Οδυσσέας Γκιλής. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ. ΓΕΩΓΡΑΦΟΙ. Χωρογραφία, Τοπογραφία. Στα Αρχαία Κείμενα. Θεσσαλονίκη 2019.

1
Οδυσσέας Γκιλής
Επιμέλεια
ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ
ΓΕΩΓΡΑΦΟΙ
Χωρογράφοι, τοπογράφοι, κοσμογράφοι, Χάρτης
Θεσσαλονίκη 2019
2
3
Περιεχόμενα
Προλογικό σημείωμα ................................................................................................................ 4

Αρχαίοι Έλληνες γεωγράφοι ..................................................................................................... 4
Στραβων Γεωγραφικά Strabo - 1815 ......................................................................................... 5
Από τη Βικιπαίδεια, Η Γεωγραφία. Ορισμός. ......................................................................... 7
Πύλη για την Ελληνική γλώσσα. Γεωγραφία. ......................................................................... 8
Χρονολογική ταξινόμηση εμφάνισης της λέξης-έννοιας Γεωγραφία ...................................... 8
Στράβων. Από τη Βικιπαίδεια.Τα Γεωγραφικά ........................................................................ 8
Αποσπάσματα από αρχαία κείμενα ......................................................................................... 15
Χωρογράφοι-Χωρογραφία ................................................................................................... 295
Τοπογράφοι-τοπογραφία ...................................................................................................... 355
Χάρτης ................................................................................................................................... 392
Ρυμοτομία ............................................................................................................................. 431
Χωροθεσία............................................................................................................................. 489
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟΝ, εννοιών, τόπων, ονομάτων............................................................................. 490
4
Προλογικό σημείωμα
Μεταξύ του πίνακα περιεχομένων που έβαλα στη αρχή και του ευρετρίου
που δημιούργησα και τοποθέτησα στο τέλος, υπάρχουν ενδιαφέροτα
αποσπάσματα για τις έννοιες της Γεωγραφίας και των αρχαίων Ελληνων
γεωγράφων.
Πολλές αναφορές για του Στράβωνα τα Γεωγραφικά και τη σημασία,
ιστορία και ορισμός της γεωγραφίας, από την Βικιπαίδεια και την Πύλη
για την Ελληνική γλώσσα.
Έχω χρολογική ταξινόμηση για τις πρωτες αναφορές στην έννοια της
γεωγραφίας και των γεωγράφων και ανθολόγησα αποσπάσματα από
κλασικά Ελληνικά, Βυζαντινά και θεολογικά κείμενα.
Επίσης υπάρχουν ανθολογημένα αποσπάσματα για την έννοια της
χωρογραφίας και των χωρογράφων.
Για τοπογραφία και τοπογράφους.
Για τις έννοιες της ρυμοτομίας τοποθεσίας και χωροθεσίας.
Ένας πίνακας με ονόματα αρχαίων Ελλήνων γεωγράφων.
Αρχαίοι Έλληνες γεωγράφοι
Αγαθαρχίδης ο Κνίδιος Δημήτριος ο Καλλατιανός

Αγαθήμερος Δικαίαρχος
Αθηνόδωρος (φυσιοδίφης) Διογένης ο Κυζικηνός
Αλέξανδρος ο Πολυίστωρ Διονύσιος ο Βυζάντιος
Αριστόβουλος o Κασσάνδρειoς Εκαταίος ο Μιλήσιος
Αρτεμίδωρος ο Εφέσιος Ερατοσθένης ο Κυρηναίος
Αυτόλυκος ο Πιτταναίος Ευθυμένης ο Μασσαλιώτης
Βωτθαίος ο Γεωγράφος Ευκτήμων ο Αθηναίος
Γέμινος ο Ρόδιος Ηρακλείδης ο Κριτικός
5
Ηρόδοτος Πάππος
Θεμισταγόρας ο Εφέσιος Πατροκλής ο Μακεδόνας
Ίππαλος ο Κυβερνήτης Παυσανίας
Ίππαρχος ο Ρόδιος Πολέμων ο Αθηναίος
Ισίδωρος ο Χαρακηνός Ποσειδώνιος ο Ρόδιος
Κατάλογος Ελλήνων και Κλαύδιος Πτολεμαίος
Ρωμαίων γεωγράφων
Πυθέας ο Μασσαλιώτης
Μαρίνος ο Τύριος
Σκύμνος ο Χίος
Μαρκιανός ο Ηρακλειώτης
Στράβων
Μασσαλιώτικος περίπλους
Τιμοσθένης ο Ρόδιος
Μεγασθένης
Φλέγων ο Τραλλιανός
Μενεκράτης ο Ελαΐτης
ΨευδοΣκύμνος
Νικίας ο Μαλλώτης
Οι πρώτες έννοιες της Γεωγραφίας αποκαλύπτονται στην Ελληνική

Μυθολογία όπου οι πολύ πρώιμες παρατηρήσεις των γεωλογικών
αναστατώσεων και των επακόλουθων διαμορφώσεων, τουλάχιστον του
αρχαίου ελλαδικού χώρου, διαμορφώνονται ως μυθολογικές
ανθρωπόμορφες έννοιες και μυθικές δραστηριότητες αυτών. Ασφαλώς και
από την άποψη αυτή ο Ησίοδος αλλά και ο Όμηρος θα πρέπει να
θεωρούνται οι πρώτοι γεωγράφοι...
Στραβων Γεωγραφικά Strabo - 1815
Ασυγκρίτως δικαιότερον βάλλεται εις την κορυφήν των παλαιών

Γεωγράφων Αναξίμανδρος ο Μιλήσιος, ότις ήκμασεν εις το 57ο έτος προ
Χρις ού. Πρώτος αυτός εχάραξε γεωγραφικόν πίνακα, και εκατασκέυασε
σφαίραν, ώς μαρτυρεί Διογένης ο Λαέρτιος (1). Πιθανόν ότι ο πίναξ ήτο
χαραγμένος εις χαλκόν, παρόμοιος του οποίου μετά σχεδόν εβδομήκοντα
έτη [5oo προ Χριστού] έδειχνεν εις τον βασιλέα της Σπάρτης Κλεομένην ο
συμπολίτης του Αναξιμάνδρου Αριταγόρας (2). Τού Αρισαγόρου τούτου
σύγχρονος και συμπολίτης, ο Εκαταίος, έγραψε πρώτος γεωγραφικόν
σύνταγμα. Ετελειοποίησεν ακόμη, ώς λέγει ο Αγαθήμερος (3), και τον
πίνακα του Αναξιμάνδρου. Τούτο δεν είναι απίθανον αλλά το λέγει ο
Αγαθήμερος, όχι, ώς ενόμισαν τινές, ο Στράβων. Του Στράβωνος οι λόγοι,
« Αναξίμανδρόν τε... και Εκαταίoν τον Μιλήσιον τον » μεν ουν εκδούναι
6
πρώτον γεωγραφικόν πίνακα, τον δε Εκα» ταίον καταλιπείν ΓΡΑΜΜΑ,

πιςούμενον εκείνου είναι εκ της » άλλης αυτού γραφής» , άλλο δεν
σημαίνουν, πλην ότι, Πρώτος ο Αναξίμανδρος εχάραξε γεωγραφικόν
πίνακα, και ο Εκαταίος αφήκε γεωγραφίας ΒΙΒΛΙΟΝ (1), το οποίον, ότι
είναι του Εκαταίου βεβαιούται από τάλλα του συγγράμματα (2). Εις τους
Γεωγράφους τάσσεται και ο 45ο σχεδόν έτη προ Χριτού ακμάσας
Δημόκριτος. Εις τον μακρόν τών από τον χρόνον αφανισμένων του
φιλοσόφου τούτου συγγραμμάτων κατάλογον (3) ευρίσκεται και βιβλίον
επιγραφόμενον Γεωγραφία. Δεν εξεύρω πόθεν έμαθεν ο Σουίδας (4), ότι
από(1) Τούτο σημαίνει το ΓΡΑΜΜΑ (ίδ. τάς εις τον Ξενοκράτ. Περί της
από των ενύδρ. τροφ. σημ. σελ. 185), του οποίου εξήγησις ορθή, και όχι
διάφορος γραφή, είναι το ευρισκόμενον εις τάς Χρησομαθείας (σελ. 12ο4)
του Στράβωνος, Σύγγραμμα. (2) Αλλα συγγράμματα, «εκ της άλλης αυτού
γραφής», εννοεί ο Στράβων (τόμ. Α, σελ. 8) τα ιτορικά του Εκαταίου, των
οποίων μέρος ήτο και το επιγραφόμενον Γενεαλογίαι. Η Γεωγραφία του
πιθανόν ότι ήτον ή αυτή με την ονομαζομένην από πολλούς
Περιήγησιν. Πιθανόν ακόμη ότι την απέδιδαν τινές εις τον Αβδηρίτην
Εκαταίον όθεν νοείται διά τι λέγει ο Στράβων, ότι από τα άλλα
συγγράμματα του Μιλησίου εφαίνετο ότι και η Γεωγραφία ήτον εκείνου.
τα πολλά του Δημοκρίτου συγγράμματα μόνος ο Μέγας διάκοσμος, και το
Περί φύσεως κόσμου, ήσαν γνήσια. Αλλ' επειδή ο χρόνος αφάνισε του
Αναξιμάνδρου, και του Εκαταίου, και του Δημοκρίτου, τους κόπους,
πρώτον Γεωγράφον ονομάζομεν τον σύγχρονον του Δημοκρίτου
Ηρόδοτον. Αν και το σύγγραμμά του είναι ιδίως ίς ορία, περιέχει όμως
πολλάς σημειώσεις γεωγραφικάς, των οποίων ή ορθότης, ώς και των " - 3
ίστορικών ειδήσεων, ανακαλύπτεται και βεβαιούται ημέραν εξ ημέρας,
καθόσον προχωρεί η σοφία εις τους νεωτέρους, και πολυπλασιάζονται των
περιηγητών τα συγγράμματα και έδειξαν πλην αμαθίαν, ή καν ασυγχωρητον
απροσεξίαν, και από τους παλαιούς και από τους νέους εκαταφρόνησαν ώς
μυθολόγον τον Ηρόδοτον, ουδ' εδιάκριναν εις αυτόν όσα διηγεία ώς
αυτόπτης απ' όσα ισορήσας εξ ακοής άλλων ενόμισε χρέος του να μη τα
σιωπήση, ώς το εσημείωσεν ο περίφημος (1) Τhe authority of Herodotus
work has been rising in the opinion of the world, in latter times, which may
be referred to the number of discoveries that have been lately made, and
which are continually making, in the countries which he describes. It was
ignorance and inattention there fore, that determined the opinions of his
judges; a charge in wich several of the ancients are implicated as well as
the moderns. Τhe same want of attention has confounded together the
descriptions of what he saνν, whith what he had only heard, and which he
might think himself bound to relate, Rennell, Τhe Geographical system of
Herodotus,pag. 5. απροσεξίας ένοχος (τίς να το πις εύση!) κατετάθη και
αυτός ο Στράβων. Τα γεωγραφικά του Ηροδότου σφάλματα, αν τα
θεωρήση τις καθ' αυτά, δεν είναι ολίγα αν τα αναφέρη εις τον οποίον έγραφε
7
καιρόν, άξιον απορίας, ότι δεν είναι πλειότερα, μάλιστα όταν συλλογισθή,
ότι όχι μόνον οι μετ' αυτόν και Ελληνες και Ρωμαίοι παλαιοί, αλλά δεν
είναι πολύς καιρός απού και των νέων φωτισμένων εθνών οι Γεωγράφοι
επλανώντο ακόμη εις πράγματα, των οποίων ο Ηρόδοτος είχεν ιδέας ορθάς
(τ). Από τάς αγνοίας του Ηροδότου η μεγαλητέρα είναι η άγνοια εκείνου
της αστρονομίας του μέρους, όσον είναι αναγκαίον εις την άσφαλτον
γεωγραφίαν. Εάν το ήξευρε 2 ούτε τους πιστεύοντας, ότι η γη ήτο
σφαιροειδής, ήθελε περιγελάσειν (2), ούτ' (1) Αρκεί εις παράδειγμα το περί
της Κασπίας θαλάσσης, την οποίαν ο μεν Ηρόδοτος (βιβλ. ά, κεφ. 2o2-2ο3)
ρητώς λέγει, ότι ήτο χωριτή από τας άλλας θαλάσσας, οι δε μεταγενέτεροί
του, Ερατοσθένης, Στράβων, και άλλοι, την ενόμιζαν κόλπον του
Ωκεανού.(2) « Γελώ δε ορέων γής περιόδους γράψαντας πολλούς ήδη... οι
» Ωκεανόν τε ρέοντα γράφoυσι πέριξ, τήν τε γην κυκλοτερέα ώς από »
τόρνου», λέγει ο καλός Ηρόδοτος (βιβλ. δ', κεφ. 56). Μη μάς φαίνεται όμως
παράδοξον. Αι προλήψεις είναι δεινοί τύραννοι του ανθρωπίνου πνεύματος
και μεγάλη ευτυχία, όταν οι απ' αυτάς τυραννούμενοι αρκούνται να
γελώσιν, ώς ο Ηρόδοτος, τους ελευθέρους από προλήψεις. Αλλ' εις άλλους
τόπους και χρόνους και τους εκατάτρεξαν ώς αντιθέους ο Αριτοτέλης,
συκοφαντηθείς από τους Ελληνικούς ιερείς, φεύγει τας Αθήνας και ο
Γαλιλαίος, έβδομηκονταετής την ηλικίαν...
Από τη Βικιπαίδεια, Η Γεωγραφία. Ορισμός.
Από τη Βικιπαίδεια, Η Γεωγραφία είναι η συστηματική σπουδή και

περιγραφή τόσο της επιφάνειας της Γης, όσο και των φαινομένων που
συμβαίνουν σ΄αυτή.
Είναι η επιστήμη που μελετά και τις κατ΄ επέκταση σχέσεις του ανθρώπου
προς τη Γη. Μελετά πώς οι άνθρωποι χρησιμοποιούν, αλλά και
διαμορφώνουν το χώρο μέσα στον οποίο ζουν, καθώς και πώς η Γη
επηρεάζει τον τρόπο που ζουν οι άνθρωποι. Ιδιαίτερα διαμορφώνει τους
γενικούς όρους κατανομής και ζωής των όντων στην επιφάνειά της.
Συνεπώς η Γεωγραφία περιορίζεται εξ αντικειμένου στη σπουδή και την

έρευνα μόνο στην επιφάνεια της Γης, στη περιγραφή και στην ερμηνεία
των φαινομένων που συμβαίνουν σ΄ αυτή, είτε είναι φυσικά, είτε είναι
ανθρωπογενή. Το πεδίο αυτό, της γεωγραφικής έρευνας - μελέτης -
περιγραφής και ερμηνείας περιορίζεται σε οτιδήποτε είναι ορατό από έναν
υποθετικό παρατηρητή που βρίσκεται σ΄ ένα αερόστατο με απεριόριστη
8
δράση. Υπό την έννοια αυτή η Γεωγραφία παρουσιάζει ασύγκριτο

ενδιαφέρον και πολύ ανώτερο από τη "ξηρή" παράταξη και παράθεση
ονομάτων και αριθμών.
Και ακριβώς αυτή την αντίληψη σχημάτισαν πρώτοι οι Έλληνες,

διακρίνοντας και πρώτοι τα ουσιώδη χαρακτηριστικά προσδιορίζοντάς τα
με μία λέξη "Γεωγραφία". Η λέξη παράγεται από τις ελληνικές λέξεις γη
και γράφω («γράφω» στα αρχαία ελληνικά σημαίνει ζωγραφίζω).
Ο επιστήμονας που ασχολείται με αυτή την επιστήμη ονομάζεται

Γεωγράφος.
Πύλη για την Ελληνική γλώσσα. Γεωγραφία.
Γεωγραφία η: 1. η επιστήμη που μελετά και περιγράφει την επιφάνεια της

γης και τα φαινόμενα που εντοπίζονται σ΄ αυτήν: Γενική ~, εξετάζει τα
διάφορα γεωγραφικά φαινόμενα σε παγκόσμια κλίμακα. Ειδική ~,
εξετάζει μικρά τμήματα της επιφάνειας της γης από κάθε άποψη. H
ανθρωποΓεωγραφία είναι κλάδος της γενικής Γεωγραφίας. Mαθηματική ή
αστρονομική ~, επιστημονική περιγραφή του πλανήτη γη. Πολιτική ~, για
χωρισμό σε κράτη κτλ. Οικονομική ~, περιγραφή της κοινωνικής και
οικονομικής οργάνωσης των κρατών. Ποτέ δεν ήξερε καλή ~, δεν είχε
γεωγραφικές γνώσεις. || το σχολικό μάθημα και το αντίστοιχο διδακτικό
βιβλίο: Kαθηγητής Γεωγραφίας. Διαγώνισμα στη ~. 2. το σύνολο των
φυσικών, οικονομικών και ανθρωπολογικών χαρακτηριστικών ενός
κράτους: H ~ της Ελλάδας / της Γαλλίας. Παγκόσμια ~. [λόγ. ελνστ.
Γεωγραφία].
Χρονολογική ταξινόμηση εμφάνισης της λέξης-έννοιας Γεωγραφία
1. Αριστοτέλης. De mundo (4 B.C.) Bekker p. 393b l. 20

... τὴν οἰκουμένην ταύτην, ἣν δὴ νῆσον εἰρήκαμεν· ἧς πλά-
τος μέν ἐστι κατὰ τὸ βαθύτατον τῆς ἠπείρου βραχὺ ἀποδέον
τετρακισμυρίων σταδίων, ὥς φασιν οἱ εὖ γεωγραφήσαντες, (20)
μῆκος δὲ περὶ ἑπτακισμυρίους μάλιστα. Διαιρεῖται δὲ εἴς τε
Εὐρώπην καὶ Ἀσίαν καὶ Λιβύην.
Στράβων. Από τη Βικιπαίδεια.Τα Γεωγραφικά

9
Στράβων Γεωγραφικά Α. 1,23

Στυλιανός Πουλόπουλος.
Θεωρητική Οικονομική Γεωγραφία. Θεσσαλονίκη 1965.
Στυλιανός Πουλόπουλος. Η Γεωγραφία και η Γεωοικονομική των
Παλαιών Ελλήνων και η σχέσις αυτής προς την Σύγχρονον. Αθήναι. 1964`
Καθάπερ γε και εν τοις κολοσσικοίς έργοις, ου το καθ' έκατον
ακριβές ζητούμεν και ζητούμεν, αλλά τοίς καθόλου προσέχομεν
μάλλον, ει καλώς το όλον ούτως καν τούτοις ποιείσθαι δεί την
κρίσιν. Κολοσσουργία γάρ τις και αύτη, τα μεγάλα φροντίζουσα
πώς έχει, και τα όλα, πλην εί τι κινείν δύναται και των μικρών τον
φιλειδήμονα και τον πραγματικόν. ότι μένουν σπουδαίον το
προκείμενον έργον, και φιλοσόφω προσήκον, τοσαύτα ειρήσθω.
Γεωγραφικά Συγγραφέας: Στράβων Βιβλίο Α -Βιβλίο Β→
Νυνὶ δὲ ὅτι μὲν Ὅμηρος τῆς γεωγραφίας ἦρξεν͵ ἀρκείτω τὰ λεχθέντα.

φανεροὶ δὲ καὶ οἱ ἐπακολουθήσαντες αὐτῶι ἄνδρες ἀξιόλογοι καὶ οἰκεῖοι
φιλοσοφίας͵ ὧν τοὺς πρώτους μεθ᾽ Ὅμηρον δύο φησὶν Ἐρατοσθένης͵
Ἀναξίμανδρόν τε Θαλοῦ γεγονότα γνώριμον καὶ πολίτην καὶ Ἑκαταῖον
τὸν Μιλήσιον· τὸν μὲν οὖν ἐκδοῦναι πρῶτον γεωγραφικὸν πίνακα͵ τὸν δὲ
Ἑκαταῖον καταλιπεῖν γράμμα͵ πιστούμενον ἐκείνου εἶναι ἐκ τῆς ἄλλης
αὐτοῦ γραφῆς.
αʹ Ὅτι οὐκ ἐκτὸς φιλοσοφίας ἡ γεωγραφικὴ πραγματεία. ὅτι καὶ Ὅμηρος

αὐτῆι πανταχοῦ τῶν ἐπῶν φαίνεται χρώμενος. ὅτι οἱ πρότερον αὐτῆι
χρησάμενοι ἐλλιπῶς ἢ ἀναρθρώτως ἢ ἐσφαλμένως ἢ ψευδῶς ἢ τοῖς αὐτοῖς
ἀσυμφώνως εἰρήκασιν. ἔλεγχοι καὶ ἀποδείξεις τοῦ εἰκότως αὐτὸν οὕτω
κρίνειν. κεφαλαιώδεις λόγοι πάσης οἰκουμένης συντόμως ὑποτυποῦντες
τὴν διάθεσιν. πίστις εἰκότων καὶ τεκμηρίων βεβαίων τοῦ κατὰ μέρη τὴν
γῆν καὶ τὴν θάλασσαν ἐνηλλάχθαι καὶ εἰς ἀλλήλας μετατεθῆναι.
Στράβων. Από τη Βικιπαίδεια.Τα Γεωγραφικά είναι αρχαίο μνημειώδες

σύγγραμμα του Στράβωνα, αποτελούμενο από 17 βιβλία (τόμους)
αριθμημένα με αρχαίους ελληνικούς αριθμούς. Το σύγγραμμα αυτό
σώζεται ακέραιο και σε άριστη κατάσταση.
Πρόκειται για ένα περιληπτικό μεν, αλλά σαφέστατο και μεθοδικό

σύγγραμμα και πραγματικά πολύτιμο σε ό,τι αφορά την πληροφόρηση
για τα πράγματα της εποχής του, καθώς παρουσιάζει την περιγραφική
ιστορία ανθρώπων και πόλεων από διαφορετικές περιοχές του τότε
10
γνωστού κόσμου.
Θεωρείται ο δεύτερος παγκόσμιος γεωγραφικός άτλαντας που
εκπονήθηκε στη παγκόσμια ιστορία μετά από το συνώνυμο παλιότερο
σύγγραμμα του Ερατοσθένη, που δεν έχει σωθεί, πλην όμως αποτέλεσε
τον οδηγό αυτού του συγγράμματος.
Στο έργο οι πληροφορίες και περιγραφές ακολουθούν τη σειρά των

ταξιδιών που επιχείρησε ο Στράβων και όχι τη γεωγραφική σειρά των
τόπων, γι΄ αυτό και σε κάποια βιβλία επαναλαμβάνονται γεωγραφικές
περιοχές με διαφορετικές όμως αναφορές.
Για τον χρόνο συγγραφής του έργου δεν υπάρχουν σαφείς πληροφορίες,
ωστόσο από κάποια στοιχεία των περιγραφών υπολογίζεται επί εποχής
του Αυτοκράτορα της Ρώμης Τιβέριου.
Η γεωγραφική απεικόνιση της Γης σύμφωνα με τον Στράβωνα.
Το α΄ και β΄ βιβλία περιλαμβάνουν γενικά περί της ανάπτυξης του

έργου, στη οποία και τονίζεται εξ αρχής: "ότι ουκ εκτός φιλοσοφίας η
γεωγραφική πραγματεία".
Στο γ΄ βιβλίο περιγράφονται οι χώρες: Ισπανία, Τουρδιτανία,
Λουσιτανία, Κελτηβηρία και οι Βαλεαρίδες.
Στο δ΄ βιβλίο περιγράφονται οι: Γαλατία, Ναρβωνήτιδα, Ακυϊτανία,
Λουγδουνησία, Βρετανία, Ιβηρνία (Ιέρνη, Ιρλανδία), Θούλη και οι
Άλπεις.
Στο ε΄ βιβλίο περιγράφονται οι: Ιταλία, Ετρουρία, Σαρδηνία, Κορσική,
Ουμβρία, το Λάτιο, η Πικεντίνη και η Καμπανία.
Στο στ΄ βιβλίο περιγράφονται, συνέχεια της Ιταλίας, οι: Λουκανία,
Μεγάλη Ελλάδα, Σικελία, νήσοι Αιόλου, Ιαπυγία, Απουλία και Ρώμη.
Στο ζ΄ βιβλίο περιγράφονται οι: Γερμανία, η χώρα των Γετών, η Δακία,
οι Βοροσθενίδες χώρες, η Μαιώτιδα, Ταυρίδα, Ιλλυρία, Ήπειρος,
Μακεδονία και Θράκη.
Στο η΄ βιβλίο περιγράφονται οι: Ήλιδα, Λακωνία, Αργολίδα, Αίγινα,
Κόρινθος, Αχαΐα και η Αρκαδία.
Στο θ΄ βιβλίο περιγράφονται οι: Αττική, Βοιωτία, Φωκίδα, Λοκρίδα και
Θεσσαλία.
Στο ι΄ βιβλίο περιγράφονται οι: Εύβοια, Κεφαλληνία, Αιτωλοακαρνανία,
Ζάκυνθος, Εχινάδες, Κρήτη και Κυκλάδες.
Στο ια΄ βιβλίο περιγράφονται οι: Κιμμέριος Βόσπορος, Κολχίδα,
Καυκασία, Υρκανία, Παρθυσία, Βακτρία, Σογδιανή, το όρος Ταύρος, η
Μηδία και η Αρμενία.
Στο ιβ΄ βιβλίο περιγράφονται οι υπόλοιπες της Ποντικής χώρας:
Καππαδοκία, Γαλατία, Βιθυνία, Μυσία, Φρυγία, Μαιονία, Ισαυρία,
Λυκία, Παμφυλία και Καικιλία με τις παρακείμενες νήσους.
11
Στο ιγ΄ βιβλίο περιγράφονται: «τα από Προποντίδος και κάτωθεν από της
Κυζίκου αρχόμενον ….μάλιστα δε τη Τροία».
Στο ιδ΄ βιβλίο περιγράφονται τμήμα των Κυκλάδων και της αντιπέρα
όχθης αυτών της λεγόμενης Ιωνίας : Παμφυλία, Ισαυρία, Καρία, Λυκία,
Πισιδία, Κιλικία και Κύπρος.
Στο ιε΄ βιβλίο περιγράφονται η Ινδία και η Περσίδα.
Στο ιστ΄ βιβλίο περιγράφονται οι: Ασσυρία, Αδιαβηνή, Μεσοποταμία,
Συρία, Φοινίκη, Παλαιστίνη και Αραβία, και τέλος
Στο ιζ΄ βιβλίο περιγράφονται όλη η Αίγυπτος και όλη η Λιβύη.
2. Κλαύδιος Πτολεμαίος Αστρολ. Μαθ. Γεωγραφία. (lib. 1-3) (A.D. 2)

Book 1 ch. T sec. 1 l. 2
(1) ΚΛΑΥΔΙΟΥ ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΥ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΥΦΗΓΗΣΕΩΣ
ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ.
1.C.(T) Τάδε ἔνεστιν ἐν τῷ πρώτῳ βιβλίῳ. 4. Κλαύδιος Πτολεμαίος
Αστρολ. Μαθ. Γεωγραφία. (lib. 1-3) (A.D. 2) Book 1 ch. C sec. 2 l.
1(T) Τάδε ἔνεστιν ἐν τῷ πρώτῳ βιβλίῳ.
(1) Τίνι διαφέρει Γεωγραφία χωρογραφίας.
(2) Τίνα δεῖ ὑποκεῖσθαι πρὸς τὴν Γεωγραφίαν.
(3) Πῶς ἀπὸ τοῦ σταδιασμοῦ τῆς τυχούσης ἰθυτε-
νοῦς διαστάσεως, κἂν μὴ ὑπὸ τὸν αὐτὸν ᾖ με-

Book 1 ch. C sec. 6 l. 1
(5) Ὅτι ταῖς ἐγγυτέραις τῶν ἱστοριῶν προσεκτέον διὰ τὰς ἐν τῇ γῇ κατὰ
χρόνους μεταβολάς. (6) Περὶ τῆς κατὰ Μαρῖνον γεωγραφικῆς
ὑφηγήσεως.(7) Διόρθωσις τῆς κατὰ Μαρῖνον τοῦ πλάτους τῆς

Book 1 ch. C sec. 20 l. 2
πρὸς τὴν καταγραφήν.20) Περὶ τῆς ἀσυμμετρίας τοῦ κατὰ τὸν Μαρῖνον
γεωγραφικοῦ πίνακος. (21) Τίνα δεῖ τηρεῖν ἐπὶ τῆς ἐν ἐπιπέδῳ
γινομένης καταγραφῆς.
12

Book 1 ch. 1 sec. T l. 1
(24) Μέθοδος εἰς τὴν ἐν ἐπιπέδῳ τῆς οἰκουμένης
σύμμετρον τῇ σφαιρικῇ θέσει καταγραφήν. 1.1.(T) Τίνι διαφέρει
Γεωγραφία χωρογραφίας.
(1) Ἡ Γεωγραφία μίμησίς ἐστι διὰ γραφῆς τοῦ
κατειλημμένου τῆς γῆς μέρους ὅλου μετὰ τῶν

Book 1 ch. 1 sec. 1 l. 1
σύμμετρον τῇ σφαιρικῇ θέσει καταγραφήν. 1.1.(T) Τίνι διαφέρει
Γεωγραφία χωρογραφίας.
(1) Ἡ Γεωγραφία μίμησίς ἐστι διὰ γραφῆς τοῦ
ὡς ἐπίπαν αὐτῷ συνημμένων· καὶ διαφέρει τῆς

Book 1 ch. 1 sec. 1 l. 10
περιλαμβανομένων, οἷον λιμένας καὶ κώμας καὶ
δήμους καὶ τὰς ἀπὸ τῶν πρώτων ποταμῶν
ἐκτροπὰς καὶ τὰ παραπλήσια· τῆς δὲ γεωγρα- (10)
φίας ἴδιόν ἐστι τὸ μίαν τε καὶ συνεχῆ δεικνύ-
ναι τὴν ἐγνωσμένην γῆν, ὡς ἔχει φύσεώς τε
καὶ θέσεως (καὶ) μέχρι μόνων τῶν ἐν ὅλαις
10. Κλαύδιος Πτολεμαίος Αστρολ. Μαθ. Γεωγραφία. (lib. 1-3) (A.D.

2) Book 1 ch. 1 sec. 2 l. 3
(2) Ἔχεται δὲ τὸ μὲν χωρογραφικὸν τέλος τῆς
ἐπὶ μέρους προσβολῆς, ὡς ἂν εἴ τις οὖς μόνον
ἢ ὀφθαλμὸν μιμοῖτο, τὸ δὲ γεωγραφικὸν τῆς
καθόλου θεωρίας κατὰ τὸ ἀνάλογον τοῖς ὅλην
τὴν κεφαλὴν ὑπογραφομένοις. (3) Πάσαις

2) Book 1 ch. 1 sec. 3 l. 11
13
...εὐλόγως ἅμα καὶ χρησίμως τῇ μὲν χωρογραφίᾳ συναποδιδόναι καὶ τὰ

μικρομερέστερα (10)
τῶν ἰδιωμάτων, τῇ δὲ γεωγραφίᾳ τὰς χώρας
αὐτὰς μετὰ τῶν καθόλου παρακειμένων, ὅτι
καὶ πρῶτα μέρη καὶ μεγέθεσι συμμέτροις εὐ-

2) Book 1 ch. 1 sec. 4 l. 6
τασσομένων· τῆς γὰρ ὁμοιότητος πεφρόντικε
πανταχῆ, καὶ οὐχ οὕτως τοῦ συμμέτρου τῶν (5)
θέσεων· ἡ δὲ Γεωγραφία περὶ τὸ ποσὸν μᾶλ-
λον ἢ τὸ ποιὸν, ἐπειδήπερ τῆς μὲν ἀναλογίας
τῶν διαστάσεων ἐν πᾶσι ποιεῖται πρόνοιαν,

2) Book 1 ch. 2 sec. T l. 1
χουσαν ἡμᾶς, οὔτε ἀθρόαν οὔτε κατὰ μέρος
ὑπὸ τῶν αὐτῶν ἐφοδευθῆναι δυνατόν.1.2(T) Τίνα δεῖ ὑποκεῖσθαι πρὸς
τὴν Γεωγραφίαν.(1) Τί μὲν οὖν τέλος ἐστὶ τῷ γεωγραφήσοντι,
καὶ τίνι διαφέρει τοῦ χωρογράφου, διὰ τούτων

2) Book 1 ch. 4 sec. 1 l. 29
ποι χρόνους ἰσημερινοὺς πρὸς ἀνατολὰς ἢ
δυσμάς· εὔλογον ἂν εἴη καὶ τὸν τούτοις ἀκο-
λούθως γεωγραφήσοντα τὰ μὲν διὰ τῶν ἀκρι-
βεστέρων τηρήσεων εἰλημμένα προϋποτίθεσθαι (30)
τῇ καταγραφῇ καθάπερ θεμελίους, τὰ δ’ ἀπὸ

2) Book 1 ch. 5 sec. 1 l. 7
14
ἀεὶ ὡσαύτως ἔχειν ὁ πλείων ἀεὶ χρόνος ἱστο- (5)

ρίαν ἐμποιεῖ καθάπαξ ἀκριβεστέραν, τοιοῦτον
δέ ἐστι καὶ τὸ κατὰ τὴν Γεωγραφίαν (ὡμολό-
γηται γὰρ δι’ αὐτῶν τῶν κατὰ χρόνους παρα-
δόσεων, πολλὰ μὲν μέρη τῆς συνεχοῦς γῆς

2) Book 1 ch. 6 sec. T l. 1
προϊστορηθέντων διακρίσεως τό τε ἀξιόπιστον (20)
καὶ τὸ μή. 1.6(T) Περὶ τῆς κατὰ Μαρῖνον γεωγραφικῆς ὑφηγήσεως.
(1) Δοκεῖ δὴ Μαρῖνος ὁ Τύριος ὕστατός τετῶν καθ’ ἡμᾶς καὶ μετὰ
πάσης σπουδῆς...

2) Book 1 ch. 6 sec. 1 l. 11
στευμένα καὶ ὑπ’ ἐκείνων καὶ ὑφ’ ἑαυτοῦ τὸ
πρῶτον, ὡς ἐκ τῶν ἐκδόσεων αὐτοῦ τῆς τοῦ (10)
γεωγραφικοῦ πίνακος διορθώσεως πλειόνων οὐ-
σῶν ἔνεστι σκοπεῖν. (2) Ἀλλ’ εἰ μὲν ἑωρῶ-
μεν μηδὲν ἐνδέον αὐτοῦ τῇ τελευταίᾳ συντάξει,

2) Book 1 ch. 20 sec. T l. 2
ὅλην οἰκουμένην.1.20.(T) Περὶ τῆς ἀσυμμετρίας τοῦ κατὰ τὸν Μαρῖνον
γεωγραφικοῦ πίνακος.(1) Ἰδιάζοι δ’ ἂν ἑκατέρα τῶν ἐπιβολῶν, ὅτι
τὸ μὲν ἐπὶ σφαίρας ποιεῖσθαι τὴν καταγραφὴν

2) Book 2 ch. 1 sec. 1 l. 1
Πίνακες εʹ.2.1.(T) Πρόλογος τῆς κατὰ μέρος ὑφηγήσεως.
(1) Τὰ μὲν οὖν καθόλου λαμβανόμενα περὶ γεωγραφίας καὶ τίς ἂν
γένοιτο διόρθωσις τῆς καταγραφῆς ἀκολούθως τῇ μέχρι δεῦρο ἱστορίᾳ
τῶν ἐγνωσμένων μερῶν τῆς γῆς, τουτέστι τῆς
28. EUSEBIUS Scr. Eccl. et Theol. Commentaria in Psalmos

{2018.034} (A.D. 4) V. 23 p. 421 l. 15
15
γεται ἐπὶ τὰ πλευρὰ τοῦ Βοῤῥᾶ. Ἐπεὶ δὲ καὶ μέχρι

τῶν πάλαι εἰδωλολατρῶν ἐθνῶν ἡ τοῦ βασιλέως ἐξε-
χύθη χάρις· δύο δὲ νοουμένων κατὰ τὰς Γεωγραφίας (15)
τῆς ὅλης γῆς μερῶν, τοῦ μὲν κατὰ τὸ μεσημβρινὸν καὶ
νότιον κλίμα, ὃ δή φασιν εἶναι τῆς ἀντοικουμένης· τοῦ
29. THEODORETUS Scr. Eccl. et Theol. Quaestiones in libros

Regnorum et Paralipomenon {4089.023} (A.D. 4-5) V. 80 p. 697 l. 31
ΕΡΩΤ. ΛΒʹ.Σοφερὰ ποία ἐστίν; (30)
Χώρα τις ἔστι τῆς Ἰνδίας, ἣν οἱ γεωγράφοι χρυ-
σῆν ὀνομάζουσι γῆν. ΕΡΩΤ. ΛΓʹ.
30. LEXICA SEGUERIANA Lexicogr. Anonymus antatticista (e cod.

Coislin. 345) {4289.001} (Varia) Alphabetic entry kappa p. 104 l. 32
Κυνάριον: οὐ μόνον κυνίδιον. Ἀλκαῖος κωμικῶς. (30)
Κεφαλοτομεῖν: Θεόφραστος περὶ εὐδαιμονίας.
Κιννάβαρις: ἀρσενικῶς. Ἀναξανδρίδης Γεωγράφῳ.
Κακκάβη: Ἕρμιππος Δημόταις.
(105) Κάθεξις: Θουκυδίδης τετάρτῳ.
31. Anna COMNENA Hist. Alexias (A.D. 11-12) Book 7 ch. 5 sec. 2 l. 4
ονομαζομένη μεγίστη μέν ἐστι καὶ τὴν διάμετρόν τε καὶ
περίμετρον καὶ τῶν ὅπου δήποτε φημιζομένων παρὰ τοῖς
γεωγράφοις λιμνῶν μηδεμιᾶς εἰς μεγέθους λόγον ἐλλεί-
πουσα. Κεῖται δὲ τῶν Ἑκατὸν Βουνῶν ὕπερθεν καὶ εἰς (5)
αὐτὴν μέγιστοί τε καὶ κάλλιστοι συρρέουσι ποταμοί·
Αποσπάσματα από αρχαία κείμενα
Διογένης Λαέρτιος Βίοι φιλοσόφων.

“Diogenis Laertii vitae philosophorum, 2 vols.”, Ed. Long, H.S.
Oxford: Clarendon Press, 1964, Repr. 1966.Book 9, sec. 48, l. 4
Μαθηματικὰ δὲ τάδε·
16
Περὶ διαφορῆς γνώμης ἢ Περὶ ψαύσιος κύκλου καὶ σφαίρης,

Περὶ γεωμετρίης,
Γεωμετρικῶν,
Ἀριθμοί,
Περὶ ἀλόγων γραμμῶν καὶ ναστῶν αʹ βʹ,
Ἐκπετάσματα,
Μέγας ἐνιαυτὸς ἢ Ἀστρονομίη, παράπηγμα,
Ἅμιλλα κλεψύδρας καὶ οὐρανοῦ,
Οὐρανογραφίη,
Γεωγραφίη,
Πολογραφίη,
Ἀκτινογραφίη. τοσαῦτα καὶ τὰ μαθηματικά.
Μουσικὰ δὲ τάδε·
Περὶ ῥυθμῶν καὶ ἁρμονίης,
Περὶ ποιήσιος,
Περὶ καλλοσύνης ἐπέων,
Περὶ εὐφώνων καὶ δυσφώνων γραμμάτων,
Περὶ Ὁμήρου ἢ ὀρθοεπείης καὶ γλωσσέων,
Πλούταρχος. Theseus “Plutarchi vitae parallelae, vol. 1.1, 4th edn.”,

Ed. Ziegler, K.Leipzig: Teubner, 1969.Ch. 1, sec. 1, l. 1
ΘΗΣΕΥΣ ΚΑΙ ΡΩΜΥΛΟΣ
Ὥσπερ ἐν ταῖς Γεωγραφίαις, ὦ Σόσσιε Σενεκίων,

οἱ ἱστορικοὶ τὰ διαφεύγοντα τὴν γνῶσιν αὐτῶν τοῖς
ἐσχάτοις μέρεσι τῶν πινάκων πιεζοῦντες, αἰτίας παρα-
γράφουσιν ὅτι ‘τὰ δ' ἐπέκεινα θῖνες ἄνυδροι καὶ θη-
ριώδεις’, ἢ ‘πηλὸς ἀιδνής’, ἢ ‘Σκυθικὸν κρύος’, ἢ
’πέλαγος πεπηγός’, οὕτως ἐμοὶ περὶ τὴν τῶν βίων τῶν
παραλλήλων γραφὴν τὸν ἐφικτὸν εἰκότι λόγῳ καὶ βάσι-
μον ἱστορίᾳ πραγμάτων ἐχομένῃ χρόνον διελθόντι, περὶ
τῶν ἀνωτέρω καλῶς εἶχεν εἰπεῖν ‘τὰ δ' ἐπέκεινα τερα-
τώδη καὶ τραγικά, ποιηταὶ καὶ μυθογράφοι νέμονται,
καὶ οὐκέτ' ἔχει πίστιν οὐδὲ σαφήνειαν.’
Αθηναίος Δειπνοσοφιστές. “Athenaei Naucratitae deipnosophistarum

libri xv, 3 vols.”, Ed. Kaibel, G.
17
Leipzig: Teubner, 1–2:1887; 3:1890, Repr. 1–2:1965; 3:1966.

Book 3, Kaibel paragraph 92, l. 16
τῶν δὲ πιόνων τὰ θύννεια καὶ κορδύλεια. τὰ δὲ

παλαιὰ κρείσσονα καὶ δριμύτερα καὶ μάλιστα τὰ Βυ-
ζάντια. τὸ δὲ θύννειον, φησί, γίνεται ἐκ τῆς μεί-
ζονος πηλαμύδος, ὧν τὸ μικρὸν ἀναλογεῖ τῷ κυβίῳ,
ἐξ οὗ γένους ἐστὶ καὶ τὸ ὡραῖον. ἡ δὲ σάρδα προς-
έοικε τῷ κολίᾳ μεγέθει. ὁ δὲ σκόμβρος κούφως καὶ
ταχέως ἀποχωρῶν τοῦ στομάχου. ὁ κολίας δὲ σκιλ-
λωδέστερος, δηκτικώτερος καὶ κακοχυλότερος, τρόφι-
μος· κρείσσων δὲ ὁ Ἀμυνκλανὸς καὶ Σπανὸς ὁ Σαξι-
τανὸς λεγόμενος· λεπτότερος γὰρ καὶ γλυκύτερος.’
Στράβων δ' ἐν γʹ Γεωγραφικῶν (p. 156) πρὸς ταῖς
Ἡρακλέους φησὶ νήσοις κατὰ Καρχηδόνα τὴν καινὴν
πόλιν εἶναι Σεξιτανίαν, ἐξ ἧς καὶ τὰ ταρίχη ἐπωνύ-
μως λέγεσθαι, καὶ ἄλλην Σκομβροαρίαν ἀπὸ τῶν
ἁλισκομένων σκόμβρων, ἐξ ὧν τὸ ἄριστον σκευάζε-
σθαι γάρον. οἱ δὲ λεγόμενοι μελανδρύαι, ὧν καὶ
Ἐπίχαρμος μνημονεύει ἐν Αὐτομόλῳ Ὀδυσσεῖ οὕ-
τως (p. 247 L)·
Αθηναίος Δειπνοσοφιστές. Book 8, Kaibel paragraph 8, l. 21
δῖναν καὶ ἀποθεωρεῖ τὸ γινόμενον. μετὰ δὲ τὴν ἐμ-

βολὴν τῶν ὀβελίσκων πληροῦται θαλάσσης ἡ δῖνα καὶ
παραγίνεται ἰχθύων πλῆθος τοσοῦτον [καὶ τοιοῦτον]
ὥστ' ἐκπλήττεσθαι τὸ ἀόρατον τοῦ πράγματος, τῷ δὲ
μεγέθει τοιούτων ὥστε καὶ εὐλαβηθῆναι. ὅταν δὲ
ἀπαγγείλῃ τὰ εἴδη τῶν ἰχθύων ὁ προφήτης, οὕτως
τὸν χρησμὸν λαμβάνει παρὰ τοῦ ἱερέως ὁ μαντευόμενος
περὶ ὧν ηὔξατο. φαίνονται δὲ ὀρφοί, γλαῦκοι, ἐνίοτε
δὲ φάλλαιναι ἢ πρίστεις, πολλοὶ δὲ καὶ ἀόρατοι ἰχθῦς
καὶ ξένοι τῇ ὄψει.’ Ἀρτεμίδωρος δ' ἐν τῷ δεκάτῳ
τῶν Γεωγραφουμένων λέγεσθαί φησιν ὑπὸ τῶν ἐπι-
χωρίων πηγὴν ἀναδίδοσθαι γλυκέος ὕδατος, ὅθεν
συμβαίνειν δίνας γίνεσθαι· γίνεσθαι δὲ καὶ ἰχθύας
ἐν τῷ δινάζοντι τόπῳ μεγάλους. τούτοις δὲ οἱ θυσιά-
ζοντες ἐμβάλλουσιν ἀπαρχὰς τῶν θυσιαζομένων ἐπὶ
ξυλίνων ὀβελίσκων ἀναπείροντες κρέα ἑφθὰ καὶ ὀπτὰ
18
καὶ μάζας καὶ ἄρτους. ὀνομάζεται δὲ ὁ λιμὴν καὶ ὁ

τόπος οὗτος Δῖνος.’
Αθηναίος Δειπνοσοφιστές. Book 14, Kaibel paragraph 75, l. 6
τὴν χώραν ἔταξαν μοῖραν ἣν αὐτοῖς ἀνοίσουσιν αἰεί.’

χηνίζειν δὲ εἴρηται ἐπὶ τῶν αὐλούντων. Δίφιλος
Συνωρίδι (II 567 K)·
ἐχηνίασας· ποιοῦσι τοῦτο πάντες οἱ
παρὰ Τιμοθέῳ.
ἐπεὶ δὲ καὶ πετασῶνος μέρος ἑκάστῳ κεῖται, ἣν
8ΠΕΡΝΑΝ καλοῦσι, φέρε τι εἴπωμεν καὶ περὶ ταύτης,
εἴ τις τοῦ ὀνόματος μνημονεύει. κάλλισται μὲν γὰρ
αἱ Γαλλικαί, οὐκ ἀπολείπονται δὲ αὐτῶν οὔτε αἱ
ἀπὸ Κιβύρας τῆς Ἀσιατικῆς οὔτε αἱ Λύκιαι. μνημο-
νεύει δ' αὐτῶν Στράβων ἐν τρίτῃ Γεωγραφουμένων
(p. 162), ἀνὴρ οὐ πάνυ νεώτερος· λέγει γὰρ αὐτὸν ἐν
τῇ ἑβδόμῃ τῆς αὐτῆς πραγματείας (fr. 58b M) ἐγνωκέναι
Ποσειδώνιον τὸν ἀπὸ τῆς στοᾶς φιλόσοφον, οὗ πολλά-
κις ἐμεμνήμεθα συγγενομένου Σκιπίωνι τῷ τὴν Καρχη-
δόνα ἑλόντι. γράφει δ' οὖν ὁ Στράβων οὕτως· ‘ἐν
Σπανίᾳ πρὸς τῇ Ἀκυτανίᾳ πόλις Πομπέλων, ὡς ἂν
εἴποι τις Πομπηιόπολις, ἐν ᾗ πέρναι διάφοροι συντί-
θενται ταῖς Κανταβρικαῖς ἐνάμιλλοι.’
Διόδωρος Σικελός Ιστορική βιβλιοθήκη. (lib. 1–20) (0060: 001)

“Diodori bibliotheca historica, 5 vols., 3rd edn.”, Ed. Vogel, F., Fischer,
K.T. (post I. Bekker & L. Dindorf)Leipzig: Teubner, 1:1888; 2:1890;
3:1893; 4–5:1906, Repr. 1964.Book 3, ch. 11, sec. 2, l. 3
συμφέροντας καὶ συνήθεις τόπους μηδαμῶς ἐκλεί-

πειν, αὐτοδιδάκτου πρὸς τὰ τοιαῦτα τῆς φύσεως
οὔσης ἅπασι τοῖς ζῴοις. περὶ μὲν οὖν Αἰθιόπων
καὶ τῆς χώρας αὐτῶν τοσαῦτα λέγομεν.
Περὶ δὲ τῶν συγγραφέων ἡμῖν διοριστέον, ὅτι
πολλοὶ συγγεγράφασι περί τε τῆς Αἰγύπτου καὶ τῆς
Αἰθιοπίας, ὧν οἱ μὲν ψευδεῖ φήμῃ πεπιστευκότες,
οἱ δὲ παρ' ἑαυτῶν πολλὰ τῆς ψυχαγωγίας ἕνεκα
πεπλακότες, δικαίως ἂν ἀπιστοῖντο. Ἀγαθαρχίδης
μὲν γὰρ ὁ Κνίδιος ἐν τῇ δευτέρᾳ βίβλῳ τῶν περὶ
19
τὴν Ἀσίαν, καὶ ὁ τὰς Γεωγραφίας συνταξάμενος

Ἀρτεμίδωρος ὁ Ἐφέσιος κατὰ τὴν ὀγδόην βίβλον,
καί τινες ἕτεροι τῶν ἐν Αἰγύπτῳ κατοικούντων,
ἱστορηκότες τὰ πλεῖστα τῶν προειρημένων ἐν πᾶσι
σχεδὸν ἐπιτυγχάνουσι. καὶ γὰρ ἡμεῖς καθ' ὃν και-
ρὸν παρεβάλομεν εἰς Αἴγυπτον, πολλοῖς μὲν τῶν
ἱερέων ἐνετύχομεν, οὐκ ὀλίγοις δὲ καὶ πρεσβευταῖς
ἀπὸ τῆς Αἰθιοπίας παροῦσιν εἰς λόγους ἀφικόμεθα·
παρ' ὧν ἀκριβῶς ἕκαστα πυθόμενοι, καὶ τοὺς λό-
γους τῶν ἱστορικῶν ἐξελέγξαντες, τοῖς μάλιστα συμ-
φωνοῦσιν ἀκόλουθον τὴν ἀναγραφὴν πεποιήμεθα.
Διόδωρος Σικελός Ιστορική βιβλιοθήκη. (lib. 21–40) (0060: 003)

“Diodorus of Sicily, vols. 11–12”, Ed. Walton, F.R.Cambridge, Mass.:
Harvard University Press, 11:1957; 12:1967, Repr. 11:1968.
Book 21, ch. 1, sec. 6, l. 9
... πῶς χρηστέον ἐστὶν τῶν φίλων τοῖς

βουλομένοις πλεονεκτεῖν. (Const. Exc. 4, p. 344.)
[Οὐ μὴν πολύν γε χρόνον συνέβη μεῖναι τὴν πόλιν,
Σελεύκου καθελόντος αὐτὴν καὶ μεταγαγόντος ἐπὶ
τὴν κτισθεῖσαν μὲν ὑπ' αὐτοῦ, ἀπ' ἐκείνου δὲ κλη-
θεῖσαν Σελεύκειαν. ἀλλὰ περὶ μὲν τούτων ἀκριβῶς
ἕκαστα δηλώσομεν ἐπὶ τοὺς οἰκείους χρόνους παρα-
γενηθέντες.] (Diod. 20. 47. 6.)
Εἴ τῳ περισπούδαστον ταύτας (sc. τὰς ἐκ τῆς
Ἑλλάδος ἐνταῦθα σταλείσας ἀποικίας) εἰδέναι,
ἱστόρηται περιέργως Στράβωνι τῷ γεωγράφῳ,
Φλέγοντί τε καὶ Διοδώρῳ τῷ ἐκ Σικελίας ...
(Evagrius, Ecclesiastical History, 1. 20. 275.)
Ὅτι Κέρκυρα πολιορκουμένη πλοῒ καὶ πεζῇ
ὑπὸ Κασάνδρου βασιλέως Μακεδόνων, καὶ ἑτοίμη
οὖσα ἁλωθῆναι, ὑπὸ Ἀγαθοκλέους βασιλέως Σικε-
λίας ἐρρύσθη, τῶν νηῶν τῶν Μακεδονικῶν ἁπασῶν
ἐμπρησθεισῶν. (Exc. Hoesch. pp. 489 – 490 W.)
Ὑπερβολὴν γὰρ ἑκάτεροι φιλοτιμίας οὐ κατέ-
λιπον, οἱ μὲν Μακεδόνες σπεύδοντες σῶσαι τὰς
ναῦς, οἱ δὲ Σικελιῶται βουλόμενοι μὴ μόνον
Σκύλαξ Περιηγητής. Fragmenta (0065: 003)“FGrH #709”.V.-Jacobyʹ-

20
F 3c,709,F, fragment 9, l. 3
τόντων / καὶ ἐκτραπέλων ἄλλων δὲ μυρίων θεαμάτων. / ταῦτά φησι δ' ὡς

ἀληθῆ μηδὲ τῶν ἐψευσμένων· / ἐγὼ τῆι ἀπειρίαι δὲ ταῦτα ψευδῆ νομίζω.
/ ὅτι δ' εἰσὶ τῶν
ἀληθῶν, ἄλλοι φασὶ μυρίοι / τοιαῦτα καὶ καινότερα θεάσασθαι ἐν βίωι, /
Κτησίας (688
F 51) καὶ Ἰάμβουλος κτλ.
AVIEN. Or. mar. 370: sed ad columnas quidquid interfunditur / undae
aestuantis stadia septem vix ait / Damastus (5 F 2) esse; Caryandaeus
Scylax /
medium fluentum inter columnas adserit / tantum patere quantus
aestus Bosporo est.
SCHOL. APOLL. RHOD. 4, 1215: Νεσταίους τε καὶ Ὤρικον] τοὺς
Νεσταί-
ους Σκύλαξ φησὶν ἔθνος Ἰλλυρικόν· «ἀπὸ τούτων παράπλους ἐστὶν εἰς
τὸν κόλπον «. καὶ Ἐρατοσθένης ἐν γ Γεωγραφουμένων (p. 356 Berger)
φησί·
»μετὰ Ἰλλυριοὺς Νεσταῖοι, καθ' οὓς νῆσος Φάρος, Παρίων ἄποικος».
SCHOL. APOLL. RHOD. 1, 1177/8a: Κιανίδος ἤθεα γαίης / ἀμφ' Ἀργαν-
θώνειον ὄρος προχοάς τε Κίοιο. τοὺς μὲν εὐξείνως Μυσοὶ ... δειδέχατ',
ἐνναέται κείνης
χθονός] περιφραστικῶς τὴν Κίον. ἔστι δὲ πόλις Μυσίας ἀπὸ Κίου τοῦ
ἀφηγησαμένου
τῆς Μιλησίων ἀποικίας, ὡς ἱστορεῖ Ἀριστοτέλης ἐν Κιανῶν πολιτείαι (IV).
κατώικησαν
δὲ αὐτὴν πρῶτον Μυσοί, ἔπειτα Κᾶρες, τρίτον Μιλήσιοι. καὶ ποταμὸς δέ
ἐστιν
οὕτως ὀνομαζόμενος, τὴν πόλιν περιρρέων, οὗ μνημονεύει Σκύλαξ ὁ
Καρυανδεύς.
STRABON 12, 4, 8, p. 566: ὅτι δ' ἦν κατοικία Μυσῶν ἡ Βιθυνία
πρῶτον μαρτυρήσει Σκύλαξ ὁ Καρυανδεύς, φήσας περιοικεῖν τὴν Ἀς
Dicaearchus Phil., Fragmenta (0066: 001)“Dikaiarchos”, Ed. Wehrli,

F.
Basel: Schwabe, 1967; Die Schule des Aristoteles, vol. 1, 2nd edn..
Fragment 104, l. 2
ib. VI 16: Τάδε Μῆδος οὐ φυλάξει: Δικαίαρχός φησιν, ὅτι

μελλούσης τῆς Ξέρξου στρατείας γίνεσθαι οἱ Ἕλληνες ἀπογνόντες τῆς
σωτηρίας τὰς οὐσίας αὑτῶν ἀνήλισκον, ἐπιλέγοντες: Τάδε Μῆδος οὐ
φυλάξει. ib. II 15: Ἄειδε τὰ Τέλληνος: οὗτος ὁ Τέλλην ἐγένετο αὐλη-
21
τὴς καὶ μελῶν ἀνυποτάκτων ποιητής. μέμνηται αὐτοῦ Δικαίαρχος ὁ

Μεσσήνιος. Codex Athous, Miller Mélanges de littérature Grecque
(1868) 368: Τὸν αὐλητὴν αὐλεῖν: ταύτης μέμνηται Φιλήμων ὁ κωμικός
(fr. 219, II p. 534 K). Δικαίαρχος δέ φησιν ὅτι αὐλητής τις ἐγένετο μὴ
πάνυ τοῖς αὐλητικοῖς ἐμμένων νόμοις, ἀλλὰ παρακινῶν· ὅδεν εἰς
παροιμίαν ἦλθεν ὁ λόγος. Strabo I 1: τῆς τοῦ φιλοσόφου πραγματείας
εἶναι νομίζομεν, εἴπερ ἄλλην τινά, καὶ τὴν γεωγραφικήν ...οἵ τε γὰρ
πρῶτοι θαρρήσαντες αὐτῆς ἅψασθαι τοιοῦτοί τινες ὑπῆρξαν, Ὅμηρός τε
καὶ Ἀναξίμανδρος ὁ Μιλήσιος καὶ Ἑκαταῖος ὁ πολίτης αὐτοῦ, καθὼς
καὶ Ἐρατοσθένης φησί, καὶ Δημόκριτος δὲ καὶ Εὔδοξος καὶ Δικαίαρχος
καὶ Ἔφορος καὶ ἄλλοι πλείους. ἔτι δὲ οἱ μετὰ τούτους, Ἐρατοσθένης τε
καὶ Πολύβιος καὶ Ποσειδώνιος, ἄνδρες φιλόσοφοι. Geminus Elementa
astronom. XVII 5: καὶ ἔστι μὲν τῆς Κυλλήνης τὸ ὕψος ἔλασσον σταδίων
ιεʹ, ὡς Δικαίαρχος ἀναμεμετρηκὼς ἀποφαίνεται. τοῦ δὲ Σαταβυρίου
ἐλάσσων ἐστὶν ἡ κάθετος σταδίων δέκα. Theon Smyrn. Exposit. rer.
mathemat. p. 124, 19 Hiller:
Dicaearchus Phil., Fragmenta Fragment 111, l. 3
παλαιοὶ τὴν οἰκουμένην ἔγραφον στρογγύλην, μέσην δὲ κεῖσθαι τὴν

Ἑλλάδα
καὶ ταύτης Δελφούς. τὸν ὀμφαλὸν γὰρ ἔχειν τῆς γῆς. πρῶτος δὲ
Δημόκριτος
πολύπειρος ἀνὴρ συνεῖδεν ὅτι προμήκης ἐστὶν ἡ γῆ, ἡμιόλιον τὸ μῆκος
τοῦ πλά-
τους ἔχουσα. συνῄνεσε τούτῳ καὶ Δικαίαρχος ὁ Περιπατητικός.
ib. 5: Δικαίαρχος δὲ ὁρίζει τὴν γῆν οὐχ ὕδασιν, ἀλλὰ τομῇ
εὐθείᾳ ἀκράτῳ ἀπὸ στηλῶν διὰ Σαρδοῦς Σικελίας Πελοποννήσου Καρίας
Λυκίας
Παμφυλίας Κιλικίας καὶ Ταύρου ἑξῆς ἕως Ἰμάου ὄρους. τῶν τοίνυν
τόπων τὸν
μὲν βόρειον, τὸν δὲ νότιον ὀνομάζει.
Strabo II 4, 104: Πολύβιος δὲ τὴν Εὐρώπην χωρογραφῶν τοὺς
μὲν ἀρχαίους ἐᾶν φησι, τοὺς δ' ἐκείνους ἐλέγχοντας ἐξετάζειν
Δικαίαρχόν τε
καὶ Ἐρατοσθένη τὸν τελευταῖον πραγματευσάμενον περὶ Γεωγραφίας
καὶ Πυθέαν, ὑφ' οὖ παρακρουσθῆναι πολλούς κτλ. (folgt Bericht des
Pytheas über
Britannien und Thule sowie Kritik des Polybius): πολὺ δέ φησι βέλτιον
(sc.
Πολύβιος) τῷ Μεσσηνίῳ πιστεύειν ἢ τούτῳ. ὁ μέντοι γε εἰς μίαν χώραν
τὴν Παγ-
22
χαίαν λέγει πλεῦσαι, ὁ δὲ καὶ μέχρι τῶν τοῦ κόσμου περάτων κτλ.
Ἐρατοσθένη
δὲ ..... Πυθέᾳ ..... πιστεύειν, καὶ ταῦτα μηδὲ Δικαιάρχου πιστεύσαντος.
τὸ μὲν οὖν μηδὲ Δικαιάρχου πιστεύσαντος γελοῖον, ὥσπερ ἐκείνῳ κανόνι
χρή-
σασθαι προσῆκον, καθ' οὗ τοσούτους ἐλέγχους αὐτὸς προφέρεται.
Ἐρατοσθέ-
νους δὲ εἴρηται ἡ περὶ τὰ ἑσπέρια καὶ τὰ ἀρκτικὰ τῆς Εὐρώπης ἄγνοια.
ἀλλ'
ἐκείνῳ μὲν καὶ Δικαιάρχῳ συγγνώμη, τοῖς μὴ κατιδοῦσι τοὺς τόπους
ἐκείνους.
Agatharchides Geogr., Fragmenta (0067: 004)“FGrH #86”.

V.-Jacobyʹ-F 2a,86,F, fragment 1, l. 6
JOSEPH. AJ XII 5: Ἀγαθαρχίδης ὁ Κνίδιος ὁ τὰς τῶν διαδόχων

πράξεις συγγραψάμενος ..... PLIN. NH I 7: ... ex auctoribus ... externis
Herodoto (§ 10), Aristea (§ 10), Baetone (§ 11), Isigono (§ 12) Cratete (§
13), Agatharchide (§29 = F 22), Calliphane (§ 15) ...... DIOD. III 11:
περὶ δὲ τῶν συγγραφέων ἡμῖν διο-ριστέον, ὅτι πολλοὶ συγγεγράφασι περί
τε τῆς Αἰγύπτου καὶ τῆς Αἰθιοπίας, ὧν οἱ μὲν ψευδεῖ φήμηι
πεπιστευκότες, οἱ δὲ παρ' ἑαυτῶν πολλὰ τῆς ψυχαγωγίας ἕνεκα
πεπλακότες, δικαίως ἂν ἀπιστοῖντο. (2) Ἀγαθαρχίδης
μὲν γὰρ ὁ Κνίδιος ἐν τῆι δευτέραι βίβλωι τῶν περὶ τὴν Ἀσίαν καὶ ὁ τὰς
Γεωγραφίας συνταξάμενος Ἀρτεμίδωρος ὁ Ἐφέσιος κατὰ τὴν ὀγδόην
βίβλον
(V) καί τινες ἕτεροι τῶν ἐν Αἰγύπτωι κατοικούντων, ἱστορηκότες τὰ
πλεῖστα
τῶν προειρημένων (c. 2 – 10) ἐν πᾶσι σχεδὸν ἐπιτυγχάνουσι. (3) καὶ γὰρ
ἡμεῖς καθ' ὃν καιρὸν παρεβάλομεν εἰς Αἴγυπτον πολλοῖς μὲν τῶν ἱερέων
ἐνετύχομεν,
οὐκ ὀλίγοις δὲ καὶ πρεσβευταῖς ἀπὸ τῆς Αἰθιοπίας παροῦσιν εἰς λόγους
ἀφικόμεθα·
παρ' ὧν ἀκριβῶς ἕκαστα πυθόμενοι καὶ τοὺς λόγους τῶν ἱστορικῶν
ἐξελέγξαντες τοῖς
μάλιστα συμφωνοῦσιν ἀκόλουθον τὴν ἀναγραφῆν πεποιήμεθα.
NATAL. COM. Myth. 9, 3 p. 949 ed. Genev.: scripsit Aga-
tharchides Gnidius libro tertio Rerum Asiaticarum Chimaeram mulierem
fuisse
Amisodari, qui imperavit Lyciae, quae duos fratres haberet Leonem et
Draconem.
23
hi cum Lyciae loca incursionibus et insidiis opportuna cum magna manu

iuvenum
Pseudo-Scymnus Geogr., Ad Nicomedem regem, vv. 1–980 (sub titulo

Orbis descriptio) (0068: 001)“Geographi Graeci minores, vol. 1”, Ed.
Müller, K.Paris: Didot, 1855, Repr. 1965.L. 112
ἐθνῶν ὅλων δὲ γνώσετ' ἄστη καὶ νόμους.

Λαβοῦσα δ' ἡ σύνταξις ἐπιφανέστατον
ἀρχηγέτην σε φιλάγαθόν τε προστάτην
ἥξει διὰ λόχους ἐπιμελεῖς εἰς τὸν βίον,
τὸ σόν τε, βασιλεῦ, πᾶσι κηρύξει κλέος
διαπεμπομένη πρὸς ἕτερον ἀφ' ἑτέρου τόπον
καὶ τοῖς μακρὰν ἀπέχουσι τὴν εὐφημίαν.
Ἤδη δ' ἐπ' ἀρχὴν εἶμι τῆς συντάξεως
τοὺς συγγραφεῖς ἐκθέμενος, οἷς δὴ χρώμενος
τὸν ἱστορικὸν εἰς πίστιν ἀναπέμπω λόγον·
τῷ τὴν Γεωγραφίαν γὰρ ἐπιμελέστατα
γεγραφότι, τοῖς τε κλίμασι καὶ τοῖς σχήμασιν,
Ἐρατοσθένει μάλιστα συμπεπεισμένος,
Ἐφόρῳ τε καὶ τῷ τὰς κτίσεις εἰρηκότι
ἐν πέντε βίβλοις Χαλκιδεῖ Διονυσίῳ,
Δημητρίῳ τε Καλλατιανῷ συγγραφεῖ
Φλάβιος Αρριανός. Bithynicorum fragmenta (0074: 009)

“Flavii Arriani quae exstant omnia, vol. 2”, Ed. Roos, A.G., Wirth, G.
Leipzig: Teubner, 1968 (1st edn. corr.).Fragment 11, l. 9
Ἀρριανὸν ἐπὶ μιᾷ τῶν ὀπαδῶν τῆς Κυβέλλης νυμφῶν,

ᾗ ὄνομα ἦν Σίκιννις.
Eustath. ad Dionys. 322, p. 274, 19. Ὅτι οὐ μό-
νον Εὐρωπαῖοι Μυσοὶ ἀλλὰ καὶ Ἀσιανοί. ὁ δὲ Ἀρριανὸς
τῶν Εὐρωπαίων Μυσῶν ἀποίκους λέγει τοὺς ἐν τῇ Ἀσίᾳ
Ὀλυμπηνοὺς Μυσούς, οἵτινες Μυσοὶ ὀνομάζονται ἢ ἀπὸ
Μυσοῦ τοῦ Διὸς ἢ ἀπὸ ἑτέρου Μυσοῦ υἱοῦ Ἀργανθώνης
τῆς γενναίας, τῆς ὀρεσιβίου, ἢ ἀπὸ τοῦ φυτοῦ τῆς μυ-
σῆς ἢ τοῦ μυσοῦ, ἀμφοτέρως γὰρ λέγεται, ὅπερ τὴν
ὀξύην δηλοῖ κατὰ τὴν γλῶσσαν τῶν Λυδῶν, ὡς καὶ ὁ
Γεωγράφος φησίν.
Steph. Byz. s. v. Ἀβρεττηνή, χώρα Μυσίας,
ἀπὸ Βρεττίας νύμφης. τὸ ἐθνικὸν Ἀβρεττηνός, ὡς Ἀρ-
ριανός φησιν.
24
Eustath. ad Dionys. 322, p. 274, 37. Ὁ δ'

αὐτὸς Ἀρριανὸς καὶ Θρᾴκην τινὰ ἱστορεῖ νύμφην σοφὴν
ἀμφὶ ἐπῳδάς τε καὶ φάρμακα, καὶ οἵαν τὰ μὲν ἐκλῦσαι
τῶν παθημάτων φαρμάκοις, τὰ δὲ ἐργάσασθαι, ὁποία
τις καὶ ἡ Μήδεια ἱστόρηται καὶ ἡ Ἀγαμήδη καὶ ἡ θρυ-
λουμένη Κροκοδίκη·
Φλάβιος Αρριανός. Bithynicorum fragmenta

Fragment 32, l. 2
δὲ ὅτι ὁ μὲν μῦθος τὴν τῷ Κάδμῳ συνοικήσασαν Ἁρμο-

νίαν Ἄρεος καὶ Ἀφροδίτης γενεαλογεῖ. Ἀρριανὸς δὲ
Ἀσιανήν τε αὐτὴν οἶδε καὶ Δαρδάνου ἀδελφήν. φησὶ
γὰρ ὅτι Κάδμος ὑπὸ τοῦ πατρὸς κατὰ ζήτησιν τῆς ἀδελ-
φῆς Εὐρώπης σταλεὶς καὶ πλανώμενος περιπετὴς γέγο-
νεν Ἁρμονίᾳ τῇ τοῦ Δαρδάνου ἀδελφῇ καὶ ἁρπάσας καὶ
εἰς τὰς νῆας ἐνθέμενος προσέσχε τῇ Βοιωτῶν γῇ, ἔνθα
Θηβαίων ἐγένετο καρτερὸς πλούτῳ τε εὐδοκιμῶν καὶ
τῇ ἄλλῃ σοφίᾳ.
Eustath. ad Iliad. II 814, p. 351, 28. Ἱστορεῖ δὲ
ὁ Γεωγράφος καὶ ὅτι Βάτεια ἀπὸ Βατείας προσηγόρευ-
ται τῆς Δαρδάνου γυναικός, ἧς καὶ Ἀρριανὸς μεμνη-
μένος φησὶν ὅτι Δάρδανος ἐκ Σάμου τῆς Θρᾳκίας ἐλθὼν
τὰς τοῦ Τεύκρου βασιλέως θυγατέρας ἔγημε, Νησὼ καὶ
Βατείαν. καὶ ἐκ μὲν τῆς Νησοῦς ἦν αὐτῷ θυγάτηρ Σί-
βυλλα ἡ μάντις, ἀφ' ἧς καὶ ἄλλαι γυναῖκες ὅσαι ἐγένοντο
μαντικαὶ σίβυλλαι ἐλέγοντο, οὐχ ὡς πρὸς αἵματος αὐτῇ
οὖσαι ἀλλὰ διὰ τὴν ὁμοίαν θεοφορίαν τυχοῦσαι τῆς ἐπι-
κλήσεως· ἐκ Βατείας δὲ Ἐριχθόνιος καὶ Ἶλος.
Φλάβιος Αρριανός. Fragmenta (0074: 018)

“FGrH #156”.V.-Jacobyʹ-F 2b,156,F, fragment 59, l. 6
Ταῦρος ὁ τῆς Κρήτης βασιλεὺς ἐληίσατο, ναυμαχίαι τὴν Τύρον ἑλών.

σημείωσαι δὲ ὅτι ἄλλος ἐστὶν οὗτος παρὰ τὸν Λύκιον Σαρπηδόνα. Σαρ-
πηδὼν μὲν γὰρ οὗτος ὁ τῆς ῥηθείσης Εὐρώπης ἀδελφός ἐστι Μίνωος καὶ
Αἰακοῦ κατὰ τὸν Ἀρριανόν, ὁ δὲ ἐκ Λυκίας Σαρπηδὼν ὁ Ὁμηρικὸς οὐκ
ἂν εἴη τούτοις σύγχρονος.
– – 322: ὁ δὲ Ἀρριανὸς τῶν Εὐρωπαίων Μυσῶν
ἀποίκους λέγει τοὺς ἐν τῆι Ἀσίαι Ὀλυμπηνοὺς Μυσούς, οἵτινες Μυσοὶ
ὀνομάζονται ἢ ἀπὸ Μυσοῦ τοῦ Διὸς ἢ ἀπὸ ἑτέρου Μυσοῦ υἱοῦ
25
Ἀργανθώνης
τῆς γενναίας τῆς ὀρεσιβίου ἢ ἀπὸ τοῦ φυτοῦ τῆς μυσῆς ἢ τοῦ μυσοῦ
(ἀμφοτέρως γὰρ λέγεται), ὅπερ τὴν ὀξύην δηλοῖ κατὰ τὴν γλῶσσαν τῶν
Λυδῶν, ὡς καὶ ὁ Γεωγράφος (XII 8, 3) φησίν. Ἡρόδοτος (VII 74) δὲ
τοὺς ἐν τῆι Ἀσίαι Μυσοὺς Λυδῶν ἀποίκους λέγει, Ὀλυμπηνοὺς
καλουμένους
ἀπὸ ὄρους Ὀλύμπου τοῦ Ἀσιανοῦ.
EUSTATH. Dion. Per. 322: ὅτι Θρᾶικες οὐ μόνον Εὐρω-
παῖοι ἀλλὰ καὶ Ἀσιανοὶ κατὰ τὴν Ἀρριανοῦ ἱστορίαν, λέγοντος ὥσπερ
Φρύγας καὶ Μυσοὺς οὕτω δὴ καὶ Θρᾶικας ἐξ Εὐρώπης διαβῆναι εἰς
Ἀσίαν
μετὰ Πατάρου τινὸς ἡγεμόνος, ὅτε οἱ Κιμμέριοι τὴν Ἀσίαν κατέτρεχον,
οὓς ἐκβαλόντες ἐκ Βιθυνίας (F 77) οἱ Θρᾶικες ὤικησεν αὐτοί.
– – 322: ὁ δ' αὐτὸς Ἀρριανὸς καὶ Θράικην τινὰ
ἱστορεῖ νύμφην σοφὴν ἀμφὶ ἐπωιδάς τε καὶ φάρμακα καὶ οἵαν τὰ μὲν
ἐκλῦσαι τῶν παθημάτων φαρμάκοις, τὰ δὲ ἐργάσασθαι, ὁποία τις καὶ ἡ
Φλάβιος Αρριανός. Fragmenta V.-Jacobyʹ-F 2b,156,F, fragment 95, l. 1
ἐπωνυμίαν. σῆμα δὲ αὐτοῦ δείκνυσθαι κατὰ τὸν Ῥυνδακὸν ποταμὸν οὐ

πόρρω θαλάσσης λόφον τινά, καὶ τοῦτον ἐπικαλεῖσθαι Αἰγαίωνος, καὶ
ἀπὸ τοῦ λόφου τούτου πίδακας ἐκδιδόναι ἑκατὸν καὶ ταύτας καλεῖσθαι
παλάμας Βριάρεω.
– – Α 402 ff. p. 124, 4: οὐδὲ ὁ μυθικὸς Βριάρεως φίλα
φρονεῖ τῶι πατρί, ἢ Κρόνωι ὄντι κατὰ τὸν Ἀρριανὸν ἢ Ποσειδῶνι κατά
τινας.
– – Β 754 p. 336, 13: ὥσπερ κατὰ τὴν ἱστορίαν τοῦ
Ἀρριανοῦ καὶ Βιθυνίας ποταμὸς Ὅρκος ὄνομα, ὃς φρικωδέστατος ὢν
τοῖς ἐκεῖ ἐνομίζετο πρὸς βίαν εἰς τὰς δίνας ἕλκειν τὸν ἐπίορκον, εἰ μὴ
δρόμωι ἐξεπήδησεν.
– – Β 814 p. 351, 30: ἱστορεῖ δὲ ὁ Γεωγράφος (XIII 3, 6)
καὶ ὅτι Βατίεια ἀπὸ Βατείας προσηγόρευται, τῆς Δαρδάνου γυναικός, ἧς
καὶ Ἀρριανὸς μεμνημένος φησὶν ὅτι Δάρδανος ἐκ Σάμου τῆς Θραικίας
ἐλθὼν τὰς τοῦ Τεύκρου βασιλέως θυγατέρας ἔγημε, Νησὼ καὶ Βάτειαν·
καὶ ἐκ μὲν τῆς Νησοῦς ἦν αὐτῶι θυγάτηρ Σίβυλλα ἡ μάντις, ἀφ' ἧς καὶ
ἄλλαι γυναῖκες, ὅσαι ἐγένοντο μαντικαί, Σίβυλλαι ἐλέγοντο, οὐχ ὡς
πρὸς
αἵματος αὐτῆι οὖσαι, ἀλλὰ διὰ τὴν ὁμοίαν θεοφορίαν τυχοῦσαι τῆς ἐπι-
κλήσεως, ἐκ Βατείας δὲ Ἐριχθόνιος καὶ Ἶλος.
EUSTATH. HOM. Il. Β 824 p. 354, 14: λέγει δὲ καὶ
26
Ἀρριανὸς οὕτω· «Ζέλεια ἡ καὶ Λυκία· καὶ ὁ Ἀπόλλων ἐπὶ

τῆιδε τῆι Λυκίαι Λύκιος. διὸ καὶ Πανδάρου πατὴρ
Φλάβιος Αρριανός. Fragmenta V.-Jacobyʹ-F 2b,156,F, fragment 174, l.

3
– s. φυλάρχης· δυνάστης. Ἀρριανός· «ξυμβάλλει

τῶι Τραιανῶι περὶ Αὐγάρου, ὃς ἦν Ὀσροήνης χώρας
δυνάστης, οὕσπερ φυλάρχας ὀνομάζουσιν οἱ ἐκείνηι, ὅτι
καὶ τὰ χωρία αὐτῶν φυλαὶ ὀνομάζονται.»
– s. χρηματισαμένων· χρήματα λαβόντων. Ἀρριανός· «χρη-
ματισαμένων δὲ καὶ αὐτῶν τρίτη παρεγένετο πρεσβεία.»
EUST. Dion. Per. 911: ὡς καὶ Ἀρριανὸς λέγει· «Τύρος ἡ τότε
ἔτι νῆσος.»
EUAGRIOS H E I 20: εἴ τωι περισπούδαστον ταύτας (s. τὰς ἐκ τῆς
Ἑλλάδος εἰς τὴν Ἀντιόχειαν σταλείσας ἀποικίας) εἰδέναι, ἱστόρηται
περιέργως
Στράβωνι τῶι γεωγράφωι (XVI 2, 4), Φλέγοντι (257 F 24) τε καὶ
Διοδώρωι τῶι ἐκ
Σικελίας, Ἀρριανῶι τε αὖ καὶ Πεισάνδρωι τῶι ποιητῆι, καὶ πρός γε
Οὐλπιανῶι
Λιβανίωι τε καὶ Ἰουλιανῶι (367 C) τοῖς παναρίστοις σοφισταῖς.
AINEIAS V. GAZA p. 19 Boiss.: οὔτε Ἀρριανὸς ἐπὶ τὸ ἀληθέ-
στερον μᾶλλον ἢ μυθωδέστερον συγγράφων τοῦ δόγματος (sc. der
seelenwanderung)
ἐμνήσθη, καίτοι τὴν τῶν Βραχμάνων πρὸς Ἀλέξανδρον παρουσίαν
ἐκδιδάσκων, ἐν ἧι
παραινοῦσιν Ἀλέξανδρον πλεονεξίας ἀπέχεσθαι κτλ.
PS. KALLISTH. III 10
(=PALLADIUS De India et Brahm. libellus): Ἀρριανοῦ τοῦ μαθητοῦ
μέντοι Ἐπιτήτου .....
τούτου τὰ κατὰ Ἀλέξανδρον τὸν Μακεδόνα ἱστορήσαντος ὃ ἐκεκτήμην
πονημάτιον ἀπέστειλα
Περίπλους Ευξείνου Πόντου. Anonymi (Arriani, ut fertur) periplus

ponti Euxini (0075: 001)“Geographi Graeci minores, vol. 1”, Ed.
Müller, K.Paris: Didot, 1855, Repr. 1965.Sec. 63, l. 4
στάδιοι λʹ, μίλια δʹ. Οὗτος ὁ Τύρας ποταμὸς, βαθύς τ' ὢν εὔβοτος
27
[τε] ταῖς νομαῖς, τῶν ἰχθύων ἐστὶν διάθεσιν ἐμπόροις

ἔχων, ταῖς ὁλκάσι τε ναυσὶν ἀνάπλουν ἀσφαλῆ. Ὁμώ-
νυμος δὲ τῷ ποταμῷ κεῖται πόλις Τύρας λεγομένη,
ἄποικος Μιλησίων. Ὁμοῦ ἀπὸ Βορυσθένους ποταμοῦ ἕως Τύρα πο-
ταμοῦ στάδιοι ωιʹ, μίλια ρηʹ· ἀπὸ δὲ Χερσῶνος ἕως
Τύρα ποταμοῦ στάδιοι ͵δριʹ, μίλια φμηʹ. Ἀρτεμίδω-
ρος δὲ ὁ Γεωγράφος ἀπὸ πόλεως Χερσῶνος μέχρι Τύρα
ποταμοῦ, σὺν τῷ περίπλῳ τοῦ Καρκινίτου κόλπου,
γράφει σταδίους ͵δυκʹ, μίλια φπθʹ, γʹ. Ἀπὸ δὲ Τύρα
ποταμοῦ ἐπὶ τὰ Νεοπτολέμου στάδιοι ρκʹ, μίλια ιϛʹ.
Ἀπὸ δὲ τῶν Νεοπτολέμου ἐπὶ Κρημνίσκους στάδιοι ρκʹ,
μίλια ιϛʹ. Ἀρτεμίδωρος δὲ ὁ Γεωγράφος ἀπὸ Τύρα
ποταμοῦ ἕως τῶν Κρημνίσκων εἶναι λέγει σταδίους υπʹ,
μίλια ξδʹ. Ἀπὸ δὲ τῶν Κρημνίσκων ἐπὶ τὰ Ἀντιφί-
λου στάδιοι τλʹ, μίλια μδʹ. Ἀπὸ δὲ [τῶν] Ἀντιφί-
λου εἰς Ψιλὸν καλούμενον στόμα τοῦ Ἴστρου ποταμοῦ
στάδιοι τʹ, μίλια μʹ. Οὗτοι Θρᾷκες καὶ Βαστάρναι
Περίπλους Ευξείνου Πόντου. Anonymi (Arriani, ut fertur) periplus

ponti Euxini Sec. 63, l. 9
ἄποικος Μιλησίων.
Ὁμοῦ ἀπὸ Βορυσθένους ποταμοῦ ἕως Τύρα πο-
ταμοῦ στάδιοι ωιʹ, μίλια ρηʹ· ἀπὸ δὲ Χερσῶνος ἕως
Τύρα ποταμοῦ στάδιοι ͵δριʹ, μίλια φμηʹ. Ἀρτεμίδω-
ρος δὲ ὁ Γεωγράφος ἀπὸ πόλεως Χερσῶνος μέχρι Τύρα
ποταμοῦ, σὺν τῷ περίπλῳ τοῦ Καρκινίτου κόλπου,
γράφει σταδίους ͵δυκʹ, μίλια φπθʹ, γʹ. Ἀπὸ δὲ Τύρα
ποταμοῦ ἐπὶ τὰ Νεοπτολέμου στάδιοι ρκʹ, μίλια ιϛʹ.
Ἀπὸ δὲ τῶν Νεοπτολέμου ἐπὶ Κρημνίσκους στάδιοι ρκʹ,
μίλια ιϛʹ. Ἀρτεμίδωρος δὲ ὁ Γεωγράφος ἀπὸ Τύρα
ποταμοῦ ἕως τῶν Κρημνίσκων εἶναι λέγει σταδίους υπʹ,
μίλια ξδʹ. Ἀπὸ δὲ τῶν Κρημνίσκων ἐπὶ τὰ Ἀντιφί-
λου στάδιοι τλʹ, μίλια μδʹ. Ἀπὸ δὲ [τῶν] Ἀντιφί-
λου εἰς Ψιλὸν καλούμενον στόμα τοῦ Ἴστρου ποταμοῦ
στάδιοι τʹ, μίλια μʹ. Οὗτοι Θρᾷκες καὶ Βαστάρναι
ἐπήλυδες.
Αισχύλος Fragmenta (0085: 008)“Die Fragmente der Tragödien des

Aischylos”, Ed. Mette, H.J.Berlin: Akademie–Verlag, 1959.
Tetralogy 8, play A, fragment 63(?), l. 1
28
Hesych. Lex. Α 1267 L. (aus Diogenian.): 8‘ἀείζων’· φυτὸν ἀει-

θαλές.
Anon. Γένος Ἀράτου καὶ βίος p. 77, 3 Maab: καὶ πάλιν Ἀθῆναι μέν
εἰσι τῆς Ἀττικῆς, εἰσὶ δὲ καὶ τῆς Εὐβοίας Ἀθῆναι αἱ Διάδες, ὧν {δαι-
δαις} μέμνηται ἐν Γλαύκωι Ποντίωι Αἰσχύλος·
{ΓΛΑΥΚ.} ‘κἄπειτ' Ἀθήνας Διάδας παρεκπερ{ς}ῶν ...’.
Hesych. Lex. III 170, 27 Schm. (aus Diogenian.):
{ΓΛΑΥΚ.} ‘× – ⏑ – × – ⏑ Ξιφίρου λιμήν’·
Αἰσχύλος Γλαύκωι Ποντίωι. ὁ πορθμός· ταῦτα γὰρ πάντα {τὰ}
περὶ Ῥήγιον.
Strab. Γεωγραφ. VI 1, 6: ... ὠνομάσθη δὲ Ῥήγιον εἴθ' ὥς φησιν
Αἰσχύλος διὰ τὸ συμβὰν πάθος τῆι χώραι ταύτηι· ‘ἀπορραγῆναι’ γὰρ ἀπὸ
τῆς ἠπείρου τὴν Σικελίαν ὑπὸ σεισμῶν ἄλλοι τε κἀκεῖνος εἴρηκεν·
{ΓΛΑΥΚ.} ‘× – ἀφ' οὗ δὴ ‘Ῥήγιον’ κικλήσκεται’.
Schol. DEFGQ Pindar. Pyth. 1, 79: Ἱμέρας ποταμὸς ἐν Σικελίαι,
περὶ οὗ καὶ Αἰσχύλος φησὶν ἐν Γλαύκωι·
{ΓΛΑΥΚ.} ‘καλοῖσι λουτροῖς ἐκλέλουμαιδέμας·
εἰς ὑψίκρημνον Ἱμέραν δ' ἀφικόμην’.
Schol. KGUEA Theokr. 4, 62/63d: τοὺς Πᾶνας {οἱ} πλείους
φασὶν ὡς καὶ τοὺς Σειληνοὺς καὶ σατύρους, ὡς Αἰσχύλος μὲν ἐν
Γλαύκωι, Σοφοκλῆς δὲ ἐν Ἀνδρομέδαι (F 136 Pears.).
Αισχύλος Fragmenta Tetralogy 10, play A, fragment 71a, l. 1
Hesych. Lex. IV 157, 18 Schm. (aus Diogenian.): 8‘τιμαλφής’· ..

τιμὴν ἀλφάνουσα, διὰ τιμῆς ἀγομένη. Ἴων Φοίνικι δευτέρωι (F 84
Blum.).
τινὲς μὲν τὴν ἰώνιον. Αἰσχύλος δὲ ἐν Ἐπιγόνοις ἐπὶ τοῦ ἐντίμου.
DIE LYKURGOS – TETRALOGIE
Ἠδωνοί
Κατάλογ. 20: Ἠδωνοί.

Demetr. v. Byzant. Περὶ ποιημάτων ed. Th. Gomperz, Rhein.
Mus. 32, 1877, 477 (dazu v. Wilamowitz, Aisch. – Interpret. 245, 1):
... ὁ γὰρ δὴ Κράτης κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον γεγονὼς Αἰσχύλωι
τούτου διὰ τῶν Ἠδωνῶν εὐδοκιμήσαντος ...
Strab. Γεωγραφ. X 3, 16: τούτοις (den Φρυγιακά) δ' ἔοικε καὶ
29
τὰ παρὰ τοῖς Θραιξὶ τά τε Κοτύτεια καὶ τὰ Βενδίδεια, παρ' οἷς καὶ τὰ

Ὀρφικὰ τὴν καταρχὴν ἔσχε. τῆς μὲν οὖν Κοτυτοῦς {τῆς} ἐν τοῖς Ἠδω-
νοῖς Αἰσχύλος μέμνηται καὶ τῶν περὶ αὐτὴν ὀργάνων. εἰπὼν γὰρ
‘σεμνὰ Κοτυτοῦς δ' ˈ ὄργια {δ' ὄργαν'} ἔχοντες ˈ‘,
τοὺς περὶ τὸν Διόνυσον εὐθέως ἐπιφέρει·
‘... ὁ μὲν ἐν χερσὶν ˈ βόμβυκας ἔχων, ˈ τόρνου κάματον, ˈ
δακτυλόδεικτον ˈ πίμπλησι μέλος, ˈ μανίας ἐπαγωγὸν ὁμο-
κλάν,
ὁ δὲ χαλκοδέτοις ˈ κοτύλαις ὀτοβεῖ ˈ ...’,
Αισχύλος Fragmenta Tetralogy 15, play C, fragment 127, l. 1
ἔρως δὲ Γαῖαν λαμβάνει γάμου τ⌋υ̣⌊χ⌋ε⌊ῖν,

⌊ὄμβρος δ' ἀπ' εὐνάεντος Οὐρανοῦ πεσὼν⌋
ἔκυσε Γαῖαν, ἡ δὲ τίκτεται βρ⌋ο̣⌊τοῖς
μήλων τε βοσκὰς καὶ βίον Δημ⌋ή̣⌊τριον,
⌊δενδρῶ{ν}τις ὥρα δ' ἐκ νοτίζοντος γάμου⌋
⌊τέλειός ἐστι· τῶν δ' ἐγὼ παραίτιος.⌋
(unterer Rand fehlt)
Hesych. Lex. II 384, 25 Schm. (aus Diogenian.):8
’καθαίρομαι γῆρας’·
ἐκδύομαι. Αἰσχύλος Δαναΐσι.
Strab. Γεωγραφ. V 2, 4: ... τῶι δ' Ἐφόρωι (70 F 114 Jac.) τοῦ ἐξ
Ἀρκαδίας εἶναι τὸ φῦλον τοῦτο (sc. die Pelasger) ἦρξεν Ἡσίοδος·
φησὶ γὰρ (F 44 Rz.39)
’υἱεῖς ἐξεγένοντο Λυκάονος ἀντιθέοιο,
ὅν ποτε τίκτε Πελασγός’.
Αἰσχύλος δ' ἐκ τοῦ περὶ Μυκήνας Ἄργους φησὶν ἐν Ἱκέτισιν (250ff.)
ἢ Δαναΐσι τὸ γένος αὐτῶν. καὶ τὴν Πελοπόννησον δὲ ‘Πελασγίαν’ φησὶν
Ἔ{υ}φορος κληθῆναι.
Αισχύλος Fragmenta Tetralogy 25, play B, fragment 209(?), l. 1
ἀκίδος. Αἰσχύλος Ψυχοστασίαι.

