ΟΙ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

ος
10 αι.: αρχή διαμόρφωσης της νεοελληνικής γλώσσας και πολιτισμού.

Χαρακτηριστικά – μάρτυρες της μετάβασης στη νεοελληνική λογοτεχνία:

1) Γλώσσα: 10ος αι.: κείμενα που γράφονται στη ομιλούμενη γλώσσα συνυπάρχουν με κείμενα
γραμμένα στην αρχαΐζουσα– Η ομιλούμενη γλώσσα παρουσιάζει σημαντικές φθογγολογικές,
τυπικές και συντακτικές αλλαγές. 11ος αι.: πληθαίνουν τα λογοτεχνικά κείμενα σε
δημωδέστερη γλώσσα.
2) Εκφραστικοί τρόποι: οι εκφραστικοί τρόποι των πρώτων κειμένων της δημώδους
νεοελληνικής λογοτεχνίας είναι ίδιοι με τους εκφραστικούς τρόπους των κειμένων του 18 ου αι.
Η αδιάπτωτη χρήση και διατήρησή τους δείχνει ότι αποτελούν στοιχείο καθαρά νεοελληνικό.
3) Στιχουργική: Στην ελληνιστική κοινή χάνεται η προσωδία (εκφώνηση λέξης σύμφωνα με
την ποσότητα της συλλαβής) με συνέπειες στη μετρική (ο ρυθμός τώρα δημιουργείται από την
εναλλαγή άτονων – τονισμένων συλλαβών και όχι μακρών – βραχέων). Ο ΙΑΜΒΙΚΟΣ
15ΣΥΛΛΑΒΟΣ ή ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ είναι το συνηθέστερο μέτρο της νεοελληνικής ποίησης, λόγιας
και δημοτικής.
4) Θεματική ανανέωση: Από τη βυζαντινή ποίηση (κοσμική ποίηση: διδακτικά ποιήματα,
ηθικοδιδακτικά και θρησκευτική ποίηση: υμνογραφία)  νεοελληνική ποίηση –
Παρατηρούνται επιρροές από τη Δύση στα ιπποτικά μυθιστορήματα (ιπποτικός
ρομαντισμός, υποταγή ηρώων στον έρωτα, μονομαχίες, αγάπη για περιπέτεια σε χώρες
μακρινές κλπ.) και επιρροές από την Ανατολή (κόσμος παραμυθιού, μάγισσες, δράκοι, μαγικά
δαχτυλίδια). Παράλληλα διατηρείται και η ηθικοδιδακτική ποίηση (τελευταίοι αιώνες πριν από
την Άλωση).
5) Διαμόρφωση νεοελληνικής συνείδησης: Αρχαιότερο μνημείο λόγιας νεοελληνικής
λογοτεχνίας – Έπος Βασιλείου Διγενή Ακρίτα – Αποτελεί έκφραση των ιδεωδών και πόθων
του ελληνικού γένους.

ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

ΠΕΡΙΟΔΟΙ:
1 Από τον 10ο αιώνα μέχρι το 1453. Χρόνια πριν την άλωση(Επιδράσεις : α)Ευρωπαϊκή
Αναγέννηση, β) Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός)
-Από τις αρχές ,μέχρι το 1204 ,χρονιά κατάληψης της Κων/πολης
-Από το 1204 μέχρι το 1453
2 Από το 1453 μέχρι το 1669 . Χρόνια μετά την άλωση.
3 Από το 1669 μέχρι το 1830 .Έτος ίδρυσης του νέου ελληνικού κράτους.
-Από το 1669 μέχρι το 1774 συνθήκη του Κιουτζούκ-Καϊναρτζή . Θρησκευτικός Ουμανισμός.
-Από το 1774 μέχρι το 1830. Ακμή του Ν.Ε Διαφωτισμού.
4Από το 1830 μέχρι σήμερα. Νέα Ελληνική Λογοτεχνία.
-Επτανησιακή Σχολή
-Αθηναϊκή ή Ρομαντική Σχολή , 1830-1880
-Νέα Αθηναϊκή Σχολή , 1880-1920
-Νεότερη Ποίηση.
- Α' δεκαετία του Μεσοπολέμου, 1920-1930
-Η γενιά του '30. Από το 1930-1940.
-Η α' Μεταπολεμική Γενιά ,1945-1965
-Η β' Μεταπολεμική Γενιά.
-Η Δεκαετία του '70

