NOLI ME TANGERE SCRIPT Shorthened

NOLI ME TANGERE SCRIPT
Kabanata 1: Isang Pagtitipon

Ikaunang eksena
(Tauhan: Kapitan Tiago, Tiya Isabel)
(Props: Upuan, pahayagan, walis)
(Bg: Sala ni Kapitan Tiago)
(SFX: Morning sounds)
Kapitan Tiago: (Nakaupo habang nagbabasa ng pahayagan)
Tiya Isabel: (Nagwawalis at naglilinis ng mesa)
Kapitan Tiago: (Ititigil ang pagbabasa ng pahayagan) Isabel, aking pinakamamahal na
pinsan, ikaw ay maghanda ng isang piging dito sa aking bahay upang salubungin ang
pagdating ng anak ng aking pinakamatalik na kaibigan mula sa Europa na si
Crisostomo Ibarra.
Tiya Isabel: Makakaasa ka Kapitan Tiago. Ako na ang bahalang mag – istima ng mga
bisita.
Kapitan Tiago: Maraming salamat, aking pinsan.
Ikalawang eksena
(Tauhan: Babae 1, Babae 2, Babae 3)
(Props: Pamaypay [3])
(Bg: Bayan ng San Diego)
Babae 1: Nabatid niyo na ba ang magaganap na pagtitipon sa Kalye Analogue bago
magwakas ang buwan ng Oktubre? Kayo ba ay dadalo?
Babae 2: Iyon bang magaganap sa bahay ni Kapitan Tiago? Malapit sa Pampang ng
Ilog Binondo?
Babae 3: Oo yun nga! Naku, iniisip ko na nga kung ano ang aking isusuot at sasabihin
sa mismong araw ng handaan.
Babae 1: Nais ko ring dumalo sapagkat si Kapitan Tiago ay isang mabuting tao,
mapagbigay at laging bukas ang palad sa mga nangangailangan.
Babae 2: Kung gayon ay dadalo na rin ako. Tiyak na ang paanyaya ay madalíng
lumaganap sa lahat ng sulok ng Maynila kung kaya’t marami rin ang dadalo.
Ikatlong eksena
(Tauhan: Tiya Isabel, mga kababaihan, Padre Damaso, Dayuhan, Ginoong Laruja,
Padre Sibyla, Tinyente Guevarra, Don Tiburcio, Donya Victorina, Kapitan Tiago,
Crisostomo Ibarra, Kapitan Tinong, Utusan ng Café La Compana)
(Props: Pamaypay [6], biskoto [4], alak [4], mesa [2], upuan [4], mga pagkain, salamin)
(SFX: Classical music)
(SFX: Broken plates)
Tiya Isabel: Mga walang ingat! Ano bang nangyari? (Aalis sa eksena)
Mga kababaihan: (Mag – uusap at pagmamasdan ang mga panauhin)
Padre Damaso: Alam mo ba ginoo, napakalaki ng kaibhan ng pangangasiwa dito sa
Pilipinas kung ito’y iyong ikukumpara sa Madrid.
Dayuhan: Talaga po?
Padre Damaso: Oo, sa loob ng dalawampung taon kong paninirahan sa Pilipinas na
sanay sa pagkain ng saging at kanin, ako’y punong – puno na ng karanasan kaya’t
lubusang pinaniniwalaan ng maraming tao.
Dayuhan: Ah, ganoon po ba.
Padre Damaso: Sa katunayan, kilala ko na ang halos anim na libong taong naninirahan
doon na itinuturi kong aking mga anak. Ngunit nang ako’y mahalinhan bilang kura, iilang
hermano tersoro at matatandang babae lamang ang naghatid sa akin.
Dayuhan: May kaugnyan po ba ang inyong ipinahayag sa pag – aangkat ng tabako?
Padre Damaso: (Masusuntok ang mesa at magagalit sa dayuhan) Hindi mo ba
naiintindihan?! Ang repormang ginagawa ng ministro ay hindi tama! Tulad na lamang ng
aking paniniwala na ang sanhi ng mabagal na pag – unlad ng bayan ay walang iba
kundi ang pagiging tamad ng mga Indio. Wala na atang hihigit pa sa kamangmangan ng
mga Indio. Tama ba ako, Ginoong Laruja?
Ginoong Laruja: Sa aking pananaw, –
Dayuhan: Senyores, gunitain natin na tayo’y nasa pamamahay ng isang Indio.
Padre Damaso: Si Kapitan Tiago ay hindi nabibilang sa mga itinuturing na Indio,
makikita ninyo, ilang buwan lamang ay tiyak na mababago na ang inyong palagay.
Makatikim lamang kayo ng tinola’y –
Dayuhan: Ang tinola po ba’y tila prutas na loto na maaaring maging sanhi ng pagiging
makakalimutin ng tao?
Padre Damaso: Ano bang loterya? Ang tinola’y ginisang manok na nilahukan ng upo.
Kailan ka pa ba dumating dito, ginoo?
Dayuhan: Aapat na araw pa lamang po ako dito. Naparito po ako sa kadahilanang nais
ko pong makilala ang bansang Pilipinas.
Padre Damaso: Ika’y naparito para lamang sa walang kuwentang layunin?
Padre Sibyla: Huwag mo siyang alalahanin, ginoo. (Haharap kay Padre Damaso)
Padre Damaso, hindi po ba kayo nasiyahan sa dalawampung taong paninirahan ninyo
sa San Diego?
Padre Damaso: Aba’y syempre hindi!
Padre Sibyla: Papaano po nangyari iyon? Ako na may iilang buwang tumira ng
Camiling ay labis na nalungkot sa aking pag – lisan roon. Ngunit inisip ko na lamang na
ang paglilipat sa akin ng aking pinuno sa ibang lugar ay para sa aking kabutihan.
Padre Damaso: (Masusuntok ang mesa) May relihiyon ba o wala? May kalayaan ba
ang mga pari? Napasama na ang bayan at kaya maraming kapahamakang nangyayari
ay dahil sa pangungunsinti ng mga opisyal sa mga erehe na kalaban ng Diyos.
Tinyente Guevarra: Ano pong ibig ninyong ipahiwatig, padre?
Padre Damaso: Sinasabi kong malinaw ang ibig kong ipahiwatig, na kapag
nagpahukay ang isang kura ng bankay ng isang erehe sa libingan para ipatapon, hindi
siya dapat pakialaman o parusahan, maging ng hari.
Tinyente Guevarra: Padre, ang heneral ay isang Vice Real Patrono!
Padre Damaso: Anong vice real? Anong patrono? Kung nangyari ito noon, kinaladkad
na siya sa hagdananan gaya ng kay Gobernor Bustamante na walang turing sapagkat
iyon ang kapanahunan ng tunay na pananampalataya.
Tinyente Guevarra: Bawiin ninyo ang inyong mga sinabi kundi bukas na bukas rin ay
makakarating ang inyong mga sinasabi sa heneral!
Padre Damaso: Aba’y kung gayon ay nararapat na kayong lumisan ngayon din maski
gamitin niyo pa ang aking karwahe.
Padre Sibyla: Huwag niyo nang pagtalunan ang mga bagay na walang dahilan. Iba ang
sinasabi ni Padre Damaso bilang pari sa kanyang sinasabi bilang tao.
Tinyente Guevarra: Kayo na ang magsuri sa mga pangyayari, Padre Sibyla. Wala si
Padre Damaso sa San Diego noong payagan ng kanyang kawani na paring Pilipino na
mapalibing ang isang marangal na ginoo. Siya’y hindi nangumpisal, ngunit ang
pagbintangan na siya’y nagpakamatay ay pawing kasinungalingan lamang. At hindi ito
batayan upang ipahukay ang kanyang bangkay at ipatapon sa ilog. May pananalig ang
taong ito at may bugtong na anak na pinag – aral sa Europa kaya’t hindi mapaniwalaan
ang bintang na pagpapapakamatay. Nakaabot ito sa Kapitan Heneral at ipinalipat si
Padre Damaso sa bayan. Mawalang galang sa inyo, ngunit ako’y mauuna na. (Aalis sa
harap ng mga panauhin)
Padre Sibyla: Dinaramdam kong maungkat ang isang maselang bagay ngunit kung
mas nakabuti naman ang iyong pagkakalipat.
Padre Damaso: Ano bang nakabuti?! May mga bagay na nawawaglit at nawawala sa
paglilipat – lipat tulad nito.
Don Tiburcio at Dona Victorina: (Dadating sa eksena) Magandang gabi sa inyong
lahat!
Mga tauhan: Magandang gabi!
Dayuhan: Ano naman po ang masasabi ninyo sa may – ari ng pamamahay na ito,
Ginoong Laruja?
Ginoong Laruja: Sumipot na raw ito subalit maging ako ay hindi ko pa siya nasisilayan,
ni hindi ko pa ngang naisasagawang magpakilala sa kanya.
Padre Damaso: Hindi na kailangang magpakilala dito dahil si Santiago ay mabuting
tao.
Kabanata 2: Si Crisostomo Ibarra

Kapitan Tiago: (Papasok sa eksena kasama si Ibarra [nakaitim ang kasuotan] at
magmamano sa dalawang pari)
Mga tauhan: (Matitigilan at mapapatingin kila Kapitan Tiago at Ibarra)
Kapitan Tiago: Magandang gabi po sa inyo, senyores. Ikinalulugod kong ipakilala si
Don Crisostomo Ibarra, ang anak ng yumao kong kaibigan. Kadarating lang niya mula
sa Europa. Siya ay nagaral roon ng pitong taon.
Padre Sibyla: (Tatanggalin ang salamin na tila ba’y sisiyasating mabuti si Ibarra)
Crisostomo Ibarra: Magandang gabi po sa inyo. Ako po si Juan Crisostomo Ibarra y
Magsalin. (Mapapalingon kay Padre Damaso) Padre Damaso! Ikinagagalak kong
makilala ang dating kura ng bayan ng San Diego, ang matalik na kaibigan ng aking
namayapang ama. (Aabot ang kamay upang makipagkamay)
Padre Damaso: (Hindi kikibo sa inabot na kamay ni Ibarra)
Crisostomo Ibarra: (Aalisin ang kamay nang namalayang siya’y nagkamali) Naku!
Ipagpatawad po ninyo ang aking pagkakamali.
Padre Damaso: Ika’y hindi nagkakamali, binata. Ako nga si Padre Damaso, ang dating
kura ng bayan. Ngunit, hindi ako kailanman naging matalik na kaibigan ng iyong ama.
Tinyente Guevarra: Tunay nga ba kayong anak ni Don Rafael Ibarra?
Crisostomo Ibarra: (Yuyuko tanda ng paggalang at pagsang – ayon)
Tinyente Guevarra: Maligayang pagbabalik, ginoo. Nawa’y higit kayong maging
mapalad sa inyong ama. Nakausap at nakilala ko ang inyong ama at masasabi kong
marangal at napakabuti niyang nilalang.
Crisostomo Ibarra: Salamat sa inyong papuri sa aking ama. Dahil sa inyong sinasabi
ay pumaram ang aking mga alinlangan at alalahanin tungkol sa mga bagay na nangyari
sa kanya.
Tinyente Guevarra: (Tatalikod at aalis upang itago kay Ibarra ang kalungkutang
nadarama)
Crisostomo Ibarra: (Lalapit sa mga kababaihan) Ipagpaumanhin ninyo ang aking
kapangahasan subalit hindi ko matiis na hindi magpakilala sa magagandang dilag
bunga ng aking kalungkutan sa loob ng pitong taon kong pamamalagi sa ibang bansa.
Mga kababaihan: (Hindi kikibo sa sinabi ni Ibarra)
Crisostomo Ibarra: (Makakadama ng kahihiyan kaya lalapit sa mga kalalakihan)
Ipagpatawad po ninyo na gamitin ko ang kaugalian sa bansang Alemanya na
magpakilala ng sarili kung wala siya kakilala sa isang pagtitipon. Ako po si Crisostomo
Ibarra.
Kapitan Tinong: (Lalapit kay Ibarra upang magpakilala) Don Crisostomo, nais kong
ipakilala ang aking saril sa inyo. Ako si Kapitan Tinong mula sa Tondo, kaibigan ni
Kapitan Tiago at ng iyong ama. Kung inyong mamarapatin ay nais ko sana kayong
imbitahin sa pananghalian bukas.
Crisostomo Ibarra: Ikinagagalak ko po kayong makilala, ginoo. Maraming salamat po
at ipagpaumanhin ninyo kung hindi ko magagawang tugunin ang inyong imbitasyon
sapagkat ako ay uuwi ng San Diego bukas.
Kapitan Tinong: (Madidismaya sa sinabi ni Ibarra) Ayos lang iho. Alam ko namang
tiyak na hindi niyo ako bibiguin sa ibang pagkakataon.
Utusan ng Café La Compana: Magandang gabi po, Ginoong Ibarra. (Yuyuko)
Nakahanda na po ang hapunan.
Crisostomo Ibarra: Maraming salamat sa pagpapaalala, binibini. Ako’y susunod na.
Kabanata 3: Ang Hapunan

Ikaapat na eksena
(Tauhan: Padre Sibyla, Padre Damaso, Kapitan Tiago, Crisostomo Ibarra, Ginoong
Laruja, Dayuhan)
(Props: Mesa, upuan [6], pinggan [6], mangkok [6], kubyertos [6], tinola [mga parte ng
manok], kanin)
(Bg: Hapagkainan ni Kapitan Tiago)
Mga tauhan: (Magsisilapit sa hapagkainan)
Padre Sibyla: (Nasisiyahan dahil magsisimula ng kumain)
Padre Damaso (Nayayamot at matatabig ang siko ng ng tinyenteng nakaupo ngunit
magpapatuloy patungo sa panguluhan ng hapag – kainan)
Padre Sibyla: (Nagtagpo ni Padre Damaso at inaasam na makuha ang posisyong iyon
ng hapag)
Mga tauhan: (Matutuon ang mga mata sa mga kuro)
Padre Sibyla: Kayo na po ang maupo, Padre Damaso. Higit kayong karapat – dapat
sapagkat kayo ay kompesor ng pumanaw na ginang ng maybahay at malapit na
kaibigan, higit na nakatatanda at mas mataas ang katungkulan at kapangyarihan.
Padre Damaso: Hindi naman po katandaan, Padre Sibyla. Sa palagay ko’y nararapat
na kayo dahil kayo na ang kura ng bayang ito. (Hindi bibitiw sa pagkahawak sa silya)
Padre Sibyla: Sumusunod lamang po ako kung inyong ipinag – uutos (Uupo na sana
sa kabilang silya nang magsalita si Padre Damaso)
Padre Damaso: Hindi ko iniuutos (Uulitin ang sinabi) Hindi ko iniuutos.
Padre Sibyla: (Hindi pinansin at umakto na ito ng pag – upo)
Kapitan Tiago: (Darating ngunit hindi aalukan ng upuan)
Mga tauhan: (Pagpapatuloy ang kanilang dikusyon sa upuan)
Crisostomo Ibarra: Kapitan Tiago! Halika’t kami po ay inyong saluhan.
Kapitan Tiago: Huwag ninyo akong alalahanin. Ang pagsasalong ito’y pagpapasalamat
sa Birhen sa inyong pagdalo. Pagsaluhan niyo na lamang ang aking tinola.
Padre Sibyla: Tayo muna ay manalangin bago natin pagsaluhan ang napakaraming
biyaya sa ating harapan.
Mga tauhan: (Idadampi ang kamay sa noo, dibdib at sa magkabilang balikat) Sa ngalan
ng ama, ng anak at ng espiritu santo, Amen.
Padre Sibyla: Panginoon, basbasin ninyo itong biyayang nasa harapan namin, ang
aming makakain na inyong ibinigay upang pagsaluhan namin. Buong puso naming
tatanggapin at kakainin ang mga ito na tiyak na ikabubusog namin. Mula sa inyong
kabutihan, ito ay aming hinihiling sa ngalan ng inyong anak na si Hesu Kristo, Amen.
Mga tauhan: (Idadampi ang kamay sa noo, dibdib at sa magkabilang balikat) Sa ngalan
ng ama, ng anak at ng espiritu santo, Amen.
Padre Damaso: Maaari na tayong kumain.
Mga panauhin: (Magsisimulang kumain at kukunin ang mga masasarap na parte ng
manok tulad ng pitso, hita at iba pa)
Padre Damaso: (Mayayamot dahil tira tirang bahagi ng manok tulad ng leeg at matigas
na pakpak ang natira sa kanya)
Crisostomo Ibarra: (Nakuha ang laman – loob ng manok)
Padre Damaso: (Makikita ang manok ni Ibarra at maiiinis; hihigop ng sabaw at
padabog na ibabagsak ang kubyertos; itatabi ang pinggan dahil sa pagkadismaya)
Padre Sibyla: Padre, ayos lang po ba kayo?
Padre Damaso: Oo naman, pagpatuloy niyo lamang ang pagkain.
Ginoong Laruja: Ginoong Ibarra, ilang taon na ang nakalipas mula nang lumisan ka sa
bansa?
Crisostomo Ibarra: Halos pitong taon na po, ginoo.
Ginoong Laruja: Kung gayon ay marahil nalimutan na ninyo ang Pilipinas.
Crisostomo Ibarra: Hindi po. Marahil ngang ang bayan ang makakalimot sa akin
ngunit lagi ko namang inaalala ang aking lupang sinilangan.
Dayuhan: Ano po ang ibig ninyong sabihin?
Crisostomo Ibarra: Halos isang taon na akong hindi nakakabalita sa Pilipinas, ni hindi
ko nabatid ang nangyari sa aking yumaong ama.
Padre Sibyla: Anong mga bansa ba ang iyong napuntahan ginoo at mukhang hindi
madaling makibalita mula sa Pilipinas?
Crisostomo Ibarra: Akin na pong nasaksihan ang bansang Inglatera at bansang
Alemanya na kung saan natutuhan kong magsalita ng wikang Ingles. Ngunit, ang
wikang kastila ay hindi ko masyadong gamay sapagkat mga konsulado lamang ang
marunong magsalita ng Kastila roon.
Ginoong Laruja: Kung gayon, ay katangi – tangi at naiibigan talaga ang mga bansang
iyong napuntahan.
Cristostomo Ibarra: Oo naman po, sapagkat kapuri – puri talaga ang mga ito kung
hindi isinasaalang – alang ang pagmamahal sa bayan. Ang kaginhawaan at kahirapan
ng isang bayan ay kaugnay ng ating kalayaan at kagipitan.
Padre Damaso: Iyan lang ba ang iyong natutuhan? Nagsayang ka lamang pala ng
kuwarta sa iyong paglalakbay. Kahit batang paslit ay alam ang sinasabi mo.
Criststomo Ibarra: (Magtitimpi kay Padre Damaso) Ipagpaumanhin ninyong lahat na
inaaakala ni Padre Damaso na ako’y musmos pa rin kagaya ng dating madalas silang
masalo ng aking ama sa aming maralitang hapag.
Padre Damaso: (Manginginig sa sinabi ni Ibarra)
Crisostomo Ibarra: (Tatayo upang magpaalam) Senyores, nais ko na pong mamaalam
sa inyo pagkat ako’y magtutungo pa ng San Diego para sa Todos Los Santos.
Maraming salamat po sa hapunang inyong inihain, Kapitan Tiago.
Kapitan Tiago: Ngunit iho, ayaw mo na bang palipasin ang oras at hintayin si Maria
Clara? Tiyak na parating na ang dilag na iyon.
Crisostomo Ibarra: Gustuhin ko man po, Kapitan Tiago. Ngunit, kailangan ko na po
lumisan. Ako ay magbabalik na lang sa makalawa.
Kapitan Tiago: Sige, ikaw ay mag – iingat iho.
Crisostomo Ibarra: Maraming salamat po. (Aalis sa eksena)
Padre Damaso: Nakita niyo na? Iyan ang epekto ng pag – aaral ng isang Indio sa
ibang bansa, ang maging mayabang dahil akala’y napakarunong na. Kung ako ang
masusunod, dapat ipagbawal ng pamahalaan ang pagpapadala ng isang Indio sa
Europa dahil sa masamang epekto nito.
Kabanata 4: Erehe at Filibustero

Ikalimang eksena
(Tauhan: Crisostomo Ibarra, Tinyente Guevarra, Babae 4, Babae 5)
(Bg: Plasa ng Binondo)
Crisostomo Ibarra: Ang aking pitong taong paninirahan sa Europa ay tila isa lamang
panaginip. Ang lugar na ito’y wala pa ring pinagbago mula nang ako’y lumisan ng
bansa.
Tinyente Guevarra: (Ipapatong ang kamay sa balikat ni Ibarra habang nakangiti)
Ginoo, ika’y magiingat palagi at nawa’y hindi mo sapitin ang nangyari sa iyong ama.
Crisostomo Ibarra: Mukhang malapit po kayo sa aking ama. Maaari niyo po bang
isalaysay ang nangyari sa kanya?
Tinyente Guevarra: Hindi mo pa ba alam? Batid na ng lahat ang pagkamatay ng iyong
ama sa loob ng bilangguan.
Babae 4 at Babae 5: (Dadaan sa eksena)
Crisostomo Ibarra: Ang aking ama? Nakulong at namatay sa bilangguan? Kilala niyo
po ba kung sino ang sinasabi mo?!
Tinyente Guevarra: Nasisiguro ko sa iyong kilala ko ang iyong ama. Nakakapagtaka
na hindi mo alam ang kanyang pinagdaanan sa bilangguan.
Crisostomo Ibarra: Maaari niyo po bang ipahayag kung bakit siya nabilanggo?
Tinyente Guevarra: Sige, akin kong ikukuwento ngunit ako’y iyong sabayan sa
paglalakad patungo sa kuwartel.
Tinyente Guevarra at Crisostomo Ibarra: (Maglalakad)
Tinyente Guevarra: Si Don Rafael ay napakabait na ginoo subalit marami rin ang
nagagalit at nagkikimkim na pagkainggit. Karamihan sa mga ito ay mga kastilang
nagtataglay ng masamang ugali. Ang mga mabubuting tao ay hindi nagtatagal at
nagkakaroon ng maraming kaaway tulad ng iyong ama. (Mapapatigil sa paglalakad at
pagsasalaysay)
Tinyente Guevarra: Ilang buwan pa lamang kayong nakakahayo nang magkasira ang
inyong ama at si Padre Damaso. Pinagbintangan ni Padre Damaso ang iyong ama
nang hindi pangungumpisal na dati naman niyang hindi ginagawa kahit noong sila’y
magkaibigan pa. Mula noon ay madalas pasaringan ni Padre Damaso ang iyong ama
sa tuwing siya’y nagsesemon sa pulpito. Ngunit masasabi kong higit pa rin siyang
marangal kaysa sa kanila.
Crisostomo Ibarra: (Patuloy lamang na makikinig)
Tinyente Guevarra: (Pagpapatuloy ang paglalakad) May isang dating artilyero na
nawala sa serbisyo dahil sa kamangmangan at kasamaan ng ugali. Pumasok siya
bilang kolektor ng buwis subalit nililibak siya ng mga Indio bago magsipagbayad ng
buwis. Isang araw…
Ikaanim na eksena (Flashback)

