‫(گویش ماسال)‬ ‫ساخت فعل در زبان تالشی‬

‫کیاوش ماسالی ‪ ،‬بهمن ‪۱۳۸۶‬‬

‫علیم قراردادی‬
‫‪ ( ،‬ــِـ ـ اِ )=‪ ، e‬د=‪ ، d‬چ=‪ ، ĉ‬ب=‪ ( ، b‬ــَـ ـ اَ )=‪ ( ، á‬ا ـ آ )=‪a‬‬
‫‪ ،‬ژ=‪ ، ĵ‬ی=‪ ، j‬ای=‪ ، i‬خ=‪ ، ĥ‬ه=‪ ، h‬ج=‪ ، ĝ‬گ=‪ ، g‬ف=‪ ، f‬معادل ‪ a‬در ‪ about‬و ‪ e‬در ‪ mother‬در انگلیسی=‪ə‬‬
‫ز=‪ ، z‬و=‪ ، v‬او=‪ ، u‬ت=‪ ، t‬ش=‪ ، ŝ‬س=‪ ، s‬ر=‪ ، r‬ق=‪ ، q‬پ=‪ ( ، p‬ــُـ ـ اُ )=‪ ، o‬ن=‪ ، n‬م=‪ ، m‬ل=‪ ، l‬ک=‪k‬‬

‫مصدر و بن فعل‬
‫مصدر فعل که اصل عمل را نشان می دهد ‪ ،‬در زبان فارسی به حرف (ن) ختم می شود ؛ مانند ‪:‬‬
‫خوردن ‪ ،‬گفتن ‪ ،‬رفتن ‪ ،‬آمدن و ‪. ...‬‬
‫در زبان تالشی مصدر فعل به (‪ )e‬ختم می شود ؛ مانند ‪:‬‬
‫‪=hárde‬خوردن ‪=vate ،‬گفتن ‪=ŝe ،‬رفتن ‪=ume ،‬آمدن و ‪. ...‬‬
‫بخش ثابت هر فعل (بن فعل) در زبان فارسی دو گونه است ؛ بن ماضی و بن مضارع ؛ مثل برای مصدر فعل‬
‫گفتن ‪ ،‬داریم ‪ :‬بن ماضی=گفت ‪ ،‬بن مضارع=گو ؛ و نیز برای مصدر خوردن ‪ ،‬داریم ‪:‬‬
‫بن ماضی=خورد ‪ ،‬بن مضارع=خور ‪.‬‬
‫اما در زبان تالشی از این نظر مصادر افعال دو دسته هستند ؛ در یک دسته از مصادر همواره بن ماضی و بن‬
‫مضارع افعال یکسان هستند ؛ مانند مصادر ‪=máse‬شنیدن ‪=gárde ،‬گشتن ـ چرخیدن ‪ ،‬و ‪ . ...‬در دسته دیگر‬
‫از مصادر بن ماضی و بن مضارع افعال مانند زبان فارسی متفاوتند ؛ اما با این تفاوت که در زبان تالشی در این‬
‫دسته از مصادر بن مضارع افعال با بن افعال در زمان ماضی استمراری یکسان است ؛ مانند مصادر ‪:‬‬
‫‪=hárde‬خوردن ‪=vate ،‬گفتن ‪=dáváste ،‬بستن ‪=dáváŝte ،‬فرار کردن و ‪. ...‬‬

‫طرز شناختن بن ماضی و بن مضارع در تالشی‬

‫بن ماضی=مصدر فعل بدون (‪ )e‬؛ مانند ‪:‬‬
‫‪hárde → hárd , vate → vat , máse → más‬‬
‫‪dáváste → dávást , dáváŝte → dáváŝt , gárde → gárd‬‬
‫بن مضارع=فعل امر (امر کردن به انجام عمل) در حالت مفرد ‪ ،‬بدون (‪()bə‬در صورت وجود) ؛ مانند ‪:‬‬
‫‪ → hár‬بخور=‪hárde → bəhár‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪ → va‬بگو=‪vate → bəva‬‬
‫‪ → más‬بشنو=‪máse → bəmás‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪ → dávend‬ببند=‪dáváste → dávend‬‬
‫‪ → dáváz‬فرار کن=‪dáváŝte → dáváz‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪ → gárd‬بگرد ـ بچرخ=‪gárde → bəgárd‬‬
‫همانطور که گفته شد در بعضی از افعال بن ماضی و مضارع یکسان و در برخی دیگر متفاوتند به انضمام‬
‫استثنایی که بیان گردید و پس از این به آن پرداخته خواهد شد ‪ .‬ساختن بن ماضی از فعلها آسان است ؛‬
‫اما ساختن فعل امر و بن مضارع در بسیاری از فعلها چندان آسان نیست ؛ زیرا قاعده مشخصی ندارد و تنها باید‬
‫با خود آنها آشنایی داشت ‪ .‬تعدادی از مصادر تالشی و بن مضارع آنها در ادامه نوشتار آورده شده است ‪.‬‬

