NOLI ME

TANGERE
HUWAG MO AKONG SALINGIN

9-RIZAL SCRIPT
1
Direktor at Gumawa ng Skrip: Angel Albarico
Gian Karlo Aguiran

MGA T AU H A N
Crisosotomo Ibarra – Jhon Kenneth Cayabyab
Maria Clara– Althea Jane Dela Pena
Donya Pia– Meris Galola
Tiya Isabel– Richshylle Nilo
Iday– Aliah Jane Bruzo
Sinang– Marielle Padua
Victoria– Janice Carmela Nicandro
Andeng- Genevieve Daylag
Linares– Jay Louel Albano
Basilio– John Albert Baldos
Crispin– Kim Akira Ballon
Sisa– Princess Nicole Sartin
Padre Damaso- Davy De Lugar
Padre Sibyla- Evan Carlo Tabornal
Padre Salvi–Jerico Catuiza
Kapitan Tiyago– Charl Angelo Pena
Pilosopo Tasyo– Floyd Dall Roa
Donya Victorina– Mirra Jean Domasian
Don Tiburcio– Oliver Sainz Jr
Nol Juan – John Eion Mirabete
Alperes– Jemil Christian Jolindon
Donya Consolacion– Lhei Angela Caneta
Elias– Earl John Naranja
Tenyente Guevarra– Daniel Miguel Santos
Ginoong Laruja- Adrian Linsao

2
 SCENE 1, ACT 1
Padre Damaso: Sa loob ng
dalawampung taon kong
panunungkulan sa San Diego kilala ko
na ang halos anim na libong taong
naninirahan doon at alam ko na ang
lahat ng kanilang mga sikreto sa
pamamaraan ng kanilang
pangungumpisal. Ngunit noong
napalitan ako bilang kura, ilang
hermano at tersoro lamang ang
naghatid sa akin!!!
Binatang may Mapulang buhok: May
kinalaman po ba ang inyong sinasabi
sa pag-aangkat ng tabako?
Padre Damaso: Ang repormang
ginagawa ng ministro ay hindi tama.
Binatang may Mapulang buhok: Ahh!
Tunay po ba ang mga balita na ang
sanhi ng mabagal na pag-unlad ng
bayan ay ang mga Indio o ito lamang
ang panakip ng mga namamahala sa
pamahalaan?
Padre Damaso: Iyan ang totoo! Kahit
tanungin ninyo si Ginoong Laruja kung
may higit pa sa kamang-mangan ng
mga Indio.
Binatang may Mapulang buhok: Ginoo,
alalahanin nating tayo'y nasa bahay ng
isang Indio.
Padre Damaso:Si Kapitan Tiago ay hindi
kabilang sa mga itinuring na Indio. Mag-
iiba angiyong palagay kung makatikim
kayo ng tinola'y-
Binatang may Mapulang buhok:Ang
tinola po ba'y parang prutas na lotona
maaaring maging sanhi ng
pagigingmakalimutin ng tao?
Padre Damaso:Anong loterya? Ang
3
tinola'y ginisang manok at upo. Kailan
po ba kaya dumating rito?"
Binatang may Mapulang buhok:Aapat
na araw pa lamang po at sarili kong
gastos ang pagpunta dito.
Padre Damaso:Naparito ka para sa
walang kwentang layunin.
Padre Sibyla:Hindi po ba kayo
nasisiyahan sadalawangpung taon
niyong paninirahan sa San Diego?
Padre Damaso: Hindi!
Padre Sibyla:Paano nangyari iyon? Ako
na iilang buwang tumira ng Camiling ay
labis na nalungkot sa aking pag-alis
doon. Ngunit iniisip ko na lamang na sa
paglipat saakin ng aking pinuno sa
ibang lugar ay para sa aking kabutihan.
Padre Damaso:(napasuntok sa mesa)
Kung walang kalayaan ang mga kura
ay mapangananyaya ang bayan! OO!
Iyan ang sanhi ng kapahamakan. Ang
mga ereheng kaaway ng Diyos ay
pinapanigan ng pamahalaan.
Tinyente Guevarra: Ano pong ibig
ninyong sabihin?
Padre Damaso:Sinasabi kong malinaw
ang ibig kong sabihin. Na kapag
nagpahukay ang isang kura ng
bangkay ng erehe sa libingan
paraipatapon, hindi siya dapat
pakialaman oparusahan maging ang
hari."
Tinyente Guevarra:Padre, ang Heneral
ay Vice Real Patrono!
Padre Damaso:Anong Vice Real? Anong
Patrono? Kung nangyari ito noon,
kinalad-kad na siya sahagdanan gaya
ng kay Gobernador Bustamante,na
walang turing sapagkat iyun ang
kapanahunan ng tunay na
pananampalataya. paglilipat tulad nito.
Tinyente Guevarra: Kung hindi ninyo Ginoong Laruja:Ano ang masasabi ninyo
babawiin ang iyong mga salita ay bukas sa may-ari ng bahay.
palang, makakarating kaagad ito sa Binatang may Mapulang buhok:
heneral! "Hindi pa ako napapakilala sa kaniya, ".
Padre Damaso:Aba'y umalis na kayo Padre Damaso:Hindi na kailangang
ngayon din kahit gamitin niyo pa ang magpakilala dito dahil si Santiago ay
aking sasakyan! mabuting tao.
Padre Sibyla: Mga ginoo! Huwag niyo
nang pagtalunan ang mga bagay na SCENE 1, ACT 2
walang dahilan. Iba ang sinasabi ni
Pasok: Kapitan Tiago at Ibarra
Padre Damaso bilang pari sa kaniyang
Kapitan Tiago:(humalik sa kamay nina
sinasabi bilang tao. Ito’y dala lamang
Padre Sibyla atPadre Damaso)Siya nga
ng init ng ulo bunga ng pagtatalo.
pala si Don Crisostomo Ibarra,ang anak
Tinyente Guevarra:Kayo na ang
ng namatay kong kaibigan.Kakarating
bahalang magsuri Padre Sibyla. Totoong
lang niya mula sa Europa.
wala si Padre Damaso sa San Diego
Padre Sibyla:(tinanggal ang salamin at
noong mangyaring payagan ng
tiningnan siIbarra)
kaniyang coadjutor namapalibing sa
Crosostomo Ibarra:Ikinigagalak kong
libingan ang isang marangal na lalaki.
makilala ang kura ng aming bayan, ang
Maaaring totoong siya'y hindi
matalik na kaibigan ng aking ama.
nangumpisal, ngunit ang pagbintangan
(makikipagkamay sana si Ibarra kaso di
na siya'y nagpakamatay ay walang
pinansin ni Padre Damaso)
katotohanan.At hindi batayan upang
Crosostomo Ibarra: Ipagpatawad
ipahukay ang kaniyang bangkay at
niyo po ang pagkakamali ko.
ipatapon sa ilog. Maypananalig ang
PadreDamaso:Hindi ka nagkakamali
taong ito at may bugtong naanak na
binata, ngunit hindiako kailanman
pinag-aaral sa Europa kaya't hindi lubos
naging matalik na kaibiganng iyong
na mapapaniwalaan ang bintang na
ama."
pagpapakamatay. Nakaabot ito sa
Tinyente Guevarra:(nilapitan si Ibarra)
kaalaman din ng kapitan Heneral at sa
Tunay nga ba kayong anak ni Don
lalo't madali'y ipinalipat si Padre
Rafael Ibarra?
Damaso sa mas maunlad na
Crisostomo Ibarra:(Yumuko kay Tiyente
bayan"(umalis)
Guevarra)
Padre Sibyla:Dinaramdam kong
Tinyente Guevarra:Maligayang
maungkat ang isang maselang bagay
pagbabalik, Ginoo. Sana'y higit kayong
ngunit mas nakabuti ang iyong
mapalad kaysa sa inyong ama.Nakilala
pagkakalipat."
ko ang iyong ama at masasabi kong
Padre Damaso:Anong nakabuti? May
napakabuti niyang tao. Maraming
mga bagay na nawaglit at nawala sa
4
nangangailangang tao na ang
natulungan niya.
Crisostomo Ibarra:Marami pong salamat
sa mga papuri niyo sa aking ama.
Tinyente Guevarra:(tumalikod kay Ibarra)
Kapitan Tinong:(lumapit kay
Ibarra)Ginoong Ibarra, nais kong
ipakilala ang sarili ko sa inyo. Ako si
Kapitan tinong, taga-tondo, kaibigan ni
Kapitan Tiago at ng inyong ama. Kung
inyong mamarapatin ay nais ko kayong
imbitahin sa pananghalian bukas.
(lumayo)
Crisostomo Ibarra: (lumapit sa grupo ng
mga kababaihan)Ipahintulot ninyong
labagin ko ang nakasanayan ng ating
bayan. Pitong taon ako nawal at
talagang sa aking pagbabalik ay hindi
ko matitiis ang magagandang hiyas ng
aking bayan.
