VIỆN ĐT RĂNG HÀM MẶT

BM Bệnh lý Miệng – Hàm mặt

CẤP CỨU CHẤN THƢƠNG HÀM MẶT

Bs.CKII. Trần Minh Thịnh

MỤC TIÊU

1. Trình bày các loại cấp cứu chấn thƣơng hàm mặt

2. Trình bày triệu chứng, xử trí tắc nghẽn, thở, thông khí

3. Trình bày triệu chứng, xử trí chảy máu và shock

Ngày nay, giao thông phát triển với tốc độ chóng mặt, hệ lụy tất yếu của nó là tai nạn
gia tăng. Mức độ tổn thƣơng phức tạp nguy hiểm đến tính mạng của bệnh nhân. Để cứu
sống và giảm thiểu mức độ tổn thƣơng thì công tác cấp cứu ban đầu là cực kỳ quan
trọng, tại Hoa kỳ 60% bệnh nhân tử vong trong giờ đầu, do đó thời gian 1 giờ đầu ngƣời
ta gọi là thời gian vàng. Chấn thƣơng hàm mặt thƣờng phối hợp với chấn thƣơng khác
hoặc chấn thƣơng đơn độc nhƣng có một đặc điểm quan trọng là chấn thƣơng hàm mặt
trực tiếp hoặc liền kề với bộ phận đảm bảo chức năng sống.

Để cấp cứu kịp thời và tránh bỏ sót tổn thƣơng đòi hỏi ngƣời bác sỹ nắm chắc lý thuyết,
khám tỷ mỷ từ đầu đến chân, tiến hành các bƣớc cấp cứu nhanh, khoa học.

 Th¸i ®é xö trÝ tr-íc 1 bÖnh nh©n CTHM:

1.Khai th¸c bÖnh sö vµ diÔn biÕn cña bÖnh nh©n qua : bÖnh nh©n, ng-êi nhµ, ng-êi ®-a
bÖnh nh©n, hå s¬ cña tuyÕn tr-íc, c¸c xö trÝ tuyÕn d-íi

2. Kh¸m, ph¸t hiÖn, ®iÒu trÞ, t×nh tr¹ng cÊp cøu: ®¸nh gi¸ c¸c dÊu hiÖu sinh tån (m¹ch,
nhiÖt ®é, huyÕt ¸p), tÝnh ®iÓm Glassgow, c¸c dÊu hiÖu tæn th-¬ng thÇn kinh. ¦u tiªn xö trÝ
sím c¸c t×nh tr¹ng cÊp cøu ¶nh h-ëng ®Õn tÝnh m¹ng sau:
- Khã thë, ngõng thë.
- Ch¶y m¸u, tôt huyÕt ¸p
- Cho¸ng, shock.
3. Kh¸m, ph¸t hiÖn chÊn th-¬ng toµn th©n:
- ChÊn th-¬ng sä n·o
- ChÊn th-¬ng lång ngùc
- ChÊn th-¬ng æ bông
Bs.CKII – Trần Minh Thịnh Page 1
- ChÊn th-¬ng chi
- ChÊn th-¬ng m¾t
....
4. Kh¸m, chÈn ®o¸n, X-quang chÊn th-¬ng vïng hµm mÆt.
B-íc nµy chØ ®-îc tiÕn hµnh sau khi ®· chÈn ®o¸n vµ ®iÒu trÞ phèi hîp víi c¸c chuyªn khoa
kh¸c

I- PHÂN LOẠI

Cấp cứu ban đầu tuân thủ nguyên tắc A B C D:

- A (Airway control): Kiểm soát đƣờng thở

- B (Breathing and ventilation): Thở và thông khí

- C (Circulation): Tuần hoàn

- D (disability): Thần kinh

A- Kiểm soát đƣờng thở

Kiểm soát đƣờng thở là thao tác quan trọng đầu tiên, khi bệnh nhân khó thở có hai cơ
chế: bít tắc và chèn ép đƣờng thở.

- Bít tắc đƣờng thở gồm các nguyên nhân sau:

+ Do dị vât: Vết thƣơng thông hốc miêng, những mảnh răng, mảnh tổ chức rời, dị vật
bên ngoài rơi vào hốc miêng, răng giả.

+ Do máu chảy: Máu đông từ vết thƣơng phần mềm, gãy xƣơng hàm, mũi sàng, gò má.

+ Do ứ đọng đờm rãi.

- Chèn ép đƣờng thở:

+ Tụt lƣỡi ra sau: Vết thƣơng sàn miêng, gãy góc hàm hai bên, vết thƣơng mất phức
hợp cằm móng.

+ Vết thƣơng đụng dập vùng dƣới hàm, cạnh cổ gây phù nề, tụ máu chèn ép vào khí
quản.

B- Thông khí

Bs.CKII – Trần Minh Thịnh Page 2

Khi bệnh nhân khó thở, rối loạn nhịp thở, thở yếu cần phải kiểm tra nhƣng tổn thƣơng ở
các bộ phận sau:

- Tổn thƣơng lồng ngực; gãy xƣơng sƣờn, mảng sƣờn di động, tràn khí, tràn máu màng
phổi.

- Tổn thƣơng phổi: dập nhu mô, dị vật khí phế quản, tràn máu nhu mô phổi.

