MEĐUNARODNI TRANSPORT ROBE

-seminarski rad-

Predmet: Saobraćajno

Banja Luka, 2020.godine

 SADRŽAJ:

Contents
1. UVOD...............................................................................................................................................2
2. VRSTE SAOBRAĆAJA...................................................................................................................4
3. POJAM TRANSPORTA...................................................................................................................6
3.1 FUNKCIJE I EFEKTI TRANSPORTA...........................................................................................7
3.2 USLOVI ZA OBAVLJANJE TRANSPORTA................................................................................8
4. MEĐUNARODNI TRANSPORT.....................................................................................................9
4.1 POJAM MEĐUNARODNOG TRANSPORTA............................................................................10
4.2. FAKTORI KOJI UTIČU NA ODLUKE O MEĐUNARODNOM TRANSPORTU...................11
5. POSLOVI MEĐUNARODNOG TRANSPORTA..........................................................................12
5.1. ZAKLJUČIVANJE UGOVORA O UKRCAJU, ISKRCAJU I PREKRCAJU ROBE................12
5.2. ZAKLJUČIVANJE UGOVORA O TRANSPORTNOM OSIGURANJU..................................13
5.3. ZAKLJUČIVANJE UGOVORA O USKLADIŠTENJU ROBE.................................................14
6. OSIGURANJE ROBE U TRANSPORTU....................................................................................15
6.1. ŠTA JE OSIGURANJE ROBE?...............................................................................................15
6.2. ZAŠTO VAM JE POTREBNO OSIGURANJE ROBE?..............................................................16
6.3. KOJI RIZICI POSTOJE KOJE MOŽEMO OSIGURATI?..........................................................17
6.4. KOJE VRSTE OSIGURANJA ROBE POSTOJE?.......................................................................18
6.5. KAKO OSIGURATI ROBU?.......................................................................................................18
6.6. KOLIKO OSIGURANJE ROBE MOŽE DA KOŠTA?...............................................................19
6.7. ŠTA UČINITI U SLUČAJU NASTANKA ŠTETE?....................................................................19
7. MEĐUNARODNI TRANSPORT...................................................................................................20
7.1 DOZVOLE ZA MEĐUNARPDNI TRANSPORT........................................................................20
7.2 VRSTE DOZVOLA ZA ROBU....................................................................................................21
7.3 MEĐUNARODNI PREVOZ BEZ DOZVOLE.............................................................................22
8. PREVOZNE ISPRAVE U MEĐUNARODNOM TRANSPORTU.................................................22
9. MEĐUNARODNI TRANSPORT ROBE DRUMSKIM PREVOZOM..........................................25
10. MEĐUNARODNI PREVOZ ROBE ŽELJEZNICOM..................................................................26
11.MEĐUNARODNI TRANSPORT ROBE VODNIM SAOBRAĆAJEM........................................27
12. MEĐUNARODNI TRANSPORT ROBE VAZDUŠNIM SAOBRAĆAJEM...............................28
ZAKLJUČAK.....................................................................................................................................29
POPIS SLIKA.....................................................................................................................................30
LITERATURA....................................................................................................................................31

2
 1. UVOD

U ovom radu , prije svega, reći nešto o vrstama saobraćaja I navesti njihove podjele, zatim
se osvrnuti na pojam transporta I reći da se njime vrši prevoz, pretovar, utovar, istovar I
čuvanje materijala, polu-proizvoda I proizvoda. Za obavljanje ovih aktivnosti neophodna sun
am transportna sredstva, transportne infrastructure, oprema za manipulaciju I obučeni
kadrovi.

Posebno ćemo govoriti o međunarodnom transport kao specijalozovanoj privrednoj

djelatnosti koja se bavi organizacijom otpremom robe I drugim poslovima.

Zatim o faktorima koji utiču na odluke o međunarodnom transportu i poslovima

međunarodnog transporta, kao i o osiguranju robe, gdje ćemo reći šta predstavlja osiguranje
robe, zašto nam je potrebno, koje vrste osiguranja postoje, kako osigurati robu itd.

3
 2. VRSTE SAOBRAĆAJA

Saobraćaj je veoma stara društvena djelatnost koja se pojavljuje još u prvobitnim oblicima
ljudskog društva. Saobraćaj predstavlja vremensko,prostorno I komercijalno savlađivanje
udaljenosti između sirovinskih I proizvodnih centara I mjesta potrošnje dobara.

Prema vrsti upotrebljenog puta saobraćaj se može podjeliti na:

1. Kopneni ili suvozemni saobraćaj,

2. Vazdušni saobraćaj,
3. Vodni saobraćaj,
4. PTT saobraćaj,
5. Unutrašnji saobraćaj kao poseban vid kopnenog saobraćaja.

Kopneni saobraćaj se dijeli na:

- Drumski sobraćaj,
- Željeznički saobraćaj,
- Saobraćaj cjevovodima.

Vodni saobraćaj se dijeli na:

- Pomorski
- Unutrašnji saobraćaj( riječni, kanalski I jezerski)

Vazdušni saobraćaj se dijeli na:

- Vazdušni u običajenom smislu riječi,

- Kosmoski.

Drumski saobraćaj se dijeli prema različitim kriterijumima, pa tako prema teritoriji na kojoj
se obavlja dijeli se na:

- Unutrašnji,
- Međunarodni.

Unutrašnji drumski saobraćaj se dijeli na:

- Gradski,

4
 - Prigradski,
- Međugradski saobraćaj.

Međunarodni drumski saobraćaj se dijeli na:

- Pogranični,
- Tranzitni,
- Međuteritorijalni.

Prema karakteru prevoznih usluga drumski saobraćaj se dijeli na:

- Javni ili saobraćaj za opšte potrebe,

- Saobraćaj za vlastite potrebe

Prema načinu kako se organizuju prevozne usluge drumski saobraćaj se dijeli na:

- Stalni,
- Sezonski,
- Povremeni.

Slika br.1 Vrste transporta ( drumski,vazdušni, vodeni )

5
 3. POJAM TRANSPORTA

Pod transportom u užem smislu podrazumjeva prevoz robe I stvari sa jednog mjesta na
drugo. Pod transportom u širem smislu se podrazumjevaju sve aktivnosti neophodne za
obavljanje prevoza I drugih prevoznih radnji, čuvanje I obezbjeđivanje stvari I dokumentacije
tokom transportnog procesa.