Crisostomo Ibarra:(lumapit sa grupo ng
mga kalalakihan) Ikinagagalak ko
kayong makilala, ginoo. Maraming
salamat at ipagpatawad niyong hindi
ko magawang tunguhin ang inyong
imbitasyon sapagkat uuwi ako sa San
Diego bukas.
Kapitan Tinong: Siguro naman po ay
hindi niyo ako bibiguin sa ibang
pagkakataon.
Utusan 1: (lumapit kina Don Ibarra at
kapitan Tinong)Nakahanda na po ang
kainan.
SCENE 2, ACT 1
(Nag-uunahan ang mga tao
papuntang hapag-kainan. Nag-
aagawan sina Padre Damaso at Padre
Sibyla sa iisang upuan)
5
PadreSibyla: Kayo na po ang umupo
Padre Damaso sapagkat kayo ay
nakatatanda at mataas ang
katungkulan at kapangyarihan.
Padre Damaso: Hindi naman po
katandaan, mas nararapat po kayo
dahil kayo ang kura ng bayang ito.
Padre Sibyla: Sumusunod lamang po
ako kung inyong pinag-uuutos.(umupo
sa upuan)
PadreDamaso: Hindi ko pinag uutos!
(Hindi pinansin ni Padre Sibyla si Padre
Damaso)
PadreDamaso: (naghanap ng
mauupuan)
KapitanTiago: (pumasok)
CrisostomoIbarra: Kapitan Tiago!
Saluhan ninyo kami!
Kapitan Tiago:Huwag ninyo akong
alalahanin, ang pagsasalong ito'y
pagpapasalamat sa birhen sa inyong
pagdalo. (Inihain na ng utusan ang
tinolang manok, pinagpasapasahan ng
mga tao ito hanggang sa makarating
ang tinolang manok kay Padre Damaso
ay matigas na pakpak at leeg na
lamang ang natitira)
Ginoong Laruja:Ibarra! Illang taon ka na
ngang nawala rito sa Pilipinas?
Crisostomo Ibarra: Halos pitong taon po.
Ginoong Laruja:Kung gayon ay
nalimutan mo na ang Pilipinas.
Crisostomo Ibarra: Hindi po, ako marahil
ay malilimutan ng aking bayan,
samantalang lagi ko namang naaalala
ang aking lupang sinilangan.
Binatang may Mapulang buhok:Ano po
ang ibig ninyong sabihin?
Crisostomo Ibarra: Isang taon rin akong
hindi nakabalita sa Pilipinas. Ni hindi ko
nabalitaan ang pagkamatay ng aking
ama.
Ginoong Laruja:Uhmm maiba tayo,
anong bansa ang nakita mo at
naibigan?
Crisostomo Ibarra: Kapuri-puri ang mga
bansang aking napuntahan kung hindi
isaalang-alang ang pagmamahal sa
bayan. Ang kaginhawaan at kahirapan
ng isang bayan ay kaugnay ang
'kanilang kalayaan at kagipitan.
Padre Damaso: (natawa) Iyan lamang
ang natutunan mo?Kahit batang paslit
ay alam yang sinasabi mo!
Crisostomo Ibarra:Ipagpaumanhin
ninyong lahat na ako'y musmos parin
kagaya ng dati madalas silang magsalo
ng aking ama sa aming maralitang
hapag. (tumungga ng alak) Ako'y aalis
na po. Para sa Pilipinas .... at Espanya
(umalis)
Padre Damaso:Kung ako ang
masusunod, dapat lang na ipagbawal
ng pamahalaan ang pagpapadala ng
isang Indio sa Europa dahil sa
masamang epekto nito, mga
mapagpataas!.
SCENE 3, ACT 1
(nagrorosaryo sila Tiya Sabel, Maria
Clara at iba mga matandang relihiyosa)
Maria Clara: Tiya, uwi na tayo at tapos
na ang misa
Tiya Sabel: Maghunus dili ka Maria,
ayaw mo ba sumama sa kanila na mag
rosaryo?
Maria Clara: Magpagpatawad ang
Diyos ‘pagkat Siya ang nakakabatid ng
puso ng isang dalaga, Tiya Sabel.
6
Tiya Sabel: May magagawa pa ba ako?
Tara na’t umuwi.
Kapitan Tiyago: (pagkakita sa
dalawa)’Tila namumutla ka Maria? Sa
aking palagay ay magbakasyon ka
muna sa San Diego tutal ay papalapit
na ang pista. (may busina at biglang
tatawa ang magpinsan dahil bigla
biglang magtatago si Maria) Ikaw pala
Ibarra!
Tiya Sabel: Hala, mag ayos ka habang
nag-uusap sila tungkol sa inyon- Sige na
madali ka.
(nagkita sila Maria at Crisostomo Ibarra)
SCENE 3, ACT 2
Maria Clara: Lagi mo ba akong
naaalala? O sadyang naging
makakalimutin ka na dahil sa mga
magagandang dilag na nakilala mo sa
iyong paglalakbay?
Crisostomo Ibarra: Pano kita malilimutan
gayong ang tinig mo ay naririnig ko
maging sa gubat ng Alemanya?
Inuusala ko lagi ang iyong pangalan
kahit saang dako ako mapadpad.
Maria Clara: (nakilig)
Crisostomo Ibarra: Ilang parusa na ang
tinanggap ko mula sa aking kompesor
na nagsabing kalimutan na kita ngunit
hindi ko parin magawa. Naka- limot ako
sa aking tungkulin, kailangan ko na
palang bumalik sa San Diego dahil
ngayon ang araw ng pag-alis ko.
(kinuha)Ito ang dahon ng sambong na
alaala mo sa akin
Maria Clara: Ito naman ang aking liham
kung saan dati ay puro kasinungalingan
ang iyong sinasabi sa akin. Babasahin ko
sana to ngunit mas maganda kung ikaw
mismo ang magbabasa.
Crisostomo Ibarra: Nakalimutan ko ang
aking mga tungkulin, tunay na
nakakabihag ang iyong ganda.
Mauuna na ako ngunit hindi ito ang huli
nating pagkikita. (iaabot ang dahon ng
sambong at saka umalis)
Maria Clara: Mambobola (kinikilig)
ngunit aamin ako na pinabilis niya ang
pintig nitong aking puso.
SCENE 4, ACT1
(Naghuhukay ang dalawang
sepulturero)
Sepulturero 1: Kakalibing pa lang nitong
hinuhukay natin.
Sepulturero 2: Kaya naman ang baho
ng amoy. Parang masusuka ako sa
sobrang baho. Hindi ko na, ito
matagagalan.
Sepulturero 1:Para kang taga-Tribunal sa
sobrang selan. Noon nga may bangkay
sa aking ipinahuhukay at dalawampung
taon palang itong nalilibing. Ang lakas
ng ulan noon at namatay ang dala
kong ilawan.
Sepulturero 2: Nakakakilabot naman
ang sinasabi mo. (linapitan ni Don
Crisostomo Ibarra at ng kaniyang utusan
ang mga Sepulturero at nagtanong)
Crisostomo Ibarra:Magandang umaga
po, itatanong ko sana kung alam niyo
po ba kung saan nakalibing,ang aking
ama na si Don Rafael Ibarra?Sinabi sa
aakin ng aking utusan na mayroon daw
itong krus na palatandaan ngunit hindi
7
namin ito makita.
Sepulturero 1:Malaking krus po ang
inyong palatandaan?
Sepulturero 2: Isang krus na may inukit
na dibuho at taling yantok"
Utusan 2: Opo! 'yun nga po.
Sepulturero 1: Ang krus ay sinunog ko na.
CrisostomoIbarra at Utusan2: Sinunog?!
Sepulturero1: Yun po ay ipinag-utos ng
kurang malaki.
Crisostomo Ibarra:Nasaan ang puntod
ng aking ama? Alam kong alam niyo
naman kung saan iyon kahit wala na
itong palatandaan."
Sepulturero 2: Pero wala na rin po ang
bangkay.
Utusan 2:Ano!? Wala pa ngang isang
taong inililibing ang bangkay na
hinahanap namin, bakit ninyo huhukayin?
Sepulturero 2:Iyon po ay ipinag-utos ng
kurang malaki at nais niyang ilipat ito sa
libingan ng mga Intsik.
Crisostomo Ibarra:Anong ginawa mo sa
bangkay ng aking ama? (nagalit)
Sepulturero 2:Wag na po kayong mag-
alala, hindi konaman po inilibing sa
libingan ng mga intsik ang bangkay ng
iyong ama.
Crisostomo Ibarra: Pwes Asan na ito?
Sepulturero 2: Itinapon ko po ito sa ilog.
(Sa sobrang galit ni Don Crisostomo
Ibarra ay hinawakan niya ang
Sepulturero 2 sa balikat ngunit inawat ito
ni Utusan 2. Umalis na sina Don
Crisostomo IIbarra at ang kaniyang
utusan)
 SCENE 4, ACT 2
Crisostomo Ibarra: Anong ginawa ninyo
sa bangkay ng aking ama? (hinawakan
sa balikat si Padre Salvi)
Padre Salvi: Baka nagkakamali po kayo!
