м-р Петар М.

Таневски

КАКО ДА СЕ ПРЕПОЗНАЕ КОГА

ЕДНО ВОЗИЛО Е ПРЕПРАВЕНО
ПРИРАЧНИК ЗА СООБРАЌАЈНАТА ПОЛИЦИЈА
ПРИ КОНТРОЛА НА БЕЗБЕДНОСТА ВО СООБРАЌАЈОТ

Републички совет за безбедност во сообраќајот на патиштата

Скопје, 2019

1
 Ова не е дел од тексот од Упатството:

До Комисијата при РСПСП,

Овој ракопис е предлог на Упатството наменето за службениците кои директно на
терен ја контролираат безбедноста на сообраќајот.
Оригиналната варијанта на текстот во WORD на подготовка за печатење ќе биде
дадена во состојба како што печатницата ќе побара. Сега текстот е даден во формат А4, со
простор за текстот и сликите оставено да биде дополнително испланиран во зависност од
тоа како ќе биде одлучено, во кој формат Упатството да биде испечатено, А5, Б5 или некој
друг. Дизајнот на корицата дополнително ќе биде одбран.
Доколку во меѓувреме, дури комисијата го анализира Текстот, се јави потреба од
ситни корекции или надополнувања, јас веднаш истите ќе ги доставам преку
електр.пошта.
Доколку Комсијата има предлози за измени на делови од текстот, или нешто треба
да се надополни, истото од моја страна ќе биде сторено.
Можеме да контактираме преку е-пошта: petar.tanevski@gmail.cоm или преку
тел. 076-30-20-26.
Со почит,
Петар Таневски

(празна страна)

2
 0. ПРЕДГОВОР

Ова Упатство пред сè им е наменето на Mобилната единица за безбедност на сообраќајот на

патиштата при контрола на возилата учесници во сообраќајот. Основна цел на ова Упатство е на
службениците на терен да им помогне за возилата во јавниот сообраќај полесно да забележат дали некој
дел од возилото е преправен, да знае дали таквата преправка задолжително треба да биде испитана и
одоберна (атестирана) и, на крај, доколку ги задоволува техничките барања, да биде евидентирана,
заведена во Сообраќајната дозвола. Доколку материјалот во Упатството биде од корист на тие на кои што
им е наменет, во тој случај ќе биде огромна и општествената корист, а тоа се: поголемата безбедност во
сообраќајот на патиштата во Република Македонија, спасени човечки животи, помала материјална штета.
Целта на ова Упатство е на службениците да има даде насоки како и каде најлесно да можат да ја
проценат веројатноста и да препознаат дека некое возило можеби е преправано, и доколку è, дали и како
преправката е заведена во сообраќајните документи од возилото.
На самиот почеток ќе ги објасниме поимите што се тоа промени и преправки кај возилата. За оваа
материја потребно е да се знаат и да се разликуваат Категориите кај возилата и нивните варијации на
различни Облици на каросерии во рамките на една категорија (дадено во Прилог 1). За појаснување при
анализата на самите преправки кај возилата, ќе ги дадеме и дефинициите на поимите кои се спомнуваат
во оваа брошура и во Сообраќајната дозвола (дадено во Прилог 2). Службениците од Сообраќајната
полиција треба да знаат дека постојат и ограничувањата во врска со дозволените маси и димензии кај
возилата (дадени во Прилог 3). Материјата дадена во Прилозите не се податоци кои треба да се знаат
напамет, туку тоа се податоци со кои корисникот може да се служи во секое време кога ќе сака да
провери дали нешто е во склад со барањата на регулативата.
Видовите на преправки и нивниот опис во нашата регулатива дадени се во “Правиликот за
одобрување на преправени и поправени возила" (Сл.в. на Р.М. бр.7/2010). Во ова Упатство се дадени и
информации за останатата регулатива која е поврзана со материјата која се однесува на преправените
возила, како и врската на поедини видови на преправки со барања дадени во поврзаната регулатива.
Корисните информации во ова Упатство се плод на една ретка и среќна коинциденција: на 27
годишното искуство на авторот во конструирање на автобуски каросерии, во преправки и атестирање на
возила од различни категориии, 8 годишност искуство како експерт во Техничка служба за одобрување на
преправки на возила и како лиценциран судски вештак од областа на возилата. И, уште, како син на
полицаец. Вакво Упатство, на оваа тема, со ваква форма и ваква содржина, до сега не било напишано
никогаш и никаде. Во раката држите редок и вреден пишан документ, во кој на едно место е собрана
материја која е обработена на специфичен начин само благодарение на ваквата необична и ретка стручна
биографија на авторот.
Ова Упатство со материјата што е содржана во него може да биде од голема помош и на центарот
за обука при Бирото за јавна безбедност, на техничките служби кои се занимаваат со одобрување на
преправени возила, судските вештаци чија специјалност се возилата и сообраќајните несреќи и сите други
професии директно или индиректно поврзани со возилата и безбедноста во сообраќајот на патиштата.
На сите корисници на ова Упатство, Републички совет за безбедност во сообраќајот на патиштата
им посакува среќа во работата

Претседател на РСБСП

м-р Стојче Стаменковски

3
 (празна страна)

4
 1. ВОВЕД
1.1. Категории кај возилата, Облици на каросерии
Моторните и приклучните возила се изработуваат со најразлични градби, конструкции и намени.
Затоа нив ги делиме во различни Категории:
- патнички возила, категорија М,
- товарни возила, категорија N,
- возила на две и три тркала, категорија L,
- приклучни возила, категориите О и R,
- трактори, категорија Т,
Возилата понатаму, во рамките на една категорија, помеѓу себе се разликуваат и според
различните Облици и намена на каросерија (Прилог 1). Така на пример, едно патничко возило од
категоријата М1 може да има каросерија во облик на седан или хечбек, или да биде специјално возило,
на пример погребално. Возило од категоријата М2 може да има каросерија автобус или амбулантно
возило. Возило од категоријата N3 може, на пример, да има надградба бетономешалка, цистерна за
превоз на опасни материи, фургон за превоз на оладени прехранбени продукти противпожарно возило и
сл.
Промената на Обликот на каросеријата кај возилата се прави многу често. За да возилото смее да
учествува во јавниот сообраќај тоа треба да биде безбедно, а возилото е безбедно само кога преправката
е направена легално. Што значи преправката на возилото да е легална, ќе биде објаснето во
продолжение.

Слика 1, Различини Категории и Облици на каросерии

1.2. Промени кај возилата, Преправка, Евидентирани и Неевидентирани промени

Тема на овој Прирачник се возилата кои
еднаш биле одобрени, кои се регистрирани, кои
веќе учествуваат во сообраќајот, а на кои биле
изршени некакви промени (преправки или
поправки).
Како мал вовед: како возилата за прв пат се
пуштаат во сообраќај? Возилата смејат да бидат
користени само доколку тие се одобрени
(хомологирани). За првото пуштање во употреба (во
сообраќај) возилата треба да поседуваат Слика 2, Ознака за типското одобрение
сертификат за типско или за единечно одобрение. прикажана на Плочката со податоци за возилото
Бројот на одобрението може да се прочита и од

5
плочката со податоци. На пример од плочката со податоци од едно патничко возило на Сликата 2 се гледа
бројот на одобрението на ова возило кое гласи: е1*2001/116*0470. Ова значи дека овој модел на возило
е испитан според европските директиви (ознаката „е“), одобрението е издадено во Германија (ознаката
„1“), дека ги задоволува потребните технички барања дефинирани во Рамковната директива 2001/116/ЕС
која се однесува за одобрение на тип на возило, односно дека возилото е хомологирано (сообразено) со
секое техничко барање кое се однесува за секоја посебна конструктивна целина од возилото (емисија на
штетни гасови, бучава, светлосно-сигнализациска опрема, седишта, сигурносни појаси, сигурносни стакла,
сопирачки и сл.).
Кај нас, па и секаде во светот, се случува на возилата кои веќе се пуштени восообраќај да им се
врши некаква промена. Во зависност од обемот на таквата промена, разликуваме три вида на промени:
• неевидентирани промени на возилото,
• евидентирани промени и
• преправки и поправки.
Неевидентирани промени на возилото се нарекуваат оние промените, кои што немаат поголемо
влијание врз безбедноста на сообраќајот на патиштата, односно врз животната средина и може правилно
да се извршат на едноставен начин пред почетокот на користење на возилата (вградување на
багажник на покривот, антена, проѕирна фолија во боја на горниот дел од ветробранското стакло за
заштита од сонце, украсни елементи и друго). Сопственикот на возилото не е должен да побара нивно
евидентирање .
Евидентирани промени на возилото се однесуваат на промени кои не претставуваат „преправки и
поправки“ како што е опишано подолу во продолжение, односно се мисли на вградување на одделни
системи, составни делови, самостојни технички единици и опрема (дефиниции за овие поими дадени
се во Прилогот 2) што се разликуваат од основно (фабрички) вградените, а истите, ова е најбитно: се
одобрени (хомологирани) за вградување во конкретниот тип (варијанта, односно изведба) на возило, како
што се:
- уреди за погон на течен нафтен гас (ТНГ или LPG) или на компримиран земен гас (KЗГ или CNG) ,
- издувни системи,
- влечни уреди за возилата чија што најголема вкупна маса не поминува 3.500 kg,
- спојлери,
- светлосни тела и други.
Вградувањето на вакви одделни системи, составни делови, самостојни технички единици и
опрема смејат да вршат само правни или физички лица кои што се регистрирани за производство и
поправка на возила, за што се должни да издават Потврда за вградувањето. Вградувањето на уреди за
погон на течен нафтен гас и на компримиран земен гас смее да врши правно или физичко лице кое
добило овластување од Министерството за внатрешни работи.
Сопственикот на возилото, во рок најдоцна од 15 дена од денот на извршената промена, е
должен од Техничката служба да побара, (со приложена Потврда од работилницата/монтажерот, без
Упатица од МВР), ваквите промени во возилото да бидат евидентирани во Сообраќајната дозвола.
Преправките и поправките претставуваат најсериозен вид на промени кај возилата. Подетална
дефиниција на преправките е дадена во поглавието 2 во продолжение.
Што се однесува на поимот „поправка”, според “Правиликот за одобрување на преправени и
поправени возила", се мисли на зафати со кои битно се поправа школката, шасијата, системот за
потпирање, системот на управување, трансмисијата, уредот за погон со гасно гориво, како и замена на
самоносечката каросерија или рамка (шасија) со нова од идентичен тип која претходно не била вградена
во друго возило и сл.

1.3. Промените (преправките) кај возилата треба да бидат легални

Често се случува, а тоа е и предмет на анализа на ова Упатство, веќе одобрените возила
дополнително да бидат преправани. Доколку преправките се изведени во законските рамки и според
барањата на техничката регулатива, тогаш тие се дозволени. Секоја преправка на возилата треба да биде
пријавена, испитана, одобрена и заведена во Сообраќајната дозвола од возилото.
Според „Правиликот за одобрување на преправени и поправени возила“ (Сл.в. на Р.М. бр.7/2010),
ако врз некое возило е извршена некаква промена (è преправено), таа промена сопственикот на возилото
во рок од најмногу 15 дена мора да ја пријави. Пријавувањето се прави во Станица за технички преглед,
каде се составува Записник и возилото се упатува во МВР за да биде издадена Упатница преправката да

6
биде испитана, и ако е во ред, да биде одобрена. Испитувањата на преправките се врши во овластени
aкредитирани Технички служби (Инспекциски тела). Доколку преправката е усогласена со барањата на
регулативата, за неа ќе се издаде "Потврда за сообразност на преправено возило". Врза база на оваа
Потврда, МВР во Сообраќајната дозвола ќе ги запише новите, променетите податоци произлезени од
преправката (пр. променет податок на сопствената маса, тип на мотор, број на седишта, друг облик на
каросерија и сл.).
Често пати се случува сопственикот на возилото преправката да не ја пријави. Еве, да земеме
еден замислен пример. На товарното возило (камион) на местото на стариот отворен товарен сандак
вграден е нов пократок, со зацврстени станици за превоз на трупци, и зад него, на задниот крај од
возилото, вградена е Кранска дигалка. Што се случило сега со возилото? Со преправката променети се
многу возно-динамички карактеристики на возилото. Со новата надградба возилото има нов распоред на
оптоварувањата по оски, предната оска е растоварена, задната оска е дополнително оптоварена, има
нова местоположба на центарот на масите (тежишната точка), при полно оптоварено возило можеби и се
надминати максималните дозволени оптоварувања декларирани од производителот на возилото,
можеби и димензиите ги надминуваат максимално дозволените. Можно е со преправката возилото да
станало опасно по безбедноста во сообраќајот. Затоа таквата промена на возилото задолжително мора да
биде одобрена (атестирана), односно да ги помине сите фази од постапката опишана малку погоре.
Целта на ова Упатство е да помогне при рутинските контроли службениците од Mобилната
единица за безбедност на сообраќајот на патиштата полесно да ги препознаваат можните преправки на
возилата, да им ги посочи деловите од возилата каде најчесто се прават преправки, и како да побара од
сопственикот на возилото побргу да ја заврши постапката на испитување на преправката со цел таа да
биде одобрена и евидентирана во Сообраќајната дозвола.
Во продолжение на оваа брошура во Прилогот 1 даден е прецизен преглед на сите видови на
Категории и нивните Облици на каросериите.

1.4. Какви системи, составни делови, самостојни технички единици

и опрема смејат да се вградуваат во возилата?
Во возило можат да бидат вградени само одобрени (хомологирани) системи, составни делови,
самостојни технички единици и опрема. Најчесто во праксата се мисли на приклучен уред (влечна кука),
свелосно-сигнализациска опрема, пневматици, стакла, ладилен уред (кај возилата ладилници), кранска
дигалка, натоварна рампа, сигурносни појаси и друго. Хомологираните уреди поседуваат плочка,
налепница, или на нивното тело е втисната, покрај ознаките за марка, тип, сериски број, уште и
хомологациската ознака.

Слика 3, Хомологиран Приклучен уред (Влечна кука)

На Сликата 3 е даден пример на Влечна кука од одобрен тип, одн. хомологирана, кај нас позната и
под името „eвро кука“. Кај Куките плочката со податоци е дадена на видливо место, веднаш до
електричниот приклучок. Бројот на одобрението (Аpproval number) за Куката подолу гласи: е11 00-4363.
На сликата 4 е даден пример за ротационо светло, кај кое, освен редовните хомологации во врска
со светлосните карактеристики, даден и бројот на одобението во врска со Електромагнетна
компатибилност, која се однесува на заштитата од радио пречки предизвикани од искрењето на

7
четкичките од статорот. Електричните уреди во возилото со хомолгација во врска со Електромагнетната
компатибилност (ЕМС) не предизвикуваат пречки кај радио уредите кај амбулантите, полициските,
противпожарните и другите слични возила.

Слика 4, Хомологирано ротационо светло

Тема на овој курс се Преправените возила како потенцијална опасност по безбедноста во

сообраќајот на патиштата доколку преправката не била одобрена („атестирана“). Постои уште еден
вид на возила кои се движат по нашите патишта, а кои исто така можно е на свој начин да не се
одобрени. Тоа се т.н. „уникатно произведени возила“, во најголем број мали Приколки, а во помал
број Трицикли.
Рековме дека „преправките“ се однесуваат на возила кои се регистрирани и поседуваат
Сообаќајни дозволи. Одобрувањето на преправките кај ваквите возила во ова Упатство во
продолжение ќе бидат објаснети на повеќе места.
Постапката на одобрување на уникатно произведените возила за да за прв пат бидат
регистрираи, се вика „постапка на единечно одобрување на уникатно произведено возило“.
Постапката се одвива преку Бирото за метрологија, каде на возилото му се доделува нов уникатен
број на шасија. Врз база на Технички извештај дека возилото е добро изработено и е безбедно за
користење, Бирото на возилото му доделува Единечно одобрение, а Техничката служба Потврда за
сообразност на единечно одобрени возило, со која во Станица за технички преглед му се издава
Сообраќајна дозвола.
Значи, иако ова Упатство се однесува за преправките кај веќе регистрираните возила, сепак, на
ова место, се нагласува потребата Mобилните единици за безбедност на сообраќајот на патиштата
при контрола на возилата учесници во сообраќајот, задолжително да ги контролираат и малите
приколки, било да се тоа обични товарни, или за превоз на глисер, за превоз на работна машина,
стакло, или за било што. Неодобрените приклучни возила и трицикли можат да бидат голема
опасност по безбедноста во сообраќајот.

8
 2. ШТО Е ТОА ПРЕПРАВКА КАЈ ВОЗИЛАТА?
За да знаеме да разликуваме преправено од непреправено возило потребно е да се знаат
дефинициите дадени во домашната и во европската регулатива.
Според „Правилникот за одобрување на преправени возила“, цитираме: „под ПРЕПРАВКА се
подразбираат зафатите со кои се менува масата на возилото за повеќе од 2,5%, се додаваат или
отстрануваат одделни системи, составни делови или самостојни технички единици и направи, се
менува првобитната состојба во техничка смисла, или се врши промена на марката, типот, варијантата
и изведбата на возилото, вградување на систем за погон на гасно гориво и сл“.
Според „Законот за возила“ пак, ПРЕПРАВЕНИ се оние возила кои еднаш се одобрени (веќе се
регистрирани во Р. Македонија), а на кои отпосле биле извршени промени кои:
- се однесуваат на податоците евидентирани во постапката за регистрација на возилата (пр.
податоците за маси и димензии, облик на каросеријата, категорија, тип на мотор и сл.,
прикажани во Сообраќајната дозвола),
- влијаат или би можеле да влијаат на одобрените системи, составни делови, самостојни технички
единици и опрема на возилата (пр. нова надградба која со својата конфигурација влијае на
распоредот на оптоварувањата по оски, а со тоа и на квалитетот на кочењето и управливоста на
возилото и сл.) и
- влијаат или би можеле да влијаат на безбедноста на возилата и заштитата на животната
средина (пр. нов мотор кој можеби емитува поголема емисија на штетни гасови).
Во тој смисол и „Законот за возила“ како ПРЕПРАВКИ на возила ги подразбира промените кои се
однесуваат на: промена на масените и геометриските параметри на возилото; промена на видот,
варијантата и изведбата на возилото; преправање или менување на одделни матично, односно
претходно вградени системи, составни делови, самостојни технички единици и опрема во возилото
со други кои имаат променети карактеристики; битна поправка или преправка (замена на шасија и
слично); вградување на неоригинални и неодобрени системи, составни делови, самостојни технички
единици и опрема; вградување на погон со течен нафтен гас, односно со компримиран земен гас во
возилото и слично.
Промените (преправките) на масите и димензиите на возилото, на Категоријата или на Обликот
на каросеријата, додавањето на нови одделни системи, составни делови или технички единици, нивното
влијание на другите одобени системи, влијанието на безбеноста на возилото, во продолжение ќе бидат
објаснети подетално со примерите на најчестите преправки кај возилата кај нас.
Замена на кој било систем, составен дел, самостојна техничка единица и опрема од
возилото, со оригинални, не се смета за промена на возилото. Пр. доколку стариот погонски мотор се
замени со друг од ист тип, во тој случај оваа замена не се третира како преправка и не мора да биде
пријавен и одобрена, туку истата ќе биде евидентирана при постапката на редовен технички преглед.