Kao specifična djelatnost, transport povezuje ljude, preduzeća, grane, teritorije, gradove,
države i tržišta. Njime se može uticati na nivo razvoja nekog tržišta, on neposredno utiče na
stepen snabdjevenosti tržišta robama i na veću prisutnost ljudi na tržištu (bilo u ulozi
prodavca ili kupca).Transport utiče i na cijenu proizvoda i usluga

Transport se može posmatrati kao:

- Ulazni transport,
- Unutrašnji transport,
- Izlazni transport.

Ulazni transport se odnosi na transport materijala proizvedenih unutar kompanije i transport

materijala nabavljenih iz spoljašnjih izvora. Transport materijala proizvedenih unutar
komapanije se obavlja unutrašnjim transportom, a transport materijala nabavljenih iz
spoljašnjih izvora se obavlja spoljašnjim transportom.

Transport poluproizvoda se uvijek obavlja unutrašnjim transportom: unutrašnje skladište-

pogon-izlazno skladište.

Izlazni transport se odnosi na transport proizvoda, koji se može obaviti djelimično

unutrašnjim, a djelimično spoljašnjim transportom.

6
 3.1 FUNKCIJE I EFEKTI TRANSPORTA

Transportom se obavlja prevoz, pretovar, utovar, istovar i čuvanje materijala,

polu-proizvoda i proizvoda u toku navedenih radnji.

Veza transporta i skladištenja je direktna. Skladištenje je efikasnije ukoliko se:

1. objedine isporuke,

2. adekvatno koristi prostor u prevoznom sredstvu,

3. odaberu adekvatne rute.

Objedinjavanjem isporuka smanjuje se potrebna količina rada i vremena isporuke i veći broj
proizvoda. Nema potrebe za ponavljanjem operacija isporuke. Transport oslobađa skladišni
prostor od proizvoda koji se čuvaju do momenta potrošnje i podiže frekvenciju zaliha. Koliko
se efikasno proizvodi prevezu i sačuvaju tokom prevoza, toliko zalihe bivaju blagovremeno
popunjene.

Privremeni transport dovodi do veće količine materijala na zalihi koji „čeka“ na proizvodnju
ili do veće količine zaliha proizvoda na prodajnom mjestu. Ma koliko privremeno, nikada ne
može da dovede do rasta troškova zaliha, koliko može nabavka, čije vrijeme ni količina nisu
optimalni.

Zakašnjeli transport i pored efikasno obavljene funkcije snabdjevanja može dovesti do

zastoja u proizvodnji ili prodaji.

Transport doprinosi zadovoljstvu potrošača, ponudom pravih proizvoda na pravom mjestu,

tj, mjestu na kojem potrošač očekuje proizvod u traženoj količini i obećanim
performansama.

7
 3.2 USLOVI ZA OBAVLJANJE TRANSPORTA

Za obavljanje transportnih aktivnosti neophodno je postojanje:

1. transportnih sredstava,

2. transportne infrastrukture,

3. opreme za manipulaciju u transportu,

4. obučenih kadrova.

Transport dobija podršku od skladišne infrastrukture. Adekvatan skladišni prostor je

opremljen skladišnom opremom i opremom za manipulaciju. Skladišta prate parking prostori
za unutrašnja i spoljna transportna sredstva i prostorom namjenjenom
higijensko -zdravstvenoj brizi vozača. Na njima se obavlja popravka, pregled i opskrba vozila
gorivom i preventivna higijensko-zdravstvena zaštita nosioca/izvršioca transportnih
aktivnosti.

Oprema za manipulaciju može biti:

1. ručna,

2. mehanizovana,

3. automatska.
Ručna oprema su obično kolica na vuču ili guranje.

Mehanizovanu opremu čine viljuškari, kranovi, kranovi-kašikari za rasutu robu i sl.

Automatska oprema je specijalizovana u vidu integrisanih dizalica cijele prikolice sa teretom

na sve tri strane.

Obučeni kadrovi su potrebni u oblasti upravljanja, rukovođenja i izvršenja. Naročito se od

vozača očekuje da budu sposobni i spremni za rukovanje proizvodima i dokumentacijom u
transportu.

8
 4. MEĐUNARODNI TRANSPORT

Počeci međunarodnog transporta vezani su za Veneciju i 13.vijek. Venecija je apsolutni

gospodar glavnih saobraćajnih puteva na moru. Ona igra najvažniju ulogu u trgovini sa
susjednim zemljama. U trgovini sa alpskim i preko alpskim državama su redovno povjeravali
opremu i dopremu robe posebnim posrednicima (vozari) koji su se brinuli za siguran prevoz.
Posrednici ( vozari) organizuju otpremu/dopremu tuđe robe za svoj račun (naplata vozarine i
izdavanje prevoznih isprava). Krajem 18. vijeka trgovina sa udaljenim područjima poprima
široke razmjere.

Trgovci se sve više obraćaju posebnim, specijalnim posrednicima – špediterima koji vrše
odabir prevoznog puta, unajmljivanje prevoznog sredstva, daju stručne savjete za prevoz
robe.

U 19. vijeku nastala je špedicija kakvu poznajemo i danas – pojava željeznice i modernizacija
drugih oblika prevoznih sredstava dovela je do jačanja međunarodne trgovine. Međunarodni
transport predstavlja jednu od najznačajnijih logističkih operacija i to zbog visokih troškova
koje sa sobom nosi, a dijelom što zauzima prvo – transport sirovina za proizvodnju i
poslednje mjesto – transport gotovog proizvoda do potrošača u proizvodnom procesu.

Slika br.2 Prva lokomotiva iz 19. vijeka.

9
Slika br. 4 Avion braće Wright iz 19. vijeka.

Ukoliko bi došlo do zaustavljanja transporta to bi značilo zaustavljanje proizvodnje, dakle

obavljanje međunarodnog transporta je od izuzetnog značaja za opstanak preduzeća na
tržištu, dobro organizovanje i upravljanje procesom.