- Tổn thƣơng ổ bụng; cơ hoành, vỡ tạng, tổn thƣơng thành bụng.

- Tổn thƣơng thần kinh: chấn thƣơng sọ não, cột sống, hôn mê.

C- Tuần hoàn

Cấp cứu hệ tuần hoàn bao gồm kiểm soát chảy máu, đánh giá mức độ mất máu và
phƣơng pháp sử trí.

1. Cầm máu

- Chảy máu phần mềm

- Chảy máu phần xƣơng

- Chảy máu tƣ hốc tự nhiên

2. Đánh giá tình trạng mất máu

Mất máu cấp khối lƣợng trên 20% là rơi vào tình trạng shock .Vết thƣơng hàm mặt đơn
thuần ít xảy ra shock, thƣờng gặp trong đa chấn thƣơng

Shock: là tình trạng thiếu oxy tổ chức thể hiện trên lâm sàng bằng hội chứng suy tuần
hoàn, suy sụp toàn thân, thƣờng tử vong 80%.

- Phân loại shock mất máu trên lâm sàng:

+ Shock nhẹ (mất <= 20% khối lƣợng máu) giảm cấp máu ở cơ quan, tổ chƣc ít quan
trọng nhƣ: cơ, mỡ, da, xƣơng. Trên lâm sàng biểu hiện da nhợt nhạt, mạch nhanh, HA
tăng.

+ Shock vừa (mất 20 - 40% khối lƣợng máu, giảm cấp máu ở nội tạng, thận,biểu hiên :
thần kinh lơ mơ, kích động, mạch nhanh, HA tụt, thiểu niệu.

Bs.CKII – Trần Minh Thịnh Page 3

+ Shock nặng: (mất > 40% khối lƣợng máu) giảm cấp máu cả ở tim và não. Bệnh nhân
rơi vào trạng thái hôn mê, kích động, HA tụt, ngừng tim.

D-Thần kinh

- Đau

- Chấn thƣơng sọ não

- Chấn thƣơng cột sống

+ Đau sau chấn thƣơng có nhiều mức độ, có thể gây choáng và ngất thậm chí shock. Để
giảm đau cần sơ cƣu kịp thời: bất động bệnh nhân và dùng thuốc giảm đau

+ Chấn thƣơng sọ não: phát hiện nhƣng dấu hiệu chấn thƣơng sọ não: tổn thƣơng vùng
đầu, tri giác, chấm theo thang điểm Glassgow.

+ Chấn thƣơng cột sống, Đặc biêt chấn thƣơng hàm mặt luôn gắn liền với chấn thƣơng
đốt sống cổ, do đo khi khám cần phát hiện tổn thƣơng ở cổ nhƣ: đau, hạn chế cử động,
liệt cần phải bất động toàn thân đặc biệt bất động cổ

II- XỬ TRÍ CẤP CỨU

A. Kiểm soát đƣờng thở, nhịp thở, thông khí

+ Thông đƣờng thở

- Để bệnh nhân nằm đầu thấp, nghiêp sang bên
- Loại bỏ dị vật: móc họng, gắp bỏ dị vật, hút dịch
- Cầm máu
- Gắp bỏ tổ chức sắp rời

- Kéo, cố định lƣỡi

Bs.CKII – Trần Minh Thịnh Page 4

- Cố định xƣơng gãy

+ Thở oxy

+ Chọc kim to > số 17 qua sụn giáp nhẫn

+ Đặt ống nội khí quản, mở khí quản

+Hội chẩn ngay với bác sỹ chuyên khoa khác để phối hợp sử trí

B- Xử trí chảy máu và chống shock

Chảy máu

1. Chảy máu phần mềm: lựa chọn các phƣơng pháp sau:

1.1 Băng ép tại chỗ

1.2 Kẹp, đốt điện
1.3 Khâu cầm máu
1.4 Thắt động mạch

2. Chảy máu từ xƣơng

2.1 Nắn chỉnh sơ bộ

2.2 Cố định xƣơng:

+ Cố định răng - răng

Bs.CKII – Trần Minh Thịnh Page 5

+ Băng vòng cằm đầu

+ Nhét bấc mũi trƣớc, mũi sau, cả trƣớc và sau

Bs.CKII – Trần Minh Thịnh Page 6

2. Chảy máu từ hốc mũi, lỗ tai: Nhét bấc

Chống shock

1. Giảm, loại trừ các nguyên nhân: giảm đau, cầm máu, khai thông đƣờng thở

2. Chống suy hô hấp: khi thông đƣơng thở, thở oxy, đặt, mở khí quản

3. Chống rối loạn tuần hoàn: bồi phục nƣớc, điện giải, máu, thuốc

4. Chống rối loạn thần kinh: giảm đau, an thần

5. Chống rối loạn chuyển hóa, nội tiết: đam bảo thân nhiệt, nƣớc điện giải, corticoit

6. Chống nhiễm khuẩn: kháng sinh, chống phù nề

Chống rối loạn thần kinh

Bs.CKII – Trần Minh Thịnh Page 7

1/ Giảm đau: cố định xƣơng gãy, thuốc an thần giảm đau

2/ Phối hợp với chuyên khoa phẫu thuật thần kinh điều tri

Bs.CKII – Trần Minh Thịnh Page 8