ભોજન અવયવ

(1)કાબૉહાઇ ે
સ

(૨) ોટ ન

(૩)ખનીજ ત વો

(૪) વટામીન

(૫)પાણી

(૧)કાબૉહાઈ ે
સ
-- કાબૅ
ન,ઓ કસજન,હાઈ ોજન સાથે
જોડાયે
લા હોય છે
.

-- હાઈ ોજન એક O2 સાથે

જોડાયે
લો જે
મ ા પાણી હોય છે
.

-- અથૅ
-પાણી સાથે
કાબૅ
ન જોડાયે
લો

-- સૈ
કે
રાઈડ પણ કહે
વાય છે
.જે
નાથી શ રર ઉ મા ઊજૉ ઉ પ /્
પે
શીઓ ઉ પ થાય છે
.

-- ઊ.દા અનાજ,દરે
ક દાળ,ખાડ,ફળોના રસ માથી,શાકભા , કુામે
વા વગે
રે
.

-- શ રરમા પહોચી 1gm કાબૉહાઈ ડ માથી 4.1kg કૅ

લર ઊજૉ ઉ પ થાય છે
.

-- દરરોજ 400 gm કાબૉહાઈ ડ જ ર પડે

છે
.

* 3 કાર રસાય ણક સં
રચનાના આધારે

(1) મોનોસૈ
કે
રાઈડ
-- રાસાય ણક વ પે
સરળ કાબૉહાઈ ડ

-- પાચન નળ મા પાચન થાય છે

.તેુ
મોનોસૈ
કે
રાઈડ વ પે
અવશોષણ થાય છે
.

-- ઊ.દા. કુોજ, ુ
કટોઝ,ગૈ
લે
કટોઝ (ફળોના રસ માથી મળે
છે.)

-- કુોઝને
શોષણ થવા માટે
પાચનની જ ર હોતી નથી

-- મા એકજ અ નો બને
લો હોય છે
. તેુ
આગળ વઘટન થાય છે
.

કે
(2)ડાઈસૈરાઈડ
-- બે
મૈ
નોસૈ
કે
રાઈડ અ નો બને
લો હોય છે
.

-- જ ટલ કારના કાબૉહાઈ ડ ુ
બનેુ

-- તેુ
શોષણ થવાના પહે
લા પાચન નળ મા ઉ સે
ચકો ારા પાચનની જ ર હોય છે
.
-- ઊ.દા. કુૉઝ,મા ટોઝ,લૈ
કટો

કે
(3)પૌલીસૈરાઈડ
-- રચના જ ટલ હોય છે
.

-- ૂ
બ જ મૌનોસૈ
કે
રાઈડના સં
ય ોજનથી બનેુ
હોય

-- પાચન ક્
ય ામા જ ટલ કાબૉહાઈ ડ મૌનોસૈ
કે
રાઈડ વઘટ ત થાય છે
.તે
શ આતથી ુથાય છે
. તેુ
અવશોષણ થાય છે
.

(1) ટાચૅ
-- અનાજ,દાળ,કદ ળ
ૂમાથી વધારે
મળે

-- પાણીમા ભળ શક ુ
નથી

-- ૃો,છોડમાથી ઉ પ થાય છે
.

(2) લાયકોજન
-- પે
શી,પકૃ
તમા જોવા મળ ુ
જ ુટાચૅ
હોય છે
.

-- શ રરમા ુ
ગરની જ ર નથી હોતી,જ ુટાચૅ
ના વ પમા પે
શીઓ,યકૃ
તમા ભે
ગી થાય છે
.

-- ટાચૅુલાયકોજન થાય છે
.

-- શ રર ક્
પાશીલ થવાથી શ રરમા ુ
ગરની જ ર પડવાથી લાયકોઝન ુ
ફર થી કુોઝમા પરાવતૅ
ન થાય છે
.

(3)સેુ
લોઝ
-- છોડવાની કો શકાઓ અં
દર સેલ
ુોઝની બને
લી હોય.છે
.

-- ફળ,શાકભા રે
,અનાજ,વગે

-- આ ુ
સે
વન કરવાથી આતરડાની હલનચલન શ ક્
ત વધતી. ય છે
.

-- તે
થી મળ યાગ ઠક કારે
થાય છે
.કબ યાત થતો નથી.

-- કાબૉહાઈ ડને
ઓછુ
લેવાથી શ રર કમજોર,દુ
બ ુ
થાય છે
.

