JU MJEŠOVITA SREDNJA ŠKOLA GRAČANICA

MATURSKI RAD
Predmet: KLINIČKA MEDICINA
Tema: Kardiopulmonalna reanimacija (KPR)

Predmetni nastavnik: Ernad Dautović, prof. Učenik: Šejla Kesedžić

Gračanica, 2019. godine

SADRŽAJ

SADRŽAJ ....................................................................................................................................... 2

1. UVOD ......................................................................................................................................... 3

2. Srčani zastoj (cardiac arrest) ....................................................................................................... 4

2.1. Dijagnoza srčanog zastoja .................................................................................................... 5

2.2. Postupak kardiopulmonarne reanimacije ............................................................................. 8

2.2.1. Osnovne mjere životne potpore (Basic Life Support) ................................................... 9

3. Kompresija grudnog koša ......................................................................................................... 12

4.Obezbjeđenje disajnog puta ....................................................................................................... 14

4.1. Vještačko disanje................................................................................................................ 16

5. Primjena ljekova i tečnosti u kardiopulmunalnoj reanimaciji .................................................. 17

6. ZAKLJUČAK ........................................................................................................................... 19

7. LITERATURA ......................................................................................................................... 20

2
1. UVOD

KPR je kombinacija mjera oživljavanja koje se poduzimaju da bi se bolesniku, koji je

doživio zastoj disanja i/ili rada srca, tj. kardiorespiratorni arest, ponovno uspostavila funkcija srca
i disanja. Glavni cilj izvođenja mjera reanimacije je osigurati dodatnu količinu kisika mozgu, srcu
i drugim vitalnim organima, sve dok se složenijim postupcima KPR-a ne uspostavi adekvatna
srčana akcija i spontano disanje. Kardiopulmonalna reanimacija obuhvaća izvođenje umjetnog
disanja i masaže srca, a za medicinske ekipe primjenu opreme za održavanje dišnog puta, umjetnu
ventilaciju bolesnika, potom primjenu defibrilatora, lijekova te srčanih stimulatora. Uzroci
kardiorespiratornom zastoju su mnogobrojni, a najčešće do zastoja dovode kardiovaskularne
bolesti (poput akutnog infarkta miokarda, ventrikularne fibrilacije, plućne embolije i druge),
zatim respiratorne bolesti (kao što je gušenje stranim tijelom ili astmatski napad), potom bolesti
središnjeg živčanog sustava (cerebrovaskularni inzult),a do zastoja disanja i rada srca mogu
dovesti i krvarenja, ozljede, anafilaksija, sepsa, utapljanje, udar električne struje i drugi. KPR je
najuspješniji kada je uzrok srčanog zastoja neregularni srčani ritam, koji se vrlo često može vratiti
u normalno stanje, a rijetko je uspješan kada je uzrok bolest drugih organa. Kardiopulmonalna
reanimacija (KPR; osim izrazom “reanimacija” oživljavanje se još označava i kao “resuscitacija”)
je organiziran, susljedan odgovor na srčani zastoj, koji uključuje prepoznavanje izostanka disanja
i krvotoka, temeljno podržavanje života (engl. basic life support = BLS), s komprimiranjem prsnog
koša i umjetnim disanjem, napredno podržavanje života srca (engl. advanced cardiac life support
= ADLS) s definitivnim zbrinjavanjem dišnih putova i srčanog rada, te poslijereanimacijsku skrb.
Ključevi uspjeha leže u što ranijem započinjanju prsnih kompresija i ranoj defibrilaciji (ako je
indicirana). Brzina, učinkovitost i primjerena provedba KPR izravno osiguravaju uspješan
neurološki oporavak. Smjernice kardiopulmonalne reanimacije su utvrđene u mnogim zemljama i
predstavljaju polazišnu tačku primjene strogo utvrđenih i provjerenih metoda prilikom
oživljavanja osoba. Ove smjernice predstavljaju obavezu za medicinsko osoblje i imaju svoju
težinu u eventuelnom sudskom postupku. Glavni cilj spasilaca je hitno i sigurno ponovno
uspostavljanje besprijekorne funkcije disanja i krvotoka, kao i brza analiza srčanog ritma što se na
taj način kod tahikardih poremećaja ritma omogućava rana primjena defibrilatora.

