm makinaları • Makaraya sarma ve kesme makinaları
• Termoset döküm makinaları • Katlanan kutu yapıştırma makinaları
• Boyut küçültme makinaları • Kâğıt ve karton imalat makinaları
Ağaç işleri makinaları Muayene/deney makinaları
• Ağaç işleri makinaları • Koordinat ölçme makinaları
• Levhalama makinaları • İmalat içi ölçme makinaları
• Testere makinaları
Montaj makinaları Kompresörler
Malzeme yükleme/boşaltma makinaları Ambalaj makinaları
• Robotlar • İstifleyiciler/istiften alıcılar
• Konveyörler • Ambalajlama ve büzerek ambalajlama

makinaları
• Yer değiştirme makinaları
• Depolama ve geri alma makinaları
Tekstil makinaları Çamaşırhane makinaları
Soğutma ve iklimlendirme makinaları Isıtma ve havalandırma makinaları
Deri/suni deri giyim ve ayakkabı makinaları Yapı ve bina malzemeleri makinaları
80
• Kesme ve delme makinaları • Tünel açma makinaları
• Kaba işleme, silme, parlatma, kesip • Beton karıştırma makinaları

düzenleme ve fırçalama makinaları
• Ayakkabı kalıplama makinaları • Tuğla imal makinaları
• Sağlamlaştırma makinaları • Taş, seramik ve cam işleme makinaları
Kaldırma makinaları (IEC 60204-32’ye Taşınabilir makinalar

bakılmalıdır)
• Vinçler • Ağaç işleme makinaları
• Yük asansörleri • Metal işleme makinaları
İnsan taşıma makinaları Seyyar makinalar
• Yürüyen merdivenler • Kaldırma platformları
• İnsan taşıma halat yolları; örneğin, telesiyej • Fork-lift araçları

ve teleski
• İnsan asansörleri • İnşaat makinaları
Elektrikli kapılar Sıcak metal işleme makinaları
Eğlence makinaları Tabaklama makinaları
• Atlı karıncalar • Çok merdaneli makinalar
• Bant bıçak makinaları
• Hidrolik tabaklama makinaları
Pompalar Maden ve taşocağı makinaları
Tarım ve orman makinaları
81
Ek D
(Bilgi için)
Makinaların elektrik donanımı içindeki iletkenlerin ve kabloların akım

taşıma kapasiteleri ve aşırı akımdan korunmaları
Bu ekin amacı, Çizelge 6’da (Madde 12’ye bakılmalıdır) verilen şartlarda değişiklik olduğunda (Çizelge
6’daki notlara bakılmalıdır), iletken boyutlarının seçiminde ek bilgi verilmesidir.
D.1 Genel işletme şartları
D.1.1 Ortam hava sıcaklığı

PVC yalıtımlı iletkenlerin akım taşıma kapasiteleri, Çizelge 6’da + 40 °C ortam sıcaklığı için verilmiştir. Diğer
ortam sıcaklıkları için düzeltme faktörleri Çizelge D.1’de verilmiştir.
Kauçuk yalıtımlı kablolar için düzeltme faktörleri, imalatçı tarafından verilir.
Çizelge D.1 - Düzeltme faktörleri
Ortam hava sıcaklığı Düzeltme faktörü

°C
30 1,15
35 1,08
40 1,00
45 0,91
50 0,82
55 0,71
60 0,58
Not - Düzeltme faktörleri, IEC 60364-5-52’den elde edilmiştir.
PVC için normal şartlarda en büyük sıcaklık 70 °C’tur.
D.1.2 Tesis etme yöntemleri

Makinalarda, mahfazalar ile donanımın ayrı ayrı parçaları arasında Şekil D.1’de gösterilen kablo ve
iletkenlerin tesis etme yöntemleri tipik olarak kabul edilir (kullanılan harfler IEC 60364-5-52:2001’e
uygundur.):
- B1 Yöntemi: İletkenlerin veya tek damarlı kabloların taşınması ve korunması için borular (Madde 3.7) ve
donanımlı kablo kanal sistemi (Madde 3.5) kullanılması,
- B2 Yöntemi: B1’in aynısı ancak çok damarlı kablolar kullanılması,
- C Yöntemi: Duvar üzerinde kablolar arasında boşluk olmaksızın yatay veya düşey havada tesis edilen çok
damarlı kablolar,
- E Yöntemi: Yatay veya düşey açık kablo tepsileri üzerindeki çok damarlı kablolar (Madde 3.4)
82
Şekil D.1 – İletkenlerin/kabloların sayısından bağımsız olarak iletken ve kablo tesis etme yöntemleri
D.1.3 Gruplandırma
Kablolarda daha fazla yüklenmiş iletkenler veya iletken çiftleri olması durumunda, Çizelge 6’da verilen veya
imalatçı tarafından Çizelge D.2 veya Çizelge D3’e göre Iz değerleri azaltılır.
Not – Ib < Iz’nin % 30 olan devreler için azaltma uygulanmasına gerek yoktur.
83
Çizelge D.2 - Gruplandırmada Iz’den azaltma faktörleri
Tesis etme yöntemi (Şekil D.1’e bakılmalıdır) (Not Yüklü devrelerin/kabloların sayısı
3’e bakılmalıdır)
2 4 6 9
B1 (devreler) ve B2 (kablolar) 0,80 0,65 0,57 0,50

C Kablolar arasında boşluk olmadan tek tabakalı 0,85 0,75 0,72 0,70
E Kablolar arasında boşluk olmaksızın delikli 0,88 0,77 0,73 0,72
tabakalarda tek tabakalı
E Eskisi gibi ancak, her tava arasında 300 mm’lik 0,86 0,76 0,71 0,66
düşey aralık bulunan 2 ila 3 tava ile
Tesis yönteminden bağımsız olarak kontrol devre 0,76 0,57 0,48 0,40
çiftleri ≤ 0,5 mm2
Not 1 – Bu faktörler aşağıdakilere uygulanır:
- Kablolar, tamamı eşit olarak yüklenen, devresinin kendisi simetrik olarak yüklenen,
- Aynı izin verilebilir en büyük işletme sıcaklığına sahip yalıtılmış iletkenlerin veya
kabloların devre grupları.
Not 2 – Aynı faktörler aşağıdakilere uygulanır:
- İki veya üç tek damarlı kabloların grupları,
- Çok damarlı kablolar.
Not 3 – Faktörler, IEC 60364-5-52:2001’den alınmıştır.
Not 4 - Delikli kablo tavaları, taban alanının % 30’dan fazlası delikli olan bir tavadır (IEC
60364-5-52:2001’den alınmıştır).
Çizelge D.3 - 10 mm2 ye kadar çok damarlı kablolar için Iz’yi azaltma faktörleri
Yüklü iletkenlerin ve İletkenler (> 1 mm2) Çiftler (0,25 mm2 ila 0,75 mm2)
çiftlerin sayısı (Not 3’e bakılmalıdır)
1 - 1,0
3 1,0 -
5 0,75 0,39
7 0,65 0,34
10 0,55 0,29
24 0,40 0,21
Not 1 – Eşit olarak yüklenmiş iletkenler/çiftleri bulunan çok damarlı kablolara uygulanır.
Not 2 - Çok damarlı kablo grupları için Çizelge D.2’deki azaltma faktörlerine bakılmalıdır.
Not 3 - Faktörler, IEC 60364-5-52:2001’den alınmıştır.
D.1.4 İletkenlerin sınıflandırılması
Çizelge D.4 - İletkenlerin sınıflandırılması
Sınıf Açıklama Kullanma/uygulama