Wala akong kinalaman sa sinasabi niyo.
Crisostomo Ibarra: Magsabi ka ng totoo.
Padre Salvi:Baka ang tinutukoy mo ay
ang kurang pinalitan ko na si Padre
Damaso.
Crisostomo Ibarra:(binitawan si Padre
Salvi)AAAAAA! (umalis samantala ang
utusan ay tinulungan ang padre na
tumayo)
SCENE 5, ACT 1
(Pinapatunog nina Crispin at Basilio ang
kampana)
Sakristan Mayor: (pumasok)
Basilio: May permiso na po kaming
umuwi.
Sakristan Mayor: Alas-diyes pa kayo
maaaring umuwi!
Basilio: Ngunit...
SakristanMayor: "Tahimik! at ikaw! '(tinuro
si Crispin) Hindi ka maaring umuwi
hangga't hindi mo sinasauli ang ninakaw
mo. Trenta Pesos ang ginto na iyon.
(kinuha si Crispin)
Crispin: (sumigaw)Kaka papatayin nila
ako! Huwag mo ako pabayaan!
(Kinuha ng Sakristan Mayor si Crispin at
umalis)
8
Scene 5, ACT 2
Basilio: (kumakatok sa pinto) Buksan
ninyo ang pinto inay!
Sisa: (binuksan ang pinto) Anong
nangyari sa'yo?
Basilio: Wag na po kayong mag-alala
inay!
Sisa: Nasaan si Crispin?
Basilio: Nasa kumbento po.
Sisa: Ha!? Anong ginagawa niya doon?
Basilio; Kinuha po siya ng Sakristan
Mayor at 'pinagbintangang nagnakaw.
Sisa: Oh mahabaging Diyos, iligtas niyo
po ang anak ko! (ginamot ang sugat ni
Basilio)
Basilio: Nais ko po sanang kunin mo ang
sahod ko sa Sakristan Mayor bukas pati
na rin ho si Crispin.
SCENE 5, ACT 3
(Nagluluto ang kusinero)
Sisa:Narito ang mga gulay para sa kura.
Maaari ko bang makausap ang kura?
Kusinero:Hindi siya maaaring abalahin
ngayon dahil may sakit siya."
Sisa:Kung ganoon ay maaari ko bang
makita ang aking anak kong si Crispin?
Alila: Si Crispin? Hindi ba't umuwi na siya
sa inyo?
Sisa:Si Basilio lamang ang naroon, at
alam kong naiwan dito si Crispin.
Kusinero:Naiwan nga dito si Crispin pero
matapos magnakaw ay tumakas din.
Alila:Wag kang mag-alala, naisuplong
na ang anak mong mas masahol pa sa
kaniyang ama sa mga guwardiya sibil.
Anumang oras ay dadakpin na siya!
Sisa: (umiyak ng umiyak) Hindi! Hindi!
CRISPIN!!!!
Kusinero: Mga gwardiya, hilain palabas
ang babaeng ito bago pa tuluyang
makagulo dito sa kusina! (kinaladkad
palabas si Sisa na patuloy paring
humahagulgol)
SCENE 6, ACT 1
(Nag-uusap sina Don Crisostomo Ibarra
at ang Guro)
Guro: Sa lawang iyan itinapon ang
bangkay ng iyong ama
Crisostomo Ibarra: Maraming salamat
po ginang.
Guro: Wala kayong dapat
ipagpasalamat. Ako higit na may utang
na loob sa inyong ama.
Crisostomo Ibarra: Sinasabi ninyong
tumutulong sa pag-aaral ng mga bata
ang aking ama?
Guro: Opo Ginoong Crisostomo.
Napakabait ni Don Rafael. Wala ako
noong dalang rekomendasyon at ni
wala rin akong baong salapi. Gumawa
din ng paraan ang inyong ama upang
magkaroon dito ng paaralan. Sa kaniya
umaasa ang mga batang mahihirap na
nagnanais makapag-aral.
Crisostomo Ibarra: Kung ganoon ay nais
kong ipag patuloy ang ginawang
pagtulong ng aking ama sa halip na
hanapin ko ang katarungan sa
kaniyang sinapit. Marahil ay higit niyang
9
ikalulugod iyon.
Guro: Ikinagagalak ko ang iyong
pagtulong subalit nawawalan na ang
mga estudyante ng interes sa pag-aaral
dahil kulang sila sa panghihikayat ng
kanilang magulang. Nakasanayan ng
mga bata na magsaulo imbis na
unawain ang pinag-aaralan.
Crisostomo Ibarra: Bakit hindi niyo agad
nagawang lutasin ang suliraning ito
noon pa?
Guro: Pinipilit ko po.
Crisostomo Ibarra: Ano ba ang higit na
makakatulong sa kanila?
Guro: Sa tingin ko ay isang gusali ng
paaralan.
Crisostomo Ibarra: Huwag kayong
mawalan ng pag-asa, inimbitahan ako
sa pulong ng tribunal at gagawin ko
ang lahat para maihain sa kanila ang
inyong suliranin.
SCENE 7, ACT 1
Don Filipo: Tila nakakawalang tiwala at
nakakapagduda ang kinikilos ng ating
kapitan. Hindi maaaring ipagpaliban
ang usapin tungkol sa gastusin at baka
tayo ay galuhin ng oras. Ilang araw
nalang ang nalalabi bago sumapit ang
kapistahan.
Kabataan 1: Ang kapitan ay nagpaiwan
sa kumbento.
Kabataan 2: Walang problema iyon
kung ang mananalo ay ang kagustuhan
ng mga matatanda.
Don Filipo: Alam kong napakahirap
kalabanin ang mga matandang
katulad nila, ngunit ako na ang
bahalang iharap sa kanila ang ating
mga plano.
Kabataan 2; Paano po ninyo gagawin
iyon?
Don Filipo: Nakausap ko si Pilosopo
Tasyo at siya ang nagbigay sa akin ng
dapat nating gawin upang
mapagtagumpayan ang ating
pinaplano at hindi manaig ang
kagustuhan ng mga matatanda.
Naniniwala siyang ang nga matatanda
ay sumasalungat lamang sa atin kaya
ang ating mga imumungkahi ay ang
mga hindi natin gustong mangyari. Ang
mungkahing mananalo ay ang mga
mungkahing laban sa atin. Wala silang
kamalay-malay na ang planong
ipinanalo nila ay ang tunay nating
mungkahi. Ang totoo ay sa atin sila,
nayayamot at hindi sa ating mungkahi!
(Dumating si Don Crisostomo Ibarra at
ang Guro. Maya-maya ay dumating na
rin si Kapitan Basilio)
Kapitan Basilio: Bagamat ako ang
unang nagsalita ay hindi ibigsabihin na
wala ng kwenta ang mga huling
pahayag.
Don Filipo: Sana'y makinig muna kayo sa
aking imumungkahi bago kayo tumutol.
Dahil natitiyak kong maiibigan niyo ang
imumungkahi ng mga kabataan.
Matanda 1:Tatlong libo't limang daang
piso ang badyet para sa piyesta. Sa
halagang ito ay mahihigitan natin ang
anumang kapistahan sa iba't ibang
lalawigan ng karatig-bayan.
Kabataan 1:Hindi kami naniniwala. Ang
ibang bayan ay may badyet na limang
libong piso at mga karatig bayan
10
naman ay may tig-aapat na libong piso.
Matanda 2:Iminumungkahi ko ang
pagpapatayo ng entablado sa
halagang isang daan at limampu.
Don Filipo: Hindi sapat iyon! Dapat ay
dalawang daang piso.
Matanda 1: Huwag na tayong mag-
aaksaya ng pera sa pagpapalabas at
mga walang kwentang, paputok!
Matanda 2:Oo nga, anong mapapala
natin sa mga komedyang mungkahi ng
Tinyente Mayos? Mas makabubuting
maglabas tayo ng dula, na patungkol
sa ating mga kaugalian upang
maiwasto ang masasamang bisyo't
kapintasan. Anong mapapala natin sa
labanan ng mga prinsipe at barbaro?
Kabataan 2: Tama po ang inyong
pahayag, sang ayon po kami diyan.
Kabataan 3: May dala po ako ritong
komedya na natitiyak kong maiibigan
ninyong mga matatanda. Ang dulang
'Ang Paghahalal sa Kapitan' at 'Ang
Maria Makiling'. Mas bago at kapaki-
pakinabang ito mga ginoo.
Kapitan Basilio:Kung gayon ay sasagutin
ko na ang pagpapatayo ng
entablado."
Matanda 3: Ngunit ang kura ay
mayroong ibang plano. At alam natin
na hindi dapat siya salungatin at tayo
ay maaaring maipabilanggo ng Alkalde
Mayor.
Don Filipo: Bakit hindi niyo agad sinabi?
Ano pa ang kabuluhan ng
pagpupulong na ito?