3
2. Srčani zastoj (cardiac arrest)

Srčani zastoj (cardiac arrest) predstavlja nagao i neočekivani prestanak cirkulacije izazvan
funkcionalnim prestankom rada srca. Akutni srčani zastoj (ASZ) je nagla nesposobnost srca da
pumpa dovoljne količine krvi da bi se mozak održao u životu i predstavlja samo onaj iznenadni
prestanak rada srca koji je potencijalno izlječiv i zahtjeva primjenu mjera kardiopulmonalne
reanimacije (KPR). Nikako ga ne treba izjednačavati sa zastojem srca koji nastaje kao završni čin
svih fatalnih bolesti.

Najčešći uzroci srčanog zastoja su:

1. Aritmije (fibrilacija, bradikardija, ventrikularna tahikardija)
2. Hipoksija, anoksija, šok
3. Nadražaj vagusa u toku operacije (trakcija hilusa pluća, abdominalnih organa itd.)
4. Udar električne struje (termokucija)
5. Udar groma
6. Predoziranje - intoksikacija lekovima
7. Anestezija (anafilaktičke reakcije, ređe predoziranje)
8. Elektrolitni poremećaji (naročito ako su naglo nastali, ekstremni deficit ili ekstremni
višak gotovo svih elektrolita, a naročito kalijuma i kalcijuma)
9. Hipotermija (smrzavanje, dugotrajno izlaganje niskoj temperaturi)
10. Hipertermija (opekotine, maligna hipertermija u anesteziji)
Ostali uzroci srčanog zastoja su ređi ili sekundarni.
Nova etiološka podela srčanog zastoja je jednostavna za pamćenje (4H i 4T).

4H 4T

Hipoksija Tenzioni pneumotoraks

Hipovolemija Tamponada srca

Hiper i hipokalemija,
Toksini i predoziranje lijekova
hipokalcemija, acidoza
Tromboembolijske i
Hipotermija
mehaničke opstrukcije
Tabela 1. Uzroci srčanog zastoja

4
Specifični postupci u toku KPR -a su usmjereni na otkrivanje i otklanjanje mogućih uzroka srčanog
zastoja. KPR je urgentno sprovođenje postupaka i terapijskih procedura, po tačno utvrđenom
redosljedu i standardima u cilju uspostavljanja srčane i respiratorne funkcije. Faktor vrijeme je od
presudnog značaja za uspjeh KPR-a iz razloga što je mozak izuzetno osetljiv na prekid cirkulacije
(i time prekid u snadbjevanju kiseonikom i hranljivim materijama). Do gubitka svijesti dolazi za
15 sekundi od prestanka cirkulacije, a prekid cirkulacije od svega nekoliko minuta (3-5 min)
dovodi do ireverzibilnih promjena. Zbog toga se dijagnoza mora postaviti za nekoliko sekundi i
odmah otpočeti KPR.

2.1. Dijagnoza srčanog zastoja

Dijagnoza srčanog zastoja mora biti brza, a postavlja se na osnovu znakova koji mogu biti
pouzdani i nepouzdani.

Brza dijagnoza:

-Gubitak svjesti (15 sekundi po prestanku cirkulacije)

-Prestanak disanja ili agonalno disanje

-Odsustvo pulsa nad karotidnom arterijom (i nad drugim velikim krvnim sudovima, ako je ova
arterija najdostupnija za palpaciju)

-Promjena boje kože (zavisi od uzroka - blijeda kod hemoragije, crvena kod trovanja ugljen-
monoksidom, a najčešće cijanotična)

-Gubitak tonusa muskulature

-Prestanak krvavljenja iz operativnog polja (kada se srčani zastoj dogodi za vrijeme operacije)

-Veličina zjenica (proširuju se posle 2- 3 min od nastanka srčanog zastoja)

Prvih šest znakova su pouzdani znaci, tj. obavezno su prisutni. Veličina zjenica je nepouzdan znak,
jer na nju mogu uticati neki prethodno uzeti lijekovi. KPR se odvija u tri etape: osnovna KPR

5
(spoljašnja masaža srca i vještačko disanje), viša ili dodatna (lijekovi i infuzioni rastvori) i
produžena, po uspostavljanju srčane radnje (koja se odnosi na zaštitu mozga).