Hesych. Lex. Α 8338 L. (aus Diogenian.): 8‘αὐριβάτας’. Αἰσχύ-
λος τὸ ‘αὐρι-’ {ον} ἐπὶ τοῦ ταχέως τίθησι· καὶ ὁ αὐτὸς Ψυχοστασίαι
οὕτως φησὶ τὸ ὄνομα, ταχυβήμων.
Συναγ. λέξ. χρησίμ. An. Gr. Bekker. I 464, 9: 8‘αὐρίβατον’. τὸ
’αὐρι-’ τιθέασιν ἐπὶ τοῦ ταχέως καὶ τάχα. οὐκ ἀπὸ τῆς ‘αὔρας’, ἀλλὰ
κατά τινα βαρβαρικὴν λέξιν· τάχα δὲ καὶ ἀπὸ τοῦ ‘αὔριον’.
Lexic. Messan. ed. H. Rabe, Rhein. Mus. 47, 1892, 412: ... καὶ
συνα]λοιφῆι [’ὤια’. ἔστι δὲ] καὶ διὰ μόνου τοῦ ‘ο’, ἡ ⌊‘ὄα’. Αἰσχύ-
30
λος] Ψυχοστασίαι. Vgl. Poll. Ὀνομ. VII 62.

Strab. Γεωγραφ. XV 3, 2: ... φησὶ δὲ καὶ Αἰσχύλος τὴν μητέρα
Μέμνονος Κισσίαν.
Αισχύλος Fragmenta Tetralogy 28, play A, fragment 278a, l. 1
φησὶ τοίνυν, ὅτι ὁ Αἰσχύλος κέχρηται ἐν Νιόβηι δράματι εἰς ἰαμ-

βικὸν μέτρον τῆι ‘-οι-’ ἐν ἀρχῆι λέξεως οὔσηι κοινῆι οὕτως, ἔνθα φησὶν
‘Ἴστρος τοιαύτας παρθένους λοχεύεται’.
συνέστειλε γὰρ τὴν ‘τοι-’ συλλαβὴν ἐν δευτέραι βάσει ἰάμβου. ἰστέον δὲ
ὅτι οὐχ οὕτως ἔχει πᾶσα ἡ χρῆσις κατὰ τὸ τέλος, ἀλλὰ
‘Ἴστρος τοιαύτας παρθένους ἐξεύχεται
τρέφειν ὅ θ' ἁγνὸς Φᾶσις ...’.
Eustath. Homer. Od. κ 495: ... οὕτω δὲ καὶ ἐν τῶι
‘Ἴστρος τοιαύτας παρθένους μνηστεύεται’
ἡ δευτέρα χώρα βραχεῖαν ἔχει τὴν κατάρχουσαν λέξιν.
Strab. Γεωγραφ. XII 8, 21: λέγεται δέ τινα φῦλα Φρύγια οὐδαμοῦ
δεικνύμενα, ὥσπερ οἱ Κερβήσιοι καὶ οἱ Βερέκυντες. καὶ Ἀλκμὰν λέγει
(F 97 D.29).
’Φρύγιον αὔλησεν μέλος {τὸ} Κερβήσιον’.
καὶ ‘βόθυνός’ τις λέγεται ‘Κερβήσιος’ ἔχων ὀλεθρίους ἀποφοράς· ἀλλ'
οὗ-
τός γε δείκνυται, οἱ δ' ἄνθρωποι οὐκέθ' οὕτω λέγονται. Αἰσχύλος δὲ
συγχεῖ ἐν τῆι Νιόβηι. φησὶ γὰρ ἐκείνη μνησθεῖσα τῶν περὶ Τάνταλον·
‘οἷς ἐν Ἰδαίωι πάγωι
Διὸς πατρώιου βωμός ἐστι ...’,
καὶ πάλιν·
Αισχύλος Fragmenta Tetralogy 32, play B, fragment 323, l. 1
ἔπειτα καταλέγουσιν (in die Lücke gehört F 323), ὅσην χώραν ἐπῆλθον·
‘πῆι μὲν δίδυμον ˈ χθονὸς Εὐρώπης ˈ μέγαν ἠδ'
Ἀσίας ˈ τέρμονα Φᾶσιν ˈ Τάναΐν τε (?) ...‘.
Prokop. Ὑπὲρ τῶν πολέμων VIII [Γοτθικ. πόλεμ. IV] 6, 15: ...
ἀλλὰ καὶ ὁ τραγωιδοποιὸς Αἰσχύλος ἐν Προμηθεῖ τῶι Λυομένωι
εὐθὺς ἀρχόμενος τῆς τραγωιδίας τὸν ποταμὸν Φᾶσιν 8‘τέρμονα’ κα-
λεῖ γῆς τε τῆς Ἀσίας καὶ τῆς Εὐρώπης.
Schol. Dionys. Perieg. 10 p. 323, 22 Bernh.: Αἰσχύλος δὲ ἐν
Προμηθεῖ Λυομένωι καὶ Σοφοκλῆς ἐν Σκύθαις (F 548 Pears.) ὑπὸ
τούτου (sc. Τανάϊδος) διορίζεσθαί φησι τὰς ἠπείρους.
31
Strab. Γεωγραφ. I 2, 27: ... φημὶ γὰρ κατὰ τὴν τῶν ἀρχαίων Ἑλλή-
νων δόξαν .... οὕτω τὰ μεσημβρινὰ πάντα ‘Αἰθιοπίαν’ καλεῖσθαι τὰ
πρὸς Ὠκεανῶι. μαρτυρεῖ δὲ τὰ τοιαῦτα. ὅ τε γὰρ Αἰσχύλος ἐν Προ-
μηθεῖ τῶι Λυομένωι φησὶν οὕτω·
‘... ˈ φοινικόπεδόν τ' ˈ Ἐρυθρᾶς ἱερὸν ˈ χεῦμα Θα-
λάσσης ˈ χαλκοκέραυνόν ˈ τε παρ' Ὠκεανῶι ˈ λίμναν παν-
τοˈ τροφὸν Αἰθιόπων, ˈ ἵν' ὁ παντ{επ}όπτας ˈ Ἥλιος αἰεὶˈ
χρῶτ' ἀθάνατον ˈ κάματόν θ' ἵππων ˈ θερμαῖς ὕδατος ˈ
μαλακοῦ προχοαῖς {τ'} ˈ ἀναπαύει’·
παρ' ὅλον γὰρ τὸ μεσημβρινὸν κλίμα τοῦ Ὠκεανοῦ ταύτην πρὸς τὸν
ἥλιον
ἴσχοντος τὴν χρείαν καὶ τὴν σχέσιν, παρ' ὅλον καὶ τοὺς Αἰθίοπας τάττων
Αισχύλος Fragmenta Tetralogy 32, play B, fragment 326a, l. 1n
e quo liquatae solis ardore excidunt

guttae, quae saxa adsidue instillant Caucasi’.
........ interea, unde isti versus? non enim adgnosco ... studiose
equidem (Cicero) utor nostris poëtis; sed sicubi illi defecerunt – verti
enim multa de Graecis, ne quo ornamento in hoc genere disputationis
careret Latina oratio.
Hypoth. Aischyl. Prometh. Desm. p. 22, 20 Wil.: τὰ τοῦ δράματος
πρόσωπα· .... Ὠκεανός, Ἰὼ Ἰνάχου, Ἑρμῆς· Γῆ (d.i. Χθών, Θέ-
μις), Ἡρακλῆς {Ἰὼ Ἰνάχου, Ἑρμῆς}. – Vgl. p. 22, 15 – 19 (in den
Προμηθεῖς nur θεῖα πρόσωπα).
Strab. Γεωγραφ. IV 1, 7: ... (zum Problem des Λιθῶδες Πεδίον
zwischen Massalia und der Rhonemündung) Ποσειδώνιος (Π. Ὠκεανοῦ
87 F 90 Jac.) δὲ λίμνην οὖσαν παγῆναι μετὰ κλυδασμοῦ καὶ διὰ τοῦτο
εἰς πλείονας μερισθῆναι λίθους, καθάπερ τοὺς ποταμίους κάχληκας καὶ
τὰς ψήφους τὰς αἰγιαλίτιδας, ὁμοίως δὲ καὶ λείους καὶ ἰσομεγέθους ....
τὸ μέντοι δυσαπολόγητον Αἰσχύλος καταμαθὼν ἢ παρ' ἄλλου λαβὼν εἰς
μῦθον ἐξετόπισε. φησὶ γοῦν Προμηθεὺς παρ' αὐτῶι, καθηγούμενος
Ἡρακλεῖ
τῶν ὁδῶν τῶν ἀπὸ Καυκάσου πρὸς τὰς Ἑσπερίδας·
‘ἥξεις δὲ Λιγύων εἰς ἀτάρβητον στρατόν,
ἔνθ' οὐ μάχης, σάφ' οἶδα, καὶ θοῦρός περ ὢν
μέμψηι· πέπρωται γάρ σε καὶ βέλη λιπεῖν
Αισχύλος Fragmenta Tetralogy 32, play B, fragment 328a, l. 1

32
’κἂν ἐθαύμασας
τηλέσκοπον πέμφιγα χρυσείαν ἰδών’.
οὕτω καὶ Αἰσχύλος ἐν Ξαντρίαις· (F 369)
’ἃς οὔτε πέμφιξ ἡλίου προσδέρκεται
οὔτ' ἀστερω{ν}πὸν ὄμμα Λητώιας Κόρης’.
ἐπὶ δὲ τῆς ῥανί{τι}δος ὁ αὐτός φησιν ἐν Προμηθεῖ· (F 456)
’ἐξευλαβοῦ δὲ μή σε προσβάλ{λ}ηι στόμα
πέμφιξ· πικρὰ γὰρ κοὐλία λαιμῶι ⏑ ×‘,
καὶ ἐν Πενθεῖ· (F 365)
’μηδὲ αἵματος πέμφιγα πρὸς πέδωι βάληις’ ...
Strab. Γεωγραφ. VII 3, 7 (in einer Erörterung, die an Apollod.
v. Ath., Νεῶν κατάλ. 244 F 157a p. 1088, 19 – 23 Jac. anknüpft)
... καὶ Αἰσχύλος δ' ἐμφαίνει συνηγορῶν τῶι Ποιητῆι (Il. Ν 4 – 6),
φήσας περὶ τῶν Σκυθῶν·
{ΠΡΟΜ.} ‘ἀλλ' ἱππάκης βρωτῆρες εὔνομοι Σκύθαι’ ...
Ailios Dionys. ι 16 Erbse (Eustath. Homer. Il. Ν 6; ≌ Συναγ.
λέξ. χρησίμ. Phot. I 295, 6 Nab.) ≌ Hesych. Lex. II 364, 16 Schm.
(aus Diogenian.): 8‘ἱππάκης’· βρῶμα Σκυθικὸν διὰ γάλακτος ἱππείου
σκευαζόμενον.
Stephan. v. Byzant. Ἐθν. p. 6, 16 Mein. (~ Schol. AT Homer.
Il. Ν 6): ‘Ἄβιοι’· ἔθνος Σκυθικόν ..... Αἰσχύλος τε ‘Γαβίους’ διὰ
Αισχύλος Fragmenta Tetralogy 37, play B, fragment 412a, l. 1
Μυσοί
Κατάλογ. 39: Μυσοί.

Strab. Γεωγραφ. XIII 1, 70: ῥεῖ δ' ἐκ τοῦ Τήμνου ποταμὸς Μύ-
σιος, ἐμβάλλων εἰς τὸν Κάϊκον ὑπὸ ταῖς πηγαῖς αὐτοῦ, ἀφ' οὗ δέχονταί
τινες εἰπεῖν Αἰσχύλον κατὰ τὴν εἰσβολὴν τοῦ ἐν Μυρμιδόσι προ-
λόγου (“vielmehr τ. ἐν Μυσοῖς πρ.” J. C. de Pauw)·
‘ἰὼ Κάϊκε Μύσιαί τ' ἐπιρροαί’.
Macrob. Saturn. V 20, 16: hoc in loco ad fidem sensui faciendam,
quod uliginosa sint non sola Gargara pro vicinia montis, sed et universae
Mysiae arva, adhiberi potest testis Aeschylus
8‘ἰὼ Κάϊκε Μύσιαί τ' ἐπιρροαί’.
Schol. B Hephaist. Ἐγχειρ. p. 258, 7 Consbr.: μεταπίπτει δὲ
{ἀπ'} αὐτῆς ἀπ' ἀλλήλων εἰς ἄλληλα τὰ εἴδη τόνδε τὸν τρόπον. τίθημι
33
Αισχύλος Fragmenta Tetralogy 44, play A, fragment 603-604a, l. 2
Schol. ABTGe (Eustath.) Homer. Il. Β 114: ‘νῦν δὲ κακὴν

ἀπάτην βουλεύσατο (Zeus)‘] ἔστι γὰρ καὶ δικαία, ὡς καὶ Αἰσχύλος·
‘ἀπάτης δικαίας οὐκ ἀποστατεῖ θεός’.
καὶ τίς πείθοιτο θεὸν ἐναντία ἑαυτῶι βουλεύσασθαι.
Eustath. Homer. Il. Δ 339: ... εἴ γε κατὰ τὴν παροιμίαν
‘ἀπάτης ἀγαθῆς 8οὐκ ἀποστατεῖ θεός’,
ἧι ἀντίκειται ἡ ‘κακή’, ὁποίαν ὁ βασιλεὺς ἐκ Διὸς ἔπαθε.
– – – Ι 376: ... καλῶς γὰρ ἔσχε τὸ
’ἀγαθῆς 8ἀπάτης οὐκ ἀποστατεῖ θεός’.
Apollod. v. Athen Π. Νεῶν καταλόγ. 2, 244 F 157f Jac. bei
Strab. Γεωγραφ. I 2, 35: ... Ἡσιόδου δ' οὐκ ἄν τις αἰτιάσαιτο ἄγνοιαν,
’Ἡμίκυνας’ λέγοντος (F 62 Rz.39) καὶ ‘Μακροκεφάλους’ καὶ
‘Πυγμαίους’
(K 2, 9. 18 M.)· οὐδὲ γὰρ αὐτοῦ Ὁμήρου ταῦτα μυθεύοντος, ὧν εἰσι
καὶ οὗτοι οἱ ‘Πυγμαῖοι’ (Il. Γ 6), οὐδ' Ἀλκμᾶνος ‘Στεγανόποδας’ ἱστο-
ροῦντος (F 118 Bgk.49), οὐδ' Αἰσχύλου 8‘Κυνοκεφάλους’ καὶ
8‘Στερνοφθάλ-
μους’ καὶ 8‘Μονομμάτους’ (Prometh. 804?), ὅπου γε οὐδὲ τοῖς πεζῆι
συγγράφουσιν ἐν ἱστορίας σχήματι προσέχομεν περὶ πολλῶν ...
– – – 244 F 157a bei Strab. Γεωγραφ. VII 3, 6: ... καὶ γὰ
τοὺς ἔτι νεωτέρους ἐκείνου (sc. Ὁμήρου) πολλὰ ἀγνοεῖν καὶ
τερατολογεῖν,
Ἡσίοδον μὲν ‘Ἡμίκυνας’ λέγοντα (F 62) καὶ ‘Μεγαλοκεφάλους’ καὶ
’Πυγμαίους’ (K 2, 9. 18M.), Ἀλκμᾶνα (F 118 Bgk.49) δὲ ‘Στεγανόποδας’,
Αισχύλος Fragmenta Tetralogy 44, play A, fragment 603-604b, l. 1
– – – Ι 376: ... καλῶς γὰρ ἔσχε τὸ

’ἀγαθῆς 8ἀπάτης οὐκ ἀποστατεῖ θεός’.
Apollod. v. Athen Π. Νεῶν καταλόγ. 2, 244 F 157f Jac. bei
Strab. Γεωγραφ. I 2, 35: ... Ἡσιόδου δ' οὐκ ἄν τις αἰτιάσαιτο ἄγνοιαν,
’Ἡμίκυνας’ λέγοντος (F 62 Rz.39) καὶ ‘Μακροκεφάλους’ καὶ
‘Πυγμαίους’
(K 2, 9. 18 M.)· οὐδὲ γὰρ αὐτοῦ Ὁμήρου ταῦτα μυθεύοντος, ὧν εἰσι
καὶ οὗτοι οἱ ‘Πυγμαῖοι’ (Il. Γ 6), οὐδ' Ἀλκμᾶνος ‘Στεγανόποδας’ ἱστο-
ροῦντος (F 118 Bgk.49), οὐδ' Αἰσχύλου 8‘Κυνοκεφάλους’ καὶ
8‘Στερνοφθάλ-
μους’ καὶ 8‘Μονομμάτους’ (Prometh. 804?), ὅπου γε οὐδὲ τοῖς πεζῆι
συγγράφουσιν ἐν ἱστορίας σχήματι προσέχομεν περὶ πολλῶν ...
– – – 244 F 157a bei Strab. Γεωγραφ. VII 3, 6: ... καὶ γὰ
34
τοὺς ἔτι νεωτέρους ἐκείνου (sc. Ὁμήρου) πολλὰ ἀγνοεῖν καὶ

τερατολογεῖν,
Ἡσίοδον μὲν ‘Ἡμίκυνας’ λέγοντα (F 62) καὶ ‘Μεγαλοκεφάλους’ καὶ
’Πυγμαίους’ (K 2, 9. 18M.), Ἀλκμᾶνα (F 118 Bgk.49) δὲ ‘Στεγανόποδας’,
Αἰσχύλον δὲ 8‘Κυνοκεφάλους καὶ 8‘Στερνοφθάλμους’ καὶ
8‘Μονομμάτους’
(Prom. 804?) {ἐν τῶι Προμηθεῖ, φασί}, καὶ ἄλλα μυρία ...
Aristeid. Ὑπὲρ τῶν τεττάρων (46 Dind.) II 379, 3: ... 8‘μὴ’ μὲν οὖν
ἔμοιγε κατ' Αἰσχύλον μήτε 8‘παρασπιστὴς μήτ' ἐγγὺς εἴη’, ὅστις μὴ
φίλος τῶι ἀνδρὶ τούτωι (sc. Πλάτωνι) μηδὲ τιμᾶι τὰ πρέποντα.
Aristophan. Βάτρ. 929. 937 (‘ἐπ' ἀσπίδων ἐπόντας 8γρυπαιέτους χαλ-
κηλάτους’, ‘τραγελάφους’): s. F 212 EG, p. 74.
Αισχύλος Fragmenta Tetralogy 44, play A, fragment 744, l. 1
– KUEA Theokr. 2, 35/36a p. 278, 15 W.: ... ἱδρύοντο δὲ αὐτὴν

(sc. Ἑκάτην) καὶ πρὸ τῶν θυρῶν, ὥς φησιν Αἰσχύλος·
‘δέσποιν' Ἑκάτη, ˈ τῶν βασιλείων ˈ πρόδρομος μελάθρων’.
Aristeid. Ἀθηνᾶ (37) 29, II 312, 19 Keil: ἀλλ' ὦ
‘τῶν βασιλείων ˈ πρόδρομος μελάθρων’,
Αἰσχύλωι χορὸς ἦισεν, τῶν τε οὐρανίων καὶ πατρώιων καὶ τῶν ἐν τῆι
ἡμετέραι μεγίστων ...
Stephan. v. Byz. Ἐθν. p. 51, 1 Mein.: 8‘Αἴνηθος’· ὄρος. Αἰσχύλος.
τὸ ἐθνικὸν ‘Αἰνήθιος’.
Strab. Γεωγραφ. VIII 3, 8 [Eustath. Homer. Il. Β 625]: ...ποιη-
τικῶι δέ τινι σχήματι συγκαταλέγειν τὸ μέρος τῶι ὅλωι φασὶ τὸν Ὅμη-
ρον ....., καὶ Ἀλκμὰν δέ· (F 35 D.29)
’Κύπρον ἱμερτὰν λιποῖσα καὶ Πάφον περιρρύταν’,
καὶ Αἰσχύλος·
‘Κύπρου Πάφου τ' ἔχουσα πάντα κλῆρον’.
– – VIII 7, 5: ... τῶν δὲ λοιπῶν πόλεων τῶν Ἀχαϊκῶν εἴτε μερί-
δων Ῥύπες μὲν οὐκ οἰκοῦνται, τὴν δὲ χώραν Ῥυπίδα καλουμένην ἔσχον
Αἰγιεῖς καὶ Φαριεῖς. καὶ Αἰσχύλος δὲ λέγει που·
Αισχύλος Fragmenta Tetralogy 44, play A, fragment 746, l. 1
44, 1; 39, 6; 707, 12 Mein.: 8‘Βοῦρα’· πόλις Ἀχαΐας ... ‖ 8‘Ῥῦπες’·

πόλις Ἀχαϊκή ...· τὸ κτητικὸν ἀπὸ τοῦ ‘Ῥῦπες’ ‘Ῥυπικόν’. ‖ 8‘Δύμη’·
πόλις Ἀχαΐας...‖ 8‘Ἑλίκη’· πόλις Πελοποννήσου ...‖ 8‘Αἴγιον’ / ‘Αἴγειρα’·
πόλις Ἀχαΐας ... ‖ 8‘Ὤλενος’· πόλις Ἀχαΐας ... Αἰσχύλος γραύσιον·
35
‘τήν τ' αἰπεινὴν ζαθέαν Ὤλενον’ ...

Συναγ. λέξ. χρησίμ. Phot. II 136, 18 Nab.: 8‘Ῥῦπες’· πόλις τῶν
Ὠλενίων Ἀχαιῶν. οὕτως Αἰσχύλος.
Hesych. Lex. III 436, 9 Schm. (aus Diogenian.): 8‘Ῥῦπας’·
τοὺς ἐν τῆι Ἀρκαδίαι Ἀχαιούς (vielmehr, wenn Glosse auf Aischylos
geht, deren πόλις).
Strab. Γεωγραφ. IX 1, 9: ... ἔχει δ' (die Insel Salamis) ὁμώνυμον
πόλιν, τὴν μὲν ἀρχαίαν ἔρημον πρὸς Αἴγιναν τετραμμένην καὶ πρὸς
νότον, καθάπερ καὶ Αἰσχύλος εἴρηκεν·
‘Αἴγινα δ' αὕτη πρὸς νότου κεῖται πνοάς’,
τὴν δὲ νῦν ἐν κόλπωι κειμένην ἐπὶ χερρονησοειδοῦς τόπου συνάπτοντος
πρὸς τὴν Ἀττικήν.
Συναγ. λέξ. χρησίμ. An. Gr. Bekker. 337, 6 = Phot. 15, 6 Reitz.:
’ἀγέλαστος’· ὁ μὴ πρὸς γέλωτα ἐπιτήδειος, καὶ ὁ στυγνός. ἔστι δὲ καὶ
πέτρα
Ἀθήνησιν οὕτω λεγομένη. Αἰσχύλος δέ φησι καὶ 8‘φρὴν ἀγέλαστος’.
οὐκοῦν οὐκ ἐκώλυσε λέγειν καὶ ‘νοῦς ἀγέλαστος’ καὶ ‘διάνοια
ἀγέλαστος’
Αριστοτέλης. , De mundo (0086: 028)“Aristotelis qui fertur libellus de

mundo”, Ed. Lorimer, W.L.Paris: Les Belles Lettres, 1933.Bekker p.
393b, l. 20
κόλπον καὶ τὰς προειρημένας Ἡρακλείους στήλας, ὧν ἔξω

περιρρέει τὴν γῆν ὁ Ὠκεανός. Ἐν τούτῳ γε μὴν νῆσοι μέγι-
σται τυγχάνουσιν οὖσαι δύο, Βρεττανικαὶ λεγόμεναι, Ἀλ-
βίων καὶ Ἰέρνη, τῶν προϊστορημένων μείζους, ὑπὲρ τοὺς Κελ-
τοὺς κείμεναι. Τούτων δὲ οὐκ ἐλάττους ἥ τε Ταπροβάνη πέραν
Ἰνδῶν, λοξὴ πρὸς τὴν οἰκουμένην, καὶ ἡ Φεβὸλ καλουμένη,
κατὰ τὸν Ἀραβικὸν κειμένη κόλπον. Οὐκ ὀλίγαι δὲ ἄλλαι μικραὶ
περὶ τὰς Βρεττανικὰς καὶ τὴν Ἰβηρίαν κύκλῳ περιεστεφάνων-
ται τὴν οἰκουμένην ταύτην, ἣν δὴ νῆσον εἰρήκαμεν· ἧς πλά-
τος μέν ἐστι κατὰ τὸ βαθύτατον τῆς ἠπείρου βραχὺ ἀποδέον
τετρακισμυρίων σταδίων, ὥς φασιν οἱ εὖ γεωγραφήσαντες,
μῆκος δὲ περὶ ἑπτακισμυρίους μάλιστα. Διαιρεῖται δὲ εἴς τε
Εὐρώπην καὶ Ἀσίαν καὶ Λιβύην.
Εὐρώπη μὲν οὖν ἐστιν ἧς ὅροι κύκλῳ στῆλαί τε Ἡρα-
κλέους καὶ μυχοὶ Πόντου θάλαττά τε Ὑρκανία, καθ' ἣν
στενότατος ἰσθμὸς εἰς τὸν Πόντον διήκει· τινὲς δὲ ἀντὶ τοῦ
ἰσθμοῦ Τάναϊν ποταμὸν εἰρήκασιν. Ἀσία δέ ἐστι τὸ ἀπὸ τοῦ
εἰρημένου ἰσθμοῦ τοῦ τε Πόντου καὶ τῆς Ὑρκανίας θαλάσσης
μέχρι θατέρου ἰσθμοῦ, ὃς μεταξὺ κεῖται τοῦ τε Ἀραβικοῦ
36
κόλπου καὶ τῆς ἔσω θαλάσσης, περιεχόμενος ὑπό τε ταύ-

της καὶ τοῦ πέριξ Ὠκεανοῦ·
Αίλιος Ηρωδιανός Καθολική προσωδία. (0087: 001)“Grammatici Graeci,

vol. 3.1”, Ed. Lentz, A.
Leipzig: Teubner, 1867, Repr. 1965.Part+v. 3,1, p. 21, l. 7
Τὰ εἰς ιων θηλυκὰ ὀξύνονται, χιών, ἠϊών· ἔστι καὶ πόλις ἐν

χεῤῥονήσῳ, ὡς Θουκυδίδης· ἔστι δὲ καὶ ἄλλη πρὸς τῇ Πιερίᾳ. Ἑρ-
μιών πόλις Ἀργολίδος· ἐλέγετο δὲ καὶ Ἑρμιόνη ἀπὸ τῆς Ἑρμιόνος
γενικῆς ὡς ἀπὸ τοῦ κάλυκος ἡ Καλύκη καὶ τῆς χιτῶνος ἡ Χιτώνη καὶ
ἡγεμόνος Ἡγεμόνη. Ἑρμιών δὲ ἐλέγετο ἀπὸ τοῦ τὸν Δία καὶ τὴν Ἥραν
ἐνταῦθα ἀπὸ Κρήτης ἀφικομένους ὁρμισθῆναι καὶ τροπῇ τοῦ ο εἰς ε,
ὅθεν καὶ ἱερὸν Ἥρας παρθένου ἦν ἐν αὐτῇ· Μεδιών πόλις πρὸς τῇ
Αἰτωλίᾳ· Πολύβιος ὀκτωκαιδεκάτῳ. Αὐενιών πόλις Μασσαλίας πρὸς
τῷ Ῥοδανῷ, Καβελλιών πόλις Μασσαλίας. Ἀρτεμίδωρος ἐν πρώτῃ
Γεωγραφουμένων. Κορουιών πόλις Αἰκανῶν ἐν Ἰταλίᾳ. Διονύσιος ιʹ
Ῥωμαϊκῆς ἀρχαιολογίας (c. 24). Ἰβιών πόλις ἐν Αἰγύπτῳ, μᾶλλον
δὲ νῆσος.
Τὰ εἰς ων πατρωνυμικὰ καὶ ἐθνικὰ τῇ ει διφθόγγῳ παραληγόμενα
βαρύνεται, Ἀτρείων, Πηλείων, Ἀργείων, Καδμείων, Βακχείων,
Ἡρακλείων, Χαρικλείων.
Τὰ εἰς αιων δισύλλαβα βαρύνεται, Μαίων τὸ ἐθνικὸν ὁμωνύ-
μως τῷ κτιστῇ καὶ ποταμὸς περὶ τὴν Ἀσιάδα γῆν ῥέων· καὶ τροπῇ τῆς
αι διφθόγγου εἰς η Μήων· Μήονες δὲ ἐκαλοῦντο οἱ Λυδοὶ τὸ παλαιόν,
εἶτα Λυδοὶ ἀπὸ Λυδοῦ τοῦ Ἄτυος· τὸ δὲ αἰών ὄνομα χρόνου ὀξύ-
νεται.
Αίλιος Ηρωδιανός Καθολική προσωδία. Part+v. 3,1, p. 31, l. 3
τόν. δευτέρα πόλις Ἀρκαδίας. τρίτη πόλις Κρήτης ἢ τόπος. ἔστι καὶ
τόπος Ἀραβίας. ἔστι καὶ Αὐλών ὃν ἐπόλισαν Κροτωνιᾶται, ἥτις ὠνο-
μάσθη Καυλωνία – καὶ Βελών πόλις καὶ ποταμὸς ἐν τῇ Βαιτίκῃ τῆς
Ἱσπανίας.
Τὰ εἰς λων λήγοντα ὑπὲρ δύο συλλαβὰς βαρύνονται μὴ ὄντα
περιεκτικά, Ἀσκάλων πόλις Συρίας πρὸς τῇ Ἰουδαίᾳ Ξάνθος ἐν τετάρτῃ
Λυδιακῶν φησιν ὅτι Τάνταλος καὶ Ἄσκαλος παῖδες Ὑμεναίου. τὸν δὲ
Ἄσκαλον ὑπὸ Ἀκιαμοῦ τοῦ Λυδῶν βασιλέως αἱρεθέντα στρατηγὸν εἰς
Συρίαν στρατεῦσαι κἀκεῖ παρθένου ἐρασθέντα πόλιν κτίσαι, ἣν ἀφ'
ἑαυτοῦ
οὕτως ὠνόμασε. τὰ αὐτὰ καὶ Νικόλαος ἐν τετάρτῃ ἱστοριῶν. Καστά-
37
λων μεγίστη πόλις Ὠρητανίας, ὡς Ἀρτεμίδωρος τρίτῳ

γεωγραφουμένων. Ἀπόλλων, Κεφάλων, Ἀτιτάλλων. τὸ δὲ ἀμπελών καὶ
καμηλών ὡς περιεκτικὰ ὀξύνεται· τὸ Βαβυλών ἀρσενικῶς, ἀφ' οὗ
καὶ ἡ πόλις. ἔστι γὰρ κτίσμα Βαβυλῶνος παιδὸς Βήλου παλαίτατον,
οὐχ ὡς Ἡρόδοτος ὑπὸ Σεμιράμιδος· ταύτης γὰρ ἦν ἀρχαιοτέρα ἔτεσι
χιλίοις δύο, ὡς Ἑρέννιος. ἔστι καὶ ἐν Αἰγύπτῳ πόλις. ὁμοίως καὶ τὸ
μιμαλλών θηλυκόν, ἤτοι μαινάς. οὕτω Καλλίμαχος.
Τὰ εἰς μων μὴ ὄντα τοπικὰ ἢ ὁπότε μὴ ἐπὶ καιροῦ λαμβάνοιτο
ἢ ἔχοι πρὸ τέλους τὸ υ ἐκτεταμένον, βαρύνεται, Ἕρμων, Ἄλμων ἢ
Σάλμων, πόλις Βοιωτίας, ἣν Ἑλλάνικος Ἄλμον φησὶ καὶ Σάλμον ἐν
δευτέρῳ Δευκαλιωνείας, Τίμων, Σίμων, Ἄμμων, ἀφ' οὗ πᾶσα ἡ
βαρύνεται, μήτηρ, θυγάτηρ, Δημήτηρ, εἰνάτηρ. προσέθηκα δὲ

»μὴ μετατιθέμενα κατά τι ἔθος ποιητικὸν εἰς διάφορον γένος» διὰ τὸ,
»ῥαιστῆρα κρατερήν» (Σ 477) «ὕλην στεγαστῆρα«. τοιαῦτα γάρ ἐστιν
ὁποῖον ἡ αἰθήρ ἡ ἀήρ. σημειώδης ἄρα ἡ γαστήρ ὀξυνομένη.
Τὰ εἰς ηρ ἐθνικὰ ἢ κύρια, μὴ συνεμπίπτοντα προσηγορικοῖς, βαρύ-
νονται, Ἴβηρ ὁ ποταμός, οὗ μέμνηται Ἀπολλόδωρος ἐν τῇ περὶ γῆς βʹ
ἐντὸς δὲ Πυρήνης Ἴβηρ τ' ἐστὶν μέγας
ποταμὸς φερόμενος ἐνδοτέρω.
καὶ τὸ ἐθνικὸν ὁμοφώνως. Ἀριστοφάνης Τριφάλητι «μανθάνοντες τοὺς
Ἴβηρας τοὺς Ἀριστάρχου πάλαι» καὶ «τοὺς Ἴβηρας οὓς χορηγεῖς μοι
βοηθῆσαι δρόμῳ» καὶ Ἀρτεμίδωρος ἐν δευτέρῳ τῶν Γεωγραφουμένων
»γραμματικῇ δὲ χρῶνται τῇ τῶν Ἰταλῶν οἱ παρὰ θάλατταν οἰκοῦντες
τῶν Ἰβήρων». Ἰλλίβηρ, Δόβηρ ἔθνος Παιονίας, Πίηρ, Βύζηρ
ἔθνος ἐν τῷ Πόντῳ. τὸ μέντοι Ἐλευθήρ εἷς τῶν Κουρήτων, ἀφ' οὗ
Ἐλευθεραί πόλις Κρήτης, καὶ υἱὸς Ἀπόλλωνος, ἀφ' οὗ Ἐλευθεραί πόλις
Βοιωτίας, ὀξύνεται ὡς τὸ Ἀστήρ.
Ἀνδροτίων πέμπτῳ Ἀτθίδος. Προυσιάς πόλις Βιθυνίας ἀπὸ Πρου-

σίου τοῦ Ζηΐλα τῶν Βιθυνῶν βασιλέως ἡ Κίος πρότερον ὀνομασθεῖσα.
Ἀφροδισιάς πόλις Κιλικίας, περὶ ἧς Ἀλέξανδρος ὁ πολυίστωρ ἐν τῷ
περὶ Κιλικίας φησὶν ὅτι Ζώπυρός φησιν αὐτὴν ἀπὸ τῆς Ἀφροδίτης
κεκλῆσθαι, γράφων καὶ ἱστορίας. δευτέρα Ἰβηρίας πρὸς τοῖς Κελτοῖς.
τρίτη νῆσος ἡ πρότερον Ἐρυθεία μεταξὺ Ἰβηρίας καὶ Γαδείρων. τετάρτη
ἐν Κνίδῳ. πέμπτη μεταξὺ Λυδίας καὶ Καρίας. ἕκτη νῆσος Λιβύης πρὸς
τῇ Κυρήνῃ. ἑβδόμη πόλις Λακωνική, μία τῶν ἑκατόν. ὀγδόη Σκυθίας
38
παραλία πρὸς τὴν λῃστείαν εὔθετος. ἐνάτη Αἰθιοπίας. δεκάτη Κύπρου.

εἰσὶ καὶ δύο νησίδια πλησίον τῆς Λιβύης. ἔστι καὶ Ἀλεξανδρείας. Τελ-
μισσιάς, ἄκρα Λυκίας, ὡς Ἀρτεμίδωρος ἐν δεκάτῳ Γεωγραφουμένων.
Βολογεσσιάς πόλις πρὸς τῷ Εὐφράτῃ ἐκ Βολογεσσοῦ βασιλέως ᾠκι-
σμένη. Ἡφαιστιάς πόλις ἐν Λήμνῳ. Ἑκαταῖος Εὐρώπῃ. Κεραστιάς
καὶ Κεραστίς ἐκαλεῖτο ἡ Κύπρος ἀπὸ τοῦ πολλὰς ἄκρας ἔχειν. τὸ μέν-
τοι μέγας καὶ λᾶας «λᾶας ἀναιδής» (Δ 521) συστέλλοντα τὸ α ὅμως
βαρύνονται, ἐπειδὴ οὐ διὰ τοῦ δος κλίνονται. ἡμάρτηται δὲ τὸ μέ-γας
περὶ τὴν εὐθεῖαν, ἐπείπερ ἢ βραχὺ ἔχον τὸ α ὤφειλεν ὀξύνεσθαι
κατὰ τὸ Ἀρκάς φυγάς, ἢ βαρυνόμενον ἐκτείνειν τὸ α, ὧν οὐδέτερον
ἔχει. καὶ διὰ τοῦτο οὐδὲ ἔσχεν ἀκόλουθον κλίσιν, μέγας γὰρ μεγά-
λου φαμέν.
σαν. Τὰ γὰρ εἰς της ῥηματικὰ ὑπὲρ δύο συλλαβὰς φύσει μακρᾷ παρα-
ληγόμενα ὀξύνεσθαι θέλει. οὐκ ἄρα ὑγιῶς Τυραννίων παροξύνει τὸ
ἑεδνωτής σχηματισθὲν παρὰ τὸ «ἑεδνώσαιτο θύγατρα» (Od. β 53).
μάχεται δὲ τὸ κυβερνήτης. τὸ γὰρ ἀήτης οὐ παρὰ ῥῆμα γέγονε.
τὰ γὰρ εἰς της φύσει μακρᾷ παραληγόμενα μὴ ῥηματικὰ βαρύνεται, κο-
μήτης, πεδήτης, πλανήτης, ἀλήτης, λιμνήτης, ὑπηνήτης,
κορυνήτης, νικήτης, κωμήτης, λιπερνήτης ὁ πρότερον πλού-
σιος, ὕστερον δὲ πένης παρὰ τὸ λείπεσθαι ἐρνέων ἤγουν φυτῶν. Δαν-
θαλήτης ἔθνος Θρᾳκικόν. Θεόπομπος μή. Δασσαρήτης ἔθνος Ἰλλυ-
ρίας. Πολύβιος ὀγδόῳ. Δεκιήτης ἔθνος Ἰταλίας, ὡς Ἀρτεμίδωρος ἐν αʹ
Γεωγραφουμένων. Γαζήτης ἔθνος Γαλατῶν χρυσοφοροῦν. Σιδήτης,
πολιήτης κατὰ πλεονασμὸν τοῦ η ὥσπερ μυθιήτης καὶ Κεραμιή-
της καὶ Ἰουλιήτης ἀπὸ τοῦ Ἰουλίτης. Αἰγινήτης κατὰ τροπὴν
ἀπὸ τοῦ Αἰγινάτης· ἔστι καὶ Αἰγινήτης πολίχνιον καὶ ποταμὸς Παφλα-
γονίας· οὕτω καὶ Βεμβινήτης, ὡς Πανύασις ἐν Ἡρακλείας πρώτῃ
»δέρμα τε θήρειον Βεμβινήταο λέοντος» καὶ ἄλλως «καὶ Βεμβινήταο
πελώρου δέρμα λέοντος». καὶ Βαργυλιήτης, Μασσαλιήτης, Μα-
λειήτης «Μαλειήτης τρύπανον αἰπολικόν». στρατιώτης, νησιώ-
της, ταξεώτης, βοώτης, γαλεώτης. ἔστι δὲ καὶ Γαλεώτης ἔθνος
ἐν Σικελίᾳ ἢ ἐν τῇ Ἀττικῇ ἀπὸ Γαλεώτου υἱοῦ Ἀπόλλωνος
Χέμμις πόλις Αἰγύπτου. Ἡρόδοτος (II 91) «ἔστι καὶ Χέμμις πόλις
μεγάλη νομοῦ τοῦ Θηβαϊκοῦ, ἐγγὺς τῆς Νέης πόλιος». φησὶ δ' ὁ αὐτὸς
καὶ νῆσον εἶναι Χέμμιν ἐν αὐτῇ.
39
Τὰ εἰς μις προσηγορικὰ ὑπὲρ δύο συλλαβὰς ὀξύνεται, πυραμίς –

ὠνομάσθησαν δὲ πυραμίδες ἀπὸ τῶν πυρῶν, οὓς ἐκεῖ συναγαγὼν ὁ
βασιλεὺς ἔνδειαν ἐποίησε σίτου κατὰ τὴν Αἴγυπτον – σησαμίς, κα-
λαμίς, πλοκαμίς, κεραμίς. τὰ δὲ κύρια βαρύνεται, Ἄρτεμις, ὃ
Δωριεῖς διὰ τοῦ α προφέρονται Ἄρταμις, Σεμίραμις, Χρυσόθεμις,
Θύαμις κώμη ὑπὸ Σεμιράμιδος κτισθεῖσα παρὰ τὴν Ἀραχωσίαν, Ψιτ-
τάχεμμις κώμη τῆς Αἰγυπτίας, Ψώχεμμις πολίχνιον Αἰγύπτου, Ἀρ-
τεμίδωρος ἐν ὀγδόῳ Γεωγραφουμένων «καὶ Περίκερμις ἐκ δεξιῶν
μερῶν καὶ Θαλαβαύδη καὶ Ψώχεμμις». Πάπρημις πόλις Αἰγύπτου, Ἄξου-
μις ἀρσενικῶς μητρόπολις Αἰθιόπων. τὸ δὲ Σαλαμίς ἡ πρὸς τῇ Ἀτ-
τικῇ νῆσος καὶ πόλις κύριον ὂν ὀξύνεται καὶ τὸ δύναμις προσηγορικὸν
ὂν βαρύνεται. Τὰ εἰς νις διβράχεα προσηγορικὰ ὀξύνονται κατ' οὐσίας
κείμενα α ἢ ο παραληγόμενα, ῥανίς, χλανίς, σανίς, ὀνίς, κονίς τὸ ἐπὶ τῆς
κεφαλῆς, κόνις δὲ τὸ χῶμα, σπάνις καὶ φρόνις οὐκ ἐπὶ οὐσίας. τὸ
δὲ ὕνις βαρύνεται τὸ υ ἔχον ὥσπερ τὸ κύνις ἡ χείρ. τὰ δὲ κύρια
βαρύνονται,
Τὰ εἰς νις ὑπερδισύλλαβα συμφώνῳ παραληγόμενα ὀξύνεται,

Ἀβαρνίς πόλις καὶ χώρα καὶ ἄκρα τῆς Παριανῆς. Ἑκαταῖος δ' ὁ
Μιλήσιος ἐν Ἀσίας περιηγήσει Λαμψάκου ἄκραν εἶναί φησιν. Ἔφορος
δ' ἐν πέμπτῃ λέγει κληθῆναι αὐτὴν ἀπὸ τῆς ἐν Φωκαΐδι Ἀβαρνίδος
ὑπὸ Φωκέων τὴν Λάμψακον κτιζόντων. Ἀπολλώνιος «Περκώτην δ'
ἐπὶ τῇ καὶ Ἀβαρνίδος ἠμαθόεσσαν ἠϊόνα (Argon. I 932). τοῦτο δὲ
Σοφοκλῆς ὑπομνηματίζων ἱστορεῖ τὴν Ἀφροδίτην ἄμορφον ἐν Λαμψάκῳ
τεκοῦσαν τὸν Πρίαπον ἀπαρνήσασθαι καὶ τὴν χώραν Ἀπαρνίδα καλέ-
σαι, ἣ κατὰ παραφθορὰν καὶ Ἀβαρνίς καλεῖται. εὕρηται δὲ καὶ διὰ τοῦ
π, ὡς παρὰ Ἀρτεμιδώρῳ τῷ γεωγράφῳ. λέγεται δὲ καὶ Ἄβαρνος.
Ἀταρνίς, Καλυδνίς. τὸ δὲ Κάβαρνις βαρύνεται. οὕτω δὲ Πάρον
Νικάνωρ κεκλῆσθαί φησιν ἀπὸ Καβάρνου τοῦ μηνύσαντος τὴν ἁρπαγὴν
τῇ Δήμητρι τῆς θυγατρός. καὶ τὸ Θέογνις βαρύνεται.
Τὰ εἰς ξις καὶ ψις ἀπὸ μελλόντων ἐσχηματισμένα βαρύνεται, ἕξω
ἕξις, λέξω λέξις, ψύξω ψῦξις, σκήψω σκῆψις· ἔστι δὲ καὶ πόλις
Τρωϊκή· Ξενοφῶν Ἑλληνικῶν τρίτῳ (c. 1, 25)· ἐκλήθη δὲ ἀπὸ τοῦ
σκήψασθαι τὴν Ῥέαν ἀντὶ τοῦ παιδὸς λίθον τεκεῖν. σεσημείωται ἁψίς
ὀξυνόμενον. τὰ μέντοι παρώνυμα ὀξύνεται, ἅμαξα ἁμαξίς, πύξος
πυξίς· ἔστι καὶ πόλις ἐν μεσογαίᾳ τῶν Οἰνωτρῶν. Ἑκαταῖος Εὐρώπῃ.
ὄξος ὀξίς.

40
τῇ Δήμητρι τῆς θυγατρός. καὶ τὸ Θέογνις βαρύνεται.

Τὰ εἰς ξις καὶ ψις ἀπὸ μελλόντων ἐσχηματισμένα βαρύνεται, ἕξω
ἕξις, λέξω λέξις, ψύξω ψῦξις, σκήψω σκῆψις· ἔστι δὲ καὶ πόλις
Τρωϊκή· Ξενοφῶν Ἑλληνικῶν τρίτῳ (c. 1, 25)· ἐκλήθη δὲ ἀπὸ τοῦ
σκήψασθαι τὴν Ῥέαν ἀντὶ τοῦ παιδὸς λίθον τεκεῖν. σεσημείωται ἁψίς
ὀξυνόμενον. τὰ μέντοι παρώνυμα ὀξύνεται, ἅμαξα ἁμαξίς, πύξος
πυξίς· ἔστι καὶ πόλις ἐν μεσογαίᾳ τῶν Οἰνωτρῶν. Ἑκαταῖος Εὐρώπῃ.
ὄξος ὀξίς.
Τὰ εἰς πις διβράχεα ἀπὸ συμφώνου ἢ συμφώνων ἀρχόμενα ὀξύ-
νεται, πραπίς, κοπίς, λεπίς. σεσημείωται τὸ τρόπις. ἔστι καὶ
Τρόπις νῆσος ... Ἀρτεμίδωρος ἐν δευτέρῳ Γεωγραφουμένων. καὶ
Νάπις κώμη Σκυθίας. τὸ δὲ ὄπις ἀπὸ φωνήεντος ἄρχεται.
Ἔτι τὰ εἰς πις φύσει μακρᾷ παραληγόμενα ὀξύνεται, οἷον ῥι-
πίς, ὅπερ ἡ μὲν κοινὴ συνήθεια ἐκτείνει, ἡ δὲ τῶν Ἀθηναίων διάλε-
κτος συστέλλει, Ἀπίς ἡ Ἀπία ὡς Ἐρατοσθένης ἐν Ἑρμῇ. τὸ δὲ Ἆπις
υἱὸς Φορωνέως βαρύνεται, Ῥιανὸς ἐν Ἀχαϊκῶν δευτέρῳ
ὑμετέρη τοι, τέκνα, Φορωνέος Ἰναχίδαο
ἀρχῆθεν γενεή· τοῦ δὲ κλυτὸς ἐκγένετ' Ἆπις,
ὅς ῥ' Ἀπίην ἐφάτιξε καὶ ἀνέρας Ἀπιδανῆας.
βαρύνεται, Πάρις, Βάρις πόλις. λέγεται βάρις ἡ οἰκία, ὡς Ποσεί-

διππος, καὶ ἡ συνοικία ὡς Ἔφορος, χάρις, Φᾶρις πόλις τῆς Λακω-
νικῆς. Ὅμηρος «Φᾶρίν τε Σπάρτην τε πολυτρήρωνά τε Μέσσην» (Il.
Β 582). ἔρις, δῆρις, νῆρις, Ἶρις, κῖρις εἶδος ὀρνέου, ξῖρις φυ-
τὸν ἀρωματικόν, Σῖρις πόλις Ἰταλίας πλησίον τοῦ Μεταποντίου καὶ
ποταμός· ἔστι καὶ Σῖρις ἐν Παιονίᾳ. καὶ ὁ Νεῖλος μετὰ Συήνην Σῖρις
ὠνόμασται. Κύρις μητρόπολις Σαβίνων. Τύρις πόλις καὶ ποταμὸς
ἐν Εὐξείνῳ πόντῳ. λέγεται καὶ Τύρας. Χαῖρις, Μοῖρις, ἀφ' οὗ ἡ
Μοίριδος λίμνη, θοῦρις, Κοῦρις ὁ Ῥωμαῖος. ὀξύνονται δὲ Νηρίς
πόλις Μεσσήνης. Νικόλαος τετάρτῳ, Ὑρίς ἄκρα. Ἀρτεμίδωρος ἐν
ἑνδεκάτῳ Γεωγραφουμένων, μοιρίς, κουρίς τὸ ἐργαλεῖον τοῦ κου-
ρέως.
Τὰ εἰς κρις κύρια μὲν ὄντα βαρύνεται, Μάκρις· οὕτως ἐκαλεῖτο
Εὔβοια καὶ Ἑλένη νῆσος τῆς Ἀττικῆς καὶ Ἴκαρος νῆσος μία τῶν Κυ-
κλάδων διὰ τὸ μῆκος. Πρόκρις, Ἄκρις. τὰ δὲ μὴ οὕτως, ὀξύνεται,
ἀκρίς, Λοκρίς.

41
Τὰ εἰς υρις μὴ κατὰ τροπὴν γινόμενα ὀξύνεται, ἁλμυρίς, πορ-

φυρίς· οὕτω δὲ ἐκαλεῖτο καὶ Νίσυρος μία τῶν Κυκλάδων ἀπὸ τῶν
ἐν αὐτῇ πορφυρέων. ἀργυρίς, Ἰλλυρίς, Φιλυρίς, Ἀστυρίς ἡ
Ἀθηνᾶ, Ἰδυρίς πόλις Παμφυλίας, ἣ καὶ Ἴδυρος. Κορκυρίς πόλις
Αἰγύπτου. τὸ δὲ Θάμυρις προπαροξύνεται καὶ Ὤγυρις νῆσος ἐν τῇ
Ἐρυθρᾷ θαλάσσῃ. μέμνηται δὲ αὐτῆς Ἀλέξανδρος ἐν Ἀσίᾳ λέγων
ἀγχιβαθὴς δ' ἄρα νῆσος ἁλὸς κατὰ βένθος Ἐρυθρῆς
Ὤγυρις, ἔνθα τε τύμβος ἁλὸς μεδέοντος Ἐρύθρα
κέκληται.
καὶ Κάσυρις νῆσος Λυκίας. Ἀρτεμίδωρος. καὶ Τίβυρις πόλις Ἰταλίας.
λέγεται καὶ Τίβυρα. Ἀρτεμίδωρος τετάρτῳ Γεωγραφουμένων «ἔστι δ'
ἐν
μεσογείῳ καὶ Τίβυρα πόλις Ἑλληνὶς τὴν ἀρχὴν γεγονυῖα, ἀπέχουσα
ἀπὸ Ῥώμης σταδίους ρμζʹ». Νικάνωρ δ' ὁ Ἑρμείου Τίβουρα ταύτην
καλεῖ. τὸ δὲ ἄγυρις καὶ πανήγυρις κατὰ τροπὴν ἐγένετο.
Τὰ εἰς ρις πολυσύλλαβα τῷ η ἢ τῷ ω ἢ τῇ ει διφθόγγῳ παρα-
ληγόμενα ὀξύνεται, Φαληρίς, Ἰβηρίς «Ἑλληνίς, οὐκ Ἰβηρίς». Μέ-
νανδρος Ἀσπίδι. Καφηρίς, Κασωρίς, θεωρίς, Καβειρίς. τὸ δὲ
Ταπόσειρις πόλις Αἰγύπτου πλησίον Ἀλεξανδρείας βαρύνεται.
Τὰ εἰς ρις ὑπὲρ δύο συλλαβὰς διφθόγγῳ τῇ διὰ τοῦ υ παραλη-
γόμενα ἅπαντα ὀξύνεται οἷον Ἐπιδαυρίς, Βαναυρίς.
Λυκόφρων (v. 44) «ὁ τῆς θαλάσσης Αὐσονίτιδος μυχούς». Αἰανῖτις

διὰ διφθόγγου. Σοφοκλῆς δὲ Ἀανῖτιν γράφει δίχα τοῦ ι. Ζεφυρῖτις
Ἀφροδίτη καὶ Ἀρσινόη, ὡς Καλλίμαχος. Κυκνῖτις ἧς ὁ Κύκνος ἐβα-
σίλευσε. Σοφοκλῆς ἐν Πηλεῖ. καὶ ἐν Ποιμέσι «βοὴν κυκνῖτιν». Ἀσκα-
λωνῖτις, Ναρβωνῖτις, Καρκινῖτις, πόλις Σκυθική, Λυχνῖτις Ἀρ-
μενίας χώρα. Μενελαῖτις χώρα Αἰγύπτου, Ποταμῖτις γυνὴ Βήλου
ἣ καὶ Ἀερία· οὕτω δ' ἐκλήθη καὶ ἡ Αἴγυπτος. Πιτανῖτις χώρα καὶ
νύμφη. Πορφυρῖτις πόλις Ἀραβίας κατὰ Αἴγυπτον, Προσωπῖτις
πόλις Αἰγύπτου, Σκιρῖτις ἡ δωδεκάπολις τῆς Καρίας. Σφραγῖτις
ἄκρα Σκυθίας. Φαρκωνῖτις· οὕτως ἐκαλεῖτο ἡ Κύμη. Χαλκῖτις νῆ-
σος ἀντικρὺ Χαλκηδόνος. Ἀρτεμίδωρος ἐν ἑνδεκάτῳ Γεωγραφουμένων
»ἀπὸ δὲ τοῦ Ἀκρίτου καταπλεύσαντι πρὸς εὖρον στάδια ἑκατὸν δέκα
ἄκρα κεῖται Ὑρίς καλουμένη, καὶ νῆσος αὐτῇ παράκειται Πιτυώδης καὶ
ἄλλη νῆσος καλουμένη Χαλκῖτις καὶ ἄλλη Πρῶτα λεγομένη· ἀπὸ δὲ
ταύτης εἰς τὴν Χαλκῖτιν λεγομένην πόλιν στάδια τεσσαράκοντα». ἔστι
καὶ πόλις Χαλκῖτις ἐν Μεσσαπίᾳ τῆς Ἰταλίας· ἔστι καὶ χώρα ἐν Σκυ-
θίᾳ, ὡς Ἑρμείας ἐν περιηγήσει. Χατραμωτῖτις χώρα πλησίον τῆς
42
Ἐρυθρᾶς θαλάσσης, Στράβων ἑκκαιδεκάτῃ (p. 768) «Γερραῖοι δ' εἰς

τὴν Χατραμωτῖτιν». Ὠκεανῖτις, Μαρωνεῖτις, Σαλωνεῖτις, ἠερο-
φοῖτις, Ἀσιᾶτις, Ἀπολλωνιᾶτις, Δερεᾶτις Ἄρτεμις, Καρυᾶ-
τις, Καυλωνιᾶτις, Κροτωνιᾶτις,
Καυλώνιος, Κραννώνιος καὶ τὰ ὅμοια.

Τὰ εἰς νιος καθόλου ὑπὲρ τρεῖς συλλαβὰς προπαροξύνεται, Ἐλευ-
σίνιος, Σαλαμίνιος, Τιτάνιος, Γερήνιος, Ἑλλήνιος, Τροιζή-
νιος, παρθένιος. καὶ Παρθένιος ποταμὸς ἐν μέσῳ τῆς Ἀμαστρια-
νῶν πόλεως ῥέων. ἐκλήθη δὲ ἐκ τοῦ συνεχῶς περὶ αὐτὸν τὴν παρθένον
Ἄρτεμιν κυνηγετεῖν ἢ διὰ τὸ ἠρεμαῖον καὶ παρθενῶδες τοῦ ῥεύματος
»ὡς ἀκαλὰ προρέων, ὡς ἁβρὴ παρθένος εἶσιν». τινὲς ὅτι ἐν αὐτῷ
ἔπεσεν παρθένος παλαιοῦ τινος βασιλέως θυγάτηρ· καὶ τὴν μὲν τελευ-
τῆσαι ἐκεῖ, τῷ δὲ ποταμῷ Παρθένιον ὄνομα τοὺς προσχώρους θέσθαι
ἐπὶ τῷ πάθει τῆς παρθένου. ἔστι καὶ ἀκρωτήριον πλησίον Ἡρακλείας,
οὗ μέμνηται Ἀρτεμίδωρος ἐν ἕκτῳ Γεωγραφουμένων. πυθμένιος,
Λυκαόνιος, Μακεδόνιος, δαιμόνιος, Σαρπηδόνιος, Ζηράνιος
ἔθνος Θρᾴκης. Θεόπομπος εἰκοστῷ πέμπτῳ. Ἀσκάνιος ποταμός. Εὐ-
φορίων Χιλιάσι «καὶ Ψίλιν Ἀσκάνιόν τε Ναυαίθοιο». Βαρκάνιος ἔθνος
τοῖς Ὑρκανοῖς ὅμορον. Τραυχένιος ἔθνος περὶ τὸν πόντον τὸν Εὔ-
ξεινον ὅμορον Σίνδοις. Τυρμένιος Σκυθικὸν ἔθνος ναυτικώτατον. ἑρ-
μηνεύονται δὲ φυγάδες. ὠγένιος ὁ ἀρχαῖος. Παρθένιος ὁ Νικαεὺς
Δήλῳ «σὺν τῇ ἐγὼ Τηθύν τε καὶ ὠγενίης Στυγὸς ὕδωρ». Ὀλβυσί-
νιος ἔθνος. Χαόνιος, Χαλκηδόνιος. Βεληδόνιος ἔθνος παρ'
Ὠκεανῷ. Παρθένιος ἐν Δήλῳ «οὐδ' ἐπὶ τηλίστων ἄκρα Βεληδονίων».
Βιστόνιος, ὅπερ καὶ ἐκτέταται ποιητικῶς Βιστώνιος.
ρανός κατὰ Δωρίδα διάλεκτον, ἀφ' οὗ κατὰ ἀφαίρεσιν καὶ γράμματος

προσθέσει τύραννος ἐκλήθη. Φάλαννος πόλις Περραιβίας, ὡς Ἔφο-
ρος ἐν τῷ θʹ. Ἔραννος πόλις ἡ ὕστερον Κυπάρισσος. Βίεννος
πόλις Κρήτης. οἱ μὲν ἀπὸ Βιέννου τοῦ τῶν Κουρήτων ἑνός, οἱ δὲ
ἀπὸ τῆς περὶ τὸν Ἄρη γενομένης βίας, ὃν ἐνταῦθα δεδέσθαι φασὶν
ὑπὸ Ὤτου καὶ Ἐφιάλτου τῶν παίδων Ποσειδῶνος. ἔστι καὶ ἑτέρα
πόλις ἐν Γαλλίᾳ. Πέλιννος ὁ Οἰχαλέως. τὰ μέντοι ἔχοντα θηλυκὰ
ὀξύνεται, ἐραννός ὁ ποθεινός, ἀργεννός, κελαδεννός, ἐρεβεννός.
Τὰ εἰς νος ἔχοντα πρὸ τοῦ νος τὸ ρ βαρύνεται, Κάρνος ὁ
Φοίνικος, ἀφ' οὗ Κάρνη πόλις Φοινίκης ἡ καὶ Κάρνος παρ' Ἀρτεμι-
δώρῳ. ἔστι καὶ νῆσος Ἀκαρνανίας. Ἀρτεμίδωρος βʹ Γεωγραφουμένων,
43
Ἄρνος ὁ καταπολεμήσας Πρωτόγονον, ἀφ' οὗ ἡ Ξάνθος πόλις Λυ-

κίας Ἄρνα ἐκαλεῖτο, Νάρνος ποταμός, Κύρνος ὁ κτίστης καὶ ἡ νῆσος
πρόσβορρος Ἰαπυγίας. Ἑκαταῖος Εὐρώπῃ. Πύρνος πόλις Καρίας. Σά-
μορνος· ἡ Ἔφεσος οὕτως ἐκαλεῖτο. Ἄορνος πόλις Βακτρίων ἀρσε-
νικῶς καὶ θηλυκῶς. ὀξύνεται δὲ τὸ Λιβυρνός Ἀττικός τις καὶ ἔθνος
προσεχὲς τῷ ἐνδοτέρῳ μέρει τοῦ Ἀδριατικοῦ κόλπου. Ἑκαταῖος
Εὐρώπῃ.
Ἀχαρνός ἔθνος πρὸς τῇ Σκυθίᾳ παρὰ Θεοπόμπῳ τὸ καὶ Ἀχανός.
Τὰ εἰς ερνος Ἰταλιωτικὰ παροξύνεται, Φαλέρνος, πατέρνος,
Ἰουέρνος ἔθνος ἐν τῷ πόντῳ τῷ Πρετανικῷ, Ἀροέρνος ἔθνος
μαχιμώτατον τῶν πρὸς τῇ Κελτικῇ Γαλατῶν.
μορνος· ἡ Ἔφεσος οὕτως ἐκαλεῖτο. Ἄορνος πόλις Βακτρίων ἀρσε-

νικῶς καὶ θηλυκῶς. ὀξύνεται δὲ τὸ Λιβυρνός Ἀττικός τις καὶ ἔθνος
προσεχὲς τῷ ἐνδοτέρῳ μέρει τοῦ Ἀδριατικοῦ κόλπου. Ἑκαταῖος
Εὐρώπῃ.
Ἀχαρνός ἔθνος πρὸς τῇ Σκυθίᾳ παρὰ Θεοπόμπῳ τὸ καὶ Ἀχανός.
Τὰ εἰς ερνος Ἰταλιωτικὰ παροξύνεται, Φαλέρνος, πατέρνος,
Ἰουέρνος ἔθνος ἐν τῷ πόντῳ τῷ Πρετανικῷ, Ἀροέρνος ἔθνος
μαχιμώτατον τῶν πρὸς τῇ Κελτικῇ Γαλατῶν. Ἀπολλόδωρος τετάρτῃ
χρονικῶν «Κελτῶν Ἀροέρνους». Πριουέρνος πόλις Ἰταλίας.
Τὰ εἰς ανος δισύλλαβα κύρια ὄντα ἢ προσηγορικὰ μὴ ἔχοντα
διαστολὴν βαρύνεται, Τάνος πόλις Κρήτης, ὡς Ἀρτεμίδωρος ἐν τετάρτῳ
Γεωγραφουμένων, Φᾶνος τὸ κύριον, θρᾶνος ὁ δίφρος. τὰ μέντοι
ἐπιθετικὰ ἢ προσηγορικὰ ἔχοντα διαστολὴν ὀξύνεται, φανός. τὸ δὲ
πλάνος βαρύνεται καὶ τὸ νᾶνος ὁ μικρός.
Τὰ εἰς ενος δισύλλαβα τινὰ μὲν βαρύνονται, ἔνος ὁ ἐνιαυτός, ξέ-
νος, Τένος ὁ Κύκνου, τινὰ δὲ ὀξύνονται, κενός, στενός.
Τὰ εἰς ηνος κύρια ἢ προσηγορικὰ βαρύνεται, Τῆνος, νῆσος Κυ-
κλὰς ὁμοφώνως τῷ οἰκιστῇ. ἔστι καὶ πόλις Λακωνικὴ μία τῶν ἑκατὸν
Τῆνος λεγομένη, Φῆνος ὄνομα ποταμοῦ, Ῥῆνος ὁ ποταμὸς καὶ ἔθνος
παροικοῦν. Στρῆνος πόλις Κρητική, Λῆνος ὁ τόπος τῶν Πισατῶν.
Φλέγων μηʹ Ὀλυμπιάδι. Σῆνος πόλις Αἰγύπτου. Ἑκαταῖος ἐν αὐτῆς
περιηγήσει, Ἦνος, Σφῆνος ὄνομα τόπου, Σμῆνος ὄνομα ποταμοῦ,
καὶ Τόξιοι. Ἱσπανός, Καρμανός, Καμπανός, Γερμανός, Βρετ-

τανός, Ὠρετανός, Ἀφρικανός, Ἀλβανός, Ὑρκανός. Ἀλα-
44
μανός ἔθνος Γερμανοῖς πρόσχωρον. Ἀλανός ὄρος Σαρματίας. Ἀμε-

νανός ποταμὸς Σικελίας. Ἀρβαξανός ἔθνος Λιγυστικόν «παρέπλεον
δὲ τὴν χώραν τὴν μὲν πρώτην ἔρημον, ἣν ἐνέμοντο πρότερον Ἰψίκουροι
καὶ Ἀρβαξανοί» Θεόπομπος τεσσαρακοστῷ τρίτῳ. Ἀγριανός ἔθνος
προσεχὲς τοῖς Καδουσίοις. Ἀπολλόδωρος δευτέρῳ. Ἀσπουργιανός
ἔθνος τῶν περὶ τὴν Μαιῶτιν λίμνην. Στράβων ἑνδεκάτῃ (p. 495)
»τούτων δ' εἰσὶ καὶ Ἀσπουργιανοὶ μεταξὺ Φαναγορείας οἰκοῦντες καὶ
Γοργιππίας». Βελιτανοί οἱ αὐτοὶ τοῖς Λουσιτανοῖς ὡς Ἀρτεμίδωρος
ἐν τρίτῃ Γεωγραφουμένων. Σινοεσσανοί ἔθνος Ἰταλικόν, ὡς Πολύ-
βιος ἐν τρίτῳ. Φρουρεντανός ἔθνος Ἰταλίας. Ἀρτεμίδωρος τετάρτῳ
Γεωγραφουμένων. Φωρμανοί πόλις Ἰταλίας καὶ τὸ ἐθνικὸν ὁμοφώ-
νως. Μυρλεανός, Τεανός, ἀκεανός. τὸ δὲ Κάρβανος ἀπὸ γε-
νικῆς εὐθεῖα παραγομένη βαρύνεται.
νανός ποταμὸς Σικελίας. Ἀρβαξανός ἔθνος Λιγυστικόν «παρέπλεον

δὲ τὴν χώραν τὴν μὲν πρώτην ἔρημον, ἣν ἐνέμοντο πρότερον Ἰψίκουροι
καὶ Ἀρβαξανοί» Θεόπομπος τεσσαρακοστῷ τρίτῳ. Ἀγριανός ἔθνος
προσεχὲς τοῖς Καδουσίοις. Ἀπολλόδωρος δευτέρῳ. Ἀσπουργιανός
ἔθνος τῶν περὶ τὴν Μαιῶτιν λίμνην. Στράβων ἑνδεκάτῃ (p. 495)
»τούτων δ' εἰσὶ καὶ Ἀσπουργιανοὶ μεταξὺ Φαναγορείας οἰκοῦντες καὶ
Γοργιππίας». Βελιτανοί οἱ αὐτοὶ τοῖς Λουσιτανοῖς ὡς Ἀρτεμίδωρος
ἐν τρίτῃ Γεωγραφουμένων. Σινοεσσανοί ἔθνος Ἰταλικόν, ὡς Πολύ-
βιος ἐν τρίτῳ. Φρουρεντανός ἔθνος Ἰταλίας. Ἀρτεμίδωρος τετάρτῳ
Γεωγραφουμένων. Φωρμανοί πόλις Ἰταλίας καὶ τὸ ἐθνικὸν ὁμοφώ-
νως. Μυρλεανός, Τεανός, ἀκεανός. τὸ δὲ Κάρβανος ἀπὸ γε-
νικῆς εὐθεῖα παραγομένη βαρύνεται.
Τὰ εἰς εις πολυσύλλαβα ὀνόματα κοινολεκτούμενα παροξύνεται.

ταῦτα δὲ παραλήγεται ἢ τῷ α, ὡς ἔχει τὸ ἀντάεις, αὐλάεις,
σκιάεις ἢ τῷ η ὡς φωνήεις, αὐδήεις, παχνήεις, τιμήεις, δα-
φνήεις, Κυπαρισσήεις πόλις Μαγνησίας. Ὅμηρος «Κυπαρισσήεντα
καὶ Ἀμφιγένειαν ἔναιον» (Β 593), φθογγήεις, τελήεις, ἀμφιγυ-
ήεις, θυήεις «βωμός τε θυήεις (Θ 48) ἢ κατὰ συστολὴν ποιητικὴν
τὸ ε ἠχέεις, βρωμέεις, ἢ τὸ ο, ὥσπερ ἀστερόεις, ἁρματόεις,
ἀνεμόεις, αἱματόεις, δροσόεις, ὑδατόεις, πυρόεις, Σιμόεις,
ἐρόεις, κερόεις, τειχιόεις· ἔστι δὲ καὶ ἐθνικὸν τῆς Τειχιοέσσης καὶ
φρούριον πλησίον τῆς Τραχῖνος. Ταυρόεις πόλις Κελτική, Μασσα-
45
λιητῶν ἄποικος. Ἀρτεμίδωρος ἐν πρώτῳ Γεωγραφουμένων φησὶν ὅτι

ταυροφόρος ἦν ἡ ναῦς ἡ διακομίσασα τοὺς τὴν πόλιν κτίσαντας, οἳ
ἀπορριφέντες ἀπὸ τοῦ στόλου τῶν Φωκαέων καὶ προσενεχθέντες αὐ-
τόθι ἀπὸ τοῦ ἐπισήμου τῆς νεὼς τὴν πόλιν ὠνόμασαν. Ὀπόεις πόλις
Λοκρῶν τῶν Ἐπικνημιδίων. Μαλόεις Ἀπόλλων ἐν Λέσβῳ καὶ ὁ τόπος
τοῦ ἱεροῦ Μαλόεις ἀπὸ Μήλου τῆς Μαντοῦς, ὡς Ἑλλάνικος ἐν Λιβυκῶν
πρώτῳ. σκιόεις, τερμιόεις. ἢ τὸ ω ὡς εὐρώεις, κητώεις,
ὠτώεις, κηώεις. ὅθεν τὸ χαριτόεις παρὰ Ἀνακρέοντι ἀναλογώ-
τερόν ἐστι τοῦ χαρίεις παραληγομένου τῷ ι. τὸ δὲ «ὑγίεντα δ'
εἴ τις ὄλβον» (Pind. Ol. V 54) ὁ μὲν Ἀρίσταρχος ἀναγινώσκει ὀξύτονον
τὴν παραλήγουσαν ἀντὶ τοῦ ὑγιαίνοντα, τινὲς δὲ ὡς χαρίεντα.
Πανδιονίδος φυλῆς. Διονύσιος δ' ὁ Τρύφωνος Μυρινοῦττά φησιν.

Μαραθοῦς καὶ Μαραθών, Ἀγνοῦς δῆμος τῆς Δημητριάδος φυλῆς,
τινὲς δὲ τῆς Ἀκαμαντίδος ἀπὸ τῆς ἐν αὐτῷ φυομένης ἄγνου. Ἀνα-
γυροῦς δῆμος Ἐρεχθηΐδος φυλῆς, Ἀχερδοῦς δῆμος τῆς Ἱπποθοων-
τίδος φυλῆς καὶ Ἀχραδοῦς παρ' Ἀριστοφάνει. Ἐλαιοῦς δῆμος τῆς
Ἱπποθοωντίδος φυλῆς, ὡς Διόδωρος. Διονύσιος δὲ Ἐλαιεύς. ἔστι καὶ
Ἐλαιοῦς πόλις ἐν Ἑλλησπόντῳ· ἔστι καὶ Ἄργους Ἐλαιοῦς. Ἔτι καὶ
Ἁλιμοῦς δῆμος τῆς Λεοντίδος φυλῆς. Καλλίμαχος δὲ πόλιν ἡγεῖται.
Ἀμαθοῦς πόλις Κύπρου ἀρχαιοτάτη· ἀπὸ Ἀμαθοῦντος δὲ τοῦ Ἡρα-
κλέους ἐκλήθη ἢ ἀπὸ τῆς Κινύρου μητρὸς Ἀμαθούσης. Ψαμαθοῦς
πόλις Λακωνική, Ἀρτεμίδωρος δευτέρῳ Γεωγραφουμένων «μετὰ γὰρ
τὸ Ταίναρον πόλις ἐκδέχεται Ψαμαθοῦς». Ὀποῦς πόλις Λοκρῶν τῶν
Ἐπικνημιδίων, λέγεται καὶ Ὀπόεις. ἔστι καὶ Ὀποῦς πόλις Ἀχαΐας καὶ
τῆς Ἠλείας ἄλλη. Σιδαροῦς πόλις Λυκίας καὶ λιμήν. Μαχαιροῦς
φρούριον τῆς Ἰουδαίας, ὡς Ἰώσηπος. Τραπεζοῦς πόλις πρὸς τῷ
Εὐξείνῳ πόντῳ· ἔστι καὶ Ἀρκαδίας πόλις Τραπεζοῦς ἀπὸ Τραπεζοῦντος
παιδὸς Λυκάονος, ὡς Παυσανίας ὀγδόῳ (3, 3). ἔστι καὶ ἄλλη πλησίον
τοῦ Ἀραβικοῦ κόλπου. Σολοῦς πόλις Σικελίας, ὡς Ἑκαταῖος Εὐρώπῃ.
ἐκλήθη δὲ ἀπὸ Σολοῦντος κακοξένου, ὃν ἀνεῖλεν Ἡρακλῆς. Πηλοῦς
νῆσος περὶ Χίον. Ὀλοῦς πόλις Κρήτης. Ξενίων ἐν τοῖς Κρητικοῖς.
Μυοῦς πόλις Ἰωνίας, ὡς Φίλων καὶ Ἀπολλόδωρος ἐν αʹ χρονικῶν.
Ἱππουάκρα πόλις Λιβύης. Σωσάν-

δρα νῆσος περὶ Κρήτην. ἐκλήθη δέ, ἐπειδή ποτε καὶ Λυττίων νύκτωρ
ἐπελθόντων τῇ πόλει διασῶσαι λέγεται τοὺς εἰς αὐτὴν φυγόντας. Χα-
λάστρα πόλις Θρᾴκης περὶ τὸν Θερμαῖον κόλπον. Ἑκαταῖος Εὐρώπῃ
»ἐν δ' αὐτῷ Θέρμη πόλις Ἑλλήνων, ἐν δὲ Χαλάστρη πόλις Θρηΐκων».
46
ὠνόμασται δὲ ἀπὸ Χαλάστρης. ἔστι καὶ λίμνη τῇ πόλει ὁμώνυμος.

Στράβων δ' ἐν ἑβδόμῃ (p. 330) Μακεδονίας αὐτὴν καλεῖ. σεσημείωται
τὸ Τάναγρα πόλις Βοιωτίας, ἣν Ὅμηρος Γραῖαν καλεῖ διὰ τὸ πλη-
σίον εἶναι (Β 498) καὶ σκολόπενδρα προπαροξυνόμενα καὶ συστέλ-
λοντα τὸ α. τὸ δὲ Ἐρυθρά ἡ θάλασσά ἐστιν ἐπιθετικόν. ἔστι δὲ καὶ
ἄκρα Ἐρυθρά τῆς Λιβύης. ὡς Ἀρτεμίδωρος ἑβδόμῃ Γεωγραφουμένων.
καὶ Ἐρυθραί πόλις Ἰώνων. Ἑκαταῖος Ἀσίᾳ. ἔστι καὶ Λιβύης ἄλλη καὶ
ἄλλη Λοκρίδος. ἔστι καὶ Βοιωτίας καὶ Κύπρου ἄλλη ἡ νῦν Πάφος. τὸ
δὲ Φαίδρα κύριον συνεξωμοιώθη τῷ Φαῖδρος ἀρσενικῷ· ὡσαύτως καὶ
Πύρρα πόλις ἐν Λέσβῳ· ἔστι καὶ κώμη Λιγυστικῆς. βαρύνεται δὲ καὶ
Κύδραι πόλις Βρυγῶν. Στράβων ἑβδόμῃ (p. 327), καὶ Μάκρα νῆσος
Λυκίας, ὡς Ἀλέξανδρος ἐν περίπλῳ αὐτῆς.
Τὰ εἰς σα δισύλλαβα βαρύνεται, αἶσα· ἔστι καὶ Αἶσα πόλις Θρᾴ-
κης προσεχὴς τῇ Παλλήνῃ. μοῦσα μόνον δισύλλαβον τῇ ου διφθόγγῳ
παραληγόμενον ὁμοίως ἐν χρήσει τῇ τῶν παλαιῶν καὶ τῇ κοινῇ συνη-
θείᾳ. τὸ γὰρ Δοῦσα κύριον καθ' ἱστορίαν ἐστὶ
νῆσοι Λιβύης· ὀνομάζονται δὲ διὰ τὸ φύκων εἶναι πλήρεις. Οἰνοῦσσαι

νῆσοι τῇ Χίῳ προσεχεῖς. Ἑκαταῖος Εὐρώπῃ. Ἐλαιοῦσσα νῆσος Κιλικίας
κατὰ τὴν ἤπειρον πρὸς τῇ Κωρύκῳ. εἰσὶ δὲ καὶ ἄλλαι νῆσοι ἑπτά.
Σχινοῦσσα Φωκικὴ νῆσος. Δρυμοῦσσα νῆσος Ἰωνίας. Θουκυδίδης
ὀγδόῃ (c. 31). Φαρμακοῦσσαι δύο νῆσοι πλησίον Σαλαμῖνος. καὶ
ἄλλη ὑπὲρ Μίλητον, ἐν ᾗ Ἄτταλος ἀνῃρέθη. Ὀφιοῦσσα· οὕτως ἐκα-
λεῖτο ἡ Λιβύη, ὡς Πολυίστωρ, καὶ ἡ Ῥόδος καὶ ἡ Τῆνος καὶ ἡ Τύρα
πόλις. Ταφιοῦσσα πόλις Κεφαλληνίας ἡ πρότερον Τάφος. Πιθη-
κοῦσσαι νῆσοι περὶ Τυρρηνίαν. Ἰχνοῦσσα· οὕτως ἐκαλεῖτο ἡ Σαρδὼ
νῆσος διότι ἐοικυῖα ἦν ἀνθρώπου ἴχνει. Λοπαδοῦσσα νῆσος κατὰ
Θάψον τῆς Λιβύης, ὡς Ἀρτεμίδωρος ἑβδόμῳ Γεωγραφουμένων. Να-
γιδοῦσσα νῆσος. Ἑκαταῖος Ἀσίᾳ. Ἀγαθοῦσσα· οὕτως ἐκαλεῖτο ἡ Τῆ-
λος νῆσος, ὡς Ἰάσων. Φασηλοῦσσαι δύο νῆσοι Λιβύης πλησίον Σίριος
ποταμοῦ. Ἑκαταῖος περιηγήσει Λιβύης. Δελφοῦσσα κρήνη τῶν Δελ-
φῶν. Γηθοῦσσα πόλις Λιβύης. Γονοῦσσα πόλις Περραιβίας. Ἐλα-
φοῦσσα· οὕτως Ἕλληνες Βρεττίαν νῆσον ἐν τῷ Ἀδρίᾳ καλοῦσιν.
Αἰγειροῦσσα πόλις Αἰολίδος, ὡς Ἡρόδοτος (I 148). Ἀνητοῦσσα
πόλις Λιβύης. πλὴν τοῦ αἴθουσσα, ὅπερ ἔχει δισσὸν τὸ σ ἐπὶ τοῦ
προσηγορικοῦ, Ἔμπουσσα καὶ Συράκουσσαι πόλις μεγίστη, ὡς Ἑκα-
ταῖος Εὐρώπῃ, κτίσμα μὲν Ἀρχίου, Κορίνθου δ' ἄποικος, τοῖς ἐν Σικε-
λίᾳ Μεγάροις καὶ Νάξῳ ὁμόχρονος.

47
καὶ πόλις Φοινίκης Ἐλαία μεταξὺ Τύρου καὶ Σιδῶνος, ὡς Φίλων. καὶ
Ἐλαία Βιθυνίας ἐπίνειον πλησίον Μυσίας. ἔστι καὶ λιμὴν Αἰθιοπίας καὶ
νῆσοι τρεῖς. Ἐλυμαία χώρα Ἀσσυρίων πρὸς τῇ Περσικῇ τῆς Σουσίδος
ἐγγύς. Ἐορδαία δύο χῶραι, Μυγδονίας καὶ Μακεδονίας· εἰσὶ δὲ ἄλλαι
δύο, ἡ μὲν Ἰβηρίας, ἡ δὲ Θρᾴκης ἀπὸ Ἐορδοῦ τινος. Ἡλιαία δικα-
στήριον Ἀθηναίων παρὰ τὸ «ἁλέες δεῦτε» παραγωγὸν ἁλία καὶ ἡλιαία.
Ἡραία· οὕτως ἐκαλεῖτο ἡ ἐλάττων Ὕβλα. Κασταναία πόλις Θεσσαλίας.
Εὔδοξος δὲ διὰ τοῦ θ φησί. Λυκόφρων (v. 907) «καὶ Κασταναίαν
ἀκτέρι-
στον ἐν πέτραις». Κοσσαία μέρος Περσίδος· Στράβων ιϛʹ (p. 744). ἔστι
καὶ Θρᾴκης πολίχνιον. Καρταία πόλις Ἰβηρίας, περὶ ἧς Ἀρτεμίδωρος ἐν
δευτέρῳ Γεωγραφουμένων. Κυρταία πόλις ἐν τῇ Ἐρυθρᾷ θαλάσσῃ, εἰς
ἣν ὑπερώρισεν Ἀρταξέρξης Μεγάβυζον. Κτησίας τρίτω Περσικῶν. Κυτ-
ταία πόλις Κολχική, ἣ καὶ Κύτα. Λυκόφρων (v. 1312) «ὃς εἰς Κυταίαν
τὴν Λιβυστίνην μολών». Λιβυσσαία ἀπὸ τοῦ Λίβυσσα. Λιμναία κώμη
τοῦ Ἄργους. Θουκυδίδης (2, 80). Νυμφαία ἡ νῆσος Καλυψοῦς παρὰ
τῷ Ἀδρίᾳ. Ὀρδαία πόλις Μακεδονίας. Παρθυαία ἡ χώρα. Παροι-
ταία χώρα τῆς Ἐρυθρᾶς θαλάσσης πλησίον. Παρωραία Ἀρκαδίας πόλις
ἡ καὶ Παρώρεια. ἔστι καὶ Μακεδονίας πόλις. Περαία πολίχνιον Συ-
ρίας. ἔστι καὶ χώρα Κορίνθου Περαία λεγομένη. Πυλαία τόπος Ἀρ-
καδίας, ὃς καὶ Πύλαι. Πυραία μοῖρα Θεσσαλίας ὠνομασμένη ἀπὸ
Πύρας. Πυρηναία πόλις Λοκρίδος.
Εὐκρατιδία πόλις Βάκτρων παρὰ τὸν Εὐκρατίδαν. Στράβων ἑνδεκάτῳ

(p. 516). Εὐπαλία πόλις Λοκρίδος, ἣν Εὐπάλιον Ἀρτεμίδωρός φησι.
Εὐπατρία πόλις Λυδῶν. Ἠλιδία. Ψωφιδία. Ἠμαθία πόλις καὶ χώρα
ἡ νῦν Μακεδονία. Θαμία πόλις Θεσσαλίας. Ῥιανὸς ιδʹ Θεσσαλικῶν
καὶ Θαμίεια. Θαυμακία πόλις Μαγνησίας. Ὅμηρος (Β 716) «οἱ δ' ἄρα
Μηθώνην καὶ Θαυμακίην ἐνέμοντο» ἀπὸ Θαυμάκου τοῦ Ποίαντος πα-
τρός. δευτέρα πόλις κατὰ τὸν Μαλιακὸν κόλπον ἡ καὶ Θαυμακοί.
Θεσπρωτία πόλις καὶ χώρα ἔξω τοῦ Ἀμβρακικοῦ κόλπου. Ἰαιτία
πόλις Σικελίας. Φίλιστος Σικελικῶν δευτέρῳ. Ἰβηρία χώρα ἡ μὲν πρὸς
ταῖς Ἡρακλείας στήλαις ἀπὸ Ἴβηρος ποταμοῦ. Ἀρτεμίδωρος ἐν τῇ βʹ
τῶν Γεωγραφουμένων «ἀπὸ δὲ τῶν Πυρηναίων ὀρῶν ἕως τῶν κατὰ
Γάδειρα τόπων καὶ ἐνδοτέρω Ἰβηρία τε καὶ Ἱσπανία καλεῖται. διῄρηται
δὲ ὑπὸ Ῥωμαίων εἰς δύο ἐπαρχίας .... διατείνουσα ἀπὸ τῶν Πυρηναίων
ὀρῶν ἅπασα μέχρι τῆς Καινῆς Καρχηδονίας καὶ τῶν τοῦ Βαίτιος πηγῶν,
τῆς δὲ δευτέρας ἐπαρχίας τὰ μέχρι Γαδείρων καὶ Λουσιτανίας». ἡ δὲ
πρὸς Πέρσας. Ἰλαττία πόλις Κρήτης. Πολύβιος τρισκαιδεκάτῳ. Ἰνα-
χία ἡ Πελοπόννησος, οὐ μόνον τὸ Ἄργος, ἀπὸ Ἰνάχου τοῦ ποταμοῦ.
48
Ἰξίαι πληθυντικῶς χωρίον τῆς Ῥόδου ἀπὸ Ἴξου λιμένος. Ἰσινδία

χωρίον Ἰωνίας, λέγεται καὶ Ἴσινδα καὶ Ἴσινδος. Κανθηλία πόλις
περὶ Καρχηδόνα. λέγεται καὶ Κανθήλη. Ἑκαταῖος Ἀσίᾳ. Κανταβρία
χώρα. Στράβων τρίτῃ (p. 157). Καρπηΐα·
Τὰ εἰς μη ἔχοντα σύμφωνον κατὰ διάστασιν βαρύνεται, τόλμη,

ἅλμη, χάρμη, σκάλμη, θέρμη. ἔστι καὶ πόλις Θρᾴκης. Ἀπολλό-
δωρος δὲ Μακεδονίας φησὶ καὶ Θουκυδίδης (1, 61). Γέρμη πόλις Ἀσίας.
Μάρμη πόλις Φοινίκης, Πάρμη πόλις Ἰταλίας. σεσημείωται τὸ ὁρμή
καὶ τὸ γραμμή ὀξυνόμενα.
Τὰ διὰ τοῦ αμη εἴτε δισύλλαβα εἴτε ὑπερδισύλλαβα μονογενῆ βα-
ρύνεται, εἰ μὴ εἴη ἐκ συναιρέσεως, Σάμη νῆσος, καλάμη καὶ Καλά-
μαι πόλις Πελοποννήσου. Παυσανίας τετάρτῳ (c. 31, 3). παλάμη,
Ζαδράμη βασίλειον τῶν Κυναιδοκολπιτῶν. θαλάμη, Θαλάμαι πόλις
τῆς Μεσσηνίας. Θεόπομπος τριακοστῷ δευτέρῳ Φιλιππικῶν. Κοροκον-
δάμη πλησίον Σινώπης. Ἀρτεμίδωρος ἑνδεκάτῳ Γεωγραφουμένων.
Ὀργάμη πόλις ἐν τῷ Ἴστρῳ. Ἑκαταῖος Εὐρώπῃ. τὸ δὲ σπιθαμή ὀξύ-
νεται καὶ τὸ Ἱεραμαί πόλις Καρίας. τὸ δὲ σησαμῆ περισπᾶται ὡς
ἐκ συναιρέσεως.
Τὰ εἰς μη παραληγόμενα τῷ ε σπάνια ὄντα βαρύνεται οἷον
Κρέμη πόλις Πόντου. Φλέγων ὀγδόῳ χρονικῶν.
Τὰ εἰς μη ἰαμβικὰ παραληγόμενα τῷ ο ἀπὸ ῥημάτων παραληγόν-
των ε ὀξύνεται, δρέμω δρομή, τέμνω τομή καὶ ἀνατομή, νέμω
νομή καὶ προνομή, δέμω δομή, τὸ μέντοι κόμη βαρύνεται ἀπὸ τοῦ
κόσμος γεγονυῖα, κόσμη γάρ. ὡσαύτως καὶ τὸ Εὐρυνόμη καὶ Ἀμφι
πρὸς τὸν Περσικὸν κόλπον. Μαλσάνη πόλις τῆς εὐδαίμονος Ἀραβίας.

