ધરા ભસરણ તંએક ઇ ય તંછે જે(એ મનો એ સડ અને ઇલેોલાઇ સ જે વા) પોષક ત વો, વા ઓ

ુ , અં
તઃ ાવો,
ર તકો શકાઓ વગે રેુ
ં
કો શકાની અંદર તે
મજ કોષની બહાર પ રવહન કરેછેઅને
રોગ સામે લડવામાં અનેહો મયો ટે
સસ
ળવી રાખવા માટેશર રની તાપમાન અનેpHને થર રાખવામાં મદદ કરે
છે.

Quick facts: Latin ...

આ તંનેુ તપણે ધર વતરણ ને ટવક તર કે

જોવામાં આવે છે પર ુકે
ટલાક લોકો પ રવહન તંનેદય અને
ર તવા હનીઓના બનેલા ધરા ભસરણ તંઅને લ સકા તં ુ ંબનેુંમાનેછે
. ર તવા હની તં ધર ુ ંવતરણ કરે છે[૧]
યારે
લ સકા પ રવહન તંલ સકા ુ ંવતરણ કરેછે
.[૨] માનવી તે
મજ અ ય ૃવં શી ાણીઓમાં બંધ ર તવા હની તંહોય
છે(એટલે કેર ત ારેય ધમની, શરા અને ધરકે શકાઓના તંને છોડ ુ
ંનથી) યારે કે
ટલાક અ ૃવંશી ાણીઓમાંુુ ં
ર તવા હની તંહોય છે. સૌથી ાથ મક અવ થાના ાણી ફાયલામાં ધરા ભસરણ તંની ગે રહાજર છે. બી બાજુ
લ સકા પ રવહન તં ુુ ં
તંછે .

ધરા ભસરણ તંમારફતે બેકારના વાહ ઓ ુ ંવહન થાય છે

ઃ ર ત અનેલ સકા ર ત, દય અને ધરવા હનીઓ
ર તવા હની તંની રચના કરે
છે. લ સકા, લ સકાગાં
ઠ અનેલ સકાવા હનીઓ લ સકા તંની રચના કરે
છે. ર તવા હની તં
અનેલ સકા પ રવહન તંભે ગા થઇને ધરા ભસરણ તંની રચના કરે છે.

માનવ ર તવા હની તં

માનવ ર તવા હની તંના બેુ ય ઘટકો દય અને ધરવા હનીઓ છે .[૩] જે
મ ાંુુ
સ પ રવહન અનેદૈહક પ રવહનનો
સમાવેશ થાય છે. ુુસ પ રવહન ફે
ફસાંમ ાં
થી પસાર થ ુ
ંપ રવહન ચ છે યાં ધરમાં ઓ સજન વે શેછે. દૈહક
પ રવહન શર રના બાક ના અં
ગોનેસાં
કળ ુ ંપ રવહન ચ છે જેફેફસાં
મ ાં
થી ઓ સજન ુ ત ધર અ ય અં ગો ધ ુી
પહ ચાડેછે. સરે
રાશ ુત ય ત પાં ચ થી છ વા સ (4.7થી 5.7 લટર) ધર ધરાવે છે
. ધર કોષરસ, ર તકણ, ત ેકણ
અને ધરક ણકાઓ ુ ંબનેુંહોય છે
. દયને ધબક ું
રાખવા માટે ધરા ભસરણ તંને જ ર પોષક ત વો ુરા પાડવા પાચન
તંપણ પ રવહન તંની સાથે કામ કરે
છે.

ુુ
સ પ રવહન

વ ુ
મા હતી માટે
જુઓ ુ
ય લે
ખ: Pulmonary circulation

ુુ
સ પ રવહન તંર તવા હની તંનો એક ભાગ છે
જેઓ સજન વહ ન ધરનેદયથી દૂ
ર લઇ જઇને
ફે
ફસાં
મ ાં
લાવે
છે
અને ધર ુંુ કરણ કર ઓ સજન ુ ત ધરનેફર દયમાં
મોકલે
છે.

