ბოლო დამუშავება: 6 აპრილი, 2016

კომენტარის ვერსია 23/03/2016

მუხლი 477. ცნება. შინაარსი

1. ნასყიდობის ხელშეკრულებით გამყიდველი მოვალეა გადასცეს მყიდველს

საკუთრების უფლება ქონებაზე, მასთან დაკავშირებული საბუთები და მიაწოდოს
საქონელი.

2. მყიდველი მოვალეა გადაუხადოს გამყიდველს შეთანხმებული ფასი და მიიღოს

ნაყიდი ქონება.

3. თუ ხელშეკრულებაში ფასი პირდაპირ არ არის მითითებული, მხარეები შეიძლება

შეთანხმდნენ მისი განსაზღვრის საშუალებებზე.

I. ზოგადად ...................................................................................................................................................... 1
II. კონკურენცია ................................................................................................................................................ 2
III. შემადგენლობა ............................................................................................................................................. 2
1. ნასყიდობისხელშეკრულების არსებითი პირობები ......................................................................... 2
2. ნამდვილობის დამაბრკოლებელი გარემოებები ............................................................................... 3
3. ნასყიდობის საგანი ................................................................................................................................. 3
ა) უძრავი ქონება ......................................................................................................................................... 3
ბ) მოძრავი ნივთი და არამატერიალური ქონებრივი სიკეთე ............................................................. 3
4. ნასყიდობის ფასი .................................................................................................................................... 4
5. ვალდებულების ჯეროვანი შესრულება ............................................................................................. 6
6. გამყიდველის ვალდებულებები .......................................................................................................... 6
ა) გადაცემის ვალდებულება .................................................................................................................... 6
ბ) საკუთრების უფლების გადაცემა ........................................................................................................ 7
გ) საკუთრების უფლების გადაცემის ვალდებულების წარმოშობის მომენტი ............................... 9
დ) ნივთთან დაკავშირებული საბუთები ............................................................................................. 10
7. მყიდველის ვალდებულებები ............................................................................................................ 11
ა) ფასის გადახდის ვალდებულება ....................................................................................................... 11
ბ) მიღების ვალდებულება ...................................................................................................................... 11
8. არაძირითადი ვალდებულებები ........................................................................................................ 12
IV. მტკიცების ტვრთი ..................................................................................................................................... 13

I. ზოგადად

ნასყიდობის ხელშეკრულებას ჯერ კიდევ რომის სამართალში ეჭირა მნიშვნელოვანი 1

ადგილი და მას შემდეგ ნასყიდობის სამართლის განვითარება მნიშვნელოვნად
განაპირობებს სხვადასხვა სამართლებრივ სისტემაში სახელშეკრულებო სამართლის
განვითარებას. ნასყიდობის ხელშეკრულება ვალდებულებით-სამართლებრივი
ხელშეკრულების ერთ-ერთი ძირითადი, კლასიკური ტიპია და მასთან დაკავშირებით
წარმოშობილი პრობლემატიკა და განმარტებები აქტუალურია სხვა
ხელშეკრულებებისათვისაც.1

1 ჩაჩავა, მყიდველის მეორადი უფლებების შედარებითსამართლებრივი ანალიზი, გვ. 35

1
სოფიო ჩაჩავა
 ბოლო დამუშავება: 6 აპრილი, 2016

ნასყიდობის ხელშეკრულება, როგორც კონსესუალური ხელშეკრულება დადებულად

ითვლება 327-ე მუხლის შესაბამისად მის ყველა არსებით პირობაზე საამისოდ
დადგენილი ფორმით შეთანხმების მომენტიდან. შესაბამისად, ხელშეკრულების ძალაში
შესვლა ნივთის გადაცემაზე დამოკიდებული არ არის.2 ნასყიდობის ხელშეკრულებით
მხარეები თანხმდებიან ხელშეკრულების პირობებზე, ხოლო სანივთო გარიგებით
ხდება საკუთრების უფლების განკარგვა.

II. კონკურენცია
2 ნორმათა კონკურენციის თვალსაზრისით, მნიშვნელოვანია განისაზღვროს ნასყიდობის
სამართლის ნორმებიდან გამომდინარე მეორადი მოთხოვნების მიმართება სამოქალაქო
კოდექსის ზოგადი ნაწილით გათვალისწინებულ შეცილების უფლებასთან. როგორც
წესი, ეს უფლებები მხარეებს ალნტერნატივის სახით შეიძლება ჰქონდეთ. შეცილების
უფლების გამოყენება მიზანშეწონილია გამოირიცხოს იმ შემთხვევაში, თუ ამ უფლების
გამოყენებით სპეციალური სახელშეკრულებო მოწესრიგების ფუნქცია იკარგება, რაც
ცალკეული შემთხვევის შეფასების საფუძველზე უნდა დადგინდეს.3 მაგალითისათვის,
თუ მყიდველი გამოიყენებს შეცილების უფლებას ნივთის თვისებებში შეცდომის გამო,
ასეთი შეცდომის აღმოფხვრა, როგორც წესი, შესაძლებელია დამატებითი შესრულების
მოთხოვნის გზით. თუ მყიდველის ინტერესი უზრუნველყოფილია სახელშეკრულებო
მოთხოვნის დაყენების გზით, ასეთ შემთხვევაში, მას უპირატესობა უნდა მიენიჭოს
მხარეთა შორის ხელშეკრულების შენარჩუნების ინტერესის გათვალისწინებით.

III. შემადგენლობა

1. ნასყიდობისხელშეკრულების არსებითი პირობები

3 ნასყიდობის ხელშეკრულება ორმხრივად მავალდებულებელი, კონსესუალური და
სასყიდლიანი ხელშეკრულებაა. იგი დადებულად ითვლება იმ მომენტიდან, როდესაც
მხარეები მის ყველა არსებით პირობაზე შეთანხმდებიან კანონით გათვალისწინებული
ფორმით.
ნასყიდობის ხელშეკრულების კანონით გათვალისწინებულ არსებით პირობებად
განიხილება ნასყიდობის ფასი და ნასყიდობის საგანი. ამასთან განსაზღვრული უნდა
იყოს მხარეები, რომელთაც წარმოეშობათ ხელშეკრულებით გათვალისწინებული
უფლება-მოვალეობები.4 გარდა კანონით გათვალისწინებული არსებითი პირობებისა
ერთ-ერთი მხარის ინიციატივით შესაძლებელია ცალკეული პირობა ხელშეკრულების
არსებით პირობად იქცეს. ასეთ შემთხვევაში, ხელშეკრულება დადებულად ჩაითვლება
327-ე მუხლის შესაბამისად მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მხარეები აღნიშნულ
პირობაზე შეთანხმდნენ.