Α. Δημοτικά Τραγούδια
 Δεν είναι δημιούργημα ενός ξεχωριστού ατόμου, αλλά πλάθεται από τον ίδιο το λαό.
Βέβαια, η αρχική σύλληψη του τραγουδιού γίνεται από ένα άτομο που έχει ταλέντο στη
στιχουργία, ενώ στη συνέχεια το αυτοσχέδιο τραγούδι το παίρνει ο λαός και το
προσαρμόζει στη δική του καλαισθησία και τις δικές του διαθέσεις. Ως αποτέλεσμα έχουμε
τις λεγόμενες “παραλλαγές”, δηλαδή τις πολλές διαφορετικές μορφές στις οποίες
διασώζεται το δημοτικό τραγούδι, ανάλογα με την περιοχή.
 Ένα βασικό τους χαρακτηριστικό είναι η σύνδεση τους με τη μουσική και το χορό. Κάποια
δημοτικά τραγούδια, όπως είναι τα “κλέφτικα”, ο λαός τα τραγουδάει όταν κάθεται στο τραπέζι
και γλεντάει (είναι τραγούδια “της τάβλας”), ενώ κάποια άλλα τα τραγουδάει καθώς χορεύει
(“χορευτικά”).
 Ο πιο συνηθισμένος στίχος των δημοτικών τραγουδιών είναι ο ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος.
Ομοιοκαταληξία δεν υπάρχει παρά μόνο σε σπάνιες εξαιρέσεις.
Χαρακτηριστικά 
α. Λιτός και πυκνός λόγος: Αποφεύγονται οι μακρηγορίες, τα επίθετα είναι ελάχιστα
(συνήθως «χαρακτηριστικά» και ο λόγος συγκροτείται με ουσιαστικά και ρήματα.
β. Αρχή της ισομετρίας : Κάθε μετρική ενότητα (ημιστίχιο, στίχος ή δίστιχο) περιέχει ένα
ολοκληρωμένο νόημα. Αποκλείονται οι διασκελισμοί.
γ. Επανάληψη και ολοκλήρωση του πρώτου στο δεύτερο ημιστίχιο.
δ. Το θέμα των άσκοπων ερωτήσεων: Μην ο Καλύβας έρχεται, μην ο
Λεβεντογιάννης;/Ούδ’ ο Καλύβας έρχεται ούδ’ ο Λεβεντογιάννης
ε. Το θέμα του αδύνατου: Αν τρέμουν τ’ άγρια βουνά, να τρέμει το γεφύρι/Κι αν πέφτουν
τα άγρια πουλιά, να πέφτουν οι διαβάτες.
στ. Προσωποποιήσεις : Χαρακτηριστικό των δημοτικών τραγουδιών είναι ακόμη οι
τολμηρές προσωποποιήσεις. κάθε άψυχο ή έμψυχο (τα βουνά, τα δέντρα, τα σύννεφα, τα
πουλιά κ.ά.) μιλούν και συμμετέχουν ενεργά στη δράση.
Άλλα χαρακτηριστικά των δημοτικών τραγουδιών είναι η τολμηρή σύλληψη του
θέματος, η ζωντάνια και η παραστατικότητα στην απεικόνιση του εσωτερικού και του
εξωτερικού κόσμου, το μοτίβο του τρία.
Είδη 
-Παραλογές
-Ακριτικά τραγούδια
-Του κάτω κόσμου ή του Χάροντα
-Κλέφτικα Τραγούδια
-Ιστορικά τραγούδια