(2) ોટ ન
-- મોટા ભાગના જ ટલ કાબૅ
નક પદાથૅ
હોય છે
.

-- ભોજનો ૂ
બજ મહ વનો ભાગ ભજવે
છે.

-- કાબૅ
ન,હાઈ ોજન,O2,નાઈ ોજન,ગં
ધક,ફો ફરસ,મળ ને
બનેુ
હોય છે
.
-- તે
મ ા નાઈ ોજન હોય છે
.તે
થી તે
ને
નાઈ ોજન પદાથૅ
પણ કહે
વાય છે
.

-- પાચન યા થાય પછ ોટ ન ઉ સે
ચકો,પે
પટોન,એ ુ
મ ોસે
સ,મા છુ
ટા પડે
છે
.

-- પ છ ઓછા જ ટલ એ મનો એ સડમા છુ

ટા પડે
છે
.

-- એ મનો એ સડ ોટ ન પાચનમા છે
લેઉ પ થાય છે
.

-- પાણીમા ભળ અવશોષણ થાય છે

.

* ોટ ના કાર
(1)જ ુ

(2)વન પ ત

(1)જ ુ

-- થમ ણી ોટ ન પણ કહે
વાય છે
.

-- વા થય ળવી રાખવા માટે

8એ મનો એ સડ જ ર હોય છે
.

-- તેુ
પાચન સરળ રતે
થાય છે
.

-- ઊ.દા.દુ
ધ,ઈડા,માસ,માછલી વઞે
રે

(1)માસ,માછલીમાથી જોવા મળતા માયોસીન (myosin)

(2)ovalbumin ઈડામાથી

(3) lactalbumin કેવ પે

દુ
ધમા તથા,

Serum albumin કેવ પે

જોવા મળતા કે
સીનોજન,

લો હમા જોવા મળતા લો ુ

લન તથા ઈડામા જોવા મળતા વાઈટે
લન ો ટન થમ. ે
ણી જ ુો ટન હોય છે
.

(2) વન પ ત ો ટન

-- આ ો ટનને તય ો ટન કહે
વાય છે
.

-- તે
મ ા બધા જ એ મનો એ સડ જોવા મળતા નથી.તે
થી સરળતાથી પાચન થ ુ
નથી.

-- ૃો,છોડમાથી ા ત થ ુો ટન છે
.

-- ઊ.દા અડદ, ુ
વે
ર,મગ,વગે
રે
ની દાળમા,ઘં
ઉ,મકાઈ,જવ,ચણા,વગે
રે
અનાજો મગફળ ,બદામ,કાજુ
,મટર,સોયા બન,
-- ટુ
ન
ેધં
ઉના લોટમાથી તથા બધા જ અનાજોમા મળ ુો ટન છે
.લૈ ુ
મન મગ, ુ
વે
ર,સોયા બન,

-- ો ટન એ મનો એસીડના સં
ય ોજનથી બનેુ
હોય છે
.

-- પાચન યા ારા દરે

ક ો ટન ઉ સે
ચકો ારા છુ
ટા પાડવામા આવે
છે.

તે
ના ારા પે
શીઓને
પોષણ મળ રહે
છે.

-- ત દન 80 થી 100 gm ો ટન લેુ
જ ર છે
.

-- 1/4 (એક ચ ુ
થૅ
ભાગ) ો ટન જ ર હોય છે
.

-- 50gm જ ુો ટન હો ુ
જ ર છે
.

-- ો ટન શ કત,શ રરની ૃ
ધી,અં
ગોની રચના,પે
શીઓની મરામત,તથા લો હના નમૉણ માટે
હામૉનસ,ઉ સે
ચકો, લાઝમા

ો ટન તથા એ ટબો ડના નમૉણ માટે

જ ર છે
.

-- ઉણપના કારણો

-- શ રર દુ
બ ુ
પડ ુ

-- હાઈપો ો ટની મયા થાય છે

.

-- ધા જતા વધારે
સમય લાગે
છે. ૃ
ધી થતી બં
ધ થાય છે
. વજન ઘટે
છે
.

(3)ચરબી (fat)

-- કાબૅ
ન,હાઈ ોજન,ઓક સજનની બને
લી હોય છે
.

-- કાબૉહાઈ ડે
થી અલગ હોય છે
.H2,O2 અ ુ
પમા નથી હોતા તે
પાણીમા હોય છે
.

