JU Srednja stručna škola

Bar

Stručni rad iz krcanja i slaganja tereta

TERETI U POMORSKOM PREVOZU

Mentor: Učenik:
Prof. Nenad Bolmanović Luka Dimitrijević, IV-3

Bar, Maj 2019.godine

Tereti u pomorskom prevozu Luka Dimitrijević, IV-3

SADRŽAJ
Strana
1. Uvod............................................................................................................................................3
2. Uopšte o podjeli i svojstvu tereta.................................................................................................4
2.1. Suvi tereti..............................................................................................................................4
2.2. Brodovi za prevoz opšteg (generalnog tereta)......................................................................5
3. Rasuti teret i njegove karakteristike............................................................................................6
3.1. Brodovi za prevoz rasutih tereta (bulk carriers)...................................................................6
3.2. Ugalj......................................................................................................................................7
4. Teški tereti i njegove karakteristike.............................................................................................8
4.1. Elementi koji se uzimaju u obzir prilikom ukrcaja/iskrcaja teških tereta.............................8
4.2. Brodovi za prevoz teških tereta (heavy lifters)......................................................................9
5. Rashlađeni tereti i njihove karakteristike..................................................................................10
5.1. Brodovi za prevoz rashleđenih tereta (reefers)...................................................................11
6. Tečni tereti i njihove karakteristike...........................................................................................12
6.1. Nafta i naftni derivati..........................................................................................................12
6.2. Zastupljenost tečnih tereta..................................................................................................13
6.3. LNG i LPG plinovi..............................................................................................................14
7. Opasni tereti i vrste opasnih tereta.............................................................................................15
7.1. Pakovanje opasnih tereta....................................................................................................16
7.2. Označavanje opasnih tereta................................................................................................16
8. Zaključak...................................................................................................................................18
9. Prilog..........................................................................................................................................19
Prilog 1......................................................................................................................................19
Literatura........................................................................................................................................20

2
Tereti u pomorskom prevozu Luka Dimitrijević, IV-3

1. Uvod

Savremeni tokovi svjetske privrede zahtijevaju visok nivo produktivnosti u pratećim oblastima
kao što je transport robe. Često je potrebno robu prebaciti u najkraćem mogućem roku od tačke A
do tačke B, a da se pri tome ona zaštiti od štetnih uticaja okoline, obezbijedi od krađe i stigne na
svoje odredište u neizmenjenom obliku.
Radi postizanja ovog cilja jako je bitno poznavati tj. razlikovati vrste tereta koji se prevoze
putem pomorskog transporta. Ovaj rad za cilj ima obradu teme “Tereti u pomorskom transportu”
i detaljnije će Vas upoznati sa vrstama tereta, njihovim karakteristikama i uslovima koje ti tereti
zahtijevaju radi pravilnog transporta. Ovaj rad se sastoji od 6 poglavlja koji će Vam detaljnije
objasniti podjelu svih tereta, njihov način prevoza i njihove karakteristike.
Prilikom izrade ovog rada koristio sam, osim navedene literature i internet sajtova, i dio znanja
koje sam stekao tokom četvorogodšnjeg školovanja, kao i materijal koji smo zapisivali u
sveskama prilikom časova tj. predavanja raznih profesora ove škole, a čije izvore nisam naveo u
literaturi i fusnotama ovoga rada. Ovom prilikom želim naglasiti značaj tog dodatnog materijala.
Kao što ćete i sami uvideti, postoji širok spektar tereta u pomorstvu.Svaki od njih ima posebne
karakteristike koje zahtijevaju posebnu pažnju tokom samog prevoza kako se ne bi ugrozili ni
teret ni brod, niti još važnije, ljudski život.

3
Tereti u pomorskom prevozu Luka Dimitrijević, IV-3

2. Uopšte o podjeli i svojstvu tereta

Brodski teret predstavlja sve stvari ukrcane na brod radi realizacije pomorskog transporta.Teret
se u pomorskom transportu posmatra kao predmet pomorskog prevoza.Istovremeno se posmatra i
kao predmet manipulativnih operacija u lukama.Teret je osnovni faktor koji određuje
organizaciju pomorskog transporta,brodove,kao i mjesta za opsluživanje brodova –luke i
terminali.
Pod transportom se podrazumjeva premještanje ljudi i dobara, opipljivih trodimenzionalnih
supstancija pod sredstvom prijevoznih i prijenosnih supstancija na adekvatnoj transportnoj
infrastrukturi. Opšti ili generalni teret je raznovrstan teret koji se obično prevozi linijskim
brodovima najčešće krcan u više luka od strane više krcatelja za više luka i primaoca. Osnovna
podjela tereta u pomorskom prevozu je na:
1. Suve i
2. Tečne terete.
Različite vrste tereta imaju različita svojstva, pa će iz tog razloga o svakoj vrsti tereta i njegovim
svojstvima biti naknadno obrađeno u kasnijim poglavljima. Ako želimo detaljnije ući u podjelu
tereta, djelimo ih na:
1) Generalne terete,
2) Rashladne terete,
3) Teške terete,
4) Rasute terete,
5) Tečne terete i
6) Ostale tečne terete.
Kao što je verovatno lako i predpostaviti, nisu svi terei u pomorskom prevozu jednako
zastupljeni (detaljnjije u Prilogu 1).Grupi masovnih tereta (tečnih i rasutih), u poslednje vrijeme
se priključuje i pomorski kontejnerski transport, a trasnport tečnih tereta bilježi značajan
rast.Prevoz žitarica je konstantan, a prevoz gvozdene rude je povećan.