1 Som bakır veya alüminyum iletkenler
2 Örgülü bakır veya alüminyum iletkenler Sabit tesisler
5 Bükülgen örgülü bakır iletkenler Titreşimin bulunduğu makina
tesislerinde, hareketli
bölümlerin bağlanmasında
6 Bükülgen örgülü bakır iletkenler, Sık hareketler için

Sınıf 5’ten daha bükülgen olan iletkenler
Not - IEC 60228’den alınmıştır.
84
D.2 Aşırı yük koruması sağlayan koruyucu cihazlar ile iletkenler arasındaki
koordinasyon
Aşırı yük koruması sağlayan koruyucu cihazların parametreleri ile iletken parametreleri arasındaki ilişki Şekil
D.2’de gösterilmiştir.
Şekil D.2 – İletkenlerin ve koruyucu cihazların parametreleri
Bir kablonun doğru koruması, koruyucu cihazın işletme karakteristiklerinin (örneğin, aşırı akım koruma
cihazı, motor aşırı yük koruma cihazı) aşırı yüke karşı kablonun korunmasında aşağıdaki iki şartın
sağlanmasını gerektirir:
Ιb ≤ Ι n ≤ Ι Z (1)
Ι2 ≤1,45 x ΙZ (2)
Burada:
Ιb = Devrenin tasarımlandığı akım,
ΙZ = Özel tesis etme şartları altında Çizelge 6’ya göre bir kablonun devamlı işletme etkin akım taşıma
kapasitesi (Amper):
- Sıcaklık, IZ nin azaltılması için Çizelge D.1’e bakılmalıdır,
- Gruplama, IZ nin azaltılması için Çizelge D.2’ye bakılmalıdır,
- Çok damarlı kablolar, IZ nin azaltılması için Çizelge D.3’e bakılmalıdır.
Ιn = Koruma cihazının anma akımı,
Not 1 – Ayarlanabilir koruma cihazları için Ιn anma akımı, seçilen ayar akımıdır.
Ι2: Belirtilen bir sürede (örneğin, 63 A’e kadar olan koruyucu cihazlar için 1 h) koruyucu cihazın etkin
çalışmasını garanti eden en küçük akımdır.
Koruyucu cihazın etkin çalışmasını sağlayan Ι2 akımı, ürün standardında verilir veya imalatçı tarafından
sağlanabilir.
Not 2 – Motor devresi iletkenleri için kısa devre koruması kısa devre koruma cihazları ile sağlanırken
iletken/iletkenlerin aşırı yük koruması, motor/motorlar için olan aşırı yük koruması ile sağlanabilir.
Hem aşırı yük hem de kısa devre koruması sağlayan bir cihazın bu maddeye göre iletken aşırı yük
koruması için kullanıldığı yerlerde bütün durumlarda tam koruma sağlamaz (örneğin, I2’den daha
az akım ile aşırı yük) ve ekonomik olarak çözüm olmaz. Bu nedenle bu gibi bir cihaz, I2’den daha
az akımlı aşırı yüklerin oluşmasının muhtemel olması durumunda uygun olmayabilir.
85
D.3 İletkenlerin aşırı akım koruması

İletken izin verilebilen en büyük sıcaklığa erişmeden önce, kablodan geçen herhangi bir kısa devre akımı
kesilecek şekilde gerilimli iletkenlere yerleştirilmiş koruyucu cihazlarla bütün iletkenlerin aşırı akıma (Madde
7.2’ye bakılmalıdır) karşı korunmuş olmaları gerekir.
Not - Nötr iletkeni için Madde 7.2.3 ikinci paragrafa bakılmalıdır.
Çizelge D.5 – Normal ve kısa devre şartlarında izin verilebilir en büyük iletken sıcaklıkları
Normal şartlarda en yüksek Kısa devre şartlarında en yüksek

Yalıtım tipi sıcaklık kısa devre iletken sıcaklığı a)
°C °C
Polivinil klorür (PVC) 70 160
Kauçuk 60 200
Çapraz bağlı polietilen (XLPE) 90 250
Etilen propilen bileşiği (EPR) 90 250
Silikonlu kauçuk (SiR) 180 350
Not - 200 °C’u aşan kısa süreli çok yüksek iletken sıcaklıkları için kalaylı veya çıplak bakır iletkenler uygun
değildir. 200 °C’un üzerindeki kullanım için gümüş veya nikel kaplamalı bakır iletkenler uygundur.
a)
Bu değerler, adiyabatik sayılan davranışın 5 s’yi aşmayacağı varsayımına göredir.
Uygulamada koruyucu cihaz, her durumda t (burada t < 5 s) süresini aşmayan toplam kesme süresinde I
akımında devreyi kestiğinde Madde 7.2 kuralları yerine getirilmiş olur.
t (s cinsinden) süresinin değeri aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanır.
2
 k xS 
t = 
 Ι 
Burada:
S = Kesit alanı (mm2),
Ι = a.a. için etken değer olarak kısa devre akımı (A)
k = Yalıtılmış bakır iletken için aşağıdaki yalıtımlara göre faktör
dür.
PVC : 115
Kauçuk: 141
SiR : 132
XLPE : 143
EPR : 143
gG veya gM karakteristikli (IEC 60269-1’e bakılmalıdır) sigortaların ve IEC 60898’e göre B ve C karakteristikli
devre kesicilerin kullanılması, Çizelge D.5’teki sıcaklık sınırlarının aşılmamasını sağlar. Bunlar Ιn ≤ Ιz iken
Çizelge 6’ya uygun olarak seçilen Ιn anma akımında uygulanır.
86
Ek E
(Bilgi için)
Acil durum çalışma fonksiyonlarıyla ilgili açıklama