Kabataan 1: Uhmm babawiin nalang
namin ang mga donasyon namin.
Kapitan Basilio: Hindi maaari sapagkat
ang inyong mga donasyon at abuloy ay
naipagkaloob na!
Don Filipo: Magsasakripisyo kami para sa
isang mabuting bagay. Nagsasakripisyo
na rin lang naman kayo, ngunit para sa
masama. Mangyayari ang inyong sinabi
alang-alang sa isang layunin bagamat
nawalan kayo ng karangalan sa
pagtataguyod ng isang bagay na
masama.
SCENE 8, ACT 1
Sisa: Kumusta mumunting mga dahon,
HAHAHAHAA alam nyo ba nawala ang
dalawa kong anak, si Crispin ay pinatay
nila dahil pinagbintangan siyang
magnanakaw samantala si Bassilio, Oh
Bassilio anak ko, di ko sya makita pero
alam kong buhay pa sya HAHAHA
kahapon ay dinakip nila ako kasama
ang kuwawa kong manok, ano kaya
ang gagawin niya sa alaga kong
manok? Momostyelahin HAHAHAH mali!
Patay din sya dahil napagbintangan
siyang nagnakaw ng … MAIS
HAHAHAHAHA teka si Crispin, ANAK
TEKA! Crispin! Bassilio! Anak pati ba
naman kayo iiwan ako? (aalis habang
sumisigaw)
SCENE 9, ACT 1
Crisostomo Ibarra: Nais ko sanang
mamasyal tayo bukas.
Maria Clara: Sige
Crisostomo Ibarra: Kung gayon,
ipapahanda ko na ang lahat bago
11
magbukang-liwayway.
Maria Clara: Ayokong makasama ang
kura.
Crisostomo Ibarra: Bakit naman?
Maria Clara: Pakiwari ko'y binabantayan
niya ang lahat, ng kilos ko.
Crisostomo Ibarra: Ngunit hindi
maaaring hindi natin siya kumbidahin.
May kaugalian tayo at isa pa ay nandito
na siya. (Naglalakad si Padre Salvi
papalapit kina Don Crisostomo Ibarra at
Maria Clara)
Padre Salvi: (hindi tinitinganan sina Don
Crisostomo Ibarra at Maria Clara)
Malamig ang hangin dito sa labas baka
kayo magkasakit. Hindi ba kayo
natatakot magkasakit o magkasipon?
Crisostomo Ibarra: Magandang gabi
Padre, napakasarap lumanghap ng
hangin. Nga pala Padre, mayroon
kaming kasiyahang inihanda sa bukid
maaari po ba kayong dumalo?
Padre Salvi: Saan ito magaganap?
Crisostomo Ibarra: Sa may batis po sa
gubat, malapit sa puno ng Balite
Padre Salvi: Upang patunayan na wala
akong sama ng loob sa inyo dahil sa
nangyari, malugod kong tinatanggap
ang inyong paanyaya.
SCENE 10, ACT 1
Tiya Isabel: Baka makabulabog na ang
ingay niyo sa mga natutulog pa, huwag
kayong maingay hindi ganyan ang
dalagang Pilipina (Papalapit ang mga
binata sa mga dalaga. Ang mga binata
ay kumakanta)
Sinang: "ila may paparating na mga
mamalimos.(Nagtawanan ang mga
dalaga sa sinabi ni Sinang)
Victoria: Hindi kaya umulan?
Albino: Huwag po kayong mag-alala
dahil marunong po akong lumangoy
(Sumakay ang mga binata sa kanilang
bangka, at sumakay din ang mga
dalaga sa sarili nilang bangka)
Albino: Takpan mo ang tapal sa tabi ng
paa mo na may butas. Delikadong
mapasukan ng tubig.
(Narinig ng mga dalaga ang sinabi ni
Albino kay Don Crisostomo Ibarra)
Tiya Isabel: Lumipat kayo rito sa bangka
namin (tumabi kay Victoria si Albino,
tumabi naman si Don Crisostomo Ibarra
kay Maria Clara at ang iba ay
nagpares-pares)
Tiya Isabel: Ihanda ang paasim sa
sabaw, kailangang maihulog na ang
mahuhuling isda sa kumukulong sabaw."
Andeng: Masusunod po Tiya Isabel
(inihanda ang paasim para sa isda)
Victoria: Iday! maari mo bang kantahin
ang Kundiman ng Pinag-iisang Dibdib?"
Iday: Pasensya na Victoria, sapagkat
ako ay nahihiya. Si Maria nalang.
Victoria: Ay oo nga, ikaw nalang Maria."
Maria Clara: Malulungkot ang aking
mga awit." (kumanta)
(Natulala ang mga binata't dalaga sa
boses ni Maria Clara)
Andeng: Kumukulo na ang sabaw!
(Nagsalok ng isda ang isang
mangingisda)
Mangingisda 1: Nakakapagtaka, bago
pa man mag-undas huling pinandaw ito.
(Si Leon naman ang sumalok ng isda)
Leon:Buwaya!? May buwaya sa baklad
12
na ito! (kumuha ang bangkero ng lubid
at tumalon sa tubig)
Dalaga 1:Anong ginagawa niya? Hindi
ba niya alam, 'na delikado ang
ginagawa niya?
Tiya Isabel: Sino ang binatang iyon?
Binata 1: Ang tawag namin sa kaniya ay
piloto .
(Nahuli ng bangkero ang buwaya)
Dalaga 1: Hay salamat buhay siya!
(Biglang nakawala ang buwaya kayat
bumalik ito sa ilalim ng tubig kasama
ang bangkero, bigla namang tumalon
sa tubig si Crisostomo Ibarra)
Maria Clara: Oh Diyos ko! (Napatay nila
ang buwaya at naiahon mulasa tubig
ang bangkero at si Crisostomo Ibarra)
Binata 1: Ang galing mo!
Bangkero: Utang ko sa iyo ang buhay ko.
Crisostomo Ibarra: Hindi dapat kayo
naging mapusok. Hindi niyo dapat biruin
ng ganoon lamang ang kamatayan.
Maria Clara:Paano kung ikaw ang
napahamak?
Crisostomo Ibarra: Kung napahamak
man ako, marahil nasa piling na ako
ngayon ng aking pamilya
(Muli silang nagsalok ng isda at nagulat
silang napakarami nilang nahuli)
Andeng: Grabe ang dami naman niyan!
Sinang: Oo nga!
Tiya Isabel: Oh siya bilisan niyo na diyan.
Bumaba na kayo at ihanda niyo na ang
mga pagkain (Bumaba na silang lahat
sa bangkasilang napakarami
nilangnahuli)
SCENE 11, ACT 1
(Nasa hapag-kainan sina Don
Crisostomo Ibarra, Padre Salvi, alperes,
kapitan at ang ilang gobernadorsilyo)
Padre Salvi:Hanggang ngayon ay
nakaratay parin si Padre Damaso.
Nakilala na ba ninyo ang taong
gumawa non?
Alperes:Sino ba ang taong iyon?"
Padre Salvi:Hindi ba't ang salarin ay ang
tao ring natapon sa inyo sa putikan,
Alperes?
(Natahimik ang alperes sa sinabi ng kura.
Biglang dumating si Sisa sa salu-salo na
madungis at tila wala sa sarili)
Crisostomo Ibarra: Kumain na po muna
kayo.
(Napatingin si Sisa sa kura at nagulat
ito. Bigla nalang siyang umalis. Inutusan
ni Crisostomo Ibarra ang kaniyang
utusan)
Crisostomo Ibarra:Anong nangyari sa
kaniya? Habulin mo siya!
Alperes:Nawawala ang dalawang anak
ni Sisa, PadreSalvi. Hindi po ba't sila ang
iyong mgasakristan? Ngunit noong
nawalan ka ng iyong kaunting salapi ay
agad mo akong ginising sa sarhento
ngunit ngayong nawawala ang iyong
mga sakristan ay tila wala kang
pakialam!
Padre Salvi: Dahil ako ang mananagot
sa pera ng simbahan!
Alperes:Tunay nga po kayong taong
banal!
Crisostomo Ibarra:Nais ko po sanang
ipagamot ang babaing nabaliw at
maipahanap ang mga nawawala
nitong anak.
13
SCENE 12, ACT 1
Pilosopong Tasyo: Nariyan pala kayo
ginoo!
Crisostomo Ibarra: Naabala ko po ata
kayo.
Pilosopong Tasyo: Ano po ang
maipaglilingkod ko sa inyo?
Crisostomo Ibarra: May isasangguni
lamang po sana ako sa inyo.
Pilosopong Tasyo: Ano iyon?
Crisostomo Ibarra: Nais ko po sanang
humingi sa inyo ng payo gaya ng
ginagawa ng aking ama noong siya'y
nabubuhay pa. Nais ko po sanang
magpatayo ng isang paaralan at bilang
pag-alala na rin ito sa aking kasintahan.
