ANG PAGPAPATUPAD NG MTB-MLE: PAGSIPAT SA KASO NG PILOT

SCHOOL SA PROBINSIYA NG BENGUET, REHIYONG CORDILLERA

Jane K. Lartec, PhD; Nilda B. Bendalan, MAFIL; Villiam C. Ambong, MAED;

Sheila D. Dotimas, MAFIL; Lorma L. Ugay, MAFIL

Saint Louis University

Graduate School, School of Teacher Education
Baguio City
074 4470664
enaj2911@yahoo.com

ABSTRAK upang lalong maging matagumpay ang pagpapatupad

Sinipat sa papel na ito ang kaso ng Lengaoan-Waking
Elementary School (LWES), ang pilot school sa
probinsiya ng Benguet, rehiyong Cordillera sa
pagpapatupad ng programang Mother Tongue Based
– Multilingual Education (MTB-MLE). Sinuri ang
mga karanasan at hamon ng mga guro sa paghahanda
at pagsasagawa ng programa gayundin ang ilang
inisyal na pagtataya sa naturang programa. Sa
pamamagitan ng masusing pakikipanayam at
pagmamasid sa klase na dumaan sa mabusising pag-
aanalisa, natuklasang makabuluhan ang karanasan ng
mga respondente sa unang taon ng pagpapatupad ng
programang MTB-MLE. Malaking tulong ang mga
dinaluhang pagsasanay sa kanilang paghahanda sa
programa at mahalaga ang kasanayan at kakayahan
ng mga guro ng hindi bababa sa apat na wika, sa iba
ay higit pa (Kankanaey, Ilokano, Filipino at English)
INTRODUKSIYON
Saligan ng Pag-aaral
Ang pamahalaan ay masigasig sa pagsasakatuparan ng
mga repormang magsusulong ng mithiing pag-unlad
ng bansa. Isa sa mga pinagtutuunan ng pansin ay ang
edukasyon. Sa katunayan, sa simula pa lamang ng
panunungkulan ng Pangulong Aquino, may nakahanda
na siyang “10 Point Program for Educational Reform”.
Dito sa nasabing programa ay maigting ang hangarin
ng pamahalaang makaagapay ang Pilipinas sa mabilis
na pag-unlad at pagbabago sa larangan ng edukasyon
sa buong mundo. Upang makamit ang hangaring ito,
kailangan ang reporma sa edukasyon dahil hanggang
ngayon ay ipinapakita ng maraming pananaliksik na
mababa ang antas ng pagganap ng mga mag-aaral. Isa
sa nakikitang dahilan ng mababang antas ng pagganap
ng mga mag-aaral ay ang wikang ginagamit bilang
midyum ng pagtuturo sa mga asignatura (Nolasco,
2012).
Ang isa mahalagang reporma sa edukasyon ay ang
midyum ng pagtuturong gagamitin sa paaralan.
Binigyang halaga ang gamit ng bernakular na wika sa
pagtuturo ng mga asignatura lalo na sa pre-school at
unang tatlong baitang ng elementarya. Nagpalabas
ang Kagawaran ng Edukasyon o Department of
Education (DepED) ng Kautusan Blg. 74 s. 2009
hinggil sa pagpapatupad ng Mother Tongue-Based
nito. Kaakibat sa mga makabuluhang karanasan ang
mga hamong kanilang kinaharap tulad ng kakulangan
sa pagsasanay, kakulangan sa suporta at negatibong
pagtingin ng mga magulang at iba pang mga
miyembro ng pamayanan. Sa panig naman ng mga
mag-aaral, kinakitaan sila ng kasigasigan sa loob ng
klase at ng positibong pagkatuto sa mga asignaturang
nailalahad sa kanila sa pamamagitan ng paggamit ng
wikang kanilang nauunawaan. Nagpapatunay ito na
ang paggamit ng unang wika ng mga mag-aaral sa
paaralan ay hindi hadlang sa pagkatuto manapa’y
behikulo sa mas madaling pagkatuto at pagpapanatili
ng kultura.
Mga susing salita: mother tongue based-multilingual
education, karanasan, hamon, suliranin
Multingual Education (MTB-MLE) sa pagtuturo ng
pre-school hanggang ikatlong baitang sa elementarya.
Upang matagumpay na maisakatuparan ang
programang ito, kasama sa kondisyong ibinigay ng
DepED ang mga sumusunod: pagtatag ng sistema ng
ortograpiya; pagbuo ng isang teknikal na grupo upang
makita ang implementasyon ng programa; pagbuo at
paggawa ng mga kagamitang pampagtuturo sa unang
wika na orihinal, mahalaga sa kultura, at nagpapakita
ng lokal na mga realidad; puspusang pagsasanay ng
mga guro; paggamit ng pagsusulit sa unang wika; at
puspusang partisipasyon at suporta ng lokal na
pamahalaan, mga magulang, at komunidad.
Bagama’t may mga pananaliksik hinggil sa usapin ng
pagpapatupad ng MTB-MLE ang isinagawa kasama
ang pag-aaral sa Lubuagan Kalinga, Cordillera
Administrative Region (CAR), na nagsasabing mas
mataas ang pagganap ng mga mag-aaral kung
gagamitin ang kanilang unang wika (Walter &
Dekker, 2008), nais matuklasan ng mga mananaliksik
ang resulta ng inisyal na pagpapatupad nito sa
probinsiya ng Benguet kung saan Kankanaey ang
unang wika at gagamitin sa kindergarten at unang
baitang. Isa ang Benguet sa 104 na paaralan at 16
distrito na nagsasagawa ng programang ito sa buong
kapuluan. Sinimulan noong Hunyo 2010 sa
probinsiya ng Benguet ang programa at ang
Lengaoan-Waking Elementary School sa Lengaoan
Buguias Benguet ang ginawang “pilot school” nito.