Πιτάνη πόλις Αἰολίδος. Σικάνη πόλις Ἰβηρίας, ὡς Ἑκαταῖος Εὐ-
ρώπῃ. Ῥωγάνη πόλις ἐν τῇ Ἰνδικῇ. Στεφάνη πόλις Φωκίδος.
Ταπροβάνη νῆσος μεγίστη ἐν τῇ Ἰνδικῇ θαλάσσῃ. Ἀλέξανδρος ὁ καὶ
Λύχνος νῆσος τετράπλευρος, ἁλιστέφανος Ταπροβάνη θηρονόμος
πέπληθεν ἐϋρρίνων ἐλεφάντων. ἣ πάλαι μὲν ἐκαλεῖτο Σιμούνδου, νῦν δὲ
Σαλική, πλοῦ μῆκος. οὖσα ἑπτάκις που χιλίων σταδίων, πλάτος δὲ
πεντακοσίων. τὰ αὐτὰ δὲ καὶ Ἀρτεμίδωρος ἐνάτῳ Γεωγραφουμένων.
Τελάνη πόλις ἀρχαιοτάτη Συρίας, ἣν ᾤκει Νίνος πρὸ τῆς Νίνου κτίσεως.
Χανδάνη πόλις Ἰαπυ-
γίας. Ἑκαταῖος Εὐρώπῃ «ἐν δὲ Χανδάνη πόλις, μετὰ δὲ Πευκαῖοι».
49
Ἀδράνη πόλις Θρᾴκης, ἣ μικρὸν ὑπὲρ τῆς Βερενίκης κεῖται, ὡς Θεό-

πομπος. Πολύβιος δὲ διὰ τοῦ η τὴν μέσην λέγει ἐν τρισκαιδεκάτῃ,
Ἀδρήνη. Ἀφάναι χωρίον Σικελίας ἄσημον, ἀφ' οὗ ἡ «εἰς Ἀφάνας»
ἐπὶ τῶν ἀδήλων καὶ ἐκτετοπισμένων. Παρικάνη πόλις Περσική.
Ἑκαταῖος Ἀσίᾳ «ἐν δ' αὐτοῖσι πόλις Παρικάνη οὔνομα». τὸ δὲ μη-
χανή ὀξύνεται. ὡσαύτως καὶ Ἀμφαναί πόλις Δωρική. Ἑκαταῖος ἐν
πρώτῃ γενεαλογιῶν. Θεόπομπος Ἀμφαναίαν αὐτὴν καλεῖ ἐν πέμπτῳ
Φιλιππικῶν. ἔστι καὶ χωρίον Θεσσαλίας ὡσαύτως.
μεγάλη πέραν τῆς Ἐρυθρᾶς θαλάσσης. Σαρδώ νῆσος· τῇ Σαρδοῖ ἀνα-

λόγως λέγεται καὶ Σαρδών ὡς τῇ Πυθοῖ παράκειται Πυθών. Σαμαθώ
ὅ ἐστι μεγάλη κατὰ τὴν τῶν Λιβύων φωνήν, καλεῖται Μάγνα νῆσος
Λιβυκή. Καβειρώ ἡ Πρωτέως καὶ Ἀγχινόης, ἀφ' ἧς καὶ Ἡφαίστου
Καδμῖλος. Ῥοιώ ἡ Ζάρηκος θυγάτηρ. Συρακώ λίμνη. Ταχεμψώ
νῆσος Αἰθιοπίας πρὸς τῇ Λιβύῃ, ὡς Ἡρόδοτος δευτέρᾳ (c. 29). Χομψώ
νῆσος ἐν τῷ Νείλῳ, μέση Αἰθιοπίας καὶ Αἰγύπτου. Ὑρνηθώ ἡ Τημέ-
νου θυγάτηρ. Ψεβώ χώρα ἐνδοτάτη Αἰθιοπίας, περὶ ἧς Ἀρισταγόρας
ἐν Αἰγυπτιακοῖς τάδε γράφει «οὗτοι δή φασιν εἶναι χώραν ἀπέχουσαν
Αἰθιοπίας ἡμερῶν πέντε καλουμένην Ψεβώ». Ἀρτεμίδωρος ἐν ὀγδόῳ
Γεωγραφουμένων λίμνην εἶναί φησι. Ψενακώ κώμη τῆς Ἀθριβίτου
νομοῦ, ὡς Ἀρτεμίδωρος ἐν ὀγδόῳ Γεωγραφουμένων. Κυβώ, ἣ καὶ
Κύβος, πόλις Ἰώνων ἐν Λιβύῃ Φοινίκων. Ἑκαταῖος περιηγήσει αὐτῆς
»καὶ λιμήν, Ἵππου ἄκρη καὶ Κυβώ». Χορτασώ πόλις Αἰγύπτου· ἀπὸ
μέλλοντος ὁ σχηματισμός· ὡς γὰρ τοῦ καλύψω ἡ Καλυψώ, οὕτω καὶ
τοῦ χορτάσω Χορτασώ. ἱστοροῦσι γὰρ Κλεοπάτραν εἰς πόλεμον μὴ
ἔχειν σιτία· τοὺς δ' οἰκοῦντας τὸν τόπον τοσαύτην παρασχέσθαι τού-
του τὴν ἀφθονίαν, ὥστε χορτάσαι πᾶσαν τὴν στρατιὰν καὶ ὄνομα τῇ
πόλει παρ' αὐτῆς ἐντεῦθεν τεθῆναι.
λόγως λέγεται καὶ Σαρδών ὡς τῇ Πυθοῖ παράκειται Πυθών. Σαμαθώ

ὅ ἐστι μεγάλη κατὰ τὴν τῶν Λιβύων φωνήν, καλεῖται Μάγνα νῆσος
Λιβυκή. Καβειρώ ἡ Πρωτέως καὶ Ἀγχινόης, ἀφ' ἧς καὶ Ἡφαίστου
Καδμῖλος. Ῥοιώ ἡ Ζάρηκος θυγάτηρ. Συρακώ λίμνη. Ταχεμψώ
νῆσος Αἰθιοπίας πρὸς τῇ Λιβύῃ, ὡς Ἡρόδοτος δευτέρᾳ (c. 29). Χομψώ
νῆσος ἐν τῷ Νείλῳ, μέση Αἰθιοπίας καὶ Αἰγύπτου. Ὑρνηθώ ἡ Τημέ-
νου θυγάτηρ. Ψεβώ χώρα ἐνδοτάτη Αἰθιοπίας, περὶ ἧς Ἀρισταγόρας
50
ἐν Αἰγυπτιακοῖς τάδε γράφει «οὗτοι δή φασιν εἶναι χώραν ἀπέχουσαν

Αἰθιοπίας ἡμερῶν πέντε καλουμένην Ψεβώ». Ἀρτεμίδωρος ἐν ὀγδόῳ
Γεωγραφουμένων λίμνην εἶναί φησι. Ψενακώ κώμη τῆς Ἀθριβίτου
νομοῦ, ὡς Ἀρτεμίδωρος ἐν ὀγδόῳ Γεωγραφουμένων. Κυβώ, ἣ καὶ
Κύβος, πόλις Ἰώνων ἐν Λιβύῃ Φοινίκων. Ἑκαταῖος περιηγήσει αὐτῆς
»καὶ λιμήν, Ἵππου ἄκρη καὶ Κυβώ». Χορτασώ πόλις Αἰγύπτου· ἀπὸ
μέλλοντος ὁ σχηματισμός· ὡς γὰρ τοῦ καλύψω ἡ Καλυψώ, οὕτω καὶ
τοῦ χορτάσω Χορτασώ. ἱστοροῦσι γὰρ Κλεοπάτραν εἰς πόλεμον μὴ
ἔχειν σιτία· τοὺς δ' οἰκοῦντας τὸν τόπον τοσαύτην παρασχέσθαι τού-
του τὴν ἀφθονίαν, ὥστε χορτάσαι πᾶσαν τὴν στρατιὰν καὶ ὄνομα τῇ
πόλει παρ' αὐτῆς ἐντεῦθεν τεθῆναι.
μήτριον τόπος περὶ Θεσσαλίαν περὶ τὸ Κροκωτὸν πεδίον κείμενος

παρὰ τὸν Ἄμφρυσον. ἔστι καὶ πόλις Αἰολίδος.
Τὰ διὰ τοῦ σιον ὑπὲρ τρεῖς συλλαβὰς προπαροξύνεται, Βου-
πράσιον πόλις καὶ ποταμὸς καὶ χώρα τῆς Ἤλιδος «οἳ δ' ἄρα Βου-
πράσιόν τε καὶ Ἤλιδα δῖαν ἔναιον» (Β 615). γυμνάσιον, ἱππάσιον,
κοράσιον. Ὀρεσθάσιον πόλις Ἀρκαδικὴ ἀπὸ Ὀρεσθέως τοῦ Λυκάο-
νος. Παυσανίας ὀγδόῳ (27, 3). Κορυφάσιον χωρίον Λακωνικὸν πλη-
σίον Πύλου. Θουκυδίδης τετάρτῃ (c. 3 et 118). Ψευδοκοράσιον
αἰγιαλὸς μέγας μεταξὺ Κωρύκου καὶ τῆς Σελευκείας τῆς παρ' Ἰσαύροις.
Ἀρτεμίδωρος ἐνάτῳ τῶν Γεωγραφουμένων «παραλλάξαντι δὲ ταύτην
αἰγιαλὸς ἄλλος ἐκδέχεται σταδίων τριῶν, μηνοειδὴς καὶ ὕφορμος, κα-
λούμενος Ψευδοκοράσιον» Θαυμάσιον ὄρος Ἀρκαδίας, ἐν ᾧ τὸν
λίθον ὁ Κρόνος κατέπιεν. κυνηγέσιον. Βρεντέσιον πόλις παρὰ τὸν
Ἀδρίαν ἀπὸ Βρέντου Ἡρακλέους ἢ ὡς εὐλίμενος οὖσα· ἑνὶ γὰρ στόματι
λιμένες πολλοὶ κατακλείονται. ὡς ἐοικυῖα τοίνυν κεφαλῇ ἐλάφου οὕτως
ὠνομάσθη βρέντον γὰρ παρὰ Μεσσαπίοις ἡ τῆς ἐλάφου κεφαλή, ὡς
Σέλευκος ἐν δευτέρῳ γλωσσῶν. Εἰλέσιον πόλις Βοιωτίας. Ὅμηρος
»καὶ Εἰλέσιον καὶ Ἐρυθράς» (Β 499). Μαραθήσιον πόλις Καρίας. ἔστι
καὶ πόλις Ἐφεσίων. Ἀκακήσιον πόλις Ἀρκαδίας, ἀπὸ Ἀκάκου παιδὸς
Λυκάονος, ὡς Παυσανίας ὀγδόῃ (3, 2).
Τὰ διὰ τοῦ φιον οὐδέτερα μονογενῆ προπαροξύνεται, ζωΰφιον,

δενδρύφιον, ὀρνύφιον, ὠΰφιον, χρυσάφιον, ἀργυράφιον,
μοιράφιον.
Τὰ διὰ τοῦ χιον ὑπὲρ τρεῖς συλλαβὰς οὐδέτερα προπαροξύνεται,
ὀνύχιον. ἔστι καὶ Ὀνύχιον τόπος Κρήτης, ἀπὸ ὄνυχος ἀγκύρας
51
ἐνσχεθείσης ἐν αὐτῷ τῶν Ἀμυκλαίων ἀποικησάντων. Δυρράχιον πόλις

Ἰλλυρικὴ καὶ Ἐπίδαμνος κληθεῖσα ἀπὸ Ἐπιδάμνου. τούτου θυγάτηρ Μέ-
λισσα, ἧς καὶ τοῦ Ποσειδῶνος ὁ Δυρράχιος. Στράβων ἐν ηʹ (p. 316)
φησί «μετὰ δὲ τὸν Ῥιζονικὸν Λίσσος ἐστὶ πόλις καὶ Ἀκρόλισσος καὶ
Ἐπίδαμνος Κερκυραίων κτίσμα, ἡ νῦν Δυρράχιον ὁμωνύμως τῇ χερρο-
νήσῳ λεγομένη, ἐφ' ἧς ἵδρυται». Ἐρατοσθένης γʹ Γεωγραφουμένων
»ἐχόμενοι δ' οἰκοῦσι Ταυλάντιοι. πόλις δὲ Ἑλληνὶς Ἐπίδαμνος ἐπὶ
χερρονήσου τῆς καλουμένης Δυρραχίου. ποταμοὶ δὲ Δρίλων καὶ Ἀῷος,
περὶ οὓς οἱ Κάδμου καὶ Ἁρμονίας τάφοι δείκνυνται». λέγει δὲ Παυ-
σανίας ϛʹ (c. 10, 8) περὶ τῆς ἀρχαίας καὶ τῆς νῦν πόλεως οὕτως «Ἐπι-
δάμνιοι μὲν χώραν ἥνπερ καὶ ἐξ ἀρχῆς, πόλιν δὲ αὐτὴν ἀρχαίαν ἐπὶ
ἡμῶν ἔχουσιν, ἐκείνης δ' ἀφεστηκυῖαν ὀλίγον. ὄνομα δὲ τῇ πόλει τῇ
νῦν Δυρράχιον ἀπὸ τοῦ οἰκιστοῦ». Ἀλέξανδρος δὲ ἐν Εὐρώπῃ μετὰ
τοῦ σ Δυσράχιον αὐτὴν καλεῖ «Δυσραχίου τ' Ἐπίδαμνος ἐπ' ἀγχιάλου
χθονὸς ἀκτῆς». δυσράχιον γάρ ἐστι, ὅ ἐστι δυσέξοχον. τρέψαν δὲ τὸ
σ εἰς ρ εὐφωνότερον λαλεῖται Δυρράχιον, καθάπερ καὶ Τυρσηνός
τικὸν Ἀμμώνιος διὰ τοῦ ι. προπαροξύνεται δὲ τὰ κτητικὰ ὥσπερ τὰ

ἀρσενικά, Ἡράκλειον, Αἰάκειον, Διοσκούρειον, Πλουτώνειον,
Ποσειδώνειον, Χαρώνειον, Ἑλένειον, Κλεοπάτρειον, Τι-
μώνειον, Μαυσώλειον, Καισάρειον, Ὁμήρειον, Λαμπέτειον.
τὸ δὲ Ἡφαιστεῖον προπερισπᾶται καὶ τὸ Κορυβαντεῖον ναὸς τῶν
Κορυβάντων.
Τὰ διὰ τοῦ ειον ὑπὲρ τρεῖς συλλαβὰς μὴ ὄντα ἐπὶ τεμενῶν ἢ κύρια
προπερισπῶνται, ἁπλᾶ ὄντα ἢ παρασύνθετα θωρακεῖον, πανδοκεῖον,
διδασκαλεῖον, βαλανεῖον, ἐλεγεῖον, ἐπισκοπεῖον, ἡμεροσκο-
πεῖον. ἔστι καὶ πόλις Κελτιβήρων Ἡμεροσκοπεῖον Φωκαέων ἄποι-
κος. Ἀρτεμίδωρος δευτέρῳ λόγῳ Γεωγραφουμένων. τεκτονεῖον,
ἰαμβεῖον, ἀσωτεῖον, δοκιμεῖον, ἑστιατορεῖον, προσωπεῖον,
μορμολυκεῖον, ἱερεῖον, μεγαλλεῖον ὄνομα μύρου ἀπὸ Μεγάλου
Σικελιώτου εὑρόντος αὐτό. σκευοφορεῖον, τὸ ἐπὶ τῶν ὤμων ἀμφί-
κοιλον ξύλον, ἀφ' οὗ ἀπαρτῶσι ξύλα. σκιραφεῖον, ὅπερ δηλοῖ τὸν
τόπον, εἰς ὃν οἱ κυβευταὶ συνίασι. ταμιεῖον, οἶκος ἐν ᾧ τὰ ἀναγ-
καῖα ἀπετίθεσαν ὡς Ἀριστοφάνης καὶ Κρατῖνος καὶ ἄλλοι. μαγειρεῖον,
ἰατρεῖον, βυρσοδεψεῖον, δευτερεῖον, ὀπτανεῖον· παρὰ δὲ τοῖς
Ἀττικοῖς καὶ διὰ τοῦ ι γράφεται καὶ προπαροξύνεται οἷον ὀπτάνιον.
κηρυκεῖον τὸ μονογενὲς καὶ προσηγορικόν, ὅπερ ἐπίσταται καὶ ἡ
συνήθεια, τὸ γὰρ ἐπιθετικὸν κηρύκειον τὸν τοῦ κηρύκειος τόνον
52
ται, θύρσος θύρσον, λύχνος λύχνον, κύκλος κύκλον, κέλευθος

κέλευθον, βάρβιτος βάρβιτον, Τάρταρος Τάρταρον, ἄρκευθος ἄρ-
κευθον.
Τὰ εἰς βον οὐδέτερα πληθυντικὰ κύρια ὑπὲρ δύο συλλαβὰς προ-
παροξύνεται, Κάνδυβα πόλις Λυκίας ἀπὸ Κανδύβου παιδὸς Λευκα-
λίωνος. Μαρίαβα μητρόπολις Σαβαίων πρὸς τῇ Ἐρυθρᾷ θαλάσσῃ.
Στράβων ἑκκαιδεκάτῃ (p. 768). Μέσσαβα πόλις Καρῶν. Ἑκαταῖος
Ἀσίᾳ. Μήδαβα πόλις τῶν Ναβαταίων. Τένδηβα πόλις Καρίας ἀρ-
χαία. Ῥαβάθμωβα πόλις τρίτης Παλαιστίνης ἡ νῦν Ἀρεόπολις.
Χαράκμωβα πόλις τῆς νῦν τρίτης Παλαιστίνης, ἣν ἀναγράφει
Πτολεμαῖος γεωγραφικοῖς ἐν εʹ βιβλίῳ ἐν Ἀραβικαῖς τῆς εὐδαίμονος.
Μώαβα
μοῖρα τῆς Ἀραβίας. Ἀνάζαρβα πόλις Κιλικίας. κέκληται ἀπὸ τοῦ
προκειμένου ὄρους ἢ ἀπὸ Ἀναζάρβα τοῦ κτίσαντος.
Τὰ εἰς γον καὶ δον οὐδέτερα κύρια ὑπὲρ δύο συλλαβὰς προπαρ-
οξύνεται, Βήσσυγα ἐμπόριον τῆς Ἰνδικῆς. Ἔγγαδα κώμη μεγάλη πλη-
σίον Σοδόμων Ἀραβίας. Μασανώραδα πόλις Καρίας ἀπὸ Μασανωράδου
τοῦ Κινδαψοῦ παιδός. Σύνναδα πόλις Φρυγίας. λέγουσι δὲ Ἀκάμαντα
μετὰ τὰ Τρωϊκὰ ἀποπλανηθέντα ἐλθεῖν εἰς Φρυγίαν καὶ καταλαβεῖν
βινον πόλις τῆς Νεμέας, ὡς Ἑλλάνικος, ἄλλοι δὲ Βέμβιναν καὶ κώμην

φασίν. Ἀβρότονον Λύκος ὁ Ῥηγῖνος χωρίον οἴεται εἶναι, Στράβων
δὲ ἐν ἑπτακαιδεκάτῳ βιβλίῳ (p. 835) πόλιν φησὶ καὶ ἄλλοι. πόλις
δὲ Λιβυφοινίκων. Ἅθμονον δῆμος τῆς Κεκροπίδος φυλῆς. τὸ μέντοι
Ἁθμονῆζε καὶ Ἁθμονῆσι δοκεῖ ἀπὸ τῆς ἡ Ἁθμονή εἶναι. Δράκονον
ὄρος νήσου τῆς Ἰκαρίας λεγομένης καὶ πόλις. Στράβων ιδʹ (p. 639).
Πρόαρνα πόλις Μηλιέων. τὸ δὲ Καικῖνον χωρίον Ἰταλικόν. Φίλι-
στος δευτέρῳ Σικελικῶν – προπερισπᾶται, ὀξύνεται δὲ τὸ Ἀδρανόν
πόλις Σικελίας ἐν τῇ Αἴτνῃ ποταμὸν ὁμώνυμον ἔχουσα. λέγεται καὶ
ἀρσενικῶς. καὶ Βοιανόν πόλις Σαυνιτῶν καὶ Τεανόν πόλις Ἰταλίας,
ὡς Ἀρτεμίδωρος τετάρτῳ Γεωγραφουμένων. καὶ Τυκλανόν πόλις Ἰτα-
λίας, ἣ καὶ Τύσκλος λέγεται, καὶ Φρεντανόν πόλις Ἰταλίας καὶ Ποι-
μανηνόν πόλις ἤτοι φρούριον ἢ χωρίον Κυζίκου καὶ Ἀργεννόν
ἀκρωτήριον καὶ Ἐρυμνά· οὕτω γὰρ ἐκαλεῖτο Τράλλις πόλις Λυδίας.
Τὰ εἰς πον οὐδέτερα ὑπερδισύλλαβα προπαροξύνεται, πρόσω-
πον καὶ Πρόσωπον νῆσος οὐ πόρρω Καρχηδόνος. Πράασπα πόλις
τῆς Ἀτροπατηνῆς. Ὕπαιπα πόλις Λυδίας κτισθεῖσα ὑπὸ τὸ
παρακείμενον ὄρος τὸ Αἶπος.
53
κύρια ὄντα ὑγιῶς βαρύνεται.

Τὰ εἰς ρον λήγοντα καθαρὸν δισύλλαβα ἔχοντα πρὸ τέλους φύσει
μακρὰν βαρύνεσθαι θέλει, εἰ μὴ κατὰ μεταπλασμὸν μεταβολὴν ποιήσεται
γένους, δῶρον· ἔστι καὶ Δῶρα πόλις Φοινίκης, πρότερον Δῶρος
καλουμένη. Ἑκαταῖος Ἀσίᾳ «μετὰ δὲ ἡ πάλαι Δῶρος, νῦν δὲ Δῶρα
καλεῖται». καὶ οὕτως Ἰώσηπος αὐτὴν καλεῖ ἐν εʹ τῆς Ἰουδαϊκῆς ἱστορίας
(c. 1, 22) «ἀπὸ μὲν Ἰορδάνου μέχρι Δώρων πόλεως» καὶ πάλιν (c. 22)
»Ἀζώτῳ καὶ Δώροις ὁριζόμενοι». καὶ Ἀρτεμίδωρος Δῶρα τὴν πόλιν
οἶδεν ἐν ἐπιτομῇ τῶν ιαʹ «συνεχῶς δ' ἐστὶ Στράτωνος πύργος, εἶτα ἔνι
Δῶρα ἐπὶ χερσονησοειδοῦς τόπου κείμενον πολισμάτιον, ἀρχομένου τοῦ
ὄρους τοῦ Καρμήλου» καὶ ἐν θʹ Γεωγραφουμένων τὸ αὐτό. ἔστι καὶ
Δῶρα νῆσος ἐν τῷ Περσικῷ κόλπῳ, καθὰ Στράβων ιϛʹ (p. 767) «τὸν
δὲ Μαζήνην ἐπάρχειν νήσου τινὸς τῶν ἐν τῷ Περσικῷ κόλπῳ, καλεῖσθαι
δὲ τὴν νῆσον Δῶρα». Κῶρον πόλις τῆς Καππαδοκίας. μῶρον ὁ καρ-
πὸς τῆς βάτου. Δοῦρα πόλις Μεσοποταμίας, ὡς Πολύβιος πέμπτῃ.
σπεῖρον τὸ ἱμάτιον, σκῖρον. ἔστι καὶ Σκίρον τόπος Ἀττικὸς ἀπὸ
Σκίρου ἥρωος. Σκίρα δὲ ἡ ἑορτὴ καλεῖται κατά τινας μὲν ὅτι ἐπὶ Σκίρῳ
Ἀθηνᾷ θύεται, κατ' ἄλλους δὲ ἀπὸ τῶν γινομένων ἱερῶν Δήμητρι καὶ
Κόρῃ ἐν τῇ ἑορτῇ ταύτῃ ἐπὶ Σκίρῳ. λέγεται καὶ ὁ Σκῖρος καὶ τὸ Σκίριον,
νεῦρον, φῆρον βρῶμα θεῶν, μῆρον «μῆρα δὲ κείαντες (Od. ν 26).
γέγονε δὲ ἐκ συγκοπῆς τοῦ μηρίον.
Ἐρυθρᾷ θαλάσσῃ.
Τὰ εἰς ρον ὑπὲρ δύο συλλαβὰς τῷ υ παραληγόμενα βαρύνεται,
ἄχυρον, πίτυρον, ἐνέχυρον, πρόθυρον, βούτυρον, λέπυρον,
ἄστυρον. ἔστι καὶ Ἄστυρον πόλις Μυσίας πρὸς τῇ Τρῳάδι, ἣ καὶ
πληθυντικῶς λέγεται· ἔστι καὶ κώμη πλησίον τοῦ Ἀδραμυττίου, ὡς
Στράβων (13 p. 606). ἔστι καὶ πόλις Φοινίκης κατ' Ἄραδον, ἐν ᾗ ἐτι-
μᾶτο ἡ Ἀθηνᾶ Ἀστυρίς. ἔστι καὶ Βοιωτίας πρὸς ταῖς Ποτνίαις, ὡς
Χάραξ ἐν δευτέρᾳ. ἔστι καὶ χωρίον Ἰταλίας. Κίχυρον, Πάλμυρον,
Σίμυρα· οὕτως οὐδετέρως Ἔφορος Σίμυρον πόλιν Σύρων φησί. Ἀτά-
βυρον ὄρος Ῥόδου Ῥιανὸς ἕκτῳ Μεσσηνιακῶν. Ἄγγυρον ὄνομα
ὄρους. Τίβυρα. οὕτως Ἀρτεμίδωρος τετάρτῳ Γεωγραφουμένων Τίβυριν
πόλιν Ἰταλίας καλεῖ.
Τὰ εἰς ρον κατ' ἐπιπλοκὴν συμφώνου δισύλλαβα βαρύνεται ῥεῖ-
θρον, κλεῖθρον, φίλτρον, κέντρον, ἄρθρον, πλῆκτρον, νί-
τρον, ἄντρον τὸ σπήλαιον. βλῆτρον. Βάκτρα πόλις. Στράβων ιαʹ
54
(p. 517). Σύμβρα Φρυγίας φρούριον. σεῖστρον, δένδρον, δέρ-

τρον «δέρτρον ἔσω δύνοντες» (λ 578), φέρτρον «κείμενον ἐν φέρ-
τρῳ» (Σ 236), καὶ ἄλλο πλῆθος τῶν τοιούτων ὀνομάτων ἀδιάπτωτον.
σεσημείωται τὸ λουτρόν ὀξυνόμενον, ὅπερ καὶ τρισύλλαβον λέγεται
λοετρόν «εἰς ὅ κε θερμὰ λοετρά» (Ξ 6), ἐπεὶ καὶ τὸ ῥῆμα δισσόν, λοέω
καὶ λούω «ἀλλ' ὅτε δή μιν ἐγὼ λόεον» (δ 252).
Τὰ εἰς ρον οὐδέτερα μετ' ἐπιπλοκῆς συμφώνου, ὑπὲρ δύο συλ-

λαβὰς ὄντα, προπαροξύνεται, πέλεθρον, τέρεθρον, βέρεθρον,
φέλετρον καὶ τὰ φέλετρα, θύρετρον. Ἀλάβαστρα πόλις Φρυγίας.
Σύαγρα χωρίον Κιλικίας πλησίον Ἄδου καὶ Λαέρτου. Θέρμυδρα
λιμὴν τῆς μιᾶς τῶν ἐν Ῥόδῳ πόλεων. Σύεδρα πόλις Ἰσαυρίας. βάρα-
θρον τόπος κοῖλος καὶ ὄρυγμα καλούμενος. ἔστι καὶ Βάραθρα πλη-
σίον τοῦ Κασίου. Τάβαθρα πόλις Λιβύης. Πολύβιος δωδεκάτῳ. Κά-
ναστρον ἄκρον Θρᾴκης καὶ Μακεδονίας. λέγεται καὶ Καναστραῖον.
Ἄθυμβρα πόλις Καρίας παρὰ Μαιάνδρῳ, Ἀθύμβρου κτίσμα, ἥτις μετὰ
ταῦτα Νύσσα ἐκλήθη. Παλίμβοθρα πόλις Ἰνδική. Φάλακρον ἀκρω-
τήριον Κορκύρας, ὡς Ἀρτεμίδωρος ἐν πέμπτῳ Γεωγραφουμένων φησί.
Πάνακρον πόλις Κύπρου. εἰσὶ δὲ καὶ Πάνακρα ὄρη Κρήτης. Καλλί-
μαχος «Ἰδαίοις ἐν ὄρεσσιν, ἅτε κλείουσι Πάνακρα». Τέγεστρα πόλις
Ἰλλυρίας πρὸς τῇ Ἀκυλίᾳ ἀπὸ Τεγέστρου. Ἀρτεμίδωρος δὲ Τέγεστρον
αὐτὴν καὶ κώμην οἶδεν «ἀπὸ Τεγέστρου κώμης καὶ τοῦ μυχοῦ ἐπὶ τὸν
Ἀδρίαν στάδια ͵εκεʹ».
Τὰ εἰς ρον ὑπερδισύλλαβα μακρᾷ παραληγόμενα προπαροξύνεται,
Ἄμηρον ὄνομα ὄρους, ἄνδηρον τῶν ποταμῶν τὸ χεῖλος, Κύθηρα
νῆσος πόλιν ὁμώνυμον ἔχουσα πρὸς τῇ Κρήτῃ ἀπὸ Κυθήρου τοῦ Φοί-
νικος. Φάληρον δῆμος καὶ ἐπίνειον τῆς Ἀττικῆς. Παυσανίας πρώτῳ
περιηγήσεως Ἑλλάδος (c. 1, 2). καὶ πληθυντικῶς Φάληρα.
νῆσος πόλιν ὁμώνυμον ἔχουσα πρὸς τῇ Κρήτῃ ἀπὸ Κυθήρου τοῦ Φοί-
νικος. Φάληρον δῆμος καὶ ἐπίνειον τῆς Ἀττικῆς. Παυσανίας πρώτῳ
περιηγήσεως Ἑλλάδος (c. 1, 2). καὶ πληθυντικῶς Φάληρα. ἔστι καὶ
Θετταλίας ἄλλη πρὸς τῇ Οἴτη, ἣν Ῥιανὸς διὰ τοῦ α γράφει, Φάλαρον
λέγων καὶ Φάληρον διὰ τοῦ η. ἔστι καὶ πόλις ἐν Ὀπικοῖς, εἰς ἣν
ἐξεβράσθη Παρθενόπη ἡ Σειρήν, ἣ καλεῖται Νεάπολις. Ἄβδηρα πό-
λεις δύο· ἡ μὲν Θρᾴκης ἀπὸ Ἀβδήρου τοῦ υἱοῦ Ἑρμοῦ Ἡρακλέους ἐρω-
μένου, ὃν αἱ Διομήδους ἵπποι διεσπάσαντο, ὡς Ἑλλάνικος καὶ ἄλλοι
55
φασίν. ἡ δὲ δευτέρα τῆς Ἰβηρίας πρὸς τοῖς Γαδείροις, ὡς Ἀρτεμίδω-

ρος ἐν δευτέρῳ Γεωγραφουμένων. Ἀλίφηρα πόλις Ἀρκαδίας, ἀπὸ
Λυκάονος παιδὸς Ἀλιφήρου. εὕρηται ἡ παραλήγουσα διὰ διφθόγγου.
Βάσηρα πόλις Φοινίκης. ἄβληρον ἡ ἡνία, εὔληρον ἐπὶ ἱματίου καὶ
ἐπὶ δεσμοῦ. ἄλευρον, φθινόπωρον, μετόπωρον, πέλωρον,
κνέωρον ἀκανθῶδες φυτόν. Κύτωρον πόλις Παφλαγονίας, οἱ δὲ ἡ
Κύτωρός φασι. Κοτύωρα κώμη πρὸς τῷ Πόντῳ, ὡς Ἀρριανός. Ἀν-
νίχωρον. μέμνηται Ἀλκμάν. Μαινόβωρα πόλις Μαστιηνῶν. Ἑκα-
ταῖος Εὐρώπῃ. Ἄσσωρον ὄρος Σάμου, ὅθεν ῥεῖ ὁ Ἀμφίλυσος. Εὐφο-
ρίων Ἀρτεμιδώρῳ «δαῖμον ὃς Ἀμφιλύσοιο ῥόον ....» Ἴσαυρα πόλις,
Χάραξ δὲ θηλυκῶς. Μάσταυρα πόλις Λυδίας, ἀπὸ Μᾶς. Μᾶ δὲ τῇ
Ῥέᾳ εἵπετο, ᾗ παρέδωκε Ζεὺς Διόνυσον τρέφειν.
ἔθνος. λέγεται καὶ τρισυλλάβως παρὰ Καλλίνῳ τῷ ποιητῇ «Τρήρεας

ἄνδρας ἄγων». Θεόπομπος Θρᾶρας αὐτοὺς καλεῖ. Ἀρριανὸς δὲ ἐν
Βιθυνιακοῖς Τρίηρας. θήρ, φήρ ὁ κένταυρος «φηρσὶν ὀρεσκῴοις» (Α
268)
καὶ κήρ τὸ θηλυκὸν ἡ θανατηφόρος μοῖρα «μάρτυροι οὓς μὴ κῆρες
ἔβαν θανάτοιο φέρουσαι» (Β 302) καὶ κατὰ ποιητικὴν συστολὴν τοῦ η
εἰς α «τίω δέ μιν ἐν καρὸς αἴσῃ» (Ι 378), ἤρ ἐπὶ τῆς ἐπικουρίας· καὶ
ὀξύνεται ἡ γενικὴ ἠρός καὶ ἡ αἰτιατικὴ ἦρα καὶ ἐν συνθέσει ἐπιῆρα.
βήρ τὸ φρέαρ παρὰ Φοίνιξι. – Τὰ εἰς ειρ λήγοντα μονοσύλλαβα τρία
μόνα εἰσίν, ἓν μὲν θηλυκὸν τὸ χείρ, δύο δὲ ἀρσενικὰ τὸ Εἴρ· ἔστι δὲ
ὄνομα ποταμοῦ, οὗ μέμνηται Ἀρτεμίδωρος ἐν Γεωγραφουμένοις καὶ τὸ
φθείρ. τὸ δὲ Φθίρ ὁ υἱὸς τοῦ Ἐνδυμίωνος διὰ τοῦ ι γράφεται, παρὰ
δὲ τοῦτο τὸ ὄρος Καρίας καὶ οἱ κατοικοῦντες Φθῖρες «Φθιρῶν τ' ὄρος
ἀκριτόφυλλον» (Β 868). ὁμοίως καὶ τὸ Σίρ ἔθνος Θρᾴκης ὑπὲρ τοὺς
Βυζαντίους. – φώρ ὁ κλέπτης, Νώρ ὄνομα ἔθνους. Σώρ. τὸ δὲ ὦρ
περισπᾶται· ἔστι δὲ μόνον θηλυκὸν εἰς ωρ ἐκ τοῦ ὄαρ γενόμενον κατὰ
κρᾶσιν τοῦ ο καὶ α εἰς ω ὥσπερ κρείττονα κρείττω· ἡ δὲ εὐθεῖα οὐχ
εὕρηται, ἀναπλάττομεν δὲ αὐτὴν ἀπὸ τοῦ «ἀμύνεμεν ὤρεσιν» (Il. Ε
486).
Αίλιος Ηρωδιανός Περὶ παθῶν (0087: 009)“Grammatici Graeci, vol.

3.2”, Ed. Lentz, A.Leipzig: Teubner, 1870, Repr. 1965.Part+v. 3,2, p.
370, l. 24
56
E. M. 723, 17: σπέργυς: παρὰ τὸ πρέσβυς τροπῇ τοῦ β εἰς γ

πρέσγυς καὶ ὑπερθέσει σπέργυς. περὶ παθῶν.
St. B. 3, 20: Ἀβαντίς: τὸ Ἀβαντία θηλυκὸν τοῦ Ἀβάντιος κατὰ
βαρβαρικὴν τροπὴν τοῦ β εἰς μ Ἀμαντία ἐλέχθη παρὰ Ἀντιγόνῳ ἐν
Μακεδονικῇ περιηγήσει. Καλλίμαχος δὲ Ἀμαντίνην ὡς Λεοντίνην αὐτὴν
ἔφη «καὶ Ἀμαντίνην ᾤκισαν Ὠρικίην».
Zon. 1496: παῖς: ὁ Ἡρωδιανός· παρὰ τὸ βαιόν γίνεται βάϊς καὶ
πάϊς κατὰ τροπὴν τοῦ β εἰς π, ἐκ δὲ τοῦ πάϊς γίνεται κατὰ συναίρε-
σιν παῖς.
St. B. 5, 1: Ἀβαρνίς πόλις καὶ χώρα καὶ ἄκρα τῆς Παριανῆς. –
εὕρηται δὲ καὶ διὰ τοῦ π Ἀπαρνίς, ὡς παρὰ Ἀρτεμιδώρῳ τῷ
γεωγράφῳ.
E. M. 224, 42: Γαριμᾶς ἐκ τοῦ Μαρικᾶς ἢ ἐκ τοῦ Γαριμᾶς τὸ
Μαρικᾶς· βάρβαρον δὲ τὸ ὄνομα καὶ ἡ κλίσις καὶ ὁ τόνος. Ἡρωδια-
νὸς περὶ παθῶν.
E. M. 371, 19: ἐρεχμός καὶ ἐρεγμός. παρὰ τὸ ἐρεύγω ἐρευγμός,
ὃς λέγεται καὶ ἐρεγμός· δοκεῖ δὲ ταῦτα παρὰ τοῖς Αἰολεῦσιν ἐκφέρεσθαι
διὰ τοῦ χ, διωχμόν γὰρ λέγουσι καὶ ληχμόν, ὡς Ἀντίμαχος «ληχμὸν
δ' ἐμπάζεσθαι ἀλεείνων».
St. B. 459, 8: Μυγδονία, μοῖρα Μακεδονίας. – ἐλέγετο καὶ Μυχθονία.
Αίλιος Ηρωδιανός Περὶ παθῶν Part+v. 3,2, p. 385, l. 31
δύο ἄκρας καὶ δύο κάρη ἔχον καὶ κατὰ συγκοπὴν δίκρον. Ἀπολλώνιος
δὲ ἀπὸ τοῦ δικάρανόν φησι συγκεκόφθαι. Ἀλέξανδρος δὲ ὁ τοῦ Ἀσκλη-
πιάδου ἐν τῷ ιʹ τῶν παντοδαπῶν παρὰ τὸ κόρος, ὃ σημαίνει τὸν κλά-
δον, ἔνθεν καὶ κορυθαλίς ἡ δάφνη λέγεται καὶ κορεῖν τὸ τοῖς κλάδοις
σαροῦν. ἐγὼ δὲ νομίζω μᾶλλον παρὰ τὸ κέρας, ὃ δὴ καὶ κέρος, ἵν'
ᾖ δίκερος καὶ ὑπερθέσει δίκρεος καὶ τροπῇ τοῦ ε εἰς ο δίκροος.
E. M. 515, 19: Κρῖσα πόλις τῆς Φωκίδος. ἀπὸ τούτου λέγουσι
Κρισαῖον κόλπον καὶ Ὅμηρος «Κρῖσάν τε ζαθέην» (Β 520). ὑπερθέσει
γίνεται Κίρσα καὶ ἀντιθέσει τοῦ σ εἰς ρ Κίρρα ὡς χερσόνησος χερρόνη-
σος. Λεωκρίνης δὲ ἡγεῖται δύο εἶναι πόλεις, ἄλλην τὴν Κρῖσαν καὶ
ἄλλην τὴν Κίρραν. ἀντείρηται δὲ ὑπὸ πολλῶν. οὔτε γὰρ γεωγράφων
εἶπέ τις πόλεις δύο διαφόρους, ἀλλ' οὐδὲ τῶν Περιηγητῶν. μόνος δὲ
αὐτὸς καὶ τοῦτο διὰ ἄγνοιαν τοῦ πάθους· ὅθεν ἱστορίαν δίδωσι διεψευ-
σμένην. ἡ αὐτὴ οὖν Κρῖσα καὶ Κίρρα. περὶ παθῶν.
E. M. 287, 50: δρίφος: δρίφος Συρακούσιοι «φέρ' ὦ τὸν δρίφον»,
δίφορος γὰρ καὶ δίφρος καὶ δρίφος.
E. M. 205, 3: βόρμος: βρόμος καὶ καθ' ὑπέρθεσιν βόρμος καὶ βόρ-
μοξ. ἔστι δὲ τροφὴ τετραπόδων.
κοκρύδες· παρὰ τὸ κρόκη γίνεται κροκύς κροκύδες καὶ καθ'
57
ὑπέρθεσιν κοκρύδες. Ἐπίχαρμος τὴν χρῆσιν.
Αίλιος Ηρωδιανός Περὶ ὀρθογραφίας (0087: 011)“Grammatici Graeci,

vol. 3.2”, Ed. Lentz, A.Leipzig: Teubner, 1870, Repr. 1965.Part+v. 3,2, p.
465, l. 23
Ἀβάκαινον πόλις Σικελίας. ἡ παραλήγουσα διὰ διφθόγγου.

Ἀβάντειος τὸ κτητικὸν ἢ τοῦ κυρίου ἢ τῶν Ἀβάντων, οὐ τό-
που τινὸς Ἀβαντίου ὡς τὸ Βυζάντειος Βυζαντίου, ἀλλ' ὡς Θόας Θοάν-
τειος. τὸ δὲ Ἀβάντιος, ἀφ' οὗ δοκεῖ εἶναι τὸ Ἀβαντιάς, συστέλλεται
ὡς ἐθνικὸν ὡς Ὑάντιος συνέστειλεν Ἀπολλώνιος ἐν τῷ «Ὑαντίου
Ὀγχηστοῖο» (Argon. III 1241) ἢ παρὰ λόγον ὡς «Ποιάντιον ἀγλαὸν
υἱόν» (Od γ 190).
Ἀβαντία τὸ θηλυκὸν τοῦ Ἀβάντιος κατὰ βαρβαρικὴν τροπὴν τοῦ
β εἰς μ Ἀμαντία ἐλέχθη παρὰ Ἀντιγόνῳ ἐν Μακεδονικῇ περιηγήσει.
Ἀβαρνίς πόλις καὶ χώρα καὶ ἄκρα τῆς Παριανῆς. εὕρηται δὲ καὶ
διὰ τοῦ π Ἀπαρνίς ὡς παρὰ Ἀρτεμιδώρῳ τῷ γεωγράφῳ.
ἄβληρα ἡνία. εὔληρα καὶ ἐπὶ ἱματίου καὶ ἐπὶ δεσμοῦ τίθεται. ἔστι
δὲ παρὰ τὸ εἰλῶ εἴληρα καὶ εὔληρα. παρὰ δὲ Ἐπιχάρμῳ αὔληρα εἴρη-
ται παρὰ τὸν αὐλόν, ἵν' ᾖ τὰ ἐπιμήκη.
Ἀβρινάται Ποντικὸν ἔθνος. καὶ μετὰ τοῦ ρ καὶ χωρὶς τοῦ ρ
λέγεται.
Αίλιος Ηρωδιανός Περὶ παρωνύμων (0087: 026)“Grammatici Graeci,

vol. 3.2”, Ed. Lentz, A.Leipzig: Teubner, 1870, Repr. 1965.Part+v. 3,2, p.
864, l. 33
Περὶ τῶν εἰς ητης.
Αἴγινα. ὁ πολίτης Αἰγινήτης. σπάνια δὲ τὰ εἰς της ἐθνικὰ τῷ η

παραληγόμενα ὑπὲρ τρεῖς συλλαβὰς βαρύτονα. ἔστι δὲ ταῦτα Αἰγινή-
της «Μαλειήτης τρύπανον αἰπολικόν». Κεραμιήτης. τὸ δὲ πολιήτης
πλεονασμὸν ἔχει τοῦ η ὡς τὸ μυθιήτης, ὅπερ οὐδ' ἐθνικόν, καὶ τὸ
Ἰουλιήτης ἀπὸ τοῦ Ἰουλίτης, τὸ δὲ Βαργυλιήτης καὶ Μασσαλιήτης τέτρα-
πται. τὸ δὲ κωμήτης Σιδήτης λιμνήτης τρισύλλαβα.
Δεκίητον πόλις Ἰταλίας. τὸ ἐθνικὸν Δεκιῆται, ὡς Ἀρτεμίδωρος
ἐν αʹ Γεωγραφουμένων.
Διοσκούρων κώμη Λιβύης. ὁ κωμήτης Διοσκουροκωμήτης ὡς Με-
58
γαλοκωμήτης, ἐκ δύο ἓν παραγωγόν.

Μαλέα ἄκρα πρὸς τῇ Πελοποννήσῳ καὶ Μάλεια. Μαλειήτης ὡς
Αἰγινήτης λέγεται καὶ Μαλεάτης.
Νινόη ἡ ἐν Καρίᾳ Ἀφροδισιάς. τὸ ἐθνικὸν Νινοήτης ὡς τὸ πύλη
πυλήτης, ὅθεν «Πυλάτιδες ἀγοραί» (Sophocl. Trach. 639) καὶ λίμνη
λιμνήτης.
Σίδη πόλις Παμφυλίας. ὁ πολίτης Σιδήτης. τὴν δευτέραν συλ-
λαβὴν ἔχει διὰ τοῦ η διὰ τὸν βαρὺν τοῦ πρωτοτύπου τόνον.
Αίλιος Ηρωδιανός Περὶ παρωνύμων Part+v. 3,2, p. 878, l. 20
Βίεννος πόλις Κρήτης. ὁ πολίτης Βιέννιος «οἱ δὲ τιμὰς ἀπο-

πέμπειν τῷ τε μιλίῳ Διῒ καὶ Βιεννίῳ». ἔστι καὶ ἑτέρα πόλις ἐν Γαλλίᾳ
τὸ ἐθνικὸν ὁμοίως Βιέννιος, εἰ μὴ κατὰ τὸν ἐγχώριον τύπον Βιεννή-
σιος ὡς Λουγδουνήσιος. τῆς δὲ Βιέννης Βιενναῖος.
Βολισσός. τὸ ἐθνικὸν τῇ τέχνῃ Βολίσσιος ὡς Λυρνήσσιος, Βο-
λισσεύς ὡς Ἁλικαρνασσεύς καὶ Βολισσίτης ὡς Ὀδησσίτης. χρηστέον
δὲ τῷ προτέρῳ διὰ τὸ σύνηθες.
Βουβών πόλις Λυκίας. ὁ πολίτης ὤφειλε Βουβώνιος, εἴρηται δὲ
Βουβωνεύς. χαίρουσι γὰρ οἱ Λύκιοι τῷ τύπῳ.
Βοῦννος πόλις Ἰλλυρίας. τὸ ἐθνικὸν Βούννιος, ὡς Ἀρτεμίδωρος
ἐν πρώτῃ Γεωγραφουμένων.
Βρέττος πόλις Τυρρηνῶν. οἱ οἰκοῦντες Βρέττιοι καὶ ἡ χώρα Βρετ-
τία καὶ ἡ γλῶσσα. Ἀριστοφάνης «μέλαινα δεινὴ γλῶσσα Βρεττία παρῆν».
Βυβασσός πόλις Καρίας. τὸ ἐθνικὸν Βυβάσσιος. Ἔφορος δὲ Βύβαστόν
φησι καὶ Βυβάστιον.
Βύβλος πόλις Φοινίκης. τὸ ἐθνικὸν Βύβλιος ἢ Βυβλίτης τῷ
τύπῳ τῷ Αἰγυπτιακῷ.
Βυζάντιον. τὸ ἐθνικὸν ἀπὸ τοῦ Βύζας Βυζάντιος διὰ τοῦ ι, τὸ
δὲ κτητικὸν διὰ διφθόγγου. τὸ δὲ Βυζάντιος ἐθνικὸν τριγενές. ἀπὸ
δὲ τοῦ Βυζάντιος Βυζαντία Βυζαντιανός καὶ Βυζαντειανός δεῖ
διφθόγγου ὡς Ἡρακλειανός.
Ἠσσός πόλις Λοκρίδος. τὸ ἐθνικὸν Ἤσσιος. Θουκυδίδης τρίτῃ (101).

Θράμβος ἀκρωτήριον Μακεδονίας. τὸ τοπικὸν Θραμβούσιος. ὁ
γὰρ διὰ τοῦ σιος τύπος δύο συλλαβαῖς, εἰ μή τις βραχεῖα παραγωγὴ γέ-
νοιτο, τοῦ πρωτοτύπου περιττεύει. σεσημείωται τὸ Περκώσιος καὶ Κρι-
θώσιος ἀπὸ τοῦ Περκώτη καὶ Κριθώτη.
Θριοῦς πόλις Ἠλείας. τὸ ἐθνικὸν Θριούντιος καὶ Θριάσιος.
59
Ἰθάκη νῆσος. τὸ ἐθνικὸν Ἰθακήσιος καὶ «Ἴθακος Ὀδυσσεύς»

ὁμοφώνως τῷ οἰκιστῇ.
Ἴκαρος νῆσος. ὁ πολίτης Ἰκάριος «πόντου Ἰκαρίοιο» (Β 145).
Ἰξίαι χωρίον τῆς Ῥόδου. Ἴξιος Ἀπόλλων ὡς Ἀρτεμίδωρος δε-
κάτῳ Γεωγραφουμένων.
Ἱστός νῆσος Λιβύης. τὸ ἐθνικὸν Ἵστιος τῷ λόγῳ τῶν εἰς ος δι-
συλλάβων ἐπὶ νήσων Ἴμβριος, Ἄνδριος.
Καβελλιών πόλις Μασσαλίας. τὸ ἐθνικὸν κατὰ τὸν ἐπιχώριον τύπον
Καβελλιωνήσιος ὡς Ταρρακωνήσιος, κατὰ δὲ τὸν Ἑλληνικὸν Κα-
βελλιωνίτης ὡς Ταρρακωνίτης.
Καοῦς κώμη Ἀρκαδίας. ὁ πολίτης Καούσιος. ἐκεῖ γὰρ οὕτως
Ἀσκληπιὸς τιμᾶται Καούσιος, ὡς Παυσανίας ὀγδόῳ (25, 1).
Καρία. Κάρ. λέγεται καὶ Κάριος καὶ Καριάτης.
Κάρυστος πόλις Εὐβοίας. τὸ ἐθνικὸν Καρύστιος «ἐν ᾧ τὸ λατό-
μιον τῶν Καρυστίων κιόνων».
Φερέντιοι, ὡς Διονύσιος ιζʹ τῆς Ῥωμαϊκῆς ἀρχαιολογίας.

Φοῦνδα πόλις Ἰταλίας. οἱ πολῖται Φουνδανοί, Διονύσιος πεν-
τεκαιδεκάτῳ Ῥωμαϊκῆς ἀρχαιολογίας.
Φουρνίτα πόλις Λιβύης. οἱ οἰκήτορες Φουρνιτανοί. Φλέγων ιεʹ
τῶν Ὀλυμπιάδων.
Φρέγελλα πόλις Ἰταλίας. τὸ ἐθνικὸν Φρεγελλανός ὡς Διονύσιος
ιϛʹ τῆς Ῥωμαϊκῆς ἀρχαιολογίας καὶ ἄλλοι πλεῖστοι.
Φρεντανόν πόλις Ἰταλίας. τὸ ἐθνικὸν Φρεντανοί. Στράβων πέμ-
πτῃ (p. 241).
Ὠρισία πόλις Ἰβηρίας. τὸ ἐθνικὸν Ὠριτανός. Ἀρτεμίδωρος ἐν
δευτέρῳ Γεωγραφουμένων «ἀμφότεροι γὰρ κατοικοῦσι τὴν παραλίαν
καί τινα τῆς μεσογείου, πρῶτον μὲν Ὠριτανοί, πόλεις δ' ἐν αὐτοῖς εἰσι
μεγάλαι Ὀρσία καὶ Καστάλων».
Ὠστία πόλις Ἰταλίας. τὸ ἐθνικὸν δύναται καὶ Ὠστιανός καὶ
Ὠστιάτης. συνήθης γὰρ ὁ τύπος τοῖς Ἰταλοῖς. Φλέγων δ' Ὠστίους
αὐτοὺς καλεῖ λέγων «παρέλαβε δὲ τὴν Ὠστίων πόλιν».
Αίλιος Ηρωδιανός Partitiones (= Ἐπιμερισμοί) [Sp.?] (e codd. Paris.

2543 + 2570) (0087: 036)“Herodiani partitiones”, Ed. Boissonade, J.F.
London, 1819, Repr. 1963.P. 209, l. 9
λεπτόγεως. Σὺν τούτοις καὶ μεσόγεως, καὶ ὑπόγεως.

Διὰ διφθόγγου δὲ καὶ ο μικροῦ ταῦτα· ὑπόγαιος· ἀνά-
60
γαιος· κατάγαιος. Τούτοις ἠκολούθησε καὶ τὸ ἐνοσίγαιος.

Ὁμοίως καὶ τὰ τούτων οὐδέτερα.
Ἀνώγεον δὲ, καὶ κατώγεον, μέγα καὶ ψιλόν.
Μεσόγειος δὲ, καὶ λυπρόγειος· ἔγγειος, ὁ γήϊνος· καὶ
πρόσγειος· καὶ τὰ τοιαῦτα, διὰ τῆς ει διφθόγγου γράφον-
ται.
Τὰ παρὰ τὸ γαῖα συγκείμενα, καὶ μέσον ἔχοντα τὸ ω,
διὰ τοῦ ω μεγάλου γράφονται· οἷον· γεωμέτρης· Γεωγράφος·
γεωπείνης· γεωμόρος, ὁ περὶ τὴν γῆν κοπιῶν· Γεωγραφία·
γεωμορία· γεωργός· γεωργία· Γεώργιος· γεώλοφος· γεώπε-
δον· καὶ τὰ ὅμοια.
Σημείωσαι τὸ γειόλοφος, καὶ γειόμορος, καὶ γαιοδότης.
Τὰ διὰ τοῦ οεις ὀνόματα διὰ τοῦ ο μικροῦ γράφεται·
οἷον· πυρόεις· χαριτόεις· ἀστερόεις· αἱματόεις· ἀνθεμόεις·
ἡμερόεις· Σιμόεις, ποταμός· ἠμαθόεις, ὁ ψαμμώδης· σιγα-
λόεις, ὁ λαμπρός· καὶ τὰ ὅμοια.
Αίλιος Ηρωδιανός Partitiones (= Ἐπιμερισμοί) [Sp.?] (e codd. Paris.

2543 + 2570) P. 209, l. 10
Διὰ διφθόγγου δὲ καὶ ο μικροῦ ταῦτα· ὑπόγαιος· ἀνά-

γαιος· κατάγαιος. Τούτοις ἠκολούθησε καὶ τὸ ἐνοσίγαιος.
Ὁμοίως καὶ τὰ τούτων οὐδέτερα.
Ἀνώγεον δὲ, καὶ κατώγεον, μέγα καὶ ψιλόν.
Μεσόγειος δὲ, καὶ λυπρόγειος· ἔγγειος, ὁ γήϊνος· καὶ
πρόσγειος· καὶ τὰ τοιαῦτα, διὰ τῆς ει διφθόγγου γράφον-
ται.
Τὰ παρὰ τὸ γαῖα συγκείμενα, καὶ μέσον ἔχοντα τὸ ω,
διὰ τοῦ ω μεγάλου γράφονται· οἷον· γεωμέτρης· Γεωγράφος·
γεωπείνης· γεωμόρος, ὁ περὶ τὴν γῆν κοπιῶν· Γεωγραφία·
γεωμορία· γεωργός· γεωργία· Γεώργιος· γεώλοφος· γεώπε-
δον· καὶ τὰ ὅμοια.
Σημείωσαι τὸ γειόλοφος, καὶ γειόμορος, καὶ γαιοδότης.
Τὰ διὰ τοῦ οεις ὀνόματα διὰ τοῦ ο μικροῦ γράφεται·
οἷον· πυρόεις· χαριτόεις· ἀστερόεις· αἱματόεις· ἀνθεμόεις·
ἡμερόεις· Σιμόεις, ποταμός· ἠμαθόεις, ὁ ψαμμώδης· σιγα-
λόεις, ὁ λαμπρός· καὶ τὰ ὅμοια.
Agathemerus Geogr., Geographiae informatio (0090: 001)

“Geographi Graeci minores, vol. 2”, Ed. Müller, K.Paris: Didot, 1861,
61
Repr. 1965.Sec. T, l. 2
ΑΓΑΘΗΜΕΡΟΥ ΤΟΥ ΟΡΘΩΝΟΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΥΠΟΤΥΠΩΣΙΣ.
[Περὶ τῆς τῶν παλαιῶν Γεωγραφίας.]
Ἀναξίμανδρος ὁ Μιλήσιος, ἀκουστὴς Θάλεω,

πρῶτος ἐτόλμησε τὴν οἰκουμένην ἐν πίνακι γράψαι·
μεθ' ὃν Ἑκαταῖος ὁ Μιλήσιος, ἀνὴρ πολυπλανὴς, διη-
κρίβωσεν ὥστε θαυμασθῆναι τὸ πρᾶγμα· Ἑλλάνικος
γὰρ ὁ Λέσβιος, ἀνὴρ πολυΐστωρ, ἀπλάστως παρέδωκε
τὴν ἱστορίαν. Εἶτα Δαμάστης ὁ Σιγειεὺς τὰ πλεῖστα
ἐκ τῶν Ἑκαταίου μεταγράψας περίπλουν ἔγραψεν· ἑξῆς
Δημόκριτος καὶ Εὔδοξος καὶ ἄλλοι τινὲς γῆς περιόδους
καὶ περίπλους ἐπραγματεύσαντο.
Anonymi Geographiae Expositio Compendiaria, Geographiae

expositio compendiaria (0092: 001)“Geographi Graeci minores, vol. 2”,
Ed. Müller, K.Paris: Didot, 1861, Repr. 1965.Sec. T, l. 2
[ΑΝΩΝΥΜΟΥ] ΥΠΟΤΥΠΩΣΙΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΕΝ ΕΠΙΤΟΜῌ.
Ἀναμέτρησις τῆς ὅλης γῆς.
Ἡ τῆς ὅλης γῆς περίμετρος σταδίων ͵κεʹ μυριά-

δων καὶ ͵β παραδέδοται. Μῆκος δὲ τῆς οἰκουμένης
τὸ μὲν ἀπ' ἀνατολῆς ἐπὶ δύσιν σταδίων ἀναμεμέτρηται
ἑπτακισμυρίων. Τοῦτο δέ ἐστι τὸ ἀπὸ Γάγγου ποτα-
μοῦ ἐκβολῆς, τοῦ ἐν Ἰνδοῖς ἑωθινωτάτου, ἐπὶ τὸ δυτι-
κώτατον τῆς ὅλης οἰκουμένης ἀκρωτήριον, ὃ καλεῖται
μὲν Ἱερὸν, τῆς Λυσιτανίας δ' ἐστὶν ἄκρον· τόδ' ἐστὶ
τῶν Ἡρακλέους στηλῶν δυτικώτερον σταδίοις που
Στράβων Γεωγραφικά. (0099: 001)“Strabonis geographica, 3 vols.”,

Ed. Meineke, A.Leipzig: Teubner, 1877, Repr. 1969.Book Cap, ch. 1,
62
sec. t, l. 1
{ΤΩΝ ΣΤΡΑΒΩΝΟΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΑ} {Α}

Ὅτι οὐκ ἐκτὸς φιλοσοφίας ἡ γεωγραφικὴ πραγματεία. ὅτι καὶ
Ὅμηρος αὐτῇ πανταχοῦ τῶν ἐπῶν φαίνεται χρώμενος. ὅτι οἱ πρό-
τερον αὐτῇ χρησάμενοι ἐλλιπῶς ἢ ἀναρθρώτως ἢ ἐσφαλμένως ἢ ψευ-
δῶς ἢ τοῖς αὐτοῖς ἀσυμφώνως εἰρήκασιν. ἔλεγχοι καὶ ἀποδείξεις τοῦ
εἰκότως αὐτὸν οὕτω κρίνειν. κεφαλαιώδεις λόγοι πάσης οἰκουμένης
συντόμως ὑποτυποῦντες τὴν διάθεσιν. πίστις εἰκότων καὶ τεκμη-
ρίων βεβαίων τοῦ κατὰ μέρη τὴν γῆν καὶ τὴν θάλασσαν ἐνηλ-
λάχθαι καὶ εἰς ἀλλήλας μετατεθῆναι.
Στράβων Γεωγραφικά. Book Cap, ch. 1, sec. 2, l. 5
δῶς ἢ τοῖς αὐτοῖς ἀσυμφώνως εἰρήκασιν. ἔλεγχοι καὶ ἀποδείξεις τοῦ

εἰκότως αὐτὸν οὕτω κρίνειν. κεφαλαιώδεις λόγοι πάσης οἰκουμένης
συντόμως ὑποτυποῦντες τὴν διάθεσιν. πίστις εἰκότων καὶ τεκμη-
ρίων βεβαίων τοῦ κατὰ μέρη τὴν γῆν καὶ τὴν θάλασσαν ἐνηλ-
λάχθαι καὶ εἰς ἀλλήλας μετατεθῆναι. {Β}
Ἐν τῷ δευτέρῳ κατὰ λέξιν προβαλλόμενος τὰ Ἐρατοσθένους διαιτᾷ
καὶ διελέγχει ὅσα μὴ ὀρθῶς εἴρηται ἢ διῄρηται ἢ διαγέγραπται· καὶ
Ἱππάρχου δὲ τῶν πολλῶν μιμνήσκεται ἐπιλαμβανόμενος. καὶ ἐπὶ τέ-
λει ἔκθεσις σύντομος καὶ τρόπον τινα σύνοψις τῆς ὅλης πραγματείας,
τοῦτ' ἔστι τῆς γεωγραφικῆς ἱστορίας. {Γ} λείπει {Δ}
Ἐν τῷ τετάρτῳ τὰ περὶ Γαλλίαν καὶ Ἰβηρίαν καὶ ὅσα διείργου-
σιν αἱ Ἄλπεις τῆς Ἰταλίας ἔνδον, ἐν οἷς καὶ Βρεττανία καὶ τῶν
ὠκεανιτίδων νήσων τινές, ὅσαι καὶ δοκοῦσιν οἰκεῖσθαι, καὶ βαρβά-
ρων χώραν καὶ ἔθνη παροικοῦντα τοῦ Ἴστρου πέραν.
Στράβων Γεωγραφικά. Book 1, ch. 1, sec. t, l. 1
Τὸ πεντεκαιδέκατον περιέχει Ἰνδίαν καὶ Περσίδα. {Ιϛ}

Τὸ ἑκκαιδέκατον περιέχει τὴν Ἀσσυρίων χώραν, ἐν ᾗ Βαβυλὼν
καὶ Νίσιβις, πόλεις μέγιστα, καὶ τὴν Ἀδιαβηνὴν καὶ Μεσοποταμίαν,
Συρίαν πᾶσαν, Φοινίκην, Παλαιστίνην, Ἀραβίαν πᾶσαν καὶ ὅσα τῆς
Ἰνδικῆς τῇ Ἀραβίᾳ συνάπτει, καὶ τὴν Σαρακηνῶν, ἣν Σκηνῆτιν (leg.
Σκηνῖτιν) καλεῖ, καὶ πᾶσαν τὴν παρακειμένην τῇ τε νεκρᾷ θαλάσσῃ
καὶ τῇ ἐρυθρᾶ. {ΙΖ} Τὸ ἑπτακαιδέκατον περιέχει Αἴγυπτον πᾶσαι καὶ
Λιβύην πᾶσαν. {ΣΤΡΑΒΩΝΟΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ}
63
Τῆς τοῦ φιλοσόφου πραγματείας εἶναι νομίζο-

μεν, εἴπερ ἄλλην τινά, καὶ τὴν γεωγραφικήν, ἣν νῦν
προῃρήμεθα ἐπισκοπεῖν. ὅτι δ' οὐ φαύλως νομίζομεν
ἐκ πολλῶν δῆλον· οἵ τε γὰρ πρῶτοι θαρρήσαντες αὐ-
τῆς ἅψασθαι τοιοῦτοί τινες ὑπῆρξαν, Ὅμηρός τε καὶ
Ἀναξίμανδρος ὁ Μιλήσιος καὶ Ἑκαταῖος, ὁ πολίτης αὐ-
τοῦ, καθὼς καὶ Ἐρατοσθένης φησί· καὶ Δημόκριτος
δὲ καὶ Εὔδοξος καὶ Δικαίαρχος καὶ Ἔφορος καὶ ἄλλοι
πλείους· ἔτι δὲ οἱ μετὰ τούτους, Ἐρατοσθένης τε καὶ
Πολύβιος καὶ Ποσειδώνιος, ἄνδρες φιλόσοφοι...
Στράβων Γεωγραφικά. Book 1, ch. 1, sec. 1, l. 2
Τὸ ἑκκαιδέκατον περιέχει τὴν Ἀσσυρίων χώραν, ἐν ᾗ Βαβυλὼν

καὶ Νίσιβις, πόλεις μέγιστα, καὶ τὴν Ἀδιαβηνὴν καὶ Μεσοποταμίαν,
Συρίαν πᾶσαν, Φοινίκην, Παλαιστίνην, Ἀραβίαν πᾶσαν καὶ ὅσα τῆς
Ἰνδικῆς τῇ Ἀραβίᾳ συνάπτει, καὶ τὴν Σαρακηνῶν, ἣν Σκηνῆτιν (leg.
Σκηνῖτιν) καλεῖ, καὶ πᾶσαν τὴν παρακειμένην τῇ τε νεκρᾷ θαλάσσῃ
καὶ τῇ ἐρυθρᾶ.
{ΙΖ}
Τὸ ἑπτακαιδέκατον περιέχει Αἴγυπτον πᾶσαι καὶ Λιβύην πᾶσαν.
{ΣΤΡΑΒΩΝΟΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ}
Τῆς τοῦ φιλοσόφου πραγματείας εἶναι νομίζο-
μεν, εἴπερ ἄλλην τινά, καὶ τὴν γεωγραφικήν, ἣν νῦν
προῃρήμεθα ἐπισκοπεῖν. ὅτι δ' οὐ φαύλως νομίζομεν
ἐκ πολλῶν δῆλον· οἵ τε γὰρ πρῶτοι θαρρήσαντες αὐ-
τῆς ἅψασθαι τοιοῦτοί τινες ὑπῆρξαν, Ὅμηρός τε καὶ
Ἀναξίμανδρος ὁ Μιλήσιος καὶ Ἑκαταῖος, ὁ πολίτης αὐ-
τοῦ, καθὼς καὶ Ἐρατοσθένης φησί· καὶ Δημόκριτος
δὲ καὶ Εὔδοξος καὶ Δικαίαρχος καὶ Ἔφορος καὶ ἄλλοι
πλείους· ἔτι δὲ οἱ μετὰ τούτους, Ἐρατοσθένης τε καὶ
Πολύβιος καὶ Ποσειδώνιος, ἄνδρες φιλόσοφοι. ἥ τε
πολυμάθεια, δι' ἧς μόνης ἐφικέσθαι τοῦδε τοῦ ἔργου
δυνατόν, οὐκ ἄλλου τινός ἐστιν ἢ τοῦ τὰ θεῖα καὶ τὰ
επιστήμην φασίν. ὡς δ' αὕτως καὶ ἡ ὠφέλεια ποικίλη τις

οὖσα, ἡ μὲν πρὸς τὰ πολιτικὰ καὶ τὰς ἡγεμονικὰς
πράξεις, ἡ δὲ πρὸς ἐπιστήμην τῶν τε οὐρανίων καὶ
τῶν ἐπὶ γῆς καὶ θαλάττης ζῴων καὶ φυτῶν καὶ καρ-
πῶν καὶ τῶν ἄλλων ὅσα ἰδεῖν παρ' ἑκάστοις ἔστι, τὸν
64
αὐτὸν ὑπογράφει ἄνδρα, τὸν φροντίζοντα τῆς περὶ τὸν

βίον τέχνης καὶ εὐδαιμονίας.
Ἀναλαβόντες δὲ καθ' ἕκαστον ἐπισκοπῶμεν τῶν
εἰρημένων ἔτι μᾶλλον. καὶ πρῶτον ὅτι ὀρθῶς ὑπειλήφαμεν καὶ ἡμεῖς καὶ
οἱ πρὸ ἡμῶν, ὧν ἐστι καὶ Ἵππαρχος, ἀρχηγέτην εἶναι τῆς γεωγραφικῆς
ἐμπειρίας Ὅμηρον, ὃς οὐ μόνον ἐν τῇ κατὰ τὴν ποίησιν ἀρετῇ
πάντας ὑπερβέβληται τοὺς πάλαι καὶ τοὺς ὕστερον,
ἀλλὰ σχεδόν τι καὶ τῇ κατὰ τὸν βίον ἐμπειρίᾳ τὸν πο-
λιτικόν, ἀφ' ἧς οὐ μόνον περὶ τὰς πράξεις ἐσπούδασεν
ἐκεῖνος, ὅπως ὅτι πλείστας γνοίη καὶ παραδώσει τοῖς
ὕστερον ἐσομένοις, ἀλλὰ καὶ τὰ περὶ τοὺς τόπους τούς
τε καθ' ἕκαστα καὶ τοὺς κατὰ σύμπασαν τὴν οἰκουμέ-
νην γῆν τε καὶ θάλατταν· οὐ γὰρ ἂν μέχρι τῶν ἐσχά-
των αὐτῆς περάτων ἀφίκετο τῇ μνήμῃ κύκλῳ περιιών.
ρίζει δὲ καὶ τὸν Ἴστρον, μεμνημένος γε Μυσῶν, ἔθνους

Θρᾳκίου παροικοῦντος τὸν Ἴστρον. καὶ μὴν καὶ τὴν
ἑξῆς παραλίαν οἶδε, Θρᾳκίαν οὖσαν μέχρι Πηνειοῦ,
Παίονάς τε ὀνομάζων καὶ Ἄθω καὶ Ἀξιὸν καὶ τὰς
προκειμένας τούτων νήσους. ἑξῆς δέ ἐστιν ἡ τῶν Ἑλ-
λήνων παραλία μέχρι Θεσπρωτῶν, ἧς ἁπάσης μέμνη-
ται. καὶ μὴν καὶ τὰ τῆς Ἰταλίας ἄκρα οἶδε, Τεμέσην κα-
λῶν καὶ Σικελούς, καὶ τὰ τῆς Ἰβηρίας ἄκρα καὶ τὴν
εὐδαιμονίαν αὐτῶν, ἣν ἀρτίως ἔφαμεν. εἰ δέ τινα ἐν
τοῖς μεταξὺ διαλείμματα φαίνεται, συγγνοίη τις ἄν·
καὶ γὰρ ὁ γεωγραφῶν ὄντως πολλὰ παρίησι τῶν ἐν
μέρει. συγγνοίη δ' ἂν καὶ εἰ μυθώδη τινὰ προσπέ-
πλεκται τοῖς λεγομένοις ἱστορικῶς καὶ διδασκαλικῶς,
καὶ οὐ δεῖ μέμφεσθαι. οὐδὲ γὰρ ἀληθές ἐστιν, ὅ φησιν
Ἐρατοσθένης, ὅτι ποιητὴς πᾶς στοχάζεται ψυχαγω-
γίας, οὐ διδασκαλίας· τἀναντία γὰρ οἱ φρονιμώτατοι
τῶν περὶ ποιητικῆς τι φθεγξαμένων πρώτην τινὰ λέ-
γουσι φιλοσοφίαν τὴν ποιητικήν. ἀλλὰ πρὸς Ἐρατο-
σθένη μὲν αὖθις ἐροῦμεν διὰ πλειόνων, ἐν οἷς καὶ
περὶ τοῦ ποιητοῦ πάλιν ἔσται λόγος.
Νυνὶ δὲ ὅτι μὲν Ὅμηρος τῆς Γεωγραφίας ἦρξεν...
....καὶ γὰρ ὁ γεωγραφῶν ὄντως πολλὰ παρίησι τῶν ἐν

65
μέρει. συγγνοίη δ' ἂν καὶ εἰ μυθώδη τινὰ προσπέ-

πλεκται τοῖς λεγομένοις ἱστορικῶς καὶ διδασκαλικῶς,
καὶ οὐ δεῖ μέμφεσθαι. οὐδὲ γὰρ ἀληθές ἐστιν, ὅ φησιν
Ἐρατοσθένης, ὅτι ποιητὴς πᾶς στοχάζεται ψυχαγω-
γίας, οὐ διδασκαλίας· τἀναντία γὰρ οἱ φρονιμώτατοι
γουσι φιλοσοφίαν τὴν ποιητικήν. ἀλλὰ πρὸς Ἐρατοσθένη μὲν αὖθις
ἐροῦμεν διὰ πλειόνων, ἐν οἷς καὶ περὶ τοῦ ποιητοῦ πάλιν ἔσται λόγος.
Νυνὶ δὲ ὅτι μὲν Ὅμηρος τῆς Γεωγραφίας ἦρξεν,
ἀρκείτω τὰ λεχθέντα. φανεροὶ δὲ καὶ οἱ ἐπακολου-
θήσαντες αὐτῷ ἄνδρες ἀξιόλογοι καὶ οἰκεῖοι φιλοσο-
φίας, ὧν τοὺς πρώτους μεθ' Ὅμηρον δύο φησὶν Ἐρα-
τοσθένης, Ἀναξίμανδρόν τε Θαλοῦ γεγονότα γνώ-
ριμον καὶ πολίτην καὶ Ἑκαταῖον τὸν Μιλήσιον· τὸν
μὲν οὖν ἐκδοῦναι πρῶτον γεωγραφικὸν πίνακα, τὸν
δὲ Ἑκαταῖον καταλιπεῖν γράμμα, πιστούμενον ἐκείνου
εἶναι ἐκ τῆς ἄλλης αὐτοῦ γραφῆς.
Ἀλλὰ μὴν ὅτι γε δεῖ πρὸς ταῦτα πολυμαθείας,
εἰρήκασι συχνοί. εὖ δὲ καὶ Ἵππαρχος ἐν τοῖς πρὸς Ἐρατοσθένη...

γουσι φιλοσοφίαν τὴν ποιητικήν. ἀλλὰ πρὸς Ἐρατο-
σθένη μὲν αὖθις ἐροῦμεν διὰ πλειόνων, ἐν οἷς καὶ
περὶ τοῦ ποιητοῦ πάλιν ἔσται λόγος.
Νυνὶ δὲ ὅτι μὲν Ὅμηρος τῆς Γεωγραφίας ἦρξεν,
ἀρκείτω τὰ λεχθέντα. φανεροὶ δὲ καὶ οἱ ἐπακολου-
εἰρήκασι συχνοί. εὖ δὲ καὶ Ἵππαρχος ἐν τοῖς πρὸς Ἐρα-
τοσθένην διδάσκει, ὅτι παντὶ καὶ ἰδιώτῃ καὶ τῷ φιλο-
μαθοῦντι τῆς γεωγραφικῆς ἱστορίας προσηκούσης,
ἀδύνατον [αὐτὴν] λαβεῖν ἄνευ τῆς τῶν οὐρανίων καὶ
τῆς τῶν ἐκλειπτικῶν τηρήσεων ἐπικρίσεως· οἷον Ἀλε-
66
ξάνδρειαν τὴν πρὸς Αἰγύπτῳ, πότερον ἀρκτικωτέρα

Βαβυλῶνος ἢ νοτιωτέρα, λαβεῖν οὐχ οἷόν τε, οὐδ' ἐφ'

εἰρήκασι συχνοί. εὖ δὲ καὶ Ἵππαρχος ἐν τοῖς πρὸς Ἐρα-
τοσθένην διδάσκει, ὅτι παντὶ καὶ ἰδιώτῃ καὶ τῷ φιλο-
μαθοῦντι τῆς γεωγραφικῆς ἱστορίας προσηκούσης,
ἀδύνατον [αὐτὴν] λαβεῖν ἄνευ τῆς τῶν οὐρανίων καὶ
τῆς τῶν ἐκλειπτικῶν τηρήσεων ἐπικρίσεως· οἷον Ἀλε-
ξάνδρειαν τὴν πρὸς Αἰγύπτῳ, πότερον ἀρκτικωτέρα
Βαβυλῶνος ἢ νοτιωτέρα, λαβεῖν οὐχ οἷόν τε, οὐδ' ἐφ'
ὁπόσον διάστημα, χωρὶς τῆς διὰ τῶν κλιμάτων ἐπι-
σκέψεως. ὁμοίως τὰς πρὸς ἕω παρακεχωρηκυίας ἢ πρὸς
δύσιν μᾶλλον καὶ ἧττον οὐκ ἂν γνοίη τις ἀκριβῶς πλὴν
εἰ διὰ τῶν ἐκλειπτικῶν ἡλίου καὶ σελήνης συγκρίσεων.
Οὗτός τε δὴ ταῦτά φησι, καὶ πάντες, ὅσοι τό-
πων ἰδιότητας λέγειν ἐπιχειροῦσιν,
ὅλης ἀπέχεται γῆς· φαίνεται γὰρ γελοῖον, εἰ τὴν οἰ-

κουμένην γλιχόμενος σαφῶς ἐξειπεῖν τῶν μὲν οὐρα-
νίων ἐτόλμησεν ἅψασθαι καὶ χρήσασθαι πρὸς τὴν δι-
δασκαλίαν, τὴν δ' ὅλην γῆν, ἧς μέρος ἡ οἰκουμένη,
μήθ' ὁπόση μήθ' ὁποία τις μήθ' ὅπου κειμένη τοῦ
σύμπαντος κόσμου, μηδὲν ἐφρόντισε, μηδ' εἰ καθ'
ἓν μέρος οἰκεῖται μόνον τὸ καθ' ἡμᾶς ἢ κατὰ πλείω
καὶ πόσα· ὡς δ' αὕτως καὶ τὸ ἀοίκητον αὐτῆς πό-
σον καὶ ποῖόν τι καὶ διὰ τί. ἔοικεν οὖν μετεωρολογικῇ
τινι πραγματείᾳ καὶ γεωμετρικῇ συνῆφθαι τὸ τῆς
Γεωγραφίας εἶδος τὰ ἐπίγεια τοῖς οὐρανίοις συνάπτον
εἰς ἕν, ὡς ἐγγυτάτω ὄντα ἀλλὰ μὴ διεστῶτα τοσοῦτον
67
“ὅσον οὐρανός ἐστ' ἀπὸ γαίης.” φέρε δὴ τῇ τοσαύτῃ

πολυμαθείᾳ προσθῶμεν τὴν ἐπίγειον ἱστορίαν, οἷον
ζῴων καὶ φυτῶν καὶ τῶν ἄλλων, ὅσα χρήσιμα ἢ δύς-
χρηστα φέρει γῆ τε καὶ θάλασσα· οἶμαι γὰρ ἐναργὲς
ἂν γενέσθαι μᾶλλον ὃ λέγω.
παρασκευαί τινες εἰς φρόνησιν μεγάλαι τῷ μαθεῖν τῆς

χώρας τὴν φύσιν καὶ ζῴων καὶ φυτῶν ἰδέας. προς-
θεῖναι δὲ καὶ τὰ τῆς θαλάττης· ἀμφίβιοι γὰρ τρό-
πον τινά ἐσμεν καὶ οὐ μᾶλλον χερσαῖοι ἢ θαλάττιοι.
καὶ τὸν Ἡρακλέα εἰκὸς ἀπὸ τῆς πολλῆς ἐμπειρίας τε
καὶ ἱστορίας λεχθῆναι “μεγάλων ἐπιίστορα ἔργων.”
ἔκ τε δὴ τῆς παλαιᾶς μνήμης καὶ ἐκ τοῦ λόγου μαρτυ-
ρεῖται τὰ λεχθέντα ἐν ἀρχαῖς ὑφ' ἡμῶν, διαφερόντως
δ' ἐπάγεσθαι δοκεῖ μοι πρὸς τὰ νῦν ἐκεῖνος ὁ λόγος,
διότι τῆς Γεωγραφίας τὸ πλέον ἐστὶ πρὸς τὰς χρείας
τὰς πολιτικάς. χώρα γὰρ τῶν πράξεων ἐστὶ γῆ καὶ θά-
λαττα, ἣν οἰκοῦμεν, τῶν μὲν μικρῶν μικρὰ τῶν δὲ με-
γάλων μεγάλη, μεγίστη δ' ἡ σύμπασα, ἥνπερ ἰδίως
καλοῦμεν οἰκουμένην, ὥστε τῶν μεγίστων πράξεων
αὕτη ἂν εἴη χώρα, μέγιστοι δὲ τῶν στρατηλατῶν, ὅσοι
δύνανται γῆς καὶ θαλάττης ἄρχειν, ἔθνη καὶ πόλεις
συνάγοντες εἰς μίαν ἐξουσίαν καὶ διοίκησιν πολιτικήν.
δῆλον οὖν ὅτι ἡ γεωγραφικὴ πᾶσα ἐπὶ τὰς πράξεις
ἀνάγεται τὰς ἡγεμονικάς, διατιθεῖσα ἠπείρους καὶ
πελάγη τὰ μὲν ἐντὸς τὰ δὲ ἐκτὸς τῆς συμπάσης
ρεῖται τὰ λεχθέντα ἐν ἀρχαῖς ὑφ' ἡμῶν, διαφερόντως

δ' ἐπάγεσθαι δοκεῖ μοι πρὸς τὰ νῦν ἐκεῖνος ὁ λόγος,
διότι τῆς Γεωγραφίας τὸ πλέον ἐστὶ πρὸς τὰς χρείας
τὰς πολιτικάς. χώρα γὰρ τῶν πράξεων ἐστὶ γῆ καὶ θά-
λαττα, ἣν οἰκοῦμεν, τῶν μὲν μικρῶν μικρὰ τῶν δὲ με-
γάλων μεγάλη, μεγίστη δ' ἡ σύμπασα, ἥνπερ ἰδίως
καλοῦμεν οἰκουμένην, ὥστε τῶν μεγίστων πράξεων
αὕτη ἂν εἴη χώρα, μέγιστοι δὲ τῶν στρατηλατῶν, ὅσοι
δύνανται γῆς καὶ θαλάττης ἄρχειν, ἔθνη καὶ πόλεις
συνάγοντες εἰς μίαν ἐξουσίαν καὶ διοίκησιν πολιτικήν.
δῆλον οὖν ὅτι ἡ γεωγραφικὴ πᾶσα ἐπὶ τὰς πράξεις
68
ἀνάγεται τὰς ἡγεμονικάς, διατιθεῖσα ἠπείρους καὶ

πελάγη τὰ μὲν ἐντὸς τὰ δὲ ἐκτὸς τῆς συμπάσης οἰκου-
μένης. πρὸς τούτους δὲ ἡ διάθεσις, οἷς διαφέρει ταῦτα
ἔχειν οὕτως ἢ ἑτέρως καὶ γνώριμα εἶναι ἢ μὴ γνώρι-
μα. βέλτιον γὰρ ἂν διαχειρίζοιεν ἕκαστα εἰδότες τὴν
χώραν ὁπόση τις καὶ πῶς κειμένη τυγχάνει καὶ τίνας
διαφορὰς ἴσχουσα τάς τ' ἐν τῷ περιέχοντι καὶ τὰς ἐν
αὐτῇ. ἄλλων δὲ κατ' ἄλλα μέρη δυναστευόντων καὶ
ἀπ' ἄλλης ἑστίας καὶ ἀρχῆς τὰς πράξεις προχειριζομέ-
νων καὶ ἐπεκτεινόντων τὸ τῆς ἡγεμονίας μέγεθος,
πελάγη τὰ μὲν ἐντὸς τὰ δὲ ἐκτὸς τῆς συμπάσης οἰκου-

μένης. πρὸς τούτους δὲ ἡ διάθεσις, οἷς διαφέρει ταῦτα
ἔχειν οὕτως ἢ ἑτέρως καὶ γνώριμα εἶναι ἢ μὴ γνώρι-
μα. βέλτιον γὰρ ἂν διαχειρίζοιεν ἕκαστα εἰδότες τὴν
χώραν ὁπόση τις καὶ πῶς κειμένη τυγχάνει καὶ τίνας
διαφορὰς ἴσχουσα τάς τ' ἐν τῷ περιέχοντι καὶ τὰς ἐν
αὐτῇ. ἄλλων δὲ κατ' ἄλλα μέρη δυναστευόντων καὶ
ἀπ' ἄλλης ἑστίας καὶ ἀρχῆς τὰς πράξεις προχειριζομέ-
νων καὶ ἐπεκτεινόντων τὸ τῆς ἡγεμονίας μέγεθος, οὐκ
ἐπ' ἴσης δυνατὸν οὔτ' ἐκείνοις ἅπαντα γνωρίζειν οὔτε
τοῖς γεωγραφοῦσιν, ἀλλὰ τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον πολὺ
ἐν ἀμφοτέροις καθορᾶται τούτοις. μόλις γὰρ [ἂν] τὸ
ἐπ' ἴσης πάντ' εἶναι φανερὰ συμβαίη τῆς συμπάσης οἰ-
κουμένης ὑπὸ μίαν ἀρχὴν καὶ πολιτείαν ὑπηγμένης·
ἀλλ' οὐδ' οὕτως, ἀλλὰ τὰ ἐγγυτέρω μᾶλλον ἂν γνωρί-
ζοιτο. κἂν προσήκοι ταῦτα διὰ πλειόνων ἐμφανίζειν,
ἵν' εἴη γνώριμα· ταῦτα γὰρ καὶ τῆς χρείας ἐγγυτέρω
ἐστίν. ὥστ' οὐκ ἂν εἴη θαυμαστὸν οὐδ' εἰ ἄλλος μὲν
Ἰνδοῖς προσήκοι χωρογράφος, ἄλλος δὲ Αἰθίοψιν, ἄλ-
λος δὲ Ἕλλησι καὶ Ῥωμαίοις. τί γὰρ ἂν προσήκοι τῷ παρ'
Ἰνδοῖς γεωγράφῳ καὶ τὰ κατὰ Βοιωτοὺς οὕτω φράζειν

69

ὡς Ὅμηρος “οἵθ' Ὑρίην ἐνέμοντο καὶ Αὐλίδα πετρή-
εσσαν Σχοῖνόν τε Σκῶλόν τε;” ἡμῖν δὲ προσήκει,
τὰ δὲ παρ' Ἰνδοῖς οὕτω καὶ τὰ καθ' ἕκαστα οὐκέτι·
οὐδὲ γὰρ ἡ χρεία ἐπάγεται· μέτρον δ' αὕτη μάλιστα
τῆς τοιαύτης ἐμπειρίας.
Καὶ τοῦτο καὶ ἐν μικροῖς μὲν δῆλόν ἐστιν, οἷον
ἐν τοῖς κυνηγεσίοις· ἄμεινον γὰρ ἂν θηρεύσειέ τις
εἰδὼς τὴν ὕλην ὁποία τις καὶ πόση, καὶ στρατοπεδεῦ-
σαι δὲ καλῶς ἐν χωρίῳ τοῦ εἰδότος ἐστὶ καὶ ἐνεδρεῦσαι
καὶ ὁδεῦσαι·
διαφορὰς ἀπὸ τῶν ἡγεμονιῶν διακρίνομεν, ἄλλην μὲν

ἡγεμονίαν τιθέντες τὴν μοναρχίαν, ἣν καὶ βασιλείαν
καλοῦμεν, ἄλλην δὲ τὴν ἀριστοκρατίαν, τρίτην δὲ τὴν
δημοκρατίαν. τοσαύτας δὲ καὶ τὰς πολιτείας νομίζο-
μεν, ὁμωνύμως καλοῦντες ὡς ἂν ἀπ' ἐκείνων τὴν ἀρ-
χὴν ἐχούσας τῆς εἰδοποιίας· ἄλλος γὰρ νόμος τὸ τοῦ
βασιλέως πρόσταγμα, ἄλλος δὲ τὸ τῶν ἀρίστων καὶ
τὸ τοῦ δήμου. τύπος δὲ καὶ σχῆμα πολιτείας ὁ νόμος.
διὰ τοῦτο δὲ καὶ τὸ δίκαιον εἶπόν τινες τὸ τοῦ κρείτ-
τονος συμφέρον. εἴπερ οὖν ἡ πολιτικὴ φιλοσοφία περὶ
τοὺς ἡγεμόνας τὸ πλέον ἐστίν, ἔστι δὲ καὶ ἡ Γεωγραφία
περὶ τὰς ἡγεμονικὰς χρείας, ἔχοι ἄν τι πλεονέκτημα
καὶ αὕτη παρὰ τοῦτο.
Ἀλλὰ τοῦτο μὲν τὸ πλεονέκτημα πρὸς τὰς πρά-
ξεις· ἔχει δέ τινα καὶ θεωρίαν οὐ φαύλην ἡ πραγμα-
τεία, τὴν μὲν τεχνικήν τε καὶ μαθηματικὴν καὶ φυσι-
κήν, τὴν δὲ ἐν ἱστορίᾳ καὶ μύθοις κειμένην οὐδὲν
οὖσι πρὸς τὰς πράξεις· οἷον εἴ τις λέγοι τὰ περὶ τὴν
Ὀδυσσέως πλάνην καὶ Μενελάου καὶ Ἰάσονος, εἰς φρό-
νησιν μὲν οὐδὲν ἂν συλλαμβάνειν δόξειεν, ἣν ὁ πράτ-
των ζητεῖ, πλὴν εἰ καταμίσγοι καὶ τῶν γενομένων
70
οὖσι πρὸς τὰς πράξεις· οἷον εἴ τις λέγοι τὰ περὶ τὴν