Svi vitalni postupci u izvođunju KPR sumirani su u konceptu Američkog udruženja kardiologa
(AHA), utvrđenom 1992. godine, koji je označen kao lanac preživljavanja. Taj lanac se sastoji iz
četiri karike:

1. Rano prepoznavanje ASZ: S obzirom na to da je ASZ najčešće posljedica ishemijske

bolesti srca, potrebno je brzo utvrditi da je nastali bol u grudima srčanog porijekla i
neodložno pozvati hitnu pomoć. Vrijeme do dolaska ekipe hitne pomoći u većini zemalja
iznosi 5-8 min.

2. Rana primjena osnovnih mjera KPR - Basic Life Support (BLS): Na taj način se
obezbeđuje mali, ali ipak dragocjen dotok krvi do srca i mozga. Čak i samo masiranje srca
je bolje od nepružanja nikakve pomoći.

3. Rana defibrilacija: KPR sa defibrilacijom unutar 3-5 minuta od kolapsa obezbeđuje

preživljavanje 49-75%. Stopa preživljavanja opada za 10-12% sa svakim minutom
odlaganja defibrilacije.

4. Rana primjena mjera produžene reanimacije - Advanced Life Support (ALS) i

standardizovanog postreanimacionog zbrinjavanja: Kvalitet pružene pomoći u ovoj fazi,
značajno utiče na konačan ishod. Jedna od standardnih mjera je i terapijska hipotermija,
kojom se poboljšava dugoročno preživljavanje.

Srčani zastoj je nagli neočekivani prestanak rada srca. Praćen je naglim gubitkom svijesti (za 10
do 15 sekundi), pulsa na periferiji i prestankom disanja (za 15 do 30 sek.). Koronarna ishemija je
u 80% slučajeva razlog nastanka srčanog zastoja. Dijagnoza se postavlja na mjestu incidenta
odsustvom pulsa na karotidnoj arteriji.

Elektrokardiografska dijagnoza može se verifikovati poremećajem ritma srca koji je doveo do

srčanog zastoja, a koji se manifestuje kao:

a) ventrikularna fibrilacija (VF)

b) asistolija

6
c) elektromehanička disocijacija (EMD = PEA – električna aktivnost bez pulsa).

Inicijalni terapijski postupak u momentu postavljene dijagnoze može biti prekordijalni udarac koji
se preporučuje u standardnoj kardiopulmonalnoj reanimaciji (KPR).

Ventrikularna fibrilacija (VF) je najteži poremećaj srčanog ritma kod kojeg postoje brojne
nekoordinirane, anarhične kontrakcije i realaksacije mišićnih vlakana. Hemodinamski nema

mehaničke aktivnosti srca niti cirkulacije krvi.

Slika br.1 Ventrikularna fibrilacija (VF) (Preuzeto iz Immediate Life Support, European Resuscitation Council, 1st
Edition, Oct 2006)

Ventrikularna tahikardija (VT) je stanje poremećaja ritma koje može dovesti do VF. Kod ovog
oblika poremećaja ritma, ritam je regularan i može se kretati od 100 do 300/min., prisutan je puls
na periferiji (za razliku u VF gdje se ne registruje). Terapijski postupak kada nema pulsa na
periferiji je isti kao kod VF.

Slika br.2 Ventrikularna tahikardija (VT) (Preuzeto iz Immediate Life Support, European Resuscitation Council, 1st
Edition, Oct 2006)

Ventrikularna asistolija je stanje potpunog prestanka spontane električne, a samim tim i mehaničke
aktivnosti. Srčani zastoj je u 10-30% slučajeva uvjetovan asistolijom. Smrt nastupa naglo zbog
difuznog oštećenja miokarda uvjetovanog prestankom koronarne perfuzije. Rezultati terapije kod
srčanog zastoja uzrokovanog asitolijom u smislu preživljavanja je samo 0,3%. Novi protokoli
terapije – elektrostimulacija (defibrilacija) na licu mjesta unose skromni optimizam.

7
 Slika br.3 Asistolija (Preuzeto iz Immediate Life Support, European Resuscitation Council, 1st Edition, Oct 2006)

Bradikardija kao poremećaj srčanog ritma kada uzrokuje hemodinamsku nestabilnost (TA sistolni
< 90mmHg, frekvenca < 40/min.) može dovesti do srčanog zastoja. Uzroci: hipoksija, acidoza,
hipotenzija.