-- ઘન, ા ય બેકાર

ઊ.દા.ઘન-તે
લ

ા ય-ઘી,માખણ

-- પાચન યા ારા ચરબી ફે

ટ એ સડ, લસરોલમા છુ
ટા પડે
છે
.

(1)જ ુ
ચરબી :-

-- દુ
ધ,પનીર,માખણ,ઘી,ઈડા,માછલી ુ
તે
લ,

-- પ ુ
ઓની ચરબીમા જ ુ
ચરબી હોય છે
.બધા જ જ ુ ોતો
-- ભોજનમા જ ુ
ચરબી લેુ
જ ર છે
. કારણ કે
તે
મ ા Vit A,Vit D મળે
છે.

(2)વન પ ત ચરબી :-
-- સરસો,મગફળ ,ના ળયે
ર,તલ,બદામ,કાજુ
,અખરોટ,

-- જ ુ
ચરબી ુ
ય વ પેલસરોલ,સ ૃ
ત ફે
ટ

-- વન પ ત ચરબી લસરોલ,અં
સ ૃ
ત ફે
ટ એ સડ ચરબીની બને
લી હોય છે
.

-- H2 સં
ય ોજનથી અં
સ ૃ
ત ચરબી અ લો બની ય છે
.

-- ચરબી પાણી સાથે

ભળે
લી નથી હોતી પં
ર ુ
ઈથર,કલોરોફૉમ,વગે
રે
મ ા ભળ લી હોય છે
.

-- ૃ
ધી તથા વચાનેવ થ બનાવા માટે
લાયનો લક,લાયનોલે
નક,ઍરા કડો નક ઍ સડ જ ર છે
.

-- શ રરમા વન પ ત તે
લો વધારે
જોવા મળે
છે.જ ુ
ચરબી ૂ
બ જ ઓછ હોય છે
.કારણ કે
તેશર રમા નથી બનતી.

-- ઉ મા ઉ પ કરે
છે. કડની પકડ રાખે
છે.

-- ચરબી ા ય Vit A,D,E,K, વહન કરે

.તેુ
અવશોષણ જ ર હોય છે
.

-- ચરબી શ રર ચરબી ુ
ત પે
શીના વ પે
સંચત થાય છે
.શ ક્
તનો ભં
ડાર થાય છે
.તેુવશે
ષ પમા ઉપવાસ દૈ
રાન ઉપયોગ

થાય છે
.

-- 1gm ચરબી લગભગ 9 કલોકૅ

લર ઉ પ થાય છે
.

-- 40-60 gm જ ર હોય છે
.

ઉણપના કારણો :-

-- શ રર કમજોર,પાત ુ

-- વધારે
ચરબીના સે
વનથી વચ,મીજે મા જમા થાય છે
.તે
નાથી શ રર મોટુ
થાય છે
.

-- ભોજન સાર ર તે
પાચન ન થવાના કારણે
ઝાડા થાય છે
.

-- ઘી,તે
લ,વધારે
સે
વનથી યકૃ
ત, પતાશય વધી ય છે
.

-- દય પર ચરબી ચડ ય છે
. તે
થી દય ૃધ થથાય છે
.

-- BP વધે
છે
.
 (4)ખનીજ ત વો
(1)કૅશયમ (Ca)

-- હાડકા,દાતના નમૉણ માટે

-- Ca હાડકાને
મજ ુ
ત બનાવે
છે.

-- હાડકા મજ ુ
ત બનાવવા માટે
Vit D ,ફો ફરસ જોડાયે
લા હોય છે
.

-- દયની ગ ત ુનયંણ કરે

છે.માસપે
શી ક્
ય ાશીલ બનાવે
છે.

-- દરરોજ 1gm Ca જ ર પડે

છે
.ગભૅ
વતી ીને
2gm ગભૅ
અવ થામા હાડકા ુનમૉણ થાય છે
. તે
થી રકતમા સામા ય પે

9-11 મ ા હોય છે
.

-- ઊ.દા.દુ
ધ,દ હ,પનીર,ઈડા,માછલી,બદામ, ળ
ુા,કોબીજ,મે
થી,ગાજર,દાળ બધીમા

ઉણપના કારણો :-

-- બાળકોમા બાળા થ વકાસ, રકે

ટસ રોગ જોવા મળે
છે.કારણે
બાળકોમા હાથ-પગ વાકા ુ
ક ા થાય છે
.હરતાફરતા,બે
સતા

ઊભા થાતા,બોલતા,દાત આવતા વધારે

સમય લાગે
છે.