Not – Bu kavramlar, bu standardda bunların sadece ikisi kullanılmış olmakla beraber okuyucuya bu
terimlerin kapsamı hakkında fikir vermek üzere buraya dâhil edilmiştir.
Acil durum çalışması

Acil durum çalışması tek tek veya birleşim hâlinde aşağıdakileri içerir:
- Acil durum durdurması,
- Acil durum yol vermesi,
- Acil durum kesmesi,
- Acil durum bağlaması.
Acil durum durdurması

Tehlikeli hale gelmiş bir prosesi veya hareketi durdurmak amacıyla yapılan acil çalışma.
Acil durum yol vermesi

Tehlikeli bir durumu önlemek veya ortadan kaldırmak amacıyla yapılan acil çalışma.
Acil durum kesmesi

Elektrik çarpması riski veya başka bir elektrikten kaynaklanan tehlikesi olan bir tesisin tamamının veya bir
bölümünün elektrik enerjisini kesmek amacıyla yapılan acil çalışma.
Acil durum bağlaması

Acil durumlarda kullanılması amaçlanan bir tesisin tamamına veya bir bölümüne elektrik enerjisini vermek
amacıyla yapılan acil çalışma.
87
Ek F
(Bilgi için)
Bu standardın kullanımı için kılavuz
F.1 Genel
Bu standardda belirli makinaların elektrik donanımına uygulanabilen veya uygulanamayan genel kuralların
büyük bir kısmı verilmiştir. Bu standardın tamamındaki şartların herhangi biri olmaksızın yapılan bir atıf bu
nedenle yeterli değildir. Seçilenler, bu standardın kurallarının tamamını kapsamasını gerektirir. Bir ürün
ailesi veya özel ürün standardını hazırlayan bir teknik komite ve ürün ailesi veya özel standardı mevcut
olmayan bir makina tedarikçisi bu standardı:
a) Atıf yapma ve
b) İlgili maddelerde verilen kurallardan en uygun tercihi/tercihlerin seçimini yapma ve
c) Makinanın donanımı için belirli kuralların diğer ilgili standardlarda yeterli olarak kapsanması
durumunda, gerektiğinde bazı maddelerin tadilini yapma
tercihlerinin seçimini sağlayarak ve risk değerlendirmesine göre ilgili makina için gereken koruma seviyesinin
olumsuz olarak etkilenmeyecek tadilatları yaparak kullanmalıdır.
Yukarıda verilen a), b) ve c) prensiplerinin üçü uygulandığında aşağıdakiler tavsiye edilir:
- Bu standardın ilgili maddelerine ve alt maddelerine atıf yapma:

1) İlgili uygulanabilir tercihin nerede gösterilecek biçimde uygun olmalı,
2) Özel makine veya donanım kuralları için tadil edilecek veya genişletme yapılacak biçimde olmalıdır.
- Elektrik donanımı için ilgili standardda yeterli olarak kapsanan kurallar için bu ilgili standarda doğrudan atıf
yapma.
Bütün durumlarda uzmanın aşağıdakileri yerine getirebilmesi önemlidir:
- Makinanın gerekli risk değerlendirmesini yapabilmeli,

- Bu standardın bütün kurallarını okuyabilmeli ve anlayabilmeli,
- Alternatifler verildiğinde bu standarddan uygulanabilir kuralları seçebilmeli,
- Bu standardın kurallarında kapsanmayan veya farklı olan ve makine ve onun kullanıcısı tarafından
belirlenecek ilave özel kuralları tanımlayabilmeli ve
- Hassas olarak özel kuralları tanımlayabilmeli.
Bu standardda Şekil 1’de tipik bir makinanın blok şeması verilmiştir ve bu görevin başlangıç noktası olarak
kullanılabilir. Bu şema, belirli kurallar/donanım ile ilgili maddeleri ve alt maddeleri gösterir. Bununla birlikte
karmaşık bir doküman olan bu standard ve Çizelge F.1, belirli bir makina için uygulama tercihlerini tanımlar
ve ilgili diğer standardlara atıf yapar.
88
Çizelge F.1 – Uygulama tercihleri
Madde veya
Konu i) ii) iii) iv)
alt madde
Kapsam 1 x
ISO 12100
Genel kurallar 4 x x x (bütün bölümler)
ISO 14121
Donanımın seçimi 4.2.2 x x IEC 60439 serisi
Beslemenin ayırma (yalıtma) cihazı 5.3 x
ISO 12100
İstisna edilen devreler 5.3.5 x x (bütün bölümler)
Beklenmeyen çalıştırmanın 5.4, 5.5 ve

x x x ISO 14118
önlenmesi, yalıtma 5.6
Elektrik çarpmasına karşı koruma 6 x IEC 60364-4-41
Acil durum çalışmaları 9.2.5.4 x x ISO 13850
İki elle kontrol 9.2.6.2 x x ISO 13851
Kablosuz kontrol 9.2.7 x x x
ISO 14121
ISO 13849
Arıza durunda kontrol fonksiyonları 9.4 x x x
(bütün bölümler)
IEC 62061
Konum algılayıcıları 10.1.4 x x x ISO 14119
IEC 60073
Operatör ara yüz cihazlarının renkleri 10.2, 10.3 ve
x x IEC 61310
ve işaretlemesi 10.4
(bütün bölümler)
Acil durum durdurma cihazları 10.7 x x ISO 13850
Acil durum kesme cihazları 10.8 x x
Kontrol düzeni – Kirleticilerin vb. 10.1.3 ve
x x x IEC 60529
girişine karşı koruma 11.3
İletkenlerin tanıtılması 13.2 x x
Doğrulama 18 x x x
İlave kullanıcı kuralları Ek B x x
Faaliyetin olduğu bu standarddaki madde ve alt maddeler, aşağıdakilere göre kabul edilmelidir (x ile
gösterilen):
i) Verilen tedbirlerden seçme,
ii) İlave kurallar,
iii) Farklı kurallar,
iv) İlgili olabilecek diğer standardlar.
89
Ek G
(Bilgi için)
Tipik iletken kesit alanlarının mukayesesi