Pilosopong Tasyo: Matagal ko ng
pangarap iyan. Pangarap ng isang
baliw. At iisipin din ng mga tao na baliw
kayo dahil humihingi kayo ng payo sa
pingkakamalang baliw na katulad ko.
Crisostomo Ibarra: Naniniwala ako na
mangyayari ang aking plano na walang
sagabal.
Pilosopong Tasyo: Matutuloy ang inyong
plano kung hihingi ka ng tulong sa kura
o kapitan. Kung pagkakaitan kayo ng
tulong ng mga taong, may hawak ng
kapangyarihan ay tiyak na mabibigo
kayo.
Crisostomo Ibarra: Totoong
makapangyarihan ang kura. Subalit
hindi ako lubusang naniniwala sa mga
mapang-abusong lakas at
kapangyarihan. Ang taong bayan ay
maniniwala sa katuwiran at
pamahalaang may mabuting hangarin.
Pilosopong Tasyo: Ang pamahalaan ay
walang ibang pinakikinggan kundi ang
kura. Ang mga mamamayan ay patuloy
paring magiging alipin ng pamahalaan
hangga't hindi nito pinapapakinggan
ang mga hinaing ng mga taong bayan.
Crisostomo Ibarra: Parang isang
pagmamalabis ang inyong pahayag.
Pilosopong Tasyo: Ang España ay may
malasakit sa Pilipinas. Kung may
pagkakamali man sila'y sinisikap nilang
itama ang kanilang pagkakamali.
Gumagawa sila ng paraan para
mapabuti ang bayan na ang mga
nanggaling na utos sa itaadsay hindi
ipinapatupad pagdating, sa ibaba. Ang
yumokod o hindi yumokod, sa may
kapangyarihan, ang kapalit ay
kapahamakan.
Crisostomo Ibarra: Hindi ko ba maaaring
mahalin ng sabay ang España at ang
aking bayan? Bakit ako yuyukod kung
hindi kailangan, bakit ako susuko kung
kaya ko namang lumaban?
Pilosopong Tasyo: Sapagkat ang
lupaing iyong tinatakpan ay nasa
kapangyarihan ng mga taong
nagpapahalik sa kanilang mga kamay.'
Crisostomo Ibarra: "Nagpapahalik ng
kamay? Hindi niyo ba alam na sila ang
may kagagawan sa pagkamatay ng
aking ama?
Pilosopong Tasyo: Ang umiwas sa
punglo ay hindi kaduwagan subalit
kamangmangan ang sumagupa sa
kamatayan. Huwag niyo munang gawin
ang inyong plano hangga't hindi pa
ninyo lubusang natatanggap ang
pagkamatay ng inyong ama.
Crisostomo Ibarra: Pagkatapos ng lahat,
makakalimutan kaya ng kura ang
14
ginawa kong kalapastanganan?!
Pilosopong Tasyo: Mabigo man kayo.
Nakakatuwang ginawa ninyo ang
nararapat ninyong gawin.
Crisostom Ibarra: Naniniwala na ako sa
inyong sinasabi. Maraming salamat po
at ako'y aalis na!
Pilosopong Tasyo: Sige iho, mag-ingat
ka!
SCENE 13, ACT 1
Kapitan Tiago: Para sa akin, magiging
banal at napakagandang paaralan
ang ipapatayo mo kung tatawagin ito
ay Paaralan ni San Francisco.
Crisostomo Ibarra: Titignan ko po kung
babagay ang pangalang iyan.
Iday: Don Santiago maaari po bang
mamasyal kami, kasama si Maria Clara?
Sinang: Oo nga po, tiyak masisiyahan
siya!
Kapitan Tiago: Oh sige basta dapat ay
umuwi kayo agad, sapagkat darating si
Padre Damaso. At mas mabuti sigurong
dito na rin kayo maghapunan!
Sinang, Andeng at Dalaga 1: Maraming
salamat po!
Kapitan Tiago: Ikaw Crisostomo ay
malugod kong inaaanyayahan!
Crisostomo Ibarra: Maraming salamat
po, subalit mayroon din akong mga
panauhing darating.
Kapitan Tiago: Kung ganoon ay dalhin
mo nalang dito ang iyong mga
panauhin sapagkat marami din naman
akong ipinahandang pagkain. At isa pa,
nais kong magkaunawaan na kayo ni
Padre Damaso.
Crisostomo Ibarra: May ibang panahon
po para pag-usapang ang bagay na
iyan, sa ibang pagakakataon lamang
po.
Binata 1: Tara na! (Umalis na ang mga
dalaga't binata kasama sina Maria
Clara at Don Crisostomo Ibarra)
SCENE 13, ACT 2
(Napansin ni Maria Clara ang taong
may ketong)
Maria Clara: Sino ang kahabag-habag
na taong iyan?
Iday: May apat na taon na siyang
ganiyan. Nakatira siya sa libingan ng
mga Intsik.
Dalaga 1:Ang sabi ng iba ay nahawa
siya sa sakit ng kaniyang ina. May iba
namang nagsabi na nakuha niya ang
sakit na iyan sa bilangguan.
Andeng: Lumalayo siya sa mga tao at
minsan ay pinapalo siya ng kapitan.
Maria Clara: Ha?! Bakit naman?
Andeng: Iniligtas niya kasi ang batang
nalulunod sa kanal, at ang sabi ng
kapitan ay mas mabuti pang malunod
ang bata kaysa naman mahawaan ng
ketong." (Ibinigay ni Maria Clara ang
kaniyang locket' sa pulubi. Hinagkat ng
pulubi ang ibinigay ni Maria Clara sa
kaniya)
Maria Clara: Sa'yo na po iyan!
Victoria: Walang saysay ang hiyas
sapagkat taong makikipagpalit sa
kaniya ng pagkain sa takot na mahawa
sa kaniya. (Biglang sumulpot si Sisa at
lumapit sa ketongin. Mahigpit niyang
15
hinawakan ang kamay nito)
Sisa: May sakit ang kura kaya't hindi ko
na dinadalaw sina Crispin at Basilio.
Maraming onsa ng ginto ang kura at
maaaring mawala ang mga ito.
Dinalhan ko siya ng ampalaya at
sarsalida...may dalawa akong anak!
(tumakbo papalayo ng parang baliw)
Maria Clara: Hindi ba't may ginawa ka
para tulungan ang baliw na iyan?
CrisostomoIbarra: Sa ngayon ay wala
pa. Ngunit nakausap ko ang kura at
nangako siyang tutulungan niya ako.
Ayaw niyang ipabatid sa mga
guwardiya sibil dahil may kutob siyang
may kinalaman ang mga ito sa
pagkawala ng dalawa nitong mga
anak at sa pagiging baliw nito. Maging
ako ay pinag-iingat nito. (Biglang
sumulpot ang mga guwardiya sibil na
bitbit na si Sisa)
Maria Clara: Anong kasalanan niya?
Guwardiya Sibil: Siya ay nanggulo!
SCENE 14, ACT 1
(Nasa hapagkainan ang mga tao at
silang lahat nag-uusap)
Alkalde:Napapansin niyo rin ba ang
pagiging matamlay ng kura sa mga
nakaraan araw?
Alperes:Ayoo, napansin ko rin iyon. Tila
ba may mali.
Alkalde:At noong isang araw ay naririnig
ko sa mga magsasaka natin na sila'y
naguguluhan kung ano ang kursong
kukunin ng kanilang mga anak.
CrisostomoIbarra:Kung gayon ay
tutulungan ko sa sila sapag-iisip ng
kursong nararapat sa kanilang mga
anak!
(Biglang dumating si Padre Damaso)
Padre Damaso:Magandang tanghali sa
iyo Kapitan Tiago
Kapitan Tiago:Magandang tanghali rin
sayo Padre Damaso!
Padre Damaso:Magandang tanghali sa
inyo alperes,alkalde at lalong lalo na
sayo Maria, Clara.
Alperes, Alkalde at Maria
Clara:Magandang tanghali rin po sa iyo
Padre Damaso.
Padre Damaso:Bakit hindi ninyo
ipagpatuloy ang inyong pinag-uusapan!
Kapitan Tiago:Hindi naman mahalaga
ang mga pinag-usapan namin.
Alkalde:Nabanggit lamang sa akin ni
Crisostomo ang mga taong nakatulong
kanya gaya ng arkitekto at ng
reverencia."
Padre Damaso:Hahahaha! Balewala sa
akin ang arkitekto.Nakakatawa ang
mga taong kumukuha ng serbisyo sa
mga arkitekto. Nagpapakita lamang ng
kamangmangan ang isang Indio.
Alkalde:Subalit ang ipinapatayong
gusali ni Ginoong Ibarra ay
nangangailangan ng isang eksperto.
Padre Damaso:Eksperto? Ang isang
paaralan ay binubuo lamang ng apat
na pader at bubong nasawali at iyon
napakadali lamang gawin! Ang isang
Indio na nagkaroon lamang ng kaunting
nalalaman at nakapunta lamang ng
Europa ay umaasta na parang isang
doktor!
Alkalde: Sandali lamang Padre Damaso.