2.1. Suvi tereti

Suvi tereti su svi tereti koji se krcaju ili slažu u brodski skladištni prostor i na palubu broda.
Tečni tereti, ako su pakovani u posebne posude,smatraju se suvim teretom.S obzirom na
osobine,suve terete dijelimo na:
 Opšti (generalni) teret,
 Rasuti teret,
 Teški teret i

4
Tereti u pomorskom prevozu Luka Dimitrijević, IV-3

 Rashlađeni teret.
Opšti (generalni) teret se uglavnom prevozi tramperima i linijskim brodovima,a zbog
najrazličitijih oblika i težina,njegovo krcanje i iskrcavanje je mnogo teže mehanizovati nego
rasuti i tečni teret. U ovu grupu tereta spadaju: tereti u bačvama,vrećama,balama i
sanducima,automobili,daske,kamen itd.

2.2. Brodovi za prevoz opšteg (generalnog tereta)

Nekadašnji brodovi za prevoz generalnog tereta su imali karakterističan izgled: trup sa

nadgrađem na sredini broda, ispred i iza nadgrađa nekoliko skladišta sa međupalubljem.Razne
samarice ili dizalice za ukrcaj i iskrcaj tereta i stroj na sredini trupa broda.
Genetalni teret nikada ne može idealno popuniti skladištni prostor te ga treba vrlo pažljivo
rukovati i pričvršćivati kako ne bi došlo do pomicanja tereta prilikom prijevoza.
Danas se brodovi za generalni teret vrlo malo koriste, eventualno na nekim priobalnim
područjima i na kraćim relacijama.
Brod za prevoz generalnog tereta vrši ukrcaj tereta kroz grotla na gornjoj palubi, a skladišta
mogu biti podijeljena palubama na međupalubne prostore (tween decks). Dimenzije im variraju,
a brzina je obično 12 – 16 čv.
Prije kontejnerizacije najveće količine tereta bile su prevožene ovim brodovima i zato su danas
rijetki brodovi za generalne terete.
Obično prevoze terete koji su preveliki za ukrcaj u kontejnere (čelik, namotaji,žice, strojevi) ili
terete u malim kutijama neodgovarajućim za popunjavanje unutrašnjosti kontejnera.
Ukrcaj i iskrcaj tereta je spor što zahtijeva duži boravak u lukama.Brodovi izgrađeni u zadnjoj
trećini XX. vijeka obično su opremljeni palubnim dizalicama.

O rasutim,teškim,tečnim i rashlađenim teretima i njihovim karakteristikama možete naći u

daljem tekstu.

5
Tereti u pomorskom prevozu Luka Dimitrijević, IV-3

3. Rasuti teret i njegove karakteristike

Rasuti tereti jesu nepakovani materijali koji se zbog svojih karakteristika krcaju u rasutom
stanju i obično je jedini teret na brodu.U grupu rasutih tereta spadaju:

 Krupniji rasuti tereti (ugalj, rude i kamen u gromadama),

 Sitniji rasuti tereti (ugljena prašina, koks, sumpor, cement, so,šećer, pijesak, šljunak, i dr.)
i
 Žitarice (pšenica, ječam, raž, zob, proso, kukuruz u zrnu, laneno sjeme, soja i dr).
Ova vrsta tereta se krca u brodska skladišta ili međupalublje.Prevozi se velikim količinama,
brodovima namjenski građenim za njihov prevoz (brodovi za prevoz rruda,žitarica,šećera,uglja).
Potpuno je mehanizovano ukrcavanje i iskrcavanje tereta, a vrijeme boravka u luci je svedeno na
minimum. Rasuti tereti mogu pod određenim okolnostima (uticaj vlage ili temperature) ili zbog
presipavanja postati opasni tereti.
Slika 1. Izgled rasutog tereta