4.1 POJAM MEĐUNARODNOG TRANSPORTA

Međunarodni transport je specijalizovana privredna djelatnost koja se bavi

organizacijom otpreme robe i drugim poslovima koji su s tim vezani. Međunarodni transport
organizuje se preko špedicije. Špediciju obavlja špediter – privrednik, pravna ili fizička lica
koja se isključivo bavi organizacijom otpreme robe svojih komintenata pomoću vozača i
drugim poslovima koji su s tim vezani, kako na domaćem tako i na međunarodnom planu.1

Poslovi međunarodne špedicije su poslovi otpreme robe iz vlastite u stranu zemlju (izvozna
špedicija), poslovi dopreme robe iz stranih u vlastitu zemlju (uvozna špedicija) i poslovi
prevoza robe između stranih zemalja preko vlastite zemlje (transportna spedicija).

Međunarodni špediter je privredni subjekt pravno ili fizičko lice koja isključivo i u obliku
stalnog zanimanja zaključuje u svoje ime i za tuđi račun (kao komisionar), u tuđe ime i za
tuđi račun (kao agent) i u svoje ime i za svoj račun ugovore potrebne pri organizovanju
izvoza, uvoza i prevoza robe svojih nalogodavaca s pomoću vozara i obavlja druge propisane
ili uobičajene specijalne poslove i radnje u vezi s otpremom, dopremom i prevozom robe.
1
Dr.Nataša Tomić-Petrović, Saobraćajno-transpotno pravo,Praktikum,2019.

10
Međušpediter je špediter na kojeg je glavni špediter prenio djelimično izvršenje špediterskog
posla. A podšpediter je špediter na kojeg je glavni špediter prenio u cjelini izvršenjem špedi-
terskog posla.

4.2. FAKTORI KOJI UTIČU NA ODLUKE O MEĐUNARODNOM

TRANSPORTU

Odluka o međunarodnom transportu komapnije je pod uticajem:

1. državne regulative ciljnog tržišta,

2. raspoloživosti posrednika-transportnih kompanija,

3. razvijenost saobraćajne infrastrukture ciljnog tržišta,

4. kvaliteta saobraćajne povezanosti ciljnog tržišta kompanije i tržišta sa koga se obavlja

isporuka,

5. iskustvo o radu sa transportnim aktivnostima najbližih konkurenata na ciljnom

tržištu,

6. uslova i roka isporuke,

7. sopstvenih mogućnosti kompanije i

8. vrste proizvoda.

11
 5. POSLOVI MEĐUNARODNOG TRANSPORTA

1. Zaključivanje ugovora o ukrcaju, iskrcaju i prekrcaju robe

2. Zaključivanje ugovora o transportnom osiguranju

3. Zaključivanje ugovora o uskladištenju robe

4. Skladištenje robe

5. Uspostavljanje i pribavljanje potrebnih isprava

6. Obavljane poslova u vezi sa carinjenjem robe

7. Kontrola ispravnosti dokumenata i obračun vozarine, carine i drugih taksi i troskova
te informisanje nalogodavca.

5.1. ZAKLJUČIVANJE UGOVORA O UKRCAJU, ISKRCAJU I

PREKRCAJU ROBE

Pod ukrcajno – iskrcajno – prekrcajnim radnjama podrazumijeva se skup mjera i

operacija koje stoje u vezi s prevozom tereta od otpremnog do odredišnog mjesta, a naročito s
unosnim smještajem tereta u prevozna sredstva (ili kontejner), iznosom tereta iz prevoznih
sredstava i prenosom tereta iz jednog prevoznog sredstva u druga. Svaka od tih
radnja predstavlja dio ukupnog prevoznog procesa.Potrebno je izračunati raspon vremena
koji je pod normalnim uslovima potreban za ukrcaj odnosno iskrcaj tereta. To vrijeme može
biti propisano zakonom, ugovoreno ili određeno od vozara. Prekoračenje tako utvrđenog
vremena predstavlja razlog zarazne vrste penala: prekostojnice, dangubnine željeznice ili
vagona, dangubnine kamiona i sl. Vrijeme u kojem treba izvršiti ukrcaj ili iskrcaj tereta kod
prevoza morem naziva se stojnicama (engl. “lay days”), a računa se na način utvrđen
prevoznim ugovorom.

Nakon isteka stojnica nastupaju prekostojnice (engl. “demurrage”), a mogu biti određene ili
neodređene.Ukrcajno – iskrcajno – prekrcajne radnje zauzimaju relativno najviše vremena u
eksploataciji prevoznih sredstava. U savremenim uslovima međunarodne robne razmjene

12
racionalizacija manipuliranja i transporta robe dobija sve veće značenje u
konkurentskoj borbi za osvajanje novih tržišta i uključenje u međunarodnu podjelu rada, pa
su time i razumljivi napori koji se poduzimaju da se manipulacijsko – prijevozni troškovi što
više snize. To znači da se racionalizacijom manipuliranja i transporta robe ubrzava
prevozni proces, a time se smanjuju prevozni troškovi i cijena robe.

Trajanje i racionalizacija ukrcajno – iskrcajno – prekrcajnih radnji zavisi od brojnih činitelja

među kojima su najvažniji: vrsta, konstrukcija i nosivost prevoznog sredstva, vrsta i priroda
robe, ukrcajno – iskrcajne tačke, način izvršenja dotičnih radnji, opremljenost terminala i
prometnih čvorišta i skladišnih prostorija.