Ὀδυσσέως πλάνην καὶ Μενελάου καὶ Ἰάσονος, εἰς φρό-
νησιν μὲν οὐδὲν ἂν συλλαμβάνειν δόξειεν, ἣν ὁ πράτ-
των ζητεῖ, πλὴν εἰ καταμίσγοι καὶ τῶν γενομένων
ἀναγκαίων τὰ παραδείγματα χρήσιμα· διαγωγὴν δ'
ὅμως πορίζοι ἂν οὐκ ἀνελεύθερον τῷ ἐπιβάλλοντι ἐπὶ
τοὺς τόπους τοὺς παρασχόντας τὴν μυθοποιίαν. καὶ
γὰρ τοῦτο ζητοῦσιν οἱ πράττοντες διὰ τὸ ἔνδοξον καὶ
τὸ ἡδύ, ἀλλ' οὐκ ἐπὶ πολύ· μᾶλλον γὰρ σπουδάζου-
σιν, ὡς εἰκός, περὶ τὰ χρήσιμα. διόπερ καὶ τῷ γεω-
γράφῳ τούτων μᾶλλον ἢ ἐκείνων ἐπιμελητέον. ὡς
δ' αὕτως ἔχει καὶ περὶ τῆς ἱστορίας καὶ περὶ τῶν μαθη-
μάτων· καὶ γὰρ τούτων τὸ χρήσιμον ἀεὶ μᾶλλον λη-
πτέον καὶ τὸ πιστότερον.
Μάλιστα δὲ δοκεῖ, καθάπερ εἴρηται, γεωμετρίας
τε καὶ ἀστρονομίας δεῖν τῇ τοιαύτῃ ὑποθέσει. καὶ δεῖ
μὲν ὡς ἀληθῶς· σχήματα γὰρ καὶ κλίματα καὶ μεγέθη
καὶ τὰ ἄλλα τὰ τούτοις οἰκεῖα οὐχ οἷόν τε λαβεῖν καλῶς
ἄνευ τῆς τοιαύτης μεθόδου. ἀλλ' ὥσπερ τὰ περὶ τὴν
ἀναμέτρησιν τῆς ὅλης γῆς ἐν ἄλλοις δεικνύουσιν, ἐν-
ταῦθα δὲ ὑποθέσθαι δεῖ καὶ πιστεῦσαι
των τε καὶ ἀνέμων. ταῦτα γὰρ καὶ τὰ περὶ τοὺς ὁρίζον-

τας καὶ τοὺς ἀρκτικοὺς καὶ ὅσα ἄλλα κατὰ τὴν πρώτην
ἀγωγὴν τὴν εἰς τὰ μαθήματα παραδίδοται κατανοή-
σας τις ἄλλως πως δύναται παρακολουθεῖν τοῖς λεγο-
μένοις ἐνταῦθα. ὁ δὲ μηδ' εὐθεῖαν γραμμὴν ἢ περι-
φερῆ μηδὲ κύκλον εἰδώς, μηδὲ σφαιρικὴν ἐπιφάνειαν
ἢ ἐπίπεδον, μηδ' ἐν τῷ οὐρανῷ μηδὲ τοὺς ἑπτὰ τῆς
μεγάλης ἄρκτου ἀστέρας καταμαθὼν μηδ' ἄλλο τι τῶν
τοιούτων μηδέν, ἢ οὐκ ἂν δέοιτο τῆς πραγματείας ταύ-
της ἢ οὐχὶ νῦν, ἀλλ' ἐκείνοις ἐντυχὼν πρότερον, ὧν
χωρὶς οὐκ ἂν εἴη Γεωγραφίας οἰκεῖος. οὕτως δὲ καὶ οἱ
τοὺς λιμένας καὶ τοὺς περίπλους καλουμένους πραγμα-
τευθέντες ἀτελῆ τὴν ἐπίσκεψιν ποιοῦνται, μὴ προστι-
θέντες ὅσα ἐκ τῶν μαθημάτων καὶ ἐκ τῶν οὐρανίων
71
συνάπτειν προσῆκεν.
Ἁπλῶς δὲ κοινὸν εἶναι τὸ σύγγραμμα τοῦτο δεῖ
καὶ πολιτικὸν καὶ δημωφελὲς ὁμοίως ὥσπερ τὴν τῆς
ἱστορίας γραφήν. κἀκεῖ δὲ πολιτικὸν λέγομεν οὐχὶ τὸν
παντάπασιν ἀπαίδευτον, ἀλλὰ τὸν μετασχόντα τῆς τε
ἐγκυκλίου καὶ συνήθους ἀγωγῆς τοῖς ἐλευθέροις καὶ
τοῖς φιλοσοφοῦσιν·
τῶν ἀγαθῶν ἐκδοθεῖσα ὑπ' αὐτοῦ πραγματεία καὶ με-

λέται καὶ εἴ τι ἄλλο τοιοῦτο τὴν ἀγωγὴν αὐτοῦ, διότι
μέσος ἦν τοῦ τε βουλομένου φιλοσοφεῖν καὶ τοῦ μὴ
θαρροῦντος ἐγχειρίζειν ἑαυτὸν εἰς τὴν ὑπόσχεσιν ταύ-
την, ἀλλὰ μόνον μέχρι τοῦ δοκεῖν προϊόντος, ἢ καὶ πα-
ράβασίν τινα ταύτην ἀπὸ τῶν ἄλλων τῶν ἐγκυκλίων
πεπορισμένου πρὸς διαγωγὴν ἢ καὶ παιδιάν· τρόπον
δέ τινα καὶ ἐν τοῖς ἄλλοις ἐστὶ τοιοῦτος. ἀλλ' ἐκεῖνα
ἐάσθω, πρὸς δὲ τὰ νῦν ἐπιχειρητέον ὅσα δύναιτ' ἂν
ἐπανορθοῦν τὴν Γεωγραφίαν, καὶ πρῶτον ὅπερ ἀρτίως
ὑπερεθέμεθα.
Ποιητὴν γὰρ ἔφη πάντα στοχάζεσθαι ψυχαγω-
γίας, οὐ διδασκαλίας. τοὐναντίον δ' οἱ παλαιοὶ φιλο-
σοφίαν τινὰ λέγουσι πρώτην τὴν ποιητικήν, εἰσάγου-
σαν εἰς τὸν βίον ἡμᾶς ἐκ νέων καὶ διδάσκουσαν ἤθη
καὶ πάθη καὶ πράξεις μεθ' ἡδονῆς· οἱ δ' ἡμέτεροι καὶ
μόνον ποιητὴν ἔφασαν εἶναι τὸν σοφόν. διὰ τοῦτο
καὶ τοὺς παῖδας αἱ τῶν Ἑλλήνων πόλεις πρώτιστα διὰ
τῆς ποιητικῆς παιδεύουσιν, οὐ ψυχαγωγίας χάριν δή-
πουθεν ψιλῆς, ἀλλὰ σωφρονισμοῦ·
μόνον παρὰ τῶν Πυθαγορείων ἀκούειν ἐστὶ λεγόντων,

ἀλλὰ καὶ Ἀριστόξενος οὕτως ἀποφαίνεται. καὶ Ὅμη-
ρος δὲ τοὺς ἀοιδοὺς σωφρονιστὰς εἴρηκε, καθάπερ τὸν
τῆς Κλυταιμνήστρας φύλακα “ᾧ πόλλ' ἐπέτελλεν
Ἀτρείδης Τροίηνδε κιὼν εἴρυσθαι ἄκοιτιν,” τόν τε
Αἴγισθον οὐ πρότερον αὐτῆς περιγενέσθαι πρὶν ἢ
“τὸν μὲν ἀοιδὸν ἄγων ἐς νῆσον ἐρήμην κάλλιπεν· τὴν
δ' ἐθέλων ἐθέλουσαν ἀνήγαγεν ὅνδε δόμονδε.” χωρὶς
72
δὲ τούτων ὁ Ἐρατοσθένης ἑαυτῷ μάχεται· μικρὸν γὰρ

πρὸ τῆς λεχθείσης ἀποφάσεως ἐναρχόμενος τοῦ περὶ
τῆς Γεωγραφίας λόγου φησὶν ἅπαντας κατ' ἀρχὰς φι-
λοτίμως ἔχειν εἰς τὸ μέσον φέρειν τὴν ὑπὲρ τῶν τοι-
ούτων ἱστορίαν. Ὅμηρον γοῦν ὑπέρ τε τῶν Αἰθιόπων
ὅσα ἐπύθετο καταχωρίσαι εἰς τὴν ποίησιν καὶ περὶ τῶν
κατ' Αἴγυπτον καὶ Λιβύην, τὰ δὲ δὴ κατὰ τὴν Ἑλλάδα
καὶ τοὺς σύνεγγυς τόπους καὶ λίαν περιέργως ἐξενη-
νοχέναι, πολυτρήρωνα μὲν τὴν Θίσβην λέγοντα, Ἁλί-
αρτον δὲ ποιήεντα, ἐσχατόωσαν δὲ Ἀνθηδόνα, Λίλαιαν
δὲ πηγῇς ἔπι Κηφισσοῖο, καὶ οὐδεμίαν προσθήκην κε-
νῶς ἀπορρίπτειν. πότερον οὖν ὁ ποιῶν ταῦτα ψυχα-
γωγοῦντι ἔοικεν ἢ διδάσκοντι;
τὴν Ἀττικὴν ὅλην καὶ Πελοπόννησον· οὐδείς τε ἐκ

τῶν μύθων ἄγνοιαν αἰτιᾶται τῶν μυθοποιῶν. ἔτι δὲ
ἐπεὶ οὐ πάντα μυθεύουσιν, ἀλλὰ πλείω προσμυθεύ-
ουσι, καὶ μάλιστα Ὅμηρος, ὁ ζητῶν τί οἱ παλαιοὶ προς-
μυθεύουσιν οὐ ζητεῖ, εἰ τὰ προσμυθευόμενα ὑπῆρ-
ξεν ἢ ἐστίν, ἀλλὰ καὶ μᾶλλον οἷς προσμυθεύεται τό-
ποις ἢ προσώποις, περὶ ἐκείνων ζητεῖ τἀληθές, οἷον
τὴν Ὀδυσσέως πλάνην, εἰ γέγονε καὶ ποῦ.
Τὸ δ' ὅλον οὐκ εὖ τὸ τὴν Ὁμήρου ποίησιν εἰς ἓν
συνάγειν τῇ τῶν ἄλλων ποιητῶν εἴς τε τἆλλα καὶ εἰς
αὐτὰ τὰ νῦν προκείμενα τὰ τῆς Γεωγραφίας καὶ μη-
δὲν αὐτῷ πρεσβεῖον ἀπονέμειν. καὶ γὰρ εἰ μηδὲν ἄλλο,
τόν γε Τριπτόλεμον τὸν Σοφοκλέους ἢ τὸν ἐν ταῖς
Βάκχαις ταῖς Εὐριπίδου πρόλογον ἐπελθόντα καὶ πα-
ραβαλόντα τὴν Ὁμήρου περὶ τὰ τοιαῦτα ἐπιμέλειαν,
ῥᾷον ἦν αἰσθέσθαι τὴν ὑπερβολὴν ἢ τὴν διαφοράν·
ὅπου γὰρ χρεία τάξεως ὧν μέμνηται τόπων, φυλάττει
τὴν τάξιν ὁμοίως μὲν τῶν Ἑλληνικῶν, ὁμοίως δὲ τῶν
ἄπωθεν· “Ὄσσαν ἐπ' Οὐλύμπῳ μέμασαν θέμεν, αὐ-
“τὰρ ἐπ' Ὄσσῃ Πήλιον εἰνοσίφυλλον.” “Ἥρη δ' ἀίξασα
“λίπεν ῥίον Οὐλύμποιο,
“Αἰθίοπάς θ' ἱκόμην καὶ Σιδονίους καὶ Ἐρεμβοὺς καὶ

73
“Λιβύην.” ὅπερ καὶ Ἵππαρχος ἐπισημαίνεται. οἱ δ' ἐφ'

ὧν τάξεως χρεία, ὁ μὲν τὸν Διόνυσον ἐπιόντα τὰ ἔθνη
φράζων, ὁ δὲ τὸν Τριπτόλεμον τὴν κατασπειρομένην
γῆν, τὰ μὲν πολὺ διεστῶτα συνάπτουσιν ἐγγύς, τὰ δὲ
συνεχῆ διασπῶσι· “λιπὼν δὲ Λυδῶν τὰς πολυχρύσους
γύας Φρυγῶν τε Περσῶν θ' ἡλιοβλήτους πλάκας Βάκ-
τριά τε τείχη, τήν τε δύσχειμον χθόνα Μήδων ἐπελ-
θὼν Ἀραβίαν τ' εὐδαίμονα.” τοιαῦτα δὲ καὶ ὁ Τριπτό-
λεμος ποιεῖ. κἀν τοῖς κλίμασι δὲ κἀν τοῖς ἀνέμοις δια-
φαίνει τὸ πολυμαθὲς τὸ περὶ τὴν Γεωγραφίαν Ὅμηρος, ἐν ταῖς
τοποθεσίαις λέγων ἅμα καὶ ταῦτα πολλαχοῦ· “αὐτὴ δὲ χθαμαλὴ
πανυπερτάτη εἰν ἁλὶ κεῖται “πρὸς ζόφον· αἱ δέ τ' ἄνευθε πρὸς ἠῶ τ'
ἠέλιόν τε.” “δύω δέ τέ οἱ θύραι εἰσίν, αἱ μὲν πρὸς βορέαν, αἱ δ' αὖ
“πρὸς νότον.” “εἴτ' ἐπὶ δεξί' ἴωσι πρὸς ἠῶ τ' ἠέλιόν τε, “εἴτ' ἐπ' ἀριστερά
τοί γε ποτὶ ζόφον.” καὶ μὴν τὴν ἄγνοιάν γε τῶν τοιούτων τελείαν ἡγεῖται
σύγχυσιν τῶν ἁπάντων· “ὦ φίλοι, οὐ γάρ τ' ἴδμεν, ὅπῃ ζόφος οὐδ' ὅπῃ
ἠώς, οὐδ' ὅπῃ ἠέλιος.” κἀνταῦθα δ' εἰπόν-τος εὖ τοῦ ποιητοῦ “βορέης καὶ
ζέφυρος,
τοὺς δὲ μέσους ἀπηλιώτην καὶ ζέφυρον. τὸν δὲ ποιη-

τὴν δυσαῆ μὲν ζέφυρον λέγειν τὸν ὑφ' ἡμῶν καλού-
μενον ἀργέστην, λίγα δὲ πνέοντα ζέφυρον τὸν ὑφ'
ἡμῶν ζέφυρον, ἀργέστην δὲ νότον τὸν λευκόνοτον·
οὗτος γὰρ ὀλίγα τὰ νέφη ποιεῖ, τοῦ λοιποῦ νότου ὀλε-
ροῦ πως ὄντος. “ὡς ὁπότε ζέφυρος νέφεα στυφελίξῃ,
ἀργεστᾶο νότοιο βαθείῃ λαίλαπι τύπτων.” τὸν γὰρ
δυσαῆ ζέφυρον νῦν λέγει, ὃς εἴωθε διασκιδνάναι τὰ
ὑπὸ τοῦ λευκονότου συναγόμενα ἀσθενῆ ὄντα, ἐπιθέ-
τως τοῦ νότου νῦν ἀργέστου λεγομένου. ταῦτα μὲν
δὴ ἐν ἀρχῇ τοῦ πρώτου τῶν Γεωγραφικῶν εἰρημένα
τοιαύτην τινὰ τὴν ἐπανόρθωσιν ἔχει.
Ἐπιμένων δὲ τοῖς περὶ Ὁμήρου ψευδῶς ὑπολη-
φθεῖσι καὶ ταῦτά φησιν, ὅτι οὐδὲ τὰ τοῦ Νείλου στό-
ματα οἶδε πλείω ὄντα οὐδ' αὐτὸ τοὔνομα, Ἡσίοδος δὲ
οἶδε· μέμνηται γάρ. τὸ μὲν οὖν ὄνομα εἰκὸς μήπω
λέγεσθαι κατ' αὐτόν· τὰ δὲ στόματα εἰ μὲν ἦν ἀφανῆ
καὶ ὀλίγοις γνώριμα ὅτι πλείω καὶ οὐχ ἕν, δοίη τις ἂν
μὴ πεπύσθαι αὐτόν· εἰ δὲ τῶν κατ' Αἴγυπτον τὸ γνω-
ριμώτατον καὶ παραδοξότατον καὶ μάλιστα πάντων
μνήμης ἄξιον καὶ ἱστορίας ὁ ποταμὸς καὶ ἦν καὶ ἐστίν,
74
μυθικώτερον οὕτω φασίν, οἵ γ' ἐξηγούμενοι τὸ ὑγιὲς

ἂν ἀκούσαιεν, ὑπερβορείους τοὺς βορειοτάτους λέγε-
σθαι. ὅρος δὲ τῶν μὲν βορείων ὁ πόλος, τῶν δὲ νοτίων
ὁ ἰσημερινός· καὶ τῶν ἀνέμων δ' ὁ αὐτὸς ὅρος.
Ἑξῆς δὲ λέγει πρὸς τοὺς φανερῶς πεπλασμένα
καὶ ἀδύνατα λέγοντας, τὰ μὲν ἐν μύθου σχήματι τὰ
δ' ἱστορίας, περὶ ὧν οὐκ ἄξιον μεμνῆσθαι· οὐδ' ἐκεῖ-
νον ἐχρῆν ἐν ὑποθέσει τοιαύτῃ φλυάρους ἐπισκοπεῖν.
Ἡ μὲν οὖν πρώτη διέξοδος αὐτῷ τῶν ὑπομνημά-
των τοιαύτη. ἐν δὲ τῇ δευτέρᾳ πειρᾶται διόρθωσίν τινα
ποιεῖσθαι τῆς Γεωγραφίας καὶ τὰς ἑαυτοῦ λέγει ὑπολή-
ψεις, πρὸς ἃς πάλιν εἰ ἔστι τις ἐπανόρθωσις, πειρατέον
προσφέρειν. τὸ μὲν οὖν τὰς μαθηματικὰς ὑποθέσεις
εἰσάγειν καὶ φυσικὰς εὖ λέγεται, καὶ ὅτι εἰ σφαιροειδὴς
ἡ γῆ καθάπερ καὶ ὁ κόσμος, περιοικεῖται, καὶ τὰ ἄλλα
τὰ τοιαῦτα. εἰ δὲ τηλικαύτη ἡλίκην αὐτὸς εἴρηκεν, οὐχ
ὁμολογοῦσιν οἱ ὕστερον, οὐδ' ἐπαινοῦσι τὴν ἀναμέ-
τρησιν· ὅμως δὲ πρὸς τὴν σημείωσιν τῶν κατὰ τὰς
οἰκήσεις ἑκάστας φαινομένων προσχρῆται τοῖς διαστή-
μασιν ἐκείνοις Ἵππαρχος ἐπὶ τοῦ διὰ Μερόης καὶ Ἀλε-
ξανδρείας καὶ Βορυσθένους μεσημβρινοῦ,
διόπερ τὸν Ἀλέξανδρον ἀμελήσαντα τῶν πα-

ραινούντων, ὅσους οἷόν τ' ἦν ἀποδέχεσθαι τῶν εὐδο-
κίμων ἀνδρῶν καὶ εὐεργετεῖν· ὥσπερ δι' ἄλλο τι τῶν
οὕτω διελόντων τοὺς μὲν ἐν ψόγῳ τοὺς δ' ἐν ἐπαίνῳ
τιθεμένων, ἢ διότι τοῖς μὲν ἐπικρατεῖ τὸ νόμιμον καὶ
τὸ παιδείας καὶ λόγων οἰκεῖον, τοῖς δὲ τἀναντία. καὶ ὁ
Ἀλέξανδρος οὖν οὐκ ἀμελήσας τῶν παραινούντων,
ἀλλ' ἀποδεξάμενος τὴν γνώμην τὰ ἀκόλουθα, οὐ τὰ
ἐναντία ἐποίει, πρὸς τὴν διάνοιαν σκοπῶν τὴν τῶν
ἐπεσταλκότων.
Ἐν δὲ τῷ τρίτῳ τῶν Γεωγραφικῶν καθιστάμενος
τὸν τῆς οἰκουμένης πίνακα γραμμῇ τινι διαιρεῖ δίχα
ἀπὸ δύσεως ἐπ' ἀνατολὴν παραλλήλῳ τῇ ἰσημερινῇ
γραμμῇ, πέρατα δ' αὐτῆς τίθησι πρὸς δύσει μὲν τὰς
75
Ἡρακλείους στήλας, ἐπ' ἀνατολῇ δὲ τὰ ἄκρα καὶ ἔσχατα

ὄρη τῶν ἀφοριζόντων ὀρῶν τὴν πρὸς ἄρκτον τῆς Ἰν-
δικῆς πλευράν. γράφει δὲ τὴν γραμμὴν ἀπὸ στηλῶν
διά τε τοῦ Σικελικοῦ πορθμοῦ καὶ τῶν μεσημβρινῶν
ἄκρων τῆς τε Πελοποννήσου καὶ τῆς Ἀττικῆς μέχρι
τῆς Ῥοδίας καὶ τοῦ Ἰσσικοῦ κόλπου. μέχρι μὲν δὴ δεῦ-
ρο διὰ τῆς θαλάττης φησὶν εἶναι τὴν λεχθεῖσαν
ὅλην τὴν καθ' ἡμᾶς θάλατταν οὕτως ἐπὶ μῆκος τετά-

σθαι μέχρι τῆς Κιλικίας), εἶτα ἐπ' εὐθείας πως ἐκβάλ-
λεσθαι παρ' ὅλην τὴν ὀρεινὴν τοῦ Ταύρου μέχρι τῆς
Ἰνδικῆς· τὸν γὰρ Ταῦρον ἐπ' εὐθείας τῇ ἀπὸ στηλῶν
θαλάττῃ τεταμένον δίχα τὴν Ἀσίαν διαιρεῖν ὅλην ἐπὶ
μῆκος, τὸ μὲν αὐτῆς μέρος βόρειον ποιοῦντα τὸ δὲ
νότιον, ὥσθ' ὁμοίως καὶ αὐτὸν ἐπὶ τοῦ δι' Ἀθηνῶν
ἱδρῦσθαι παραλλήλου καὶ τὴν ἀπὸ στηλῶν μέχρι δεῦρο
θάλατταν.
Ταῦτα δ' εἰπὼν οἴεται δεῖν διορθῶσαι τὸν ἀρ-
χαῖον γεωγραφικὸν πίνακα· πολὺ γὰρ ἐπὶ τὰς ἄρκτους
παραλλάττειν τὰ ἑωθινὰ μέρη τῶν ὀρῶν κατ' αὐτόν,
συνεπισπᾶσθαι δὲ καὶ τὴν Ἰνδικὴν ἀρκτικωτέραν ἢ
δεῖ γινομένην. πίστιν δὲ τούτου φέρει μίαν μὲν ταύ-
την, ὅτι τὰ τῆς Ἰνδικῆς ἄκρα τὰ μεσημβρινώτατα ὁμο-
λογοῦσι πολλοὶ τοῖς κατὰ Μερόην ἀνταίρειν τόποις,
ἀπό τε τῶν ἀέρων καὶ τῶν οὐρανίων τεκμαιρόμενοι,
ἐντεῦθεν δ' ἐπὶ τὰ βορειότατα τῆς Ἰνδικῆς τὰ πρὸς
τοῖς Καυκασίοις ὄρεσι Πατροκλῆς, ὁ μάλιστα πιστεύε-
σθαι δίκαιος διά τε τὸ ἀξίωμα καὶ διὰ τὸ μὴ ἰδιώτης
εἶναι τῶν Γεωγραφικῶν, φησὶ σταδίους μυρίους καὶ
χαῖον γεωγραφικὸν πίνακα· πολὺ γὰρ ἐπὶ τὰς ἄρκτους

παραλλάττειν τὰ ἑωθινὰ μέρη τῶν ὀρῶν κατ' αὐτόν,
συνεπισπᾶσθαι δὲ καὶ τὴν Ἰνδικὴν ἀρκτικωτέραν ἢ
δεῖ γινομένην. πίστιν δὲ τούτου φέρει μίαν μὲν ταύ-
την, ὅτι τὰ τῆς Ἰνδικῆς ἄκρα τὰ μεσημβρινώτατα ὁμο-
λογοῦσι πολλοὶ τοῖς κατὰ Μερόην ἀνταίρειν τόποις,
ἀπό τε τῶν ἀέρων καὶ τῶν οὐρανίων τεκμαιρόμενοι,
76
ἐντεῦθεν δ' ἐπὶ τὰ βορειότατα τῆς Ἰνδικῆς τὰ πρὸς

τοῖς Καυκασίοις ὄρεσι Πατροκλῆς, ὁ μάλιστα πιστεύε-
σθαι δίκαιος διά τε τὸ ἀξίωμα καὶ διὰ τὸ μὴ ἰδιώτης
εἶναι τῶν Γεωγραφικῶν, φησὶ σταδίους μυρίους καὶ
πεντακισχιλίους· ἀλλὰ μὴν καὶ τὸ ἀπὸ Μερόης ἐπὶ τὸν
δι' Ἀθηνῶν παράλληλον τοσοῦτόν πώς ἐστιν ὥστε
τῆς Ἰνδικῆς τὰ προσάρκτια μέρη συνάπτοντα τοῖς
Καυκασίοις ὄρεσιν εἰς τοῦτον τελευτᾶν τὸν κύκλον.
ἄλλην δὲ πίστιν φέρει τοιαύτην, ὅτι τὸ ἀπὸ τοῦ Ἰς-
σικοῦ κόλπου διάστημα ἐπὶ τὴν θάλατταν τὴν Πον-
τικὴν τρισχιλίων πώς ἐστι σταδίων πρὸς ἄρκτον ἰόντι
καὶ τοὺς περὶ Ἀμισὸν ἢ Σινώπην τόπους, ὅσον καὶ τὸ
πλάτος τῶν ὀρῶν λέγεται· ἐκ δὲ Ἀμισοῦ πρὸς τὴν ἰση-
μερινὴν ἀνατολὴν φερομένῳ πρῶτον μὲν ἡ Κολχίς
πορθμοῦ τοῖς πλέουσιν ἐπίστευσεν. ὥστ' οὐδ' ἐκεῖνο

εὖ λέγει τό “ἐπειδὴ οὐκ ἔχομεν λέγειν οὔθ' ἡμέρας με-
“γίστης πρὸς τὴν βραχυτάτην λόγον οὔτε γνώμονος
“πρὸς σκιὰν ἐπὶ τῇ παρωρείᾳ τῇ ἀπὸ Κιλικίας μέχρι
“Ἰνδῶν, οὐδ' εἰ ἐπὶ παραλλήλου γραμμῆς ἐστιν ἡ λό-
“ξωσις ἔχομεν εἰπεῖν, ἀλλ' ἐᾶν ἀδιόρθωτον, λοξὴν φυ-
“λάξαντες, ὡς οἱ ἀρχαῖοι πίνακες παρέχουσι.” πρῶτον
μὲν γὰρ τὸ μὴ ἔχειν εἰπεῖν ταὐτόν ἐστι τῷ ἐπέχειν, ὁ
δ' ἐπέχων οὐδετέρωσε ῥέπει, ἐᾶν δὲ κελεύων, ὡς οἱ
ἀρχαῖοι, ἐκεῖσε ῥέπει. μᾶλλον δ' ἂν τἀκόλουθον ἐφύ-
λαττεν, εἰ συνεβούλευε μηδὲ γεωγραφεῖν ὅλως· οὐδὲ
γὰρ τῶν ἄλλων ὀρῶν τὰς θέσεις, οἷον Ἄλπεων καὶ τῶν
Πυρηναίων καὶ τῶν Θρᾳκίων καὶ Ἰλλυρικῶν καὶ Γερ-
μανικῶν, οὕτως ἔχομεν εἰπεῖν. τίς δ' ἂν ἡγήσαιτο πι-
στοτέρους τῶν ὑστέρων τοὺς παλαιοὺς τοσαῦτα πλημ-
μελήσαντας περὶ τὴν πινακογραφίαν, ὅσα εὖ διαβέ-
βληκεν Ἐρατοσθένης, ὧν οὐδενὶ ἀντείρηκεν Ἵππαρχος;
Καὶ τὰ ἑξῆς δὲ πλήρη μεγάλων ἀποριῶν ἐστιν.
ὅρα γάρ, εἰ τοῦτο μὲν μὴ κινοίη τις τὸ τὰ ἄκρα τῆς Ἰν-
δικῆς τὰ μεσημβρινὰ ἀνταίρειν τοῖς κατὰ Μερόην,
μηδὲ τὸ διάστημα τὸ ἀπὸ Μερόης ἐπὶ τὸ στόμα τὸ κατὰ

77
νην καταμετρεῖν. ὁ δ' ὡς παραλλήλους ὑπακούων

λέγεσθαι τελέως ἂν δόξειε καταγινώσκειν παιδικὴν
ἀμαθίαν τἀνθρώπου.
Ταῦτα μὲν οὖν ἐᾶν δεῖ ὡς παιδικά. ἃ δ' ἄν
τις αἰτιάσαιτο τοῦ Ἐρατοσθένους τοιαῦτά ἐστι. κα-
θάπερ γὰρ ἡ κατὰ μέλος τομὴ τῆς ἄλλως κατὰ μέ-
ρος διαφέρει (διότι ἡ μὲν καὶ τὰ μέρη λαμβάνει πε-
ριγραφὴν ἔχοντα φυσικήν, ἀρθρώσει τινὶ καὶ τύπῳ
σημειώδη, ἡ δ' οὐδὲν ἔχει τοιοῦτον), χρώμεθα δ' οἰ-
κείως ἑκατέρᾳ τὸν καιρὸν καὶ τὴν χρείαν σκοποῦντες,
οὕτως ἐπὶ τῶν Γεωγραφικῶν δεῖ μὲν τομὰς ποιεῖσθαι
τῶν μερῶν τὰ καθ' ἕκαστα ἐπιόντας, μιμεῖσθαι δὲ τὰς
κατὰ μέλος τομὰς μᾶλλον ἢ τὰς ὡς ἔτυχε. τὸ γὰρ ση-
μειῶδες καὶ τὸ εὐπεριόριστον ἐκεῖθεν λαβεῖν ἔστιν, οὗ
χρείαν ἔχει ὁ Γεωγράφος· εὐπεριόριστον δέ, ὅταν ἢ
ποταμοῖς ἢ ὄρεσιν ἢ θαλάττῃ δυνατὸν ᾖ, καὶ ἔθνει δὲ
ἢ ἔθνεσι καὶ μεγέθει ποσῷ καὶ σχήματι, ὅπου τοῦτο
δυνατόν. πανταχοῦ δὲ ἀντὶ τοῦ γεωμετρικῶς τὸ ἁπλῶς
καὶ ὁλοσχερῶς ἱκανόν. μέγεθος μὲν οὖν ἱκανόν ἐστιν,
ἂν τὸ μέγιστον εἴπῃς μῆκος καὶ πλάτος, ὡς τῆς οἰκου-
μένης ἑπτὰ μυριάδων εἰ τύχοι μῆκος,
τις αἰτιάσαιτο τοῦ Ἐρατοσθένους τοιαῦτά ἐστι. κα-

θάπερ γὰρ ἡ κατὰ μέλος τομὴ τῆς ἄλλως κατὰ μέ-
ρος διαφέρει (διότι ἡ μὲν καὶ τὰ μέρη λαμβάνει πε-
ριγραφὴν ἔχοντα φυσικήν, ἀρθρώσει τινὶ καὶ τύπῳ
σημειώδη, ἡ δ' οὐδὲν ἔχει τοιοῦτον), χρώμεθα δ' οἰ-
κείως ἑκατέρᾳ τὸν καιρὸν καὶ τὴν χρείαν σκοποῦντες,
οὕτως ἐπὶ τῶν Γεωγραφικῶν δεῖ μὲν τομὰς ποιεῖσθαι
τῶν μερῶν τὰ καθ' ἕκαστα ἐπιόντας, μιμεῖσθαι δὲ τὰς
κατὰ μέλος τομὰς μᾶλλον ἢ τὰς ὡς ἔτυχε. τὸ γὰρ ση-
μειῶδες καὶ τὸ εὐπεριόριστον ἐκεῖθεν λαβεῖν ἔστιν, οὗ
χρείαν ἔχει ὁ Γεωγράφος· εὐπεριόριστον δέ, ὅταν ἢ
ποταμοῖς ἢ ὄρεσιν ἢ θαλάττῃ δυνατὸν ᾖ, καὶ ἔθνει δὲ
ἢ ἔθνεσι καὶ μεγέθει ποσῷ καὶ σχήματι, ὅπου τοῦτο
δυνατόν. πανταχοῦ δὲ ἀντὶ τοῦ γεωμετρικῶς τὸ ἁπλῶς
καὶ ὁλοσχερῶς ἱκανόν. μέγεθος μὲν οὖν ἱκανόν ἐστιν,
ἂν τὸ μέγιστον εἴπῃς μῆκος καὶ πλάτος, ὡς τῆς οἰκου-
μένης ἑπτὰ μυριάδων εἰ τύχοι μῆκος, πλάτος δ' ἔλατ-
τον ἢ ἥμισυ μικρῷ τοῦ μήκους· σχῆμα δ', ἂν τῶν γεω-
μετρικῶν τινὶ σχημάτων εἰκάσῃς, ὡς τὴν Σικελίαν τρι-
78
γώνῳ, ἢ τῶν ἄλλων γνωρίμων τινὶ σχημάτων, οἷον

τὴν Ἰβηρίαν βύρσῃ, τὴν Πελοπόννησον πλατάνου
τινα ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ μεσημβρινοῦ κεῖσθαι τήν τε Θάψα-

κον καὶ τὸ Κάσπιον· τούτῳ δ' ἀκολουθεῖν τὸ ἀφεστά-
ναι ἴσον τὰς Κασπίους πύλας Θαψάκου τε καὶ τοῦ
Κασπίου, [τοῦ δὲ Κασπίου] πολὺ ἐλάττους ἀφεστάναι
τῶν μυρίων, ὅσους φησὶν ἀφεστάναι Ἐρατοσθένης τῆς
Θαψάκου, [τῆς Θαψάκου] ἄρα πολὺ ἐλάττους ἢ μυρίους
ἀφεστάναι τοὺς ἐπ' εὐθείας. κυκλοπορίαν ἄρα εἶναι
τοὺς μυρίους, [οὓς] λογίζεται ἐκεῖνος ἐπ' εὐθείας ἀπὸ
Κασπίων πυλῶν εἰς Θάψακον. ἐροῦμεν δὲ πρὸς αὐτόν,
ὅτι τοῦ Ἐρατοσθένους ἐν πλάτει λαμβάνοντος [τὰς] εὐ-
θείας, ὅπερ οἰκεῖόν ἐστι Γεωγραφίας, ἐν πλάτει δὲ καὶ
τὰς μεσημβρινὰς καὶ τὰς ἐπὶ ἰσημερινὴν ἀνατολήν,
ἐκεῖνος γεωμετρικῶς αὐτὸν εὐθύνει καὶ ὡς ἂν δι' ὀρ-
γάνων λάβοι τις τούτων ἕκαστον, οὐδὲ αὐτὸς δι' ὀρ-
γάνων ἀλλὰ μᾶλλον στοχασμῷ λαμβάνων καὶ τὸ πρὸς
ὀρθὰς καὶ τὸ παραλλήλους. ἓν μὲν δὴ τοῦθ' ἁμάρ-
τημα· ἕτερον δὲ τὸ μηδὲ τὰ κείμενα παρ' ἐκείνῳ δια-
στήματα τίθεσθαι ὑπ' αὐτοῦ, μηδὲ πρὸς ἐκεῖνα τὸν
ἔλεγχον προσάγεσθαι, ἀλλὰ πρὸς τὰ ὑπ' αὐτοῦ πλατ-
τόμενα. διόπερ πρῶτον μὲν ἐκείνου τὸ ἀπὸ τοῦ στό-
ματος ἐπὶ Φᾶσιν εἰπόντος σταδίων ὀκτακισχιλίων,
τὴν αὐτὴν ζήτησιν τὴν περὶ τῶν ὅρων τῶν κατὰ τὸν
Ταῦρον, περὶ ὧν ἱκανῶς εἰρήκαμεν, μεταβαίνει πρὸς
τὰ βόρεια μέρη τῆς οἰκουμένης· εἶτ' ἐκτίθεται τὰ λε-
χθέντα ὑπὸ τοῦ Ἐρατοσθένους περὶ τῶν μετὰ τὸν Πόν-
τον τόπων, ὅτι φησὶ τρεῖς ἄκρας ἀπὸ τῶν ἄρκτων κα-
θήκειν· μίαν μὲν ἐφ' ἧς ἡ Πελοπόννησος, δευτέραν
δὲ τὴν Ἰταλικήν, τρίτην δὲ τὴν Λιγυστικήν, ὑφ' ὧν
κόλπους ἀπολαμβάνεσθαι τόν τε Ἀδριατικὸν καὶ τὸν
Τυρρηνικόν. ταῦτα δ' ἐκθέμενος καθόλου πειρᾶται
τὰ καθ' ἕκαστα περὶ αὐτῶν λεγόμενα ἐλέγχειν γεωμε-
τρικῶς μᾶλλον ἢ γεωγραφικῶς. ἔστι δὲ τοσοῦτον τῶν
ἁμαρτανομένων ἐν αὐτοῖς ὑπὸ τοῦ Ἐρατοσθένους τὸ
πλῆθος, καὶ ὑπὸ Τιμοσθένους τοῦ τοὺς λιμένας συγγράψαντος (ὃν
79
ἐπαινεῖ μὲν ἐκεῖνος μάλιστα τῶν ἄλ-

λων, διαφωνῶν δ' ἐλέγχεται πρὸς αὐτὸν πλεῖστα),
ὥστ' οὐκ ἄξιον ἡγοῦμαι διαιτᾶν οὔτ' ἐκείνους ἐπὶ το-
σοῦτον διαμαρτάνοντας τῶν ὄντων, οὔτε τὸν Ἵππαρ-
χον. καὶ γὰρ οὗτος τὰ μὲν παραλείπει τῶν ἡμαρτημέ-
νων τὰ δ' οὐκ ἐπανορθοῖ, ἀλλ' ἐλέγχει μόνον ὅτι
ψευδῶς ἢ μαχομένως εἴρηται. αἰτιάσαιτο μὲν γὰρ καὶ
τοῦτ' ἂν ἴσως τις, ὅτι φησὶν ἄκρας τρεῖς τῆς Εὐρώπης,
τὸν ἐκ Καρίας ἐπὶ πορθμὸν πλοῦν σταδίων ἢ ἐνα-

κισχιλίων· ὅ τε μεσημβρινὸς ἐν μεγάλῳ μέν τινι δια-
στήματι λαμβανόμενος δοθείη ἂν ὁ αὐτὸς εἶναι τοσοῦ-
τον δυσμικώτερος πρὸς τὸν ἑωθινώτερον ὅσον ἡ Καρ-
χηδών ἐστι τοῦ πορθμοῦ πρὸς δύσει μᾶλλον, ἐν δὲ
τετρακισχιλίοις σταδίοις ἔχει καταφανῆ τὸν ἔλεγχον.
ὁ δὲ καὶ τὴν Ῥώμην τιθεὶς ἐπὶ ταὐτοῦ μεσημβρινοῦ
τὴν τοσοῦτον καὶ Καρχηδόνος δυσμικωτέραν, ὑπερ-
βολὴν οὐκ ἀπολείπει τῆς τῶν τόπων ἀπειρίας καὶ τού-
των καὶ τῶν ἐφεξῆς πρὸς δύσιν μέχρι στηλῶν.
Ἱππάρχῳ μὲν οὖν μὴ γεωγραφοῦντι ἀλλ' ἐξετά-
ζοντι τὰ λεχθέντα ἐν τῇ γεωγραφίᾳ τῇ Ἐρατοσθένους
οἰκεῖον ἦν ἐπὶ πλέον τὰ καθ' ἕκαστα εὐθύνειν. ἡμεῖς
δ' ἐν οἷς μὲν κατορθοῖ, τὸ πλέον δ' ἔτι ὅπου καὶ πλημ-
μελεῖ, τὸν καθ' ἕκαστα οἰκεῖον λόγον ᾠήθημεν δεῖν
προσάγειν, τὰ μὲν ἐπανορθοῦντες, ὑπὲρ ὧν δ' ἀπο-
λυόμενοι τὰς ἐπιφερομένας αἰτίας ὑπὸ τοῦ Ἱππάρχου,
καὶ αὐτὸν τὸν Ἵππαρχον συνεξετάζομεν, ὅπου τι φι-
λαιτίως εἴρηκεν. ἐν δὲ τούτοις ὁρῶντες ἤδη τὸν μὲν τε-
λέως παραπαίοντα, τὸν δὲ δικαίως ἐπικαλοῦντα, ἀρ-
κεῖν ὑπολαμβάνομεν, ἂν ἐν αὐτῇ τῇ γεωγραφίᾳ τὰ
κισχιλίων· ὅ τε μεσημβρινὸς ἐν μεγάλῳ μέν τινι δια-

στήματι λαμβανόμενος δοθείη ἂν ὁ αὐτὸς εἶναι τοσοῦ-
τον δυσμικώτερος πρὸς τὸν ἑωθινώτερον ὅσον ἡ Καρ-
χηδών ἐστι τοῦ πορθμοῦ πρὸς δύσει μᾶλλον, ἐν δὲ
τετρακισχιλίοις σταδίοις ἔχει καταφανῆ τὸν ἔλεγχον.
ὁ δὲ καὶ τὴν Ῥώμην τιθεὶς ἐπὶ ταὐτοῦ μεσημβρινοῦ
τὴν τοσοῦτον καὶ Καρχηδόνος δυσμικωτέραν, ὑπερ-
βολὴν οὐκ ἀπολείπει τῆς τῶν τόπων ἀπειρίας καὶ τού-
80
των καὶ τῶν ἐφεξῆς πρὸς δύσιν μέχρι στηλῶν.

ὄντα λέγοντες ἐπανορθῶμεν αὐτόν.

ὄντα λέγοντες ἐπανορθῶμεν αὐτόν. ἐφ' ὧν γὰρ συν-
εχῆ καὶ ἐπιπολάζοντά ἐστι τὰ ἁμαρτανόμενα, κρεῖτ-
τον μηδὲ μεμνῆσθαι πλὴν εἰ σπάνιόν τι καὶ καθόλου,
ὅπερ πειρασόμεθα ποιεῖν ἐν τοῖς καθ' ἕκαστα. καὶ νῦν
δ' εἰρήσθω ὅτι καὶ Τιμοσθένης καὶ Ἐρατοσθένης καὶ
οἱ ἔτι τούτων πρότεροι τελέως ἠγνόουν τά τε Ἰβηρικὰ
καὶ τὰ Κελτικά, μυρίῳ δὲ μᾶλλον τὰ Γερμανικὰ καὶ τὰ
Βρεττανικά, ὡς δ' αὕτως τὰ τῶν Γετῶν καὶ Βασταρ-
νῶν. ἐπὶ πολὺ δ' ἀγνοίας ἐτύγχανον ἀφιγμένοι καὶ
λαβε, προστιθέντος δ' ἔστιν ὅπου τὰ ἐπ' εὐθείας μᾶλ-

81
λον καὶ ἧττον, οὐ δεῖ προσάγειν τὸν ἀκριβῆ ἔλεγχον

τοῖς μὴ ὁμολογουμένοις πρὸς ἄλληλα διαστήμασιν·
ὅπερ ποιεῖν πειρᾶται ὁ Ἵππαρχος ἔν τε τοῖς πρότερον
λεχθεῖσι καὶ ἐν οἷς τὰ περὶ τὴν Ὑρκανίαν μέχρι Βακ-
τρίων καὶ τῶν ἐπέκεινα ἐθνῶν ἐκτίθεται διαστήματα,
καὶ ἔτι τὰ ἀπὸ Κολχίδος ἐπὶ τὴν Ὑρκανίαν θάλατταν.
οὐ γὰρ ὁμοίως ἐπί τε τούτων ἐξεταστέον αὐτὸν καὶ ἐπὶ
τῶν κατὰ τὴν ἠπειρῶτιν παραλίαν καὶ τοὺς ἄλλους τοὺς
οὕτω γνωρίμους τόπους· ἀλλ' οὐδ' ἐπὶ τούτων γεω-
μετρικῶς, ὅπερ ἔφην, ἀλλὰ γεωγραφικῶς μᾶλλον.
αἰτιασάμενος δ' οὖν τινα τῶν Αἰθιοπικῶν ἐπὶ τέλει
τοῦ δευτέρου ὑπομνήματος τῶν πρὸς τὴν Ἐρατοσθέ-
νους Γεωγραφίαν πεποιημένων, ἐν τῷ τρίτῳ φησὶ τὴν
μὲν πλείω θεωρίαν ἔσεσθαι μαθηματικήν, ἐπὶ ποσὸν
δὲ καὶ γεωγραφικήν· οὐδ' ἐπὶ ποσὸν μέντοι δοκεῖ μοι
ποιήσασθαι γεωγραφικήν, ἀλλὰ πᾶσαν μαθηματικήν,
διδόντος καὶ τοῦ Ἐρατοσθένους τὴν τοιαύτην πρόφα-
σιν. πολλαχοῦ γὰρ ἐκπίπτει πρὸς τὸ ἐπιστημονικώτε-
ρον τῆς προκειμένης ἱστορίας, ἐκπεσὼν δὲ οὐκ ἀκρι-
βεῖς ἀλλ' ὁλοσχερεῖς ποιεῖται τὰς ἀποφάσεις,
ὅπερ ποιεῖν πειρᾶται ὁ Ἵππαρχος ἔν τε τοῖς πρότερον

λεχθεῖσι καὶ ἐν οἷς τὰ περὶ τὴν Ὑρκανίαν μέχρι Βακ-
τρίων καὶ τῶν ἐπέκεινα ἐθνῶν ἐκτίθεται διαστήματα,
καὶ ἔτι τὰ ἀπὸ Κολχίδος ἐπὶ τὴν Ὑρκανίαν θάλατταν.
οὐ γὰρ ὁμοίως ἐπί τε τούτων ἐξεταστέον αὐτὸν καὶ ἐπὶ
τῶν κατὰ τὴν ἠπειρῶτιν παραλίαν καὶ τοὺς ἄλλους τοὺς
οὕτω γνωρίμους τόπους· ἀλλ' οὐδ' ἐπὶ τούτων γεω-
μετρικῶς, ὅπερ ἔφην, ἀλλὰ γεωγραφικῶς μᾶλλον.
αἰτιασάμενος δ' οὖν τινα τῶν Αἰθιοπικῶν ἐπὶ τέλει
βεῖς ἀλλ' ὁλοσχερεῖς ποιεῖται τὰς ἀποφάσεις, τρόπον
τινὰ ἐν μὲν τοῖς γεωγραφικοῖς μαθηματικὸς ἐν δὲ
82
τοῖς μαθηματικοῖς γεωγραφικὸς ὤν, ὥστε πρὸς ἄμφω

δίδωσιν ἀφορμὰς τοῖς ἀντιλέγουσιν, ἐν δὲ τούτῳ τῷ

ὑπομνήματι καὶ δικαίας καὶ οὗτος καὶ ὁ Τιμοσθένης,
ὥστ' οὐδ' ἡμῖν καταλείπεται συνεπισκοπεῖν, ἀλλ' ἀρ-
κεῖσθαι τοῖς ὑπὸ τοῦ Ἱππάρχου λεχθεῖσιν.
Ἴδωμεν δὲ καὶ Ποσειδώνιον ἅ φησιν ἐν τοῖς περὶ
ὠκεανοῦ· δοκεῖ γὰρ ἐν αὐτοῖς τὰ πολλὰ γεωγραφεῖν,
τὰ μὲν οἰκείως τὰ δὲ μαθηματικώτερον. οὐκ ἄτοπον
οὖν ἔνια καὶ τῶν ὑπὸ τούτου λεγομένων διαιτῆσαι, τὰ
μὲν νῦν τὰ δ' ἐν τοῖς καθ' ἕκαστα ὡς ἂν ὑποπίπτῃ,
μέτρου τινὸς ἐχομένους.
... πολλαχοῦ γὰρ ἐκπίπτει πρὸς τὸ ἐπιστημονικώτε-

83

μέτρου τινὸς ἐχομένους. ἔστιν οὖν τι τῶν πρὸς γεω-
γραφίαν οἰκείων τὸ τὴν γῆν ὅλην ὑποθέσθαι σφαι-
ροειδῆ καθάπερ καὶ τὸν κόσμον, καὶ τὰ ἄλλα παραδέ-
ξασθαι τὰ ἀκόλουθα τῇ ὑποθέσει ταύτῃ· τούτων δ'
ἐστὶ καὶ τὸ πεντάζωνον αὐτὴν εἶναι.
Φησὶ δὴ ὁ Ποσειδώνιος τῆς εἰς πέντε ζώνας διαι-
ρέσεως ἀρχηγὸν γενέσθαι Παρμενίδην· ἀλλ' ἐκεῖνον

μέτρου τινὸς ἐχομένους. ἔστιν οὖν τι τῶν πρὸς γεω-
γραφίαν οἰκείων τὸ τὴν γῆν ὅλην ὑποθέσθαι σφαι-
ροειδῆ καθάπερ καὶ τὸν κόσμον, καὶ τὰ ἄλλα παραδέ-
ξασθαι τὰ ἀκόλουθα τῇ ὑποθέσει ταύτῃ· τούτων δ'
ἐστὶ καὶ τὸ πεντάζωνον αὐτὴν εἶναι.
Φησὶ δὴ ὁ Ποσειδώνιος τῆς εἰς πέντε ζώνας διαι-
ρέσεως ἀρχηγὸν γενέσθαι Παρμενίδην· ἀλλ' ἐκεῖνον
μὲν σχεδόν τι διπλασίαν ἀποφαίνειν τὸ πλάτος τὴν
διακεκαυμένην ὑπερπίπτουσαν ἑκατέρων τῶν τροπι-
κῶν εἰς τὸ ἐκτὸς καὶ πρὸς ταῖς εὐκράτοις· Ἀριστοτέλη
δὲ αὐτὴν καλεῖν τὴν μεταξὺ τῶν τροπικῶν, τὰς δὲ με-
ταξὺ τῶν τροπικῶν καὶ τῶν ἀρκτικῶν εὐκράτους.
οὐλότριχας καὶ οὐλόκερως καὶ προχείλους καὶ πλατύρ-

ρινας γεννᾶσθαι· τὰ γὰρ ἄκρα αὐτῶν συστρέφεσθαι·
καὶ τοὺς ἰχθυοφάγους δὲ κατὰ ταύτας τὰς ζώνας οἰ-
κεῖν. ὅτι δὲ ταῦτ' ἴδια τῶν ζωνῶν τούτων, δηλοῦν φησὶ
τὸ τοὺς νοτιωτέρους αὐτῶν ἔχειν τὸ περιέχον εὐκρα-
τότερον καὶ τὴν γῆν καρπιμωτέραν καὶ εὐυδροτέραν.
Πολύβιος δὲ ποιεῖ ζώνας ἕξ, δύο μὲν τὰς τοῖς
ἀρκτικοῖς ὑποπιπτούσας, δύο δὲ τὰς μεταξὺ τούτων
84
τε καὶ τῶν τροπικῶν, [καὶ δύο τὰς μεταξὺ τούτων] καὶ

τοῦ ἰσημερινοῦ. ἡ μὲν οὖν εἰς πέντε διαίρεσις δοκεῖ
μοι καὶ φυσικῶς ἅμα καὶ γεωγραφικῶς εἰρῆσθαι· φυ-
σικῶς μέν, ὅτι καὶ πρὸς τὰ οὐράνια καὶ πρὸς τὴν τοῦ
περιέχοντος κρᾶσιν· πρὸς μὲν τὰ οὐράνια, ὅτι τοῖς
περισκίοις [καὶ τοῖς ἑτεροσκίοις] καὶ τοῖς ἀμφισκίοις
οὕτως ἂν ἄριστα διοριζομένοις συνδιορίζεται καὶ τὰ
περὶ τὴν θέαν τῶν ἄστρων, ὁλοσχερεῖ τινι μερισμῷ
λαμβάνοντα τὴν ἐξάλλαξιν· πρὸς δὲ τὴν τοῦ περιέχον-
τος κρᾶσιν, ὅτι τῆς τούτου κράσεως πρὸς τὸν ἥλιον
κρινομένης διαφοραὶ τρεῖς εἰσιν αἱ γενικώταται καὶ
συντείνουσαι πρός τε τὰς τῶν ζῴων καὶ φυτῶν συστά-
σεις καὶ τῶν ἄλλωνἡμισυσταλεῖς τῶν ὑπὸ τῷ ἀέρι καὶ
τος κρᾶσιν, ὅτι τῆς τούτου κράσεως πρὸς τὸν ἥλιον

ἐν αὐτῷ ἐκείνῳ, ὑπερβολὴ θάλπους καὶ ἔλλειψις καὶ
μεσότης. αὕτη δὲ τῷ εἰς τὰς ζώνας μερισμῷ λαμβάνει
τὴν οἰκείαν διάκρισιν· αἵ τε γὰρ κατεψυγμέναι δύο τὴν
ἔλλειψιν τοῦ θάλπους ὑπαγορεύουσιν εἰς μίαν τοῦ περι-
έχοντος φύσιν συναγόμεναι, αἵ τε εὔκρατοι παραπλη-
σίως εἰς μίαν τὴν μεσότητα ἄγονται, εἰς δὲ τὴν λοιπὴν
ἡ λοιπὴ μία καὶ διακεκαυμένη. ὅτι δὲ καὶ γεωγραφι-
κός ἐστιν ὁ μερισμός, δῆλον· ζητεῖ γὰρ ἡ Γεωγραφία τῆς
ἑτέρας τῶν εὐκράτων ἀφορίσαι τὸ οἰκούμενον ὑφ' ἡμῶν
τμῆμα· πρὸς δύσει μὲν οὖν καὶ ἀνατολῇ θάλαττά ἐστιν
ἡ περατοῦσα, πρὸς δὲ τὰ νότια καὶ τὰ βόρεια ὁ ἀήρ, ὁ
μὲν μέσος εὔκρατος ὢν καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις, ὁ δ' ἐφ'
ἑκάτερα δύσκρατος ὑπερβολῇ καὶ ἐλλείψει τοῦ θάλ-
πους. εἰς δὲ τὰς τρεῖς διαφορὰς ταύτας ἐδέησε τῆς εἰς
πέντε ζώνας διαιρέσεως· τῷ γὰρ ἰσημερινῷ τμηθεῖσα
δίχα ἡ σφαῖρα τῆς γῆς εἴς τε τὸ βόρειον ἡμισφαίριον,
ἐν ᾧ ἡμεῖς ἐσμεν, καὶ τὸ νότιον ὑπέγραψε τὰς τρεῖς

85

ἐν αὐτῷ ἐκείνῳ, ὑπερβολὴ θάλπους καὶ ἔλλειψις καὶ
μεσότης. αὕτη δὲ τῷ εἰς τὰς ζώνας μερισμῷ λαμβάνει
τὴν οἰκείαν διάκρισιν· αἵ τε γὰρ κατεψυγμέναι δύο τὴν
ἔλλειψιν τοῦ θάλπους ὑπαγορεύουσιν εἰς μίαν τοῦ περι-
έχοντος φύσιν συναγόμεναι, αἵ τε εὔκρατοι παραπλη-
σίως εἰς μίαν τὴν μεσότητα ἄγονται, εἰς δὲ τὴν λοιπὴν
ἡ λοιπὴ μία καὶ διακεκαυμένη. ὅτι δὲ καὶ γεωγραφι-
κός ἐστιν ὁ μερισμός, δῆλον· ζητεῖ γὰρ ἡ Γεωγραφία τῆς
ἑτέρας τῶν εὐκράτων ἀφορίσαι τὸ οἰκούμενον ὑφ' ἡμῶν
τμῆμα· πρὸς δύσει μὲν οὖν καὶ ἀνατολῇ θάλαττά ἐστιν
ἡ περατοῦσα, πρὸς δὲ τὰ νότια καὶ τὰ βόρεια ὁ ἀήρ, ὁ
μὲν μέσος εὔκρατος ὢν καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις, ὁ δ' ἐφ'
ἑκάτερα δύσκρατος ὑπερβολῇ καὶ ἐλλείψει τοῦ θάλ-
πους. εἰς δὲ τὰς τρεῖς διαφορὰς ταύτας ἐδέησε τῆς εἰς
πέντε ζώνας διαιρέσεως· τῷ γὰρ ἰσημερινῷ τμηθεῖσα
δίχα ἡ σφαῖρα τῆς γῆς εἴς τε τὸ βόρειον ἡμισφαίριον,
ἐν ᾧ ἡμεῖς ἐσμεν, καὶ τὸ νότιον ὑπέγραψε τὰς τρεῖς
διαφοράς· τὰ μὲν γὰρ πρὸς τῷ ἰσημερινῷ καὶ τῇ
ὄμβρους ἐκ τῶν Αἰθιοπικῶν ὀρῶν συμβαίνειν. ταῦτα

δ' εἰπὼν ἐνταῦθα ἐν ἄλλοις συγχωρεῖ, φήσας ὑπονοεῖν
ὄρη εἶναι τὰ ὑπὸ τῷ ἰσημερινῷ, πρὸς ἃ ἑκατέρωθεν
ἀπὸ τῶν εὐκράτων ἀμφοῖν προσπίπτοντα τὰ νέφη ποι-
εῖν τοὺς ὄμβρους. αὕτη μὲν οὖν ἡ ἀνομολογία φα-
νερά· ἀλλὰ καὶ δοθέντος τοῦ ὀρεινὴν εἶναι τὴν ὑπὸ
τῷ ἰσημερινῷ, ἄλλη τις ἀνακύπτειν ἂν δόξειεν· οἱ
γὰρ αὐτοὶ σύρρουν φασὶν εἶναι τὸν ὠκεανόν. πῶς οὖν
ὄρη κατὰ μέσον ἱδρύουσιν αὐτόν; πλὴν εἰ νήσους τι-
νὰς βούλονται λέγειν. ὅπως δὲ [δή] ποτε τοῦτ' ἔχει, τῆς
γεωγραφικῆς μερίδος ἔξω πίπτει· δοτέον δ' ἴσως τῷ
προθεμένῳ τὴν περὶ ὠκεανοῦ πραγματείαν ταῦτ' ἐξε-
τάζειν.
Μνησθεὶς δὲ τῶν περιπλεῦσαι λεγομένων τὴν Λιβύην, Ἡρόδοτον μὲν
οἴεσθαί φησιν ὑπὸ Δαρείου πεμ-
φθέντας τινὰς τελέσαι τὸν περίπλουν· Ἡρακλείδην δὲ
τὸν Ποντικὸν ἐν διαλόγῳ ποιεῖν ἀφιγμένον παρὰ Γέλωνι μάγον τινὰ
περιπλεῦσαι φάσκοντα. ἀμάρτυρα δὲ
ταῦτ' εἶναι φήσας καὶ Εὔδοξόν τινα Κυζικηνὸν θεω-
86
ρὸν καὶ σπονδοφόρον τοῦ τῶν Κορείων ἀγῶνος ἐλθεῖν

εἰς Αἴγυπτον ἱστορεῖ κατὰ τὸν δεύτερον Εὐεργέτην·
... ὁ δὲ τοῦτο μὲν διαφέρειν φησί, κρεῖττον δ' οὕ-

τως εἶναι μεταθεῖναι “ἠμὲν ἀπερχομένου.” τί οὖν δια-
φέρει τοῦτο τοῦ “ἠμὲν δυσομένου;” πᾶν γὰρ τὸ τμῆμα
τὸ ἀπὸ τοῦ μεσημβρινοῦ ἐπὶ δύσιν δύσις καλεῖται, κα-
θάπερ καὶ τὸ τοῦ ὁρίζοντος ἡμικύκλιον· ὅπερ καὶ
Ἄρατος ἐπισημαίνεται “ἧχί περ ἄκραι μίσγονται δύ-
σιές τε καὶ ἀντολαὶ ἀλλήλῃσιν.” εἰ δ' ἐπὶ τῆς Κρατη-
τείου γραφῆς οὕτω βέλτιον, φήσει τις καὶ ἐπὶ τῆς Ἀρι-
σταρχείου δεῖν. τοσαῦτα καὶ πρὸς Ποσειδώνιον· πολλὰ
γὰρ καὶ ἐν τοῖς καθ' ἕκαστα τυγχάνει τῆς προσηκού-
σης διαίτης, ὅσα γεωγραφικά· ὅσα δὲ φυσικώτερα, ἐπι-
σκεπτέον ἐν ἄλλοις ἢ οὐδὲ φροντιστέον· πολὺ γάρ ἐστι
τὸ αἰτιολογικὸν παρ' αὐτῷ καὶ τὸ Ἀριστοτελίζον, ὅπερ
ἐκκλίνουσιν οἱ ἡμέτεροι διὰ τὴν ἐπίκρυψιν τῶν αἰτιῶν.
Πολύβιος δὲ τὴν Εὐρώπην χωρογραφῶν τοὺς μὲν
ἀρχαίους ἐᾶν φησι, τοὺς δ' ἐκείνους ἐλέγχοντας ἐξετά-
ζειν Δικαίαρχόν τε καὶ Ἐρατοσθένη τὸν τελευταῖον
πραγματευσάμενον περὶ Γεωγραφίας, καὶ Πυθέαν,
ὑφ' οὗ παρακρουσθῆναι πολλούς, ὅλην μὲν τὴν Βρετ-
τανικὴν ἐμβαδὸν ἐπελθεῖν φάσκοντος, τὴν δὲ περίμε-
τρον πλειόνων ἢ τεττάρων μυριάδων ἀποδόντος τῆς
πραγματευσάμενον περὶ Γεωγραφίας, καὶ Πυθέαν,
87
νήσου, προσιστορήσαντος δὲ καὶ τὰ περὶ τῆς Θούλης

καὶ τῶν τόπων ἐκείνων, ἐν οἷς οὔτε γῆ καθ' αὑτὴν
ὑπῆρχεν ἔτι οὔτε θάλαττα οὔτ' ἀήρ, ἀλλὰ σύγκριμά
τι ἐκ τούτων πλεύμονι θαλαττίῳ ἐοικός, ἐν ᾧ φησι τὴν
γῆν καὶ τὴν θάλατταν αἰωρεῖσθαι καὶ τὰ σύμπαντα,
καὶ τοῦτον ὡς ἂν δεσμὸν εἶναι τῶν ὅλων, μήτε πορευ-
τὸν μήτε πλωτὸν ὑπάρχοντα· τὸ μὲν οὖν τῷ πλεύμονι
λας λέγοντος ἑπτακισχιλίους, ἀπὸ δὲ Πυρήνης ἑξακις-

χιλίους, αὐτὸς λέγει χεῖρον πλείους ἢ ἐνακισχιλίους
τοὺς ἀπὸ Μασσαλίας, ἀπὸ δὲ Πυρήνης μικρὸν ἐλάτ-
τους ἢ ὀκτακισχιλίους· ἐγγυτέρω γὰρ τῆς ἀληθείας ἐκεῖ-
νος εἴρηκεν. οἱ γὰρ νῦν ὁμολογοῦσιν, εἴ τις τὰς τῶν
ὁδῶν ἀνωμαλίας ὑποτέμνοιτο, μὴ μείζω τῶν ἑξακισχι-
λίων σταδίων εἶναι τὸ μῆκος τὴν σύμπασαν Ἰβηρίαν
ἀπὸ Πυρήνης ἕως τῆς ἑσπερίου πλευρᾶς. ὁ δ' αὐτὸν
τὸν Τάγον ποταμὸν ὀκτακισχιλίων τίθησι τὸ μῆκος ἀπὸ
τῆς πηγῆς μέχρι τῶν ἐκβολῶν, οὐ δή που τὸ σὺν τοῖς
σκολιώμασιν (οὐ γὰρ γεωγραφικὸν τοῦτο), ἀλλ' ἐπ'
εὐθείας λέγων, καίτοι γε ἀπὸ Πυρήνης αἱ τοῦ Τάγου
πηγαὶ πλέον διέχουσιν ἢ χιλίους σταδίους. πάλιν δὲ
τοῦτο μὲν ὀρθῶς ἀποφαίνεται, ὅτι ἀγνοεῖ τὰ Ἰβηρικὰ
ὁ Ἐρατοσθένης, καὶ διότι περὶ αὐτῆς ἔσθ' ὅπου τὰ
μαχόμενα ἀποφαίνεται· ὅς γε μέχρι Γαδείρων ὑπὸ
Γαλατῶν περιοικεῖσθαι φήσας [τὰ] ἔξωθεν αὐτῆς, εἴ γε
τὰ πρὸς δύσιν τῆς Εὐρώπης μέχρι Γαδείρων ἔχουσιν
ἐκεῖνοι, τούτων ἐκλαθόμενος κατὰ τὴν τῆς Ἰβηρίας
περίοδον τῶν Γαλατῶν οὐδαμοῦ μέμνηται.
...τε τῶν κατὰ τὸν οὐρανὸν καὶ σχημάτων τε καὶ

μεγεθῶν καὶ θάλπους καὶ ψύχους καὶ ἄλλων τοιού-
των, μή τί γε τὴν ὅλην οἰκουμένην τοποθετῶν. αὐτὸ
γὰρ τὸ εἰς ἐπίπεδον γράφειν ἐπιφάνειαν μίαν καὶ τὴν
αὐτὴν τά τε Ἰβηρικὰ καὶ τὰ Ἰνδικὰ καὶ τὰ μέσα τού-
των, καὶ μηδὲν ἧττον δύσεις καὶ ἀνατολὰς ἀφορίζειν
καὶ μεσουρανήσεις ὡς ἂν κοινὰς πᾶσι, τῷ μὲν προε-
πινοήσαντι τὴν τοῦ οὐρανοῦ διάθεσίν τε καὶ κίνησιν
καὶ λαβόντι, ὅτι σφαιρικὴ μέν ἐστιν ἡ κατ' ἀλήθειαν
τῆς γῆς ἐπιφάνεια, πλάττεται δὲ νῦν ἐπίπεδος πρὸς
88
τὴν ὄψιν, γεωγραφικὴν ἔχει τὴν παράδοσιν, τῷ δ' ἄλ-

λως, οὐ γεωγραφικήν. οὐ γὰρ ὥσπερ διὰ πεδίων ἰοῦσι
μεγάλων, οἷον τῶν Βαβυλωνίων, ἢ διὰ πελάγους πα-
ρίσταται τὰ πρόσω πάντα καὶ τὰ κατόπιν καὶ ἐκ πλα-
γίων ἐπίπεδα, καὶ οὐδεμίαν ἀντέμφασιν παρέχει πρὸς
τὰ οὐράνια καὶ τὰς τοῦ ἡλίου κινήσεις καὶ σχέσεις
πρὸς ἡμᾶς καὶ τῶν ἄλλων ἄστρων, οὕτω καὶ γεωγρα-
φοῦσιν παρίστασθαι ἀεὶ δεῖ τὰ ὅμοια. ὁ μὲν γὰρ πε-
λαγίζων ἢ ὁδεύων διὰ χώρας πεδιάδος κοιναῖς τισι
φαντασίαις ἄγεται, καθ' ἃς καὶ ὁ ἀπαίδευτος καὶ ὁ
πολιτικὸς ἐνεργεῖ ταὐτά, ἄπειρος ὢν τῶν οὐρανίων

αὐτὴν τά τε Ἰβηρικὰ καὶ τὰ Ἰνδικὰ καὶ τὰ μέσα τού-
των, καὶ μηδὲν ἧττον δύσεις καὶ ἀνατολὰς ἀφορίζειν
καὶ μεσουρανήσεις ὡς ἂν κοινὰς πᾶσι, τῷ μὲν προε-
πινοήσαντι τὴν τοῦ οὐρανοῦ διάθεσίν τε καὶ κίνησιν
καὶ λαβόντι, ὅτι σφαιρικὴ μέν ἐστιν ἡ κατ' ἀλήθειαν
τῆς γῆς ἐπιφάνεια, πλάττεται δὲ νῦν ἐπίπεδος πρὸς
τὴν ὄψιν, γεωγραφικὴν ἔχει τὴν παράδοσιν, τῷ δ' ἄλ-
λως, οὐ γεωγραφικήν. οὐ γὰρ ὥσπερ διὰ πεδίων ἰοῦσι
μεγάλων, οἷον τῶν Βαβυλωνίων, ἢ διὰ πελάγους πα-
ρίσταται τὰ πρόσω πάντα καὶ τὰ κατόπιν καὶ ἐκ πλα-
γίων ἐπίπεδα, καὶ οὐδεμίαν ἀντέμφασιν παρέχει πρὸς
τὰ οὐράνια καὶ τὰς τοῦ ἡλίου κινήσεις καὶ σχέσεις
πρὸς ἡμᾶς καὶ τῶν ἄλλων ἄστρων, οὕτω καὶ γεωγρα-
φοῦσιν παρίστασθαι ἀεὶ δεῖ τὰ ὅμοια. ὁ μὲν γὰρ πε-
καὶ τὰς πρὸς ταῦτα ἀντεμφάσεις ἀγνοῶν.

89

καὶ τὰς πρὸς ταῦτα ἀντεμφάσεις ἀγνοῶν. ἀνατέλλοντα
μὲν γὰρ ὁρᾷ ἥλιον καὶ δύνοντα καὶ μεσουρανοῦντα,
τίνα δὲ τρόπον, οὐκ ἐπισκοπεῖ· οὐδὲ γὰρ χρήσιμον
αὐτῷ πρὸς τὸ προκείμενον, ὥσπερ οὐδὲ τὸ παράλλη-
λον ἑστάναι τῷ παρεστῶτι ἢ μή· τάχα δ' ἐπισκοποῖ
μὲν ἄν τι, δόξει δ' ἐν τοῖς μαθηματικῶς λεγομένοις,
καθάπερ οἱ ἐπιχώριοι· ἔχει γὰρ ὁ τόπος τοιαῦτα δια-
πτώματα. ὁ δὲ γεωγραφικὸς οὐκ ἐπιχωρίῳ γεωγραφεῖ,
οὐδὲ πολιτικῷ τοιούτῳ, ὅστις μηδὲν ἐφρόντισε τῶν
λεγομένων ἰδίως μαθημάτων· οὐδὲ γὰρ θεριστῇ καὶ
σκαπανεῖ, ἀλλὰ τῷ πεισθῆναι δυναμένῳ τὴν γῆν ἔχειν
οὕτω τὴν ὅλην, ὡς οἱ μαθηματικοί φασι, καὶ τὰ ἄλλα
τὰ πρὸς τὴν ὑπόθεσιν τὴν τοιαύτην. κελεύει τε τοῖς
προσιοῦσιν ἐκεῖνα προενθυμηθεῖσι τὰ ἑξῆς ἐφορᾶν·
ἐκείνοις γὰρ τὰ ἀκόλουθα ἐρεῖν, ὥστε μᾶλλον ποιήσα-
σθαι τῶν παραδιδομένων ἀσφαλῆ τὴν χρῆσιν τοὺς
ἐντυγχάνοντας, ἂν ἀκούωσι μαθηματικῶς, τοῖς δ' ἄλ-
λως ἔχουσιν οὔ φησι γεωγραφεῖν.
οὐδὲ πολιτικῷ τοιούτῳ, ὅστις μηδὲν ἐφρόντισε τῶν

λεγομένων ἰδίως μαθημάτων· οὐδὲ γὰρ θεριστῇ καὶ
σκαπανεῖ, ἀλλὰ τῷ πεισθῆναι δυναμένῳ τὴν γῆν ἔχειν
οὕτω τὴν ὅλην, ὡς οἱ μαθηματικοί φασι, καὶ τὰ ἄλλα
τὰ πρὸς τὴν ὑπόθεσιν τὴν τοιαύτην. κελεύει τε τοῖς
προσιοῦσιν ἐκεῖνα προενθυμηθεῖσι τὰ ἑξῆς ἐφορᾶν·
ἐκείνοις γὰρ τὰ ἀκόλουθα ἐρεῖν, ὥστε μᾶλλον ποιήσα-
σθαι τῶν παραδιδομένων ἀσφαλῆ τὴν χρῆσιν τοὺς
ἐντυγχάνοντας, ἂν ἀκούωσι μαθηματικῶς, τοῖς δ' ἄλ-
λως ἔχουσιν οὔ φησι γεωγραφεῖν.
Τὸν μὲν δὴ γεωγραφοῦντα πιστεῦσαι δεῖ περὶ
τῶν ἐχόντων αὐτῷ τάξιν ἀρχῆς τοῖς ἀναμετρήσασι τὴν
ὅλην γῆν γεωμέτραις, τούτους δὲ τοῖς ἀστρονομικοῖς,
ἐκείνους δὲ τοῖς φυσικοῖς. ἡ δὲ φυσικὴ ἀρετή τις· τὰς
δ' ἀρετὰς ἀνυποθέτους φασὶν ἐξ αὑτῶν ἠρτημένας,
καὶ ἐν αὑταῖς ἐχούσας τάς τε ἀρχὰς καὶ τὰς περὶ τού-
των πίστεις. τὰ μὲν οὖν παρὰ τῶν φυσικῶν δεικνύ-
μενα τοιαῦτά ἐστι· σφαιροειδὴς μὲν ὁ κόσμος καὶ ὁ
οὐρανός, ἡ ῥοπὴ δ' ἐπὶ τὸ μέσον τῶν βαρέων· περὶ
90
τοῦτό τε συνεστῶσα ἡ γῆ σφαιροειδῶς ὁμόκεντρος τῷ

μὲν οὐρανῷ μένει καὶ αὐτὴ καὶ ὁ δι' αὐτῆς ἄξων
τῷ πόλῳ. οἱ μὲν οὖν ἀπλανεῖς ἀστέρες κατὰ παραλλή-

λων φέρονται κύκλων· παράλληλοι δ' εἰσὶ γνωριμώ-
τατοι ὅ τε ἰσημερινὸς καὶ οἱ τροπικοὶ δύο καὶ οἱ ἀρκτι-
κοί· οἱ δὲ πλάνητες ἀστέρες καὶ ἥλιος καὶ σελήνη κατὰ
λοξῶν τινων τῶν τεταγμένων ἐν τῷ ζωδιακῷ. τούτοις
δὲ πιστεύσαντες ἢ πᾶσιν ἢ τισὶν οἱ ἀστρονομικοὶ τὰ
ἑξῆς πραγματεύονται, κινήσεις καὶ περιόδους καὶ
ἐκλείψεις καὶ μεγέθη καὶ ἀποστάσεις καὶ ἄλλα μυρία·
ὡς δ' αὕτως οἱ τὴν γῆν ὅλην ἀναμετροῦντες γεωμέτραι
προστίθενται ταῖς τῶν φυσικῶν καὶ τῶν ἀστρονομικῶν
δόξαις, ταῖς δὲ τῶν γεωμετρῶν πάλιν οἱ γεωγράφοι.
Πεντάζωνον μὲν γὰρ ὑποθέσθαι δεῖ τὸν οὐρανόν,
πεντάζωνον δὲ καὶ τὴν γῆν, ὁμωνύμους δὲ καὶ τὰς
ζώνας τὰς κάτω ταῖς ἄνω· τὰς δ' αἰτίας εἰρήκαμεν τῆς
εἰς τὰς ζώνας διαιρέσεως. διορίζοιντο δ' ἂν αἱ ζῶναι
κύκλοις παραλλήλοις τῷ ἰσημερινῷ γραφομένοις ἑκα-
τέρωθεν αὐτοῦ, δυσὶ μὲν τοῖς ἀπολαμβάνουσι τὴν
διακεκαυμένην, δυσὶ δὲ τοῖς μετὰ τούτους, οἳ πρὸς μὲν
τῇ διακεκαυμένῃ τὰς εὐκράτους δύο ποιοῦσι, πρὸς δὲ
ταῖς εὐκράτοις τὰς κατεψυγμένας. ὑποπίπτει δ' ἑκά-
στῳ τῶν οὐρανίων κύκλων ὁ ἐπὶ γῆς ὁμώνυμος αὐτῷ,
στην τὴν οἴκησιν καὶ οἱ πρὸς ὀρθὰς τέμνοντες τούτους,

γραφόμενοι δὲ διὰ τῶν πόλων, καταμετρεῖ τὴν μὲν
οἰκήσιμον ἐμβατεύων, τὴν δ' ἄλλην ἐκ τοῦ λόγου τῶν
ἀποστάσεων. οὕτω δ' ἂν εὑρίσκοι πόσον ἂν εἴη τὸ
ἀπὸ τοῦ ἰσημερινοῦ μέχρι πόλου, ὅπερ ἐστὶ τεταρτη-
μόριον τοῦ μεγίστου κύκλου τῆς γῆς· ἔχων δὲ τοῦτο
ἔχει καὶ τὸ τετραπλάσιον αὐτοῦ, τοῦτο δ' ἐστὶν ἡ πε-
ρίμετρος τῆς γῆς. ὥσπερ οὖν ὁ μὲν τὴν γῆν ἀναμε-
τρῶν παρὰ τοῦ ἀστρονομοῦντος ἔλαβε τὰς ἀρχάς, ὁ δὲ
ἀστρονόμος παρὰ τοῦ φυσικοῦ, τὸν αὐτὸν τρόπον χρὴ
καὶ τὸν Γεωγράφον παρὰ τοῦ ἀναμεμετρηκότος ὅλην
τὴν γῆν ὁρμηθέντα, πιστεύσαντα τούτῳ καὶ οἷς ἐπί-
στευσεν οὗτος, πρῶτον μὲν ἐκθέσθαι τὴν οἰκουμένην
καθ' ἡμᾶς πόση τις καὶ ποία τὸ σχῆμα καὶ τὴν φύσιν
91
οἵα ἐστὶ καὶ πῶς ἔχουσα πρὸς τὴν ὅλην γῆν (ἴδιον γὰρ
τοῦ γεωγράφου τοῦτο), ἔπειτα περὶ τῶν καθ' ἕκαστα
τῶν τε κατὰ γῆν καὶ τῶν κατὰ θάλατταν ποιήσασθαι
τὸν προσήκοντα λόγον, παρασημαινόμενον ὅσα μὴ
ἱκανῶς εἴρηται τοῖς πρὸ ἡμῶν τοῖς μάλιστα πεπιστευ-
μένοις ἀρίστοις γεγονέναι περὶ ταῦτα.
ἔχει καὶ τὸ τετραπλάσιον αὐτοῦ, τοῦτο δ' ἐστὶν ἡ πε-

ρίμετρος τῆς γῆς. ὥσπερ οὖν ὁ μὲν τὴν γῆν ἀναμε-
τρῶν παρὰ τοῦ ἀστρονομοῦντος ἔλαβε τὰς ἀρχάς, ὁ δὲ
ἀστρονόμος παρὰ τοῦ φυσικοῦ, τὸν αὐτὸν τρόπον χρὴ
καὶ τὸν Γεωγράφον παρὰ τοῦ ἀναμεμετρηκότος ὅλην
τὴν γῆν ὁρμηθέντα, πιστεύσαντα τούτῳ καὶ οἷς ἐπί-
στευσεν οὗτος, πρῶτον μὲν ἐκθέσθαι τὴν οἰκουμένην
καθ' ἡμᾶς πόση τις καὶ ποία τὸ σχῆμα καὶ τὴν φύσιν
οἵα ἐστὶ καὶ πῶς ἔχουσα πρὸς τὴν ὅλην γῆν (ἴδιον γὰρ
τοῦ γεωγράφου τοῦτο), ἔπειτα περὶ τῶν καθ' ἕκαστα
τῶν τε κατὰ γῆν καὶ τῶν κατὰ θάλατταν ποιήσασθαι
τὸν προσήκοντα λόγον, παρασημαινόμενον ὅσα μὴ
ἱκανῶς εἴρηται τοῖς πρὸ ἡμῶν τοῖς μάλιστα πεπιστευ-
μένοις ἀρίστοις γεγονέναι περὶ ταῦτα.
Ὑποκείσθω δὴ σφαιροειδὴς ἡ γῆ σὺν τῇ θαλάττῃ,
μίαν καὶ τὴν αὐτὴν ἐπιφάνειαν ἴσχουσα τοῖς πελάγεσι.
συγκρύπτοιτο γὰρ ἂν τὸ ἐξέχον τῆς γῆς ἐν τῷ τοσούτῳ
μεγέθει μικρὸν ὂν καὶ λανθάνειν δυνάμενον, ὥστε τὸ
σφαιροειδὲς ἐπὶ τούτων οὐχ ὡς ἂν ἐκ τόρνου φαμέν,
οὐδ' ὡς ὁ γεωμέτρης πρὸς λόγον, ἀλλὰ πρὸς αἴσθησιν
λαμβάνεται τετράπλευρον χωρίον, οὗ ἡ μὲν βόρειος

πλευρὰ ἥμισυ τοῦ πρὸς τῷ πόλῳ παραλλήλου ἐστίν,
ἡ δὲ νότιος τοῦ ἰσημερινοῦ ἥμισυ, αἱ δὲ λοιπαὶ πλευ-
ραὶ τμήματά εἰσι τοῦ διὰ τῶν πόλων ἀντικείμενα ἀλ-
λήλοις, ἴσα τὸ μῆκος. ἐν θατέρῳ δὴ τῶν τετραπλεύρων
τούτων (ὁποτέρῳ δ' οὐδὲν ἂν διαφέρειν δόξειεν)
ἱδρῦσθαί φαμεν τὴν καθ' ἡμᾶς οἰκουμένην περίκλυ-
στον θαλάττῃ καὶ ἐοικυῖαν νήσῳ· εἴρηται γὰρ ὅτι καὶ
τῇ αἰσθήσει καὶ τῷ λόγῳ δείκνυται τοῦτο. εἰ δ' ἀπι-
στεῖ τις τῷ λόγῳ τούτῳ, διαφέροι ἂν πρὸς τὴν γεωγρα-
φίαν οὐδὲν νῆσον ποιεῖν, ἢ ὅπερ ἐκ τῆς πείρας ἐλάβο-
92
μεν τούτῳ συγχωρεῖν, ὅτι καὶ ἀπὸ τῆς ἠοῦς ἑκατέρω-

θεν περίπλους ἐστὶ καὶ ἀπὸ τῆς ἑσπέρας πλὴν ὀλίγων
τῶν μέσων χωρίων. ταῦτα δ' οὐ διαφέρει θαλάττῃ
περατοῦσθαι ἢ γῇ ἀοικήτῳ· ὁ γὰρ γεωγραφῶν ζητεῖ
τὰ γνώριμα μέρη τῆς οἰκουμένης εἰπεῖν, τὰ δ' ἄγνωστα
ἐᾷ καθάπερ καὶ τὰ ἔξω αὐτῆς. ἀρκέσει δ' ἐπιζεύξασιν
εὐθεῖαν γραμμὴν ἐπὶ τὰ ὕστατα σημεῖα τοῦ ἑκατέρω-
θεν παράπλου τὸ πᾶν ἐκπληρῶσαι σχῆμα τῆς λεγομέ-
νης νήσου.
... ἴσα τὸ μῆκος. ἐν θατέρῳ δὴ τῶν τετραπλεύρων

τούτων (ὁποτέρῳ δ' οὐδὲν ἂν διαφέρειν δόξειεν)
ἱδρῦσθαί φαμεν τὴν καθ' ἡμᾶς οἰκουμένην περίκλυ-
στον θαλάττῃ καὶ ἐοικυῖαν νήσῳ· εἴρηται γὰρ ὅτι καὶ
τῇ αἰσθήσει καὶ τῷ λόγῳ δείκνυται τοῦτο. εἰ δ' ἀπι-
στεῖ τις τῷ λόγῳ τούτῳ, διαφέροι ἂν πρὸς τὴν γεωγρα-
φίαν οὐδὲν νῆσον ποιεῖν, ἢ ὅπερ ἐκ τῆς πείρας ἐλάβο-
μεν τούτῳ συγχωρεῖν, ὅτι καὶ ἀπὸ τῆς ἠοῦς ἑκατέρω-
θεν περίπλους ἐστὶ καὶ ἀπὸ τῆς ἑσπέρας πλὴν ὀλίγων
τῶν μέσων χωρίων. ταῦτα δ' οὐ διαφέρει θαλάττῃ
περατοῦσθαι ἢ γῇ ἀοικήτῳ· ὁ γὰρ γεωγραφῶν ζητεῖ
τὰ γνώριμα μέρη τῆς οἰκουμένης εἰπεῖν, τὰ δ' ἄγνωστα
ἐᾷ καθάπερ καὶ τὰ ἔξω αὐτῆς. ἀρκέσει δ' ἐπιζεύξασιν
εὐθεῖαν γραμμὴν ἐπὶ τὰ ὕστατα σημεῖα τοῦ ἑκατέρω-
θεν παράπλου τὸ πᾶν ἐκπληρῶσαι σχῆμα τῆς λεγομέ-
νης νήσου.
σιόν ἐστι τοῦ πλάτους τὸ μῆκος. λέγεται δὲ καὶ χλαμυ-

δοειδές πως τὸ σχῆμα· πολλὴ γὰρ συναγωγὴ τοῦ πλά-
τους πρὸς τοῖς ἄκροις εὑρίσκεται καὶ μάλιστα τοῖς
ἑσπερίοις, τὰ καθ' ἕκαστα ἐπιόντων ἡμῶν.
Νυνὶ μὲν οὖν ἐπιγεγράφαμεν ἐπὶ σφαιρικῆς ἐπι-
φανείας τὸ χωρίον, ἐν ᾧ φαμεν ἱδρῦσθαι τὴν οἰκουμέ-
νην· καὶ δεῖ τὸν ἐγγυτάτω διὰ τῶν χειροκμήτων σχη-
μάτων μιμούμενον τὴν ἀλήθειαν ποιήσαντα σφαῖραν
τὴν γῆν, καθάπερ τὴν Κρατήτειον, ἐπὶ ταύτης ἀπολα-
βόντα τὸ τετράπλευρον ἐντὸς τούτου τιθέναι τὸν πί-
93
νακα τῆς Γεωγραφίας. ἀλλ' ἐπειδὴ μεγάλης δεῖ σφαί-

ρας, ὥστε πολλοστημόριον αὐτῆς ὑπάρχον τὸ λεχθὲν
τμῆμα ἱκανὸν γενέσθαι δέξασθαι σαφῶς τὰ προσή-
κοντα μέρη τῆς οἰκουμένης, καὶ τὴν οἰκείαν παρασχεῖν
ὄψιν τοῖς ἐπιβλέπουσι, τῷ μὲν δυναμένῳ κατασκευά-
σασθαι τηλικαύτην οὕτω ποιεῖν βέλτιον· ἔστω δὲ μὴ
μείω δέκα ποδῶν ἔχουσα τὴν διάμετρον· τῷ δὲ μὴ δυ-
ναμένῳ τηλικαύτην ἢ μὴ πολλῷ ταύτης ἐνδεεστέραν
ἐν ἐπιπέδῳ καταγραπτέον πίνακι τοὐλάχιστον ἑπτὰ
ποδῶν. διοίσει γὰρ μικρόν, ἐὰν ἀντὶ τῶν κύκλων τῶν
τε παραλλήλων καὶ τῶν μεσημβρινῶν,
γραμμῶν εἰς τὸν πίνακα τὸν ἐπίπεδον καὶ γραφομέ-

νων εὐθειῶν.
Καὶ δὴ καὶ τὸν ἑξῆς λόγον ὡς ἐν ἐπιπέδῳ πίνακι
τῆς γραφῆς γινομένης ἐκθήσομεν. ἐροῦμεν δὴ τὴν μὲν
ἐπελθόντες αὐτοὶ τῆς γῆς καὶ θαλάττης, περὶ ἧς δὲ
πιστεύσαντες τοῖς εἰποῦσιν ἢ γράψασιν. ἐπήλθομεν
δὲ ἐπὶ δύσιν μὲν ἀπὸ τῆς Ἀρμενίας μέχρι τῶν κατὰ
Σαρδόνα τόπων τῆς Τυρρηνίας, ἐπὶ μεσημβρίαν δὲ
ἀπὸ τοῦ Εὐξείνου μέχρι τῶν τῆς Αἰθιοπίας ὅρων·
οὐδὲ τῶν ἄλλων δὲ οὐδὲ εἷς ἂν εὑρεθείη τῶν γεωγρα-
φησάντων πολύ τι ἡμῶν μᾶλλον ἐπεληλυθὼς τῶν
λεχθέντων διαστημάτων, ἀλλ' οἱ πλεονάσαντες περὶ
τὰ δυσμικὰ μέρη τῶν πρὸς ταῖς ἀνατολαῖς οὐ τοσοῦ-
τον ἥψαντο, οἱ δὲ περὶ τἀναντία τῶν ἑσπερίων ὑστέ-
ρησαν· ὁμοίως δ' ἔχει καὶ περὶ τῶν πρὸς νότον καὶ τὰς
ἄρκτους. τὸ μέντοι πλέον κἀκεῖνοι καὶ ἡμεῖς ἀκοῇ
παραλαβόντες συντίθεμεν καὶ τὸ σχῆμα καὶ τὸ μέγε-
θος καὶ τὴν ἄλλην φύσιν ὁποία καὶ ὁπόση, τὸν αὐτὸν
τρόπον ὅνπερ ἡ διάνοια ἐκ τῶν αἰσθητῶν συντίθησι
τὰ νοητά· σχῆμα γὰρ καὶ χρόαν καὶ μέγεθος μήλου καὶ
ὀδμὴν καὶ ἁφὴν καὶ χυμὸν ἀπαγγέλλουσιν
τοῖς πρὸ ἡμῶν. ὅτε γοῦν Γάλλος ἐπῆρχε τῆς Αἰγύ-

πτου, συνόντες αὐτῷ καὶ συναναβάντες μέχρι Συήνης
καὶ τῶν Αἰθιοπικῶν ὅρων ἱστοροῦμεν, ὅτι καὶ ἑκατὸν
94
καὶ εἴκοσι νῆες πλέοιεν ἐκ Μυὸς ὅρμου πρὸς τὴν Ἰν-

δικήν, πρότερον ἐπὶ τῶν Πτολεμαϊκῶν βασιλέων ὀλί-
γων παντάπασι θαρρούντων πλεῖν καὶ τὸν Ἰνδικὸν
ἐμπορεύεσθαι φόρτον.
Τὰ μὲν οὖν πρῶτα καὶ κυριώτατα καὶ πρὸς ἐπι-
στήμην καὶ πρὸς τὰς χρείας τὰς πολιτικὰς ταῦτα, σχῆ-
μα καὶ μέγεθος εἰπεῖν ὡς ἁπλούστατα ἐγχειρεῖν τὸ πῖ-
πτον εἰς τὸν γεωγραφικὸν πίνακα, συμπαραδηλοῦντα
καὶ τὸ ποῖόν τι καὶ πόστον μέρος τῆς ὅλης γῆς ἐστι·
τοῦτο μὲν γὰρ οἰκεῖον τῷ γεωγράφῳ, τὸ δὲ καὶ περὶ
ὅλης ἀκριβολογεῖσθαι τῆς γῆς καὶ περὶ τοῦ σπονδύλου
παντὸς ἧς λέγομεν ζώνης ἄλλης τινὸς ἐπιστήμης ἐστίν,
οἷον εἰ περιοικεῖται καὶ κατὰ θάτερον τεταρτημόριον
ὁ σπόνδυλος· καὶ γὰρ εἰ οὕτως ἔχει, οὐχ ὑπὸ τούτων
γε οἰκεῖται τῶν παρ' ἡμῖν, ἀλλ' ἐκείνην ἄλλην οἰκου-
μένην θετέον, ὅπερ ἐστὶ πιθανόν. ἡμῖν δὲ τὰ ἐν αὐτῇ
ταύτῃ λεκτέον.
καὶ τῶν Αἰθιοπικῶν ὅρων ἱστοροῦμεν, ὅτι καὶ ἑκατὸν

καὶ εἴκοσι νῆες πλέοιεν ἐκ Μυὸς ὅρμου πρὸς τὴν Ἰν-
δικήν, πρότερον ἐπὶ τῶν Πτολεμαϊκῶν βασιλέων ὀλί-
γων παντάπασι θαρρούντων πλεῖν καὶ τὸν Ἰνδικὸν
ἐμπορεύεσθαι φόρτον.
Τὰ μὲν οὖν πρῶτα καὶ κυριώτατα καὶ πρὸς ἐπι-
στήμην καὶ πρὸς τὰς χρείας τὰς πολιτικὰς ταῦτα, σχῆ-
μα καὶ μέγεθος εἰπεῖν ὡς ἁπλούστατα ἐγχειρεῖν τὸ πῖ-
πτον εἰς τὸν γεωγραφικὸν πίνακα, συμπαραδηλοῦντα
καὶ τὸ ποῖόν τι καὶ πόστον μέρος τῆς ὅλης γῆς ἐστι·
τοῦτο μὲν γὰρ οἰκεῖον τῷ γεωγράφῳ, τὸ δὲ καὶ περὶ
ὅλης ἀκριβολογεῖσθαι τῆς γῆς καὶ περὶ τοῦ σπονδύλου
παντὸς ἧς λέγομεν ζώνης ἄλλης τινὸς ἐπιστήμης ἐστίν,
οἷον εἰ περιοικεῖται καὶ κατὰ θάτερον τεταρτημόριον
ὁ σπόνδυλος· καὶ γὰρ εἰ οὕτως ἔχει, οὐχ ὑπὸ τούτων
γε οἰκεῖται τῶν παρ' ἡμῖν, ἀλλ' ἐκείνην ἄλλην οἰκου-
μένην θετέον, ὅπερ ἐστὶ πιθανόν. ἡμῖν δὲ τὰ ἐν αὐτῇ
ταύτῃ λεκτέον.