(Tauhan: Kolektor, Bata 1, Bata 2, Bata 3, Don Rafael Ibarra)
(Props: Papeles, mga bato, malaking bato)
(Bg: Parke)
Tinyente Guevara (VO): Habang nagbabasa ng mga papeles ang kolektor ay
napansin ng isang grupo ng mga bata na pabaligtad niya itong binabasa.
Kolektor: (Kukunot ang noo) BaaAaa… (Pinipilit intindihin ang sulat) BaAaaA…
(Babaligtarin na ang sulat ngunit wala pa ring maintindihan) BaaaAa…
Bata 1: (Bubulungan ang mga kasama at ituturo ang kolektor)
Bata 2: (Tatango, tatawa ng mahina at aapiran ang kasama)
Bata 3: (Sesenyas ng 1,2,3)
Mga bata: BA – BE – BI – BO – BU! HAHAHAHAHA! (Tatakbo)
Kolektor: (Magagalit at susubukang habulin ang mga bato ngunit hindi ito mahahabol
at pinagbabato na lang sila ng bato)
Bata 1: (Matatamaan ng bato) Aray! (Mapapaluhod sa sakit)
Kolektor: (Mahahabol ang bata at pagsisipa ito)
Bata 1: Tama na po! A – ray! Maawa po kayo!
Bata 2 at 3: (Titigil ngunit papanuorin lamang ang nangyayari)
Don Rafael Ibarra: (Makikita ang mga pangyayari at susugurin ang kolektor para
awatin)
Kolektor: (Nakipaglaban kay Don Rafael Ibarra hanggang sa mawalan ng panimbang
at bumuwal sa kalye. Mababagok ang ulo sa isang bato at mamamatay)
Tinyente Guevarra (VO): Nabilanggo ang iyong ama at roon siya pinaratangan na
isang erehe at pilibustero, na katumbas ng higit pa sa pagpatay ng tatlong
mangongolekta ng buwis.
(End of Flashback)
Ikapitong eksena (Kasalukuyan)

(Tauhan: Tinyente Guevarra, Crisostomo Ibarra)
(Bg: Kuwartel)
Tinyente Guevarra: Siya rin ay pinagbintangang bumasa ng mga pahayagang galing
sa Madrid at nag – iingat ng mga ari – arian ng isang Pilipinong pari na binitay dahil sa
pagkakasangkot sa rebelyon. Maging ang pagsusuot niya ng Barong Tagalog ay naging
napakalaking kasalanan pagkat siya’y apo ng isang Kastila. Ibarra, patawad ngunit
ginawa ko ang aking makakaya. Humingi ako ng saklolo subalit walang tumulong sa
akin pagkat nangangamba silang masangkot sa gulo.
Crisostomo Ibarra: Hindi po ba napawalang sala ang aking ama? Siya’y nagkasakit
ngunit hinayaan lang nila itong mamatay? Napakawalang hiya naman nila!
Tinyente Guevarra: Marahil ang iyong ama ay napawalang sala na kundi lang sa
kanyang mga kaaway. Dumating ang kapanahunan na napatunayan ng isang doktor na
ang naging sanhi ng kamatayan ng kolektor ay alta presyon at tunay na walang
kinalaman ang iyong ama subalit huli na. Ang iyong ama ay nagkasakit sa loob ng
bilangguan hanggang sa ito’y lumala at siya’y namatay.
(Matatapos ang pagkukuwento at makakarating na sa kuwartel)
Tinyente Guevarra: Malalaman mo ang iba pang nangyari mula kay Kapitan Tiago.
Crisostomo Ibarra: Maraming salamat po sa impormasyon, Tinyente.
Tinyente Guevarra at Crisostomo Ibarra: (Makikipagkamay at hahawakan ang balikat
ng isa’t isa); (Tatalikuran at maglalakad palayo sa isa’t isa)
Kabanata 5: Isang Bituin sa Gabing Madilim

Ikawalong eksena
(Tauhan: Crisostomo Ibarra, Don Rafael Ibarra)
(Props: Banig, kumot, unan, bintana, kulungan)
(Bg: Fonda de Lala Hotel)
(SFX: Night sounds)
Crisostomo Ibarra: (Papasok sa silid at mamimintana, pagod at malungkot) Aking
natatanaw ang tahanan ni Kapitan Tiago. Kung ako ngayo’y hindi nakararanas ng
lumbay at pagod ay tiyak na nasisiyahan ako sa kabilang ibayo ng ilog. Mauuulinigan ko
sana ang malamyos na awitin ng mga orkestra at mamamalas ang malamlam na ilaw
nito. O sana ako’y naroon subalit masyado akong abala sa mga bagay na kailangan
kong gawin.
(Magugunita si Maria Clara) O Maria Clara, aking buhay at pag – ibig, nasisilayan ko
ang kabigha – bighani mong kagandahan, ang iyong pagiging mayumi na puspos ng
kalinisan ng kalooban at budhi. Nawa’y makita na kita sa lalong madaling panahon.
Don Rafael Ibarra (Gunita ni Crisostomo): (Nasa loob ng kulungan) Crisostomo!
Crisostomo! Anak ko, saklolo!
Crisostomo Ibarra: (Magugunita ang kaniyang ama) O aking ama, kaawa – awa ang
iyong sinapit. Nauulinigan ko pa ang inyong tinig, ang mga daing at kapos na paghinga
na bumabalot sa aking diwa. Ang iyong pananangis ng aking pangalan hanggang sa
inyong huling hininga. Patawad ama, pagkat kayo’y hindi ko inalala habang ako’y nasa
Europa, nagpapakasaya kasama ang aking mga kaibigan roon.
(Hihikab at makakatulog)
Ikasiyam na eksena
(Tauhan: Mga kababaihan, mga padre, mga guwardiya sibil, Padre Salvi, Maria Clara,
Donya Victorina, Padre Damaso, Padre Sibyla, Kapitan Tiago)
Mga kababaihan: (Naguusap at nagtatawanan)
Mga padre at mga guwardiya sibil: (Naguusap at nagtatawanan)
Padre Salvi: (Pinagmamasdan ang mga kababaihan)
Maria Clara at Donya Victorina: (Papasok sa eksena)
Padre Salvi: (Malilipat ang buong atensyon kay Maria Clara)
Padre Damaso: Kamusta, mga binibini.
Padre SIbyla: Magandang gabi sa inyo.
Maria Clara at Donya Victorina: Magandang gabi po padre.
Donya Victorina: Maria Clara, maiwan muna kita rito at makikisalamuha muna ako sa
mga kababaihan.
Maria Clara: Sige po.
Donya Victorina: (Makikipagusap sa mga kababaihan)
Maria Clara: (Makikipagusap sa mga kura)
Donya Victorina: (Matatapos makipagusap sa mga kababaihan at magpapaalam na)
Clarita! (Lalapit kay Maria Clara) Hindi ba’t aking ibinilin sa iyo na ayusin ang iyong mga
palamuting perlas at brilyanteng buhok? (Aayusan si Maria Clara)
Padre Salvi: (Bubulong) Napakagandang dalaga talaga ni Binibining Maria Clara.
(Lalapit kay Kapitan Tiago) Kapitan Tiago, Maria Clara, ako’y mauuna na. Paalam sa
inyo.
Kabanata 6: Si Kapitan Tiago

Ikasampung eksena
(Tauhan: Kapitan Tiago, Pulubi)
(Props: Salapi, plastic ng damit at pagkain)
Kapitan Tiago (VO): (Magpapakilala kuno) Ako si Kapitan Tiago, Don Santiago De Los
Santos. Ako ang isa sa pinakamayaman, pinakamabait, pinakamatalino at
pinakamalapit sa simbahan at pamahalaan ng San Diego.
Kapitan Tiago: (Magbibigay ng salapi) Ito, kakaunti lang ngunit, sana’y makatulong sa
inyo. (Ibibigay rin ang isang plastic ng damit at pagkain) Ito rin ang aking mga lumang
damit at mga pagkain para sa inyo.
Mahirap: Maraming salamat po, Kapitan Tiago. Nawa’y pagpalain sana kayo ng
Panginoong Maykapal sa kabaitang taglay ninyo.
Ikalabing – isang eksena

(Tauhan: Padre 1, Kapitan Tiago)
(Props: Mesa, upuan, aklat)
(Bg: Loob ng kumbento)
Kapitan Tiago (VO): Noong bata ay hindi nakapag – aral dahil sa kakuriputang taglay
ni ama. (Nagbabasa) Ngunit, sa kabila ng lahat ng iyon ay nagawa kong mamasukan
sa isang paring Dominiko.
Padre 1: (Papasok sa eksena) Santiago, ikaw ay mamasukan rito upang magaral
kapalit ng paninilbihan mo sa akin, maliwanag ba iyon?
Kapitan Tiago: Opo, padre. Maraming salamat po. Gagawin ko po ang lahat ng aking
makakaya at mag – aaral ng mabuti para masuklian ang pagpapaaral niyo sa akin.
Ikalabing – dalawang eksena

(Tauhan: Pia Alba, Kapitan Tiago)
(Props: Bulaklak)
(SFX: Romantic music)
Kapitan Tiago (VO): (Bibigyan ng bulaklak si Pia Alba) Aking napangasawa si Donya
Pia Alba. Sa aking sipag at tiyaga sa pangangalakal ay napayabong naming mag –
asawa ang aming kabuhayan. Subalit,
(SFX: Sad music)
Pia Alba: Santiago, anim na taon na ang ating pinagsamahan ngunit, hindi pa rin kita
nabibigyan ng supling. Ako ay nanalangin, nagtungo sa kung saan saan at lahat ay
aking ginawa para lamang tayo ay mabiyayaan ng anak.
Kapitan Tiago: Ako rin, maging ako ay hindi alam ang gagawin.
Pia Alba: Ako’y magtutungo kay Padre Damaso upang tanungin kung ano ang dapat
nating gawin.
Ikalabing – tatlong eksena

(Tauhan: Pia Alba, Padre Damaso)
(Props: Mesa, upuan, bibliya)
(Bg: Simbahan)
Pia Alba: Padre…
Padre Damaso: (Nagbabasa ng bibliya) O Pia! Nandito ka pala. Bakit naparito ka?
Pia Alba: Narito ako sana upang humingi ng payo sa kung ano ang dapat naming
gawin ni Santiago pagkat anim na taon na kaming nagsasama sa iisang bubong ngunit
kami ay hindi pa rin nagkakaroon ng supling.
Padre Damaso: (Mag – iisip) Subukan mong manalig sa Birhen ng Obando. Tiyak na
mabiyayaan kayo ng supling kapag iyon ay iyong isinagawa.
Pia Alba: Sige po, padre. Maraming salamat po.
Ikalabing – apat na eksena

(Tauhan: Pia Alba, Kapitan Tiago, Manggagamot)
(Props: Supling, pambalot, banig, kumot, unan)
(Bg: Kuwarto ni Kapitan Tiago)
(SFX: Night sounds)
Kapitan Tiago (VO): Nagbunga ang aming pananampalataya pagkat kami ay
nabiyayaan ng isang napakarikit na sanggol.
Kapitan Tiago: (Hawak ang kamay ni Pia Alba)
Manggagamot: Pia, kaya mo ito. Pagkabilang ko ng tatlo, umire ka. Isa, dalawa, tatlo,
ire!
Pia Alba: (Iire at kinakapos ng hininga)
Manggagamot: Isa pa! Isa, dalawa, tatlo, ire!
Pia Alba: (Iire ulit at kakapusin ng hininga)
(SFX: Crying baby sounds)
Manggagamot: (Ibabalot ang supling) Eto na ang anak ninyo, Kapitan Tiago (Bibigay
ang supling kay Kapitan Tiago). Mauna na ako pagkat ako ay marami pang
aasikasuhin. (Aalis sa eksena)
Kapitan Tiago: (Kukunin ang supling at ipapakita kay Pia Alba) Ano ang ipapangalan
natin sa kanya, Pia?
Pia Alba: Maria, Maria Clara ang pangalan niya, Santiago.
Ikalabing – limang eksena

(Tauhan: Pia Alba, Kapitan Tiago)
(Props: Supling, banig, kumot, unan)
(Bg: Kuwarto ni Kapitan Tiago)
(SFX: Sad music)
Kapitan Tiago (VO): Magmula nang maisilang si Maria Clara’y naging malungkot at
nanghina si Pia hanggang sa dapuan ng malubhang karamdaman. Hindi rin nagtagal
ay nasawi rin ang aking kabiyak.
Pia Alba: Santiago, alagaan mong mabuti ang anak natin. Hindi rin magtatagal at
maglalaho rin ako sa mundong ito. Ipangako mo sa akin na palalakihin mo siyang
mabuti. Huwag mong hayaang makalimutan niya ang kanyang ina. Lagi niyong
tatandaan na mahal na mahal ko kayong dalawa. (Pipikit ang mata at mamamatay)
Kapitan Tiago: (Magdadalamhati sa pagkamatay ng asawa)
Ikalabing – anim na eksena

(Tauhan: Kapitan Tiago, mga padre)
(Props: Salapi [2], regalo [2])
(Bg: Loob ng simbahan)
(SFX: Church music)
Kapitan Tiago (VO): (Magmamano sa mga padre) Ako’y naging malapit sa simbahan
at sa mga kaparian. Naging deboto ng halos lahat ng mga santo at ang bahay ko ay
punong – puno ng mga imahen.
Kapitan Tiago: Dahil nalalapit na ang pasko, tanggapin ninyo ang aking donasyon
para sa simbahan (Magbibigay ng salapi sa mga padre). At tanggapin niyo naman ito,
(Magbibigay ng regalo sa mga padre) bilang pasasalamat sa inyo.
Mga padre: Maraming salamat, Kapitan Tiago.
Ikalabing – pitong na eksena

(Tauhan: Kapitan Tiago, mga guwardiya sibil)
(Props: Regalo [2], baril [2])
(SFX: Soldier music)
Kapitan Tiago (VO): (Sasaludo sa mga guwardiya sibil) Ang pagiging malapit ko sa
pamahalaan ay hindi maitatatwa dahil sa pagiging masunurin ko sa batas. Ako ay
naluklok bilang kapitan ng kapisanan ng mga mestizo gayong hindi naman ako mestizo.
Kapitan Tiago: Eto oh, regalo ko sa inyo. Nawa’y mapahalagahan niyo ang mga ito.
(Magbibigay ng regalo sa mga guwardiya sibil)
Mga guwardiya sibil: Salamat, Kapitan Tiago. Tiyak na mapapahalagahan namin kung
ano man ito.
Ikalabing – walong eksena

(Tauhan: Tiya Isabel, Babae 1)
(Props: Supling, pamaypay)
Kapitan Tiago (VO): Mula pagkasanggol ay pinalaki si Maria Clara ng kanyang Tiya
Isabel at sa aking pagangalaga at kanyang amain na si Padre Damaso.
Tiya Isabel: (Bitbit si Maria Clara)
Babae 1: Napakaganda naman ng bata na iyan. Mamula – mula ang buhok, matangos
ang ilong, may biloy sa pisngi at taglay ang maputi at manipis na balat. Ngunit, bakit tila
bukod sa maliit na tainga na namana niya sa kanyang ama, ay naiiba ang kanyang
kaanyuhan mula sa kaniyang mga magulang?
Tiya Isabel: Naniniwala akong siya’y pinaglihi kay San Antonio. Subalit, anu’t anuman
ay labis ang pasasalamat ni Kapitan Tiago sa Obando pagkat binigyan niya ito ng anak.
Ikalabing – siyam na eksena
(Tauhan: Kapitan Tiago, Don Rafael Ibarra)
(Props: Upuan [2], mesa, kape [2], pahayagan [2])
Kapitan Tiago (VO): Naging magkababata sila Maria Clara at Crisostomo ngunit nang
magkatorse si Maria Clara ay kinailangan niyang mamasukan sa kumbento sa
Beateryo ng Santa Catalina at ang binata naman ay nag – aral sa Europa. Tutol man sa
kalooban ay hindi niya nagawang suwayin ang kagustuhan ng amaing si Padre
Damaso.
Kapitan Tiago: Don Rafael, napupuna mo ba ang ating mga anak? Mukhang sila ay
nagkakaunawaan at nagiging isa na ang kanilang mga puso.
Don Rafael Ibarra: Ako rin ay naniniwalang wagas ang kanilang pagmamahalan. Nais
mo bang sila’y ipagkasundo?
Kapitan Tiago: Walang problema, kaibigan. Atin natin silang ipapakasal pagdating ng
takdang panahon.
Kabanata 7: Suyuan sa Isang Asotea

Ikadalawampung eksena
(Tauhan: Padre 2, mga kababaihan, Maria Clara, Tiya Isabel)
(Props: Pulpito, upuan ng simbahan [2], pamaypay [5])
(SFX: Church music)
Padre 2: Sumainyo ang Panginoon
Mga nagsisimba: At sumainyo rin.
Padre 2: Pagpalain kayo ng makapangyarihang Diyos, Ama, at Anak, at Espiritu Santo.
(Bubuo ng krus gamit ang kamay)
Mga nagsisimba: (Idadampi ang kamay sa noo, dibdib at sa magkabilang balikat)
Padre: Tapos na ang Misa. Humayo kayo sa kapayapaan.
Mga nagsisimba: Salamat sa Diyos. (Papalakpak at lalapit sa padre upang magmano)
Maria Clara: Patawarin ako ng Diyos na higit na nakakaunawa ng aking kalooban
bilang babae
Tiya Isabel: (Magmamano kay padre at lalapit kay Maria Clara) Clarita! Ano pang
ginagawa mo riyan? Halika na’t magmano ka kay padre.
Maria Clara: (Magmamano sa padre at haharap kay Tiya Isabel) Tiya, kung maari sana
ay nais ko na hong umuwi sapagkat ngayon ang araw ng pagdalo ni Crisostomo.
Tiya Isabel: Umuwi? Ngunit –
Maria Clara: Sige na po, tiya. Ngayon lamang po.
Tiya Isabel: (Magdaramdam kay Maria Clara) O sha, sige. Subalit, maaasahan ko na
sa makalawa ay hindi tayo maaaring umuwi ng ganito kaaga. Ayos ba iyon?
Maria Clara: (Masisiyahan sa narinig) Opo, tiya!
Tiya Isabel at Maria Clara: (Aalis sa eksena)
Ikadalawampu’t isang eksena

(Tauhan: Maria Clara, Kapitan Tiago, Tiya Isabel)
(Props: Upuan [2], pangtahi, pahayagan, walis)
Maria Clara: (Nagtatahi habang nakaupo)
Kapitan Tiago: (Nagbabasa ng pahayagan habang nakaupo)
Tiya Isabel: (Naglilinis ng sahig)
(SFX: Karwahe)
Maria Clara: (Tatayo tuwing may naririnig na karwaheng dumadaan)
Tiya Isabel: Tiago, marami na ang nagsasabing nangangayayat daw itong bata na ito.
Kapitan Tiago: Oo nga. Alam mo bang naipayo ng manggagamot na magbakasyon
yang si Maria Clara upang maibalik ang pamumula ng kanyang pisngi?
Tiya Isabel: At saan naman siya magbabakasyon?
Kapitan Tiago: Hmmm… Saan mo ba nais magbakasyon? Sa Malabon o San Diego?
Maria Clara: (Matitigilan at makakaramdam ng kaba)
Tiya Isabel: Sa San Diego na lamang sapagkat mas malaki ang bahay doon at isa pa’y
nalalapit na ang pista.
Kapitan Tiago: Ang mabuti pa siguro’y bumalik na kayo ng Tiya Isabel mo sa Beateryo
at kunin na ang lahat ng iyong damit. Magpaalam ka nang tuluyan sa iyong mga
kaibigan pagkat hindi ka na babalik pa.
(SFX: Karwahe)
Maria Clara: Tiya! May pumaradang karwahe sa harap natin!
Tiya Isabel: Ay aba! baka si Don Crisostomo na iyan.
Maria Clara: (Natigilan at patakbong nagtungo sa silid dasalan [paalis sa eksena])
Tiya Isabel: (Mapapansin si Maria Clara at susundan ito patungo sa silid dasalan)
Ikadalawampu’t dalawang eksena

(Tauhan: Tiya Isabel, Maria Clara)
(Props: -)
(Bg: Silid – dasalan)
Maria Clara: (Hindi mapakali)
Tiya Isabel: (Dadating sa eksena) Maria Clara, iha? Anong nangyari at ika’y tila
napatda sa pagdalo ni Don Crisostomo?
Maria Clara: (Yayakapin si Tiya Isabel sa tuwa) Tiya, hindi pa rin ako makapaniwalang
makikita ko si muli si Crisostomo pagkatapos ng pitong taon. Ngayon ko lang
napagtanto kung gaano ako kasabik na masilayan siyang muli.
Tiya Isabel: Kaya kung ako sa iyo, bilisan mo ng mag – ayos nang magtagpo kayo muli
ni Don Crisostomo.
Maria Clara: Opo tiya.
Ikadalawampu’t tatlong eksena

(Tauhan: Crisostomo Ibarra, Maria Clara)
(Props: Dahon ng sambong, liham, bulaklak, asotea)
(Bg: Asotea ni Kapitan Tiago)
Crisostomo Ibarra: (Naghihintay kay Maria Clara)
Maria Clara: (Darating sa eksena)
Crisostomo Ibarra: (Makikita si Maria Clara, lalapit sa kanya at hahalikan ang kamay
nito)
Crisostomo Ibarra at Maria Clara: (Matatahimik ng ilang segundo)
Crisostomo Ibarra: Maria Clara, naaalala mo ba ang ating iniwang kamusmusan bago
pa tayo magkahiwalay ng landas, ang masasayang alaala at pinagsamahan noong
ating mga kabataan?
Maria Clara: Oo naman, Crisostomo. Alalang alala ko pa ang ating masuyong
paglalambingan, paglalaro at paglalangoy sa batis, dayaan sa sungka at ang ating
away – bating suyuan na pinagmulan ng ating epesyal na nadarama hanggang sa
kasalukuyan.
Crisostomo Ibarra: Naaalala mo ba ito? (Ipapakita ang tuyong dahon ng sambong kay
Ibarra) Itong dahon ng sambong? Ito ang kaisa – isang pabaon mo sa akin na iyong
inilagay sa loob ng aking sombrero nang hindi ako sakitan ng ulo. (Pabiro) Ito lamang
ang tanging alaala na iyong ibinigay sa akin.
Maria Clara: Ako rin ay may pabaon mula sa iyo. (Kukunin ang sulat) Ito ay ang aking
pinakainiingat – ingatan. (Babasahin ang sulat ngunit matitigilan) Maria Clara, Aking
sinta ako man ay magtutungo sa Europa, wag kang mag – alala at di ki –
Crisostomo Ibarra: O, bakit ika’y huminto sa pagbabasa, mahal ko?
Maria Clara: Huwag na. At saka, pulos kasinungalingan lang naman ang laman nito
kung kaya’t lalaktawan ko na ang sa palagay kong bahagi ng liham na hindi totoo.
Crisostomo Ibarra: Aking sinta, pawing katotohanan lamang ang nandiyan. Ngunit,
kung ito nga’y nais mong laktawan, ay ituloy mo na lamang ang pagbabasa.
Maria Clara: (Bubuntong hininga at itutuloy ang pagbabasa) Lagi mong tatandaan na
mahal na mahal kita at huwag mong pababayaan at alagaan mong mabuti ang iyong
sarili. Ako’y magsisikap mag – aral ng mabuti para sa ating kinabukasan. Hintayin mo
ang aking pagbabalik, aking sinta. Nagmamahal, Crisostomo Ibarra.
Crisostomo Ibarra: Alam mo ba, labag pa nga sa aking kalooban ang mangibang
bayan. Ako nga’y tumangis pa sa harap ni ama. At roon ko rin ipinagtapat ang aking
pag – ibig sa iyo. Ngunit, sinagot ni ama na ang dahilan lamang nito ay para sa aking
kabutihan kung kaya’t ito’y aking sinunod.
Maria Clara: Lagi mo ba akong naaalala? O sadyang naging makakalimutin ka na dahil
sa mga maririkit na dilag na nawawari mo sa iyong paglalakbay?
Crisostomo Ibarra: Paano kita malilimutan gayong ang tinig mo’y aking nauulinigan
maging sa kagubatan ng Alemanya? Inusal – usal ko ang iyong ngalan kahit saang
dako ako mapadpad. Walang lugar na hindi kita kapiling.
Maria Clara: Ilang parusa na ang tinanggap ko mula sa aking kompesor na nagsabing
kalimutan na kita, ngunit hindi ko pa rin magawa.
Crisostomo Ibarra: (Ngingiti ngunit mamumutla nang alalahaning araw ng mga patay
kinabukasan) Nakalimot ako sa aking tungkulin, aking mahal. Nararapat na akong
magtungo sa San Diego upang gampanan ang responsibilidad sa ama bilang pag –
alala sa araw ng mga patay.
Maria Clara: (Malulungkot) Ito nga pala ang isang bulaklak, ialay mo iyan sa kanya.
(Ibibigay ang bulaklak kay Ibarra)
Crisostomo Ibarra: Maraming salamat, mahal ko. (Hahalikan ang kamay ni Maria
Clara)
Kabanata 9: Mga Bagay – bagay sa Paligid