‫صیغه های افعال ماضی و مضارع‬

‫مثال از مصدر ‪ hárde‬با بن ماضی ‪ hárd‬و بن مضارع ‪: hár‬‬
‫ماضی ساده‬
‫روش ساخت=بن ماضی ‪ + )ə( +‬شناسه های ‪má , rá , ŝá , muná , runá , ŝuná‬‬
‫صیغه اول شخص مفرد فعل ماضی ساده از مصدر ‪: hárde‬‬
‫خوردم=‪hárd + ə + má = hárdəmá‬‬
‫‪=hárdəmá‬خوردم ‪=hárdərá ،‬خوردی ‪=hárdəŝá ،‬خورد‬
‫‪=hárdəmuná‬خوردیم ‪=hárdəruná ،‬خوردید ‪=hárdəŝuná ،‬خوردند‬
‫نکته ‪ : ۱‬در سوم شخص مفرد ‪ ،‬بن ماضی با اضافه شدن (‪ ، )á‬و بدون (‪ ، )ŝá‬نیز به کار برده می شود ؛ مثل‬
‫برای مصدر ‪=ume‬آمدن ‪ ،‬با بن ماضی ‪ ، um‬داریم ‪=umá :‬آمد ‪ ،‬و برای مصدر ‪=ĉáke‬شکستن ‪،‬‬
‫با بن ماضی ‪ ، ĉák‬داریم ‪=ĉáká :‬شکست ‪ ،‬و به همین شکل برای سایر افعال ‪.‬‬
‫نکته ‪ : ۲‬در بعضی افعال بعد از بن ماضی و قبل از شناسه ها ‪ )i( ،‬اضافه می گردد ؛ مثل برای مصدر ‪ume‬‬
‫داریم ‪=umimá :‬آمدم ‪ .‬در این حالت صیغه سوم شخص جمع به شکل ‪=uminá‬آمدند ‪ ،‬به کار برده می شود‬
‫و به عنوان نمونه دیگر برای مصدر ‪ ، ĉáke‬داریم ‪=ĉákiná :‬شکستند ‪ .‬اما در این حالت ‪ ،‬سوم شخص مفرد‬
‫به شکل گفته شده در نکته ‪ ۱‬به کار برده می شود ‪.‬‬
‫نکته ‪=nehárdəmá : ۳‬نخوردم ‪ ،‬و به همین شکل برای سایر صیغه ها ‪.‬‬

‫ماضی استمراری‬
‫حالت اول ‪:‬‬
‫روش ساخت=(بن فعل ماضی=بن مضارع) ‪ +‬شناسه های ‪im , ir , iŝ , imun , irun , in‬‬
‫می خوردم=‪hár + im = hárim‬‬
‫‪=hárim‬می خوردم ‪=hárir ،‬می خوردی ‪=háriŝ ،‬می خورد‬
‫‪=hárimun‬می خوردیم ‪=hárirun ،‬می خوردید ‪=hárin ،‬می خوردند‬
‫نکته ‪ : ۱‬در سوم شخص مفرد ‪ ،‬شناسه به شکل (‪ )i‬نیز به کار برده می شود ؛ مانند ‪=hári‬می خورد ‪.‬‬
‫نکته ‪ : ۲‬ماضی استمراری به شکل ‪=hárimi‬می خوردم ‪ ،‬نیز به کار برده می شود ‪ ،‬و به همین شکل برای سایر‬
 ‫صیغه ها ‪.‬‬
‫نکته ‪=nehárim : ۳‬نمی خوردم ‪=bəhárim ،‬باید می خوردم ‪=máhárim ،‬نباید می خوردم ‪ ،‬و به همین شکل‬
‫برای سایر صیغه ها ‪.‬‬
‫حالت دوم ‪:‬‬
‫روش ساخت=(بن فعل ماضی=بن مضارع) ‪ +‬شناسه های ‪istime, istire, iste, istimune, istirune, istine‬‬
‫می خوردم=‪hár + istime = háristime‬‬
‫‪=háristime‬می خوردم ‪=háristire ،‬می خوردی ‪=háriste ،‬می خورد‬
‫‪=háristimune‬می خوردیم ‪=háristirune ،‬می خوردید ‪=háristine ،‬می خوردند‬