3.1. Brodovi za prevoz rasutih tereta (bulk carriers)

Osnovna namjena ovih brodova je prevoz uglja,žitarica ili ruda.Koriste se i za transport drugih
rasutih tereta ali u manjem obimu (prevoz kontejnera,automobila i sl.).Ova vrsta brodova ima
velika prostrana skladišta,velika grotla i uređaje za brzo trimovanje broda.Mašinski prostor je
smješten sasvim na krmi.Poseban problem na ovoj vrsti brodova predstavlja stabilnost (potrebno

6
Tereti u pomorskom prevozu Luka Dimitrijević, IV-3

je povisiti težište sistema, što se postiže punjenjem balastnih tankova koji se nalaze neposredno
ispod palube).(detaljnije o brodovima za prevoz rasutog tereta u Prilogu I).
3.2. Ugalj

Ugalj je prirodni,zapaljivi materijal koji se pretežno sastoji od ostataka,odnosno produkta

raspada biljaka,a nastao je od tresetišta iz daleke prošlosti.Proces pougljavanja ostvaruje se
postepenim povećavanjem relativnog sadržaja ugljenika (C) uz istovremeno smanjivanje
relativnog sadržaja kiseonika (O2).azota (N2) i vodonika (H2)
Postoji nekoliko vrsta uglja i to: treset,lignit,mrki ugalj i kameni ugalj.Ugalj je neobnovljivi izvor
energije.Postoje dvije vrste eksploatacije uglja: jamska i površinska eksploatacija.Jamska
eksploatacija se koristi kada se ugalj nalazi na većim dubinama, a površinska eksploatacija kada
su slojevi uglja blizu površine.Najveći proizvođači uglja su: Kina,SAD,Indija,Australija i Rusija.
Najveće rezerve uglja nalaze su u SAD-u.Rusiji,Kazahstanu,Australiji,Kini i Indiji (oko 73%
svjetskih rezervi).Od ukupnog godišnjeg prevoza suvih rasutih tereta u tonama u međunarodnoj
razmjeni, oko 8% otpada na ugalj.Od svih vrsta uglja najčešće se prevozi ugalj za koksiranje koji
se koristi za proizvodnju čelika.
Sve vrste uglja su podložne samozapaljenju koje nastaje zagrijavanjem uglja kada upija kiseonik
iz vazduha.Ova pojava se mora poštovati kada se planira rad na otvorenom skladištu, tako da se
spriječi slaganje uglja koji će duže vreme ležati neiskorišten.
U prostorima za teret i susjednim prostorijama ne smije se dopustiti pušenje i upotreba otvorenog
plamena.
Slika 2. Prevoz uglja morem

7
Tereti u pomorskom prevozu Luka Dimitrijević, IV-3

4. Teški tereti i njegove karakteristike

Teški tereti su glomazni,masivni i pojedinačno teški tereti koji se radi toga najčešće prevoze
specijalizovanim brodovima,koji su za to posebno ojačani i opremljni samaricama i dizalicama
velike nosivosti.
Drugim riječima,teški tereti su svi glomazni i komadni tereti koji se ne mogu smatrati
generalnim teretom.U skupinu teških tereta spadaju:
o Dizalice,
o Lokomotive,
o Željeznički vagoni,
o Mostovi,
o Vojni tereti (tenkovi.topovi i oklopna vozila) i
o Svi tereti koji zauzimaju manje od 1,133m3 (ili 40 kubnih stopa) po jednoj toni.
Karakterišu ih veličina, oblik i težina. Krcaju se u brodska skladišta i na palubu.
Prilikom krcanja treba paziti na dozvoljeno opterećenje palube.Treba obaviti neophodno
učvršćivanje tereta,što se sve naravno odražava na stabilitet broda.
Ukrcaj/iskrcaj se obavlja vlastitim teretnim uređajem ili dizalicama sa obale.Ovi tereti se krcaju
u brodska skladišta i na palubu.

4.1. Elementi koji se uzimaju u obzir prilikom ukrcaja/iskrcaja teških tereta

Elementi koji se uzimaju u obzir prilikom ukrcaja/iskrcaja teških tereta su:

 Dimenzije i težina tereta,
 Vremenske prilike,
 Pozitivna stabilnost broda,
 Gustoća vode u luci ukrcaja/iskrcaja,
 Balastiranje/debalastiranje broda,
 Metoda iskrcaja tereta,
 Brzina i vrijeme dolaska,
 Potrošnja goriva tokom putovanja.

