Kabanata 8:

Mga Alaala
(Ang Buod ng “Noli Me Tangere”)
Ang Kalesang sinasakyan ni Ibarra ay masayang bumabagtas sa isang masayang pook sa
Maynila. Ang kagandahan ng sinag ng araw ay nakakapagpapawi sa kanyang kahapisang
nadarama. Sa pagmamasid niya sa kapaligiran, biglang bumangon sa kanyang nahihimlay na
diwa ang isang alaala.

Kabilang dito ang mga kalesa at karumatang hindi tumitigil sa pagbibiyahe, mga taong may ibat-
ibang uri ng kasuotan na katulad ng mga Europeo, Intsik, Pilipino, mga babaing naglalako ng
mga bungang-kahoy, mga lalaking hubad na nagpapasan, mga ponda at restauran at pati ang
mga karitong hila ng mga makupad na kalabaw. Pati ang bilanggong patay sa ilalim ng kariton
at malapit sa dalawang bilanggo rin ay kanyang naalala.

Sa patuloy na pagsusuyod ng kanyang tingin, napansin niya na walang ipinagbago ang punong
Talisay sa San Gabriel. Ang Escolta naman sa tingin din niya ay lalong pumangit. Nakita din
niya ang mga magagandang karwahe na ang mga sakay ay mga kawaning inaantok pa sa
kanilang mga pagpasok sa mga tanggapan at pagawaan, mga Tsino at paring walang kibo. Sa
mga paring nakasakay sa mga karwahe, namataan niya si Pari Damaso na nakakunot-noo. Si
Kapitan Tinong nuon na kasama ang asawa at dalawang anak na babae at nakasakay sa ibang
karwahe ay binati si Ibarra.

Napadaan din siya sa Arroceros (ngayon ay C.M. Recto) sa bahaging kinalalagyan ng pagawaan
ng tabako. Naalala niya na minsan na siyang nahilo dahil sa masamang amoy ng tabako.
Nang madaan siya sa Hardin Butaniko saglit na napawi ang kanyang mga magagandang
gunita. Pumasok sa kanyang isip na ang hardin sa Europa ay nakakaakit at nakapag-aanyaya sa
mga ito upang iyon ay malasin. Itinuon niya ang tingin sa malayo at makita niya ang matandang
Maynila na naliligid ng makakapal at nilumot na mga pader.

Ang pagkakapatingin niya sa Bagumbayan

ay nagpabangon sa bilin ng kanyang
naging gurong pari bago siya tumulak sa
ibang bansa. Ang bilin ng Pari ay (1) Ang
 karunungan ay para sa tao, ngunit ito ay
natatamo lamang ng mga may puso
lamang. (2) Kailangang pagyamanin ang
karunungan upang maisalin ito sa mga
susunod na salin-lahi at (3) Ang mga
dayuhan ay nagpunta sa Pilipinas upang
humanap ng ginto. Kung kaya’t nararapat
lamang na puntahan ang lugar ng mga
dayuhan upang kunin naman ni Ibarra ang
ginto nila (mga dayuhan). Kabanata 9:
Mga Suliranin Tungkol sa Bayan
(Ang Buod ng “Noli Me Tangere”)
May isang karwaheng nakatigil sa tapat ng bahay ni Kapitan Tiyago. Ang nakasakay sa loob nito
ay si Tiya Isabel at hinihintay na lamang na sumakay si Maria. Tiyempong dumating si Pari
Damaso at tinanong ang mag-ale. Sinabi nilang kukunin ni Maria ang mga kagamitan nito sa
Beaterio. Ang ganito ay hindi minabuti ng pari, bubulong-bulong na nagtuloy siya sa bahay ni
Tiyago. Ang pagbulung-bulong ng pari ay inaakala ni Isabel na mayroon itong minimemoryang
sermon.

Nahalata kaagad ni Kapitan Tiyago ang pagbabagong anyo ng Pari nang hindi nito iabot ang
kamay nang magtangka siyang magmano rito. Sinabi ng pari na kailangang mag-usap silang
sarilinan ni Kapitan Tiyago. Pumasok sila sa isang silid at isinarang mabuti ang pinto.