Ikadalawampu’t limang eksena
(Tauhan: Padre Damaso, Maria Clara, Tiya Isabel, Kapitan Tiago)
(Props: -)
Padre Damaso: (Makakasalubong sila Tiya Isabel at Maria Clara) Saan ang tungo
ninyo, mga binibini?
Maria Clara: Nais po naming kunin sa kumbento ang aming mga ari – arian.
Padre Damaso: (Mabibigla at bubulong) Tingnan natin kung sino ang masusunod at
kung sino ang higit na makapangyarihan. (Lalagpasan ang magtiya at makakasalubong
si Kapitan Tiago)
Kapitan Tiago: (Nakangiti at akmang magmamano)
Padre Damaso: (Hindi iaabot ang kamay)
Kapitan Tiago: (Ibababa ang kamay at mabibigla sa pormal na anyo ng mukha ni
Padre Damaso)
Padre Damaso: May mahalaga tayong pag – uusapan, Santiago.
Kapitan Tiago: Ano po iyon, padre?
Padre Damaso: Tiago, ako ang pangalawang ama ni Maria Clara, hindi ka dapat
naglilihim ng kahit ano pa man sa akin. Nararapat mo na ring itigil ang pagiisang dibdib
ni Maria Clara at ng binatang Ibarra.
Kapitan Tiago: Ngunit…
Padre Damaso: Hindi ka rin dapat naghahangad ng kabutihan para sa mga karibal ko.
Tayo’y matagal nang magkaibigan, Tiago.
Kapitan Tiago: (Tatango) Opo, padre. Naiintindihan ko po.
Ikadalawampu’t anim na eksena
(Tauhan: Padre Sibyla, Padre na may sakit)
(Props: Banig, kumot, unan)
(Bg: Laylayan ng may sakit sa Kumbento ng Dominikano sa Puerta de Isabel II)
(SFX: Night sounds)
Padre Sybila: Padre, guminhawa na ba ang inyong karamdaman? Ininom niyo na ba
ang iyong mga gamot?
Padre na may sakit: (Magsasalita habang nakahiga) Padre, naniniwala akong ang
aking malubhang karamdaman ay bunga ng aking mga nagawang pagmamalupit at
pagmamalabis sa kapangyarihan. Hindi ko na sinunod ang mga payo ng doktor na
pagpapatistis sapagkat ako ay matanda at mahina na. HInihintay ko na lamang ang
aking kapanahunan
Padre Sibyla: Ngunit padre, sikapin mo pa ring mabuhay bawat araw pagkat ito’y
regalo ng Diyos sa atin. Ako nga pala’y may ibabalita sa iyong mga kaganapan mula sa
mga nakaraang araw.
Padre na may sakit: Ano ang mga ‘yan?
Padre Sibyla: Ang binatang Ibarra ay dumating na mula sa Europa at nakisalo sa
piging ni Kapitan Tiago. Si Padre Damaso ay tila nag – aamok ng away sa binatang
Ibarra sa bahay ni Kapitan Tiago. Ngunit padre, maaaring mali ang balitang aking
natanggap tungkol kay Ibarra. Sa aking palagay ay may sariling bait ito at mabuting tao
si Ibarra taliwas sa ipinarating sa kanila ni Padre Damaso. Siya nga pala, ang tinyente
ay hindi rin nagsumbong sa Kapitan Heneral at diumano, ito ay nakikiisa pa kay Padre
Damaso.
Padre na may sakit: May kapangyarihan tayo dahil pinaniniwalaan tayo. Kapag may
kumakalaban sa atin, pinaparatangan ng pamahalaan na erehe ang kalaban natin. At
dahil tutol tayo sa kalayaan ng bayan, nagiging dahilan pa ito para hindi tayo maalis sa
puwesto. Ngunit paano kung ang mga kaaway natin ang pakinggan nila?
Padre Sibyla: Hindi mangyayari ang gayon.
Padre na may sakit: Kailangang may kumalaban sa atin para mamulat tayo. Dahil
posible mangyari sa atin dito ang nangyayaring pagbagsak natin mula sa Europa.
Padre Sibyla: Hindi mangyayari na mawawala sa atin ang ating mga lupain at mga
paupahang bahay at lupa.
Padre na may sakit: Natuto nang lumaban ang mga Indio. Nagigising na sila sa
kanilang kalagayan. Mawawala sa atin ang lahat ng iyan gaya ng nangyari sa Europa at
tayo rin ang magiging dahilan. Kailangan natin paghandaan ito upang hindi tayo maalis
sa puwesto.
Padre Sibyla: Sabihin niyo nga sa akin. Tutol ba kayo sa pagbabayad ng buwis?
Padre na may sakit: (Hindi sasagutin ang tanong ni Padre Sibyla)
Padre Sibyla: Mukhang kaillangan mo ng pahinga, padre. O sha, ako’y hahayo na.
Magpagaling ka ng husto. Ipangtutulos kita ng kandila sa santo ng pagpapagaling.
Ikadalawampu’t pitong eksena

(Tauhan: Guwardiya sibil 1, Kapitan – Heneral)
(Props: Pahayagan, mesa, upuan)
(Bg: Opisina ng Kapitan Heneral)
Guwardya sibil 1: (Ibibigay ang pahayagan) Kapitan Heneral, ito’y aming nabasa sa
isang lathala sa pahayagan na si Laruja ang nagsalaysay. Hindi nagsumbong ang
tinyente na nasa pagtitipon at nakarinig ng mga maanghang na pahayag ng prayle.
Kapitan Heneral: (Babasahin ang pahayagan) Kung hindi lamang totoong hangal ang
bayang ito, itutuwid ko ang pagkakamali ng paring iyon. Kaunti na lang ang panahon ko
at mahirap makipag – usap sa mga paring ayaw sumunod sa aking mga ipinag – uutos.
Sa halip na igawad ang parusa kay Padre Damaso ay ilipat ito sa isang mas mabuting
bayan.
Kabanata 10: Bayan ng San Diego

Ikadalawampu’t walong eksena
(Bg: Mataas na bahagi ng simboryo ng simbahan [Matatanaw ang Bayan ng San
Diego])
Babae 3: Alam niyo ba na ang San Diego ay mayroong itinatagong alamat?
Babae 1: Alamat? Mukhang wala pa akong nauulinigan na alamat sa bayan ng San
Diego.
Babae 2: Kuwentuhan mo naman kami! Ukol saan ba iyang alamat na iyan?
Babae 3: Osige, ikukuwento kong mabuti. makinig kayo ah?
Ikadalawampu’t siyam na eksena (Flashback)

(Tauhan: Matandang Kastila, Manong)
(Props: -)
(Bg: Gubat)
Babae 3 (VO): Mayroong isa umanong matandang kastila na dumating sa bayan. Siya
ay nabighani sa kalikasang taglay ng San Diego.
Matandang Kastila: Bibilhin ko ang buong gubat kapalit ng aking mga damit, alahas at
salapi.
Manong: Maraming salamat po.
Ikatatlumpung eksena
(Tauhan: Babae 4, Babae 5, Matandang Kastila)
(Props: Tali, puno, pamaypay [2])
(Bg: Gubat)
(SFX: Night sounds)
Babae 3 (VO): Hindi nagtagal ang matanda ay naglaho. Nang lumaon…
Babae 4: Nahanap na ba ang nawawalang matandang kastila? Balita ko ilang araw na
ang nakalipas mula nang siya’y naglaho.
Babae 5: Hindi pa nga eh, sa – (Matitigilan at makikita ang matandang kastila)
AHHHHH!
Matandang Kastila: (Nakabigti sa punong balite)
Babae 4: (Makikita rin ang matandang Kastila) AHHHHH!
Babae 4 at 5: (Tatakbo paalis ng gubat)
Ikatatlumpu’t isang eksena

(Tauhan: Saturnino)
(Props: -)
(Bg: Gubat)
Babae 3 (VO): Hanggang isang araw,
Saturnino: Ang aking ngalan ay Saturnino. Ako ang anak ng matandang kastilang
namatay sa gubat ng San Diego. (Magtatanim kuno)
Babae 3 (VO): Siya ay masipag at mapusok. Nagsikap ito at namuhay ayon sa
kagustuhan ng ama.
Ikatatlumpu’t dalawang eksena
(Tauhan: Saturnino, Asawa ni Saturnino)
(Props: Bulaklak, supling)
(Bg: Sala ni Saturnino)
Babae 3 (VO): Nang lumaon ay nakapag – asawa si Saturnino at nagkaroon ng supling
Saturnino: (Bibigyan ng bulaklak ang asawa) Aking sinta, ano ang nais mong
ipangalan sa ating anak?
Asawa ni Saturnino: (Binubuhat ang bata) Rafael. Rafael Ibarra ang kaniyang
magiging ngalan.
Babae 3 (VO): Ang supling nila ay walang iba kundi ang ama ni Crisostomo Ibarra, si
Don Rafael Ibarra.
(End of Flashback)
Ikatatlumpu’t tatlong eksena (Kasalukuyan)

(Bg: Mataas na bahagi ng simboryo ng simbahan [Matatanaw ang Bayan ng San
Diego])
Babae 3: Napakabuting tao ni Don Rafael kaya minahal siya ng mga magsasaka.
Napaunlad niya ang lugar, mula sa pagiging nayon, ito ay naging bayan. Pinanatili ni
Don Rafael Ibarra ang yamang iniwan ng mga ninuno at tinamasa ni Crisostomo Ibarra
ang yamang iyon.
Babae 1: Napakaganda naman ng alamat na iyan. Napakarami kong natutuhan.
Babae 2: Ako rin! Nadagdagan ang aking kaalaman ukol sa ating bayan at ang
kasaysayan nito.
Kabanata 11: Mga Hari – Harian

Ikatatlumpu’t apat na eksena
(Tauhan: Don Rafael Ibarra, Mahirap, Babae 4, Babae 5)
(Props: Pampaypay [2])
(SFX: Morning Sounds)
Don Rafael Ibarra (VO): Ako si Don Rafael Ibarra, ang pinakamayaman sa San Diego
pagkat ako ang may – ari ng pinakamalawak na lupain.
Mahirap: Don Rafael, kung maaari po sana ay nais po naming humingi ng tulong
pinansiyal. Nasa ospital po kasi ang nanay ko at wala na rin po kaming makain ng mga
kapatid ko.
Don Rafael Ibarra: Sige, ako na ang magbabayad sa mga bayarin sa ospital ng iyong
ina. Bibigyan ko rin kayo ng makakain sa bawat araw. Ngunit, aasahan ko na ika’y
maghanapbuhay sa akin bilang magsasaka sa aking lupain. Ayos ba iyon?
Mahirap: Ayos na ayos po! Maraming salamat po Don Rafael!
Ikatatlumpu’t limang eksena

(Tauhan: Mga kababaihan, Kapitan Tiago)
(Props: Basket ng prutas, baboy ramo, pamaypay [5])
(SFX: Musiko)
Kapitan Tiago (VO): Inaasahan kong ako’y inyo nang nakilala. Muli, ako si Kapitan
Tiago, ang kapitan ng San Diego. Sa tuwing ako’y umuuwi ng San Diego, ay
sinasalubong ako ng mga taong nagpapalakas at nagkakautang sa akin.
Mga kababaihan: (Nakalinya upang salubungin si Kapitan Tiago)
Babae 2: Nandito na si Kapitan Tiago!
Kapitan Tiago: Kamusta kayo mga binibini!
Babae 1: (Bibigyan si Kapitan Tiago ng prutas)
Babae 3: (Bibigyan si Kapitan Tiago ng baboy ramo)
Babae 4: (Bubulong) Hmp, nagbalik nanaman si Sakristan Tiago. Kung hindi lamang
siya naging malapit sa mga prayle at nagpapautang sa mahihirap, edi sana hindi siya
naging makapangyarihan.
Babae 5: Oo nga. Kung tutuusin, hindi naman siya makapangyarihan pagkat ang
kapitan ay tunay na walang katumbas na kapangyarihan sa gobyerno kundi
tagatanggap ng utos mula sa itaas.
Ikatatlumpu’t pitong eksena

(Tauhan: Alperes, mga guwardiya sibil, Utusan ng Alperes, Donya Consolacion)
(Props: Baril [2], alak, upuan [2], mesa, pamaypay [2])
(Bg: Sala ng Alperes)
Alperes (VO): Ako ang alperes, itinuturi ding makapangyarihan sa San Diego. Ako’y
napakamalas pagdating sa pag – aasawa pagkat ang pakikisama sa aking kabiyak na
si Donya Consolacion ay tila isang impiyerno. Kaming dalawa ay mas madalas
magkaaway kaysa sa magkasundo.
Alperes: Hoy kayo! (Tuturo sa mga guwardiya sibil) Lumabas nga kayo ng pamamahay
ko at magbantay kayo roon.
Guwardiya sibil 1: Ngunit alperes, napakatirik ng araw ngayon, baka naman po –
Alperes: Tumigil kayo at sundin na lamang ang utos ko.
Guwardiya sibil 2: Masusunod po, alperes. (Aalis kasama ang Guwardiya sibil 1)
Utusan ng Alperes: (Dadating sa eksena) Alperes, ito na po ang pinapabili niyong
mga alak.
Alperes: Dito ka nga muna. Saluhan mo kong uminom.
Utusan ng Alperes: Ngunit alperes, magsisimba pa po sana ak –
Alperes: Mamaya ka na lang magsimba at samahan mo muna ako rito.
Utusan ng Alperes: (Sasaluhan ang alperes uminom)
Alperes: (Iinom ng alak at malalasing) Alam mo, kung magtutungo ka sa kura ay mag –
iingat ka. Lalo na kapag magpapatimpla na siya ng tsokolate sa kanyang utusan.
(Lalagok ng alak)
Utusan ng Alperes: (Magtataka sa sinabi ng alperes) Bakit po alperes? Nanlalason po
ba ang kura?
Alperes: Kapag nag – utos siya sa utusan na magtimpla ng tsokolate, e, ito’y
nangangahulugan na malapot. Ngunit kung ang sasabihin niya ay tsokolate, a, ang ibig
sabihin nito ay malabnaw. Kung sabagay, hindi ka naman nakakasigurong ika’y aalukin
ng tsokolate ng patpating kura.
Donya Consolacion: (Dadating sa eksena at magagalit) Alperes! Hindi ba’t akin nang
binilin na tigilan mo na ang iyong paglalasing?! Wala ka nang ibang ginawa kundi ang
uminom! (Ihahagis ang pamaypay sa kanya)
Alperes: (Tatayo mula sa kanyang kinauupuan) Aray! Ano bang magagawa mo?! At
saka huwag mo nga akong pakialaman!
Donya Consolacion: At bakit naman hindi kita papakialaman?! Anong nais mo ha?!
Pabayaan na lang kitang malasing diyan?! Pasalamat ka at ika’y akin pang inaalala!
Alperes: Bakit ko naman gagawin yun, ha?! (Hahawakan ang balikat ni Donya
Consolacion) Tandaan mo ito, ako ang mas may kapangyarihan sa ating dalawa. Kaya
dapat iginagalang mo ako! (Aalis sa eksena)
Donya Consolacion: (Mangingiyak – ngiyak)
Ikatatlumpu’t walong eksena

(Tauhan: Padre Salvi, Alperes, Utusan ng Alperes, Utusan ni Padre Salvi, mga
kababaihan)
(Props: Pulpito, upuan ng simbahan [2], pamaypay [5])
(SFX: Church music)
Padre Salvi: (Nagmimisa)
Alperes: (Bubulong sa utusan niya) Ano ba iyan! Ilang oras na tayo nagmimisa mula
ala – sais ng umaga. Sinasadya ba nila iyon?
Utusan ng Alperes: Sa pagkakaalam ko po Alperes, pinasara po ni Padre Salvi ang
pinto ng simbahan sa kanyang utusan.
Alperes: At bakit naman?! Hindi nararapat iyon! Kakausapin ko siya.
Utusan ng Alperes: Ngunit alperes, hindi pa po nagwawakas ang misa.
Alperes: Wala akong pakialam. (Tatayo sa kinauupuan at lalapit papunta sa utusan ni
Padre Salvi) Palabasin mo ako.
Utusan ni Padre Salvi: Ngunit, bilin po ni Padre Salvi na –
Alperes: Wala akong pakialam. Lalabas ako.
Padre Salvi: Taglayin ninyo sa inyong paghayo ang kapayapaan ni Kristo.
Mga nagsisimba: Salamat sa Diyos. (Papalakpak)
Padre Salvi: (Makikita ang alperes at lalapit dito) Alperes! Mukhang nainip ka ata sa
aking misa? At bakit ikaw ay tila nagmamadali?
Alperes: (Bubulong) Kung hindi ba naman pagkahaba – haba ng inyong misa, edi –
Padre Salvi: May sinasabi ka ba, Alperes?
Alperes: Wala naman, nais ko lamang magtungo sa kubeta, padre. Ngunit,
sinasaraduhan ako nitong utusan ninyo. (Ngingiti ngunit peke lamang)
Padre Salvi: Ah, ganun ba? Pasensya na kaibigan. Bilin ko kasi sa kanya na huwag
magpalabas hangga’t hindi natatapos ang misa. Ngayong nagwakas naman na ang
misa’y maaari ka nang lumabas. Mag – ingat kayo ha? (Makikipagkamay at
magyayakapan ngunit peke lamang)
Alperes: Salamat, padre. (Kakaway at aalis)
Kabanata 12: Todos Los Santos (Araw ng mga Patay)

Ikatatlumpu’t siyam na eksena
(Tauhan: Sepulturero 1, Sepulturero 2, mga kababaihan, Crisostomo Ibarra, Utusan ni
Ibarra)
(Props: Pala [2], lapida [5, isa ay may maliit na krus], kandila, bulaklak, pamaypay [5],
karwahe)
(Bg: Sementeryo)
Mga kababaihan: (Nagsisindi ng kandila, nagdadasal, nagbibigay ng bulaklak at
humahagulgol)
Sepulturero 1: (Naninigarilyo) Kalilibing pa lang nitong hinuhukay natin.
Sepulturero 2: Kaya naman pala ang baho ng amoy. Tila may dugo pa ata ang buto
kaya’t grabe ang sangsang. May buhok pa ng tao. Nasusuka ako sa amoy. Hindi ko
matagalan.
Sepulturero 1: Para kang taga – tribunal sa selan. Noon nga, may bangkay na
ipinahukay sa akin na halos dalawampung araw pa lamang nalilibing. Ang lakas ng ulan
noon at namatay pa ang dala kong ilawan.
Sepulturero 2: Nakakakilabot naman ang iyong sinasabi.
Sepulturero 1: Natanggal ang pako ng takip ng ataul kaya’t lumabas ang kalahati ng
katawan ng bangkay. Saksakan ng baho ang bangkay at binuhat ko pa iyon sa gitna ng
malakas na malakas na ulan.
Sepulturero 2: Bakit mo hinukay ang bangkay? Sino ang nag – utos sa iyo?
Sepulturero 1: (Nagkibit – balikat) Hinukay ko ang bangkay na iyon dahil napagutusan
lang ako ng kurang malaki.
Sepulturero 2: Tapos? Anong ginawa mo sa bangkay pagkatapos nun?
Sepulturero 1: Para kang guwardiya sibil kung magtanong. Ang utos sa akin ng kurang
malaki, ilibing ko sa libingan ng mga Intsik ang bangkay na hinukay ko. Hindi ko
nagawa dahil malakas ang ulan saka malayo ang libingan ng mga Intsik. Hay naku!
Wag ka na nga ulit magtanong. Maghukay na lamang tayo.
Kabanata 13: Mga Banta ng Unos
Crisostomo Ibarra: (Papasok sa eksena sa pamamagitan ng pagbaba ng karwahe sa
tapat ng sementeryo kasama ang kanyang utusan na nagtungo sa loob)
Utusan ni Ibarra: Pasensya na po at hindi ko masyadong nadalaw ang libing ng inyong
ama sapagkat ako ay nagkasakit. Ang sabi po ni Kapitan Tiago ay ipinagpagawa niya
ito ng isang nitso. Natamnan ko ng bulaklaking halaman ang libing ng inyong ama at
nilagyan ko rin ng krus na ako mismo ang gumawa. (Ituturo kung saan nakalibing ang
ama ni Ibarra) Naroon po sa dakong iyon.
(Pinuntahan nila ang likod ng krus at mapapatigil dahil wala itong laman)
Utusan ni Ibarra: Nasaan na? Ang alam ko ay naririto lamang iyon. (Makikita ang
sepulturero) Ah ang mabuti pa ay magtanong na lamang po tayo doon sa sepulturero
(Tuturo ang sepulturero)
(Lalapitan ng dalawa ang sepulturero)
Utusan ni Ibarra: Magandang araw sa iyo, ginoo. Magtatanong lamang sana kami
kung alam mo ba saan makikita ‘yung libingan na mayroong krus?
Sepulturero 1: Isang krus po bang malaki ang inyong palatandaan? Isang krus na may
inukit na dibuho at taling yantok? At may mga tanim pang bulaklaking halaman ang
puntod?
Utusan ni Ibarra: Opo. Mga adelfa, sampaga, at pensamiyento ang mga bulaklaking
halaman.
Sepulturero 1: Ang krus pong iyon ay sinunog ko na.
Utusan ni Ibarra at Crisostomo Ibarra: Sinunog?!
Sepulturero 1: Utos po ng kurang Malaki. Ang kurang namamalo, si Padre Garote.
Crisostomo Ibarra: Nasaan po ang puntod ng aking ama? Bagamat wala na itong krus
ay nasisiguro kong natatandaan naman ninyo kung nasaan ito, hindi ba?
Sepulturero 1: Ngunit, wala na rin po ang bangkay.
Utusan ni Ibarra: Wala pang isang taon mula nalilibing diyan ang hinahanap namin,
bakit ninyo huhukayin?
Sepulturero 1: May isang babae na po akong inilibing diyan, halos isang linggo lamang
ang nakalipas. Ipinahukay sa akin ng kurang malaki ang kurang bangkay na hinahanap
ninyo para ilipat sa libingan ng mga Intsik.
Crisostomo Ibarra: (Magugulat sa sinabi ng Sepulturero kaya galit na hahawakan ang
balikat nito at saka niyugyog ng malakas) Anong ginawa mo sa bangkay ng aking
ama?!
Mga kababaihan: (Magugulat kay Ibarra)
Sepulturero 1: (Natakot kay Ibarra) H – Hindi ko naman po i – inilibing ang inyong ama
sa libingan ng mga Intsik. Naniniwala po akong mas makabubuting lunurin na lamang
ang bangkay kaysa mapalibing sa libingan ng mga Intsik kaya’t itinapon ko ito sa ilog.
Crisostomo Ibarra: Ikaw, ikaw ay isang sawimpalad! (Pipigilan ang galit upang hindi
masaktan ang sepulturero); (Bibitawan ang sepulturero at tatakbo palayo sa libingan)
Utusan ni Ibarra: (Susundan si Ibarra)
Ikaapat na pung eksena