5.2. ZAKLJUČIVANJE UGOVORA O TRANSPORTNOM

OSIGURANJU
Robu u transportu špediter osigurava samo na izričit nalog i protiv rizika koje je naveo
komitent.U dispoziciji je potrebno navesti protiv kojih rizika treba robu osigurati. Ako je dat
opšti nalog za osiguranje, onda on vrijedi do opoziva te je špediter dužan osigurati sve
pošiljke odnosno nalogodavca tj. izdati generalnu policu osiguranja. U drugim slučajevima
osiguravaju se samo one pošiljke koje su izričito navedene u dispoziciji. Ako u nalogu za
osiguranje nisu navedeni rizici protiv kojih robu treba osigurati,špediter je dužan osigurati
pošiljku samo protiv uobičajenih transportnih rizika. Špediteri s osiguravateljem imaju
posebne, vrlo pogodne ugovore za osiguranje robe u transportu. U ponudi za osiguranje robe
čije prazne obrasce osiguravatelj daje na raspolaganje špediteru unose se podaci o
osiguraniku, podaci o pošiljci, podaci o instradiciji, podaci o vrijednosti robe i rizici i ostali
uslovi osiguranja.
Kod kopnenih grana prevoza unosi se klauzula temeljni rizici prevoza (AAR), kod
pomorskog (TLO, FPA, WA ili AAR). Ukoliko se roba želi osigurati od ratnih ili političkih
rizika unosi se kartica WAR ili SR&CC. Ove kartice nazivaju se institutske klauzule koje
utvrđuju tzv. osiguravateljski instituti u Londonu. U pomorskom je saobraćaju najčešće
upotrebljavana Lloyd's SG polica koja se koristi u nepromijenjenom obliku od 1892.
godine.Roba se osigurava upisom u posebnu “knjigu pokrića” koju vode špediteri, pa je ovaj
način osiguranja preko špeditera praktičan i jeftin.

13
Roba se najčešće osigurava protiv tzv. uobičajenih rizika, a tu spadaju:rizik oštećenja pošiljke
prilikom tvorničkog tovarenja oštećenje uslijed djelovanja prirodnih nepogoda protiv krađe i
gubitka pošiljke.

5.3. ZAKLJUČIVANJE UGOVORA O USKLADIŠTENJU ROBE

Skladištenje robe ne predstavlja osnovnu djelatnost međunarodnog špeditera ali je

funkcionalno povezano s ukupnim procesom organizacije otpreme i dopreme robe.Špediter
obavlja uskladištenje robe posebno u dva slučaja, i to:ako se priljev robe u luku ne može
sinhronizirati s dolaskom broda ako je robu prije daljnje otpreme potrebno sortirati, pakirati,
prepakirati, miješati ili podvrgnuti drugim manipulacijama.Špediter može robu uskladištiti u
svom skladištu ili u skladištu treće osobe. Ako skladišti kod treće osobe špediter je dužan
robu prvenstveno predati javnim skladištima,špediter tada odgovara samo za izbor skladišta.
Ako se za vrijeme skladištenja robe uoče nedostaci ili oštećenja ambalaža, špediter je dužan
preuzet potrebne mjere za otklanjanje nedostataka na trošak i račun nalogodavca.
Nalogodavac može uskladištenu robu prepakirati, vaditi uzorke i raspolagati sa skladištenom
robom. Ako nalogodavac svoje pravo raspolaganja prenese na drugoga, dužan je o tome bez
odgode obavjestit špeditera.

Robu opasnu i neprikladnu za uskladištenje, špediter može odbiti na uskladištenje. Od

uskladištenja su isključene odnosno pod posebnim uslovima se uskladištava sljedeća roba:
eksploziv, samozapaljivi i lako zapaljivi predmeti; roba koja širi neugodan zadah; roba koja
može štetno uticati na drugu uskladištenu robu; lako pokvarljiva roba, roba podložna
brzoj propasti i truljenju; radio–aktivne materije; volumiozna i druga opasna roba.

U vezi sa zaključivanjem ugovora o skladištenju i samom skladištenju robe potrebno je

obratiti posebnu pažnju na:

1. obavezu špeditera da zaključuje ugovore o uskladištenju robe,

2. izbor skladišta,

3. odgovornost za usklađenu robu,

4. pristup uskladištenoj robi i raspolaganje njome.

14
 6. OSIGURANJE ROBE U TRANSPORTU

1. Šta je osiguranje robe ?

2. Zašto Vam je potrebno osiguranje robe ?

3. Koji rizici postoje koje možemo osigurati ?

4. Koje vrste osiguranja robe postoje ?

5. Kako osigurati robu ?

6. Koliko osguranje robe može da košta?

7. Šta učiniti u slučaju nastanka štete?

6.1. ŠTA JE OSIGURANJE ROBE?

Osiguranje robe pokriva fizičko očtećenje ili gubitak vaše robe dok je u transportu
zemljom, vodom ili vazduhom i obezbeđuje značajne mogućnosti i troškovne prednosti
ukoliko se osiguranjem upravlja na dobar način.

Osiguranje robe u međunarodnom transportu predstavlja osiguranje kod kojeg se polazno i/ili
odredišno mesto ne nalaze na teritoriji zemlje izvoza, bez obzira o kom se prevoznom
sredstvu radi. Za osiguranje robe u međunarodnom prevozu koristi se ugovor o
međunarodnoj kupovini i prodaji robe. Roba u prevozu osigurana je od opasnosti gubitka,
uništenja ili oštećenja usled nepredviđenih, eksternih faktora rizika. Roba je, bez obzira na
prevozno sredstvo, relaciju prevoza ili njenu vrstu, tokom puta do odredišta izložena čitavom
nizu najrazličitijih rizika koji mogu prouzrokovati njeno oštećenje (umanjenje vrednosti), a u
najgorem slučaju, i potpuni gubitak.

15
Osiguranje robe u transportu je imovinsko osiguranje robe koja se prevozi, robe u skladištu
koja čeka dalju otpremu i prevoznih sredstava u koja ne spadaju kopnena sredstva prevoza.
Najčešći korisnici osiguranja robe su sami vlasnici, jer se pored osiguranja robe koja se
prevozi osiguravaju i trajna i obrtna sredstva. Osiguranje pokriva sve štete nastale usled
fizičkog gubitka i oštećenja robe u međunarodnom ili domaćem transportu. Osiguranje robe u
domaćem transportu predstavlja osiguranje koje važi samo u slučaju kada se polazno i
odredišno mesto nalaze u okviru granica jedne zemlje. Predmet osiguranja u domaćem
prevozu je sva roba koja se prenosi ili prevozi na teret osiguranika sa bilo kojim prevoznim
sredstvom. Roba se osigurava od svih transportnih rizika, plus dopunska premija za
osiguranje od specifičnih rizika (lom, iscurenje, kvar i sl.).

