Kabanata 2

MGA KAUGNAY NA LITERATURA AT PAG-AARAL

Hanggang kamakailan, ang isyu ng global warming ay lumilitaw na napaka

kontrobersyal. Mayroong, at sa ilang mga kaso pa rin ay, kritiko at nagdududa sa larangan
ng pulitika at agham na hindi naniniwala na ang global warming ay nagaganap sa ganoong
kalagayan sa napakalaking sukat. Higit sa lahat dahil sa kakulangan ng siyentipikong
katibayan, ang kanilang konklusyon tungkol dito ay ang global warming ay isang natural na
proseso na nagaganap sa ating mundo sa isang siklo sa loob ng maraming taon. Ngayon,
ang Global Warming ay isang isyu na hindi kasangkot ang maraming kontrobersya sa mga
tuntunin ng pagkakaroon nito. Gayunpaman, ang argumento tungkol sa mga sanhi, epekto,
at pananagutan ng global warming ay nananatili pa ring isang mainit na paksa.

Makikita sa kabanatang ito ang mga publikasyong may kinalaman sa pananaliksik na ito,
kasama na ang mga pahayagan, aklat, web page, gayundin ang ibang mga kaugnay na pag-
aaral tulad ng tesis at disertasyon at iba pa nga sanggunian na magagamit na batayan sa
pagsusuri.

Kaugnay na Literatura

Banyaga

Ayon kay Svante Arrhenius (1987), isang Suwekong siyentipiko, ang fossil fuel
combustion o ang pagsunog sa petrolyong langis ay maaaring magresulta sa mas matinding
pag-init ng mundo o Global Warming. Ipinanukala niya ang ugnayan sa pagitan ng
konsentrasyon at temperatura ng carbon dioxide sa kapaligiran. Nalaman niya na ang normal
na temperatura sa ibabaw ng lupa ay umaabot sa 15oC dahil sa kapasidad ng tubig singaw
at carbon dioxide na tumanggap ng infrared. Ito ay tinatawag na natural na greenhouse
effect. Sinabi ni Arrhenius na ang pag-doble ng konsentrasyon ng CO2 ay maaaring
magkaroon ng hanggang 5oc na pagtaas sa temperatura. Ipinaliwanag niya at ni Thomas
Chamberlin na ang mga gawain ng tao ay maaaring magpainit sa lupa sa pamamagitan ng
pagdaragdag ng carbon dioxide sa atmospera.

Noong dekada ng 1980, taunang temperatura ng mundo ay nagsimula nang

tumaas. Ang mga tao ay nagsimulang kuwestiyunin ang teorya tungkol sa isang parating na
bagong Panahon ng Yelo (Ice Age). Noong huling bahagi ng dekada ng 1980, ang kurba ay
nagsimulang tumaas nang husto na ang teorya ng global warming ay nagsimulang makilala.
Sinimulan ng mga NGO (Non-Governmental Organizations) ang pagtaguyod sa
pandaigdigang proteksyon sa kapaligiran upang maiwasan ang karagdagang pag-init ng
mundo. Maging ang mga nasa larangan ng media ay nagkaroon ng interes sa global
warming. Sa loob ng maiksing panahon ay naging isang mainit na paksa ang tungkol rito.
Ang mga larawan ng mga usok ay inilagay sa tabi ng mga larawan ng pagtunaw ng mga yelo
at mga kaganapan sa baha. Dahil dito, nakumbinsi ang maraming tao na nagkakaroon ng
isang makabuluhang pagbabago sa klima na may maraming negatibong epekto sa ating
mundo ngayon. Sinabi ni Stephen Schneider na unang hinulaang ang global warming noong
1976. Naging isa ito sa mga nangungunang pandaigdigang eksperto sa pag-init ng mundo.
(Maslin, M., Global Warming, a very short introduction. Oxford University Press, Oxford

2004)

Ayon sa librong Earth Science, ang weather o lagay ng panahon ay ang kondisyon ng
atmospera sa isang partikular na oras at lugar habang ang klima naman ay ang
pangmatagalang pagtatanyag ng panahon na kadalasang tumatagal ng hanggang isang
dekada.