(Tauhan: Utusan ni Ibarra, Crisostomo Ibarra, Padre Salvi)
Utusan ni Ibarra: Ginoo! Maghunos – dili po kayo! (Sinusundan pa rin si Ibarra)
Crisostomo Ibarra: (Matatanaw si Padre Salvi at lalapitan ito); (Mariing hinawakan ang
balikat ni Padre Salvi) Anong ginawa mo sa bangkay ng aking ama?!
Babae 4 at Babae 5: (Dadaan sa eksena at makikita sila Ibarra at Padre Salvi kaya
pangchichismisan nila ito)
Padre Salvi: (Mamumutla sa takot) Baka kayo’y nagkakamali, ginoo. Wala akong
ginawang masama sa inyong ama.
Crisostomo Ibarra: Anong wala?! Magsabi ka ng totoo.
Padre Salvi: B – Baka ang pinalitan kong kura na si Padre Damaso ang tinutukoy
ninyong may ginawang masama sa inyong ama.
Crisostomo Ibarra: (Matatauhan sa narinig kaya binitawan ang kura at aalis)
Padre Salvi: (Mahuhulog sa sahig sa pagbitaw ni Ibarra)
Utusan ni Ibarra: (Tutulungan ang padre upang makatayo)
Kabanata 14: Tasyong Baliw o Pilosopo

Ikaapat na pu’t isang eksena
(Tauhan: Pilosopong Tasyo, Ina ni Pilosopong Tasyo)
(Props: Mesa, upuan, aklat)
(Bg: Sala ni Pilosopong Tasyo)
Pilosopong Tasyo (VO): Ako si Don Anastacio na mas kilala bilang Pilosopong Tasyo,
ang itinuturing pinakamatalinong tao sa San Diego. Mayaman si ina kaya nakapag –
aral ng pilosopiya at nakaabot ng kolehiyo subalit…
Ina ni Pilosopong Tasyo: Anastacio, nangangamba ako na baka sa labis mong taglay
na katalinuhan, ay makalimot ka sa Diyos kung kaya’t pinapapili kita kung nais mo bang
magpari o ang huminto ng pag – aaral sa Colegio de San Jose.
Pilosopong Tasyo: (Nagbabasa ng aklat ngunit ititigil ito) Mas pipiliin ko po ang
huminto sa pag – aaral kaysa sa maging pari, ina.
Ina ni Pilosopong Tasyo: Bueno, dahil diyan ay titigil ka sa pag – aaral upang
lumakas ang iyong pananampalataya sa Panginoon.
Ikaapat na pu’t dalawang eksena

(Tauhan: Pilosopong Tasyo)
(Props: Lapida [5], Bulaklak)
(Bg: Sementeryo)
(SFX: Sad music)
Pilosopong Tasyo (VO): Ako’y nakapag – asawa ngunit sa kasawiang palad ay agad
ring nabalo.
Pilosopong Tasyo: (Nakatayo sa harap ng puntod ng kanyang asawa at bibigyan ito
ng bulaklak) O aking sinta, labis ang aking pangungulila sa iyo sapagkat kakaunting
panahon lamang kita nakasama.
Ikaapat na pu’t tatlong eksena

(Tauhan: Pilosopong Tasyo, Manong, Mahirap)
(Props: Aklat)
Pilosopong Tasyo (VO): Napabayaan ko ang aking kabuhayan hanggang sa
bumagsak at naghirap. Subalit, tinawag akong Pilosopong Tasyo dahil sa likas na
taglay kong talino.
Pilosopong Tasyo: Narito na po ang aklat na aking hiniram mula sa inyo, ginoo. Hindi
ko po maipagkakailang napakaganda pong basahin ng aklat na iyan.
Manong: Iyo na iyan Pilosopong Tasyo, tutal ilang beses mo nang nabasa ang aklat na
iyan. Tiyak na paborito mong binabasa ang aklat na iyan.
Pilosopong Tasyo: Talaga po? Naku, maraming salamat po!
Manong: (Ngingiti at aalis sa eksena)
Pilosopong Tasyo (VO): Ngunit, para sa mga taong walang pinag – aralan,
Pilosopong Tasyo: (Makakasalubong ang walang pinag – aralan)
Mahirap: Tasyong baliw! Ano nanaman ang naiisip mo? Kabaliwan? HAHAHA! Baliw!
Tasyong baliw!
Pilosopong Tasyo: (Hindi na lang papansinin ang mahirap at pagpapatuloy ang
paglalakad)
Ikaapat na pu’t apat na eksena

(Tauhan: Kapitan, Pilosopong Tasyo)
(Props: Kandila, lapida [5])
(Bg: Sementeryo)
(SFX: Night sounds)
Kapitan: (May dalang kandila at nagsasalita ng wikang kastila) parece que alguien está
feliz hoy (mukhang masaya ata ang isang tao ngayon ah.) Masaya yata kayo ngayon,
ginoo?
Pilosopong Tasyo: Tama ka po diyan pagkat may natatanaw akong pag – asa.
Kapitan: Anong pag – asa iyon? Maaari ko bang malaman?
Pilosopong Tasyo: Isang malaking unos.
Kapitan: (Patuyang napangiti) Nais ninyo marahil na maligo.
Pilosopong Tasyo: Hindi masamang makatisod ng basura ngunit naghihintay ako ng
lalong mabuting bagay. Iyang mga kidlat na papatay ng tao at susunog ng mga bahay.
Kapitan: Tila nais na ninyong magunaw ang mundo o magkaroon ng delubyo.
Pilosopong Tasyo: Mas mabuti kung iyan ang mangyayari dahil iyan ang karapat –
dapat. Matagal ko nang iminungkahi sa Kapitan Heneral na bumili ng kidlat at panghuli
ng kulog subalit pinagtawanan lang ako ng kinauukulan. Sa halip na sumunod, pawing
mga kwitis at paputok lamang ang binibili nila. Nagbabaya sila ng tagatugtog ng
batingaw kapag kumikidlat gayong napakapanganib nito lalo’t may unos.
Pilosopong Tasyo: (Titignan ang alkalde) Hindi ba’t ikaw pa nga ang nagpalagay ng
kampana sa tuktok ng simbahan ng Santa Barbara na patrona ng unos? Hindi niyo ba
nabatid na natamaan ang Binan batay sa kasaysayan ng isang napakatalim na kidlat?
At bakit tuktok ng simbahan ang tinamaan kasama ng malaking orasan at ang altar sa
kailaliman nito? Hindi po ba kinalembang ang kampana ni Santa Barbara noon?
Kapitan: (Matatahimik sa sinabi ni Pilosopong Tasyo)
(SFX: Kulog)
Kapitan: Hesusmaryosep!
Pilosopong Tasyo: (Hahalakhal at tumalikod paalis sa eksena)
Ikaapat na pu’t limang eksena

(Tauhan: Pilosopong Tasyo, Basilio, Crispin)
(Props: Pulpito, upuan ng simbahan [2])
(SFX: Night sounds)
Pilosopong Tasyo: (Makikita sa loob ng simbahan ng dalawang batang lalaki) Hindi pa
ba kayo uuwi? Naghihintay ang inyong ina sa inyong pagdating at naghanda siya ng
masaganang pagkain gaya ng inihahanda sa isang kura.
Basilio: Hindi pa po kami maaaring umuwi hangga’t wala pang alas – otso ng gabi.
Utos iyan sa amin ng Sakristan Mayor. Hinihiling po naming magkasweldo para
maibigay kay ina. (Akmang aalis na)
Pilosopong Tasyo: O, saan ang tungo ninyo?
Crispin: Sa kampanaryo po para pakalembangan ang batingaw para sa mga kaluluwa
ng purgatoryo
Pilosopong Tasyo: Aakyat kayo ng kampanaryo? Mag – iingat kayo at huwag na
huwag lalapit sa kampana kapag kumukulog.
Basilio at Crispin: (Aalis ng eksena)
Pilosopong Tasyo: (Bubulong) Higit kong daramadamin kung ngayon kikidlat. (Aalis sa
eksena)
Ikaapat na pu’t anim na eksena

(Tauhan: Don Filipo, Pilosopong Tasyo)
(Props: Aklat, bintana)
Don Filipo: (Nakadungaw sa bintana) Pilosopong Tasyo! Ve aquí primero (Pumarito po
muna kayo)
Pilosopong Tasyo: Don Filipo, ang Tinyente Mayor ng San Diego! Ano po iyang
binabasa niyo?
Don Filipo: Ah eto? Ito ang aklat na ‘Ang mga Hirap na Tiniis ng mga Banal na
Kaluluwa sa Purgatoryo’ Eto oh, basahin mo. (Bibigay ang aklat kay Pilosopong Tasyo)
Pilosopong Tasyo: (Kukunin at babasahin ng kaunti ang aklat) Hmmm… Likas na
matalino ang may akda nito.
Don Filipo: Halika ginoo, pumasok ka rito sa pamamahay ko at dito tayo mag – usap.
Pilosopong Tasyo: Naku, maraming salamat po, Don Filipo.
Ikaapat na pu’t pitong eksena

(Tauhan: Donya Teodora, Pilosopong Tasyo, Don Filipo)
(Props: Upuan [3], pangtahi, aklat)
(Bg: Sala ni Don Filipo)
Donya Teodora: (Sasalubungin si Pilosopong Tasyo) Pilosopo Tasyo! Nagkita ba kayo
ni Don Ibarra sa libingan? Hinahanap niya ang puntod ng kanyang ama. Kaysaklap sa
oras na matuklasan niya ang katotohanan.
Pilosopong Tasyo: Nakita ko nga po. Nalulungkot nga po ako eh sapagkat ako’y
kabilang sa anim na nakipaglibing kay Don Rafael at ako ang humarap bilang saksi sa
Kapitan Heneral dahil ang lahat dito ay mga natatakot magsabi ng katotohanan.
Nagsawalang kibo ang mga makapangyarihan sa sinapit ni Don Rafael lalo na sa
ginawang paglapastangan sa kanyang bangkay ngunit para po sa akin, higit na
mahalaga ang bigyang halaga ang isang mabuting tao kung siya’y nabubuhay.
Donya Teodora: Nga pala, nagpamisa ba kayo para sa namayapa ninyong kabiyak
kagaya ng binilin ko sa inyo noong nakaraang araw?
Pilosopong Tasyo: Hindi po.
Donya Teodora: Nakakalungkot naman. May nagsasabi na hanggang bukas ng alas
diyes ay pagala – gala ang mga kaluluwa ng patay. Naghihintay ng dasal na
magpapalaya sa kanila mula sa Purgatoryo. Sinasabing pong katumbas ng isang
pamisa ang lima o hanggang anim na misa kung ordinaryong araw. Base ito sa sinabi
ng kura paroko ngayong umaga.
Pilosopong Tasyo: (Sarkastikong sasagot) Napakaespesyal po pala ng araw na ito.
Don Filipo: Doray! Alam mo namang hindi naniniwala si Don Anatacio sa purgatoryo.
Pilosopong Tasyo: Bakit naman po hindi? Mabuti at banal ang pinaniwalang may
purgatoryo sapagkat ang mga tao’y nagpapakabuti dahil natatakot maparusahan. Ang
hindi ko pinaniniwalaan ay ang panggagamit ng purgatoryo ng ilang alagad ng
simbahan bilang panakot at upang makapanlamang.
(SFX: Kulog)
Don Filipo: Naku iho, mukhang malakas ang ulan ngayon ah. Mabuti siguro kung
magtungo ka na sa iyong pamamahay.
Pilosopong Tasyo: Sige po Don FIlipo. Maraming salamat po pala sa pagimbita sa
akin.
Don Filipo: O sha, magiingat ka ah?
Pilosopong Tasyo: Opo. Paalam na po.
Ikaapat na pu’t walong eksena

(Tauhan: Pilosopong Tasyo)
(Props: -)
(SFX: Ulan at kulog)
Pilosopong Tasyo: (Nagmistulang baliw na hinarap ang kidlat at kulog sa
pamamagitan ng pagtutungayaw) Tumututol ka, Panginoon! Nababatid kong hindi ka
ganid para hayaan na lang ang mga kaluluwang naghihintay at aasa na lamang sa
panalangin ng mga nabubuhay!
Kabanata 15: Mga Sakristan

Ikaapat na pu’t siyam na eksena
(Tauhan: Basilio, Crispin, Sakristan Mayor)
(Props: Lubid [2], upuan [2], kampana)
(Bg: Kampanaryo)
(SFX: Ulan at kulog)
(SFX: Batingaw)
Basilio at Crispin: (Magkatabing nakaupo at kapwa hawak ang lubid)
Crispin: (Natatakot)
Basilio: (Pilit na nilalakasan ang loob) Batakin mo pa ang lubid, Crispin.
Crispin: (Naglambitin sa lubid)
(SFX: Batingaw)
Crispin: Kuya, natatakot ako. Umuwi na tayo. Tiyak na hindi papayag ang nanay na
pinapalo ako. Kung magkakasakit ako’y aalagaan ako ni nanay at hindi niya ako
pababalikin ng kumbento.
Basilio: Hindi tayo maaaring magkasakit, Crispin. Mamamatay tayo sa gutom.
Crispin: Sa atin ay walang magpaparatang na isa akong magnanakaw.
Basilio: (Tila walang narinig sa sinabi ni Crispin at sa halip ay binatak ang lubid)
(SFX: Batingaw)
Crispin: Magkano ang ibabayad nila sa atin, kuya?
Basilio: Dalawang piso. Malaki ang nabawas dahil sa ilang beses na multa
Crispin: Kuya, bayaran mo na lang ang sinasabi nilang ninakaw ko para hindi na nila
tayo pagbintangan.
Basilio: Halagang tatlumpu’t dalawang piso iyon. Hindi kakasya.
Crispin: Sana pala’y ninakaw ko na lang talaga iyon. Sabi ng kura ay papatayin nila
ako kapag hindi ko naisauli ang pera. Kung ako sana ang kumuha’y mailalabas ko
talaga iyon. At kung mamamatay man ako, maibibili ko ang nanay ng bagong damit.
Basilio: Ang kinatatakutan ko’y baka malaman ng nanay ang nangyari.
Crispin: (Matatakot sa sinabi ni Basilio) Huwag na pala tayong umuwi ng bahay, kuya.
Tiyak na mapapagalitan ako ni nanay. (Iiyak dahil sa takot sa ina)
Basilio: (Inalo si Crispin) Tahan na. Uuwi tayo dahil sinabi ni Tandang Tasyo na
naghanda si nanay ng masarap na hapunan.
Sakristan Mayor: (Dadating at magagalit kay Basilio) Basilio! Dahil nagkamali ka sa
pagpapatugtog mo ng kampana, ikaw ay aking pinagmumulta.
Basilio: Ngunit, wala po akong natatandaan na ako’y nagkamali.
Sakristan Mayor: Nangangatwiran ka pa? Hindi ka pa maaaring makauwi.
Basilio: Ngunit, may permiso na po kaming umuwi.
Sakristan Mayor: Alas diyes pa kayo ng gabi maaaring umuwi.
Basilio: Ngunit hanggang alas nuwebe lamang po maaaring maglakad sa kalsada,
tiyak na mahuhuli kami ng guwardiya sibil.
Sakristan Mayor: (Kukunin si Crispin) At ikaw, hindi ka maaaring umuwi hangga’t hindi
mo inilalabas ang ninakaw mo.
Crispin: Kuya, papatayin nila ako! Huwag mo akong iiwan!
Basilio: (Pagdudugtungin – dugtungin ang lubid ng batingaw at itatali sa rehas ng
poste); (Bababa ng kampanaryo)
Kabanata 16: Sisa
Ikalimampung eksena
(Tauhan: Sisa, Pedro, Basilio)
(Props: Mesa, upuan, plato [2], alak, tawilis, kamatis, tapang baboy – ramo, hita ng
pato, pangtakip ng pagkain, kutsara [2], tinidor [2], baso ng tubig [2], pitaka, sabong,
manok, palayok, gamot)
(Bg: Kusina ni Sisa)
(SFX: Night sounds)
Sisa: (Naghahain ng pagkain para kila Basilio at Crispin)
Pedro: (Darating sa eksena at may dalang alak) Hoy Sisa! Ano ang ulam?
Sisa: (Di inaasahan ang pagdating ni Pedro) A – Ang paborito ni Crispin at Basilio,
tawilis at kamatis at tapang baboy – ramo at hita ng pato na aking hiningi kay Pilospong
Tasyo.
Pedro: (Titignan ang mga pagkain na nakatakip); (Uupo at magsisimulang kumain)
Sisa: N – Ngunit Pedro, ang pagkain na iyan ay para lamang sana kila Crispin at
Basilio.
Pedro: (Hindi pinakinggan si Sisa at nagpatuloy sa pagkain)
Sisa: (Nababahala dahil hindi maawat sa pagkain ang asawang gutom na gutom)
Pedro: (Iinom ng tubig at tatayo na) Bigyan mo nga ako ng pera, pangsusugal ko lang.
Dali!
Sisa: Ngunit, wala na akong maibibigay. Ang mga alahas ko ay akin nang naibenta
upang ito’y ibigay sa iyo.
Pedro: Ano ba namang –! Gusto mo bang masaktan?! Ha?! (Kukuwelyuhan si Sisa)
Sisa: (Mangingiyak – ngiyak) N – Ngunit Pedro, p – paggagastusan ko ang mga ipon
natin sa ating makakain sa araw – araw. P – Pasensya n –
Pedro: Gusto mo talagang masaktan ah! Ano?! Ibibigay mo o masasaktan ka?!
Sisa: E – Eto na Pedro, i – ibibigay ko na.
Pedro: (Bibitawan si Sisa)
Sisa: (Kukunin ang natitirang pera sa kanyang pitaka at ibibigay ito kay Pedro)
Pedro: (Dala ang pangsabong na manok) Pagdating ng mga anak mo sabihan mo na
bigyan ako ng perang pag sugal at pang inom, ha?
Sisa: H – Hindi mo na ba hihintayin ang iyong mga anak? Ang sabi ni Pilosopong
Tasyo’y nakakabasa na si Crispin. At si Basilio’y uuwi ngayon dala ang kanyang sahod.
Pedro: (Hindi na sana papansinin ang asawa ngunit nakarinig ng tungkol sa sahod ni
Pedro) Ipagbukod mo na lamang ako ng piso. (Aalis sa eksena)
Sisa: (Liligpit ang pinagkainan at mababahala nang makikita ang natirang tatlong
inihaw na tawilis na kanyang inilagay sa palayok ng kanin); (Magbubuntong hininga)
Akin na lamang hihintayin ang pagdating ng aking mga anak. Tiyak na magugustuhan
pa rin nila ang natirang ulam. (Ilang segundong nakaupo habang hinihintay ang mga
anak)
(SFX: Malakas na katok sa pinto)
Basilio: (Wala sa eksena ngunit maririnig ang mga tinig) Buksan ninyo ang pinto, nay!
Buksan ninyo!
Kabanata 17: Basilio

Basilio: (Pupunta sa eksena nang duguan ang noo at bakas ang matinding takot sa
mukha)
Sisa: (Mabibigla nang makita ang anak) Anak ko, anong nangyari sa iyo?!
Basilio: Huwag na po kayong mag – alala, nay.
Sisa: Wag mag – alala?! Tignan mo ba naman ang itsura mo! Sinong hindi mag –
aalala na makita ang kalagayang iyan? (Hahanapin si Crispin) Si Crispin, nasaan siya
anak? Nasaan ang kapatid mo?
Basilio: N – Naiwan po sa kumbento.
Sisa: Sa kumbento? Bakit? Anong nangyari sa kapatid mo? Bakit siya nagpaiwan?
Basilio: Kinuha siya ng sakristan mayor dahil pinagbintangang nagnakaw. Ayaw pa
nga akong pauwiin ngunit sa pangamba kong ako’y abutin ng alas diyes at mabitag ng
mga guwardiya sibil ay tumakas na ako sa kumbento. Nahuli pa rin ako at pinaputukan
kaya’t nadaplisan ako sa noo.
Sisa: O mahabaging Diyos, iligtas niyo po ang aking mga anak.
Basilio: Walang dapat makaalam na ako’y hinahabol ng guwardiya sibil, nay.
Sisa: Manalangin na lamang tayo, anak. Halika, akin munang gagamutin ang iyong
mga sugat. (Hihilain sa Crispin sa isang upuan); (Kukunin ang panggamot at gagamutin
ito) Pinagbintangan nila si Crispin dahil maralita lang tayo. Lahat ay maaari nilang
ibintang sa atin.
Basilio: Huwag kayong labis na mag – alala, nay. (Pagtatakpan si Crispin upang hindi
mabahala ang ina) Tiyak na hindi nila sasaktan si Crispin.
Sisa: Sana nga. (Maaalala ang natirang pagkain) Oo nga pala, kumain ka muna, anak.
Pasensya na ngunit, ito na lang ang itinira ng iyong ama.
Basilio: Umuwi ng bahay si tatay subalit umalis din kaagad?!
Sisa: Huwag kang magalit sa iyong ama, Basilio.
Basilio: Tiyak na mas magiging mabuti kung tayong tatlo na lamang nina Crispin ang
magkakasama. Higit na tahimik siguro ang buhay natin.
Sisa: Huwag kang magsalita ng ganyan, anak. Sa huli, ama mo pa rin siya kaya
nararapat mo siyang respetuhin katulad ng pagrerespeto mo sa akin.
Basilio: (Magbubuntong hininga) Nawalan na po ako ng gana, nay. Tara na’t matulog
na po tayo.
Ikalimampu’t isang eksena

(Tauhan: Sisa, Basilio, Padre Salvi, Sakristan Mayor, Crispin)
(Props: Banig, unan, kumot, rosary, yantok)
(Bg: Kuwarto ni Sisa)
(SFX: Night sounds)
Sisa: (Nagdadasal para sa kalagayan ni Crispin)
Basilio: (Nakahiga ngunit hindi makatulog at magpapalit – palit ng puwesto ng
pagtulog)
Sisa: (Matatapos sa pagdadasal) O anak, hindi ka pa natutulog?
Basilio: Nag – aalala lang ako para kay Crispin, nay.
Sisa: Manalig na lang tayo sa Diyos na sana’y walang mangyaring masama sa kapatid
mo, ha?
Basilio: (Tatango sa sinabi ng ina)
Sisa: Sige, matulog ka na ha? (Hihiga at matutulog)
Basilio: (Makakatulog ngunit mananaginip); (Iiling – iling)
(Sa kabilang panig, nagaganap ang panaginip ni Basilio)
(SFX: Intense music)
Padre Salvi: (May hawak na yantok) Ikaw! Napakabastos mong bata! Isa kang
magnanakaw! Magnanakaw ka!
Crispin: (Umiiyak at natatakot) Padre, maawa po kayo (Pupunta sa sakristan mayor)
Sakristan Mayor: (Ibabalibag ang bata sa kura) Huwag ka ngang lumapit sa akin.
Traydor ka at nararapat ka lamang magdusa!
(SFX: Night sounds)
Basilio: (Kukunot ang noo) Crispin? Kapatid ko?
Padre Salvi: (Papaluin si Crispin) Isa kang lapastangan! Ibabalik mo ba ang ninakaw
mo o paparusahan ka namin?!
Crispin: Maniwala naman po kayo sa akin! Hindi po talaga ako ang nagnakaw!
Sakristan Mayor: (Sasama na rin sa pagpalo) Sinungaling kang bata ka!
Crispin: (Papaluin at tatadyakan) Tama na po! Maawa po kayo! Inay! Kuya! Tulungan
ninyo ako!
(SFX: Night sounds)
Basilio: (Umiiling – iling) Crispin! Tigilan ninyo ang aking kapatid!
Crispin: (Patuloy na pinapalo at tinatadyakan) Maniwala po kayo! Hindi ako ang
nagnakaw!
Sakristan Mayor: At sino naman ang magnanakaw ng mga iyon? Ang kura? Ako?
Crispin: Marahil kayo nga! Hindi imposibleng kayo ang nagnakaw noon kung kaya’t sa
akin niyo ibinibintang ang paratang ninyo sa akin!
Padre Salvi: (Magugulat sa sinabi ni Crispin at magtitmpi) Walang hiya kang bata ka!
Nakuha mo pang sumagot sa amin, ha?!
Sakristan Mayor: Nararapat mamatay ang masasamang batang katulad mo! (Pinalo sa
ulo ng bata)
Crispin: (Napalugmok sa sakit)
(SFX: Night sounds)
Basilio: (Hingal na hingal na magigising) Crispin! (Iiyak sa napanaginipan)
Sisa: (Magigising sa hagulgol ng anak) O anak, bakit ka umiiyak? May problema ba?
Basilio: (Mag – iimbento ng panaginip) Wala po, nay. Luha ng kasiyahan lang po ito.
Napanaginipan ko lang po na nasa isang bukid tayo at nag – aani ng palay. (Tatakpan
ang luha ng isang ngiti)
Sisa: Aba, maganda yan nak ah!
Basilio: (Mawawala ang ngiti) Nay,
Sisa: Ano yun anak?
Basilio: Ayoko na pong magsakristan. Nais ko pong pakiusapan si Don Crisostomo
Ibarra para maging tagapastol niya ng kalabaw o baka.
Sisa: Bakit naman, anak?
Basilio: Basta po, nay. Sunduin niyo na po si Crispin bukas sa kura at kunin ninyo ang
aking sahod. Pakisabing hindi na kami magiging sakristan. Magpapastol na lamang ako
at magsasaka. Mas magiging malaya tayo at madadalas ang pagsasalo natin sa
pagkain. Higit na mainam ang ganoong buhay, hindi ba, nay?
Sisa: Oo naman, anak.
Kabanata 18: Mga Kaluluwang Nagdurusa