2 საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2012 წლის 24 ივლისის № ას-221-213-2012 გადაწყვეტილება.

3 MüKo/Westermann, BGB, 6. Aufl., 2012, § 437, Rn. 53
4 MüKo/Westermann, BGB, 6. Aufl., 2012, § 433, Rn. 9.

2
სოფიო ჩაჩავა
ბოლო დამუშავება: 6 აპრილი, 2016

2. ნამდვილობის დამაბრკოლებელი გარემოებები

ნასყიდობის ხელშეკრულების ნამდვილობისათვის ასევე აუცილებელია არ არსებობდეს 4
ხელშეკრულების ნამდვილობის დამაბრკოლებელი გარემოებები - ბათილობის
საფუძვლები. 5

3. ნასყიდობის საგანი

ა) უძრავი ქონება
უძრავ ნივთზე დადებული ნასყიდობის ხელშეკრულება კონსესუალურია და 5
დადებულად ითვლება მხოლოდ იმ მომენტიდან, როდესაც მხარეთა შორის
დადგენილი ფორმით მოხდება შეთანხმების მიღწევა. ამდენად, მხოლოდ ზეპირი
შეთანხმება უძრავი ნივთის ნასყიდობის არსებით პირობებზე არ ნიშნავს, რომ მხარეთა
შორის ხელშეკრულება დაიდო. ამისათვის 323-ე მუხლის თანახმად აუცილებელია
წერილობითი ხელშეკრულების დადგენილი წესით გაფორმება. საკუთრების უფლების
გადაცემისათვის კი აუცილებელია საჯარო რეესტრში ახალი მესაკუთრის სახელზე
ნივთის რეგისტრაცია.6

ბ) მოძრავი ნივთი და არამატერიალური ქონებრივი სიკეთე

ნასყიდობის, ისევე როგორც ნებისმიერი სხვა ხელშეკრულების საგანი შეიძლება იყოს 6
ნებისმიერი ბრუნვაუნარიანი ქონება, კერძოდ მატერიელური ქონება — ნივთი და
არამატერიალური ქონებრივი სიკეთე — უფლება თუ მოთხოვნა.7

ცხოველი განიხილება ნივთად როგორც ბრუნვაუნარიანი ქონებრივი სიკეთე.8 7

არამატერიალური ქონებას განეკუთვნება მაგალითად პატენტიდან, სასაქოლო 8

ნიშანიდან, საწარმოს სახელწოდებიდან გამომდინარე თუ მათთან დაკავშირებული
ქონებრივი უფლებები. გასათვალისწინებელია, რომ პიროვნულ უფლებებთან
მჭიდროდ დაკავშირებული ქონებრივი „სიკეთეც“ შეიძლება იყოს ნასყიდობის
ხელშეკრულების საგანი, თუმცა არა თავად პიროვნული უფლება.9 კომპიუტერული
პროგრამა, მონაცემთა ბაზა არამატერიალური ქონებრივი სიკეთეა.10 „ნივთად
განიხილება მხოლოდ ის ინფორმაციის მატარებელი, რომელშიც განსხეულებულია

5 MüKo/Westermann, BGB, 6. Aufl., 2012, § 433 Rn. 19.

6 საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2010 წლის 27 აპრილის № ას-1179-1440-09 განჩინება.
7
MüKo/Westermann, BGB, 6. Aufl., 2012, § 433, Rn. 10; შდრ. ასევე Principles, Definitions and Model Rules of
European Private Law (http://ec.europa.eu/justice/policies/civil/docs/dcfr_outline_edition_en.pdf), IV. A. – 1:101.
8 Faust, in Beck OK BGB, § 433, Rn. 25; შდრ. გერმანიის სამოქალაქო კოდექსის § 90a; შდრ. კერესელიძე,

უზოგადესი ცნებები, 2009, გვ. 207; შდრ. ასევე შდრ. ახვლედიანი, ვალდებულების ცალკეული სახეები,
1983, გვ. 13.
9 შდრ. კერესელიძე, უზოგადესი ცნებები, 2009, 191.

10 MüKo/Westermann, BGB, 6. Aufl., 2012, § 433, Rn. 12

3
სოფიო ჩაჩავა
 ბოლო დამუშავება: 6 აპრილი, 2016

შესაბამისი ინფორმაცია.“11 არამატერიალურ ქონებაში ექცევა ასევე ელექტროენერგია,

გაზი, წყალი და სხვა თბოენერგია.12 მათზე შესაბამისად ვრცელდება მოძრავი ნივთის
მიმართ მოქმედი წესები.13

9 მომავლი ქონება (მისი ცალკეული ნივთები) შეიძლება 320-ე მუხლით

გათვალისწინებული შეზღუდვის ფარგლებში იყოს ნასყიდობის ხელშეკრულების
საგანი.14 თუ ნასყიდობის საგანი არამატერიალური ქონებირივი სიკეთეა, ის
იდენტიფიცირებადი უნდა იყოს. კერძოდ, ხელშეკრულების საგანი და მისი შინაარსი
დადგენადი უნდა იყოს.15

10 ისეთი სამართლებრივი სიკეთე რომელიც მჭიდროდ არის დაკავშირებული

ინდივიდთან და მისგან არ იმიჯნება, არ უნდა ჩაითვალოს ბრუნვაუნარიან ნივთად.16
სადავოა, რამდენად შეიძლება ადამიანის სხეულის ნაწილი ნასყიდობის საგნად იქნეს
მიჩნეული, იმ შემთხვევაში თუ ის გამოცალკევებულია ადამიანის სხეულიდან.17

11 ნასყიდობის ხელშეკრულების საგანი შეიძლება იყოს არა მხოლოდ ნივთი ან ქონებრივი

უფლება, არამედ „მათი ნებისმიერი კომბინაცია“18 მაგალითად საწარმო არის ხშირ
შემთხვევაში როგორც უძრავი, ასევე მოძრავი ნივთებისა და ქონებრივი უფლებების
ერთიანობა, რომელიც ცალკე უფლების ობიექტია.19

12 ზოგიერთ შემთხვევაში შესაძლებელია ხელშეკრულების სახელწოდება ნასყიდობის

ხელშეკრულების არსეობაზე მიუთითებდეს, თუმცა თავისი შინაარსით ის არ
პასუხობდეს ნასყიდობის ხელშეკრულების წინაპირობეს. მაგალითისათვის,
„სპორტსმენის გამოსყიდვის“ ხელშეკრულება არ განიხილება ნასყიდობის
ხელშეკრულებად 20
ასეთად განხილვის შემთხვევაში ხელშეკრულების საგანი
შესაძლებელია სპორტსმენსა და „დამქრავებელს“ შორის დადებული ხელშეკრულება
იყოს.