Slika br.4 Bradikardija (Preuzeto iz Immediate Life Support, European Resuscitation Council, 1st Edition, Oct
2006)

2.2. Postupak kardiopulmonarne reanimacije

Redosljed postupaka u KPR-u po najnovijim preporukama je sljedeći:

OSNOVNE MJERE REANIMACIJE:

C-Chest compression (masaza grudnog kosa)

A-Airway (disajni put)

B-Breathing (disanje)

PROŠIRENE MJERE REANIMACJE:

D-Definitive therapy (definitivna terapija koja uključuje primjenu lijekova i infuzija)

E–Electrocardiography (EKG dijagnoza i tretman)

F-Fibrillation (terapija fibrilacije, defibrilacija)

POSTREANIMACIONO LIJEČENJE

G-Gauge (utvrđivanje uzroka zastoja srca i njegovo otklanjanje)

8
 H-High mental activity (očuvanje više mentalne aktivnosti) 4

I-Intensive care (intenzivno liječenje)

Objavljeni protokoli KPR-a se u određenom periodu obnavljaju ili dopunjuju.

2.2.1. Osnovne mjere životne potpore (Basic Life Support)

BLS se sastoji od sledećeg niza akcija:

1. Provjeriti da li pružanjem pomoći unesrećenom, ne ugrožavate svoju bezbjednost, kao ni

bezbjednost osoba u okolini.

2. Provjeriti da li unesrećeni reaguje lagano mu prodrmati ramena i glasno pitati: “Da li ste dobro?”

Ukoliko unesrećeni odgovara:

1. ostaviti ga u poziciji u kojoj ste ga zatekli;

2. pokušati da saznate šta niju u redu s njim i potražiti pomoć ako je potrebno;

3. redovno provjeravati u kakvom je stanju;

Ukoliko unesrećeni ne odgovara

1. glasno zatražiti pomoć;

2. okrenuti osobu na leđa a zatim joj zabaciti glavu unazad jednom rukom potiskujući čelo,
a drugom podižući donju vilicu

Ukoliko postoji normalno disanje

1. okrenuti osobu u bočni “koma” položaj;

2. pozvati hitnu pomoć ili zatražiti da neko to uradi;

3. nastaviti sa procjenom očuvanosti disanja;

Ako disanje nije normalno ili je odsutno

9
 1. zatražiti da neko pozove hitnu pomoć i da donese automatski eksterni defibrilator (AED),
a ako ste sami, neodložno lično pozvati hitnu pomoć;

2. započeti spoljnu kompresiju grudnog koša

4. Kombinovati kompresiju grudi sa pozajmljenim udasima

1.masirati grudni koš i davati pozajmljene udahe u odnosu 30:2;

2.prekinuti samo ako osoba počne da se budi, otvori oči i počne normalno da diše.

Ako nakon inicijalnog pozajmljenog udaha izostane podizanje grudnog koša, onda prije sljedećeg
pokušaja:

1.pregledati usta žtrve i ukloniti eventualno prisutne prepreke;

2.provjeriti da li ste dovoljno zabacili glavu i podigli bradu;

3.ne izvoditi više od dva udaha prije nastavka masaže grudnog koša.

Ako ima više spasilaca, jedan je zadužen da uz glasno brojanje masira grudni koš, a drugi da
obezbjeđuje disajni put. Kako bi se umanjili efekti umora, preporučuje se zamjena zadataka na
svaka dva minuta.

5. Ne prekidati KPR sve dok:

1.ne stigne ekipa hitne pomoći i preuzme spašavanje pacijenta;

2.osoba ne počne da se budi, pomjera, otvara oči i normalno diše;

3.postanete suviše iscrpljeni da bi ste nastavili.

10
Slika br.5 Procedura naprednog održavanja života zasnovana na smjernicama Europskog vijeća za
reinamatologiju

11
3. Kompresija grudnog koša

Najnovije preporuke dozvoljavaju da se kardiopulmonalna reanimacija izvodi samo

spoljašnjom kompresijom grudnog koša, frekvencijom 100-120/min, u slučaju da spasilac ne želi
(ili se ne oseća sposobnim) da izvede vještačko disanje. Nove preporuke kardiopulmonalne
reanimacije donose sledeće novine u izvođenju spoljašnje kompresije grudnog koša:

1.Mjesto kompresije i položaj bolesnika: osobu kod koje treba započeti spoljnu kompresiju
grudnog koša treba postaviti da leži u horizontalnom položaju, na čvrstoj podlozi, najbolje
na podu. Ako se bolesnik nalazi na krevetu, ispod grudnog koša treba postaviti tvrdu
podlogu (drvenu tablu) i započeti mjere reanimacije. Noge bolesnika, pogotovu u stanju
hipovolemije, moraju biti podignute iznad nivoa glave, zbog poboljšanja venskog priliva u
srce. Kod odraslih osoba, pritisak se izvodi na sredini grudne kosti. Time je pojednostavljen
postupak nalaženja mjesta kompresije, uz uštedu dragocjenog vremena, naročito kod laika.
Na već određeno mjesto na grudnom košu stavi se mekani dio dlana jedne ruke, a dlan
druge ruke se postavi iznad prve, prsti se ukrštaju, čime se sprečava pritisak i eventualni
prelom rebara. Laktovi spasioca moraju biti opruženi, a u trenutku izvođenja pritiska,
ramena reanimatora moraju biti iznad grudne kosti. U takvom položaju može se iskoristiti
sopstvena težina za vršenje pritiska.

2. Frekvencija kompresije treba da iznosi oko 100-120/min

3. Snaga pritiska mora se prilagoditi tjelesnoj građi i uzrastu osobe koja se reanimira.
Pritisak se vrši tolikom snagom da se grudna kost potisne za oko 5-6 cm (kod odrasle
osobe).

4. U toku relaksacije pritisak se mora prekinuti, pri čemu ruke ne prekidaju kontakt sa
sternumom, kako se ne bi izgubilo mjesto kompresije.

5. Ne praviti nikakve nepotrebne pauze u toku izvođenja spoljašnje kompresije.

6. Ne oslanjati se na palpabilan karotidni ili femoralni puls kao vodič efektnog arterijskog
protoka (važi za nemedicinsko osoblje).

12
Preporuke predlažu da odnos spoljne kompresije grudnog koša i vještačkog disanja bude 30:2, bez
obzira da li reanimaciju izvodi jedna ili dvije osobe. Ako reanimaciju izvodi jedna osoba, onda
ona mora da izvodi i vještačko disanje i spoljnu kompresiju grudnog koša. Poslije dvije insuflacije
(uduvavanja) vazduha, treba izvršiti 30 pritisaka na grudnu kost frekvencijom ok 100-120/min.
Nakon toga, ponovo dva udaha, da bi nakon toga ponovo započeo spoljnu kompresiju grudnog
koša, odnos 30:2. Poslije četiri ciklusa, palpiranjem pulsa na velikim krvnim sudovima provjeriti

Slika br.6 Procedura reanimacije u bolnici zasnovana na pravilima Europskog vijeća za reanimatologiju

13
da li je došlo do uspostavljanja cirkulacije. Kada reanimaciju sprovode dvije osobe postiže se bolji
minutni volumen i bolja oksigenacija. Dok jedan reanimator izvodi spoljnu kompresiju grudnog
koša, drugi uspostavlja vještačko disanje jednom od direktnih metoda ili samoširećim balonom.
Odnos treba biti 30:2. Ako je bolesnik intubiran, vještačko disanje ne mora biti koordinirano sa
spoljnom kompresijom. Tada spoljnu kompresiju ne treba prekidati, a disanje treba sprovoditi
frekvencijom 10/min.

4.Obezbjeđenje disajnog puta

Cilj otvaranja disajnog puta je da otkloni opstrukciju kod osobe bez svijesti, izazvanu
najčešće zapadanjem jezika uz zadnji zid ždrela zbog relaksacije mišića vilice i jezika
(hipofaringealna opstrukcija). Novije studije su pokazale da je uzrok opstrukcije disajnog puta kod
osoba bez svijesti meko nepce i epiglotis, a ne jezik.

Opstukcija može biti prouzrokovana i povraćenim masama, krvlju, stranim tijelom ili traumom.
Prolaznost disajnog puta se može obezbjediti primjenom sljedećih manevara:

• dvostruki manevar (zabacivanje glave - podizanje brade)

• trostruki manevar (zabacivanje glave - podizanje donje vilice - otvaranje usta)

Podizanje brade uz istovremeni pritisak na čelo je metoda koja se preporučuje za otvaranje

disajnog puta kod osobe bez svijesti. Izvodi se tako što spasilac stavi dva prsta jedne ruke ispod
brade osobe bez svijesti, a drugu stavlja na njegovo čelo. Laganim povlačenjem brade sa dva prsta
i istovremenim pritiskom na čelo, glava se zabacuje unazad. Zatezanjem vratnih struktura
djelimično se podiže jezik i epiglotis, čime se disajni put otvara.