Bilang “pilot school”, mahalaga ang anumang
karanasan at kalalabasan ng pag-aaral ukol sa
pagsasagawa ng programang inilulunsad lalo na ang
ilang kondisyong ibinigay ng DepED sa pagpapatupad
nito. Magsisilibi itong batayan at gabay ng anumang
hakbang sa mga susunod magsasagawa din ng
programang ito.
Paglalahad ng Suliranin
Nilayon ng pananaliksik na ito na masipat ang mga
naging karanasan at hamon o suliranin ng mga guro sa
unang taon ng pagpapatupad ng MTB-MLE sa
Lengaoan-Waking Elementary School ayon sa mga
paghahandang ginawa bago isagawa ang programa at
aktuwal na pagsasagawa ng programa. Binigyang
pansin din ang inisyal na pagtataya at/o reaksiyon ng
mga respondente hinggil sa programa tulad ng resulta
o epekto nito sa mga mag-aaral.
Kahalagahan ng Pag-aaral
Bilang pilot school, makatutulong ang anumang
impormasyong matutuklasan sa pag-aaral na ito sa
Kagawaran ng Edukasyon sa paggawa ng polisiya at
tagubilin para sa mas maayos at matagumpay na
pagpapatupad ng programang ito sa probinsiya maging
sa rehiyon. Ang resulta ng pananaliksik na ito ay
magsisilbing gabay sa mga susunod pang mga
paaralan na dadaan din sa ganitong proseso.
Saklaw at Delimitasyon ng Pag-aaral
Ang pag-aaral ay isinagawa lamang sa LWES na
naging pilot school sa probinsiya ng Benguet sa
pagpapatupad ng programang MTB-MLE. Naging
pokus sa pakikipanayam sa punongguro, sa mga guro,
sa mga mag-aaral, at ilang mga magulang ang
kanilang mga reaksyon at usaping may kinalaman sa
pagpapatupad ng programang MTB-MLE sa paaralan.
Nakalimita lamang ang paksa ng pananaliksik sa ilang
mga hayagang kondisyong ibinigay bago isagawa ang
programa at sa aktuwal na pagsasagawa ng programa
tulad ng pagbuo at paggawa ng kagamitang
pagpagtuturo, pagsasanay at partisipasyon ng lokal na
pamahalaan, magulang at komunidad.
KAUGNAY NA PAG-AARAL
Maraming mga pag-aaral ang isinagawa hinggil sa
bisa ng paggamit ng MTB-MLE sa pagtuturo ng mga
mag-aaral. Ayon sa ulat ng PCER ng UNESCO
(2003), nabanggit nilang ang mga batang natutong
bumasa at sumulat sa unang wika bago matuto ng
ikalawang wika ay mas matagumpay sa pag-aaral
kumpara sa mga kamag-aral nilang hindi natutuhan
nang lubos ang unang wika.
Sinang-ayunan ito ni Lundberg (2002) sa pagbanggit
nina Scott, et al. (2009), na maraming mga pag-aaral
ang nagpapatunay ng positibong relasyon ng unang
wika sa pagkatuto ng pangalawang wika na
sumusuporta sa katotohanan ng teorya ng linguistic
interdependence. Natuklasang ang pagbibigay ng
sapat na panahon sa pagkatuto ng unang wika ay
nagreresulta sa mas matagumpay na pagtatamo ng
pangalawang wika.
Sa mga lokal na pananaliksik, sumang-ayon dito ang
lumabas sa isinagawang pag-aaral nina Walter at
Dekker (2008) sa komparatibong resulta ng Lubuagan
Experiment na mas mataas ang nakuhang iskor sa mga
pagsusulit ng mga mag-aaral na ginamitan ng unang
wika sa pagtuturo kumpara sa ginamitan ng English.
PAMAMARAAN
Disenyo ng Pananaliksik
Palarawang kwalitatibo ang ginamit na disenyo ng
pag-aaral gamit ang triangulation at coding. Kasama
sa triangulation ang pagtataya kung tama ang narinig
at nakita upang maitatag ang katotohanan ng mga
impormasyong nakalap (Fraenkel & Wallen, 2006).
Ginawa ito sa pamamagitan ng pangangalap ng datos
gamit ang pakikipanayam at aktuwal na pagmamasid.
Ginamit ang pagmamasid upang makita ang aktuwal
na nangyayari sa klase at kung paano ginamit ang
MTB-MLE sa pagpapaliwanag ng aralin. Ginamit
naman sa pakikipanayam ang harapang
pakikipagkomunikasyon sa mga kasangkot sa
isinagawang pag-aaral. Samantala, ang coding ay
ginamit sa pagsasaayos at pagsusuri ng mga nakalap
na datos at paglalagay ng mga tiyak na tema o
kahulugan (Hahn, 2008).
Populasyon at Lugar ng Pag-aaral
Pitong mga respondenteng guro na nagtuturo sa
LWES ang kasangkot sa pag-aaral, kasama ang mga
mag-aaral at ilang mga magulang. Sa mga gurong
respondente, kasama ang punungguro ng paaralan,
guro ng kindergarten, guro ng unang baitang, at iba
pang guro ng elementarya. Ang ilan sa mga gurong
respondente ay dumaan na sa serye ng mga
pagsasanay hinggil sa MTB-MLE. Isanama rin bilang
respondente ang ilang mga magulang upang makuha
ang kanilang mga reaksiyon hinggil sa pagpapatupad
ng naturang programa dahil ang kanilang mga anak
ang magtatamasa sa anumang maging resulta ng
programang ito. Ang LWES sa Buguias ay piniling ng
dibisyon ng DepED, Benguet na maging ‘pilot school’
ng pagpapatupad ng programang MTB-MLE sa
probinsiya.
Kasangkapan at Pamamaraan sa Pangangalap ng
Datos
Ang pinakakasangkapang ginamit sa pag-aaral na ito
ay ang video at tape recorder upang makuha ang mga
mga aktuwal na nangyayari sa klase at mairekord ang
mga datos sa panayam. Bumuo ang mga mananaliksik
ng mga gabay na katanungan sa isinagawang
pakikipanayam sa mga respondente.