6.2. ZAŠTO VAM JE POTREBNO OSIGURANJE ROBE?

Kada pričamo o izvozu jedan deo pošiljalaca pogotovo kada su u pitanju udaljene
relacije (prekookeanski transport), prodaje robu na paritetu CIF (cost, insurance and freight)
što im omogućava da obezbede robu u transportu. Kako je trošak osiguranja po paritetu CIF
uračunat u cenu proizvoda a koji plaća primalac robe, koji je takođe i korisnik usluga
osiguranja, ovaj trošak za izvoznika praktično ne postoji.

Mnogi kupci vide osiguranje robe kao esencijalnu uslugu koju pruža izvoznik jer ukoliko
izvoznik ne obezbedi osiguranje može dugoročno izgubiti posao.
Sa druge strane postoji situacija u kojoj izvoznik omogućava kupcima da sami organizuju
osiguranje robe. Ovo je moguće ukoliko se radi o EXW, FOB ili CFR paritetu. U situacijama
kada je kupac dužan da obezbedi osiguranje, prodavac mora da dobije potvrdu da je roba
osigurana pre nego što se ona fizički izveze. Međutim, ono što se često previdi jeste situacija
u kojoj je izvoznik oslonjen na organizaciju osiguranja od strane kupca za robu koja nije
plaćena.

Ukoliko roba stigne na odredište oštećena ili kupčevo osiguranje ne pokriva gubitak robe,
izvoznik lako može ostati bez novaca za samu robu. Takođe ukoliko su roba ili propratni
dokumenti odbijeni na destinaciji, rizik osiguranja se često prenosi na izovznika koji
međutim nije robu pokrio nikakvim osiguranjem. Najbolje je da tražite kopiju dokumenta o

16
osiguranju kako bi se potvrdilo da je obezbeđeno pokriće od rizika transporta robe. Roba je
obično osigurana do luke ili aerodroma u kojima se vrši istovar. Često se osiguranje robe
može produžiti „od skladišta do skladišta“, tj. „od vrata do vrata.“ Roba treba da bude
osigurana najmanje na puni iznos fakture. Tako će osiguranik, u slučaju gubitka ili oštećenja
pošiljke, biti u istoj finansijskoj poziciji kao kada bi posao bio uspešno okončan.

Osiguranje robe može da pokriva razne rizike kao što su tonjenje ili potonuće, oluje, požare
ili eksplozije,štete prouzrokovane vodom, piraterija, sudari, havarijske štete, nezakonite
radnje vozača, kapetana ,posade, krađa ili sitna krađa, štete ili lomljenje usled nepravilnog
rukovanja, kao i gubitak tovara. Stepen pokrića osiguranja zavisi od rizika koji su pokriveni
polisom, ali i od rizika poput robe koja se otprema, odredišta i standardne prakse za određene
vrste trgovine.

Još jedna važna stvar jeste upravo tip pokrića osiguranja koje je obezbeđeno - da li je
obuhvaćeno osiguranje od svih rizika ili samo određenih. Da li osiguranje pokriva kompletnu
rutu transporta ili samo deo rute ? Bez ovih informacija, uvoznici  često ne primete da plaćaju
znatno više za osiguranje koje ne podmiruje vaše potrebe i mogu vas ostaviti bez pokrića.

6.3. KOJI RIZICI POSTOJE KOJE MOŽEMO OSIGURATI?

Rizici se obično dijele na:

1. osnovne - pokriveni polisom uz redovnu premiju kao, na primer, saobraćajne nezgode,

elementarne nepogode, provala, krađa i rizik morskog transporta.

2. dopunske - pokriveni polisom samo u slučaju kada je to posebno ugovoreno i uz

dopunsku premiju kao, na primer, manipulativni rizici, manjak i kvar iz bilo kog
razloga;

3. specijalne - ratna dejstva, rizik štrajka i mane robe koja se prevozi.

Osiguranik ima obavezu da prijavi sve informacije od značaja za ocenu rizika, kako bi
osiguravajuće telo moglo da oceni tip ugovora koji treba zaključiti. Nakon definisanja
ugovora, osiguranik plaća premiju kao cenu osiguranja. Iznos premije osiguranja zavisi od
visine procenjenog rizika, verovatnoće nastupanja i vrednosti osiguranja.

17
 6.4. KOJE VRSTE OSIGURANJA ROBE POSTOJE?

Otvorena polisa - Ovo je najuobičajni oblik osiguranja robe pri čemu polisa pokriva
više pošiljki. Polisa može biti na tačnu vrednost koja se obnavlja nakon što se potroši
osigurana suma ili na trajnu otvorenu polisu koja se pravi na određeni period bez obzira na
količinu pošiljki.

Specifična polisa - Iako nije najčešći oblik osiguranja, na ne razvijenim tržištima veoma često
ćete biti u situaciji da osiguravate pojedinačne pošiljke u transprotu. Ovo je pak najčešći
oblik osiguranja za mala i srednja preduzeća koja nemaju trajnu polisu osiguranja na određeni
period.

Osiguranje kontigenta - Kao izvoznik često ćete biti u situaciji da prodajete robu pod
uslovima gde je vaš kupac odgovoran za osiguranje robe, na primer paritet FOB ili CFR. U
ovim slučajevima izloženi ste riziku oštećenja robe u tranzitu koju klijent neće hteti da plati
ukoliko sam kupac nije osigurao robu.

Ukoliko se to desi i kupac pokušava da izbegne odgovornost, možete tražiti obeštećenje

sudskim putem. Međutim ovo se često pokaže kao veoma skupo i često potpuno uzaludno.

6.5. KAKO OSIGURATI ROBU?

Vašu robu možete osigurati uvek i u svakoj situaciji. Ukoliko želite da se obezbedite i
osigurate slbodno tražite od agenta koji vam organizuje transport da Vam ponudi i osiguranje
robe. Ukoliko agent nije u mogućnosti da osigura robu u transportu uvek se možete sami
obratiti osguravajućim društvima odnosno njihovim agentima kako biste obezbedili
adekvatno osiguranje robe.

18
 6.6. KOLIKO OSIGURANJE ROBE MOŽE DA KOŠTA?