İletkenlerin kesit alanlarının Amerikan tel ölçüsü (AWG), milimetrekare, inç kare ve dairesel mil olarak
mukayesesi Çizelge G.1’de verilmiştir.
Çizelge G.1 – İletken boyutlarının mukayesesi
20 °C’ta
bakırın d.a. Dairesel
Tel boyutu Ölçü no Kesit alan
direnci mil
km başına
mm2 (AWG) mm2 İnç2 ohm
0,2 0,196 0,000304 91,62 387
24 0,205 0,000317 87,60 404
0,3 0,283 0,000438 63,46 558
22 0,324 0,000504 55,44 640
0,5 0,500 0,000775 36,70 987
20 0,519 0,000802 34,45 1020
0,75 0,750 0,001162 24,80 1480
18 0,823 0,001272 20,95 1620
1,0 1,000 0,001550 18,20 1973
16 1,31 0,002026 13,19 2580
1,5 1,500 0,002325 12,20 2960
14 2,08 0,003228 8,442 4110
2,5 2,500 0,003875 7,56 4934
12 3,31 0,005129 5,315 6530
4 4,000 0,006200 4,700 7894
10 5,26 0,008152 3,335 10380
6 6,000 0,009300 3,110 11841
8 8,37 0,012967 2,093 16510
10 10,000 0,001550 1,840 19735
6 13,3 0,020610 1,320 26240
16 16,000 0,024800 1,160 31576
4 21,1 0,032780 0,8295 41740
25 25,000 0,038800 0,7340 49338
2 33,6 0,052100 0,5211 66360
35 35,000 0,054200 0,5290 69073
1 42,4 0,065700 0,4139 83690
50 47,000 0,072800 0,3910 92756
90
20 °C’tan başka sıcaklıklar için direnç, aşağıdaki formüle göre hesaplanabilir:
R = RI [1+0,00393 (t-20)]
Burada:
RI : 20 °C’ta direnç,
R : t °C’ta dirençtir.
91
Ek ZA
(Bilgi için)
Bu standardda atıf yapılan uluslararası standardlara karşılık gelen

Avrupa standardları
Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır.
Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. Tarih belirtilen
atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması
şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi hâlinde ilgili standardın
en son baskısı kullanılır.
Uluslararası bir standardda, CENELEC tarafından (mod) ile gösterilen ortak değişiklikler yapıldığında, ilgili
EN/HD uygulanır.
Standard Yıl Başlık EN/HD Yıl
IEC 60034-1 -1) Rotating electrical machines - Part 1: Rating and EN 60034-1 20042)
performance
IEC 60034-5 -1) Rotating electrical machines - Part 5: Degrees of EN 60034-5 20012)
protection provided by the integral design of
rotating electrical machines (IP code) -
Classification
IEC 60034-11 -1) Rotating electrical machines - Part 11: Thermal EN 60034-11 20042)
protection;
IEC 60072-1 -1) Dimensions and output series for rotating - -

electrical machines - Part 1: Frame numbers 56 to
400 and flange numbers 55 to 1080
IEC 60072-2 -1) Dimensions and output series for rotating - -

electrical machines - Part 2: Frame numbers 355
to 1000 and flange numbers 1180 to 2360
IEC 60073 2002 Basic and safety principles for man-machine EN 60073 2002
interface, marking and identification - Coding
principles for indicators and actuators
IEC 60309-1 1999 Plugs, socket-outlets and couplers for industrial EN 60309-1 1999
purposes - Part 1: General requirements +A11 2004
IEC 60364-4-41 2001 Electrical installations of buildings - Part 4-41: - -

Protection for safety; Protection against electric
shock
IEC 60364-4-43 Electrical installations of buildings - -

+corr.August Part 4-43: Protection for safety – Protection
against overcurrent

Part 5-52: Selection and erection of electrical
equipment - Wiring systems
1)
Tarihsiz referans.
2)
Yayım tarihindeki geçerli baskısı.
92

+ A1 Part 5-53: Selection and erection of electrical
equipment - Isolation, switching and control
IEC 60364-5-54 Electrical installations of buildings HD 60364-5-54 2006

(mod) Part 5-54: Selection and erection of electrical
equipment - Earthing arrangements,
protective conductors and protective bonding
conductors
IEC 60364-6-61 2001 Electrical installations of buildings - Part 6-61: - -

Verification; Initial verification
IEC 60417 Data- Graphical symbols for use on equipment - -

base
IEC 60439-1 1999 Low-voltage switchgear and control gear EN 60439-1 1999
assemblies - Part 1: Type-tested and partially
type-tested assemblies
+corr.July 2002 interface, marking and identification -
Identification of equipment terminals and of
terminations of certain designated conductors,
including general rules for an alphanumeric
system
+corr.July 2002 interface, marking and identification -
Identification of conductors by colours or
numerals
interface, marking and identification -
Actuating principles
IEC 60529 1989 Degrees of protection provided by enclosures (IP EN 60529 1991
+A1 1999 code) +corr May 1993
+A1 2000
IEC 60617 Data- Graphical symbols for diagrams - -
base
IEC 60621-3 1979 Electrical installations for outdoor sites under - -
heavy conditions (including opencast mines and
quarries) - Part 3 : General requirements for
equipment and auxiliaries
IEC 60664-1 1992 Insulation coordination for equipment within low- EN 60664-13) 2003
(mod) Voltage systems; part 1: principles, requirements
and tests
IEC 60947-1 2004 Low-voltage switchgear and controlgear EN 60947-1 2004

Part 1: General rules +corr.November 2004
IEC 60947-2 2003 Low-Voltage switchgear and control gear - Part EN 60947-2 2003
2: Circuit-breakers
3) EN 60664-1, IEC 60664-1 ve bunun A1:2000 ile A2:2002 tadillerini içerir.
93
IEC 60947-3 1999 Low-voltage switchgear and control gear - Part 3: EN 60947-3 1999
+corr..July 1999 Switches, disconnectors, switch-disconnectors
and fuse-combination units
IEC 60947-5-1 2003 Low-voltage switchgear and control gear - Part EN 60947-5-1 2004
5-1: Control circuit devices and switching +corr. July 2005
elements - Electromechanical control circuit
devices
IEC 60947-7-1 2002 Low-Voltage switchgear and control gear - Part EN 60947-7-1 2002
+corr.March 2003 7-1: Ancillary equipment; Terminal blocks for
copper conductors
IEC 61082-1 1991 Preparation of documents used in EN 61082-1 1994

