NHÖÕNG BIEÅU HIEÄN VUØNG MIEÄNG

CUÛA NHIEÃM HIV / AIDS

MUÏC TIEÂU
- Liệt kê ñöôïc nhöõng beänh lyù ôû mieäng lieân quan chaët cheõ vôùi nhieãm
HIV/AIDS
- Moâ taû ñaëc ñieåm laâm saøng cuûa töøng daïng beänh lyù
- Phaân tích ñöôïc yù nghóa cuûa chuùng trong chaån ñoaùn, tieân löôïng ñoái vôùi
nhieãm HIV/AIDS

BAØI GIAÛNG
Caùc toån thöông mieäng thöôøng laø bieåu hieän sôùm cuûa nhieãm HIV. Ngaøy
nay ngöôøi ta nhaän thaáy coù gaàn 95% beänh nhaân nhieãm HIV coù moät hoaëc
nhieàu toån thöông ôû mieäng. Vì vaäy, khi nghi ngôø bò nhieãm maø khoâng theå
kieåm chöùng ñöôïc baèng huyeát thanh hoïc thì caùc bieåu hieän vuøng mieäng seõ goùp
phaàn chaån ñoaùn tình traïng nhieãm HIV hoaëc giuùp tieân löôïng dieãn bieán ñeán
giai ñoaïn AIDS.

I -PHAÂN LOAÏI CAÙC TOÅN THÖÔNG

Nhoùm 1 : Nhöõng sang thöông keát hôïp chaët cheõ nhieãm HIV
- Nhieãm Candida
- Baïch saûn toùc (Hairy Leukoplakia)
- Sarcome Kaposi
- U lympho khoâng Hodgkin
- Beänh nha chu
Nhoùm 2: Nhöõng sang thöông ít keát hôïp vôùi HIV
- Nhieãm khuaån: Mycobacterium Tuberculosis…
- Nhieãm virus: Herpes simplex ; Varicella – Zoster…
- Vieâm mieäng lôû loeùt khoâng ñaëc hieäu
- Beänh lyù tuyeán nöôùc boït
Nhoùm 3 : Nhöõng sang thöông coù theå coù trong beänh nhieãm HIV
- Nhieãm naám ngoaøi Candida.
- Vieâm mieäng aùp tô taùi phaùt
- Lieät maët, ñau daây thaàn kinh tam thoa.
- Nhieãm Cytomegalovirus…

1
II -ÑAËC ÑIEÅM LAÂM SAØNG
1. Naám Candida mieäng
Candida mieäng gaëp ôû giai ñoaïn suy giaûm mieãn dòch naëng . Ngöôøi ta
nhaän thaáy coù khoaûng 35% Candida ôû ngöôøi nhieãm HIV vaø 75% ôû beänh
nhaân AIDS giai ñoaïn naëng.
Ñaëc ñieåm:
- Thöôøng xuaát hieän baát ngôø ôû ngöôøi treû vaø hay taùi phaùt.
- Khoâng coù nguyeân nhaân roõ raøng
- Khoâng ñaùp öùng vôùi nhöõng ñieàu trò thoâng thöôøng
Daïng laâm saøng:
a) Daïng teo :
Toån thöông maøu ñoû saäm, thöôøng gaëp ôû khaåu caùi, löng löôõi (maát gai
löôõi, trôn laùng). Ít trieäu chöùng laâm saøng.
Coù theå gaëp ôû ngöôøi huùt thuoác hoaëc söû duïng khaùng sinh laâu ngaøy
b) Daïng maøng giaû:
Bieåu hieän baèng nhöõng maûng traéng hoaëc vaøng treân neàn ñoû ôû löôõi,
khaåu caùi, nieâm maïc maù. Khi caïo ñeå laïi beà maët röôùm maùu.
Bình thöôøng coù theå gaëp ôû ngöôøi mang haøm giaû
c) Daïng taêng sinh :
Toån thöông daïng söøng hoùa maøu traéng goà leân treân beà maët, dính, khoâng
caïo ñöôïc. Thöôøng gaëp ôû nieâm maïc maù. Neáu khoâng nhieãm HIV thì thöôøng
thaáy ôû khoeù meùp.
d) Choác meùp :
Laø nhöõng neáp xeáp ôû meùp ñoû hôn coù daïng hình reõ quaït, coù theå coù ít
dòch. Xaõy ra ôû ngöôøi trung nieân nhöng khoâng coù caùc yeáu toá beänh caên nhö
maát kích thöôùc doïc, thieáu maùu, thieáu vit.
Ñieàu trò noùi chung laø veä sinh raêng mieäng vaø duøng thuoác khaùng naám
taïi choã hoaëc toaøn thaân
2. Beänh nha chu :
Ñaëc ñieåm:
- Bieåu hieän traàm troïng hôn beänh nha chu thoâng thöôøng.
- Ñaùp öùng keùm hôn vôùi ñieàu trò coå ñieån.
- Tieán trieån nhanh hôn, gaây maát xöông vaø loä chaân raêng nhieàu hôn.
Daïng laâm saøng
a) Vieàn nöôùu ñoû:
- Nöôùu vieàn vieâm ñoû töôi khoâng töông xöùng vôùi löôïng maûng baùm
- Nöôùu deã chaûy maùu, ñoâi khi gai nöôùu söng phoàng.
- Khoâng lôû loeùt, khoâng tuùi hoaëc maát baùm dính
- Khoâng ñaùp öùng vôùi ñieàu trò thoâng thöôøng nhö caïo voâi, veä sinh raêng mieäng