4. ნასყიდობის ფასი
13 ხელშეკრულების ერთ-ერთი არსებითი, კანონით გათვალისწინებული პირობა მხარეთა
შორის ფასზე შეთანხმებაა. ხელშეკრულების შინაარსის თავისუფლების პრინციპიდან
გამომდინარე, ნასყიდობის ხელშეკრულებისთვის საკმარისია მის სასყიდლიანობაზე და

11 კერესელიძე, უზოგადესი ცნებები, 2009, გვ. 192 მაგალითად: კომპოზიციის შესრულების, წიგნის
დაბეჭდვის უფლება არამატერიალური ქონებრივი სიკეთეა, ხოლო განსხეულებული „პროდუქტი“, დისკი
რომელზეც ჩაწერილია ფილმი, აუდიოკომპოზიცია კი მატერიალური ქონებაა, ანუ ნივთი.
12 MüKo/Westermann, BGB, 6. Aufl., 2012, § 433, Rn. 13; განსხვავებული მოსაზრება იხ. ახვლედიანი,

ვალდებულების ცალკეული სახეები, 1983, გვ. 13.

13 კერესელიძე, უზოგადესი ცნებები, 2009, გვ. 192.

14 იქვე 25, ასევე MüKo/Westermann, BGB, 6. Aufl., 2012, § 433, Rn. 9, 15.

15 MüKo/Westermann, BGB, 6. Aufl., 2012, § 433, Rn. 17.

16 ადამიანის ორგანოებსა და მის ნეშტთან დაკავშირებით ვრცლად იხ. კერესელიძე, უზოგადესი ცნებები,

2009, გვ. 204.

17 დასაშვებად მიიჩნევა: MüKo/Westermann, BGB, 6. Aufl., 2012, § 433, Rn. 11; განსხვავებული მოსაზრება

იხ. კერესელიძე, უზოგადესი ცნებები, 2009, გვ. 204.

18 კერესელიძე, უზოგადესი ცნებები, 2009, გვ. 208.

19 იქვე.

20 MüKo/Westermann, BGB, 6. Aufl., 2012, § 433, Rn. 17.

4
სოფიო ჩაჩავა
ბოლო დამუშავება: 6 აპრილი, 2016

არა ზუსტ ფასზე შეთანხმება,21 თუმცა ფასი უნდა იყოს, სულ მცირე, განსაზღვრადი.
კერძოდ, მხარეებმა შეიძლება ღიად დატოვონ ესა თუ ის პირობა, მაგრამ უნდა
შეთანხმდნენ მომავალში მისი განსაზღვრის საშუალებაზე.22

შესაბამისად, ფასი შეიძლება იყოს ზუსტად განსაზღვრული23 ან განსაზღვრადი, თუ 14

მხარეები თანხმდებიან ფასის დადგენის კრიტერიუმებზე სკ-ის 477-ე მუხლის მე-3
ნაწილის შესაბამისად.24 ფასი განსაზღვრადია ასევე, თუ ხელშეკრულების შინაარსიდან
დგინდება მხარეთა ნება, ფასის განსაზღვრა ობიექტური კრიტერიუმებით მოხდეს.25
ასეთ შემთხვევაში ფასი, როგორც წესი, უნდა იყოს საპასუხო შესრულების შესაბამისი. 26

ფასზე შეთანხმება შესაძლებელია შესრულების მომენიტსათვისაც მოხდეს. შესრლების 15

დროს ფასზე შეთანხმება შესაძლებელია მოხდეს კონკლუდენტურადაც, თუ მყიდველი
იხდის განსაზღვრულ ფასს გამყიდველის მიერ შესრულებული ვალდებულების
სანაცვლოდ, გამყიდველი კი შესაბამის ანაზღაურებას იღებს შედავების გარეშე.27

ნასყიდობის ფასი შესაძლებელია იყოს რაიმე ვალდებულების შესრულება, მაგალითად 16

მომსახურების გაწევა, თუ ასეთ შეთანხმებას ხელშეკრულება პირდაპირ
ითვალისწინებს ან მხარეები ამის შესახებ შემდგომ შეთანხმდებიან. საქართველოს
უზენაესი სასამართლო მართებულად განმარტავს, რომ მყიდველის მიერ გამყიდველის
სასარგებლოდ მკურნალობის, კომუნალური გადასახადებისა თუ სხვა ხარჯების გაწევა
თავისთავად არ შეიძლება მიუთითებდეს ნასყიდობის ხელშეკრულებით
განსაზღვრული ფასის გადახდის ვალდებულების შესრულებაზე გარდა იმ
შემთხვევისა, თუ მყიდველის ნება გამოხატულია ან დგინდება სხვაგვარად.28

მიიჩნევა, რომ ნასყიდობის ფასი, (თუ არ არსებობს საპირისპირო შეთანხმება) მოიცავს 17

დღგ-ს. საქართველოს უზენაესი სასამართლო მსჯელობს დღგ-ის ბუნებაზე და
მართებულად მიიჩნევს, რომ დღგ, როგორ არაპირდაპირი გადასახადი, საქონლის
მიმწოდებელს ეკისრება. შესაბამისად, ის გამყდველის ვალდებულებებში შედის და
გასაყიდ ფასში უნდა იყოს ასახული. შესაბამისად, ნასყიდობის ფასის მიღმა დღგ-ის
მოთხოვნა მყიდველისაგან დაუშვებელია,29 თუ აღნიშნულზე წინასწარი შეთანხმება არ
მომხდარა მხარეებს შორის.