Слика 5, Возило преправено од N3-Товарно (ВВ-Фургон) во М2-Патничко (Минибус, CI-Еднокатен)

9
 3. КАКО СЕ ПРЕПОЗНАВААТ ПРЕПРАВКИТЕ КОИ МОРА ДА БИДАТ ОДОБРЕНИ
Во продолжение ќе бидат наброени и опишани голем број на преправки кај возилата, во
зависност од видот на возилото. Сите тие преправки се специфични за секоја Категорија на возило, за
секој Облик и намена на каросерија. Но, сепак кај нив има работи чија суштина е иста. И начинот на
проверка дали врз возилото е извршена некаква промена кој би требало да биде одобрена, во принцип е
ист.
Дали возилото е преправено или не, се проверува на три начини:
1. визуелно,
2. според податоците од Сообраќајната дозвола и
3. според податоците од плочката со податоци.
При контрола на возилата треба да се променуваат сите три начини на анализа истовремено.

3.1. Визуелен преглед

Овој начин на констатирање дека возилото е преправено не треба да биде главна причина возилото
да биде упатено на испитување заради сомнеж дека истото е преправено, но, ова е многу добар начин
униформираниот службеник да има можноста веднаш да добие индиции дека возилото не е истото какво
што фабрички било одобрено, туку врз него се направени очигледни измени. На пример: и лаиците знаат
дека од салон не можете да купите камион со фабрички вградена рамка за превоз на стакла. Друг пример:
со голо око може да се види кога товарниот сандак од камион е сечен и презаваруван за да се направи
простор за вградување на кранска дигалка зад возачката кабина, а дигалката и лаик забележува, без да ги
чита податоците од плочката од дигалката, дека таа е несразмерно поголема во однос на димензиите на
камионот. Уште еден пример: „боде очи“ невообичаената должина на минибус, возилото е „паднато“ во
задниот дел, со загледување се забележува дека задниот препуст (просторот од средината на задната
оска до крајот на задниот дел од возилото) е подолг отколку што треба, облепен е со декоративни лајсни
кои не се од фабричко потекло. Еден чест пример: сите странични стакла од патничко возило имаат чудна
нијанса и делуваат како да се потемни отколку што е вообичаено. Друг, поредок пример: камион има
надградба кипер, а е невообичаено долг, особено неговиот заден препуст, кој кај киперите од свои
причини, секогаш треба да е покус. Уште еден очигледен пример: возило кое многу е присутно во
државава, за кое сите луѓе знаат дека фабрички се произведува само во верзија седан, службеникот во
сообраќајот го забележува во верзија кабриолет.
Вештото око на искусниот службеник треба веднаш да биде во можност да препознае дека „со
возилово нешто не е како што треба“.

Слика 6, пример на N2-Товарно возило, со каросерија ВА-Камион (Кесон),

преправено во SG-Возило за специјална намена, за превоз на возила

10
 3.2. Сообраќајна дозвола
Со споредба на податоците од Сообраќајната дозвола со она што визуелно е констатирано на
возилото, може да се открие дали е направена некаква промена и дали истата е одобрена (дали во
полето Забелешки е запишан бројот на Потврдата за сообразност на преправено возило/атестот).
На пример, при контрола на товарно возило се забележува дека во Сообраќајната дозвола во полето
(38) која се однесува на Облик и намена на каросеријата е заведено дека возилото има каросерија на
Специјално возило за превоз на смет, а во стварност службеникот гледа дека возилото е кипер. Во тој
случај е очигледно дека возилото е преправано. Кај ова возило, гледано од техничка гледна точка, а со тоа
и од гледна точка дали истото е безбедно за користење, имаме промена во димензиите на возилото, на
масените параметри (Масата на празно возило, податокот (G) во Сообраќајната дозвола), распределбата
на оптоварувањата по оски, која доколку е нерамномерна би предизвикала негативно влијание врз
стабилноста на возилото, можноста за добро кочење, неговата управливост и сл. Од ова заклучуваме дека
со преправката голем број од битните податоци од Сообраќајната дозвола претрпеле измени. Ова возило
треба да се исклучи од учество во сообраќајот затоа што истото се користи со промена која во законски
рок сопственикот бил должен да ја пријави, затоа што е можно преправката да е изведена нестручно и
затоа што е можно возилото да е опасно по безбедноста во сообраќајот на патиштата.

Слика 7, Изглед на Сообраќајна дозвола, неправилно и несовесно пополнета

На сликата 7 е даден изглед на Сообраќајна дозвола. Униформираните службеници мора да имаат

основни познавања од значењето на секој од поимите заведени во неа. На крајот од оваа Брошура, во
поглавието Прилог 2 (види ја Сликата 73), се дадени значењата на некои од термините спомнати во
Сообраќајната дозвола.
При проверка на податоци од Сообраќајната дозвола треба да им се даде особено внимание на
податоците кои, доколку визуелно е очигледно дека возилото е преправено, би требало и тие да се
поинакви од она што е дадено во Сообраќајната дозвола. Пред сè се мисли на податоците за:
- Обликот и намена на каросеријата (рубриката (38)), и ова е еден од најочигледните факти дека
едно возило е преправано,
- Маса на возилото (рубриката (G)), се мисли на масата на празното возило,
- Најголемата конструктивна вкупна маса на возилото (рубриката (F.1)) и Најголемата легална
вкупна маса на возилото при регистрација (рубриката (F.2)), кои никогаш не смеат да бидат
надминати (разликата во значењето на овие поими е дадена во Прилогот 2), како и на
– Најголемaтата легална вкупна маса на група на возила при регистрација (рубриката (F.3)), која е
битна за проверка на збирот на масите на влечното и влеченото возило при група на возила
(пр. автомобил со приколка и сл.).
Значењето на секој од податоците внесен во сите полиња од Сообраќајната дозвола е дадено и на
задната страна од самата дозвола.

11
 3.3. Плочка со податоци
Плочката со податоци е нешто на кое, при проверка на возилата, секогаш треба да му се обрнува
многу големо внимание. Таа на некој начин претставува фабричка верзија на „лична карта на возилото“.
На плочката се впишани најбитните податоци поврзани со возилото, и со нејзина проверка при контрола
на возилото, може да се извлечат многу корисни заклучоци:
- во ознаката на типот на возилото најчесто се крие податокот за вкупна маса и моќноста на
моторот (пр. камион MercedesBenz Atego тип 2528 има Најголема конструктивна вкупна маса од
25 тони и мотор со моќност од 28х10 КС (Kоњски сили), или поточно 279 КС, односно 205 kW;
- бројот на оски, кога се дадени дозволените оптоварувања за секоја оска посебно (доколку на
Табличката се дадени податоци за дозволени оптоварувања за две оски, а службеникот брои
дека во стварност возилото има три оски, јасно е дека возилото е преправано);
- дали податоците за Најголема конструктивна вкупна маса (НКВМ) и Најголемата легална вкупна
маса при регистрација (НЛВМР) се исти (пр. доколку возилото има три оски, а на плочката
податокот за НКВМ (F.1) изнесува пр. 28.000 kg, за ваквите возила) податокот за НЛВРМ (F.2)
треба да изнесува 25.000 kg), доколку податоците за масите на плочката се дадени во посебни
колони (подетално објаснување за разликите на вредностите на НКВМ и НЛВРМ е дадено во
Прилог 3) и
- дали на Плочката е даден податок за Најголема легална вкупна маса на група на возила при
регистрација (рубриката (F.3)) (доколку таков податок нема, а на возилото е приклучена
приколка, тогаш и самото присуство на влечна кука значи дека возилото е преправано).

Слика 8, Пример за Плочка со податоци

Плочката со податоци кај различни возила се наоѓа на различни места: Најчесто плочката е
вградена залепена или занитувана во моторскиот простор, под моторскиот капак (хауба), на левиот
столбот од совозачката врата, на прагот под совозачката врата, на самата со возачка врата, на столбот од
совозачката врата, во багажниот простор, а многу ретко на некое друго место од каросеријата.

Преправените возила треба да ги задоволуваат техничките барања кои важеле на денот кога
преправката била одобрена. Оној склоп кој на возилото не бил вграден кога возилото за прв пат
било регистрирано, кога возилото ќе биде преправено, освен она што е предмет на преправка,
Техничата служба треба да се занимава и со уредите, системите, составните делови и самостојните
технички единици за кои регулативите кои важеле на денот кога преправката била одобрена, бараат
тие задолжително да бидат вградени.
Пр. на возило од категоријата N2 изваден му е товарниот сандак и е преправено во ладилник.
Претходно возилото немало вградена странична заштита од подлетување. На денот кога ќе се
испитува вградувањето на изолираната ладилна комора, Техничката служба треба да бара на
возилото да биде вградена и странична заштита, на начин како што бара регулативата (види
поглавие 5.2.7).

12
 4. РЕГУЛАТИВА (ЗАКОНИ И ПРАВИЛНИЦИ)
Проблематиката поврзана со третирање на возилата кај кои се правени некакви промени
(преправки) е поврзана со соответната регулатива од таа област. Во продолжение се наброени сите
регулативи кои се поврзани со возилата и нивната градба:
ЗАКОН ЗА ВОЗИЛА
Законот за возила е основниот закон од кој понатаму произлегуваат сите останати акти поврзани
со оваа проблематика. Во него се дадени значењата на основните поими во врска со одобрување на
возило, промени, преправки, регистрација, технички прегледи кај возилата.
Од Законот за возила понатаму произлегуваат:
ПРАВИЛНИК ЗА ОДОБРУВАЊЕ НА ПРЕПРАВЕНИ И ПОПРАВЕНИ ВОЗИЛА
Со овој Правилник се дефинирани сите видови на преправки, начинот на нивно испитување и
одобрување. Дефиниран е и начинот како одобрувањето на преправките го вршат овластените Технички
служби.
ПРАВИЛНИК ЗА ТЕХНИЧКИТЕ БАРАЊА ЗА СИСТЕМИТЕ, СОСТАВНИТЕ ДЕЛОВИ, САМОСТОЈНИТЕ
ТЕХНИЧКИ ЕДИНИЦИ, ОПРЕМАТА, ДИМЕНЗИИТЕ И ВКУПНИТЕ МАСИ И ОСНОТО ОПТОВАРУВАЊЕ
НА ВОЗИЛАТА
Самото име кажува дека овој Правилник детално ги опишува сите технички карактеристики
поврзани со градбата на возилата, а во него се наброени и придружните документи, т.н Технички
спецификации на возила (ТСВ), кои се однесуваат на сите категории на возила и сите нивни технички
единици. Во Прилогот 1 од овој Правилник се дадени максимално дозволените маси и димензии кај сите
видови на возила и комбинации на возила, а во ова наше Упатство истите се дадени во Прилогот 3.
ЗАКОН ЗА БЕЗБЕДНОСТ НА СООБРАЌАЈОТ НА ПАТИШТАТА
Овој Закон посредно е поврзан со материјата која се однесува на преправените возила. На
пример:
- кога се зборува за тоа дека заради безбедност на патниците потребно е тие да бидат врзани со
сигурносен појас, тоа значи дека возило кое по преправката променило категорија од товарно
во патничко, нововградените седишта треба да бидат опремени со хомологирани сигурносни
појаси;
- кога се зборува за употреба на светлосно-сигнализациската опрема, тоа подразбира дека,
доколку возилото е преправено, новата опрема треба да биде од одобрен тип, хомологирана,
со бараните оптички, механички и хемиски својства;
- кога се зборува за влечење на приклучно возило, се напомнува дека приклучниот уред (куката)
треба да биде демонтиран од влечното возило кога тоа не влече приколка, што подразбира
дека влечната кука треба да биде од одобрен тип, а со тоа и демонтабилна, и т.н.

13
 5. ПРИМЕРИ НА ПРЕПРАВКИ КАЈ ВОЗИЛАТА
Во продолжение се наброени сите најчести видови на преправки кај возилата. Преправките се
подредени по Категории на возила и по нивните Облици и намени на каросериите.
Доколку констатираните промени на возилата опишани подолу не се одобрени (возилото „не е
атестирано“), во тој случај таквите возила помалку или повеќе се небезбедни за користење и треба
веднаш да се исклучат од сообраќај и да бидат упатени во Станица за технички преглед, каде со
првичниот Записник за извршената преправка, а потоа и со Упатницата од МВР, ќе можат да ја започнат
постапката на одобрување на преправено возило во некоја од овластените Технички служби.

5.1. ПРЕПРАВКИ КАЈ ПАТНИЧКИТЕ ВОЗИЛА

5.1.1. АВТОМОБИЛИ (категорија М1)
5.1.1.1. Промена на бројот на седишта

Слика 9, Патничко возило со 1+5 патници, со 3 реда на седишта

• предмет на промена: бројот на седишта, вид на седишта, може постојните седишта да бидат
изменети;
• образложение: бројот на седишта може да биде зголемен или намален во однос на претходната
состојба:
- при додавање на нови седишта можно е да се вградат несоответни седишта (пр. без
наслони за глава и без сигурносни појаси) или седиштата да не бидат прицврстени на подот
на правилен начин,
- појасите можно е да бидат неправилно прицврстени на каросеријата, наместо на фабрички
подготвените места, со машинска завртка со голема цвстина, да бидат зашрафени на
каросеријата на тенок лим, со завртки за лим („плех шраф“),
- при додавање на нови седишта можно е да се надмине максималниот број не седишта за
М1 категорија (8+возач) и возилото да треба да премине во повисоката M2 категорија, за
која што важат сосема други правила во однос на димензиите помеѓу седиштата,
влезовите, излезите за случај на нужда, и на ентериерот на возилото во целост,
- со новата маса на седиштата и патниците можно е да бидат надминати најголемите
дозволени маси (F.1) и (F.2), пропишани од производителот,
- при намалување на бројот на седишта можно е да се поремети соодносот на масите на
патниците во однос на масата за товар, да се создаде нов простор за товарање, па возилото
да промени или Облик и намена на каросерија или дури и Категорија (да стане товарно,
категорија N1);
• во Сообраќајната се гледаат полињата (Ѕ.1), (G), (F.1) евентуално и (38).

14
 5.1.1.2. Промена на Облик на каросерија на уникатен начин
• предмет на промена: најчесто се менува Обликот на каросеријата во истата М1 категорија, но
се случува со преправката тие и да сменат категорија, од патнички М1 во товарни N1.
• образложение: каросериските преправки се едни од најделикатните интервенции на
возилото и нив треба да ги прават само компетентни лица, доколку не се направени стручни,
во тој случај возилото е екстремно небезбедно за сообраќај:
- ако возилото е преправено во кабриолет, во тој случај тоа треба да биде безбедно на
превртување, односно да има зајакната рамка околу ветробранското стакло, да има
сигурносна челична рамка (рол-бар) и квалитетни и функционални сигурносни појаси
на седиштата, а при преправката на соответен начин да му била зајакната носечката
структура на возилото,

Слика 10, Патничко возило преправено во Кабриолет

- ако возилото е преправено на поинаков креативен начин по желба на сопственикот, во

тој случај е можно на носечката структура од возилото да ѝ е променета крутоста,
можно е да се променети и светлосно-сигналните уреди, ретровизорите, можно е
делови од каросеријата да има остри рабови и слично.
• во Сообраќајната се гледаат полињата (38), (Ѕ.1) и (G).

Слика 11, Патничко возило со, во голема мерка, изменета каросерија

5.1.1.3. Патничко возило за специјална намена

• предмет на промена: комплетно преуредување на внатрешноста од возилото заради негово
пренаменување, од стандардно во SG – Возило за специјална намена (авто школа, амбулантно,
полициско, за превоз на затвореници, погребално и сл.),

15
• образложение: постојат повеќе видови на возила за специјална намена од категоријата М1:
- Авто школа:
При контрола на овој овој
вид на возила теба да се
проверат две главни
работи:
- надворешната опрема
(табла на покривот од
возилото, со можност ноќе
да биде осветлена, натпис
на каросеријата со име на
Авто школата, исправни
надворешните
Слка 12, Патничко возило за обука на возачи (авто школа)
ретровизори) и
- внатрешната опрема
(паралелните команди и внатрешниот ретровизор).
Најбитно е при контролирање на ваквото возило задожително да се побара во Станица за
технички преглед да се провери квалитетот на системот за кочење.

- Возило кое може да го управува лице со хендикеп :

Ваквите возила ги управуваат лица кои не можат да
ги движат нозете. Кај ваквите возила ножните
команди, педалите за гас и кочница (најчесто се со
автоматски менувач и немаат кумплунг), се
заменети со рачни команди.

- Амбулантно возило:
Често се случува од незнаење Техничка служба за
некој здравствен дом, најчесто од внатрешноста на
државата, да одобри возило кое не е преправено
Слика 13, Возилата управувани од
спред регулативата, туку малку е прилагодено за да
лицата со телесна попреченост се
прифати носилка и друга минимална опрема, при
означени со посебна налепница
што помеѓу возачот и просторот за пациент нема
цврста преграда, нема услови за одржување на
стерилност на ентериерот и ја нема сета минимално потребна опрема предвидена за
ваквите возила. Ваквите возила во суштина не се Амбулантни, туку, на некој начин,
“Санитетски“. Вакво возило, од разбирливи причини, не може да се контролира кога
внатре се наоѓа пациент. Постојат и возила за танспорт на хронично болни пациенти
(дијализа), кои не се Амблантни, и кои се опремени со сино ротационо или
трепкачко светло со кое би требало да имаа првество на помнување, што законски за
овие возила не би требало да
е дозволено. При редовен
технички преглед Станицата за
технички прегледи ваквото
возило, бидејќи не е SG-
Амблантно, законски ќе треба
да го прогласи за технички
неисправно и да бара да го
демонтира ротационото
светло. Но, иако е незаконски,
можеби е подобро да се
остави синото светло за
предупредување, затоа што се
случува пациентот наеднаш да
Слика 14, Амбулантно озило

16
 почне да се чувствува многу лошо и нужно е возилото што побргу да дојде до
најблиската здравствена установа.

Погребално возило:
Кај ваквите возила битен е ентериерот во просторот за превоз на покојници: да има
цврста преграда, херметички задихтувана, ентериер кој може лесно да се
дезинфицира, вентилатор, светлото да може да се контролира и од кабината и од
задниот дел и, многу битна работа, на подот да се врадени 4 алки наменети за 2
ремена, со кои сандакот ќе може да се врзе и осигура против испаѓање. Заради
суеверност службениците ретко ги контролираат ваквите возила, што не е во ред.