Ikalimampu’t dalawang eksena
(Tauhan: Manong, Manang, Batang balo, Padre Salvi, Sisa)
(Props: Bayong, mga gulay)
(Bg: Labas ng Simbahan)
Manong: Sa wakas natapos na rin ang huling misa para sa undas ngayong taon.
Anong oras na ba? Napakaaga atang nagwakas ang huling misa ni Padre Salvi.
Manang: Halos magiika – pito na rin ng umaga. Napuna ko rin ang dagliang misa ni
Padre Salvi ngayon. Siguro, dahil tila may sakit ang padre. Halata rin ang kanyang
pananamlay mula nang magsimula ang misa hanggang sa matapos ito. (Makikita ang
padre) Ay, ayan na pala siya.
Manong, Manang at Batang balo: Magandang umaga po, padre! (Hahalikan sana ang
kamay ng padre ngunit dire – diretso lang ang paglakad paakyat ng kumbento)
Batang balo: Bakit kaya hindi po tayo pinansin ng padre?
Manong: Hindi ko rin alam, sadya ko rin sana ang sabihin sa padre na magsermon ito
sa araw ng kapistahan
Manang: Oo nga, sa kanila pa naman nila Padre Damaso at Padre Martin, si Padre
Salvi ang aking pipiliin.
Manong: Nasasabik na akong magtipon – tipon sa paghihintay na pakiharapan si
Padre Salvi. Rinig na rinig ko na rin ang mga usapin tungkol sa indulgencia plenaria.
Manang: Siyempre naman. Sa pamamagitan ng indulgencia plenaria, ay mahahango
sa purgatoryo ang mga kaluluwang nagdurusa
Manong: Kaya nga talagang kailangang nagpaparami nito dahil isang indulgencia
lamang ang makamit ay libong taon na ang mababawas sa nakatakdang paghihirap sa
purgatoryo.
Batang balo: Akin na pong natamo ang tatlong plenarya para sa aking yumaong
kabiyak nang linggong iyon.
Manang: Sapat na ang isa lamang. Pag – aaksaya sa indulhensiya ang ginawa mo.
Manong: Para sa akin, nararapat maparami ang indulensiya upang masiguro ang
kaligtasan ng mga namayapang nilalang.
Batang balo: Iyan din ang aking palagay.
Manang: Bakit naman? Sa katunayan hindi nga natin nararapat gawin iyan eh, dahil
nagkakaroon lang ng salapi ang pari sa walang kuwentang dahilan.
Manong: Huwag mo ngang sabihin iyan.
Manang: Basta sa aking palagay, nararapat na lamang tayong magdarasal. Magmula
sa Ama namin, Aba Ginoong Maria, Luwalhati…
Sisa: (Dadaan sa harapan nila habang may hawak na bayong at magbibigay galang)
Ikalimampu’t tatlong eksena

(Tauhan: Sisa, Kusinero, Utusan ng Sakristan Mayor, Sakristan Mayor)
(Props: Mesa, bayong, mga gulay, manok)
(Bg: Kusina ng kumbento)
Sisa: (Iginagala ang paningin sa paghahanap kay Crispin at makikita ang kusinero,
sakristan at alila) Narito ang mga gulay para sa kura. (Nakangiti habang nagsasalita
kahit na hindi siya pinansin ng dalawa)
Kusinero: (Inaalis ang balahibo ng manok)
Sisa: (Nagkusang ayusin ang mga dalang gulay) Maaari ko bang makausap ang kura?
Kusinero: Hindi siya maaaring abalahin ngayon sapagkat may sakit siya.
Sisa: Kung ganoon, ay maaari ko bang makita ang anak kong si Crispin?
Utusan ng Sakristan Mayor: Si Crispin? Hindi ba’t umuwi na siya sa inyo?
Sisa: Umuwi? Ngunit, si Basilio lamang ang naroon. Naiwan dito si Crispin kaya’t ibig
ko siyang makausap at ipagpaalam sa kura na susunduin ko siya.
Kusinero: Naiwanan nga dito si Crispin ngunit matapos makapagnakaw ay tumakas
din. Naisuplong na siya sa mga guwardiya sibil kaya’t anumang oras ay maaari nang
dakpin ang iyong anak.
Sisa: (Hindi makapaniwala sa narinig)
Kusinero: Tsk, tsk, tsk… mas masahol pa ata ang inyong mga anak sa kanilang ama
pagdating sa paggawa ng kasamaan.
Kabanata 19: Mga Suliranin ng Guro

Ikalimampu’t apat na eksena
(Tauhan: Crisostomo Ibarra, Guro ng San Diego)
(Props: Puno, lawa)
(Bg: Gulod)
Crisostomo Ibarra: (Payapa ang mukha habang nakatanaw sa lawa)
Guro ng San Diego: (Nakabakas sa mukha ang ilang alalahanin) Sa lawang iyan
ipinatapon ang labi ng inyong ama. Ipinahayag iyon sa amin ni Tinyente Guevarra ng
sepulturerong gumawa ng akto na iyon.
Crisotomo Ibarra: (Malungkot na tinanggap ang kaawa – awang sinapit ng bangkay ng
kanyang ama) Maraming salamat po, ginoo.
Guro ng San Diego: Wala kayong dapat ipagpasamalat. Ako ang higit na may utang
na loob sa inyong ama gayong ang tanging nagawa ko lamang para matumbasan iyon
ay ang makipaglibing at dalhin ka sa kanyang bangkay. Ang iyong ama ay dumadalo sa
mga eskuwelahan at nagbibigay ng mga larawan, libro at papel sa mga mahihirap pero
masisipag na mga bata.
Crisostomo Ibarra: Nais niyo po bang ipahiwatig na tumutulong ang aking ama sa
pagpapaaral sa mga mahihirap na bata? Ano na ang kanilang kalagayan ngayong wala
na si ama?
Guro ng San Diego: Gumawa ng paraan ang iyong ama upang magkaroon dito ng
paaralan kung kaya’t sa kanya umaasa ang mga batang dukha na nagnanais na
makapag – aral. Sa kasalukuyan, ay mahusay na silang nakikipagsabayan at sumusulat
kung kinakailangan. Napakabuting tao po ni Don Rafael. Ni isa ay walang nakakakilala
sa akin nang ako’y makarating rito. Wala akong dalang rekomendasyon at wala rin
akong baon na salapi.
Crisostomo Ibarra: Ilang estudyante naman ang inyong tinuturuan ngayon?
Guro ng San Diego: Mahigit – kumulang sa dalawang daan subalit, halos mga
dalawampu't lima lamang ang dumalo.
Crisostomo Ibarra: Napakakaunti naman non, paano ito nangyari?
Guro ng San Diego: (Ibabaling ang usapan sa mga suliranin tungkol sa edukasyon ng
mga bata) Nawawalan sila ng pakinabang sa pag – aaral sapagkat kulang sila sa
panghihikayat mula sa kanilang mga magulang. At kung sakali namang may mga
batang may pakinabang sa pag – aaral, ay nagiging hadlang naman sa kanila ang
karalitaan. Isa pa’y kailangang iwasto at maisaayos ang pagtuturo. Nakasanayan ng
mga bata ang magsaulo sa halip na unawaing mabuti ang pinag – aaralan.
Crisostomo Ibarra: Bakit hindi ninyo nagawang lutasin ang suliraning iyan noon pa?
Guro ng San Diego: Pinipilit ko po. Ngunit, dala ng maraming kakulangan ay hindi ito
madaling magawan ng solusyon.
Crisostomo Ibarra: Ano ba ang higit na makatutulong sa kanila?
Guro ng San Diego: Naniniwala po ako na makakatulong sa mga batang magsisipag –
aral ang pagkakaroon ng isang gusali ng paaralan. Kalimitang ginaganap ang kanilang
klase sa taluktok ng kumbento o sa tapat ng karawahe ng kura. Naiistorbo ang kura
kaya’t madalas kaming nabubulyawan. Nadadama ko pong nababawasan ang
paggalang sa akin ng mga bata sapagkat maging ako ay nabubulyawan ng kura sa
mismong harapan nila. Isa pa’y sinubukan ko silang turuan ng wikang Kastila at sila
nama’y natuto ngunit ako’y ipinatawag ni Padre Damaso at ako’y kanyang hinamak.
Pinagsalitaan niya ako na huwag kong gamitan ng wikang Kastila ang aking pagtuturo.
Ngunit, mula noon ay higit kong pinagbuti ang pag – aaral ng wikang Kastila para
patunayan sa kanya na ako’y may karapatan at may kakayahang matuto ng wikang ito.
Guro ng San Diego: Nais kong ipamukha kay Padre Damaso ang aking katuwiran
ngunit agad akong naaawat ng sakristan mayor. Tunay na makapangyarihan si Padre
Damaso sapagkat siya’y maraming salapi at nakasandal sa malalaking samahan,
bukod pa sa siya’y pinakikinggan ng iba pang maykapangyarihan dito sa San Diego.
Ano ang magiging laban ko sa kanya gayong siya ang tagapirma upang makuha ko ang
aking kakarampot na suweldo? Ano na lamang ang ipapakain ko sa kay ina?
Crisostomo Ibarra: (Matamang nakikinig sa mga pahayag ng guro)
Guro ng San Diego: Nagkasakit ako sa sama ng loob lalo nang sabihin ng isa kong
mag – aaral na siya’y magsasakristan na lamang sapagkat nakakapagpababa ng
pagkatao ang pag – aaral.
Crisostomo Ibarra: Ngunit, sa kabila po ba ng lahat ay nasisiyahan kayong may mga
naturuan kayong mag – aaral?
Guro ng San Diego: Opo. At higit ang aking naging kasiyahan nang mailipat si Padre
Damaso ng ibang lugar at nagkaroon ako ng kalayaang gumawa ng ilang pagbabago
sa pagtuturo. Nagturo ako ng kasaysayan at pagtatanim subalit muli akong ipinatawag
ng kura dahil ang nais niya’y pawing mga katekismo lamang ang aking ituturo. Hindi
naman ganap na munawaan ito ng mga bata at sa halip ay mas lalo silang nalilito. Ito
marahil ang dahilan kung bakit ang Europa ay lalong umuunlad samantalang tayo’y
nananatiling mangmang.
Cristostomo Ibarra: (Mauunawaan ang lahat ng idinaraing ng guro kaya’t nangako
siya) Hindi kayo dapat mawalan ng pag – asa. Inimbitahan ako sa pulong ng tribunal.
Ito marahil ang magandang pagkakataon upang ihain sa kanila ang inyong mga
suliranin.
Guro ng San Diego: Maraming salamat po, ginoong Ibarra.
Kabanata 20: Pulong sa Tribunal

Ikalimampu’t limang eksena
(Tauhan: Mga matatanda, Lalaki 1, Lalaki 2, Don Filipo, Kabisa, Kapitan, Kapitan
Basilio, Crisostomo Ibarra, Guro ng San Diego)
(Props: Mesa [3], upuan [10])
(Bg: Bulwagan)
(SFX: -)
Partido Conservado (Mga matatanda): (Nakaupo sa isang gilid ng mesa)
Partido Liberal (Mga batang lider): (Nakaupo sa kabilang gilid ng mesa)
Don Filipo: (Kausap ang mga kabataang kasapi) Tila nakakawalang tiwala at
nakakapagduda ang ikinikilos ng ating kapitan. Hindi maaaring ipagpaliban ang usapin
tungkol sa gastusin at baka tayo’y gahulin ng oras. Ilang araw na lamang ang nalalabi
bago sumapit ang kapistahan.
Lalaki 1: Ang kapitan ay nagpaiwan sa kumbento para kausapin ang kura.
Lalaki 2: Walang problema iyon kung ang mananalo ay pawing mga kagustuhan ng
matatanda.
Don Filipo: Kaya nga naisip kong ako ang magharap ng kahilingan ng mga matatanda.
Partido Liberal (Mga batang lider): (Hindi mauunawaan ang sinabi ng kanilang lider)
Don Filipo: Totoong mahirap talunin ang matatanda ngunit ako ang bahalang
magharap ng ating mga plano.
Lalaki 1: Paano ninyo gagawin iyon?
Don Filipo: Nakausap ko si Pilosopong Tasyo at siya ang nagbigay sa akin ng dapat
nating gawin upang mapagtagumpayan ang ating pinaplano at hindi manaig ang
kagustuhan ng mga matatanda. Naniniwala si Pilospong Tasyo na kakalabanin ng
matatanda anuman ang ating imungkahi kaya’t ang ibibigay nating mga plano ay ang
bagay na hindi natin gustong mangyari. Tiyak na ipapatalo nila tayo para mapahiya sa
nakararami anuman ang planong ihain natin. Ang mananalo ay ang mungkahing laban
sa atin. Wala silang kamalay – malay na ang planong ipapanalo nila ay siyang tunay
nating balak. Ang totoo’y sa atin sila nayayamot at hindi sa tunay nating mungkahi.
Crisostomo Ibarra at Guro ng San Diego: (Papasok sa eksena at uupo sa gitna ng
mesa)
Kapitan: (Papasok sa eksena habang nasa likod nila Ibarra at ng guro at uupo sa gitna
ng mesa)
Kapitan Basilio: (Tatayo mula sa pagkakaupo sa gitna ng mesa) Ehem, Bagamat ako
ang unang magsasalita hindi naman nangangahulugan na ang pinakahuli’y walang
kuwenta ang magiging pahayag. Napakasaya kong nakarating kayo sa pagpupulong na
ito. Sa nalalapit na ikalabindalawa ng Nobyembre, ay ipagdidiwang natin ang pista ng
ating patron santo ng San Diego. Inaasahan ko na tayong lahat ay magsisikap upang
makamit ang tagumpay. At kung magkaproblema man, hindi ito dapat maging hadlang
sa pagkamit ng ating mithiin. Bagkus, ay maging gabay sana ang mga ito pagkat lahat
ng problema ay nasusulusyunan. Kailangan mo lamang matutunang tumayo at harapin
ang mga bagay na nararapat mong harapin.
Lalaki 1: (Bubulong kay Lalaki 2) Alam mo ba na dati raw karibal ni Kapitan Basilio si
Don Rafael Ibarra?
Lalaki 2: (Sisikuin ang katabi) Sh!
Lalaki 1: Bakit? Eh nakakaantok kaya ang mga sinsabi niya. Sinasayang lamang niya
ang oras natin. Puno lamang ng matatalinghagang pahayag na walang kinalaman sa
dapat pag – usapan at mga paulit – ulit na kaisipan.
Kapitan Basilio: Ngayon, ay maaari nang magsalita ang sinuman na may nais sabihin.
(Uupo)
Crisostomo Ibarra: (Tatayo upang isingit ang saloobin ng guro) Ehem Senyores, bago
po pag – usapan ang nalalapit na pista ay nais ko po sanang magsagawa ng panukala.
Ayos lang po ba iyon, Senyores?
Kapitan: Kung hindi naman ito tatagal ay sige, sabihin mo na ang iyong panukala.
Crisostomo Ibarra: May kadahilanan po ang aking pagdala rito ng isang napakasipag
na guro. Nais po sana naming magtayo ng eskuwelahan na kung saan makakapag –
aral ang mga batang paslit na nagnanais matuto at magkaroon ng edukasyon.
Kapitan: Sige, ipapadala ko ang panukalang ito sa kura. Sinusiguro kong makakarating
ito sa kanya. Hintayin mo na lamang ang kanyang pasya tungkol rito.
Crisostomo Ibarra: Maraming salamat po, kapitan. (Uupo)
Kapitan Basilio: (Tatayo muli) Maraming salamat, Ginoong Ibarra. Ngayon ay maaari
na kayong magsalita.
Don Filipo: (Tatayo upang magbigay ng mungkahi) Senyores, iminumungkahi ko po
sanang –
Kabisa: (Tatayo upang sumalungat) Hindi kami pumapayag. Tumututol kami.
Partido Conservado (Mga matatanda): (Sasang – ayon sa sinabi ng kabisa)
Don Filipo: Sana’y making muna kayo sa aking imumungkahi bago kay tumutol
sapagkat tiyak na inyong maiibigan ang mungkahi ng mga kabataan.
Kabisa: (Uupo at mapipilitang makinig)
Don Filipo: Tatlong libo’t limang daang piso ang badyet para sa pista. Sa halagang ito
ay mahihigitan natin ang anumang kapistahan sa iba’t ibang lalawigan, maging sa
karatig na bayan.
Kabisa: (Tatayo upang sumalungat muli) Hindi kami naniniwala. Ang ibang bayan ay
may badyet na limang libong piso at mga kalapit bayan naman ay tig – aapat na libong
piso.
Don Filipo: Iminumungkahi ko ang pagpapatayo ng isang malaking entablado sa
liwasang bayan at magtanghal ng komedya sa loob ng isang linggong singkad. Ang
dulaan ay nagkakahalaga ng isang daan at anim na pu samantalang ang komedya ay
nagkakahalagang isang libo’t apat na raan na tig dadalawang daang piso. Bawat gabi,
nangangailangan rin ng mga paputok na paglalaanan ng isang libong piso.
Kabisa: Huwag na tayong mag – aksaya ng pera sa mga pagpapalabas at mga walang
kuwentang paputok. Anong mapapala natin sa mga komedyang mungkahi ng tinyente
mayor? Mas makabubuting maglabas tayo ng dula na patungkol sa ating mga kaugalian
upang maiwasto ang masasamang bisyo’t kapintasan. Anong mapapala natin sa
labanan ng mga prinsipe’t barbaro?
Lalaki 2: (Tatayo upang sumang – ayon) Tama po ang inyong pahayag. Sang – ayon
kami diyan. Dala ko po dito ang dalawang komedya na tiyak kong maiibigan ninyong
mga matatanda. Ang dulang ‘Ang Paghahalal sa Kapitan’ na isang komedyang may
limang yugto at ang ‘Maria Makiling’ na may siyam na yugto. Maakabago at kapaki –
pakinabang ito, mga ginoo. Maging sa pagtatanghal ay hindi rin kailangang gumastos
sa mga kasuotan.
Kapitan Basilio: (Tatayo upang sumang – ayon) Kung gayon ay sasagutin ko na ang
pagpapatayo ng entablado. Ano ang sa tingin ninyo, Kapitan?
Kapitan: (Tatayo at magsesenyas na umupo ang mga kagawad)
Don Filipo, Kabisa, Lalake 2, Kapitan Basilio: (Uupo)
Kapitan: Ehem, tapos na ang pasya ng kura tungkol sa pista. Ang plano ng kura ay ang
pagdaraos ng anim na prusisyon, tatlong sermon, tatlong misa mayor at komedya sa
Tundo. Hindi natin siya maaaring salungatin sapagkat maaari niya tayong ipabilanggo
sa alkalde mayor.
Lalaki 1: (Tatayo sa sinabi ng kura) Bakit hindi niyo agad sinabi? Ano pa ang
kabuluhan ng pagpupulong na ito?
Lalaki 2: (Tatayo para pakalmahin ang kasapi) Babawiin na lamang namin ang aming
mga ibinigay na donasyon.
Kapitan Basilio: (Tatayo upang sumalungat) Hindi na maaari sapagkat ang lahat ng
donasyon at abuloy ay naipagkaloob na.
Don Filipo: (Tatayo sa sinabi ni Kapitan Basilio) Magsasakripisyo kami para sa isang
mabuting bagay. Nagsasakripisyo na rin lang naman kayo para sa masama.
Mangyayari ang inyong sinabi alang – alang sa isang layunin bagamat nawalan kayo ng
karangalan sa pagtataguyod ng isang bagay na masama.
Kapitan: Ito ang gusto ng padre. May tumututol ba sa pasya ng kura?
Mga tauhan: (Katahimikan)
Kapitan: Kung gayon ay akin nang itinatapos ang pagpupulong na ito. Maraming
salamat. Maaari na kayong makauwi.
Kapitan Basilio: Ipinapangalawahan ko po ang mosyon na iyan.
Mga tauhan: (Tatayo na upang magsiuwi)
Crisostom Ibarra: (Kinakausap ang guro) May gusto po kayong ipagbilin? Pupunta ako
ng kapitolyo.
Guro ng San Diego: Wala na, Don Ibarra. Sige, mag – iingat ka.
Kabanata 21: Ang Kasaysayan ng Isang Ina

Ikalimampu’t anim na eksena
(Tauhan: Sisa, mga guwardiya sibil, mga kababaihan)
(Props: Baril [2], pamaypay [5])
(Bg: Labas ng Bahay ni Sisa)
Sisa: (Gulong – gulo ang kanyang isip dahil hindi niya alam kung ligtas ang mga anak);
(Makikita ang mga guwardiya sibil sa tapat ng kanyang bahay) Basilio? (Lalapit dahil
labis ang pag – aalala na madakip ng mga guwardiya sibil si Basilio); (Makakahinga ng
maluwag ng makitang nahuli ang kanyang mga anak) Salamat po, Diyos ko, at
kaybubuti nila. (Makakasalubong ang mga guwardiya sibil)
Guwardiya sibil 1: Ikaw! (Ituturo si Sisa) Nasaan ang iyong mga anak? Ikaw ba ang
ina ng magnanakaw?
Sisa: Ha? Hindi magnanakaw ang mga anak ko!
Guwardiya sibil 2: (Tututukan ng baril si Sisa) Huwag mo na kaming lokohin. Nasaan
ang mga anak mo? Sa oras na magsinungaling ka ay itatali ka namin sa punongkahoy
at saka babarilin.
Sisa: Hindi ko po batid kung nasaan sila. Matagal ko na pong hindi nakikita ang bunso
kong si Crispin. At hindi ko na masilayan si Basilio magmula kahapon!
Guwardiya sibil 1: Ibigay mo sa amin ang salapi na galing sa mga anak mo kung ayaw
mong ikaw ang aming damputin!
Sisa: Mga ginoo, hindi magnanakaw ang aking mga anak. Si Basilio’y walang naibigay
sa akin ni isang kusing. Halughugin n’yo man ang buong bahay ay wala kayong
makikita sapagkat kami’y maralita lamang. Maaari ninyong gawin ang anumang
maibigan ninyo subalit, hindi lahat ng mahirap ay magnanakaw.
Guwardiya sibil 2: Kung ganoon ay ikaw ang dadamputin namin at dadalhin ng
kwartel.
Sisa: (Luluhod at magmamakaawa) Huwag! Nagmamakaawa ako sainyo!
Guwardiya sibil 1: (Hindi pinakinggan si Sisa at hinawakan na ito) Huwag ka nang
magsalita at sumama ka na lamang sa amin!
Sisa: (Pumupumiglas) Sige. Sasama ako ng maayos. Ngunit, ako’y mauuna sa
paglalakad
Guwardiya sibil 2: (Bibitawan si Sisa) Sige, maaari kang mauna pagdating lamang sa
bayan!
(SFX: Batingaw)
Sisa: (Magmamadaling maglakad)
Guwardiya sibil 1: Hoy! (Hahabulin si Sisa) Tatakas ka pa ah! (Hahawakan ang
dalawang kamay ni Sisa sa likod)
(Bg: Kuwartel)
(SFX: Pagsarado ng pinto ng piitan)
Sisa: (Ibabalibag sa piitan) Maawa po kayo! Pakawalan ninyo ako rito! Saklolo! Tulong!
(Iiyak at maaalala ang mga anak) Paano na lang ang aking mga anak? Paano kung
dumating sila Crispin at Basilio nang wala ako sa bahay?
Ikalimampu’t pitong eksena