21 საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო, სამეწარმეო და გაკოტრების საქმეთა პალატის 2012

წლის 30 ოქტომბრის № ას-863-809-2012 განჩინება.
22 საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო, სამეწარმეო და გაკოტრების საქმეთა პალატის 2012

წლის 30 ოქტომბრის № ას-863-809-2012 განჩინება.

23 შდრ. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2011 წლის 30 ნოემბრის № 2ბ/1312-11 გადაწყვეტილება.

24 MüKo/Westermann, BGB, 6. Aufl., 2012, § 433, Rn. 18.

25 Beckmann, in Staudinger BGB, Buch 2, 14. Aufl., 2004, § 433, Rn. 91.

26 MüKo/Westermann, BGB, 6. Aufl., 2012, § 433, Rn. 19.

27 საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო, სამეწარმეო და გაკოტრების საქმეთა პალატის 2012

წლის 30 ოქტომბრის № ას-863-809-2012 განჩინება.

28 საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2011 წლის 3 ნოემბრის N ას-788-842-2011 განჩინება.

29 საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2007 წლის 2 თებერვლის № ას-592-974-06 განჩინება.

5
სოფიო ჩაჩავა
 ბოლო დამუშავება: 6 აპრილი, 2016

5. ვალდებულების ჯეროვანი შესრულება

18 გამყიდველი ვალდებულია, გადასცეს მყიდველს ნივთი, რომელიც 487-489-ე მუხლების
შესაბამისად უნაკლოა, ანუ ხელშეკრულების შესაბამისია. ამ თვალსაზრისით იმიჯნება
ინდივიდუალური და გვაროვნული ნივთის გადაცემის ვალდებულება. კერძოდ,
გვაროვნული ნივთის შემთხვევაში გამყიდველი ვალდებულია მყიდველს გადასცეს
ნებისმიერი უნაკლო ნივთი შეთანხმებული პარტიიდან. ინდივიდუალურად
განსაზღვრული ნივთის შემთხვევაში კი გამყიდველი ვალდებულია გადასცეს
მყიდველს სწორედ ის ნივთი, რომელზედაც მოხდა შეთანხმება. აღნიშნულ გამიჯვნას
ითვალისწინებს 381-ე და 382-ე მუხლები, რაც თავად სახელშეკრულებლო შინაარსის
განსაზღვრის თავისუფლებიდან არის ნაწარმოები და მისი უგულვებელყოფა ვერ
მოხდება.30

6. გამყიდველის ვალდებულებები
19 გამყიდველი არის ნებისმიერი პირი, რომელმაც ნასყიდობის ხელშეკრულებით
მყიდველის წინაშე იკისრა შესაბამისი ვალდებულების შესრულება. ასეთად ჩაითვლება
სააღსრულებო ბიუროც, რომელიც წარმოების ფარგლებში აუქცნოზე ასხვისებს
მოვალის ქონებას.31

გამყიდველი პასუხისმგებელია მყიდველის წინაშე ხელშეკრულებით ნაკისრი

ვალდებულების შესრულებისათვის მაშინაც, თუ იგი არაუფლებამოსილი პირია. 32

ა) გადაცემის ვალდებულება
20 გამყიდველი ვალდებულია, მყიდველს გადასცეს ნივთი და მასზე საკუთრების
უფლება.33

21 186-ე მუხლის შესაბამისად, მოძრავ ნივთზე საკუთრების უფლების გადაცემა ხდება

ნამდვილი უფლები (მოთხოვნის) საფუძველზე შემძენისათვის ნივთის გადაცემის
გზით. გადაცემა, როგორც წესი, უნდა მოხდეს მყიდველისათვის ნივთის პირდაპირ
მფლობელობაში გადაცემით, ნივთზე ფაქტობრივი ბატონობის, მასზე ზემოქმედების
შესაძლებლობის მინიჭებით.34 არაპირდაპირი მფლობელობის გადაცემა საკმარისია
მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მხარეთა შორის შეთანხმებით ასეთი დგინდება.35
გამყიდველის მერ მყიდველისათვის ნივთზე არაპირდაპირ მფლობელობის გადაცემის

30 Faust, in Beck OK BGB, § 433, Rn. 30.

31 საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2012 წლის 3 მაისის N ას-344-329-2012 განჩინება.
32 Faust, in Beck OK BGB, § 433, Rn. 37.
33
გამყიდველის მიერ მყიდველისათვის საკუთრების უფლების გადაცემის ვალდებულება ნასყიდობის
ხელშეკრულების ერთ-ერთი ძირითადი ელემენტია, რომელზე შეთანხმების გარეშე ნასყიდობის
ხელშეკრულება ვერ იარსებებს. შდრ. Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law,
(http://ec.europa.eu/justice/contract/files/european-private-law_en.pdf), p. 1276.
34 Beckmann, in Staudinger BGB, Buch 2, 14. Aufl., 2004, § 433, Rn. 106; კერესელიძე, უზოგადესი ცნებები,
2009, გვ. 228.
35 MüKo/Westermann, BGB, 6. Aufl., 2012, § 433, Rn. 48.

6
სოფიო ჩაჩავა
ბოლო დამუშავება: 6 აპრილი, 2016

შემთხვევაში, მან უნდა უზრუნველყოს მყიდველის მიერ ნივთის პირდაპირ

მფლობელობაში მიღების შესაძლებლობა.36

უძრავი ნივთის შემთხვევაში გამყიდველი ვალდებულია მყიდველისათვის 22

უზრუნველყოს უძრავ ნივთზე წვდომა და მისი შესაბამისი დანიშნულებით
გამოყენების შესაძლებლობა.37

გადაცემა და მისი ადგილი განსხვავებულად უნდა შეფასდეს იმის მიხედვით, 23

შესრულება შეთანხმებულია მიტანის, წაღების თუ გაგზავნის ვალდებულებით.38

თუ მხარეები დამატებით არ შეთანხმებულან ივარაუდება, რომ მყიდველმა თავად

უნდა წამოიღოს ნასყიდობის საგანი გამყიდველისაგან. ასეთ შემთხვევაში გამყიდველის
ვალდებულებაა, უზრუნველყოს მყიდველისათვის ნასყიდობის საგანთან წვდომა,
კერძოდ უზრუნველყოს მყიდველისათვის ნივთის წამოღების შესაძლებლობა.39

გამყიდველს, შესაძლებელია, ნივთის გადაცემის ვალდებულება ჰქონდეს არა 24

უშუალოდ მყიდველის, არამედ მესამე პირის მიმართ. ასეთ შემთხვევაში ცხადია, რომ
მესამე პირისათვის გადაცემა საკმარისია, რათა გადაცემის ვალდებულება
შესრულებულად ჩაითვლება.40

ბ) საკუთრების უფლების გადაცემა

განსხვავებულად წესრიგდება საკუთრებისუფლების გადაცემა მოძრავ და უძრავ 25
ნივთებზე, უფლებაზე.