сл. 15, Возило за превоз на покојници

- Продолжена лимузина:
Ваквите возила кај нас вообичаено се користат по некој повод, најчесто венчавка. Во
врска со безбедноста на ваквите возила битно е да се провери колку лица се
превезуваат во задниот дел од возилото. Во тој дел од возилото начесто е вградена
клупа која се протега речиси од сите страни на возилото. Но, во Сообраќајната
дозвола полето број на седишта би требало да се спомнати само седиштата што ги
задоволуваат барањата на регулативата: свртени кон напред, опремени со
сигурносен појас и наслон за глава. Значи, бројот на седишта не треба да изнесува
толку колку што патници собираат клупите назад. При контрола на вакво возило
најважно е да се избројат патниците и да се спреди со дозволениот број на патници
во Сообраќајната дозвола (поле Ѕ.1).

Слика 16, Продолжена лимузина

За превоз на лица во инвалидска количка:

Кај ваквите возила, најчесто во задниот дел, вградена е рампа за пристап на лица со
телесна попреченост, а во внатрешноста вградени се задржувачи кои спречуваат
количката неконтролирано да се движи, а кои функционираат на ист принцип како и
сигурносните појаси.

17
 Слика 17, ЅН-возило прилагодено за превоз на лица
во инвалидска количка

- Возило за домување:
Ваквите возила ако се изработени од аматери можно е опремата во ентериерот да
не биде вградена добро, одн. мебелот да не е зашрафен цврсто на каросеријата. Во
зависнот од тоа колку и каков мебел е вграден, можно е да биде драстичнопроменет
податокот за маса на празно возило. При контрола на вакво возило најважно е во
Сообраќајната дозвола препраката и сите придружни промени да биде заведена, во
полето (38) да е заведена новата каросеријат ЅА-Возило за домување, полето (G) за
маса, како и полињата (5), (6) и (7) за новите димензии на возилото.

сл. 18, ЅА-возило за домување

• кај сите видови на Возила за специјална намена во Сообраќајната се гледаат полињата (38) и
Забелешка, а кај продолжените лимузини и поето (Ѕ.1).

5.1.1.4. Промена на категоријата

• предмет на промена: суштинска промена со која на возилото му се менува Категоријата од М во
N, од патничко во товарно и обратно, и при тоа целосно му се менува намената, во различни
изведби на Облици на каросерија,
• образложение: при промена на категоријата целосно се менува внатрешната опременост на
возилото:
– кога возилото ја менува Категоријата од Патничко (кат. М1) во Товарно (кат. N1) најбитно е
да се знае дека тој што ја одобрувал промената (го атестирал возилото) направил анализа
и заклучил дека масата на патниците (за сите декларирани седишта) е помала од масата на

18
 корисниот товар (товарот во товарниот простор тежи повеќе отколку што тежат сите
патници), и исто така, потребно е товарниот простор да е одвоен од просторот за патници
со цврста преграда, а внатрешноста на товарниот простор да е прилагодена за превоз на
товар (рамен под, алки за врзување на товарот и сл.),
• во Сообраќајната се гледаат полињата (Ј), (38) и (Ѕ.1).

Слика 19, Патничко возило конвертирано (преправено) во Товарно со преуредување на ентериерот

(цврста преграда, порамнет под, алки за врзување на товарот, стаклата заменети со лим)

5.1.1.5. Вградување на фолии за затемнување на стаклата

Слика 20, Степен на затемнетост на стаклата кај возилата

• предмет на промена: затемнување на стаклата со залепени фолии за затемнување,

• образложение: степенот на затемнување на стаклата е пропишан со Правилник и тој изнесува:
25% за ветробранското стакло, 30% за страничните стакла од возачот и совозачот, и неограничено
на сите задни стакла (доколку возилото ги поседува оригиналните ретровизори од одобрен тип).
Овие максимални затемнувања во никој случај не смеат да бидат надминати. Бидејќи денешниве
возила имаат фабрички затемнети стакла до максимално дозволеното, затоа на ветробранското,
возачкото и совозачкото стакли е забрането лепење на фолии. Дека на овие стакла од возилата се
залепени фолии најлесно се забележува по тоа што сите стакла, од првото до последното, и лево
и десно, имаат иста темна боја во некаква чудна нијанса. Возилата со залепени фолии со
затемнување поголемо од дозволеното се небезбедни за сообраќај.
• во Сообраќајната се гледа полето Забелешка. Се случува фолиите да биле одобрени, а Техничката
служба од непознавање на прописите, во Забелешката да нагласи дека и на стаклата каде не
треба (возачкото и совозачкото) се вградени фолии. Доколку возилото се упати во Станица за
технчки преглед, со мерење мже да се провери дали затемнеоста на фолиите ги надминала
максимално дозволените граници.
5.1.1.6. Проверка дали стаклата во боја се во ред
• предмет на проверка: дали стаклата се затемнети фабрички,

19
• образложение: во последно време возилата се произведуваат со фабрички вградени затемнети
стакла. Дали стаклото фабрички е произведено затемнето или не, се проверува со анализа на
хомологациската ознака. Според договорениот начин на означување, над знакот Е во кругче, се
пишува латинска цифра, од I до XIV, и секоја цифра има свое значење. Цифрите V и VI
претставуваат ознаки за стакла произведени како фабрички затемнети и во боја.
• во Сообраќајната се гледа полето Забелешка. Но, во тоа поле и да не е нагласено дека стаклата
фабрички се затемнети, можно е тоа да било нагласено во Потврдата за сообразност за единечно
одобрено возило (хомологацијата), но службеникот од МВР кога ја изработувал Сообраќајната,
тоа да испуштил. Доколку стаклото во ознаката ја содржи цифрата V, при контрола на тоа возило
можреби е подобро е да се прифати дека стаклото е во ред, затоа што ако се бара тоа да е
запишано во полето Забелешка, непотребно без негова вина се малтретира возачот, затоа што,
иако виновни, службениците на МВР за неправилно изработена Сообраќајна дозвола за сега
немаме пракса да бараме да сносат одговорност.

Слика 21, Начин на означување на фабрички затемнетите стакла

5.1.1.7. Вградување на нова светлосно-сигнална опрема

Слика 22, Сите надворешни светлосно-сигнални уреди мора да бидат хомологани

• предмет на проверка 1: оштетени светла или катадиопри заменети со нови,

• предмет на промена 2: старите светла или катадиопри заменети со сосема нови и од поинаков
тип во споредба со претходните,
• предмет на промена 3: старите светла или катадиопри заменети со сосема нови и вградени на
поинаков начин во спореднба со претходните.
• образложение: Сите надворешни светла, сигнални светла и катадиоптри мора да бидат од
одобрен тип, хомологирани. Доколку старата оштетена светлосно-сигнална опрема се замени со
нова, треба да се внимава истата да не биде фалсификувана, нехомологирана. Кај автомобилите
речиси е невозможно на истото место од оригинални предно или задно светло (фар, задни
„штопови“) да се вградат поинакви а неодобрени. Но кај малите Приколки, Тракторите и

20
 Тракторските приколки од незнаење сопственицие скршените задни светла ги заменуваат со
други со ист облик и димензија, мислејќи дека се во ред. На пазарот кај нас се продаваат
фалсификувани задни светла („штопови“) без никаква ознака, или само делумна, начесто Е во
кругче без други ознаки, или со име кое асоцира на познат производител (турски Saturn, како
асоцијација на словенечки Saturnus Hella). За присустото на ваква несоответна светлосно-
сигнална опрема вина сносат контролорите во Станиците за технички прегледи. Доколку, пак, е
вградена нова светлосно-сигнална опрема на место на каросеријата, сосема различно од
претходната состојба, во тој случај се работи за сериозна преправка, и истата мора да биде
атестирана.
• во Сообраќајната се гледа полето Забелешка.

Слика 23, начинот на вградување на Светлосно-сигналната

опрема треба да биде во согласност со барањата на
регулативата

5.1.1.8. Вградување на механички приклучен уред (влечна кука)

сл. 24, Приклучен уред (Влечна кука) со демонтабилно стебло (т.н. Спојна топка) на
Куката прицврстено со завртки

21
 Слика 25, Приклучен уред со брзо демонтабилно стебло (Спојна топка)

Слика 26, Приклучен уред со Држач за влечење

• предмет на промена: додатно вграден уред (влечна кука) за приклучување и влечење на

приклучно возило (приколка),
• образложение: кога на моторно возило е прикачено приклучно возило (приколка), двете возила,
влечното и приклученото, прават т.н. „влечен воз“, или „група на возила“. Безбедноста на ваквата
композиција од моторно возило и приколка зависи од квалитетот на приклучниот уред (куката).
Приклучните уреди се состојат од повеќе делови, од кои најкарактеристичен е самата Кука, која се
изработува во повеќе изведби:
- зашрафена Спојна топка, која се состои од топка со пречник од 50 mm вградена на
закривено стебло (Слика 24),
- брзо демонтабилна Спојна топка, која има механизам за леснои брзо ставање и вадење на
стеблото на куката (Слика 25), и
- Држач за влечење, изработен како отковок, зашрафен со 2 или со 4 завртки (Слика 26).
• во Сообраќајната се гледаат полињата: (F.3) за збирната маса на двете возила, (O1) и (O2) за
најголемата дозволена маса на приколката, (43.1) за бројот на ЕУ одобрение на приклучниот уред

22
 и Забелешка. Бројот на одобрение од полето (43.1) треба да е ист со бројот на одобрение на
плочката од куката (како на примерот од Сликата 24, одобрение бр. Е20 55R-01 1050).

Моторните возила кај кои е вграден Приклучен уреди, и покај тоа што истиот е одобрен и
заведен во Сообраќајната дозвола, доколку не влечат приколка, демонтабилниот дел од
Приклучниот уред, односно телото самата Кука (Спојната топка, делот 2 од Сликите 24 и 25,
односно Држачот за влечење, делот 2 од Сликата 26) треба да биде изваден, демонтиран.
Стеблото на куката со топка или Држачот за влечење треба да бидат вградени на возилото
само кога на него е приклучена Приколка.

Слика 27, Група на возила, влечно и влечено возило поврзани со Приклучен уред (кука)

5.1.1.9. Моторно возило влече приколка. Дали групата составена од тоа возило и таа приколка
технички е дозволена?
Предмет на проверка: во соoбраќај е забележана „ група на возила“, автомобил (влечно возило) со
лесна приколка (приклучно возило), како на Слика 27 погоре. Треба да се провери дали Автомобилот, кој
има вграден Приклучен уред (Кука), со податоци прикажани во Сообраќајната и на Плочката, смее да ја
влече таа Приколката? Од податоците во полињата во Сообраќајната од влечното возило, Плочката од
куката и карактеристиките од Приколката, да проанализираме 3 различни примери:
• Ситуација 1:
Во сообраќајната имаме најголеми дозволени маси на приколката (O1)=1200 kg (кочена) и
(O2)=600 kg (некочена), најголемото конструктивно оптоварување на приклучокот (куката) од
автомбилот (19)=70 kg (Слика 28), додека истот податок на приклучокот (шепата) од приколката
(Ѕ)=100 kg (Слика 29), масата на натоварената приколка изнесува 1800 kg, приколката има
инерцијална кочница. Ова возило со оваа кука не може и не смее да ја влече оваа приколка,
бидејќи масата на приколката е поголема од дозволената за приколки со кочница, односно
1800>1200, и податокот за максимално оптоварување на куката е помал од оној на шепата,
односно 70<100.

Слика 29, Плочка со податоци од Шепата од

Слика 28, Плочка со податоци од Куката приколката

• Ситуација 2:
Најголемите дозволени маси на приколката (O1)=1400 kg и (O2)=750 kg, најголемото
конструктивно оптоварување на приклучокот (куката) од автомбилот (19)=100 kg , додека истот
податок на приклучниот уред (шепата) од приколката (Ѕ)=75 kg, масата на натоварената приколка
изнесува 1300 kg, приколката има инерцијална кочница. Ова возило со оваа кука може да ја
влече оваа приколка, бидејќи масата на приколката е помала од максимално дозволената за
приколки со кочница, односно 1300<1400 и податокот за максимално оптоварување на куката е
поголем од оној на шепата, односно 100>70.

23
 • Ситуација 3:
Најголемите дозволени маси на приколката (O1)=1400 kg и (O2)=600 kg, најголемото
конструктивно оптоварување на приклучокот (куката) од автомбилот (19)=75 kg , истот податок на
шепата од приколката изнесува исто (Ѕ)=75 kg, масата на натоварената приколка изнесува 650 kg,
приколката нема инерцијална кочница. Ова возило со оваа кука не смее да ја влече оваа
приколка, бидејќи масата на приколката е поголема од дозволената за приколки без кочница,
односно 650>600, и покрај тоа што податокот за максимално оптоварување на куката е ист како
оној на шепата, односно 75 kg.
• во Сообраќајната се проверуваат податоците: (F.3) за збирната маса на двете возила, (19) za
најголемото конструктивно оптоварување на приклучокот (куката) од автомбилот, (O1) и (O2) за
најголемата дозволена маса на приколката, (43.1) за бројот на ЕУ одобрение на приклучниот уред
(куката).

Слка 30, Полињата во сообраќајната поврзани со Приклучниот уред и масените

карактерстики на приклучното возило (приколката)

При контрола на „група на возила“ треба да се провери дали сигурносното јаже (челична сајла)
или синџир е префрлено преку Куката. Тогаш треба да се провери и дали доколку шепата се откачи од
куката и висне надолу обесена на јажето, дали таа ќе лебди во воздух или ќе падне на асфалт.
Сигурносното јаже треба да е толку долго, колку што е потребно виснатата шепа од приколката да не ја
допира подлогата (асфалтот).
Задолжително треба да се провери и електричниот приклучок, дали е исправен и дали добро е
приклучен, односно дали светлосно-сигналната опрема во задниот дел од приколката е во функција.

Слика 31, Сигурносното јаже (челична сајла или синџир) секогаш да биде
префрлен врз телото на куката

24
 5.1.1.10. Вградување на наплатоци и пневматици различни
од оние пропишани од производителот
предмет на промена: на возилото се вградени пневматици различни од оние кои што фабрички се
предвидени за вградување,
• образложение: кога ќе се вградат
пневматици различни од оние кои
се предвидени за вградување во
тоа возило, можно е заради
новиот пречникот пневматикот да
допира во каросеријата, да
излегува надвор од габаритите на
возилото, да ја промени брзината
на движење и таа да биде
различна од онаа што ја покажува
брзиномерот, да биде пореметена
управливоста и сопирањето на
возилото
• во Сообраќајната се прави
споредба помеѓу типовите на
наплаток и пневматик кои се сл. 30, Означување на пневмаиците
вграден на возилото и оние што се
запишани во сообаќајната во полето (35), и ако се разликуваат, се гледа во полето Забелешка
дали промената е одобрена и заведена.
5.1.1.11. Замена на погонскиот мотор со друг
• предмет на промена: промена на погонскиот мотор,
• образложение:
- кај возилото е можно стариот погонски мотор да се замени со друг мотор од друг тип кој
што фабрички е предвиден за вградување во тоа возило, а можно е да биде вграден сосема
друг тип на мотор кој не е предвиден за вградување во тоа возило и преправката бара и
други додатни преправки. Новиот мотор по перформансите (зафатнина и моќност) треба да
биде сличен на претходниот, и никако не смее да биде поголем загадувач на претходниот
мотор. Ова значи дека ако претходниот мотор бил тип Euro 3, новиот никако не смее да
биде тип Euro 2.
- доколку во возилото е граден многу помоќен мотор, во тој случај потребно е да се направат
и измени во системите за сопирање и потпирање.
• во Сообраќајната се гледа полето (21) за тип на мотор и (Р.3) за вид на гориво.

сл. 33, Застава 750 (позната како Фиќо) со променет мотор, а поради
тоа променет е и системот на потпирање на предните тркала,
сопирачките заменети, од барабан во диск (сист. Abarth)

25
5.1.2. МИНИБУСИ (категорија М2)
5.1.2.1. Промена на Облик на каросерија

Слика 34, Подвижна работилница

Слика 35, Подвижна канцеларија

• предмет на промена: најчесто се менува Обликот на каросеријата во истата М1 или М2

категорија, но се случува со преправката тие и да сменат категорија, од патнички М2 во
товарни N2 (слики 34 и 35).
• образложение:
- при промена на Обликот и намената на каросеријата, без да се промени видот, да остане и
понатаму патничко, а да се промени Категоријата, на пример од М1 во М2, и обратно, во тој
случај возилото треба да ги задоволи барањата кои важат за соответниот Облик на
каросерија (пр, седиштата од типот М1 мора да имаат наслони и појаси со врзување во три
точки, помал внатрешен простор за патниците, кај возилата од М2 категоријата ентериерот
треба да задоволи некои други барања во однос на некои минимални растојанија, други се
барањата за минимален број на излези и сл.). Возилата од категоријата М1 имаат 8
седишта+возач. Доколку на возило од категоријата М2 кое имало на пр. 13 седишта+возач, му
се извадат 5 седишта, а останатите седишта останат истите, во тој случај пеправката е
изведена неправилно, ќе биде нужно присутните седишта да бидат од типот М1. И при тоа
сигурносните појаси треба квалитетно да бидат прицврстени на каросеријата од возилото.
- при промена на Категоријата, од М во N, возилото може да добие некој од стандардните
Облици на каросерија за товарно возило(отворен сандак, кипер и сл.), но може да биде
преправено во возило за специјална намена: подвижна работилница, подвижна канцеларија

26
 (сликите 34 и 35), лабораторија, ординација, за превоз на опасни материи и сл.
• во Сообраќајната се гледаат полињата (38), (Ѕ.1) и (G).
5.1.2.2. Промена на бројот на седишта
Возилата од М2 категорија (минибусите) треба да ја задоволат домашната регулатива ТСВ-152,
односно регулативата ЕСЕ R-52, односно директивата 2001/85/ЕСЕ според која, при максимална маса на
возилото не поголема од 5 тони, ги пропишува внатрешното уредување на просторот за патници и
максималниот број на седишта.
• предмет на промена: бројот на седишта, вид на седишта, може постојните седишта да бидат
изменети,
• образложение: бројот на седишта може да биде зголемен или намален во однос на претходната
состојба:
- можно е возилото претходно да било од категоријата М1 и во тој случај старите седишта од
М1 тип треба да се заменат со нови М2 тип,
- можно е едноставно да се додадат нови седишта од измешат тип (покрај старите М1 да има и
додадени М2 седишта),
- можно е седиштата да не бидат прицврстени на подот на правилен начин,
- со новиот број на седишта и патници можно е да бидат надминати најголемите дозволени
маси за тоа возило (F.1) и (F.2),
- можно е на возило од М2 категорија да му се намали бројот на седишта и возилото да има
вкупен број на седишта кој одговара на возило од категоријата М1, и во тој случај старите
седишта од М2 тип треба да се заменат со нови М1 тип (види точка 5.1.2.2),
• во Сообраќајната се гледаат полињата (Ѕ.1), (G), (F.1) и (F.2).

Слика 36, Превозниците од комерцијални причини често го менуваат распредот и бројот на седишта

Според барањата на регулативата, сите редовни и излези за случајна нужда треба јасно да бидат
обележани со налепница од двете странина возиото. Исто така, според регулативата, со ништо не
смее да биде попречен пристапот до излезната врата. Не е дозвоено вградување на подвижни
столици веднаш до вратата, кои се спуштаат со посебен педал на подот и кој, во паника патниците
нема да знаат да го активираат и да се спасат. Исклучок е седиште означено дека е за член на
посадата на возилото и кое автоматски се крева откако патникот ќе стане од него.

27
 5.1.2.3. Замена на странични прозорци со несоответни
• предмет на промена: замена на
оригинално прозорско стакло,
• образложение:
- на возилата смеат да се вградуваат
само стакла од одобрен тип, односно
само сигурносни стакла. Сигурносните
стакла можат да бидат повеќеслојни
(ветробранското стакло), калени
(страничните прозорци), или од
синтетички материјал - поликабронат.
Сигурносните стакла од одобрен тип на
видливо место имаат жиг (слика Слика 37, Ознака на двослојно стакло (//), од
подолу) кој се однесува на одобрен тип , хомологирано во Германија (Е1),
одобрението според ECE R-43 според регулативата ЕСЕ R-43
регулативата,
- најстрого е забрането вградување на стакла кои не се од одобрен тип и на неодобрени
синтетички материјали (плексиглас и сл.),
- стаклата се вградуваат преку гумен профил или со лепење со специјални полиуретански
лепила, никако со обична силоконска дихт маса за општа намена,
• во Сообраќајната нема податок поврзан со прозорците, но може да има во полето Забелешка
доколку старите безбојни стаклата биле заменети со нови затемнети и во боја.

5.1.2.4. Зголемување на должината на возилото

• предмет на промена: зголемување на вкупната должина на возилото,
• образложение:
- должината на минибусите се зголемува заради обезбедување на поголем простор за
патници,
- зголемување на должината се прави со преправки на носечката структура од возилата,
затоа таквите зафати смејат да ги прават само овластени лица под стручен надзор на
професионалци,
- зголемувањето на должината на возилата резултира со промена на распределбата на
оптоварувањата по оски, односно, една од оските по преправката ќе биде повеќе
оптоварена (како по правило задната оска), а другата помалку оптоварена (постои
опасност предната оска да прима толку мал дел од вкупните оптоварувања, што може да
бидат загрозени способноста за кочење и управливоста на возилото),
- зголемување на должината на минибусите се прави или со промена на Растојанието
помеѓу оските , или со зголемување на Задниот препуст (Слика 36),
- при зголемување на должината на Задниот препуст често се прави и интервенција на
подот во сосема задниот дел од возилото заради обезбедување на додатен багажен
простор, со што додатно се ослабнува носечката структура од возилото (види точка 5.1.2.5
подолу),
- често пати промената на должината се прави заедно со некоја друга преправка на возилото, па
оваа промена да не е заведена во Сообраќајната дозвола. Ова се случува најчесто кога
Техничата служба нема овластувања да одобрува посложени преправки, а каросеристот не ја
познава добро работата и не е сигурен во квалитетот на својата работа. Кога ќе се забележи
дека должината на возилото дадена во полето (5) од Сообраќајната дозвола не одговара на
реалната, во тој случај службеникот треба да провери дали кај возилото има и други
посериозни преправки, и да бара возилото да оди на вонреден преглед во Техничка служба со
поголеми овластувања, и различна од онаа која што првично ја одобрила преправката.
• во Сообраќајната се гледаат полињата (5), (6) и (F7).

28
 Слика 38, Зголемување на должината на возилото со промена на должината на Задниот
препуст и на Растојанието помеѓу оските (види Прилог 2)

5.1.2.5. Додатен багажен простор во задниот дел од возилото

• предмет на промена: преправка на носечката структура од задниот дел од возилото,
• образложение:
- при зголемување на должината на задниот препуст често се прави и интервенција на подот
во сосема задниот дел од возилото заради обезбедување на додатен багажен простор,
- додатниот багажен простор се прави со сечење и преправка на носечката структура од
возилото, затоа таквите зафати смејат да ги прават само овластени лица под стручен надзор
на професионалци,
- минибусите со зголемена на должината на задниот препуст и продлабочен и преправен под
заради багажен простор, доколку се преправени нестручно, претствуваат опасност по
безбедноста во сообраќајот,
• во Сообраќајната се гледа полето Забелешка.

29
 Слика 39, Багажен простор изработен со реконструкција на носечката
структура на возилото, со сечење на виталните делови од шасијата и нивна
замена со просторна решетка од затворени профили

5.1.2.6. Додаден багажен простор во задниот дел од возилото

• предмет на промена: на задниот дел од возилото, врз шарките од задната врата, монтирана е
затворен пластичен сандак – додаден багажен простор,
• образложение:
- секој концентриран товар зад крајната задна точка од возилото создава сила (момент) кој
придонесува кон опасно преоптоварување на задната, односно растоварување на предната
оска, а со тоа да влијае негативно на управливоста и кочењето на возилото,
- додатниот багажен простор може да биде изработен од аматер, а може да е изработен
професионално, но да е вграден од аматер, со што возилото се прави да биде ризично по
безбедноста во сообраќајот,
- влијанието на додадениот багажен сандак мора да биде проверено и одобрено од овластена
техничка служба,
• во Сообраќајната се гледа полето Забелешка.

Слика 40, Додатен багажен сандак, вграден во задниот дел од минибусот

30
 5.1.3. АВТОБУСИ (категорија М3)
5.1.3.1. Промена на бројот на седишта

Слика 41, Автобус на кој му е намален бројот на седишта заради врадување на тоалетна кабина
и врз неа мини-кујна

• предмет на промена: бројот на седишта, вид на седишта, може постојните седишта да бидат
изменети,
• образложение: бројот на седишта може да биде зголемен или намален во однос на претходната
состојба:
- при додавање на нови седишта можно е да се вградат несоответни седишта (пр. без наслони
за глава и без сигурносни појаси, пластични седишта наменети за градски автобус) или
седиштата да не бидат прицврстени на подот на правилен начин,
- доколку автобусот бил на пр. меѓуградски, при промена на видот, се менуваат Класата и
Обликот на каросеријата, од Класа II стана Kласа I, од каросерија CI во СА, исто еднокатен
(види Прилог 2),
- при контрола на бројот на седишта доколку се констатира дека изброениот број на седишта
не одговара на оној запишан во Собраќајната, голема е можноста растојанијата помеѓу
седштата да се помали од минимално пропишаните.
• во Сообраќајната се гледаат полињата за број на места за седење, стоење и лежење (Ѕ.1), (Ѕ.2),
(Ѕ.3), за маса (G) и евентуално, за променета каросерија (38).

5.1.3.2. Други промени кај автобусите

Исто како што е објаснето кај возилата од другите категории, истите преправки објаснети таму, се
проверуваат и тука.
Автобусите можат да променат каросерија и да станат ЅА-Возила за домување, SG-За превоз и
чување на пчели, SG-Возилo за забава (за забавен парк), да му биде вграден нов мотор, нова опрема
(клима уред, мини кујна, тоалетна кабина и сл.), да му биде променета намената (од градски во
пригадски) и т.н.
При контрола се проверуваат полињата поврзани со преправката, но најчесто теба да се проверат
полињата (38) и Забелешка.

31
 5.2. ПРЕПРАВКИ КАЈ ТОВАРНИТЕ ВОЗИЛА
5.2.1. Промена на категоријата (категории N1, N2 и N3)

Слика 42, Товарно возило, ВВ-Фургон, преправено во Патничко CI-Минибус на едно нивô

• предмет на промена: суштинска промена со која на возилото му се менува Категоријата од N1

или N2 во M1 или М2, од товарно во патничко и обратно, и при тоа целосно му се менува
намената, во различни изведби на Облици на каросерија, најчесто од ВВ-Фургон во Минибус CI-
едокатен,
• образложение: многу често товарите „комбиња“ се преправаат во минибуси. При промена на
категоријата целосно се менува внатрешната опременост на возилото: каросеријата се
застаклува, се вградуваат столици, осветлување, ладење и греење и друга опрема што одовара на
намената. Често се случува сопствениците на возилото првин од каросеристот да нарачаат
вградување на минимална опрема, колку возилото „да помине“ во постапката на „атестирање“, а
потоа, откако ќе ја добијат „Потврдата за сообразност на преправено возило“ и преправката ќе
биде евидентирана во сообраќајната дозвола, тие продолжуваат со преправката и вградуваат и
друга дополнителна опрема (други столици, во ист или во поголем број, полици за багаж на
плафонот, клима уред и сл.), сè со цел возилото да делува полуксузно. При тоа, се случува вака
дополнително и нелегално преправеното возило при полно оптоварување да ја надмине
фабрички декларираната Најголема конструктивна вкупна маса (F.1), и со тоа да биде опасно по
безбедноста во сообраќајот. При подетална проверка на ваквото возило може да се оди во
Техничката служба која го издала Атестот и да се провери во нивната фото-архива во каква
состојба всушност возилото првично било одобрено.
• во Сообраќајната се гледаат полињата (38) за променета каросерија, (Ѕ.1), (Ѕ.2) и (Ѕ.3) за број на
места за седење, стоење и лежење, и (G) за маса.

5.2.2. Промена на каросеријата

• предмет на промена: замена на каросеријата од товарниот простор, кратење или продолжување
на товариот сандак, отворениот сандак заменет со затворен (бокс, алуминиумски или
полиестерски), вграден некаков уред (кипер, кранска дигалка, бетономешалка, за собирање и
превоз на смет, рамка за превоз на градежна столарија и сл.),
• образложение: при промена на каросеријата возилата трпат промени на податоците за маса на
празно возило, должина, широчина или височина, се менува местоположбата на тежишната
точка, имаат нова распределба на оптоварувањата на оските, кај некои видови има зафати во
носечката структура (шасијата). Ваквите преправки доколку се изведени нестручно, можат
возилото да го направат многу опасно по безбеноста на сообаќајот. Подолу е дадена мала
анализа на покарактеристичните вакви преправки:

32
- Промени кај Товарниот сандак (од Отворен во Затворен и обратно):
Кај оваа преправка Обликот на каросеријата (поле (38) во Сообраќајната) и
понатаму останува ВА-Кесон (правилно ВА-Камион). При контрола на овој овој вид на
возила треба да се провери дали има промени во димензиите и дали истите
правилно се впишани во Сообраќајната. Треба да се провери и полето Забелешка.
Доколку должината на возилото е зголемена и тој податок не соответствува со
податокот во полето (5) во Сообраќајната, во тој случај постои можност помошната
рамка од сандакот со должината да не си одговара со должината на рамката од
шасијата. Задниот препуст ако кое поголем од дозволениот, во тој случај се
пореметуваат управливоста и квалитетот на кочењето кај предната оска.
Кај ваквите преправки скоро редовно има промени и во Масата на празното возило
(податок (G) во Сообраќајната).

Слика 43, Камион кај кој Отворениот товарен сандак е заменет со Затворен

- Промени кај Товарниот сандак од обичен Отворен во Кипер:

Кај оваа преправка Обликот на каросеријата (поле (38) во Сообраќајната) и
понатаму санува ВА-Кесон, но во полето Забелешка треба да е спомнат зборот
„Кипер“. При контрола на овој овој вид на возила во Сообраќајната треба да се
проверат полињата (5), (6) и (7) дали се впишани новите димензии, а во полето (G)
податокот за маса на празно возило. Секако, треба да се провери и полето
Забелешка.
Кога возилото е вклучено во сообраќај, треба на сите 4 потпорни места (2 напред
лево и десно, 2 назад лево и десно, Слика 45) сандакот да е осигуран против
несакано подигнување (сандакот да е „заклучен“).

Слика 44, Отворен сандак со можност за самостовар - Кипер

33
 Слика 45, Сандакот кога возилото е во сообраќај
треба да биде заклучен во сите 4 точки

- Вградена Кранска дигалка:

И кај оваа преправка Обликот на каросеријата (поле (38) во Сообраќајната) и
понатаму останува ВА-Кесон (правилно ВА-Камион), но во полето Забелешка треба
да е спомнат зборот „со Кранска дигалка“. Ваквите возила не претставуваат SG-
Возила за специјална намена. При контрола на овој овој вид на возила во
Сообраќајната треба да се проверат полињата (5), (6) и (7) дали се впишани новите
димензии, а во полето (G) податокот за маса на празно возило. Секако, треба да се
провери и полето Забелешка.
Кранската дигалка може да биде вградена зад возачката кабина или во задниот дел
од возилото.

Слика 46, Кранска дигалка вградена помеѓу возачката кабина и товарниот сандак

34
 Слика 47, Кранска дигалка вградена на задниот дел од возилото, зад товарниот сандак

- Вградена друга надградба за специјална намена:

Кај повеќето вакви преправки Обликот на каросеријата (поле (38)) се менува во
SG-Возило за специјална намена, а во полето Забелешка треба да е спомнат зборот
кој ја опишува надградбата: „Бетономешалка“, „За собрање и превоз на смет“,
„Геолошка дупчалка“, „Цистерна за миење на улици“ и сл. Возилата на кои им е
вградена рамка за превоз на стакло или градежна столарија, рамката може да биде
вгадена на страниците од возилото,или во товарниот сандак. Овие возила си го
задржуваат стариот Облик на каросерија (ВА, ВВ или ВЕ), одн. тие не претставуваат
SG-Возило за специјална намена. При контрола на овој овој вид на возила во
Сообраќајната и кај нив треба да се проверат полињата (5), (6) и (7) во врска со
димензиите, како и полето (G) во врска со масата на празно возило. Секако,
задолжително треба да се провери и полето Забелешка.
Примери за вакви возила за специјална намена со вградени различни надградби
дадени се во продолжение:

Слика 48, Мешалка (миксер) за бетон

35
 Слика 49, Возило за собирање и транспорт на смет

Во случајот од Сликата 50 каде е прикажана рамка за стакло вградена на

страничните ѕидови најбитно е рамката од двете страни на возилото да биде
обележана со флуоресцентна налепница, со црвена и бела боја, со закосени шари
под агол како на сликата.

Слика 50, Рамки за стакло вградени на страничните ѕидови

Во случајот од Сликата 51 рамката за стакло е вградена на подот од товарниот

простор. Вака вградената рамка може да се смета како и таа да е дел од товарот и ако
добро е прицврстена да не се поместува, таа формално не би требало да се
„атестира“. И кога со возилото не се превезува стакло, во сандакот е само рамката, и
тогаш возилото не е празно, туку самата рамка е товар. Но, доколу сопственикот со
тоа возило превезува само таков товар (стакло и градежна столарија), и доколку сака
во Сообраќајната да е нагласено дека возилото има каросерија SG-возило за
специјална намена, со забелешка „За превоз на стакло и градежна столарија“, во тој
случај задолжително рамката во товарниот простор од возилото треба да биде
испитана и да добие Потврда за сообразност на преправено возило.

36
 Слика 51, Рамка за стакло вградена во товарниот простор од возилото

- Ладилник:
Правилниците предвидиваат возилата фургони по преправката Обликот на
каросеријата (поле (38) во Сообраќајната) да им се промени во BB/SG, но во
софтверите на Бирото за метрологија МВР таквата можност не постои, и тие овие
возила ги водат како SG-Возило за специјална намена, забелешка: Ладилник или АТП
(латиница АТР). ATП спогодбата се однесува само на меѓународниот договор за
превоз на расипливи прехранбени продукти преку меѓународни граници, а не за
внатрешен сообраќај на било какви оладени продукти (пр.цвеќе).
Специфичен е случајот кога внатре во товарниот простор сопственикот вградил
ладилна коморичка-сандак, чиј ладилен уред не добива енергија од моторот на
возилото, туку на пример, ноќе се приклучува на мрежата од 220 V, и така оладена
комората се превезува зашрафена на подот од товарниот простор. И оваа коморичка
може да се третира како да е товар, добро прицврстен, да не се поместува, исто како
било кој товар (кутии, гајби, вреќи и сл.). Доколку сопсвеникот на возилото нема
потреба да му биде сменет обликот на каросеријата, правно гледано, при контрола
службеникот не би требало да го бара тоа од него.

Слика 52, возило Ладилник

Багажна рамка самоградба на покривот од возилото:

Доколку на покривот од возилото е вградена Багажна рамка (Кровен багажник)
произведена индустриски и наменета за тој тип на озило, со плочка со податоци, во
тој случај оваа промена кај возилото се смета за „ неевидентирана промена“ и нема
потреба да биде „атестирана“. Но, доколку Багажната рамка не е индустриски
произведена, туку како самоградба, во тој случај Техничка служба мора да ги испита

37
 начинот на прицврстување на покривот, материјалите од кои е израбоетна и сл. и за
таквата рамка да издаде „атест“.

Слика 53, Багажна рамка на покривот од возилото

Багажна рамка самоградба за превоз на долги градежни профили и лимарија:

Ваквите рамки се прицврстени на подот од товарниот простор. Имаат по или
повеќе столба од двете страни на сандакот. Горниот дел од рамката служи за
придржување на долги лимени делови илпрофили наменети за градеништво.
Ваквите преправени возила задолжително треба да бидат испитани, а промените
одобрени и заведени во Сообраќајната. При контрола на ваквите возила најбитно е
да се провери дали, според Законот за безбедност во сообраќајот, товарот правилно
е прицврстен против испаѓање и, дококу штрчи напред или назад повеќе од
дожината на возилото, дали тоа е во рамките на дозволеното и дали товарот
прописно е обележан.

Слика 54, Багажна рамка на покривот од возилото

5.2.3. Промена на бројот на оски

• предмет на промена: променет бројот на оски (Слики 55 и 76)
• образложение:
Производителите на возила забрануваат да се менува бројот на оски. Или, во исклучителни
случаи, дозволуваат тоа да го прават само овластени работилници. При тоа, работилницата
испраќа елаборат до производителот на шасијата, односно до службата назначена за
координација на работилниците што се бават со преправки. Доколку со елаборатот се покаже
дека преправката би била стручно направена, само во тој случај координаторот би дал условно
одобрение за да се започне со преправката.
При промена на бројот на оски треба да има и промена во системот за кочење.

38
 Бројот на оски може да се види првин на Плочката со податоци, а потоа и во Сообраќајната
дозвола. На пр. на Сликите 57 и 58 подолу се гледа дека и на Плочката, и во Собраќајната, јасно се
гледа дека возилото фабрички е произведено со 4 оски.
• во Сообраќајната се гледаат полињата (L) и (16.2) и, евентуално, полето Забелешка.

Слика 55, Со промена на бројот на оски смејат да се занимааат само компетентни

работилници, признаени од производителот на возилото

5.2.4. Замена на погонскиот мотор со друг

• предмет на промена: промена на погонскиот мотор,
• образложение:
- кај возилото е можно стариот погонски мотор да се замени со друг мотор од друг тип кој
што фабрички е предвиден за вградување во тоа возило, а можно е да биде вграден сосема
друг тип на мотор кој не е предвиден за вградување во тоа возило и преправката да бара и
други додатни преправки. Новиот мотор по перформансите (зафатнина и моќност) треба да
биде сличен на претходниот, и никако не смее да биде поголем загадувач на претходниот
мотор. Ова значи дека ако претходниот мотор бил тип Euro 3, новиот никако не смее да
биде тип Euro 2. Добро е да се провери во најблиската Станица за технички прегледи дали
нововградениот мотор има емисија на штетни гасови поголема од дозволената.
• во Сообраќајната се гледа полето (21) за тип на мотор и (Р.3) за вид на гориво.

Слика 56, Пример за возило за кое фабрички е предвидено

вградување на три различни погонски мотори

5.2.5. Вградување на Приклучен уред кога фабрички таквата можност не била предвидена
• предмет на промена: вграден е Приклучен уред на возило кое фабрички не било предвидено да
може да влече приклучно возило,
• образложение:

39
 - не за сите возила производителот предвидел да можат да влечат приклучно возило. Дали
предвидел или не, се гледа од Плочката со податоци (Слика 57) дали има податок за Најголемата
легална вкупна маса на група возила при регистрација (F.3). Системот за кочење кај Приколките
од категориите О3 и О4 работи со воздух под притисок. Доколку производителот предвидел
возилото да може да влече Приколка, во тој случај и на Плочката и во Сообраќајната треба да
имаме податок за Најголемата легална вкупна маса на група возила при регистрација (F.3), а во
Сообраќајната и за Масата на приколка со кочници (полето О.1), а во задниот дел од возилото
треба да се вградени приклучоци за воздух и електричен приклучок за светлосно-
сигнализациската опрема од Приколата.
• во Сообраќајната се гледаат полињата (F.3), (О.1) и евентуално (О.2).

Слика 57, На Плочката не е даден податок за (F.3), што значи дека

фабрички возилово не е предвидено да влече приклучно возило

Слика 58, И во Сообраќајната дозвола не е даден податок во полето

(F.3), што се поклопува со состојбата на Плочката

5.2.6. Други барања кај возилата со вградена Кранска дигалка

Возилата на кои се вградени Крански дигалки треба да бидат одобрени според Законот за возила
и Правилникот за одобрување на преправени возила. Но, самата Кранска дигалка, според Правилникот за
користење на дигалки и индустриски транспортери“ (Сл.В. на РМ, 32/2009), треба да поседува и Потврда
за пуштање во употреба (дополнителен атест). Доколку службеникот контролира возило на кое е вграден
Кран, и доколку вградувањето на Кранот е заведено во Сообраќајната дозвола, а самата Кранска дигалка
не добила Потврда запуштање во употреба, во тој случај престап направиле и Техничката служба што го
одобрила вградувањето на Кранот на тоа возило, и Станицата за технички преглед, која што возилото го
прогласила за технички исправно.

40
 Слика 59, Кранската дигалка треба да поседува посебен
дополнителен „атест“

5.2.7. Други општи барања кај преправените возила

Кога возилото ќе биде преправено, Техничката служба треба да го испитува само она што е
пријавено како промена. На пр. се атестират фолии на стаклата, но сопственикот старото светленце за
регистарска табличка го заменил со друго од неодобен тип. Со оваа работа треба да се занимава
Станицата за технички прегледи при редовниот годишен технички преглед. Но има преправки, каде
самата преправка е поврзана со повеќе системи од возилото кои, со преправката, исто така треба да
бидат променети. На пример возило од категоријата N2 кога било регистрирано за прв пат не било
задолжиелно возилото да поседува Бочна заштита од подлетување. Но, со замена на каросеријата,
возилото од денот кога ја добило Потврдата за сообразност на преправено возило, мора да ги задоволи
техничките барања кои важат во времето кога била издадена Потврдата. Тоа значи дека сега Техничката
служба има обврска да бара возилото да има вградена Бочна заштита од подлетување.
Товарните возила од категоријата N1 според регулативата не треба да имаат вградена Бочна
заштита. Тоа важи само за возилата од категориите N2 и N3. Но, не сите товарни возила од категориите N2
и N3 имаат обрска да поседуваат Бочна заштита. Таму каде тоа е невозможно, пр. Киперите и Шумските
возила, и овие возила исто така воопшто не мора да ја имаат.
Од секогаш се барало товарните возила назад да имаат вградено Задна заштита од подлетување,
или Заден браник. Доколу при контрола на преправено возило се забележи дека Задниот браник е
изваден, во тој случај од сопственикот на возилото треба да се бара Браникот да биде вратен.
На сликата 60 се прикажани техничките барања кои теба да ги задоволи Задната заштита од
подлетување (задниот браник), а на сликата 52 се прикажани техничките барања што теба да ги задоволи
Бочната заштита од подлетување.

Слика 60, Задна заштита од подлетување, или заден браник

41
 Слика 61, Страничната (бочната) заштита од подлетување спречува пешак или
велосипедист да не биде зафатен, да не се потпикне кај задното тркало

Од секогаш од товарните возила се барало да имаат и Калници над тркалата. Често пати се
случува калниците да се оштетат, а сопствениците да не ги заменат со нови. Кога возилото ќе се преправа,
при испитување Техничката служба задолжително треба да бара Калниците да бидат вградени. На сликата
62 е прикажан изглед на неколку видови на калници.

Слика 62, Калници над ткалата

На сите товарни возила, без исклучок, мора да бидат вградени Заден браник (Задна заштита од
подлетување) и Калници над тркалата.

42
 5.3. ПРЕПРАВКИ КАЈ ВОЗИЛАТА СО 2 И СО 3 ТРКАЛА

На нашите патишта ретко може да се сретне препрвка на возила со две илири тркала од
пониските категории, пр. На скутер или на моторцикл. И да се прават ваквите преправки, од техничка
гледна точка повеќе би биле опасни во загадување на околината, одошто на начин опишан погоре за
другите категории на возила. Ова се однесува на сите категории на вакви возила, од L1 до L7.
Единствено што вреди да се нагласи во ова Упатство е тоа дека постои можност возило Трицикл
самоградба, од категоријата L5е, да не поминало низ постапката на единечно одобрување на уникатно
произведено возило, туку да било регистрирано по oснoв на „легализација“. Во државава имавме еден
период во 2017 година дозволен од Владата за легализација на мали скутерии моторцикли. Постапката се
однесуваше на индустриски возила, со оригинален број на шасија и со плочка со податоци. Постапката не
се однесуваше на возила самоградби, и не се однесуваше на возилата од категориите од L4 до L7.

Слика 63, Трицикл кој би можел да е регистриран преку постапка на легализација

Доколу Трициклот бил единечно одобрен од Бирото за метрологија, во тој случај во

Сообраќајната дозвола како марка би било запишано „SAMOGRADBA”, и би имало број на шасија доделен
од Бирото.
Да го проанализираме трициклот на сликата: регистриран е како марка HONDA, со категорија L3
наместо L5, и број на шасија од моторциклот HONDA од кој биле земени предните делови за изработка на
трициклот. Рамката за спојот на предниот (управувачкиот) дел со задниот, (погонскиот дел земен од
автомбил Vokswagen Буба), не е испитана дали е изработена правилно и дали е безбедна. Податоците за
карактеристиките од моторот во Сообраќајната треба да се однесуваат за моторот VW (тип, сериски број,
зафатнина, силна, бучава, емисија на штетни материи). Не е познато дали е на Трициклот е вградена
целата светлосно-сигнализациска опрема, и ако è, дали е од одобрен тип и дали начинот на вградување е
според регулативата.
Од примеров се гледа дека големите трицикли од категоријата L5е не се моторцикли, тоа се
возила со сосема поинакви технички карактеристики, и доколку не бидат легално одобрени, истите не
смејат да учествуваат во сообраќајот на патиштата.

43
 5.4. ПРЕПРАВКИ КАЈ ПРИКЛУЧНИТЕ ВОЗИЛАТА

Во моментов на патиштата во државава се користат огромен број на мали Приколки самoградби од

категоријата О1. Произведени од самите сопственици, за свои потреби, со копирање на
конструкцијата од некоја индустриски произведена Прикола. Изработени се од лаици, аматери, кои
начесто имаат многу мали познавања од техниката. Само мал дел од овие Приколки се
легализирани и регистрирани, имаат Потврда за единечно одобрение, имаат втисната
идентификациона ознака (број на шасија) доделен од Бирото за метрологија, и имаат трета
регистарска табличка. Приколките кои не поминале низ постапка на одобрување (лаиците го
користат поимот „атестирање”, кој не е најсоответен), кои не биле испитани дали се сообразени со
техничките барања од регулативата, тие приколки претставуваат голема потенцијална опасност по
безбедноста во сообраќајот.

5.4.1. Промена на каросеријата (категории од О1, О2, О3 до О4)

• предмет на промена: приколката во стварност има поинаква каросерија отколку што е запишано
во Сообраќајната,
• образложение:
Ова се однесува за сите категории на приколки, од најмалата О1 со НКВМ до (F.1)= max 750 kg, до
најголемата О4 со НКВМ поголема од (F.1)=min 10 тони.
Кај малите приколки се случува товарниот сандак да биде преправен во кафез за ловџиски
кучиња, за превоз на гулаби, мрежест кафез за секундарни суровини (пластична амбалажа) и сл.
Кај поголемите приколки од категоријата О2 со НКВМ до 3,5 тони може товарниот сандак да се
преправи во платформа за превоз на скутери, глисери, возило за домување, да му се вгради
некаков уред (агрегат,
кран за поправка на
улично осветление) и сл.
Поголемите приколки,
оние од категоријата О3
во последно време им се
прават каросериски
преправки, за со
должината и широчината
да одговараат за
потребите на
Автошколите. Кај Слика 64, Приколка со центална оска за превоз на секундарни
најголемите приколки, суровини (стара хартија, пластични шишиња и сл.)
О4 со НКВМ,
преправките можат да
бидат најсериозни и
потенцијално најопасни
по безбедноста во
сообраќајот.
• во Сообраќајната се
гледаат полињата (38) и
Забелешка.

Слика 65, Приколка со централна оска транспорт на моторцикл

44
 сл. 66, Приколка за транспорт на отпадно железо

Слика 67, Полуприколка за транспорт на контејнери

5.4.2. Замена на светлосно-сигналната опрема

• предмет на проверка 1: оштетени светла или катадиопри заменети со нови,

• предмет на промена 2: старите светла или катадиопри заменети со сосема нови и поинаков тип,
• образложение: Сите надворешни светла, сигнални светла и катадиоптри мора да бидат од
одобрен тип, хомологирани. Доколку старата оштетена светлосно-сигнална опрема се замени со
нова, треба да се внимава истата да не биде фалсификувана, нехомологирана. Кај сите видови на
Приколки од незнаење сопственицие скршените задни светла ги заменуваат со други со ист
облик и димензија, купени во најблиската продавница за автоделови, мислејќи дека се во ред. На
пазарот кај нас се продаваат фалсификувани задни светла („штопови“) без никаква ознака, или
само делумна, начесто Е во кругче без други ознаки, или со име кое асоцира на познат
производител (Saturn, како асоцијација на Saturnus Hella).
• во Сообраќајната се гледа полето Забелешка.

45
Слика 68, Начесто кај постарите приклучни возила може да се сретне
нехомологирана светлосно-сигнална опрема

Слика 69, Ознаките за хомологација се втиснати на видливо место

46
 6. ЗАКЛУЧОК
Ова Упатство има само една главна цел: припадниците на Mобилните единици за безбедност во
сообраќајот на патиштата при контрола да можат да ги препознаат кај возилата од различни категории и
облици на каросерии местата од возилото каде би можело да е направена преправка, и дали истата била
испитана и одобена, а со тоа и дали е заведена (евидентирана) во Сообраќајната дозвола.
Од примерите анализирани во претходното поглавие може да се види дека кај сите видови на
возила е можно да се направат преправки. Преправките можат да бидат мали и безопасни, но можат да
бидат и поголеми и да го направат возилото опасно по безбедноста во сообраќајот. Преправките некогаш
се очигледни, но некогаш е потребно да се направи споредба со податоците впишани во Сообраќајната
дозвола, па и со податоците содржани во плочката со податоци од возилото. Ова Упатство може да им
помогне да припадниците на Сообраќајната полиција да ја забележат преправката и за почеток тоа ќе
биде голем успех. Најбитна е првата фаза во откривањето на можноста возилото да е небезбедно за
сообраќај. Понатаму за техничката страна за тоа дали имало преправка и каква, и како можела или
требало да биде одобена, ќе се погрижат Техничките служби.
Во анализите на преправките не е можно да се избегне да се спомне дека постојат пропусти во
работењето на службите за управни работи при МВР во работите поврзани со возилата. Работите што не
се спомнати до сега, а се битни, се следниве:
– се случува полициски службеник во Станица за технички прегледи на пријател своеволно да му
промени податок во Сообраќајната дозвола, без за тоа да има писмено покритие во форма на
Потврда за сообразност на преправено возило,
– не се води евиденција при издавање на Упатници за испитување на преправено возило.
Сопстеникот на возило чија преправка била одбиена од Техничката служба каде било упатено, се
враќа во МВР кај истиот службеник за да добие нова Упатница до друга Техничка служба каде не
поседуваат квалитетен кадар и каде критериумите се „полабави“,
– не се бара, според Правичникот за одобрување на преправени возила, за секоја Упатница да има
и повратен одговор. Редовно за возилата кај кои резултатите од испитувањето се позитивни, се
прави допис до СУР и се доставува Потврдата за сообразност. За возилата кај кои резултатите се
негативни, препраката не можела а биде одобрена, Техничката служба не испраќа допис, а МВР
поминува преку тоа, иако законот бара, па се остава простор несовесните сопственици на
преправени возила, на нелегален начин сепак да успејат да ја легализиаат преправката.
Често пати се случува при вештачење на сообраќајна незгода да не се прави анализа на
техничката состојба на возилото, од аспект дали тоа било преправено и колку преправката влијаела на тоа
да дојде до незгодата. При анализа на сообраќајните несреќи, барем од материјата анализирана во ова
Упатство, може да се заклучи дека сообраќајните незгоди претставуваат комплексни настани, за кои не
ретко има потреба да бидат анализирани, освен од судски вештаци од сообраќајната струка, и од вештаци
чија специјалност е конструкцијата на возилата.
Како конечен нека биде заклучокот дека материјата која го третира влијанието на преправките кај
возилата врз безбедност во сообраќајот не смее да биде занемарена и во иднина ќе треба да ѝ се
обрнува должното внимание.

47
 7. ПРИЛОГ 1
КАТЕГОРИИ И ОБЛИЦИ И НАМЕНИ НА КАРОСЕРИИ
7.1. КАТЕГОРИИ КАЈ ВОЗИЛАТА
7.1.1 ПАТНИЧКИ, ТОВАРНИ И ПРИКОЛКИ
На сликата подолу е даден сликовит приказ на сите видови на категории за патничките, товарните
и приклучните возила:

сл. 70, Категории кај патничките, товарните моторни и приклучните возила

Во табелите подолу е дадено објаснување за сите подкатегории во рамките на категориите M, N и

О. Исто така, информативно, дадени се и подкатегориите на возилата од категориите Т-Тракторите и R-
Тракторскте приколки.
Категорија
Опис
на возилата
Моторни возила со најмалку четири тркала, проектирани и конструирани за
M
превоз на патници
Возила проектирани и конструирани за превоз на патници со најмогу осум
M1
седишта покрај седиштето на возачот
Возила проектирани и конструирани за превоз на патници со повеќе од осум
M2 седишта покрај седиштето на возачот и со максимална маса која не
надминува 5 тони

Возила проектирани и конструирани за превоз на патници со повеќе од осум

M3 седишта покрај седиштето на возачот и со максимална маса која надминува
5 тони

48
 Категорија
Опис
на возилата
Моторни возила со најмалку четири тркала, проектирани и конструирани за
N
превоз на стоки
Возила проектирани и конструирани за превоз на стоки и со максимална
N1
маса која што не надминува 3,5 тони
Возила проектирани и конструирани за превоз на стоки и со максимална
N2
маса која што надминува 3,5 тони, но не надминува 12 тони

Возила проектирани и конструирани за превоз на стоки и со максимална

N3
маса која што надминува 12 тони

Во случај на влечни возила кое се наменети да влечат полуприколка или приколка со централна
оска, масата што се зема во предвид при определување на категоријата, е масата на влечното возило во
работна состојба, зголемена за масата што одговара на максималното статичко верикално оптоварување
кое се пренесува од полуприколка или со приколка со централна оска на влечното возило, и, ако е
применливо, за максималната маса на товарот на влечното возило.

Категорија
Опис
на возилата
О Приколки (вклучувајќи ги полуприколките)
Едноосни приколки (вклучувајќи ги полуприколките) со максимална маса
О1
која не надминува 0,75 тони.
Приколки со максимална маса која надминува 0,75 тони, но не надминува
О2
3,5 тони.

Приколки со максимална маса која надминува 3,5 тони, но не надминува 10

О3
тони.

О4 Приколки со максимална маса која надминува 10 тони.

Кај Полуприколките или Приколките со централна оска, максималната маса, која се зема во
предвид при определување на категоријата, е статичкото вертикално оптоварување пренесено на
подлогата со оската од Полуприколката или Приколката со централна оска, што е поврзана со влечното
возило и го носи својот максимален товар.
Приколките од категоријата О 1 не мора да се опремени со систем за кочење. Но ако се, во тој
случај системот за сопрање теба да ги задоволи барањата како за системите за кочење за приколките од
категоријата О2. Кај приколките од категоријата О 2 дозволено е, а во стварност начесто е така, системот за
кочење да е од инерцијален тип (т.н. „шепа“ со инерцијална кочница).

7.1.2. ВОЗИЛА СО ДВЕ И ТРИ ТРКАЛА

Возилата од категоријата L

Категорија
Опис
на возилата
L Моторни возила со две и со три тркала
Мопеди (велосипед со мотор) со две тркала, (макс. брзина не надминува
L1e 45 km/h, макс. зафатнина на моторот не надминува 50 cm3, макс. моќност
на моторот не надминува 4 kW)

49
 Мопеди со три тркала, лесен трицикл, (макс. брзина не надминува 45
L2e km/h, макс. зафатнина на моторот не надминува 50 cm3, макс. моќност на
моторот не надминува 4 kW)

Мотоцикл, без странична приколка, (макс. брзина поголема од 45 km/h,

L3e макс. зафатнина на моторот поголема од 50 cm3)

Мотоцикл со странична приколка, (макс. брзина поголема од 45 km/h,

L4e макс. зафатнина на моторот поголема од 50 cm3)

Трицикл, со три тркала симетрично поставени по должина на оската на

возилото, обичен Трицикл со едно предно и две задни тркала, и Обратен
L5e (Реверзибилен) Трицикл со две предни и едно задно тркало (макс.
брзина поголема од 45 km/h, макс. зафатнина на моторот поголема од 50
cm3)

Лесен четирицикл („квадрицикл“, маса на неоптоварено возило помала

од 350 kg, макс. брзина не надминува 45 km/h, макс. зафатнина на
L6e моторот не надминува 50 cm3, макс. моќност на моторот не надминува 4
kW, треба да ги исполнува техничките барања на мопедите со тркала L2e)

Четирицикл („квадрицикл“, маса на неоптоварено возило помала од 400

kg ако е предвиден за превоз на луѓе, или помала од 550 kg ако е
L7e предвиден за превоз на товар, макс. моќност на моторот не надминува
15 kW, треба да ги исполнува техничките барања на трициклите L5e)

7.1.3. ТРАКТОРИ И ТРАКТОРСКИ ПРИКОЛКИ

Само информативно уште и за Тракторите и Тракторските приколки:

Категорија
Опис
на возилата
T Трактори со тркала
Трактори со тркала со максимална конструкциска определена брзина која
не надминува 40 km/h, кај кој оската која што е најблиску до возачот има
T1 растојание помеѓу тркалата кое што не е помало од 1.150 mm, со
неоптоварена маса на подготвеност за возење која што не наминува 600
kg, и со оддалеченост од подлогата која што не надминува 1.000 mm.
Трактори со тркала со максимална конструкциска определена брзина која
не надминува 40 km/h, кај кој оската која што е најблиску до возачот има
T2 растојание помеѓу тркалата кое што е помало од 1.150 mm, со
неоптоварена маса на подготвеност за возење која што не наминува 600
kg, и со оддалеченост од подлогата која што не надминува 600 mm.

Tрактори со тркала со максимална конструкциска определена брзина која

T3 не надминува 40 km/h, , со неоптоварена маса на подготвеност за
возење која што не наминува 600 kg

Други трактори со тркала со максимална конструкциска определена

брзина која не надминува 40 km/h, постојат подкатегории: T41 (трактори
T4
со висока проодност), T41 (екстремно широко трактори ), T4 (трактори со
ниска проодност),

50
 Трактор со тркала со максимална конструкциска определена брзина која
T5
не надминува 40 km/h,

Категорија
Опис
на возилата
R Тракторски приколки

Приколки кај кои сумата од конструктивните оптоварувања по оски не

R1
надминува 1.500 kg

Приколки кај кои сумата од конструктивните оптоварувања по оски

R2
надминува 1.500 kg, меѓутоа не е поголема од 3.500 kg

Приколки кај кои сумата од конструктивните оптоварувања по оски

R3
надминува 3.500 kg, меѓутоа не е поголема од 21.000 kg

Приколки кај кои сумата од конструктивните оптоварувања по оски

R4
надминува 21.000 kg

Секоја Категорија на Приколка ги вклучува индексите, „a” или „b“ во зависност од нејзината
конструкциски определена брзина:
– „a” за приколки со максимална контр.опред. брзина од 40 km/h и помалку, и
– „b” за приколки со максимална контр.опред. брзина поголема од 40 km/h.
На пример Rb3 е категорија на Приколи кај кои сумата од конструктивните оптоварувања по оски
надминува 3.500 kg, но не надминува 21.000 kg, и кои што се консруираи да биат влечени од Трактори од
категоријата T5 .

51
 7.2. ОБЛИЦИ И НАМЕНИ НА КАРОСЕРИИ
7.2.1. Облици на каросерии за Патничките возила (категорија М)
Категорија на
Облик на каросерија Дополнителен опис
возилата
АА – лимузина/седан * -
АВ - хечбек ** - возило со задна, петта врата
АС - караван, (комби) -
АD - купе -
АЕ - кабриолет -
АF- повеќенаменско -
ЅА - возило за домување -
М1 ЅВ - блиндирано возило - непробојно возило за огнострелно оружје
ЅС - возило за итна помош -
ЅD - погребно возило -
ЅН – возило прилагодено за инвалидска количка -
-
Авто школа
Противпожарно
SG - возило за посебни намени
Полициско
Спортско
Воено
-
(СA до СW) ***
Тролебус (само кај СА и СС)
ЅА - возило за домување -
ЅВ - блиндирано возило -
M2 или M3 ЅН – возило прилагодено за инвалидска количка -
M2G или M3G -
Авто школа
SG - возило за посебни намени Противпожарно
Полициско
Воено
* Во регулативите на земјите членки на ЕУ речиси секаде Обликот на каросерија АА се води како Седан, освен во
Словенија (од каде е превземена нашата регулатива) и Германија, каде се води како Лимзина, а во Англија како
Saloon (подетален приказ на разликите кај одделни видови на каросерии е дадено во Прилогот 2);
** Во регулативите на земјите членки на ЕУ речиси секаде Обликот на каросерија АВ се води како Хечбек, освен во
Словенија, Хрватска и Германија, каде што се води исто како Лимузина со задна врата;
*** Дефиниција на типот каросерија за моторни возила од категоријата М2 и М3 од СA до СW:
Возила од класа I Возила од класа II Возила од класа III
(автобуси, проектирани со простор (автобуси, проектирани пред сé за превоз на пат- (автобуси наменети
за патници за стоење и кои ници што седат и се направени така, да допуш- исклучиво за патници
овозможуваат почесто менување на таат и превоз на патници кои стојат во средиш- што седат)
патниците) ниот преоден и/или во просторот, кој не треба да
го надмине просторот за две двојни седишта)
СА - еднокатен CI - еднокатен СQ - еднокатен
СB - двокатен CJ - двокатен СR - двокатен
СС - зглобен еднокатен CK - зглобен еднокатен СЅ - зглобен еднокатен
СD - зглобен двокатен CL - зглобен двокатен СT - зглобен двокатен
СE - еднoкатен со низок под CM - еднокатен со низок под
СF – двокатен со низок под CN - двокатен со низок под
СG – зглобен еднокатен со низок CO - зглобен еднокатен со низок под
под CP - зглобен двокатен со низок под
СН - зглобен двокатен со низок под
Возила од класа А Возила од класа В
(автобуси за превоз до 22 патници, (автобуси за превоз до 22 патници проектирани
проектирани за превоз на патници за превоз само на патници што седат)
што седат и стојат)

52
СU - еднокатен СW - еднокатен
СV - еднокатен со низок под

Б.2. Облици на каросерии за Товарните возила (категорија N)

Категорија на
Облик на каросерија Дополнителен опис
возилата
BA – Камион возило конструирано и произведено исклучиво или воглавно за превоз на
(товарно возило со отво- стока.
рен или затворен сандук) Возилово може да влече и приколка.
N1 возило кај кое просторот за возачот и просторот за товар претставуваат една
BB – Фургон*
целина, одвоени со цврста преграда или преграден ѕид.
N1 G
SA - возило за домување -
SB –Блиндирано возило (објаснение: непробојно возило за огнострелно оружје)
(објаснение: исто како погоре)
-Kипер
BA - Камион
-со продолжена кабина
(товарно возило со сандук)
-со Дигалка
-Кипер со Дигалка
ВВ - Фургон (објаснение: исто како погоре)
ВС - Тегнач за влечно возило кое е конструирано и произведено исклучиво или воглавно за
полуприколки влечење на полуприколки.
влечно возило кое е конструирано и произведено исклучиво или воглавно за
ВD – Тегнач за приколки
N2 или N3 влечење на приколки.
N2G или N3G возило со најголема маса која не надминува 3.500 kg во кое местата за
BE – Пик-ап камионет
седење и просторот за товар не се наоѓаат во единствен простор.
некомплетно возило само со кабина (комплетна или делумна), рамка за
BX – Шасија со кабина шасија, погонски мост, оски, кое е наменето за комплетирање со каросерија,
прилагодено на потребите на корисникот.
ЅА - Возило за домување -
SB –Блиндирано возило (објаснение: непробојно возило за огнострелно оружје)
возило од категоријата N3 кое не е опремено за превоз на стока, туку е
ЅF - Авто дигалка опремено со дигалка со момент на подигнување еднаков или поголем од
400 kNm.
-
Авто школа
Авто подвижна скала
Цистерна
Цистерна-противпожарна
Цистерна за опасни материи
Пумпа
Работно возило
Електроагрегат
Противпожарно
Шумско или Трупчар, или Трупчар со кранска дигалка
SG Компресор
N1 или N2 или Комунално или Возило за превоз на комунален смет
N3 Платформа
Полициско
N1G или N2G За подигање на возила или Возило пајак
За превоз на возила (се мисли на Шлеп-служба)
или N3G За контејнери
За животни
За забави
Ладилник
Ладилник според АТП
ВВ/SG Топлински изолирано,возило
Библиотеки
Продавници
РТВ
ВА, ВВ/ЅG За опасни материи
ВА,ВВ,ЅВ/ЅG Воени

53
 Дампер
N2 или N3 Дигалка
N2G или N3G SG Мешалка
Силос

* да се обрне внимание на точната дефиниција на Обликот на каросерија ВВ, бидејќи често, од незнаење, Фургон се
нарекува и возилото ВА-Камион со вграден затворен сандак, кај кој, во техничка смисла, надградбата на некој
начин има конструкцијата во вид на фургон, но сепак, во случајов, договорно, како Облик и намена на каросерија
ВВ-фургон е земена погорната дефиниција, која сликовито е објаснета во Прилогот 3.

Б.3. Облици на каросерии за Приклучните возила (категорија О)

Категорија на
Облик на каросерија Дополнителен опис
возилата
DC – Приколка со централна оска * -
О1 SG - Возило за специјални намени -
отворен сандак (кесон)
затворен сандак (фургонска надградба)
DА – Полуприколка
платформа
кипер
отворен сандак (кесон)
затворен сандак (фургонска надградба)
DB – Приколка со руда (со вртлива оска)
платформа
кипер
отворен сандак (кесон)
О2 или О3 DC – Приколка со централна оска затворен сандак (фургонска надградба)
О4 платформа
ЅE – Приколка за домување -
-
АTP, Цистерна, Цистена-противпжарна,
Цистерна за опасни материи, Пумпа,
DA/SG - возило за специјални намени
Дампер, Работно, Дигалка, Електроагрегат,
DB/SG - возило за специјални намени
Фургон, Шумско, Компресор, Комунално,
DC/SG - возило за специјални намени
Кујна, Мешалка (миксер), Воено, Полициско,
Продавница, РТВ, Силос, за Контејнери, за
Опасни материи, за Животни, за Забава ...
* Точните дефиниции за тоа со што се карактеризираат Приколките со руда и со централна оска, како и
Полуприколките, дадени се во Прилогот 2 во продолжение.

Б.4. Облици на каросерии за Возилата со две и со три тркала (категорија L)

Категорија
Облик на каросерија
на возилата
EA – Обичен мопед
L1e EB – Скутер
SG – Возило за специјална намена
ED – Со странична приколка
EG - Патничко
L2e EH - Товарно
SG - Возило за специјална намена
EA – Обичен мопед
L3e EB - Скутер
SG - Возило за специјална намена
ED – Moтоцилсо станична приколка
L4e SG - Возило за специјална намена

EF - Трајк

L5e EG - Патничко
EH - Товарно
ЅF - Возило за специјална намена

54
 EG - Патнчко
L6e
EH - Товарно
ЅG - Возило за специјална намена
EG - Патничко
L7e EN - Товарно
SG - Возило за специјална намена

Б.5. Облици на каросерии за Тракторите (категорија Т) и Тракторските приколки (категорија R)

Според „Правилникот за одобрување на земјоделски шумски трактори“ (Сл.в. на Р.М.

бр.134/2009), за Тракторите (со тркала или со гасеници) не се превидени Облици на каросерија. Во истиот
Правилик и за Тракторските приколки експлицитно не се дадени видови на Облици на каросерии, но во
придружните документи на Правлникот се повикува на Облици на каросерии исти како кај Приколките од
категоријата О, како што се: Приколка со централна оска (отворен сандак или кипер), Приколка со вртлива
руда,и Приколка за специјални намени (кипер, цистерна и сл.).

55
 8. ПРИЛОГ 2
ОБЈАСНУВАЊЕ НА НЕКОИ ТЕХНИЧКИ ПОИМИ
Техничка служба, Потвда за сообразност на преправено возило
Во целиот текст во оваа Бошура се спомнува поимот “Техничка служба“. Техничка служба (во
продожение само ТС) е правно лице кое има добиено овластување од Министерот за економија согласно
со одредбите дадени во Законот за возила и прописите донесени врз основа на овој закон. ТС
овластувањата ги добива преку постапка на акредитација. Во зависност од стручниот капацитет на своите
службеници, ТС се акредитира да испитува и одобрува различини видови на преправки, некои ТС се
акредитирани да одобруваат само полесни преправки (фолии на саклата, евро-куки, ТНГ уред), на некои
ТС им е призната компетенција да можат да одобруваат и најсложени и најодговорни преправки. Иако не
треба да е така, во пракса Министерството за економија издава решенија за ТС на сите правни лица
акредитирани само како Инспекциски тела, но не и како Лаборатории за тестирање. За информација, во
блиска иднина Минстерот ќе може да издава Решение за Техничка служба само на правните лица
акредитирани и како Инспекциски тела, и како Лаборатории за тестирање.
Откако преправката кај возилото ќе се испита од страна на ТС, и, ако резултатите од испитувањето
се позитивни, во тој случај за преправката ТС ќе издаде “Потврда за сообразност на
преправено/поправено возило“. Во суштина Потврда за сообразност (атест) е документ со кој ТС врз
база на својата компетентост признаена во постапка на акредитација, одговорно потврдува дека
преправеното возило е сообразено (усогласено) со сите регулативни акти во моментот на неговото
одобрување и дека по преправката истото останува да биде безбедно за користење.

Која е разликата на единиците за силина Коњска сила и Киловат?

Коњска сила, или скратено КС, или на англиски HP (Horse Power), e старата единица за изразување
на силината (моќноста, снагата) на моторот кај возилата. Таа не би требало да се користи, но гледаме дека
истата сèуште е во употреба. Сега силината на моторите треба да се изразува во Киловати, или скратено
kW.
Која е врската помеѓу овие две единици? Како лесно можеме да претвориме од КС во kW и
обратно?
Едноставно: доколу имаме податок за силината во КС, а сакаме да знаеме колку тоа изнесува во
kW, во тој случај податокот за силината го множиме со 0,735 и ја добиваме силината во kW. Доколку,
обратно, имаме податок во kW, а нè интересра колку тоа знесува во КС, во тој случај податокот на
силината во kW го множиме со 1,36 и добиваме колку силината изнесува во КС.
На пример:
– знаеме дека моторот на некој камион Мерцедс-Бенц Атего 1218 има 177 „коњи“, односно Коњски
сили. Претворено во Киловати: 177 х 0,735 = 130 kW.
– за возило Iveco Daily 50C17 имаме податок за моторот 125 Киловати. Претворено во Коњски сили:
125 х 1,36 = 170 КС.

Кои се основните дефиниции за возилата?

“Возило” е секое превозно средство наменето за движење по пат, освен подвижните столови без
мотор за немоќни лица (инвалидска количка со електромотор) и детските превозни средства. Тука спаѓаат
моторните, приклучните, запрежните возила, велосипедите, тракторите, мотокултиваторите, мобилните
машини и др.
“Возило на моторен погон” е секое возило што се движи со силината на сопствен мотор, освен
возилата што се движат по шини. Велоспедите и запрежните возила не спаѓаат во оваа група.
“Моторно возило” е секое возило на моторен погон, со исклучок на мотоцикли, кое
вообичаено се користи за превоз на лица и стока на патишта или за влечење на возила на патиштата и
кое има најмалку четири тркала и максимална проектирана брзина над 25 km/h. Тука спаѓаат
Патничките (категорија М) и Товарните возила (категорија N).
“Приклучно возило” е возило конструирано да биде влечено од моторно возило. Приклучното
возило може да биде конструирано како приколка со вртлива оска, приколка со централна оска или
полуприколка (дополнително објаснение во продолжение).
“Лесна приколка” е приклучно возило чија најголема вкупна маса не е поголема од 750 kg.

56
Лесните приколки се возат со т.н трета таблица, регистарска табличка од автомобилот (влечното возило).
“Велосипед” е возило со едно или со две седишта, најмалку со две тркала и се движи исклучиво
со силата на возачот.
“Велосипед со помошен мотор” е возило со погон на педали, кое како дополнување може да
најчесто има електромотор со најголема континуирана излезна силина од 0,25 kW, или сега сè поретко
мотор со внатрешно согорување со работна зафатнина која не е поголема од 50 cm 3,при што дејството на
моторот се исклучува кога брзината ќе достигне 25 km/h, или ако велосипедистот го прекине
дејствувањето на педалите.
„Уникатно возило” е возило
кое е единечно произведено или
составено, или е возило произведно во
многу мали серии, чие годишно
производство не надминува 10 возила
и чие петгодишно производство не
надминува 30 возила. Пример за
ункатни возила се возилата самоградби,
најчесто Лесните приколки од
категоријата О1, поретко приколки од
категоријата О2 и Трицикли од
категоријата L5e.
„Трактор“ е возило на моторен
погон, вклучувајќи земјоделски или
шумски трактор со тркала или со Слика 71, Пример за уникатно произведено возило
гасеници со сопствен погон, кој има
најмалку две оски и максимална конструкциски определена брзина не помала од 6 km/h, на кој главна
функција му е влечна моќност и е посебно конструиран за влечење, потиснување, носење и да дава
погон на определена приклучна опрема која е конструирана за вршење на земјоделски или шумски
работи, односно за влечење на земјоделски или шумски приколки, може да биде прилагоден за превоз
на товар во рамките на земјоделските и шумските работи и/или може да биде опремен со седишта за
патници.
„Мобилна машина“ е возило на
сопствен погон кое е проектирано и
произведено да изведува специфични
работи и кое поради своите конструктивни
карактеристики не е погодно за превоз
ниту на лица, ниту на стоки. Мобилните
машини имаат посебни сообраќајни
дозволи. Во графата која се однесува на
категорија и вид, мобилните машини се
означуваат со ознаката ММ. Машините
поставени на шасија на моторно возило не
се сметаат за мобилни машини. Работна
машина вградена во товарниот сандак на
камион (пр. N3-категорија, ВА-Кесон) не се
смета за Мобилна машина, тоа возило си Слика 72, Пример за Мобилна машина
останува и понатаму N3 товарно.

Некои други дефиниции поврзани со возилата

„уред” е систем, составен дел, самостојна техничка единица или направа, кој е од суштествено
значење за безбедно учество на возилото во сообраќајот, односно има непосредно или посредно
влијание на техничко-безбедносните и конструктивно експлоатационите карактеристики на возилото.
Примери за уреди се: уредите за осветлување, приклучните уреди, уредот за ринење и чистење снег, за
расфрлање на сол и сл.
“Систем“ е збир на уреди што во возилото заедно извршуваат една или повеќе определени
функции и за кои важат барањата од кој било регулативен акт. Примери за системи се: системот за

57
сопирање, за потпирање, за управување, за греење и сл.
“Составен дел“ е елемент за кој важат барањата од регулативниот акт и што би можел да стане
дел од возилото и кој може да се одобри независно од возилото, кога регулативниот акт таа можност
изрично ја определува. Пример за составни делови се: стакла, светла, огледала, сигурносни појаси,
наслон за глава, пневматик и сл.
“Самостојна техничка единица“ е уред за кој важат барањата од регулативниот акт што би
станала дел од возилото и која може да се одобри одвоено, меѓутоа само во врска со еден или повеќе
специфицирани типови возила и кога регулативниот акт таа можност изрично ја определува. Примери за
самостојни технички единици се: мотор, оска, седиште, клима уред, кранска дигалка, натоварна рампа и
сл.

Податоци кои се спомнати во сообраќајната дозвола

Од податоците кои се спомнати во Поглавието 5 при анализата на видовите на преправки, ќе ги
објасниме следниве поими:
„Маса на возилото” (поле (G) во Сообр. дозвола), или „Maса на празно возило“, е масата на
возилото подготвено за возење без патници и товар, на која се додадени масата на возачот со договорена
вредност од 75 kg, масата на гориво со 90% од полн резервоар, со сите потребни течности, со резервно
тркало и опрема, а кај автобусите и со другите членови на екипажот чија маса се зема со вреднст од
по 75 kg, ако за нив се предвидени посебни седишта. Кога возилото е преправено, а преправката не е
пријавена, во тој случај податокот за Маса во Сообраќајната дозвола сигурно не е точен.
„Најголема конструктивна вкупна маса (НКВМ)” (поле (F.1) во Сообр. дозвола), е најголемата
дозволена маса која ја декларира производителот со оглед на карактеристиките на конструкцијата на
возилото во целост. Toa значи дека возило под полно оптоварување, пр. автобус со сите патници и багаж,
камион со товар во просторот за товар, никоаш, во никој случај, не смее да ја надмине оваа маса. Пример:
ако возилото има (F.1)=3,5 тони, возилото е натоварено, при контрола треба да се провери дали вкупната
маса, во која влегуваат возилто сосè товарот и возачот, не смее да е потешко од 3,5 тони. Дали возилото е
претоварено не смее се проверува со собирање на податокот за маса (поле ( G) во Сообр. дозвола) и
масата на багажот добиена, пр. со множење на број на кутии и тежина на една кутија, или со масата
декларирана во Испратницата. Податокот за Маса (поле (G)) во Сообраќајната многу често се случува да
не е точен. Проверката дали е надмината НКВМ или не, се прави со мерење на вага. Доколку се работи за
минибус, на пр., во тој случај при мерењето (на пат или во Станица за технички преглед) во возилото
треба да останат сите патници и возачот, во иста состојба како што ги затекнало службеното лице во
сообраќај.
„Најголема легална вкупна маса на возилото при регистрација (НЛВМВР)” (поле (F.2) во Сообр.
дозвола), е најголемата дозволена маса која што е пропишана во регулативата, кај нас тој податок за

Слика 73

58
сите видови на возила даден е во Прилогот 1 од „Правилникот за техничките барања на системите,
составните делови, самостојните технички единици, опремата, димензите и вкупните маси и осното
оптоварување на возилата“ (Сл.в. на Р.М. бр.21/2010), во овој Прирачник истата дадена во Прилог 3 во
продолжение. Без разлика на податокот за НКВМ ((F.1)) даден од прозводителот, доколу фабрички
дозволената маса е поголема од таа дозволена во државата (легалната) за одреден тип на возило, ќе
имаме случај во Сообраќајната податоците за (F.1) и (F.2) да се разликуваат помеѓу себе. Оваа работа
поубаво ќе биде објаснета подолу со конкретен пример.
„Најголема легална вкупна маса на група возила при регистрација (НЛВМГВР)” (поле (F.3) во
Сообр. дозвола), е законски дозволената вкупна маса на група на возила („влечен воз“, влечно и
приклучно возило) која што е пропишана во регулативата, кај нас тој податок за сите видови на
комбинација на возила даден е во Прилогот 1 од „Правилникот за техничките барања на системите,
составните делови, самостојните технички единици, опремата, димензите и вкупните маси и осното
оптоварување на возилата“ (Сл.в. на Р.М. бр.21/2010), во ова Упатство истото дадена во Прилог 3. Често се
случува реално збирот на податоците за (F.2) за влечното и приклучното возило во Сообраќајната да е
многу голем, но законски, во стварост, тој збир (податокот (F.3)) не смее а биде поголем од лимитот даден
во Правилникот.
„Вкупна маса” е масата на возилото заедно со масата на товарот што се превезува на возилото,
вклучувајќи ја и масата на лицата кои се наоѓаат на возилото (евентуално и масата на приклучното возило,
ако го има, која се пренесува на возилото). Тоа е масата која при контрола возилото во тој момент ја има и
за која треба да се провери дали ја надминува дозволената вредност дадена во Сообраќајната ((F.2) за
едно или (F.3) за група на возила).
„Најголемо конструктивно оптоварување по оски и на приклучната точка” (поле (16.2) во Сообр.
дозвола) претставува максималното дозвоено оптоварување на оска, група оски, или на местото каде
приклучното возило се спојува со влечното возило (важи само
за полуприколи и приколки со централна оска).

Податоци кои се спомнати на Плочката со податоци

Од податоците кои се спомнати во Поглавието 5 при
анализата на видовите на преправки, ќе ги објасниме
податоците кои се дадени на Плочката со податоци (слика 74), а
кои податоци се дадени и во Сообраќајната дозвола (слика 75).
На сликата 74, од техничките податоци поврзани со
преправките на Плочката ги имаме податоците означени со:
а) „Најголемата конструктивна купна маса“(НКВМ), која во
Сообраќајната дозвола е дадена во полето (F.1). Во случајов
истата не е поголема од „Најголема легална вкупна маса на
возилото при регистрација“ (НЛВМВР), во Сообраќајната
дозвола дадена во полето (F.2), па затоа тие два податока имаат
сита вредност: 3.500 kg.
б) „Најголема легална вкупна маса на група возила при
регистрација” (НЛВМВР), која во Сообраќајната дозвола е
дадена во полето (F.3), со податок 7.000 kg. Од овој податок се
гледа дека возилото за кое стаува збор може да влече приколка
од категоријата О2, со кочници, со маса: (F.3) – (F.2) = 7.000 –
3.500 = 3.500 kg (поле О1 во Сообраќајната). Истово возило
може да влече приколка од каегоријата О1, без кочници, со
максимална маса од 750 kg (поле О2 во Сообраќајната).
в) и г) „Најголемите конструктивни оптоварувања по оски”, кои Слика 74 Плочка со податоци од
во Сообаќајната дозвола се дадени во полето (16.2), со износи: возило Iveco Daily 35C15
1.900 за предната и 2.600 kg за задната оска.

Други податоци кои се спомнати во Сообраќајната дозвола

На примерот на истото возило може да се заклучат следниве работи:
• возилото има 2 оски (поле (L)), и тоа се поклопува со податоците дадени во полето
(16.2),каде имаме податоци за, исто така две оски;
• возилото е долго 6.550, широко 1.850 и високо 2.150 mm (полињата (5,) (6)и (7));

59
 • бројот на патници, заедно со возачот, не смее да надмине 3 (поле (Ѕ.1));
• во задниот дел од возилото е вграден Влечен уред (Влечна кука), од одобрен тип, со број
на одобрение (хомолгација): Е20 55R-01 1055 (поле (43.1));
• дозволеното оптоварување на Куката (поле (19)) изнесува 100 kg, што значи дека со оваа
Кука возилово навистина може да влече приколка од категоријата О2.

Слика 75, Сообраќајната дозвола од истото возило Iveco Daily 35C15

Постои еден податок кој Инспекцијата при

Минстерстото за танспорт и врски бара да биде
присутен во Сообраќајната дозвола, а за кој никој
формално не е задолжен да го обезбеди. Се работи
за „Дозволената корисна маса“, одн. „ Дозволената
носивост“.
Техничката служба е обврзана да работи според
регулативата. Во Потврдата за сообразност
податокот за „носивоста“ како технички податок не
постои. Но, тој лесно може да се добие како разлика
на податоците (F.2)-(G). Од горниов пример,
носивоста би изнесувала: 3500-1850=1650 kg = 1,65
ton.
Обврската дозволената носивост да биде
истакната на каросеријата од возилото има врска со
регулатива поврзана со Министерството за транспорт и врски. Кога Инспекторот од возачот бара
носивоста на дозилото да му биде впишана во Сообраќајната дозвола, бара нешто што
службеникот на МВР на шалтер во Станицата за технички преглед може да го направи само со
приложена Потврда за сообразност, во која тој податок не се прикажува, туку се добива како
разлика од масите (F.2)-(G). Техничките служби се принудени, за сопствениците на возила да не
заглават во неволја поради недоречености во регулативата, да впишуваат работи кои спред своите
ингеренции не мораат, па дури и не смејат да ги впишуваат.

Други конструктивни податоци поврзани со возилата

Во врска со пеправките на возилата битно е да се знаат дефинициите за неколку геометриски
големини, прикажани на сликата 76:
• Растојание помеѓу оските (на сликата РПО) кај возилата со 2 оски претставува
растојанието помеѓу средините на предното и задното тркало;
• Растојание помеѓу оските кај возилата со 3 оски претставува растојанието помеѓу

60
 средината на предното и половината од растојанието помеѓу второто и третото тркало;

Слика 76, Должина на возилото, Растојание помеѓу оските, Заден и Преден препуст

• Преден препуст (на сликата ПП) претставува растојанието помеѓу крајната, најистурената
точка од предниот дел од возилото и средината на предното тркало;
• Заден препуст (на сликата ЗП) кај возилата со 2 оски претставува растојанието помеѓу
средината на задното тркало и најистурената точка од задниот дел од возилото ;
• Заден препуст кај возилата со 3 оски претставува растојанието помеѓу средината на
растојанието второто и третото тркало и најистурената точка од задниот дел од возилото;
• „Група оски“ се нарекува кога две или три оски се вградени една до друга. Групата од две
оски се нарекува Двојна оска или „тандем“. Група од три оски се нарекува Тројна оска.

Соредба помеѓу Седан (АА), Хечбек (АВ) и Караван (АС)

Во нашата регулатива за Обликот на каросерија, кој во светот е познат како Седан, кај нас се користи и
поимот Лимузина, додека за каросеријата Хечбек се користи и поимот Возило со задна подвижна врата. Основната
разлика помеѓу каросериите со облик Седан и Хечбек се однесува на разликата во пристапот до багажниот простор.
Кај возилото Седан до багажниот простор се пристапува со помош на заден капак, додека кај возилото Хечбек
пристап до багажниот простор е преку задна, (начесто) петта врата. Кај Седанот багажниот простор е изработен како
посебен оддел, додека кај Хечбекот просторот за патници е поврзан со багажниот простор. Капакот кај Седанот со
шарките е прицврстен за задниот дел од каросеријата, додека кај Хечбекот шарките од петтата врата, заедно со
задниот прозорец, се прицврстени на задниот дел покривот од возилото.

Слика 77, Седан (Лимузина) и Хечбек (Возило со задна врата)

Облиците на каосерии Хечбек и

Караван се многу слични: и кај двете
каросерии овие два волумена се
флексибилни, со спуштање на седиштата
може да се добие поголем товарен
простор, вратата за пристап кон багажниот
простор кај Хечбекот е благо закосена,
додека кај Караванот е речиси под прав
агол, покривот кај караванот се протега
хоризонтално до задниот дел од возилото, Слика 78, Караван и Хечбек
додека кај Хечбекот зад последните
столбови (на сликата 67 означен со C и D) покривот степенесто се закосува, караванот има голем прозорец во
просторот кај багажниот простор, додека Хечбекот на тоа место има или мал или нема никаков прозорец.

61
 Полуприколки, Приколки, Приколки соцентрална оска
• „Полуприколка“ значи приклучно возило конструирано да биде приклучено на влечно
возило - Тегнач со седло, при што така потпрено врз седлото значително вертикално го
оптоварува влечното возило;

Слика 79, Полуприколка

• „Приколка со руда“ значи приклучно возило со најмалку две оски,од кои најмалку една е
управувана и:
- е опремено со влечен уред, кој може вертикално да се поместува во однос на влечното
возило, и
- не пренесува значително статичко вертикално оптоварување на влечното возило, туку
пренесува само хоризонтално динамичко при забрзување и успорување на влечното
возило;

Слика 80, Приколка со вртлива руда

• „Приколка со централна оска“ значи приколка со крута руда, кај која оските се поставени
блиску до тежиштето на приколката (кога таа рамномерно е оптоварена), така што на
влечното возило се пренесува само мало статичко вертикално оптоварување, кое што не
надминува 10% од оптоварувањето кое што одговара на најголемата маса на приколката,
или оптоварување не поголемо од 100 kg (1.000 daN), во зависност од тоа кое од овие две
оптоварувања е помало;

Слика 81, Приколка со центална оска

Разлика помеѓу најголемата конструктивна (НКВМ) и најголемата легалната вкупна маса

на возилото при регистрација (НЛВМВР), црвени регистарски таблички
Производителите на стопански (комерцијални) возила, за да ги задоволат потребите на
корисниците, произведуваат и возила со многу големи Максимално дозволени маси (НКВМ). Но, често се
случува фабричките максимално дозволени вкупни маси да се поголеми од законските (легалните),
пропишани во Прилогот 1 од „Правилникот за техничките барања на системите, составните делови,
самостојните технички единици, опремата, димензите и вкупните маси и осното оптоварување на
возилата“ (Сл.в. на Р.М. бр.21/2010), во овој Прирачник истото дадена во нашиот Прилог 3. Во тој случај во

62
Сообраќајната дозвола податоците за (F.1) и (F.2) ќе бидат различни.
За појасно ќе разработиме еден конкретен пример: возилото MAN T46 на Сликата има 4 oски
(поле (L) во Сообаќајната) предните 2 се управувачки. Податокот за НКВМ изнесува 41.000 kg, што може да
се види од Плочката со податоци и од Сообраќајната дозвола. Но, за ваквиот вид на возила (4 оски,
управувачки, удвоени пневматици, соответен систем на потпирање), законски дозволената за сообраќај
на патиштата, кај нас и во Европа, знесува 32.000 kg (прилог 3 во продолжение, поглавје 9.1, точка 3.2).
Затоа во Сообраќајната податоците за (F.1) и (F.2) нема да бидат исти, (F.2) ќе изнесува 32.000 kg. И од
Табличката,и од сообраќајната дозвола се гледа дека за возилово не постои податок за (F.3), што значи
дека ова возило не е предвидено да може да влече приклучно возило. Корисникот на возилото во
државава може да ја користи фабрички најголемата дозволена конструктивна вкупна маса од 41.000 kg
само надвор од јавни патишта (пр. површински копови на рудник на јаглен и сл.). Во земји навор од ЕУ, во
Африка и Азија, корисникот може без пречки да го користи возилото со фабричките 41.000 kg. Постои
само една можност возилото да биде користено во земјава до максималната (F.1), а тоа е со посебна
дозвола од МВР, при што, наместо со обични бели, возилото треба да поседува црвени регистарски
таблички.

Слика 82, МАN T46, со 4 оски, кипер Слика 83, (F.1) = 41 тон, повеќе од легалното

Слика 84, Разлика помеѓу најголемите коструктивна и легална маса

Кој Облик на касерија се днесува на ВВ -

Фургон
Често пати се прави грешката при употреба
на помот Фургон. Имено, се случува од незнаење
службеникот во Техничката служба во полето (38) во
Потвдата за сообразност, а потоа истото останува во
исотото поле во Сообаќајната, за возило ВА - камион
со заворен сандак да напише Фургон. Кој Облик на
каросерија се нарекува Фургон? Фургон претставува
возило кое е изработено како еден единствен
волумен, просторот за возачот и просторот за товар Слика 85, ВВ - Фургон
претставуваат една конструктивна целина, но кај кое
тие два простора се одвоени со демонтабилна

63
(зашрафена) цврста преграда, односно преграден ѕид.
Што е ВА – Камион, односно Кесон? Тоа е товарно возило кај кое просторот за патници (возачката
кабина) и просторот за товар, се изработени како посебни целини. Просторот за товар може да биде
изработен како отворен (Слика 87) и како затворен сандак (Слика 87).
На Сликата 87 подолу затворениот сандак може да има конструкција која на други места во
техниката може да се нарекува „фургон“, но договорено е како Облик на каросерија „фургон“ да се
нарекува само возилото со каросерија како на Сликата 85.

Слика 86, ВА – Камион (Кесон) со отворен сандак

Слика 87, ВА – Камион (Кесон) со затворен сандак

Каква приколка можат да влечат моторните возила?

Дали возилото фабрички е направено да мoже да влече Приколка се гледа од подаците дадени во
Сообраќајната дозвола и на Плочката со податоци.
Доколу Приколата е од категоријата О1, таа начесто е со НКВМ не поголема од 750 kg и најчесто е
без кочница. Кај ваквите Приколки без систем за (инерцијално) сопирање битно е Вкупната маса на
влечното (моторното) возило да е барем да пати поголема од маата на влеченото возило (приколката).
Доколку Приколата е од категоријата О2, таа мора да има систем за кочење кој е во функција.
Масата на приколата од оваа категорија се добива откако од податокот за (F.3) од Сообраќајната или од
Плочката, го извадиме податокот за (F.2).
Подолу е даден пример за возило кај кое податоците од Сообраќајната и од Плочката изнесуваат:
Mасата на празно возило сосè возач (G) = 1.465 kg, најголемите конструктивна и легална вкупна маса
НКВМВ (F.1) = НЛВМВР (F.2) = 2.075 kg и легалната за група на возила НЛВМГВР (F.3) = 3.675 kg.