‫نکته ‪ :‬در جمله شرطی ‪ ،‬ماضی استمراری به شکل ‪=hárdájme‬می خوردم ‪ ،‬نیز به کار برده می شود و به همین‬
‫شکل برای سایر صیغه ها ‪.‬‬

‫ماضی نقلی‬
‫روش ساخت=بن ماضی ‪ + )á( +‬شناسه های ‪má , rá , ŝá , muná , runá , ŝuná‬‬
‫خورده ام=‪hárd + á + má = hárdámá‬‬
‫‪=hárdámá‬خورده ام ‪=hárdárá ،‬خورده ای ‪=hárdáŝá ،‬خورده است‬
‫‪=hárdámuná‬خورده ایم ‪=hárdáruná ،‬خورده اید ‪=hárdáŝuná ،‬خورده اند‬
‫نکته ‪ : ۱‬سوم شخص مفرد ‪ ،‬بدون (‪ ، )ŝá‬نیز به کار برده می شود ؛ مثل برای مصدر ‪ ، ume‬داریم ‪:‬‬
‫‪=umá‬آمده است ‪ ،‬و برای مصدر ‪ ، ĉáke‬داریم ‪=ĉáká :‬شکسته است ‪ .‬تفاوت این با نکته ‪ ۱‬در بخش‬
‫ماضی ساده ‪ ،‬تنها در تکیه آهنگ بیان این دو نوع فعل است ‪.‬‬
‫نکته ‪ : ۲‬گاهی به جای (‪ ، )á‬بعد از بن ماضی و قبل از شناسه ها ‪ )áj( ،‬اضافه می گردد ؛ مثل برای مصدر‬
‫‪ ume‬داریم ‪=umájmá :‬آمده ام ‪ .‬در این حالت صیغه سوم شخص جمع به شکل ‪=umájná‬آمده اند ‪،‬‬
‫به کار برده می شود ‪ ،‬و به عنوان نمونه دیگر برای مصدر ‪ ، ĉáke‬داریم ‪=ĉákájná :‬شکسته اند ‪ .‬اما در این‬
‫حالت ‪ ،‬سوم شخص مفرد به شکل گفته شده در نکته ‪ ۱‬به کار برده می شود ‪.‬‬
‫نکته ‪=nehárdámá=hárdá nimá : ۳‬نخورده ام ‪ ،‬و به همین شکل برای سایر صیغه ها ‪.‬‬

‫ماضی بعید‬
‫روش ساخت=بن ماضی ‪ + )á( +‬شناسه های ‪ma , ra , ŝa , muna , runa , ŝuna‬‬
‫خورده بودم=‪hárd + á + ma = hárdáma‬‬
‫‪=hárdáma‬خورده بودم ‪=hárdára ،‬خورده بودی ‪=hárdáŝa ،‬خورده بود‬
‫‪=hárdámuna‬خورده بودیم ‪=hárdáruna ،‬خورده بودید ‪=hárdáŝuna ،‬خورده بودند‬
 ‫نکته ‪ : ۱‬در سوم شخص مفرد ‪ ،‬بن ماضی بدون (‪ ، )á‬و با اضافه شدن (‪ ، )a‬نیز به کار برده می شود ؛ مانند ‪:‬‬
‫‪=hárda‬خورده بود ‪.‬‬
‫نکته ‪ : ۲‬حالت گفته شده در نکته ‪ ۲‬در بخش ماضی نقلی ‪ ،‬درباره ماضی بعید نیز وجود دارد ‪ .‬مثل ‪:‬‬
‫‪=umájma‬آمده بودم ‪=uma ،‬آمده بود ‪=umájna ،‬آمده بودند ‪=ĉákájna ،‬شکسته بودند ‪ ،‬و ‪. ...‬‬
‫نکته ‪=nehárdáma=hárdá nima : ۳‬نخورده بودم ‪ ،‬و به همین شکل برای سایر صیغه ها ‪.‬‬