Sa kabilang dako, pagkaraang makapagmisa si Pari Sibyla, kaagad na nagtuloy siya sa kumbento
ng mga Dominiko sa Puerta de Isabel II. Dumiretso siya sa isang silid at tumambad sa kanyang
paningin ang anyo ng isang matandang paring may sakit. Siniglahan siya ng matinding pagkaawa
rito. Ikinuwento ni Pari Sibyla sa paring may-sakit ang tungkol sa naganap na pagkakaalitan nina
Pari Damaso at ni Ibarra. Ipinaliwanag ni Pari Sibyla na si Ibarra ay taong mabait at mabuting
tao. Ang dalawang pari ay nagpalitan ng mga kuru-kuro tungkol sa mayamang binata, kay Maria
Clara at kay Kapitan Tiyago. Sa kanilang pagsusuri, ang mga ito ay lubhang napakalaki ng
maitutulong sa ikasusulong ng kanilang korporasyon at kapatiran ng panahong iyon.

Sa paniniwala ng may sakit na pari, dahan-dahan ng nawawala ang kanilang mga kayamanan lalo
na sa Europa dahil sa pagtaas ng buwis na nagiging dahilan ng pagkawala ng kanilang mga ari-
arian. Hindi na nararapat, anya, ang pagtataas ng buwis sa kanilang mga lupain sapagkat ang
Pilipino ay natututo ng mamili ng lupa sa iba’t ibang lugar at lumilitaw na kasimbuti rin ng sa
kanila o higit pa.

Bago umalis si Pari Sibyla, naibalita rin niya na ang Tinyente ay hindi rin nagsumbong sa
Kapitan-Heneral at diumano, ito ay nakikiisa pa kay Pari Damaso. Pero, nalaman din ng kapitan
ang buong pangyayari. Ito ay naibalita ni Laruja sa isang pahayagan. Si Pari Damaso ay napalipat
pa sa higit na mabuting bayan.

Sa kabilang banda naman, natapos na rin ang masinsinang pag-uusap nina Kapitan Tiyago at Pari
Damaso. Sinisi ni Pari Damaso si Kapitan Tiyago dahil sa hindi nito pagtatapat. Binalaan pa niya
ang kapitan na kailanman ay huwag itong magsinungaling sa kanya sapagkat siya ang inaama ni
Maria Clara. Pag-alis ng Pari, kaagad na pinatay niya ang mga ipinatulos na dalawang kandila kay
Maria na patungkol para sa maluwalhating paglalakbay ni Ibarra patungong San Diego.

be (is, am,are) was, were been

beat beat beaten

become became become

begin began begun

bend bent bent

bet bet bet

bid bid bid

bite bit bitten

blow blew blown

break broke broken

bring brought brought

build built built

burn burned/burnt burned/burnt

buy bought bought

catch caught caught

choose chose chosen

come came come

cost cost cost

cut cut cut

dig dug dug

dive dove dived

do did done

draw drew drawn

dream dreamed/dreamt dreamed/dreamt

drive drove driven

drink drank drunk

eat ate eaten

fall fell fallen

feel felt felt

fight fought fought

find found found

 fly flew flown

forget forgot forgotten

forgive forgave forgiven

freeze froze frozen

get got gotten

give gave given

go went gone

grow grew grown

hang hung hung

have had had

hear heard heard

hide hid hidden

hit hit hit

hold held held

hurt hurt hurt

keep kept kept

know knew known

lay laid laid

lead led led

leave left left

lend lent lent

 let let let

lie lay lain

lose lost lost

make made made

mean meant meant

meet met met

pay paid paid

put put put

read read read

ride rode ridden

ring rang rung

rise rose risen

run ran run

say said said

see saw seen

sell sold sold

send sent sent

show showed shown

shut shut shut

sing sang sung

sit sat sat

 sleep slept slept

speak spoke spoken

spend spent spent

stand stood stood

swim swam swum

take took taken

teach taught taught

tear tore torn

tell told told

think thought thought

throw threw thrown

understand understood understood

wake woke woken

wear wore worn

win won won

write wrote written

If you have any questions about English, we are here to help! Contact us and we will
answer your questions about English or Accent Reduction. #TurnYourLanguageOn