ბ.ა) მოძრავ ნივთზე

მოძრავ ნივთზე საკუთრების უფლების გადაცემა სკ-ის 186-ე მუხლის თანახმად ხდება 26
მესაკუთრის მიერ ნამდვილი უფლების (მოთხოვნის) საფუძველზე ნივთის გადაცემით.
გამიჯვნის პრინციპის გათვალისწინებით ნივთზე საკურების უფლების განკარგვა რომ
ნამდვილი იყოს, აუცილებელია მას საფუძვლად ედოს ნამდვილი ვალდებულებით
სამართლებრივი გარიგება ან კანონით გათვალისწინებული მოთხოვნა. შესაბამისად,
ტერმინი „უფლება“ „მოთხოვნად“ უნდა განიმარტოს, რაც გამორიცხავს გაუგებრობებს
ნორმის განმატებასთან დაკავშირებით.41

36 Beckmann, in Staudinger BGB, Buch 2, 14. Aufl., 2004, § 433, Rn. 109; Faust, in Beck OK BGB, § 433, Rn. 34;
გადაცემის ვალდებულება შესაძლებელია შესრულდეს ასევე ნივთთან დაკავშირებული დოკუმენტაციის
მყიდველისათვის გადაცემის გზით შდრ. Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law,
(http://ec.europa.eu/justice/contract/files/european-private-law_en.pdf), IV.A.-2:101, p. 1277.
37 MüKo/Westermann, BGB, 6. Aufl., 2012, § 433, Rn. 50.

38 Faust, in Beck OK BGB, § 433, Rn. 35.

39 მაგალითად გადასცეს მანქანის გასაღები, გადასცეს საწყობის გასაღები სადაც განთავსებულია

ნასყიდობის საგანი და სხვ. შდრ. Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law,
(http://ec.europa.eu/justice/contract/files/european-private-law_en.pdf), IV.A.-2:201, p. 1284, IV.A.-2:202, 1288.
40 შდრ. Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law,
(http://ec.europa.eu/justice/contract/files/european-private-law_en.pdf), IV.A.-2:101, p. 1277.
41 ჩაჩავა, მოთხოვნებისა და მოთხოვნის საფუძვლების კონკურენცია კერძო სამართალში, დის., გვ. 173.

7
სოფიო ჩაჩავა
 ბოლო დამუშავება: 6 აპრილი, 2016

27 აღნიშნული გამიჯვნა არსებითია 187-ე მუხლთან მიმართებით, რომლიც

ითვალისწინებს საკუთრების უფლების გადაცემის შესაძლებლობას არაუფლებამოსილი
პირის მიერ, რომელსაც არ აქვს ნივთის განკარგვის „უფლება“, თუმცა მის მიერ
განხორციელებული განკარგვა შესაძლოა ნამდვილი იყოს და შემძენი გახდეს
მესაკუთრე 187 I და II ნაწილით გათვალისწინებული წესის გათვალისწინებით.

28 მოძრავ ნივთებზე საკუთრების უფლების გადაცემისათვის კანონმდებლობა შეიძლება

ადგენდეს დამატებით სპეციალურ წესს. მაგალითისათვის, საქართველოს
საავტომობილო ტრანსპორტის შესახებ კანონის 9 -ე მუხლის თანახმად, მექანიკურ
1

სატრანსპორტო საშუალებაზე საკუთრების უფლების წარმოშობა „იურიდიულ ძალას

იძენს სსიპ-ში — საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მომსახურების
სააგენტოში — რეგისტრაციის მომენტიდან.“42 მიუხედავად ნორმის მკაფიო
ფორმულირებისა, სასამართლო განსხვავებულად განმარტავს აღნიშნულ წესს.
სასამართლოს განმარტებით, „ავტომანქანა წარმოადგენს რა მოძრავ ნივთს, მასზე უნდა
გავრცელდეს ამ კატეგორიის ნივთებთან დაკავშირებული საკუთრების გადაცემის
სამართლებრივი რეჟიმი და შემძენზე საკუთრების უფლების გადასვლის მომენტის
განსაზღვრის საკითხი (ანუ კერძო-სამართლებრივი შედეგი — სანივთო უფლების
წარმოშობის მომენტი) უნდა გადაწყდეს სამოქალაქო კოდექსით მოძრავ ნივთებზე
საკუთრების უფლების წარმოშობის წესის შესაბამისად.“ შესაბამისად, 2012 წლის 28
მაისს მინდობილობის საფძველზე ავტომანქანის გასხვისებისათვის მისი რეგისტრაცია
სავალდებულოდ არ მიიჩნია.43 სასამართლოს ამგვარი განმარტება სადავოა და არ
გამომდინარეობს საავტომობილო ტრანსპორტის შესახებ კანონის 91-ე მუხლის
ფორმულირებიდან, ვინაიდან ნორმა პირდაპირ მიუთითებს რეგისტრაციის შესაბამის
სამართლებრივ შედგებზე და განსაზღვრავს, რომ მექანიკურ სატრანსპორტო
საშუალებაზე საკუთრების უფლების წარმოშობა მის მომსახურების სააგენტოში
რეგისტრაციას უკავშირდება. ნორმის დღევანდელი მკაფიო ფორმულირებისაგან
განსხვავებული იყო მოწესრიგება 1999 წლის 28 მაისის საგზაო მოძრაობის
უსაფრთხოების შესახებ კანონის მე-9 მუხლით, რაც რეგისტრაციის მოქმედი წესისაგან
განსხვავებულ მიზნებზე მიუთითებდა.44

ბ.ბ) უძრავი ნივთზე

29 სკ-ის 183-ე მუხლის შესაბამისად უძრავ ნივთზე საკუთრების უფლების გადასაცემად

აუცილებელია გარიგების წერილობითი ფორმით დადება და შემძენზე ამ გარიგებით
განსაზღვრული უფლების რეგისტრაცია საჯარო რეესტრში.