Bago isinagawa ang pakikipanayam, nagbigay muna
ng sulat at nakipag-ugnayan ang mga mananaliksik sa
mga kinauukulan upang humingi ng permisong
isagawa ang pananaliksik sa naturang paaralan
gayundin upang hingin ang kanilang permiso sa
pagpayag na sumailalim sa gagawing pakikipanayam
at pagmamasid. Isinagawa ang pakikipanayam ayon sa
iskedyul na inilaan upang maging maluwag sa kanila
at nang makuha ng mga mananaliksik ang nararapat na
datos. Hinayaan ding gamitin sa panayam ang wikang
kanilang komportableng gamitin sa paraan ng
pagpapahayag upang mahalaw ang mga datos na
walang kaba at natural sa mga respondente.
Isinagawa ang pakikipanayam sa punongguro sa
tanggapan ng Division Office ng Benguet, sa Wangal
La Trinidad dahil nataong may pagpupulong ang mga
punongguro. Pagkatapos ng pakikitagpo sa
punongguro ay humingi ng permiso na magsasagawa
rin ng pakikipanayam at pagbisita sa nasabing
paaralan. Sa mismong paaralan isinagawa ang
pakikipanayam sa mga guro na gayundin ang
pagmamasid sa aktuwal na klase ng pagpapatupad ng
MTB-MLE.
Ang mga pagmamasid sa klase at pakikinayam ay
nairekord at dumaan sa proseso ng transkripsiyon.
Bagama’t may mga pangunahing katanungang
inihanda ang mga mananaliksik, nagsagawa pa rin sila
ng mga follow-up na mga katanungan upang makuha
ang sapat na datos sa mga respondente sa
pakikipanayam.
Ang mga isinagawang transkripsiyon ng nakuhang
datos ay dumaan sa masalimuot na proseso ng
pagsusuri sa pamamagitan ng coding. Gumawa ang
mga mananaliksik ng grid upang matulungan sila sa
puspusang pagsusuri ng datos at pagbibigay ng mga
kaukulang tema. Ang mga temang binuo ang
nagsilbing batayan sa pagbibigay ng mga kategorya.
Ang paulit-ulit na pagbasa sa naging resulta ng
transkripsiyon ay nakatulong sa mga mananaliksik
upang lalong makita ang mga mahahalagang
impormasyong maisasama sa pagtalakay. Pagkatapos
ng pagbibigay ng mga tema sa nakuhang datos,
dumaan ito sa proseso ng beripikasyon sa mga
kasangkot sa pag-aaral.
RESULTA AT DISKUSYON
Mga Karanasan at Hamon ng mga Guro
Mula sa nakalap na datos sa mga respondente,
natuklasan ng mga mananaliksik na may mga
makabuluhang karanasan at hamon o suliraning
kinakaharap ang mga kasangkot sa pagpapatupad ng
programang MTB-MLE. Nahati ang pagtalakay sa
mga paghahandang isinagawa bago ang pagpapatupad
ng programa at sa aktuwal na pagpapatupad nito.
Mga Paghahandang Isinagawa Bago ang
Pagsasagawa ng Programa. Sa pagpapatupad ng
isang bagong programa, kinakailangan ang mga
kaukulang mga paghahanda upang mapagtagumpayan
ang anumang plano o programang nais ipatupad. Sa
kaso ng pilot school sa probinsiya ng Benguet,
nabanggit ng mga respondente na may ilang
paghahandang isinagawa ang DepED. Ilan sa mga ito
ang pagdalo nila sa mga seminar tungkol sa usaping
MTB-MLE na nakapagbigay sa kanila ng mga
kaalaman kung paano isasagawa ang programa. Isang
pagkakataon para sa kanila ang mapasama sa naturang
pagsasanay kaya naging dahilan ito upang piliin ang
kanilang paaralan bilang unang lunsaran ng
programang MTB-MLE. Gaya ng nabanggit ng
punungguro na isa siya sa pinalad na makasama sa
pagsananay hinggil sa MTB-MLE.
“Napagasatan kami nga nakiseminar ti
seminar para ditoy nga program, adda
nagapu UP Diliman, maysa from Cagayan
and siak from Benguet… and idi last year
diyay and adda manen ti paseminar nga
inatendaran mi, para amin diyay ti MTB-
MLE” (Pinalad kaming naisama sa seminar
para sa programang ito, may galling sa UP
Diliman, isa mula sa Cagayan at ako mula
sa Benguet.. yan ay noong nakaraang taon
at may seminar muli kaming dinaluhan lahat
yun ay para sa MTB-MLE).
Bagaman positibo ang naging dulot ng pagsali sa mga
seminar, naging suliranin naman nila ang hindi
pagdalo ng lahat ng mga guro lalo na ang mismong
nagtuturo ng antas na ginagamitan ng MTB-MLE at
ang kakulangan ng mga gurong magtuturo. Upang
matulungan silang magkaroon ng kaalaman, bukod sa
mga pulong na isinagawa ng punongguro, siya mismo
ang nagtuturo sa mga mag-aaral. Ito ay inilahad sa
kanyang tugon sa panayam.
“…ket idi June (2010) pinagrugi dakami nga
dagusen..Nangrugi pimanen dagiti teachers
nga mangisusuro isunga kapilitan nga pati
siak ket tumultulong nga agsuro iti MTB-
MLE ta kurang ti teachers.” (Noong Hunyo
2010 ay agad kaming nagsimula, at
nagsimula na rin ang mga guro sa pagtuturo,
at pilit akong tumutulong sa pagtuturo ng
MTB-MLE dahil kulang ang mga guro)
Ayon sa isang gurong dumalo sa naturang pagsasanay,
marami siyang natutuhan at kahit na nagtuturo siya ng
ikalimang baitang, naging daan din ang pagsasanay na
kanyang dinaluhan upang lalong maunawaan ang
proseso ng pagsasagawa na kanyang ibinabahagi sa
kanyang mga kapwa guro. Aniya, lalo sanang
magiging makatotohanan ang aplikasyon ng kanyang
natutuhan sa pagsasanay kung siya mismo ang
nagtuturo sa kindergarten o di kaya’y sa unang
baitang.