Padre Damaso: Magbabayad ang lahat!
16
Ngayon pa lamang ay pinarurusahan
na ang ama ng isang ulopong!
(Agad na sinuntok ni Ibarra si Padre
Damaso. Sinakal niya si Padre Damaso
sa sobrang galit.)
Crisostomo Ibarra:Mabutang tao ang
aking ama. Siya ay naglilingkod ng
tapat sa bayan. Ang taong ito ay
hinamak ang pagkamatay ng aking
ama. At ngayon patuloy parin ang
kaniyang panghahamak at pag-
aalipusta! Kayong mga may
kapangyarihan, hindi ba't karapat-
dapat na siyang mamatay?
(Sasaksakin sana ni Don Crisostomo
Ibarra si Padre Damaso)
Maria Clara: Crisostomo, huwag!
(Binitawan ni Don Crisostomo Ibarra si
Padre Damaso at umalis papalayo)
SCENE 15, ACT 1
Babae 1: Nabalitaan niyo ba ang
ginawa ni Ibarra?
Babae 2: Oo at nagbabayad lamang
siya ng utang!
Babae 1:Tingnan ninyo ang nangyari sa
simbahan kaninang umaga habang
nagsesermon si Padre Damaso.
Babae 3: Ay oo nga nakita ko iyon!
Isang mestiso ang lumabas ng simbahan
at nakita ito ng kurang malaki. Tinanong
ito at nangatwiran na hindi niya
maintindihan ang sermon sa wikang
tagalog hanggang sa nagsuntukan sila.
Babae 1: Hindi ipinipilit ang relihiyon
kaninumaan. Nakakapagtaka ang
ginawa ng paring Pransiskano.
Babae 2: Kung naging matimpi lamang
si Ginoong Crisostomo, sana'y hindi
umabot sa ganoon ang pangyayari.
Don Filipo: Ang sabihin niyo ay kung si
Padre Damaso sana ang nagkaroon
kahit kalahati man lamang ng
pagtitimpi ni Crisostomo. Ang nangyari'y
siya pa ang nag-asal bata sa kanilang
dalawa
Kapitan Martin: Walang naglalakas ng
loob na awatin sila maliban lamang sa
anak ni kapitan Tiago. Walang
makapigil kay Crisostomo Ibarra
sapagkat wala itong kinatatakutang,
awtoridad.
Kapitan Basilio: Iyan ba ang paniniwala
mo?
Don Filipo: Naniniwala akong hindi
pababayaan ng bayan si Crisostomo!
Kapitan Basilio: Anong magagawa ng
taong bayan? Laging may katwiran ang
mga prayle. Nagkakaisa sila
samantalang ang mga mamamayan ay
watak-watak.
Don Filipo: Palagi na lamang silang nasa
katuwiran sapagkat nagpapaubaya
tayo.
Kapitana Maria: Iba na talaga ang mga
kabataan ngayon. Kung nabubuhay
ang kaniyang butihing ina, ano na
lamang ang kaniyang sasabihin? Ako'y
may anak ding lalaki na mainitin ang ulo
at kung darating ang panahong,
gagawin niya ang ginawa ni Crisostomo,
ako' mamatay sa sama ng loob. Ano
ang mararamdam mo kung sakaling
marining niyong hinamak ang namatay
ninyong asawa ngunit walang ginawa
ang anak ninyong si Antonio?
Hermana Rufa: Pwes, hindi ko siya
17
bebendisyunan!
Kapitan Tinay: Hindi ko kaya iyong gawin
sa aking anak, hindi ko maipagkakait
ang aking bendisyon. Pero kung ako
ang tatanungin, hindi ko pa alam ang
aking gagawin.
SCENE 16, ACT 1
Kapitan Tiago: Isabel bantayan mo
muna si Maria at ako ay pupunta muna
sa kumbento"(Umalis na si Kapitan Tiago.
Pinapatahan nina Andeng at Tiya
Isabel si Maria Clara)
Tiya Isabel:Huwag ka nang mag-alala
Maria madaling mapapatawad si
Crisostomo sapagkat nawalan lamang
ng malay si Padre Damaso at hindi
nasugatan.
Andeng:Huwag kang mag-alala. Ako
ang gagawa ng paraan para magkita
kayo ni Crisostomo.
Tiya Isabel:Tumayo ka na diyan Maria!
Malulungkot si Crisostomo kung nasa
ganiyan kang kalagaya.
Andeng: Oo nga Maria!
( Pumasok si Kapitan Tiago na
malungkot. Biglang tumayo si Tiya Isabel
at nilapitan si Tiago)
Tiya Isabel: Napano ka?
Kapitan Tiago:Ipinag-uutos ni Padre
Damaso nasirain ang pag-iisang dibdib
nina Ibarra at Maria.
Tiya Isabel: Edi 'wag mong sundin!
Kapitan Tiago: Ngunit kapag hindi raw
ako susunod ay hindi lang ako magiging
makasalanan rito sa lupa, pati rin sa
kabilang buhay. Pinapili nila ako kung
ang kaligayahan nila o ang aking buhay
at kaluluwa."(Umiyak si Maria Clara)
Kapitan Tiago:Huwag ka nang mag-
alala anak, may ipapakilala sa'yo si
Padre Damaso nakaniyang kamag anak
mula sa Europa na higit ba bagay sa'yo.
Tiya Isabel: Ano bang nangyari sa'yo
Santiago?
Kapitan Tiago:Hindi ko naman ito ginusto,
ano banamang gagawin ko eh
binalaan nila akong magiging
excomunicado!
SCENE 17, ACT 1
Doña Consolacion: Tawagin ninyo si Sisa
Guwardiya Sibil 3: Masusunod po.
(Bumalik ang mga Guwardiya Sibil
kasama si Sisa. Kumuha si Doña
Consolacion ng latigo)
Doña Consolacion: Vamos magcantar
icau!
Sisa: (tinawanan si Doña Consolacion)
Guwardiya Sibil 2: Ang sabi ng Doña ay
kumanta ka raw!
Sisa: Ah 'yun lang naman pala eh.
(kumanta Kundiman ng Gabi)
Doña Consolacion: Tumigil ka na! Ako’y
nalulungkot.
Guwardiya Sibil: (Natawa) Doña
Consolacion: Umalis ka sa harapan ko!
Guwardiya Sibil: (umalis) Doña
Consolacion: Baila! Baila! (pumadyak-
padyak habang nagsasalita)
Sisa: (natawa sa ginagawa ni Doña
Consolacion) Baila! Baila!
Doña Consolacion: Hala! ikaw naman!
(pinalo si Sisa)
Sisa:(nasaktan) Ahhh!
Doña Consolacion: Sasayaw ka ba o
18
hindi? (pinalo-palo si Sisa)
Sisa: (umiiyak sa sobrang sakit)
Doña Consolacion: HAHAHAHHA sige pa!
(Papaluin sana ulit ni Doña Consolacion
si Sisa ng biglang biglang bumukas ang
pintuan at pumasok ang Alperes)
Doña Consolacion: (nagulat) Bakit ka
nandito?
Alperes: Ganyan ba ang pagbati mo sa
iyong asawa? Magandang gabi rin
saiyo.
Doña Consolacion: Ah eh
Alperes: Marta!
Marta: (lumapit sa alperes) Ano pong
maipaglilingkod ko sa sainyo?
Alperes:Pakainin siya at gamutin ang
sugat. Huwag niyong hayaang
malapastangan ang babaing ito. Wag
mong kalimutan na bihisan siya ng
maayos ha?!
Marta: Masusunod po
SCENE 18, ACT 1
(Dumating sina Don Tiburcio, Doña
Victorina at Linares)
Kapitan Tiago: (Oh nandito na pala
kayo!)
Don Tiburcio: Siya nga pala si Linares,
ang kamag-anak ni Padre Damas)
Doña Victorina: Mabuti pa siguro ay
tingnan na natin si Clarita (Hinarap si
Padre Damaso) Maswerte kayo Don
Santiago, hindi basta maysakit lang ang
tinitinganan ng aking asawa. Pumipili
siya ng Kastila. Kaya't maswerte kayo!
Kapitan Tiago: Oh siya, tara na sa
kaniyang silid. (Nagtungo sila sa silid ni
Maria Clara)
SCENE 18, ACT 2
Don Tiburcio: Ilahad mo ang iyong
kamay iha. Maria Clara (inilahad ang
kamay)
Don Tiburcio: (Sinuri ang palapulsuhan ni
Maria Clara) May..may sakit ngunit
mapapagaling. Akin na ang papel ko.
Donya Victorina: (sinadyang lakasan,
boses nagmamalaki habang inaabot
ang papel) Gawa sa espanya ang
papel na yan at maging ang kanyang
kaalaman.
Don Tiburico: Sa umaga ay liquen at
gatas at Jarabe de Altea at dalawang
pildoras de Cinaglosa.
Linares: (natutulala kay Maria Clara)
Padre Salvi:Ginoong Linares, dumating
na si Padre Damaso. (Nawala ang
pagkakatulala ni Linares kay Maria Clara.