+corr.November 1993 electrotechnology - Part 1: general requirements

Electrotechnology - Part 2: Function-oriented
diagrams

Electrotechnology - Part 3: Connection diagrams,
tables and lists

Electrotechnology - Part 4: Location and
installation documents
IEC 61140 2001 Protection against electric shock - Common EN 61140 2002
aspects for installation and equipment
IEC 61310 Series Safety of machinery - Indication, marking and - -

actuation
IEC 61346 Series Industrial systems, installations and EN 61346 Series

equipment and industrial products -
Structuring principles and reference
designations
IEC 61557-3 1997 Electrical safety in low voltage distribution EN 61557-3 1997
systems up to 1 kV a.c. and 1,5 kV d.c. -
Equipment for testing, measuring or
monitoring of protective measures
Part 3: Loop impedance
IEC 61558-1 1997 Safety of power transformers, power supply EN 61558-1 1997
(mod) units and similar + corr. April 2003
+A1 1998 Part 1: General requirements and tests + A1 1998
+ A11 4) 2003
IEC 61558-2-6 - 1) Safety of power transformers, power supply EN 61558-2-6 1997 2)

units and similar
Part 2-6: Particular requirements for safety
isolating transformers for general use
IEC 61984 2001 Connectors - Safety requirements and tests EN 61984 2001
4)
EN 61984,IEC 61558:2005’i esas alan EN 61558:2005 tarafından yürürlükten kaldırılmıştır.
94
IEC 62023 2000 Structuring of technical information and EN 62023 2000

documentation
IEC 62027 2000 Preparation of parts lists EN 62027 2000
IEC 62061 2005 Safety of machinery - Functional safety of EN 62061 2005

+corr.July 2005 safety-related electrical, electronic and
programmable electronic control systems
IEC 62079 2001 Preparation of instructions - Structuring, EN 62079 2001

content and presentation
ISO 7000 2004 Graphical symbols for use on equipment; index - -

and synopsis
ISO 12100-1 2003 Safety of machinery - Basic concepts, general EN ISO 12100-1 2003
principles for design - Part 1: Basic terminology,
methodology
ISO 12100-2 2003 Safety of machinery - Basic concepts, EN ISO 12100-2 2003
general principles for design
Part 2: Technical principles
ISO 13849-1 1999 Safety of machinery - Safety-related parts of - -

control systems
Part 1: General principles for design
ISO 13849-2 2003 Safety of machinery - Safety-related parts of EN ISO 13849-2 2003
control systems
Part 2: Validation
ISO 13850 1996 Safety of machinery - Emergency stop - - -

Principles for design
95
Ek ZZ
(Bilgi için)
AB Direktiflerinin Temel Gereksinimlerinin izlenmesi

Bu Avrupa Standardı, Avrupa Komisyonu ve Avrupa Serbest Ticaret Birliği tarafından CENELEC’e verilen
talimatlara göre hazırlanmış ve bu standardların kapsamı içinde yalnızca 98/37/EC (Machinery)2), AB
direktifinin EK I’sında verilenlerin dışında aşağıdaki Temel Gereksinimler bulunmaktadır:
- 1.1.2
- 1.2
- 1.5.1
- 1.5.4
- 1.6.3 (makinanın elektriksel beslemesinin yalıtılması için)
- 1.6.4 (elektrik donanıma erişim için)
- 1.7.0
- 1.7.1
- 1.7.2 (bir elektriksel yapının artık riskleri için)
- 1.7.4(c)
Bu standarda uygunluk, ilgili Direktifin belirli temel gereksinimlere uygun olma vasıtalarını sağlar.
Uyarı: Diğer şartlar ve diğer AB Direktifleri, bu standardın kapsamında bulunan ürünlere uygulanabilir.
2)
TSE Notu: 2006/42/AT Makina Emniyeti Yönetmeliği Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından 03/03/2009
tarihli ve 27158 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanmıştır. 29/12/2009 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
96
Kaynaklar
IEC 60038:2002, IEC standard voltages
IEC 60204-11:2000, Safety of machinery – Electrical equipment of machines – Part 11: Requirements for HV
equipment for voltages above 1 000 V a.c. or 1 500 V d.c. and not exceeding 36 kV
IEC 60204-31:2001, Safety of machinery – Electrical equipment of machines – Part 31: Particular safety and
EMC requirements for sewing machines, units, and systems
IEC 60204-32:1998, Safety of machinery – Electrical equipment of machines – Part 32: Requirements for
hoisting machines
IEC 60228:2004, Conductors of insulated cables
IEC 60269-1:1998, Low-voltage fuses – Part 1: General requirements
IEC 60287 (all parts), Electric cables – Calculation of the current rating
IEC 60332 (all parts), Tests on electric and optical fibre cables under fire conditions
IEC 60335 (all parts): Household and similar electrical appliances – Safety
IEC 60364 (all parts): Electrical installations of buildings
IEC 60757:1983, Code for designation of colours
IEC 60947-5-2:1997, Low-voltage switchgear and controlgear – Part 5-2: Control circuit devices and
switching elements – Proximity switches
Amendment 1 (1999)
Amendment 2 (2003)
IEC 61000-5-2:1997, Electromagnetic compatibility (EMC) – Part 5: Installation and mitigation guidelines –
Section 2: Earthing and cabling
IEC 61000-6-1:1997, Electromagnetic compatibility (EMC) – Part 6: Generic standards – Section 1: Immunity
for residential, commercial and light-industrial environments
IEC 61000-6-2:2005, Electromagnetic compatibility (EMC) – Part 6-2: Generic standards – Immunity for
industrial environments
IEC 61000-6-4:1997, Electromagnetic compatibility (EMC) – Part 6: Generic standards – Section 4: Emission
standard for industrial environments
IEC 61084-1:1991, Cable trunking and ducting systems for electrical installations – Part 1: General
requirements
IEC 61180-2:1994, High-voltage test techniques for low-voltage equipment – Part 2: Test equipment
IEC 61200-53:1994, Electrical installation guide – Part 53: Selection and erection of electrical equipment –
Switchgear and controlgear
97
IEC 61496-1:2004, Safety of machinery – Electro-sensitive protective equipment – Part 1: General

requirements and tests
IEC 61557 (all parts), Electrical safety in low voltage distribution systems up to 1 000 V a.c. and 1500 V d.c.
– Equipment for testing, measuring or monitoring of protective measures –
IEC 61558-2-17:1997, Safety of power transformers, power supply units and similar – Part 2: Particular
requirements for transformers for switch mode power supplies
IEC 61800-3:2004, Adjustable speed electrical power drive systems – Part 3: EMC requirements and
standard including specific test methods
IEC 61800-5-1:2003, Adjustable speed electrical power drive systems – Part 5-1: Safety requirements –
Electrical, thermal and energy
CISPR 61000-6-3:1996, Electromagnetic compatibility (EMC) – Part 6: Generic standards – Section 3:

Emission standard for residential, commercial and light-industrial environments
IEC Guide 106:1996, Guide for specifying environmental conditions for equipment performance rating
ISO 3864-1:2002, Graphical symbols – Safety colours and safety signs – Part 1: Design principles for safety
signs in workplaces and public areas
ISO 13849-2:2003, Safety of machinery – Safety-related parts of control systems – Part 2: Validation
ISO 13851:2002, Safety of machinery – Two-hand control devices – Functional aspects and design
principles
ISO 14118:2000, Safety of machinery – Prevention of unexpected start-up
ISO 14122-1:2001, Safety of machinery – Permanent means of access to machinery – Part 1: Choice of
fixed means of access between two levels
ISO 14122-2:2001, Safety of machinery – Permanent means of access to machinery – Part 2: Working
platforms and walkways
ISO 14122-3:2001, Safety of machinery – Permanent means of access to machinery – Part 3: Stairs,
stepladders and guard-rails
CENELEC HD 516 S2, Guide to use of low-voltage harmonized cables
98
İndeks
Bu indeks, Madde 3’te tarif edilen terimleri alfabetik sırada listeler ve bu standard metninde bunların
kullanıldığı maddeleri gösterir. Her bir tarifin numarası koyu metin olarak verilmiştir.
Acil durum devre dışı bırakma 3.18, 9.2.5.4.1, 9.2.5.4.3, 10.2.1, 10.8, 12.7.1
cihazı
Acil durum durdurma cihazı 3.17, 9.2.4, 9.2.7.2, 10.7, 10.8.1
Açıktaki iletken bölüm 3.23, 3.30, 3.45, 6.3.1, 6.3.3, 7.2.3, 8.2.1, 8.2.3, 8.2.5, 8.4,
A.1, A.2, A.3, A.4.2
Anahtarlama cihazı 3.55, 3.10, 5.3.2, 5.3.3, 6.2.4, 7.2.10, 7.3.2, 8.2.4, 9.2.5.4.3,
9.4.2.1, 9.4.3.1, 13.4.4, 13.4.5
Ara kilit 3.32, 1, 6.2.2, 9.1.1, 9.2.5.3, 9.2.6.3, 9.3, 9.4.2.3, 11.2.2,
13.4.5, 17.2
Arıza 3.25, 3.26, 3.44, 4.1, 6.3.2.2, 8.1, 8.2.5, 8.3, 9.3.4, 9.4.1,
9.4.2, 9.4.2.1, 9.4.2.2, 9.4.2.3, 9.4.3.1, 9.4.3.2
Aşırı akım 3.39, 3.40, 3.52, 6.3.3, 7.1, 7.2, 7.7, 8.2.4, 9.1.3, 9.4.3.1, 14.1,
14.6, 15.1, 15.2.2, 17.4, 18.2.2, A.1, A.2, ek B, D.2, D.3
Aşırı yük 3.40, 7.1, 7.3.1, 7.3.2, 7.3.3, 9.2.5.5, 9.4.3.1, 14.1, 14.6, 15.1,
Ek B, D.2
Aynı anda oluşan 3.6, 9.2.5.2, 9.2.6.2
Bariyer 3.3, 3.15, 3.20, 3.21, 3.29, 6.2.1, 6.2.2, 6.2.5, 11.2.1, 11.2.2,
12.7.1, 13.1.3, 13.4.3
Boru 3.7, 3.14, 13.1.1, 13.1.3, 13.4.2, 13.4.3, 13.5.1, 13.5.3, 13.5.4,
13.5.5, 14.4, D.1.2
Doğrudan açma çalışması 3.13, 9.4.2.1, 10.1.4, 10.8.2
Doğrudan temas 3.12, 3.20, 3.38, 6.1, 6.2.1, 6.2.2, 6.2.4, 9.2.5.4, 10.1.3, 12.7.1
Dolaylı temas 3.29, 6.1, 6.3, 6.4, 8.1, 18.1, Ek A
Donanım 3.21, 1., 3.2, 3.5, 3.8, 3.10, 3.15, 3.16, 3.19, 3.20, 3.21, 3.23,
3.27, 3.42, 3.47, 3.51, 3.54, 3.57, 4.1, 4.2, 4.3.1, 4.3.4, 4.4.1,
4.4.2, 4.4.3, 4.4.4, 4.4.5, 4.4.6, 4.4.7, 4.4.8, 4.5, 4.6, 4.7, 5.1,
5.2, 5.3.1, 5.3.5, 5.4, 5.5, 6.1, 6.2.1, 6.2.2, 6.2.4, 6.3.1,
6.3.2.1, 6.3.2.2, 6.4.1, 7.1, 7.2.2, 7.2.5, 7.7, 7.9, 8.1, 8.2.1,
8.2.2, 8.2.3, 8.2.7, 8.2.8, 8.4, 9.2.5.4.1, 9.4.1, 10.3.2, 11.1,
11.2.1, 11.2.2, 11.3, 11.4, 11.5, 12.2, 12.3, 12.4, 13.3, 13.4.2,
13.4.5, 13.5.3, 14.1, 14.5, 15.2, 16.1, 16.2.1, 16.2.2, 16.3,
16.4, 17.1, 17.2, 17.3, 17.4, 17.6, 17.7, 17.9, 18.1, 18.2.2,
18.2.3, 18.3, 18.4, 18.6, 18.7, A.1, A.2, A.3, Ek B, D.1.2,
Donanımlı kablo kanal sistemi 3.5, 3.14, 13.1.3, 13.4.2, 13.5.1, 13.5.6
99
Eğitilmiş kişi (elektrik konusunda) 3.31, 3.15, 3.19, 5.5, 6.2.2, Ek B
Elektrikli çalışma alanı 3.15, 5.5, 9.2.5.4.3, 11.3, 11.5
Elektrikli kapalı çalışma alanı 3.19, 5.4, 5.6, 6.2.2, 8.2.4
Elektronik donanım 3.16, 4.3.3, 4.4.2, 5.1, 9.4.2.3
Endüktif güç besleme sistemi 3.30, 5.3.1, 5.5, 13.1.4
Engel 3.38, 6.2.1, 6.2.2, 6.2.6, 9.2.5.4.3, 11.2.1
Eş potansiyel kuşaklama 3.22, 3.27, 3.43, 8.1
Fiş-priz kombinasyonu 3.41, 5.3.2, 5.3.3, 5.6, 8.2.4, 11.2.1, 13.1.2, 13.3, 13.4.5,
13.4.6, 18.2.3
Fonksiyonel kuşaklama 3.27, 4.4.2, 8.1, 8.3
Gerilimli bölüm 3.33, 3.12, 6.2.2, 6.2.3, 6.2.4, 6.3.1, 6.3.2, 6.3.3, 6.4.1, 8.2.5,
8.2.8, 12.7.1, 13.4.5, 13.4.7, A.1
Güç devresi 3.42, 1, 3.35, 4.1, 7.2.3, 11.2.2, 12.2, 12.7.8, 13.2.4, 18.3,
18.4
Harekete geçirici 3.1, 3.13, 9.2.5.4.1, 10.1.2, 10.2.1, 10.2.2, 10.4, 10.6, 10.7.3,