Kasama sa paghahanda ng mga guro ang paggawa nila
ng action plan ng advocacy na nagbibigay tuon sa
paraan ng pagsasagawa at ang tungkuling gagampanan
ng mga miyembro ng komunidad tulad ng mga
opisyales, mga magulang at iba pa. Sa panig ng mga
guro, lalo na ng mga nakadalo sa seminar, nabanggit
nilang hindi naging matagumpay ang pagpapatupad ng
action plan sa kanilang paaralan dahil sa kakulangan
ng panahon. Ang ilang dahilan dito ay ang panahon at
ang agad na pagpapatupad ng programa na hindi pa
gaanong handa ang mga guro sa kanilang mga
estratehiya sa malawakang pagpapatupad ng kanilang
plano para sa naturang programa. Pagkatapos isagawa
ang action plan para sa advocacy noong Pebrero ay
bakasyon na ng mga guro at mag-aaral kaya medyo
nahirapan sila sa pakikipag-ugnayan sa mga
kinauukulan at kapwa guro. Bagama’t may ilang mga
pagsasanay na isinagawa sa kanilang paaralan, noong
Hunyo lamang nila puspusang isinagawa ang
pagsisimula ng pagpapatupad ng action plan.
Mahihinuha ito sa tugon ng mga guro nang tinanong
sila hinggil sa paghahanda: “Ket no enya jay inbaga ni
principal ket isu deyayen” (wala, kung ano lang ang
sinabi ng Prinsipal ay yun na). Nagbibigay ito ng
pahiwatig na ang mga guro ay umaasa na lamang sa
mga impormasyong ibinibigay ng punongguro at ng
ilang mga nakadalo sa pagsasanay hinggil sa
programa.
Ang paggawa ng kagamitang pampagtuturo ay
binigyang pansin din sa paghahandang isinagawa bago
ang pagpapatupad ng programa. Sa katunayan,
nakagawa na ng mga kagamitang pampagtuturo ang
isang guro bilang awtput sa dinaluhang pagsasanay.
Ang ilan sa ginawang kagamitang pampagtuturo ang
big book sa wikang Kankanaey na may pamagat na
‘Ay Laydem ay Amey ed Amlimay?’ (Gusto mo bang
Pumunta sa Amlimay), ‘Estoryan di Bulbul-o’
(Kuwento ng Isang Paruparo), at “Si Ama Ed Num-a’
(Si Ama sa Bukid). Naging matagumpay naman ang
pagsisikap ng mga gurong gumawa ng kagamitang
pampagtuturo upang magamit sa mga mag-aaral at
nasiyahan sila sa naging karanasan nila sa
paghahandang ito. Makikita ito sa sumusunod na
tugon ng ilang mga respondente:
“… sunga dagijay short stories ket nag
aramid kami ta awan met ti printed.” (kaya
sa mga maikling kuwento, gumawa kami
dahil wala namang nailimbag)
“Mayat ngem mejo narigat a ta awan ti
usar. Kaspangarigan koma no sound M ket
agaramid ka ti istorya nga adu ti sound M
na.. Si mama, si mama ay inmey ed num-a.”
(mabuti, pero medyo mahirap dahil walang
gamit, halimbawa sa tunog na M, gagawa
ka ng kuwento na maraming matatagpuan
na tunog na M…)
“Di panmayatan na met ketdi iman et din
comprehension. Magay probleman tan
naaawatan da.” (ang kagandahan nito ay
ang pag-unawa, walang problema dahil
naiintindihan nila)
Mapapansing naging makabuluhan ang karanasan ng
mga guro sa paggawa ng kagamitang pampagtuturo
bilang pantulong sa matagumpay na pagpapatupad ng
programa. Gaya ng nabanggit, ang mga gurong
dumalo ng seminar ang nagpasimuno ng paggawa ng
mga kagamitang ginamit ng guro ng kindergarten at
unang baitang.
Natuklasan pa ring kaakibat ng mga makabuluhang
karanasan ng mga gurong respondente ang mga
hamong kanilang kinaharap sa paggawa ng
kagamitang pampagtuturo. Isa sa pinakamabigat na
suliraning kanilang sinabi ay ang taglay nilang
kaalaman at kasanayan sa paggawa ng kagamitan.
Naging hamon din sa kanila ang kakulangan nila ng
oras sa paghahanda kaya ang mga bakanteng oras nila
ay inilalaan nila sa paggawa ng mga kagamitang
pampagtuturo. Sinang-ayunan ito ng naging tugon ng
mga respondente noong tinanong sila ng mga
mananaliksik sa naging hamon nila sa paggawa ng
kagamitang pampagtuturo:
“Mayat piman ngem adak ngarud kaya ay
man am amag si materials..tan di endawat
da metlang yan objective mo metlang yan
Filipino asi kan e am amagan si kankanaey
na.” (Maganda naman kaya lang hindi ko
kayang gumawa ng kagamitan.. dahil
layunin lamang ang ibinigay at naka-
Filipino pa kaya kailangang gumawa ng
kankanaey nito).
“Isunga isu adi di problema tan shat kan
manemnem a si am ammo da ay words.”
(Kaya maraming problema dahil kailangang
mag-isip ng mga salitang alam nila).
“ay wen a maam pati piman dagijay
materials ket isingsingit mi ti vacant time mi
and i-ov-overtime an mi.” (ay, oo ma’am,
isinisingit namin ang paggawa ng mga
kagamitang pampagtuturo sa mga
bakanteng oras namin at nag-oovertime pa
kami).