Pumasok si Padre Damaso)
Padre Damaso: (nag-aalalang tumakbo
papalapit kay Maria Clara) Maria anak
ko, hindi ka mamamatay!
SCENE 19, ACT 1
Doña Victorina: Padre, siya nga pala
ang kamag-anak mo. Siya ang inaanak
ng iyong bayaw na si Carlicos.
Padre Damaso: Ikaw pala ang binanggit
niya sa liham.
Linares: Ako nga po. (May ibinigay na
liham kay Padre Damaso) Natanggap
po akong maging abogado sa Universal
Central.
19
Padre Damaso: Kung ganoon ay madali
lamang kitang maipapasok ng trabaho.
Ngunit kung mapapangasawa?
Mahihirapan akong hanapan ka.
Linares: Hindi naman po ako
nagmamadali.
Padre Damaso:Asawa? Teka, kausapin
natin si Santiago tungkol sa bagay na
iyan.
SCENE 20, ACT 1
Doña Victorina: At kung hindi dahil sa
akin, nasa langit na sana at nagpupuri
sa Diyos si Clarita
Padre Salvi: Malaki ang aking
paniniwala na malaki ang kinalaman ng
pangungumpisal ni Maria sa kaniyang
dagliang paggaling.
Doña Victorina: Ipagpatawad niyo po
ang aking sasabihin, bakit hindi niyo po
gamitin sa asawa ng alperes ang
pangungumpisal upang siya ay
gumaling?
Padre Salvi: Ginang, ang sugat ay
walang kinalaman sa budhi. Ang
kumpisal ay makakapagligtas ng isang
makasalanan gaya ng alperes. Kung
nakapangumpisal sana siya ay
nakaligtas sana siya sa pambubugbog
ng asaasa.
Doña Victorina: Mabuti nga at walang
hiya ang babaeng yun!
SCENE 21
Donya Victorina: Napakapangit na
bahay. Mga indiyo lang ang
maninirahan diyan. Dumaan tayo ngunit
ni isa ay walang nagpugay! (tiningnan ni
Donya Consolacion si Donya Victorina
mula ulo hanggang paa) Anong
tinitingan tingan mo diyan Donya?
Inggit ba kayo sa akin at mula diyan ay
tinatawan nyo ako?
Donya Consolacion: At ano ang aking
kaka inggitan? Ah, tunay ngang
maganda, kainggit inggit ang iyong
kulot na buhok. HAHAHAHA
Donya Victorina: Ingatan mo ang iyong
mga salita ‘pagkat di mo kilala ang
iyong kaharap.
Donya Consolacion: Aba! Excelentisima,
Senyora Pupot. Ang alperes ay nasa
may pintuan ko lang.
Donya Victorina: Idiota! Nakakababa
ang pakikiusap sa inyo. Gusto mo ng
pera? Labhan mo ang aking damit at
uupahan ko kayo ng malaki. Batid ko na
kayo ay labandera noon.
Donya Concolacion: Aba’t bastos ang
iyong bunganga. Asan ang latigo ng
aking asawa! Tuturuan kita ng leksyon,
salaulang babae. (dumating ang
alperes)
Donya Victorina: (napa atras ng kaunti)
Aba’t Alperes, turuan mo ng wastog
pag-uugali ang iyong asawa para di
mukhang dukha at pag bihisin nyo ng
maayos!
Alperes: Kung hindi ka lang babae ay
kanina pa kita nasipa’t nabugbog!
Donya Victorina: (may tinatadyakan na
kung anong maingay) Ewan ko nalang
kung di ka pa magtanda. Sa susunod ay
dapat hamunin mo sya gamit ng salbe
o di kaya ay rebolber. At ikaw Linares,
kung hindi mo hahamunin at matatalo
ang alperes ay di ko papayagang
magpakasal kayo ni Maria! Ayaw ko sa
mga duwag. Parehas ninyong sinayang
ang iyong salawal. Aalis na kami at
magsusumbong sa Kapitan Heneral!
20
SCENE 22
Elias: (binaba ang sagwan) Hindi ako
makapaniwala. Parehas lang kami ng
Ginoong Ibarra ng minimithi na
magkaroon ng katarungan ang aming
Inang Bayan, ngunit bakit? Naniniwala
sya na ang gobyerno at mga prayle
ang makakatulong sa bansa? Marahil
sa pag-aaral niya sa ibat ibang bansa
ay nagkaroon siya ng katalinuhang di ko
maintindihan. Mga Guardia Civil ay
walang kwenta! Patuloy parin ang mga
tulisan sa pagkalat ng kadiliman at
walang ginagawa ang mga Guardia
Civil, pumapatay ng mga inosenteng
mamamayan, pagnanakaw ng mga
ari-arian at pangbabastos ng mga
kababaihan! Paggamit ng kanilang
kapangyarihan ay walang kabuluhan.
Tila si Ginoong Ibarra ay tunay na
matalino ngunit bulag sa katotohang
kailangan ng bayan ng lakas ng ating
mga sama samang alab ng pagiging
makabayan at hindi ang pagkontrol sa
atin ng mga dayuhan. Paalam. Ngunit
huwag kayong mawawala sa aming
pag aalsa. Bukas ng alas otso ng gabi.
SCENE 23
Alperes: Sinira ng iyong mga kambing
ang aking bakod. Sa susunod na
babalik sila ay babarilin ko na.
Kura: Mangyayari 'yan kung buhay pa
kayo bukas.
Alperes: Ano? Sa akala ba ninyo ay
mapapatay ako ng taong iyon?
Kayang-kaya ko siyang patayin sa
pamamagitan lamang ng sipa.
Kura: Sino ang tinutukoy ninyo?
Alperes: Sino pa kundi ang lalaking
naghahamon sa akin ng barilan.
Kura: May pag aalsa ang taung bayan
kaya kailangan ninyong mag ingat.
Umalis kayo para di mapahamak
samantala padalhan nyoko ng apat na
guardia civil.
SCENE 24
(Pumasok si Ibarra at biglang nagkaroon
ng putukan, sigaw ng mga babae at
tunog ng pagkasira ng ilang mga
bagay.)
Kapitan Tiago: Mga tulisan!
Tiya Isabel: Oh Diyos ko.
Alperes: (suminggit) Padre Kura!
Kapitan Tiago: Manaog kayo! Wala ng
panganib.
Linares: May nangyari kaya sa alperes.
Tiya Isabel: Napatay ata ang alperes!
Ibarra:(lumabas ng bahay)
Tiya Isabel: Huwag kang lumabas!
Ibarra: (Naglalakad ka pa uwi, at
nadaan niya ang alperes, mga
guwardiya sibil at mga salarin)
Alperes: Iposas ang mga kamay at
huwag hahayaang makatakas.
Maglagay kayo ng bantay at huwag
kayong matutulog kapitan.
Kapitan Basilio: (tango) Pusasan ang
mga salarin!
21
SCENE 25
Crisostomo Ibarra: (liniligpit ang ang
kaniyang mga gamit gaya ng salapi,
mga kasulatan at larawan ni Maria.Nag
sukhit ng dalawang rebolber) Bakit ako
ang pinanghihinalaan nila? Ako ba’y
may ginawang masama at may
gumawa sa akin ng kwento na ako ang
nagsimula ng pag aalsa?
Guwardiya Sibil 1: (kumatok sa pinto) Sa
ngalan ng Hari ng España, buksan ninyo
ang pinto!
Crisostomo Ibarra: (kinasa ang baril)
(binuksan ang pinto)
Guwardiya Sibil 2:Hinuhuli namin kayo sa
ngalan ng hari.
Crisostomo Ibarra: Ha? Bakit?
Guwardiya Sibil3: Sa kuwartel na kayo
magtanong. Kung nangangako kayong
hindi kayo tatakas ay hindi namin kayo
igagapos. Ito'y kaluwagang ibinibigay
sa iyo ng alperes.
Ibarra: Oh siya, nangangako ako!
SCENE 25
Alperes: Buksan ang bilangguan at
palabasin ang dalawang bilanggo!
Guwardiya Sibil 1,2,3: (pinalabas mula
sa kulungan si Tarsilo at itinulak)
Guwardiya Sibil 1: Ang isang ito ang
matapang na magpatakas sa kaniyang
mga kasamahan (binabantayan si
Tarsilo)
Guwardiya Sibil 2,3: (Pinalabas mula sa
kulungan ang isa pang bilanggo at
itinulak)
Guwardiya Sibil 2: Ang isa namang ito
ay nagtangkang tumakas ngunit
natamaan sa pigi.
Alperes: (nilapitan si Tarsilo) Anong
pangalan mo?
Tarsilo: Tarsilo Alasigan po.
Alperes: Anong ipinangako sa inyo ni
Ibarra para salakayin ang kwartel
kagabi?
Tarsilo: Wala po siyang nalalaman dito!
Alperes: Huwag kang magkaila, siya
ang dahilan kung bakit bakit kayo
lumusob!