-- ીઓમા અ થ ૃ
તા (ઑ ટયોમૈ
લે
શયા) રોગ જોવા મળે
છે.

-- કુ
લા, દય,કમરના હાડકા વકૃ
ત ઉ પ થાય છે
.

-- BP વધે
છે
.

-- Ca ફો ફે
ટ કેપમા ુસાથે
શ રરમાથી બહાર નીકળ ય છે
.

(2)ફો ફરસ (p)

-- દરે
ક કો શકા મા જોવા મળે
છે.

-- Ca,Vit D ની સાથે
મળ ને
હાડકા,દાતના નમૉણ તથા કઠોરતા ઉ પ કરે
છે.

તાતંુ
-- nervous system (ચે ,મ તંુ
) નેવ થ બનાવી રાખે
છે.

-- મગજને
મજ ુ
ત બનાવી રાખે
છે.

-- 1.5 gm ફો ફરસની જ ર હોય છે

.

-- ઊ.દા. ુ
ય માછલીમાથી,કોબી,ગાજર,પાલક,સોયા બન,બટાટા,પનીર,દુ
ધ,ઈડા,માસ,બદામ
ઉણપના કારણો :-

-- મં
દ ુધ,દાત,હાડકા,નબળા પડવા

-- ચે
તાતંુ
સરળ કાયૅ
કરતા નથી.

-- હાથપગ વાકા વળવા,સૈ

ય ુ
તાડવાની વે
દના થવી.

ન(લોખડ Fe)
(3)આયૅ

-- Fe લો હમા RBCમા Hb ુનમૉણ કરે

છે.

-- Hb સાથે
O2 ભળ ને
સ ુ
ણૅશ રરમા ફે
લાય છે
.

-- Fe લો હના નમૉણ માટે

જ ર છે
.

-- 20-30mg આયૅ
ન લેુ
જ ર છે
.

-- ઊ.દા.પાલક,કોબીજ,મટર,મે
થી,ગાજર, ુ
દ નો,ડુ
ગં
ળ ,ટમાટા,અનાનસ, ા ,ખજુ
ર,બટાટા,શ રયા,ઈડા

ઉણપના કારણો :-

-- iron deficiency anaemia

-- શ રર પી ુ
,નખ સફે
દ,હરવાફરવામા વાસ ુ
લી ય છે
.

(4)સો ડયમ(Na)

-- આ કબ યાત દુ
ર કરે
છે.અગોને યાશીલ બનાવી રાખે
છે.

-- ઈલે
ક ોલાઈડ સ ુ
લન રાખે
છે.

-- 2-5gm Na જ ર છે
.

-- ૂમા,પરસે
વા, વ પે
બહાર નકળે
છે.

-- ઊ.દા.પાલક,ફલાવર,મે
થી,ડુ
ગળ , કશ મશ,ઈડા,માછલી,

-- ઉણપના કારણો

-- નજૅ
લીકરણ

-- ઉલટ ,હાથપગ, જવા લાગે

છે.

-- BP ઘટ ય છે
.
-- Na વધવાથી BP વધી ય છે
.પગમા પહે
લા,પ છ ુ
રા શ રર પર સો ચડ ય છે
.

-- ગં
ભીર અવ થામા બે
ભાન પણ થાય છે
.

શયમ(k)
(6)પોટે

-- પોટે
શયમ કલોરાઈડ પે
અંતઃકો શકા પદાથૅ
મ ા વધારે
90% જોવા મળે
છે.

-- કો શકામા અં
દર રાસા ણક ત યા માટે
આવ યક છે
.

-- તંકા આ મણ માટે
જ ર ,પે
શીના સં
ક ોચનમા ભાગ લે
છે.

-- અ લ ાર ત યાનેનય મત કરવા માટે

સહાય કરે
છે.

-- ઈલે
ક ોલાઈડ ુ
સંુ
લન બનાવી રાખે
છે.

-- 4 ામ ત દન જ ર પડે
છે
.

-- બધા જ ો ટન. કુ
ત પદાથૉમા જોવા મળે
છે.

ઉણપના કારણો :-

-- પે
શીઓ કમજોર,ચ ર,તરસ લાગવી,માનસીક તણાવ,

-- દય પે
શી ુ
કાયૅ
વકૃ
તી ઉ પ થવી

(6)મેે
શયમ(Mg)

-- સફે
દ ખનીજ પદાથૅ
છે
. વત કો શકાઓમા વશે
ષ પે
હાડકા,દાત જોવા મળે
છે.