“Asi ngarud metlang adu-adu ay klase din
kankanaey. Natken kankanaey dad Buguias,
natken ed Amlimay, natken abe ed
Alibacong…” (At saka maraming klase ang
Kankanaey, iba ang Kankanaey ng Buguias,
iba sa Amlimay, iba naman sa Alibacong).
Maliban sa kasanayan, ang pagkakaroon ng dayalekto
ng Kankanaey ang isa sa hamon ng mga guro kung
paano sila makakagawa ng kagamitang tutugon sa
pagkakaibang ito ng wikang Kankanaey.
Sa kabuuan, ang kakulangan sa kasanayan at
kakayahan ang ilang naging hamon sa mga
paghahandang isinagawa ng mga gurong respondente
bago ang pagpapatupad ng programa ngunit dahil sa
pagiging malikhain ng mga guro, nagagawa nilang
kahit papaano ay tuklasin ang iba pang mga paraan
kung paano isasagawa ito sa mga mag-aaral. Naging
susi rin sa kanilang matagumpay na proseso ng
paghahanda ang masigasig na pamumuno ng kanilang
punongguro upang matulungan sila.

Aktuwal na Pagsasagawa ng Programa. Hindi
naging madali para sa punongguro at mga guro ang
pagsisimula ng programang ito lalo pa’t tulad ng
unang nabanggit, kulang sila sa puspusang
pagsasanay. Ayon sa mga respondente, ang tanging
sandata lamang nila ay ang kaalaman nila sa
bernakular na wikang gagamitin sa klase pati ang
kaalaman nila sa lingua franca na Ilokano at ang
wikang opisyal na English at Filipino upang
matulungan sila sa usaping ito. Ngunit, batid nilang
kahit na gamay nila ang wikang gagamitin sa
pagtuturo, kailangan pa rin ang kaalamang teknikal sa
pagsasagawa nito. Pinatunayan ito ng tugon ng isang
guro na, “narigat a, ta kanyami ket awan met ti
training mi?” (mahirap a, kasi wala kaming
pagsasanay).
Naging makabuluhan sa kanilang pagsasagawa ng
programa ang pagiging malikhain sa pagpapatupad ng
programa sa likod ng kasalatan ng kasanayan.
Mapapatunayan ito ng isa sa naging tugon ng
respondente na, “... ket no enyan a ti available nga
resources ket isu ti iremremedyuan mi. On the part of
the teacher a piman ket talaga nga ag adjust da.”
(kung ano lang ang ‘available’ na mga kagamitan,
yun ang reremedyuhan namin. Sa panig ng mga guro
ay talagang kailangan nila ang pag-aangkop).
Nagagawa ng mga gurong gumawa ng kaukulang
remedyo upang maisakatuparan ang programa.
Gayundin nagiging matapang silang subukin ang
anumang estratehiya sa pagpapatupad ng programa
gaya ng nabanggit ng isang respondente, “Tured
nakem lang, aramiden lang no enya ti naadal. Ket
successful met piman.” (Lakasan lamang ng loob,
gawin lamang kung anong natutuhan, naging
matagumpay naman).
Maraming natutuhan ang mga guro sa pagpapatupad
ng programa tulad ng paggamit ng kanilang kaalaman
sa unang wika at iba pang wikang kanilang nalalaman
upang lalong maging masigasig ang kanilang mga
mag-aaral sa pagkatuto. Naging malikhain din sila sa
pagtuklas ng iba’t ibang paraan sa pagtuturo ng wika
lalo pa’t wala namang katumbas ang Ingles sa
Kankanaey. Tulad ng nabanggit ng isang respondente,
“haan nga amin ket adda ti dialect tayo ket kasla
kurang pay, kaspangarigan kuma ti colors ket kasla
dagijay primary colors lang ti adda, maysa pay ya
terms ti English kaspagagiran jay encircle, enya
kankanaey triangle ken daduma pay” (hindi lahat ng
termino ay matatagpuan sa ating dayalekto dahil
parang kulang, tulad ng mga kulay iyon lamang mga
pangunahing kulay ang may katumbas sa Kankanaey,
isa pa ay ang mga termino sa Ingles tulad ng encircle,
anong kankanaey ng triangle at iba pa.)
Sa asignaturang matematika at agham, ginagamit ang
bernakular bilang wikang pantulong sa
pagpapaliwanag ng mga konsepto. Halimbawa sa
matematika ay sinasabing “one plus one is equal to
two”. Hindi na sinasabing “esa tapean si esa yan
dua”. Ito ay dahil naiintindihan naman ng mga bata
ang mga salitang ginagamit. Sinabi nilang ginagamit
nila ang bernakular na wika sa pagpapaliwanag sa
konsepto ng aralin sa mga mag-aaral upang malaman
nila ang proseso ng pagsasagawa ng ‘addition’. Ibig
sabihin, ang wikang bernakular ay pantulong lamang
upang lalong maintindihan ng mga mag-aaral ang
konseptong itinuturo. Makikita ito sa tugon mula sa
mga respondente:
“Ijay kinder ket hanakun a nga nag L1 iti
Math.. han kun inusar ti esa , dua, tolo…ijay
instructions a ket usaren mi ti L1 ngem no
sen et operations et English metlang tan a
ammo da met ay one plus one equals two..”
(Sa kinder, hindi na ako gumamit ng unang
wika sa Math, hindi ko ginamit ang esa,
dua, tolo.. sa panuto doon ko ginamit ang
unang wika ngunit sa mga ‘operations’ ay
English din dahil alam naman nila ang ‘one
plus one equals two.’