95
τοῦ μήκους καὶ τοῦ πλάτους, καὶ τὰ κλίματα ἀποδη-

λωθήσεται βέλτιον τά τε ἑωθινὰ καὶ τὰ ἑσπέρια, ὡς δ'
αὕτως τὰ νότια καὶ τὰ βόρεια. ἐπεὶ δὲ διὰ γνωρίμων
τόπων λαμβάνεσθαι δεῖ τὰς εὐθείας ταύτας, αἱ μὲν
ἐλήφθησαν ἤδη, λέγω δὲ τὰς μέσας δύο τήν τε τοῦ
μήκους καὶ τοῦ πλάτους, τὰς λεχθείσας πρότερον, αἱ
δ' ἄλλαι ῥᾳδίως γνωρίζοιντ' ἂν διὰ τούτων· τρόπον
γάρ τινα στοιχείοις χρώμενοι τούτοις τὰ παράλληλα
μέρη στοχαζόμεθα καὶ τὰς ἄλλας σχέσεις τῶν οἰκήσεων
τάς τ' ἐπὶ γῆς καὶ πρὸς τὰ οὐράνια.
Πλεῖστον δ' ἡ θάλαττα γεωγραφεῖ καὶ σχηματίζει
τὴν γῆν, κόλπους ἀπεργαζομένη καὶ πελάγη καὶ πορθ-
μούς, ὁμοίως δὲ ἰσθμοὺς καὶ χερρονήσους καὶ ἄκρας·
προσλαμβάνουσι δὲ ταύτῃ καὶ οἱ ποταμοὶ καὶ τὰ ὄρη.
διὰ γὰρ τῶν τοιούτων ἤπειροί τε καὶ ἔθνη καὶ πόλεων
θέσεις εὐφυεῖς ἐνενοήθησαν καὶ τἆλλα ποικίλματα,
ὅσων μεστός ἐστιν ὁ χωρογραφικὸς πίναξ. ἐν δὲ τού-
τοις καὶ τὸ τῶν νήσων πλῆθός ἐστι κατεσπαρμένον ἔν
τε τοῖς πελάγεσι καὶ κατὰ τὴν παραλίαν πᾶσαν. ἄλλων
δ' ἄλλας ἀρετάς τε καὶ κακίας καὶ τὰς ἀπ' αὐτῶν χρείας
πλουν, μᾶλλον μὲν ὅ τε Ἀράβιος καὶ ὁ κατὰ στήλας,

ἧττον δ' οἱ λοιποί. ἡ δὲ περικλείουσα αὐτοὺς γῆ τριχῆ
νενέμηται, καθάπερ εἴρηται. ἡ μὲν οὖν Εὐρώπη πο-
λυσχημονεστάτη πασῶν ἐστιν, ἡ δὲ Λιβύη τἀναντία
πέπονθεν, ἡ δὲ Ἀσία μέσην πως ἀμφοῖν ἔχει τὴν διά-
θεσιν. ἅπασαι δ' ἐκ τῆς ἐντὸς παραλίας ἔχουσι τὴν αἰ-
τίαν τοῦ τε πολυσχήμονος καὶ τοῦ μή, ἡ δ' ἐκτὸς πλὴν
τῶν λεχθέντων κόλπων ἁπλῆ καὶ χλαμυδοειδής ἐστιν,
ὡς εἶπον, τὰς δ' ἄλλας ἐν μικρῷ διαφορὰς ἐατέον· οὐ-
δὲν γὰρ ἐν τοῖς μεγάλοις τὸ μικρόν. ἔτι δ' ἐπεὶ κατὰ
τὴν γεωγραφικὴν ἱστορίαν οὐ σχήματα μόνον ζητοῦ-
μεν καὶ μεγέθη τόπων, ἀλλὰ καὶ σχέσεις πρὸς ἄλληλα
αὐτῶν, ὥσπερ ἔφαμεν, καὶ ἐνταῦθα τὸ ποικίλον ἡ ἐν-
τὸς παραλία παρέχεται μᾶλλον ἢ ἡ ἐκτός. πολὺ δ' ἐστὶ
καὶ τὸ γνώριμον καὶ τὸ εὔκρατον καὶ τὸ πόλεσι καὶ
ἔθνεσιν εὐνομουμένοις συνοικούμενον μᾶλλον ἐν-
ταῦθα ἢ ἐκεῖ. ποθοῦμεν δὲ εἰδέναι ταῦτα, ἐν οἷς πλεί-
ους παραδίδονται πράξεις καὶ πολιτεῖαι καὶ τέχναι καὶ
96
τἆλλα ὅσα εἰς φρόνησιν συνεργεῖ, αἵ τε χρεῖαι συνά-

γουσιν ἡμᾶς πρὸς ἐκεῖνα ὧν ἐν ἐφικτῷ αἱ ἐπιπλοκαὶ
καὶ κοινωνίαι· ταῦτα δ' ἐστὶν ὅσα οἰκεῖται,
Λοιπὸν εἰπεῖν περὶ τῶν κλιμάτων, ὅπερ καὶ αὐτὸ

ἔχει καθολικὴν ὑποτύπωσιν, ὁρμηθεῖσιν ἐκ τῶν γραμ-
μῶν ἐκείνων, ἃ στοιχεῖα ἐκαλέσαμεν, λέγω δὲ τῆς τε τὸ
μῆκος ἀφοριζούσης τὸ μέγιστον καὶ τῆς τὸ πλάτος,
μάλιστα δὲ τῆς τὸ πλάτος. τοῖς μὲν οὖν ἀστρονομικοῖς
ἐπὶ πλέον τοῦτο ποιητέον, καθάπερ Ἵππαρχος ἐποίη-
σεν. ἀνέγραψε γάρ, ὡς αὐτός φησι, τὰς γινομένας ἐν
τοῖς οὐρανίοις διαφορὰς καθ' ἕκαστον τῆς γῆς τόπον
τῶν ἐν τῷ καθ' ἡμᾶς τεταρτημορίῳ τεταγμένων, λέγω
δὲ τῶν ἀπὸ τοῦ ἰσημερινοῦ μέχρι τοῦ βορείου πόλου.
τοῖς δὲ γεωγραφοῦσιν οὔτε τῶν ἔξω τῆς καθ' ἡμᾶς οἰ-
κουμένης φροντιστέον, οὔτ' ἐν αὐτοῖς [τοῖς] τῆς οἰκου-
μένης μέρεσι τὰς τοιαύτας καὶ τοσαύτας διαφορὰς πα-
ραδεκτέον τῷ πολιτικῷ· περισκελεῖς γάρ εἰσιν. ἀλλ'
ἀρκεῖ τὰς σημειώδεις καὶ ἁπλουστέρας ἐκθέσθαι τῶν
ὑπ' αὐτοῦ λεχθεισῶν, ὑποθεμένοις, ὥσπερ ἐκεῖνος,
εἶναι τὸ μέγεθος τῆς γῆς σταδίων εἴκοσι πέντε μυριά-
δων καὶ δισχιλίων, ὡς καὶ Ἐρατοσθένης ἀποδίδωσιν·
οὐ μεγάλη γὰρ παρὰ τοῦτ' ἔσται διαφορὰ πρὸς τὰ φαι-
νόμενα ἐν τοῖς μεταξὺ τῶν οἰκήσεων διαστήμασιν. εἰ
δή τις εἰς τριακόσια ἑξήκοντα τμήματα τέμοι
ἕκαστον τῶν τμημάτων· τούτῳ δὴ χρῆται μέτρῳ πρὸς

τὰ διαστήματα [τὰ] ἐν τῷ λεχθέντι διὰ Μερόης μεσημ-
βρινῷ λαμβάνεσθαι μέλλοντα. ἐκεῖνος μὲν δὴ ἄρχεται
ἀπὸ τῶν ἐν τῷ ἰσημερινῷ οἰκούντων, καὶ λοιπὸν ἀεὶ
δι' ἑπτακοσίων σταδίων τὰς ἐφεξῆς οἰκήσεις ἐπιὼν
κατὰ τὸν λεχθέντα μεσημβρινὸν πειρᾶται λέγειν τὰ
παρ' ἑκάστοις φαινόμενα· ἡμῖν δ' οὐκ ἐντεῦθεν ἀρ-
κτέον. καὶ γὰρ εἰ οἰκήσιμα ταῦτά ἐστιν, ὥσπερ οἴονταί
τινες, ἰδία γέ τις οἰκουμένη αὕτη ἐστί, διὰ μέσης τῆς
ἀοικήτου διὰ καῦμα στενὴ τεταμένη, οὐκ οὖσα μέρος
97
τῆς καθ' ἡμᾶς οἰκουμένης· ὁ δὲ Γεωγράφος ἐπισκοπεῖ

ταύτην μόνην τὴν καθ' ἡμᾶς οἰκουμένην. αὕτη δ'
ἀφορίζεται πέρασι νοτίῳ μὲν τῷ διὰ τῆς Κινναμωμο-
φόρου παραλλήλῳ, βορείῳ δὲ τῷ διὰ Ἰέρνης· οὔτε δὲ
τὰς τοσαύτας οἰκήσεις ἐπιτέον ὅσας ὑπαγορεύει τὸ
λεχθὲν μεταξὺ διάστημα, οὔτε πάντα τὰ φαινόμενα
θετέον, μεμνημένοις τοῦ γεωγραφικοῦ σχήματος. ἀρ-
κτέον δ', ὥσπερ Ἵππαρχος, ἀπὸ τῶν νοτίων μερῶν.
Φησὶ δὴ τοῖς οἰκοῦσιν ἐπὶ τῷ διὰ τῆς Κινναμω-
μοφόρου παραλλήλῳ,
κτέον. καὶ γὰρ εἰ οἰκήσιμα ταῦτά ἐστιν, ὥσπερ οἴονταί

τινες, ἰδία γέ τις οἰκουμένη αὕτη ἐστί, διὰ μέσης τῆς
ἀοικήτου διὰ καῦμα στενὴ τεταμένη, οὐκ οὖσα μέρος
τῆς καθ' ἡμᾶς οἰκουμένης· ὁ δὲ Γεωγράφος ἐπισκοπεῖ
ταύτην μόνην τὴν καθ' ἡμᾶς οἰκουμένην. αὕτη δ'
ἀφορίζεται πέρασι νοτίῳ μὲν τῷ διὰ τῆς Κινναμωμο-
φόρου παραλλήλῳ, βορείῳ δὲ τῷ διὰ Ἰέρνης· οὔτε δὲ
τὰς τοσαύτας οἰκήσεις ἐπιτέον ὅσας ὑπαγορεύει τὸ
λεχθὲν μεταξὺ διάστημα, οὔτε πάντα τὰ φαινόμενα
θετέον, μεμνημένοις τοῦ γεωγραφικοῦ σχήματος. ἀρ-
κτέον δ', ὥσπερ Ἵππαρχος, ἀπὸ τῶν νοτίων μερῶν.
Φησὶ δὴ τοῖς οἰκοῦσιν ἐπὶ τῷ διὰ τῆς Κινναμω-
μοφόρου παραλλήλῳ, ὃς ἀπέχει τῆς Μερόης τρισχι-
λίους σταδίους πρὸς νότον, τούτου δ' ὁ ἰσημερι-
νὸς ὀκτακισχιλίους καὶ ὀκτακοσίους, εἶναι τὴν οἴ-
κησιν ἐγγυτάτω μέσην τοῦ τε ἰσημερινοῦ καὶ τοῦ
θερινοῦ τροπικοῦ τοῦ κατὰ Συήνην· ἀπέχειν γὰρ
τὴν Συήνην πεντακισχιλίους τῆς Μερόης· παρὰ δὲ
τούτοις πρώτοις τὴν μικρὰν ἄρκτον ὅλην ἐν τῷ ἀρ-
κτικῷ περιέχεσθαι καὶ ἀεὶ φαίνεσθαι·
πήχεις ἐννέα. φησὶ δ' Ἐρατοσθένης τούτους τῆς Με-

ρόης διέχειν μικρῷ πλείους ἢ δισμυρίους τρισχιλίους.
διὰ γὰρ Ἑλλησπόντου εἶναι μυρίους ὀκτακισχιλίους,
εἶτα πεντακισχιλίους εἰς Βυρυσθένη. ἐν δὲ τοῖς ἀπέ-
χουσι τοῦ Βυζαντίου σταδίους περὶ ἑξακισχιλίους τρια-
98
κοσίους, βορειοτέροις οὖσι τῆς Μαιώτιδος, κατὰ τὰς

χειμερινὰς ἡμέρας μετεωρίζεται τὸ πλεῖστον ὁ ἥλιος
ἐπὶ πήχεις ἕξ, ἡ δὲ μεγίστη ἡμέρα ἐστὶν ὡρῶν ἰση-
μερινῶν δεκαεπτά.
Τὰ δ' ἐπέκεινα ἤδη πλησιάζοντα τῇ ἀοικήτῳ διὰ
ψῦχος οὐκέτι χρήσιμα τῷ γεωγράφῳ ἐστίν. ὁ δὲ βου-
λόμενος καὶ ταῦτα μαθεῖν καὶ ὅσα ἄλλα τῶν οὐρανίων
Ἵππαρχος μὲν εἴρηκεν ἡμεῖς δὲ παραλείπομεν διὰ τὸ
τρανότερα εἶναι τῆς νῦν προκειμένης πραγματείας,
παρ' ἐκείνου λαμβανέτω. τρανότερα δ' ἐστὶ καὶ τὰ
περὶ τῶν περισκίων καὶ ἀμφισκίων καὶ ἑτεροσκίων, ἅ
φησι Ποσειδώνιος. ὅμως γε καὶ τούτων τό γε τοσοῦ-
τον ἐπιμνηστέον ὥστε τὴν ἐπίνοιαν διασαφῆσαι καὶ
πῆ χρήσιμον πρὸς τὴν Γεωγραφίαν καὶ πῆ ἄχρηστον.
ἐπεὶ δὲ περὶ τῶν ἀφ' ἡλίου σκιῶν ὁ λόγος ἐστίν, ὁ δ'
Τὰ δ' ἐπέκεινα ἤδη πλησιάζοντα τῇ ἀοικήτῳ διὰ

ψῦχος οὐκέτι χρήσιμα τῷ γεωγράφῳ ἐστίν. ὁ δὲ βου-
λόμενος καὶ ταῦτα μαθεῖν καὶ ὅσα ἄλλα τῶν οὐρανίων
Ἵππαρχος μὲν εἴρηκεν ἡμεῖς δὲ παραλείπομεν διὰ τὸ
τρανότερα εἶναι τῆς νῦν προκειμένης πραγματείας,
παρ' ἐκείνου λαμβανέτω. τρανότερα δ' ἐστὶ καὶ τὰ
περὶ τῶν περισκίων καὶ ἀμφισκίων καὶ ἑτεροσκίων, ἅ
φησι Ποσειδώνιος. ὅμως γε καὶ τούτων τό γε τοσοῦ-
τον ἐπιμνηστέον ὥστε τὴν ἐπίνοιαν διασαφῆσαι καὶ
πῆ χρήσιμον πρὸς τὴν Γεωγραφίαν καὶ πῆ ἄχρηστον.
ἐπεὶ δὲ περὶ τῶν ἀφ' ἡλίου σκιῶν ὁ λόγος ἐστίν, ὁ δ'
ἥλιος πρὸς αἴσθησιν κατὰ παραλλήλου φέρεται καθ'
οὗ καὶ ὁ κόσμος, παρ' οἷς καθ' ἑκάστην κόσμου περι-
στροφὴν ἡμέρα γίνεται καὶ νύξ, ὅτε μὲν ὑπὲρ γῆς τοῦ
ἡλίου φερομένου ὅτε δ' ὑπὸ γῆν, παρὰ τούτοις οἵ τε
ἀμφίσκιοι ἐπινοοῦνται καὶ οἱ ἑτερόσκιοι. ἀμφίσκιοι
μὲν ὅσοι κατὰ μέσον ἡμέρας τοτὲ μὲν ἐπὶ τάδε πιπτού-
σας ἔχουσι τὰς σκιάς, ὅταν ὁ ἥλιος ἀπὸ μεσημβρίας τῷ
γνώμονι προσπίπτῃ τῷ ὀρθῷ πρὸς τὸ ὑποκείμενον
ἐπίπεδον, τοτὲ δ' εἰς τοὐναντίον,

99
μεταξὺ τῶν τροπικῶν οἰκοῦσιν), ἑτερόσκιοι δ' ὅσοις ἢ

ἐπὶ τὴν ἄρκτον ἀεὶ πίπτουσιν ὥσπερ ἡμῖν, ἢ ἐπὶ τὰ
νότια ὥσπερ τοῖς ἐν τῇ ἑτέρᾳ εὐκράτῳ ζώνῃ οἰκοῦσι·
τοῦτο δὲ συμβαίνει πᾶσι τοῖς ἐλάττονα ἔχουσι τοῦ τρο-
πικοῦ τὸν ἀρκτικόν. ὅταν δὲ τὸν αὐτὸν ἢ μείζονα,
ἀρχὴ τῶν περισκίων ἐστὶ μέχρι τῶν οἰκούντων ὑπὸ
τῷ πόλῳ. τοῦ γὰρ ἡλίου καθ' ὅλην τὴν τοῦ κόσμου
περιστροφὴν ὑπὲρ γῆς φερομένου, δῆλον ὅτι καὶ ἡ
σκιὰ κύκλῳ περιενεχθήσεται περὶ τὸν γνώμονα· καθ'
ὃ δὴ καὶ περισκίους αὐτοὺς ἐκάλεσεν, οὐδὲν ὄντας
πρὸς τὴν Γεωγραφίαν· οὐ γάρ ἐστιν οἰκήσιμα ταῦτα
τὰ μέρη διὰ ψῦχος, ὥσπερ ἐν τοῖς πρὸς Πυθέαν λόγοις
εἰρήκαμεν. ὥστ' οὐδὲ τοῦ μεγέθους τῆς ἀοικήτου ταύ-
της φροντιστέον ἐκ τοῦ λαβεῖν, ὅτι οἱ ἔχοντες ἀρκτι-
κὸν τὸν τροπικὸν ὑποπεπτώκασι τῷ γραφομένῳ κύ-
κλῳ ὑπὸ τοῦ πόλου τοῦ ζωδιακοῦ κατὰ τὴν τοῦ κό-
σμου περιστροφήν, ὑποκειμένου τοῦ μεταξὺ διαστή-
ματος τοῦ τε ἰσημερινοῦ καὶ τοῦ τροπικοῦ τεττάρων
ἑξηκοστῶν τοῦ μεγίστου κύκλου.
Ἀποδεδωκόσι δ' ἡμῖν τὸν πρῶτον τύπον τῆς γεω-
γραφίας οἰκεῖός ἐστιν ὁ ἐφεξῆς λόγος περὶ τῶν καθ'
πρὸς τὴν Γεωγραφίαν· οὐ γάρ ἐστιν οἰκήσιμα ταῦτα

τὰ μέρη διὰ ψῦχος, ὥσπερ ἐν τοῖς πρὸς Πυθέαν λόγοις
εἰρήκαμεν. ὥστ' οὐδὲ τοῦ μεγέθους τῆς ἀοικήτου ταύ-
της φροντιστέον ἐκ τοῦ λαβεῖν, ὅτι οἱ ἔχοντες ἀρκτι-
κὸν τὸν τροπικὸν ὑποπεπτώκασι τῷ γραφομένῳ κύ-
κλῳ ὑπὸ τοῦ πόλου τοῦ ζωδιακοῦ κατὰ τὴν τοῦ κό-
σμου περιστροφήν, ὑποκειμένου τοῦ μεταξὺ διαστή-
ματος τοῦ τε ἰσημερινοῦ καὶ τοῦ τροπικοῦ τεττάρων
ἑξηκοστῶν τοῦ μεγίστου κύκλου.
Ἀποδεδωκόσι δ' ἡμῖν τὸν πρῶτον τύπον τῆς γεω-
γραφίας οἰκεῖός ἐστιν ὁ ἐφεξῆς λόγος περὶ τῶν καθ'
ἕκαστα· καὶ γὰρ ὑπεσχόμεθα οὕτως καὶ δοκεῖ μέχρι
νῦν ὀρθῶς ἡ πραγματεία μεμερίσθαι. ἀρκτέον δὲ πά-
λιν ἀπὸ τῆς Εὐρώπης καὶ τῶν μερῶν αὐτῆς τούτων
ἀφ' ὧνπερ καὶ πρότερον κατὰ τὰς αὐτὰς αἰτίας.
Πρῶτον δὲ μέρος αὐτῆς ἐστι τὸ ἑσπέριον, ὡς ἔφα-
μεν, ἡ Ἰβηρία. ταύτης δὴ τὸ μὲν πλέον οἰκεῖται φαύ-
λως· ὄρη γὰρ καὶ δρυμοὺς καὶ πεδία λεπτὴν ἔχοντα
100
γῆν οὐδὲ ταύτην ὁμαλῶς εὔυδρον οἰκοῦσι τὴν πολλήν·

ἡ δὲ πρόσβορρος ψυχρά τέ ἐστι τελέως πρὸς τῇ τραχύ-
τητι καὶ παρωκεανῖτις, προσειληφυῖα τὸ ἄμικτον κἀν
μέχρι τῶν ἐκβολῶν τοῦ Ῥήνου καί τινας τῶν παροι-

κούντων τὸν Ῥῆνον καὶ τὰς Ἄλπεις. οὕτω δὲ καὶ ὁ
θεὸς Καῖσαρ ἐν τοῖς ὑπομνήμασιν εἴρηκεν. ὁ δὲ Σε-
βαστὸς Καῖσαρ τετραχῆ διελὼν τοὺς μὲν Κέλτας τῆς
Ναρβωνίτιδος ἐπαρχίας ἀπέφηνεν, Ἀκυιτανοὺς δ' οὕς-
περ κἀκεῖνος, προσέθηκε δὲ τετταρεσκαίδεκα ἔθνη
τῶν μεταξὺ τοῦ Γαρούνα καὶ τοῦ Λίγηρος ποταμοῦ
νεμομένων· τὴν δὲ λοιπὴν διελὼν δίχα τὴν μὲν Λουγ-
δούνῳ προσώρισε μέχρι τῶν ἄνω μερῶν τοῦ Ῥήνου,
τὴν δὲ τοῖς Βέλγαις. ὅσα μὲν οὖν φυσικῶς διώρισται
δεῖ λέγειν τὸν Γεωγράφον καὶ ὅσα ἐθνικῶς, ὅταν ᾖ καὶ
μνήμης ἄξια, ὅσα δ' οἱ ἡγεμόνες πρὸς τοὺς καιροὺς
πολιτευόμενοι διατάττουσι ποικίλως, ἀρκεῖ κἂν ἐν κε-
φαλαίῳ τις εἴπῃ, τοῦ δ' ἀκριβοῦς ἄλλοις παραχω-
ρητέον.
Ἅπασα μὲν οὖν ἐστιν αὕτη ποταμοῖς κατάρρυτος
ἡ χώρα, τοῖς μὲν ἐκ τῶν Ἄλπεων καταφερομένοις τοῖς
δ' ἐκ τοῦ Κεμμένου καὶ τῆς Πυρήνης, καὶ τοῖς μὲν εἰς
τὸν ὠκεανὸν ἐκβάλλουσι τοῖς δὲ εἰς τὴν ἡμετέραν θά-
λατταν. δι' ὧν δὲ φέρονται χωρίων, πεδία ἐστὶ τὰ
πλεῖστα καὶ γεωλοφίαι διάρρους ἔχουσαι πλωτούς. οὕ
ρων ἔχουσαι κατοικίας. ἐν δὲ τῇ Λήρωνι καὶ ἡρῷόν

ἐστι τὸ τοῦ Λήρωνος· κεῖται δ' αὕτη πρὸ τῆς Ἀντιπό-
λεως. ἄλλα δ' ἐστὶ νησίδια οὐκ ἄξια μνήμης, τὰ μὲν
πρὸ τῆς Μασσαλίας αὐτῆς τὰ δὲ πρὸ τῆς ἄλλης τῆς
λεχθείσης ᾐόνος. τῶν δὲ λιμένων ὁ μὲν κατὰ τὸν ναύ-
σταθμον ἀξιόλογος καὶ ὁ τῶν Μασσαλιωτῶν, οἱ δ'
ἄλλοι μέτριοι· τούτων δ' ἐστὶ καὶ ὁ Ὀξύβιος καλούμε-
νος λιμήν, ἐπώνυμος τῶν Ὀξυβίων Λιγύων. περὶ μὲν
τῆς παραλίας ταῦτα λέγομεν.
101
Τὴν δ' ὑπερκειμένην αὐτῆς χώραν μάλιστα γεω-

γραφεῖ τά τε ὄρη τὰ περικείμενα καὶ οἱ ποταμοί, δια-
φερόντως δὲ ὁ Ῥοδανὸς μέγιστός τε ὢν καὶ πλεῖστον
ἀνάπλουν ἔχων ἐκ πολλῶν πληρούμενος ῥευμάτων·
λεκτέον οὖν ἐφεξῆς περὶ τούτων. ἀπὸ Μασσαλίας τοίνυν
ἀρξαμένοις καὶ προϊοῦσιν ἐπὶ τὴν μεταξὺ χώραν τῶν
τε Ἄλπεων καὶ τοῦ Ῥοδανοῦ μέχρι μὲν τοῦ Δρουεντία
ποταμοῦ Σάλυες οἰκοῦσιν ἐπὶ πεντακοσίους σταδίους·
πορθμείῳ δὲ διαβᾶσιν εἰς Καβαλλίωνα πόλιν ἡ ἐφεξῆς
χώρα πᾶσα Καουάρων ἐστὶ μέχρι τῶν τοῦ Ἴσαρος συμ-
βολῶν πρὸς τὸν Ῥοδανόν·
Στράβων Γεωγραφικά. Book 7a, ch. 1, sec. 23a, l. 3
“Ἀμυδῶνος ἀπ' Ἀξιοῦ εὐρυρέοντος.” ἀλλ' ἐπεὶ ὁ μὲν

Ἀξιὸς θολερός ἐστι, κρήνη δέ τις ἐξ Ἀμυδῶνος ἀνί-
σχουσα καὶ ἐπιμιγνυμένη αὐτῷ καλλίστου ὕδατος, διὰ
τοῦτο τὸν ἑξῆς στίχον “Ἀξιοῦ, οὗ κάλλιστον ὕδωρ
“ἐπικίδναται Αἶαν” μεταγράφουσιν οὕτως “Ἀξιοῦ, ᾧ
“κάλλιστον ὕδωρ ἐπικίδναται Αἴης.” οὐ γὰρ τὸ τοῦ
Ἀξιοῦ ὕδωρ κάλλιστον τῇ πηγῇ ἐπικίδναται, ἀλλὰ τὸ
τῆς πηγῆς τῷ Ἀξιῷ. Epit.
Ἐν δὲ τῷ “ἐπικίδναται αἴῃ” ἢ “αἶαν” (διττῶς γὰρ
ἡ γραφή) αἶαν τινὲς οὐ τὴν γῆν ἐνόησαν, ἀλλά τινα πη-
γήν, ὡς δῆλον ἐξ ὧν ὁ Γεωγράφος φησί, λέγων ὅτι ἡ
παρ' Ὁμήρῳ Ἀμυδὼν Ἀβυδὼν ὕστερον ἐκλήθη, κατε-
σκάφη δέ. πηγὴ δὲ πλησίον Ἀμυδῶνος Αἶα καλου-
μένη καθαρώτατον ὕδωρ ἐκδιδοῦσα εἰς τὸν Ἄξιον, ὃς
ἐκ πολλῶν πληρούμενος ποταμῶν θολερὸς ῥέει. φαύλη
οὖν, φησίν, ἡ φερομένη γραφὴ Ἀξίου κάλλιστον ὕδωρ
ἐπικίδναται αἴῃ, ὡς δηλαδὴ οὐ τοῦ Ἀξίου ἐπικιδνάντος
τὸ ὕδωρ τῇ πηγῇ, ἀλλ' ἀνάπαλιν· εἶτα ὑποδυσκόλως
αἰτιώμενος ὁ Γεωγράφος καὶ τὸ νοῆσαι τὴν αἶαν ἐπὶ
τῆς γῆς ἔοικε παντελῶς ἐθέλειν ἐκβαλεῖν τοῦ Ὁμηρι-
κοῦ ἔπους τὴν τοιαύτην λέξιν. Eustathius ad Il. β 850.
Στράβων Γεωγραφικά. Book 7a, ch. 1, sec. 23a, l. 11
Ἐν δὲ τῷ “ἐπικίδναται αἴῃ” ἢ “αἶαν” (διττῶς γὰρ

ἡ γραφή) αἶαν τινὲς οὐ τὴν γῆν ἐνόησαν, ἀλλά τινα πη-
γήν, ὡς δῆλον ἐξ ὧν ὁ Γεωγράφος φησί, λέγων ὅτι ἡ
102
παρ' Ὁμήρῳ Ἀμυδὼν Ἀβυδὼν ὕστερον ἐκλήθη, κατε-

σκάφη δέ. πηγὴ δὲ πλησίον Ἀμυδῶνος Αἶα καλου-
μένη καθαρώτατον ὕδωρ ἐκδιδοῦσα εἰς τὸν Ἄξιον, ὃς
ἐκ πολλῶν πληρούμενος ποταμῶν θολερὸς ῥέει. φαύλη
οὖν, φησίν, ἡ φερομένη γραφὴ Ἀξίου κάλλιστον ὕδωρ
ἐπικίδναται αἴῃ, ὡς δηλαδὴ οὐ τοῦ Ἀξίου ἐπικιδνάντος
τὸ ὕδωρ τῇ πηγῇ, ἀλλ' ἀνάπαλιν· εἶτα ὑποδυσκόλως
αἰτιώμενος ὁ Γεωγράφος καὶ τὸ νοῆσαι τὴν αἶαν ἐπὶ
τῆς γῆς ἔοικε παντελῶς ἐθέλειν ἐκβαλεῖν τοῦ Ὁμηρι-
κοῦ ἔπους τὴν τοιαύτην λέξιν. Eustathius ad Il. β 850.
Ὅτι μετὰ τὸν Ἀξιὸν ποταμὸν ἡ Θεσσαλονίκη ἐστὶ
πόλις, ἣ πρότερον Θέρμη ἐκαλεῖτο· κτίσμα δ' ἐστὶ Κας-
σάνδρου, ὃς ἐπὶ τῷ ὀνόματι τῆς ἑαυτοῦ γυναικός, παι-
δὸς δὲ Φιλίππου τοῦ Ἀμύντου, ὠνόμασε· μετῴκισε δὲ
τὰ πέριξ πολίχνια εἰς αὐτήν, οἷον Χαλάστραν Αἴνειαν
Κισσὸν καί τινα καὶ ἄλλα. ἐκ δὲ τοῦ Κισσοῦ τούτου
ὑπονοήσειεν ἄν τις γενέσθαι καὶ τὸν παρ' Ὁμήρῳ Ἰφι-
δάμαντα, οὗ ὁ πάππος Κισσεὺς ἔθρεψεν αὐτὸν (φησὶν)
Στράβων Γεωγραφικά. Book 7a, ch. 1, sec. 58b, l. 2
“σίδης, ὃς ἄρ' Αἰνόθεν εἰληλούθει·” οὗτος δὲ τῶν Θρᾳ-

κῶν ἡγεῖτο “ὅσσους Ἑλλήσποντος ἀγάρροος ἐντὸς ἐέρ-
“γει·” τοὺς γὰρ ἐφεξῆς τούτων ἐκτὸς ἂν καὶ τοῦ Ἑλλη-
σπόντου καθιδρυμένους ἀποφαίνοι. ἡ μὲν γὰρ Αἶνος
κεῖται κατὰ τὴν πρότερον Ἀψυνθίδα νῦν δὲ Κορπιλικὴν
λεγομένην, ἡ δὲ τῶν Κικόνων ἐφεξῆς πρὸς δύσιν. E.
Τετραχωρῖται, οἱ Βεσσοί, ὡς Στράβων ἑβδόμῃ.
οὗτοι λέγονται καὶ Τετράκωμοι. Stephanus v. Τετρα-
χωρῖται.
Λέγει γὰρ (Στράβων) αὐτὸν ἐν τῇ ἑβδόμῃ (τῶν
Γεωγραφουμένων) ἐγνωκέναι Ποσειδώνιον τὸν ἀπὸ τῆς
στοᾶς φιλόσοφον ... συγγενομένου Σκιπίωνι τῷ τὴν
Καρχηδόνα ἑλόντι. Athenaeus 14 p. 657 f.
Ἐπεὶ δ' ἐπιόντες ἀπὸ τῶν ἑσπερίων τῆς Εὐρώπης
μερῶν, ὅσα τῇ θαλάττῃ περιέχεται τῇ ἐντὸς καὶ τῇ ἐκτός,
τά τε βάρβαρα ἔθνη περιωδεύσαμεν πάντα ἐν αὐτῇ μέ-
χρι τοῦ Τανάιδος καὶ τῆς Ἑλλάδος οὐ πολὺ μέρος, ἀπο-
δώσομεν νυνὶ τὰ λοιπὰ τῆς Ἑλλαδικῆς Γεωγραφίας,
ἅπερ Ὅμηρος μὲν πρῶτος, ἔπειτα καὶ ἄλλοι πλείους
ἐπραγματεύσαντο, οἱ μὲν ἰδίᾳ λιμένας ἢ περίπλους ἢ
περιόδους γῆς ἤ τι τοιοῦτον ἄλλο ἐπιγράψαντες, ἐν οἷς
103
οὗτοι λέγονται καὶ Τετράκωμοι. Stephanus v. Τετρα-

χωρῖται.
Λέγει γὰρ (Στράβων) αὐτὸν ἐν τῇ ἑβδόμῃ (τῶν
Γεωγραφουμένων) ἐγνωκέναι Ποσειδώνιον τὸν ἀπὸ τῆς
στοᾶς φιλόσοφον ... συγγενομένου Σκιπίωνι τῷ τὴν
Καρχηδόνα ἑλόντι. Athenaeus 14 p. 657 f.
δώσομεν νυνὶ τὰ λοιπὰ τῆς Ἑλλαδικῆς Γεωγραφίας,
καὶ τὰ Ἑλλαδικὰ περιέχεται, οἱ δ' ἐν τῇ κοινῇ τῆς ἱστο-
ρίας γραφῇ χωρὶς ἀποδείξαντες τὴν τῶν ἠπείρων το-
πογραφίαν, καθάπερ Ἔφορός τε ἐποίησε καὶ Πολύβιος·
ἄλλοι δ' εἰς τὸν φυσικὸν τόπον καὶ τὸν μαθηματικὸν
προσέλαβόν τινα καὶ τῶν τοιούτων, καθάπερ Ποσει-
δώνιός τε καὶ Ἵππαρχος. τὰ μὲν οὖν τῶν ἄλλων εὐδι-
αίτητά ἐστι, τὰ δ' Ὁμήρου σκέψεως δεῖται κριτικῆς,
θένδε ἰοῦσαι πᾶσαι σχεδόν τι εἰς τἀναντία αἱ μὲν εἰς τὰ

βόρεια αἱ δ' εἰς τὰ νότια μέρη (τά γε πρῶτα, κἂν ὕστε-
ρόν τινες ἐπιστρέφωσι πρὸς ἀνατολὰς ἢ δύσεις), ἔχουσί
τι εὐφυὲς πρὸς τὸ τοῖς ὄρεσιν ὁρίοις χρῆσθαι κατὰ τὴν
εἰς δύο μέρη διαίρεσιν τῆς Ἀσίας· καθάπερ καὶ ἡ θά-
λαττα ἡ ἐντὸς στηλῶν, ἐπ' εὐθείας πως οὖσα ἡ πλεί-
στη τοῖς ὄρεσι τούτοις, ἐπιτηδεία γεγένηται πρὸς τὸ
δύο ποιεῖν ἠπείρους, τήν τε Εὐρώπην καὶ τὴν Λι-
βύην, ὅριον ἀμφοῖν οὖσα ἀξιόλογον.
Τοῖς δὲ μεταβαίνουσιν ἀπὸ τῆς Εὐρώπης ἐπὶ τὴν
Ἀσίαν ἐν τῇ γεωγραφίᾳ τὰ πρὸς βορρᾶν ἐστι πρῶτα
τῆς εἰς δύο διαιρέσεως, ὥστε ἀπὸ τούτων ἀρκτέον.
αὐτῶν δὲ τούτων πρῶτά ἐστι τὰ περὶ τὸν Τάναϊν, ὅν-
περ τῆς Εὐρώπης καὶ τῆς Ἀσίας ὅριον ὑπεθέμεθα.
104
ἔστι δὲ ταῦτα τρόπον τινὰ χερρονησίζοντα· περιέχεται

γὰρ ἐκ μὲν τῆς ἑσπέρας τῷ ποταμῷ τῷ Τανάιδι καὶ τῇ
Μαιώτιδι μέχρι τοῦ Βοσπόρου καὶ τῆς τοῦ Εὐξείνου
παραλίας τῆς τελευτώσης εἰς τὴν Κολχίδα· ἐκ δὲ τῶν
ἄρκτων τῷ Ὠκεανῷ μέχρι τοῦ στόματος τῆς Κασπίας
θαλάττης· ἕωθεν δὲ αὐτῇ ταύτῃ τῇ θαλάττῃ μέχρι
τῶν μεθορίων τῆς τε Ἀλβανίας καὶ τῆς Ἀρμενίας,
ἐξηγουμένοις ἐκεῖνον. λέγει μὲν γὰρ καὶ κοινῶς ἅπαν-

τας Τρῶας τοὺς συμπολεμήσαντας αὐτοῖς, ὥσπερ καὶ
Δαναοὺς καὶ Ἀχαιοὺς τοὺς ἐναντίους· ἀλλ' οὐ δήπου
Τροίαν καὶ τὴν Παφλαγονίαν ἐροῦμεν· νὴ Δία, οὐδὲ
τὴν Καρίαν ἢ τὴν ὅμορον αὐτῇ Λυκίαν. λέγω δ' ὅταν
οὕτω φῇ “Τρῶες μὲν κλαγγῇ τ' ἐνοπῇ τ' ἴσαν,” ἐκ δὲ
τῶν ἐναντίων “οἱ δ' ἄρ' ἴσαν σιγῇ μένεα πνείοντες Ἀχαι-
οί.” καὶ ἄλλως δὲ λέγει πολλαχῶς. ὅμως δὲ καίπερ τοιού-
των ὄντων πειρατέον διαιτᾶν ἕκαστα εἰς δύναμιν· ὅ
τι δ' ἂν διαφύγῃ τῆς παλαιᾶς ἱστορίας, τοῦτο μὲν ἐα-
τέον (οὐ γὰρ ἐνταῦθα τὸ τῆς Γεωγραφίας ἔργον), τὰ
δὲ νῦν ὄντα λεκτέον.
Ἔστι τοίνυν ὄρη δύο ὑπερκείμενα τῆς Προποντί-
δος ὅ τε Ὄλυμπος ὁ Μύσιος καὶ ἡ Ἴδη. τῷ μὲν οὖν
Ὀλύμπῳ τὰ τῶν Βιθυνῶν ὑποπέπτωκε, τῆς δὲ Ἴδης με-
ταξὺ καὶ τῆς θαλάττης ἡ Τροία κεῖται συνάπτουσα τῷ
ὄρει· περὶ μὲν οὖν ταύτης ἐροῦμεν ὕστερον καὶ τῶν
συνεχῶν αὐτῇ πρὸς νότον, νῦν δὲ περὶ τῶν Ὀλυμπη-
νῶν καὶ τῶν ἐφεξῆς μέχρι τοῦ Ταύρου παραλλήλων
τοῖς προεφωδευμένοις λέγωμεν. ἔστι τοίνυν ὁ Ὄλυμ-
πος κύκλῳ μὲν εὖ συνοικούμενος, ἐν δὲ τοῖς ὕψεσι
ἀπὸ τῆς Μιλησίας πρὸς ἕω διὰ τῆς Καρίας μέχρι Εὐ-

ρώμου καὶ Χαλκητόρων· ὑπέρκειται δὲ ταύτης ἐν ὄψει.
μικρὸν δ' ἄπωθεν διαβάντι ποταμίσκον πρὸς τῷ Λάτμῳ
δείκνυται τάφος Ἐνδυμίωνος ἔν τινι σπηλαίῳ· εἶτα
ἀφ' Ἡρακλείας ἐπὶ Πύρραν πολίχνην πλοῦς ἑκατόν
που σταδίων. μικρὸν δὲ πλέον τὸ ἀπὸ Μιλήτου εἰς
105
Ἡράκλειαν ἐγκολπίζοντι, εὐθυπλοίᾳ δ' εἰς Πύρραν ἐκ

Μιλήτου τριάκοντα· τοσαύτην ἔχει μακροπορίαν ὁ
παρὰ γῆν πλοῦς. ἀνάγκη δ' ἐπὶ τῶν ἐνδόξων τόπων
ὑπομένειν τὸ περισκελὲς τῆς τοιαύτης Γεωγραφίας.
Ἐκ δὲ Πύρρας ἐπὶ τὴν ἐκβολὴν τοῦ Μαιάνδρου
πεντήκοντα· τεναγώδης δ' ὁ τόπος καὶ ἑλώδης· ἀνα-
πλεύσαντι δ' ὑπηρετικοῖς σκάφεσι τριάκοντα σταδίους
πόλις Μυοῦς, μία τῶν Ἰάδων τῶν δώδεκα, ἣ νῦν δι'
ὀλιγανδρίαν Μιλησίοις συμπεπόλισται. ταύτην ὄψον
λέγεται Θεμιστοκλεῖ δοῦναι Ξέρξης, ἄρτον δὲ Μαγνη-
σίαν, οἶνον δὲ Λάμψακον.
“σίοις ἡβηδὸν ἀπάγξασθαι, οἵτινες Ἑρμόδωρον ἄνδρα

“ἑωυτῶν ὀνήιστον ἐξέβαλον, φάντες ἡμέων μηδὲ εἷς
“ὀνήιστος ἔστω, εἰ δὲ μή, ἄλλῃ τε καὶ μετ' ἄλλων.” δο-
κεῖ δ' οὗτος ὁ ἀνὴρ νόμους τινὰς Ῥωμαίοις συγγράψαι.
καὶ Ἱππῶναξ δ' ἐστὶν ὁ ποιητὴς ἐξ Ἐφέσου καὶ Παρρά-
σιος ὁ ζωγράφος καὶ Ἀπελλῆς, τῶν δὲ νεωτέρων [Ἀρτε-
μίδωρος καὶ] Ἀλέξανδρος ῥήτωρ ὁ Λύχνος προσαγορευ-
θείς, ὃς καὶ ἐπολιτεύσατο καὶ συνέγραψεν ἱστορίαν καὶ
ἔπη κατέλιπεν, ἐν οἷς τά τε οὐράνια διατίθεται καὶ τὰς
ἠπείρους γεωγραφεῖ, καθ' ἑκάστην ἐκδοὺς ποίημα.
Μετὰ δὲ τὴν ἐκβολὴν τοῦ Καΰστρου λίμνη ἐστὶν
ἐκ τοῦ πελάγους ἀναχεομένη (καλεῖται δὲ Σελινουσία)
καὶ ἐφεξῆς ἄλλη σύρρους αὐτῇ μεγάλας ἔχουσαι προς-
όδους, ἃς οἱ βασιλεῖς μὲν ἱερὰς οὔσας ἀφείλοντο τὴν
θεόν, Ῥωμαῖοι δ' ἀπέδοσαν· πάλιν δ' οἱ δημοσιῶναι
βιασάμενοι περιέστησαν εἰς ἑαυτοὺς τὰ τέλη, πρεσβεύ-
σας δὲ ὁ Ἀρτεμίδωρος, ὥς φησι, τάς τε λίμνας ἀπέλαβε
τῇ θεῷ καὶ τὴν Ἡρακλεῶτιν ἀφισταμένην ἐξενίκησε
κριθεὶς ἐν Ῥώμῃ· ἀντὶ δὲ τούτων εἰκόνα χρυσῆν ἀνέ-
στησεν ἡ πόλις ἐν τῷ ἱερῷ.
τοὺς πιστοτάτους αὐτῶν· ἔπειτα ἐκ τοῦ μηδὲ τοὺς με-

ταξύ, δι' ὧν ἐχρῆν τὴν ἐς Ἰνδοὺς ἄφιξιν γενέσθαι
τοῖς περὶ τὸν Διόνυσον καὶ τὸν Ἡρακλέα, μηδὲν ἔχειν
τεκμήριον δεικνύναι τῆς ἐκείνων ὁδοῦ διὰ τῆς σφετέ-
106
ρας γῆς. καὶ ἡ τοῦ Ἡρακλέους δὲ στολὴ ἡ τοιαύτη πολὺ

νεωτέρα τῆς Τρωικῆς μνήμης ἐστί, πλάσμα τῶν τὴν
Ἡράκλειαν ποιησάντων, εἴτε Πείσανδρος ἦν εἴτ' ἄλ-
λος τις· τὰ δ' ἀρχαῖα ξόανα οὐχ οὕτω διεσκεύασται.
Ὡς ἐν τοῖς τοιούτοις οὖν ἀποδέχεσθαι δεῖ πᾶν τὸ
ἐγγυτάτω πίστεως. ἐποιησάμεθα δ' ἡμεῖς καὶ ἐν τοῖς
πρώτοις λόγοις τοῖς περὶ Γεωγραφίας δίαιταν ἣν δυνα-
τὸν ἦν περὶ τούτων, καὶ νῦν ἐκείνοις τε ἐξ ἑτοίμου
χρησόμεθα καὶ ἕτερα προσθήσομεν, ὅσων ἂν δεῖν δόξῃ
πρὸς τὴν σαφήνειαν. μάλιστα δ' ἐκ τῆς διαίτης ἐδόκει
τῆς τότε πιστότατα εἶναι τὰ ὑπὸ τοῦ Ἐρατοσθένους ἐν
τῷ τρίτῳ τῶν Γεωγραφικῶν ἐκτεθέντα κεφαλαιωδῶς
περὶ τῆς τότε νομιζομένης Ἰνδικῆς, ἡνίκα Ἀλέξανδρος
ἐπῆλθε· καὶ ἦν ὁ Ἰνδὸς ὅριον ταύτης τε καὶ τῆς Ἀρια-
νῆς ἣν ἐφεξῆς πρὸς τῇ ἑσπέρᾳ κειμένην Πέρσαι κα-
τεῖχον· ὕστερον γὰρ δὴ καὶ τῆς Ἀριανῆς πολλὴν ἔσχον
Ἡράκλειαν ποιησάντων, εἴτε Πείσανδρος ἦν εἴτ' ἄλ-

λος τις· τὰ δ' ἀρχαῖα ξόανα οὐχ οὕτω διεσκεύασται.
Ὡς ἐν τοῖς τοιούτοις οὖν ἀποδέχεσθαι δεῖ πᾶν τὸ
ἐγγυτάτω πίστεως. ἐποιησάμεθα δ' ἡμεῖς καὶ ἐν τοῖς
πρώτοις λόγοις τοῖς περὶ Γεωγραφίας δίαιταν ἣν δυνα-
τὸν ἦν περὶ τούτων, καὶ νῦν ἐκείνοις τε ἐξ ἑτοίμου
χρησόμεθα καὶ ἕτερα προσθήσομεν, ὅσων ἂν δεῖν δόξῃ
πρὸς τὴν σαφήνειαν. μάλιστα δ' ἐκ τῆς διαίτης ἐδόκει
τῆς τότε πιστότατα εἶναι τὰ ὑπὸ τοῦ Ἐρατοσθένους ἐν
τῷ τρίτῳ τῶν Γεωγραφικῶν ἐκτεθέντα κεφαλαιωδῶς
περὶ τῆς τότε νομιζομένης Ἰνδικῆς, ἡνίκα Ἀλέξανδρος
ἐπῆλθε· καὶ ἦν ὁ Ἰνδὸς ὅριον ταύτης τε καὶ τῆς Ἀρια-
νῆς ἣν ἐφεξῆς πρὸς τῇ ἑσπέρᾳ κειμένην Πέρσαι κα-
τεῖχον· ὕστερον γὰρ δὴ καὶ τῆς Ἀριανῆς πολλὴν ἔσχον
οἱ Ἰνδοὶ λαβόντες παρὰ τῶν Μακεδόνων. ἔστι δὲ τοι-
αῦτα ἃ λέγει ὁ Ἐρατοσθένης.
ὡς τῷ ποταμῷ τούτῳ μέχρι ἐκεῖσε πλευσόμενον· μι-

κρὸν δ' ὕστερον γνῶναι διότι οὐ δύναται ὃ ἤλπισε·
“μέσσῳ γὰρ μεγάλοι ποταμοὶ καὶ δεινὰ ῥέεθρα, Ὠκεα-
107
“νὸς μὲν πρῶτον,” εἰς ὃν ἐκδιδόασιν οἱ Ἰνδικοὶ πάντες

ποταμοί, ἔπειτα ἡ Ἀριανὴ καὶ ὁ Περσικὸς κόλπος καὶ
ὁ Ἀράβιος καὶ αὐτὴ ἡ Ἀραβία καὶ ἡ Τρωγλοδυτική.
τὰ μὲν οὖν περὶ τῶν ἀνέμων καὶ τῶν ὄμβρων τοιαῦτα
λέγεται καὶ τῆς πληρώσεως τῶν ποταμῶν καὶ τῆς ἐπι-
κλύσεως τῶν πεδίων.
Δεῖ δὲ καὶ τὰ καθ' ἕκαστα περὶ τῶν ποταμῶν εἰ-
πεῖν ὅσα πρὸς τὴν Γεωγραφίαν χρήσιμα καὶ ὅσων
ἱστορίαν παρειλήφαμεν. ἄλλως τε γὰρ οἱ ποταμοὶ φυ-
σικοί τινες ὅροι καὶ μεγεθῶν καὶ σχημάτων τῆς χώρας
ὄντες ἐπιτηδειότητα πολλὴν παρέχουσι πρὸς ὅλην τὴν
νῦν ὑπόθεσιν. ὁ δὲ Νεῖλος καὶ οἱ κατὰ τὴν Ἰνδικὴν
πλεονέκτημά τι ἔχουσι παρὰ τοὺς ἄλλους διὰ τὸ τὴν
χώραν ἀοίκητον εἶναι χωρὶς αὐτῶν, πλωτὴν ἅμα καὶ
γεωργήσιμον οὖσαν, καὶ μήτ' ἐφοδεύεσθαι δυναμένην
ἄλλως μήτ' οἰκεῖσθαι τὸ παράπαν. τοὺς μὲν οὖν εἰς
τὸν Ἰνδὸν καταφερομένους ἱστοροῦμεν τοὺς ἀξίους
μνήμης καὶ τὰς χώρας, δι' ὧν ἡ φορά, τῶν δ' ἄλλων
ἐπιπλεῖ· Δημόκριτον μὲν οὖν ἀπιστεῖν ἅτε πολλὴν τῆς

Ἀσίας πεπλανημένον· καὶ Ἀριστοτέλης δὲ ἀπιστεῖ,
καίπερ ἀέρων ὄντων λεπτῶν οἷς οὐδὲν ἐποχεῖται πτη-
νόν· ἔτι δὲ τῶν ἀναφερομένων ἀτμῶν ἐπισπαστικοί
τινές εἰσι πρὸς ἑαυτοὺς καὶ οἷον ῥοφητικοὶ τοῦ ὑπερ-
πετοῦς, ὡς τὸ ἤλεκτρον τοῦ ἀχύρου καὶ ἡ σιδηρῖτις τοῦ
σιδήρου· τάχα δὲ καὶ καθ' ὕδατος τοιαῦταί τινες εἶεν
ἂν δυνάμεις. ταῦτα μὲν οὖν φυσιολογίας ἔχεταί τινος
καὶ τῆς περὶ τῶν ὀχουμένων πραγματείας, ὥστε ἐν
ἐκείνοις ἐπισκεπτέον· νυνὶ δ' ἔτι καὶ ταῦτα προσλη-
πτέον καὶ ὅσα ἄλλα τῆς Γεωγραφίας ἐγγυτέρω.
Φησὶ δὴ τὸ τῶν Ἰνδῶν πλῆθος εἰς ἑπτὰ μέρη διῃ-
ρῆσθαι, καὶ πρώτους μὲν τοὺς φιλοσόφους εἶναι κατὰ
τιμήν, ἐλαχίστους δὲ κατ' ἀριθμόν· χρῆσθαι δ' αὐτοῖς
ἰδίᾳ μὲν ἑκάστῳ τοὺς θύοντας ἢ τοὺς ἐναγίζοντας,
κοινῇ δὲ τοὺς βασιλέας κατὰ τὴν μεγάλην λεγομένην
σύνοδον, καθ' ἣν τοῦ νέου ἔτους ἅπαντες οἱ φιλόσοφοι
τῷ βασιλεῖ συνελθόντες ἐπὶ θύρας ὅ τι ἂν αὐτῶν ἕκα-
στος συντάξῃ τῶν χρησίμων ἢ τηρήσῃ πρὸς εὐετηρίαν
108
καρπῶν τε καὶ ζῴων καὶ περὶ πολιτείας, προσφέρει

τοῦτ' εἰς τὸ μέσον· ὃς δ' ἂν τρὶς ἐψευσμένος ἁλῷ,
εἰρήκαμεν ἐν τοῖς ἔμπροσθεν.

Ἐπεὶ δὲ τὴν Ἀραβίαν ἐφοδεύοντες καὶ τοὺς κόλ-
πους συμπεριελάβομεν τοὺς σφίγγοντας αὐτὴν καὶ
ποιοῦντας χερρόνησον, τὸν Περσικὸν καὶ τὸν Ἀρά-
βιον, τούτῳ δέ τινα συμπεριωδεύθη καὶ τῆς Αἰγύπτου
καὶ τῆς Αἰθιοπίας, τὰ τῶν Τρωγλοδυτῶν καὶ τῶν ἑξῆς
μέχρι τῶν ἐσχάτων τῆς κινναμωμοφόρου· τὰ λειπό-
μενα καὶ συνεχῆ τοῖς ἔθνεσι τούτοις, ταῦτα δ' ἐστὶ τὰ
περὶ τὸν Νεῖλον, ἐκθετέον· μετὰ δὲ ταῦτα τὴν Λιβύην
ἔπιμεν, ἥπερ ἐστὶ λοιπὴ τῆς συμπάσης Γεωγραφίας.
κἀνταῦθα δ' Ἐρατοσθένους ἀποφάσεις προεκθετέον.
Φησὶ δὴ τοῦ Ἀραβίου κόλπου πρὸς τὴν ἑσπέραν
χιλίους σταδίους διέχειν τὸν Νεῖλον, παραπλήσιον ὄντα
τῷ γράμματι τῷ Ν κειμένῳ ἀνάπαλιν. ῥυεὶς γάρ, φη-
σίν, ἀπὸ Μερόης ἐπὶ τὰς ἄρκτους ὡς δισχιλίους καὶ
ἑπτακοσίους σταδίους, πάλιν ἀναστρέφει πρὸς μεσημ-
βρίαν καὶ τὴν χειμερινὴν δύσιν ὡς τρισχιλίους καὶ
ἑπτακοσίους σταδίους, καὶ σχεδόν [τι] ἀντάρας τοῖς κατὰ
Μερόην τόποις καὶ εἰς τὴν Λιβύην πολὺ προπεσὼν καὶ
τὴν ἑτέραν ἐπιστροφὴν ποιησάμενος πρὸς
νοεῖν τὰ αὐτὰ περὶ τῶν κατὰ Ἄμμωνα τόπων καὶ τού-

των (καὶ γὰρ οὐδὲ πάμπολυ ἀφεστᾶσιν ἀλλήλων καὶ
τοῦ Παραιτονίου) μὴ ὥσπερ τὸ ἱερὸν ἐκεῖνο εἰκάζειν
ἔστι πρότερον ἐπὶ τῇ θαλάττῃ ἱδρῦσθαι διὰ τὸ πλῆθος
τῶν τεκμηρίων, καὶ ταῦθ' ὁμοίως τὰ χωρία πρότερον
ἐπὶ τῇ θαλάττῃ ὑπῆρχεν, ἡ δὲ κάτω Αἴγυπτος καὶ τὰ
μέχρι τῆς λίμνης τῆς Σιρβωνίτιδος πέλαγος ἦν, σύρ-
ρουν τυχὸν ἴσως τῇ Ἐρυθρᾷ τῇ κατὰ Ἡρώων πόλιν
καὶ τὸν Αἰλανίτην μυχόν.
Εἴρηται δὲ περὶ τούτων διὰ πλειόνων ἐν τῷ πρώ-
τῳ ὑπομνήματι τῆς Γεωγραφίας, καὶ νῦν δ' ἐπὶ τοσοῦ-
τον ὑπομνηστέον [τὸ] τῆς φύσεως ἅμα καὶ τὸ τῆς προ-
νοίας ἔργον εἰς ἓν συμφέροντας· τὸ μὲν τῆς φύσεως,
109
ὅτι τῶν πάντων ὑφ' ἓν συννευόντων τὸ τοῦ ὅλου μέ-

σον καὶ σφαιρουμένων περὶ τοῦτο, τὸ μὲν πυκνότα-
τον καὶ μεσαίτατόν ἐστιν ἡ γῆ, τὸ δ' ἧττον τοιοῦτον
καὶ ἐφεξῆς τὸ ὕδωρ, ἑκάτερον δὲ σφαῖρα, ἡ μὲν στε-
ρεά, ἡ δὲ κοίλη ἐντὸς ἔχουσα τὴν γῆν· τὸ δὲ τῆς προ-
νοίας, ὅτι βεβούληται καὶ αὐτὴ ποικίλτριά τις οὖσα
καὶ μυρίων ἔργων δημιουργὸς ἐν τοῖς πρώτοις ζῷα
παρὰ γῆν κατά τινα οἰκείωσιν φυσικήν· τῶν δὲ χοί-

ρων ἀπέχεσθαι τοὺς κροκοδείλους στρογγύλων ὄντων
καὶ ἐχόντων ἀκάνθας ἐπὶ τῇ κεφαλῇ φερούσας κίν-
δυνον τοῖς θηρίοις· ἀναθεῖν μὲν οὖν ἔαρος τοὺς κε-
στρέας γόνον ἔχοντας, μικρὸν δὲ πρὸ δύσεως πλειά-
δος καταβαίνειν τεξομένους ἀθρόους, ὅτε καὶ ἡ ἅλω-
σις αὐτῶν γίνεται περιπιπτόντων τοῖς φράγμασιν
ἀθρόων· τοιαύτην δέ τινα εἰκάζειν ἔστι καὶ περὶ τῆς
θρίσσης αἰτίαν. ταῦτα καὶ περὶ Αἰγύπτου.
Περὶ δὲ Λιβύης ἐφεξῆς λέγωμεν, ὅπερ λείπεται
μέρος τῆς συμπάσης Γεωγραφίας. εἴρηται μὲν οὖν καὶ
πρότερον πολλὰ περὶ αὐτῆς, ἀλλὰ καὶ νῦν ὅσα καίρια
προσυπομνηστέον, προστιθέντας καὶ τὰ μὴ λεχθέντα
πρότερον. οἱ μὲν οὖν πρὸς τὰς ἠπείρους τὴν οἰκουμέ-
νην διελόντες ἀνίσως διεῖλον· ἐμφαίνει γὰρ τὸ τριχῆ
τὸ εἰς τρία ἴσα· τοσοῦτο δ' ἀπολείπεται τοῦ τρίτον
εἶναι μέρος τῆς οἰκουμένης ἡ Λιβύη ὥστε καὶ συντε-
θεῖσα μετὰ τῆς Εὐρώπης οὐκ ἂν ἐξισάζειν δόξειε τῇ
Ἀσίᾳ· τάχα δὲ καὶ τῆς Εὐρώπης ἐλάττων ἐστί, κατὰ δὲ
τὴν δύναμιν καὶ πολλῷ τινι· ἔρημος γάρ ἐστιν ἡ
πολλὴ τῆς μεσογαίας καὶ τῆς παρωκεανίτιδος, κατοι
Στράβων Γεωγράφος. Testimonia (0099: 002)“FGrH #91”.V.-Jacobyʹ-

T 2a,91,T, fragment 1, l. 2
Αἰτωλῶν καὶ Ἀκαρνάνων καί τινων Ἠπειρωτικῶν

ἐθνῶν ὅσα τῇ Μακεδονίᾳ προσώριστο, ὀγδόην δὲ
Κρήτην μετὰ τῆς Κυρηναίας, ἐνάτην δὲ Κύπρον, δε-
κάτην δὲ Βιθυνίαν μετὰ τῆς Προποντίδος καὶ τοῦ
Πόντου τινῶν μερῶν· τὰς δὲ ἄλλας ἐπαρχίας ἔχει
110
Καῖσαρ, ὧν εἰς ἃς μὲν πέμπει τοὺς ἐπιμελησομένους

ὑπατικοὺς ἄνδρας, εἰς ἃς δὲ στρατηγικούς, εἰς ἃς δὲ καὶ
ἱππικούς· καὶ βασιλεῖς δὲ καὶ δυνάσται καὶ δεκαρχίαι
τῆς ἐκείνου μερίδος καὶ εἰσὶ καὶ ὑπῆρξαν ἀεί.
SUID. s. Στράβων· Ἀμασεύς, φιλόσοφος· γέγονεν ἐπὶ Τιβερίου
Καίσαρος. ἔγραψε Γεωγραφίαν ἐν βιβλίοις ιζ.
RANDNOTIZ COD. A SUID. s. Πολύβιος: ἰστέον ὅτι διαδέχεται
τὴν Πολυβίου ἱστορίαν Ποσειδώνιος Ὀλβιοπολίτης σοφιστής (87 T
12b). ἔγραψε δὲ καὶ Στράβων τὰ μετὰ Πολύβιον, ἐν λόγοις μγ.
STRABON XI 9, 3: εἰρηκότες δὲ πολλὰ περὶ τῶν
Παρθικῶν νομίμων ἐν τῆι ἕκτηι τῶν Ἱστορικῶν Ὑπομνημάτων βίβλωι,
δευτέραι δὲ τῶν μετὰ Πολύβιον, παραλείψομεν ἐνταῦθα, μὴ ταὐτολογεῖν
δόξωμεν, τοσοῦτον εἰπόντες μόνον, ὅτι τῶν Παρθυαίων συνέδριόν φησιν
εἶναι Ποσειδώνιος (87 F 71) διττόν, τὸ μὲν συγγενῶν, τὸ δὲ σοφῶν καὶ
μάγων, ἐξ ὧν ἀμφοὶν τοὺς βασιλεῖς καθίστασθαι.
Κλαύδιος πττολεμαίος Claudii Ptolemaei opera quae exstant omnia,

vols. 1.1–1.2”, Ed. Heiberg, J.L.Leipzig: Teubner, 1.1:1898; 1.2:1903.V.
1,1, p. 188, l. 6
Τοῦ διὰ Βορυσθένους ὡρῶν ιϛ μοιρῶν μη λβ.
ἐφωδευμένης δὴ καὶ τῆς τῶν γωνιῶν πραγματείας,

λείποντος δὲ τοῖς ὑποτιθεμένοις τοῦ τὰς ἐποχὰς τῶν
καθ' ἑκάστην ἐπαρχίαν ἐπισημασίας ἀξίων πόλεων
ἐπεσκέφθαι κατὰ μῆκος καὶ κατὰ πλάτος πρὸς τοὺς
τῶν ἐν αὐταῖς φαινομένων ἐπιλογισμοὺς τὴν μὲν τοιαύ-
την ἔκθεσιν ἐξαιρέτου καὶ γεωγραφικῆς ἐχομένην
πραγματείας καθ' αὑτὴν ὑπ' ὄψιν ποιησόμεθα ἀκο-
λουθήσαντες ταῖς τῶν ἐπεξειργασμένων ὡς ἔνι μάλιστα
τοῦτο τὸ εἶδος ἱστορίαις καὶ παραγράφοντες, ὅσας
μοίρας ἀπέχει τοῦ ἰσημερινοῦ τῶν πόλεων ἑκάστη
κατὰ τὸν δι' αὐτῆς γραφόμενον μεσημβρινόν, καὶ
πόσας οὗτος τοῦ δι' Ἀλεξανδρείας γραφομένου μεσημ-
βρινοῦ πρὸς ἀνατολὰς ἢ δύσεις ἐπὶ τοῦ ἰσημερινοῦ,
διὰ τὸ πρὸς τοῦτον ἡμῖν συνίστασθαι τοὺς τῶν ἐπο-
111
χῶν χρόνους. νῦν δὲ τὸ τοσοῦτον ὡς ὑποκειμένων

τῶν θέσεων ἐπειπεῖν ἀκόλουθον ἡγησάμεθα,
Κλαύδιος Πτολεμαίος. Γεωγραφία (lib. 1–3) (0363: 009)

“Claudii Ptolemaei geographia, vol. 1.1”, Ed. Müller, K.Paris: Didot,
1883.Book 1, ch. T, sec. 1, l. 2
λε̣ξις γλωσσηματικόν πραγματικός ἀναλογία

ὀρθογραφία
κριτήριον αἰσθητά συμβεβηκότα αἰσθητήρια
δικαστήριον δικαζόμενοι πράξεις ὑπομνήματα
αἴσθησις φαντασία νοῦς ἔννοια
δημηγόρος ῥητορεία δικαστής μνήμη
λόγος λόγος ἐνδιάθετος διαλεκτικός δόξα
νόμος συμβούλιον ἀνακήρυξις ἀσαφὴς κρίσις
ἐπιστήμη ἀλήθεια
τρανωτάτη κρίσις κοινωνία
ΚΛΑΥΔΙΟΥ ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΥ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΥΦΗΓΗΣΕΩΣ

Τάδε ἔνεστιν ἐν τῷ πρώτῳ βιβλίῳ.
Τίνι διαφέρει Γεωγραφία χωρογραφίας.

Τίνα δεῖ ὑποκεῖσθαι πρὸς τὴν Γεωγραφίαν.
Πῶς ἀπὸ τοῦ σταδιασμοῦ τῆς τυχούσης ἰθυτε-
σημβρινὸν, ὁ τῆς περιμέτρου τῆς γῆς σταδιασμὸς
λαμβάνεται, καὶ τὸ ἀνάπαλιν.
Κλαύδιος Πτολεμαίος. Γεωγραφία (lib. 1-3) Book 1, ch. C, sec. 1, l. 1
αἴσθησις φαντασία νοῦς ἔννοια

112


Ὅτι δεῖ τὰ ἐκ τῶν φαινομένων τηρούμενα προϋ-
ποτίθεσθαι τῶν ἐκ τῆς περιοδικῆς ἱστορίας.
Ὅτι ταῖς ἐγγυτέραις τῶν ἱστοριῶν προσεκτέον



διὰ τὰς ἐν τῇ γῇ κατὰ χρόνους μεταβολάς.
Περὶ τῆς κατὰ Μαρῖνον γεωγραφικῆς ὑφηγή
113
Κλαύδιος Πτολεμαίος. Γεωγραφία (lib. 1-3)

Book 1, ch. C, sec. 6, l. 1

Περὶ τῆς κατὰ Μαρῖνον γεωγραφικῆς ὑφηγή-
σεως.
Διόρθωσις τῆς κατὰ Μαρῖνον τοῦ πλάτους τῆς
ἐγνωσμένης γῆς διαστάσεως ἀπὸ τῶν φαινομέ-
νων.
Ἡ αὐτὴ διόρθωσις ἀπὸ τῶν διανύσεων τῶν κατὰ
τὰς ὁδοιπορίας.
Ἡ αὐτὴ διόρθωσις ἀπὸ τῶν κατὰ πλοῦν διανύ-
σεων.
Ὅτι παρῆλθέ τινα αὐτὸν καὶ κατὰ τοὺς τῶν

ἐπαρχιῶν περιορισμούς.
Περὶ τῶν διαπεφωνημένων αὐτῷ πρὸς τὰ ὑπὸ
τῶν καθ' ἡμᾶς ἱστορηθέντα.
Περὶ τῆς ἀπὸ τῶν τοῦ Μαρίνου συντάξεων πρὸς
τὴν καταγραφὴν τῆς οἰκουμένης δυσχρηστίας.
Περὶ τοῦ τῆς καθ' ἡμᾶς ὑφηγήσεως προχείρου
πρὸς τὴν καταγραφήν.
Περὶ τῆς ἀσυμμετρίας τοῦ κατὰ τὸν Μαρῖνον
γεωγραφικοῦ πίνακος.
Τίνα δεῖ τηρεῖν ἐπὶ τῆς ἐν ἐπιπέδῳ γινομένης
καταγραφῆς.
Πῶς δεῖ τὴν οἰκουμένην ἐν σφαίρᾳ καταγρά-
φειν.
Ἔκθεσις τῶν ἐντασσομένων τῇ καταγραφῇ με-
σημβρινῶν καὶ παραλλήλων.
Μέθοδος εἰς τὴν ἐν ἐπιπέδῳ τῆς οἰκουμένης
σύμμετρον τῇ σφαιρικῇ θέσει καταγραφήν.
114
Ἡ Γεωγραφία μίμησίς ἐστι διὰ γραφῆς τοῦ
Κλαύδιος Πτολεμαίος. Γεωγραφία (lib. 1-3) Book 1, ch. 1, sec. T, l. 1
Περὶ τῆς ἀσυμμετρίας τοῦ κατὰ τὸν Μαρῖνον

φειν.
Ἡ Γεωγραφία μίμησίς ἐστι διὰ γραφῆς τοῦ

ὡς ἐπίπαν αὐτῷ συνημμένων· καὶ διαφέρει τῆς
χωρογραφίας, ἐπειδήπερ αὕτη μὲν ἀποτεμνο-
μένη τοὺς κατὰ μέρος τόπους χωρὶς ἕκαστον
καὶ καθ' αὑτὸν ἐκτίθεται, συναπογραφομένη
πάντα σχεδὸν καὶ τὰ σμικρότατα τῶν ἐμπε-
ριλαμβανομένων, οἷον λιμένας καὶ κώμας καὶ
ἐκτροπὰς καὶ τὰ παραπλήσια·
Κλαύδιος Πτολεμαίος. Γεωγραφία (lib. 1-3) Book 1, ch. 1, sec. 1, l. 1
φειν.
115

Ἡ Γεωγραφία μίμησίς ἐστι διὰ γραφῆς τοῦ κατειλημμένου τῆς γῆς

μέρους ὅλου μετὰ τῶν ὡς ἐπίπαν αὐτῷ συνημμένων· καὶ διαφέρει τῆς
χωρογραφίας, ἐπειδήπερ αὕτη μὲν ἀποτεμνομένη τοὺς κατὰ μέρος
τόπους χωρὶς ἕκαστον καὶ καθ' αὑτὸν ἐκτίθεται, συναπογραφομένη πάντα
σχεδὸν καὶ τὰ σμικρότατα τῶν ἐμπεριλαμβανομένων, οἷον λιμένας καὶ
κώμας καὶ
δήμους καὶ τὰς ἀπὸ τῶν πρώτων ποταμῶν ἐκτροπὰς καὶ τὰ παραπλήσια·
τῆς δὲ γεωγραφίας ἴδιόν ἐστι τὸ μίαν τε καὶ συνεχῆ δεικνύ-
ναι τὴν ἐγνωσμένην γῆν, ὡς ἔχει φύσεώς τε καὶ θέσεως (καὶ) μέχρι μόνων
τῶν ἐν ὅλαις καὶ περιεκτικωτέραις περιγραφαῖς αὐτῇ συνημμένων, οἷον
κόλπων καὶ πόλεων μεγάλων ἐθνῶν τε καὶ ποταμῶν τῶν ἀξιολογωτέρων
καὶ τῶν καθ' ἕκαστον εἶδος ἐπισημοτέρων. Ἔχεται δὲ τὸ μὲν
χωρογραφικὸν τέλος τῆς ἐπὶ μέρους προσβολῆς, ὡς ἂν εἴ τις οὖς μόνον
ἢ ὀφθαλμὸν μιμοῖτο, τὸ δὲ γεωγραφικὸν τῆς καθόλου θεωρίας κατὰ τὸ
ἀνάλογον τοῖς ὅλην τὴν κεφαλὴν ὑπογραφομένοις.
Πάσαις γὰρ ταῖς ὑποτεθειμέναις εἰκόσι τῶν πρώτων
μερῶν ἀναγκαίως καὶ προηγουμένως ἐφαρμοζο-
μένων, καὶ ἔτι τῶν δεξομένων τὰς γραφὰς
συμμέτρων ὀφειλόντων εἶναι ταῖς ἐξ ἀποχῆς
αὐτάρκους τῶν ὄψεων διαστάσεσιν, ἐάν τε τέ-
λειον ᾖ τὸ γραφόμενον ἐάν τ' ἐπὶ μέρους, ἵν'
ἅπαν αἰσθητῶς παραλαμβάνηται,
Πάσαις γὰρ ταῖς ὑποτεθειμέναις εἰκόσι τῶν πρώτων

ἅπαν αἰσθητῶς παραλαμβάνηται, παρηκολού-
θησεν εὐλόγως ἅμα καὶ χρησίμως τῇ μὲν χω-
ρογραφίᾳ συναποδιδόναι καὶ τὰ μικρομερέστερα
116

κατάτακτα τῆς μὲν οἰκουμένης αἱ τῶν χωρῶν
τοποθεσίαι, τούτων δὲ αἱ τῶν ἐπὶ πλεῖον αὐ-
ταῖς ἐμπεριεχομένων διαφοραί.
Καταγίνεται δ' ἐπὶ πλεῖστον ἡ μὲν Χωρογραφία
περὶ τὸ ποιὸν μᾶλλον ἢ τὸ ποσὸν τῶν κατα-
τασσομένων· τῆς γὰρ ὁμοιότητος πεφρόντικε
πανταχῆ, καὶ οὐχ οὕτως τοῦ συμμέτρου τῶν
Ἃ τῆς ἀνωτάτω καὶ καλλίστης ἐστὶ θεωρίας,

ἐπιδεικνύντα διὰ τῶν μαθημάτων ταῖς ἀνθρω-
πίναις καταλήψεσι τὸν μὲν οὐρανὸν αὐτὸν, ὡς
ἔχει φύσεως, ὅτι δύναται φαίνεσθαι περιπολῶν
ἡμᾶς, τὴν δὲ γῆν διὰ τῆς εἰκόνος, ὅτι τὴν
ἀληθινὴν, καὶ μεγίστην οὖσαν καὶ μὴ περιέ-
ὑπὸ τῶν αὐτῶν ἐφοδευθῆναι δυνατόν.
Τί μὲν οὖν τέλος ἐστὶ τῷ γεωγραφήσοντι,

ὡς ἐν κεφαλαίοις ὑποτετυπώσθω.
Προκειμένου δ' ἐν τῷ παρόντι καταγράψαι τὴν
καθ' ἡμᾶς οἰκουμένην σύμμετρον ὡς ἔνι μά-
λιστα τῇ κατ' ἀλήθειαν, ἀναγκαῖον οἰόμεθα
προδιαλαβεῖν, ὅτι τῆς τοιαύτης μεθόδου τὸ
προηγούμενόν ἐστιν ἱστορία περιοδικὴ, τὴν
πλείστην περιποιοῦσα γνῶσιν ἐκ παραδόσεως
Ὅτι δεῖ τὰ ἐκ τῶν φαινομένων τηρούμενα προϋποτίθε-

σθαι τῶν ἐκ τῆς περιοδικῆς ἱστορίας.
117
Τούτων τοίνυν οὕτως ἐχόντων, εἰ μὲν οἱ

περιελθόντες τὰς κατὰ μέρος χώρας τοιαύταις
τισὶ τηρήσεσιν ἐτύγχανον κεχρημένοι, παντά-
πασιν ἂν ἀδίστακτον ἐνεδέχετο ποιεῖσθαι τὴν
τῆς οἰκουμένης καταγραφήν· ἐπεὶ δὲ μόνος ὁ
Ἵππαρχος ἐπ' ὀλίγων πόλεων, ὡς πρὸς το-
σοῦτον πλῆθος τῶν κατατασσομένων ἐν τῇ
γεωγραφίᾳ, ἐξάρματα τοῦ βορείου πόλου παρ-
έδωκεν ἡμῖν καὶ τὰ ὑπὸ τοὺς αὐτοὺς κεί-
μενα παραλλήλους, ἔνιοι δὲ τῶν μετ' αὐτὸν
καί τινας τῶν ἀντικειμένων τόπων, οὐ τοὺς
ἴσον ἀπέχοντας τοῦ ἰσημερινοῦ, ἀλλ' ἁπλῶς
τοὺς ὑπὸ τοὺς αὐτοὺς ὄντας μεσημβρινοὺς, ἐκ
τοῦ τοὺς πρὸς ἀλλήλους αὐτῶν διάπλους οὐ-
ρίοις ἀπαρκτίαις ἢ νότοις διανύεσθαι, τὰ δὲ
πλεῖστα τῶν διαστημάτων καὶ μάλιστα τῶν
πρὸς ἀνατολὰς ἢ δυσμὰς ὁλοσχερεστέρας ἔτυχε
παραδόσεως, οὐ ῥᾳθυμίᾳ τῶν ἐπιβαλόντων
ταῖς ἱστορίαις, ἀλλ' ἴσως τῷ μηδέπω τὸ πρό-

χειρον κατειλῆφθαι τῆς μαθηματικωτέρας ἐπι-
σκέψεως, καὶ διὰ τὸ μὴ πλείους τῶν ὑπὸ τὸν
αὐτὸν χρόνον ἐν διαφόροις τόποις τετηρημέ-
νων σεληνιακῶν ἐκλείψεων, ὡς τὴν ἐν μὲν
Ἀρβήλοις πέμπτης ὥρας φανεῖσαν, ἐν δὲ Καρ-
χηδόνι δευτέρας, ἀναγραφῆς ἠξιῶσθαι, ἐξ ὧν
ἐφαίνετ' ἂν πόσους ἀπέχουσιν ἀλλήλων οἱ τό-
ποι χρόνους ἰσημερινοὺς πρὸς ἀνατολὰς ἢ
δυσμάς· εὔλογον ἂν εἴη καὶ τὸν τούτοις ἀκο-
λούθως γεωγραφήσοντα τὰ μὲν διὰ τῶν ἀκρι-
βεστέρων τηρήσεων εἰλημμένα προϋποτίθεσθαι
τῇ καταγραφῇ καθάπερ θεμελίους, τὰ δ' ἀπὸ
τῶν ἄλλων ἐφαρμόζειν τούτοις, ἕως ἂν αἱ πρὸς
ἄλληλα θέσεις αὐτῶν μετὰ τῶν πρὸς τὰ πρῶτα
τηρῶσιν ὡς ἔνι μάλιστα συμφώνως τὰς ἀδι-
στακτοτέρας τῶν παραδόσεων.

118
Ὅτι ταῖς ἐγγυτέραις τῶν ἱστοριῶν προσεκτέον διὰ τὰς

ἐν τῇ γῇ κατὰ χρόνους μεταβολάς.
Ἡ μὲν οὖν ἐπιβολὴ τῆς καταγραφῆς τοιαύ-

της ἂν εἰκότως ἔχοιτο προθέσεως· ἐπειδὴ δὲ ἐν
ἅπασι τοῖς μὴ παντελῶς κατειλημμένοις τό-
ποις ἢ διὰ μεγέθους ὑπερβολὴν ἢ διὰ τὸ μὴ
ἀεὶ ὡσαύτως ἔχειν ὁ πλείων ἀεὶ χρόνος ἱστο-
ρίαν ἐμποιεῖ καθάπαξ ἀκριβεστέραν, τοιοῦτον
δέ ἐστι καὶ τὸ κατὰ τὴν Γεωγραφίαν (ὡμολό-
γηται γὰρ δι' αὐτῶν τῶν κατὰ χρόνους παρα-
δόσεων, πολλὰ μὲν μέρη τῆς συνεχοῦς γῆς
τῆς καθ' ἡμᾶς οἰκουμένης μηδέπω διὰ τὸ τοῦ
μεγέθους δυσέφικτον εἰς γνῶσιν ἐληλυθέναι,
τὰ δὲ μὴ ὡς ἔχει λόγου τετυχηκέναι παρὰ τὸ
τῶν ἐκλαβόντων τὰς ἱστορίας ἀνεπίστατον,
ἔνια δὲ καὶ αὐτὰ νῦν ἄλλως ἔχειν ἢ πρότερον
διὰ τὰς ἐν τοῖς κατὰ μέρος ἐπιγινομένας φθο-
ρὰς ἢ μεταβολάς
τὰ δὲ μὴ ὡς ἔχει λόγου τετυχηκέναι παρὰ τὸ

τῶν ἐκλαβόντων τὰς ἱστορίας ἀνεπίστατον,
ἔνια δὲ καὶ αὐτὰ νῦν ἄλλως ἔχειν ἢ πρότερον
διὰ τὰς ἐν τοῖς κατὰ μέρος ἐπιγινομένας φθο-
ρὰς ἢ μεταβολάς)· ἀναγκαῖόν ἐστι κἀνταῦθα
ταῖς ὑστάταις τῶν καθ' ἡμᾶς παραδόσεων ὡς
ἐπίπαν προσέχειν, παραφυλάσσοντας ἐπί τε
τῆς τῶν ἱστορουμένων ἐκθέσεως καὶ τῆς τῶν
προϊστορηθέντων διακρίσεως τό τε ἀξιόπιστον
καὶ τὸ μή.
Περὶ τῆς κατὰ Μαρῖνον γεωγραφικῆς ὑφηγήσεως.
Δοκεῖ δὴ Μαρῖνος ὁ Τύριος ὕστατός τε

τῶν καθ' ἡμᾶς καὶ μετὰ πάσης σπουδῆς ἐπι-
βαλεῖν τῷ μέρει τούτῳ· φαίνεται γὰρ καὶ
πλείοσιν ἱστορίαις περιπεπτωκὼς παρὰ τὰς ἔτι
ἄνωθεν εἰς γνῶσιν ἐλθούσας, καὶ τὰς πάντων
119
σχεδὸν τῶν πρὸ αὐτοῦ μετ' ἐπιμελείας διει-

ληφώς, ἐπανορθώσεώς τε τῆς δεούσης ἀξιώ-
σας, ὅσα μὴ προσηκόντως ἐτύγχανε πεπι-
στευμένα καὶ ὑπ' ἐκείνων καὶ ὑφ' ἑαυτοῦ τὸ
πρῶτον,
μῆκος ὁ διὰ τοῦ τόπου γραφόμενος μεσημβρινὸς

ἀπὸ τοῦ τὸ δυσμικὸν πέρας ἀφορίζοντος ἐπὶ τοῦ
ἰσημερινοῦ, κατὰ δὲ τὸ πλάτος ὁ δι' αὐτοῦ
γραφόμενος παράλληλος ἀπὸ τοῦ ἰσημερινοῦ ἐπὶ
τοῦ μεσημβρινοῦ. Οὕτως γὰρ εὐθύς τε ἕξομεν
διαγινώσκειν τὴν ἑκάστου θέσιν, καὶ διὰ τῆς
τῶν κατὰ μέρος ἀκριβείας καὶ τὴν τῶν ἐπαρ-
χιῶν αὐτῶν σχέσιν πρὸς ἀλλήλας τε καὶ τὴν
ὅλην οἰκουμένην.
Περὶ τῆς ἀσυμμετρίας τοῦ κατὰ τὸν Μαρῖνον γεωγραφικοῦ πίνακος.
Ἰδιάζοι δ' ἂν ἑκατέρα τῶν ἐπιβολῶν, ὅτι

τὸ μὲν ἐπὶ σφαίρας ποιεῖσθαι τὴν καταγραφὴν
αὐτόθεν μὲν ἔχει τὴν τοῦ σχήματος τῆς γῆς
ὁμοιότητα καὶ οὐ δεῖ τινος πρὸς τὸ τοιοῦτον
ἐπιτεχνήσεως· οὐ μὴν οὔτε πρόχειρον παρέχει τὸ
δυνάμενον μέγεθος χωρῆσαι τὰ πολλὰ τῶν
ἀναγκαίως καταταχθησομένων, οὔτε τὴν ἐπι-
βολὴν τῆς ὄψεως ἀθρόαν ὅλῳ τῷ σχήματι δύ-
ναται προσάπτειν, ἀλλὰ θάτερον δεῖ παραφέ-
ρειν ἐπὶ τὴν τῶν ἐφεξῆς προσβολὴν,
Πρόλογος τῆς κατὰ μέρος ὑφηγήσεως.
Τὰ μὲν οὖν καθόλου λαμβανόμενα περὶ γεωγραφίας καὶ τίς ἂν γένοιτο

διόρθωσις τῆς καταγραφῆς ἀκολούθως τῇ μέχρι δεῦρο ἱστορίᾳ
τῶν ἐγνωσμένων μερῶν τῆς γῆς, τουτέστι τῆς
καθ' ἡμᾶς οἰκουμένης, ἔν τε τῇ συμμετρίᾳ τῶν
τόπων πρὸς ἀλλήλους καὶ τῇ τοῦ σχήματος
ὡς μάλιστα ἐνῆν ὁμοιότητι καὶ τῷ τρόπῳ τῆς
καταγραφῆς, μέχρι τοσούτων ἡμῖν ὑποτετυ-
120
πώσθω.
Ἀρξόμεθα δ' ἐντεῦθεν τῆς κατὰ
μέρος ὑφηγήσεως ἐκεῖνο προλαβόντες, ὅτι τὰς
μὲν τῶν τετριμμένων τόπων μοιρογραφίας μή
Κλαύδιος Πτολεμαίος. Γεωγραφία (lib. 4–8) (0363: 014)“Claudii

Ptolemaei geographia, vols. 1–2”, Ed. Nobbe, C.F.A.Leipzig: Teubner,
1:1843; 2:1845, Repr. 1966.Book 4, ch. T, sec. 1, l. 2
...οὐκ ἄρα κατὰ ταῦτα συμπίπτουσιν. ἀλλὰ μὴν συμ-

πίπτουσι· κατὰ θάτερα ἄρα ἡ σύμπτωσις αὐτῶν
ἔσται, καθ' ἃ αἱ τῶν δύο ὀρθῶν εἰσιν ἐλάσσονες.
ταῦτα μὲν οὖν ὁ Πτολεμαῖος.
Cfr. Proclus in Euclidem p. 191, 21 ed. Friedlein:
τοῦτο [Elem. I αἴτ. 5] καὶ παντελῶς διαγράφειν
χρὴ τῶν αἰτημάτων· θεώρημα γάρ ἐστι πολλὰς μὲν
ἀπορίας ἐπιδεχόμενον, ἃς καὶ ὁ Πτολεμαῖος ἔν τινι
βιβλίῳ διαλῦσαι προὔθετο.
Κλαυδίου Πτολεμαίου Γεωγραφικῆς Ὑφηγήσεως Βιβλίον δʹ.
Τάδε ἔνεστιν ἐν τῷ τετάρτῳ βιβλίῳ.
Ἔκθεσις τῆς ὅλης Λιβύης κατὰ τὰς ὑποκειμένας

ἐπαρχίας ἢ σατραπείας.
[Πίναξ πρῶτος]
Μαυριτανία Τιγγιτανή,
Μαυριτανία Καισαρηνσία.
[Πίναξ δεύτερος]
Νουμιδία,
Ἀφρική,
Κλαύδιος Πτολεμαίος. Γεωγραφία (lib. 4-8) Book 5, ch. T, sec. 1, l. 2
Ζυφᾶ ἢ Ζίφαρ ὄρος, οὗ τὸ μέσον κε νότου η γʹ ιβ

Ἰνέσχι (ἢ Μέσχη) ὄρος, οὗ τὸ
μέσον .................... κε νότου ιγ
Βάρδιτον ὄρος, οὗ τὸ μέσον ... με νότου ϛ
Σελήνης ὄρος, ............. νζ νότου ιβ ⏑ʹ
121
καὶ .................. ξζ νότου ιβ ⏑ʹ.