2
b) Vieâm nöôùu – vieâm nha chu hoaïi töû lôû loeùt:
- Sang thöông hoaïi töû ñi töø ñænh gai nöôùu (theå nheï) ñeán nöôùu dính (theå vöøa)
hoaëc hoaïi töû xöông oå taïo ra maûnh xöông cheát (theå naëng).
- Coù theå bò ôû moät vaøi raêng hay toaøn boä haøm.
- Mieäng hoâi thoái vaø raát ñau, ñoâi khi chaûy maùu töï phaùt.
- Möùc ñoä traàm troïng taêng theo söï tieán trieån cuûa nhieãm HIV.
Ñieàu trò : Suùc mieäng vôùi Clorexidine gluconate 0,12%
Khaùng sinh toaøn thaân (thöôøng duøng Metronidazole)
3. Baïch saûn toùc:
- Coù khoaûng 20 – 30% tröôøng hôïp baïch saûn toùc ôû beänh nhaân nhieãm HIV
- Sang thöông maøu traéng, daïng neáp gaáp nhoâ leân, thöôøng thaáy ôû hoâng löôõi
(moät beân hoaëc hai beân), ôû saøn mieäng hay nieâm maïc maù ít thaáy hôn.
- Ít trieäu chöùng chæ gaây khoù chòu khi nhai, phaùt aâm.
- Coù lieân quan vôùi Epstein Barr virus.
- Toån thöông coù yù nghóa tieân löôïng ñoái vôùi AIDS
Ñieàu trò : uoáng Acyclovir giaûm nhaát thôøi, taùi phaùt sau khi ngöng thuoác

4. Sarcome Kaposi (SK)

- Laø moät u aùc tính caùc teá baøo thaønh mao maïch
- Toån thöông khaù ñaëc hieäu ñoái vôùi ngöôøi nhieãm HIV, baùo hieäu beänh nhieãm
HIV ñang chuyeån sang AIDS.
- Coù khoaûng 50% beänh nhaân AIDS vöøa coù SK ôû da vöøa ôû mieäng vaø 10 –
20% chæ coù SK ôû mieäng.
- Toån thöông laø nhöõng veát saån maøu ñoû hoaëc xanh tím, sau ñoù to daàn ñaäm
maøu vaø noåi goà leân, lôû loeùt.
- Vò trí thöôøng gaëp trong mieäng laø khaåu caùi, keá ñeán laø nöôùu vaø löôõi, nieâm
maïc maù. Ñoâi khi gaây khoù noùi, nhai vaø chaûy maùu.
- Ngoaøi da thöôøng gaëp ôû thaân, chaân, tay, maët (ñaëc bieät laø ñaàu muõi)
- Khi SK xuaát hieän ñoàng thôøi vôùi moät nhieãm truøng cô hoäi, thôøi gian soáng soùt
trung bình cuûa beänh nhaân chæ töø 6 ñeán 9 thaùng
Ñieàu trò : Hoùa trò, xaï trò ñoái vôùi nhöõng toån thöông roäng, phaãu thuaät ñoái
vôùi nhöõng toån thöông nhoû.
5. U Lympho khoâng Hodgkin
- Lieân quan ñeán teá baøo lympho B vaø Epstein Barr Virus
- Thöôøng xaûy ra ôû caùc haïch.
- Chæ khoaûng 5% xaûy ra trong mieäng laø nhöõng khoái söng ôû khaåu caùi, löôõi,
nöôùu raêng phaùt trieån nhanh coù khi lôû loeùt, hoaïi töû cho hình aûnh gioáng vieâm
nha chu hoaïi töû lôû loeùt.
Ñieàu trò nha chu thoâng thöôøng khoâng mang laïi hieäu quaû. Caàn phaûi hoùa
trò, xaï trò. Thôøi gian soáng khoâng quaù 8 thaùng.