ઓ સજન વહ ન ધર અ મહા શરામાં થી દયના જમણા કણકમાંવેશેછે અનેકણક- પેક-વા વ જે દલ વા વ છે

તે
મ ાં
થઇનેજમણા પ ેકમાં
વહે છે
. જમણા પેકમાં
થી ધર અધચં ાકાર વા વ ુત ુુસકાડમાં થઇનેુુ સધમ નઓ
ારા ફે
ફસામાં
વહન પામેછે
. હવેુુ સ શરાઓ ઓ સજન ુ ત ધરનેદયમાં પાછુમોકલેછે. ડાબા કણકમાં
થી
ઓ સજન ુ ત ધર કણક- પ ેક-વા વ જે દલ વા વ છે
તે
મ ાં
થઇને ડાબા પ
ેકમાં
વહેછે
. બાદમાં
ઓ સજન ુ
ત
ધર ધમનીકાડ મારફતે
ડાબા પ
ેકમાંથી બહાર આવેછેઅનેશર રના અ ય ભાગમાં ય છે
.

દૈ
હક પ રવહન

વ ુ
મા હતી માટે
જુઓ ુ
ય લે
ખ: Systemic circulation

દૈ
હક પ રવહન ર તવા હની તંનો એક ભાગ છે જે
ઓ સજન ુ ત ધરનેદયમાં
થી શર રના અ ય ભાગમાંલઇ ય છે
અનેઓ સજન વહ ન ધરનેદયમાં પાછુલાવેછે
. દૈ
હક પ રવહન લં
બાઇની એ ુુ સ પ રવહન કરતા ઘ ં
મોટુ
છે
અનેતેશર રના દરે
ક ભાગમાં ધર પહ ચાડે
છે.

દય પ રવહન

વ ુ
મા હતી માટે
જુઓ ુ
ય લે
ખ: Coronary circulation

દય ધરા ભસરણ તં દયને ધર પહ ચાડે

છે
. તેદયને
ઓ સજન ુ
ત ધર ુ
ંપાડ ુ
ં
હોવાથી યા યા જ
ુબ તે
દૈ
હક ધરા ભસરણ તંનો એક ભાગ છે
.

દય

આગળથી દે
ખાવ, એટલે
કેદયની જમણી બાજુચ ની ડાબી બાજુ
એ છે
(અને
તે
વી જ ર તે
ઉલટુ
)

વ ુ
મા હતી માટે
જુઓ ુ
ય લે
ખ: heart

દય ઓ સજન ુ ત ધરને શર રના અ ય ભાગમાં મોકલેછે અને ઓ સજન વહ ન ધરને ફે

ફસાં
મ ાંમોકલેછે. દયમાં
યે
ક પ રવહન માટેએક કણક અને એક પ ેક આવેુ ંહોય છે. આમ દૈ હક પ રવહન અનેુુ સ પ રવહન બં નેમાટેથઇને
કુ
લ ચાર ખં
ડ આવે લા હોય છે, ડા ુંકણક, ડા ુ ંપ
ેક, જમ ં કણક અને જમ ંપ ેક. જમ ંકણક દયની જમણી બાજુ માં
ઉપરના ભાગમાંઆવેુ ંહોય છે . જમણાં કણકમાં પાછુ ફરેું
ઓ સજન વહ ન (ઓછા ઓ સજનવા ં ુ
) ધર જમણા
પ
ેકમાં આવે છે
. જમણા પ ેકમાં થી આ ધર ુુ સ અ ધમની મારફતે ફે
ફસાંમ ાં ય છે
અને ફે
ફસામાં ઓ સજન વહ ન
ધરમાં ઓ સજન ભળે છેઅને કાબન ડાયો સાઇડ દૂર થાય છે. ડા ુ
ં
કણક ફેફસાંતેમજ ુુ સ અ શીરામાં થી ન ું
ઓ સજન ુ ત ધર મે ળવે છે જે મજ ૂ ત ડાબા પેકમાં આવે છે અનેઅહ થી મહાધમની મારફતેઓ સજન ુ ત ધર
શર રના અ ય ભાગમાં પહ ચાડવામાં આવે છે.