Ἀπὸ νότου τῆς οἰκουμένης ἕως τοῦ νοτίου
πόλου ἄγνωστοι μοῖραι ........ ογ ⏑ʹιβʹ
ἢ ὅλαι μοῖραι ............. οδ
Κλαυδίου Πτολεμαίου
Γεωγραφικῆς Ὑφηγήσεως
Βιβλίον εʹ.
Τάδε ἔνεστιν ἐν τῷ πέμπτῳ βιβλίῳ.
Ἔκθεσις τῶν μερῶν τῆς μεγάλης Ἀσίας.

[Πίναξ πρῶτος]
Πόντου καὶ Βιθυνίας,
Τῆς ἰδίως καλουμένης Ἀσίας – Φρυγίας
Λυκίας,
Γαλατίας (Παφλαγονίας),
Παμφυλίας,
Καππαδοκίας,
Κλαύδιος Πτολεμαίος. Γεωγραφία (lib. 4-8) Book 8, ch. T, sec. 1, l. 2
μὲν ἀρκτικὸς μᾶλλον τοῦ θερινοῦ τροπικοῦ πρὸς τὰς

ἄρκτους ἀνακεκλιμένος, ὁ δὲ χειμερινὸς τροπικὸς μᾶλ-
λον τοῦ ἰσημερινοῦ πρὸς μεσημβρίαν, καὶ ἔτι ὁ ἀνταρ-
κτικὸς τοῦ χειμερινοῦ τροπικοῦ.
Διατέθειται δὲ καὶ τὸ ἐγνωσμένον τῆς γῆς
μέρος, ὡς μὴ περιῤῥέοντος τοῦ Ὠκεανοῦ μηδαμόθεν,
ἀλλὰ μόνοις παρακειμένου τοῖς πρὸς ἰάπυγα καὶ θρα-
σκίαν γεγραμμένοις πέρασι τῆς τε Λιβύης καὶ τῆς
Εὐρώπης ἀκολούθως ταῖς τῶν παλαιοτέρων ἱστορίαις.
Κλαυδίου Πτολεμαίου
122
Γεωγραφικῆς Ὑφηγήσεως
Βιβλίο ηʹ
Μετὰ ποίας προθέσεως δεῖ ποιεῖσθαι τὴν κατὰ τοὺς πίνακας

διαίρεσιν τῆς οἰκουμένης;
Ὅσα μὲν οὖν ἐχρῆν εἰς τὴν γεωγραφικὴν ὑφή-

γησιν συνεισενεγκεῖν ἔκ τε τῆς συνεχεστέρας διακριβώ-
σεως τῶν τὰς ἐκτετοπισμένας ἡμῖν χώρας περιελθόν-
των καὶ τῆς εἰς τὸ προχειρότερον ἅμα καὶ οἰκειότερον
τῶν καταγραφῶν ἐπιβολῆς, αὐτάρκως ἔχειν ἡγοῦμαι. Τὸ
γὰρ ἐπιλέγειν κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον τοῖς πρὸ ἡμῶν
ὥσπερ ἐπικεφαλαίου, διὰ τίνων τόπων ἕκαστος γράφεται
τῶν ἐντασσομένων τῇ καταγραφῇ παραλλήλων καὶ με-
σημβρινῶν, – μὴ καὶ γελοῖον ᾖ, πάντων ἁπλῶς τῶν τό-
πων καὶ τῶν μὴ πιπτόντων εἰς τοὺς ἐκτεθειμένους κύ-
κλους παρακειμένας ἐχόντων τὰς ἐποχὰς τῶν δι' αὐτῶν
Anaxandrides Comic., Fragmenta (0405: 002)

“Fragmenta comicorum Graecorum, vol. 3”, Ed. Meineke, A.
Berlin: Reimer, 1840, Repr. 1970.
Play Zog, fragment tit, l. 1
ΕΥΣΕΒΕΙΣ.
ΖΩΓΡΑΦΟΙ Η ΓΕΩΓΡΑΦΟΙ.
Έφορος. Testimonia (0536: 002)“FGrH #70”.V.-Jacobyʹ-T 2a,70,T,

123
fragment 19, l. 2
Ἐφόρου κλοπὰς ἐξελέγχων.

STRABON X 3, 5: Πολύβιος (XXXIV 1, 3) ... φήσας περὶ
τῶν Ἑλληνικῶν καλῶς μὲν Εὔδοξον (V), κάλλιστα δ' Ἔφορον ἐξηγεῖσθαι
περὶ κτίσεων, συγγενειῶν, μεταναστάσεων, ἀρχηγετῶν.
POLYB. IX 1, 4:
τὸν μὲν γὰρ φιλήκοον ὁ γενεαλογικὸς τρόπος ἐπισπᾶται, τὸν δὲ
πολυπράγ-
μονα καὶ περιττὸν ὁ περὶ τὰς ἀποικίας καὶ κτίσεις καὶ συγγενείας, καθά
που καὶ παρ' Ἐφόρωι λέγεται, τὸν δὲ πολιτικὸν ὁ περὶ τὰς πράξεις τῶν
ἐθνῶν καὶ πόλεων καὶ δυναστῶν.
STRABON I 1, 1: οἵ τε γὰρ πρῶτοι θαρρήσαντες αὐτῆς (sc. τῆς
γεωγραφικῆς) ἅψασθαι τοιοῦτοί τινες ὑπῆρξαν· Ὅμηρός τε καὶ
Ἀναξίμανδρος ... καὶ Ἑκαταῖος (1 T 11) ...., καθὼς καὶ Ἐρατοσθένης
(V) φησί· καὶ Δημόκριτος δὲ καὶ Εὔδοξος (V) καὶ Δικαίαρχος καὶ
Ἔφορος καὶ ἄλλοι πλείους. ἔτι δὲ οἱ μετὰ τούτους, Ἐρατοσθένης τε καὶ
Πολύβιος καὶ Ποσειδώνιος (87 T 14) .....
POLYB. XII 25 f: δῆλον δ' ἔσται τὸ λεγόμενον
... ἐκ τῶν συμβεβηκότων Ἐφόρωι κατὰ τόπους τινὰς τῆς ἱστορίας.
ἐκεῖνος γὰρ ἐν τοῖς πολεμικοῖς τῶν μὲν κατὰ θάλατταν ἔργων ἐπὶ ποσὸν
ὑπόνοιαν ἐσχηκέναι μοι δοκεῖ, τῶν δὲ κατὰ γῆν ἀγώνων ἄπειρος εἶναι
τελέως.
Έφορος. Testimonia V.-Jacobyʹ-T 2a,70,T, fragment 32, l. 3
spondeum et trochaeum ... (F 107).

JOSEPH. c. Ap. I 16 (EUSEB. PE X 7 p. 478 D): ... ἢ
τίνα τρόπον Ἔφορος μὲν Ἑλλάνικον (4 T 18) ἐν τοῖς πλείστοις ψευδό-
μενον ἐπιδείκνυσιν, Ἔφορον δὲ Τίμαιος (III).
POLYB. XII 23, 1:
ὅτι κατὰ τοῦ Ἐφόρου Τίμαιος πλείστην πεποίηται καταδρομήν.
DIOG. LAERT. II 110: γέγραφε (sc. Ἀλεξῖνος Ἠλεῖος) ... καὶ
πρὸς Ἔφορον τὸν ἱστοριογράφον.
[SKYMN.] orb. descr. 109: ἤδη δ' ἐπ' ἀρχὴν εἶμι τῆς συντάξεως
τοὺς συγγραφεῖς ἐκθέμενος, οἷς δὴ χρώμενος τὸν ἱστορικὸν εἰς πίστιν
ἀναπέμπω λόγον· τῶι τὴν Γεωγραφίαν γὰρ ἐπιμελέστατα γεγραφότι ...
Ἐρατοσθένει (V) μάλιστα συμπεπεισμένος Ἐφόρωι τε καὶ τῶι τὰς κτίσεις
εἰρηκότι ἐν πέντε βίβλοις Χαλκιδεῖ Διονυσίωι (IV) Δημητρίωι τε Καλλα-
τιανῶι συγγραφεῖ (85 T 5) κτλ.
124
Εκαταίος Testimonia (0538: 001)“FGrH #1”.V.-Jacobyʹ-T 1a,1,T,

fragment 11a, l. 2
ἀπολύεσθαι τοῦ ζῆν· δι' ἐλπίδος γὰρ ἔχειν συγγενέσθαι τῶν μὲν σοφῶν
Πυθαγόραι, τῶν δὲ ἱστορικῶν Ἑκαταίωι, τῶν δὲ μουσικῶν Ὀλύμπωι, τῶν
δὲ ποιητῶν Ὁμήρωι. καὶ ἐπὶ τούτοις, ὡς λόγος, τὴν ψυχὴν ἀπέλιπεν.
– HA IX 23: ποιηταὶ καὶ μύθων ἀρχαίων συνθέται, ὧνπερ οὖν
καὶ Ἑκαταῖος ὁ λογοποιός ἐστιν (F 24).
STRABON VIII 3, 9: Ἑκαταῖος ὁ Μιλήσιος (F 25) ... πολλὰ
μὲν οὖν καὶ μὴ ὄντα λέγουσιν οἱ ἀρχαῖοι συγγραφεῖς, συντεθραμμένοι
τῶι
ψευδεῖ διὰ τὰς μυθογραφίας. διὰ δὲ τοῦτο καὶ οὐχ ὁμολογοῦσι πρὸς
ἀλλήλους περὶ τῶν αὐτῶν.
– I 1, 1: τῆς τοῦ φιλοσόφου πραγματείας εἶναι νομίζομεν,
εἴπερ ἄλλην τινά, καὶ τὴν γεωγραφικήν ... οἵ τε γὰρ πρῶτοι θαρρήσαντες
αὐτῆς ἅψασθαι τοιοῦτοί τινες ὑπῆρξαν· Ὁμηρός τε καὶ Ἀναξίμανδρος ὁ
Μιλήσιος καὶ Ἑκαταῖος ὁ πολίτης αὐτοῦ, καθὼς καὶ Ἐρατοσθένης (V)
φησί, καὶ Δημόκριτος (V) δὲ καὶ Εὔδοξος (V) καὶ Δικαίαρχος (IV) καὶ
Ἔφορος (II) καὶ ἄλλοι πλείους· ἔτι δὲ οἱ μετὰ τούτους, Ἐρατοσθένης τε
καὶ Πολύβιος καὶ Ποσειδώνιος (II), ἄνδρες φιλόσοφοι.
ders. I 1, 11:
νυνὶ δὲ ὅτι μὲν Ὅμηρος τῆς Γεωγραφίας ἦρξεν, ἀρκείτω τὰ λεχθέντα.
φιλοσοφίας, ὧν τοὺς πρώτους μεθ' Ὅμηρον δύο φησὶν Ἐρατοσθένης,
Ἀναξίμανδρόν τε, Θαλοῦ γεγονότα γνώριμον καὶ πολίτην, καὶ Ἑκαταῖον
τὸν
Εκαταίος Testimonia V.-Jacobyʹ-T 1a,1,T, fragment 11b, l. 2
ψευδεῖ διὰ τὰς μυθογραφίας. διὰ δὲ τοῦτο καὶ οὐχ ὁμολογοῦσι πρὸς
ἀλλήλους περὶ τῶν αὐτῶν.
– I 1, 1: τῆς τοῦ φιλοσόφου πραγματείας εἶναι νομίζομεν,
εἴπερ ἄλλην τινά, καὶ τὴν γεωγραφικήν ... οἵ τε γὰρ πρῶτοι θαρρήσαντες
αὐτῆς ἅψασθαι τοιοῦτοί τινες ὑπῆρξαν· Ὁμηρός τε καὶ Ἀναξίμανδρος ὁ
Μιλήσιος καὶ Ἑκαταῖος ὁ πολίτης αὐτοῦ, καθὼς καὶ Ἐρατοσθένης (V)
φησί, καὶ Δημόκριτος (V) δὲ καὶ Εὔδοξος (V) καὶ Δικαίαρχος (IV) καὶ
Ἔφορος (II) καὶ ἄλλοι πλείους· ἔτι δὲ οἱ μετὰ τούτους, Ἐρατοσθένης τε
καὶ Πολύβιος καὶ Ποσειδώνιος (II), ἄνδρες φιλόσοφοι.
ders. I 1, 11:
νυνὶ δὲ ὅτι μὲν Ὅμηρος τῆς Γεωγραφίας ἦρξεν, ἀρκείτω τὰ λεχθέντα.
φιλοσοφίας, ὧν τοὺς πρώτους μεθ' Ὅμηρον δύο φησὶν Ἐρατοσθένης,
125
Ἀναξίμανδρόν τε, Θαλοῦ γεγονότα γνώριμον καὶ πολίτην, καὶ Ἑκαταῖον

τὸν
Μιλήσιον· τὸν μὲν οὖν ἐκδοῦναι πρῶτον γεωγραφικὸν πίνακα, τὸν δὲ
Ἑκαταῖον καταλιπεῖν γράμμα, πιστούμενον ἐκείνου εἶναι ἐκ τῆς ἄλλης
αὐτοῦ γραφῆς.
AGATHEM. ge. inf. I 1: Ἀναξίμανδρος ὁ Μιλήσιος, ἀκουστὴς
Θάλεω, πρῶτος ἐτόλμησε τὴν οἰκουμένην ἐν πίνακι γράψαι. μεθ' ὃν
Ἑκαταῖος ὁ Μιλήσιος, ἀνὴρ πολυπλανής, διηκρίβωσεν ὥστε
θαυμασθῆναι τὸ πρᾶγμα. Ἑλλάνικος
Εκαταίος Fragmenta (0538: 002)“FGrH #1”.V.-Jacobyʹ-F 1a,1,F,

fragment 18a, l. 8
β (32 F 2) Κριόν φησι Φρίξου τροφέα γενέσθαι καὶ συμπεπλευκέναι

αὐτῶι εἰς Κόλχους. διὸ καὶ μεμύθευται τὰ περὶ τῆς τοῦ κριοῦ θυσίας
αὐτόθι.
– IV 259 ἔστιν γὰρ πλόος ἄλλος, ὃν ἀθανάτων ἱερῆες
πέφραδον, οἳ Θήβης Τριτωνίδος ἐκγεγάασιν] Ἡρόδωρος ἐν τοῖς
Ἀργοναύταις (31 F 10) φησὶ διὰ τῆς αὐτῆς ἐπανελθεῖν θαλάσσης, δι' ἧς
ἦλθον εἰς Κόλχους. Ἑκαταῖος δὲ ὁ Μιλήσιος ἐκ τοῦ Φάσιδος διελ-
θεῖν εἰς τὸν Ὠκεανόν, εἶτα ἐκεῖθεν εἰς τὸν Νεῖλον, ὅθεν
εἰς τὴν ἡμετέραν θάλασσαν. τοῦτο δ' ὁ Ἐφέσιος Ἀρτεμίδωρος (V)
Ψεῦδός φησιν εἶναι· τὸν γὰρ Φᾶσιν μὴ συμβάλλειν τῶι Ὠκεανῶι, ἀλλ' ἐξ
ὀρέων καταφέρεσθαι. τὸ αὐτὸ καὶ Ἐρατοσθένης ἐν γ Γεωγραφικῶν (V)
φησι. Τιμάγητος δὲ ἐν α Περὶ λιμένων (V) τὸν μὲν Φᾶσιν τὸν
δὲ Ἴστρον καταφέρεσθαι ἐκ τῶν Ῥιπαίων ὀρῶν, ἅ ἐστι τῆς Κελτικῆς,
εἶτα ἐκδιδόναι εἰς Κελτῶν λίμνην, μετὰ δὲ ταῦτα εἰς δύο σχίζεσθαι τὸ
ὕδωρ, καὶ τὸ μὲν εἰς τὸν Εὔξεινον πόντον εἰσβάλλειν, τὸ δὲ εἰς τὴν
Κελτικὴν θάλασσαν· διὰ δὲ τούτου τοῦ στόματος πλεῦσαι τοὺς
Ἀργοναύτας·
καὶ ἐλθεῖν εἰς Τυρρηνίαν. κατακολουθεῖ δὲ αὐτῶι καὶ Ἀπολλώνιος.
Ἡσίοδος
(F 64 Rz2) δὲ καὶ Πίνδαρος ἐν Πυθιονίκαις (IV 25f. 251) καὶ Ἀντίμαχος
ἐν Λύδηι
διὰ τοῦ Ὠκεανοῦ φασιν ἐλθεῖν αὐτοὺς εἰς Λιβύην καὶ βαστάσαντας τὴν
Ἀργὼ εἰς τὸ
ἡμέτερον πέλαγος γενέσθαι.
Εκαταίος Fragmenta V.-Jacobyʹ-F 1a,1,F, fragment 18b, l. 10

126
ἡμέτερον πέλαγος γενέσθαι.

– 284: τὸν Ἴστρον φησὶν (Apollonios) ἐκ τῶν
Ὑπερβορέων καταφέρεσθαι καὶ τῶν Ῥιπαίων ὀρῶν (οὕτω δὲ εἶπεν
ἀκολουθῶν
Αἰσχύλωι ἐν Λυομένωι Προμηθεῖ [F 197 N2] λέγοντι τοῦτο), γενόμενον
δὲ μεταξὺ Σκυθῶν καὶ Θραικῶν σχίζεσθαι, καὶ τὸ μὲν εἰς τὴν καθ' ἡμᾶς
θάλασσαν ἐκβάλλειν ῥεῖθρον, τὸ δὲ εἰς τὴν Ποντικὴν θάλασσαν ἐκπίπτειν
[τὸ δὲ εἰς τὸν Ἀδριατικὸν κόλπον]. Σκύμνος (V) δὲ ἐν τῆι ιϛ (?) περὶ
Εὐρώπης αὐτὸν μόνον φησιν ἀπὸ ἐρήμων φέρεσθαι τὸν Ἴστρον. Ῥιπαῖα
δὲ ὄρη πρὸς ταῖς ἀντολαῖς, ὡς Καλλίμαχος (F 215 Schn)· ‘Ῥιπαίου
πέμπουσιν ἀπ' οὔρεος, ἧχι μάλιστα’. Ἐρατοσθένης δὲ ἐν τρίτωι
Γεωγραφικῶν ἐξ ἐρήμων τόπων ῥεῖν, περιβάλλειν δὲ νῆσον Πεύκην.
οὐδεὶς δὲ ἱστορεῖ διὰ τούτων τοὺς Ἀργοναύτας εἰσπεπλευκέναι εἰς τὴν
ἡμετέραν θάλασσαν ἔξω Τιμαγήτου, ὧι ἠκολούθησεν Ἀπολλώνιος. ὁ
μὲν γὰρ Σκύμνος αὐτοὺς διὰ Τανάιδος πεπλευκέναι ἐπὶ τὴν μεγάλην
θάλασσαν, ἐκεῖθεν δὲ εἰς τὴν ἡμετέραν θάλασσαν ἐληλυθέναι. καὶ παρεκ-
βολεύεται ὡς ἄρα ἐλθόντες ἐπὶ τὴν ἤπειρον οἱ Ἀργοναῦται ἐπὶ
στρωτήρων
ἐκόμισαν τὴν Ἀργώ, μέχρις οὗ ἐπὶ θάλασσαν παρεγένοντο. Ἡσίοδος
(F 63) δὲ διὰ Φάσιδος αὐτοὺς εἰσπεπλευκέναι λέγει. Ἑκαταῖος δὲ
Ἀρτεμίδωρος δὲ ἐλέγχων αὐτὸν ἱστορεῖ μὴ ἐκδιδόναι εἰς τὴν θάλασσαν
τὸν Φᾶσιν. οὐδὲ διὰ Τανάιδος ἔπλευσαν, ἀλλὰ κατὰ τὸν αὐτὸν πλοῦν
καθ' ὃν καὶ πρότερον, ὡς Σοφοκλῆς ἐν Σκύθαις (F 504 N2) ἱστορεῖ.
Εκαταίος Fragmenta V.-Jacobyʹ-F 1a,1,F, fragment 158, l. 3
Εὐρώπης Περιόδωι Παίονάς φησι πίνειν «βρῦτον ἀπὸ τῶν κριθῶν

καὶ παραβίην ἀπὸ κέγχρου καὶ κονύζης. ἀλείφονται δέ».
φησίν «ἐλαίωι ἀπὸ γάλακτος».
STEPH. BYZ. s. Αἰγιαλός ... ἔστι καὶ Θράικης Αἰγιαλὸς παρὰ
τῶι Στρυμόνι, ὡς Ἑκαταῖος.
– s. Φάγρης· πόλις Θράικης. Ἑκαταῖος Εὐρώπηι· καὶ Θου-
κυδίδης β (99, 3).
– s. Σάτραι· ἔθνος Θράικης, ὡς Ἑκαταῖος ἐν Εὐρώπηι φησί.
– s. Ἄβδηρα· πόλεις δύο. ἡ μὲν Θράικης, ἀπὸ Ἀβδήρου ... ὡς
Ἑλλάνικος (4 F 105) καὶ ἄλλοι φασίν ... ἡ δὲ δευτέρα πόλις τῆς
Ἰβηρίας πρὸς τοῖς Γαδείροις, ὡς Ἀρτεμίδωρος ἐν β Γεωγραφουμένων
(V).
ὁ πολίτης Ἀβδηρίτης ... τοῦ Ἀβδηρίτης μέμνηται Εὔδοξος ἐν δ Πε-
ριόδων (V) καὶ Παυσανίας ἕκτηι Περιηγήσεως (5, 4) καὶ Ἡρόδοτος
ἑβδόμηι
(120. 137) καὶ πολλαχοῦ, Ἑκαταῖός τε καὶ πολλοί.
127
– s. Μαρώνεια· πόλις Κικονίας κατὰ τὴν Θράικην [χερρόνησον].

Ἑκαταῖος Εὐρώπηι· «ἐν δὲ λίμνη Μάρις, ἐν δὲ Μαρώνεια
πόλις».
– s. Δρῦς· πόλις Θράικης. Ἑκαταῖος Εὐρώπηι. ἔστι καὶ πόλις
τῶν Οἰνώτρων.
– s. Ζώνη· πόλις Κικόνων. Ἑκαταῖος Εὐρώπηι.
– s. Κύπασις· πόλις περὶ Ἑλλήσποντον. Ἑκαταῖος Εὐρώπηι.
Ιούλιος Πολυδεύκης. “Pollucis onomasticon, 2 vols.”, Ed. Bethe,

E.Leipzig: Teubner, 9.1:1900; 9.2:1931, Repr. 1967; Lexicographi
Graeci 9.1–9.2.Book 10, sec. 59, l. 10
μὲν γὰρ κηρὸν εἴρηκεν, Κρατῖνος δὲ ἐν τῇ Πυτίνῃ (I p 75. 204 Ko)

μάλθην ἔφη, Ἀριστοφάνης δὲ ἐν τῷ Γηρυτάδῃ (fg 157)
τὴν μάλθαν ἐκ τῶν γραμματείων ἤσθιον.
οὐ μὴν ἀγνοητέον ὅτι τὸν ἐπιτήδειον εἰς τὸ κατασημαίνεσθαι κηρὸν
οἱ παλαιοὶ ῥύπον ὠνόμαζον, καὶ ῥύπους ἐν Λυσιστράτῃ Ἀριστο-
φάνης (1199)·
καὶ μηδὲν οὕτως εὖ σεσημάνθαι τὸ μὴ οὐχί
τοὺς ῥύπους ἀνασπάσαι.
τῷ δὲ παιδὶ δέοι ἂν προσεῖναι γραφεῖον, παραγραφίδα, καλαμίδα, πυ-
ξίον· εἴρηται μὲν γὰρ καὶ ἐπὶ ζῳγράφου τοὔνομα ἐν Ἀναξανδρίδου
Ζῳγράφοις ἢ γεωγράφοις (II p 140. 13 Ko) – ἑκατέρως γὰρ ἐπι-
γράφεται τὸ δρᾶμα – ’πυξίον λαβὼν κάθου,’ οὐδὲν δὲ κωλύει
καὶ εἰς ταύτην αὐτὸ τὴν χρῆσιν τὴν ἐπὶ τῷ γράφειν ὑφ' ἡμῶν
ἄγεσθαι, ἐπεὶ καὶ Ἀριστοφάνης (fg 845/6) οὕτω κέχρηται. προς-
θετέον δὲ τοῖς εἰρημένοις μέλαν, μελανοδόχον, καλάμους. εἰ δὲ καὶ
τὸ ἀναλογεῖον ἐθέλοις προσονομάζειν, οὕτω μὲν ἐπὶ τοῦ τοῖς βι-
βλίοις ὑποκεισομένου παρ' οὐδενὶ τῶν κεκριμένων εὗρον, Ἀθήνησι
δὲ ἦν ὑπὲρ ὑδρείου τινός, οὗ τὸ ὕδωρ ἐπεξεχεῖτο, ποίημα καὶ ἀνά-
θημα Διογένους, ὃ καὶ Διογένειον ἀναλογεῖον ἐκαλεῖτο. παρὰ μέντοι
Ἐρατοσθένει ἐν τοῖς περὶ κωμῳδίας, ὡς ἔχοιμέν τινα τοῦ ὀνόματος
τοῦδε ἀποστροφήν
Πολύβιος ιστορίαι. (0543: 001)“Polybii historiae, vols. 1–4”, Ed.

Büttner–Wobst, T.Leipzig: Teubner, 1:1905; 2:1889; 3:1893; 4:1904,
Repr. 1:1962; 2–3:1965; 4:1967.Book 34, ch. 5, sec. 2, l. 1
III. CONTRA PRIORES SCRIPTORES GEOGRAPHICOS

DISPUTAT POLYBIUS.
128

ἀρχαίους ἐᾶν 8φησι, τοὺς δ' ἐκείνους ἐλέγχοντας ἐξ-
ετάζειν Δικαίαρχόν τε καὶ Ἐρατοσθένη τὸν τελευταῖον
πραγματευσάμενον περὶ Γεωγραφίας καὶ Πυθέαν, ὑφ'
οὗ παρακρουσθῆναι πολλούς, ὅλην μὲν τὴν Βρεττανι-
κὴν ἐμβαδὸν ἐπελθεῖν φάσκοντος, τὴν δὲ περίμετρον
πλειόνων ἢ τεττάρων μυριάδων ἀποδόντος τῆς νήσου,
προσιστορήσαντος δὲ καὶ τὰ περὶ τῆς Θούλης καὶ τῶν
τόπων ἐκείνων, ἐν οἷς οὔτε γῆ καθ' αὑτὴν ὑπῆρχεν
8ἔτι οὔτε θάλαττα οὔτ' ἀήρ, ἀλλὰ σύγκριμά 8τι ἐκ
τούτων πλεύμονι 8θαλαττίῳ ἐοικός, ἐν ᾧ φησι τὴν γῆν
καὶ τὴν θάλατταν αἰωρεῖσθαι καὶ τὰ σύμπαντα, καὶ
τοῦτον ὡς ἂν δεσμὸν εἶναι τῶν ὅλων, μήτε πορευτὸν
μήτε πλωτὸν ὑπάρχοντα.
Πολύβιος ιστορίαι. Book 34, ch. 7, sec. 5, l. 4
ἑπτακισχιλίους, ἀπὸ δὲ Πυρήνης ἑξακισχιλίους, αὐτὸς

λέγει χεῖρον πλείους 8ἢ ἐνακισχιλίους τοὺς ἀπὸ Μασσα-
λίας, ἀπὸ δὲ Πυρήνης μικρὸν ἐλάττους 8ἢ ὀκτακισχιλίους·
ἐγγυτέρω γὰρ τῆς ἀληθείας ἐκεῖνος εἴρηκεν. οἱ γὰρ
νῦν ὁμολογοῦσιν, εἴ τις τὰς τῶν ὁδῶν ἀνωμαλίας ὑπο-
τέμνοιτο, μὴ μείζω τῶν ἑξακισχιλίων σταδίων εἶναι τὸ
μῆκος τὴν σύμπασαν Ἰβηρίαν ἀπὸ Πυρήνης ἕως τῆς
ἑσπερίου πλευρᾶς. ὁ δ' αὐτὸν τὸν Τάγον ποταμὸν
ὀκτακισχιλίων τίθησι τὸ μῆκος ἀπὸ τῆς πηγῆς μέχρι
τῶν ἐκβολῶν, 8οὐ δήπου τὸ σὺν τοῖς σκολιώμασιν –
οὐ γὰρ γεωγραφικὸν τοῦτο – ἀλλ' ἐπ' εὐθείας λέγων·
καίτοι γε ἀπὸ Πυρήνης αἱ τοῦ Τάγου πηγαὶ πλέον
διέχουσιν ἢ χιλίους σταδίους. πάλιν δὲ τοῦτο μὲν ὀρθῶς
ἀποφαίνεται ὅτι ἀγνοεῖ 8τὰ Ἰβηρικὰ ὁ Ἐρατοσθένης καὶ
διότι περὶ αὐτῆς ἔσθ' ὅπου τὰ 8μαχόμενα ἀποφαίνεται,
ὅς γε μέχρι Γαδείρων ὑπὸ Γαλατῶν περιοικεῖσθαι
φήσας 8(τὰ) ἔξωθεν αὐτῆς, εἴ γε τὰ πρὸς δύσιν τῆς
Εὐρώπης μέχρι Γαδείρων ἔχουσιν ἐκεῖνοι, τούτων
ἐκλαθόμενος κατὰ τὴν τῆς Ἰβηρίας περίοδον τῶν
Γαλατῶν οὐδαμοῦ μέμνηται. τὸ (δὲ) μῆκος τῆς Εὐρώ-
πης ὅτι ἔλαττόν ἐστι τοῦ συνάμφω τῆς τε Λιβύης
Απολλόδωρος γραμματικός. Fragmenta (0549: 005)“FHG 1”, Ed.

Müller, K.Paris: Didot, 1853.Fragment 105, l. 3
129
bius Megalopolitanus, Strabo Cappadox, Nicolaus Damascenus,

Timagenes et Castor chronographus et Apollodorus: qui omnes dicunt,
pecuniis indi-gentem Antiochum transgressum faedera Judaeorum, et
spoliasse templum auro argentoque plenum.
ΠΕΡΙ ΓΗΣ sive ΠΕΡΙΗΓΗΣΙΣ. LIBER I.
Steph. Byz.: Ταυρόεις, πόλις Κελτικὴ, Μασσα-

λιωτῶν ἄποικος. Οἱ πολῖται Ταυροέντιοι. Ἀπολλόδω-
ρος ἐν πρώτῳ Γεωγραφουμένων φησὶν, ὅτι ταυροφόρος
ἦν ἡ ναῦς ἡ διακομίσασα τοὺς τὴν πόλιν κτίσαντας·
οἳ ἀποῤῥιφέντες ἀπὸ τοῦ στόλου τῶν Φωκαέων καὶ
προσενεχθέντες αὐτόθι ἀπὸ τοῦ ἐπισήμου τῆς νεὼς τὴν
πόλιν ὠνόμασαν.
Κλήμης Αλεξανδρινός. Stromata (0555: 004)“Clemens Alexandrinus,

vols. 2, 3rd edn. and 3, 2nd edn.”, Ed. Stählin, O., Früchtel, L., Treu,
U.Berlin: Akademie–Verlag, 2:1960; 3:1970; Die griechischen
christlichen Schriftsteller 52(15), 17.Book 6, ch. 4, sec. 36, subsec. 1, l. 4
φοίνικα ἀστρολογίας ἔχων σύμβολα, πρόεισιν. τοῦτον τὰ ἀστρολο-

γούμενα τῶν Ἑρμοῦ βιβλίων τέσσαρα ὄντα τὸν ἀριθμὸν ἀεὶ διὰ στό-
ματος ἔχειν χρή, ὧν τὸ μέν ἐστι περὶ τοῦ διακόσμου τῶν ἀπλανῶν
φαινομένων ἄστρων, τὸ δὲ περὶ τῆς τάξεως τοῦ ἡλίου καὶ τῆς
σελήνης καὶ περὶ τῶν πέντε πλανωμένων, τὸ δὲ περὶ τῶν συν-
όδων καὶ φωτισμῶν ἡλίου καὶ σελήνης, τὸ δὲ λοιπὸν περὶ τῶν
ἀνατολῶν.
Ἑξῆς δὲ ὁ ἱερογραμματεὺς προέρχεται, ἔχων πτερὰ ἐπὶ τῆς
κεφαλῆς βιβλίον τε ἐν χερσὶ καὶ κανοῦν, ἐν ᾧ τό τε γραφικὸν μέλαν
καὶ σχοῖνος ᾗ γράφουσι. τοῦτον τὰ [τε] ἱερογλυφικὰ καλούμενα περί
τε τῆς κοσμογραφίας καὶ Γεωγραφίας [τῆς τάξεως τοῦ ἡλίου καὶ τῆς
σελήνης καὶ περὶ τῶν πέντε πλανωμένων,] χωρογραφίας τε τῆς
Αἰγύπτου καὶ τῆς τοῦ Νείλου διαγραφῆς περί τε τῆς [καταγραφῆς]
κατασκευῆς τῶν ἱερῶν καὶ τῶν ἀφιερωμένων αὐτοῖς χωρίων περί
τε μέτρων καὶ τῶν ἐν τοῖς ἱεροῖς χρησίμων εἰδέναι χρή.
Ἔπειτα ὁ στολιστὴς τοῖς προειρημένοις ἕπεται, ἔχων τόν τε
τῆς δικαιοσύνης πῆχυν καὶ τὸ σπονδεῖον. οὗτος οἶδε τὰ παιδευτικὰ
πάντα καὶ τὰ μοσχοσφραγιστικὰ καλούμενα· δέκα δέ ἐστι τὰ εἰς τὴν
τιμὴν ἀνήκοντα τῶν παρ' αὐτοῖς θεῶν καὶ τὴν Αἰγυπτίαν εὐσέβειαν
130
περιέχοντα, οἷον περὶ θυμάτων, ἀπαρχῶν, ὕμνων, εὐχῶν, πομπῶν

ἑορτῶν καὶ τῶν τούτοις ὁμοίων.
Ήρων μηχανικός. Dioptra (0559: 007)“Heronis Alexandrini opera quae

supersunt omnia, vol. 3”, Ed. Schöne, H.Leipzig: Teubner, 1903.
Sec. 2, l. 8
τάσεις ἐνεργεῖσθαι. οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ ἂν ἑτέρας τις

ἐπινοήσῃ, οὐκ ἀμοιρήσει ἡ κατασκευασθεῖσα ὑφ' ἡμῶν
διόπτρα, ὥστε καὶ ταύτας ἐνεργεῖν.
Ὅτι δὲ πολλὰς παρέχεται τῷ βίῳ χρείας ἡ
πραγματεία, δι' ὀλίγων ἐστὶν ἐμφανίσαι. πρός τε γὰρ
ὑδάτων ἀγωγὰς καὶ τειχῶν κατασκευὰς καὶ λιμένων
καὶ παντὸς οἰκοδομήματος εὔχρηστος τυγχάνει, πολλὰ
δὲ ὤνησεν καὶ τὴν περὶ τὰ οὐράνια θεωρίαν, ἀναμε-
τροῦσα τά [τε] μεταξὺ τῶν ἀστέρων διαστήματα, καὶ
τὰ περὶ μεγεθῶν καὶ ἀποστημάτων καὶ ἐκλείψεων
ἡλίου καὶ σελήνης· πρός τε τὴν τῶν γεωγραφουμένων πραγματείαν,
νήσους τε καὶ πελάγη καὶ καθόλου
πᾶν διάστημα ἐξ ἀποστήματος ..... πολλάκις γὰρ
ἐμποδὼν ἵσταταί τι εἶργον ἡμᾶς τῆς προθέσεως, ἤτοι
διὰ πολεμίων προκατάληψιν ἢ διὰ τὸ ἀπρόσιτον καὶ
ἄβατον εἶναι τὸν τόπον παρεπομένου τινὸς ἰδιώματος
φυσικοῦ ἢ ῥεύματος ὀξέα ὑποσύροντος. πολλοὶ γοῦν
πολιορκεῖν ἐπιχειροῦντες κλίμακας ἢ μηχανήματα κατα-
σκευασάμενοι ἐλάσσονα ὧν χρὴ καὶ προσαγαγόμενοι
τοῖς τείχεσιν ὑποχειρίους ἑαυτοὺς παρέσχον τοῖς ἀντιπά-
λοις παραλογισθέντες τῇ ἀναμετρήσει τῶν τειχῶν διὰ τὸ
Publius Aelius Phlegon Paradox., Fragmenta (0585: 003)“FGrH #257”.

V.-Jacobyʹ-F 2b,257,F, fragment 24a, l. 3
– s. Φουρνίτα· πόλις Λιβύης. οἱ οἰκήτορες Φουρνιτανοί.

Φλέγων ιε τῶν Ὀλυμπιάδων.
ET. M. p. 18, 54: Ἀδρίας· τὸ πέλαγος. Διονύσιος Σικελίας τύ-
ραννος, ὃς πρότερον ἐπὶ τῆιὀλυμπιάδι πόλιν ἔκτισεν Ἀδρίαν ἐν τῶι Ἰονι-
κῶι κόλπωι, ἀφ' ἧς καὶ τὸ πέλαγος Ἀδρίας καλεῖται. Εὔδοξος δὲ ἐν τῶι θ
τῶν
Ἱστοριῶν (79 F 1) τὸ πέλαγος καὶ τὴν πόλιν ὀνομασθῆναι Ἀδρίαν φησὶν
ἀπὸ
131
Ἀδρίου τοῦ Μεσσαπίου τοῦ Παύσωνος. Φλέγων ἐν Ὀλυμπιάσιν. οὕτως

Ὠρίων.
EUAGR. HE I 20: εἰ δέ τωι περισπούδαστον ταύτας
εἰδέναι,
ἱστόρηται περιέργως Στράβωνι τῶι γεωγράφωι (XVI 2, 5) Φλέγοντι τε
καὶ Διοδώρωι τῶι ἐκ Σικελίας (XXI 1, 6), Ἀρριανῶι τε αὖ καὶ
Πεισάνδρωι
τῶι ποιητῆι, καὶ πρός γε Οὐλπιανῶι Λιβανίωι τε καὶ Ἰουλιανῶι τοῖς
παναρίστοις σοφισταῖς.
HIERON. Quaest. Hebr. i. Gen. 10, 2
p. 15, 10 Lagarde: legamus Varronis De antiquitatibus libros et Sinnii
Capitonis et Graecum Phlegonta ceterosque eruditissimos viros: et
videbimus
omnes paene insulas et totius orbis litora terrasque mari vicinas Graecis
accolis occupatas, qui, ut supra (p. 14, 6) diximus, ab Amano et Tauro
montibus omnia maritima loca usque ad oceanum possedere
Britannicum.
PROKOP. GAZ. Comm. i. Gen. (Class. Auct. VI 297 Mai):
Anaximander Phil., Testimonia (0725: 001)“Die Fragmente der

Vorsokratiker, vol. 1, 6th edn.”, Ed. Diels, H., Kranz, W.Berlin:
Weidmann, 1951, Repr. 1966.Fragment 6, l. 6
ac sagittari [6 B 2], sphaeram ipsam ante multo Atlas.

CIC. de div. i 50, 112 ab Anaximandro physico moniti Lacedaemonii
sunt, ut urbem et tecta linquerent armatique in agro excubarent, quod
terrae
motus instaret, tum cum et urbs tota corruit et monte Taygeto extrema
montis
quasi puppis avolsa est.
AGATHEMER. I 1 Ἀ. ὁ Μιλήσιος ἀκουστὴς Θαλέω
πρῶτος ἐτόλμησε τὴν οἰκουμένην ἐν πίνακι γράψαι· μεθ' ὃν Ἑκαταῖος ὁ
Μιλήσιος (F GrHist. 1 T 12a I 3) ἀνὴρ πολυπλανὴς διηκρίβωσεν, ὥστε
θαυμασθῆναι τὸ πρᾶγμα. STRABO I p. 7 τοὺς πρώτους μεθ' Ὅμηρον δύο
φησὶν Ἐρατοσθένης, Ἀναξίμανδρόν τε Θαλοῦ γεγονότα γνώριμον καὶ
πολίτην καὶ Ἑκαταῖον τὸν Μιλήσιον (F GrHist. ebd. T 11 b)· τὸν μὲν οὖν
ἐκδοῦναι πρῶτον γεωγραφικὸν πίνακα, τὸν δὲ Ἑκαταῖον καταλιπεῖν
γράμμα πιστούμενον ἐκείνου εἶναι ἐκ τῆς ἄλλης αὐτοῦ γραφῆς. THEMIST.
or. 36 p. 317 ἐθάρρησε πρῶτος ὧν ἴσμεν Ἑλλήνων λόγον ἐξε-νεγκεῖν περὶ
φύσεως συγγεγραμμένον. DIOG. VIII 70 Διόδωρος δ' ὁ Ἐφέσιο περὶ
Ἀναξιμάνδρου γράφων φησίν,
132
ὅτι τοῦτον ἐζηλώκει τραγικὸν ἀσκῶν τῦφον καὶ σεμνὴν ἀναλαβὼν σθῆτα.
Ποσειδώνιος Fragmenta (1052: 001)“Posidonios. Die Fragmente, vol.

1”, Ed. Theiler, W.Berlin: De Gruyter, 1982.Fragment 3a, l. 30
τό γε ἐπὶ τοσοῦτον, ἐφ' ὅσον καὶ τῷ πολιτικῷ παρακολουθεῖν δυνατόν,

προσήκοι ἂν εἰκότως.
15. Ὁ δ' οὕτω μετεωρίσας ἤδη τὴν διάνοιαν οὐδὲ τῆς ὅλης ἀπέχεται
γῆς. φαίνεται γὰρ γελοῖον, εἰ τὴν οἰκουμένην γλιχόμενος σαφῶς ἐξειπεῖν
τῶν μὲν οὐρανίων ἐτόλμησεν ἅψασθαι καὶ χρήσασθαι πρὸς τὴν διδασκα-
λίαν, τὴν δ' ὅλην γῆν, ἧς μέρος ἡ οἰκουμένη, μήθ' ὁπόση, μήθ' ὁποία τις,
μήθ' ὅπου κειμένη τοῦ σύμπαντος κόσμου, μηθὲν ἐφρόντισε· μηδ', εἰ
καθ' ἓν μέρος οἰκεῖται μόνον τὸ καθ' ἡμᾶς, ἢ κατὰ πλείω, [ἢ] καὶ πόσα·
ὡς δ' αὕτως καὶ τὸ ἀοίκητον αὐτῆς πόσον καὶ ποῖόν τι καὶ διὰ τί. ἔοικεν
οὖν μετεωρολογικῇ τινι πραγματείᾳ καὶ γεωμετρικῇ συνῆφθαι τὸ τῆς
Γεωγραφίας εἶδος, τὰ ἐπίγεια τοῖς οὐρανίοις συνάπτον εἰς ἕν, ὡς ἐγγυ-
τάτω ὄντα, ἀλλὰ μὴ διεστῶτα τοσοῦτον, ὅσον οὐρανός ἐστ' ἀπὸ γαίης
(Il. 8,16). Strabo 1,1,20
20. Μάλιστα δὲ δοκεῖ, καθάπερ εἴρηται, γεωμετρίας τε καὶ ἀστρονο-
μίας δεῖν τῇ τοιαύτῃ ὑποθέσει. καὶ δεῖ μὲν ὡς ἀληθῶς· σχήματα γὰρ
καὶ κλίματα καὶ μεγέθη καὶ τὰ ἄλλα τὰ τούτοις οἰκεῖα οὐχ οἷόν τε λαβεῖν
καλῶς ἄνευ τῆς τοιαύτης μεθόδου. ἀλλ' ὥσπερ τὰ περὶ τὴν ἀναμέτρησιν
τῆς ὅλης γῆς ἐν ἄλλοις δεικνύουσιν, ἐνταῦθα δὲ ὑποθέσθαι δεῖ καὶ
πιστεῦσαι τοῖς ἐκεῖ δειχθεῖσιν, ὑποθέσθαι δὴ καὶ σφαιροειδῆ μὲν τὸν
κόσμον, σφαιροειδῆ δὲ καὶ τὴν ἐπιφάνειαν τῆς γῆς, ἔτι δὲ τούτων
Ποσειδώνιος Fragmenta Fragment 3c, l. 5
περιφορὰ ἐναργής ἐστι καὶ ἄλλως καὶ ἐκ τῶν γνωμονικῶν· ἐκ δὲ τούτων

εὐθὺς ὑποτείνει καὶ ἡ ἔννοια, ὅτι ἐρριζωμένης ἐπ' ἄπειρον τῆς γῆς οὐκ
ἂν ἡ τοιαύτη περιφορὰ συνέβαινε. καὶ τὰ περὶ τῶν κλιμάτων δὲ ἐν τοῖς
περὶ τῶν οἰκήσεων δείκνυται. Strabo 2,5,1f.
Οὐ γάρ, ὥσπερ διὰ πεδίων ἰοῦσι μεγάλων, οἷον τῶν Βαβυλωνίων, ἢ
διὰ πελάγους παρίσταται τὰ πρόσω πάντα καὶ τὰ κατόπιν καὶ ἐκ πλαγίων
ἐπίπεδα, καὶ οὐδεμίαν ἀντέμφασιν παρέχει πρὸς τὰ οὐράνια καὶ τὰς τοῦ
ἡλίου κινήσεις καὶ σχέσεις πρὸς ἡμᾶς καὶ τῶν ἄλλων ἄστρων, οὕτω καὶ
γεωγραφοῦσιν παρίστασθαι ἀεὶ δεῖ τὰ ὅμοια. ὁ μὲν γὰρ πελαγίζων καὶ
ὁδεύων διὰ χώρας πεδιάδος κοιναῖς τισι φαντασίαις ἄγεται, καθ' ἃς καὶ
ὁ ἀπαίδευτος καὶ ὁ πολιτικὸς ἐνεργεῖ ταὐτά, ἄπειρος ὢν τῶν οὐρανίων,
καὶ τὰς πρὸς ταῦτα ἀντεμφάσεις ἀγνοῶν. ἀνατέλλοντα μὲν γὰρ ὁρᾷ ἥλιον
καὶ δύνοντα καὶ μεσουρανοῦντα, τίνα δὲ τρόπον, οὐκ ἐπισκοπεῖ· οὐδὲ
133
γὰρ
χρήσιμον αὐτῷ πρὸς τὸ προκείμενον, ὥσπερ οὐδὲ τὸ παράλληλον
ἑστάναι τῷ παρεστῶτι ἢ μή· τάχα δ' ἐπισκοπεῖ μέν, ἀντιδοξεῖ δὲ τοῖς
μαθηματι-κῶς λεγομένοις, καθάπερ οἱ ἐπιχώριοι· ἔχει γὰρ ὁ τόπος
τοιαῦτα διαπτώ-ματα. Ὁ δὲ γεωγραφικὸς οὐκ ἐπιχωρίῳ γεωγραφεῖ,
οὐδὲ πολιτικῷ τοιούτῳ, ὅστις μηδὲν ἐφρόντισε τῶν λεγομένων ἰδίως
μαθημάτων· οὐδὲ γὰρ θεριστῇ
Ποσειδώνιος Fragmenta Fragment 3c, l. 41
ὁ δ' οὐρανὸς περιφέρεται περί τε αὐτὴν καὶ περὶ τὸν ἄξονα ἀπ' ἀνατολῆς
ἐπὶ δύσιν, σὺν αὐτῷ δὲ οἱ ἀπλανεῖς ἀστέρες ὁμοταχεῖς τῷ πόλῳ. οἱ μὲν
οὖν ἀπλανεῖς ἀστέρες κατὰ παραλλήλων φέρονται κύκλων· παράλληλοι
δ' εἰσὶ γνωριμώτατοι ὅ τε ἰσημερινὸς καὶ οἱ τροπικοὶ δύο καὶ οἱ
ἀρκτικοί·
οἱ δὲ πλάνητες ἀστέρες καὶ ἥλιος καὶ σελήνη κατὰ λοξῶν τινων, τῶν
τεταγμένων ἐν τῷ ζῳδιακῷ.
Τούτοις δὲ πιστεύσαντες ἢ πᾶσιν ἤ τισιν οἱ ἀστρονομικοὶ τὰ ἑξῆς
πραγματεύονται, κινήσεις καὶ περιόδους καὶ ἐκλείψεις καὶ μεγέθη καὶ
ἀποστάσεις καὶ ἄλλα μυρία· ὡς δ' αὕτως οἱ τὴν γῆν ὅλην ἀναμετροῦντες
γεωμέτραι προτίθενται τὰς τῶν φυσικῶν καὶ τῶν ἀστρονομικῶν δόξας,
τὰς δὲ τῶν γεωμετρῶν πάλιν οἱ γεωγράφοι.
Strabo 2,5,4 – 5
4. Λαβὼν οὖν ταῦθ' ὁ γεωμέτρης, προσχρησάμενος τοῖς γνωμονικοῖς
καὶ τοῖς ἄλλοις τοῖς ὑπὸ τοῦ ἀστρονομικοῦ δεικνυμένοις, ἐν οἷς οἵ τε
παράλληλοι τῷ ἰσημερινῷ εὑρίσκονται οἱ καθ' ἑκάστην τὴν οἴκησιν καὶ
οἱ πρὸς ὀρθὰς τέμνοντες τούτους, γραφόμενοι δὲ διὰ τῶν πόλων, κατα-
μετρεῖ τὴν μὲν οἰκήσιμον ἐμβατεύων, τὴν δ' ἄλλην ἐκ τοῦ λόγου τῶν
ἀποστάσεων. οὕτω δ' ἂν εὑρίσκοι, πόσον ἂν εἴη τὸ ἀπὸ τοῦ ἰσημερινοῦ
μέχρι πόλου, ὅπερ ἐστὶ τεταρτημόριον τοῦ μεγίστου κύκλου τῆς γῆς·
ἔχων δὲ τοῦτο ἔχει καὶ τὸ τετραπλάσιον αὐτοῦ, τοῦτο δ' ἔστιν ἡ
περίμετρος τῆς γῆς.
Ποσειδώνιος Fragmenta Fragment 3d, l. 12
καὶ τοῖς ἄλλοις τοῖς ὑπὸ τοῦ ἀστρονομικοῦ δεικνυμένοις, ἐν οἷς οἵ τε

παράλληλοι τῷ ἰσημερινῷ εὑρίσκονται οἱ καθ' ἑκάστην τὴν οἴκησιν καὶ
οἱ πρὸς ὀρθὰς τέμνοντες τούτους, γραφόμενοι δὲ διὰ τῶν πόλων, κατα-
μετρεῖ τὴν μὲν οἰκήσιμον ἐμβατεύων, τὴν δ' ἄλλην ἐκ τοῦ λόγου τῶν
134
ἀποστάσεων. οὕτω δ' ἂν εὑρίσκοι, πόσον ἂν εἴη τὸ ἀπὸ τοῦ ἰσημερινοῦ

μέχρι πόλου, ὅπερ ἐστὶ τεταρτημόριον τοῦ μεγίστου κύκλου τῆς γῆς·
ἔχων
δὲ τοῦτο ἔχει καὶ τὸ τετραπλάσιον αὐτοῦ, τοῦτο δ' ἔστιν ἡ περίμετρος
τῆς γῆς.
Ὥσπερ οὖν ὁ μὲν τὴν γῆν ἀναμετρῶν παρὰ τοῦ ἀστρονομοῦντος ἔλαβε
τὰς ἀρχάς, ὁ δὲ ἀστρονόμος παρὰ τοῦ φυσικοῦ, τὸν αὐτὸν τρόπον χρὴ καὶ
τὸν Γεωγράφον παρὰ τοῦ ἀναμεμετρηκότος ὅλην τὴν γῆν ὁρμηθέντα,
πιστεύσαντα τούτῳ καὶ οἷς ἐπίστευσεν οὗτος, πρῶτον μὲν ἐκθέσθαι τὴν
οἰκουμένην καθ' ἡμᾶς, πόση τις καὶ ποία τὸ σχῆμα καὶ τὴν φύσιν οἵα
ἐστὶ καὶ πῶς ἔχουσα πρὸς τὴν ὅλην γῆν· ἴδιον γὰρ τοῦ γεωγράφου τοῦτο·
ἔπειτα περὶ τῶν καθ' ἕκαστα τῶν τε κατὰ γῆν καὶ τῶν κατὰ θάλατταν
ποιήσασθαι τὸν προσήκοντα λόγον, παρασημαινόμενον ὅσα μὴ ἱκανῶς
εἴρηται τοῖς πρὸ ἡμῶν τοῖς μάλιστα πεπιστευμένοις ἀρίστοις γεγονέναι
περὶ ταῦτα.
5. Ὑποκείσθω δὴ σφαιροειδὴς ἡ γῆ σὺν τῇ θαλάττῃ, μίαν καὶ τὴν
αὐτὴν ἐπιφάνειαν ἴσχουσα τοῖς πελάγεσι. συγκρύπτοιτο γὰρ ἂν τὸ ἐξέχον
τῆς γῆς ἐν τῷ τοσούτῳ μεγέθει μικρὸν ὂν καὶ λανθάνειν δυνάμενον, ὥστε
Ποσειδώνιος Fragmenta Fragment 5, l. 24
μέσους Ἀπηλιώτην καὶ Ζέφυρον. τὸν δὲ ποιητὴν δυσαῆ μὲν Ζέφυρον

(Il. 23,200) λέγειν τὸν ὑφ' ἡμῶν καλούμενον Ἀργέστην, λίγα δὲ πνέοντα
Ζέφυρον (Od. 4,567) τὸν ὑφ' ἡμῶν Ζέφυρον, ἀργέστην δὲ Νότον τὸν
Λευκόνοτον· οὗτος γὰρ ὀλίγα τὰ νέφη ποιεῖ, τοῦ λοιποῦ Νότου ὀλεροῦ
πως ὄντος·
ὡς ὁπότε Ζέφυρος νέφεα στυφελίξῃ
ἀργεστᾶο Νότοιο, βαθείῃ λαίλαπι τύπτων (Il. 11,305f.),
τὸν γὰρ δυσαῆ Ζέφυρον νῦν λέγει, ὃς εἴωθε διασκιδνάναι τὰ ὑπὸ τοῦ
Λευκονότου συναγόμενα ἀσθενῆ ὄντα, ἐπιθέτως τοῦ Νότου νῦν
ἀργέστου λεγομένου. ταῦτα μὲν δὴ ἐν ἀρχῇ τοῦ πρώτου τῶν
Γεωγραφικῶν (sc. τοῦ Ἐρατοσθένους) εἰρημένα τοιαύτην τινὰ τὴν
ἐπανόρθωσιν ἔχει. Strabo 1,2,30
Ὁ ποιητὴς τοίνυν διιπετέας καλεῖ τοὺς ποταμούς (Il. 16,174; Od. 4,
477), οὐ τοὺς χειμάρρους μόνους, ἀλλὰ καὶ πάντας κοινῶς, ὅτι
πληροῦνται
πάντες ἀπὸ τῶν ὀμβρίων ὑδάτων. ἀλλὰ τὸ κοινὸν ἐπὶ τῶν κατ' ἐξοχὴν
ἴδιον γίνεται· ἄλλως γὰρ ἂν τὸν χειμάρρουν ἀκούοι τις διιπετῆ καὶ ἄλλως
τὸν ἀέναον· ἐνταῦθα δὲ διπλασιάζει πως ἡ ἐξοχή. καὶ καθάπερ εἰσί τινες
ὑπερβολαὶ ἐπὶ ὑπερβολαῖς, ὡς τὸ κουφότερον εἶναι φελλοῦ σκιᾶς, δειλό-
τερον δὲ λαγὼ Φρυγός, ἐλάττω δ' ἔχειν γῆν τὸν ἀγρὸν ἐπιστολῆς Λακω-
νικῆς, οὕτως ἐξοχὴ ἐπὶ ἐξοχῇ συντρέχει ἐπὶ τοῦ διιπετῆ τὸν Νεῖλον
135
καὶ κώμας καὶ ποταμοὺς ποικίλας μεταβολὰς δέξασθαι.

Strabo 11,9,1 514d τοὔνομα δὲ ταῖς Ῥάγαις ἀπὸ τῶν
γενομένων σεισμῶν γενέσθαι φα-σίν, ὑφ' ὧν πόλεις τε συχναὶ καὶ
κῶμαι δισχίλιαι, ὡς Ποσειδώνιός φησι, ἀνετράπησαν.
Strabo 2,2,1 – 2,3,8 1. Ἴδωμεν δὲ καὶ Ποσειδώνιον, ἅ φησιν ἐν τοῖς
Περὶ ὠκεανοῦ· δοκεῖ
γὰρ ἐν αὐτοῖς τὰ πολλὰ γεωγραφεῖν, τὰ μὲν οἰκείως, τὰ δὲ μαθηματικώ-
τερον. οὐκ ἄτοπον οὖν ἔνια καὶ τῶν ὑπὸ τούτου λεγομένων διαιτῆσαι, τὰ
μὲν νῦν, τὰ δ' ἐν τοῖς καθ' ἕκαστα, ὡς ἂν ὑποπίπτῃ, μέτρου τινὸς ἐχο-
μένους.
Ἔστιν οὖν τι τῶν πρὸς Γεωγραφίαν οἰκείων τὸ τὴν γῆν ὅλην ὑποθέσθαι
σφαιροειδῆ, καθάπερ καὶ τὸν κόσμον, καὶ τὰ ἄλλα παραδέξασθαι τὰ
ἀκόλουθα τῇ ὑποθέσει ταύτῃ· τούτων δ' ἐστὶ καὶ τὸ πεντάζωνον αὐτὴν
εἶναι.
2. Φησὶ δὴ ὁ Ποσειδώνιος τῆς εἰς πέντε ζώνας διαιρέσεως ἀρχηγὸν
γενέσθαι Παρμενίδην· ἀλλ' ἐκεῖνον μὲν σχεδόν τι διπλασίαν ἀποφαίνειν
τὸ πλάτος τὴν διακεκαυμένην, τῆς μεταξὺ τῶν τροπικῶν ὑπερπιπτούσης
τὴν θέαν τῶν ἄστρων, ὁλοσχερεῖ τινι μερισμῷ λαμβάνοντα τὴν

ἐξάλλαξιν·
πρὸς δὲ τὴν τοῦ περιέχοντος κρᾶσιν, ὅτι τῆς τούτου κράσεως πρὸς τὸν
ἥλιον κρινομένης διαφοραὶ τρεῖς εἰσιν αἱ γενικώταται καὶ συντείνουσαι
πρός τε τὰς τῶν ζῴων καὶ φυτῶν συστάσεις καὶ τῶν ἄλλων
[ἡμισυστάλεις]
τῶν ὑπὸ τῷ ἀέρι καὶ ἐν αὐτῷ ἐκείνῳ, ὑπερβολὴ θάλπους καὶ ἔλλειψις καὶ
μεσότης. αὕτη δὲ τῷ εἰς τὰς ζώνας μερισμῷ λαμβάνει τὴν οἰκείαν διά-
κρισιν· αἵ τε γὰρ κατεψυγμέναι δύο τὴν ἔλλειψιν τοῦ θάλπους ὑπαγο-
ρεύουσιν, εἰς μίαν τοῦ περιέχοντος φύσιν συναγόμεναι, αἵ τε εὔκρατοι
παραπλησίως εἰς μίαν τὴν μεσότητα ἄγονται, εἰς δὲ τὴν λοιπὴν ἡ λοιπὴ
μία καὶ διακεκαυμένη.
Ὅτι δὲ καὶ γεωγραφικός ἐστιν ὁ μερισμός, δῆλον· ζητεῖ γὰρ ἡ
Γεωγραφία τῆς ἑτέρας τῶν εὐκράτων ἀφορίσαι τὸ οἰκούμενον ὑφ' ἡμῶν
τμῆμα· πρὸς δύσει μὲν οὖν καὶ ἀνατολῇ θάλαττά ἐστιν ἡ περατοῦσα,
πρὸς δὲ τὰ νότια καὶ τὰ βόρεια ὁ ἀήρ, ὁ μὲν μέσος εὔκρατος ὢν καὶ
φυτοῖς καὶ ζῴοις, ὁ δ' ἐφ' ἑκάτερα δύσκρατος ὑπερβολῇ καὶ ἐλλείψει τοῦ
136
θάλπους. εἰς δὲ τὰς τρεῖς διαφορὰς ταύτας ἐδέησε τῆς εἰς πέντε ζώνας
διαιρέσεως· τῷ γὰρ ἰσημερινῷ τμηθεῖσα δίχα ἡ σφαῖρα τῆς γῆς εἴς τε
φάνειαν ὕψος διὰ τὴν ὁμαλότητα, οὐδὲ δὴ ὀρεινὴν εἶναι τὴν ὑπὸ τῷ
ἰσημε-
ρινῷ, ἀλλὰ μᾶλλον πεδιάδα ἰσόπεδόν πως τῇ ἐπιφανείᾳ τῆς θαλάττης·
τοὺς δὲ πληροῦντας τὸν Νεῖλον ὄμβρους ἐκ τῶν Αἰθιοπικῶν ὀρῶν
συμβαί-
νειν. ταῦτα δ' εἰπὼν ἐνταῦθα ἐν ἄλλοις συγχωρεῖ, φήσας ὑπονοεῖν ὄρη
εἶναι τὰ ὑπὸ τῷ ἰσημερινῷ, πρὸς ἃ ἑκατέρωθεν ἀπὸ τῶν εὐκράτων ἀμφοῖν
προσπίπτοντα τὰ νέφη ποιεῖν τοὺς ὄμβρους. αὕτη μὲν οὖν ἡ ἀνομολογία
φανερά.
Ἀλλὰ καὶ δοθέντος τοῦ ὀρεινὴν εἶναι τὴν ὑπὸ τῷ ἰσημερινῷ, ἄλλη τις
ἀνακύπτειν ἂν δόξειεν· οἱ γὰρ αὐτοὶ σύρρουν φασὶν εἶναι τὸν ὠκεανόν.
πῶς οὖν ὄρη κατὰ μέσον ἱδρύουσιν αὐτόν, πλὴν εἰ νήσους τινὰς
βούλονται
λέγειν; ὅπως δέ ποτε τοῦτ' ἔχει, τῆς γεωγραφικῆς μερίδος ἔξω πίπτει.
δοτέον δ' ἴσως τῷ προθεμένῳ τὴν περὶ ὠκεανοῦ πραγματείαν ταῦτ'
ἐξετάζειν.
4. Μνησθεὶς δὲ τῶν περιπλεῦσαι λεγομένων τὴν Λιβύην Ἡρόδοτον
μὲν οἴεσθαί φησιν ὑπὸ Δαρείου πεμφθέντας τινὰς τελέσαι τὸν περίπλουν·
Ἡρακλείδην δὲ τὸν Ποντικὸν ἐν διαλόγῳ ποιεῖν ἀφιγμένον παρὰ Γέλωνι
μάγον τινὰ περιπλεῦσαι φάσκοντα.
Ἀμάρτυρα δὲ ταῦτ' εἶναι φήσας καὶ Εὔδοξόν τινα Κυζικηνὸν θεωρὸν
καὶ σπονδοφόρον τοῦ τῶν Κορείων ἀγῶνος ἐλθεῖν εἰς Αἴγυπτον ἱστορεῖ
κατὰ τὸν δεύτερον Εὐεργέτην. συσταθῆναι δὲ καὶ τῷ βασιλεῖ καὶ τοῖς
περὶ αὐτόν, καὶ μάλιστα κατὰ τοὺς ἀνάπλους τοῦ Νείλου θαυμαστικὸν
ἢ ἐκείνως γράφειν ὁ δὲ τοῦτο μὲν διαφέρειν φησί, κρεῖττον δ' οὕτως

εἶναι μεταθεῖναι «ἠμὲν ἀπερχομένου». τί οὖν διαφέρει τοῦτο τοῦ «ἠμὲν
δυσομένου»; πᾶν γὰρ τὸ τμῆμα τὸ ἀπὸ τοῦ μεσημβρινοῦ ἐπὶ δύσιν δύσις
καλεῖται, καθάπερ καὶ τὸ τοῦ ὁρίζοντος ἡμικύκλιον· ὅπερ καὶ Ἄρατος
ἐπισημαίνεται,
ἧχί περ ἄκραι
μίσγονται δύσιές τε καὶ ἀντολαὶ ἀλλήλῃσιν (Arat. 61f.).
εἰ δ' ἐπὶ τῆς Κρατητείου γραφῆς οὕτω βέλτιον, φήσει τις καὶ ἐπὶ τῆς
Ἀρισταρχείου δεῖν.
137
Τοσαῦτα καὶ πρὸς Ποσειδώνιον· πολλὰ γὰρ καὶ ἐν τοῖς καθ' ἕκαστα
τυγχάνει τῆς προσηκούσης διαίτης, ὅσα γεωγραφικά. ὅσα δὲ
φυσικώτερα, ἐπισκεπτέον ἐν ἄλλοις, ἢ οὐδὲ φροντιστέον· πολὺ γάρ ἐστι
τὸ αἰτιολο-γικὸν παρὰ αὐτῷ καὶ τὸ Ἀριστοτελίζον, ὅπερ ἐκκλίνουσιν οἱ
ἡμέτεροι διὰ τὴν ἐπίκρυψιν τῶν αἰτιῶν. Strabo 2,5,14
λίᾳ τῇ κατὰ Γάδειρα Κανώβου ἀκτῖνάς ποτε ὁρᾶσθαι. Ποσειδώνιος δ'

ἔκ τινος ὑψηλῆς οἰκίας ἐν πόλει διεχούσῃ τῶν τόπων τούτων ὅσον τετρα-
κοσίους σταδίους, φησὶν ἰδεῖν ἀστέρα, ὃν τεκμαίρεσθαι τὸν Κάνωβον
αὐτὸν ἐκ τοῦ τε μικρὸν ἐκ τῆς Ἰβηρίας προελθόντας ἐπὶ τὴν μεσημβρίαν
ὁμολογεῖν ἀφορᾶν αὐτόν, καὶ ἐκ τῆς ἱστορίας τῆς ἐν Κνίδῳ· τὴν γὰρ
Εὐδόξου σκοπὴν οὐ πολὺ τῶν οἰκήσεων ὑψηλοτέραν εἶναι, λέγεσθαι δ'
ὅτι ἐντεῦθεν ἐκεῖνος ἀφεώρα τὸν Κάνωβον ἀστέρα, εἶναι δ' ἐπὶ τοῦ
Ῥοδιακοῦ κλίματος τὴν Κνίδον, ἐφ' οὗ καὶ τὰ Γάδειρα καὶ ἡ ταύτῃ
παραλία.
Strabo 2,5,43
Τὰ δ' ἐπέκεινα, ἤδη πλησιάζοντα τῇ ἀοικήτῳ διὰ ψῦχος, οὐκέτι χρή-
σιμα τῷ γεωγράφῳ ἐστίν. ὁ δὲ βουλόμενος καὶ ταῦτα μαθεῖν καὶ ὅσα
ἄλλα τῶν οὐρανίων Ἵππαρχος μὲν εἴρηκεν, ἡμεῖς δὲ παραλείπομεν διὰ
τὸ τρανότερα εἶναι τῆς νῦν προκειμένης πραγματείας, παρ' ἐκείνου
λαμβανέτω. τρανότερα δ' ἐστὶ καὶ τὰ περὶ τῶν περισκίων καὶ ἀμφισκίων
καὶ ἑτεροσκίων, ἅ φησι Ποσειδώνιος. ὅμως γε καὶ τούτων τό γε
τοσοῦτον
ἐπιμνηστέον, ὥστε τὴν ἐπίνοιαν διασαφῆσαι, καὶ πῇ χρήσιμον πρὸς τὴν
Γεωγραφίαν, καὶ πῇ ἄχρηστον· ἐπεὶ δὲ περὶ τῶν ἀφ' ἡλίου σκιῶν ὁ λόγος
ἐστίν, ὁ δ' ἥλιος πρὸς αἴσθησιν κατὰ παραλλήλου φέρεται, καθ' οὗ καὶ
ὁ κόσμος, παρ' οἷς καθ' ἑκάστην κόσμου περιστροφὴν ἡμέρα γίνεται καὶ
νύξ, ὅτε μὲν ὑπὲρ γῆς τοῦ ἡλίου φερομένου, ὅτε δ' ὑπὸ γῆν, παρὰ τούτοις
οἵ τε ἀμφίσκιοι ἐπινοοῦνται καὶ οἱ ἑτερόσκιοι. ἀμφίσκιοι μέν
ἥλιος ἀπὸ μεσημβρίας τῷ γνώμονι προσπίπτῃ τῷ ὀρθῷ πρὸς τὸ ὑποκεί-

μενον ἐπίπεδον, τοτὲ δ' εἰς τοὐναντίον, ὅταν ὁ ἥλιος εἰς τοὐναντίον
περιστῇ· τοῦτο δὲ συμβέβηκε μόνοις τοῖς μεταξὺ τῶν τροπικῶν οἰκοῦσιν.
ἑτερόσκιοι δ' ὅσοις ἢ ἐπὶ τὴν ἄρκτον ἀεὶ πίπτουσιν, ὥσπερ ἡμῖν, ἢ ἐπὶ
τὰ νότια, ὥσπερ τοῖς ἐν τῇ ἑτέρᾳ εὐκράτῳ ζώνῃ οἰκοῦσι· τοῦτο δὲ συμ-
βαίνει πᾶσι τοῖς ἐλάττονα ἔχουσι τοῦ τροπικοῦ τὸν ἀρκτικόν. ὅταν δὲ τὸν
αὐτὸν ἢ μείζονα, ἀρχὴ τῶν περισκίων ἐστὶ μέχρι τῶν οἰκούντων ὑπὸ τῷ
138
πόλῳ· τοῦ γὰρ ἡλίου καθ' ὅλην τὴν τοῦ κόσμου περιστροφὴν ὑπὲρ γῆς
φερομένου, δῆλον ὅτι καὶ ἡ σκιὰ κύκλῳ περιενεχθήσεται περὶ τὸν
γνώμονα· καθ' ὃ δὴ καὶ περισκίους αὐτοὺς ἐκάλεσεν, οὐδὲν ὄντας πρὸς
τὴν γεωγραφίαν· οὐ γάρ ἐστιν οἰκήσιμα ταῦτα τὰ μέρη διὰ ψῦχος, ὥσπερ
ἐν τοῖς
πρὸς Πυθέαν λόγοις εἰρήκαμεν. ὥστ' οὐδὲ τοῦ μεγέθους τῆς ἀοικήτου
ταύτης φροντιστέον ἐκ τοῦ λαβεῖν ὅτι οἱ ἔχοντες ἀρκτικὸν τὸν τροπικὸν
ὑποπεπτώκασι τῷ γραφομένῳ κύκλῳ ὑπὸ τοῦ πόλου τοῦ ζῳδιακοῦ κατὰ
τὴν τοῦ κόσμου περιστροφήν, ὑποκειμένου τοῦ μεταξὺ διαστήματος τοῦ
τε ἰσημερινοῦ καὶ τοῦ τροπικοῦ τεττάρων ἑξηκοστῶν τοῦ μεγίστου
κύκλου.
Ποσειδώνιος Fragmenta Fragment 47a, l. 2
πλησίον ἐπὶ λόφου· τὸ δὲ τμηθὲν ἐκπληροῦται πάλιν τῷ χρόνῳ, τῆς

ἐγχων-
νυμένης εἰς τὰ ὀρύγματα γῆς μεταβαλλούσης εἰς ἄσφαλτον, ὥς φησι Πο-
σειδώνιος. λέγει δ' ἐκεῖνος καὶ τὴν ἀμπελῖτιν γῆν ἀσφαλτώδη τὴν ἐν
Σελευκείᾳ τῇ Πιερίᾳ μεταλλευομένην ἄκος τῆς φθειριώσης ἀμπέλου·
χρισθεῖσαν γὰρ μετ' ἐλαίου φθείρειν τὸ θηρίον πρὶν ἐπὶ τοὺς βλαστοὺς
τῆς ῥίζης ἀναβῆναι· τοιαύτην δ' εὑρεθῆναι καὶ ἐν Ῥόδῳ πρυτανεύοντος
αὐτοῦ, πλείονος δ' ἐλαίου δεῖσθαι.
Strabo 11,1,5
5. Τοῖς δὲ μεταβαίνουσιν ἀπὸ τῆς Εὐρώπης ἐπὶ τὴν Ἀσίαν ἐν τῇ γεω-
γραφίᾳ τὰ πρὸς βορρᾶν ἐστι πρῶτα τῆς εἰς δύο διαιρέσεως, ὥστε ἀπὸ
τούτων ἀρκτέον. αὐτῶν δὲ τούτων πρῶτά ἐστι τὰ περὶ τὸν Τάναϊν, ὅν-
περ τῆς Εὐρώπης καὶ τῆς Ἀσίας ὅριον ὑπεθέμεθα. ἔστι δὲ ταῦτα τρόπον
τινὰ χερρονησίζοντα· περιέχεται γὰρ ἐκ μὲν τῆς ἑσπέρας τῷ ποταμῷ τῷ
Τανάιδι καὶ τῇ Μαιώτιδι μέχρι τοῦ Βοσπόρου καὶ τῆς Εὐξείνου παραλίας
τῆς τελευτώσης εἰς τὴν Κολχίδα· ἐκ δὲ τῶν ἄρκτων τῷ Ὠκεανῷ μέχρι
τοῦ στόματος τῆς Κασπίας θαλάττης· ἕωθεν δὲ αὐτῇ ταύτῃ τῇ θαλάττῃ
μέχρι τῶν μεθορίων τῆς τε Ἀλβανίας καὶ τῆς Ἀρμενίας, καθ' ἃ ὁ Κῦρος
καὶ ὁ Ἀράξης ἐκδιδοῦσι ποταμοί, ῥέοντες ὁ μὲν διὰ τῆς Ἀρμενίας, Κῦρος
δὲ διὰ τῆς Ἰβηρίας καὶ τῆς Ἀλβανίας· ἐκ νότου δὲ τῇ ἀπὸ τῆς ἐκβολῆς
τοῦ Κύρου μέχρι τῆς Κολχίδος,
Θαυμαστὴν δὲ καὶ τὴν λίμνην ἔχει τὴν Μοίριδος καλουμένην, πελαγίαν

τῷ μεγέθει καὶ τῇ χρόᾳ θαλαττοειδῆ. καὶ τοὺς αἰγιαλοὺς δὲ ἔστιν ὁρᾶν
ἐοικότας τοῖς θαλαττίοις, ὡς ὑπονοεῖν τὰ αὐτὰ περὶ τῶν κατὰ Ἄμμωνα
τόπων καὶ τούτων (καὶ γὰρ οὐδὲ πάμπολυ ἀφεστᾶσιν ἀλλήλων καὶ τοῦ
139
Παραιτονίου) μὴ ὥσπερ τὸ ἱερὸν ἐκεῖνο εἰκάζειν ἔστι πρότερον ἐπὶ τῇ

θαλάττῃ ἱδρῦσθαι διὰ τὸ πλῆθος τῶν τεκμηρίων, καὶ ταῦθ' ὁμοίως τὰ
χωρία πρότερον ἐπὶ τῇ θαλάττῃ ὑπῆρχεν, ἡ δὲ κάτω Αἴγυπτος καὶ τὰ
μέχρι τῆς λίμνης τῆς Σιρβωνίτιδος πέλαγος ἦν, σύρρουν τυχὸν ἴσως τῇ
Ἐρυθρᾷ τῇ κατὰ Ἡρώων πόλιν καὶ τὸν Αἰλανίτην μυχόν.
36. Εἴρηται δὲ περὶ τούτων διὰ πλειόνων ἐν τῷ πρώτῳ ὑπομνήματι
τῆς Γεωγραφίας, καὶ νῦν δ' ἐπὶ τοσοῦτον ὑπομνηστέον τὸ τῆς φύσεως
ἅμα καὶ τὸ τῆς προνοίας ἔργον εἰς ἓν συμφέροντας· τὸ μὲν τῆς φύσεως,
ὅτι τῶν πάντων ὑφ' ἓν συννευόντων τὸ τοῦ ὅλου μέσον καὶ
σφαιρουμένων
περὶ τοῦτο, τὸ μὲν πυκνότατον καὶ μεσαίτατόν ἐστιν ἡ γῆ, τὸ δ' ἧττον
τοιοῦτον καὶ ἐφεξῆς τὸ ὕδωρ, ἑκάτερον δὲ σφαῖρα, ἡ μὲν στερεά, ἡ δὲ
κοίλη ἐντὸς ἔχουσα τὴν γῆν· τὸ δὲ τῆς προνοίας, ὅτι βεβούληται καὶ αὐτὴ
ποικίλτριά τις οὖσα καὶ μυρίων ἔργων δημιουργὸς ἐν τοῖς πρώτοις ζῷα
γεννᾶν ὡς πολὺ διαφέροντα τῶν ἄλλων καὶ τούτων τὰ κράτιστα θεούς τε
καὶ ἀνθρώπους, ὧν ἕνεκεν καὶ τὰ ἄλλα συνέστηκε. τοῖς μὲν οὖν θεοῖς
ἀπέδειξε τὸν οὐρανὸν τοῖς δ' ἀνθρώποις τὴν γῆν, τὰ ἄκρα τῶν τοῦ
Ποσειδώνιος Testimonia (1052: 002)“FGrH #87”.V.-Jacobyʹ-T

2a,87,T, fragment 10b, l. 2
πάντων μὲν ἠκροάσατο τῶν σοφιστῶν ... Ποσειδώνιος δὲ καὶ τὴν

ἀκρόασιν ἀνέγραψεν, ἣν ἔσχεν ἐπ' αὐτοῦ πρὸς Ἑρμαγόραν τὸν ῥήτορα
περὶ τῆς καθόλου ζητήσεως ἀντιταξάμενος.
CIC. ad Att. II 1, 2: quamquam ad me rescripsit iam
Rhodo Posidonius se, nostrum illud ὑπόμνημα cum legeret, quod ego ad
eum
ut ornatius de isdem rebus scriberet miseram, non modo non excitatum
esse ad
scribendum sed etiam plane deterritum.
ATHEN. XII 73 p. 549 E: Ποσειδώνιος γοῦν ὁ Στωικός, συναποδημήσας
Σκιπίωνι τῶι Ἀφρικανῶι κληθέντι εἰς Ἀλεξάνδρειαν .... (F 6).
– XIV 75 p.
657 E: μνημονεύει δ' αὐτῶν (sc. τῶν περνῶν), Στράβων ἐν τρίτηι
Γεωγραφουμένων
(4, 11), ἀνὴρ οὐ πάνυ νεώτερος· λέγει γὰρ αὐτὸν ἐν τῆι ἑβδόμηι, τῆς αὐτῆς
πραγματείας ἐγνωκέναι Ποσειδώνιον ... οὗ πολλάκις ἐμεμνήμεθα
συγγενομένου Σκιπίωνι τῶι τὴν Καρχηδόνα ἑλόντι. STRABON. XI 1, 6:
(T 8) προστίθει δὲ τούτοις, ὅτι καὶ τὴν ἱστορίαν συνέγραψε (sc.
Ποσειδώνιος) τὴν περὶ αὐτῶν (scil. Ibererer und Albaner).
ATHEN. IV 36 p. 151 E: Ποσειδώνιος δὲ ὁ ἀπὸ τῆς Στοᾶς ἐν
ταῖς Ἱστορίαις, αἷς συνέθηκεν οὐκ ἀλλοτρίως ἧς προήιρητο φιλοσοφίας,
πολλὰ παρὰ πολλοῖς ἔθιμα καὶ νόμιμα ἀναγράφων.
140
RAND-NOTIZ COD. A SUID. s. Πολύβιος (91 T 2): ἰστέον ὅτι

διαδέχεται τὴν
Ποσειδώνιος Testimonia V.-Jacobyʹ-T 2a,87,T, fragment 15a, l. 2
quorum scriptorum hi sunt auctores Theophrastos Timaeus Posidonios

Hegesias
Herodotus Aristides Metrodorus, qui magna vigilantia et infinito studio
locorum
proprietates, aquarum virtutes ab inclinatione caelique regionum
qualitates ita
esse distributas scriptis dedicaverunt.
STRABON VIII 1, 1: οἱ δ' ἐν τῆι κοινῆι τῆς ἱστορίας γραφῆι
χωρὶς ἀποδείξαντες τὴν τῶν ἠπείρων τοπογραφίαν, καθάπερ Ἔφορός τε
ἐποίησε (70 T 12) καὶ Πολύβιος, ἄλλοι δ' εἰς τὸν φυσικὸν τόπον καὶ
τὸν μαθηματικὸν προσέλαβόν τινα καὶ τῶν τοιούτων, καθάπερ
Ποσειδώνιός τε καὶ Ἵππαρχος.
– II 2, 1: .... ἐν τοῖς Περὶ Ὠκεανοῦ (F 28)· δοκεῖ γὰρ
ἐν αὐτοῖς τὰ πολλὰ γεωγραφεῖν, τὰ μὲν οἰκείως, τὰ δὲ μαθηματικώτερον.
– II 3, 8: (F 28) πολλὰ γὰρ ἐν τοῖς καθ' ἕκαστα τυγχάνει τῆς προση-
κούσης διαίτης, ὅσα γεωγραφικά· ὅσα δὲ φυσικώτερα, ἐπισκεπτέον ἐν
ἄλλοις ἢ οὐδὲ φροντιστέον· πολὺ γάρ ἐστι τὸ αἰτιολογικὸν παρὰ αὐτῶι
καὶ τὸ ἀριστοτελίζον, ὅπερ ἐκκλίνουσιν οἱ ἡμέτεροι διὰ τὴν ἐπίκρυψιν
τῶν αἰτιῶν.
– X 3, 5: (Ephoros 70 T 18 a) ἡμεῖς δέ, φησί (sc. ὁ Πολύ-
βιος), τὰ νῦν ὄντα δηλώσομεν καὶ περὶ θέσεως τόπων καὶ διαστημάτων·
τοῦτο γάρ ἐστιν οἰκειότατον χωρογραφίαι. ἀλλὰ μὴν σύ γε, ὦ Πολύβιε,
ὁ τὰς λαοδογματικὰς ἀποφάσεις περὶ τῶν διαστημάτων εἰσάγων οὐκ
ἐν τοῖς ἔξω τῆς Ἑλλάδος μόνον, ἀλλὰ καὶ ἐν τοῖς Ἑλληνικοῖς καὶ
Ποσειδώνιος Fragmenta (1052: 003)“FGrH #87”.V.-Jacobyʹ-F 2a,87,F,

fragment 28, l. 2
ἐπαπερειδόμενος ἐπορεύετο. εἰς δὲ τὰς ἐν τοῖς συμπο-

σίοις ὀρχήσεις ἀπὸ μετεώρων κλινῶν καθαλλόμενος
ἀνυπόδητος συντονωτέρας αὐτὰς τῶν ἠσκηκότων ἐποι-
εῖτο.»
ATHEN. IV 66 p. 168 DE: παρὰ δὲ Ῥωμαίοις μνημονεύεται,
ὥς φησι Ποσειδώνιος ἐν τῆι ἐνάτηι καὶ τεσσαρακοστῆι τῶν Ἱστοριῶν,
Ἀπίκιόν τινα ἐπὶ ἀσωτίαι πάντας ἀνθρώπους ὑπερηκοντικέναι. οὗτος δ'
ἐστὶν Ἀπίκιος ὁ καὶ τῆς φυγῆς αἴτιος γενόμενος Ῥουτιλίωι τῶι τὴν Ῥω-
μαικὴν ἱστορίαν ἐκδεδωκότι τῆι Ἑλλήνων φωνῆι.
141
STRABON II 2, 1 – 3, 8: ἴδωμεν δὲ καὶ Ποσειδώνιον ἅ

φησιν ἐν τοῖς Περὶ ὠκεανοῦ· δοκεῖ γὰρ ἐν αὐτοῖς τὰ πολλὰ γεωγραφεῖν,
τὰ μὲν οἰκείως, τὰ δὲ μαθηματικώτερον. οὐκ ἄτοπον οὖν ἔνια καὶ τῶν
ὑπὸ τούτου λεγομένων διαιτῆσαι, τὰ μὲν νῦν τὰ δ' ἐν τοῖς καθ' ἕκαστα,
ὡς ἂν ὑποπίπτηι, μέτρου τινὸς ἐχομένους.
ἔστιν οὖν τι τῶν πρὸς Γεωγραφίαν οἰκείων τὸ τὴν γῆν ὅλην ὑπο-
θέσθαι σφαιροειδῆ, καθάπερ καὶ τὸν κόσμον, καὶ τὰ ἄλλα παραδέξασθαι
τὰ ἀκόλουθα τῆι ὑποθέσει ταύτηι. τούτων δ' ἐστὶ καὶ τὸ πεντάζωνον
αὐτὴν εἶναι. (2) φησὶ δὴ ὁ Ποσειδώνιος (F 76 – 80) τῆς εἰς πέντε ζώνας
διαιρέσεως ἀρχηγὸν γενέσθαι Παρμενίδην (Diels 18 A 44a Nachtr.). ἀλλ'
ἐκεῖνον μὲν σχεδόν τι διπλασίαν ἀποφαίνειν τὸ πλάτος τὴν
διακεκαυμένην [τῆς μεταξὺ τῶν τροπικῶν], ὑπερπίπτουσαν ἑκατέρων
τῶν τροπικῶν εἰς
Ποσειδώνιος Fragmenta V.-Jacobyʹ-F 2a,87,F, fragment 28, l. 56
ὄρη γὰρ μὴ εἶναι πλησίον, ὥστε τὰ νέφη προσπίπτοντα ὄμβρους ποιεῖν,

μηδὲ δὴ ποταμοῖς διαρρεῖσθαι (F 80). διόπερ οὐλότριχας καὶ οὐλόκερως
καὶ προχείλους καὶ πλατύρρινας γεννᾶσθαι· τὰ γὰρ ἄκρα αὐτῶν συστρέ-
φεσθαι. καὶ τοὺς Ἰχθυοφάγους δὲ κατὰ ταύτας τὰς ζώνας οἰκεῖν. ὅτι δὲ
ταῦτ' ἴδια τῶν ζωνῶν τούτων δηλοῦν φησι τὸ τοὺς νοτιωτέρους αὐτῶν
ἔχειν τὸ περιέχον εὐκρατότερον καὶ τὴν γῆν καρπιμωτέραν καὶ εὐυ-
δροτέραν.
(3, 1) Πολύβιος δὲ ποιεῖ ζώνας ἕξ (F 77), δύο μὲν τὰς τοῖς ἀρκτικοῖς
ὑπο-
πιπτούσας, δύο δὲ τὰς μεταξὺ τούτων τε καὶ τῶν τροπικῶν, δύο δὲ τὰς
μεταξὺ τού-
των καὶ τοῦ ἰσημερινοῦ· ἡ μὲν οὖν εἰς πέντε διαίρεσις δοκεῖ μοι καὶ
φυσικῶς
ἅμα καὶ γεωγραφικῶς εἰρῆσθαι. φυσικῶς μέν, ὅτι καὶ πρὸς τὰ οὐράνια
καὶ πρὸς
τὴν τοῦ περιέχοντος κρᾶσιν· πρὸς μὲν τὰ οὐράνια, ὅτι τοῖς περισκίοις καὶ
τοῖς
ἑτεροσκίοις καὶ τοῖς ἀμφισκίοις, οὕτως ἂν ἄριστα διοριζομένοις,
συνδιορίζεται καὶ
τὰ περὶ τὴν θέαν τῶν ἄστρων, ὁλοσχερεῖ τινι μερισμῶι λαμβάνοντα τὴν
ἐξάλλαξιν·
πρὸς δὲ τὴν τοῦ περιέχοντος κρᾶσιν, ὅτι τῆς τούτου κράσεως πρὸς τὸν
ἥλιον κρινο-
μένης διαφοραὶ τρεῖς εἰσιν αἱ γενικώταται καὶ συντείνουσαι πρός τε τὰς
τῶν ζώιων
καὶ φυτῶν συστάσεις καὶ τῶν ἄλλων ἡμισυσταλεῖς τῶν ὑπὸ τῶι ἀέρι καὶ
142
ἐν αὐτῶι
ἐκείνωι, ὑπερβολὴ θάλπους καὶ ἔλλειψις καὶ μεσότης ....... ὅτι δὲ καὶ
γεωγραφι-
κός ἐστιν ὁ μερισμός, δῆλον. ζητεῖ γὰρ ἡ Γεωγραφία τῆς ἑτέρας τῶν
εὐκράτων
ἀφορίσαι τὸ οἰκούμενον ὑφ' ἡμῶν τμῆμα. πρὸς δύσει μὲν οὖν καὶ
ἀνατολῆι θάλαττά
ἐστιν ἡ περατοῦσα, πρὸς δὲ τὰ νότια καὶ τὰ βόρεια ὁ ἀήρ, ὁ μὲν μέσος [ὁ]
εὔκρατος
ἰσημερινῶι, ἀλλὰ μᾶλλον πεδιάδα ἰσόπεδόν πως τῆι ἐπιφανείαι τῆς