Izvođenje ''trostrukog manevra'', koji predstavlja kombinaciju:

• zabacivanja glave

• otvaranje usta

• povlačenje donje vilice prema naprijed

14
Preporučuje se samo dobro uvježbanom medicinskom osoblju zbog moguće povrede vratne kičme
unesrećenog. Ako je prisutno strano tijelo u disajnim putevima kod osobe bez svijesti, ono se može
izvaditi prstom (pokretom u vidu udice), i to jedino ako se vidi u usnoj duplji. Potrebno je izvaditi
slomljenu ili djelimično izvađenju vještačku vilicu. Ako je ona na mjestu ne bi je trebalo dirati jer
održava oblik usne duplje i predstavlja dobar oslonac pri ventilaciji na masku.

Pomoćna sredstva za održavanje disajnog puta su korisna a često i neophodna. Orofaringealni i

nazofaringealni tubus spriječavaju dispoziciju mekog nepca i jezika kod osobe bez svijesti, ali je i
tada često neophodno zabaciti glavu ili izvesti trostruki manevar

Postavljanje orofaringealnog tubusa Orofaringealni airway se koristi samo kod duboko

komatoznih pacijenata i pravilno postavljen otvara disajni put i održava ga prohodnim, fiksirajući
podignutu bazu jezika iz hipofarinksa.

Endotrahealna intubacija - laringoskopija i uvođenje tubusa u traheju je vještina koja zahtjeva

uvježbanost i iskustvo. Dobro plasiran trahealni tubus predstavlja sigurno i kvalitetno obezbjeđen
disajni put. Altenativna sredstva za obezbeđenje disajnog puta Pored endotrahealne intubacije,
može se koristiti i nekoliko alternativnih načina za obezbeđivanje problematičnog disajnog puta u
zavisnosti od iskustva i znanja reanimatora i dostupne opreme: laringealna maska, laringealni
tubus, kombi tubus. Takođe se može primjeniti fiberoptička intubacija, intubacija rigidnim
bronhoskopom, retrogradna intubacija, kao i hirurške metode obezbjeđenja disajnog puta
(krikotirotomija i traheotomija).

15
4.1. Vještačko disanje

Po prepoznavanju izostanka disanja ili apneje i obezbjeđenju disajnog puta, treba što prije
započeti adekvatnu ventilaciju i oksigenaciju unesrećenog. Kod pacijenta se mogu javiti
povremeni uzdasi koji predstavljaju agonalno disanje i u takvim situacijama treba smatrati da
disanja nema. Važno je za sve vrijeme provjere disanja disajni put držati otvorenim da bi provjera
bila ispravna. Ukoliko smo na prethodni način utvrdili da disanja nema, dajemo 2 inicijalna udaha.

Po preporukama KPR provjera disanja se izostavlja zbog gubljenja u vremenu. Imajući u vidu
stanje bolesnika, osposobljenost i tehničku opremljenost, danas se primjenjuju sljedeće metode
vještačkog disanja:

1.“metoda pozajmljenog udaha” usta na usta usta na nos usta na stomu usta na masku ili tubus

2. samoširećim balonomm preko maske ili tubusa. Vještačko disanje pomoću balona i maske

3. automatski portabilni ventilatori

Reanimator koji sprovodi vještačko disanje treba kad god je to moguće, da bude poslije određenog
vremena zamjenjen drugim, jer zbog hiperventilacije postoji mogućnost nastanka respiratorne
alkaloze, malaksalosti ili čak i kratkotrajnog gubitka svesti, što može biti pogubno po unesrećenog.
Kod sumnje na povredu glave i vrata, vještačko disanje se izvodi uz minimalne pokrete tijela žrtve.
Koristiti metodu podizanja donje vilice bez zabacivanja glave.