-- 25gm માનવ.શ રરમા હોય છે

.50% હાડકામા જોવા.મળે
.છે
.

-- કૅશયમ,પોટે
શયમ માટે
મે
ટાબો લઝમ જ ર

-- 200-300mg ત દન જ ર હોય છે
.

ઊ.દા.અનાજ,શાકભા ળામા વધારે

,ફળો,કે પડ ુ
જોવા મળે
છે.

-- ઉણપના કારણો

-- અ તસાર ઝાડા થાય છે

.

-- આતરડામા અવશોષણ બં
ધ થાય છે
.

-- નબળાઈ,માન સક તણાવ,હાથપગ, જ
ુવા લાગે
છે.
(7)આયો ડન

-- ગળાના આગળના ભાગમા થાયૅ

રાઈડ ં
થના પે
કાયૅ
કરવા માટે
થાઈરૉકસીન તથા ાઈઆયડોથાઈરોમીન નમાણૅ
માટે

જ ર છે
.

-- 20-50 ug ત દન જ ર હો ય છે
.

-- આયો ડન ડુ
ગળ મા વધારે
હોય છે

-- ગળાને
લગતો ગૉઈટર રોગ તે
ની ઉણપ ને
લીધે
થાય છે
.થાઈરોઈડૅં
થમા ગાઠ થાય છે
.

-- શા રર ક,માન સક વકાસ બં
ધ.થાય છે
.

ધક(સ ફર)
(9)ગં

-બધા જ ો ટન પદાથૉમા જોવા મળે

છે.પે
શીઓનેવ છતા માટે
જ ર છે
.

Vitamin ( વટા મન )
-ચરબી ા ય A,D,E,K

-પાણીમા ા ય B,C

(1) Vitamin A

-- આ ૃધ કારક તથા સંમણ છે

.

-- અ થઓની ૃધ માટે
જ ર છે
.

-- ઈપીથીલીયમ કો શકાઓની વ છતા ળવી રાખે

છે.જે
નાથી વચા તથા વ તં લેમતા ળવી રાખે
છે.

-- આ નેોના રે
ટના શલાયકામા જોવા રગક ુુ
ન નમાણૅ
કરે
છે.

-- વ કાશમા વરબીત થાય છે

. ધ
ુળા કાશમા ુ
ન નમાણૅ
થઇ ઠક દે
ખાય છે
.

-- ત દન 5000 I.u (international unit)

-- ઊ.દા. દુ
ધ,પનીર,માખણ,ઈડા,માસ,માછલી ુ
તે
લ,લસણ,ટમે
ટા,

-- કે
રો ટન Vit A મહ વનો ભાગ છે
.કે
રો ટન ગાજર, લલા શાકભા થી,પાલક,કે
,કોબી,મે ળા,કે
ર ,સં
તરા, જે
શ રરમા જઈ

પરાવ તતૅ
થાય છે
.
ઉણપના કારણો :-

-- રતાધળાપ ,રા ે
ન દે
ખા ુ

-- ચામ ડ ુ
ક થઈ ફાટ જવી

-- શ રરની ૃધ બં
ધ થવી

-- સંમણ રોગમા તરોધ કર શકતા નથી તે

થી ઉધરસ,તાવ,કાનમાથી પ નકળ ુ
, ૂનળ મા પથર થવી

-- ફો ફે
ટ પથર બનાવે
છે.

(2) Vitamin D
-- (Antirachitic) એ ટરૈ
કટ ક પણ કહે
વાય છે
.

-- કેશયમના શોષણમા ભાગ લે

છે.

-- હાડકા,દાત નમાણૅ
.કરવા તથા ૃધ માટે
જ ર છે
.

-- બાળકોમા બાળા થ વકાર માટે

( રકે
ટસ) સામે
ર ણ આપે
.છે
.

-- ત દન 1000 I.U જ ર હોય છે

.

-- Vitamin types 3

(1) Vitamin D વચામા (Ergosterol) અરગો ોલ પર ય

ૂનૅ
ી અ ાવાયે
લે
ટ કરણો યાનેવચા બને
છે
.

(2) Vitamin D ૃો,છોડ,મા બને

છે
.