θαλάττης·
τοὺς δὲ πληροῦντας τὸν Νεῖλον ὄμβρους ἐκ τῶν Αἰθιοπικῶν ὀρῶν
συμβαί-
νειν (F 79). ταῦτα δ' εἰπὼν ἐνταῦθα ἐν ἄλλοις συγχωρεῖ, φήσας ὑπο-
νοεῖν ὄρη εἶναι τὰ ὑπὸ τῶι ἰσημερινῶι, πρὸς ἃ ἑκατέρωθεν ἀπὸ τῶν εὐ-
κράτων ἀμφοῖν προσπίπτοντα τὰ νέφη ποιεῖν τοὺς ὄμβρους. αὕτη μὲν
οὖν ἡ ἀνομολογία φανερά.
ἀλλὰ καὶ δοθέντος τοῦ ὀρεινὴν εἶναι τὴν ὑπὸ τῶι ἰσημερινῶι, ἄλλη
τις ἀνακύπτειν ἂν δόξειεν· οἱ γὰρ αὐτοὶ σύρρουν φασὶν εἶναι τὸν ὠκε-
ανόν (F 81 – 84). πῶς οὖν ὄρη κατὰ μέσον ἱδρύουσιν αὐτόν, πλὴν εἰ
νήσους τινὰς βούλονται λέγειν; ὅπως δὲ δή ποτε τοῦτ' ἔχει, τῆς γεω-
γραφικῆς μερίδος ἔξω πίπτει. δοτέον δ' ἴσως τῶι προθεμένωι τὴν περὶ
ὠκεανοῦ πραγματείαν ταῦτ' ἐξετάζειν.
(4) μνησθεὶς δὲ τῶν περιπλεῦσαι λεγομένων τὴν Λιβύην, Ἡρόδοτον
(IV 42 – 44) μὲν οἴεσθαί φησιν ὑπὸ Δαρείου πεμφθέντας τινὰς τελέσαι
τὸν περίπλουν. Ἡρακλείδην δὲ τὸν Ποντικὸν ἐν διαλόγωι (F 56 Voss)
ποιεῖν ἀφιγμένον παρὰ Γέλωνι μάγον τινὰ περιπλεῦσαι φάσκοντα.
ἀμάρτυρα δὲ ταῦτ' εἶναι φήσας καὶ Εὔδοξόν τινα Κυζικηνόν, θεωρὸν
καὶ σπονδοφόρον τοῦ τῶν Κορείων ἀγῶνος, ἐλθεῖν εἰς Αἴγυπτον ἱστορεῖ
κατὰ τὸν δεύτερον Εὐεργέτην· συσταθῆναι δὲ καὶ τῶι βασιλεῖ καὶ τοῖς
περὶ αὐτόν, καὶ μάλιστα κατὰ τοὺς ἀνάπλους τοῦ Νείλου, θαυμαστικὸν
ὄντα τῶν τοπικῶν ἰδιωμάτων ἅμα καὶ οὐκ ἀπαίδευτον.
ἐπαινῶν δὲ τὴν τοιαύτην διαίρεσιν τῶν ἠπείρων, οἵα νῦν ἐστι,

παραδείγματι χρῆται τῶι τοὺς Ἰνδοὺς τῶν Αἰθιόπων διαφέρειν τῶν ἐν
τῆι Λιβύηι· εὐερνεστέρους γὰρ εἶναι καὶ ἧττον ἕψεσθαι τῆι ξηρασίαι τοῦ
περιέχοντος. διὸ καὶ Ὅμηρον πάντας λέγοντα Αἰθίοπας δίχα διελεῖν ‘οἱ
143
μὲν δυσομένου Ὑπερίονος, οἱ δ' ἀνιόντος’. Κράτητα δὲ γράφοντα ‘ἠμὲν

δυσομένου Ὑπερίονος ἠδ' ἀνιόντος’ καὶ εἰσάγοντα τὴν ἑτέραν
οἰκουμένην,
ἣν οὐκ οἶδεν Ὅμηρος, δουλεύειν ὑποθέσει. καὶ «ἔδει», φησί, «μετα-
γράφειν οὕτως· ‘ἠμὲν ἀπερχομένου Ὑπερίονος’, οἷον ἀπὸ
τοῦ μεσημβρινοῦ περικλίνοντος.»
τοσαῦτα καὶ πρὸς Ποσειδώνιον. πολλὰ γὰρ καὶ ἐν τοῖς καθ' ἕκαστα
τυγχάνει τῆς προσηκούσης διαίτης, ὅσα γεωγραφικά· ὅσα δὲ
φυσικώτερα,
ἐπισκεπτέον ἐν ἄλλοις ἢ οὐδὲ φροντιστέον· πολὺ γάρ ἐστι τὸ
αἰτιολογικὸν
παρ' αὐτῶι καὶ τὸ Ἀριστοτελίζον, ὅπερ ἐκκλίνουσιν οἱ ἡμέτεροι διὰ τὴν
ἐπίκρυψιν τῶν αἰτιῶν.
ATHEN. VIII 7 p. 333 B – D: οἶδα δὲ καὶ Ποσειδώνιον
τὸν ἀπὸ τῆς Στοᾶς εἰπόντα [καὶ] περὶ πλήθους ἰχθύων τάδε· «ὅτε
Τρύφων ὁ Ἀπαμεὺς ὁ τὴν τῶν Σύρων βασιλείαν ἁρπάσας
ἐπολεμεῖτο ὑπὸ Σαρπηδόνος τοῦ Δημητρίου στρατηγοῦ
περὶ Πτολεμαίδα πόλιν καὶ ὡς ὁ Σαρπηδὼν ληφθεὶς
ἀνεχώρησεν εἰς τὴν μεσόγαιαν μετὰ τῶν ἰδίων στρατιω-
τῶν, οἱ δὲ τοῦ Τρύφωνος ὥδευον κατὰ τὸ πλησίαλον
γὰρ δυσαῆ Ζέφυρον νῦν λέγει, ὃς εἴωθε διασκιδνάναι τὰ ὑπὸ τοῦ Λευκο-
νότου συναγόμενα ἀσθενῆ ὄντα, ἐπιθέτως τοῦ Νότου νῦν ἀργέστου
λεγομένου.
PLIN. NH II 85: Posidonius non minus quadraginta stadiorum a terra
altitudinem esse in quam nubila ac venti nubesque perveniant; inde
purum liquidumque
et inperturbatae lucis aera. sed a turbido ad lunam viciens centum milia
stadiorum,
inde ad solem quinquiens miliens; eo spatio fieri ut tam inmensa eius
magnitudo non
exurat terras.
STRABON II 5, 43: (lehre von den κλίματα) τὰ δὲ ἐπέ-
κεινα, ἤδη πλησιάζοντα τῆι ἀοικήτωι διὰ ψῦχος, οὐκέτι χρήσιμα τῶι γεω-
γράφωι ἐστίν. ὁ δὲ βουλόμενος καὶ ταῦτα μαθεῖν καὶ ὅσα ἄλλα τῶν
οὐρανίων
Ἵππαρχος μὲν εἴρηκεν, ἡμεῖς δὲ παραλείπομεν διὰ τὸ τρανότερα εἶναι
τῆς νῦν προκειμένης πραγματείας, παρ' ἐκείνου λαμβανέτω. τρανότερα
δ' ἐστὶ καὶ τὰ περὶ τῶν περισκίων καὶ ἀμφισκίων καὶ ἑτεροσκίων ἅ φησι
Ποσειδώνιος (F 28 § 1 – 7). ὅμως δὲ καὶ τούτων τό γε τοσοῦτον
144
ἐπιμνηστέον,
ὥστε τὴν ἐπίνοιαν διασαφῆσαι καὶ πῆ χρήσιμον πρὸς τὴν Γεωγραφίαν
καὶ πῆ ἄχρηστον. ἐπεὶ δὲ περὶ τῶν ἀφ' ἡλίου σκιῶν ὁ λόγος ἐστίν, ὁ
δὲ ἥλιος πρὸς αἴσθησιν κατὰ παραλλήλου φέρεται, καθ' οὗ καὶ ὁ κόσμος,
παρ' οἷς καθ' ἑκάστην κόσμου περιστροφὴν ἡμέρα γίνεται καὶ νύξ, ὅτε
μὲν ὑπὲρ γῆς τοῦ ἡλίου φερομένου, ὅτε δ' ὑπὸ γῆν,
et inperturbatae lucis aera. sed a turbido ad lunam viciens centum milia

stadiorum, inde ad solem quinquiens miliens; eo spatio fieri ut tam
inmensa eius magnitudo non exurat terras.
STRABON II 5, 43: (lehre von den κλίματα) τὰ δὲ ἐπέ-
κεινα, ἤδη πλησιάζοντα τῆι ἀοικήτωι διὰ ψῦχος, οὐκέτι χρήσιμα τῶι γεω-
γράφωι ἐστίν. ὁ δὲ βουλόμενος καὶ ταῦτα μαθεῖν καὶ ὅσα ἄλλα τῶν
οὐρανίων Ἵππαρχος μὲν εἴρηκεν, ἡμεῖς δὲ παραλείπομεν διὰ τὸ
τρανότερα εἶναι
τῆς νῦν προκειμένης πραγματείας, παρ' ἐκείνου λαμβανέτω. τρανότερα
δ' ἐστὶ καὶ τὰ περὶ τῶν περισκίων καὶ ἀμφισκίων καὶ ἑτεροσκίων ἅ φησι
Ποσειδώνιος (F 28 § 1 – 7). ὅμως δὲ καὶ τούτων τό γε τοσοῦτον
ἐπιμνηστέον,
ὥστε τὴν ἐπίνοιαν διασαφῆσαι καὶ πῆ χρήσιμον πρὸς τὴν Γεωγραφίαν
καὶ πῆ ἄχρηστον. ἐπεὶ δὲ περὶ τῶν ἀφ' ἡλίου σκιῶν ὁ λόγος ἐστίν, ὁ
δὲ ἥλιος πρὸς αἴσθησιν κατὰ παραλλήλου φέρεται, καθ' οὗ καὶ ὁ κόσμος,
παρ' οἷς καθ' ἑκάστην κόσμου περιστροφὴν ἡμέρα γίνεται καὶ νύξ, ὅτε
μὲν ὑπὲρ γῆς τοῦ ἡλίου φερομένου, ὅτε δ' ὑπὸ γῆν, παρὰ τούτοις οἵ τε
ἀμφίσκιοι ἐπινοοῦνται καὶ οἱ ἑτερόσκιοι. ἀμφίσκιοι μέν, ὅσοι κατὰ μέσον
ἡμέρας τοτὲ μὲν ἐπὶ τάδε πιπτούσας ἔχουσι τὰς σκιάς, ὅταν ὁ ἥλιος ἀπὸ
μεσημβρίας τῶι γνώμονι προσπίπτηι τῶι ὀρθῶι πρὸς τὸ ὑποκείμενον
ἐπίπεδον, τοτὲ δ' εἰς τοὐναντίον, ὅταν ὁ ἥλιος εἰς τοὐναντίον περιστῆι·
τοῦτο δὲ συμβέβηκε μόνοις τοῖς μεταξὺ τῶν τροπικῶν οἰκοῦσιν.
ἡμέρας τοτὲ μὲν ἐπὶ τάδε πιπτούσας ἔχουσι τὰς σκιάς, ὅταν ὁ ἥλιος ἀπὸ
μεσημβρίας τῶι γνώμονι προσπίπτηι τῶι ὀρθῶι πρὸς τὸ ὑποκείμενον
ἐπίπεδον, τοτὲ δ' εἰς τοὐναντίον, ὅταν ὁ ἥλιος εἰς τοὐναντίον περιστῆι·
τοῦτο δὲ συμβέβηκε μόνοις τοῖς μεταξὺ τῶν τροπικῶν οἰκοῦσιν.
ἑτερόσκιοι
δ' ὅσοις ἢ ἐπὶ τὴν ἄρκτον ἀεὶ πίπτουσιν, ὥσπερ ἡμῖν, ἢ ἐπὶ τὰ νότια,
ὥσπερ τοῖς ἐν τῆι ἑτέραι εὐκράτωι ζώνηι οἰκοῦσι· τοῦτο δὲ συμβαίνει
πᾶσι τοῖς ἐλάττονα ἔχουσι τοῦ τροπικοῦ τὸν ἀρκτικόν. ὅταν δὲ τὸν αὐτὸν
145
ἢ μείζονα, ἀρχὴ τῶν περισκίων ἐστὶ μέχρι τῶν οἰκούντων ὑπὸ τῶι πόλωι.
τοῦ γὰρ ἡλίου καθ' ὅλην τὴν τοῦ κόσμου περιστροφὴν ὑπὲρ γῆς
φερομένου,
δηλονότι καὶ ἡ σκιὰ κύκλωι περιενεχθήσεται περὶ τὸν γνώμονα, καθὸ δὴ
καὶ περισκίους αὐτοὺς ἐκάλεσεν, οὐδὲν ὄντας πρὸς τὴν Γεωγραφίαν· οὐ
γάρ ἐστιν οἰκήσιμα ταῦτα τὰ μέρη διὰ ψῦχος, ὥσπερ ἐν τοῖς πρὸς Πυθέαν
λόγοις εἰρήκαμεν. ὥστ' οὐδὲ τοῦ μεγέθους τῆς ἀοικήτου ταύτης
φροντιστέον
ἐκ τοῦ λαβεῖν, ὅτι οἱ ἔχοντες ἀρκτικὸν τὸν τροπικὸν ὑποπεπτώκασι τῶι
γραφομένωι κύκλωι ὑπὸ τοῦ πόλου τοῦ ζωιδιακοῦ κατὰ τὴν τοῦ κόσμου
περιστροφήν, ὑποκειμένου τοῦ μεταξὺ διαστήματος τοῦ τε ἰσημερινοῦ
καὶ
τοῦ τροπικοῦ τεττάρων ἑξηκοστῶν τοῦ μεγίστου κύκλου.
ACHILL. TAT. Isag. p. 67, 27 Maass: πρῶτος δὲ Παρμενίδης ... τὸν
περὶ τῶν ζωνῶν ἐκίνησε λόγον. περὶ δὲ τοῦ ἀριθμοῦ αὐτῶν πολλὴ
διαφωνία τοῖς
μετ' αὐτὸν γέγονεν· οἳ μὲν γὰρ ἓξ αὐτὰς εἶπον, ὡς Πολύβιος καὶ
Ποσειδώνιος, τὴν
διακεκαυμένην εἰς δύο διαιροῦντες, οἳ δὲ πέντε παρέλαβον, ὥσπερ
Ἐρατοσθένης καὶ
Aristagoras Hist., Fragmenta (1190: 003)“FHG 2”, Ed. Müller, K.

Paris: Didot, 1841–1870.Fragment 4, l. 5
E LIBRIS INCERTIS.
Idem: Ψεβώ, χώρα ἐνδοτέρα Αἰθιοπίας, περὶ ἧς

Ἀρισταγόρας ἐν Αἰγυπτιακοῖς τάδε γράφει· «Οὗτοι δή
φασιν εἶναι χώραν ἀπέχουσαν Αἰθιοπίας ὁδῶν μὲν πέντε
καλουμένην Ψεβώ.» Ἀρτεμίδωρος ἐν ὀγδόῳ Γεωγραφουμένων λίμνην
εἶναί φησι.
Idem: Ἑλληνικὸν καὶ Καρικόν, τόποι ἐν Μέμφιδι,
ἀφ' ὧν Ἑλληνομεμφῖται καὶ Καρικομεμφῖται, ὡς Ἀρι-
σταγόρας.
Idem: Γυναικόπολις, πόλις Φοινίκων. Ὁ πολίτης
Γυναικοπολίτης. Ἔστι καὶ ἄλλη Αἰγύπτου. Ἀρισταγό-
ρας δὲ, οὐ πολλῷ νεώτερος Πλάτωνος, φησὶν ὅτι οὕτως
ὠνομάσθη διὰ τρεῖς αἰτίας· ἢ ὅτι πολεμίων ἐπιπεσόν-
των καὶ τῶν ἀνδρῶν ἐν γεωργίαις ἀπόντων τὰς γυναῖκας
146
κρατῆσαι τοῦ πολέμου· ἢ ὅτι γυνή τις νομάρχου, περι-

σπωμένων τῶν παίδων αὐτῆς ὑπὸ τοῦ βασιλέως, ἅμα
Δημόκριτος Testimonia (1304: 001)“Die Fragmente der Vorsokratiker,
vol. 2, 6th edn.”, Ed. Diels, H., Kranz, W.Berlin: Weidmann, 1952, Repr.
1966.Fragment 33, l. 32
Μαθηματικὰ δὲ τάδε·
VII. 1. Περὶ διαφορῆς γνώμης ἢ Περὶ ψαύσιος κύκλου καὶ σφαίρης 2.

Περὶ γεω-
μετρίης 3. Γεωμετρικῶν [Bücherzahl?] 4. Ἀριθμοί.
VIII. 1. Περὶ ἀλόγων γραμμῶν καὶ ναστῶν αβ 2. Ἐκπετάσματα (48) 3.
Μέγας
ἐνιαυτὸς ἢ Ἀστρονομίη, παράπηγμα 4. ἄμιλλα κλεψύδραι [?].
IX. 1. Οὐρανογραφίη 2. Γεωγραφίη 3. Πολογραφίη 4. Ἀκτινογραφίη.
τοσαῦτα καὶ Μαθηματικά.
Δημόκριτος Fragmenta (1304: 002)“Die Fragmente der Vorsokratiker,

vol. 2, 6th edn.”, Ed. Diels, H., Kranz, W.
Berlin: Weidmann, 1952, Repr. 1966.Fragment 14c, l. 1
ΓΕΩΓΡΑΦΙΗ.
AGATHEM. I 1. 2 εἶτα
(1) Δαμάστης ὁ Σιγειεὺς [F Gr Hist. 5 T 4
I 153] τὰ πλεῖστα ἐκ τῶν Ἑκαταίου μεταγράψας Περίπλουν ἔγραψεν·
ἑξῆς Δ. καὶ Εὔδοξος [fr. 1 Gisinger Στοιχεῖα VI, 10] καὶ ἄλλοι τινὲς
γῆς περιόδους καὶ περίπλους ἐπραγματεύσαντο. (2) οἱ μὲν οὖν
Ἑλλάδα καὶ ταύτης Δελφούς· τὸν ὀμφαλὸν γὰρ ἔχειν τῆς γῆς. πρῶ-
τος δὲ Δ. πολύπειρος ἀνὴρ συνεῖδεν, ὅτι προμήκης ἐστὶν ἡ γῆ
ἡμιόλιον τὸ μῆκος τοῦ πλάτους ἔχουσα· συνήινεσε τούτωι καὶ
Δικαίαρχος ὁ Περιπατητικός.
ΕὔδοξοςFragmenta (1358: 001)“Die Fragmente des Eudoxos von

Knidos”, Ed. Lasserre, F.Berlin: De Gruyter, 1966.Frag. 273b, l. 2
Εὔδοξος, ἢ Κτίσεις καὶ Πολιτείας Ἀριστοτέλης, ἢ Βίους ἀνδρῶν Ἀριστό-

147
ξενος (fr. 10a Wehrli) ἔγραψεν, οὐ μόνον μέγα καὶ πολὺ τὸ εὐφραῖνον,
ἀλλὰ καὶ καθαρὸν καὶ ἀμεταμέλητόν ἐστιν.
AGATHEM. Geogr. hypot. I 1 (unde SCHOL. DION.
p. 428 Müller et EUST. In Dion. p. 208 Müller) Εἶτα Δαμάστης ὁ
Σιγειεὺς (FGrHist. 5 T 4) τὰ πλεῖστα ἐκ τῶν Ἑκαταίου μεταγράψας
Περίπλουν ἔγραψεν (FGrHist. 1 T 12a)· ἑξῆς Δημόκριτος (VS 68 B 15)
καὶ Εὔδοξος καὶ ἄλλοι τινὲς γῆς περιόδους καὶ περίπλους ἐπραγματεύ-
σαντο.
STRAB. Geogr. I 1 1 Οἵ τε γὰρ πρῶτοι θαρρήσαντες αὐτῆς
(sc. τῆς γεωγραφικῆς πραγματείας) ἅψασθαι τοιοῦτοί τινες ὑπῆρξαν·
Ὅμηρός τε καὶ Ἀναξίμανδρος ὁ Μιλήσιος (cf. VS 12 A 6) καὶ Ἑκαταῖος
ὁ πολίτης αὐτοῦ (FGrHist. 1 T 11a), καθὼς καὶ Ἐρατοσθένης φησί
(fr. I A 1 Berger)· καὶ Δημόκριτος δὲ (cf. VS 68 B 15) καὶ Εὔδοξος καὶ
Δικαίαρχος (fr. 104 Wehrli) καὶ Ἔφορος (FGrHist. 70 T 19) καὶ ἄλλοι
πλείους.
TZETZ. Chiliad. VII 642 – 649
Ὅτι δ' εἰσὶ τῶν ἀληθῶν, ἄλλοι φασὶ μυρίοι
τοιαῦτα καὶ καινότερα θεάσασθαι ἐν βίῳ·
Κτησίας (FGrHist. 688 F 51b) καὶ Ἰάμβουλος, Ἰσίγονος, Ῥηγῖνος,
Ἀλέξανδρος (cf. FGrHist. 273 F 141), Σωτίων τε καὶ ὁ Ἀγαθοσθένης
(ib. 499 T 2),
ΕὔδοξοςFragmenta Fragment 276b, l. 2
γῆς περίοδοι χρήσιμοι· ἐντεῦθεν γὰρ λαβεῖν ἔστι τοὺς τῶν ἐθνῶν νόμους.
AGATHEM. Geogr. hypot. I 2 (unde
SCHOL. Dion. p. 428 Müller) Οἱ μὲν οὖν παλαιοὶ τὴν οἰκουμένην ἔγρα-
φον στρογγύλην, μέσην δὲ κεῖσθαι τὴν Ἑλλάδα, καὶ ταύτης Δελφούς,
τὸν ὀμφαλὸν γὰρ ἔχειν τῆς γῆς. Πρῶτος δὲ Δημόκριτος (VS 68 B 15),
πολύπειρος ἀνήρ, συνεῖδεν ὅτι προμήκης ἐστὶν ἡ γῆ, ἡμιόλιον τὸ μῆκος
τοῦ πλάτους ἔχουσα· συνῄνεσε τούτῳ καὶ Δικαίαρχος ὁ Περιπατητικός
(fr. 109 Wehrli)· Εὔδοξος δὲ τὸ μῆκος διπλοῦν τοῦ πλάτους· ὁ δὲ Ἐρα-
τοσθένης (fr. II C 1 Berger) πλεῖον τοῦ διπλοῦ.
GEMIN. Elem. astron. 16 3 Διπλάσιον δέ ἐστιν ὡς ἔγγιστα τὸ μῆκος τῆς
οἰκουμένης τοῦ πλάτους· δι' ἣν αἰτίαν οἱ κατὰ λόγον γράφοντες τὰς
Γεωγραφίας ἐν
πίναξι γράφουσι παραμήκεσιν, ὡς διπλάσιον εἶναι τὸ μῆκος τοῦ πλάτους.
Οἱ δὲ στρογ-
γύλας γράφοντες τὰς Γεωγραφίας πολὺ τῆς ἀληθείας εἰσὶ πεπλανημένοι.
Α
STEPH. BYZ. Ethn. Συρμάται, οἱ Σαυρομάται, ὡς Εὔ-
148
δοξος πρώτῳ·
»Ποταμὸν τοῦ Τανάϊδος Συρμάτας κατοικεῖν.»
DIOG. LAERT. IX 11 83 Καὶ Μασσαγέται μέν, ὥς φησι
καὶ Εὔδοξος ἐν τῇ πρώτῃ τῆς Περιόδου, κοινὰς ἔχουσι τὰς γυναῖκας,
Ἕλληνες δ' οὔ.
ΕὔδοξοςFragmenta Fragment 276b, l. 4
SCHOL. Dion. p. 428 Müller) Οἱ μὲν οὖν παλαιοὶ τὴν οἰκουμένην ἔγρα-
φον στρογγύλην, μέσην δὲ κεῖσθαι τὴν Ἑλλάδα, καὶ ταύτης Δελφούς,
τὸν ὀμφαλὸν γὰρ ἔχειν τῆς γῆς. Πρῶτος δὲ Δημόκριτος (VS 68 B 15),
πολύπειρος ἀνήρ, συνεῖδεν ὅτι προμήκης ἐστὶν ἡ γῆ, ἡμιόλιον τὸ μῆκος
τοῦ πλάτους ἔχουσα· συνῄνεσε τούτῳ καὶ Δικαίαρχος ὁ Περιπατητικός
(fr. 109 Wehrli)· Εὔδοξος δὲ τὸ μῆκος διπλοῦν τοῦ πλάτους· ὁ δὲ Ἐρα-
τοσθένης (fr. II C 1 Berger) πλεῖον τοῦ διπλοῦ.
GEMIN. Elem. astron. 16 3 Διπλάσιον δέ ἐστιν ὡς ἔγγιστα τὸ μῆκος τῆς
οἰκουμένης τοῦ πλάτους· δι' ἣν αἰτίαν οἱ κατὰ λόγον γράφοντες τὰς
Γεωγραφίας ἐν
πίναξι γράφουσι παραμήκεσιν, ὡς διπλάσιον εἶναι τὸ μῆκος τοῦ πλάτους.
Οἱ δὲ στρογγύλας γράφοντες τὰς Γεωγραφίας πολὺ τῆς ἀληθείας εἰσὶ
πεπλανημένοι.
Α
STEPH. BYZ. Ethn. Συρμάται, οἱ Σαυρομάται, ὡς Εὔ-
δοξος πρώτῳ·
»Ποταμὸν τοῦ Τανάϊδος Συρμάτας κατοικεῖν.»
DIOG. LAERT. IX 11 83 Καὶ Μασσαγέται μέν, ὥς φησι
καὶ Εὔδοξος ἐν τῇ πρώτῃ τῆς Περιόδου, κοινὰς ἔχουσι τὰς γυναῖκας,
Ἕλληνες δ' οὔ.
SEXT. EMP. Pyrrh. hypot. I 152 Καὶ παρ' ἡμῖν μὲν τὸ
μοιχεύειν ἀπειρῆσθαι, παρὰ δὲ Μασσαγέταις ἀδιαφορίας ἔθει παραδε-
δόσθαι (sc. τὰς γυναῖκας), ὡς Εὔδοξος ὁ Κνίδιος ἱστορεῖ ἐν τῷ πρώτῳ
Geminus Astron., Elementa astronomiae (1383: 001)“Géminos.

Introduction aux phénomènes”, Ed. Aujac, G.Paris: Les Belles Lettres,
1975.Ch. 16, sec. 4, l. 2
εἶναι τὴν φορὰν τῶν σωμάτων, ἐὰν ἀπό τινος οἰκήσεως

τῶν ἐν τῇ καθ' ἡμᾶς οἰκουμένῃ ἐπὶ τὸ κέντρον τῆς γῆς
ἐπιζευχθῇ τις εὐθεῖα καὶ ἐκβληθῇ, οἱ κατὰ τὸ πέρας
κείμενοι τῆς διαμέτρου ἐν τῇ νοτίῳ ζώνῃ ἀντίποδες γί-
149
νονται τῶν ἐν τῇ βορείῳ ζώνῃ κατοικούντων.

Διαιρεῖται δὲ ἡ καθ' ἡμᾶς οἰκουμένη εἰς μέρη τρία,
Ἀσίαν, Εὐρώπην, Λιβύην.
Διπλάσιον δέ ἐστιν ὡς ἔγγιστα τὸ μῆκος τῆς οἰκουμένης
τοῦ πλάτους.
Δι' ἣν αἰτίαν οἱ κατὰ λόγον γράφοντες
τὰς Γεωγραφίας ἐν πίναξι γράφουσι παραμήκεσιν, ὡς
διπλάσιον εἶναι τὸ μῆκος τοῦ πλάτους. Οἱ δὲ στρογγύλας
γράφοντες τὰς Γεωγραφίας πολὺ τῆς ἀληθείας εἰσὶ
πεπλανημένοι· ἴσον γὰρ γίνεται τὸ μῆκος τῷ πλάτει,
ὅπερ οὐκ ἔστιν ἐν τῇ φύσει·
ἀνάγκη οὖν μὴ τηρεῖσθαι
τὰς τῶν διαστημάτων συμμετρίας τὰς ἐν ταῖς στρογγύ-
λαις Γεωγραφίαις· ἔκτμημά τι γάρ ἐστι σφαίρας τὸ
οἰκούμενον μέρος τῆς γῆς διπλάσιον ἔχον τὸ μῆκος τοῦ
πλάτους, ὅπερ οὐ δύναται ἀποτερματίζεσθαι κύκλῳ.
Geminus Astron., Elementa astronomiae Ch. 16, sec. 4, l. 4
ἐπιζευχθῇ τις εὐθεῖα καὶ ἐκβληθῇ, οἱ κατὰ τὸ πέρας

κείμενοι τῆς διαμέτρου ἐν τῇ νοτίῳ ζώνῃ ἀντίποδες γί-
νονται τῶν ἐν τῇ βορείῳ ζώνῃ κατοικούντων.
Διαιρεῖται δὲ ἡ καθ' ἡμᾶς οἰκουμένη εἰς μέρη τρία,
Ἀσίαν, Εὐρώπην, Λιβύην.
τοῦ πλάτους.
Δι' ἣν αἰτίαν οἱ κατὰ λόγον γράφοντες
Geminus Astron., Elementa astronomiae Ch. 16, sec. 5, l. 3

150
τοῦ πλάτους. Δι' ἣν αἰτίαν οἱ κατὰ λόγον γράφοντες

Ἀναμεμετρημένου δὲ τοῦ μεγίστου κύκλου τῶν ἐν
τῇ γῇ κατὰ τὸν ἐν τῷ κόσμῳ μεσημβρινόν, καὶ εὑρημένου
σταδίων κ˙ε˙͵β, τῆς διαμέτρου σταδίων η˙͵δ, διαιρουμένου
τε τοῦ μεσημβρινοῦ κύκλου εἰς μέρη ξ, καλεῖται τὸ ἓν
τμῆμα ἑξηκοστόν, ὃ γίνεται σταδίων ͵δσ· ἐὰν γὰρ με-
ρισθῶσιν κ˙ε˙͵β στάδια εἰς μέρη ξ, γίνεται τὸ ἑξηκοστὸν
σταδίων ͵δσ.
Ίππαρχος. Αποσπάσματα γεωγραφικά(1431: 002)

“The geographical fragments of Hipparchus”, Ed. Dicks, D.R.
London: Athlone Press, 1960.Fragment t, l. 1
ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΡΑΤΟΣΘΕΝΟΥΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΝ ΒΙΒΛΙΑ ΤΡΙΑ
BOOK 1
Strabo, 2
καὶ πρῶτον ὅτι ὀρθῶς ὑπειλήφαμεν καὶ ἡμεῖς καὶ οἱ πρὸ ἡμῶν, ὧν
ἐστι καὶ Ἵππαρχος, ἀρχηγέτην εἶναι τῆς γεωγραφικῆς ἐμπειρίας
Ὅμηρον. Strabo, 16
τὸ μὲν οὖν ἅπαντα ζητεῖν περιποιεῖν αὐτῷ [sc. Ὁμήρῳ] προεκ-
πίπτοντος ἄν τις θείη τῇ φιλοτιμίᾳ, ὡς ἂν εἴ τις, φησὶν ὁ Ἵππαρχος,
Ἀττικῆς εἰρεσιώνης καταρτῴη καὶ ἃ μὴ δύναται φέρειν μῆλα καὶ
Ίππαρχος. Αποσπάσματα γεωγραφικά11, l. n

151
ὀρῶν, οὔτ' εἰς ἑκατέραν τὴν θάλατταν ῥεῖ, ἀλλ' εἰς τὸν Πόντον μόνον,
σχίζεταί τε πρὸς αὐτοῖς μόνον τοῖς στόμασιν. κοινὴν δέ τινα τῶν
πρὸ αὐτοῦ τισιν ἄγνοιαν ταύτην ἠγνόηκεν, ὑπολαβοῦσιν εἶναί τινα
ὁμώνυμον τῷ Ἴστρῳ ποταμὸν ἐκβάλλοντα εἰς τὸν Ἀδρίαν ἀπεσχισμέ-
νον αὐτοῦ, ἀφ' οὗ καὶ τὸ γένος Ἴστρων, δι' οὗ φέρεται, λαβεῖν τὴν
προσηγορίαν, καὶ τὸν Ἰάσονα ταύτῃ ποιήσασθαι τὸν ἐκ τῶν Κόλχων
ἀνάπλουν.
Strabo, 7
ἀλλὰ μὴν ὅτι γε δεῖ πρὸς ταῦτα πολυμαθείας εἰρήκασι συχνοί·
εὖ δὲ καὶ Ἵππαρχος ἐν τοῖς πρὸς Ἐρατοσθένη διδάσκει, ὅτι παντί,
καὶ ἰδιώτῃ καὶ τῷ φιλομαθοῦντι, τῆς γεωγραφικῆς ἱστορίας προση-
κούσης ἀδύνατον μεταλαβεῖν ἄνευ τῆς τῶν οὐρανίων καὶ τῆς τῶν
ἐκλειπτικῶν τηρήσεων ἐπικρίσεως· οἷον Ἀλεξάνδρειαν τὴν πρὸς
Αἰγύπτῳ, πότερον ἀρκτικωτέρα Βαβυλῶνος ἢ νοτιωτέρα, λαβεῖν οὐχ
οἷόν τε, οὐδ' ἐφ' ὁπόσον διάστημα, χωρὶς τῆς διὰ τῶν κλιμάτων
ἐπισκέψεως· ὁμοίως τὰς πρὸς ἕω προσκεχωρηκυίας ἢ πρὸς δύσιν
μᾶλλον καὶ ἧττον οὐκ ἂν γνοίη τις ἀκριβῶς, πλὴν εἰ διὰ τῶν ἐκλειπτι-
κῶν ἡλίου καὶ σελήνης συγκρίσεων. οὗτος δὲ δὴ ταῦτά φησιν.
BOOK II
Strabo, 68 – 9 πρὸς δὲ τὴν ἀπόφασιν ταύτην ὁ Ἵππαρχος ἀντιλέγει

διαβάλλων
Ίππαρχος. Αποσπάσματα γεωγραφικά32, l. 7
ἐνακισχιλίων ἑξακοσίων, αὐτὸς συντέτμηκε καί φησιν ἐκ μὲν

Κυανέων εἰς Φᾶσιν πεντακισχιλίους ἑξακοσίους, εἰς δὲ Κάσπιον
ἐνθένδε ἄλλους χιλίους.
Strabo, 92
εἶτ' ἐκτίθεται τὰ λεχθέντα ὑπὸ τοῦ Ἐρατοσθένους περὶ τῶν μετὰ τὸν
Πόντον τόπων, ὅτι φησὶ τρεῖς ἄκρας ἀπὸ τῶν ἄρκτων καθήκειν· μίαν
μὲν, ἐφ' ἧς ἡ Πελοπόννησος, δευτέραν δὲ τὴν Ἰταλικήν, τρίτην δὲ
τὴν Λιγυστικήν, ὑφ' ὧν κόλπους ἀπολαμβάνεσθαι τόν τε Ἀδριατικὸν
καὶ τὸν Τυρρηνικόν. ταῦτα δ' ἐκθέμενος καθόλου πειρᾶται τὰ καθ'
ἕκαστα περὶ αὐτῶν λεγόμενα ἐλέγχειν γεωμετρικῶς μᾶλλον ἢ
γεωγραφικῶς. ἔστι δὲ τοσοῦτον τῶν ἁμαρτανομένων ἐν αὐτοῖς ὑπὸ
τοῦ Ἐρατοσθένους τὸ πλῆθος, καὶ ὑπὸ Τιμοσθένους τοῦ τοὺς λιμένας
συγγράψαντος (ὃν ἐπαινεῖ μὲν ἐκεῖνος μάλιστα τῶν ἄλλων, διαφωνῶν
δ' ἐλέγχεται πρὸς αὐτὸν πλεῖστα), ὥστ' οὐκ ἄξιον ἡγοῦμαι διαιτᾶν
152
οὔτ' ἐκείνους, ἐπὶ τοσοῦτον διαμαρτάνοντας τῶν ὄντων, οὔτε τὸν

Ἵππαρχον. καὶ γὰρ οὗτος τὰ μὲν παραλείπει τῶν ἡμαρτημένων, τὰ δ'
οὐκ ἐπανορθοῖ, ἀλλ' ἐλέγχει μόνον, ὅτι ψευδῶς ἢ μαχομένως
εἴρηται Strabo, 94 ὅπερ ποιεῖν πειρᾶται ὁ Ἵππαρχος ἔν τε τοῖς πρότερον
λεχθεῖσι καὶ ἐν οἷς τὰ περὶ τὴν Ὑρκανίαν μέχρι Βακτρίων καὶ τῶν
ἐπέκεινα
Ἵππαρχον. καὶ γὰρ οὗτος τὰ μὲν παραλείπει τῶν ἡμαρτημένων, τὰ δ'

οὐκ ἐπανορθοῖ, ἀλλ' ἐλέγχει μόνον, ὅτι ψευδῶς ἢ μαχομένως
εἴρηται Strabo, 94
ὅπερ ποιεῖν πειρᾶται ὁ Ἵππαρχος ἔν τε τοῖς πρότερον λεχθεῖσι καὶ
ἐν οἷς τὰ περὶ τὴν Ὑρκανίαν μέχρι Βακτρίων καὶ τῶν ἐπέκεινα
ἐθνῶν ἐκτίθεται διαστήματα, καὶ ἔτι τὰ ἀπὸ Κολχίδος ἐπὶ τὴν
Ὑρκανίαν θάλατταν.
Strabo, 94
αἰτιασάμενος δ' οὖν τινα τῶν Αἰθιοπικῶν ἐπὶ τέλει τοῦ δευτέρου
ὑπομνήματος τῶν πρὸς τὴν Ἐρατοσθένους Γεωγραφίαν πεποιημένων,
ἐν τῷ τρίτῳ φησὶ τὴν μὲν πλείω θεωρίαν ἔσεσθαι μαθηματικήν, ἐπὶ
ποσὸν δὲ καὶ γεωγραφικήν·
and further on:
τρόπον τινὰ ἐν μὲν τοῖς γεωγραφικοῖς μαθηματικός, ἐν δὲ τοῖς
μαθηματικοῖς γεωγραφικὸς ὤν [sc. Ἐρατοσθένης], ὥστε πρὸς ἄμφω
δίδωσιν ἀφορμὰς τοῖς ἀντιλέγουσιν· ἐν δὲ τούτῳ τῷ ὑπομνήματι καὶ
δικαίας καὶ οὗτος καὶ ὁ Τιμοσθένης, ὥστ' οὐδ' ἡμῖν καταλείπεται
συνεπισκοπεῖν, ἀλλ' ἀρκεῖσθαι τοῖς ὑπὸ τοῦ Ἱππάρχου λεχθεῖσιν.
εἴρηται Strabo, 94 ὅπερ ποιεῖν πειρᾶται ὁ Ἵππαρχος ἔν τε τοῖς πρότερον

λεχθεῖσι καὶ
Strabo, 94
and further on:
153

BOOK III
Strabo, 62 εἰ δὲ τηλικαύτη [sc. ἡ γῆ], ἡλίκην αὐτὸς [sc. Ἐρατοσθένης]

εἴρηκεν, οὐχ ὁμολογοῦσιν οἱ ὕστερον, οὐδ' ἐπαινοῦσι τὴν ἀναμέτρησιν·
ὅμως
ὅπερ ποιεῖν πειρᾶται ὁ Ἵππαρχος ἔν τε τοῖς πρότερον λεχθεῖσι καὶ

Strabo, 94
and further on:
BOOK III
Strabo, 62
εἰ δὲ τηλικαύτη [sc. ἡ γῆ], ἡλίκην αὐτὸς [sc. Ἐρατοσθένης] εἴρηκεν,
οὐχ ὁμολογοῦσιν οἱ ὕστερον, οὐδ' ἐπαινοῦσι τὴν ἀναμέτρησιν· ὅμως
δὲ πρὸς τὴν σημείωσιν τῶν κατὰ τὰς οἰκήσεις ἑκάστας φαινομένων
προσχρῆται τοῖς διαστήμασιν ἐκείνοις Ἵππαρχος ἐπὶ τοῦ διὰ Μερόης
Ίππαρχος. Αποσπάσματα γεωγραφικάFragment 34, l. 7

154

Ὑρκανίαν θάλατταν. Strabo, 94
and further on:
BOOK III
Strabo, 62
εἰ δὲ τηλικαύτη [sc. ἡ γῆ], ἡλίκην αὐτὸς [sc. Ἐρατοσθένης] εἴρηκεν,
οὐχ ὁμολογοῦσιν οἱ ὕστερον, οὐδ' ἐπαινοῦσι τὴν ἀναμέτρησιν· ὅμως
δὲ πρὸς τὴν σημείωσιν τῶν κατὰ τὰς οἰκήσεις ἑκάστας φαινομένων
προσχρῆται τοῖς διαστήμασιν ἐκείνοις Ἵππαρχος ἐπὶ τοῦ διὰ Μερόης
καὶ Ἀλεξανδρείας καὶ Βορυσθένους μεσημβρινοῦ,
Ίππαρχος. Αποσπάσματα γεωγραφικάFragment 62, l. 2
ἀπέχουσι Μασσαλίας ἐνακισχιλίους σταδίους καὶ ἑκατόν, ἐλάττους δὲ

τῶν τριῶν ἐν τοῖς ἐπέκεινα, οἳ κατὰ τὸν ἡμέτερον λόγον πολὺ ἂν εἶεν
ἀρκτικώτεροι τῆς Ἰέρνης. οὗτος δὲ Πυθέᾳ πιστεύων κατὰ τὰ
νοτιώτερα τῆς Βρεττανικῆς τὴν οἴκησιν ταύτην τίθησι, καί φησιν
εἶναι τὴν μακροτάτην ἐνταῦθα ἡμέραν ὡρῶν ἰσημερινῶν δέκα ἐννέα,
ὀκτωκαίδεκα δέ, ὅπου τέτταρας ὁ ἥλιος μετεωρίζεται πήχεις· οὕς
φησιν ἀπέχειν τῆς Μασσαλίας ἐννακισχιλίους καὶ ἑκατὸν σταδίους.
ὥσθ' οἱ νοτιώτατοι τῶν Βρεττανῶν βορειότεροι τούτων εἰσίν.
Strabo, 135
τὰ δ' ἐπέκεινα, ἤδη πλησιάζοντα τῇ ἀοικήτῳ διὰ ψῦχος, οὐκέτι
χρήσιμα τῷ γεωγράφῳ ἐστίν. ὁ δὲ βουλόμενος καὶ ταῦτα μαθεῖν καὶ
ὅσα ἄλλα τῶν οὐρανίων Ἵππαρχος μὲν εἴρηκεν, ἡμεῖς δὲ παραλείπο-
μεν διὰ τὸ τρανότερα εἶναι τῆς νῦν προκειμένης πραγματείας, παρ'
ἐκείνου λαμβανέτω.
Synesius, epist. ad Paeonium 311B (de dono astrolabi),
155
ed. Terzaghi, vol. 2, p. 138, 18

σφαιρικῆς ἐπιφανείας ἐξάπλωσιν, ταυτότητα λόγων ἐν ἑτερότητι τῶν
σχημάτων τηροῦσαν, ᾐνίξατο μὲν Ἵππαρχος ὁ παμπάλαιος, καὶ
ἐπέθετό γε πρῶτος τῷ σκέμματι· ἡμεῖς δέ, εἰ μὴ μεῖζον ἢ καθ' ἡμᾶς
εἰπεῖν, ἐξυφήναμέν τε ἄχρι τῶν κρασπέδων αὐτὸ καὶ ἐτελειώσαμεν,
ἐν πλείστῳ δή τινι τῷ μεταξὺ χρόνῳ τοῦ προβλήματος ἀμεληθέντος,
Nicanor Gramm., Fragmenta (1530: 005)“FHG 3”, Ed. Müller, K.

Idem: Διοσκουριὰς, μία τῶν ἐν Λιβύῃ Λευκῶν

νήσων ... Ἔστι καὶ ἑτέρα περὶ τὸν Πόντον, ἥτις Σεβα-
στόπολις καλεῖται, καὶ πρότερον δὲ Αἶα ἐπικλήσκετο,
ὡς Νικάνωρ.
Steph. Byz. Ἱμέρα, πόλις Σικελίας ... Ἔστι καὶ
ποταμὸς Ἱμέρας, ὡς Νικάνωρ.
Idem: Ἀλάβαστρα, πόλις Φρυγίας. Ἡρόδο-
τος (?). Ἐν ταύτῃ λίθος διάσημος, ὥς φησι Νικάνωρ.
Schol. Apoll. Rhod. IV, 262: Κόσμης δὲ ἐν
πρώτῳ Αἰγυπτιακῶν, καὶ Λέων ἐν πρώτῳ τῶν πρὸς
τὴν μητέρα, καὶ Κνωσσὸς ἐν αʹ Γεωγραφικῶν τῆς
Ἀσίας, πάντων ἀρχαιοτάτους Αἰγυπτίους φασὶ, καὶ ἐν
Αἰγύπτῳ πρώτην κτισθῆναι πόλιν Θήβας. Καὶ νικά-
νωρ δὲ τούτοις συμφωνεῖ καὶ Ἀρχέμαχος ἐν ταῖς Με-
τωνυμίαις καὶ Ξεναγόρας ἐν πρώτῳ Χρόνων.
Πυθέας Περιηγητής. Fragmenta (1650: 001)“Pytheas von Massalia”,

Ed. Mette, H.J.Berlin: De Gruyter, 1952.Fragment 4, l. 1
τὴν παλίρροιαν, ὑφ' ἧς ἀντικυμαίνεσθαι τὰ πελάγη.

MARKIANOS VON HERAKLEIA Ἐπιτομὴ τοῦ
τῆς Ἐντὸς Θαλάσσης Περίπλου ὃν ἔγραψεν ἐν τρισὶ βι-
βλίοις Μένιππος Περγαμηνός 2 p. 565, 23 K. Müller: ...
οἱ γὰρ δὴ δοκοῦντες ταῦτα (geographische Probleme) μετὰ
λόγων ἐξητακέναι, Τιμοσθένης ὁ Ῥόδιός ἐστιν, ἀρχικυβερ-
νήτης τοῦ δευτέρ[αι]ου Πτολεμαίου γεγονώς, καὶ μετ'
ἐκεῖνον Ἐρατοσθένης ὃν Βῆτα ἐκάλεσαν οἱ τοῦ Μουςείου
προστάντες, πρὸς δὲ τούτοις Πυθέας τε ὁ Μασσαλιώτης
καὶ Ἰσίδωρος ὁ Χαρακηνός ...
STRABON Γεωγραφικά III 4, 4 (= Sphairopoiia
156
F 30 S. 225, 17 – 21): ... καίτοι ἐμοί γε δοκεῖ δυνατὸν εἶναι

καὶ συνηγορῆσαι πολλοῖς τῶν λεχθέντων (scil. von Homer)
καὶ εἰς ἐπανόρθωσιν ἄγειν καὶ μάλιστα εἰς ταῦτα ὅσα Πυ-
θέας παρεκρούσατο τοὺς πιστεύσαντας αὐτῶι κατὰ
ἄγνοιαν τῶν τε ἑσπερίων τόπων καὶ τῶν προσβόρρων
τῶν παρὰ τὸν Ὠκεανόν ...
Πυθέας Περιηγητής. Fragmenta Fragment 6a, l. 3
ἀποδρὰς τὸν Βόγον πλεῖν πάλιν παρὰ τὴν Λιβύην σὺν

παρασκευῆι δυναμένηι συνοικίσαι νῆσον; οὐ πολὺ οὖν
ἀπολείπεται ταῦτα τῶν Πυθέου καὶ Εὐημέρου καὶ Ἀντι-
φάνους ψευσμάτων. ἀλλ' ἐκείνοις μὲν συγγνώμη, τοῦτ'
αὐτὸ ἐπιτηδεύουσιν, ὥσπερ τοῖς θαυματοποιοῖς· τῶι δ'
ἀποδεικτικῶι καὶ φιλοσόφωι, σχεδὸν δέ τι καὶ περὶ πρω-
τείων ἀγωνιζομένωι τίς ἂν συγγνοίη; ταῦτα μὲν οὖν
οὐκ εὖ.
– – – I 4, 2 – 5: ἑξῆς δὲ τὸ πλάτος τῆς οἰκου-
μένης ἀφορίζων φησὶν (Eratosthenes von Kyrene, Γεω-
γραφικά F II C 2. 18 H. Berger) ἀπὸ μὲν Μερόης ἐπὶ τοῦ
δι' αὐτῆς μεσημβρινοῦ μέχρι Ἀλεξανδρείας εἶναι μυρίους,
ἐνθένδε εἰς τὸν Ἕλλης Πόντον περὶ ὀκτακισχιλίους ἑκατόν,
εἶτ' εἰς Βορυσθένη πεντακισχιλίους, εἶτ' ἐπὶ τὸν κύκλον
τὸν διὰ Θούλης – ἥν φησι Πυθέας ἀπὸ μὲν τῆς Βρετ-
τανικῆς ἓξ ἡμερῶν πλοῦν ἀπέχειν πρὸς ἄρκτον, ἐγγὺς δ'
εἶναι τῆς Πεπηγυίας Θαλάττης – ἄλλους ὡς μυρίους
χιλίους πεντακοσίους. ἐὰν οὖν ἔτι προσθῶμεν ὑπὲρ τὴν
Μερόην ἄλλους τρισχιλίους τετρακοσίους, ἵνα τὴν τῶν
Αἰγυπτίων Νῆσον ἔχωμεν καὶ τὴν Κινναμωμοφόρον καὶ
τὴν Ταπροβάνην, ἔσεσθαι σταδίους τρισμυρίους ὀκτακις
Πυθέας Περιηγητής. Fragmenta Fragment 6d, l. 6
γνώμων πρὸς τὴν σκιὰν λόγον ἔχει ἐν τῆι θερινῆι τροπῆι

ὃν τὰ ἑκατὸν εἴκοσι πρὸς τετταράκοντα δύο λείποντα
πέμπτωι (d.i. 600: 209). ἀπέχουσι δ' οἱ τόποι οὗτοι
τοῦ διὰ μέσης τῆς Ῥοδίας περὶ τετρακισχιλίους καὶ ἐννα-
κοσίους, τοῦ δ' ἰσημερινοῦ ὡς τρισμυρίους τριακοσίους.
– – – II 5, 43: ... τοῦ γὰρ ἡλίου καθ' ὅλην τὴν
τοῦ κόσμου περιστροφὴν ὑπὲρ γῆς φερομένου, δῆλον ὅτι
καὶ ἡ σκιὰ κύκλωι περιενεχθήσεται περὶ τὸν γνώμονα.
καθ' ὃ δὴ καὶ ‘περισκίους’ αὐτοὺς ἐκάλεσεν (Poseidonios,
157
Περὶ Ὠκεανοῦ 87 F 76 F. Jacoby), οὐδὲν ὄντας πρὸς τὴν

Γεωγραφίαν· οὐ γάρ ἐστιν οἰκήσιμα ταῦτα τὰ μέρη διὰ
ψῦχος, ὥσπερ ἐν τοῖς πρὸς Πυθέαν λόγοις εἰρήκαμεν ...
– – – IV 4, 1: Ὀ[ι]σίσμιοι δ' εἰσὶν – οὓς Ὠςτι-
δαίους ὀνομάζει Πυθέας – ἐπί τινος προπεπτωκυίας
ἱκανῶς ἄκρας εἰς τὸν Ὠκεανὸν οἰκοῦντες, οὐκ ἐπὶ τοσοῦ-
τον δέ, ἐφ' ὅσον ἐκεῖνός φησι καὶ οἱ πιστεύσαντες ἐκείνωι.
STEPHANOS VON BYZANTION Ἐθνικά p. 712,
21 A. Meineke: Ὠστίωνες ἔθνος παρὰ τῶι δυτικῶι Ὠκεα-
νῶι, οὓς Κοσσίνους Ἀρτεμίδωρός φησι (Γεωγραφούμενα
F 34 p. 206 R. Stiehle), Πυθέας δ' Ὠστιδαίους·
Πυθέας Περιηγητής. Fragmenta

Fragment 6f, l. 3
Περὶ Ὠκεανοῦ 87 F 76 F. Jacoby), οὐδὲν ὄντας πρὸς τὴν

Γεωγραφίαν· οὐ γάρ ἐστιν οἰκήσιμα ταῦτα τὰ μέρη διὰ
ψῦχος, ὥσπερ ἐν τοῖς πρὸς Πυθέαν λόγοις εἰρήκαμεν ...
– – – IV 4, 1: Ὀ[ι]σίσμιοι δ' εἰσὶν – οὓς Ὠςτι-
δαίους ὀνομάζει Πυθέας – ἐπί τινος προπεπτωκυίας
ἱκανῶς ἄκρας εἰς τὸν Ὠκεανὸν οἰκοῦντες, οὐκ ἐπὶ τοσοῦ-
τον δέ, ἐφ' ὅσον ἐκεῖνός φησι καὶ οἱ πιστεύσαντες ἐκείνωι.
STEPHANOS VON BYZANTION Ἐθνικά p. 712,
21 A. Meineke: Ὠστίωνες ἔθνος παρὰ τῶι δυτικῶι Ὠκεα-
νῶι, οὓς Κοσσίνους Ἀρτεμίδωρός φησι (Γεωγραφούμενα
F 34 p. 206 R. Stiehle), Πυθέας δ' Ὠστιδαίους· ‘τούτων
δ' ἐξ εὐωνύμων οἱ Κόσσινοι λεγόμενοι Ὠστίωνες, οὓς
Πυθέας ‘Ὠστιδαίους’ προσαγορεύει’.
STRABON Γεωγραφικά IV 5, 5: περὶ δὲ τῆς
Θούλης ἔτι μᾶλλον ἀσαφὴς ἡ ἱστορία διὰ τὸν ἐκτοπισμόν·
ταύτην γὰρ τῶν ὀνομαζομένων ἀρκτικωτάτην τιθέασιν.
ἃ δ' εἴρηκε Πυθέας περί τε ταύτης καὶ τῶν ἄλλων τῶν
ταύτηι τόπων ὅτι μὲν πέπλασται, φανερὸν ἐκ τῶν γνωρι-
ζομένων χωρίων· κατέψευσται γὰρ αὐτῶν τὰ πλεῖστα,
ὥσπερ καὶ πρότερον εἴρηται (s. F 6a), ὥστε δῆλός ἐστιν
Πυθέας Περιηγητής. Fragmenta Fragment 7a, l. 5
τούτων οἱ τὰ Ῥιπαῖα Ὄρη καὶ τοὺς Ὑπερβορείους μυθο-

ποιοῦντες λόγου ἠξίωνται, καὶ ἃ Πυθέας ὁ Μασσαλιώ-
158
της κατεψεύσατο τῆς παρωκεανίτιδος, προσχήματι χρώ-

μενος τῆι περὶ τὰ οὐράνια καὶ τὰ μαθηματικὰ ἱστορίαι.
ἐκεῖνοι μὲν οὖν ἐάσθωσαν ... (es folgt Poseidonios Περὶ
Ὠκεανοῦ 87 F 104 F. Jacoby).
– – – II 4, 1f.: Πολύβιος (Ἱστορίαι XXXIV
5 Th. Büttner – Wobst) δὲ τὴν Εὐρώπην χωρογραφῶν τοὺς
μὲν ἀρχαίους ἐᾶν φησι, τοὺς δ' ἐκείνους ἐλέγχοντας ἐξετά-
ζειν Δικαίαρχόν (F 111 Fr. Wehrli) τε καὶ Ἐρατοσθένη
(Γεωγραφικά F III B 1 [I B 7] H. Berger), τὸν τελευταῖον
πραγματευσάμενον περὶ Γεωγραφίας, καὶ Πυθέαν, ὑφ'
οὗ παρακρουσθῆναι πολλούς, ὅλην μὲν τὴν Βρεττανικὴν
ἐμβαδὸν ἐπελθεῖν φάσκοντος, τὴν δὲ περίμετρον πλειόνων
ἢ τεττάρων μυριάδων ἀποδόντος τῆς νήσου. προσιστορή-
σαντος δὲ καὶ τὰ περὶ τῆς Θούλης καὶ τῶν τόπων ἐκείνων,
ἐν οἷς οὔτε γῆ καθ' αὑτὴν ὑπῆρχεν ἔτι οὔτε θάλαττα οὔτ'
ἀήρ, ἀλλὰ σύγκριμά τι ἐκ τούτων πλεύμονι θαλαττίωι
ἐοικός, ἐν ὧι φησι τὴν γῆν καὶ τὴν θάλατταν ‘αἰωρεῖσθαι’
καὶ τὰ σύμπαντα, καὶ τοῦτον ὡς ἂν ‘δεσμὸν’ εἶναι τῶν
ὅλων, μήτε πορευτὸν μήτε πλωτὸν ὑπάρχοντα·
Πυθέας Περιηγητής. Fragmenta Fragment 7c, l. 1
Ἐρατοσθένους δὲ εἴρηται ἡ περὶ τὰ ἑσπέρια καὶ τὰ ἀρκτικὰ

τῆς Εὐρώπης ἄγνοια. ἀλλ' ἐκείνωι μὲν καὶ Δικαιάρχωι
συγγνώμη, τοῖς μὴ κατιδοῦσι τοὺς τόπους ἐκείνους·
Πολυβίωι δὲ καὶ Ποσειδωνίωι (87 T 17b F. Jacoby) τίς
ἂν συγγνοίη; ...
POLYBIOS VON MEGALOPOLIS Ἱστορίαι
XXXIV 6, 15 Th. Büttner – Wobst: πῶς οὐκ ἂν εἰκότως
δόξειεν ἀπολεληρηκέναι καὶ ὑπερβεβηκέναι τὸν Βεργαῖον
Ἀντιφάνην καὶ καθόλου μηδενὶ καταλιπεῖν ὑπερβολὴν
ἀνοίας τῶν ἐπιγιγνομένων.
STRABON Γεωγραφικά IV 2, 1: ... ὁ δὲ Λείγηρ
μεταξὺ Πικτόνων τε καὶ Ναμνιτῶν ἐκβάλλει. πρότερον δὲ
Κορβιλὼν ὑπῆρχεν ἐμπόριον ἐπὶ τούτωι τῶι ποταμῶι,
περὶ ἧς εἴρηκε Πολύβιος (Ἱστορίαι XXXIV 10, 6f. Th.
Büttner – Wobst), μνησθεὶς τῶν ὑπὸ Πυθέου μυθολογη-
θέντων, ὅτι Μασσαλιωτῶν μὲν τῶν συμμιξάντων Σκιπίωνι
οὐδεὶς εἶχε λέγειν οὐδὲν μνήμης ἄξιον, ἐρωτηθεὶς ὑπὸ τοῦ
Σκιπίωνος περὶ τῆς Βρεττανικῆς, οὐδὲ τῶν ἐκ Νάρβωνος
οὐδὲ τῶν ἐκ Κορ[ι]βηλῶνος, αἵπερ ἦσαν ἄρισται πόλεις
159
τῶν ταύτηι. Πυθέας δ' ἐθάρρησε τοσαῦτα ψεύσασθαι.

– – – III 2, 11: ... ἐοίκασι δ' οἱ παλαιοὶ καλεῖν
Πυθέας Περιηγητής. Fragmenta Fragment 8, l. 14
νουσι Στησίχορον (F 4 E. Diehl2) περὶ τοῦ Γηρυόνος

βουκόλ[ι]ου, διότι ‘γεννηθείη
σχεδὸν ἀντιπέρας κλεινᾶς Ἐρυθείας
Ταρτησσοῦ ποταμοῦ παρὰ παγὰς ἀπείρονας ἀργυρο-
ρίζους,
ἐν κευθμῶνι πέτρας’.
δυεῖν δὲ οὐσῶν ἐκβολῶν τοῦ ποταμοῦ πόλιν ἐν τῶι μεταξὺ
χώρωι κατοικεῖσθαι πρότερόν φασιν ἣν καλεῖσθαι ‘Ταρ-
τησσόν’, ὁμώνυμον τῶι ποταμῶι, καὶ τὴν χώραν ‘Ταρ-
τησσίδα’ ἣν νῦν Τουρδοῦλοι νέμονται. καὶ Ἐρατοσθένης
(Γεωγραφικά F III B 122 H. Berger) δὲ τὴν συνεχῆ τῆι
Κάλπηι ‘Ταρτησσίδα’ καλεῖσθαί φησι, καὶ ‘Ἐρύθειαν’
νῆσον εὐδαίμονα. πρὸς ὃν Ἀρτεμίδωρος (Γεωγραφούμενα
F 11 p. 201 R. Stiehle) ἀντιλέγων καὶ ταῦτα ψευδῶς λέγεσθαί
φησιν ὑπ' αὐτοῦ, καθάπερ καὶ τὸ τὸ ἀπὸ Γαδείρων ἐπὶ
τὸ Ἱερὸν Ἀκρωτήριον διάστημα ἀπέχειν ἡμερῶν πέντε
πλοῦν, οὐ πλειόνων ὄντων ἢ χιλίων καὶ ἑπτακοσίων στα-
δίων, καὶ τὸ τὰς ἀμπώτεις μέχρι δεῦρο περατοῦσθαι ἀντὶ
τοῦ κύκλωι περὶ πᾶσαν τὴν οἰκουμένην συμβαίνειν, καὶ τὸ
τὰ προσαρκτικὰ μέρη τῆς Ἰβηρίας εὐπαροδώτερα εἶναι
πρὸς τὴν Κελτικὴν ἢ κατὰ τὸν Ὠκεανὸν πλέουσι
Tatianus Apol., Oratio ad Graecos (1766: 001)“Die ältesten

Apologeten”, Ed. Goodspeed, E.J.Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht,
1915.Ch. 20, sec. 2, l. 6
μονες, ἐξωρίσθησαν δὲ οἱ πρωτόπλαστοι· καὶ οἱ μὲν ἀπ' οὐ-
ρανοῦ κατεβλήθησαν, οἱ δὲ ἀπὸ γῆς μὲν ἀλλ' οὐκ ἐκ ταύτης,
κρείττονος δὲ τῆς ἐνταυθοῖ διακοσμήσεως. καὶ χρὴ λοιπὸν ἡμᾶς
ἐπιποθήσαντας τὸ ἀρχαῖον παραιτήσασθαι πᾶν τὸ ἐμποδὼν
γινόμενον. οὐκ ἔστι γὰρ ἄπειρος ὁ οὐρανός, ὦ
ἄνθρωπε, πεπερασμένος δὲ καὶ ἐν τέρματι· τὰ δὲ ὑπὲρ τοῦτον
αἰῶνες οἱ κρείττονες οὐ μεταβολὴν ὡρῶν ἔχοντες, δι' ὧν ποικίλαι νόσοι
καθίστανται, πάσης δὲ εὐκρασίας μετειληφότες ἡμέραν ἔχουσι
διαμένουσαν καὶ φέγγος τοῖς ἐντεῦθεν ἀνθρώποις ἀπρόσιτον.
οἱ μὲν οὖν τὰς Γεωγραφίας ἐκπονέσαντες, μέχρις ἦν δυνατὸν
ἀνθρώπῳ, τῶν χωρίων· τὴν ἀναγραφὴν ἐποιήσαντο, τὰ δ' ἐπέ-
160
κεινα λέγειν οὐκ ἔχοντες διὰ τὸ ἀδύνατον τῆς θεωρίας ἀμπώτεις

ᾐτιάσαντο καὶ θαλασσῶν τὴν μὲν πρασώδη, τὴν δὲ πηλώδη,
τόπων δὲ τῶν μὲν τὸ ἔκπυρον, τῶν δὲ τὸ ψυχρὸν καὶ [δια]πε-
πηγός. ἡμεῖς δὲ τὰ ὑφ' ἡμῶν ἀγνοούμενα διὰ προφητῶν με-
μαθήκαμεν, οἵτινες ἅμα τῇ ψυχῇ πεπεισμένοι ὅτι πνεῦμα τὸ
οὐράνιον ἐπένδυμα τῆς θνητότητος τὴν ἀθανασίαν κεκτή-
σεται τὰ ὅσα μὴ ἐγίνωσκον αἱ λοιπαὶ ψυχαί, προὔλεγον. δυνα-
τὸν δὲ παντὶ γυμνητεύοντι κτήσασθαι τὸ ἐπικόσμημα καὶ πρὸς
τὴν συγγένειαν τὴν ἀρχαίαν ἀναδραμεῖν.
Leo Hist., Fragmenta (1978: 003)“FHG 2”, Ed. Müller, K.

Paris: Didot, 1841–1870.Fragment 1a, l. 3
E LIBRO PRIMO.
Schol. Apoll. Rh. IV, 262: Κόσμης δὲ ἐν πρώτῳ

Αἰγυπτιακῶν καὶ Λέων ἐν πρώτῳ τῶν Πρὸς τὴν μητέρα
καὶ Κνωσσὸς (Εὔδοξος?) ἐν αʹ Γεωγραφικῶν τῆς
Ἀσίας πάντων ἀρχαιοτάτους τοὺς Αἰγυπτίους φασὶ,
καὶ ἐν Αἰγύπτῳ πρώτην κτισθῆναι πόλιν Θήβας. Καὶ
Νικάνωρ δὲ τούτοις συμφωνεῖ καὶ Ἀρχέμαχος ἐν τοῖς
Μετονομασίαις.
Augustinus Civ. D. VIII, 5: fictam esse
illam Alexandri M. epistolam, in qua ad matrem
scribit sibi a Leone quodam antistite sacrorum
Aegyptiorum metu suae potestatis proditum esse,
qui dii vulgo haberentur, eos homines fuisse.
Clem. Alex. Strom. I, 21.: Λέων
Flavius Claudius Julianus Imperator Phil., Epistulae (2003: 013)

“L'empereur Julien. Oeuvres complètes, vol. 1.2, 2nd edn.”, Ed. Bidez, J.
Paris: Les Belles Lettres, 1960.Epistle 10, l. 2
δέῃ συγκαταστρεφομένου πόλιν βασιλέως, ἐγώ τε πολλῶν

δέομαι τῶν συνεπανορθούντων μοι τὰ πεπτωκότα κακῶς.
Ταῦτά σοι Γαλλικὴ καὶ βάρβαρος Μοῦσα προσπαίζει, σὺ
δὲ ὑπὸ τῇ τῶν θεῶν πομπῇ χαίρων ἀφίκοιο.
Καὶ τῇ αὑτοῦ χειρί – Λῖς ἐρίφων καὶ τῆς ἐν τοῖς
χειμαδίοις θήρας τῶν προβαταγρίων, ἧκε πρὸς τὸν φίλον,
161
ὅς σε τότε, καίπερ οὔπω γινώσκειν ὅσος εἶ δυνάμενος,

ὅμως περιεῖπον.
Ἰουλιανὸς Ἀλυπίῳ ἀδελφῷ Καισαρίου.
Ἤδη μὲν ἐτύγχανον ἀνειμένος τῆς νόσου, τὴν γεωγρα-

φίαν ὅτε ἀπέστειλας· οὐ μὴν ἔλαττον διὰ τοῦτο ἡδέως
ἐδεξάμην τὸ παρὰ σοῦ πινάκιον ἀποσταλέν· ἔχει γὰρ καὶ τὰ
διαγράμματα τῶν πρόσθεν βέλτιον, καὶ κατεμούσωσας
αὐτὸ προσθεὶς τοὺς ἰάμβους, οὐ μάχην ἀείδοντας τὴν
Βουπάλειον κατὰ τὸν Κυρηναῖον ποιητήν, ἀλλ' οἵους ἡ
καλὴ Σαπφὼ βούλεται τοῖς ὕμνοις ἁρμόττειν, καὶ τὸ μὲν
δῶρον τοιοῦτόν ἐστιν, ὁποῖον ἴσως σοί τε ἔπρεπε δοῦναι
ἐμοί τε ἥδιστον δέξασθαι.
Eusebius Scr. Eccl., Theol., Commentaria in Psalmos (2018: 034);

MPG 23–24.V. 23, p. 421, l. 15
Βοῤῥᾶ ἐπέχειν λέγεται. Παρὰ μὲν οὖν τοῖς παλαιοῖς

ἐλέγετο· Ἀπὸ Βοῤῥᾶ ἐκκαυθήσεται τὰ κακὰ ἐπὶ
πάντας τοὺς κατοικοῦντας τὴν γῆν. Ἐπεὶ δὲ ἡ
βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ἐπὶ τῆς γῆς συστᾶσα, ἤλασε τοὺς
τὰ πλευρὰ τοῦ Βοῤῥᾶ πάλαι κρατοῦντας, καὶ τὸν ἐν
αὐτοῖς λέβητα τὸν ὑποκείμενον ἔσβεσε, κρείττων τε
γεγένηται τῶν κακῶν τῶν πάλαι τὸν Βοῤῥᾶν πληρούν-
των· εἰκότως ἐνταῦθα τὸ προλεχθὲν ὄρος διήκειν λέ-
γεται ἐπὶ τὰ πλευρὰ τοῦ Βοῤῥᾶ. Ἐπεὶ δὲ καὶ μέχρι
τῶν πάλαι εἰδωλολατρῶν ἐθνῶν ἡ τοῦ βασιλέως ἐξε-
χύθη χάρις· δύο δὲ νοουμένων κατὰ τὰς Γεωγραφίας
τῆς ὅλης γῆς μερῶν, τοῦ μὲν κατὰ τὸ μεσημβρινὸν καὶ
νότιον κλίμα, ὃ δή φασιν εἶναι τῆς ἀντοικουμένης· τοῦ
δ' ἑτέρου κατὰ τὸ βόῤῥειον, ὃ οἰκοῦμεν ἡμεῖς· εἰκότως
ὁ παρὼν λόγος τὴν καθ' ἡμᾶς οἰκουμένην σημαίνων
τὰ πλευρὰ τοῦ Βοῤῥᾶ ὠνόμασεν. Ἄλλως δὲ οὐκ ἔστι
ταῦτα δέξασθαι ἢ μόνως οὕτως· ἐπειδήπερ ἡ Ἐκκλη-
σία τοῦ Θεοῦ, πεπληρωκυῖα τὰ πλευρὰ τοῦ Βοῤῥᾶ καὶ
πᾶσαν τὴν βόῤῥειον οἰκουμένην, ὀφθαλμοῖς ὁρᾶται· διὰ
λέλεκται· Ὄρη Σιὼν, τὰ πλευρὰ τοῦ Βοῤῥᾶ, ἡ
πόλις τοῦ βασιλέως τοῦ μεγάλου.
162
Anonymi Geographia In Sphaera Intelligenda, Anonymi summaria

ratio geographiae in sphaera intelligendae (2029: 001)“Geographi
Graeci minores, vol. 2”, Ed. Müller, K.Paris: Didot, 1861, Repr. 1965.
Sec. T, l. 3
[ΑΝΩΝΥΜΟΥ] ΔΙΑΓΝΩΣΙΣ ΕΝ ΕΠΙΤΟΜῌ ΤΗΣ ΕΝ

ΤΗ ΣΦΑΙΡᾼ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ.
Τοῦ τεχνικοῦ Πτολεμαίου διεξιόντος, ὅσα τῇ

γεωγραφίᾳ σοφωτέρως διέθετο, οὐχ ἁπλῶς, οὐδ', ὡς
ἄν τις εἴποι, ἐξ οἰκείας γνώμης ἢ δόξης, ἀλλὰ ταῖς
τῶν παλαιοτέρων καὶ οὗτος ἐπακολουθῶν παραδόσεσι,
καὶ τῶν μὲν τὰ δόξαντα ἀληθῆ εἶναι, ὡς καὶ αὐτὰ τὰ
πράγματα ὑποβάλλουσιν, ἐπιβεβαιῶν, τῶν δὲ τὰ τῇ
αἰσθήσει ὡς ψεύδη ἀπελεληγμένα ἐπιστημονικῶς
διορθούμενος· δεῖν προσεπενοήσαμεν καὶ αὐτοὶ τὴν
τοῦ παντὸς ὡς ἐν βραχεῖ συνελεῖν πραγματείαν, ὡς ἂν
ἐπὶ μνήμης ἔχῃς, ὦ Φίλων ἄριστε, ὅσα καὶ διὰ ζώσης
Anonymi Geographia In Sphaera Intelligenda, Anonymi summaria

ratio geographiae in sphaera intelligendae Sec. 11, l. 9
[Ἔκθεσις τῶν παραλλήλων.]
Εἰδέναι δέ σε θέλω καὶ τοῦτο, ὡς ἡ οἰκουμένη

πᾶσα εἴκοσι κα τρισὶ παραλλήλοις μερίζεται, ὡς παρὰ
τοῦ τεχνικοῦ Πτολεμαίου μανθάνομεν, οἳ τὴν τῶν
κλιμάτων ἡμῖν δηλοῦσι θέσιν, δι' ὧν αἱ τῶν ἡμερῶν
καὶ νυκτῶν αὐξήσεις τε καὶ μειώσεις γίνονται. Θαυ-
μασίως δὲ δηλοῦσιν ἀπ' ἀνατολῶν ἕως δυσμῶν οἱ
τοιοῦτοι παράλληλοι τάς τε ἐπαρχίας, ὅσαι ὑπὸ τὸν
αὐτὸν παράλληλόν εἰσι, τάς τε πόλεις καὶ τἄλλα ὅσα
τῇ γεωγραφίᾳ παρέπονται.
Εἴκοσι τριῶν τοίνυν ὄντων τῶν παραλλήλων ἐφ'
ἑκατέρου τοῦ ἰσημερινοῦ (ὃς καὶ αὐτὸς παράλληλον
τοῖς λοιποῖς ἔχει τὴν θέσιν, ἀλλ' ἰδίως ἰσημερινὸς κα-
λεῖται κατὰ μέσα τέμνων τὴν ὅλην γῆν· ἀπ' αὐτοῦ γὰρ
γίνεται ἡ ἀρχὴ τῶν πρὸς βορρᾶν ἢ πρὸς νότον ἀνιουσῶν
163
καὶ κατιουσῶν μοιρῶν, οὗ τὸ μῆκος προλαβόντες εἴπομεν

εἶναι μυριάδων θʹ σταδίων· ἑξῆς δὲ πρὸς βορρᾶν γρά-
φεται παράλληλος, ὃς καλεῖται πρῶτος. Ἐρεῖ δέ τις
ἴσως· πῶς οὐχὶ δεύτερος καλοῖτο οὗτος, ἅτε προτιθε-
μένου τοῦ ἰσημερινοῦ;
Θέων. Commentaria in Ptolemaei syntaxin mathematicam i–iv (2033:

001)“Commentaires de Pappus et de Théon d'Alexandrie sur l'Almageste,
vols. 2–3”, Ed. Rome, A.Vatican City: Biblioteca Apostolica Vaticana,
2:1936; 3:1943; Studi e Testi 72 & 106.P. 394, l. 12
ἀπὸ τοῦ κέντρου τῆς σφαίρας ἐπὶ τὴν ἐπιφάνειαν τῆς γῆς ἴσαι ἂν εἶεν.
ὥστε ἡ γῆ σφαιρική ἐστιν καὶ ὁμόκεντρος τῇ τῶν ὅλων σφαίρᾳ. διὰ δὴ
τοῦτο καὶ μέση.
§Περὶ δὲ τοῦ πρὸς αἴσθησιν σφαιροειδῆ εἶναι τὴν γῆν, εἴρηται μὲν ἡμῖν
καὶ μικρῷ πρόσθεν, ὅτι τὰ ὄρη ἐλαχίστας ποιοῦντα ἐπαναστάσεις ὡς πρὸς
τὸ ὅλον τῆς γῆς μέγεθος ἀναλλοίωτοναὐτῆς τὸ σφαιρικὸν σχῆμα συν-
τηροῦσιν πρὸς αἴσθησιν. ἔστιν δὲ καὶ ἀπὸ τῶν καταληφθέντων μεγε-
θῶν τῆς τε γῆς καὶ τῶν ὀρῶν τὸ τοιοῦτον ἐπιγνῶναι.
Τὸ γὰρ ὅλον τῆς γῆς μέγεθος κατὰ τὸν μέγιστον ἑαυτῆς κύκλον μετρού-
μενον σταδίων μυριάδων ἐστὶν ιη, καθάπερ αὐτὸς ὁ Πτολεμαῖος ἐν τῇ
Γεωγραφίᾳ συνήγαγεν.
Ἀρχιμήδης δὲ τοῦ κύκλου τὴν περίμετρον εἰς εὐθεῖαν ἐκτεινομένην
δείκνυσιν τῆς διαμέτρου γ καὶ ζ μέρει μείζονα. ὥστε εἴη ἂν ἡ πᾶσα τῆς
γῆς διάμετρος σταδίων Με καὶ ͵ζσογ· τούτῳ γὰρ τριπλασίων καὶ ζʹ μέ-
ρει μείζων ἢ ἔγγιστα ἡ τῶν ιη μυριάδων περίμετρος.
Τὴν δὲ ἀπὸ τῶν ὑψηλοτάτων ὀρῶν ἐπὶ τὰ χθαμαλώτερα πίπτουσαν
κάθετον δείκνυσιν Ἐρατοσθένης διὰ τῶν ἐξ ἀποστημάτων μετρουσῶν
διοπτρῶν σταδίων ι. ἐπεὶ οὖν ἀπεδείχθη πάλιν Ἀρχιμήδει ὅτι τὸ ὑπὸ
τῆς διαμέτρου καὶ τῆς τοῦ κύκλου περιφερείας εἰς εὐθεῖαν ἑξαπλου-
μένης περιεχόμενον ὀρθογώνιον τετραπλάσιόν ἐστιν τοῦ ἐμβαδοῦ τοῦ
κύκλου, τὸ ἄρα ὑπὸ τῆς διαμέτρου καὶ τοῦ δʹ μέρους τῆς περιφερείας
Θέων. Commentaria in Ptolemaei syntaxin mathematicam i-iv

P. 609, l. 4
Ηὕρισκεν γὰρ τὴν αὐτὴν ἔκλειψιν, καίπερ ἐν ἑνί τινι χρόνῳ ἀποτελου-
μένην, τοῖς μὲν ἀνατολικωτέροις τῶν τηρησάντων πρὸς ταῖς δυσμαῖς
ἀναγραφεῖσαν γεγενημένην, τοῖς δὲ δυτικωτέροις πρὸς ταῖς ἀνατολαῖς·
τὴν δὲ διαφορὰν ὡς ἔφαμεν μέχρις ιβ ὡρῶν ἰσημερινῶν γινομένην, ἥτις
ἐστὶν κατὰ μῆκος ἡμικυκλίου ἰσημερινοῦ.
Ἐπεὶ οὖν τὸ τῆς γῆς τεταρτημόριον κατὰ τὴν εἰρημένην διαίρεσιν κατὰ
164
μὲν τὸ μῆκος ἡμικύκλιον ἀπολαμβάνει τοῦ ἰσημερινοῦ, κατὰ δὲ τὸ

πλάτος
ἤτοι ἔξαρμα ἐπὶ τοῦ διὰ τῶν πόλων αὐτοῦ ὡς πρὸς ἄρκτους μοιρῶν ϙ·
δέδεικται δὲ ὅτι ἡ καθ' ἡμᾶς οἰκουμένη κατὰ μὲν τὸ μῆκος ἀπολαμβάνει
τοῦ ἰσημερινοῦ ἡμικύκλιον· εὑρίσκομεν δὲ καὶ τὸ πλάτος ἤτοι ἔξαρμα
ὡς καὶ ἡ τῆς Γεωγραφίας ἔκθεσις περιέχει καὶ μέχρις μοιρῶν ξγ·
δῆλον ὅτι ἡ καθ' ἡμᾶς οἰκουμένη καὶ ἐν γνώσει ἡμῖν γεγενημένη τὸ
βορειότερον τεταρτημόριον ἔγγιστα τῆς γῆς περιέχει.
»Τῶν δὲ κατὰ μέρος ὀφειλόντων θεωρηθῆναι μάλιστ' ἄν τις ἡγήσαι-
»το πρὸς τὴν προκειμένην πραγματείαν ...» καὶ τὰ ἐξῆς.
Ἀποδείξας τὸ τῆς καθ' ἡμᾶς οἰκουμένης μέγεθος ὑπὸ τοῦ ἑτέρου τῶν
βορείων τεταρτημορίου τῆς ὅλης γῆς ἔγγιστα περιεχόμενον, ἑξῆς περὶ
τῶν ἐν αὐτῷ κατὰ μέρος οἰκήσεων κυριωτέρων ἰδιωμάτων διαλαμβάνει,
τουτέστιν τίνα ἐστὶν τὰ συμπίπτοντα ταύταις ταῖς βορειοτέραις οἰκή-
σεσιν, καὶ ὑποκειμέναις ταῖς διὰ τῶν κατὰ κορυφὴν γραφομένων παρ-
αλλήλων τῷ ἰσημερινῷ βορειοτέρων αὐτοῦ δηλαδή,
Θέων. Commentaria in Ptolemaei syntaxin mathematicam i-iv P. 662, l. 6
ρθ μα κ. Ἐὰν ἄρα πάλιν ἀπὸ τοῦ λόγου τῶν γ νε λδ πρὸς τὰ ριθ νϛ η ἀφέ-
λωμεν τὸν τῶν μη λθ νγ πρὸς τὰ ρθ μα κ, καταλειφθήσεται ὁ τῆς
ὑπὸ τὴν διπλῆν τῆς ΒΖ πρὸς τὴν ὑπὸ τὴν διπλῆν τῆς ΖΑ, ὁ τῶν γ λε κζ
πρὸς τὰ μη λθ νγ, ᾧ λόγῳ ὁ αὐτός ἐστιν καὶ ὁ τῶν η να ιϛ πρὸς τὰ ρκ.
Καὶ ἔστιν ἡ ὑπὸ τὴν διπλῆν τῆς ΖΑ ρκ. καὶ ἡ ὑπὸ τὴν διπλῆν ἄρα τῆς
ΒΖ περιφερείας εὐθεῖα ἔσται η να ιϛ.
Ἡ δὲ διπλῆ τῆς ΒΖ περιφερείας μοιρῶν η κη, αὐτὴ δὲ ἡ ΒΖ τοῦ ἐξάρ-
ματος περιφέρεια δ δʹ, ὅπερ προέκειτο εὑρεῖν.
Ὅτι δὲ καὶ διὰ Ταπροβάνης ἐστὶν ὁ τοιοῦτος παράλληλος γέγραπται
ἐν τῇ Γεωγραφίᾳ.
Καὶ ἐπεὶ ὁ τοσοῦτον ἀπέχων παράλληλος τοῦ ἰσημερινοῦ μεταξύ ἐστι
τοῦ ἰσημερινοῦ καὶ τοῦ τροπικοῦ θερινοῦ, δῆλον ὡς ὅτι κατὰ δύο σημεῖα
τέμνει τὸν ζῳδιακόν, καθ' ὧν γινόμενος ὁ ἥλιος αὐτὸν παράλληλον γρά-
φων πρὸς αἴσθησιν ἐκ τῆς περιφορᾶς, δὶς ἔσται κατὰ κορυφὴν ἐν τῷ
ἐνιαυ-
σίῳ χρόνῳ.
Καὶ διὰ τοῦτο ὡς ἔφαμεν ἔμπροσθεν ἀμφίσκιος ἔσται.
§Ὅτι δὲ καὶ τὰς εἰρημένας ρνθ μοίρας διαπορευόμενος τὰς τῶν γνω-
μόνων σκιὰς ἀποκλίνειπρὸς μεσημβρίαν, τὰς δὲ λοιπὰς ὡς πρὸς ὅλον
τὸν ζῳδιακὸν σα πρὸς ἄρκτους, οὕτως ἡμῖν ἔσται δῆλον.
Θέων. Ὑπόμνημα εἰς τοὺς προχείρους Πτολεμαίου κανόνας

165
(commentarium magnum) (lib. 1–3) (2033: 009)“Le ‘grand commentaire’

de Théon d'Alexandrie aux tables faciles de Ptolémée, 2 vols.”, Ed.
Mogenet, J., Tihon, A.
Vatican City: Biblioteca Apostolica Vaticana, 315:1985; 340:1991; Studi
e Testi 315 & 340.ST number 315, p. 95, l. 16
νυχθημέρων τῷ τὴν ἔκθεσιν τῶν ὁμαλῶν παρόδων κατὰ ἴσας ὑπε-

ροχὰς τὴν παραύξησιν εἰληφέναι ὡς τῶν νυχθημέρων ἰσοχρονίων
ὄντων, τοιούτου μὴ οὕτως ἔχοντος αὐτῷ κατειλημμένου, καὶ δέον
εἶναι οἰκείως τῇ τοῦ κανόνος ἐκθέσει εἰς ὁμαλὰ νυχθήμερα τὸν τῶν
καιρικῶν νυχθημέρων χρόνον μεταλαμβάνειν, ἀκόλουθον ἡγεῖται
πρὸ τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων κατὰ τοὺς χρόνους διακρίσεων τὴν
διδασκαλίαν ποιήσασθαι. Ἐκτίθεται οὖν εἰς τοῦτο πρῶτον κανόνιον
περιέχον τῶν τῆς καθ' ἡμᾶς βορειοτέρας οἰκουμένης ἐπισημοτέρων
πόλεων τὰς ὀνομασίας, παραθεὶς αὐταῖς ἐκ τῆς συντεταγμένης αὐτῷ
γεωγραφικῆς πραγματείας ἐπὶ μὲν οὖν τοῦ πρώτου σελιδίου τὰς
κατὰ μῆκος αὐτῶν ἐποχάς, ἐπὶ δὲ τοῦ δευτέρου τὰς κατὰ πλάτος,
τὴν ποσότητα τῶν ἀριθμῶν ποιησάμενος ἐπὶ μὲν τοῦ μήκους ἀπὸ
τῶν δυσμικωτέρων, ὡς αὐτός φησιν ἐν τῇ Γεωγραφίᾳ, διὰ τὸ ἐπὶ τῆς
τοιαύτης καταγραφῆς ἐπὶ τῆς καθ' ἡμᾶς βορειοτέρας οἰκουμένης ἐπὶ
τὰ ἀριστερὰ ὡς πρὸς ἡμᾶς τὰ δυσμικώτερα καὶ τὴν χεῖρα πάντοτε
ἐν ταῖς γραφαῖς τὰ εὐώνυμα καταλιμπάνειν καὶ διὰ τοῦτο καὶ τὰ
προεκτεθειμένα ἐν τῇ τῆς εἰκόνος καταγραφῇ μὴ ἀφανίζεσθαι, ἐπὶ
δὲ τοῦ πλάτους ἀπὸ τοῦ μετὰ τὸν ἰσημερινὸν παραλλήλου ἀφ' οὗ καὶ
τὰς οἰκήσεις ἔχομεν κατειλημμένας,
Θέων. Ὑπόμνημα εἰς τοὺς προχείρους Πτολεμαίου κανόνας

(commentarium magnum) (lib. 1-3) ST number 315, p. 96, l. 17
ιε, ἕξομεν ὅσαις ὥραις ἰσημεριναῖς ἢ καὶ μέρει διαφέρει ὁ μεσημ-

βρινὸς τοῦ μεσημβρινοῦ· τὴν δὲ τῶν κατὰ πλάτος διαφορὰν ἕξομεν
πάλιν πόσῳ ἡ ἑτέρα τῆς ἑτέρας βορειοτέρα ἐστὶν ἢ νοτιωτέρα, καὶ
ὅσῳ διαφέρει τὸ ἔξαρμα τοῦ ἐξάρματος· ἴσον γάρ ἐστι τὸ ἔξαρμα
τῷ πλάτει, τουτέστι ἡ ἀπὸ τοῦ κατὰ κορυφὴν ἐπὶ τὸν ἰσημερι-
νὸν ὡς ἐπὶ τοῦ μεσημβρινοῦ τῷ τοῦ πόλου ἐξάρματι· φανερὸν δὲ
[ὅτι] καὶ ὑπὸ τὸν αὐτὸν μεσημβρινὸν οἰκήσεις εἶναι τὰς τὸ αὐτὸ
μῆκος ἐχούσας, ὑπὸ δὲ τὸν αὐτὸν παράλληλον, τὰς τὸ αὐτὸ πλάτος ἢ
τὸ αὐτὸ ἔξαρμα. Τοῦ τοιούτου κανόνος ἐν τῇ Συντάξει μὴ παρακει-
μένου, ἀλλὰ ἐφοδευομένων μὲν τῶν κατὰ μῆκος διαφορῶν ἐκ τῆς
Γεωγραφικῆς ἐκθέσεως καὶ ἐξ αὐτοῦ τοῦ τοιούτου Προχείρου κανό-
νος, τῶν δὲ κατὰ πλάτος ἤτοι πάλιν ἐκ τῶν τοιούτων κανόνων καὶ
τῶν τηρήσεων τῶν διὰ τῶν κρίκων ἢ τῆς πλινθίδος ἢ καὶ διὰ τῶν
166
γραμμῶν δοθέντος τοῦ μεγέθους τῆς μεγίστης ἡμέρας ἐξ ὑδρίου

ὡροσκοπίου ἀκολούθως τοῖς ἐν τῷ δευτέρῳ τῆς Συντάξεως βιβλίῳ
ἐπιλογισμοῖς.
Πορφύριος. De antro nympharum (2034: 004)
“Porphyry. The cave of the nymphs in the Odyssey”, Ed. Seminar Classics
609Buffalo: Department of Classics, State University of New York,
1969; Arethusa Monographs 1.Sec. 4, l. 10
των, ὅταν ἀντιπρόσωποι τῶν ἀγαλμάτων ἑστῶτες τοῖς θεοῖς τὰς

λιτὰς καὶ θεραπείας προσάγωσι. τοιούτων ἀσαφειῶν πλήρους ὄντος
τοῦ διηγήματος πλάσμα μὲν ὡς ἔτυχεν εἰς ψυχαγωγίαν πεποιημένον
μὴ εἶναι, ἀλλ' οὐδ' ἱστορίας τοπικῆς περιήγησιν ἔχειν, ἀλληγορεῖν
δέ τι δι' αὐτοῦ τὸν ποιητήν, προσθέντα μυστικῶς καὶ ἐλαίας φυτὸν
πλησίον. ἃ δὴ πάντα ἀνιχνεῦσαι καὶ ἀναπτύξαι ἔργον καὶ τοὺς
παλαιοὺς νομίσαι καὶ ἡμᾶς μετ' ἐκείνων τε καὶ τὰ καθ' ἑαυτοὺς πειρᾶ-
σθαι νῦν ἀνευρίσκειν.
Περὶ μὲν οὖν τῆς ἐγχωρίου ἱστορίας ῥᾳθυμότερον φαίνονται
ἀναγράψαντες ὅσοι τέλεον ᾠήθησαν πλάσμα εἶναι τοῦ ποιητοῦ τό
τε ἄντρον καὶ ὅσα περὶ τούτου ἀφηγήσατο· οἱ δὲ τὰς Γεωγραφίας
ἀναγράψαντες, ὧν ἄριστα καὶ ἀκριβέστατα καὶ ὁ Ἐφέσιος Ἀρτεμίδω
ρος ἐν τῷ πέμπτῳ τῆς εἰς ἕνδεκα συνηγμένης αὐτῷ πραγματείας
γράφει ταῦτα· ‘τῆς δὲ Κεφαληνίας ἀπὸ Πανόρμου λιμένος πρὸς ἀνατο-
λὴν ἀπέχουσα δώδεκα στάδια νῆσός ἐστιν Ἰθάκη σταδίων ὀγδοήκοντα
πέντε, στενὴ καὶ μετέωρος, λιμένα ἔχουσα καλούμενον Φόρκυνος·
ἔστι δ' αἰγιαλὸς ἐν αὐτῷ· ἐκεῖ νυμφῶν ἱερὸν ἄντρον, οὗ λέγεται
τὸν Ὀδυσσέα ὑπὸ τῶν Φαιάκων ἐκβιβασθῆναι.’ πλάσμα μὲν οὖν
Ὁμηρικὸν παντελῶς οὐκ ἂν εἴη· εἴτε δ' οὕτως ἔχον ἀφηγήσατο
εἴτε καὶ αὐτός τινα προσέθηκεν, οὐδὲν ἧττον μένει τὰ ζητήματα τὴν
βούλησιν ἢ τῶν καθιδρυσαμένων ἢ τοῦ
Ιωάννης Στοβαίος ανθολόγος. (2037: 001)“Ioannis Stobaei

anthologium, 5 vols.”, Ed. Wachsmuth, C., Hense, O.
Berlin: Weidmann, 1–2:1884; 3:1894; 4:1909; 5:1912, Repr. 1958.
Book 1, ch. 40, sec. 1, l. 140
ὧν ἔξω περιρρεῖ τὴν γῆν ὁ Ὠκεανός. Ἐν τούτῳ γε μὴν

νῆσοι μεγάλαι τυγχάνουσιν, αἵ [τε] δύο Βρετανικαὶ λεγό-
μεναι [καὶ] Ἄλβιον καὶ Ἰέρνη, τῶν προἱστορημένων μεί-
ζους, ὑπὲρ Κελτοὺς κείμεναι· τούτων δὲ ἐλάττους ἥ τε
Ταπροβάνη πέραν Ἰνδῶν, λοξὴ πρὸς τὴν οἰκουμένην, καὶ
ἡ Φοβέα [Εὔβοια] καλουμένη, κατὰ τὸν Ἀράβιον κειμένη
κόλπον. Οὐκ ὀλίγαι τε ἄλλαι μικραὶ περὶ τὰς Βρετανικὰς
167
καὶ τὴν Ἰβηρίαν κύκλῳ περιεστεφάνωνται τὴν οἰκουμένην

ταύτην, ἣν δὴ νῆσον εἰρήκαμεν. ἧς πλάτος μὲν κατὰ τὸ
βαθύτατον τῆς ἠπείρου βραχὺ ἀποδέον τετρακισμυρίων
σταδίων φασὶν οἱ εὖ γεωγραφήσαντες, μῆκος δὲ περὶ ἑπτα-
κισμυρίους μάλιστα. διαιρεῖται δὲ εἴς τε Εὐρώπην καὶ
Ἀσίαν καὶ Λιβύην.
Εὐρώπη μὲν οὖν ἐστιν ἧς ὅρος κύκλῳ στῆλαί τε Ἡρα-
κλέους καὶ μυχοὶ Πόντου, θάλαττά τε [καὶ] Ὑρκανία, καθ'
ἣν στενώτατος ἰσθμὸς εἰς τὸν πόντον διήκει· τινὲς δὲ
ἀντὶ τοῦ ἰσθμοῦ Τάναιν ποταμὸν εἰρήκασιν. Ἀσία δ'
ἐστὶ τὸ ἀπὸ τοῦ εἰρημένου ἰσθμοῦ τοῦ τε Πόντου καὶ
τῆς Ὑρκανίας θαλάττης μέχρι θατέρου ἰσθμοῦ, ὃς μεταξὺ
κεῖται τοῦ τε Ἀραβικοῦ κόλπου καὶ τῆς ἔσω θαλάττης,
περιεσχημένος ὑπό τε ταύτης καὶ τοῦ πέριξ ὠκεανοῦ·
Basilius Theol., Homiliae in hexaemeron (2040: 001)

“Basile de Césarée. Homélies sur l'hexaéméron, 2nd edn.”, Ed. Giet, S.
Paris: Cerf, 1968; Sources chrétiennes 26 bis.
Homily 4, sec. 4, l. 55
ἁπασῶν καὶ τῷ μεγέθει τῆς γῆς παρισουμένης ὁ λόγος.