‫ماضی التزامی‬
‫روش ساخت=بن ماضی ‪ + )á( +‬شناسه های ‪bəbu + m , r , ŝ , mun , run , ŝun‬‬
‫خورده باشم=‪hárd + á + m + bəbu = hárdám bəbu‬‬
‫‪=hárdám bəbu‬خورده باشم ‪=hárdár bəbu ،‬خورده باشی ‪=hárdáŝ bəbu ،‬خورده باشد‬
‫‪=hárdámun bəbu‬خورده باشیم ‪=hárdárun bəbu ،‬خورده باشید ‪=hárdáŝun bəbu ،‬خورده باشند‬
‫نکته ‪=nehárdám bəbu :‬نخورده باشم ‪ ،‬و به همین شکل برای سایر صیغه ها ‪.‬‬

‫مضارع اخباری‬
‫روش ساخت=بن مضارع ‪ +‬شناسه های ‪əm , i , ə , ám , án , ən‬‬
‫می خورم=‪hár + əm = hárəm‬‬
‫‪=hárəm‬می خورم ‪=hári ،‬می خوری ‪=hárə ،‬می خورد‬
‫‪=hárám‬می خوریم ‪=hárán ،‬می خورید ‪=hárən ،‬می خورند‬
‫نکته ‪ : ۱‬دوم شخص جمع به شکل ‪=hárá‬می خورید ‪ ،‬نیز به کار برده می شود ‪.‬‬
‫نکته ‪ : ۲‬در بعضی افعال ‪ ،‬در شناسه ها به جای (‪ ، )ə‬از (‪ )u‬استفاده می شود ؛ مثل برای مصدر‬
‫‪=zunəste‬دانستن ‪ ،‬با بن مضارع ‪ ، zun‬داریم ‪=zunum :‬می دانم ‪=zunu ،‬می داند ‪=zunun ،‬می دانند ‪.‬‬
‫همین طور برای مصدر ‪=ĥunde‬خواندن ‪ ،‬داریم ‪=ĥunum :‬می خوانم ‪ ،‬و ‪ ، ...‬و همچنین ‪=ŝum‬می روم ‪،‬‬
‫‪=bum‬می شوم ‪ ،‬و ‪. ...‬‬
‫نکته ‪=nehárəm : ۳‬نمی خورم ‪ ،‬و به همین شکل برای سایر صیغه ها ‪.‬‬

‫مضارع التزامی‬
‫روش ساخت=(‪ + bə‬صیغه های مضارع اخباری) یا(‪ + bə‬بن مضارع ‪ +‬شناسه های ‪)əm , i , ə , ám , án , ən‬‬
‫بخورم=‪bə + hár əm = bəhárəm‬‬
‫‪=bəhárəm‬بخورم ‪=bəhári ،‬بخوری ‪=bəhárə ،‬بخورد‬
‫‪=bəhárám‬بخوریم ‪=bəhárán ،‬بخورید ‪=bəhárən ،‬بخورند‬
 ‫نکته (‪: )I‬‬
‫‪=kəra hárim‬داشتم می خوردم ‪ ،‬و به همین شکل برای سایر صیغه ها (‪ + kəra‬صیغه های ماضی استمراری)‪.‬‬
‫‪=kəra hárəm‬دارم می خورم ‪ ،‬و به همین شکل برای سایر صیغه ها (‪ + kəra‬صیغه های مضارع اخباری ) ‪.‬‬