(Tauhan: Alperes, Sisa, mga kababaihan)
(Props: Baril, puno, pamaypay [5])
(Bg: Kuwartel)
Alperes: Dalawang oras na ang nakalipas. Pakawalan ang bihag at huwag na siyang
abalahin kailanman!
Guwardiya sibil 1: Si, Senor (Pupuntahan si Sisa at papakawalan ito) O, makakalaya
ka na raw. Wala nang maibibigay na pagkain sa iyo dito!
Sisa: Maraming salamat po!
Alperes: Ang kura ang may kagagawan niyan. Kung nais niyang maibalik ang sinabi
niyang perang ninakaw ng mga anak nito, hingin niya kay San Antonio. (Aalis sa
eksena)
(Bg: Loob ng Bahay ni Sisa)
Sisa: (Matatagpuan ang isang pilas ng damit ni Basilio sa dingding) Basilio? Damit ito ni
Basilio! Bakit may dugo? Basilio! Crispin! (Mag alala ito at tatakbo habang umiiyak)
Sisa: (Magdadalamhati) Mga anak ko, nasaan na kayo? Crispin? Basilio? Mga anak ko!
Ikaw! (Ituturo ang puno at tatawa) Nakita mo ba ang anak ko? Hindi? (Tatawa)
(Magdadalamhati ulit) Kayo? (Ituturo ang mga kababaihan) Nakita mo ba si Crispin?
Ang magnanakaw kong anak? (Mapapagtanto na magnanakaw ang anak) Ina ako ng
magnanakaw? (Tatawa) Ina ako ng magnanakaw! HAHAHA!
Kabanata 22: Liwanag at Dilim

Ikalimampu’t siyam eksena
(Tauhan: Crisostomo Ibarra, Maria Clara, Padre Salvi)
(Props: Upuan [2])
(Bg: Bintanang nakaharap sa lawa [nigh])
(SFX: Night sounds)
Crisostomo Ibarra: (Matatagpuan si Maria Clara sa bintanang nakaharap sa lawa);
(Hahalikan ang kamay ni Maria Clara) Ipapahanda ko ang lahat ng kailangan bago
magbukang liwayway.
Maria Clara: Crisostomo, ayokong makasama ang kura.
Crisostomo Ibarra: Bakit naman, aking sinta?
Maria Clara: Pakiwari ko’y binabantayan niya ang lahat ng kilos ko. Natatakot ako sa
kanyang mga tingin. Kinikilabutan ako sa kanyang mga tinig na waring napakahiwaga.
Madalas ay hindi ko maunawaan ang kanyang mga isinasaad sa akin. Itinatanong niya
sa akin kung hindi raw ba napapaniginipan ang sulat at ang aking ina. Maging sina
Sinang at Andeng ay nakakabatid na hindi raw masyadong kumakain ang kura at tila
napapabayaan ang sarili.
Crisostomo Ibarra: Ngunit, hindi maaaring hindi natin siya kumbidahin sapagkat yaon
ay lihis sa kagandahang – asal at kaugalian ng mga taga – San Diego. At isa pa’y,
narito na siya.
Padre Salvi: (Lumapit sakanila ng may pilit na ngiti) Malamig ang hangin dito sa labas
binibini’t ginoo, baka kayo’y magkasakit.
Crisostomo Ibarra: Magandang gabi po, padre. Narito kami upang lumanghap ng
napakasarap na sariwang hangin. Oo nga pala padre, mayroong isang salo – salo sa
bukid na inihanda namin ng aking mga katoto. Nais ko po sana kayong imbitahan.
Padre Salvi: Saan magaganap ang kasiyahan na ito?
Crisostomo Ibarra: Sa may batis po sa gubat idaraos, malapit sa puno ng balite. Iyon
po ang napiling lugar ng mga dilag.
Padre Salvi: Upang mapatunayan na ako’y walang sama ng loob sa iyo dahil sa mga
nangyayari, malugod kong itinatanggap ang iyong paanyaya.
Crisostomo Ibarra: Maraming salamat po, padre.
Padre Salvi: Bueno, ako’y magpapaalam na sa inyo. Kayo’y mag – iingat palagi ha?
Crisostomo Ibarra at Maria Clara: Paalam po, padre.
Padre Salvi: (Aalis sa eksena)
Crisostomo Ibarra: Paano ba iyan, ako rin ay nais na sanang magpaalam sa iyo, aking
sinta. Lagi mong tatandaan na mahal na mahal kita. (Hahalikan ang kamay ni Maria
Clara)
Maria Clara: Lagi kang mag – iingat, Crisostomo, Paalam.
Crisostomo Ibarra: (Aalis sa eksena)
Kabanata 23: Ang Pangingisda
Ikaanim na pu’t isang eksena
(Tauhan: Victoria, Iday, Sinang, Neneng, Maria Clara, Tiya Isabel, mga kalalakihan,
Manang, Albino, Crisostomo Ibarra, Lalaki 1, Lalaki 2, Elias, Andeng, Mangingisda 1,
Mangingisda 2, Leon, Buwaya)
(Props: Gitara, alpa, akurdiyon at tambuli, bangka [2], ilog, baklad, lambat, sagwan,
isda)
(Bg: Batis sa gubat)
(SFX: Nature sounds)
Mga kaibigan ni Maria Clara: (Magtatawanan at magbibiruan habang naglalakad)
Victoria: (Kukurutin si Maria Clara)
Sinang: (Bubungisngis)
Iday: (Bubulong kay Neneng)
Tiya Isabel: Baka nakakabulabog na ang ingay ninyo sa mga natutulog pa. Huwag
kayong maingay, mga binibini. Hindi ganyan ang dalagang Pilipina noong kapanahunan
namin.
Sinang: Hmp, pabayaan na nga lang natin si Tiya Isabel.
Mga kaibigan ni Maria Clara: (Makikita ang mga kalalakihan)
(SFX: Banda ng mga kalalakihan)
Mga kalalakihan: (Kumakanta sa kabilang banda at ang isa ay may hawak pang gitara)
Sinang: Tila may ibig atang mamalimos at humingi ng pera sa atin.
Mga kalalakihan: (Yuyuko upang magbigay galang)
Mga kaibigan ni Maria Clara: (Magiging pino ang kilos nang nasa harap na nila ang
mga ito)
Tiya Isabel: Mga binibini! Halina’t sumakay na tayo ng bangka!
Mga kaibigan ni Maria Clara: (Lalapit kay Tiya Isabel)
Manang: Naku, hindi kaya uulan?
Albino: Huwag po kayong mag – alala dahil marunong po akong lumangoy.
(Gagabayin ang mga kababaihan sa pagsakay ng bangka)
Crisostomo Ibarra: (Dadating at sasakay na rin ng bangka)
(Sasakay sila sa dalawang bagka: Isa para sa mga kalalakihan isa para sa mga
kababaihan)
Tiya Isabel: Tayo’y magsipagdasal. Sa ngalan ng Ama, ng Anak at ng Espiritu Santo,
Amen (Idadampi ang kamay sa noo, dibdib at sa magkabilang balikat).
Mga tauhan (Idadampi ang kamay sa noo, dibdib at sa magkabilang balikat).
Tiya Isabel: Panginoon, gabayin niyo po kami sa aming paglalakbay sa bangka.
Nawa’y panatilihin niyo po kaming ligtas at protektahan niyo po kami sa lahat ng
peligrong maaaring dumating. Lahat ng ito ay aming hinihiling sa ngalan ng anak ng
Panginoon na si Hesu Kristo, Amen. Sa ngalan ng Ama, ng Anak at ng Espiritu Santo,
Amen. (Idadampi ang kamay sa noo, dibdib at sa magkabilang balikat).
Mga tauhan (Idadampi ang kamay sa noo, dibdib at sa magkabilang balikat).
Albino: (Kakausapin ang katabing binata) Takpan mo ang tapal sa tabi ng paa mo at
may butas. Delikadong mapasukan ng tubig.
Lalaki 1: (Gagawin ang iniutos ng Albino)
Elias: Magsisimula na po tayong maglakbay. (Magsisimulang magsagwan ng bangka)
Lalaki 2: (Magsisimulang magsagwan ng bangka)
(SFX: Ilog sounds)
Neneng: Napapansin niyo ba iyon? Parang tila lumulubog ang ating bangka.
Lalaki 2: Huwag kayong mag – alala, limang maliit na butas lang iyan.
Tiya Isabel: Hesusmaryosep. Gusto mo bang malunod tayo lahat?
Sinang: Diyos ko, Santa Maria. Pumasok na yata ang tubig
Iday: Idiin niyo ang paa niyo sa butas!
Victoria: Saan dito? (Naguguluhan)
Lalaki 1: Ang mga kababaihan! Sila ay nasa peligro!
Albino: Atin natin silang palipatin rito! Mga binibini, pumarito kayo sa aming bangka.
Mga kababaihan: (Lilipat sa bangka ng mga kalalakihan)
Crisostomo Ibarra: (Gagabayin si Maria Clara papunta sa kanyang tabi)
Albino: (Gagabayin si Victoria papunta sa kanyang tabi)
Mga Tauhan: (Pupunta sa baklad ni Kapitan Tiago)
Tiya Isabel: Naku, kailangan na pa lang ihanda ang paasim sa sabaw upang maihulog
na ang mahuhuling isda dito
Andeng: Sige po, Tiya Isabel. Ako na po ang maghahanda ng paasim sa sabaw.
Tiya Isabel: Maraming salamat, Andeng.
Andeng: (Bababa na ng bangka at aalis sa eksena)
(SFX: Alpa sounds)
Iday: (Tutugtog ng alpa)
Neneng: Victoria! Maaari mo bang awitin ang “Kundiman ng pinag – iisang dibdib” para
sa amin? Sige na!
Victoria: Naku! Wag na. Si Maria Clara na lamang!
Maria Clara: Ngunit, malulungkot ang aking mga awit
Sinang: Dali na Maria Clara! Sayang naman oh, baka marinig ka ni Don Crisostomong
nag – iinarte diyan.
Maria Clara: Sige na nga (Umawit ng Kundiman ng pinag – iisang dibdib)
Mga tauhan: (Matutulala)
Albino: (Iihip ng ubod ng lakas sa tambuli)
(SFX: Tambuli sounds)
Mga kaibigan ni Maria Clara: (Tatawa sa lakas ng tambuli)
(Sa kabilang banda, may mga mangingisdang sumasalok ng mga isda)
Mangingisda 1: (Nakatayo sa baklad); (Magsasalok ng mga isda sa baklad subalit
maski isang isda ay wala itong nahuli)
Mangingisda 2: (Paulit – ulit na nagsasalok) Nakakapagtaka, bago pa mag – undas
huling pinandaw ito. Hindi ba, Leon?
Leon: (Sasalok din subalit mapapatda) Ano ito? (Tatambad ang isang buwaya)
Buwaya? May buwaya sa baklad na ito?!
Mga tauhan: Buwaya?! May buwaya! (Sisigaw ng malakas)
Elias: (Mabilis na kukuha ng lubid at walang kaabog – abog na tatalon sa tubig)
Mga tauhan: (Mas lalong lalakas ang pagsigaw)
Manang: Sino ang binatang iyon? Napakakisig naman niya!
Leon: Ang tawag po namin sa kanya’y piloto. Ang ngalan niya’y Elias.
Manang: (Magpalakpakan)
Elias: (Maiaahon nito sa baklad ang buwaya subalit habang binubulusan ito ay
nagpapasag kaya’t muling mahuhulog sa tubig kasama siya)
Mga tauhan: (Magsisigawang muli)
Crisostomo Ibarra: (Tatalon na may hawak na patalim)
Maria Clara: (Mabibigla sa inakto ni Crisostomo) Crisostomo! (Pilit na nagpupumiglas
kay Tiya Isabel)
Lalaki 2: (Susunod na rin sa pagpatay sa buwaya)
Elias, Crisostomo Ibarra at Lalaki 2: (Mapapatay na rin sa wakas ang buwaya. Laslas
ang tiyan at lalamunan nito)
Maria Clara: (Hindi siya halos makahinga sa labis na takot dahil sa ginawa ni
Crisostomo)
Mga tauhan: (Magtatawanan at tila mapapaiyak)
Elias: Maraming salamat, ginoo. Utang ko sainyo ang aking buhay.
Crisostomo Ibarra: Hindi kayo dapat naging mapusok. Hindi ninyo dapat biruin ng
ganoon na lamang ang kamatayan.
Maria Clara: Paano kung ikaw ang napahamak, Crisostomo? Tiyak na hindi ko
kakayanin!
Crisostomo Ibarra: Kung mapahamak man ako at mamatay… (Matitigilan dahil bigla
niyang naalala ang amang itinapon ang bangkay sa ilog) Tiyak na makakapiling ko na
ang aking pamilya.
Elias: Mukhang kailangan nating lumapit sa baklad upang roon sumalok ng isda.
(Isasagwa ang bangka papunta sa baklad)
Lalaki 2: Ako na ang magsasalok ng isda.
Neneng: Mag – iingat ka at baka may sumulpot muling buwaya.
Lalaki 2: (Tatango at magsasagwa ng isda); (Iaangat ang salok na punong – puno ng
isda)
Mga tauhan: (Masisiyahan)
Kabanata 24: Sa Gubat

Ikaanim na pu’t dalawang eksena
(Tauhan: Padre Salvi, Utusan ni Padre Salvi)
(Props: Sulat [marami], mainit na tsokolate, sulat ng kasiyahan, upuan)
(Bg: Loob ng kumbento)
Padre Salvi: (Magbabasa ng mga natanggap sa sulat sa kumbento habang nakaupo
ngunit tila pa siya nanamlay kaya’t hindi niya nagawang inumin ang inihandang
tsokolate)
Utusan ni Padre Salvi: (Papasok sa eksena) Padre, may nagpapabigay po ng sulat sa
inyo (Ibibigay ang sulat)
Padre Salvi: (Tatayo hawak ang sulat na nakalamukot at uutusan ang katulong) Ihanda
mo nga ang karwahe at ihatid mo ako sa gubat.
Utusan ni Padre Salvi: Masusunod po, padre.
Ikaanim na pu’t tatlong eksena

(Tauhan: Padre Salvi, Utusan ni Padre Salvi, Victoria, Iday, Sinang, Neneng, Maria
Clara, Alperes)
(Props: Puno, batis)
(Bg: Gubat)
Padre Salvi: Makakabalik na kayo sa kumbento. Iwanan mo na lamang ako rito at
ako’y lalakad na lamang. (Maglalakad patungong gubat); (Magkukubli sa isang
malaking puno at makikita ang mga kababaihan)
Mga kaibigan ni Maria Clara: (Matitinis na hagikhikan); (Nagtatampisaw sa batis)
Victoria: Nais mo bang tularin ang ginagawang pagmamatyag sa iyo ng kura saan man
dako ka magtungo?
Neneng: Ika’y mag – iingat sapagkat ang panibugho ay nakakapangayayat at
nakapanlalalim ng mata.
Padre Salvi: (Sumama ang loob sa narinig at maglalakad palayo)
Alperes: (Makakasalubong ang kura at mapapansin ang galos sa mukha nito) Saan po
kayo nanggaling, padre? Ano pong nangyari sa inyo?
Padre Salvi: Wala ito. Naligaw lang ako sa kung saan – saan.
Ikaanim na pu’t apat na eksena

(Tauhan: Padre Salvi, Alperes, Sisa, Crisostomo Ibarra, Utusan ni Ibarra)
(Props: Banig, basket, mga pagkain)
(Bg: Gubat)
(Magsisimula na ang tanghalian)
Padre Salvi: Kasalukuyang nakaratay pa rin si Padre Damaso. Nakilala na ba ninyo
ang taong may gawa non?
Alperes: Sino ba ang taong iyon?
Padre Salvi: Hindi ba’t ang suliranin ay ang tao ring nagtapon sa inyo sa labak,
Alperes?
Alperes: (Hiyang hiya sa tinuran ng kura)
Sisa: (Biglang sumulpot sa kasiyahan nang marumi ang kasuotan at wala na sa sarili)
Crispin? Kain ka ng mabuti Crispin ah? (Tatawa)
Crisostomo Ibarra: Paki – bigyan nga ng makakain si Sisa
Sisa: (Agad nagtatakbo nang makita si Alperes) Bas – ang alperes! Bibitagin mo
nanaman ba ako? Habulin mo ako! Bleh! (Tatakbo)
Crisostomo Ibarra: Wag niyo siyang hayaang makaalis!
Utusan ni Ibarra: (Hahabulin si Sisa)
Padre Salvi: Siya’y ibinilanggo ng inyong mga guwardiya sibil. Ibinando sya sa
kabayanan sa kadahilang nagkasala raw ang mga dalawang anak nya sa isang
pangyayaring hindi pa nalilinawan hanggang ngayon.
Alperes: Nawawala ang dalawang anak ni Sisa, Padre Salvi. Hindi po ba’t sila ang
inyong mga sakristan? Noong kayo’y nawalan ng kaunting salapi ay agad ninyo akong
ipinagising sa aking sarhento. Ngunit, tila hindi kayo nababahala ngayong ang
nawawala na ay ang inyong mga sacristan.
Padre Salvi: Dahil ako rin naman ang mananagot sa pera ng simbahan.
Alperes: Napakagandang kadahilanan naman po iyan, padre! Tunay nga po kayong
isang taong banal!
Padre Salvi: Batid niyo ba ang usap – usapan sa mga nawawalang batang iyon? Balita
daw na nakarinig ng putok ng baril.
Alperes: Putok ng baril?
Padre Salvi: Maliwanag na wala kayong malay ngunit, parang gustong gusto nyo
nanghihimasok sa gawain ng iba.
Crisostomo Ibarra: Ehem, mga ginoo. nais ko pong ipagamot ang babaeng nawalan
ng bait at sa tulong ninyo’y maihanap ang nawawala niyang anak.
(Matatapos ang pananghalian)
Ikaanim na pu’t limang eksena
(Tauhan: Victoria, Iday, Sinang, Neneng, Maria Clara, Tiya Isabel, Manang, Albino,
Crisostomo Ibarra, Lalaki 1, Lalaki 2, Andeng, Padre Salvi, Alperes, Sarhento, mga
guwardiya sibil, Leon)
(Props: Baraha, ahedres, telegrama [sulat], Libro ng kapalaran, Aklat ng mga
kasagutan)
(Bg: Gubat)
Mga matatanda: (Naglalaro ng baraha)
Kapitan Basilio at Crisostomo Ibarra: (Naglalaro ng ahedres)
Mga dalaga at mga binata: (Naglalaro ng gulong kapalaran)
Crisostomo Ibarra: (Nasa mga dalaga at binata ang isip kaya’t kahit noong una ay
malaki ang lamang niya kay Kapitan Basilio ay biglang natapos ang laro na sila’y
nagtabla) Tabla nanaman, Kapitan Basilio
(Isang telegramma ang maiaabot kay Crisostomo)
Crisostomo Ibarra: (Agad itong ibubulsa at hindi binasa)
Iday: (Hawak ang libro ng kapalaran)
Albino: (Hawak ang aklat ng mga kasagutan)
Sinang: (Unang magtatanong) Kailan ako magkakaisip? (Inihagis ang dais)
Albino: (Babasahin ang kasagutan) Kung kalian magkakabalahibo ang palaka.
Mga dalaga at mga binata: (Magtatawanan)
Sinang: (Maaasar) Bahala kayo diyan! Hmp!
Crisostomo Ibarra: (Lalapit sa mga dalaga at mga binata) Sino ba ang may
pinakamagandang kasagutan sa inyo?
Sinang: Si Maria Clara, ang katanungan sa kanya ay kung tapat ba at hindi
magbabago ang kanyang pag – ibig,
Crisostomo Ibarra: Ano ang kasagutan?
Sinang: Ang sagot ay,
Maria Clara: (Tinakpan ang bibig ni Sinang)
Crisostomo Ibarra: Kung ganoon ay ako naman ang magtatanong, Magtatagumpay
kaya ako sa aking binabalak ngayon?
Albino: (Babasahin ang kasagutan) Ang pangarap ay mananatiling pangarap lamang.
Crisostomo Ibarra: Tignan nga natin kung nagsasabi ng totoo ang aklat (Dinukot ang
telegramma sa kanyang bulsa at binasa ang nakasulat don) Pinagtibay ang pakiusap,
ituloy ang balak. (Muli niyang hinarap ang mga naglalaro ng gulong ng kapalaran) Sabi
ninyo’y gagantimpalaan ang nakatanggap ng pinakamahusay na sagot, kung gayon ay
narito ang aking gantimpala (Inabot nito ang telegramma kay Maria Clara) Isang
paaralan ng mga batang babae at lalaki ang aking balak ipatayo sa bayan.
Mga dalaga at binata: (Mabibilib kay Ibarra)
Crisostomo Ibarra: At! Para naman sa nakatanggap ng pinakamasamang sagot sa
gulong ng kapalaran (Iaabot nito ang telegramma kay Sinang).
Mga dalaga at mga binata: (Magtatawanan)
Sinang: (Maaasar)
Padre Salvi: Ano ang inyong pinagkakaabalahan, mga naggagandahang binibini’t
ginoo?
Iday: Ang laro pong gulong ng kapalaran. Nilalaro po ito upang malaman ang iyong
mga kapalaran.
Padre Salvi: Isang malaking kalokohan! (Kukunin ang aklat at pupunit – punitin ito)
Malaking kasalanan ang maniwala sa aklat sapagkat ang nilalaman nito’y pawing
kasinungalingan.
Albino: (Magagalit sa inakto ng kura) Ngunit padre, higit na malaking kasalanan po ang
pangahasan ang pag – aari ng iba.
Padre Salvi: (Tatalikuran sila at saka aalis sa eksena)
Alperes: (Aalis na rin)
Sarhento: (Dadating sa eksena na may kasamang guwardiya sibil) Nasaan si Elias?!
Crisostomo Ibarra: Anong kailangan ninyo?
Sarhento: Ang inyong piloto na si Elias, ang bangkerong criminal. Kailangan namin
siyang dakpin sapagkat siya ang tumampalasan kay Padre Damaso.
Crisostomo Ibarra: Sigurado ba kayo sa inyo hinala? Hindi magagawa ni Elias iyon.
Sarhento: Kung gayon ay kilala mo siya. Tsk, tsk, tsk… Tumatanggap pala kayo ng
mga hindi kanais nais sa inyong pagtitipon, Ginoong Ibarra.
Crisostomo Ibarra: Lahat ng tao ay imbitado sa aking pagtitipon. Hindi ko ibig
makialam sa inyong tungkulin ngunit kalilisan lamang ng alperes. Kung kayo ay
maagang dumating ay nabigyan sana namin kayo ng upuan sa hapag kainan tulad ng
iginagalang niyong alperes na kasakasama namin kanina. (Tatalikuran ang sarhento)
Sarhento: Halughugin ang buong paligid! Walang sinomang gagalaw sa kanyang
kinatatayuan.
Guwardiya sibil 1: Wala po ang bangkero, sarhento.
Sarhento: Ano?! (Maiiinis ngunit kakalma) Sige, pasensya na po sa abala, Ginoong
Ibarra. (Aalis sa eksena kasama ang mga guwardiya sibil)
Leon: Elias pala ang ngalan ng bangkero na siya ring naghulog sa Alperes sa putikan.
Iday: Paano nga ba sila nagkatagpo?
Leon: Isang araw, ay nagkasalubong ang nangangabayong Alperes at si Elias na
naglalakad habang dala – dala ang mabibigat na kahoy sa isang napakakitid na daan.
Ang daan na tio ay napakakitid na tiyak na iisang tao lamang ang makakaraan.
Pinababalik ng Alperes ang binata subalit umabante ito sa paglalakad kaya pinagsisipa
iito ng Alperes. Napilitan si Elias na kumuha ng isang pirasong panggatong at malakas
na pinalo sa ulo ng kabayo na naging sanhi upang mahulog sa maputik na labak ang
Alperes.
Victoria: Tulisan kaya siya?
Leon: Hindi naman. Sa katunayan ay kinalaban pa nga niya ang isang tulisan na
nanloob ng isang bahay kamakailan lang.
Sinang: Mukhang hindi siya gagawa ng masama.
Maria Clara: Talagang hindi.
Kabanata X (Nawawalang Kabanata): Elias at Salome