બં
ધ ર તવા હની તં

માનવી ુ
ંર તવા હની તંબં
ધ છે, એટલે
કે ધર ારે ય ધરવા હનીઓના ને ટવકનેછોડ ું
નથી. તે
નાથી વપ રત
ઓ સજન અને પોષકત વો ધરવા હની આવરણોમાં ભળે છેઅનેઆંતરાલીય વાહ માંવે શે છે
, જેઓ સજન અને
પોષક વોનેલ ત કો શકા ધુી લઇ ય છે અનેકાબન ડાયો સાઇડ અને
કચરાનેવ દશામાંલઇ ય છે .
ધરા ભસરણ તંનો અ ય ઘટક લ સકા પ રવહન તંબં ધ તંનથી. દય બે ફે
ફસાં
ની વ ચેશર રના કે ભાગમાં
આવેુ
ં
છે
. શર રના ડાબા ભાગમા દયના ધબકારા અ ુ
ભવાય છે
તે
ની પાછળ ુ
ં
કારણ તે
છેકે
ડાબી બાજુ
એ આવેુ
ં
ડા ુ
ંપ
ેક
ધર ું
પ રવહન કરવા માટે
જોરથી ધબક ુ ં
હોય છે
.

માપન ટે
કન સ

ઇલેોકા ડયો ામ— કા ડયાક ઇલેો ફઝ યોલો માટે

ફ મોમે
નો મટર અનેટે
થો કોપ— ધરદાબ માટે

પ સ મીટર— દયની કામગીર ( દયના ધબકારા, તાલબ તા અનેો ડ બી સ) માટે

ધબકારા—સામા ય ર તે
ચો સ કા ડયાક પે
થોલો સની ગે
રહાજર માંદયના ધબકારાનો દર ન કરવા માટે
ઉપયોગમાં
લે
વાય છે
.

દયના ધબકારના દર ુ
ં
ચલન -- દયના ધબકારા વ ચે
ના સમયગાળાના ચલનને
માપવા માટે
ઉપયોગમાં
લે
વાય છે
.

ને
ઇલ બે
ડ લા કગ ટે
ટ—પર ુ
ઝન માટે
નો ટે
ટ

વે
સલ કેલ
ુા અથવા કે
થટે
ર ે
સર માપ— ુુ
સ ફાચર દાબ અથવા જૂ
ના ાણીઓમાંયોગો.

આરો ય અને
રોગ

વ ુ
મા હતી માટે
જુઓ ુ
ય લે
ખ: Cardiovascular disease

વ ુ
મા હતી માટે
જુઓ ુ
ય લે
ખ: Congenital heart defect

ઓ સજન ( ાણવા )ુુ

ં
પ રવહન

વ ુ
મા હતી માટે
જુઓ ુ
ય લે
ખ: Blood#Oxygen transport

દર યાના તરેરહે
લા દબાણે ાસ લેતાંવ થ માનવના ધમનીના લોહ ના ન ન
ુ ામાં
98.5 ટકા જે
ટલો ઓ સજન
હમો લો બનના પરમા સાથેરાસાય ણક ર તેજોડાયેલો હોય છે
. લગભગ 1.5 ટકા જેટલો ઓ સજન અ ય ધર
વાહ માંભૌ તક ર તે
ઓગળેલો છે અને તેહમો લો બન સાથે જોડાયે
લો નથી. તનધાર અને અ ય ઘણા ાણીઓમાં
હમો લો બન ઓ સજનનો ુ ય પ રવાહક છે
.

બનમાનવ

અ ય ૃધાર ઓ

તમામ ૃવં શી ાણી તે

મજ ૂુરક સ દુાયના ાણી (દા.ત. અળ સ )ુ
ં
અનેસેફ ાલોપો સ ( વડ અને ઓ ટોપસ) ુ
ં
ધરા ભસરણ તંમાનવ જેુ ં
જ બંધ હોય છે. જો કે
માછલી, ઉભય વી, સ ર પ ૃઅને પ ીના તં ધરા ભસરણ તંના
ઉ ા તના વ વધ તબ ા દશાવેછે
.

માછલીના તંમાં
મા એક જ સ કટ હોય છે
જેમ ાં ધર ુ
ંૂ
ઇની ર તકે
શકાઓમાં
થી વહન થાય છે
અને
શર રની પે
શીઓની
ર તકેશકાઓ ધુી પહ ચેછે. તે
ને
એક ચ પ રવહન તર કે
ઓળખવામાં
આવે
છે. માટે
માછલી ુ
ંદય ખં
ડ હોય છે
અને
તેમા એક જ પં
પ ધરાવેછે
.