‫فعل امر و نهی‬

‫روش ساخت ‪:‬‬
‫فعل امر مفرد= ‪ + bə‬بن مضارع‬
‫بخور=‪bə + hár = bəhár‬‬
‫فعل امر جمع= ‪ + bə‬بن مضارع ‪ +‬شناسه ‪á‬‬
‫بخورید=‪bə + hár + á = bəhárá‬‬
‫نکته ‪ : ۱‬در بعضی افعال به جای (‪ ، )bə‬از (‪ )bi‬استفاده می شود ؛ مثل برای مصدر ‪=gete‬گرفتن ‪ ،‬با بن مضارع‬
‫‪ ، ger‬داریم ‪=biger :‬بگیر ‪.‬‬
‫نکته ‪ : ۲‬برای مصادری که با پیشوند های ‪ ( vi , pe , ĝi , dá , bár , a‬اینها در زبان تالشی پیشوند هایی‬
‫هستند که با مصادر ترکیب شده ‪ ،‬مصدر های جدید با معانی مختلف به وجود می آورند ‪ .‬تعدادی از اینگونه‬
‫مصادر ترکیبی در طول این نوشتار آورده شده) ترکیب شده اند ‪ ،‬نیازی به همراهی (‪ )bə‬یا (‪ )bi‬نیست و تنها‬
‫بن مضارع آن با آهنگ امری بیان می شود ؛ مانند ‪:‬‬
‫باز کن=‪ → akár‬باز کردن=‪akárde‬‬
‫بیرون برو=‪ → bárŝə‬بیرون رفتن=‪bárŝe‬‬
‫ببندید=‪ → dávendá‬بستن=‪dáváste‬‬
‫نکته ‪ : ۳‬آنچه در نکته ‪ ۱‬و نکته ‪ ۲‬آمد ‪ ،‬برای ساخت فعل مضارع التزامی و ‪ ...‬نیز برقرار است ‪.‬‬
‫فعل نهی ‪ :‬اگر قبل از بن مضارع ‪ )má( ،‬آورده شود ‪ ،‬فعل نهی ساخته می شود ‪:‬‬
‫نخور=‪má + hár = máhár‬‬ ‫‪،‬‬ ‫نخورید=‪má + hár + á = máhárá‬‬
‫نبند=‪mádávend‬‬

‫نکته (‪ : )a‬در بعضی افعال برای فعل امر و نهی مفرد ‪ ،‬پس از بن مضارع ‪ )ə( ،‬اضافه می گردد ؛ مثل برای‬
‫مصدر ‪=ŝe‬رفتن ‪ ،‬با بن مضارع ‪ ŝ‬داریم ‪=bəŝə :‬برو ‪.‬‬
‫نکته (‪ : )b‬برای فعل امر و نهی از مصدر ‪=ume‬آمدن ‪ ،‬با بن مضارع ‪ ، a‬داریم ‪=beri :‬بیا ‪=meri ،‬نیا ‪.‬‬

‫نکته (‪: )II‬‬

‫اگر حرف آخر بن فعل ‪ ،‬یک حرف باصدا باشد ‪ ،‬بعد از اضافه شدن شناسه ها ‪ ،‬برای تلفظ راحتتر تغییراتی در‬
‫آواها و در نتیجه تلفظ و نگارش آن به وجود می آید ؛ مثل برای مصدر ‪=vate‬گفتن ‪ ،‬با بن مضارع ‪ va‬داریم ‪:‬‬
 ‫مضارع اخباری ‪:‬‬
‫می گوید=‪ ، vaə=va‬می گویی=‪ ، vai=vaj‬می گویم=‪vaəm=vam‬‬
‫می گویند=‪ ، vaən=van‬می گویید=‪ ، vaá=vajá‬می گوییم=‪vaám=vajám‬‬
‫ماضی استمراری ‪:‬‬
‫‪ ...‬می گفتم=‪vaim=vajm‬‬
‫و به همین شکل برای مصدر ‪=ĥaste‬خواستن ‪ ،‬با بن مضارع ‪ ، ĥa‬مصدر ‪ ume‬با بن مضارع ‪ ، a‬مصدر‬
‫‪=adue‬دادن ‪ ،‬با بن مضارع ‪ ، adá‬مصدر ‪=páte‬پختن ‪ ،‬با بن مضارع ‪ ، pe‬مصدر ‪=ziste‬زاییدن ‪،‬‬
‫با بن مضارع ‪ ، zi‬و برای سایر اینگونه افعال نیز چنین تغییراتی وجود دارد ‪.‬‬