42
04/04/1995 წლის საქართველოს საავტომობილო ტრანსპორტის შესახებ კანონი, საქართველოს 2009
წლის 17 ივლისისკანონი №1544 - სსმ I, №21, 03.08.2009 ცვლილება; შდრ. ასევე მექანიკური
სატრანსპორტო საშუალებების სავალდებულო რეგისტრაციის წესების შესახებ საქართველოს შინაგან
საქმეთა მინისტრის 2007 წლის 31 იანვრის ბრძანება N 150, 1-ლი მუხლის 1-ლი პუნქტი, მე-11 მუხლის
მე-5 პუნქტი.
43 საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2015 წლის 23 იანვრის N ას-503-476-2014 გადაწყვეტილება.

44 ვრცლად იხ. ჩაჩავა, ავტომანქანის ნასყიდობის ხელშეკრულება, ქართული სამართლის მიმოხილვა,

7/2004-1, გვ. 120 და შემდგომნი.

8
სოფიო ჩაჩავა
ბოლო დამუშავება: 6 აპრილი, 2016

წერილობითი გარიგებით შემძენს წარმოეშობა უფლება, მოსთხოვოს გამსხვისებელს

საჯარო რეესტრში მისი უფლების აღრიცხვა.45

თუ გამყიდველი ნებაყოფლობით არ ასრულებს ნივთზე საკუთრების უფლების 30

გადაცემის ვალდებულებას, მყიდველმა სასარჩელო წესით უნდა მოითხოვოს
გამყიდველის მიერ ვალდებულების შესრულება (საკუთრების უფლების გადაცემა).
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს განმარტებით „საჯარო რეესტრში უფლების
რეგისტრაცია არ წარმოადგენს გარიგების ფორმას და ზეგავლენას არ ახდენს
ხელშეკრულების მხარეებს შორის ხელშეკრულებით გათვალისწინებული უფლებებისა
და მოვალეობების წარმოშობაზე. უფრო მეტიც, ნამდვილი ნების საფუძველზე
წერილობითი ფორმით დადებული გარიგება საჯარო რეესტრში უფლების აღრიცხვის
საფუძველია. წერილობითი გარიგებით შემძენს წარმოეშობა უფლება, მოსთხოვოს
გამსხვისებელს საჯარო რეესტრში მისი უფლების აღრიცხვა. წერილობით გარიგებად
ჩაითვლება ასევე მხარეთა შორის ნასყიდობის ხელშეკრულების შინაარის შემცველი
მორიგების აქტი, რომელიც ხელშეკრულების ყველა არსებით პირობას შეიცავს.“46

ბ.გ) უფლებაზე

სკ-ის 199-ე მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად მოთხოვნის დათმობა ხდება მოთხოვნის 31
მფლობელსა და მესამე პირს შორის დადებული ხელშეკრულებით. ასეთ შემთხვევაში,
თავდაპირველი მფლობელის ადგილს იკავებს შემძენი.

გ) საკუთრების უფლების გადაცემის ვალდებულების წარმოშობის მომენტი

ხელშეკრულებით მხარეები თანხმდენიან მხარეთა ვალდებულების შესრულების 32
დროზე. შესაბამისად გამყიდველი ვალდებულია მყიდველს გადასცეს ნივთი და მასზე
საკუთრების უფლება ხელშეკრულებით დათქმულ დროს. ასეთის არ არსებობის
შემთხვევაში მყიდველს, 365-ე მუხლის თანახმად, ნებისმიერ დროს შეუძლია
მოითხოვოს გამყიდველისაგან ვალდებულების შესრულება. გამყიდველი კი
ვალდებულია (და არა უფლებამოსილი, როგორც ეს მუხლშია ჩამოყალიბებული, შდრ.
365-ე მუხლის კომენტ.), მოთხოვნისთანავე გონივრულ ვადაში შეასრულოს ნაკისრი
ვალდებულება.47 გამყიდველი უფლებამოსილია, უარის თქვას ნივთისა და მასზე
საკუთრების უფლების გადაცემაზე 369-ე მუხლის შესაბამისად მხოლოდ იმ
შემთხვევაში, თუ მყიდველს ეკისრება წინმსწრები საპასუხო ვალდებულება, რომელიც
მას ჯერ არ შეუსრულებია. ვალდებულების შესრულებისაგან თავის შეკავების უფლება
გამოირიცხება, თუ გამყიდველმა ხელშეკრულებით იკისრა თავისი ვალდებულების
წინასწარი შესრულება.

45 თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2011 წლის 30 ნოემბრის №2ბ/1312-11 გადაწყვეტილება.

46 თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2011 წლის 30 ნოემბრის №2ბ/1312-11 გადაწყვეტილება.
47 Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law,
(http://ec.europa.eu/justice/contract/files/european-private-law_en.pdf), IV.A.-2:202, pp.1288-1290.
9
სოფიო ჩაჩავა
 ბოლო დამუშავება: 6 აპრილი, 2016

33 პირობადებული საკუთრების შემთხვევაში ნივთზე საკუთრების უფლების გადაცემის

ვალდებლება წარმოიშვება მხოლოდ მას შემდეგ რაც მყიდველი სრულად გადაიხდის
შეთანხმებულ საფასურს.(შდრ. სკ-ის 188-ე მუხლის 1-ლი ნაწილი)48

დ) ნივთთან დაკავშირებული საბუთები

34 ნივთისა და მასზე საკუთრების უფლების გადაცემასთან ერთად, გამყიდველი
ვალდებულია, გადასცეს მყიდველს ნივთთან დაკავშირებული საბუთები
ხელშეკრულებით დათქმულ დროსა და ადგილას. მოწესრიგება ეხმიანება ვენის
ნასყიდობის კონვენციის რეგულირებას, კერძოდ 34-ე მუხლს.