3
III -YÙ NGHÓA CAÙC BIEÅU HIEÄN MIEÄNG.
1- Toån thöông mieäng trong caùc heä thoáng phaân giai ñoaïn vaø phaân loaïi
- Candida mieäng, baïch saûn toùc, Herpes zoster vaø Herpes simlex nhieãm dai
daüng ñeàu naèm trong heä thoáng giaùm saùt ñoái vôùi nhieãm HIV.
- Ñaëc bieät Candida mieäng vaø baïch saûn toùc ñöôïc cho laø daáu hieäu cuûa AIDS khi
khoâng theå laøm caùc xeùt nghieäm huyeát thanh hay ñeám soá teá baøo lymphoâ T.
2- Toån thöông mieäng ñöôïc xem laø daáu chöùng laâm saøng sôùm cuûa nhieãm
HIV
- Candida mieäng vaø baïch saûn toùc cuõng laø nhöõng daáu hieäu sôùm cuûa beänh
nhieãm HIV.
- Caùc nghieân cöùu theo doõi beänh nhaân töø luùc coù söï chuyeån ñoåi huyeát thanh
cho thaáy moät trong hai toån thöông naøy xuaát hieän trong voøng 1 naêm ôû 10%
beänh nhaân vaø trong voøng 5 naêm ôû 50% beänh nhaân.
3- Caùc toån thöông mieäng cho pheùp tieân ñoaùn dieãn bieán cuûa beänh nhieãm
HIV
- Moái lieân heä giöõa Candida daïng maøng giaû hay baïch saûn toùc vaø söï phaùt trieån
sang giai ñoaïn AIDS ñaõ ñöôïc xaùc minh.
- Moät nghieân cöùu cuûaPalmer ôû London cho thaáy 80% Bn AIDS coù bieåu hieän
so vôùi 50% Bn nhieãm HIV (chöa AIDS).
4- Caùc toån thöông mieäng vaø chæ ñònh trò lieäu choáng HIV vaø trò lieäu döï
phoøng choáng caùc nhieãm truøng cô hoäi.
- Candida mieäng lieân quan maät thieát vôùi nhieãm Pneumocystis carinii neân khi
thaáy chuùng thì caàn ñieàu trò döï phoøng vieâm phoåi do PC.
- Nhieãm taùi phaùt Candida mieäng vaø baïch saûn toùc ñöôïc xem laø nhöõng chæ ñònh
ñeå khôûi phaùt ñieàu trò choáng retrovirus.

IV -TÆ LEÄ TOAØN BOÄ CUÛA CAÙC TOÅN THÖÔNG MIEÄNG

- Candida mieäng vaø baïch saûn toùc laø toån thöông thöôøng gaëp nhaát,
- Ñoái vôùi Candida mieäng daïng maøng giaû ñöôïc ghi nhaän nhieàu hôn daïng ban
ñoû.
- Kaposi sarcoma thaáy nhieàu nhaát ôû phöông taây trong giôùi ñoàng tính luyeán
aùi, keá ñeán laø chaâu Phi, chaâu AÙ ghi nhaän raát ít söï hieän dieän cuûa Kaposi
sarcoma.
- Cho ñeán nay caùc nghieân cöùu veà toån thöông mieäng lieân quan vôùi HIV ôû
chaâu AÙ coøn raát ít, coù leõ caùc toån thöông naøy cuõng coù nhöõng ñaëc ñieåm lieân
quan ñeán chuûng toäc vaø ñòa dö vaø do chöa coù ñieàu kieän ñieàu trò HAART (caùc

4
lieäu phaùp phoái hôïp nhieàu thuoác choáng retrovirus vaø ñieàu trò döï phoøng caùc
nhieãm truøng cô hoäi).

V -CAÙC YEÁU TOÁ COÙ THEÅ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN BIEÅU HIEÄN MIEÄNG
CUÛA NHIEÃM HIV

1- Chuûng toäc: Söï khaùc bieät haàu nhö khoâng coù yù nghóa.
2- Giôùi tính: Nam nhieàu hôn nöõ, ñaëc bieät laø baïch saûn toùc.
3- Caùch laây nhieãm HIV: coù söï khaùc bieät veà tæ leä toån thöông mieäng nhöng
khoâng giaûi thích ñöôïc.
4- Röôïu : laøm taêng tyû leä Candida daïng ban ñoû.
5- Thuoác laù: Candida mieäng vaø baïch saûn toùc xaõy ra sôùm hôn, nhöng aptô laïi
ít thaáy hôn ôû ngöôøi huùt thuoác.

Toùm laïi : Ñeå phaùt hieän ra tình traïng nhieãm HIV, khaùm vuøng mieäng laø
caàn thieát. Neáu khoâng keå ñeán keát quaû huyeát thanh hoïc thì nhöõng beänh
caûnh neâu treân laø nhöõng daáu chöùng ñaëc bieät quan troïng, phaàn naøo giuùp
cho baùc só trong vieäc chaån ñoaùn vaø tieân löôïng ñoái vôùi beänh.