‘ken handa metlang nga ammon dagijay
nauneg nga kankanaey.. ammo da metten ti
one, two , three nga panagbilang…
narigrigat ketdin no ipausar ti sawas esa,
sawas dua, sawas tolo tan adi da metlang
maawatan.” (at hindi rin nila maintindihan
ang mga malalalim na kankanaey.. alam
naman na nila ang one, two, three sa
bilang… mas mahirap gamitin ang sawas
esa (labing-isa), sawas dua (labindalawa),
sawas tolo (labintatlo) dahil hindi rin nila
maintindihan),
Marami ring mga hamon ang kinaharap ng mga guro
sa pagpapatupad ng programa lalo pa’t nagsisimula pa
lamang ito. Isa ang kakulangan ng mga gurong
magtuturo kaya minsan ay pati punongguro ay
nagtuturo na rin. Sinang-ayunan ito ng kanyang
pahayag na, “nangrugi pimanen dagiti teachers nga
mangisusuro isunga kapilitan nga pati siak ket
tumultulong nga agsuro iti MTB-MLE ta kurang ti
teachers.” (nagsimula nang magturo ang mga guro
kaya pilit din akong tumutulong sa pagtuturo ng MTB-
MLE dahil kulang ang mga uro). Dahil pinili silang
pilot school, pinangambahan nila ang madalas na
pagbisita ng mga nakatataas na opisyal at mga ibang
mga organisasyong magiging interesado sa
isinasagawang programa. May ilang mananaliksik
tulad ng taga-UP ang pumunta at ilang beses din ang
mga tagapamanihala at mga superbisor ng DepED na
pumunta sa kanilang paaralan upang obserbahan ang
kanilang pagpapatupad ng programa. Ang paggawa
ng mga banghay-aralin batay sa mga konsepto at mga
kagamitang pampagtuturong inihanda ng mga guro
ang isa pa rin sa hamong kinakaharap ng mga guro.
Gaya ng sumunod na tugon ng isang respondente na
nahirapan siya sa paggawa ng kagamitan at banghay-
aralin dulot ng pagkakaiba-iba ng dayalekto ng
kankanaey.
“Aw ok lang ngem di challenge nga talaga
et den man amag si materials. Alaem lang
 concept asi kan iamagan si lesson plan. Asi
mansasabali din kankanaey tako.” (Oo,
okay lang ngunit ang talagang hamon ay
ang paggawa ng kagamitan, dahil kunin mo
lang ang konsepto bago mo gawan ng
banghay-aralin. Saka, magkakaiba kasi ang
dayalekto ng Kankanaey)
Isa pa ring naging mabigat na hamon sa mga
respondente ang pagtanggap ng mga magulang sa
bagong programa. Nabanggit ng mga gurong walang
puspusang diseminasyong naganap sa lahat ng mga
magulang kaya habang isinasagawa na ang programa,
may mga magulang na namumuna sa nasabing paraan
ng pagtuturo. Mapapatunayan ito sa pahayag ng ilang
respondente,
“Aye, sin damo adi et madi-madi da..
Manbubunget pay da din udom. Intoy iyat
na sa ay? Et intoy iyat da ngen ay
makaadal si Tagalog uno English mo di kali
met lang di maestra yan kankanaey?”(Ay,
noong una, talagang ayaw nila, nagagalit
pa ang iba at sinabing, “paano na iyan?,
Paano sila matututo ng Tagalog o Ingles
kung ang gagamiting salita ng guro ay
Kankanaey rin?)
“…han maawatan ti adu nga parents ta
haan da nga ammo. Dapat gamin piman ket
adda pay ti advocacy. Before nga nailaunch
koma gamin ket adda ti advocacy. Ta ditoy
metlang inted ti dep Ed ket isu ti first stage.
Ngem gapo ta June en ken kuna da nga
agrugi en, ura urada nga na i- implement
isunga adu ti questions ti parents.” (hindi
maintindihan ng karamihang mga magulang
dahil hindi nila alam. Dapat kasi may
advocacy muna bago ito nasimulan. Dahil
sa ito ang unang hakbang sa DepED
Benguet, ngunit dahil sinabi nilang Hunyo
ay magsimula na kaya ura-uradang
naiapatupad na dahilan kung bakit
maraming tanong ang mga magulang).
Sinang-ayunan ito ng punongguro na noong una ay
hindi matanggap ng mga magulang ang ideya ng
paggamit ng bernakular na wika kaya kailangang
ipaliwanag sa kanila.
“Idi damo a ket madi da met a. Ngem
nagpameetingak agtatalna da met sunga
kunak kanyada no adda pay lang han you
maawatan umay kayo kanyak ta e explain
ko.” (Noong una ayaw nila, ngunit noong
nagkaroon kami ng pulong hindi sila
nakaimik kaya sabi ko sa kanila na ‘kung
may mga bagay pa kayong hindi
maintindihan, punta kayo sa akin).
Isa pang naging hamon sa mga nagtuturo ay ang
kawalan ng pondo at suporta ng nakatataas.
Nabanggit ng ilang respondente na kulang ang
suportang ibinigay sa kanila dahil walang pondo na
nakaapekto sa pagsasailalim sa pagsasanay at sa
paggawa ng mga de-kalidad na mga kagamitang
pampagtuturo. Gaya ng makikita sa tugon, “…ngem
din problema yan din funding na ya support. Unina
iman din udom ay region a tan kanan da en
“maraming libro” asi pay lang lilima da ay napud
Bataan, samantalang datako ay mangkasapulan ay
talaga tan siat takun man-amag yan wat es esa di
papaeyen da.’ (ngunit ang problema ay ang pondo at
suporta, buti pa ang ibang rehiyon kasi sinabi nilang
maraming libro at lima ang dumalo mula sa Bataan,
samantalang kami na talagang nangangailangan
dahil kailangang gumawa ng kagamitan ay iisa lang
pinadalo). Hindi lamang suporta sa pagpapadalo sa
mga pagsasanay ang naging hamon kundi pati sa
proseso ng pagpapatupad dahil agad-agad itong
ipinatupad kaya hindi sinuportahan ng mga opisyales
ng barangay dahil hindi masyadong dumaan sa
puspusang diseminasyon. Sinang-ayunan ito ng
punongguro nang sinabing, “Istay isu piman ti plano
mi ken maam ngem idi kunada nga irugi yun a ket
kairugi kamin. Dapat talaga din advocacy tapno
waday support, mangrugi sin Barangay, si Mayor, si
District tapno ammo da ay supportaran.” (Balak sana
naming magkaroon ng advocacy ngunit noong sinabi
nilang simulan na namin ay agad na naming
sinimulan. Dapat may ‘advocacy’ rin talaga upang
may suporta, mula sa barangay, kay Mayor, at sa
Distrito upang alam nilang suportahan ang
programa).