ઉભય વી અનેમોટા ભાગના સ ર પૃ ાણીઓમાં

બે
વડા ધરા ભસરણ તંનો ઉપયોગ થાય છે
પર ુદય સંૂ
ણપણે
બે
પં
પમાં
વભા જત થયેુંનથી હો ુ
ં
. ઉભય વી ાણી ીખં
ડ દય ધરાવે
છે.

સર પ ૃમાંદય ુંપેક ય વભાજન અ ૂ ણ હોય છેઅનેુુ સ ધમની ફ ટર ના ુ ધરાવેછે

. જે
થી કર ને ધર વાહનો
બીજો સંભ વત માગ તૈ
ય ાર થઇ શકેછે
. ધર ુુ સ ધમની થઇને ફે
ફસાંધુી પહ ચવાના થાનેપ ટર અ ૂ ણ પેક ય
વભાજનમાંથઇને ડાબા પ ેકમાંઆવે છે
અને મહાધમની થઇને બહાર નકળે છે. આનો અથ તેથયો કે ધર
ર તકેશકાઓમાંથી દય તરફ વહે છેઅનેદયમાંથી ધર ફે ફસાંમ ાં
જવાના થાનેફર ર તકેશકાઓમાં ય છે .આ
કયા અસમતાપી (શીત ધરવાળા) ાણીઓમાં તે
મના શર રના તાપમાન ુ
ંનયમન કરવામાંઘણી ઉપયોગી નવડેછે
.

પ ી અનેતનધાર ાણીઓમાંદય સંૂ ણપણેબેપં

પમાં
વહચાયે
લા જોવા મળે
છેઆમ દયમાં
કુ
લ ચાર ખં
ડ હોય છે
.એ ુ
ં
માનવામાં
આવે
છે કે
પ ીમાં
ચાર ખં
ડ ય દય તનધાર ાણીઓમાં
થી વતંર તેવક ું
છે.

ુુ
ં ધરા ભસરણ તં

ુું ધરા ભસરણ તંએક એ ુ ંતંછે જેમ ાં ધર ુ હા નામની દે

હ ુ
હામાં
( હમો લ ફ નામ ુ
ં
) વાહ વહે છે. તેશર રના
અં
ગોનેસીધો ઓ સજન અને પોષક ત વો પહ ચાડે છે. તે
મ ાં ધર અનેઆં તરાલીય વાહ માંકોઇ તફાવત હોતો નથી. આ
સંમ ત વાહ નેહમો લ ફ અથવા હે મ ો લ ફ કહેવાય છે . ચલન દર મયાન ાણી ારા ના ુ ં
ુ
હલનચલન હે મ ો લ ફની
હલનચનલને સહાય કરે છેપર ુએક વ તારમાં થી બી વ તારમાંવાહની દશા બદલવાની મતા મયા દત છે . દય ુ ં
યારે
પ રસંક ોચન થાય છેયારે ધર ુ લા છ ોવાળ મહાધમનીમાં થઇનેદયમાં પાછુઆવે છે.

હે
મ ો લ ફ શર રના તમામ આં ત રક હમોસોલનેભર દેછેઅને કો શકાની ચારે બાજુગોઠવાઇ ય છે . હે
મ ો લ ફ વ વધ
ઘટકો ુંબનેું
હોય છે જેમ ાં
પાણી, ઇનઓગ નક ાર (મોટે ભાગે Na+, Cl-, K+, Mg2+, and Ca2+), અને કાબ નક
સં
ય ોજનો ( ુ ય વેકાબ હાઇ ે સ, ોટ ન, અનેલ પડ)નો સમાવેશ થાય છે. ઓ સજનનો ાથ મક વાહક પરમા
હમોસાય નન છે .

હે
મ ો લ ફમાંુ
ત ર તે
તરતાંહમોકણ આવે
લા હોય છે
. તે
ઓ આ પોડ રોગ તકારક તંમાંૂ
મકા ભજવે
છે