8
Tereti u pomorskom prevozu Luka Dimitrijević, IV-3

4.2. Brodovi za prevoz teških tereta (heavy lifters)

Iako im je namjena prevoz tereta, često se svrstavaju u brodove posebne namjene. Tzv. Heavy
liftersi su brodovi koji su konstruisani za prevoz drugih brodova, platforma, velikih postrojenja i
sličnih izrazito velikih ili teških tereta koji se ne može smjestiti u brodska skladišta. Karakteriše
ih vrlo osjetljiv stabilitet broda, posebno kod ukrcaja/iskrcaja takvih tereta, pa se te operacije
mogu vršiti samo u sasvim mirnim lukama.
Postoje različite izvedbe takvih brodova. Neki od njih prilikom ukrcavanja/iskrcavanja tereta
urone poput dokova za popravak brodova. Neki imaju jednu ili više vrlo velikih dizalica, a često
se radi balansiranja na boku broda koji je suprotan strani manipuliranja tereta, nalaze posebni
tankovi koji se pune morskom vodom.
Postoje dve osnovne vrste heavy liftera i to:
A. Polu potapajući brodovi sposobni za podizanje jednog broda iz vode i za njihov transport
B. Brodovi koji povećavaju istovarna postrojenja u neadekvatno opremljenim lukama
1920. godine, kompanija DDG Hanza je uvidela rastuću potražnju pošiljki sklopljenih
lokomotiva u Indiju.To je dovelo do izgradnje prvog svjetskog heavy lift broda, SS Lichtenfels
sa svega 120t (118 dugih tona ili 132 kratke tone).

Slika 3. Heavy lifter ship

9
Tereti u pomorskom prevozu Luka Dimitrijević, IV-3

5. Rashlađeni tereti i njihove karakteristike

Rashlađeni tereti su oni koji se zbog svojih prirodnih osobina moraju prevoziti na određenoj
temperaturi (~-25°C do +15°C).
Vrste hlađenih tereta:
a) Tereti koji se prevoze u zaleđenom (smrznutom) stanju (meso i riba) i
b) Tereti koji se hlade kako bi ostali svježi (voće i povrće, jaja i mliječni proizvodi).
Prva grupa tereta obično se prevozi na temperaturi od -8°C do -25°C. Druga grupa tereta je
osjetljivija, pa joj treba posvetiti više pažnje tokom prevoza.
Ovi tereti se hlade freonom (Freon 12, ili 22) ili kroz otvore kroz koje struji hladan vazduh ili
tečni azot (uz mogućnost podešavanja sastava vazduha).
Prevoze se:
1) Brodovima hladnjačama (vrlo skupi specijalizirani brodovi – danas gotovo ekonomski
neisplativi osim Banana ships),
2) Rashladnim (frigo) kontejnerima i
3) RO-RO rashladnim jedinicama.
Brodovi za prevoz raslađenog tereta imaju međupalube (tweendecks).Imaju posebne uređaje za
održavanje potrebne temperature u skladištima zbog što manje promjene (povećanja)
temperature tokom ukrcaja imaju uska grotla.Obično su opremljeni vlastitim teretnim uređajem
(postizanje što veće brzine ukrcaja), a takođe je poželjna i što veća brzina (kako bi se skratilo
putovanje).
Brodovi hladnjače su vrlo skupi pa ih danas zamjenjuju kontejnerski i RO-RO brodovi.Danas su
najviše zastupljeni Banana ships (bananjere) – koji osim uređaja za hlađenje imaju i uređaj za
grijanje tereta.Posebna pažnja treba se obratiti kod prevoza voća.

Tabela 1. – Uslovi skladištenja tereta

Naziv voća Temperatura Vrijeme
skladišta(oC) skladištenja
Banana 13-15 1-4 nedjelje
Limun 10-13 1-6 mjeseci
Narandža 0-10 8-12 nedjelja
Mandarina 4-7 2-4 nedjelje
Kivi 0 3-5 mjeseci
Ananas 7-13 2-4 nedjelje

10
Tereti u pomorskom prevozu Luka Dimitrijević, IV-3

5.1. Brodovi za prevoz rashleđenih tereta (reefers)

Rashladni teretni brodovi su u osnovi brzi teretni brodovi sa ekstenzivnim rashladnim

prostorima za prevoz mesa,voća i mlečnih proizvoda.Oni imaju više međupalublja, teret se može
izvesti zamrznut ili rashlađen.Ovi brodovi su teško izolovani,imaju svetle metale koji sprečavaju
ljagu i lako se čiste.
Poznato je da se rashlađeni brodski tereti sve više prevoze u kontejnerima, a manje klasičnim
brodovima za prevoz rashlađenih tereta, tj. “reefer” brodovima.Taj procenat u korist kontejnera
raste tako da se do 2014. očekuje da će gotovo tri četvrtine, tj. 74% rashlađenog tereta prevoziti u
kontejnerima. Zbog toga vozarine za klasične brodove za prevoz rashlađenog tereta nisu na
zadovoljavajućem nivou.Kontejneri su dobili bitku,a tokom tri godine (2008. do 2010.) u
rezalište je odlazilo blizu 40 brodova za prevoz rashlađenih tereta godišnje.
Ovi brodovi se razlikuju od standardnih kontejnerskih brodova u svom dizajnu,električnoj
energiji i električnoj opremi za distribuciju.Glavna upotreba reefer brodova je za prevoz banana i
smrznutog mesa.Čistoća i održavanje optimalne temperature su preduslov za njihov prevoz.
Svaki reefer kontejner je obično projektovan na samostalno strujno kolo tako može biti povezan i
isključen po potrebi.U principu svaki kontejner mora biti tako izveden da može da se popravi
dok je brod i dalje u plovidbi Ovi kontejneri su obično 20 stopni.
Postoje tri vrste reefer sudova i to: brodovi koji se koriste kao višenamjenska plovila,frigo
brodovi koji koriste koncept frigo kontejnera i brodovi koji koriste posebne rampe za krcanje i
prevoz rashlađenih tereta.
Slika 4. Moderan reefer brod