Ayon sa librong Our World, Ika-anim na Bolyum (1987 p. 59) ng Scott Fenzer
Company, kung ang daigdig ay patuloy na mag-iinit, ilan sa mga nagyeyelong bahagi ng
Hilaga at Timog Polo ay maaring matunaw. Maaari ding magbaha sa mga mabababaw na
lugar at maraming lahi ang maaaring maubos dahil sa di kasanayan sa lalo at sobrang init na
temperatura.
 Ayon naman sa librong Environmental Science (1985 p. 613), ng Saunders College
Publishing, habang tumataas ang temperatura, ang epekto ay unti-unti at hindi mabilisan na
nakikita at nararamdaman. Ang Solar Energy o ang enerhiyang nanggagaling sa araw ay
may kakayahang kontrolin ang direksiyon ng hangin, ang tubig sa mabababaw na lugar ay
natutuyo o nag-eevaporate at bumubuo ng mga ulap na nagdadala ng ulan, at natutunaw
ang mga yelo o glaciers kada tag-sibol. Kaunting pagbabago sa kung paano tumanggap ang
daigdig ng Solar Energy ay maaari ding makapagpabago sa mga prosesong nabanggit mula
sa isang bahagi ng mundo hanggang sa iba pang bahagi o parte nito. Maaaring ang mga
lugar na sakop ng agrikultura ay makaranas ng matinding tag-tuyot o El Niño hanggang wala
nang matanggap na benepisyo sa mga pananim at hindi na magamit ang mga ito. Habang
ang mga pag-ulan naman ay mararanasan sa mga lugar na hindi kadalasang nakakaranas
ng mga pag-ulan o ang mga itinuturing na disyerto. Lahat ng mga may katayuan sa
ekolohiya, tulad ng mga natural na halaman, mga pananim, iba’t-ibang uri ng hayop, mga
mikroorganismo, at mga pagkaing hindi na pwedeng mapagkunan ng sustansya upang
matustusan ang pangangailangan ng mga nabubuhay na bagay. At dahil hindi tayo
nakasailalim sa pandaigdigang pamahalaan, ang mga pulitikal na kahihinatnan ay hindi
kapani-paniwala. Isa pang malaking epekto ng pagtaas ng temperatura ng mundo ay ang
pagtaas ng mga tubig sa karagatan.

Ayon sa pananaw ng mga siyentipiko, ang planeta ay nilalagnat at posibleng malapit

na ito sa tinatawag na tipping point—ang delikadong antas kung saan ang bahagyang
pagtaas ng temperatura ay maaaring magdulot ng napakalaking pagbabago sa kapaligiran
na lalo pang magpataas sa temperatura ng daigdig, ayon sa pahayagang The Guardian ng
Britanya.

Ayon sa isinagawang pag-aaral ng Climate Institute sa Washington DC, ang

pagbabago ng klima sa Pilipinas ay magkakaroon ng halatang epekto sa pagtaas ng lebel ng
tubig pagdaying ng 2070. (The Changing Earth)

Ayon kay Paul Krugman (2012), isang kulumnista ng New York Times, patuloy ang
pag-init ng mundo. Kung gusto mong maintindihan kung bakit may kumukontra sa paglutas
sa suliraning ito, tingnan ang anggulong pinansyal. Sinabi rin niya na nahahadlangan ang
pagsisikap sa kanilang bansa dahil sa kasakiman at kaduwagan ng mga pulitiko.
 Dahil sa sobrang init, mas nagiging makapangyarihan ang mga unos, lumalaki ang
bilang ng mga sunog sa kagubatan at napapadalas ang mga baha at tagtuyot. Ang
greenhouse gases ang bumabago sa ating klima sa paraang nagbibigay ng madaliang
hamon sa mga tao, propriyedad sa ating ecosystem sa buong mundo. Ngunit ang
pagbabago ng klima ay nananatiling abstrak na konsepto at malayo pa sa hinaharap na
nagiging dahilan ng skepticism at inaction. (Climate Central)