Korišćenje AMBU balona uz ventilaciju sa maskom od strane samo jednog spasilaca zahtjeva
visoku uvježbanost. Pri vještačkom disanju sa AMBU balonom, maska mora biti čvrsto pritisnuta
uz lice bolesnika tako da elastične ivice ili mekana manžetna budu dobro priljubljene uz kožu.
Glava bolesnika treba da je zabačena unazad, a često je potrebno staviti i orofaringealni tubus-
airway. Automatski portabilni ventilatori primjenjuju se poslednjih tridesetak godina i sastavni su
dio savremene opreme za KPR-u. Skoro svi respiratori danas rade na principu intermitentnog
pozitivnog pritiska ventilacije, koji izaziva inflaciju pluća stvaranjem i primjenom pozitivnog
pritiska u vazdušnim putevima.

16
5. Primjena ljekova i tečnosti u kardiopulmunalnoj reanimaciji

Iako je primjena lijekova u reanimaciji danas rutinski postupak, ona je još uvek u fazi
kritičkog provjeravanja. Do nedavno su, kao tri osnovna lijeka izbora, smatrani: adrenalin, atropin
i lidokain. Nove preporuke sve lijekove koji se koriste u reanimaciji dijele na tri grupe:
vazopresori, antiaritmici i ostali lijekovi.

-Adrenalin (epinefrin), vazopresorni medikament, smatra se lijekom izbora u reanimaciji.

Efektivnost adrenalina je u njegovoj alfa stimulaciji, koja perifernom vazkonstrikcijom dovodi do
povećanja dijastolnog pritiska u aorti. Neželjeni efekti adrenalina su: povećana potrošnja kiseonika
u miokardu, arterijska hipertenzija, porast učestalosti aritmija nakon aresta i metabolički efekat
(hiperglikemija, hiperlaktemija i povećana sistemska potrošnja kiseonika). Najnovije preporuke
predlažu da se 1 mg adrenalina daje intravenski na svakih 3-5 min.

-Amjodaron je uveden kao koronarni vazodilatator, ali ima i antiaritmijsko dejstvo. To je lijek
prvog izbora za kupiranje ventrikularnih poremećaja ritma u KPR. Inicijalna doza od 300 mg se
rastvara u 20 ml 5% glukoze i daje intravenski u bolusu. Poslije davanja amiodarona ne treba
davati lidokain.

-Lidokain, se primjenjuje samo u slučaju da amiodaron nije dostupan.

-Magnezijum sulfat se može primjeniti u KPR, ali strogo po indikacijama i striktno se pridržavajući
doza imajući u vidu njegov anti- hipertenzivni efekat (koji je u KPR nepoželjan) i malu terapijsku
širinu (može se lako predozirati). Indikacije za njegovu primjenu su: refraktorna ventrikularna
fibrilacija praćena hipomagnezemijom, ventrikularna tahiaritmija praćena hipomagnezemijom i
intoksikacija digitalisom. Inicijalna doza je 2 g (4ml 50% magnezijum sulfata), na perifernu venu
tokom 1 do 2 minuta.

OSTALI LIJEKOVI U KPR:

-Teofilin (aminofilin) ima bronhodilatatorno i inotropno dejstvo. Davanje je indikovano kod

srčanog zastoja po tipu asistolije i bradikardije reftaktorne na atropin.

-Kalcijum (hlorid, glukonat) se može primjeniti u KPR-u samo po striktnim indikacijama:

hiperkalemija, hipokalcemija, poslije multiplih transfuzija krvi, kod predoziranja blokatorima

17
kalcijumovih kanala. Inicijalna doza je 10 ml 10% CaCl2 , koja se može ponoviti ako je
neophodno.

-Natrijum bikarbonat 8,4% treba davati samo ako reanimacija traje duže od 15 minuta, najbolje na
osnovu gasnih analiza (ako je pH manji od 7, bazni deficit niži od -10 mola), u stanjima kada je
srčani zastoj u vezi sa hiperkalemijom, praćen ozbiljnom metaboličkom acidozom, kao i kod
predoziranja tricikličnim antidepresivima i fenobarbitonom. Prva doza ne bi trebalo da bude veća
od 50 ml, a ostale doze se primjenjuju na osnovu rezultata gasnih analiza. Trombolitička terapija
se preporučuje u strogo indikovanim slučajevima netraumatskog srčanog zastoja, postojanja ili
sumnji na masivnu plućnu tromboemboliju ili akutni infarkt miokarda, kod bolesnika koji ne
reaguju na standardne mjere i lijekove. Poslije primjene trombolitičke terapije mjere reanimacije
treba sprovoditi dovoljno dugo, i do 90 minuta od momenta uključivanja terapije.