10.8.2, 10.8.3, 10.9
Hata 3.26, 3.23, 3.25, 3.29, 3.40, 3.52, 4.1, 6.3.2.2, 6.3.2.3, 6.3.3,
6.4.2, 7.1, 7.2.9, 7.7, 8.1, 8.2.1, 8.2.8, 9.2.5.1, 9.2.7.3, 9.4.2.3,
9.4.3.1, 17.6, 18.2.2, 18.2.3, 18.6, A.1, A.2, A.4.1, A.4.2, A.4.3
İşaretleme 3.36, 5.4, 5.5, 6.2.2, 9.4.3.1, 10.2.2, 11.2.1, 11.2.2, 13.1.1,
13.2.2, 16, Ek B
İşletme seviyesi 3.51, 5.3.4, 10.1.2, 11.2.1
Kablo tavası 3.4, 13.4.2, 13.5.1, 17.4, Ek B
Kapalı kanal 3.14, 7.2.8, 8.2.3, 12.3, 12.7.8, 13.1.3, 13.3, 13.4.1, 13.4.2,
13.5.1, 13.5.2, 17.4
Kısa devre akımı 3.52, 7.2.9, 12.7.8, Ek B, D.3
Kontrol cihazı 3.9, 3.17, 3.18, 9.1.1, 9.2.4, 9.2.5.2, 9.2.6.1, 9.2.6.2, 9.2.6.3,
9.3.4, 9.4.2.1, 10.1.2, 10.1.3, 10.1.5, 10.5, 11.2.1, 11.2.2,
13.3, 16.3, 16.5, 17.6, Ek B
Kontrol devresi 3.8, 3.9, 3.42, 4.1, 5.3.5, 5.4, 7.2.4, 9.1.1, 9.1.2, 9.1.3, 9.3.5,
9.4.2.1, 9.4.2.2, 9.4.2.3, 9.4.3.1, 9.4.3.3, 11.2.2, 12.2, 12.4,
100
12.7.8, 13.2.4, 13.4.5, D.1.3
Kontrol düzeni 3.10, 4.2.2, 6.3.2.2, 9.2.5.4.3, 11.1, 11.2.1, 11.2.2, 11.3, 11.5,
16.4, Ek B
Kontrollü durdurma 3.11, 9.2.2
Kontrolsüz durma 3.56, 9.2.2
Koruma 3.50, 3.32, 4.1, 17.2
Koruma iletkeni 3.45, 3.44, 5.1, 5.2, 8.2.1, 8.2.2, 8.2.3, 8.2.6, 8.2.7, 8.2.8, 8.4,
12.7.2, 12.7.3, 12.7.4, 13.1.1, 13.1.2, 13.2.2, 13.2.4, 18.2.2,
A.1, A.2, A.4.1, Ek B
Koruyucu 3.49, 3.50, 4.1, 9.3.1, 17.2
Koruyucu kuşaklama 3.43, 3.44, 3.45, 5.1, 6.3.3, 6.4.1, 7.2.4, 8.1, 8.2, 8.3, 9.1.1,
9.4.2.1, 9.4.3.1, 12.7.2, 12.7.8, 13.1.1, 13.4.5, 13.5.1, 15.1,
15.2.1, 18.1, 18.2.2, 18.2.3, 18.3, 18.4, A.1, A.3, A.4.2
Koruyucu kuşaklama devresi 3.44, 5.1, 6.4.1, 7.2.4, 8.1, 8.2, 8.4, 9.1.1, 9.4.2.1, 9.4.3.1,
12.7.2, 13.1.1, 13.4.5, 13.5.1, 15.1, 15.2.1, 18.1, 18.2.2,
18.2.3, 18.3, 18.4, A.3, A.4.2
Kullanıcı 3.57, 1, 3.54, 4.1, 4.3.2, 4.4.1, 4.4.7, 4.4.8, 4.5, 7.2.2, 7.2.9,
7.3.2, 10.3.2, 13.2.1, 14.5, 16.3, 17.3, 17.4, 17.9, Annex B,
F.1
Mahfaza 3.20, 3.10, 4.4.2, 5.3.3, 6.2.2, 6.2.4, 7.2.8, 8.2.3, 8.2.5,
9.4.3.1, 10.8.1, 10.8.2, 11.2.1, 11.2.2, 11.3, 11.4, 11.5, 12.7.1,
12.7.6, 12.7.8, 13.3, 13.5.6, 14.2, 15.2.1, 15.2.2, 16.2.1, 16.4,
16.5, Ek B
Makina harekete geçiricisi 3.34, 3.11, 3.35, 3.56, 9.2.2, 9.2.5.4.2, 9.2.5.4.3, 9.3.4, 14.6
Makinalar, makina 3.35, 1, 3.8, 3.11, 3.20, 3.21, 3.26, 3.28, 3.30, 3.32, 3.34,
3.54, 3.56, 3.57, 4.1, 4.2.2, 4.4.1, 4.4.8, 4.6, 5.1, 5.2, 5.3.1,
5.3.4, 5.4, 5.5, 7.1, 7.2.1, 7.2.3, 7.3.1, 7.5, 7.8, 8.1, 8.2.1,
8.2.7, 9.1.1, 9.2.2, 9.2.3, 9.2.5.1, 9.2.5.2, 9.2.5.3, 9.2.5.4.1,
9.2.5.4.2, 9.2.5.4.3, 9.2.5.5, 9.2.6.2, 9.2.6.3, 9.2.7.1, 9.2.7.2,
9.2.7.3, 9.2.7.4, 9.2.7.5, 9.3.1, 9.3.3, 9.3.4, 9.3.5, 9.4.1,
9.4.3.1, 10.1.1, 10.1.2, 10.1.3, 10.1.4, 10.1.5, 10.3.2, 10.6,
11.1, 11.2.1, 11.3, 11.4, 11.5, 12.2, 12.6.2, 12.7.1, 13.1.2,
13.4.3, 13.4.4, 13.5.6, 13.5.7, 13.5.8, 14.2, 14.4, 15.1, 15.2,
16.2.1, 16.3, 16.4, 17.1, 17.2, 17.4, 17.6, 18.1, 18.2.1, 18.2.2,
18.2.3, 18.3, 18.7, A.1, A.3, A.4.2, Ek B, Ek C, D.1.2,
F.1
Nötr iletkeni 3.37, 3.33, 5.1, 5.3.3, 7.2.3, 7.3.2, 9.4.3.1, 12.7.2, 13.2.3,
13.2.4, D.3
Ortam sıcaklığı 3.2, 12.1, 12.4, A.4.3, Ek B
101
Referans gösteriliş 3.47, 11.2.1, 16.5, 17.3, 17.9, Ek B
Risk 3.48, 1, 3.31, 3.33, 3.43, 3.50, 3.53, 4.1, 4.2.2, 5.4, 9.2.4,
9.2.5.3, 9.2.5.4.1, 9.2.5.4.2, 9.2.6.2, 9.2.7.4, 9.4.1, 9.4.2, 11.4,
13.2.1, 13.4.2, 16.2.1, 16.2.2, A.1, Ek E, F.1
Tedarikçi 3.54, 4.1, 4.2.1, 4.3.1, 4.4.1, 4.4.7, 4.4.8, 4.5, 4.7, 6.2.2, 7.2.2,
7.2.7, 7.2.10, 10.3.2, 11.2.2, 11.4, 12.3, 13.2.1, 16.1, 16.3,
16.4, 17.1, 17.3, 17.9, Ek B, F.1
Tehlike 3.28, 1, 3.20, 3.30, 3.49, 3.50, 3.53, 4.1, 5.4, 6.2.2, 6.2.4,
6.3.1, 6.3.2, 6.3.3, 7.3.1, 7.4, 7.5, 7.6, 7.8, 8.2.5, 9.2.3,
9.2.5.1, 9.2.5.3, 9.2.5.4.1, 9.2.5.4.2, 9.2.5.4.3, 9.2.5.5, 9.2.6.1,
9.2.6.4, 9.2.7.3, 9.2.7.5, 9.3.1, 9.3.2, 9.3.3, 9.3.4, 9.3.5, 9.4.1,
9.4.2.2, 9.4.2.3, 9.4.3.1, 9.4.3.2, 9.4.3.3, 10.1.1, 10.1.2,
10.1.4, 10.2.1, 10.3.2, 12.1, 12.3, 13.1, 13.4.5, 16.2.1, 16.2.2,
17.2, 18.2.3, Ek B, Ek E
Yabancı iletken bölüm 3.24, 3.45, 8.2.1, A.3
Yedekleme 3.46, 9.4.1, 9.4.2.2
Yetiştirilmiş kişi (elektrik 3.53, 3.15, 3.19, 3.31, 5.5, 6.2.2, Ek B