35 ნივთთან დაკავშირებულია ნებისმიერი დოკუმენტი, რომელიც მისი იდენტიფიცირების

ან შემდგომი შეუზღუდავი გამოყენების შესაძლებლობას უზრუნველყოფს.49 ასეთი
შეიძლება იყოს ნივთის ტექნიკური პასპორტი (მაგ. ავტოსატრანსპორტო საშუალების
შემთხვევაში), ფოსტაში ჩაბარების დამადასტურებელი დოკუმენტი,50 მიწოდებისა თუ
გადაზიდვის დამადასტურებელი საბუთი, ხელშეკრულებები, დაზღვევის პოლისი და
სხვა. ნივთთან დაკავშირებულია ასევე ნასყიდობის საგნის წარმოშობის
დამადასტურებელი მოწმობა, სერტიფიკატი, საექსპერტო დასკვნა, საჭირო ქვითარი და
სხვა ნებისმიერი დოკუმენტი, რომელიც ხელშეკრულების შინაარსიდან გამომდინარე
შეთანხმებულია ან ივარაუდება.51

36 საბუთები ცალკეულ შემთხვევაში მყიდველს შესაძლებლობას აძლევს მიიღოს ნივთი

მფლობელობაში, გაასხვისოს ის, წაუყენოს შესაბამისი პრეტენზიები როგორც
უფლებამოსილმა პირმა გადამზიდველს, შემნახველს და სხვა პირებს. შესაბამისად,
დოკუმენტების მიწოდება შეთნახმებულ, ან შეთანხმების არარსებობის შემთხვევაში
შესაბამის, გონივრულ ვადაში უნდა მოხდეს.52

37 ხელშეკრულების შეუსაბამოა დოკუმენტი, თუ ის არ შეიცავს იმ მონაცემებს რაც

ხელშეკრულებითაა შეთანხმებული, ასევე თუ მითითებული ინფორმაცია არაზუსტია
ან არ არის ამომწურავი. ასეთ შემთხვევაში, მყიდველს აქვს ნაკლიანი შესრულების
შესაბამისი მეორადი მოთხოვნების განხორციელების უფლება.53

38 ვენის ნასყიდობის სამართალი ითვალისწინებს შემთხვევას, როდესაც გამყიდველი

მყიდველს აწვდის დოკუმენტებს შეთანხმებულ ვადაზე ადრე. თუ დოკუმენტები
ხელშეკრულების შეუსაბამოა, გამყიდველს შეთანხმებულ ვადამდე უფლება აქვს
განახორციელოს ნებისმიერი ცვლილება და დაზუსტება დოკუმენტებში, ასევე
მიაწოდოს ახალი დოკუმენტები. თუმცა ხარჯები, ისევე როგორც ზიანი, რომელიც

48 Faust, in Beck OK BGB, § 433, Rn. 37.

49 Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law,
(http://ec.europa.eu/justice/contract/files/european-private-law_en.pdf), IV.A.-2:201, p. 1277.
50 Beckmann, in Staudinger BGB, Buch 2, 14. Aufl., 2004, § 433, Rn. 113.

51 MüKo/Gruber, BGB, 7. Aufl., 2016, Art. 34 CISG, Rn. 3, 4.

52 იქვე, Rn. 5.

53 MüKo/Gruber, BGB, 7. Aufl., 2016, Art. 34 CISG, Rn. 7.

10
სოფიო ჩაჩავა
ბოლო დამუშავება: 6 აპრილი, 2016

დადგება გამყიდველის მიერ ვადაზე ადრე მიწოდებული დოკუმენტების მიწოდებით,

თავად გამყიდველს ეკისრება.54

საბუთების გადაცემა თავისთავად არ გულისხმობს გამყიდველის მიერ

მყიდველისათვის ნივთისა და მასზე საკუთრების უფლების გადაცემას, თუმცა,
ცალკეულ შემთხვევაში, შესაძლებელია ნივთთან დაკავშირებული საბუთების გადაცემა
ასეთ ნებას შეიცავდეს.55 ასეთ შემთხვევაში, ცალკეული გარემოებების
გათვალისწინებით უნდა მოხდეს მხარეთა ნების განმარტება. 56

ნივთთან დაკავშირებული საბუთების გადაცემის ვალდებულება ძირითად

ვალდებულებად განიხილება, თუ საბუთების გადაცემა ნასყიდობის საგნის გადაცემის
აუცილებელი და განუყოფელი წინაპირობაა.57

7. მყიდველის ვალდებულებები

ა) ფასის გადახდის ვალდებულება

ნასყიდობის ხელშეკრულებით მყიდველი ვალდებულია გადაიხადოს ნასყიდობის 39
შეთანხმებული ფასი. თუ ფასზე შეთანხმების არარსებობის მიუხედავად დგინდება
მხარეთა ნება ფასზე შეთანხმების გარეშე ხელშეკრულების დადების ნება, ნასყიდობის
ფასი შეიძლება დადგინდეს საბაზრო ფასის, მესამე პირის შეფასების ან სხვა ისეთი
გარემოებების გათვალისწინებით, რაც შესაბამისი იქნება გათვალისწინებული საპასუხო
შესრულების სანაცვლოდ.58

ბ) მიღების ვალდებულება
მყიდველი ვალდებულია, მიიღოს ნივთი და მასზე საკუთრების უფლება. აღნიშნული 40
ვალდებულება გულისხმობს გამყიდველის მიერ შეთავაზებული შესრულების
მიღებას,59 კერძოდ ნასყიდობის საგნის მფლობელობაში და საკუთრებაში მიღებას.
მყიდველი თავისუფლდება მიღების ვალდებულებისაგან მხოლოდ კანონით
გათვალისწინებულ საფუძვლების არსებობისას (ვრცლად იხ. 487-ე მუხლის კომენტ.).
მყიდველის მიერ შესრულების მიღების ვალდებულების „უფლებად“ განმარტება
სადავოა60 თავად 477-ე მუხლის მე-2 ნაწილის ფორმულირების გათვლისწინებით.61

54 MüKo/Gruber, BGB, 7. Aufl., 2016, Art. 34 CISG, Rn. 8, 10.

55 MüKo/Westermann, BGB, 6. Aufl., 2012, § 433, Rn. 48.
56 Beckmann, in Staudinger BGB, Buch 2, 14. Aufl., 2004, § 433, Rn. 113.

57 შდრ. Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law,

(http://ec.europa.eu/justice/contract/files/european-private-law_en.pdf), IV.A.-2:101, p. 1281, N 14.
58 Faust, in Beck OK BGB, § 433, Rn. 53.