Ipinapakita lamang ng resulta ang katotohanang ang
mga hamon ay dulot ng hindi puspusang paghahanda
sa paglulunsad ng programa, bagaman sa huli ay
tinutuklas nila ang mga paraan kung paano gawing
maging matagumpay ang programa.
Ilang Pagtataya at Ganting-tugon sa
Pagpapatupad ng Programa
Dahil unang taon pa lamang ng pagpapatupad ng
programa sa naturang pilot school, mahalagang suriin
ang ilang inisyal na pagtataya at reaksyion ng mga
tuwirang kasangkot dito. Ayon sa punongguro, sa
unang taon pa lamang ng kanilang pagsasagawa ng
programang ito ay nakikita na niya ang magandang
resulta nito sa kanilang mga mag-aaral. Ilan sa mga
ito ay ang pagiging interesado nila sa klase dahil
walang hadlang sa kanilang pag-unawa at
pagpapahayag. Narito ang ilang tugong
magpapatunay sa naturang resulta:
“Ay para kadagijay ubbing a ket makitak
nga very beneficial kanyada ta haan nga
baro para kanyada ta isu us usaren da. Ti
panagkitak ket awan ti barrier iti learning
da. Very interested da piman.. imagine
maam, idi in launch mi daytoy nga program,
between 8am to 10am ket break da kuma
piman ket awan piman ti rimrimuar, usually
ket agrecess da during those time ngem
haan piman ta interested da…” (Sa mga
bata, nakikita kong very beneficial sa kanila
kasi hindi bago sa kanila ang ginagamit
 nilang wika. Sa tingin ko, walang hadlang
sa kanilang pagkatuto. Very interested sila,
imagine, noong nasimulang maipatupad ang
programa, noong break time nilang 8:00AM
– 10:00AM, walang lumabas sa kanila,
recess dapat nila pero interesado silang
matuto).
“ay dagijay piman pupils a ket very
positive.. Hanen masapul ti picture picture
ta ammo dagijayen pupils. Familiar dan ijay
concept nga ibagbaga jay teacher..” (ay sa
mga bata ay napakapositibo. Hindi
kailangan ang mga larawan dahil alam na
nila. Pamilyar sila sa konseptong sinasabi
ng mga guro).
Bagama’t hindi muna sila makapagbigay ng
estadistikal na datos sa pagkakaiba ng perpormans ng
mga mag-aaral na gumamit ng bernakular kumpara sa
mga mag-aaral na hindi gumamit ng bernakular sa
kanilang una at ikalawang taon ng pag-aaral,
makapagbibigay na sila ng mga kongkretong
halimbawa ng magandang bunga ng programang ito.
Isa sa hayag na resulta ay ang paraan ng pagbasa ng
mga mag-aaral. Napansin ng punongguro na sinang-
ayunan naman ng mga guro na ang mga mag-aaral
gumamit ng bernakular ay deretso sa pagbasa ng mga
salita kung marunong nang magbasa, samantalang ang
mga ginamitan ng English at Filipino ay papantig
kung magbasa. Halimbawa, ang mga mag-aaral na
ginamitan ng bernakular ay babasahin ang pahayag na
“That is a ball” na deretsong “That is a ball”
samantalang ang mga hindi gumamit ng bernakular ay
babasahin nang papantig na “That is a ball”.
“Ket successful met piman… Ti mayat
piman nga na observe mi kadagitoy Kinder
nga nagstart ti L1 ket diretso da nga nga
agbasa.. D ba, dati ket dagitoy grade 1 no
agbasa da - that..is.. a.. ball!…” (Naging
matagumpay ito.. ang kagandahang napuna
namin sa mga kinder na nagsimulang turuan
ng unang wika ay diretso sila sa pagbasa.
Di ba dati sa mga Grade I kung magbasa
sila – that..is..a..ball!)
Idinagdag din ng isang respondenteng guro ng
kindergarten, na sinang-ayun naman ng gurong
nagtuturo ng unang baitang na ang kanilang mga mag-
aaral ngayon na gumagamit ng bernakular ay mas
aktibo sa pakikisangkot sa mga aralin kaysa sa mga
nauna nilang mga mag-aaral na hindi gumamit ng
bernakular. Sinang-ayunan ito ng resulta ng
pagmamasid sa aktuwal na pagkaklase kung saan
nakita ang kasiglahan ng mga mag-aaral at nasaksihan
din mismo ng mga mananaliksik na napakasigasig nila
sa pakikisangkot sa mga gawain pati sa pagsasalita o
pagpapahayag ng kanilang kaisipan at/o opinyon.
Kapansin-pansin din daw ang pagdami ng honor
pupils noong Marso nang nasimulang ipatupad na ang
programa ng MTB-MLE. Ang dating bilang ng mga
mag-aaral na nabibigyan ng parangal ay nadagdagdan.
Ayon sa guro, malaki ang papel na ginampanan sa
pagkatuto at pag-unawa ng mga leksiyon ng paggamit
ng unang wika ng mga mag-aaral dahil mas
naintindihan nila ang konseptong itinuturo ng kanilang
mga guro na nagbubunga rin ng kanilang kapaki-
pakinabang na pag-unawa ng aralin. Isa pa ring
nakitang naging positibong resulta ng programang ito
ay ang pagbaba ng bilang ng mga humihinto ng pag-
aaral. Binanggit ng isang respondenteng guro na sa
mga nakaraang taon ay humigit-kumulang 20-30
bahagdan ng kabuuang bilang ng mga nagpatala ang
hindi nakatatapos ng kinder at unang baitang. Sa
kasalukuyan ay kapansin-pansing bumaba sa 10-15
bahagdan na lamang ang huminto sa kalagitnaan ng
taong aralan.