Ἃς πλῆθος μὲν ἔχειν ὕδατος οὐδεὶς ἀντερεῖ· οὐ μὴν
θαλάσσας γε ἄν τις αὐτὰς κατὰ τὸν εἰκότα λόγον προσείποι·
οὐδ' ἂν ὅτι μάλιστα τὸ ἁλμυρὸν καὶ γεῶδές τινες παραπλήσιον
ἔχωσι τῇ μεγάλῃ θαλάσσῃ, ὡς ἥ τε Ἀσφαλτῖτις λίμνη ἐπὶ
τῆς Ἰουδαίας καὶ ἡ Σερβωνῖτις ἡ μεταξὺ Αἰγύπτου καὶ
Παλαιστίνης τὴν Ἀραβικὴν ἔρημον παρατείνουσα. Λίμναι
γάρ εἰσιν αὗται, θάλασσα δὲ μία, ὡς οἱ τὴν γῆν περιοδεύ-
σαντες ἱστοροῦσιν. Εἰ καὶ τὴν Ὑρκανίαν οἴονταί τινες, καὶ
τὴν Κασπίαν περιγεγράφθαι καθ' ἑαυτάς· ἀλλ' εἴ γέ τι χρὴ
ταῖς τῶν ἱστορησάντων προσέχειν Γεωγραφίαις, συντέτρηνται
πρὸς ἀλλήλας, καὶ πρὸς τὴν μεγίστην θάλασσαν ἅπασαι
συνανεστόμωνται. Ὡς καὶ τὴν ἐρυθρὰν θάλασσάν φασι
πρὸς τὴν ἐπέκεινα Γαδείρων συνάπτεσθαι. Πῶς οὖν, φησὶν,
ὁ Θεὸς τὰ συστήματα τῶν ὑδάτων ἐκάλεσε θαλάσσας;
Ὅτι συνέδραμε μὲν εἰς συναγωγὴν μίαν τὰ ὕδατα· τὰ
δὲ συστήματα τῶν ὑδάτων, τουτέστι, τοὺς κόλπους τοὺς
κατ' ἴδιον σχῆμα ὑπὸ τῆς περικειμένης γῆς ἀποληφθέντας,
θαλάσσας ὁ Κύριος προσηγόρευσε. Θάλασσα βόρειος,
θάλασσα νότιος, ἑῴα θάλασσα, καὶ ἑσπερία πάλιν ἑτέρα.
168
Himerius Soph., Declamationes et orationes (2051: 001)

“Himerii declamationes et orationes cum deperditarum fragmentis”, Ed.
Colonna, A.Rome: Polygraphica, 1951.Oration 48, l. 279
ἔτι δὲ Χρύσιπποί τε καὶ ὅσοι τὴν ἄλογον πρᾶξιν λόγῳ

κοσμήσαντες, ἐξ ἑτέρας εἰς ἑτέραν τὴν ἑαυτῶν φιλοσοφίαν
μετεκόσμησαν. οἶδε δὲ καὶ τὰς κοινὰς Ἐπικούρου τε καὶ
Δημοκρίτου δόξας καὶ ὃν τρόπον ἐκεῖνοι περὶ τῆς φύσεως
ἐφαντάσθησαν· καὶ μὴν καὶ τὰς Ἀκαδημίας ἁπάσας ἐπί-
σταται, καὶ τὴν ἐκ Λυκείου μέχρι Λιβύης τε καὶ Κυρήνης
σοφίαν ἀποδημήσασαν. τοὺς δὲ Πύρρωνος τρόπους καὶ τὴν
ἐκεῖθεν ἔριν παρὰ τοῖς πᾶσιν ἀνθήσασαν οὐχ ὡς μέγα τι
σπούδασμα, οἷον δέ τι παρόψημα τῆς ἄλλης φιλοσοφίας
εἶναι νομίζων, μετέρχεται. ἀστρονομίας τε ἐπιστήμων καὶ
Γεωγραφίας γενόμενος γινώσκει μὲν καὶ τὰ παρὰ τοῖς ἄλλοις
συγγράμματα, πείρᾳ δὲ ταῦτα καὶ ἀκριβῶς μαθεῖν βουλό-
μενος καὶ θεατὴν αὑτὸν ἐπιστῆσαι τῶν εἰρημένων ἐν τοῖς
βιβλίοις, περίπολος μικροῦ πάσης τῆς ὑφ' ἥλιον γίνεται,
μιμητὴς Πλάτωνος. καὶ γὰρ ἐκεῖνος μετὰ τὴν Σωκράτους
νουθεσίαν εἰς Αἴγυπτόν τε καὶ τοὺς ἐκεῖ προφήτας ἔρχεται,
πλέον τι τῶν Ἀττικῶν μαθημάτων ἐρευνήσασθαι παρ' ἐκεί-
νοις βουλόμενος, ἔτι δὲ εἰς Σικελίαν καὶ παρ' οἷς ἔτι μετὰ
Πυθαγόραν ἡ Πυθαγόρου φιλοσοφία διασῴζεται. ἀκούω δὲ
ἔγωγε καὶ περὶ Διονύσου τοιόνδε τινὰ λόγον. τὸν Διόνυσον
φασὶν οἱ μῦθοι, πρὶν εἰς θεῶν φύσιν ἐλθεῖν, ἱερά τε δρῶντα
Uranius Hist., Fragmenta (2461: 003)“FHG 4”, Ed. Müller, K.

Τίγρητι ποταμῷ. Φίλων ἐν Φοινικικοῖς Νάσιβίς φησι

διὰ τοῦ α. Οὐράνιος δὲ διὰ τοῦ ε Νέσιβις. Σημαίνει δὲ,
ὥς φησι Φίλων, νάσιβις τὰς στήλας, ὡς δὲ Οὐράνιος,
νέσιβις, φησὶ, σημαίνει τῇ Φοινίκων φωνῇ λίθοι συγ-
κείμενοι καὶ συμφορητοί. Στράβων δὲ ἑκκαιδεκάτῃ
διὰ τοῦ ι. Τὸ ἐθνικὸν Νισιβηνός.
Idem: Νόσορα, νῆσος ἐν τῇ Ἐρυθρᾷ θαλάσσῃ. Οὐ-
ράνιος Ἀραβικῶν . Ὁ νησιωτὴς Νοσορηνός· ἐγχώριος
ὁ τύπος.
Idem: Χαράκμωβα, πόλις τῆς νῦν τρίτης Παλαι-
στίνης, ἣν ἀναγράφει Πτολεμαῖος ἐν Γεωγραφικοῖς ἐν
πέμπτῳ βιβλίῳ ἐν ταῖς Ἀραβικαῖς τῆς εὐδαί-
μονος. Οὐράνιος δ' ἐν τοῖς Ἀραβικοῖς (ἀξιόπιστος
169
δ' ἀνὴρ περὶ τὰ τοιαῦτα· σπουδὴν γὰρ ἔθετο ἱστορῆσαι

ἀκριβῶς τὰ τῆς Ἀραβίας) καὶ Μωβουχάραξ φησίν.
ΠατροκλῆςFragmenta (2479: 003)“FHG 2”, Ed. Müller, K.

Strabo II: Τὰ τῆς Ἰνδικῆς ἄκρα τὰ μεσημβρινώτατα ὁμολογοῦσι πολλοὶ

τοῖς κατὰ Μερόην ἀνταίρειν τόποις ἀπό τε τῶν ἀέρων καὶ
τῶν οὐρανίων τεκμαιρόμενοι· ἐντεῦθεν δ' ἐπὶ τὰ βο-
ρειότατα τῆς Ἰνδικῆς τὰ πρὸς τοῖς Καυκασίοις ὄρεσι,
Πατροκλῆς ὁ μάλιστα πιστεύεσθαι δίκαιος, διά τε τὸ
ἀξίωμα καὶ διὰ τὸ μὴ ἰδιώτης εἶναι τῶν Γεωγραφικῶν,
φησὶ σταδίους μυρίους καὶ πεντακισχιλίους.
Idem: Ἀπὸ δὲ
Μερόης ἐπὶ τὸν Ἑλλήσποντον οὐ πλείους εἰσὶ τῶν μυ-
ρίων καὶ ὀκτακισχιλίων σταδίων, ὅσοι καὶ ἀπὸ τοῦ με-
σημβρινοῦ πλευροῦ τῆς Ἰνδικῆς πρὸς τὰ περὶ τοὺς
Βακτρίους μέρη, προστεθέντων τρισχιλίων τοῖς μυρίοις
καὶ πεντακισχιλίοις, ὧν οἱ μὲν τοῦ πλάτους ἦσαν τῶν
ὀρῶν, οἱ δὲ τῆς Ἰνδικῆς. Πρὸς δὲ τὴν ἀπόφασιν ταύτην
ὁ Ἵππαρχος ἀντιλέγει διαβάλλων τὰς πίστεις· οὔτε γὰρ
Πατροκλέα πιστὸν εἶναι, δυεῖν ἀντιμαρτυρούντων αὐτῷ
Μιχαήλ Ψελλός. ., Oratoria minora (2702: 009)

“Michaelis Pselli oratoria minora”, Ed. Littlewood, A.R.
Leipzig: Teubner, 1985.Oration 25, l. 158
πλάττων δὲ καὶ μεταπλάττων ὡς ἂν ἐθέλῃ τὸν νοῦν καὶ τὴν ῥητορικὴν ἐκ

προοιμίων δεικνύων ὁπόση, αὐχῶν τε πατέρας ποιητάς τε καὶ ῥήτορας
καὶ
εἰς τοὺς μυθικοὺς ἀναγόμενος χρόνους (ὡς τὴν Ἀσσυρίων φασὶν ἀρχὴν
μεθ' ἣν τὰ Μήδων καὶ Περσῶν ἤκμασεν), ἀνοιγνύς τε οἷόν τινας ἡμῖν
κιβωτοῦ θύρας καὶ δεικνὺς τοὺς λέοντας, τοὺς ἐλέφαντας, τὰς μελίς[σας],
τοὺς κώνωπας, τοὺς μὲν τὴν Ἰνδικὴν νεμομένους, τοὺς δὲ τὸ βόρειον
κλίμα διώκοντας, καὶ τοὺς μὲν αὐλοῦντας, τοὺς δὲ μελουργοῦντας καὶ
ἄλλον ἄλλο τι περὶ τὸ ἦθος διενεργοῦντας· καὶ οἷς μὲν εὐφυῶς πλάττεται
ἀπὸ τῶν ῥητορικῆς θαλάμων προέρχεται, οἷς δὲ ἤθη καὶ φύσεις
διερευνᾷ τῇ φιλοσόφῳ μερίδι προστίθεται, οἷς δὲ τὰ διάφορα τῆς γῆς
ἐρευνᾷ κλίματα τῇ γεωγραφίᾳ σεμνύνεται, ἀγάλλεται δὲ καὶ μουσικῆς ἐν
170
ἀώτῳ, ὅ φησι Πίνδαρος, σύντονα πολυπραγμονῶν μέλη καὶ ἐναρμόνια,

οἷς δὲ τὰς ἀράχνας συντίθησι τῶν τῆς γεωμετρίας ὅρων προκύπτειν
ἐοικέναι δοκεῖ, οἷς δὲ τοῖς διαφόροις μερίζεται ἔθνεσιν οὐδὲ τῆς
ἱστορικῆς πραγματείας ἀπήλλακται. πῶς οὖν οὐκ ἄν τις τὸν μῦθον ἕλοιτό
τε καὶ ἐνστερνίσαιτο τὰ τῶν ἐπιστημῶν καὶ τεχνῶν κράτιστα ἑαυτῷ
συμπηξάμενον; ἔγωγ' οὖν ἑλοίμην μᾶλλον παρὰ ῥητορικῆς τὸν μῦθόν μοι
προσαγόμενον ἢ παρὰ Μουσῶν τὸ βρῶμα τῆς γνώσεως, ἀφ' οὗ δὴ ὁ
Ἀσκραῖος τὴν ποιητικὴν ἀνάδοσιν ἐποιήσατο· ἐκεῖνο μὲν γὰρ ἴσως καὶ
πέπλασται καὶ θαυμάζω τὸν ποιητὴν ὃς ἐξαπατήσειν ἡμᾶς ᾤετο, τὸ δὲ
τοῦ μύθου ἐπ' αὐτῶν τῶν πραγμάτων ἀληθῶς ἔχον ἐλέγχεται.
Μιχαήλ Ψελλός. ., Opuscula psychologica, theologica, daemonologica

(2702: 011)“Michaelis Pselli philosophica minora, vol. 2”, Ed. O'Meara,
D.J.Leipzig: Teubner, 1989.P. 130, l. 5
ἀστέριον προπόρευμα σέθεν χάριν οὐκ ἐλοχεύθη.

αἴθριος ὀρνίθων ταρσὸς πλατὺς οὔποτ' ἀληθής,
θυσιῶν σπλάγχνων τε τομαί· τάδ' ἀθύρματα πάντα,
ἐμπορικῆς ἀπάτης στηρίγματα. φεῦγε σὺ ταῦτα,
μέλλων εὐσεβίης ἱερὸν παράδεισον ἀνοίγειν,
ἔνθ' ἀρετὴ σοφία τε καὶ εὐνομία συνάγονται.
Ἐξήγησις. ἀπάγει τὸν μαθητευόμενον ὁ Χαλδαῖος πάσης Ἑλληνικῆς
σοφίας καὶ μόνῳ προσκολλᾷ, ὡς οἴεται, τῷ θεῷ. ‘μὴ τὰ πελώρια’ γάρ
φησι ‘μέτρα γύης ὑπὸ σὴν φρένα βάλλου· οὐ γὰρ ἀληθείης φυτὸν ἐν
χθονί’· τοῦτ' ἔστι· μηδὲ τὰ μεγάλα μέτρα τῆς γῆς πολυπραγμόνει τῇ σῇ
φρενί, ὥσπερ οἱ γεωγράφοι ποιοῦσι καταμετροῦντες τὴν γῆν· σπέρμα
γὰρ
ἀληθείας οὐκ ἔστιν ἐν γῇ. ‘μηδὲ μέτρει’ φησί ‘μέτρον ἠελίου κανόνας
συναθροίσας· ἀιδίῳ βουλῇ φέρεται πατρός, οὐχ ἕνεκεν σοῦ’· τοῦτ' ἔστι·
μὴ ἀσχολοῦ περὶ ἀστρονομίαν μηδὲ καταμέτρει τὸν τοῦ ἡλίου δρόμον
κανόσιν ἀστρονομικοῖς· οὐ γὰρ ἕνεκεν τῆς σῆς ζωῆς τὸν δρόμον ποιεῖται,
ἀλλ' ἀχρόνως κινεῖται κατὰ τὸ τοῦ θεοῦ βούλημα. ‘μήνης ῥοῖζον ἔασον·
ἀεὶ τρέχει ἔργῳ ἀνάγκης’· τοῦτ' ἔστι· τὸ τῆς σελήνης εὔτροχον κίνημα
μὴ πολυπραγμόνει· τρέχει γὰρ αὕτη οὐ διὰ σέ, ἀλλ' ὑπὸ κρείττονος
ἀνάγκης ἀγομένη. ‘ἀστέριον προπόρευμα σέθεν χάριν οὐκ ἐλοχεύθη’·
τοῦτ' ἔστιν· οἱ προηγούμενοι τῶν ἀπλανῶν ἀστέρων ἢ τῶν πλανωμένων
οὐ χάριν σοῦ τὴν ὑπόστασιν ἔλαβον. ‘αἴθριος ὀρνίθων ταρσὸς πλατὺς
Μιχαήλ Ψελλός. ., Theologica (2702: 012)“Michaelis Pselli theologica,

vol. 1”, Ed. Gautier, P.Leipzig: Teubner, 1989.Opusculum 114, l. 4
τὸ δὲ ‘δι' αὐτοῦ’, μέσον κείμενον, τὴν ποιητικὴν τῶν ὄντων δηλοῖ ἐνέρ-
171
γειαν. ἵνα γὰρ μὴ τὴν ὕλην νοήσωμεν διὰ τῆς ‘ἐξ’ προθέσεως, ἥτις ἀπο-
γεννᾷ μέν, οὐδὲν δὲ παρὰ τὴν γέννησιν ἐνεργεῖ, διὰ τοῦτό φησιν ὁ
ἀπόστο-
λος, ‘ἐξ αὐτοῦ καὶ δι' αὐτοῦ καὶ εἰς αὐτόν’, ὅτι τε, φησίν, ἐξ αὐτοῦ τὸ
πᾶν προελήλυθε καὶ διὰ τῆς ἐνεργοῦς αὐτοῦ ποιήσεως ἀποτετέλεσται καὶ
εἰς αὐτὸν αὖθις ἐπέστραπται. ‘αὐτῷ ἡ δόξα’, κατ' αὐτὸν φάναι τὸν θεῖον
ἀπόστολον, ‘εἰς τοὺς αἰῶνας, ἀμήν’.
Περὶ τῆς κατὰ Χριστὸν γενεαλογίας ἀπὸ Ἀδάμ
Δεῖ τὸν φιλόσοφον παντοδαπὸν εἶναι καὶ φιλοτιμεῖσθαι μὴ μόνον

ἐπιστήμας καὶ τέχνας εἰδέναι, ἐξ ὧν σοφία καὶ φρόνησις τὸ συναγόμενον
πέφυκεν, ἀλλὰ καὶ ἱστορίαν συλλέγειν καὶ Γεωγραφίας ἔχεσθαι καὶ τῆς
ἄλλης μουσικῆς μὴ ἀπείρως ἔχειν· μουσικὴν δέ φημι οὐ τὴν ἐν καθαπτοῖς
ὀργάνοις μελοποιίαν καὶ χρῆσιν ἁπλῶς, ἀλλὰ πᾶσαν τὴν ἐκ λόγων
συναγο-
μένην ἱστορίαν τε καὶ παιδείαν καὶ τὴν ἄλλην ἁπλῶς εὐμάθειάν τε καὶ
πολυμάθειαν. διὰ ταῦτα κἀγὼ νῦν μὲν τῶν ἐπιστημῶν τοὺς λόγους ὑμῖν
ἀναπτύσσω, νῦν δ' ἄλλο τι ποιῶν φαίνομαι· ὥσπερ ἐνταῦθα τὴν τοῦ
παντὸς αἰῶνος ἀφ' οὗπερ γεγόνασιν ἄνθρωποι ἱστορίαν ἐν βρ[αχεῖ]
σαφηνίσαι προῄρημαι, οὐ διαιρῶν τὸν πάντα χρόνον ἐτῶν περιόδοις ἀφ-
ωρισμένοις, ὥσπερ τινὲς πεποιήκασιν, οὐδὲ ταῖς λεγομέναις κατατέμνων
ἀρχαῖς (πολὺς γὰρ ὁ περὶ τούτων λόγος, καὶ ἡ περὶ τῶν καθ' ἕκαστα
πραγμάτων ἀκρίβεια τῷ αὐτο[σχ]εδ[ίῳ λ]όγῳ παρὰ πολὺ ἠναντίωται)·
Μιχαήλ Ψελλός. ., Encomium in matrem (2702: 016)“Michele Psello.

Autobiografia: encomio per la madre.”, Ed. Criscuolo, U.Naples:
d'Auria, 1989.L. 1912
κακίας προσαπομόργνυνται, τίς τε ὁ νόμιμος κανὼν καὶ διὰ τί

ψεύδεται τοὔνομα, ἥ τε κληροδοσία καὶ ὁ ἀνιὼν καὶ ὁ κατιών,
ὅ τε φυσικὸς παῖς καὶ ὁ νόθος, καὶ τί ἕκαστον τῶν ῥημάτων
δεδύνηται, καὶ τίς ἡ ὕβρις καὶ εἰς πόσα διῄρηται, πόσος τε
ἑκάστῃ τῶν ἀγωγῶν χρόνος ἀφώρισται. εἶτά με τούτοις προς-
τρίβοντες ὥσπερ ἐν φιλοσοφίᾳ τοὺς λόγους τῶν νενομοθετη-
μένων εἰσπράττουσιν.
Οὐκ ἀφιᾶσι δὲ καὶ περὶ σταδίων τῆς οἰκουμένης
ἀνερωτῶντες καὶ πόσον μὲν τῶν ἀοικήτων τὸ μέτρον, πόσον δὲ
τοῦ πέμπτου μέρους καὶ οἰκουμένου. ἀνάγκην γοῦν ἔχω τὸ
ξύμπαν τούτοις γεωγραφεῖν καὶ διορθοῦν αὐτοῖς ἢ ἀναπληροῦν
τὸ ἐλλελειμμένον τῆς Γεωγραφίας πινάκιον καὶ ὁπόσα
172
Ἀπελλῇ τε καὶ Βίωνι καὶ Ἐρατοσθένει περὶ τούτων ἐς τὸ

ἀκριβὲς πεπραγμάτευται· τοὺς δὲ παρ' Ἕλλησι μύθους οὐδ'
ἐπαυσάμην τούτοις ἀλληγορῶν, οἱ δέ με καὶ οὕτως ἀνθέλκουσι
καὶ σπαράττουσι τῆς ἐμῆς γλώττης μόνης ἐρῶντες καὶ τῆς
ψυχῆς ὡς ‘περιττότερόν τι τῶν ἄλλων’ εἰδυίας.
31. Ἐμοὶ δέ, ὦ μῆτερ, ἀφωσίωται οὗτος ὁ βίος, ὁ δ'
ἕτερος τεθησαύρισται πρὸς ὃν ἐκ πολλοῦ δραμεῖν ἐπείγομαι. εἰ
καὶ πολλοῖς ἔτι ἀγκίστροις τεθήραμαι, βασιλεῖ ἀπρὶξ ἡμῶν
δραττομένῳ καὶ πρὸς τοὺς προηγησαμένους περὶ ἡμῶν
Μιχαήλ Ψελλός. ., Encomium in matrem L. 1913
ψεύδεται τοὔνομα, ἥ τε κληροδοσία καὶ ὁ ἀνιὼν καὶ ὁ κατιών,

ὅ τε φυσικὸς παῖς καὶ ὁ νόθος, καὶ τί ἕκαστον τῶν ῥημάτων
δεδύνηται, καὶ τίς ἡ ὕβρις καὶ εἰς πόσα διῄρηται, πόσος τε
ἑκάστῃ τῶν ἀγωγῶν χρόνος ἀφώρισται. εἶτά με τούτοις προς-
τρίβοντες ὥσπερ ἐν φιλοσοφίᾳ τοὺς λόγους τῶν νενομοθετη-
μένων εἰσπράττουσιν.
Οὐκ ἀφιᾶσι δὲ καὶ περὶ σταδίων τῆς οἰκουμένης
ἀνερωτῶντες καὶ πόσον μὲν τῶν ἀοικήτων τὸ μέτρον, πόσον δὲ
τοῦ πέμπτου μέρους καὶ οἰκουμένου. ἀνάγκην γοῦν ἔχω τὸ
ξύμπαν τούτοις γεωγραφεῖν καὶ διορθοῦν αὐτοῖς ἢ ἀναπληροῦν
τὸ ἐλλελειμμένον τῆς Γεωγραφίας πινάκιον καὶ ὁπόσα
Ἀπελλῇ τε καὶ Βίωνι καὶ Ἐρατοσθένει περὶ τούτων ἐς τὸ
ἀκριβὲς πεπραγμάτευται· τοὺς δὲ παρ' Ἕλλησι μύθους οὐδ'
ἐπαυσάμην τούτοις ἀλληγορῶν, οἱ δέ με καὶ οὕτως ἀνθέλκουσι
καὶ σπαράττουσι τῆς ἐμῆς γλώττης μόνης ἐρῶντες καὶ τῆς
ψυχῆς ὡς ‘περιττότερόν τι τῶν ἄλλων’ εἰδυίας.
31. Ἐμοὶ δέ, ὦ μῆτερ, ἀφωσίωται οὗτος ὁ βίος, ὁ δ'
ἕτερος τεθησαύρισται πρὸς ὃν ἐκ πολλοῦ δραμεῖν ἐπείγομαι. εἰ
καὶ πολλοῖς ἔτι ἀγκίστροις τεθήραμαι, βασιλεῖ ἀπρὶξ ἡμῶν
δραττομένῳ καὶ πρὸς τοὺς προηγησαμένους περὶ ἡμῶν
ἀντερίσαντι καὶ νικήσαντι τῇ τε ἄλλῃ τιμῇ καὶ λαμπρότητι καὶ
Άννα Κομνηνή Αλεξιάς. “Anna Comnène. Alexiade, 3 vols.”, Ed. Leib,

B.Paris: Les Belles Lettres, 1:1937; 2:1943; 3:1945, Repr. 1–
2:1967.Book 7, ch. 5, sec. 2, l. 4
μερίσασθε ἢ ἀντὶ συμμάχων πολεμίους ἡμᾶς ἕξετε.» Πρὸς

τοῦτο ἀνένευσαν οἱ Σκύθαι· τῶν δὲ Κομάνων τοῦτο μὴ
φερόντων σφοδρὸς ἀνὰ μέσον αὐτῶν ἀναρρήγνυται πόλε-
μος καὶ κατὰ κράτος οἱ Σκύθαι ἡττηθέντες εἰς τὴν καλου-
173
μένην Ὀζολίμνην μόλις ἐσώθησαν· στενούμενοι δὲ παρὰ

τῶν Κομάνων ἐφ' ἱκανὸν ἐκεῖσε διέτριβον τὴν μετάβασιν μὴ
ἀποθαρροῦντες.
Ἡ δὲ νῦν παρ' ἡμῖν Ὀζολίμνη κατονομαζομένη μεγίστη μέν ἐστι καὶ
τὴν διάμετρόν τε καὶ
περίμετρον καὶ τῶν ὅπου δήποτε φημιζομένων παρὰ τοῖς
γεωγράφοις λιμνῶν μηδεμιᾶς εἰς μεγέθους λόγον ἐλλεί-
πουσα. Κεῖται δὲ τῶν Ἑκατὸν Βουνῶν ὕπερθεν καὶ εἰς
αὐτὴν μέγιστοί τε καὶ κάλλιστοι συρρέουσι ποταμοί· καὶ
κατὰ νώτου πολλάς τε καὶ μεγάλας καὶ φορτηγούς ἐστιν
ἀνέχουσα νῆας, ὡς εἶναι κἀντεῦθεν δῆλον τὸ βάθος τῆς
λίμνης ὁπόσον τί ἐστιν. Ὀζολίμνη δὲ κατωνόμασται, οὐχ
ὅτι κακοῦ τινος καὶ βαρυόδμου ἀναδίδωσιν ἀποφοράν, ἀλλ'
ὅτι Οὐννικῆς ποτε στρατιᾶς ἐπιφοιτησάσης τῇ λίμνῃ
(τούτους δὲ τοὺς Οὔννους Οὔζους ἀπεκάλεσεν ἡ ἰδιῶτις
γλῶσσα) καὶ περὶ τοὺς ὄχθους τῆς λίμνης αὐλισαμένης
Μανουήλ Φίλης. Carmina (2718: 001)

“Manuelis Philae Carmina, vols. 1–2”, Ed. Miller, E.Paris, 1855–1857,
Repr. 1967.Ch. 1, poem 99, l. 1
Εἰς τὴν αὐτήν.
Γεωγραφικὴν ἐκμαθὼν συμμετρίαν

Ἑρμογλυφικὴν ἔσχεν εὐαρμοστίαν
Ὁ μυσταγωγὸς τῶν καλῶν οὗτος γέρων·
Οὐδὲν γὰρ εἰς ἄῤῥυθμον ἐξέστη πλάσιν.
Μανουήλ Φίλης. Carmina Ch. 2, poem 3, l. 2
Τὰ τῆς ἀνάγκης τοῦ βίου γεννήματα.

Εἰ γοῦν ἀγαθῆς εὐπορεῖν βούλει τύχης,
Καὶ πλοῦτον αὐχεῖν καὶ τιμὰς ὑπερτίμους,
Σκόρπιζε τοῖς πένησι τὰ χρήματά σου
Σπείρων ἀφειδῶς· τοῦτο γὰρ ὄντως βίος
Τὸ γῆθεν αὐτὸν ἑστιᾶν τὸν δεσπότην.
Ἆρ' οὐχὶ κατένυξα τοῖσδέ σε πλέον;
Ὡς ἀπό τινος διφθερωνύμου βαρβαρίζοντος ἐκ τῆς ἐκείνου γλώττης,

τῷ Πατρικιώτῃ.
174
Ἀνίερον γῆν καὶ καθημαρτημένην, Γεωγράφων ἄριστε, δευτέρως δίδου,

Μὴ συναγαγὼν αἱρετὰς κριτοὺς χύδην Συχνοὺς ὑπὲρ σοῦ καὶ δριμεῖς
πλέξω ψόγους.
Τῷ αὐτῷ.
Σὺ μὲν στολισθεὶς τὸν χιτῶνα τῆς τύχης,

Ὃν ἡ φύσις πόῤῥωθεν ἱστούργησέ σοι
Γεωγραφικὴν ἐμβαλοῦσα κερκίδα,
Δίδου πρὸς ἡμᾶς τὸ τριχόπλοκον φάρος,
Ὃ δῆτα δευθὲν ἐκπιέσεις τοῖς λίθοις·
Ἐγὼ δέ σοι πρέποντας ἀθροίσας μίτους
Χλαμύδα λαμπρὰν τεχνικῶν πλέξω κρότων,
Ἣν οὐδ' ὁ πᾶς δήπουθεν ἐκτρίψει χρόνος·
Φεισάμενος γὰρ ὁ χρυσοῦς τοῦ μετρίου
Τὸ μεῖζον εὑρεῖν εὐχερῶς οὐκ ἰσχύσεις.
Ἄρουρα, λειμὼν, κῆπε τῶν χαρισμάτων·

Ἀντλούμενος δὲ παρὰ τοῖς φίλοις βρύεις,
Ἄνθρωπε φιλάνθρωπε, ῥυθμὲ τῆς τύχης,
Καὶ τοὺς ὑπερβλύζοντας ἀνοίγεις πόρους
Ὡς ὑπὸ μοχλοῖς τοῖς φιλανθρωπεύμασιν·
Οὕτω σὺ λαμπρὸς, ἀλλὰ γὰρ ἔτι σκόπει·
Τὴν γὰρ δυσειδῆ τῶν χυμῶν Αἰγυπτίαν,
Ἣ τὴν στολὴν ἔῤῥηξε τῆς εὐεξίας,
Εἷλες πεφευγὼς τῆς τροφῆς τῷ μετρίῳ,
Καὶ δίφρον εὑρὼν, ἥνπερ ἐκτήσω φύσιν,
Γεωγραφικῶς ἀναμετρεῖς τὴν Θρᾴκην.
Βενιαμὶν γοῦν τὸν φιλοῦντά σε κρίνων
Παρακάλει, στόλιζε, δεξιοῦ, τρέφε,
Καὶ τὸν σεαυτοῦ δεύτερον γράφε τρόπον,
Τοὺς τοῦ χρόνου πίνακας εὐτέχνως ξέσας.
Πρὸς τὸν μεγαλόψυχον ὁ σμικρόψυχος,
Ὡς αὐτὸς ἀπέσκωψας οὐ μάλα πρᾴως,
175
Τίς δήποτ' ἂν γένοιτο καγχάσεις τάχα;

Πλὴν ἀλλὰ σοῦ μὲν τὸν πυλῶνα τὸν μέγαν,
Ὃν αἱ χύδην φάλαγγες ἐκτρίβουσί σοι,
Καὶ δυνατοὶ κυκλοῦσιν αἰδοῖ τῆς τύχης,
Τῷ αὐτῷ.
Ἂν εἰς ἑκατὸν ἐξενέγκῃς τὸν σπόρον,

Πρώτης κρίνω σε ποιότητος λήϊον·
Εἰ δὲ πρὸς ἑξήκοντα, δευτέρας μόγις,
Εἰ δ' ὑπὸ τὸν τρὶς ἀστοχῶν δώσεις δέκα,
Μηδ' αὐτὸς ἀπαίτει με τοὺς πρώτους φόρους·
Ἀνήροτον γὰρ καὶ σπορᾶς ἀλλοτρίαν
Καὶ ψαμμοειδῆ καὶ σχεδὸν γῆν ἀγρίαν,
Ἣν αὐχμὸς ἐξίκμασε καὶ στεῖρος χρόνος,
Οὐδεὶς ἐπαινεῖ κἂν τὸ μηδὲν εἰσφέρῃ,
Γεωγραφικῶν χαρίτων κειμήλιον.
Οὕτως ἐπὶ σὲ τὰς ῥοπὰς ἀπευθύνει

Πᾶν εἴ τι σεμνὸν, πᾶν δὲ καὶ πλῆρες φύσει,
Τῶν εὐτρόπων ἄριστε κοσμῆτορ φίλων,
Καὶ παιδαγωγὲ τῆς ἐπιστήμης ὅλης.
Τίς γὰρ κατὰ σέ; δεῦτε πενθεῖτε κρότοι·
Πρὸς μὲν γὰρ οὓς ἔδειξε λαμπροὺς ὁ χρόνος
Ὑμεῖς ἀριστεῖς εὐσθενεῖς καὶ γεννάδαι,
Ὄγκους τινὰς πλάσαντες ἐκ τῶν μετρίων,
Ὡς ἂν ἔχοι τέρασιν ἡ κτίσις βρύειν·
Πρὸς ἄνδρα δ' ὃν σκοποῦσιν οἱ δεῦρο στίχοι,
Πατρικιώτην τὸν σοφὸν Γεωγράφον,
Ἐμπίδες εἰς φῶς λαμπάδος τυγχάνετε.
Τῷ αὐτῷ.
Ὁ συμπαθὴς ἄνθρωπος, ὁ πλούτῳ βρύων,

Ὁ καινοποιὸς τῶν Θρᾳκῶν Γεωγράφος,
Καὶ καταγωγεὺς τῆς χρυσῆς Βυζαντίδος,
176
Μᾶλλον δὲ τοῦ σχήματος αὐτῆς τεχνίτης,

Ἢ καὶ βραβευτὴς, καὶ πολιστὴς αὐτόχειρ,
Ἐμὴν χάριν φρόντισον οἰκτροῦ πρεσβύτου,
Τίς γὰρ κατὰ σέ; δεῦτε πενθεῖτε κρότοι·

Πρὸς μὲν γὰρ οὓς ἔδειξε λαμπροὺς ὁ χρόνος
Ὑμεῖς ἀριστεῖς εὐσθενεῖς καὶ γεννάδαι,
Ὄγκους τινὰς πλάσαντες ἐκ τῶν μετρίων,
Ὡς ἂν ἔχοι τέρασιν ἡ κτίσις βρύειν·
Πρὸς ἄνδρα δ' ὃν σκοποῦσιν οἱ δεῦρο στίχοι,
Πατρικιώτην τὸν σοφὸν Γεωγράφον,
Ἐμπίδες εἰς φῶς λαμπάδος τυγχάνετε.
Τῷ αὐτῷ.
Ὁ συμπαθὴς ἄνθρωπος, ὁ πλούτῳ βρύων,

Ὁ καινοποιὸς τῶν Θρᾳκῶν Γεωγράφος,
Καὶ καταγωγεὺς τῆς χρυσῆς Βυζαντίδος,
Μᾶλλον δὲ τοῦ σχήματος αὐτῆς τεχνίτης,
Ἢ καὶ βραβευτὴς, καὶ πολιστὴς αὐτόχειρ,
Ἐμὴν χάριν φρόντισον οἰκτροῦ πρεσβύτου,
Τοὺς ἐγγράφους ἥδιστα κουφίσας φόρους,
Καὶ γῆς ἀναδοὺς εὐφυοῦς ἀποσπάδας·
Οὐ δύναται γὰρ τὴν μετ' ἐνδείας νόσον
Πρᾴως φέρειν ἄνθρωπος οὐκ ὢν ἐκ λίθου.
Ὡς μᾶλλον αὐτὸς εὐγενῆ δρᾷς τὴν τύχην·

Τὴν γὰρ τέως ἄκοσμον ὀψοποιΐαν
Τοῖς παντοδαποῖς ὡραΐσας βρώμασι,
Καὶ τῇ κατ' αὐτὰ συνθέτῳ ποικιλίᾳ
Ὀρεκτιᾶν ἔπειθες ἡμῖν τὴν φύσιν·
Ἰχθὺς δ' ὁ τυκτὸς ὡς ὀπισθόπλους φύσει
Βρωθεὶς ἀνεῤῥιχᾶτο καρκίνου τρόπον
Εἰς ἐξερασμοὺς καὶ παλιμβόλους δρόμους·
Σὺ δ' οὖν πάλιν ἄκμαζε καὶ χώρει πρόσω.
177
Τῷ αὐτῷ.
Γεωγράφει, θέσπισε τὰς ψήφους Κύρου,
Ὦ χαῖρε τοῦ ξύμπαντος ἀνθρώπων γένους,

Ὃς πρὸς τὸν ἑπτάνυγμον εὑρέθης θρόνον
Ἕδρα σταθηρὰ τῶν ποδῶν τοῦ δεσπότου!
Ὦ κοσμαγωγὸν καὶ πολύφορτον σκάφος,
Ὅπερ κρεμασθὲν ἀβρόχως ἐφ' ὑδάτων,
Μένεις βεβηκὸς εἰς τὸν ἅπαντα χρόνον,
Κἂν ἐν μόνῳ νεύματι τοῦ τετευχότος
Τρέμῃς, σπαράττῃ, καὶ σαλεύῃς τὴν κτίσιν,
Θροοῦν, ἀπειλοῦν, δειματοῦν τοὺς ἐν μέσῳ,
Καὶ πάντα χρηστὰ δεξιῶς ἐπιστρέφον!
Οὐ γὰρ ἐπαινῶ τοὺς κενοὺς γεωγράφους,
Οἱ τὰς πνοὰς λέγουσιν ἐξ ὑποψίας
Τὸ σὸν βεβηκὸς δυσμενῶς ἀνατρέπειν
Ὤθημα πάσχον τοῦ φραγῆναι τοὺς πόρους·
Ὦ δένδρα μακρὰ καὶ πολύχρηστε χλόη,
Καὶ πᾶν πετεινῶν, ἑρπετῶν, νηκτῶν γένος!
Μανουήλ Φίλης. Carmina inedita (2718: 002)“Manuelis Philae

Carmina inedita”, Ed. Martini, E.Naples: Typi Academici, 1900; Atti
della R. Accademia di Archeologia, Lettere e Belle Arti 20.Poem 2, l. 79
ὦ χῶρε τοῦ ξύμπαντος ἀνθρώπων γένους,

ὃς πρὸς τὸν ἑπτάνυγμον εὑρέθης θρόνον
ἕδρα σταθηρὰ τῶν ποδῶν τοῦ δεσπότου.
ὦ κοσμαγωγὸν καὶ πολύφορτον σκάφος,
ὅπερ κρεμασθὲν ἀβρόχως ἐφ' ὑδάτων
μένεις βεβηκὸς εἰς τὸν ἅπαντα χρόνον,
κἂν ἐν μόνῳ νεύματι τοῦ τετευχότος
τρέμῃς, σπαράττῃ καὶ σαλεύῃς τὴν κτίσιν,
θροοῦν, ἀπειλοῦν, δειματοῦν τοὺς ἐν μέσῳ
καὶ πρὸς τὰ χρηστὰ δεξιῶς ἐπιστρέφον.
οὐ γὰρ ἐπαινῶ τοὺς κενοὺς γεωγράφους,
οἲ τὰς πνοὰς λέγουσιν ἐξ ὑποψίας
τὸ σὸν βεβηκὸς δυσμενῶς ἀνατρέπειν
178
ὤθημα πάσχον τῷ φραγῆναι τοὺς πόρους.

ὧ δένδρα μακρὰ καὶ πολύχρηστε χλόη
καὶ πᾶν πετεινῶν, ἑρπετῶν, νηκτῶν γένος.
Μανουήλ Φίλης. Carmina inedita Poem 75, l. 17
ὁρῶν τὸν οἰκτρὸν τῆς ἐμῆς τύχης δόμον

ἄβαθρον, ἀστήρικτον, ἠδαφισμένον
ἐκ τῆς πονηρᾶς ἐμβολῆς τῶν πραγμάτων
σὺ πῆξιν αὐτῷ καὶ κατάστασιν δίδου,
καὶ βουσὶ γῆν πρέπουσαν ὡς χρὴ θεσπίσας
χρυσοῦς κίων ἄντικρυς ἀνέχων γίνου,
μήπως ὁ σεισμὸς τῶν ἐμῶν ἔργων πάλιν
κυκῶσαν εὑρὼν τὴν βροχὴν τῶν βασκάνων
τὸ τεῖχος ἡμῖν συμπεσὸν κατασπάσῃ.
ναὶ πράττε· ναὶ χάραττε· ναὶ σχοίνιζέ μοι
γεωγραφικῶς τὰς νομὰς τοῦ κτήματος·
κινεῖς γὰρ ἡμῖν πολλαχοῦ γῆς τὴν Θρᾴκην
δεικνὺς φορητὴν ταῖς γραφαῖς ταῖς ἐνθέτοις,
πάντως δὲ τὴν σὴν οὐρανοδρόμον φύσιν,
κἂν ὡς προσηνὴς μετριάζῃς τοῖς φίλοις,
οὐκ ἔστιν εὑρεῖν ἐν στενοῖς ὡρισμένην·
ἀλλ' ἄφθονος σὺ καὶ θεόσδοτος χύσις,
ὀλβιόδωρε δύναμις, πτωχοτρόφε: –
Evagrius Scholasticus Scr. Eccl., Historia ecclesiastica (2733: 001)

“The ecclesiastical history of Evagrius with the scholia”, Ed. Bidez, J.,
Parmentier, L.London: Methuen, 1898, Repr. 1979.P. 29, l. 4
Ἐκ ταύτης αὐτῷ γίνεται παῖς ἡ Εὐδοξία, ἣν ὕστερον,

ἐπειδὴ καιρὸν ἦγε γάμου, Οὐαλεντινιανὸς ὁ αὐτοκρά-
τωρ ἄγεται, ἀπάρας μὲν ἐκ τῆς πρεσβυτέρας Ῥώμης,
κατάρας δὲ πρὸς τὴν Κωνσταντίνου. Ἣ χρόνοις ὕστερον
ἐπὶ τὴν ἁγίαν ἐπειγομένη Χριστοῦ τοῦ θεοῦ ἡμῶν πόλιν,
ἐνταῦθά τε γίνεται καὶ δημηγορήσασα πρὸς τὸν ἐνταῦθα
λεὼν ἐπιτελεύτιον ἔπος ἐφθέγξατο·
Ὑμετέρης γενεῆς τε καὶ αἵματος εὔχομαι εἶναι,
τὰς ἐκ τῆς Ἑλλάδος ἐνταῦθα σταλείσας ἀποικίας αἰνιττο-
μένη. Εἴ τῳ περισπούδαστον ταύτας εἰδέναι, ἱστόρηται
179
περιέργως Στράβωνι τῷ γεωγράφῳ, Φλέγοντί τε καὶ

Διοδώρῳ τῷ ἐκ Σικελίας, Ἀρριανῷ τε αὖ καὶ Πεισάνδρῳ
τῷ ποιητῇ, καὶ πρός γε Οὐλπιανῷ Λιβανίῳ τε καὶ Ἰουλιανῷ
τοῖς παναρίστοις σοφισταῖς. Καὶ εἰκόνι ἐκ χαλκοῦ τεχνι-
κῶς ἠσκημένῃ παῖδες Ἀντιοχέων αὐτὴν τετιμήκασιν, ἣ
καὶ μέχρις ἡμῶν σώζεται. Ἐξ ἧς προτραπεὶς Θεοδόσιος
μεγίστην μοῖραν τῇ πόλει προστίθησι, τὸ τεῖχος εὐρύνας
μέχρι τῆς πύλης τῆς ἐπὶ Δάφνην ἀγούσης τὸ προάστειον –
ὁρᾶν τοῖς ἐθέλουσι πάρεστι· μέχρι γὰρ ἡμῶν τὸ παλαιὸν
ἰχνηλατεῖται τεῖχος, τῶν λειψάνων ξεναγούντων τὰς
ὄψεις – ,
Κωνσταντίνος 7ος Πορφυρογέννητος. De administrando imperio

(3023: 008)“Constantine Porphyrogenitus. De administrando imperio,
2nd edn.”, Ed. Moravcsik, G.Washington, D.C.: Dumbarton Oaks, 1967;
Corpus fontium historiae Byzantinae 1 (= Dumbarton Oaks Texts 1).Ch.
23, l. 12
Ἰβηρίαι δύο· ἡ μὲν πρὸς ταῖς Ἡρακλείαις στήλαις, ἀπὸ Ἴβηρος

ποταμοῦ, οὗ μέμνηται Ἀπολλόδωρος ἐν τῇ Περὶ γῆς βʹ· «Ἐντὸς δὲ
Πυρήνης Ἴβηρ τ' ἐστὶ μέγας ποταμὸς φερόμενος ἐνδοτέρω.» Ταύτης
δὲ πολλά φασιν ἔθνη διαιρεῖσθαι, καθάπερ Ἡρόδοτος ἐν τῇ ιʹ Τῇ
καθ' Ἡρακλέα γέγραφεν ἱστορίᾳ οὕτως· «Τὸ δὲ Ἰβηρικὸν γένος τοῦτο,
ὅπερ φημὶ οἰκεῖν τὰ παράλια τοῦ διάπλου, διώρισται ὀνόμασιν ἓν γένος
ἐὸν κατὰ φῦλα· πρῶτον μὲν οἱ ἐπὶ τοῖς ἐσχάτοις οἰκοῦντες τὰ πρὸς
δυσμέων Κύνητες ὀνομάζονται (ἀπ' ἐκείνων δὲ ἤδη πρὸς βορέαν ἰόντι
Γλῆτες)· μετὰ δὲ Ταρτήσιοι· μετὰ δὲ Ἐλευσίνιοι· μετὰ δὲ Μαστινοί·
μετὰ δὲ Κελκιανοί· ἔπειτα δὲ ἡδιορόδανος .» Ἀρτεμίδωρος δὲ ἐν
τῇ βʹ τῶν Γεωγραφουμένων οὕτως διαιρεῖσθαί φησιν· «Ἀπὸ δὲ τῶν
Πυρηναίων ὀρῶν ἕως τῶν κατὰ Γάδειρα τόπων ἐνδοτέρω καὶ συνωνύμως
Ἰβηρία τε καὶ Ἱσπανία καλεῖται. Διῄρηται δὲ ὑπὸ Ῥωμαίων εἰς δύο
ἐπαρχίας διατείνουσα ἀπὸ τῶν Πυρηναίων ὀρῶν ἅπασα {καὶ} μέχρι
τῆς Καινῆς Καρχηδόνος καὶ τῶν τοῦ Βαίτιος πηγῶν, τῆς δὲ δευτέρας
ἐπαρχίας τὰ μέχρι Γαδείρων καὶ Λυσιτανίας.» Λέγεται δὲ καὶ Ἰβηρίτης.
Παρθένιος ἐν Λευκαδίαις· «Ἰβηρίτῃ πλεύσει ἐν αἰγιαλῷ.» Ἡ δ' ἑτέρα
Ἰβηρία πρὸς Πέρσας ἐστίν. Τὸ ἔθνος Ἴβηρες, ὡς Πίερες, Βύζηρες.
Διονύσιος· «Ἀγχοῦ στηλάων μεγαθύμων ἔθνος Ἰβήρων.» Καὶ Ἀριστο-
φάνης Τριφάλητι· «Μανθάνοντες τοὺς Ἴβηρας τοὺς Ἀριστάρχου πάλαι»
καὶ «Τοὺς Ἴβηρας, οὓς χορηγεῖς μοι, βοηθῆσαι δρόμῳ.»
Κωνσταντίνος 7ος Πορφυρογέννητος. De administrando imperio Ch.

180
23, l. 23
Πυρηναίων ὀρῶν ἕως τῶν κατὰ Γάδειρα τόπων ἐνδοτέρω καὶ συνωνύμως
Ἰβηρία τε καὶ Ἱσπανία καλεῖται. Διῄρηται δὲ ὑπὸ Ῥωμαίων εἰς δύο
ἐπαρχίας διατείνουσα ἀπὸ τῶν Πυρηναίων ὀρῶν ἅπασα {καὶ} μέχρι
τῆς Καινῆς Καρχηδόνος καὶ τῶν τοῦ Βαίτιος πηγῶν, τῆς δὲ δευτέρας
ἐπαρχίας τὰ μέχρι Γαδείρων καὶ Λυσιτανίας.» Λέγεται δὲ καὶ Ἰβηρίτης.
Παρθένιος ἐν Λευκαδίαις· «Ἰβηρίτῃ πλεύσει ἐν αἰγιαλῷ.» Ἡ δ' ἑτέρα
Ἰβηρία πρὸς Πέρσας ἐστίν. Τὸ ἔθνος Ἴβηρες, ὡς Πίερες, Βύζηρες.
Διονύσιος· «Ἀγχοῦ στηλάων μεγαθύμων ἔθνος Ἰβήρων.» Καὶ
Ἀριστοφάνης Τριφάλητι· «Μανθάνοντες τοὺς Ἴβηρας τοὺς Ἀριστάρχου
πάλαι»
καὶ «Τοὺς Ἴβηρας, οὓς χορηγεῖς μοι, βοηθῆσαι δρόμῳ.» Καὶ
Ἀρτεμίδωρος ἐν δευτέρῳ Γεωγραφουμένων· «Γραμματικῇ δὲ χρῶνται
τῇ τῶν Ἰταλῶν οἱ παρὰ θάλατταν οἰκοῦντες τῶν Ἰβήρων.» Καὶ ἀπὸ τῆς
Ἴβηρος
γενικῆς Ἰβηρὶς τὸ θηλυκόν. «Ἑλληνίς, οὐκ Ἰβηρίς» Μένανδρος Ἀσπίδι.
Λέγεται καὶ Ἰβηρικός· «Πρῶτος μὲν πρός τινος Ἰβηρικὸς ἀρχομέ-
νοισι.» Διῃρεῖτο δὲ ἡ Ἰβηρία εἰς δύο, νῦν δὲ εἰς τρεῖς, ὡς Μαρκιανὸς ἐν
Περίπλῳ αὐτῆς· «Πρότερον μὲν οὖν ἡ Ἰβηρία εἰς δύο διῃρεῖτο ὑπὸ
Ῥωμαίων, νυνὶ δὲ εἰς τρεῖς· Βαιτικὴν Σπανίαν καὶ Σπανίαν καὶ Ταρρα-
κωνησίαν.» Ἀπὸ τῆς γενικῆς Ἴβηρος εὐθεῖαν Ἀπολλώνιος, ὡς τῆς
φύλακος ὁ φύλακος. Ἐν τοῖς Παρωνύμοις φησίν· «Ἀπὸ γενικῶν εὐθεῖαι
παράγονται, τὸ μὲν ὕδωρ δύο συλλαβὰς ὁμοίως τῇ εὐθείᾳ κατὰ τὸν
τόνον παροξυνόμενον, καὶ ἢ ἐν ἁπλῷ σχήματι ἢ ἐν συνθέτῳ.
Κωνσταντίνος 7ος Πορφυρογέννητος. De administrando imperio

Ch. 42, l. 1t
εἰ δὲ ἐν ὑμῖν γένηται ἔρις καὶ φιλονικία, καὶ διαχωρισθῆτε εἰς τρεῖς

ἀρχάς, μὴ ὑποκείμενοι τῷ πρώτῳ ἀδελφῷ, καὶ ὑπ' ἀλλήλων ἀφανισθή-
σεσθε, καὶ ὑπὸ τῶν πλησιαζόντων ὑμῖν ἐχθρῶν παντελῶς ἐξολοθρευθή-
σεσθε.» Μετὰ δὲ τὴν τελευτὴν τοῦ αὐτοῦ Σφενδοπλόκου ἕνα χρόνον ἐν
εἰρήνῃ διατελέσαντες, ἔριδος καὶ στάσεως ἐν ἑαυτοῖς ἐμπεσούσης, καὶ
πρὸς ἀλλήλους ἐμφύλιον πόλεμον ποιήσαντες, ἐλθόντες οἱ Τοῦρκοι
τούτους παντελῶς ἐξωλόθρευσαν, καὶ ἐκράτησαν τὴν ἑαυτῶν χώραν,
εἰς ἣν καὶ ἀρτίως οἰκοῦσιν. Καὶ οἱ ὑπολειφθέντες τοῦ λαοῦ διεσκορπί-
σθησαν, προσφυγόντες εἰς τὰ παρακείμενα ἔθνη, εἴς τε τοὺς Βουλγάρους
καὶ Τούρκους καὶ Χρωβάτους καὶ εἰς τὰ λοιπὰ ἔθνη.
Γεωγραφία ἀπὸ Θεσσαλονίκης μέχρι τοῦ

Δανούβεως ποταμοῦ καὶ τοῦ κάστρου Βελε-
181
γράδας, Τουρκίας τε καὶ Πατζινακίας μέχρι

τοῦ Χαζαρικοῦ κάστρου Σάρκελ καὶ τῆς Ῥω-
σίας καὶ μέχρι τῶν Νεκροπύλων, τῶν ὄντων
εἰς τὴν τοῦ Πόντου θάλασσαν πλησίον τοῦ
Κωνσταντίνος 7ος Πορφυρογέννητος. De thematibus (3023: 009)

“Costantino Porfirogenito. De thematibus”, Ed. Pertusi, A.
Vatican City: Biblioteca Apostolica Vaticana, 1952; Studi e Testi 160.
Asia-Europe Asia, ch. 2, l. 5
Ἐνταῦθα τοίνυν ἔστω τὸ πέρας τοῦ τῆς Ἀνατολῆς θέματος. Οἱ δὲ

λεγόμενοι τουρμάρχαι εἰς ὑπουργίαν τῶν στρατηγῶν ἐτάχθησαν.
Σημαίνει
δὲ τὸ τοιοῦτον ἀξίωμα τὸν ἔχοντα ὑφ' ἑαυτὸν στρατιώτας τοξοφόρους
πεν-
τακοσίους καὶ πελταστὰς τριακοσίους καὶ δεξιολάβους ἑκατόν. Οὕτως
γὰρ
κεῖται ἐν τῇ βίβλῳ Ἰωάννου Φιλαδελφέως τοῦ καλουμένου Λυδοῦ.
Β. Δεύτερον θέμα τὸ προσαγορευόμενον Ἀρμενιακόν
Τὸ θέμα τὸ καλούμενον Ἀρμενιακὸν οὐ κύριον ἔχει τὸ ὄνομα οὐδὲ

ἀρχαία τίς ἐστιν ἡ τούτου προσηγορία, ἀλλὰ ἀπὸ τῶν ὁμορούντων καὶ
συνοίκων Ἀρμενίων τὴν προσηγορίαν ἐκτήσατο. Δοκῶ δὲ εἰπεῖν ὅτι ἐπὶ
Ἡρακλείου βασιλέως καὶ τῶν κάτω χρόνων τὴν τοιαύτην προσηγορίαν
ἐκληρονόμησεν· οὔτε γὰρ Στράβων ὁ Γεωγράφος τῆς τοιαύτης
ὀνομασίας
ἐμνήσθη, καίτοι Καππαδόκης ὢν τὸ γένος ἐξ Ἀμασείας τῆς πόλεως, οὔτε
Μένιππος ὁ τοὺς σταδιασμοὺς τῆς ὅλης οἰκουμένης ἀπογραψάμενος,
οὔτε μὴν Σκύλαξ ὁ Καρυανδηνός, οὔτε ἄλλος τις τῶν ἱστορίας
γεγραφότων, οὔτε αὐτὸς Παυσανίας ὁ Δαμασκηνός. Καὶ φαίνεται
νεωτέρα ἡ τοιαύτη ὀνομασία· οὔτε γὰρ Προκόπιος, οὔτε μὴν Ἀγαθίας,
οὔτε Μένανδρος, οὔτε Ἡσύχιος ὁ Ἰλλούστριος ἐμνημόνευσαν τοῦ
τοιούτου ὀνόματος, οἱ τὰ χρονικὰ
συντάξαντες ἐπὶ τῆς Ἰουστινιανοῦ βασιλείας. Τὴν γὰρ Καππαδοκίαν οἱ
παλαιοὶ εἰς τρία τέμνουσι μέρη· εἴς τε Καταονίαν τὴν ἀπὸ Μελιτηνῆς
ἀρχομένην, καὶ τὴν ἀπὸ τοῦ Ταύρου Ταυρικὴν ὠνομασμένην,
182
Κωνσταντίνος 7ος Πορφυρογέννητος. De thematibus Asia-Europe

Asia, ch. 17, l. 5
τοῦ Ἀτραμυττίου, τὰ ἄνω καὶ πρόσγεια τῷ τῶν Θρᾳκησίων στρατηγῷ,

ἤγουν τῷ ἡγουμένῳ τοῦ ἱππικοῦ τάγματος ἐκείνῳ ἐκληροδοτήθησαν.
Διῄ-
ρηται δὲ τὸ θέμα τῆς Σάμου εἰς τούρμας δύο, μίαν μὲν τὴν Ἐφέσιον,
δευτέραν δὲ τὴν Ἀτραμυττηνήν. Ὁ δὲ στρατηγὸς τοῦ θέματος αὐτὴν
ἔλαχε
Σμύρναν τὴν πόλιν πραιτώριον. Καὶ ταῦτα μὲν περὶ τοῦ θέματος Σάμου.
ΙΖ. Ἑπτακαιδέκατον θέμα τοῦ Αἰγαίου πελάγους
Τὸ δὲ καλούμενον Αἰγαῖον πέλαγος, καὶ αὐτὸ χρηματίζον εἰς θέμα,

ἀπὸ Αἰγέως τοῦ Ποσειδῶνος υἱοῦ τὴν προσωνυμίαν ἔλαχε, καθώς φασιν
οἱ τὸν Ὅμηρον σχολιογραφήσαντες. Οὐκ ἔστι δὲ νῦν χρεία τῆς
Ἑλληνικῆς
ἱστορίας, διὰ τὸ εἶναι αὐτὴν ψεύδους μεμεστωμένην. Στράβων δὲ ὁ γεω-
γράφος ἄλλως αὐτοῦ τὴν ὀνομασίαν τέθεικεν· «ἀπὸ γὰρ τῆς ἄκρας
Αἰολίδος, ἣν Αἶγα οἱ ἐπιχώριοι ὀνομάζουσιν, ὅθεν ὁ Αἰγεατικὸς
ἀπάρχεται
κόλπος, τὴν ὀνομασίαν εἴληφεν, ὁμονύμως τῷ ζῴῳ». Ὁμοίως δὲ καὶ ὁ
Ἀρτεμίδωρος τὰ αὐτά φησι τῷ Στράβωνι. «Ἄκρα τίς ἐστι τῆς Αἰολίδος,
ἣν Αἶγα οἱ ἐπιχώριοι ὀνομάζουσιν, ἀφ' ἧς καὶ τὸ πέλαγος τὴν τοιαύτην
ὀνομασίαν προσείληφεν». Αἰολίδος δὲ λέγω οὐκ ἔθνους ὀνομασίαν, ἀλλὰ
γλώττης ἰδίωμα. Ἡ γὰρ τῶν Ἑλλήνων γλῶττα εἰς πέντε διαλέκτους διῄ-
ρηται· πρώτην μὲν τὴν τῆς Ἀτθίδος, δευτέραν τὴν Ἰώνων, τρίτην δὲ τὴν
Αἰολέων, τετάρτην δὲ τὴν Δωριέων, πέμπτην δὲ τὴν κοινὴν ᾗ πάντες
χρώ-
μεθα. Καὶ ἀπὸ μὲν τῆς Μιλήτου μέχρι τῆς Ἐφεσίων πόλεως καὶ αὐτῆς
Σμύρνης καὶ Κολοφῶνος Ἰώνων ἐστὶ κατοικία, οἵτινες τῇ τῶν Ἰώνων
Κωνσταντίνος 7ος Πορφυρογέννητος. De thematibus Asia-Europe

Europ, ch. 12, l. 10
Δωδέκατον θέμα Χερσῶνος
Ἡ δὲ Χερσὼν τὸ παλαιὸν οὐκ ἦν εἰς ὄνομα θέματος, οὐδὲ ἐν μητρο-

πόλεως σχήματι· ἀλλ' οἱ τοῦ Βοσπόρου κρατοῦντες ἐκράτουν καὶ
183
Χερσῶνος αὐτῆς καὶ τῶν λοιπῶν κλιμάτων, ὥστε καὶ βασιλεύειν τοὺς ἐν
τῷ Βοσπόρῳ κατοικοῦντας λέγεται. Ἔχει δὲ ἡ ἱστορία οὕτως· Βόσπορος
πόλις Πόντου κατὰ τὸν Κιμμέριον κόλπον καὶ πορθμὸς ὁμώνυμος ἀπὸ
Ἰοῦς τῆς Ἰνάχου καλούμενος, καθὼς Αἰσχύλος ἐν τῷ Προμηθεῖ γράφει·
Ἔσται δὲ θνητοῖς εἰσαεὶ λόγος μέγας
τῆς ⌊σῆς⌋ πορείας Βόσπορος δ' ἐπώνυμος
κεκλῄσεται.
Στράβων δὲ ἐν ἐνδεκάτῳ τῶν Γεωγραφικῶν τάδε γράφει· «τοῖς δὲ
τοῦ Βοσπόρου δυνάσταις ὑπήκοοι Βοσποριανοὶ πάντες καλοῦνται, καὶ
ἔστι
τῶν μὲν Εὐρωπαίων μητρόπολις τὸ Παντικάπαιον, τῶν δὲ Ἀσιανῶν τὸ
Φαναγόρειον». Μαρτυρεῖ καὶ Φλέγων ἐν Ὀλυμπιάδων πεντεκαιδεκάτῃ
ὅτι
»ἐβασιλεύετο ὁ Βόσπορος Κότυϊ τῷ Βοσποριανῷ βασιλεῖ, ᾧ καὶ διάδημα
ἐκέλευσε φορεῖν ὁ Καῖσαρ καὶ τὰς πόλεις αὐτῷ καθυπέταξεν, ἐν αἷς
συνα-
ριθμεῖ καὶ αὐτὴν Χερσῶνα». Δύο δέ εἰσι τόποι Βόσποροι καλούμενοι·
εἷς μὲν ὁ Κιμμέριος καλούμενος πλησίον Χερσῶνος, ἐν ᾧ καὶ τὸ
βασίλειον
τῶν Βοσποριανῶν ἦν, ἕτερος δὲ ἐν Βυζαντίῳ, καθὰ Φαβωρῖνος γράφει·
»Βυζαντίων λιμὴν Βοσπόριον καλεῖται». Μαρτυρεῖ δὲ καὶ τὸ ἐπίγραμμα
τοῦ κίονος τῆς ἀντίπεραν γῆς Χρυσοπόλεως, ἐν ᾧ μαρμαρίνη δάμαλις
Θεοφύλακτος Σιμοκάτα. Historiae (3130: 03)“Theophylacti Simocattae

historiae”, Ed. de Boor, C.Leipzig: Teubner, 1887, Repr. 1972 (1st edn.
corr. P. Wirth).Book-dialogue-index 2, ch. 10, sec. 3, l. 3
παρύπτια τοῦ Ἰζαλὰ στρατοπεδεύεται, μενοῦνγε καὶ τοῦ

ποταμοῦ τὰς ὄχθας τοῦ Τίγριδος, ὃς ἀπὸ τῶν ἀρκτῴων τῆς
Περσικῆς τῆς βαδίσεως ἀπαρχόμενος τὴν Ῥωμαίων γῆν δια-
χορεύει καὶ περιπτύσσεται ἀνακολποῦταί τε καὶ περιάγεται
καὶ οἷα διπλόην τινὰ τῷ ἰλίγγῳ τῆς περιτροπῆς ἀπεργάζεται,
περιβάλλεται δὲ καί τι τοῦ ὄρους τοῦ Ἰζαλὰ καὶ τὸ ἐπιλεγό-
μενον Θαμανῶν διανοστῶν ἀγκαλίζεται, εἶτα διεξοδεύεται
ἁπαλῷ τῷ ῥείθρῳ διὰ τοῦ Μελαβασῶν ὄρους καὶ ἐς τὴν
μεσημβρίαν διαφοιτῶν κατευνάζεται. τὸ δὲ Μελαβασῶν ὄρος
ἔφυ τῆς Μηδικῆς· μετὰ τοῦτο τὰ Καρδούχια ὄρη ἴδοις
προκύπτοντα, ὡς γεωγράφοι κηρύττουσιν ἀξιοπιστίαν
ἡμῖν προβαλλόμενοι τὴν κατάληψιν. τοιγαροῦν ἀπολιπὼν τὸ
Θαμανῶν Ἡράκλειος εἰς τὰ μεσημβρινὰ τῆς Μηδικῆς προσε-
χώρησε καὶ ἅπασαν ἐκείνην τὴν γῆν περιτέμνεται, δια-
πορθμεύεται δὲ καὶ τὸν Τίγριν καὶ ἐς τὸ πρόσω παρελαύνει τὸ
184
στράτευμα, καὶ ἐνεπίμπρα τῆς Μηδικῆς ἐκείνης χώρας ὅσα

ἐπίσημα· εἶτα ἐπανῆκεν ἀνὰ τὴν Ῥωμαϊκὴν πολιτείαν καὶ
τὴν Θεοδοσίου περιπτύσσεται πόλιν καὶ ἀναμίγνυται αὖθις
τοῖς ἀμφὶ τὸν Φιλιππικόν. τούτων δῆτα τελεσιουργηθέντων
παρὰ τὴν δόκησιν, ὁ στρατηγὸς τὴν τάφρον διέλυσεν. χειμῶνος
γὰρ ἤδη που ἐνεδήμει καιρός,
Θεοφύλακτος Σιμοκάτα. Quaestiones physicae (3130: 007)“Teofilatto

Simocata. Questioni naturali, 2nd edn.”, Ed. Massa Positano, L.Naples:
Libreria Scientifica Editrice, 1965.P. 11, l. 14
ριον ἑωρακέναι αὐθημερὸν ἀφικομένους ἀπήγγειλεν.

{ΑΝΤ.} Πόθεν δῆτα, Πολύκρατες;
{ΠΟΛ.} Περὶ τὸν Εὔξεινον ἐνθαλαττεύσαντες κόλπον καὶ
πολλοῖς ἄγαν καὶ μεγίστοις ἐνδιατρίψαντες πόνοις ὥσπερ τι
χρύσειον κῶας ἡμῖν τὰς ἐπικόμψους θεωρίας φόρτον ἠγάγον-
το· ἔρως γάρ τις αὐτοὺς ἐπιστήμης βαλὼν ἀνοίστρησέ πως
ἄμφω καὶ πρὸς ἱστορίας κατάληψιν ἐξεβάκχευσεν. ἐγλιχέτην
γὰρ ἐγλιχέτην τὴν Μαιῶτιν ὅπως λίμνην θεάσοιντο, εἰ στρογ-
γύλη μὲν τῇ θέσει, ἐννέα δὲ εἴπερ ἄρα σταδίων αὐτὴν χιλιάδες
περιγράφουσιν ὅροι, καθάπερ γεωγράφοι κηρύττουσιν ἀξιό-
πιστον ἡμῖν προβαλλόμενοι τὴν ἀπόδειξιν. καί τινας διαπορῆ-
σαι φυσιολογίας Περικλέα φασὶ τὸν Κορίνθιον ἐπὶ τὸν Βόσπο-
ρον αὐτοῖς ξυναντήσαντα. ἐντεῦθεν λόγοι καὶ θεωρίαι περὶ τὸ
ἄστυ κυμαίνουσι, καὶ πᾶς φιλοσοφεῖ ὅπως τι λέξοι τορόν,
καὶ κομψότητι δόγματος ἄλλος ἄλλου κρατήσειε δόξης. ὁ
Περίπατος πρὸς τὴν Στοὰν ἔχει τὴν ἅμιλλαν, ἡ Στοὰ Πυθαγο-
ρείοις συμπλέκεται, Ἀκαδημιακοῖς λόγος Ἐπικουρείων οὐ
σπένδεται, καὶ πόλεμός τις ἀσίδηρος ἀνὰ τὴν Ἑλλάδα κε-
κίνηται. {ΑΝΤ.} Ἄγε δῆτα, ὦ βέλτιστε, περὶ τούτου φράσον ἡμῖν·
Pseudo-Zonaras Lexicogr., Lexicon (3136: 001)“Iohannis Zonarae

lexicon ex tribus codicibus manuscriptis, 2 vols.”, Ed. Tittmann, J.A.H.
Leipzig: Crusius, 1808, Repr. 1967.Alphabetic letter gamma, p. 430, l. 9
γνώσω γνῶσις, οὕτω δεύσω δεῦσις καὶ γεῦσις.

Γέφυρα. ἡ κατὰ τόπον οἰκοδομὴ, δι' ἧς οἱ ὁδοι-
πόροι πορεύονται. εἴρηται ἡ ἐφ' ὑγροῦ γῆ, οἱον-
εὶ γεφυγρὰ τὶς οὖσα. ἢ γῆ φυρά τις, ἡ φυρα-
θεῖσα καὶ ὑφ' ὑγροῦ κειμένη. ἢ παρὰ τὸ ἀπὸ
γῆς εἰς γῆν μεταφέρειν.
185
Γεφυρίς. ξένη καὶ ἐπείσακτος. οἱ γὰρ γεφυραῖοι

ξένοι καὶ ἐπήλυδες ὄντες, Ἀθήνῃσιν ᾤκησαν.
οὕτως Ἡρόδοτος.
Γεωγραφία. περιήγησις.
Μαρκιανός Γεωγράφος. Periplus maris exteri (4003: 001)“Geographi
Graeci minores, vol. 1”, Ed. Müller, K.Paris: Didot, 1855, Repr. 1965.
Book 1, sec. 1, l. 5
ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ.
[Τῆς μὲν ἐντὸς τῶν Ἡρακλείων στηλῶν] κειμένης

θαλάσσης, ἣν ὁ περιέχων τὴν γῆν ὠκεανὸς [πρὸς] ἑσπέ-
ρας ἐπιτελεῖ, κατὰ τὸν καλούμενον Ἡράκλειον πορ-
θμὸν τὴν εἰσροὴν ποιούμενος Ἀρτεμίδωρος ὁ Ἐφέσιος
Γεωγράφος ἐν τοῖς ἕνδεκα τῆς Γεωγραφίας βιβλίοις τὸν
περίπλουν, ὡς ἂν ἦν μάλιστα δυνατὸν, συνέγραψεν,
ἡμεῖς δὲ τῶν βιβλίων τούτων τὰς περιττὰς τοῦ μνημο-
νευθέντος ἀνδρὸς παρεκβάσεις, προσέτι δὲ βαρβάρων
Αἰθιοπικὰς πόλεις ἀφέντες, ἐν ἐπιτομῇ σαφέστατα μετ'
ἀκριβοῦς [τῶν] ἐφευρεθέντων προσθήκης τὸν περίπλουν
ἐποιησάμεθα, ὡς μηδὲν ἐνδεῖν πρὸς τελειοτάτην σαφή-
νειαν τοῖς περὶ τοῦτο τὸ μέρος τῆς Γεωγραφίας σπουδά-
ζουσι. Τῶν [δὲ] ὠκεανῶν ἑκατέρων τοῦ τε ἑῴου καὶ
τοῦ ἑσπερίου (ὧν τὴν εἴδησιν,
Μαρκιανός Γεωγράφος. Periplus maris exteri Book 1, sec. 1, l. 12
θαλάσσης, ἣν ὁ περιέχων τὴν γῆν ὠκεανὸς [πρὸς] ἑσπέ-

ρας ἐπιτελεῖ, κατὰ τὸν καλούμενον Ἡράκλειον πορ-
θμὸν τὴν εἰσροὴν ποιούμενος Ἀρτεμίδωρος ὁ Ἐφέσιος
Γεωγράφος ἐν τοῖς ἕνδεκα τῆς Γεωγραφίας βιβλίοις τὸν
τοῦ ἑσπερίου (ὧν τὴν εἴδησιν, ἐς ὅσον ἐφικτὸν ἀνθρώ-
186
ποις, ἡ τῶν πολλῶν σπουδὴ καὶ φιλομαθία σαφῆ κατ-

έστησεν) ἐκ τῆς Γεωγραφίας τοῦ θειοτάτου καὶ σοφω-
τάτου Πτολομαίου ἔκ τε τῆς Πρωταγόρου τῶν σταδίων
ἀναμετρήσεως, ἣν τοῖς οἰκείοις τῆς Γεωγραφίας βιβλίοις
προστέθεικεν, ἔτι μὴν καὶ ἑτέρων πλείστων ἀρχαίων
ἀνδρῶν, τὸν περίπλουν ἀναγράψαι προειλόμεθα ἐν βιβλίοις
δυσὶ, τὸν μὲν ἑῷον καὶ μεσημβρινὸν ὠκεανὸν ἐν τῷ προ-
τέρῳ βιβλίῳ, τὸν δ' ἑσπέριον καὶ τὸν ἀρκτῷον ἐν τῷ

δευτέρῳ, ἅμα ταῖς ἐν αὐτοῖς κειμέναις μεγίσταις νήσοις,
τῇ τε Ταπροβάνῃ καλουμένῃ, τῇ Παλαισιμούνδου
λεγομένῃ πρότερον, καὶ ταῖς Πρεττανικαῖς ἀμφοτέραις
νήσοις· ὧν τὴν μὲν πρώτην κατὰ [τὸ] μεσαίτατον τοῦ

187

δευτέρῳ, ἅμα ταῖς ἐν αὐτοῖς κειμέναις μεγίσταις νήσοις,
τῇ τε Ταπροβάνῃ καλουμένῃ, τῇ Παλαισιμούνδου
λεγομένῃ πρότερον, καὶ ταῖς Πρεττανικαῖς ἀμφοτέραις
νήσοις· ὧν τὴν μὲν πρώτην κατὰ [τὸ] μεσαίτατον τοῦ
Ἰνδικοῦ πελάγους κεῖσθαι συνέστηκε, τὰς δ' ἑτέρας δύο
ἐν τῷ ἀρκτῴῳ ὠκεανῷ.
της τὸ στόμα· ἑτέρωθεν γὰρ οὐκ ἄν τις ἐκπλεύσειεν ἀπὸ

τῆς ἔσω θαλάσσης εἰς τὸν ὠκεανὸν πλὴν διὰ τοῦ εἰρημέ-
νου Ἡρακλείου πορθμοῦ. Ἐκτείνεται δὲ ἡ καθ' ἡμᾶς
αὕτη θάλασσα καὶ μέχρι τῆς Αἰγύπτου, ἥτις ὑπόκει-
ται τῇ μεσημβρίᾳ, ὡς ἀντικεῖσθαι τῷ Ἀραβίῳ κόλπῳ
τὸ καθ' ἡμᾶς καλούμενον Αἰγύπτιον πέλαγος, καὶ γί-
νεσθαι μέγαν ἰσθμὸν τὴν μεταξὺ γῆν τοῦ τε Ἀραβίου
κόλπου καὶ τῆς καθ' ἡμᾶς κατὰ τοῦτο τὸ μέρος θαλάς-
σης. Τὸν μὲν οὖν περίπλουν τῆς θαλάττης ταύτης διὰ
τῆς ἐπιτομῆς τῶν ιαʹ βιβλίων Ἀρτεμιδώρου τοῦ γεω-
γράφου σαφῆ κατεστήσαμεν, ὡς προείρηται· τῶν δὲ
ἔξω θαλασσῶν ἤτοι ὠκεανῶν ἑῴου καὶ ἑσπερίου, οἰκεῖον
ὑποστάντες πόνον, τὸν περίπλουν ἀναγράψαι προειλό-
μεθα.
Ἐρατοσθένης μὲν ὁ Κυρηναῖος τὴν μεγίστην πε-
ριφέρειαν τῆς (ἐγνωσμένης) ἁπάσης γῆς εἶναι λέγει στα-
δίους Μ κεʹ καὶ ͵θσ. Οὕτω δὲ καὶ Διονύσιος ὁ τοῦ
Διογένους ἀναμεμέτρηκεν. Πτολομαῖος δὲ ὁ θειότατος,
τῇ μὲν πείρᾳ καὶ ἀληθεῖ παιδεύσει πρεσβύτερος, τοῖς
δὲ χρόνοις Ἐρατοσθένους νεώτερος, σταδίων Μ ιηʹ τὴν

188
ἡ μὲν Ἰουερνία, ἡ δὲ Ἀλβίων, τῶν δὲ ἀριστερῶν

μερῶν παρὰ τὴν Λιβύην καὶ τὸν ὠκεανὸν τὸν δυτικὸν
καὶ μεσημβρινὸν, καὶ τῶν προσεχῶν τούτοις τόπων
μέχρι τοῦ λεγομένου Ὑποδρόμου Αἰθιοπικοῦ, ἔνθα τὸν
πρὸς τὴν μεσημβρίαν ἀναχεόμενον ὠκεανὸν τέλος ἔχειν
συνέστηκε, τῆς ἀγνώστου λοιπὸν ἐκδεχομένης γῆς.
Τῆς μὲν γὰρ ἐντὸς Ἡρακλείων στηλῶν ἁπάσης
θαλάσσης, ὥσπερ καὶ προειρήκαμεν, ἀκριβῆ τὸν περί-
πλουν (ὥς γε οἰόμεθα) πεποιήμεθα ἐν ταῖς ἐπιτομαῖς
τῶν ἕνδεκα βιβλίων Ἀρτεμιδώρου τοῦ Ἐφεσίου γεω-
γράφου, ὃν νομίζομεν τῆς καθ' ἡμᾶς θαλάσσης ἐπιμε-
λέστατον ἐν τοῖς τῆς Γεωγραφίας τὸν περίπλουν πε-
ποιῆσθαι· τῆς δὲ ἔξω θαλάσσης, ἥτις ὠκεανὸς παρὰ
τῶν πλείστων καλεῖται, εἰ καὶ μετρίως τινῶν μερῶν
ὁ προειρημένος ἐμνημόνευσεν Ἀρτεμίδωρος, ἀλλ' ὅμως
τὸν ἀκριβέστατον ταύτης περίπλουν ἐκ τῆς τοῦ θειοτά-
του Πτολομαίου Γεωγραφίας καὶ προσέτιγε τοῦ Πρω-
ταγόρου καὶ ἑτέρων παλαιῶν ἀνδρῶν ἐξελόντες, τοῦ
μὲν Ἀραβίου κόλπου καὶ τῆς Ἐρυθρᾶς θαλάσσης ἑκα-
τέρων τῶν ἠπείρων καὶ ἔτι γε τοῦ Ἰνδικοῦ πελάγους
παντὸς μέχρι τῆς ἑῴας καὶ τῆς ἀγνώστου γῆς μετὰ
Μαρκιανός Γεωγράφος. Periplus maris exteri

Book 2, sec. 4, l. 6
καὶ τὸν ναὸν τῆς Ἥρας (οὗτος δὲ ἐν δεξιᾷ κατὰ τὸν

ἔκπλουν τοῦ πορθμοῦ κεῖται) ἐκδέχεται μὲν ὁ ὠκεανὸς,
ἀναπεπταμένος ἐφ' ἑκατέρας τὰς ἠπείρους, τήν τε Ἰβη-
ρίαν καὶ τὴν Λιβύην, καὶ ἔτι γε πρὸς τὰς δυσμὰς εἰς
μέγεθος ἀπέραντον καὶ ἄγνωστον ἐκτεινόμενος.
Πρώτη δὲ ἡ νῆσος ἐν δεξιᾷ τὰ Γάδειρα κειμένη
τυγχάνει, ἔνθα τὰς Ἡρακλείους στήλας εἶναι συνέστη-
κεν. Οἱ μὲν γὰρ κατὰ Κάλπην τὸ ὄρος, ὅπερ ἐνδο-
τέρω τῶν Ἡρακλείων στενῶν κεῖται, τὰς στήλας εἶναί
φασιν· οἱ δὲ κατὰ Γάδειρα τὴν νῆσον, ὥσπερ καὶ Ἀρτεμίδωρος ὁ
Γεωγράφος· κωλύει δὲ οὐδὲν ἀπὸ τῆς Κάλπης
τοῦ ὄρους, ἣν οἱ πλεῖστοι στήλην Ἡρακλέους εἶναι βού-
189
λονται, τὸν περίπλουν τῆς Ἰβηρίας ποιήσασθαι. Ἔστι

δὲ τῆς μὲν Βαιτικῆς καλουμένης ἐπαρχίας ἡ Κάλπη,
τέλος δὲ τοῦ ἔθνους τούτου καὶ ὅριον ὁ Ἄνας ποταμὸς
ὑπάρχει, κατὰ τὸν ἑσπέριον ὠκεανὸν τὰς ἐκβολὰς ποιού-
μενος, μεθ' ὃν τὰ ἐχόμενα τῆς Ἱσπανίας ἔθνη κατὰ
τὴν ἔξω θάλασσαν καὶ τὸν ὠκεανὸν κείμενα τυγχάνει.
Ἔσται τοίνυν ὁ περίπλους τὴν ἀρχὴν ἔχων ἀπὸ τῆς ἐν
Ἰβηρίᾳ Κάλπης καὶ [τούτου] τοῦ μέρους τῆς Βαιτικῆς
ἐπαρχίας.
Ἐπειδὴ δὲ πολλοὶ τῶν ταῦτα τὰ μέρη περιπλευ-

σάντων περὶ τὸν τῶν σταδίων ἀριθμὸν διεσφάλησαν,
καίτοιγε τὰς αἰτίας ἡμεῖς τῆς τοιαύτης πλάνης ἐν τῷ
προτέρῳ βιβλίῳ διεξήλθομεν· ὅμως ἕνεκεν ἀκριβείας
μείζονος διπλοῦν ὡς ἐπίπαν τὸν ἀριθμὸν τῶν σταδίων
προσγράψαι προειλόμεθα, τό τε μὴ πλεῖον καὶ τὸ μὴ
ἔλαττον κατὰ γραμμὴν ὑποτείνουσαν προστιθέντες,
ὥστε τὸ μεταξὺ τῶν ἀριθμῶν ἑκατέρων ὥσπερ ὅρον
τινὰ τῆς ἀληθείας κεῖσθαι τοῖς τὴν ἀκρίβειαν ἐπιζη-
τοῦσι. Τοῦτο γὰρ σαφῶς καