Ekonomiks Final Chapter 1 PDF

1
Mga Pangunahing Konsepto ng Ekonomiks
PAKSA
1 Ang Ekonomiks
Mga Layunin:
Pagkatapos ng araling ito, dapat ay nauunawaan mo na ang kahulugan ng ekonomiks at ang

kaugnayan nito sa iyong pang-araw-araw na pamumuhay.
 Ano ang Ekonomiks?
 Ano ang kaugnayan nito sa pang-araw-araw na pamumuhay?
Pag-aralan Mo:
May pang-araw-araw na pangangailangan ang mga tao tulad ng pagkain, damit, at kagamitan.
Ang mga ito ay madalas na ibinibigay sa iyo ng iyong mga magulang, ngunit naisip mo na ba kung
saan ito nagmula o kung paano ito naibibigay sa iyo ng iyong mga magulang?
Kahulugan ng Ekonomiks
 Ang ekonomiks ay isang sangay ng agham panlipunan.
 Ito ay ang pag-aaral sa kung paano ginagamit ng tao ang limitadong likas na yaman at yamang
tao ng isang bansa upang matugunan ang kaniyang mga pangangailangan.
 Ang salitang ito ay hango sa sa salitang Griyego na oikonomia na nangangahulugang
“pangangasiwa ng sambahayan”.
 Ang agham ng pag-aaral ng ekonomiya ay nagsimula sa sistema ng pangangasiwa ng isang
ina o maybahay sa kaniyang sambahayan.
 Hindi nagtagal, lumawak at lumalim ang naging pagtingin sa pag-aaral ng pangangasiwa ng
iba’t ibang pinagkukunang yaman.
 Nagkaroon ng bagong hubog ang ekonomiks bilang isang mahalagang sangay ng agham
panlipunan.
Ang Pag-aaral ng Ekonomiks

 Ang pag-aaral ng ekonomiks ay nagsisimula sa suliranin ng walang katapusang pagtugon sa
pangangailangan ng mga tao habang limitado lamang ang likas na yaman at yamang tao ng
bansa.
 Ang lahat ng bansa sa daigdig ay may limitadong kayamananmateryal man o lakas-paggawa.
Sa kabilang banda, ang pangangailangan at kagustuhan ng tao ay hindi mauubos o matatapos
kailanman.
Halimbawa:
Kahit pa sa kasalukuyan ay mayaman ang isang bansa sa langis, patuloy na kakailanganin ng
tao ang langis para sa iba’t ibang pang-araw-araw na gawain kaya patuloy itong miminahin.
Samakatuwid, sa patuloy na paggamit ng langis (at dahil ang langis ay isang yamang hindi
agad napapalitan), darating ang panahon na magiging limitado ang dami nito hanggang sa
tuluyan nang maubos.
Sa pamamagitan ng pag-aaral ng ekonomiks ay matutukoy ang mga paraan na maaaring

gawin upang magamit nang maayos ang langis at patuloy itong mapakinabangan.
INIHANDA NI MA LAARNI KAREN S. CALACAT

GURO SA ARALING PANLIPUNAN 10
SY 2015-2016
2
Ang Ekonomiks sa Iyong Buhay

 Mahalaga na maunawaan mo kung paano magagamit ang ekonomiks sa iyong buhay.
Kailangan mong matutuhan kung paano pamahalaan ang iyong mga pag-aari upang
mapakinabangan mo ito nang mas matagal.
Halimbawa:
 Dapat mong matutuhan kung paano gagastusin nang tama ang iyong baon upang magkasya
ito sa iyong mga gastusin sa buong maghapon. Kung hindi tama ang paghawak mo nito,
maaaari itong maubos kaagad sa pagbili ng mga bagay na hindi mo naman kailangan.
Pagnilayan Mo:
Magbigay ng isang sitwasyon kung saan magiging mahalaga ang paggamit ng kaalaman sa ekonomiks.
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
Mahalagang Kaalaman:
 Ang ekonomiks ay isang sangay ng agham panlipunan.

 Ang ekonomiks ay ang pag-aaral sa kung paano ginagamit ng tao ang limitadong likas na yaman at
yamang tao ng isang bansa upang matugunan ang kaniyang mga pangangailangan.
 Ang salitang "ekonomiks" ay hango sa sa salitang Griyego na oikonomia na nangangahulugang
“pangangasiwa ng sambahayan”.
 Mahalaga na matutuhan mo kung paano magagamit ang ekonomiks sa pangangasiwa ng iyong mga
pag-aari.
Subuking sagutin ang mga sumusunod na tanong:
1. Ano ang ekonomiks?

______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
2. Sa anong salita nagmula ang salitang “ekonomiks”?

______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
3. Ano ang ibig sabihin ng salitang Griyego na oikonomia?

______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
4. Saan mahalaga ang kaalaman sa ekonomiks?

______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
5. Magbigay ng isang sitwasyon kung saan magagamit ang kaalaman sa ekonomiks.

______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________

SY 2015-2016
3
PAKSA
2 Kahalagahan ng Ekonomiks
Mga Layunin:
Pagkatapos ng aralin, dapat ay natatalakay mo na ang kahalagahan ng ekonomiks sa pang-araw-araw
na pamumuhay.
 Ano ang kahalagahan ng ekonomiks?
 Paano ito nakatutulong sa iyo at sa iyong bansa?
Pag-aralan Mo:
Mga Suliraning Pang-Ekonomiya ng Bansa

Ang bansang Pilipinas ay kasalukuyang humaharap sa iba't ibang suliraning pang-ekonomiya. Ang
mga suliraning ito ay may epekto sa iyong pamumuhay, lalo na sa pagtugon sa iyong mga
pangangailangan sa pang-araw-araw. Ito ang dahilan kaya mahalaga ang ekonomiks−para higit mong
maunawaan kung paano mabibigyang solusyon ang mga suliraning kinakaharap mo at ng bansa.
Sa kasulukuyan, humaharap ang bansa sa iba't ibang suliranin tulad ng:

 mabagal na paglago ng ekonomiya,
 mabilis na pagtaas ng presyo ng mga bilihin,
 kakulangan ng suplay ng mga pangunahing pangangailangan,
 kakulangan ng trabahong mapapasukan, at
 kakulangan ng perang pantustos sa mga gastusin at pangangailangan ng bansa.
Maaaring maisip na ang mga suliraning ito ay walang direktang epekto sa isang mag-aaral na tulad
mo, ngunit pag-isipan at pag-aralan mong mabuti ang mga suliraning ito. Hindi ba talaga nakaaapekto
ang mga ito sa iyo at sa iyong pamilya?
Mahahalagang Konsepto sa Ekonomiks

Upang higit mong maunawaan ang mga suliraing kinahaharap ng bansa at kung paano makatutulong
ang ekonomiks sa paglutas ng mga ito, dapat na malaman mo ang mahahalagang konsepto sa
ekonomiks.
Dalawang Sangay ng Ekonomiks

 makroekonomiks - pag-aaral ng pangkalahatang lagay o daloy ng ekonomiya at kung paano
nag-uugnayan ang mga indibidwal na bahagi nito
 maykroekonomiks - pag-aaral ng mga indibidwal na bahagi ng ekonomiya tulad ng
sambahayan at mga negosyo
Tatlong Batayang Proseso ng Ekonomiya

 produksyon - paglikha o paggawa ng isang produkto sa pamamagitan ng isang proseso
 distribusyon - paghahati ng kita at yamang pambansa; paghahati ng halaga ng produksiyon
 pagkonsumo - paggamit o pagbili ng produkto at serbisyo
Iba Pang Konsepto

 prodyuser - indibidwal o kumpanyang gumagawa ng produkto o nagbibigay ng serbisyo
 konsumer - indibidwal o kumpanyang bumibili ng produkto o serbisyo
 kalakalan - pagbili at pagbebente ng mga produkto at serbisyo
 demand - dami ng gusto at kayang bilhin ng mga tao
 suplay - dami ng produktong ginagawa ng isang prodyuser
 implasyon - paglalabas ng labis na salapi
SY 2015-2016
4
Pagnilayan Mo:
Mahalaga ba ang ekonomiks para sa iyo? Ipaliwanag ang iyong sagot.

__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
 Mahalaga ang ekonomiks sa iyo at sa iyong bansa. Ang mga kaalaman at konseptong
nakapaloob dito ay makatutulong upang maunawaan at mabigyan ng solusyon ang mga
suliraning kinahaharap ng bansa.
 Ang makroekonomiks ay pag-aaral ng pangkalahatang lagay o daloy ng ekonomiya at kung
paano nag-uugnayan ang mga indibidwal na bahagi nito.
 Ang maykroekonomiks ay pag-aaral ng mga indibidwal na bahagi ng ekonomiya tulad ng
sambahayan at mga negosyo.
 Ang tatlong batayang proseso ng ekonomiya ay produksyon, distribusyon, at pagkonsumo.
1. Ano ang tawag sa paghahati-hati ng kita at yamang-pambansa?

______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
2. Ano ang tawag sa dami ng produktong ginagawa ng isang prodyuser?

______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
3. Si Marlon Flores ay isang negosyante. Mayroon siyang pagawaan ng mga muwebles at

kasangkapang gawa sa kahoy. Ano ang tawag sa kaniya?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
4. Taong 1973 nang simulang ipakilala ang cellphone sa publiko. Ipinakilala ito bilang mahalagang
gamit na madadala kahit saan upang makausap ang iyong kapamilya, kaibigan, o kakilala. Simula
noon ay tinangkilik na ito ng mga tao. Dahil sa patuloy na pagpapaganda ng mga serbisyong
naibibigay ng cellphone, halos lahat ng tao ay mayroon nito ngayon. Ano ang nilikha nito?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
5. Si Aling Lorna ay tindera ng isda sa palengke. Sariwa ang kaniyang mga ipinagbibiling isda na
mula sa huli ng kaniyang asawa sa dagat. Tuwing Martes ay bumibili ng isang kilong bangus at
dalawang kilong tulingan ang suki niyang si Marites. Ano ang nangyayari sa pagitan ng dalawang
babae?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________

SY 2015-2016
5
PAKSA
3 Ang Suliranin ng Kakapusan
Mga Layunin:
Pagkatapos ng aralin, dapat ay natutukoy mo na ang kaugnayan ng kakapusan sa pang-araw-araw na

pamumuhay.Ano ang kahalagahan ng ekonomiks?
 Ano ang kakapusan?
 Ano ang kakulangan?
 Ano ang kaugnayan ng kakapusan at kakulangan sa iyong buhay?
Pag-aralan Mo:
Ang ekonomiks ay pag-aaral sa wastong pangangasiwa ng mga pinagkukunang yaman.

Sa pamamagitan nito ay mapag-aaralan kung paano mapagkakasya ang mga likas na yaman at
yamang tao upang matugunan ang walang katapusang pangangailangan ng mga tao.
Kakapusan: Suliraning Dapat Harapin

 Kinikilala sa ekonomiks ang limitasyon ng mga likas na yaman at yamang tao.
 Ang patuloy na paggamit ng mga likas na yaman at yamang tao ay magreresulta sa pag-unti o
tuluyang pagkaubos ng mga ito.
 Ang magiging pangunahing epekto ng pagkaubos ng mga likas na yaman ay ang pagkawala
ng mga hilaw na materyales para sa paggawa ng iba't ibang mga produkto.
 Tataas ang presyo ng mga bilihin at magiging mahirap sa mga pangkaraniwang mamamayan
na tugunan ang kanilang mga pangangailangan. Upang maiwasan ito, mahalagang matutuhan
at maunawaan ang mga konsepto sa ekonomiks.
 Magagamit ang mga konsepto sa ekonomiks upang mapangasiwaan nang maayos ang mga
pinagkukunang yaman ng bansa.
 Makatutulong at makapag-aambag ka rin sa pag-iisip ng mga paraan upang maiwasan ang
pagkakaroon ng kakapusan sa bansa.
Dalawang Uri ng Kakapusan

Mayroong dalawang uri ng kakapusanang kakapusan (scarcity) at ang kakulangan (shortage).
Kakapusan
 Ang kakapusan ay tumutukoy sa pagkakaroon ng limitadong dami ng pinagkukunang-yaman
para sa paggawa ng produkto na hindi sapat upang matugunan ang walang katapusang
pangangailangan ng mga tao.
 Tumutukoy ito sa permanenteng pagkaubos ng pinagkukunang yaman ng isang bansa.
Halimbawa: Kakapusan sa Bigas

 Ang nararanasang kakapusan sa bigas sa kasalukuyan ay dulot ng pagliit ng dami ng inaaning
palay ng mga magsasaka.
 Ito ay dulot na rin ng unti-unting pagkaubos ng lupang sakahan na pinagtataniman ng palay.
 Marami sa mga lupang ito ay ginagamit na upang pagtaniman ng mga gulay o puno, o kaya
naman ay tinatambakan ng lupa para gawing kalsada o subdivision.
 Bunga nito, kaunti na ang suplay ng bigas sa Pilipinas kaya nangangailangan na rin ang bansa
na mag-angkat ng bigas mula sa mga katabing bansa sa Timog-silangang Asya.
SY 2015-2016
6
Batas ng Kakapusan
 Ayon sa sa Batas ng Kakapusan, wala nang sapat na likas na yaman upang matugunan ang
lahat ng pangangailangan ng tao.
 Kung gayon, dapat matutuhan ng tao na pangasiwaan nang maayos ang limitado niyang likas
na yaman upang hindi ito tuluyang maubos.
Pagnilayan Mo:
Ano-anong produkto sa Pilipinas ang nakararanas ng kakapusan? Ano-anong produkto naman ang
nakararanas ng kakulangan?
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
 Ang kakapusan ay ang pagkakaroon ng limitadong dami ng likas na yaman para matugunan
ang pangangailangan ng mga tao.
 May dalawang uri ng kakapusan:
 kakapusan
 kakulangan
 Ang kakapusan (scarcity) ay ang pagkakaroon ng limitadong dami ng pinagkukunang-yaman
para sa paggawa ng produkto na hindi sapat para matugunan ang walang katapusang
pangangailangan ng tao.
 Ang kakulangan (shortage) ay ang pagkakaroon ng limitadong dami ng pinagkukunang-
yaman para sa paggawa ng produkto na hindi sapat para matugunan ang kasalukuyang
 Ang kakapusan ay permanente habang ang kakulangan ay pansamantala lamang.
1. Ano ang tawag sa permanenteng pagkaubos ng pinagkukunang yaman?

______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
2. Ano ang tawag sa pansamantalang pagkaubos ng pinagkukunang yaman o produkto?

______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
3. Ano ang tawag sa batas na nagsasaad na wala nang sapat na likas na yaman upang matugunan
ang lahat ng pangangailangan ng tao?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
4. Ano ang tawag sa pagkakaroon ng limitadong dami ng pinagkukunang yaman para sa paggawa
ng produkto na hindi sapat para matugunan ang walang katapusang pangangailangan ng tao?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
5. Ano ang tawag sa pagtatago ng mga negosyante ng produkto upang mapataas ang presyo nito sa
pamilihan?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________

SY 2015-2016
7
PAKSA
4 Mga Palatandaan ng Kakapusan
Mga Layunin:
Pagkatapos ng aralin, dapat ay natatalakay mo na ang mga paraan para malabanan ang
kakapusan.Ano ang kakapusan?
 Ano ang mga paraan para mapigilan ang pagkakaroon ng kakapusan?
Pag-aralan Mo:
Alam mo na kung ano ang kakapusan at mga palatandaan nito. Natutuhan mo na rin na ang kakapusan
ay may kaugnayan sa pamumuhay ng mga mamamayan ng isang bansa. Kung gayon, dapat mo rin
malaman kung paano malalabanan o mapipigilan ang pagkakaroon ng kakapusan.
Mga Dahilan ng Kakapusan

Mayroong iba't ibang dahilan kaya nararanasan ang kakapusan. Ilan sa mga ito ang sumusunod:
 paglaki ng populasyon,
 pabago-bagong panahon o climate change,
 pagkakaroon ng kalamidad,
 labis na paggamit ng mga likas na yaman,
 polusyon, at
 pagkasira ng kalikasan.
Mga Epekto ng Kakapusan

Bukod sa pagtaas ng presyo ng mga pangunahing bilihin, may mas malalaking problema na
naidudulot ang kakapusan. Ilan sa mga ito ang sumusunod:
 kahirapan,
 sakit,
 sakuna,
 gutom, at
 kaguluhan.
Mga Paraan para Malabanan ang Kakapusan

Sa kabila ng maraming pagkakataon na nakararanas ng kakapusan, may iba't ibang paraan para
malabanan o mabawasan ang hindi magagandang epekto nito.
Magkaroon ng tamang alokasyon ng likas na yaman.

 Ang alokasyon ay isang paraan sa wastong pamamahagi ng mga likas na yaman.
 Dapat na alam ng mga namamahagi ng likas na yaman kung anong produkto at serbisyo ang
dapat gawin, paano ito gagawin, para kanino ang gagawing produkto, at kailan dapat gagawin
ang produkto o serbisyo.
 Kung makagagawa ng tamang alokasyon ng mga likas na yaman ay walang maaaksaya at
malaki ang matitipid sa pinagkukunang yaman.
Kontrolin ang paglaki ng populasyon.

 Habang lumalaki ang populasyon ay tumataas din ang dami ng produktong kakailanganin
para matugunan ang pangangailangan ng lahat ng mamamayan.
 Kung gayon, mas marami rin ang likas na yamang kailangang gamitin sa paggawa ng
produkto. Kung makokontrol ang paglaki ng populasyon, makokontrol din ng pamahalaan
ang dami ng gagamiting likas na yaman sa paggawa ng kailangang produkto.
SY 2015-2016
8
Panglagaan ang mga likas na yaman ng bansa.

 Ang lahat ng pangangailangan ng isang basa ay kinukuha mula sa mga likas na yaman nito.
 Kung mapangangalagaan ang mga likas na yaman, tiyak na maakikinabangan ang mga ito sa
mas mahabang panahon.
 Ang pang-aabuso o labis na paggamit ng mga likas na yaman ay tiyak na sisira at uubos dito.
Maging handa sa pagbabago ng panahon.

 Ang pagbabago-bago ng panahon at pagkakaroon ng mga kalamidad ay nagdudulot ng
pagkasira sa mga likas na yaman ng bansa kaya ito unti-unting nauubos.
 Dapat na maging handa ang pamahalaan at mga mamamayan sa pagdating ng mga sakuna at
sa pagbabago ng panahon upang mapangalagaan ang mga likas na yaman at hindi ito
mawasak nang tuluyan.
Maging matipid sa paggamit ng mga likas na yaman.

 Ang pinakamabisang paraan para labanan ang kakapusan ay ang pagiging matipid at maingat
sa paggamit ng mga likas na yaman ng bansa.
Pagnilayan Mo:
Paano ka makatutulong sa paglaban sa kakapusan? Ano ang maaari mong gawin upang maiwasan na
maranasan ito sa Pilipinas?
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
 Ang kakapusan ay may iba't ibang dahilan tulad ng:

o paglaki ng populasyon,
o pabago-bagong panahon o climate change,
o pagkakaroon ng kalamidad,
o labis na paggamit ng mga likas na yaman,
o polusyon, at
o pagkasira ng kalikasan.
 Ang kakapusan ay nagdudulot ng mas malalaking problema para sa pamahalaan at mga

mamamayan ng isang bansa. Ilan sa mga problemang maaaring maidulot nito ang
sumusunod:
o kahirapan,
o sakit,
o sakuna,
o gutom, at
o kaguluhan.
 Maraming paraan para malabanan ang kakapusan tulad ng:
o pagkakaroon ng tamang alokasyon ng likas na yaman,
o pag-kontrol sa paglaki ng populasyon,
o pangangalaga sa mga likas na yaman ng bansa,
o pagiging handa sa pagbabago ng panahon, at
o pagiging matipid sa paggamit ng mga likas na yaman.Ang kakapusan ay permanente
habang ang kakulangan ay pansamantala lamang.

SY 2015-2016
9
1. Alin sa sumusunod ang dahilan ng kakapusan?

______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
2. Ano ang tawag sa pansamantalang kakapusan na nararanasan dahil sa pagtatago ng mga

produkto?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
3. Ano ang tawag sa pagbili ng produkto mula sa ibang bansa para matugunan ang kakapusan ng
isang bansa?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
4. Ano ang nararanasan kapag isa o dalawang palatandaan ng kakapusan lamang ang nararanasan
ng isang bansa?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
5. Ano ang ipinakikitang palatandaan kapag mahaba na ang pila ng mga mamimili sa isang
tindahan?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
6. Ano ang epekto kapag patuloy na tumaas ang presyo ng mga pangunahing bilihin?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________

SY 2015-2016
10
PAKSA
5 Mga Paraan Para Malabanan ang Kakapusan
Mga Layunin:
Pagkatapos ng aralin, dapat ay natatalakay mo na ang mga paraan para malabanan ang
kakapusan.Ano ang kakapusan?
 Ano ang mga paraan para mapigilan ang pagkakaroon ng kakapusan?
Pag-aralan Mo:
Alam mo na kung ano ang kakapusan at mga palatandaan nito. Natutuhan mo na rin na ang kakapusan
ay may kaugnayan sa pamumuhay ng mga mamamayan ng isang bansa. Kung gayon, dapat mo rin
malaman kung paano malalabanan o mapipigilan ang pagkakaroon ng kakapusan.
Mga Dahilan ng Kakapusan

Mayroong iba't ibang dahilan kaya nararanasan ang kakapusan. Ilan sa mga ito ang sumusunod:
 paglaki ng populasyon,
 pabago-bagong panahon o climate change,
 pagkakaroon ng kalamidad,
 labis na paggamit ng mga likas na yaman,
 polusyon, at
 pagkasira ng kalikasan.
Mga Epekto ng Kakapusan

Bukod sa pagtaas ng presyo ng mga pangunahing bilihin, may mas malalaking problema na
naidudulot ang kakapusan. Ilan sa mga ito ang sumusunod:
 kahirapan,
 sakit,
 sakuna,
 gutom, at
 kaguluhan.
Mga Paraan para Malabanan ang Kakapusan

Sa kabila ng maraming pagkakataon na nakararanas ng kakapusan, may iba't ibang paraan para
malabanan o mabawasan ang hindi magagandang epekto nito.
Magkaroon ng tamang alokasyon ng likas na yaman.

 Ang alokasyon ay isang paraan sa wastong pamamahagi ng mga likas na yaman.
 Dapat na alam ng mga namamahagi ng likas na yaman kung anong produkto at serbisyo ang
dapat gawin, paano ito gagawin, para kanino ang gagawing produkto, at kailan dapat gagawin
ang produkto o serbisyo.
 Kung makagagawa ng tamang alokasyon ng mga likas na yaman ay walang maaaksaya at
malaki ang matitipid sa pinagkukunang yaman.
Kontrolin ang paglaki ng populasyon.

 Habang lumalaki ang populasyon ay tumataas din ang dami ng produktong kakailanganin
para matugunan ang pangangailangan ng lahat ng mamamayan.

SY 2015-2016
11
 Kung gayon, mas marami rin ang likas na yamang kailangang gamitin sa paggawa ng
produkto. Kung makokontrol ang paglaki ng populasyon, makokontrol din ng pamahalaan
ang dami ng gagamiting likas na yaman sa paggawa ng kailangang produkto.
Panglagaan ang mga likas na yaman ng bansa.

 Ang lahat ng pangangailangan ng isang basa ay kinukuha mula sa mga likas na yaman nito.
 Kung mapangangalagaan ang mga likas na yaman, tiyak na maakikinabangan ang mga ito sa
mas mahabang panahon.
 Ang pang-aabuso o labis na paggamit ng mga likas na yaman ay tiyak na sisira at uubos dito.
Maging handa sa pagbabago ng panahon.

 Ang pagbabago-bago ng panahon at pagkakaroon ng mga kalamidad ay nagdudulot ng
pagkasira sa mga likas na yaman ng bansa kaya ito unti-unting nauubos.
 Dapat na maging handa ang pamahalaan at mga mamamayan sa pagdating ng mga sakuna at
sa pagbabago ng panahon upang mapangalagaan ang mga likas na yaman at hindi ito
mawasak nang tuluyan.
Maging matipid sa paggamit ng mga likas na yaman.

 Ang pinakamabisang paraan para labanan ang kakapusan ay ang pagiging matipid at maingat
sa paggamit ng mga likas na yaman ng bansa.
Pagnilayan Mo:
Paano ka makatutulong sa paglaban sa kakapusan? Ano ang maaari mong gawin upang maiwasan na
maranasan ito sa Pilipinas?
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
 Ang kakapusan ay may iba't ibang dahilan tulad ng:

o paglaki ng populasyon,
o pabago-bagong panahon o climate change,
o pagkakaroon ng kalamidad,
o labis na paggamit ng mga likas na yaman,
o polusyon, at
o pagkasira ng kalikasan.
 Ang kakapusan ay nagdudulot ng mas malalaking problema para sa pamahalaan at mga

mamamayan ng isang bansa. Ilan sa mga problemang maaaring maidulot nito ang
sumusunod:
o kahirapan,
o sakit,
o sakuna,
o gutom, at
o kaguluhan.
 Maraming paraan para malabanan ang kakapusan tulad ng:
o pagkakaroon ng tamang alokasyon ng likas na yaman,
o pag-kontrol sa paglaki ng populasyon,
o pangangalaga sa mga likas na yaman ng bansa,
o pagiging handa sa pagbabago ng panahon, at
o pagiging matipid sa paggamit ng mga likas na yaman.Ang kakapusan ay permanente
habang ang kakulangan ay pansamantala lamang.

SY 2015-2016
12
1. Ano ang mga epekto ng kakapusan sa mga mamamayan ng bansa?

______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
2. Ano ang kaugnayan ng pagkakaroon ng wastong alokasyon ng mga likas na yaman sa

pagkakaroon ng kakapusan?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
3. Ano ang kaugnayan ng kahirapan sa pagkakaroon ng kakapusan?

______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
4. Ang pagbabago ng panahon o climate change ay isa sa mga dahilan ng kakapusan. Ano ang dapat
gawin para malabanan ito?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
5. Paano masasabi na may tamang alokasyon ang mga likas na yaman ng bansa?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________

SY 2015-2016
13
PAKSA
6 Kagustuhan at Pangangailangan ng Tao
Mga Layunin:
Pagkatapos ng aralin, dapat ay natutukoy mo na ang kaibahan ng pangangailangan at kagustuhan.
 Ano ang pangangailangan?
 Ano ang kagustuhan?
 Ano ang pinagkaiba ng pangangailangan sa kagustuhan?
Pag-aralan Mo:
Ang bawat tao ay may pangangailangan at kagustuhan. Ito ay mga bagay na kinokonsumo o ginagamit
natin sa araw-araw, ngunit hindi lahat ng bagay ay kailangan natin para mabuhay. Ang iba ay gusto
lang nating makamit para sa sariling kaligayahan.
Mga Pangangailangan ng Tao

 Ang pangangailangan ay mga bagay na kailangan ng tao para mabuhay.
 Dapat makamit ng bawat tao ang mga bagay na ito.
 Halimbawa, bawat tao ay nangangailangan ng pagkain, damit, at tirahan.
 Ang kawalan o hindi paggamit ng mga pangangailangan ay maaaring magdulot ng
pagkakasakit o pagkamatay ng isang tao.
Pagkain
 Kailangan ng tao ng pagkain upang mabuhay.
 Ang pagkain ay dapat maging sapat at masustansiya upang maging malakas at malusog ang
katawan.
 Sa pagkain nakukuha ang enerhiya para makakilos at makagawa ng iba't ibang gawain.
 Ang kakulangan o kawalan ng pagkain ay maaaring magdudulot ng malnutrisyon o
pagkakasakit.
Tirahan
 Ang tirahan ay lugar kung saan magiging ligtas ang tao mula sa matinding sikat ng araw o
malakas na ulan.
 Dapat na maging matatag at matibay ang isang tirahan.
 Dapat din na komportableng nakagagalaw sa loob ang mga taong nakatira dito.
 Ang kawalan ng maayos na tirahan ay maaaring magdulot ng pagkakasakit.
Damit
 Ang damit ay isa ring pangangailangan ng tao. Ito ay nagbibigay ng proteksiyon sa tao mula
sa lamig o init ng panahon at ng paligid.
 May angkop na damit para sa bawat panahon at okasyon.
Mga Kagustuhan ng Tao

 Ang kagustuhan ay nagbibigay ng kasiyahan sa tao.
 Ito ay mga bagay na gustong makamit ng mga tao dahil nakapagbibigay ito ng kasiyahan o
magandang pakiramdam. Gayunman, hindi ito kailangan sa pang-araw-araw na buhay.
 Patuloy na mabubuhay ang tao kahit wala ang mga bagay na ito.
Halimbawa:
 Ang sasakyan, computer, at cellphone ay ilan lamang sa halimbawa ng mga kagustuhan.
 Bagama't malaki ang naitutulong ng mga bagay na ito sa pagpapadali sa buhay ng tao, hindi
ito kailangan upang manatiling buhay ang tao.
SY 2015-2016
14
Pagkakaiba ng Pangangailangan at Kagustuhan

 Ang pangangailangan ay mga bagay na kailangan ng tao para mabuhay samantalang ang
kagustuhan ay mga bagay na gustong makamit ng tao para sa personal niyang kasiyahan.
 Lahat ng tao ay may magkakaparehong pangangailangan ngunit magkakaibang kagustuhan.
 Ang mga kagustuhan ng tao ay maaaring maging bunga ng labis na pagkakaroon ng kaniyang
mga pangangailangan.
Mga Halimbawa:
 Pangangailangan ng tao ang damit, ngunit ang pagbili ng mamahaling damit na hindi naman
kailangan ay isa nang kagustuhan.
 Ang pagbili o pagkonsumo ng mamahalin at maraming pagkain. Kahit pa kailangan ng tao ang
pagkain para mabuhay, ang labis na pagkain na higit pa sa kailangan ng katawan ay isa nang
kagustuhan.
 Sa halip na bumili o magpagawa ng simple at komportableng tirahan, nagpagawa ng isang
mala-palasyong tahanan ang isang pamilya kahit apat lamang sila na titira roon. Ang ganitong
kalabisan ay isa nang halimbawa ng kagustuhan.
Pagnilayan Mo:
Sa iyong palagay, ang gamot ba ay isang pangangailangan o isang kagustuhan? Ipaliwanag ang iyong
sagot.
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
 Ang pangangailangan ay mga bagay na kailangan ng tao upang mabuhay. Halimbawa nito ang
pagkain, tirahan, at damit.
 Ang kagustuhan ay mga bagay na ninanais ng tao upang makaramdam ng kasiyahan. Hindi
ito kinakailangan sa pang-araw-araw na buhay. Halimbawa nito ang sasakyan at cellphone.
 Lahat ng tao ay may magkakaparehong pangangailangan ngunit magkakaibang kagustuhan.
 Ang labis na paggamit ng isang pangangailangan ay maaari nang maging isang kagustuhan.
1. Ano ang tawag sa mga bagay na kailangan ng tao upang mabuhay?

______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
2. Ano ang tawag sa mga bagay na hindi kinakailangan sa pang-araw-araw na buhay ngunit gustong
makamit ng tao upang makaramdam ng kasiyahan?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
3. Ang play station ay isang halimbawa ng ____________________.
4. Si Marina ay isang guro samantalang isang inhinyero naman ang asawa niyang si Ronald. Isang
araw, kumain sila sa isang mamahaling restawrant para ipagdiwang ang kaarawan ng kanilang
nag-iisang anak na si Andrew. Ito ay halimbawa ng ano?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
5. Sina Rosie at Mario ay parehong empleyado sa isang pribadong kumpanya. Mayroon silang
dalawang anak, sina Daisy at Paolo. Nang makaipon ng sapat na pera, bumili sila ng bahay na may
tatlong silid at sapat na espasyo para makagalaw nang maayos at komportable sa kanilang bahay.
Ito ay halimbawa ng ano?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
SY 2015-2016
15
PAKSA
7
Kaugnayan ng Kagustuhan at
Pangangailangan sa Kakapusan
Mga Layunin:
Pagkatapos ng aralin, dapat ay natatalakay mo na ang kaugnayan ng pangangailangan at
kagustuhan sa suliranin ng kakapusan.
 Ano ang kaugnayan ng mga pangangailangan at kagustuhan ng tao sa suliranin sa kakapusan?
 Paano nakaaapekto ang pangangailangan at kagustuhan sa kakapusan?
Balikan Mo:
Ang pangangailangan ay mga bagay tulad ng pagkain, tirahan, at damit na kailangan ng tao upang
mabuhay.
Ang kagustuhan ay mga bagay tulad ng computer at cellphone na hindi kinakailangan sa araw-araw
ngunit gustong makamit ng tao para makaramdam ng kasiyahan.
Ang kakapusan ay tumutukoy sa pagiging limitado at nanganganib na pagkaubos ng mga likas na

yaman at pinagkukunang yaman.
Pag-aralan Mo:
Ang mga pangangailangan at kagustuhan ng tao ay may malaking epekto sa suliranin ng kakapusan.
May mga pagkakataon na nagkakaroon ng kakapusan at kakulangan dahil sa paglaki ng bilang ng mga
pangangailangan o kagustuhan ng tao.
Kaugnayan ng Pangangailangan sa Suliranin ng Kakapusan

 Bawat tao ay may mga pangangailangan.
 Dahil sa malaking populasyon ng bansa, malaki rin ang bilang ng mga pangangailangan na
dapat matugunan.
 Dapat maging matalino ang mga tao sa paggamit ng limitadong likas na yaman upang
matugunan ang pangangailangan ng lahat.
 Ang suliranin ng kakapusan ay dapat maging gabay upang maging matalino ang tao sa
pagtugon sa kaniyang mga pangangailangan.
 Dahil limitado lamang ang pinagkukunang yaman at mga likas na yaman, dapat maging
maingat ang tao sa paggamit ng mga pinagkukunang yaman.
 Hindi dapat kumuha ang tao nang labis sa kaniyang pangangailangan.
Kaugnayan ng mga Kagustuhan sa Suliranin ng Kakapusan
 Ang tao ay nagnanais din na magkamit o magkaroon ng kaniyang mga kagustuhan. Ito ay
ninanais ng tao upang maging masaya o makadama ng pag-unlad sa buhay.
 Ang labis na pagkamit sa kagustuhan ay may kaugnayan din sa suliranin ng kakapusan.
 Dahil limitado ang pinagkukunang yaman at mga likas na yaman, dapat na maging mapanuri
at matalino ang tao sa pagpili ng kagustuhang dapat makamtan.
 Ang labis na pagkamit ng anumang kagustuhan ng tao ay maaaring makapagpalala sa
suliranin ng kakapusan.

SY 2015-2016
16
Pagnilayan Mo:
Maaari bang sabihin na ang kakapusan sa bigas ay dulot ng labis na paggamit ng pangangailangan at
kagustuhan?
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
 Ang mga pangangailangan at kagustuhan ay may kaugnayan sa suliranin ng kakapusan.

 Dahil limitado lamang ang mga likas na yaman at mga pinagkukunang yaman, dapat na maging
maingat at matalino ang tao sa paggamit ng mga ito upang matugunan ang kanilang mga
pangangailangan at kagustuhan.
 Ang labis ng pagkamit ng mga pangangailangan at kagustuhan ay maaaring makapagpalala sa
suliranin ng kakapusan.
1. Dahil limitado lamang ang mga likas na yaman, dapat na maging maingat at _______________________
ang tao sa paggamit ng mga ito.
2. Ang mga pangangailangan at kagustuhan ay may ______________________ sa suliranin ng kakapusan.
3. Ang pangangailangan ay mga bagay na dapat makamit ng tao upang _________________________ .
4. Ang kanin ay isang pangangailangan. Gayunpaman, paunti na nang paunti ang bilang ng palay na
naaani sa bansa. Ano ang dapat mong gawin?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
5. Ano ang maaaring mangyari kapag labis ang pagkonsumo ng isang pangangailangan tulad ng
ulam na karneng baboy?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________

SY 2015-2016
17
PAKSA
8 Hirarkiya ng Pangangailangan
Mga Layunin:
Pagkatapos ng aralin, dapat ay natatalakay mo na ang hirarkiya ng pangangailangan.
 Ano ang hirarkiya ng pangangailangan?
 Ano-ano ang antas sa hirarkiya ng pangangailangan?nakaaapekto ang pangangailangan at
kagustuhan sa kakapusan?
Pag-aralan Mo:
Hirarkiya ng Pangangailangan
 May iba't ibang teorya tungkol sa pangangailangan ng tao.
 Isa sa mga kilalang teorya ay iminungkahi ng Amerikanong sikolohista na si Abraham Harold
Maslow.
 Ayon kay Maslow, ang mga pangangailangan ng tao ay may antas o hirarkiya.
 May limang antas sa hirarkiya ng pangangailangan ayon sa teorya ni Maslow.
 Habang natutugunan ang mga batayang pangangailangan ng tao ay tumataas o nadaragdagan
pa ang kaniyang pangangailangan.
Pangangailangang Pisyolohikal
 Ang pangangailangang pisyolohikal ay mga bagay na kailangan ng katawan ng tao para
mabuhay.
 Ito ay itinuturing na mga biyolohikal na kailangan ng tao tulad ng pagkain, tubig, at pahinga.
 Ito ang pinakamababang antas sa hirarkiya ng pangangailangan.
Pangangailangang Pangkaligtasan
 Ang pangangailangang pangkaligtasan ay mga bagay na makatitiyak sa kaligtasan at
katiyakan ng tao sa kaniyang buhay tulad ng hanapbuhay at seguridad.
 Ito ang pangalawang antas sa hirarkiya ng pangangailangan.
 Pangangailangang Makibahagi, Makisama, o Magmahal
SY 2015-2016
18
 Ang pangangailangang makibahagi, makisama, o magmahal ay mga sitwasyon o pangyayari

kung saan ang isang tao ay nagiging bahagi ng isang pamilya, barkada, organisasyon, o
kumpanya.
 Ito ang pangatlong antas sa hirarkiya ng pangangailangan.
Pangangailangan Mapahalagahan
 Ang pangangailangang mapahalagahan ay tumutukoy sa pagkakaroon ng paggalang sa sarili
at pagkakaroon ng respeto mula sa ibang tao.
 Ito ang pang-apat na antas sa hirarkiya ng pangangailangan.
Pangagailangang Maging Ganap ang Pagkatao

 Ang pangangailangang maging ganap ang pagkatao ay makakamtan lamang kung natukoy at
nagamit na ang lahat ng potensiyal ng tao.
 Mangyayari lamang ito kapag nakamit na ng tao ang lahat ng kaniyang mga pangangailangan.
 Ito ang pinakamataas na antas sa hirarkiya ng pangangailangan.
Pagnilayan Mo:
Sa iyong palagay, mahalaga bang makamit ang lahat ng pangangailangan ng tao mula sa
pinakamababa hanggang sa pinakamataas na antas?
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
 Si Abraham Harold Maslow ay isang Amerikanong sikolohista na nagmungkahi tungkol sa hirarkiya

ng pangangailangan.
 Mayroong limang antas sa hirarkiya ng pangangailangan:
1. pangangailangang pisyolohikal,
2. pangangailangang pangkaligtasan,
3. pangangailangang makibahagi, makisali, o magmahal,
4. pangangailangang mapahalagahan, at
5. pangangailangang maging ganap ang pagkatao.
1. Sino ang Amerikanong sikolohista na nagmungkahi ng hirarkiya ng pangangailangan?

______________________________________________________________________________________________________________
2. Ano ang antas ng pangangailangan na tumutukoy sa mga bagay na makatitiyak sa kaligtasan at

katiyakan ng tao sa kaniyang buhay?
______________________________________________________________________________________________________________
3. Sa anong antas kabilang ang pagkain tulad ng kanin, tinapay, at karneng pang-ulam?
______________________________________________________________________________________________________________
4. Sa anong antas kabilang ang pangangailangang maging bahagi ng isang samahan o isang
kumpanya?
______________________________________________________________________________________________________________
5. Ang pagkilala at paggalang mula sa ibang tao ay mahalaga at kabilang sa anong pangangailangan?
______________________________________________________________________________________________________________
SY 2015-2016
19
PAKSA
9
Mga Salik na Nakaiimpluwensiya sa
Pangangailangan
Mga Layunin:
Pagkatapos ng aralin, dapat ay natatalakay mo na ang mga salik na nakaiimpluwensiya sa mga
 Ano-ano ang salik nanakaiimpluwensiya sa mga pangangailangan ng tao?
 Paano nakaaapekto ang mga salik na ito sa iyong mga pangangailangan?
Pag-aralan Mo:
Bawat tao ay may mga pangangailangan. Ito ay mga bagay na dapat niyang makamit o maranasan
upang mabuhay. Gayunpaman, ang mga pangangailangang ito ay nagbabago batay sa iba't ibang salik.
Gulang at Kasarian
 Magkakaiba ang pangangailangan ng tao batay sa kanilang gulang o edad.
o Ang mga bata ay nangangailangan ng gatas at mga bitamina upang lumakas, sumigla, at
bumilis ang paglaki.
o Ang mga teenager naman ay nangangailangan ng mga makabagong kagamitan na
makatutulong sa kanilang pag-aaral.
o Ang mga matatanda ay nangangailangan ng mga gamot at iba pang bitamina para
manatiling malakas at makaiwas sa iba't ibang sakit.
 Magkakaiba rin ang pangangailangan ng tao batay sa kanilang kasarian.
o Ang mga babae ay may ibang pangangailangan kaysa mga lalaki.
o Halimbawa, karaniwang mga bagay na magagamit sa pangangalaga ng katawan, lalo na
sa panahon ng buwanang dalaw, ang kailangan ng mga babae.
o Ang mga lalaki naman ay karaniwang nangangailangan ng mga bagay na makatutulong sa
kaniyang trabaho tulad ng sasakyan.
Edukasyon at Panlasa
 Ang edukasyon o ang antas ng edukasyong narating ng isang tao ay may epekto rin sa kaniyang
mga pangangailangan.
o Ang mga mag-aaral ay nangangailangan ng mga gamit sa paaralan.
o Ang mga hindi naman nag-aaral ay nangangailangan ng mga bagay na magagamit nila sa
kanilang pinagkakaabalahang hanapbuhay.
o Sa bawat pagtaas ng antas ng pag-aaral ay nagbabago rin ang mga pangangailangan ng
isang mag-aaral.
o Halimbawa, ang mga mag-aaral sa mataas na paaralan ay mangangailangan na
ng calculator, periodic table of elements, at graphing paper.
o Ang mga mag-aaral sa elementarya ay karaniwang nangangailangan lamang ng papel,
lapis, at kwaderno.
 Ang panlasa sa pagkain o estilo ng pananamit ay may epekto rin sa mga pangangailangan ng tao.
o May ibang tao na mahilig sa isang estilo ng pananamit na hindi masyadong gusto ng iba.
o May ilan din na mayroon lamang partikular na pagkaing nais kainin..

SY 2015-2016
20
Kita at Hanapbuhay
 Nakaiimpluwensiya rin sa pangangailangan ng tao ang halaga ng kaniyang kita.
o Ang mga tao na may malalaking kita ay nagkakaroon ng mas maraming pangangailangan.
o Sa kabilang banda, ang mga taong may maliliit na kita ay inuunang tugunan ang kanilang
mga batayang pangangailangan.
 Ang hanapbuhay ng isang tao ay nakaiimpluwensiya rin sa kaniyang mga pangangailangan.
o Halimbawa, ang isang guro ay nangangailangan ng chalk, lesson plan, at pisara para
makapagturo sa kaniyang mga mag-aaral.
o Sa kabilang banda, ang isang inhinyero ay nangangailangan ng helmet at iba pang
kagamitan para sa kaniyang trabaho.
Pagnilayan Mo:
Bilang isang mag-aaral, ano-ano ang iyong pangangailangan? Ano-ano ang salik na
nakaiimpluwensiya sa mga ito?
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
May iba't ibang salik na nakaiimpluwensiya sa mga pangangailangan ng tao. Magkakaiba ang dami o
kalidad ng pangangailangan ng mga tao batay sa sumusunod na mga salik:
 gulang o edad,
 kasarian,
 edukasyon,
 panlasa,
 kita, at
 hanapbuhay.
1. Anong salik ang tumutukoy sa pagbabago ng pangangailangan ng tao batay sa kaniyang

kabuhayan o gawaing pinagkakaabalahan?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
2. Si Rita ay nagtatrabaho sa bangko. Kumikita siya ng 30,000 piso kada buwan. Dahil dito, nabibili
niya ang lahat ng kaniyang mga pangangailangan at nakatutulong din siya sa kaniyang pamilya.
Anong salik ang nakaiimpluwensiya rito?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
3. Si Paul ay isang pintor. Dahil dito, kailangan niyang bumili ng canvas, mga pintura, at iba't ibang
brush. Anong salik ang nakaiimpluwensiya sa mga pangangailangan niyang ito?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
4. Bumili si Harold ng damit para sa kaniyang mga anak. Ibinili niya ng bestida ang kaniyang anak
na si Helen at ng ternong short at tshirt ang anak niyang si Herald. Anong salik ang
nakaimpluwensiya sa pagbili ni Harold ng damit ng kaniyang mga anak?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
5. Tuwing may okasyon ay nagpapaluto si Andrea ng spaghetti samantalang si Lola Ana ay

nagpapaluto ng pansit. Anong salik ang nakaiimpluwensiya sa pagkakaiba nila ng gustong
pagkain?
______________________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________________
SY 2015-2016
21
PAKSA
10
Mga Salik na Nakaiimpluwensiya sa
Kagustuhan
Mga Layunin:
Pagkatapos ng aralin, dapat ay natatalakay mo na ang mga salik na nakaaapekto sa mga kagustuhan
ng tao.
 Ano-ano ang salik na nakaiimpluwensiya sa mga kagustuhan ng tao?
 Paano nakaaapekto ang mga salik na ito sa iyong mga kagustuhan?
Pag-aralan Mo:
Tulad ng mga pangangailangan, nagkakaiba rin ang mga kagustuhan ng tao. Ito ay bunga ng iba't
ibang salik na nakaiimpluwensiya rito.
Kita ng Tao at Presyo ng Produkto

 Ang kita o halaga ng perang nakukuha ng tao bilang bayad sa kaniyang pagtatrabaho ay may
malaking impluwensiya sa mga bagay na gusto niyang makamit.
o Kung malaki ang kita ng isang tao, mas madali niyang nabibili o nakakamit ang
kaniyang mga kagustuhan.
o Sa kabilang banda, hindi naman agad nakabibili ng kaniyang mga kagustuhan ang
taong maliit lamang ang kita. Ito ay dahil inuuna niyang bilhin ang kaniyang mga
pangangailangan.
 Kaugnay nito, ang presyo ng produkto ay mayroon ding impluwensiya sa pagkamit ng mga
kagustuhan ng tao.
o Kung ang isang produkto ay mabibili sa murang halaga, malaki ang posibilidad na
bilihin ito kahit pa hindi naman ito masyadong kailangan.
Mga Pangkapaligirang Salik

 May mga bagay sa paligid ng tao na nakakaapekto sa kaniyang mga kagustuhan.
Hanapbuhay o Trabaho
 Kung kinakailangan sa trabaho ang mga gadget, gugustuhin ng tao na magkaroon ng
pinakabago at modernong kagamitan para sa kaniyang trabaho.
 Lugar na Tinitirahan o Laging Pinupuntahan
 Kung ang lugar na tinitirahan o lugar na palaging pinupuntahan ay kakikitaan ng mga bagay
na maituturing na kagustuhan, maiimpluwensiyahan ang mga taong nakatira rito na
magkaroon din nito upang hindi mahuli sa mga kapitbahay.
Taong Nakasasalamuha
 Karaniwang ang mga bagay na mayroon ang mga taong madalas makasama o makasalamuha
ay ginugusto rin makamit ng tao.
Mass Media
 Karaniwang ang mga napapanood o naririnig na patalastas sa telebisyon at radyo ay naka-
eengganyo sa tao na bumili ng isang bagay na maituturing lamang na kagustuhan.

SY 2015-2016
22
Pagnilayan Mo:
Bilang isang mag-aaral, ano-ano ang iyong pangangailangan? Ano-ano ang salik na
nakaiimpluwensiya sa mga ito?
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
May iba't ibang salik na nakaiimpluwensiya sa mga pangangailangan ng tao. Magkakaiba ang dami o
kalidad ng pangangailangan ng mga tao batay sa sumusunod na mga salik:
 gulang o edad,
 kasarian,
 edukasyon,
 panlasa,
 kita, at
 hanapbuhay.
1. Kapag malaki ang kita ng isang tao, dumadami ang kaniyang kagustuhan. Sa kabilang banda,
limitado lamang ang kagustuhan ng taong may maliit na kita. Anong salik ang tinutukoy sa
konseptong ito?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
2. Ang mga commercial na nakikita sa telebisyon na tungkol sa produktong nakagaganda ng buhok

o nakakikinis ng mukha ay nakaeengganyo sa mga kabataan. Anong salik ang tinutukoy ng
konseptong ito?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
3. Ang inggit ay karaniwang nagtutulak sa isang tao na gustuhing magkaroon ng mga bagay na
nakikita niya sa kaniyang kapwa. Anong salik ito?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
4. Idolo ni Katrina ang isang artista sa telebisyon. Gusto niyang bumili ng mga damit na isinusuot
ng idolong artista. Anong salik ang nakaiimpluwensiya sa kagustuhan ni Katrina?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
5. Nag-aaral sa isang pribadong paaralan si George dahil sa kaniyang scholarship. Madalas niyang
makita ang kaniyang mga kaklase na may bagong gadget o mamahaling bag. Bunga nito, gusto rin
niyang magkaroon ng bagong cellphone at bag. Anong salik ang nakaiimpluwensiya sa
kagustuhan ni George?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________

SY 2015-2016
23
PAKSA
11 Ang Kaugnayan ng Alokasyon sa Kakapusan
Mga Layunin:
Pagkatapos ng aralin, dapat ay natatalakay mo na ang kaugnayan ng alokasyon sa suliranin ng
kakapusan.Ano-ano ang salik na nakaiimpluwensiya sa mga kagustuhan ng tao?
 Ano ang kaugnayan ng alokasyon sa suliranin ng kakapusan?
Pag-aralan Mo:
Kakapusan at Alokasyon
Ang kakapusan ay ang permanenteng pagkaubos ng likas na yaman ng bansa na maaaring magdulot
ng suliranin sa ekonomiya ng bansa.
Ang alokasyon ay isang paraan ng wastong pamamahagi o distribusyon ng mga likas na yaman ng
bansa. Dapat na alam ng mga namamahagi ng likas na yaman kung anong produkto at serbisyo ang
dapat gawin, paano ito gagawin, para kanino ang gagawing produkto, at kailan dapat gagawin ang
produkto o serbisyo. Kung makagagawa ng tamang alokasyon ng mga likas na yaman ay walang
maaaksaya sa pinagkukunang yaman.
Kaugnayan ng Alokasyon sa Kakapusan

 Malaki ang kaugnayan ng alokasyon sa suliranin ng kakapusan.
 Ang alokasyon ay isang paraan upang mabigyang solusyon ang suliranin ng kakapusan.
 Ang wasto at matalinong alokasyon ay mainam na pananggalang ng bansa laban sa suliranin
ng kakapusan.
Limang Suliranin ng Alokasyon

 May limang suliranin na dapat tugunan ng alokasyon upang matugunan ang suliranin sa
kakapusan.
 Tatlo sa mga suliraning ito ay tungkol sa suliranin sa produksyon o wastong paggamit ng mga
likas na yaman sa paggawa ng produkto.
 Dalawa naman sa mga suliraning tutugunan ng alokasyon ay tungkol sa distribusyon o
wastong pamamahagi ng mga likas na yaman at produkto.
 Kapag nabigyan ng tamang solusyon ang mga suliraning ito ay tiyak din na mabibigyang
solusyon ang suliranin sa kakapusan.
Suliranin sa Produksyon
 Mayroong iba't ibang suliranin sa produksyon ng mga kalakal o produktong ipagbibili sa mga
konsumer. Gayunpaman, may mga paraan para matugunan ang mga suliraning ito.
Ano ang gagawain?

 Dapat na matukoy ang uri ng produktong kailangan ng mga tao sa kanilang pang- araw-araw
na pamumuhay.
 Sa pamamagitan nito ay maiiwasan ang paggawa ng mga produktong hindi naman
masyadong kailangan.
 Sa tulong nito ay maiiwasang maaksaya ang mga likas na yaman pati na rin ang puhunan na
gagastusin sa paggawa ng mga hindi kailangang produkto.
SY 2015-2016
24
Paano ito gagawain?

 Dapat matukoy kung anong proseso ang gagamitin sa paggawa ng mga kailangang produkto.
 Dapat isaalang-ala ang mga sangkap o hilaw na materyales na gagamitin sa paggawa ng mga
produkto.
 Alamin kung saan makukuha ang mga sangkap na ito.
 Makatutulong din kung malalaman ang mga kinakailangang kasangkapan o makinarya sa
paggawa ng produkto.
 Makatitipid sa paggamit ng mga likas na yaman o mga pinagkukunang yaman kung agad na
matutukoy ang proseso at mga kailangang sangkap sa paggawa.
Gaano karami ang gagawain?

 Dapat na malaman kung sapat ba ang dami ng mga likas na yamang mayroon ang bansa upang
magamit sa paggawa ng kailangang produkto.
 Sa pamamagitan nito ay malalaman kung makagagawa ng sapat na dami ng produkto para
matugunan ang pangangailangan ng lahat ng mamamayan.
 Kung hindi naman sapat ang sangkap, kailangang makagawa ng paraan upang makapag-
angkat ng produkto o magamit nang wasto ang limitadong likas na yaman.
Suliranin sa Distribusyon
Kahit pa nagawa na ang produkto, mayroon pa ring suliranin sa distribuyon nito sa mga pamilihan.
Sa kabila nito, mayroon maaaring gawin bilang solusyon.
Para kanino ang gagawain?

 Mahalagang malaman kung para kanino ang mga produktong gagawain o kung sino ang
makikinabang sa produkto.
 Sa paglikha ng produkto, kailangang isaalang-alang ang bilang, kasarian, at edad ng mga taong
kokonsumo o gagamit nito.
 Kinakailangan na ang mga tatanggap nito ay magkaroon ng lubos na kapakinabangan sa
produkto.
Paano ipamamahagi ang produkto?

 Dapat malaman kung sa anong paraan makararating sa mas maraming nangangailangan ang
isang produkto.
 Maiiwasan ang pagkakaroon ng kakapusan kung ang kailangang produkto ay makakamit at
mapakikinabangan ng mas maraming tao.
Pagnilayan Mo:
Sa iyong palagay, mabibigyang solusyon pa rin ba ang suliranin ng kakapusan kahit wala ang
kaalaman sa wastong alokasyon? Ipaliwanag ang iyong sagot.
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
 Magkaugnay ang alokasyon at ang suliranin ng kakapusan.

 Ang alokasyon ay isang paraan upang mabigyan ng solusyon ang pagkakaroon ng suliranin sa
kakapusan.
 May limang suliraning binibigyang solusyon ng alokasyon. Tatlo rito ay sa produksyon at dalawa
naman sa distribusyon.
 Ang mga suliranin sa produksyon ay:

o Ano ang gagawin?
o Paano ito gagawin?
o Gaano karami ang gagawin?
SY 2015-2016
25
 Ang mga suliranin sa distribusyon ay:

o Para kanino ang gagawin?
o Paano ipamamahagi ang produkto?
1. Ano ang tawag sa permanenteng pagkaubos ng likas na yaman ng bansa?

______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
2. Ilang tanong ang tinutugunan ng alokasyon para masolusyunan ang suliranin sa kakapusan?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
3. Dapat matukoy ang prosesong gagamitin sa paggawa ng produkto, gayundin ang mga sangkap at
makinaryang kailangan sa paggawa nito. Anong tanong sa suliranin ng produksyon ang
tinutugunan nito?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
4. Ano ang kaugnayan ng alokasyon sa suliranin ng kakapusan?

______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
5. Bakit mahalagang magkaroon ng wasto at matalinong alokasyon ang isang bansa?

______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________

SY 2015-2016
26
PAKSA
12
Ang Kaugnayan ng Alokasyon sa
Pangangailangan at Kagustuhan
Mga Layunin:
Pagkatapos ng aralin, dapat ay natatalakay mo na ang kaugnayan ng alokasyon sa pangangailangan
at kagustuhan ng tao.Ano ang kaugnayan ng alokasyon sa suliranin ng kakapusan?
 Ano ang kaugnayan ng alokasyon sa mga pangangailangan at kagustuhan ng tao?
Pag-aralan Mo:
Alokasyon, Pangangailangan, at Kagustuhan

 Ang alokasyon ay isang paraan ng wastong pamamahagi o distribusyon ng mga likas na
yaman ng bansa. Dapat na alam ng mga namamahagi ng likas na yaman kung anong produkto
at serbisyo ang dapat gawain, paano ito gagawain, para kanino ang gagawaing produkto, at
kailan dapat gagawain ang produkto o serbisyo. Kung makagagawa ng tamang alokasyon ng
mga likas na yaman ay walang maaaksaya at malaki ang matitipid sa pinagkukunang yaman.
 Ang pangangailangan ay mga bagay na kailangan ng tao upang mabuhay. Kung gayon, dapat
makamit ng bawat tao ang mga na ito. Halimbawa, bawat tao ay kailangan ng pagkain, damit,
at tirahan. Ang kawalan ng mga pangangailangan ay maaaring magdulot sa pagkakasakit o
pagkamatay ng isang tao.
 Ang kagustuhan ay nagbibigay ng kasiyahan sa tao. Ito ay mga bagay na gustong makamit ng
tao dahil napasasaya siya nito o nagbibigyan siya nito ng magandang pakiramdam.
Gayunpaman, hindi ito kailangan upang mabuhay. Sa katunayan, patuloy na mabubuhay ang
tao kahit wala ang mga bagay na ito.
 Ang alokasyon ay mayroong kaugnayan sa mga pangangailangan at kagustuhan ng tao. Ang

alokasyon ng bansa sa mga likas na yaman nito ay may impluwensiya sa mga produktong
tutugon sa mga pangangailangan at kagustuhan ng tao. Gayundin, ang mga pangangailangan
at kagustuhan ng tao ay may impluwensiya sa paggawa ng alokasyon ng mga negosyante at
kumpanya ng kanilang mga produkto.
Impluwensiya ng Alokasyon sa mga Pangangailangan at Kagustuhan ng Tao

 Dahil limitado ang mga likas na yaman at pinagkukunang yaman ng bansa, dapat lamang na
maging wasto at matalino ang bansa sa paggawa ng alokasyon ng mga ito.
 Ang isang bansa ay dapat maging maingat sa paggamit ng mga likas na yaman nito sa paggawa
ng mga produkto upang matugunan ang mga pangangailangan ng lahat ng mamamayan.
 Dapat ay mas binibigyang pansin ang paggamit ng mga likas na yaman sa paggawa ng mga
produktong kailangan ng tao.
 Limitado lamang ang mga likas na yamang inilalaan upang magamit na sangkap sa paggawa
ng mga produktong maituturing na kagustuhan lamang ng tao.
 Nararapat lamang na ilimita ang paggamit ng likas na yaman sa paggawa ng mga bagay na
kagustuhan lamang upang hindi maubos ito.
Impluwensiya ng mga Pangangailangan at Kagustuhan sa Alokasyon

 Mahalagang malaman ng mga negosyante at kumpanya ang mga produktong itinuturing na
pangangailangan at kagustuhan ng mga mamamayan ng bansa.
 Ito ang kanilang magiging batayan sa uri at dami ng produktong kanilang gagawin at
ipagbibili sa mga pamilihan sa bansa.
 Maraming produkto ang tutugon sa mga pangangailangan ng mga mamamayan. Kaugnay
nito, mas kaunti ang mga produktong ginagawa na maituturing na kagustuhan lamang ng tao.
SY 2015-2016
27
Pagnilayan Mo:
Paano nakaaapekto ang alokasyon sa iyong mga pangangailangan at kagustuhan bilang isang mag-
aaral?
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
 Ang alokasyon ay may kaugnayan sa mga pangangailangan at kagustuhan ng tao.
 Ang alokasyon ng bansa sa mga likas na yaman nito ay may impluwensiya sa mga produktong
tutugon sa mga pangangailangan at kagustuhan ng tao. Isinasaalang-alang ang limitadong likas
na yaman ng bansa sa pagpili ng mga produktong gagawain[Math Processing Error]kung
makatutugon ito sa mga pangangailangan o kagustuhan ng mga tao.
 Ang mga pangangailangan at kagustuhan ng tao ay may impluwensiya rin sa paggawa ng

alokasyon ng mga negosyante at kumpanya ng kanilang mga produkto. Isinasaalang-alang ng
mga negosyante at kumpanya ang mga pangangailangan at kagustuhan ng mga tao sa
pagdedesisyon sa uri at dami ng produktong kanilang gagawin at ipagbibili sa pamilihan.
1. Ano-ano ang nakaiimpluwensiya sa alokasyon ng isang bansa?

______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
2. Kakaunti ang dami ng palay na naaani sa bansa. Dahil dito, ipinag-utos ng pamahalaan na maglaan
ng mas maraming lupa para sa pagtatanim ng palay. Ano ang ipinakikita nito?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
3. Dahil nauso ang makukulay na palamuti sa damit, maraming kumpanya ng damit ang
nagmadaling gumawa ng mga damit na may makukulay na palamuti upang ipagbili sa pamilihan.
Ano ang ipinakikita nito?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
4. Limitado lamang ang pinayagan ng pamahalaan na lupang mapagtatayuan ng bahay sa bansa. Ito
ay upang makapaglaan ng maraming lupa para pagtaniman ng mga pagkain. Dahil dito, nagtayo
ng mga condominium para matugunan ang pangangailangan ng mga mamamayan sa tirahan sa
kabila ng limitadong espasyo para sa mga bahay. Ano ang ipinakikita nito?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
5. Kaunti lamang ang mga kumpanya sa Pilipinas na gumagawa ng damit na maipagbibili sa

pamilihan sa bansa. Marami sa mga kumpanyang gumagawa ng damit ay ipinagbibili ito sa ibang
bansa. Bunga nito, marami sa mga damit na ipinagbibili sa pamilihan ay inaangkat mula pa sa
ibang bansa at mabibili sa mataas na halaga. Dahil dito, mas inuuna ng mga tao na bilihin ang
kanilang mga pangangailangan kaysa bumili ng gusto nilang mamahaling damit. Ano ang
ipinakikita nito?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________

SY 2015-2016
28
PAKSA
13
Ang Alokasyon sa Iba't ibang Sistemang
Pang-ekonomiya
Mga Layunin:
Pagkatapos ng aralin, dapat ay natatalakay mo na ang mekanismo ng alokasyon sa iba't ibang
sistemang pang-ekonomiya para mabigyang solusyon ang suliranin sa kakapusan.
 Ano-ano ang sistemang pang-ekonomiya?
 Paano ginagamit ng bawat sistemang pang-ekonomiya ang alokasyon para masolusyunan ang
suliranin sa kakapusan?
Pag-aralan Mo:
Sistemang Pang-ekonomiya
 Ang sistemang pang-ekonomiya ay isang paraan kung saan pinamamahalaan ang produksyon
o paggawa ng produkto, distribusyon o pamamahagi ng produkto, at pagkonsumo o ang
paggamit ng produkto.
 Mayroon itong sariling paraan o mekanismo kung paano umiikot ang produkto sa pagitan ng
mga sektor ng lipunan.
 Layunin nitong maiwasan ang labis na paggawa ng mga produkto o magkaroon ng
kakulangan sa nagawang produkto.
May iba't ibang uri ng sistemang pang-ekonomiya. Ito ay batay sa kung sino ang gumagawa ng
desisyon sa paggawa ng produkto at kung paano ginagawa ang nasabing desisyon.
1. Tradisyunal na Ekonomiya (Traditional Economy)

 Ang tradisyunal na ekonomiya ay nakabatay sa mga paniniwala, tradisyon, at kultura ng mga
tao sa lipunan.
 Ang mga produktong nililikha sa lipunang ito ay batay lamang sa mga pangunahing
pangangailangan ng mga tao tulad ng pagkain, damit, at tirahan.
2. Pampamilihang Ekonomiya (Market Economy)

 Ang pampamilihang ekonomiya ay nakabatay naman sa takbo ng malayang pamilihan.
 Sa sistemang ito, ang mga produktong ginagawa at serbisyong ibinibigay ay batay sa kung
ano ang tinatangkilik ng mga mamimili sa pamilihan.
 Bawat kalahok sa ekonomiyang ito ay kumikilos alinsunod sa kaniyang sariling interes.
 Sa sistemang ito, lahat ay may kakayahang magdesisyon sa paggawa ng alokasyon ng mga
likas na yaman at hindi nakikialam ang pamahalaan sa anumang kompetisyon sa pamilihan.
3. Kontroladong Ekonomiya (Controled Ekonomy)

 Sa kontroladong ekonomiya, ang alokasyon ay kinokontrol at binibigyang regulasyon ng
pamahalaan.
 Ang pamahalaan ay may ganap na kapangyarihan na gamitin at ilaan ang mga likas na yaman
at pinagkukunang yaman ng bansa tulad ng lupa, lakas-paggawa, at puhunan para mapaunlad
ang ekonomiya ng bansa.
 Sa sistemang ito, kontrolado ng pamahalaan ang ekonomiya dahil ito ang nagmamay-ari ng
lahat ng salik ng produksiyon [% - %] sangkap, lakas-paggawa, at puhunan.
 Hindi pinahihintulutan ang pribadong pagmamay-ari at lahat ng mamamayan ay pantay-
pantay.
SY 2015-2016
29
4. Pinaghalong Ekonomiya
 Ang pinaghalong ekonomiya ay pinagsamang pampamilihang ekonomiya at kontroladong
ekonomiya.
 Sa sistemang ito, hinahayaan ng pamahalaan ang malayang pagkilos ng pamilihan, ngunit
maaari itong magtakda ng mga patakaran at regulasyon para mapanatiling abot-kaya ang
presyo ng mga produkto at serbisyo, at tiyakin ang kaligtasan ng mga mamimili.
Pagnilayan Mo:
Sa iyong palagay, anong sistemang pang-ekonomiya ang angkop gamitin para mapasigla pa ang
ekonomiya ng Pilipinas?
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
 Ang sistemang pang-ekonomiya ay paraan kung saan ang produksyon, distribusyon, at

pagkonsumo ng produkto ay nakabatay sa desisyon ng isang partikular na sektor ng lipunan.
 Mayroong apat na sistemang pang-ekonomiya:
o tradisyunal na ekonomiya,
o pampamilihang ekonomiya,
o kontroladong ekonomiya, at
o pinaghalong ekonomiya.
1. Ano ang tawag sa sistema kung saan pinamamahalaan ang produksyon o paggawa ng produkto,
distribusyon o pamamahagi ng produkto, at pagkonsumo o ang paggamit ng produkto?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
2. Sa anong sistemang pang-ekonomiya may ganap na kapangyarihan ang pamahalaan na kontrolin

ang produksyon, distribusyon, at pagkonsumo ng produkto?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
3. Anong sistemang pang-ekonomiya ang mailalarawan sa pagkakaroon ng lahat ng sektor ng

pagkakataon na magdesisyon sa paggawa ng alokasyon ng mga likas na yaman?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
4. Ang mga prodyuser at nagtitinda ng bigas ay may malayang kompetisyon sa pamilihan. Ngunit
nang magkaroon ng kakapusan sa suplay ng bigas sa bansa, nag-angkat ng bigas ang pamahalaan
para ipagbili sa mga mamamayan sa murang halaga. Anong sitemang pang-ekonomiya ang
ipinakikita nito?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
5. Sa anong uri ng pamahalaan hindi maaaring umiral ang pinaghalong ekonomiya?

______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________

SY 2015-2016
30
PAKSA
14 Ang Pagkonsumo
Mga Layunin:
Pagkatapos ng aralin, dapat ay natatalakay mo na ang konsepto ng pagkonsumo at mga salik
nito.Ano-ano ang sistemang pang-ekonomiya?
 Ano ang pagkonsumo?
 Ano-ano ang uri ng pagkonsumo?
 Ano-ano ang salik ng pagkonsumo?
Pag-aralan Mo:
Mga Uri ng Pagkonsumo

May iba't ibang uri ng pagkonsumo. Maaari itong maging tuwiran, produktibo, maaksaya,
mapanganib, o lantad.
Tuwiran o Direktang Pagkonsumo

 Nangyayari ito kapag ang biniling produkto ay agad na tumugon sa pangangailangan o ang
kinuhang serbisyo ay agad na nagbigay kasiyahan sa tao.
Halimbawa: pagbili ng pagkain upang maibsan ang gutom
Produktibong Pagkonsumo
 Nangyayari ito kapag ang biniling produkto ay ginamit na sangkap para gumawa ng isa pang
produkto.
Halimbawa: pagbili ng kahoy para gawing mesa at upuan
Maaksayang Pagkonsumo
 Nangyayari ito kapag ang biniling produkto ay hindi naman kailangan o nakapagbibigay
kasiyahan ngunit ang pagkonsumo ay impluwensiya lamang ng isang salik ng pagkonsumo.
Halimbawa: pagbili ng bagong bag dahil may sale sa mall
Mapanganib na Pagkonsumo
 Nangyayari ito kapag ang biniling produkto ay nagdudulot ng sakit, pinsala, o kapahamakan
sa tao.
Halimbawa: pagbili at pagkonsumo ng sigarilyo kahit ito ang pangunahing sanhi ng kanser sa baga
Lantad na Pagkonsumo
 Nangyayari ito kapag ang biniling produkto ay upang ipakita na may kakayahan ang isang tao
na bumili nito.
Halimbawa: pagbili ng bagong LED TV dahil bumili ang kapitbahay nito.

SY 2015-2016
31
Mga Salik ng Pagkonsumo

May iba't ibang salik na nakaiimpluwensiya sa uri, dami, at panahon ng pagkonsumo ng tao ng mga
produkto at serbisyo.
Kita
 Ang taong may malaking kita ay nakapaglalaan ng malaking halaga para sa pagkonsumo ng
kaniyang mga pangangailangan at kagustuhan.
 Ang taong may maliit na kita ay may limitadong halaga na mailalaan sa pagkonsumo ng
kaniyang mga pangangailangan at kagustuhan.
Panahon
 Isinasaalang-alang ng tao ang kasalukuyang panahon sa pagbili ng mga produkto o serbisyo.
 *Halimbawa: *pagbili ng jacket kung taglamig o pagbili ng kamiseta kapag tag-init
Okasyon
 Nagkakaroon ng malaking pagkonsumo ng ilang partikular na produkto o serbisyo sa isang
tiyak na okasyon.
 Ilan sa halimbawa ng mga okasyong ito ay ng Pasko, Bagong Taon, Araw ng mga Patay, o
pasukan sa paaralan.
Patalastas
 Ito ay isang paraan ng panghihikayat sa mga tao na bumili o magkonsumo ng isang produkto
o serbisyo.
 May iba't ibang uri nito:
o Bandwagon - pagpapakita na marami na ang gumagamit ng produkto para ipakitang
"subok" na ang ganda, lasa, bisa, o epekto nito
o Testimonial - paggamit ng mga sikat o kilalang tao para iendorso at patotohanan ang
magandang kalidad ng produkto o serbisyo
o Brand - paglalarawan ng magagandang katangian o nilalaman ng isang produkto o
serbisyo
Presyo
 Ang mga produkto o serbisyo na may mababa o abot-kayang halaga ay karaniwang mas
tinatangkilik kaysa parehong produkto o serbisyo na may kamahalan ang presyo.
Halimbawa: pagpili ng tao sa brand ng sabong panlaba na mas mura ang halaga
Panggagaya
 Madalas na bumibili o kumukonsumo ang tao ng isang produkto o serbisyo na nakita na niya
mula sa isang kapamilya, kapitbahay, o kakilala.
 Mas malaki ang tyansa na bilihin ang produkto na nakikitang ginagamit ng isang kapamilya,
kapitbahay, o kakilala.
Pagpapahalaga sa Tao
 Ang pagkonsumo ng tao ay batay din sa kaniyang mga paniniwala o nakagawian tulad ng pagbili
ng mahahabang bestida dahil may konserbatibong pagpapahalaga sa sarili.
Halimbawa: pagbili ng damit na nakabatay lamang sa maaaring isuot sa loob ng simbahan o

opisina
Pagnilayan Mo:
Ano-anong salik ang nakaiimpluwensiya sa iyong pagkonsumo bilang isang mag-aaral?
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
SY 2015-2016
32
 Ang pagkonsumo ay ang pagbili at paggamit ng isang produkto o serbisyo para matugunan ang
 May iba't ibang uri ng pagkonsumo:

o tuwiran o direktang pagkonsumo,
o produktibong pagkonsumo,
o maaksayang pagkonsumo,
o mapanganib na pagkonsumo, at
o lantad na pagkonsumo.
 May iba't ibang salik din na nakaiimpluwensiya sa pagkonsumo:
o kita,
o panahon,
o okasyon,
o patalastas,
o presyo,
o panggagaya, at
o pagpapahalaga sa tao.
1. Ano ang tawag sa pagbili at paggamit ng produkto o serbisyo para matugunan ang
pangangailangan at kagustuhan ng tao?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
2. Ano ang tawag sa mga bagay na nakaiimpluwensiya sa pagbili ng mga produkto at serbisyo ng
tao?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
3. Anong uri ng pagkonsumo ang ipinakikita sa pagbili ng bagong sasakyan dahil lamang ang mga
kaibigan ay bumili ng kani-kanilang bagong sasakyan?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
4. Anong uri ng pagkonsumo ang ipinakikita sa pagbili ng bagong sapatos dahil nagandahan ka dito
at naisipang bilhin ito?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
5. Bakit mahalagang malaman at maunawaan ang pagkonsumo, mga uri nito, at mga salik na
nakaiimpluwensiya rito?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________

SY 2015-2016
33
PAKSA
15 Mga Karapatan at Tungkulin ng Mamimili
Mga Layunin:
Pagkatapos ng aralin, dapat ay natutukoy mo na ang mga karapatan at tungkulin ng mga mamimili.
 Ano-ano ang karapatan ng mga mamimili?
 Ano-ano ang tungkulin ng mga mamimili?
 Bakit mahalagang malaman at maunawaan ang mga karapatan at tungkulin ng mga
mamimili?
Pag-aralan Mo:
Mamimili
 Ang mamimili ay taong bumibili at kumukonsumo ng mga produkto at serbisyo upang
matugunan ang kaniyang mga pangangailangan at kagustuhan. Bawat mamimili ay dapat
magtamasa ng kaniyang mga karapatan. Gayundin, dapat niyang gampanan ang kaniyang
mga tungkulin.
Mga Karapatan ng Mamimili

 Ang mga karapatan ng mamimili ay nangangalaga sa kaligtasan at kabutihan ng mga
mamimili laban sa pandaraya at mapanakit na produkto o serbisyo.
Karapatan sa tamang impormasyon

 Bilang mamimili, karapatan mong magkaroon ng sapat at wastong impormasyon tungkol sa
produktong bibilhin o serbisyong kukunin. Ipinagbabawal ang mga mapanlinlang na
patalastas at pagbibili ng mga pekeng produkto.
Karapatan sa pagpili
 Bawat mamimili ay malayang makapipili ng produktong gusto niyang bilhin o serbisyong nais
niyang kunin.
 Walang sinumang makapipilit sa kaniyang tumangkilik ng produkto o serbisyong hindi
makapagbibigay sa kaniya ng kasiyahan.
Karapatan na maging ligtas sa anumang sakit o pinsala

 Dapat malaman ng mga mamimili kung may sakit na pumipinsala sa mga produktong mabibili
sa pamilihan upang maiwasan nila ito.
 Ang red tide, cyanide poisoning, foot and mouth disease, at bird flu ay ilan lamang sa mga
sakit na maaaring makuha sa mga sariwang produkto gaya ng isda o karne.
Karapatan na makamit ang mga pangunahing pangangailangan

 Dapat matiyak ng pamahalaan na ang mga pangunahing pangangailangan ng mga
mamamayan o mamimili ay may sapat na dami o suplay at nasa tamang presyo na abot-
kayang mabibili ng mga mamimili.
Karapatan sa maayos at malinis na kapaligiran

 Dapat matiyak ang kalinisan ng mga pamilihan kung saan mabibili ang mga produkto.
Kailangang masiguro na hindi ito magdudulot ng anumang sakit sa mga mamimili nito.
SY 2015-2016
34
Karapatang magkaroon ng edukasyon

 Dapat mabigyan ng sapat na edukasyon ang mga mamimili tungkol sa pagpili ng tama at ligtas
na produkto at serbisyo.
Ang wastong kaalaman sa pagiging isang matalinong mamimili ay makatutulong upang hindi madaya
o malinlang ng mga pekeng produkto.
Karapatang magtatag ng organisasyon

 Karapatan din ng mga mamimili na magtatag o maging kasapi ng samahang magtataguyod sa
mga karapatan ng mamimili.
Ang mga organisasyong ito ang mangangalaga sa mga mamimili at magbibigay sa kanila ng
proteksiyon laban sa mga mapagsamantalang negosyante o kumpanya.
Mga Tungkulin ng Mamimili

 Kung may karapatan ang mga mamimili, mayroon din silang mga tungkulin na dapat
gampanan.
Bayaran ang biniling kalakal

 Tungkulin ng bawat mamimili na bayaran ang mga produktong binili o serbisyong kinuha
ayon sa napagkasunduang halaga nito.
Paghingi ng resibo
 Ang mga mamimili ay dapat humingi ng resibo sa bawat produktong binili o serbisyong
kaniyang kinuha.
 Ang resibo ang magsisilbi niyang katunayan sa kaniyang mga produktong binili o serbisyong
kinuha.
Pagtangkilik sa gawang Pilipino
 Tungkulin ng bawat Pilipino na tangkilikin ang mga produkto at serbisyong gawa sa Pilipinas.
 Ang pagbili ng mga lokal na produkto ay makatutulong sa mga negosyanteng Pilipino at sa
pagpapaunlad ng ekonomiya ng bansa.
Pagiging mulat at mapagmasid sa kapabayaan ng mga prodyuser
 Lahat ng mamimili ay dapat na maging mulat, alerto, at mapagmasid sa maaaring maging
kapabayaan ng mga negosyante at kumpanyang gumagawa ng produkto o nagbibigay ng
serbisyo.
 Ang anumang pandaraya o kapabayaan ay dapat iulat sa pamahalaan upang maparusahan.
 Ang bawat pandaraya o panlilinlang na ginawa ng isang negosyante o kumpanya para
maipagbili ang kanilang produkto o serbisyo ay dapat iulat sa pamahalaan.
 Sa tulong ng pagsusumbong ng mamimili ay magiging madali sa pamahalaan na
mapangalagaan at maprotektahan ang kapakanan ng mga mamimili.
Pangangalaga sa kalikasan
 Tungkulin din ng mga mamimili na makibahagi sa pangangalaga at pagprotekta sa kalikasan
laban sa pang-aabuso at labis na paggamit.
 Sa kalikasan nakukuha ang mga likas na yamang ginagamit na sangkap sa paggawa ng mga
produkto.
Pagnilayan Mo:
Sa iyong palagay, bakit mahalagang malaman, maunawaan, at maisagawa ang mga karapatan at
tungkulin ng mga mamimili?
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________

SY 2015-2016
35
 Ang mamimili ay taong bumibili ng serbisyo o kumukuha ng serbisyo mula sa pamilihan.
 May iba't ibang karapatan at tungkulin ang mga mamimili.
 Ang mga karapatan ng mamimili ay ang sumusunod:
o karapatan sa tamang impormasyon,
o karapatan sa pagpili,
o karapatan na maging ligtas sa anumang sakit o pinsala,
o karapatan na makamit ang mga pangunahing pangangailangan,
o karapatan sa maayos at malinis na kapaligiran,
o karapatang magkaroon ng edukasyon, at
o karapatang magtatag ng organisasyon.
 Ang mga tungkulin ng mamimili ay ang sumusunod:

o bayaran ang biniling kalakal,
o paghingi ng resibo,
o pagtangkilik sa gawang Pilipino,
o pagiging mulat at mapagmasid sa kapabayaan ng mga prodyuser, at
o pangangalaga sa kalikasan.
1. Ano ang tawag sa taong bumibili at kumukonsumo ng mga produkto at serbisyo?

______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
2. Anong karapatan ng mamimili ang tumutukoy sa pangangailangan na mabigyan ng sapat na

kaalaman at impormayon ang mamimili tungkol sa produktong kaniyang bibilihin o serbisyong
kukuhanin?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
3. Anong tungkulin ng mamimili ang nagsasaad na dapat siyang humingi ng resibo sa bawat
produktong kaniyang binili o serbisyong kinuha?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
4. Bumili si Grace ng mga gagamitin niya para sa darating na party sa kanilang paaralan. Bumili siya
ng pulang bestida na hanggang tuhod ang haba, isang dilaw na sapatos, at kulay asul na bag.
Anong karapatan ang ipinapakita nito?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
5. Nagpalabas ng babala ang pamahalaan na ang mga tahong, talaba, halaan, at iba pang shell fish sa
Cavite at mga kalapit lalawigan ay pinipinsala ng red tide. Dahil dito, ipinagpaliban muna ni Tony
ang pagbili ng paborito niyang tahong upang makaiwas sa nasabing pangyayari. Anong karapatan
ang ipinakikita nito?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________

SY 2015-2016
36
PAKSA
16 Ang Produksyon
Mga Layunin:
Pagkatapos ng aralin, dapat ay natatalakay mo na ang kahulugan ng produksyon at mga salik na
nakaiimpluwensiya rito.
 Ano ang produksiyon?
 Ano-ano ang salik ng produksyon?
 Ano ang implikasyon ng bawat salik sa iyong pamumuhay?
Pag-aralan Mo:
Produksyon
 Ang produksyon ay paglikha o paggawa ng produkto o serbisyong tutugon sa
 Ito ang pinakamahalagang proseso sa ekonomiya.
 Kailangan ng mga sangkap at kagamitan sa paggawa ng iba't ibang produkto o serbisyo.
Mga Anyo ng Produksiyon

Mayroong anim na anyo ng produksiyon.
Elementary Utility
 Ang produkto ay maaaring gamitin o pakinabangan agad.
 Hindi na kailangan dumaan sa anumang proseso ang produkto para mapakinabangan
 Tinatawag din itong natural utility.
Form Utility
 Ang hilaw na sangkap ay kailangang dumadaan sa isang proseso upang gawing isang
produkto o magamit sa pagbibigay serbisyo.
 Halimabawa nito ang paggawa ng mga kasangkapan mula sa kahoy.
Time Utility
 Ang produktong ginagawa ay angkop sa panahon.
 Halimbawa nito ang halo-halo kapag tag-init at puto-bumbong kapag Pasko.
Service Utility
 Ang produkto ay ang pagbibigay ng serbisyo (talino, kaalaman, galing, o kakayahan) sa
ibang tao.
 Halimbawa nito ang pagkonsulta sa abogabo o doktor.
Possession o Ownership Utility
 Ang produkto ay mananatili sa orihinal nitong anyo at ang pag-aari o ang pangangalaga
rito ang maaaring ipagbili.
 Halimbawa nito ang ng alahas, sasakyan, o bahay.
Place Utility
 Ang produktong ginawa sa isang lugar ay ipinagbibili sa ibang lugar kung saan mayroon
itong mas mataas na halaga.
 Halimbawa nito ang mga gulay sa Baguio na iniluluwas sa Maynila upang ipagbili sa mas
mataas na halaga.
SY 2015-2016
37
Mga Salik ng Produksyon

May apat na salik ng produksiyon. Kailangan ang mga ito para makagawa ng isang produkto o
serbisyo.
Lupa
 pinagkukunan ng mga hilaw na sangkap na gagamitin sa produksiyon
 maaaring gamitin sa pagsasaka, pabahay, at pagtayuan ng pabrika
 napagkukunan din ng kita sa pamamagitan ng pagpapaupa rito at paniningil ng renta
Lakas-paggawa
 binubuo ng mga taong nasa 18 hanggang 64 na taong gulang at may kaalaman at
kakayahang makapag-ambag sa paggawa ng isang produkto o serbisyo
 gawaing pisikal o mental ng tao sa produksyon na binabayaran ng sahod o suweldo
 tulad ng ginagawa ng mga doktor, guro, karpintero, at labandera
Kapital o Puhunan
 pera, sangkap, kasangkapan, o kagamitang kailangan sa paggawa ng isang produkto o
serbisyo
 ginagamit para makapagsimula ng produksyon o paunlarin pa ang produksyon
 may iba't ibang uri:
 istrukturang pangnegosyo,
 imprastruktura,
 istrukturang residensiyal, at
 kagamitang matibay.
Entreprenyur
 taong nagtatag ng negosyo na may layuning gumawa ng produkto o magbigay ng serbisyo
sa mga mamamayan
 maaaring tagapamahala, innovator, risk bearer, at think tank ng negosyo
 nagdedesisyon tungkol sa negosyo, mga produktong gagawin, kukuning manggagawa, at
pagpapaunlad ng produksyon
 tagapag-ugnay ng tatlong salik ng produksyon
 may iba't ibang katangian:
o malakas ang loob at hindi natatakot makipagsapalaran,
o matalino,
o malikhain,
o walang kinikilingan sa pagpapasiya,
o may kakayahan sa pangangasiwa,
o masipag, at
o matiyaga
Pagnilayan Mo:
Sa iyong palagay, maaari bang magsimula ng isang negosyo kung kulang ng isang salik ng
produksiyon? Halimbawa, isa kang entreprenyur na may lupa ngunit wala kang kapital o puhunan.
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________

SY 2015-2016
38
 Ang produksyon ay ang paglikha o paggawa ng isang produkto o serbisyo para matugunan
ang pangangailangan at kagustuhan ng tao.
 May iba't ibang anyo ng produksyon:

o elementary utility,
o form utility,
o time utility,
o service utility,
o possession o ownership utility, at
o place utility.
 May apat na salik ng produksyon:

o lupa,
o lakas-paggawa,
o kapital o puhunan, at
o entreprenyur.
1. Ano ang tawag sa paglikha o paggawa ng produkto para matugunan ang pangangailangan at
kagustuhan ng tao?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
2. Nag-ani ng pinya sa taniman si Carlo. Binalatan niya ang isa sa mga pinya upang maging
panghimagas nila sa hapunan. Anong anyo ng produksyon ito?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
3. Binili ni George ang bahay na pag-aari ni Francis nang magpasya ang pamilya ni Francis na
manirahan na sa ibang bansa. Anong anyo ito ng produksyon?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
4. Kikay at mabutinting si Sarah. Bumibili siya ng beads na may iba't ibang kulay, hugis, at laki, mga
panali, at pliers para makagawa ng mga hikaw, pulseras, at kuwintas. Anong anyo ito ng
produksyon?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
5. Bakit mahalaga na ang isang entreprenyur ay may malakas na loob at matalinong pagpapasya sa
kaniyang negosyo?
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________

SY 2015-2016
39
PAKSA
17 Iba't ibang Organisasyon ng Negosyo
Mga Layunin:
Pagkatapos ng aralin, dapat ay natutukoy mo na ang iba't ibang organisasyong pangnegosyo at ang
halaga ng bawat isa.
 Ano-ano ang organisasyong pangnegosyo?
 Ano-ano ang mga mabuti at hindi mabuti sa bawat isa?
Pag-aralan Mo:
Tinatawag na negosyo ang anumang gawaing pang-ekonomiya na may layuning magkaroon ng kita
o tubo.
May tatlong uri ng organisasyon ng negosyo: isahang pagmamay-ari (sole proprietorship), sosyohan
(partnership), at korporasyon (corporation).
Isahang Pagmamay-ari (Sole Proprietorship)

 Ang isahang pagmamay-ari ay organisasyon ng negosyo kung saan iisang tao lamang ang
nagmamay-ari at namamahala sa negosyo.
 Sa organisasyong ito, lahat ng kita ay mapakikinabangan at lugi ng negosyo ay dapat
tanggapin ng nag-iisang may-ari lamang.
 Ang maliit na negosyo tulad ng tindahan ay isang halimbawa nito.
 Tinatawag na sole proprietor ang may-ari ng ganitong negosyo.
 Maraming kabutihang dulot ang ganitong uri ng negosyo.
o Madaling itayo ang negosyo kapag isa lamang ang nagdedesisyon sa lahat.
o Ang kita ng negosyo ay direkta ring napupunta sa may-ari nang walang kahati.
 Sa kabilang banda, mabagal ang pag-unlad ng mga negosyong may ganitong uri ng
organisasyon.
o Limitado ang puhunan ng negosyo kaya hindi madaling paunlarin ito.
o Maaari din na limitado lamang ang kaalaman ng may-ari sa pagnenegosyo kaya may
posibilidad na malugi ito.
Sosyohan (Partnership)
 Ang sosyohan ay organisasyon ng negosyo kung saan dalawa o higit pang tao ang nagmamay-
ari ng negosyo.
 Sa organisasyong ito, lahat ng kasosyo ay may bahagi ng kita at may pananagutan sa lugi o
pagkakautang ng negosyo.
 Tinatawag na partners ang mga may-ari ng ganitong negosyo.
 May dalawang uri ng sosyohan: general partners at limited partners.

o Sa general partners, ang magkakasosyo ay may pantay-pantay na kakayahang mamahala
sa negosyo at managot sa anumang pagkakautang o pagkalugi ng negosyo.
o Samantala, ang mga kasosyo naman sa limited partnership ay maaaring namuhunan
lamang ngunit hindi kabahagi sa pamamahala ng negosyo.

SY 2015-2016
40
 Sa negosyong sosyohan ay mas malaki ang puhunang nagagamit.

 Mas mapamamahalaan nang maayos ang negosyo dahil mas marami ang nagdedesisyon at
nagtutulong-tulong para mapaunlad ito.
 Gayunpaman, malaki ang posibilidad na magkaroon ng alitan sa pagitan ng magkakasosyo
lalo na kung hindi sila magkasundo sa pagdedesisyon. Dagdag pa rito, mataas ang
pananagutang legal ng negosyo lalo na sa mga pagkakautang.
Korporasyon (Corporation)
 Ang korporasyon ay organisasyon ng negosyo kung saan marami ang nagmamay-ari ng
negosyo.
 Ang pagmamay-ari at pamamahala ng negosyo ay nasa iba't ibang tao, batay sa laki ng
bahagdan ng pag-aari nito sa negosyo.
 Bawat namuhunan sa korporasyon ay tinatawag na stockholder.
 Maaaring kumuha ang kumpanya ng sariling tagapangasiwa na kakatawan sa paggawa ng
desisyon sa korporasyon.
 Bawat korporasyon ay inirerehistro sa Securities and Exchange Commission (SEC).
 Malaki ang puhunang nalilikom ng korporasyon mula sa mga stockholder kaya mabilis at
madaling napapalaki ang negosyo.
 Dahil nakarehistro bilang isang legal na organisasyon, madali rin na nakauutang sa bangko
ang mga korporasyon.
 Sa kabila nito, mabagal ang pagdedesisyon sa korporasyon dahil maraming tao ang
nakikbahagi sa operasyon ng negosyo.
Pagnilayan Mo:
Anong organisasyon ng negosyo pinakagusto mo? Ipaliwanag ang iyong sagot.
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________
 Ang negosyo ay anumang gawaing pang-ekonomiya na may layuning magkaroon ng kita o

tubo.
 May tatlong uri ng organisasyon ng negosyo:
o isahang pagmamay-ari (sole proprietorship),
o sosyohan (partnership), at
o korporasyon (corporation).
1. Ano ang tawag sa gawaing pang-ekonomiya na may layuning magkaroon ng kita o tubo?
______________________________________________________________________________________________________________
2. Anong uri ng organisasyon ng negosyo ang maaaring hatiin sa general partnership at limited
partnership?
______________________________________________________________________________________________________________
3. Anong organisasyon ng negosyo ang nakagagawa ng mabilis at madaling desisyon ngunit
mabagal ang pag-unlad dahil sa limitadong puhunan?
______________________________________________________________________________________________________________
4. Sa anong organisasyon ng negosyo mas madali ang pag-unlad dahil malaki ang nalilikom na
puhunan ngunit mabagal ang paggawa ng desisyon tungkol sa pamamahala ng negosyo dahil sa
dami ng nag-dedesisyon?
______________________________________________________________________________________________________________
5. Ang mga fast food chain at malalaking kumpanya ay maituturing na anong organisasyon ng
negosyo?
______________________________________________________________________________________________________________
SY 2015-2016

Ekonomiks Final Chapter 1 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ekonomiks Final Chapter 1 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

Mga Pangunahing Konsepto ng Ekonomiks

Pagkatapos ng araling ito, dapat ay nauunawaan mo na ang kahulugan ng ekonomiks at ang

Ang Pag-aaral ng Ekonomiks

Sa pamamagitan ng pag-aaral ng ekonomiks ay matutukoy ang mga paraan na maaaring

INIHANDA NI MA LAARNI KAREN S. CALACAT

Ang Ekonomiks sa Iyong Buhay

 Ang ekonomiks ay isang sangay ng agham panlipunan.

Subuking sagutin ang mga sumusunod na tanong:

1. Ano ang ekonomiks?

2. Sa anong salita nagmula ang salitang “ekonomiks”?

3. Ano ang ibig sabihin ng salitang Griyego na oikonomia?

4. Saan mahalaga ang kaalaman sa ekonomiks?

5. Magbigay ng isang sitwasyon kung saan magagamit ang kaalaman sa ekonomiks.

INIHANDA NI MA LAARNI KAREN S. CALACAT

Mga Pangunahing Konsepto ng Ekonomiks

Mga Suliraning Pang-Ekonomiya ng Bansa

Sa kasulukuyan, humaharap ang bansa sa iba't ibang suliranin tulad ng:

Mahahalagang Konsepto sa Ekonomiks

Dalawang Sangay ng Ekonomiks

Tatlong Batayang Proseso ng Ekonomiya

Iba Pang Konsepto

Mahalaga ba ang ekonomiks para sa iyo? Ipaliwanag ang iyong sagot.

Subuking sagutin ang mga sumusunod na tanong:

1. Ano ang tawag sa paghahati-hati ng kita at yamang-pambansa?

2. Ano ang tawag sa dami ng produktong ginagawa ng isang prodyuser?

3. Si Marlon Flores ay isang negosyante. Mayroon siyang pagawaan ng mga muwebles at

INIHANDA NI MA LAARNI KAREN S. CALACAT

Mga Pangunahing Konsepto ng Ekonomiks

3 Ang Suliranin ng Kakapusan

Pagkatapos ng aralin, dapat ay natutukoy mo na ang kaugnayan ng kakapusan sa pang-araw-araw na

Ang ekonomiks ay pag-aaral sa wastong pangangasiwa ng mga pinagkukunang yaman.

Kakapusan: Suliraning Dapat Harapin

Dalawang Uri ng Kakapusan

Halimbawa: Kakapusan sa Bigas

Subuking sagutin ang mga sumusunod na tanong:

1. Ano ang tawag sa permanenteng pagkaubos ng pinagkukunang yaman?

2. Ano ang tawag sa pansamantalang pagkaubos ng pinagkukunang yaman o produkto?

INIHANDA NI MA LAARNI KAREN S. CALACAT

Mga Pangunahing Konsepto ng Ekonomiks

4 Mga Palatandaan ng Kakapusan

Mga Dahilan ng Kakapusan

Mga Epekto ng Kakapusan

Mga Paraan para Malabanan ang Kakapusan

Magkaroon ng tamang alokasyon ng likas na yaman.

Kontrolin ang paglaki ng populasyon.

Panglagaan ang mga likas na yaman ng bansa.

Maging handa sa pagbabago ng panahon.

Maging matipid sa paggamit ng mga likas na yaman.

 Ang kakapusan ay may iba't ibang dahilan tulad ng:

 Ang kakapusan ay nagdudulot ng mas malalaking problema para sa pamahalaan at mga

INIHANDA NI MA LAARNI KAREN S. CALACAT

Subuking sagutin ang mga sumusunod na tanong:

1. Alin sa sumusunod ang dahilan ng kakapusan?

2. Ano ang tawag sa pansamantalang kakapusan na nararanasan dahil sa pagtatago ng mga

INIHANDA NI MA LAARNI KAREN S. CALACAT

Mga Pangunahing Konsepto ng Ekonomiks

5 Mga Paraan Para Malabanan ang Kakapusan

Mga Dahilan ng Kakapusan

Mga Epekto ng Kakapusan

Mga Paraan para Malabanan ang Kakapusan

Magkaroon ng tamang alokasyon ng likas na yaman.

Kontrolin ang paglaki ng populasyon.