Kao i sve druge usluge osiguranja i osiguranje robe morate platiti kroz premiju
osiguranja. Premija se obično obračunava u zavisnosti od vrednosti robe, vrste robe kao i
relacije i transportnih sredstava koja se koriste kao i drugih specifičnih rizika. Same premije
nisu iste za sve tipove transporta tako se uvek raspitajte i tražite ponudu za osiguranje robe.

6.7. ŠTA UČINITI U SLUČAJU NASTANKA ŠTETE?

Neophodno je da Vi na odgovarajući način utvrdite prirodu, obim i uzrok štete kao i

okolnosti pod kojima se šteta dogodila. Konstatacija šteta na robi zavisi od prevoznog
sredstva i vrste štete. Kod prevoza pomorskim brodovima štetu obično konstatuje havarijski
komesar. Kod ostalih vrsta prevoza primalac robe i vozar. Obaveza osiguravača je da daje
nadoknadu za nastalu štetu po uslovima Ugovora o osiguranju.

Kategorije šteta:

1. potpuni gubitak osiguranog predmeta (stvarni i izvedeni),

2. djelimični gubitak i oštećenje osiguranog predmeta,

3. troškovi spašavanja i troškovi neposredno prouzrokovani nastupanjem osiguranog

slučaja,

4. troškovi konstatacije i likvidacije štete

19
 7. MEĐUNARODNI TRANSPORT

Međunarodni prevoz je svaki prevoz koji obuhvata prelaženje najmanje jedne državne
granice. Obavljanje medjunarodnog prevoza je regulisano relativno velikim brojem
multilatarnih (potpisuje veći broj država) i biletarnih (potpisuje dvije države) medjunardnih
ugovora.

Biletarni ugvori. Bivša Jugoslavija je imala izgrađen sistem bilatarnih ugovora sa velikim
brojem država koji su prikrivali veliki prostor.

Tipične klauzule u biletarnim ugovorima, odnosno zajedničke odredbe u ovim ugovorima

prema principu ECE UN su:

• zabrana kabotaže (obavljanje transportnih usluga inostranih prevoznika u drugoj

zemlji),

• zabrana prevoza za treće zemlje,

• prevoz uslovljen dozvolama (ima više vrsta za prevoz robe i dozvola za prevoz
putnika).

7.1 DOZVOLE ZA MEĐUNARPDNI TRANSPORT

Međunarodni komercijalni saobraćaj uslovljen je sistemom dozvola. Dozvola je akt koji

omogućava da vozilo jedne zemlje saobraća u drugoj zemlji (dokument kojim se odobrava
korišćenje vozila na teritoriji zemlje izdavanja). Kontigent dozvola je ukupan broj dozvola
kojim je označen maksimalan broj vozila jedne zemlje koji u toku jednog perioda
(kalendarska godina) mogu saobraćati u drugoj zemlji (njenoj teritoriji).

20
 7.2 VRSTE DOZVOLA ZA ROBU

Multilatarne dozvole, su one isprave koje omogućavaju prevozniku koji ih posjeduje da sa

svojim vozilom obavlja prevoz, odnosno pristup i kretanje po putevima svih država (većeg
broja) čiji su organi prihvatili multiletarni ugovor kojim su te dozvole uvedene. U Evropi
postoje dvije vrste ovakvih dozvola i to:

Multiletarne dozvole CEMT-a, čije je sjedište u Parizu, ima 19 evropskih zemalja članica i
pridružne članice: SAD, Kanada, Japan i Australija. U okviru CEMT-a postignut je dogovor
da svaka zemlja ima određen broj dozvola ove vrste. Bivša Jugoslavija je bila članica CEMT-
a i krajem osamdestih godina ukupan kontigent ovih dozvola iznosio je 661 dozvola.

Multiletarne dozvole EU (Evropske unije), posjeduju i koriste samo za zemlje članice EU.

Biletarne dozvole , izdaju se na osnovu biletarnih sporazuma zaključenih između dvije

zainteresovane zemlje. Ovim sporazumom regulišu se, između ostalog i kontigenti (broj i
vrsta) ovih dozvola. Kontingeniranje dozvola obično se vrši svake godine protokolom koji se
sastavlja mješovite komisije formirane na osnovu sporazuma.

Biletarneih dozvola za robu ima više vrsta:

 pogranične dozvole, za pogranične prevoze između susjednih zemalja i to 25 km od

granice ako sporazumom nije utvrđeno drugačije,

 biletarne dozvole, omogućuju prevoz imeđu bilo kog područja dvije zainteresovane
zemlje. Ova dozvola može da zamjeni i pograničnu dozvolu.

 tranzitne dozvole, omogućavaju tranzit kroz zemlju koja ju je i dala bez kabotaže,

 dozvola za treće zemlje, omogućava prevozniku iz jedne zemlje da vrši utovar u

drugoj zemlji i radi prevoz za treću zemlju,

 dozvole za luke.

21
 7.3 MEĐUNARODNI PREVOZ BEZ DOZVOLE

U međunarodnom saobraćaju ne traže dozvole za:

• Putničke automobile do 8 sjedišta,

• Prevoz stvari sa vazduhoplovnog pristaništa u slučaju nezgode ili prinudnog sletanja

vazduhoplova,

• Poštanske prevoze,

• Prevoz oštećenih motornih vozila,

• Prevoz smeća i nečistoća,

• Prevoz posmrtnih ostataka,

• Vozila tehničke pomoći za popravku vozila u kvaru,

• Ulazak praznih vozila radi zamjene vozila u kvaru i preuzimanje stvari iz vozila u
kvaru...i dr.

8. PREVOZNE ISPRAVE U MEĐUNARODNOM TRANSPORTU

Za obavljanje međunarodnog prevoza potrebne su sledece isprave:

 Koncesija-dozvola –odobrenje za rad, (linijski prevoz),

 Dozvola za vanlinijski prevoz putnika,

 Dozvola za prevoz stvari,

22
  Tovarni list – kada se vrši prevoz za drugo lice,

 Drugi dokument za prevoz za sopstvene potrebe,

 Isprava za vozilo,

 Isprava za vozača: pasoš, vozačka dozvola, viza po potrebi,

 Polisa osiguranja: za treća lica – vozilo, za putnike.