Слика 89, Податоци од Плочката поврзани со

масите на приклучните возила

Слика 88, Податоци од Сообраќајната поврзани

со масите на приклучните возила

Од овој пример да направиме анализа на неколку различини случаи на приклучни возила:

– приколката О1 со (F.2) = 750 kg оптоварена максимално, доколку возачот е сам во возилото,
вкупната маса на возилото во тој момент (G)=1.460 kg не е два пати поголема од масата на
приколката, односно возилото и возачот треба да имаат маса од најмалку 1.500 kg, но доколку во

64
 возилото има уште една патник и возилото во тој случај има маса од на пр. 1.550 kg, во тој случај
воопшто нема проблем со тоа возило да се влече оваа приколка;
– приколката О1 со (F.2) = 600 kg оптоварена максимално, доколку возачот е сам во возилото,
вкупната маса на возилото во тој момент (G)=1.460 kg е повеќе од два пати поголема од масата
на приколката (600 kg), затоа и во овој случај воопшто нема проблем со тоа возило да се влече
оваа приколка;
– приколката О2, чии податоци се
прикажани на сообраќајната дозвола и
на Плочката со податоци на Сликите 41
и 42, со (F.2) = 1.600 kg оптоварена
максимално, има инерцијална
сопрачка која е во функција, со ова
возило може да се влече без проблем
затоа што податокот за (F.3) изнесува
3.675 kg, па разликата (F.3)-(F.2)=1.600,
што значи дека 1.600 kg е
максималната вкупна маса кoja оваа
приколка смее да ја има. Помалку од
тоа смее, повеќе од тоа не смее.
Слика 90, Графички приказ на групата на возила од
Примерот со максималните
погорниот пример
дозволени маси за ова ова влечно
возило и оваа приколка сликовите е
прикажан на Сликата 90.

Битно е да се знае дека во Сообраќајната дозвола има една работа која делува збунувачки:
- полето (О.1) во Сообраќајната дозвола се однесува на Најголемата конструктивна купна маса на
кочена Приколка, а таквата Приколка е од категоријата О2, и
- полето (О.2) во Сообраќајната дозвола се однесува на Најголемата конструктивна купна маса на
некочена Приколка, а таквата Приколка е од категоријата О1.
Треба да се внимава да не нè збуни чудната коинциденција на знаките на полињата во
Сообраќајната дозвола и „обратните“ ознаки на категориите на Приколките во овие полиња.

Регистарска табличка
Во ова Упатство не е битна толку дефинцијата што е „Регистарска табличка“, туку битно е откако ќе
се направат преправки на возилото, и Табличката се вгради на друго место на каросеријата, дали така
вградената табличка е сопред барањата на регулативата. Битно е да се знаат три работи:
• средината на рег. табличка не смее да биде десно од линијата што поминува низ
средината на возилото (Слика 91),
• левиот раб на Табличката воопшто не смее да штрчи преку контурата на каросеријата
(Слика 92) и
• по височина Табличката треба да биде поставена на височина не помала од 30 cm и не
поголема од 120 cm во однос подлогата на патот, но ако е неопходно да е поставена
повисоко,тогаш тоа да не биде повисоко од 2 m (Слика 93).

65
Слика 91, Tабличката не смее да помине десно Слика 92, Табличката не смее да штрчи преку
од средината на возилото широчината на возилото

сл. 93, Дозволени најмали и најголеми височинина поставување на

Табличката

66
 9. ПРИЛОГ 3
НАЈГОЛЕМИ ДОЗВОЛЕНИ МАСИ И ДИМЕНЗИИ И КАЈ ВОЗИЛАТА

Најголемите дозволени вкупни маси и најголемте дозволени димензии ка јвозилата, даденисе во

„Правилникот за техничките барања на системите, составните делови, самостојните технички единици,
опремата, димензите и вкупните маси и осното оптоварување на возилата“ (Сл.в. на Р.М. бр.21/2010):

9.1. NAJGOLEMA DOZVOLENA VKUPNA MASA KAJ VOZILATA

1.
VOZILA KOI SE DEL OD GRUPA NA VOZILA

Prikolka so dve oski

1.1.
18 toni

Prikolka so tri oski

1.2.
24 toni

2. GRUPA NA VOZILA
2.1. Grupa vozila, sostavena od motorno vozilo i prikolka, so pet ili {est oski

a) motorno vozilo so dve oski so prikolka so

tri oski
40 toni

b) motorno vozilo so tri oski so prikolka so

dve ili so tri oski
40 toni

2.2. Grupa vozila, sostavena od tegna~ so poluprikolka, so pet ili so {est oski

a) tegna~ so dve oski so poluprikolka so tri

oski
40 toni

b) tegna~ so tri oski so polupri- kolka so dve

ili so tri oski
40 toni

Grupa vozila, sostavena od motorno vozilo i prikolka, so ~etiri oski, sostavena od:
2.3.

67
 a) motorno vozilo so dve oski i prikolka so
dve oski

36 toni

b) motorno vozilo so tri oski (to~ka 3.2) i

prikolka so edna oska

35 (36) toni

grupa vozila, sostavena od tegna~ so poluprikolka, so ~etiri oski, sostavena od tegna~ so

2.4. dve oski i poluprikolka so dve oski, dokolku rastojanieto pome|u oskite na poluprikolkata
(H) e:
pome|u 1,3 i 1,8 m
36 toni

pogolemo od 1,8 m
36 toni*
(* (+2) tona, dokolku se zemat vo predvid
najgolemata dozvolena masa na motorno vozilo
(18 toni) i najgolemoto dozvoleno
optovaruvawe na tandem oska na polu-prikolka
(20 toni) i dokolku pogonskata oska e opremena
so udvoeni pnevmatici i so vozdu{no ili drugo
ekvivalentno potpirawe)
3 MOTORNI VOZILA

3.1.
Motorno vozilo so dve oski
18 toni

Motorno vozilo so tri oski

3.2.
25 toni
(26 toni, dokolku pogonskata oska e
opremena so udvoeni pnevmatici i so
vozdu{no ili drugo ekviva-lentno
potpirawe, ili dokolku sekoja
pogonska oska e opremena so udvoeni
pnevmatici i najgolemoto
optovaruvawe na sekoja oska ne nad-
minuva 9,5 toni)

3.3. Motorni vozila so ~etiri oski so dve

upravuva~ki oski
31 ton
(32 tona, dokolku pogonskata oska e
opremena so udvoeni pnevmatici i so
vozdu{no ili drugo ekviva-lentno
potpirawe, ili dokolku sekoja
pogonska oska e opremena so udvoeni
pnevmatici i najgolemoto
optovaruvawe na sekoja oska ne nad-
minuva 9,5 toni)

4 ZGLOBNI AVTOBUSI SO TRI OSKI

68
 28 toni

9.2 NAJGOLEMO DOZVOLENO OPTOVARUVAWE PO OSKA

5.1. Edna oska
Edna nepogonska oska 10 тони
Tandem oska kaj prikolka ili poluprikolka
5.2.
Sumata na optovaruvaweto na poedine~nite oski kaj tandem sklopot ne smee da gi nadmine
navedenite vrednosti pri slednite rastojanija (d) pome|u oskite:
- do 1 m (d < 1,0) 11 тони
- od 1,0 do 1,3 m (1,0 ≤ d < 1,3) 16 тони
- od 1,3 do 1,8 m (1,3 ≤ d < 1,8) 18 тони
- 1,8 m ili pogolemo (1,8 ≤ d) 20 тони
Trojna oska kaj prikolka i poluprikolka
5.3.
Sumata na optovaruvaweto na poedine~nite oski kaj trojniot sklop ne smee da gi nadmine
navedenite vrednosti pri slednite rastojanija (d) pome|u os-kite:
- do 1,3 m (d ≤ 1,3) 21 тон
- od 1,3 do 1,4 m (1,3 < d ≤ 1,4) 24 тони

5.4. Pogonska oska

- Pogonska oska kaj vozilata nabroeni vo to~kite 2.1 i 2.2 11,5 toni
- Pogonska oska kaj vozilata nabroeni vo to~kite 2.3, 2.4, 3 i 4 11,5 toni
Tandem oska kaj motorni vozila
5.5.
Sumata na optovaruvaweto na poedine~nite oski kaj tandem sklopot ne smee da gi nadmine
navedenite vrednosti pri slednite rastojanija (d) pome|u oskite:
- do 1 m (d < 1.0) 11,5 toni
- od 1,0 m do 1,3 m (1,0 ≤ d < 1,3) 16 toni
- od 1,3 do 1,8 m (1,3 ≤ d < 1,8)

(19 toni, dokolku pogonskata oska e opremena so udvoeni pnevmati-ci 18 toni

i so vozdu{no ili drugo ekvivalentno potpirawe, ili dokolku sekoja
pogonska oska e opremena so udvoeni pnevmatici i najgolemo-to
optovaruvawe na sekoja oska ne nadminuva 9,5 toni)
Vo slu~aj na namaluvawe na nosivosta na pati{tata, pri {to osnoto opto-varuvawe se
5.6.
namaluva so soobra}aen znak (na pr. 8 toni, 6 toni), dozvo-lenoto osno optovaruvawe na
grupata oski (vo zavisnost od rastojanieto po-me|u oskite) se namaluva vo procenti, vo
pogled na osno optovaruvawe od 10 toni (na pr. 8 toni = 80%, 6 toni = 60%). Pri toa
optovaruvaweto na poedi-ne~na oska vo sklopot vo nieden slu~aj ne smee da go nadmine
dozvolenoto optovaruvawe definirano so soobra}ajniot znak
5.7. Kaj specijalnite priklu~ni vozila, kade {to vo sklop posledovatelno se postaveni ~etiri
ili pove}e oski, dozvoleno e slednoto osno optovaruvawe na sekoja poedine~na oska vo
sklopot, vo zavisnost od rastojanieto pome|u poedine~nite oski:
- od 1,0 m do 1,3 m (1,0 ≤ d < 1,3) 7 toni
- od 1,3 m do 1,5 m (1,3 ≤ d < 1,5) 8 toni
- od 1,5 m do 1,8 m (1,5 ≤ d < 1,8) 9 toni
Kaj specijalnite priklu~ni vozila, kade {to na poedine~nite oski se pos-taveni najmalku
5.8.
~etiri udvoeni trkala, optovaruvaweto na oskite soglasno to~kite 3.1, 3.2, 3.3 i 3,7 mo`e da
se zgolemi za 50%.

69
 9.3. NAJGOLEMA DOL@INA KAJ VOZILATA

motorno vozilo
razli~no od
a) avtobus
12,00 m

prikolka
b)
12,00 m

tegna~ so
v) poluprikolka
16,50 m

tovarno motorno
vozilo so
g) prikolka
18,75 m

d) zgloben avtobus
18,75 m

avtobus so dve
|) oski
13,50 m

avtobus so tri i
e) pove}e oski
15,00 m

avtobus so
`) prikolka
18,75 m

70
 grupa vozila,
napravena po-
sebno za pre-voz
na patni~-ki
avtomobili
z) (samo na avto-
pati{ta, brzi
pati{ta i gla-
vni pati{ta)
22,00 m
9.4 NAJGOLEMA [IRO^INA KAJ VOZILATA

vozila so toplinski izolira-na

a) nadgradba so debelina na yidovite
najmalku od 45 mm
2,60 m

traktori vo javen soobra}aj:

- so udvoeni pnevmatici ili so {iroki
pnevmatici so pritisok najmnogu do 1,5
b) bar;
- so prikolki ili zamenlivi vle~ni
ili vgradeni ma{ini
3,06 m

v) site ostanati vozila 2,55 m

9.5 NAJGOLEMA VISO^INA KAJ VOZILATA

a) site vozila 4,00 m

vozila za javen gradski prevoz na

b) patnici
4,20 m

v) vozila za prevoz na kontejneri 4,10 m

9.6 DRUGI BARAWA KAJ VOZILATA

a) Zamenlivi nadgradbi i standardni tovarni edinici kako na pr. kontejneri, se vklu~eni vo

dimenziite opredeleni vo to~kite 1.1, 1.2, 1.3, 1.6, 1.7, 1.8 i 4.4

71
 Dokolku na avtobus e pricvrsten zamenliv dodatok kako na primer baga`nik za skii,
b) dol`inata na avtobusot, vklu~uvaj}i go i ovoj dodatok, ne smee da ja nadmine najgolemata
dol`ina opredelena vo to~kata 1.1.
Sekoe motorno vozilo ili grupa na vozila treba da bidat sposobni da vozat vo kru`en pojas
so nadvore{en radius od 12,50 m i vnatre{en radius od 5,30 m.

r
R
v)
U

R = 12.5 m
r = 5.3 m
U = max 1.2m

Dopolnielni barawa za avtobusi:

Pri zastanato vozilo, na podlogata se crta linija koja ja pretstavuva vertikalnata ramnina
koja ja dopira nadvore{nata strana na voziloto koja e zavrtena kon nadvore{nosta na
g)
krugot. Kaj zglobnite avtobusi, dvata kruti dela treba da bidat vo ista ramnina.
Koga voziloto }e se pridvi`i i }e vleze vo kru`niot pojas, opi{an vo to~kata 1.5, niedna
to~ka od voziloto ne smee da premine preku vertikalnata ramnina za pove}e od 0,60 m.
Najgolemoto rastojanie pome|u oskata na trnot i zadniot del od poluprikolkata smee da
bide
12,00 m

d)

Najgolemoto rastojanie, mereno paralelno so nadol`nata oska na grupa na vozila, koja ja

so~inuva tovarno motorno vozilo i prikolka, od krajnata predna nadvore{na to~ka na
tovarniot prostor pozadi kabinata na motornoto vozilo do krajnata zadna nadvore{na
|) to~ka na prikolkata, namalena za rastojanieto pome|u zadnata strana na motornoto vozilo
i predniot del na prikolkata, smee da bide
15,65 m

Najgolemoto rastojanie, mereno paralelno so nadol`nata oska na grupa vozila, koja ja

so~inuva tovarno motorno vozilo i prikolka, od krajnata predna nadvore{na to~ka na
e) tovarniot prostor pozadi kabinata, do krajnata zadna to~ka na priklu~noto vozilo, smee da
bide
16,40 m

72
73
 9. ЗА АВТОРОТ

М-р Петар М. Таневски има 35 годишно искуство од областа на автомобилската техника. Ова
Упатство е плод на неговото богато теоретско и практично искуство во конструирањето и
изработката на автомобилски каросерии, конверзии (преправки) на возила, одобрувања на
преправени возила и судски вештачења поврзани со возилата. Во ова Упатство со голем труд тој
успеална на едно место да ја собере целата материја која е поврзана со темата препознавање на
преправените возила, преку нивен опис, практични совети при контролата на возилата, ретко
познати стручни дефиниции, како и извадоци од поврзаната со оваа тема стручна регулатива.
Дипломирал на Техничкиот факултет при Универзитетот во Битола (сега Св. Климент Охридски).
Магистрирал на Машинскиот факултет во Скопје на отсекот за Моторни возила, на тема од полето
на носечките структури кај возилата.
Кариерата ја започнал во Конструктивното биро при поранешната фабрика за автобуси ФАС 11
Октомври каде работел на развојни проекти за автобуски каросерии. Бил водител на проектите
двокатен автобус Санос 522 и Санос 404, ФАС-ова верзија на Мерцедес О.404.
По затворањето на ФАС, работел во неколку специјализирани автомотив компании, како и во
својата приватна каросерница. Има изработено конверзии на возила кои веќе долги години
успешно сообраќаат на патиштата во Македонија (минбуси, возила за превоз на рудари, возила
за превоз на хаварисани возила и многу други каросерии за возила за специјална намена).
До скоро работел во техничка служба АМ Церт на работно место директор на сектор
Мобилитет, кој се занимава со одобрување на возила при увоз, одобрување на уникатно
произведени возила и одобрување на преправени, а веќе одобрени (регистрирани) возила.
Член е на Техничкиот комитет 10 при Институтот за стандардизација, задолжен за усвојување
на европските директиви поврзани со моторните возила.
Петар Таневски исто така е лиценциран судски вештак и негова специјалност се конструкциите
на моторните и приклучните возила, како и сродните машински конструкции.

74
 СОДРЖИНА

погл. тема стр.

0 Предговор 4
1 Вовед 5
1.1 Категории кај возилата, Облици на каросерии 5
1.2 Промени кај возилата, Преправка, Евидентирани и Неевидентирани промени 5
1.3 Промените (преправките) кај возилата треба да бидат легални 6
Какви системи, составни делови, самостојни технички единици и опрема смејат да се
1.4 7
вградуваат во возилата?
2 Што е тоа преправка кај возилата? 8
3 Како се препознаваат преправки кои мора да бидат одобрени 9
4 Регулатива (закони и правилници) 12
5 Примери за преправки 13
5.1 Преправки кај патничките возила 14
5.1.1 Автобили (категорија М1) 14
5.1.1.1 Промена на бројот на седишта 14
5.1.1.2 Промена на Облик на каросерија на уникатен начин 15
5.1.1.3 Патничко возило за специјална намена 16
5.1.1.4 Промена на категоријата 1
5.1.1.5 Вградување на фолии за затемнување на стаклата 19
5.1.1.6 Проверка дали стаклата во боја се во ред 19
5.1.1.7 Вградување на нова светлосно-сигнална опрема 20
5.1.1.8 Вградување на механички приклучен уред (влечна кука) 21
Моторно возило влече приколка. Дали групата од тоа возило и таа приколка технички
5.1.1.9 24
е дозволена?
Вградување на наплатоци и пневматици различни од оние пропишани од
5.1.1.10 24
производителот
5.1.1.11 Замена на погонскиот мотор со друг 2
5.1.2 Минибуси (категорија М2) 26
5.1.2.1 Промена на Облик на каросерија 26
5.1.2.2 Промена на бројот на седишта 27
5.1.2.3 Замена на странични прозорци со несоответни 28
5.1.2.4 Зголемување на должината на возилото 28
5.1.2.5 Додатен багажен простор во задниот дел од возилото 29
5.1.2.6 Додаден багажен простор во задниот дел од возилото 30
5.1.3 Автобуси (категорија М3) 31
5.1.3.1 Промена на бројот на седишта 31
5.1.3.2 Други промени кај автобусите 31
5.2 Преправки кај товарните возила 32
5.2.1 Промена на категоријата (категории N1, N2 и N3) 32
5.2.2 Промена на каросеријата 32

75
5.2.3 Промена на бројот на оски 38
5.2.4 Замена на погонскиот мотор со друг 39
5.2.5 Вградување на Приклучен уред кога фабрички таквата можност не била предвидена 39
5.2.6 Други барања кај возилата со вградена Кранска дигалка 40
5.2.7 Други општи барања кај преправените возила 41
5.3 Преправки кај возилата со 2 и со 3 тркала 43
5.4 Преправки кај приклучните возила 44
5.4.1 Промена на каросеријата (категории од О1, О2, О3 до О4) 44
5.4.2 Замена на светлосно-сигналната опрема 45
6 Заклучок 47
7 Прилог 1 – Категории и Облици и намени на каросериите 48
7.1 Категории кај возилата 48
7.2 Облици и намени на каросерии 52
8 Прилог 2 – Објаснување на некои технички поими 56
9 Прилог 3 – Најголеми дозволени маси и димензии кај возилата 67
9.1 Најголема дозволена вкупна маса кај возилата 67
9.2 Најголемо дозволено оптоварување по оски 69
9.3 Најголема должина кај возилата 70
9.4 Најголема широчина кај возилата 71
9.5 Најголема височина кај возилата 72
9.6 Други барања кај возилата 72
10 За авторот 75

76