Lokal
Ayon naman sa artikulo ng pahayagang Balita Online (2018) may bagong pag-aaral
na inilathala kasabay ng pagsisimula ng United Nations climate conference sa Paris. Ayon
sa kanila, nadagdagan pa ang inaasahang lagim sa hinaharap: ang panganib sa sukdulan ng
pag-iinit ng mundo ay maaaring magpalaho ng oxygen sa planeta. Nadiskubre nila ang isa
pang posibleng resulta ng global warming na maaaring maging mas mapanganib kaysa sa
lahat. Ang kanilang pag-aaral, na ibinatay sa peer-reviewed journal na Bulletin of
Mathematical Biology, ay halaw sa isang computer model ng phytoplankton, ang napakaliliit
na halaman sa dagat na lumilikha ng nasa two-thirds ng oxygen sa hangin. Ang karaniwang
pag-iinit ng mundo na 6oC (10.8 degrees Fahrenheit) ay magbubunsod ng pagpalpak ng
mahalagang kakayahan ng phytoplankton sa paglikha ng oxygen, ayon sa kanila. Ito ay
nangangahulugan ng pagka-ubos ng oxygen hindi lamang sa tubig kundi pati na rin sa
hangin. Kapag ito ay nagpatuloy, maaaring maubos ang halos lahat ng may-buhay sa
mundo. (Balita Online, 2018)

Kaugnay na Pag-aaral

Banyaga

Ang mga pagbabago sa padron ng panahon ng mundo bilang resulta ng global

warming ay makikita sa buong mundo. Marami sa mga pagbabagong ito ay hindi pa nakikita
o nararanasan noon, at iniiwan ang malalim na epekto sa mga tao at tirahan sa mga lugar na
iyon. Halimbawa, ang mga lugar na hindi kailanman naging medaling tamaan ng bagyo ay
nasa panganib na mahuli sa kilalang "mata ng bagyo". Isang halimbawa ang Chouluteca. Ito
ay matatagpuan sa baybayin ng Pasipiko ng Timog Honduras, malayo mula sa normal na
daanan ng Caribbean hurricanes. Gayunpaman, noong 1998, hinuhugasan ng Hurricane
Mitch ang maliit na bayan sa landscape, na pinatay ang mahigit 100 mga tagabaryo. Si Linda
Rosa Paz ay isa sa mga residente ng Chouluteca. Ipinaliliwanag niya, "Nang binalaan ng
radyo ang mga babala ng bagyo noong gabi bago, walang sinuman ang nakapag-abiso. Ang
mga bagyo ay hindi kailanman darating rito. "(Pearce, 2002).

Ang isa pang halimbawa ng mabilis na pagbabago ng mga padron ng panahon ng

Earth ay makikita sa Tuvalu. Matatagpuan sa South Pacific, ang Tuvalu ay binubuo ng siyam
na maliliit na bahay isla ng koral sa isang tinatayang 10,000 katao (Pearce, 2002).
Kamakailang bagyo ng bagyo, pinagsama na may pagtaas ng antas ng dagat dahil sa
thermal expansion ng tubig sa karagatan, pinilit ang mga taganayon ng Tuvalu upang lumipat
sa ibang lugar. Kamakailan ay nilagdaan nila ang deal sa New Zealand na nagbibigay-daan
sa mga tagabaryo ng Tuvalu na umalis sa kanilang bansa sa mga nakapirming numero
bawat taon at resettles sa New Zealand. Ayon pa sa Paani Laupepa of Ministry of Natural
Resources ng Tuvalu, "Mayroon kaming pagguho ng lupa malapit sa dagat, tagtuyot, at
isang hindi karaniwang mataas na antas ng mga bagyo. Ang pagpasok ng tubig-asin sa lupa
ay nakakaapekto sa aming tradisyonal na pagtatanim ng pagkain, at ngayon ay nakikita natin
ang pagbaha sa mga lugar na may mababang-lupa. "(Pearce, 2002).