‫صیغه های افعال ماضی و مضارع از مصدر ‪=be‬شدن‬

‫شدند=‪ ، biná‬شدید=‪ ، biruná‬شدیم=‪ ، bimuná‬شد=‪ ، bá‬شدی=‪ ، birá‬شدم=‪bimá‬‬
‫می شدند=‪ ، bin‬می شدید=‪ ، birun‬می شدیم=‪ ، bimun‬می شد=‪ ، bi‬می شدی=‪ ، bir‬می شدم=‪bim‬‬
‫‪ ،‬می شدید=‪ ، bistirune‬می شدیم=‪ ، bistimune‬می شد=‪ ، biste‬می شدی=‪ ، bistire‬می شدم=‪bistime‬‬
‫می شدند=‪bistine‬‬
‫‪ ،‬می شدید=‪ ، bájrune‬می شدیم=‪ ، bájmune‬می شد=‪ ، bájje‬می شدی=‪ ، bájre‬می شدم=‪bájme‬‬
‫می شدند=‪bájne‬‬
‫‪ ،‬شده اید=‪ ، bájruná‬شده ایم=‪ ، bájmuná‬شده است=‪ ، bá‬شده ای=‪ ، bájrá‬شده ام=‪bájmá‬‬
‫شده اند=‪bájná‬‬
‫‪ ،‬شده بودید=‪ ، bájruna‬شده بودیم=‪ ، bájmuna‬شده بود=‪ ، ba‬شده بودی=‪ ، bájra‬شده بودم=‪bájma‬‬
‫شده بودند=‪bájna‬‬
‫می شوند=‪ ، bun‬می شوید=‪ ، bájá‬می شویم=‪ ، bájám‬می شود=‪ ، bu‬می شوی=‪ ، bi‬می شوم=‪bum‬‬
‫‪ ،‬بشوید=‪ ، bəbá=bəbájá‬بشویم=‪ ، bəbám=bəbájám‬بشود=‪ ، bəbu‬بشوی=‪ ، bəbi‬بشوم=‪bəbum‬‬
‫بشوند=‪bəbun‬‬
‫نشوید=‪ ، mábá=mábájá‬نشو=‪ ، mábə‬بشوید=‪ ، bəbá=bəbájá‬بشو=‪bəbə‬‬
‫نکته ‪ :‬صیغه های مصدر ‪=ŝe‬رفتن ‪ ،‬مانند صیغه های مصدر ‪ be‬ساخته می شوند ‪.‬‬

‫نکته (‪: )III‬‬

‫بودند=‪ ، estina‬بودید=‪ ، estiruna‬بودیم=‪ ، estimuna‬بود=‪ ، esta‬بودی=‪ ، estira‬بودم=‪estima‬‬
‫نبودند=‪ ، nina‬نبودید=‪ ، niruna‬نبودیم=‪ ، nimuna‬نبود=‪ ، nia‬نبودی=‪ ، nira‬نبودم=‪nima‬‬
‫هستند=‪ ، estiná‬هستید=‪ ، estiruná‬هستیم=‪ ، estimuná‬هست=‪ ، está‬هستی=‪ ، estirá‬هستم=‪estimá‬‬
‫نیستند=‪ ، niná‬نیستید=‪ ، niruná‬نیستیم=‪ ، nimuná‬نیست=‪ ، niá‬نیستی=‪ ، nirá‬نیستم=‪nimá‬‬
 ‫ساختن فعل مجهول از فعل معلوم‬
‫حالت اول ‪:‬‬
‫روش ساخت=بن ماضی فعل ‪ + )á( +‬صیغه ای از مصدر ‪ be‬از همان صیغه فعل مورد نظر‬
‫مثال ‪:‬‬
‫خورده شده بود=‪ → hárd + á + ba = hárdá ba‬خورده بود=‪hárdáŝa‬‬
‫گفته می شود=‪ → vat + á + bu = vatá bu‬می گوید=‪va‬‬
‫حالت دوم ‪:‬‬
‫روش ساخت=بن مضارع فعل ‪ + istá +‬صیغه ای از مصدر ‪ be‬از همان صیغه فعل مورد نظر‬
‫مثال ‪:‬‬
‫خورده شده بود=‪ → hár + istá + ba = háristá ba‬خورده بود=‪hárdáŝa‬‬

‫تبدیل فعل لزم به فعل متعدی‬

‫در زبان فارسی برای تبدیل فعل لزم (فعلی که برای عملی شدن ‪ ،‬جز به فاعل ‪ ،‬به چیز دیگری نیاز ندارد) به‬
‫فعل متعدی (فعلی که در جمله برای عملی شدن علوه بر فاعل ‪ ،‬به مفعول نیازمند است) به این شکل‬
‫عمل می شود ‪ :‬بن مضارع ‪ +‬اندن یا انیدن ؛ مانند ‪:‬‬
‫چکیدن ← چکاندن‬ ‫‪،‬‬ ‫پریدن ← پراندن‬ ‫‪،‬‬ ‫تاختن ← تازاندن‬
‫اما در زبان تالشی برای تبدیل فعل لزم به فعل متعدی به دو شکل عمل می شود ‪:‬‬
‫حالت اول ‪ :‬بن مضارع ‪avənde +‬‬
‫مثال ‪:‬‬
‫خواباندن=‪ → ĥəs + avənde = ĥəsavənde‬خوابیدن=‪ĥəte‬‬
‫نشاندن=‪ → nəŝ + avənde = nəŝavənde‬نشستن=‪nəŝte‬‬
‫حالت دوم ‪ :‬بن مضارع ‪ )a( +‬قبل از آخرین حرف بن مضارع ‪ənde +‬‬
‫مثال ‪:‬‬
‫فراری دادن=‪ → dáv + a + z + ənde = dávazənde‬فرار کردن=‪dáváŝte‬‬