Tarsilo: Pinatay ninyo ang aming ama at
iyon ang pakay ng aming paghihiganti!
Alperes: Sino ang inyong mga kasabwat?
Tarsilo:(nginitian ang Alperes)
Alperes: Dalhin rito ang banig
Guwardiya Sibil 1,2,3: (binuhat ang isang
banig na may bangkay ni Bruno)
Alperes: Nakikilala mo ba siya? (pinalo si
Tarsilo ng latigo)
SCENE 26
(nakapila ang mga hinuli at si
Crisostomo Ibarra ang pinaka huli)
Tao 1: Siya ang may kasalanan ngunit
wala siyang gapos!
Tao 2: Ang aking manugang ay
nakagapos ngunit walang kasalanan!
Crisostomo Ibarra: Gapusin ninyo ako
Guardia Civil: Ngunit walang utos sa
amin na gapusan ka.
Crisostomo Ibarra: Higpitan ninyo ang
gapos. (ginapusan)
Aling Doray: Masdan ninyo bunso kong
inalisan nyo ng ama!
22
Biyenan: Duwag ka! Hinayaan mo silang
masaktan at ikaw? Nakatago lamang
Mga tao: DUWAG!!
Matanda: Sumpain ka ng Diyos!
Babae: Ang dapat sa iyo ay bitayin
(binato niya si Crisostomo Ibarra at
sumabay sa kanya ang tao na batuhin)
Pilisopo Tasyo: Kaawa awa. aaAAACKK
(namatay si Pilosopo Tasyo)
SCENE 27
Doña Victorina: Malaki talaga ang
nagagawa ng isang may kamag-anak
na nanunungkulan sa pamahalaan. Una
ko palang ay naniwala na akong isa na
siyang Pilibustero!
Kapitan Tiago: Ano pala ang sabi ng
Kapitan Heneral sa kalagayan ni Ibarra?
bitayin.
Linares: Hindi...
Don Tiburcio: Wag mo nang ilihim pinsan
na ikaw ang tagapayo ng heneral at...
Maria Clara: (pumasok)
Doña Victorina: Clarita iha! ikaw ang
dinadalaw namin dito. Mabuti naman
at nakita kita. Ang iyong ama ay iniligtas
ng inyong mga kakilala.
Maria Clara: Kinupkop po ng Diyos ang
aking ama.
Doña Victorina: Marahil nga! Ngunit
tapos na ang panahon ng mga himala.
Naparito kami para pag-usapan ang
hindi natapos na pag-uusap noon
Maria Clara: (nanghihina)
Tiya Isabel: Maria! Ayos ka lang ba?
Maria Clara: Masama po kasi ang
pakiramdam ko. (umalis)
Doña Victorina: Oh siya, Don Santiago!
Sang-ayon na ba kayong ipakasal si
Linares at si Clarita?
Kapitan Tiago: Aba'y oo naman! Isabel,
ipagsabi mong magdaraos tayo ng
piyesta!
SCENE 27, ACT 2
(May kasiyahan sa bahay nina Kapitan
Tiago)
Dalaga 1:Mukha siyang tanga kahit
maganda pa siya!
Dalaga 2: Bakit kaya siya ang pinipili ng
mga kalalakihan?
Dalaga 3: Mayaman siya, ano pa?
Dalaga 1: Aba at may kapalit na
agad.Hmm napakatalinong babae.
(Umalis si Maria Clara papuntang
asotea)
SCENE 28
Maria Clara: Crisostomo?
Crisostomo Ibarra: Ako nga!
Maria Clara:(Lumapit kay Ibarra)
Crisostomo Ibarra: Si Elias ang nagtakas
sa akin, pumunta lamang ako rito para
tuparin ang ipinangako ko sa bangkay
ng aking ina na paliligayahin kita ngunit
hindi ka tumupad sa ating sumpaan.
Pinapalaya na kita.
Maria Clara:Pinag-aalin langan mo ang
aking katapatan. Hindi kita masisisi.
Natuklasan ko sa kalagitnaan ng aking
karamdaman ang tunay kong
pagkatao. Ang kinilala kong ama ay
hindi ko tunay na ama. Hindi ako
magpapakasal sa iyo sapagkat
23
ibubunyag ang lihim na iyan!
CrisostomoIbarra: Kailangan mo ng
katibayan! katapatan.
Maria Clara: Totoo ang lahat ng aking
sinabi! Ngayon, magagawa mo ba
akong libakin?
Crisostomo Ibarra: Maria isa kang
anghel!
Maria Clara: Maligaya akong marinig na
pinaniniwalaan mo na ako.
CrisostomoIbarra: Ikakasal ka na
Maria Clara: Oo, iyon ang aking ganti sa
itinuring kong ama kahit hindi naman
niya talaga iyon tungkulin. Ngunit hindi
ako nakakalimot sa ating sumpaan!
Crisostomo Ibarra: Kung gayon ay
tatakas na ako.
Maria Clara: (sinapo ang ulo at niyakap)
Paalam aking mahal. Tumakas ka na at
mag ingat.
SCENE 29
(Nasa bangka sina Ibarra at Elias. Mabilis
itong sinasagwan ni Elias)
Elias: Ihahatid ko kayo sa bahay ng king
kaibigan. Ipapadaal ko na lamang ang
iyong mga salapi upang gamitin niyo sa
pangingibang bansa.
Crisostomo Ibarra: Pangingibang bansa?
Elias: Doon ay makakapamuhay kayo
ng payapa.
Crisostomo Ibarra: Mga ilang beses mo
na iniligtas ang buhay ko at maraming
malalapit sa buhay mo ang nawala
dahil sa akin. Nais ko sanang isama ka
sa ibang bansa.
Elias: Hindi ako sanay sa ibang lupain,
dito na ako mamatay!
CrisostomoIbarra: Pero bakit pinaalis mo
ako?
Elias: Sa ibang bayan ay maaari kayong
magtagumpay. Ayaw ko ho kasing
dumating ang araw na ititakwil mo ang
sarili mong bayan.
Crisostomo Ibarra: Hindi totoo iyan, wala
akong ibang iniisip kundi ang
kapakanan ng aking bayan.
(Nakasunod kina Ibarra at Elias ang mga
palwa at hinahabol sila)
Elias: Mga palwa, ikaw na lang ang
sumagwan at tatalon ako
Ibarra: Bakit?
Elias: Ililigaw ko sila. (tumalon si Elias)
Palwa: (Pinaputokan si Elias)
SCENE 30
Maria Clara: (may binabasang dyaryo)
Padre Damaso: Sino ako? Sino ako?
Natatakot ka ano? Nandito ako para
masaksihan ang kasal ng anak ko. May
sakit ka na naman ba anak ko? Bakit
namumutla ka?
Maria Clara: Tulungan ninyo po akong
sirain ang pag-iisang dibdib namin. Si
Ibarra ang mahal ko, kung hindi man
siya ang makakatuluyan ko ay maliban
sa pagpasok sa kumbento ay
mamamatay na lang ako.
Padre Damaso: Ganyan mo siya iniibig?
Maria Clara: Opo
Padre Damaso: Kaya kong gawin ang
lahat para sa kaligtasan mo.
Maria Clara: Kung totoo po ang mga
sinsabi ninyo ay hahayaan mo akong
makipag-isang dibdib kay Ibarra.Ngunit
ngayong wala na si Ibarra ay nais ko ng
maging mongha!
24
Padre Damaso: "Magmomongha? Hindi
ka ipinanganak para ipakasal kay Kristo.
Matutuhan mo ring mahalin si Linares.
Maria Clara: Ang kumbento o ang
kamatayan?
Padre Damaso: Gawin mo ang gusto
mo, magmadre ka na lamang wag
waglang mamatay! (niyakap si Maria
Clara)Oh Diyos ko, ako nalang po ang
parusahan ninyo, wag ang aking anak!
SCENE 31
Sisa: (liningon si Basilio ngunit tumakbo
pa ng mabilis at nagtago)
Basilio: Ako po si Basilio Inay! (Sinundan si
Sisa)
Sisa: Tunay nga! Ikaw si Basilio na anak
ko! (nawalan ng malay)
Basilio: Inay! (Itinapat ang tenga sa
dibdib ni Sisa)Ma... ma... malamig na
ang kaniyang bangkay.
Elias: (pumasok) Sino ang babaeng iyan?
Basilio: Siya po ang aking ina!
Elias: Makinig ka sa akin! Malapit na rin
akong mamatay. Nais kong sunugin mo
ang bangkay ko at ng iyong ina.
Hukayin mo ang gintong ibinaon ko at
ariin mo iyon at gamitin sa iyong pag-
aaral.
Basilio: Susundin ko po iyan!
Elias: Oh mahal kong bayan!
Mamamatay ba akong di nakikita ang
pag asa ng umaga? Kayong mga
buhay pa, huwag... ninyong
kakalimutan..... ang mga taong...
nakulong sa silid ng kadiliman at di na
nabuhay pa....
W A K A S