11
Tereti u pomorskom prevozu Luka Dimitrijević, IV-3

6. Tečni tereti i njihove karakteristike

Tečni teret predstavlja robu u tečnom stanju koja se prekrcava bez ambalaže i prevozi se u
brodskim skladištima – tankovima broda posebno građenih za prevoz tečnih tereta – tankerima.
Osnovna podjela tečnih tereta je na:
A. Sirova nafta i naftni derivati i
B. Ostali tečni tereti.
U grupu sirove nafte i naftnih derivata spadaju:sirova nafta,teško ulje,plinsko ulje,benzin i
kerozin).Dok u grupu ostalih tečnih tereta spadaju:biljna ulja,alkohol,vino,voćni sokovi i voda.
Tank kontejneri ne smiju biti 100% puni;mogu biti puni 80 do 95% (ekspanzija tečnosti) zavisno
o vrsti tečnosti.
Prema načinu transportovanja spada u grupu rasutih tereta i predstavlja obično jedini teret na
brodu.Osnovne karakteristike tečnih tereta su:
a) Gustina,
b) Viskozitet,
c) Zapaljivost i
d) Agresivnost.
Njegove osobine mu omogućavaju potpuno automatizovan način manipulacije (hidraulični
transport).Prekrcaj tečnih tereta je najjednostavniji,efikasan i brz. Zbog velikih količina tečnih
tereta (posebno nafte) i velike potražnje,grade se brodovi velike nosivosti.Prema svojoj veličini
tankeri se dijele na:
 VLCC (Very Large Cruide Carrier) – Preko 200,000 metričkih tona,
 SUEZMAX,brod koji može ploviti Sueckim kanalom,125,000-200,000 metričkih tona,
 AFRAMAX – 80,000-125,000,
 PANAMAX,brod koji može ploviti Panamskim kanalom,50,000-79,000 metričkih tona,
 Medium Range (MR)- 38,000-50,000 metričkih tona.

6.1.Nafta i naftni derivati

Nafta je sirovo zemno ulje akumulirano u sedimentalnim slojevima Zemlje.Sirova nafta je vrsta
fosilnog goriva. To je smeđezelena do smeđe crna tečnost koja se obično pronalazi ispod
površine Zemlje ili morskog dna.
Sirova nafta u svom elementarnom obliku nema značajniju primjenu. Da bi se mogla dalje
upotrebljavati prerađuje se u rafinerijama. Postupak prerade je frakcijska destilacija.

12
Tereti u pomorskom prevozu Luka Dimitrijević, IV-3

Naftna industrija razvrstava sirovu naftu prema lokaciji njenog vađenja, specifičnoj masi
(relative weight) ili viskozitetu, te procentu sumpora, i to na:
 Laku naftu,
 Srednju naftu,
 Tešku naftu,
 Nafta sa malim procentom sumpora i
 Nafta sa znatnim procentom sumpora.
Osnovne opasnosti koje su svojstvene nafti i njenim derivatima su:
 Zapaljivost i eksplozivnost para,
 Otrovnost i
 Zagađivanje okoline.
Prva frakcija je benzin (vrelište 50 do 200°C), druga je petrolej (vrelište od 150 do 300°C), treća
je dizelsko gorivo (vrelište od 300 do 370°C) i četvrta je loživo ulje(vrelište od 370 do 400°C).
Ostaci frakcijske destilacije su ulje za podmazivanje,parafin i asfalt.

6.2.Zastupljenost tečnih tereta

Tabela 2. Promet tečnog rasutog tereta u evropskim lukama u 2005. godini

Luka Tonaža
Rotterdam 167.869.712t
Bergen Ports 68.981.252t
Tees & Hartepool 36.894.324t

Milford Haven 36.384.369t

Forth 29.100.329t
Southampton 28.170.916t
Goteborg 19.673.855t
Ventspils 17.660.259t
Omišalj 7.120.774 t

U evropskim lukama obrađeno je više od 1.58 milijardi tona tečnog rasutog tereta (nafta, naftni
derivati, zemni plin), i to većinom u Velikoj Britaniji, Italiji, Holandiji, Francuskoj i Španiji
(preko milijardu tona tereta). Oko 185 europskih luka obradilo je u 2005. godini manje od jednog
miliona tečnog rasutog tereta po jednoj luci, u koje se uključuju i crnogorske luke.