Iniuugnay nila ito sa katotohanang hindi sila natatakot
magpahayag ng kanilang sariling ideya dahil gamit ng
guro ang wikang kanilang naiintindiha gayunding mas
madali para sa kanila ang pakikipag-ugnayan sa loob
ng klase. Isang dahilan ng paghinto at pagkawala ng
interes ng mga mag-aaral sa pagkaklase ay ang
katotohanang hindi nila naiintindihan ang wikang
ginagamit ng mga guro sa loob ng silid dahil hindi pa
nila ito pinag-aaralan. Sinang-ayunan din ito ng mga
mag-aaral noong tinanong sila kung aling wika ang
mas gusto nilang gamitin sa pagpapaliwanag at
pagpapahahayag, walang pag-aatubiling ang isinagot
nila ay ang Kankanaey.
KONGKLUSYON
Batay sa mga palalahad ng karanasan ng mga guro sa
unang taon ng pagsasagawa ng programang ito ay
hindi malayong makakamit din ang tagumpay na
nakikita sa pananaliksik ng ibang mga paaralang
gumagamit ng programang ito. Hindi man dumaan
puspusang mga pagsasanay ang mga gurong
kinasangkapan sa programang ito, matagumpay naman
nilang nagawa ang kanilang tungkulin dahil sa patuloy
na pagtuklas ng mga paraan sa pagsasagawa nito.
Dagdag pa rito ang hindi matatawarang sigasig at
partisipasyon ng punongguro sa pagsasagawa ng
programa at sa suporta ng mga gurong dumalo sa
seminar na hindi nagkait ng kaalaman at kasanayang
kanilang natanggap. Bagamat marami nang
pananaliksik ang nagpapatunay sa kagalingan ng
programang ito, hindi pa rin maiiwasang may mga
hamong susuungin sa pagsasagawa ng programa
kasam rito ang internal at eksternal na salik.
Positibo ang pangkalahatang pagtatataya ng mga guro
sa kanilang unang taon ng pagsasagawa nito kaya’t
inaasahang ang magandang resultang ito ang hihikayat
sa iba pa na hindi pa gaanong sumasang-ayon sa
pagsasagawa ng programang ito.
REKOMENDASYON
Batay sa naging resulta ng pananaliksik na ito, ang
mga sumusunod ay iminumungkahi ng mga
mananaliksik upang matagumpay na maisagawa ang
pagpapalaganap ng MTB-MLE sa lalawigan:

1. Lahat ng mga punongguro at mga guro ng kinder at
unang baitang ng buong Benguet Division ay
kailangang dumaan sa puspusang pagsasanay ukol sa
pagsasagawa ng MTB-MLE upang magkaroon sila ng
pagpapahalaga tungkol sa programang ito.
2. Ang ibang mga guro ng elementarya kung hindi
man makadalo sa mga pagsasanay ay mabigyan ng
sapat na kaalaman tungkol sa programang ito ng
DepEd sa pamamagitan ng pagbabasa ukol sa mga
naging resulta ng MTB-MLE upang magkaroon
ibayong pagpapahalaga sa programa at isagawa ang
“advocacy” – info-drive upang walang maiiwan at
lahat ay makikipatulungan sa pagsasagawa ng
programang ito. Isangkot ang lokal na pamahalaan
upang maging katuwang sa pagsasagawa ng programa.
3. Gagawa ang mga manunulat ng bawat pangkat-
etniko na gumagamit ng parehong bernakular na wika
ng mga kagamitang pampagtuturo.
4. Siguraduhin ng DepED na lahat ng Superintendente
ay susuporta at susubaybay sa pagsasagawa ng
nasabing programa.
5. Maglaan ang pamahalaan ng sapat na pondo sa
pagsasagawa ng programang ito.
PAGKILALA
Pinasasalamatan ng mga mananaliksik ang pamunuan
ng Lengaoan-Waking Elementary School sa
pakikipagtulungan upang matagumpay na maisagawa
ang pag-aaral na ito. Sa lahat ng mga guro, mag-aaral
at mga magulang na nakapanayam na naging tapat sa
pagbibigay ng kanilang reaksyon ukol sa programang
ipinatutupad. Pinasasalamatan din ang Gradwadong
Programa ng School of Teacher Education ng Saint
Louis University, Baguio City sa pagkakataon at
suportang ibinigay upang isagawa ang munting pag-
aaral na ito.
TALASANGGUNIAN
Department of Education (2009), DepED No. 74 s.
2009. “Institutionalizing Mother Tongue-Based
Multingual Education (MLE). Department of
Education. Republic of the Philippines.
Fraenkel, J. & Wallen, N. (2006). How to design and
evaluate research in education (6th
Ed.) New York: Mac Graw Hill Co.
Hahn (2008). Coding qualitative data. Retrieved
January 7, 2012 from
http://qrtips.com/coding.htm
Nolasco, R. (2012). The Challenge of Mother
Tongue-Based Multilingual Education in the
Philippines. Paper presented at Saint Louis
University, Baguio City.
Scott, K. et al. (2009). Relation of Native-Language
Reading and Spelling Abilities to Attitudes Toward
Learning a Second Language. Heldref Publications.
54(1): 30-40. Retrieved from ERIC database
UNESCO (2003). Mother-Tongue Based Multilingual
Education a Franework. Retrieved July 29, 2011 from
http://unesco.org/education/educprog/sne
Walter, S & Dekker, D. (2008). The Lubuagan
Mother Tongue Education Experiment: A Report of
Comparative Test Result. Summer Institute of
Linguistics: Philippines.