 Za prevoz nekih stvari na osnovu ugovora ili međunarodnog ugovora robu treba da
prate isprave i uvjerenja kao sto su:

 Uvjerenje o porijeklu robe,

 Potvrde koje se odnose na sanitetske, fitopatološke, veterinarske i dr.preglede,

 Isprava da je roba iz carinske zone,

 Uvijerenje o višoj sili- izdaje se SO na čijem podrčju se desila,

 Uvjerenjenje da je roba iz treće zemlje-izdaje nadležan organ te zemlje,

 Uvjerenje o robi koja se uvozi radi izvoza.

Međunarodni tovarni list, izdaje se prema Konvenciji o ugovoru za međunarodni prevoz robe
drumom CMR. To je dokumet za prevoz stvari koji se izdaje kad bilo koja strana traži
njegovo izdavanje, uz izjavu da se prevoz vrši po konvencijom i spisak dokumenata predatih
prevozniku.

Putni list, je dokument za međunarodni prevoz putnika. On je formata 29,7 x 21cm,

popunjava se u dva primjerka, prvi primjerak za vozilo, drugi za knjigu evidncije putnih
listova.

 Sadrzaj putnog lista:

 podaci o vozilu (regostarski broj, broj sjedišta),

 Podaci o prevozniku (firma, naziv, adresa)

 upis u sudski registar za međunarodni prevoz,

23
  oznaka i broj rešenja o upisu,

 Ime i prezime vozača,

 Vrsta prevoza,

 kružna vožnja,

 Prevoz u odlasku-prazan u povratku-država i mjesto iskrcavanja,

 naizmjenična vožnja,

 druga vrsta vanlinijskog prevoza.

 plan putovanja (datum, dnevna etapa, km, granični prelazi),

 spisak putnika (koji može da bude dat u prilogu),

 datum satavljanja spiska,

 naknade izmjene,

 ovjera kontrolnih organa.

Osobe koje učestvuju u transportu

U transportu robe po pravilu učestvuju :

 pošIljalac,

 prevoznik,

 primalac.

Ove osbe su obaveznu učesnici u prevozu robe, s tim što ponekad pošiljalac i primalac mogu
da budu jedno fizičko lice.

Kod nekih prevoza mogu se pojaviti još i :

 špediter,

 skladištar.

24
Pošiljalac, je fizičko ili pravno lice koje, na osnovu ugovora, preda ili preduzme ono sto je
potrebno da se roba preda na prevoz. Pošiljalac i primalac mogu biti ista osoba.

Prevoznik, vozar ili transporter je fizičko ili pravno lice koje, n aosnovu ugovora o prevozu,
treba da izvrši prevoz čiji je: vlasnik, korisnik ili zakupac.

Primalac, je vizičko ili pravno lice koje je ovlašćeno da u mjestu opredjeljenja primi stvari
predate na prevoz. Primalac može biti svaka osoba koju odredi pošiljalac. Robu može
preuzeti: primalac lično, njegovo osoblje ili njegov zastupnik.

Špediter, je fizičko ili pravno lice koje se bavi organizacijom otpremanja ili dopremanja robe.
Špediter je organizator prevoza, on vodi računa o pakovanju, sklapa ugovor o prevozu,
pribavlja ostale prevozne isprave i obavlja ostale preuzete poslove.

Javno skladište je organizacija koja smješta i čuva robu, a može obavljati i druge poslove u
vezi sa skladištenjem (utovar, istovar, otprema, manipulacija robe...i dr.)

9. MEĐUNARODNI TRANSPORT ROBE DRUMSKIM PREVOZOM

Drumski transport je elastičan i prilagodljiv zahtjevima prevoza. Može prihvatiti

svaku količinu robe. Vrijeme polaska vozila se podešava prema potrebama prevoza, tereta
ili putnika. Pravci kretanja mogu zadovoljiti potrebe više neko bilo koje prevozno
sredstvo. Savremeni drumski transport obavlja se automobilima (teretni automobili
sa prikolicom i bez prikolice, tegljači, šleperi, specijalni automobili i priključna
vozila). Odlika drumskog saobraćaja je što omogućuje jednostavniju organizaciju prevoza.
Moguće je svako pojedinačno vozilo organizovati nezavisno od drugog. Bez obzira
na jednostavnu organizaciju prevoza drumski saobraćaj ima složenu organizaciju
saobraćaja. Nezavisnost voznih jedinica ističe daje bezbjednost saobraćaja na putevima manji
nego kod bilo koje vrste saobraćaja. Na to utiče veliki broj vozila različitih mogućnosti,
starosti, želja, potreba, kojima upravlja isto toliko osoba koje istovremeno donese odluke
stoje razlog nesporazuma i saobraćajnih nesreća.

Pod motornim drumskim saobraćajem podrazumjeva se prevoz putnika i robe automobilima,

autobusima, kamionima i specijalnim motornim vozilima kao što u šleperi,kamioni hladnjače,

25
vučni vozovi, autocisterne itd.  Još uvek ni jedan vid transporta po raznolikosti sredstava nije
ugrozio drumskitransport. Ima prednosti u odnosu na ostale vidove transporta, naročto kod
nekih vrsta roba. Drumskim transportom se može obavljati prenos roba i proizvoda“od vrata
dovrata”.  Ne gube se vreme i sredstva na pretovar, prepakivanje. Naročto je pogodan za
skupocene teretena kraćim relacijama (novac, zlato, dragocenosti, umetnička dela itd.). Može
se obavljati i za sopstveni i za tuđi račun. U međunarodnom drumskom saobraćaju često se
koristi oznaka TIR –  znači da je teret propisno zapakovan i da odgovara dokumentu
(tovarnom listu) pa ga ne treba posebno pregledati kroz tranzitne zemlje. Transport se
ugovara se transportnim ugovorom. Vozač mora uz sebe imati tovarni list (sačinjen na
osnovu ugovora).