Ikaanim na pu’t anim na eksena
(Tauhan: Elias at Salome)
(Props: Pangtahi, mesa, upuan)
(Bg: Batalan ng dampa)
Elias: (Dadating sa eksena)
Salome: (Nagtatahi) Akala ko ba’y sa batisan ka dadaan, Elias?
Elias: Pasensya na Salome, hindi ako nakadaan sa baybayin ng lawa sapagkat
napakaraming guwardiya sibil ang nakaabang roon.
Salome: (Bibitawan ang pangtahi at tatayo) Natatakot ako, Elias…
Elias: (Haharapin si Salome) Huwag kang matakot, Salome. Tiyak na ang iyong mga
dasal ukol sa akin ay nauulinigan ng Panginoong Maykapal.
Salome: (Ngingiti at iibahin ang usapan) Sana nga. Ano nga pala ang nangyari sa
kasiyahan dinaluhan mo?
Elias: Ano ang sinasabi mo?
Salome: Ang salu – salong dinaluhan mo. Masaya at maiingay ba ang mga tao? Ano
ang kanilang ginawa? Magkuwento ka naman sa akin dahil kapag naririnig ko mula sa
iyong mga labi’y nasisiyahan ako na tila’y naroon rin ako.
Elias: Masayang masaya sila. Sila’y nangisda, nagkantahan, nagtuksuhan at nagsalu
salo sa kainan. Walang dudang tuwang tuwa ang mga sumama.
Salome: Ikaw? Bakit tila nalulungkot ka?
Elias: Nalulungkot?
Salome: (Hahawakan ang balikat ni Elias) Nauunawaan kita. Napakalungkot ng iyong
buhay. Natatakot ka marahil, mahuli ka nilla. Kalimutan mo muna ang mga iyon, Elias.
Elias: Hindi ba’t ako’y iyong kaibigan? Diba pareho tayong mahirap at patuloy na
maghihirap?
Salome: Kung gayon, ay bakit ka nagkakaganyan?
Elias: Madalas mong mabanggit sa akin Salome na ako’y labis na mapagwalang – imik.
Salome: (Iibahin ang usapan) Marami ba ang nagsidalo?
Elias: Oo naman. Marami sa kanila ang nagsidalo.
Salome: Marami bang kababaihan?
Elias: Oo.
Salome: Sino – sinong binibini ang maririkit?
Elias: Hindi ko sila lahat batid. Ngunit, isa sa kanila ang kasintahan ng mayamang
binata na galing sa Europa.
Salome: Ah! Iyan ba ang anak ng mayamang si Kapitan Tiago? Balita ko na
napakaganda raw niyang binibini.
Elias: Oo, napakaganda at napakabait nga raw niya.
Salome: (Itatago ang mukha dahil naiiyak at matatahimik)
Elias: O, bakit parang natahi – teka, bakit ka umiiyak?
Salome: (Iiwas ang mukha) H – Ha? W – Wala ito.
Elias: Wag kang ikaila. Alam kong umiiyak ka, Salome.
Salome: (Lalagpasan si Elias) Huwag mo kong alalahanin at baka makadagdag lang
ako sa iyong kalungkutan.
Elias: (Tatalikod upang harapin si Salome) Sabihin mo Salome may bumabagabag ba
sa iyo? Kaibigan mo ko diba? Marami na akong suliraning napagtapat sa iyo. Isama mo
ako sa iyong kalungkutan. Sabihin mo sakin ang iyong pagaagam – agam.
Salome: (Tatalikod upang harapin si Elias) H – Hindi na magtatagal Elias at lilisan na
ako sa lugar na ito. Uuwi na ako sa aking mga kamag – anak sa Mindoro at iiwan ang
aking kinagisnan kong bahay.
Elias: B – Bakit kinakailangan mo pang lumisan?
Salome: Sapagkat mababayaran ko na ang utang ng yumao kong ina. Alam kong
natuto na akong manirahan dito ng mag – isa. Ngunit, iyon nga ang punto Elias, eh!
Hindi maganda, buong buhay ko ay inilaan ko sa pamamahay na ito. Kababae kong
tao’y namumuhay akong malayo sa aking mga kamag – anak.
Elias: Paano ka makakabayad sa utang ng iyong ina?
Salome: Matataba na ang aking mga manok at pato. Natitiyak ko na marami ang bibili
sa aking mga pabi at kalapati. At isa pa’y nalalapit na ang pista ng bayan, marami ang
magpapagarbo sa kanilang mga handaan.
Elias: Madali bayaran ang pagkakautang Salome, subalit ang layuan at kalimutan ang
tahanang iyong kinagisnan ay hindi hinding kaagad maibubura sa puso at isipan.
Salome: Tama ka. Sa bawat sulok ng tahanang ito, ay may ala – alang magugunita. At
kasama ka doon Elias!
Elias: Kung ganoon ay bakit ka pa aalis? Magsabi ka nga ng totoo, Salome. Mayroon
bang nagbabanta sa iyo? Nasa peligro ba ang buhay mo? Alam mo naman na naririto
ako at handang magtanggol sa iyo diba? Nagsasawa ka na bang makita ako?
Kinamumuhian mo na ba ako?
Salome: Kinamumuhian? (Lalapit kay Elias) Elias, ikaw na ang lahat sa akin. Bata pa
lamang ako’y pawing kalungkutan ang hatid sa akin ng tadhana. Namatay si ama at si
ina naman ay nalulong sa pagsusugal. Bilang nagiisang anak, ay natuto akong
mamuhay ng magisa at buhayin ang aking ina. Pinapangarap ko na sana’y lumigaya rin
ako at mula nang makilala kita’y nagkaroon ng kulay ang buhay kong walang kabuhay –
buhay. Hinding hindi ko makakalimutan ang mga ala – ala, ang masayang pag – uusap,
ang damayan natin sa ating mga pinagdadaanang dusa sa buhay. Natatakot ako Elias,
na baka ang matapat na pakikipagkaibigan ko sa iyo ay malagyan ng ibang kulay sa
marupok na damdamin kong nagmamahal sa iyo ng lubusan. Nais kong sumama ka sa
akin, Elias
Elias: O, Salome. Napakaespesyal mong babae sa akin. Hangarin ko mang tumakas
na lamang sa mapangabusong mundo na ito at sumama sa iyo ngunit iyon ay
hanggang hangarin at mananatiling hangarin na lamang. (Hahawakan ang kamay ni
Salome). Kung di lang kasumpa sumpa ang aking buhay, ay niyaya na kitang makipag
– isang dibdib sa akin. Ngunit, alam natin parehas na ayaw nating magsisi sa
hinaharap. Ayokong maranasan mo ang kamalasang sinapit ng aking angkan. Ayokong
mapahamak ka dahil sa akin. (Hahawakan ang buhok ni Salome) A – Ayoko, dahil
mahal kita, Salome. Subalit, ito’y isang pagmamahal na hindi dapat ipagsigawan, na
hindi dapat madama at maipadama. Pahalagahan mo ang buhay na ibinigay sa iyo ng
Diyos. Lumisan ka na nang hindi ako kasama at ako’y iyong kalimutan na. Isipin mo na
lamang na nawalay ka lang sa isang kapatid na nagmamahal sa iyo ng lubusan.
(Tatalikod at akmang aalis na)
Salome: (Yayakapin ng patalikod si Elias) Ngunit, hindi ko na alam ang gagawin ko
kapag nawala ka sa tabi ko (Hahagulgol). P – Paano –
Elias: (Kakalas sa pagkayakap at haharapin si Salome); (Hahawakan ang mukha ni
Salome at pupunasan ang mga luha nito) Huwag kang umiyak, Salome. May mga taong
ipinagtagpo, ngunit, hindi inalaan para sa isa’t isa. Lahat tayo ay may mga nakaraan na
hindi na dapat binabalikan pa. Bata ka pa… maganda, mabait. Tiyak na may
magmamahal sa iyong ginoo ng higit pa sa pagmamahal na ibinigay ko sayo. Isang
ginoo na hindi ka sasaktan katulad ng ginawa ko.
Salome: (Aalisin ang pagkakahawak ni Elias sa mukha niya at hahawakan ang kamay
ito) Aalis ako Elias ngunit ipangako mo na titirahan mo ang dampang ito. Sa malayong
lugar na pupuntahan ko, makasisiguro kang matutuwa ako sapagkat, alam kong di mo
pababayaan ang tahanan na kinalakihan ko. Akin ang tahanang ito at bilang tapat na
kaibigan, iyo rin ito.
Elias: Salome… Mahal na mahal kita. (Aalis sa eksena)
Salome: Elias! (Mapapaupo sa sahig at hahagulgol)
Kabanata 25: Sa Tahanan ng Pantas

Ikaanim na pu’t pitong eksena
(Tauhan: Pilosopong Tasyo, Crisostomo Ibarra)
(Props: Heroglipiko, panulat, mesa, upuan [2])
(Bg: Sala ni Pilosopong Tasyo [na may bintana])
Pilosopong Tasyo: (Nagsusulat ng heroglipiko) Aba! Nariyan ka pala, ginoo.
Crisostomo Ibarra: Magandang umaga po, ginoo. Pasensya na po, naabala ko po ata
kayo.
Pilosopong Tasyo: Hindi naman, ginoo. Magandang umaga rin. Ano ang
maipaglilingkod ko sa iyo?
Crisostomo Ibarra: May nais lamang po akong isangguni sa inyo (Napansin nito ang
isinusulat ng matandang lalaki at labis siyang humanga) Ano po ang isinusulat ninyo?
Bakit po kayo nagsusulat ng isang heroglipiko?
Pilosopong Tasyo: Ah, sinusulat ko ito upang hindi maunawaan ang aking sinusulat sa
kasalukuyan.
Crisostomo Ibarra: Ngunit, bakit po kayo sumusulat kung ayaw niyo naman po naming
maunawaan? Hindi po ba’t walang katuturan iyon?
Pilosopong Tasyo: Sapagkat hindi ako sumusulat para sa kasalukuyan kundi
nagsusulat ako para sa hinaharap. Sa kasalukuyan na mababasa ang aking mga
isinusulat, tiyak na ipagsasawalang bahala nito at marahil ay sunugin pa nga ito. Ngunit
ang susunod na salinlahi’y higit na mauutak at kung ito’y kanilang mababasa ay
masasabi nilang hindi pala lahat ay natutulog sa panahon ng kanilang mga ninuno.
Crisostomo Ibarra: Ah, ganun po ba. Sa anong wika po kayo sumusulat?
Pilosopong Tasyo: Sa sariling wika natin, ang wikang Tagalog.
Crisostomo Ibarra: Talaga po? Maaaring gamitan ng heroglipoko ang wikang
Tagalog?
Pilosopong Tasyo: Maaari. Higit na nakabubuti ang alpabetong Tagalog kaysa sa
wikang Latin.
(Magkakaroon ng kaunting katahimikan)
Pilosopong Tasyo: Ano ba talaga ang iyong sadya, ginoo?
Crisostomo Ibarra: Nais ko po sanang isangguni sa inyo ang isang mahalagang
bagay. Noong hapon po kasi nung nakaraang araw –
Pilosopong Tasyo: Nabihag na ba ang kulang – palad na iyon?
Crisostomo Ibarra: Si Elias po? Paano po ninyo nabatid? Sino po ang nagsaad sa
inyo?
Pilosopong Tasyo: Sinabi sa akin ng paraluman ng mga guwardya sibil o mas kilala
bilang ang asawa ng alperes. Dahil nga sa naging usap – usapan tungkol sa buwaya
kahapon ng umaga, nabatid niyang ang piloto’y mapangahas dahil sa pagkakapatay sa
buwaya kaya’t ipinapakahulugan niyang ang piloto rin ang naglublob sa kanyang
asawa. Sinadya niyang gambalain ang inyong salu – salo sapagkat hindi siya imbitado
at dumating pa ng lasing ang kanyang kabiyak.
Crisostomo Ibarra: (Ngumiti na lamang sa kwento ng matandang lalaki at iibahin ang
usapan) Pilosopong Tasyo, nais ko po sanang sumangguni sa inyo gaya ng ginagawa
ng aking ama noong siya’y nabubuhay pa sa lupa. Nais ko pong magpatayo ng isang
paaralan at bilang pag – alala na rin ito sa aking kasintahan. Higit ninyong kilala ang
mga mamamayan at ako’y katulad ng isang dayuhan sa aking bayan. Sino po ang
dapat kong lapitan?
Pilosopong Tasyo: (Natuwa sa plano ni Crisostomo) Matagal ko nang pangarap iyan.
Ang pangarap ninyo’y pangarap ko rin na isang baliw kaya’t ang ipapayo ko sa inyo ay
huwag akong sangguniin kailanman. Ang ikalawa kong maipapayo sa inyo ay
sumangguni kayo sa Kura, sa Kapitan at sa lahat ng mayayaman. Kayo’y papayuhan
nilang masasamang payo datapwa’t ang pagsangguni ay hindi nangangahulugan ng
pagsunod. Sundin ninyo kunwari ang payo at ipakita ninyong ang inyong ginagawa ay
ayon sa kanilang panukala.
Crisostomo Ibarra: Magandang payo ngunit kayhirap gawin. Nararapat pa bang
bihisan ng kasinungalingan ang isang katotohanan?
Pilosopong Tasyo: Iyan ang sanhi kung bakit walang nasisiyahan sa hubad na
katotohanan! Tingnan ninyo ang nangyari sa Guro na ginanti ng kutya at pang – uyam.
Magagaya kayo sa kaniya sapagkat sa una pa lamang ay sinugatan na ninyo ang
damdamin ni Padre Damaso. Ito’y magiging sagabal sa iyo.
Crisostomo Ibarra: (Mapapagtanto ang malaking takot at panganib na iniisip ni
Pilosopong Tasyo) Naniniwala ako na mangyayari ang aking plano na walang sagabal.
Pilosopong Tasyo: Matutuloy ang inyong plano kung kayo’y makikipagtulungan sa
mga taong binabanggit ko. Kung pagkakaitan kayo ng tulong ng mga taong
makapangyarihan ay tiyak na mabibigo kayo. Maaaring pigilan ng mga ina ang kanilang
mga anak na pumasok sa eskwelahan. Mawawalan ng saysay ang lahat ng iyong
paghihirap. Ano pa ang silbi ng isang paaralang wala namang mag – aaral?
Crisostomo Ibarra: Totoo ngang makapangyarihan ang kura. Subalit, hindi ako
lubusang naniniwala sa mga mapang – abusong lakas at makapangyarihan. Ang taong
bayan ay maniniwala sa katuwiran at pamahalaang may mabuting hangarin.
Pilosopong Tasyo: Ang pamahalaan ay walang ibang pinakikinggan kundi ang kura.
Naniniwala ang simbahan na kaya matatag ang pamahalaan ay dahil nakasandal ito sa
kanila. Hindi kailanman makakalaya sa pagkaalipin ang bayan hangga’t hindi ang bayan
ang pakikinggan ng pamahalaan. Ang pamahalaan natin ay ang kamay at ang
kumbento ang ulo. Sumusunod lamang ang kamay sa idinidikta ng isip.
Crisostomo Ibarra: Parang isang pagmamalabis ang inyong pahayag. Sa katunayan
ay wala pong bayang dumating.
Pilosopong Tasyo: Ang bayan ay di dumaraing dahil ito’y pipi, natutulog kaya hindi
kumikilos. Hindi naghihirap dahil hindi ninyo nakikita ang pagdurugo ng puso nito.
Darating ang araw na magliliwanag ang kadiliman. Ang mga gumagawa ng masama ay
maparurusahan nangkakila – kilabot!
Crisostomo Ibarra: Hindi papayag ang Diyos na iyan ay mangyari. Ang Espanya’y may
malasakit sa Pilipinas. Kung may pagkakamali man sila, ay sinisikap nilang itama ang
kanilang pagkakamali. Sila’y gumagawa ng paraan upang mapabuti ang bayan.
Pilosopong Tasyo: Nauunawaan ko ang ibig ninyong sabihin. Ngunit, dapat ninyong
malaman na ang mga nanggagaling na utos sa itaas ay hindi ipinatutupad pagdating na
sa ibaba. Ang nanunungkulan ay mapang – abuso. Dito sa atin ay dalawang bagay
lamang ang maaari mong gawin. Ang yumukod sa mga makapangyarihan o ang hindi
yumukod na ang kapalit ay kapahamakan.
Crisostomo Ibarra: Hindi ko ba maaaring mahalin ng sabay ang Espanya at ang aking
bayan? Bakit ako yuyukod kung hindi kailangan? Bakit ako susuko kung kaya kong
lumaban?
Pilosopong Tasyo: Sapagkat ang lupang iyong tinatapakan ay nasa kapangyarihan ng
mga taong nagpapahalik ng kanilang mga kamay.
Crisostomo Ibarra: Nagpapahalik ng kamay? Nalimutan po ba ninyong sila ang may
kagagawan ng pagkamatay ng aking ama? Hindi ko nais ipaghiganti ang aking ama
alang – alang sa kapakanan ng relihiyon.
Pilosopong Tasyo: Ang umiwas sa punglo ay hindi karuwagan subalit kamangmangan
ang sumagupa sa kamatayan. Huwag muna ninyong gawin ang inyong plano hangga’t
hindi ninyo lubusang natatanggap ang kasawian ng inyong ama.
Crisostomo Ibarra: Pagkatapos ng lahat, malimutan kaya ng kura ang aking ginawang
kalapastangan? Matulungan kaya nila ako at paniwalaang ang paaralang ipatatayo ko
ang magiging tulay upang lumaya sa kamangmangan ang bayang ito at matuklasan nila
ang pangangamkam ng kumbento?
Pilosopong Tasyo: Mabigo man kayo, nakakatuwang ginawa ninyo ang nararapat
ninyong gawin. Ngunit, (Ituturo ang bintana at ang nasal abas nito) kung ako sa iyo ay
tularan ninyo ang rosas na hitik ng bulaklak at buko na sa pagdaraan ng hangin ay
yumuyuko sa halip na magmatigas upang di mabali. Ang yumuko sa pagdaan ng
punglo ay di karuwagan. Ang masama ay harapin ito upang mabuwal at di namuling
makabangon.
Crisostomo Ibarra: Maraming salamat sa mga payo, ginoo. Ngayon din ay pupuntahan
ko ang kura at sana’y hindi siya tulad ni Padre Damaso. (Kakamayan si Pilosopong
Tasyo); (Yuyuko at magpapaalam)
Kabanata 26: Bisperas ng Pista