Sa pagtingin sa mga pagbabagong ito na nangyayari sa buong mundo ay malinaw

na pandaigdigang pag-init ay hindi gumagawa ng unti-unti na mga pagbabago sa ating
kapaligiran, sa halip ay lubos na mabilis at malinaw ang pagbabagong idinudulot nito sa ating
mundo. Sa isang kamakailang isyu ng Wired 14 Magazine (Marso, 2007), siyam na
palatandaan mula sa buong mundo ang kinilala bilang sa panganib na mawala sa susunod
na 100 taon. Kabilang sa mga lokasyong ito ang: Glacier Bay, Alaska; Glacier National Park,
Montana; Ang Florida Keys, Florida; Tulor Village, Chile; Venice, Italya; Maldives Islands, Sri
Lanka; Ang Great Barrier Reef, Australia; at Ang Solomon Islands (Greenwald, 2007). Hindi
lamang ito magiging isang kalamidad para sa mga taong naninirahan sa mga lugar na ito
upang mawala ang kanilang mga tahanan, ngunit ito rin ay may kakila-kilabot na trahedya
para sa ating mga henerasyon sa hinaharap upang hindi makaranas ng mga magagandang
ito natural na mga kababalaghan mismo.

Ayon sa isang pananaliksik ng Ministry of Land, Infrastructure, Transport and

Tourism, o MLIT, ng Japan, ang Global Warming ay may negatibong epekto sa mga lugar na
may tubig, dahil pinapa-bilis niya ang pag-ini tna nagiging sanhi ng tag-tuyot, at maging ang
malakasang tag-ulan, at bagyo na nagiging sanhi ng mga pagbaha at pagkawala ng mga
ari-arian ng mga tao sa apektadong lugar.

Sa mga sumunod pang taon, mas lumawak ang mga epekto ng Global Warming sa isang
pananaliksik ng Environmental Defense Fund. Sa ginawang pananaliksik ng EDF, ipinakita
ang mga ebidensiya, epekto, at pinsala sa kapaligiran na dulot ng Global Warming. Ang mga
halimbawa na nakasama, pero hindi limitado doon, ay ang paglubog ng mga lugar na malapit
sa dagat, ang pagkatunaw ng yelo at glacier dahil sa sobrang init, ang unti-unting
pagkabawas ng lahi ng mga hayop dahil sa mga aspeto ng kanilang kapaligiran ay mga
epekto ng pagtaas ng temperatura, at ang mga sinasabing “extreme weather events” kung
saan ang normal, o seasonal, na panahon ay biglang nagiging mas masama kontra sa
inaasahan.

Malinaw sa scientific concensus in climate na mahigit siyamnapu’t pito porsyento

(97%) ng mga climate scientistsang umayon na ang pagbabago ng klima ay nangyayari na,
at ang pangunahing sanhi nito ay ang paggamit ng fossil fuel at ang mga epekto nito ay
maaaring lubhang makaperwisyo.Malaking bilang rin ng publiko sa mga bansa ang
naniniwala na ang pagbabago ng klima ay totoo at ang malaking kontribyutor dito ay mga
kagagawan ng tao. Tsina ang nangungunang kontribyutor sa buong mundo ng greenhouse
gases habang pumapangalawa naman ang Estados Unidos.Mula pa noong 1980, ang
emisyon kada tao sa Tsina at India ay mas tumaas,ngunit lumiit naman sa Estados Unidos at
Europa. (climateinteractive.org/worldclimate, 2015)
 Ayon sa pag-aaral, dalawa ang dahilan ng pagbabago ng klima. Una ay ang
natural na pagbabago ng klima dahil sa pagsabog ng bulkan, pag-ikot ng mundo, init na
nagmumula sa ilalim ng lupa at water cycle. Pangalawa, malaki ang epekto ng mga gawain
ng tao sa pagbabago ng klima kagaya ng mga usok na galing sa sasakyan at mga factories,
ang pagputol ng mga puno ay nakadadagdag din sa pag-init ng panahon, livestock raising,
kaingin, pagtatapon basura kung saan-saan. (Child Centered-Community Based Climate
Change Adaptation Project)

Ang pulitika at ekonomiya ay nakakatulong din sa problema ng pagtaas ng GHG

emissions, lalo na sa Estados Unidos. Para sa maraming mga taon, ang global warming ay
isang isyu na malawak na tinalakay ng mga Senador, Kongreso, at Gobernador, at ang isyu
ay tila gumawa ng maliit na progreso pagdating sa aksyon ng gobyerno. Halimbawa, noong
1992 Representatibo na si Henry A. Waxman ay nagpanukala ng batas na naglalayong
pagbawas Ang GHG emissions sa U.S. (Reppert, 2006), gayunpaman, ang Kongreso ay
nananatili pa ring nakakandado sa pagtatatag ng ilang uri ng pambansang patakaran na
kumokontrol sa isyung ito. Sa Hunyo 20, 2006; Ang Waxman at labindalawang co-sponsors
ay nagpasa ng "Safe Climate Act" Kongreso. Sa ilalim ng batas na ito, itatatag ng U.S. ang
mga GHG emissions noong 2010 at magsisimula sa pagbabawas ng mga ito sa
pamamagitan ng pagbawas 2% bawat taon hanggang 2020 (Reppert, 2006), na kung saan
ay higit pang mababawasan ang emissions ng 20%. Higit pa, pagkatapos ng 2020, ang mga
emisyon ay kinakailangan bumaba ng 5% sa bawat taon bilang mas advanced na
teknolohiya ang mas malawak na magagamit (Reppert, 2006).

Lokal

Ayon sa Saloobin ng mga mag-aaral ng BSSW sa ikalawang taon ng kolehiyo sa

Pamantasang Normal ng Leyte hinggil sa usapin sa pagbabago ng klima nina Amable, M. P.
 et al. (2016)

Ang climate pagbabago ng klima ay ang malawakang pagbabago ng panahon o

klima sa iba’t ibang parte ng daigdig. Ang epekto ng climate change ay nadarama natin sa
unti-unting pag-init ng mundo na kadalasan ay tinatawag natin na global warming. Ito ay
makikita din natin sa pagtunaw ng mga “glaciers,” panunuyo ng lupa, at paglaganap ng
tinatawag na “climate sensitive diseases” tulad ng malaria.
(https://page6.wordpress.com/2008/12/08/kaalaman-ukol-sa-climate-change/)

Ayon sa Climate Change in the Philippines: A Contribution to the Country Environmental

Analysis (2008), Ang pagbabago ng klima ay maaaring matugunan sa pamamagitan ng
dalawang pangunahing pamamaraan: paglipat at pagbagay. Ang pagbabawas ay
naglalayong bawasan ang mga greenhouse gas emissions upang maimpluwensyahan ang
rate at magnitude ng hinaharap na mga pagbabago sa klimatiko. Ang koordinasyon ng mga
pandaigdigang pagsisikap na pagpapagaan ay nangyayari sa pamamagitan ng mga
sumusunod na kaayusan at mekanismo:

 United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCC), ƒ

 Clean Development Mechanism (CDM), ƒ
 United Nations Conference of the Parties (UN COP), and ƒ
 The Subsidiary Body for Scientific and Technological Advice (SBSTA)

.Samantala, ang pagbagay ay nagnanais na ayusin ang mga tao at natural na mga sistema sa
pagbabago ng kapaligiran dahil sa pagbabago ng klima. Ang mga inisyatiba sa pag-iangkop ay
kinabibilangan ng lahat ng mga hakbang na naglalayong magbawas ng mga negatibong
epekto na nagreresulta mula sa pagbabago ng klima pati na rin ang pagkakakilanlan ng mga
bagong pagkakataon (tulad ng pang-ekonomiyang potensyal ng carbon offset) at mga
benepisyo na nauugnay sa mga bagong kondisyon ng klima.
 Ayon din sa Climate Change in the Philippines: A Contribution to the Country
Environmental Analysis (2008), Ang mga sumusunod ang mga pangunahin at malalaking
pekto ng pagtaas ng temperatura ng daigdig:

Temperatura: Para sa susunod na dalawang dekada isang warming ng tungkol sa 0.2 ° C

bawat dekada ay inaasahang para sa isang hanay ng mga Espesyal na Ulat sa Mga
Pangyayari sa Paglabas (SRES). Kahit na ang mga konsentrasyon ng lahat ng GHG at
aerosols ay pinananatiling tapat sa taon 2000 mga antas, isang karagdagang pag-init ng
tungkol sa 0.1 ° C bawat dekada ay inaasahan.

Pag-ulan: Ang pagtaas sa dami ng pag-ulan ay malamang na mataas latitude, habang

bumababa ay malamang sa karamihan sa subtropiko mga lupain ng lupa (sa pamamagitan ng
mas maraming bilang tungkol sa 20 porsiyento sa senaryo ng A1B sa 2100), patuloy na
sinusunod na mga pattern kamakailang mga uso.

Ang availability ng tubig: Sa kalagitnaan ng siglo, taunang average runoff ng ilog at tubig ang
availability ay inaasahang tumaas ng 10-40 porsiyento sa mataas na latitude at sa ilang basa
na tropikal na lugar, at bumaba ng 10-30 porsiyento sa ilang mga dry na rehiyon sa mid-
latitudes at sa mga tuyo na tropiko, ang ilan sa mga ito ay kasalukuyang naka-stress sa tubig
mga lugar. Sa ilang mga lugar at sa partikular na mga panahon, naiiba ang mga pagbabago
mula sa mga taunang ito mga numero. (Climate Change in the Philippines: A Contribution to
the Country Environmental Analysis, 2008)

• Extreme events: Ito ay malamang na ang mainit na extremes, heat waves, at ang mabigat na
mga pangyayari sa pag-ulan ay patuloy na magiging mas madalas. Batay sa isang hanay ng
mga modelo, malamang na ang hinaharap na tropikal na mga bagyo (bagyo at bagyo) ay
maging mas matindi, na may mas malaking bilis ng bilis ng hangin at mas mabigat na pag-
ulan.

• Dagat ng dagat: Ang ibig sabihin ng global na antas ng dagat ay inaasahang tumaas ng 0.19-
0.59 metro sa pagitan 1990 at 2100, dahil lalo na sa pagpapalawak ng thermal at pagkawala
ng masa mula sa mga glacier at takip ng yelo.
 Ayon naman sa pananaliksik tungkol sa Antas ng kaalaman ng mga Estudyante sa
Unang Taon ng Kursong Engineering ukol sa suliraning Global Warming (2011), maraming
nagmamalasakit sa kapaligiran ang tumulong sa suliraning ito. Kabilang na dito ang proposal
ni Samudro at Mangkoedihadro. Nag aalala sila sa maaaring maging epekto ng mga GHG
na ibinubuga ng mga sasakyan kung kaya’t isinuhestiyon nila ang pagpapaunlad sa mga
berdeng espasyo o espasyo para sa mga puno’t halaman na may ganitong pormula : GA = [
29 P0.7 – 3.2P] na kung saan ang GA ay tumatayo para sa berdeng espasyo (sa Km2) at
ang P naman ay ang total na populasyon (sa milyon). Sa ganitong paraan, makatutulong ito
na mabalanse ang paglaganap ng Carbon Dioxide na gawa ng mga tao.