konusunda)
102

PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TÜRK STANDARDI

MAKİNALARDA GÜVENLİK - MAKİNALARIN ELEKTRİK

Safety of machinery - Electrical equipment of machines -

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Kalite Sistem Belgesi

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

- Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir.

3.54 Tedarikçi ........................................................................................................................................ 12

11.3 Koruma dereceleri ......................................................................................................................... 48

Ek E (Bilgi için) Acil durum çalışma fonksiyonlarıyla ilgili açıklama ....................................................... 87

Makinalarda güvenlik - Makinaların elektrik donanımı -

Bu standardın kullanımındaki ilave kılavuz Ek F’de verilmiştir.

Şekil 1 - Tipik bir makinanın blok diyagramı

Not 2 - Bu standardda “elektrik” terimi, elektriksel, elektronik ve programlanabilir elektronik hususları

Not 5 - Daha yüksek gerilimler için IEC 60204-11’e bakılmalıdır.

Not 7 – Dikiş makinaları için IEC 60204-31’e bakılmalıdır.

− Kaldırma makinalarında kullanılan

Not 8 – Kaldırma makinaları için IEC 60204-32’ye bakılmalıdır.

makinaların elektrik donanımına uygulanabilecek ilave ve özel kuralları belirtmez.

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

EN, ISO, IEC Adı TS No1) Adı

EN, ISO, IEC Adı TS No Adı

EN, ISO, IEC Adı TS No Adı

EN, ISO, IEC Adı TS No Adı

3.1 Harekete geçirici

Not 3 - Ayrıca Madde 3.34’e bakılmalıdır.

3.2 Ortam sıcaklığı

3.4 Kablo tavası

Not - Kablo tavası delikli veya deliksiz olabilir.

3.5 Donanımlı kablo kanal sistemi

3.6 Aynı anda oluşan

3.8 Kontrol devresi (bir makinanın)

3.9 Kontrol cihazı

3.10 Kontrol düzeni

[IEV 441-11-03, değiştirilmiş]

3.11 Kontrollü durdurma

3.12 Doğrudan temas

3.13 Doğrudan açma çalışması (bir kontak elemanının)

[IEC 60947-5-1 Madde K.2.2]

3.14 Kapalı kanal

3.15 Elektrikli çalışma alanı

3.16 Elektronik donanım

3.17 Acil durum durdurma cihazı

[ISO 13850, Madde 3.2]

Not - Ek E’ye bakılmalıdır.

3.18 Acil durum devre dışı bırakma cihazı

Not - Ek E’ye bakılmalıdır.

3.19 Elektrikli kapalı çalışma alanı

b) Belirlenmiş deney sondalarının geçmesini engellemeye veya sınırlamaya uygun bariyerler,

3.22 Eş potansiyel kuşaklama

3.23 Açıktaki iletken bölüm

[IEV 826-12-10, değiştirilmiş]

3.24 Yabancı iletken bölüm

[IEV 826-12-11, değiştirilmiş]

Not 1 - Arızadan sonra elemanda bir hata vardır.

Not 2 – “Arıza” bir olaydır ve bir durum olan “hata”dan farklıdır.

Not 4 – Uygulamada arıza ve hata terimleri birbirinin yerine kullanılır.

3.27 Fonksiyonel kuşaklama

Not 2 - Bu tarifte tehlike aşağıdakiler için öngörülür:

[ISO 12100-1 Madde 3.6, değiştirilmiş]

3.29 Dolaylı temas