59 ვაშაკიძე, სამოქალაქო კოდექსის გართულებულ ვალდებულებათა სისტემა, 2010, გვ. 111; შდრ. 390 I.

60 ცერცვაძე, წიგნში: ძლიერიშვილი/ცერცვაძე/რობაქიძე/სვანაძე/ცერცვაძე/ჯანაშია, სახელშეკრულებლო

სამართალი, 2014, გვ. 44

61 მყიდველის მიერ შესრულების მიღება ერთ-ერთი ძირითად ვალდებულებად განიხილება, შდრ.

Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law,

(http://ec.europa.eu/justice/contract/files/european-private-law_en.pdf), IV.A.-3:101, pp. 1344, 1345.
11
სოფიო ჩაჩავა
 ბოლო დამუშავება: 6 აპრილი, 2016

41 მყიდველის მიერ შესრულების მიღების ვალდებულების დარღვევა წარმოშობს

გამყიდველის მიერ მყიდველის მიმართ განხორციელებად მოთხოვნას.62 თუ რა
მოქმედებები უნდა განახორციელოს კონკრეტულად მყიდველმა, დამოკიდებულია
იმაზე, შეთნახმებული შესრულება მიტანის, გაგზავნისა თუ წაღების ვალდებულებას
ითვალსიწინებს.63 ასევე განსხვავებულია მყიდველის ვალდებულება ნივთის
თავისებურების გათვალისწინებით.

42 მყიდველის მიერ მიღების ვალდებულების დარღვევა კრედიტორის მიერ ვადის

გადაცილებას წარმოადგენს და გამყიდველს აქვს სრული უფლება განახორციელოს
ვალდებულების დარღვევის შესაბამისი მეორადი მოთხოვნები.64 ის პასუხისმგებელია
ასევე 393-ე მუხლის შესაბამისად ნივთის შენახვის გამო წარმოშობილი ზედმეტი
ხარჯებისათვის. ამასთანავე, ნივთის შემთხვევითი დაღუპვისა და გაფუჭების რისკი
სწორედ მასზე გადადის.

8. არაძირითადი ვალდებულებები
43 მხარეებს 477-ე მუხლით გათვალისწინებულ ძირითად ვალდებულებასთან ერთად
ეკისრებათ 316-ე მუხლის შესაბამისი არაძირითადი ვალდებულებები. არაძირითადი
ვალდებულებები უშუალოდ არ არის დაკავშირებული ძირითად ვალდებულებასთან,
თუმცა მისგან გამომდინარეობს. ამ ვალდებულებათა შინაარსის განსაზღვრა
ვალდებულების წარმოშობის მომენტში ხშირად შეუძლებელიცაა და მისი
დაკონკრეტება ვალდებულების განხორციელების პროცესში ხდება.65

44 არაძირითად ვალდებულებები იმიჯნება შესრულებასთან დაკავშირებულ და დაცვითი

„ფუნქციის“ მქონე ვალდებულებებად. მაგალითად, შესრულებასთან დაკავშირებულია
ხელშეკრულების შინაარსის განსაზღვრისათვის მნიშვნელოვანი ინფორმაციის
მიწოდების ვალდებულება (მაგ. ნივთთან დაკავშირებული რისკებისა თუ ეკონომიკური
შესაძლებლობების შესახებ), ასევე მოვალისათვის ვალდებულების შესრულებაში
ხელშეწყობა.66

45 დაცვითი „ფუნქციის“ მქონე ვალდებულების გათვალისწინებით, ხელეკრულების

მხარეები ვალდებულნი არიან, ვალდებულებით-სამართლებრივი ურთიერთობა
წარმართონ იმგვარად, რომ არ დაუშვან მეორე მხარის უფლებებისა და ინტერესების
ხელყოფა.67 ზოგიერთი მათგანი ნასყიდობის მარეგულირებელ ნორმებში პირდაპირაა
მოწესრიგებული. თუმცა, ასეთი სპეციალური მოწესრიგების არარსებობის მიუხედავად,
ყოველი კონკრეტული ურთიერთობის თავისებურების გათვალისწინებით

62 Faust, in Beck OK BGB, § 433, Rn. 58-59; შდრ. ასევე Principles, Definitions and Model Rules of European
Private Law, (http://ec.europa.eu/justice/contract/files/european-private-law_en.pdf), IV.A.-3:101, p. 1345.
63 Faust, in Beck OK BGB, § 433, Rn. 59.

64 Faust, in Beck OK BGB, § 433, Rn. 61.

65 ჩაჩავა, მოთხოვნებისა და მოთხოვნის საფუძვლების კონკურენცია კერძო სამართალში, დის., გვ. 136.

66 შდრ. MüKo/Westermann, BGB, 6. Aufl., 2012, § 433, Rn. 60, 61.

67 იქვე. გვ. 138.

12
სოფიო ჩაჩავა
ბოლო დამუშავება: 6 აპრილი, 2016

განისაზღვრება. ასეთი შეიძლება იყოს ნივთის გარკვეული დროით შენახვის ან

შეფუთვის ვალდებულება.68

IV. მტკიცების ტვრთი

გამყიდველმა უნდა ამტკიცოს მყიდველისათვის ქონებისა69 და დოკუმენტების70 ისევე 46
როგორც მასზე საკუთრების უფლების გადაცემის ფაქტი. მყიდველს კი ეკისრება
გამყიდველისთვის შეთანხმებული ფასის გადახდის მტკიცების ტვრთი.71

68 შდრ. მაგ. მე-500, 501-ე მუხლები; MüKo/Westermann, BGB, 6. Aufl., 2012, § 433, Rn. 63.
69 საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2011 წლის 21 ნოემბრის № ას-283-267-2011 გადაწყვეტილება;
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2011 წლის 12 ოქტომბრის N ას-341-325-2011 გადაწყვეტილება.
70 Saenger, in Beck OK BGB, Art. 34 CISG, Rn. 7.

71 საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2012 წლის 12 დეკემბრის N ას-1255-1184-2012 გადაწყვეტილება;

საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2011 წლის 21 ნოემბრის № ას-283-267-2011 გადაწყვეტილება;

საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2011 წლის 12 ოქტომბრის N ას-341-325-2011 გადაწყვეტილება.
13
სოფიო ჩაჩავა