(3) Vitamin D એ ટરૈ

ક ટક વટામીન હોય છે
.ઊ.દા.દુ
ધ,પનીર,ધી,માખણ,ઈડા,માછલીના તે
લમા.જોવા મળે
છે.

ઉણપના કારણો

-- બાળા થ વકાર, ીઓમા હાડકા નબળા પડવા,દાતનો સં

ડો

-- વધારે
હોવાથી હાડકા મોટા થવા

-- હાથપગમા બધી જ પર ગાઠ થવી

-- વાળ ખરવા, ખ
ૂન લાગવી,ઉલટ થવી, ુ
તી દે
ખાય છે
.

રોલ)
(3) Vitamin (E) (Tocopherol-ટોકોફે
-આ ી- ુ
ષબ મ
ેા સં
તાન ા ત શ કત દાન કરે
છે.
-પ રબળ વરોધી વટામીન કહે
વાય છે
.પે
શીઓને
શ કત ુ
ર પાડે
છે
.

- ત દન 15-20 mg જ ર પડે
છે
.

ઊ,મકાઈ,દુ
-ઊ.દા.ઘં ધ,માખણ,ઈડા,ના ળયે
ર તે
લ, લલાશાકભા

-ઉણપના કારણો

- ુ
ષોમા તથા ીઓમા ન ુ
સકં
તા

પાત થવાનો ડર
-ગભૅ

શીઓમા દુ
-પે ખાવો થવો તથા નબળાઈ આવી જવી

-લકવા થવો (paralysis)

(4) Vitamin K (ફાઈ ીનોજન)

-- રકતગં
ઠન માટે
જ ર છે
.

-- ત દન 2-10 મલી ામ જ ર પડે

છે
.

-- મોટા આતરડામા સામા ય પે

જોવા મળતા વા ઓ ારા ઉ પ થાય છે
.

-- ઊ.દા.શાકભા ,ફળો,સોયા બન,ટમે

ટા,માછલીના પકૃ
તમા,

-- ઉણપના કારણો

-- રકતગં
ઠન થઈ શક ુ
નથી,રકત ાવ લાબા સમય ધ
ુી ચા ુ
રહે
છે.

-- વધારે
બાળકો મા જોવા મળે
છે.

-- આતરડામા વા ઉ પ નથી થઈ જતા તે

મ ા અં
તમા રકત ાવી રોગ ઉ પ થાય છે
.

(5) Vitamin B (B complex)

◆(1) Vitamin B1-(1)(Thiamine hydrochloride-થાઈમીન હાઈ ો લોરાઈડ)

-(2)Anytime hydrochloride- ઈ ુ
રન હાઈ ો લોરાઈડ)
-- શ રરનેવ છ બનાવી રાખે
તથા વકાસ કરવા માટે
જ ર છે
.

-- કાબોહાઈ ડૈ
ના ચયાપચય (metabolism) માટે
જ ર છે
.

-- દય,તંકા રોગોમા ર ણ આપે

છે.પાચન શ કત વધે
છે
.
-- ઉ ચ તાપમાને થર નથી રહેુ
ન થાય છે
.

-- 1-5 mg ત દન જ ર પડે
છે
.

-- શર રમા કુ
લ 25 મલી હોય છે
વધારેૂમા વસ જત થાય છે
.

-- ઊ.દા.શાકભા ધ,ઈડા,માસ,
,મટર,ચોખા,દાળમા,અનાજમા,દુ

-- ઉણપના કારણો

-- માન સક તણાવ,મં
દ ુધ,કોઈ પણ અં
ગ ખોટુ
પડ ય છે
.

-- બે
ર -બે
ર નામનો રોગ થાય છે
.પગમા સોજો ચડવો, ૂ
ચવા લાગ ુ
, વાસ ચડવો,ધબકારા વધવા

-- ગળાની રકતવા હની ચમકવા લાગે

છે.

-- યકૃ
ત મોટુ
થાય છે
,હાથ પગ દુ
ખે
છે.

વન)
◆(2) Vitamin B2-(Riboflavin-રાઈબોફલે

-( ૃધ અટકાવે
છે.)
-- ો ટન કાબોહાઈ ાઈડ તથા ચરબીના મે
ટાબો લસમ થાય છે
.

-- શ રરને
તં
દરુત રાખે
છે.

-- ચમૅ
રોગમા શ રરને
ર ણ કરે
છે.