-Dopamin se ne koristi kao inicijalni lijek za vrijeme reanimacije, već samo za liječenje
postreanimacijske hemodinamske nestabilnosti, odnosno hipotenzije refraktarne na nadoknadu
tečnosti. Indikaci je za davanje dopamina su: kardiogeni šok (srčana insuficijencija poslije akutnog
infarkta miokarda), hipovolemijski šok, septički šok i prateće otkazivanje bubrega. Primjenjuje se
isključivo u infuziji. Rastvor se pravi razblaživanjem 200 mg dopamina u 250 ml 5% rastvora
glukoze. Nadoknada tečnosti se sprovodi izotonim slanim rastvorima: fiziološkim ili
Hartmanovim rastvorom. Hipotone rastvore bi trebalo izbjegavati, a naročito 5% glukozu.
Hipotoni rastvori brzo napuštaju vaskularno korito i distribuiraju ne samo ekstracelularano, već i
intracelularno, stvarajući edeme. Glukoza dodatno uzrokuje i hiperglikemiju, koja može pogoršati
neurološki odgovor poslije srčanog zastoja. Rastvori glukoze se koriste jedino u stanjima
hipoglikemije.

PUTEVI DAVANJA LJEKOVA:

Optimalni put za davanje lijekova je centralni venski put i preko perifernih vena. Endotrahaelani put se
više ne koristi u primjeni lijekova. Intraosealni put je takođe alternativni put primjene lijekova. Ovaj put
se najčešće koristi kod djece i novorođenčadi.

18
6. ZAKLJUČAK

Cilj ovog rada je bio da se opiše procedura izvođena kardiopulmonalne reanimacije (KPR-
a) koja je kombinacija mjera oživljavanja koje se poduzimaju da bi se bolesniku, koji je doživio
zastoj disanja i/ili rada srca, tj. kardiorespiratorni arest, ponovno uspostavila funkcija srca i
disanja. Glavni cilj izvođenja mjera reanimacije je osigurati dostatnu količinu kisika mozgu, srcu
i drugim vitalnim organima, sve dok se složenijim postupcima KPR-a ne uspostavi adekvatna
srčana akcija i spontano disanje.

Iznenadni prestanak disanja ili rada srca, ili jednog i drugog, kada nije došlo do oštećenja mozga
naziva se klinička smrt. Takve osobe u nekim slučajevima možemo vratiti u život postupkom
kardiopulmonalne reanimacije. Nastanak kardiopulmonalnog zastoja mogu izazvati razni uzroci
kao što su: teške povrede grudnog koša, srčani udar, povrede električnom strujom, vješanja,
ugušenja, utapanja, razna trovanja, jači potresi mozga, ujedi insekata i drugo.

Znaci kardiopulmonalnog zastoja su gubitak svijesti, odsutno i agonalno disanje, odsustvo pulsa
na velikim arterijama, bijela boja kože, modra ili siva. Ćelije koje prve odumiru su moždane ćelije.

Kod osoba koje su doživjele primjenjuju se standardizovani postupci a to su: (A) Airway – provjera
I oslobađanje disajnog puta, (B) Breathing – omogućavanje samostalnog ili vještačkog disanja,
(C) Circulation – provjera I uspostavljanje cirkulacije koju očitavamo uspostavm pulsa na velikim
arterijama, (D) Definitive Therapy – davanje odgovarajuće terapije u zdravstvenim ustanovama,
kao što je upotreba defibrilatora, maske I Ambu-balona, intubacija, medikamenata I svega što
određuje ljekar.

19
7. LITERATURA

 „Vodič za kardiopulmonalnu reanimaciju kod urgentnih stanja“ – Institut za

nučnoistrazivački rad i razvoj KC univerziteta u Sarajevu - Amira Durić, Mirsad Alić,
Meldijana Omerbegović – Sarajevo, 2007.
 „Anestezija i reanimacija“ – Doc. dr. Radmilo Janković, Doc.dr. Biljana Stošić, Asist.
Dr.sci. Ivana Budić – Univerzitet Niš, 2012.
 Kardiopulmonalna reanimacija – Prim.mr.sci.dr. V.Čengić (Opća bolnica „Abdulah
Nakaš“)
 Smjernice za reanimaciju Europskog Vijeća za reanimatologiju iz 2015. godine

20