Ikaanim na pu’t walong eksena
(Tauhan:)
(Props:)
(Bg:)
(SFX: Musiko at orchestra, kuwitis at bomba, kampana)
Mga musikero at orkestra: (Tumutugtog ng musiko habang nagpaparada)
(Mayroong mahabang mesa na puno ng pagkain, minatamis [na nasa lalagyang kristal]
at kakanin, serbesa at champagne, tsiko, manga at lansones, lalagyan ng mga tabako,
hitso at sigarilyo, at lampara de gas); (Ang mga bahay ay napamulutian ng banderitas,
burdadong kurtina, ginantsilyong belo at alpombra)
Mga kababaihan: (Naghahanda sa mesa ng hamon, pabo at atsarang papaya);
(Inilalabas ang mga mamahaling plato, tasa, baso at mga kubyertos na pilak)
Mga manong at manang: (Abala sa paglilinis ng bahay at paggagayak ng palamuting
bulaklak, parol na papel sa bintana at mga santong bagong bihis); (Itinatayo ang mga
arkong kawayan na tinatawag na singkaban at pinalilibutan ng mga bulaklak na
gagamitin sa prusisyon)
Mga kalalakihan: (Itinatayo ang malaking entablado para sa pagtatanghal ng dula at
komedya); (Nagsasagawa ng sabong)
Mga bata: (Patakbong sinalubong ang mga bata sa lansangan ang bawat banda ng
musikong nagdaraan na hindi magkamayaw sa pagtugtog dahil sunod – sunod ang
mga ito)
Mga bisita at mga dayo: (Nagdaratingan sakay ng karumata at kalesa)
Mga panauhin: (Nagdaratingan na may dalang mga sasabunging manok)
Mga mayayaman (Tahur): (Kasama ang kanilang mga utusan na may dala ng sako o
bulsikot na may lamang salapi o ginto)
Kapitan Joaquin: (May dalang labingwalong libong piso)
Carlos (Intsik): (Mamumuhunan sa halagang sampung libong piso)
Kapitan Tiago: (Darating sa eksena) Mga kababayan! Pagpatuloy niyo lamang ang
inyong mga magagandang gawain.
Ikapitumpung eksena
(Tauhan: Mga trabahador, Crisostomo Ibarra, Nol Juan, mga kalalakihan, Dayuhan,
Padre 1, Pilosopong Tasyo)
(Props: Martilyo, mga ladrilyo)
(Bg: Gusaling hindi pa tapos ang paggawa)
(Sa isang lugar naman na malapit sa bahay ni Ibarra…)
Mga trabahador: (Tinatapos ang katagang semento na siyang pagtatayuan ng bahay
paaralan)
Crisostomo Ibarra: (Abala ang isip sa paghahanda ng mga kailangan upang mayari
ang sementadong pundasyon ng mga halig ng ipapatayong gusali ng paaralan)
Nol Juan: (Kakausapin ang mga trabahador) Kailangang kumilos na tayo ng maliksi.
Sa makalawa gaganapin ang seremonya. Tandaan ninyong hindi tayo
makapagtratrabaho bukas. (Kakausapin ang mga naroon) Mga kaibigan, narito ang
eskuwelahan na ipinapatayo ni Don Crisostomo Ibarra. Ito’y isang napakalaking
paaralan na nahahati sa dalawang bahagi, ang isa’y para sa mga mag – aaral na lalaki
at ang isa’y para sa mga mag – aaral na babae. Ang paaralang ito’y kahalintulad ng
isang paaralan sa Alemanya na ang gumawa’y ang arkitektong si Ginoong R. Sa
pinakagitna ng gusali ay magkakaroon ng daluyan ng tubig na tila magiging ulan. Ang
mga bakod ay tataniman ng mga punong kahoy. Magkakaroon din ng halamanan ang
mga mag – aaral na babae na lalagyan pa ng mga upuang bato.
Lalaki 1: (Lalapit kay Ibarra) Ginoong Ibarra, nais po naming tumulong para sa
isinasagawa ninyong paaralan.
Crisostomo Ibarra: Naku, salamat na lamang. Hindi naman simbahan ang aking
ipinapagawa at isa pa’y sasagutin ko ang lahat ng gastos.
Padre: Don Ibarra, hihilingin ko sanang maging padrino at magbasbas sa paglalagay ng
unang bato sa mismong araw ng kapistahan
Crisostomo Ibarra: Napakalaking karangalan po kung kayo ang magsasagawa non at
ikinagagalak ko pong tanggapin ang iyong kahilingan.
Dayuhan: Don Ibarra, napakaganda po ng iyong proyekto. Panatilihin niyo lamang po
ang iyong mabuting gawain.
Lalaki 2: Oo nga po, Don Ibarra. Hinahangaan ko po kayo. Tunay nga po kayong isang
huwaran!
Crisostomo Ibarra: Naku, maraming salamat sa inyo. (Makikita si Pilosopong Tasyo na
nagangamba at lalapit rito) Pilosopong Tasyo, alam ko pong inaalala ninyo hanggang
ngayon ang inyong mga paratang ngunit, ito’y inyo munang kalimutan at kayo’y
magsaya sa nararating na pista.
Pilosopong Tasyo: (Lalapit kay Ibarra) Ginoong Ibarra, malugod kong itinatanggap ng
pantas ang inyong iwinika bagamat nais kong ipaalala sa iyo ang isang pariralang
hango kay Balagtas na “Kung ang isalubong sa iyong pagdating may masayang
mukha’t pakitang gilliw, lalong pag – ingata’t kaaway na lihim…siyang isaisip na
kakabakahin.”
Kabanata 27: Takipsilim
Ikapitumpu’t apat na eksena
(Tauhan: Crisostomo Ibarra, Maria Clara, Victoria, Iday, Sinang, Neneng, Tiya Isabel,
Padre Salvi, Pulubing ketongin, Manong, Manang, Sisa, mga guwardiya sibil)
(Props: Gitara, lalagyan ng limos, isda, bigas, agnos)
(Bg: Sala ni Kapitan Basilio)
Mga kababaihan at Crisostomo: (Mapapadaan sa kumbento at matatanaw ang
malungkot na si Padre Salvi)
Sinang: Malungkot ang kura dahil sa malaking gastos na kanyang gugugulin sa pista
sa dami ng kanyang panauhin.
Victoria: Sh! Huwag ka ngang maingay. Baka maulinigan ka ng kura.
Sinang: Tsk! Masama ang loob ko sa kanya dahil sinira niya ang gulong ng kapalaran.
Hinding – hindi na ako mangungumpisal sa kanya.
Mga kababaihan at Crisostomo: (Magpatuloy sa paglalakad)
Pulubing Ketongin: (Kumakanta habang nag – gigitara na may kalayuan sa kaniyang
ang lalagyan ng limos)
Maria Clara: (Naagaw pansin ang ketongin)
Manang: (Nagbibigay ng isda)
Manong: (Nagbibigay ng bigas)
Pulubing ketongin: (Kukunin ang mga limos kapag umalis na ang naglimos)
Maria Clara: Sino ang kahabag – habag na taong iyan?
Iday: May apat na taon na siyang ganyan. Nakatira siya sa libingan ng mga Intsik. At
ang sabi ng iba ay nahawa siya sa sakit ng kanyang ina. May iba namang nagsabi ay
nakuha niya iyan sa loob ng piitan. Lumalayo siya sa mga tao ngunit kung minsan ay
ipinapapalo siya ng kapitan.
Maria Clara: Bakit?
Iday: Iniligtas kasi niya ang batang nahulog sa kanal. Ang sabi ng kapitan ay mas
makabubuti pang malunod ang bata kaysa magkaroon ng ketong.
Maria Clara: (Inilimos ang agnos na kabibigay pa lamang ni Kapitan Tiago)
Mga kaibigan ni Maria Clara: (Magugulat sa inakto ni Maria Clara)
Victoria: Walang saysay ang iyong hiyas sapagkat walang sinumang makikipagpalit sa
kanya ng pagkain sa labis na takot ng mga tao na mahawa sa kanya.
Pulubing ketongin: (Kukunin ang hiyas at hahagkan ito pati na rin ang bakas ni Maria
Clara ay kanyang ihahagkan)
Maria Clara: (Palihim na maluluha sa kanyang nasaksihan)
Sisa: (Dumating at mahigpit na hinawakan ang kamay ng kentongin) Tara at magdasal
tayo (Tatawa) May sakit ang kura kaya’t hindi ko na dinalaw sina Basilio at Crispin.
Maraming onsa ng ginto ang kura at maaaring mawala ang mga onsa. Dinalhan ko siya
ng ampalaya at sarsalida… may dalawa akong anak… (Tatawa at kusang bibitawan
ang kamay ng kentongin at tatakbo ng parang baliw)
Maria Clara: Hindi ba’t may ginagawa ka para matulungan ang babaeng iyan?
Crisostomo Ibarra: Sa ngayon ay wala pa akong nagagawa. Subalit, nakausap ko na
ang kura at nangako siyang tutulungan niya ako tungkol sa babaing yan. Ayaw lamang
ipabatid ng kura sa mga guwardiya sibil sapagkat naniniwala siyang may kinalaman ang
mga ito sa nangyari sa pamilya ng babae at kung bakit siya nagkaganyan. Maging ako
ay pinag – iingat niya.
Mga guwardiya sibil: (Bibitbitin si Sisa)
Crisostomo Ibarra: (Lalapit sa mga guwardiya sibil) Teka, teka… Anong ginagawa
niyo? Bakit niyo siya hinuhuli? Anong kasalanan niya?
Guwardiya sibil: Hindi mo ba nasisilayan ginoo? Siya’y aming binibihag sapagkat siya
ay nanggugulo.
Maria Clara: Mayroon talaga palang mga taong kulang – palad.
Pulubing kentongin: (Tatakbo nang nakita ang mga guwardiya sibil na dala si Sisa)
Kabanata 28: Mga Liham

Ikapitumpu’t limang eksena
(Tauhan: Utusan ng Editor, Editor)
(Props: Liham, upuan, mesa)
(Bg: Opisina ng Editor)
Utusan ng Editor: Magandang umaga po, ginoo. Narito po ang nais ipamatnugan ng
korespondent sa inyo na tungkol sa kapistahan ng San Diego.
Editor: Maraming salamat, maaari ka nang makaalis.
Utusan ng Editor: (Yuyuko at aalis sa eksena)
Editor: (Bubuksan ang liham)
Korespondent (VO): Pinamahalaan ng mga paring Pransiskano ang marangal na
pagdaraos ng pista sa San Diego. Maraming dumalo tulad ni Padre Hernando de la
Sibyla at mga bantog at mayayamang kaginoohan ng Cavite, Batangas, at Maynila.
Naroroon din ang mga Español na naninirahan sa lalawigan. Sinundo ng dalawang
bandang musiko na kasama ng ibang maka – pangyarihan at maraming tao ang Kura
para sa isang masarap na hapunang inihanda ng Hermano Mayor. Pagkatapos nito,
pumunta sila sa bahay ng mayaman at madasaling si Don Santiago de los Santos
upang sunduin si Padre Damaso Verdolagas, Padre Hernando dela Sibyla,at iba pang
tanyag na Español. Lalo nilang hinangaan ang magandang tagapagmanang Kresong
Pilipino. Nagpalabas ang mga kilalang artista. Ang mga nakauunawa lamang ng
Español ang nakaaalam ng kanilang pinag – uusapan sa dula. Ang komedya sa Pilipino
ang kinagigiliwan ng mga Pilipino. Labis naipinagtaka ng lahat ang hindi pagdalo ni
Ginoong Crisostomo Ibarra na namamahala sa paglalagay ng panulukang bato ng
paaralang ipinatatayo niya. Kinabukasan, nang ika – 11 ng umaga, idinaos ang
prusisyon ng Birhen dela Paz, Santo Domingo, at San Diego. Pagkatapos ng prusisyon,
sinimulan ang Misa Cantada. Nagsermon si Padre Manuel Martin, isang Agustino, na
hinangaan ng lahat. Pagkatapos ng misa ay pumanhik sa kumbento at nagpamiryenda
ang Hermano Mayor. Nagpakain si Kapitan Tiago. Doon muling humanga ang lahat sa
karilagan ni Maria Clara. Sa ika – 12 ng Nobyembre, na kaarawan ng pista, ay
magdaraos na muli ng prusisyon sa gabi. Sa misa ay magsesermon si Padre Damaso
Verdolagas… San Diego, ika – 11 ng Nobyembre.
Ikapitumpu’t anim na eksena

(Tauhan: Utusan ni Luis Chiquito, Luis Chiquito)
(Bg: Sala ni Luis Chiquito)
Utusan ni Luis Chiquito: Ginoong Luis Chiquito, may liham pong ipinapabigay sa iyo
si Kapitan Martin Aristorenas. (Iaabot ang sulat)
Luis Chiquito: Maraming salamat, maaari ka nang makaalis.
Utusan ni Luis Chiquito: (Yuyuko at aalis sa eksena)
Luis Chiquito: (Bubuksan ang liham)
Kapitan Martin (VO): Mahal kong kaibigan… Ikaw ay aking inaanyayahan na dumalo
sa pista upang makahabol sa sugal. Binasag ni Padre Damaso sa isang suntok ang
ilawan dahil sa pagkatalo nito. Ang Tsino na si Carlos ay nagpapanalo sa liampo dahil
sa pandaraya. Samantala, ang kanyang mga manok ay mabuti naman… Ang iyong
kaibigan, Kapitan Martin Aristorenas
Ikapitumpu’t pitong eksena
(Tauhan: Crisostomo Ibarra, Utusan ni Ibarra)
(Bg: Sala ni Ibarra)
Utusan ni Ibarra: Ginoong Ibarra, may liham pong ipinapadala sa iyo si Binibining
Maria Clara. (Iaabot ang sulat)
Crisostomo Ibarra: Maraming salamat, maaari ka nang makaalis.
Utusan ni Ibarra: (Yuyuko at aalis sa eksena)
Crisostomo Ibarra: (Bubuksan ang liham)
Maria Clara (VO): Mahal kong Crisostomo… Ilang araw mo na akong hindi dinadalaw.
Ikaw raw ay may sakit kaya ipinagdasal kita at ipinagtirik ng dalawang kandila kahit
sinabi ni Tatay na di naman mabigat ang sakit mo. Kagabi pa ako nayayamot dahil
pinipilit nila akong tumugtog ng piyano at umawit. Marami palang nakayayamot na tao
sa daigdig. Iiwan ko sana sila at magkukulong sa aking silid upang matulog kung di ako
inaliw ni Padre Damaso at kinuwentuhan. Sabihin mo sa akin ang iyong lagay upang
maipadalaw kita kay Tatay. Bayaan mong si Andeng ang maglaga ng iyong tsaa pagkat
mahusay siya kaysa sa iyong utusan… Nagmamahal, Maria Clara
Kabanata 29: Ang Umaga

Ikapitumpu’t siyam na eksena
(Tauhan: Don Filipo, Pilosopong Tasyo [suot ang dating sinamay na nakabutones
hanggang leeg, sapatos na maluwang, at sombrerong piyeltro na malapad ang
pardiyas])
Don Filipo: Magandang araw, Pilosopong Tasyo.
Pilosospong Tasyo: Magandang araw rin, Don Filipo
Babae 1, Babae 2 at Babae 3: (Dadaan sa eksena)
Don Filipo: (Mapapansin ang kalungkutan ni Pilosopong Tasyo) Higit ata kayong
malumbay kumpara sa mga nakaraang araw. Batid kong kaydami ng dapat ikalungkot
subalit ayaw ba ninyong paminsan – minsan ay makadama kayo ng kakaunting
kasiyahan man lang?
Pilosopo Tasyo: Ang pagsaya ay hindi tulad ng paggawa ng kung anu – anong
kabaliwan. Nakalulungkot lang po isipin na napakaraming tao ang naghihirap, ngunit
tayo’y naglulustay lamang ng salapi para sa paghahanda lamang ng pista taon – taon.
Don Filipo: Wala tayong magagawa sa kagustuhan ng kura at kapitan
Pilosopong Tasyo: Magbitiw ka sa iyong tungkulin kung ganoon. (Tatalikuran si Don
FIlipo at maglalakad palayo)
Ikawalumpung eksena
(Tauhan: Mga musikero at orchestra, Don Filipo, Manang, Manong, Utusan ng
Hermano Mayor, mga kababaihan, mga mamamayan)
(Props: Gitara, alpa, akurdiyon at tambuli, mga imbitasyon, pamaypay [5])
(Bg: Labas ng simbahan)
Mga musikero at orkestra: (Tumutugtog ng musiko habang nagpaparada)
Don Filipo: Magbitiw! Kung tutuusin ay hindi karangalan ang tungkuling ito kundi isang
pasanin.
Manang: Ano ba iyan! Napakaraming tao sa patyo, masyado nang marami ang
dagsaan ng mga mamamayan.
Manong: Oo nga, kalat na ang lahat, pati na ang mga musikero na patuloy lamang sa
pagtutugtog ng mga musiko.
Utusan ng Hermana Mayor: (Mag – iimbita ng iba’t ibang panauhin) Iniimbitahan po
naming kayo sa pagpapakain ng Hermano Mayor… Magandang umaga po! Imbitado ho
kayo para sa pagpapakain ng Her – … Nais niyo po bang magkape? Magtsokolate?
Magtsaa? O magminatamis? Mayroon po sa handaan ng Hermano Mayor!
Babae 1: Kung si Padre Hernando ang nagmisa at si Padre Manuel naman ang nag
sermon para sa Araw ng birhen ng kapayapaan, sino kaya sa palagay mo ang
magmimisa at magsesermon ngayon?
Babae 2: Sa tingin ko’y si Padre Salvi ang magmimisa at si Pare Damaso naman ang
mga sesermon.
Babae 3: Si Padre Damaso? Hindi ba dinadaing niya na napakasakit daw ang
lalamunan niya dahil sa pagkain niya ng sorbetes kahapon, at pati na rin daw ang
panonood niya sa pagatatanghal.
Babae 1: Ngunit, higit siyang nakababatid ng kasaysayan ng San Diego kung kaya’t
siya ang malamang na magsesermon.
Babae 2: At balita ko’y hindi siya kumain ng agahan at sa halip ay uminom lamang siya
ng alak na hinaluan ng binating itlog.
Babae 1: Inaalagaan pa nga siya ng mga manang ng kumbento at tinatapalan ng kung
anu – anong mga gamot. Hinilot nito ng langis ang kaniyangdibdib at binalot siya ng
pranela.
Ikawalumpu’t isang eksena

(Tauhan: Babae 4, Babae 5, Padre Salvi, Hermana Mayor, Utusan ng Hermana Mayor,
Alkalde, Kapitan Tiyago, Maria Clara, Crisostomo Ibarra)
(Props: Karo ni San Diego de Alcala, karo ni San Francisco, karo ni Birhen dela Paz,
kandila [marami], mga pader, bintana)
(Bg: Prusisyon sa Lansangan)
Babae 4: Diba ang abito ay nagdudulot ng maraming indulhensiya?
Babae 5: Oo, ngunit, kapansin – pasin ang telang gamit ng iba
Babae 4: Anong ibig mong sabihin?
Babae 5: Iyan oh, magaspang na kayo ang sa mga mahihirap at mga sutla naman ang
sa mayayaman.
(Mauuna sa prusisyon ang karo ni San Diego de Alcala na may palamuting pilak, at
kasunod ang karo ni san Francisco at ang Birhen dela Paz)
Padre Salvi: (Nasa ilalim ng palyo); (Mukhang santo sa pagdadaop ng mga palad,
bahagyang pagyuko at pagtingin sa lupa, at sa paglamlam ng mga mata)
Babae 4: Bakit nakatutok ang ilaw kay Padre Salvi
Babae 5: Dahil mas makisig siya kaysa kay Padre Sibyla, kaya mas nakatutok sa
kanya.
Babae 4: Ganoon ba?
(Mahinay at dahan-dahan ang lakadng prusisyon)
Hermana Mayor: (Namimigay ng kandila)
Utusan ng Hermana Mayor: Ginang Hermana, bakit po kayo namimigay ng kandila?
Baka maging doble po ang kanilang matatanggap.
Hermana Mayor: Wala namang problema kung magiging dodoble ang kanilang
matatanggap. Ngunit, isang bagay ang sigurado, marami ang hindi na bibili ng rasyong
kandila sa mga darating na lingo.
(Tumigil sa tapat ng isang magarang bahay ang karong sinusundan ng palyo. Sa
bintana ay naroroon ang Alkalde, si Kapitan Tiyago, Maria Clara at Ibarra. Sa
pagkakatanaw na yaon ni Padre Salvi sa mga nasa bintana, hindi siya kababakasan ng
anumang palatandaang kilala niya ang mga ito. Hindi rin siya kakikitaan ng anumang
anyo ng pagbati sa mga kakilala – nagtaas lamang ito ng ulo at nagtuwid ng kaniyang
tayo at katawan)
Kabanata 30: Sa Simbahan

Ikawalumpu’t dalawang eksena
(Tauhan: Mga kababaihan, Pilosopong Tasyo, Kapitan ni San Francisco, mga
kalalakihan, Crisostomo Ibarra, Maria Clara, Kapitan Tiago, Alkalde, Manong,
Komentarista, mga sacristan, Padre Damaso, mga mamamayan)
(Props: Pulpito, upuan ng simbahan [2])
(SFX: -)
Babae 1: Ano ba iyan?! Napakasikip naman dito sa loob ng simbahan. Bakit hindi kaya
nila palakihin man lang ang lupain na ito?!
Babae 2: Maghunos – dili ka nga! Kaunting tiis na lamang at magsisimula na ang misa.
Babae 3: Maghunos – dili? Eh hindi na nga ako makahinga dito eh. Kanina pa sila
nagtutulakan.
Babae 2: Tumigil nga kayo. Isa ka pa eh.
Babae 4: (Kausap si Babae 5 at Pilosopong Tasyo) Alam niyo ba? Balita ko raw eh ang
halagang ginastos ng sermon na ito ay nasa halagang dalawang daan at limampu.
Babae 5: Totoo ba? Napakalaking halaga naman iyan.
Pilosopong Tasyo: (Magugulat) Dalawang daan at limampu? Para lamang pakinggan
ang sinasabi ng iisang tao? Ang halagang ito ay ikatlong bahagi lamang ng kabuuuang
ibinayad sa mga komedyanteng nagsipagtanghal sa loob ng tatlong gabi. Aba’y tunay
na napakayaman dito.
Kapitan ni San Francisco: (Sisingit sa usapan) Walang kinalaman ang sermon sa
komedya. Walang halaga ang komedya at sa halip ay magbubulid lamang ito sa mga
kaluluwa ng tao sa impiyerno. Ang sermon ang tagapaghatid ng kaluluwa sa langit.
Kahit isang libo ang halaga ng sermon ay payag kami. Utang na loob pa naming iyon.
Pilosopong Tasyo: Kung sabagay ay tama kayo diyan sapagkat tila nga nakakalibang
ang sermon kaysa sa isang dula.
Babae 5: Kung gayon ay higit na masisiyahan ako na dumalo sa isang mamahaling
sermon, makatungo lamang sa langit kaysa naman mapunta tayo sa impiyerno dahil sa
pagsasaksi ng mga komedya na mas mura.
Babae 4: Sang – ayon ako diyan.
Mga kalalakihan: (Pabulong na nagsasalita habang nagdadasal)
Mga kababaihan: (Nagrorosaryo)
Crisostomo Ibarra: (Nasa isang sulok ng simbahan)
Maria Clara: (Nakaupo sa isang reserbadong upuan)
Kapitan Tiago: (Nakasuot ng prak at nakaupo sa lugar ng mga taong
makapangyarihan)
Alkalde: (Dadating at papasok mula sa sakristiya kasama ang kaniyang tauhan suot
ang na pandegala at napapalamutian ng banda ni Carlos III at sa dibdib ay nakasabit
ang limang medalyang pangkarangalan)
Manong: Aba! May isang guwardiya sibil na nakasuot ng pangkomedyante.
Lalaki 1: Iyan si Prinsipe Villardo na napanood natin kagabi sa entablado.
Komentarista: Maaari po bang tumayo ang lahat para sa paninimula ng sermon.
Mga tauhang nakaupo: (Tatayo para sa panimulang prusisyon)
(SFX: Kampana)
Mga inaantok: (Magigising sa tunog ng kampana)
(SFX: Church music)
Padre Damaso: (Maglalakad patungo sa pulpito)
Dalawang sakristan: (Maglalakad kasunod ni Padre Damaso)
Padre Damaso: (Mararating ang pulpito ng buo ang tiwala sa sarili at bakas ang
pagmamalaki sa mukha); (Titikhim muna pagkuwa’y umubo); (Iginala ang tingin at
pinagmasdan ang mga taong nasa loob ng simbahan para makinig ng sermon); (Lihim
na mapapsulyap kay Ibarra at nagtapon ng nanlilibak at nagbabantang mga tingin);
(Tatapunan ng tingin si Padre Sibyl ana may ngiti sa labi); (Susulyapan ng isang
mapang – uyam na sulyap kay Padre Manuel Martin)
Padre Damaso: Maaari na kayong umupo.

NOLI ME TANGERE SCRIPT Shorthened

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

NOLI ME TANGERE SCRIPT Shorthened

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

NOLI ME TANGERE SCRIPT

Kabanata 1: Isang Pagtitipon

Kabanata 2: Si Crisostomo Ibarra

Kabanata 3: Ang Hapunan

Kabanata 4: Erehe at Filibustero

Ikaanim na eksena (Flashback)

Ikapitong eksena (Kasalukuyan)

Kabanata 5: Isang Bituin sa Gabing Madilim

Kabanata 6: Si Kapitan Tiago

Ikalabing – isang eksena

Ikalabing – dalawang eksena

Ikalabing – tatlong eksena

Ikalabing – apat na eksena

Ikalabing – limang eksena

Ikalabing – anim na eksena

Ikalabing – pitong na eksena

Ikalabing – walong eksena

Kabanata 7: Suyuan sa Isang Asotea

Ikadalawampu’t isang eksena

Ikadalawampu’t dalawang eksena

Ikadalawampu’t tatlong eksena

Kabanata 9: Mga Bagay – bagay sa Paligid

Ikadalawampu’t pitong eksena

Kabanata 10: Bayan ng San Diego

Ikadalawampu’t siyam na eksena (Flashback)

Ikatatlumpu’t isang eksena

Ikatatlumpu’t tatlong eksena (Kasalukuyan)

Kabanata 11: Mga Hari – Harian

Ikatatlumpu’t limang eksena

Ikatatlumpu’t pitong eksena

Ikatatlumpu’t walong eksena

Kabanata 12: Todos Los Santos (Araw ng mga Patay)

Ikaapat na pung eksena

Kabanata 14: Tasyong Baliw o Pilosopo

Ikaapat na pu’t dalawang eksena

Ikaapat na pu’t tatlong eksena

Ikaapat na pu’t apat na eksena

Ikaapat na pu’t limang eksena

Ikaapat na pu’t anim na eksena

Ikaapat na pu’t pitong eksena

Ikaapat na pu’t walong eksena

Kabanata 15: Mga Sakristan

Kabanata 17: Basilio

Ikalimampu’t isang eksena

Kabanata 18: Mga Kaluluwang Nagdurusa

Ikalimampu’t tatlong eksena

Kabanata 19: Mga Suliranin ng Guro

Kabanata 20: Pulong sa Tribunal

Kabanata 21: Ang Kasaysayan ng Isang Ina

Ikalimampu’t pitong eksena

Kabanata 22: Liwanag at Dilim

Kabanata 24: Sa Gubat

Ikaanim na pu’t tatlong eksena

Ikaanim na pu’t apat na eksena

Kabanata X (Nawawalang Kabanata): Elias at Salome

Kabanata 25: Sa Tahanan ng Pantas

Kabanata 26: Bisperas ng Pista

Kabanata 28: Mga Liham

Ikapitumpu’t anim na eksena

Kabanata 29: Ang Umaga

Ikawalumpu’t isang eksena

Kabanata 30: Sa Simbahan

You might also like