-- નેનેવ છ બનાવી રાએ છે

.,વાળ ખરતા રોકે
છે.

-- ગરમીમા થર રહે
છે.પર ુય
ૂના અ ાવાયોલે
ટ કરણો ારા ન થાય છે
.

-- 1-2mg ની જ ર પડે
છે
.

-- ઊ.દા,દુ
ધ,પનીર,યી ટ,ઈડા,યકૃ
ત,સોયા બન, લલાશાકભા ,ફળો,મગફળ ,અનાજ,માસ,માછલી,

-- ઉણપના કારણો

-- મકાઈ વધારે
ખાવાવાળાનેવચાકોષ (dermatitis) થાય છે
. વચા ફાટ ય છે
.

-- (cheilosis-મોઢાના બ ૈૂ
ણા ફાટ ય છે
.)

મા
-- (glossitis-જે ભ ઉપર છાલા પડ ય છે
.)

-- ધ
ુુદે
ખાય છે
.

◆(3) Vitamin B6-(pyridoxine hydrochloride-પાય રડો કસન

 હાઈ ો લોરાઈડ)
-- મગજ, વચા, ના ,ુ
પે
શી,તંુ
ઓ વ છ બનાવી રાખે
છે.

-- ઊચ મા ામા લે
વાથી ો ટન ુ
પાચન તથા શોષણ સાર રતે
થાય છે
.

-- Hb ના નમાણૅ
મ ા ભાગ લે
છે.

-- ત દન 1.5-2.5mg ની જ ર પડે
છે
.

-- ઊ.દ,શાકભા ,મટર,સોયા બન,મગફળ ,માસ,ઈડા,અનાજ,દાળ

-- ઉણપના કારણો

-- ગભૅ
અવ થાના શ આતના 3મ હનામા ઉલટ થાય છે
.

-- ચામડ બદલાય છે
.હાથપગ જ
ુવા, ચડ ચડાહટ, નદર ન આવી

★(Nicotinic acid- નકો ટનીક ઍ સડ)

(Niacin- નયાસીન)

(Pellagra-preventing factor (pp factor)-ષોણની ખામીનેલધે

થતો એક રોગ જે
મ ા વચા ફાટ ય છે
.

-- આ રકતમા કોલેોલની મા ાને

ઓછ કરે
છે. વચા રોગ નથી થતો.

-- આતરડા મજ ુ
ત તથા નરોગી બનાવે
છે.

-- તંકા સરળતાથી કાયૅ

કરે
છે.

-- ત દન 15-25mg જ ર પડે
છે
.

-- નકો ટનીક ઍ સડ બધા જ પદાથૉમા જોવા મળે

છે.જે
મ ા Vitamin B1,B2 જોવા મળે
છે.

-- ઉણપના કારણો

-- મકાઈ લે
નારને
વધારે
ઉણપ હોય છે
.

-- ય
ૂૅકાશ વધારેરહે
તા ભાગમા વચા લાલ, ુ
ક

-- વાશોથ(glossitis),( ખ
ુપાક-stomatitis) થાય છે
.

-- ખ
ુન લાગવી, વ ુ
થાવો,ઉલટ થવી,ઊધરસ,મન મણ કર ુ

★ફો લક ઍ સડ(Folic acid)

-- આ Vit B12ની સાથે
રકતના નમાણૅ
મ ા ભાગ લે
છે.

-- ત દન 100-200ug ફો લક ઍ સડની જ ર પડે

છે
.
-- ઊ.દા, લલાશાકભા ત,
,ઈડા,પકૃ

-- વા ારા મોટા આતરડામા બને

છે
.

-- ઉણપના કારણે
સામા ય ગભૅ
વ થા દર મપાન મૈ
ગાલો લા ટક ઍ ન મયા થાય છે
.

◆(4) Vitamin B12 (cyanocobalamin-સાયનોકોબાલીન)

-- આ લાલ અ થમ મા RBC ની પ રપકવતા માટે
તથા તંકાતંુ
ઓની ર ા કરવા માટે
ચરબી પદાથૅ

માઈ લન(myelin) નમાણૅ

માટે
તથા તે
ને
બનાવી રાખવા માટે
જ ર છે
.

-- ત દન 1-2ug ની જ ર પડે
છે
.

-- ઉણપના કારણે ખ
ૂનથી લાગતી,પાડુ
રોગ થાય છે
.