13
Tereti u pomorskom prevozu Luka Dimitrijević, IV-3

6.3. LNG i LPG plinovi

Osnovni sastojak LNG-a (prirodnog gasa) je metan (prirodni plin).Ostali sastojci su

etan,propan,butan,pentan,kiseonik i CO2.Dobija se kao „nusprodukt“ na naftnim poljima
(povezani-associated) ili na plinskim poljima (nepovezani – dissociated).LNG je lakši za 45% od
vode,nema mirisa,ne spada u zagađivače morske okoline i predstavlja zapaljivu tečnost.
Prednosti LNG-a su: najčišće fosilno gorivo,sagorijeva gotovo bez ostataka, visoka ogrjevna
moć,znatne rezerve izgradnju plinovoda i relativno niska cijena.Nedostaci su: Velika udaljenost
od proizvođača do potrošača, brodovi potencijalni ciljevi terorističkih napada i instalacija
plinovda je skupa. LNG je učinkovit način prijenosa plina na velike udaljenosti i čini 25%
cjelokupnog tansporta plina.
Slika 5 – Izgled LNG broda

LPG (ukapljeni naftni plin) je smjesa zasićenih ugljovodonika propana i butane. Pri
standardnim uslovima je plinovit i teži od vazduha, a ukapljuje se pri prilično niskim pritiscima
(od 1,7 do 7,5 bara). Proizvodi se iz nafte i naftnih plinova rafinerijskom preradom ili pri obradi
sirovog prirodnog plina.
Vrlo je prikladan za prevoz, skladištenje i primjenu.Neotrovan je, bez boje i mirisa i ima niske
granice eksplozivnosti. Udio ukapljenog naftnog plina u svjetskoj energetskoj privredi iznosi oko
2% (ne koristi se u proizvodnji električne energije).
Proizvodnja i potrošnja u svijetu od početka sedamdesetih do danas se utrostručila (70/200
miliona tona).

14
Tereti u pomorskom prevozu Luka Dimitrijević, IV-3

7. Opasni tereti i vrste opasnih tereta

Opasan teret je svaki onaj teret koji je zbog svojih svojstava opasan i može nanijeti štetu brodu i
osobama na brodu.
IMDG (International Maritime Dangerous Goods Code) kodeks razvrstava sve opasne terete u 9
klasa i zagađivače morske okoline.Klasifikacija opasnih tereta:
I. Eksplozivi,
II. Plinovi,
III. Zapaljive tečnosti,
IV. Zapaljive čvrste materije,
V. Oksidirajuće materije i organski peroksidi
VI. Otrovne i zarazne materije,
VII. Radioaktivne materije,
VIII. Korozivne materije i
IX. Razne opasne materije.
U klasu I spadaju eksplozivne materije(izuzev onih koje su preopasne za transport), eksplozivni
materijali i pirotehničke materije.Klasa I je podijeljena u 6 razreda.
U klasu II spadaju plinovi.Plin je materija koja pri 50o C ima pritisak para veći od 350 kPa,ili je
u potpunosti u plinovitom stanju pri 20°C i standardnom tlaku od 101,3 kPa.Klasa II je
podijeljena u 3 razreda.
U klasu III spadaju zapaljive tečnosti i tečnosti neosjetljivi eksplozivi. Zapaljive tečnosti se ne
mogu upaliti dokle god temperaturu tečnosti držimo ispod temperature plamišta.
U klasu IV dijele se u 3 razreda i to: Zapaljive čvste materije,materije sklone samozapaljenju i
materije koje u dodiru s vodom ispuštaju zapaljive plinove.
U klasu V spadaju oksidirajuće materije i organski peroksidi.Oksidirajuće materije nisu nužno
zapaljive ali mogu doprinijeti ili uzrokovati zapaljenje drugih materijala. Takve materije
pojačavaju snagu požara.
U klasu VI spadaju otrovne(toksične) materije koje mogu uzrokovati smrt ili oštetiti ljudsko
zdravlje i zarazne (infektivne) materije ne sadrže mikroorganizme(bakterije,viruse i parazite).
U klasu VII pod radioaktivninm materijalom podrazumijeva se svaki materijal koji sadržava
radioaktivnu aktivnu koncentraciju.U transportu se susreću uran i plutonij.
U klasu VIII spadaju korozivne materije su materije, koje će kemijskom reakcijom uzrokovati
štetu u dodiru s živim organizmima, a u slučaju izljeva doći će do oštećenja ili potpunog
uništenja,materijala i tereta.Dijele se u 3 grupe.
U klasu IX Razne opasne materije su one tvari koje se nemogu svrstati u nijednu od spomenutih
klasa,a mogu biti opasnog karaktera.

15
Tereti u pomorskom prevozu Luka Dimitrijević, IV-3

7.1. Pakovanje opasnih tereta

Pakovanje opasnih tereta mora biti:

 Ispravno i u dobrom stanju,
 Vodonepropusno.
Takve vrste (materijala) da je unutrašnja površina pakiranja kompatibilna s opasnom materijom
koja je u njoj pakirana.Mora biti sposobno izdržati uobičajene opasnosti pri rukovanju i
prijevozu morem.
Ako je za pakiranje tečnosti uporabljen upijajući i ublažavajući materijal mora biti takav da:
a) Svede na najmanju moguću mjeru opasnosti koje može izazvati ta tečnost,
b) Spriječi pomicanje i osigura da je posuda uvijek obuhvaćena sa svih strana,
c) U dovoljnoj količini da upije tečnost u slučaju razbijanja posude,
d) U posudama u koje se puni tekućina mora se ostaviti dovoljno ekspanzijskog
prostora.
Posude pod vazduhom moraju biti redovno ispitane.Prazne neočišćene posude tretiraju se na isti
način kao i pune posude.
Opasni tereti pakuju se prema klasama opasnosti.Svakoj klasi dodijeljena je grupa (kategorija)
pakovanja.
Opasni tereti klasa 1, 3, 4, 5, 6 i 8 mogu prema stupnju opasnosti imati jednu od sljedećih grupa
pakovanjaa:
1. Grupa pakovanja I – visoki stepen opasnosti
2. Grupa pakovanja II– srednji stepen opasnosti
3. Grupa pakovanja III – mali stepen opasnosti
Oštećenja tereta koja nastaju prilikom rukovanja,slaganja i prevoza tereta su: curenje, lom, krađa,
vlaga, temperatura, požar i promjena kvaliteta.

7.2. Označavanje opasnih tereta

Opasni tereti MORAJU se označiti ispravnim tehničkim nazivom, nije dopuštena upotreba samo
trgovačkog naziva. Pakovanja opasnih tereta moraju biti označena jasno vidljivom oznakom,
otiskom ili nalepnicom. Oznaka mora jasno upozoriti na opasna svojstva robe.
Tehnički naziv, oznaka, otisak ili nalepnica moraju biti takvi da se obavijest može pročitati na
paketima potopljenim u morskoj vodi najmanje tri mjeseca.

16
Tereti u pomorskom prevozu Luka Dimitrijević, IV-3

Pod ove odredbe ne spadaju:

o Paketi sa robom malog stepena opasnosti,
o Paketi sa ograničenim količinama opasnih materija i
o Paketi složeni u jedinice tereta (jedinice moraju biti propisno označene)

Sve pošiljke opasnih tereta moraju imati UN broj sljedećih karakteristika:

 Mora biti ispisan crnim slovima ne manjim od 6,5 cm
 Može biti smješten na bijeloj podlozi donje polovine naljepnice razreda opasnosti ili na
narančastoj pravokutnoj naljepnici visine 12 cm, širine 30cm s crnom ivicom
(smještenom neposredno uz naljepnicu razreda opasnosti)
Ukoliko pakovanja ili prevozne jedinice sadrže terete sa dodatnom opasnosti (subsidiary risk)
potrebno je postaviti dodatne plakate. Dodatni plakati ne sadrže broj razreda opasnosti u donjem
uglu naljepnice.
Oznaka morski zagađivači mora imati sledeće karakteristike: boja oznake mora biti različita od
boje ambalaže, ako se koristi naljepnica onda mora biti crna i bijela, minimalna dužina stranice
trougla (za oznake na paketima) 10cm (osim za male pakete) i za prijevozne jedinice ova
veličina ne smije biti manja od 25 cm. Prazna pakovanja tretiraju se na isti način kao i puna
pakovanja.
Svrha označavanja opasnih tereta ispravnim tehničkim nazivom, UN brojem i pripadajućim
oznakama klase opasnosti je brza i jednostavna identifikacija tokom transporta.
Određivanje postupaka u nuždi (Emergency Schedules – EmS) koji se mogu zahtijevati u slučaju
propuštanja ili nezgode sa opasnim teretom.