‫تعدادی از مصادر تالشی و بن مضارع آنها‬

‫‪ → adá‬دادن=‪adue‬‬
‫‪ → agárd‬برگشتن=‪agárde‬‬
‫‪ → akár‬باز کردن=‪akárde‬‬
‫‪ → bár‬بردن=‪bárde‬‬
bárkárde=‫ → بیرون کردن‬bárkár
bárŝe=‫ → بیرون رفتن‬bárŝ
be=‫ → شدن‬b
bəráme=‫ → گریه کردن‬bərám
ĉakənde=‫ → شکاندن‬ĉakən
ĉáke=‫ → شکستن‬ĉák
daŝte=‫ → داشتن‬dar
dáĉikavənde=‫ → چسباندن‬dáĉikavən
dáĉike=‫ → چسبیدن‬dáĉik
dáfárse=‫ → پرسیدن‬dáfárs
dákárde=‫ → پوشیدن ـ ریختن در چیزی‬dákár
dákəŝte=‫ → خاموش کردن‬dákəŝ
dáváste=‫ → بستن‬dávend
dáváŝte=‫ → فرار کردن‬dáváz
dávazənde=‫ → فراری دادن‬dávazən
dávərde=‫ → بریدن ـ قطع کردن‬dávər
deŝte=‫ → دوختن‬derz
diáŝte=‫ → نگاه کردن ـ نگریستن‬diás
gárde=‫ → گشتن ـ چرخیدن‬gárd
gete=‫ → گرفتن‬ger
gine=‫ → اصابت کردن‬gin
hárde=‫ → خوردن‬hár
ĥaste=‫ → خواستن‬ĥa
ĥəráte=‫ → فروختن‬ĥəráŝ
ĥərie=‫ → خریدن‬ĥər
ĥəte=‫ → خوابیدن‬ĥəs
ĥunde=‫ → خواندن‬ĥun
iŝte=‫ → بلند شدن ـ پا شدن‬iz
izavənde=‫ → بلند کردن‬izavən
jare=‫ → جرات کردن‬jar
ĵánde=‫ → زدن‬ĵán
kárde=‫ → کردن‬kár
liŝte=‫ → لیسیدن‬lis
mánde=‫ → ماندن‬mun
márde=‫ → مردن‬mer
máse=‫ → شنیدن‬más
məte=‫ → پیاده روی کردن‬məĝ
nəŝte=‫ → نشستن‬nəŝ
niviŝte=‫ → نوشتن‬nivis
nue=‫ → گذاشتن ـ قرار دادن‬ná
páte=‫ → پختن‬pe
pesiste=‫ → پاره شدن‬pesi
peŝe=‫ → بال رفتن‬peŝ
pezarənde=‫ → پاره کردن‬pezarən
pərde=‫ → پیاده راه رفتن‬pər
pigete=‫ → برداشتن‬piger
runde=‫ → راندن‬run
siste=‫ → سوختن‬si
sute=‫ → سوزاندن‬sun
ŝate=‫ → توانستن‬ŝa
ŝe=‫ → رفتن‬ŝ
ŝuŝte=‫ → شستن‬ŝur
taŝe=‫ → تراشیدن‬taŝ
tille=‫ → دویدن‬till
ume=‫ → آمدن‬a
vare=‫ → باریدن‬var
vate=‫ → گفتن‬va
váŝte=‫ → پریدن ـ جهیدن‬váz
vikárde=‫ → پایین آوردن ـ ریختن از چیزی‬vikár
vinde=‫ → دیدن‬vin
viráŝte=‫ → آویزان کردن‬viráz
virázavənde=‫ → آویزان کردن‬virázavən
viŝe=‫ → پایین رفتن ـ فرو رفتن‬viŝ
ziste)zánde(=‫ → زاییدن‬zi
zunəste=‫ → دانستن‬zun