◆બાયો ટન(Biotin)
-- કાબોહાઈ ોઈડના મે
ટાબો લઝમથી તે
નો સં
બં
ધ રહે
છે. ત દન લગભગ 100ug Biotin ની જ ર પડે
છે
.

-- ઊ,દા,ઈડા,યકૃ
ત,ટમે
ટા, વા ારા આતરડામા બને
છે
.

-- Biotin ની ઉણપના કારણો લધે

આખ આવવી ય છે
.

-- કોલીન-choline,ઈનોસીટોલ-inositol,પૈ
ટોથૈ
નક ઍ સડ-panthothenic acid,પૈ
રાઅ મનોબે
ઝોક ઍ સડ-para-

aminobenzoic acid હોય છે

.

(5) Vitamin C (Ascorbic acid- ઍ કો બક ઍ સબ)

(Anti Ascorbic acid-)
-- શ રરમા ંમણ કર રોગ મતા વધારે
છે.

-- શર દ,ઊધરસ, મ
ુો નયા સામે
ર ણ આપે
છે.

-- હાડકાના નમાણૅ
તથા જોડવામા સહાયતા કરે
છે.

-- રકતવા હની ુ
ટતા રોકે
છે.

-- RBC,WBCની પ રપકવતા માટે

જ ર છે
.
-- 50mg જ ર પડે
છે
.

-- ઊ.દા,ખાટા ફળો,ની ુ
,સં
તરા,મૈ
સબી,ટમે
ટા,ડુ
ગળ ,અનાનસ,શાકભા ,કઠોળ

-- ગરમ કરવાથી ન થાય છે

.

-- ઉણપના કારણો

-- કવી નામનો રોગ થાય છે

.

-- પે
ઢામા સોજો ચડવો,પીળા થાય છે
.તે
મ ાથી રકત ાવ પણ થાય છે
.એ નમીયા થાય છે
.

-- વચા નીચે
સંધવાથી રકત ાવ થાય છે
.ઘા લાબા સમયે
ભરાય છે
.દાતનો સં
ડો થઈ હલવા લાગે
છે.

-- ગરમ કરવાથી વટામીન C ન થાય છે

.અનેકવી ઉ પ થાય છે
.

-- 8-12 મ હના બાળકોમા કવી વધારે

જોવા મળે
છે.કારણ કે
માતા ુ
દુ
ધ ન પીવાથી બ રમા મળતા ગરમ કરે
લા

પાવડરવા ુ
પાવાથી થાય છે
.

(6)પાણી(water)
-- પાણી 2ભાગ હાઈ ોજન તથા 1ભાગમા ઓ સજનના રાસાય ણક સં
ય ોજનથી બનેુવાહ છે
H2o કહે
વાય છે
.

-- શ રરના બધા જ ભાગમા લગભગ પાણી હોય છે

.

-- પાણી ખોરાકને
ભેજવા ુ
કર દળ નાખે
છે.

-- ખોરાક પાચનમા સહાયતા કરે

છે.

-- પાણી લો હનેવાહ અવ થામા ળવી રાખે

છે.

-- આતરડામા.રકત ારા શો ષત ખોરાકને

શ રરમા જુ
દાજુ
દા ભાગમા પહોચાડે
છે
.પાણી શ રરની બધી જ વીત કોષીકાને

ોટો લાઝમની જ ર યાત ઘટક છે

.

-- શ રરમા થતી બધીજ રાસાય ણક ત યામા પાણીના મા યમથી થાય છે

.

-- શ રર ુ
તાપમાન. ળવી રાખે
છે.

-- વધારાના પદાથૅુ
મળ, ૂ, વાસ,તથા પરસે
વા પે
શર રમાથી બહાર કાઢે
છે.

-- ફળોમા 75% તથા તર ૂ

ચમા 95% હોય છે
.

-- શ રરમાથી પાણી ઘટવાથી તરસ લાગે

છે.

-- diabetes મા વધારેૂ઼વસૅ
જનથી પણ પાણી ઘટ ય છે
.વધારે
ઝાડા થવાથી dehydration થાય છે
.
-- ૂઆછુ
તથા ઘ

-- પાણી ઓછુ
હોવાથી કડનીમા પથર થાય છે
.

-- Bp સામા યથી ઓછુ

થાય છે
.

-- પાણી ઓછુ
હોવાથી અપચો,માથાનો દુ
:ખાવો,Bpવધ ુ
,ચ ર ચડવા,હાથપગ દુ
ખવા.