Slika 6. Označavanje opasnih tereta

17
Tereti u pomorskom prevozu Luka Dimitrijević, IV-3

8. Zaključak

Tereti u pomorskom prevozu su veoma raznovrsni,i dijele se na dvije osnovne vrste i to na:
1) Suve i
2) Tečne terete.
Obe ove vrste imaju i svoje podvrste.Tako u grupu suvih tereta spadaju: teški tereti,rasuti
tereti,rashlađeni tereti i opasni tereti, dok se u grupu tečnih tereta ubrajaju nafta i naftni derivati i
ostali tečni tereti.
Prilikom posmatranja zastupljenosti u pomorskom prevozu preovlađuju nafta i tereti koji se
prevoze u kontejnere. Posebnu pažnju treba posvetiti prevozu opasnih tereta. Opasni tereti su
veoma skupocjeni ali ljudski život nema cijenu.
S obzirom na činjenicu da se morskim putem obavlja preko 80 % svjetske teretne razmjene može
se zaključiti koliko veliku ulogu pomorski prijevoz ima u razvoju svjetske trgovine.
Količina i vrsta tereta utiču na cijenu prevoza tereta, a samim tim i na ekonomsku isplativost
brodovlasnika. Danas je potreba za prevoz tereta u naglom porastu, a pošto je pomorski transport
najjeftiniji, obično se vrši prevoz brodovima.Iako je količina tereta koji se prevozi sve veća,
vrijeme boravka u luci je sve kraće.Prilikom ukrcaja novog tereta skladišta se moraju detaljno
očistiti kako bi se omogućilo skladištenje novog tereta.

18
Tereti u pomorskom prevozu Luka Dimitrijević, IV-3

Svaki teret ima svoje karakteristike, pa se iz tog razloga mora posvetiti posebna pažnja pri
rukovanju sa istim.Tako na primer, rashlađeni tereti se moraju prevoziti u hladnjačama,tečni
tereti u tankerima,itd.
Značaj tereta u pomorstvu, kao i u ostalim djelatnostima, je ogroman.Teško je i zamisliti svijet
bez zastupljenosti prevoza tereta.Mnoge države bi imale ekonomske probleme zbog nedostatka
razvijenosti pomorske trgovine.
Iz ovoga rada, u kojem sam se maksimalno potrudio da Vam približim terete u pomorskom
prevozu, nadam se da ste uspjeli da naučite osnovnu podjelu tereta kao i njihove karakteristike.

9. Prilog

Prilog 1

Brodovi za prevoz rasutog tereta (Bulk Carriers) namjenjeni su za prijevoz različitih vrsta rasutih
tereta.Osnovne karakteristike su im da nemaju međupalublje i da imaju široka grotla skladišta.
Osnovni tipovi su:
o HANDY SIZE – do 50 000 metričkih tona,
o PANAMAX – do 100 000 Mt,
o CAPE SIZE – do 150 000 Mt i
o VLC – preko 1500 000 Mt.
Zidovi skladišta imaju takav oblik da spriječe (smanje) pomak tereta. Brod koji prevozi žito u
rasutom stanju mora imati Svjedodžbu o sposobnosti izdanu od registra.
Ugao bočnog nagiba uslijed pomaka žita ne smije biti veći od 12°.
Rasuti teret je onaj teret kojemu je nasipni ugao jednak ili manji od 35°prema osnovici.Kod
takvog tereta površinski dio se lako presipa, što može ugroziti sigurnost broda.

19
Tereti u pomorskom prevozu Luka Dimitrijević, IV-3

Grafikon 1.

Struktura pomorskog prometa prema vrsti tereta 2014. godine

Nafta
6.98% 18.60% Kontejnerski transport
10.47% Ostali rasuti tereti
4.65% Ugalj
Naftni derivati
10.47% 16.28%
Žitarice
Ostali suvi tereti
16.28% 16.28% Plin i hemikalije

Literatura

Internet izvori:

1. https://www.pfri.hr/~poletan/RT/RT_PREDAVANJA/2.%20kolokvij%20_
%20RT_WEB_2015_2016.ppt%20[Compatibility%20Mode].pdf
2. file:///C:/Users/Milos/Downloads/05_Hrga_Vlahov_Silov%20(1).pdf
3. http://www.pfri.uniri.hr/knjiznica/NG-dipl.TOP/233-2014.pdf
4. http://www.fms-tivat.me/predavanja3god/Integralni2tekst.pdf
5. http://www.unizd.hr/Portals/1/nastmat/Tereti%20u%20pom_pr_/Tereti%20skripte(s
%20dodatkom%20za%20prijevoz%20UPP).pdf
6. https://www.scribd.com/doc/26431410/Tereti-u-pomorskom-prometu-sa%C5%BEetak-
predavanja
7. https://www.wikipedia.org/
8. http://www.globalsecurity.org/military/systems/ship/break-bulk-reefer.htm

Pisani izvor:

9. Petrov Jelisavac, M., Manipulacija brodskim teretom, Split,

20
Tereti u pomorskom prevozu Luka Dimitrijević, IV-3

Datum predaje: ______________

Komisija:
Predsednik: ______________
Ispitivač: ______________
Član: ______________

Komentar:

21
Tereti u pomorskom prevozu Luka Dimitrijević, IV-3

Datum odbrane: ____________ Ocjena: ____________ (___)

22