Bitni elementi tovarnog lista: 

 mesto izdavanja,

 datum, 

 adresa pošiljaoca,

 adresa primaoca,

 mesto utovara i mesto istovara robe,

  podaci o prevozniku,

 opis i količina robe,

 bruto težina,

 dokumenta koja potvrnuju da prevoz odgovara odredbama menunarodne konvencije.

10. MEĐUNARODNI PREVOZ ROBE ŽELJEZNICOM

U ugovoru o prevozu robe željeznicom se željeznica kao jedna ugovorna strana obavezuje da
prevezerobu koja je predala druga strana iz otpremnne u uputnu stanicu i da je preda
određenom licu,dok se pošiljalac obavezuje da će za to platiti vozarinu.

26
Ovo je realan ugovor i do njega dolazi predajom robe od strane pošiljaoca železnici.
Prijemstvari se potvrđuje stavljanjem žiga i datuma otpremne stanice na tovarni list.Po
pravili, ugovori o prevozu robe železnicom spadaju u red ugovora po pristupu,
adhezionihugovora, sa unapred utvrđenim uslovima.

11.MEĐUNARODNI TRANSPORT ROBE VODNIM SAOBRAĆAJEM

Vodni saobraćaj može se podeliti na pomorski saobraćaj i saobraćaj na unutrašnjim vodnim

putevima. Saobraćaj na unutrašnjim vodnim putevima obuhvata prevoz putnika, njihovog
prtljaga i robe na plovnim rekama, kanalima i jezerima.

Istorijski posmatrano, na prvim ljudskim naseobinama pojavila su se i prva

primitivna plovna  sredstva. Kada je shvatio da drvo pliva u vodi, čovek ga je počeo koristit
na razne načine, najpre izdubljivanjem samih debala i pravljenjem čamaca, zatim
povezivanjem više debala u splavove, a kasnije i za brodove. Za upravljanje ovim sredstvima
najpre su korišćena vesla, potom jedra, a vremenom na bočnim stranam ugrađuju se točkovi
sa lopaticam. Umesto lopatica ubačen je propeler. Početkom prošlog veka klipnu parnu
mašinu zamenila je parna turbine sa nafnim pogonom, čime je povećana snaga vuče i
smanjena masa (pogonskog postrojenja i goriva) a povećana korisna nosivost, brzina i
ekonomičnost broda. U novije vreme koristi se i atomski pogon,međutim njega prvenstveno
koriste velike pomorske sile za izgradnju ratnih brodova i podmornica.

Za plovidbu rečnih brodova koriste se tokovi plovnih reka i kanala. Pored plovnih puteva,
infrastrukturu saobraćaja na unutrašnjim plovnim putevima sačinjavaju: plovni objekti (sa ili
bez sopstvenog pogona) , pristaništa, marine i pristani. Rečni saobraćaj ima veoma znaćajnu
ulogu u unutrašnjem prometu mnogih zemalja.Njegovo mesto u saobraćajnom sistemu
pojedinih zemalja je zavisno od prirodnog i geografskog položaja reka, njihove veličine i
sposobnosti za plovidbu. U mnogim zemljama prirodni putevi su dopunjeni veštačkim
plovnim kanalima, koji za cilj imaju da upotpune saobraćajni sistem unutrašnje plovidbe. Ne
samo što se kanalima povećava plovna mreža u jednoj zemlji,već se često dešava da pojedine

27
reke tek kada se vežu kanalima dobijaju na svom značaju mreža kanala unutrašnje plovidbe,
koja je naročito razvijena u Nemačkoj (Centralni kanal), Francuskoj(Rona-Rajna),
Rusija(Volga-Moskva).

Iako rečni saobraćaj spada u najstarije saobraćajne grane,on još uvek ima veliki značaj za
prevoz masovne jeftine robe,koja ne može da podnese visoke transportne
troškove(npr.nafta,ruda,drvo ,ugalj).Ucešće rečnog saobraćaja u ukupnom prevozu robe u
Evropi iznosi 8%,mada se u nekim zemljama taj udeo značajno povećava.

12. MEĐUNARODNI TRANSPORT ROBE VAZDUŠNIM

SAOBRAĆAJEM

Obuhvata:

 prevoz tereta vazdušnim putem na redovnim linijama, s utvrđenim redom letenja

 vanredni prevoz tereta vazdušnim putem
 iznajmljivanje vazduhoplovne opreme s posadom u svrhe prevoza tereta

28
 ZAKLJUČAK

Pod transportom u užem smislu se podrazumjeva prevoz stvari sa jednog mjesta na

drugo.

Pod transportom u širem smislu se podrazumijevaju sve aktivnosti neophodne za obavljanje

prevoza i drugih prevoznih radnji, čuvanje i obezbeđenje stvari i dokumentacije tokom
transportnog procesa.

Transportom se obavlja prevoz, pretovar, utovar, istovar i čuvanje materijala, polu-proizvoda

i proizvoda u toku navedenih radnji.

Međunarodni transport je specijalizovana privredna djelatnost koja se bavi organizacijom

otpreme robe i drugim poslovima koji su s tim vezani. Međunarodni transport organizuje se
preko špedicije. Međunarodni prevoz je svaki prevoz koji obuhvata prelaženje najmanje
jedne državne granice.

Obavljanje medjunarodnog prevoza je regulisano relativno velikim brojem multilatarnih

(potpisuje veći broj država) i biletarnih (potpisuje dvije države) medjunardnih ugovora.

Multilatarne dozvole, su one isprave koje omogućavaju prevozniku koji ih posjeduje da sa

svojim vozilom obavlja prevoz, odnosno pristup i kretanje po putevima svih država (većeg
broja) čiji su organi prihvatili multiletarni ugovor kojim su te dozvole uvedene.

29
 POPIS SLIKA

1. Slika br.1. Vrste transporta

2. Slika br.2. Prva lokomotiva iz 19.vijeka
3. Slika br.3. Avion braće Wright iz 19.vijeka

30
 LITERATURA

1. Dr.Nataša Tomić-Petrović,Saobraćajno-transportno pravo,Praktikum,2019.

2. www.wikipedija.org 03.06.2020 12:30.
3. Dr. Snežana Pantelić-Vujanić, Mr.Nataša Tomić,Saobraćajno-transportno
pravo,Beograd,2004.

31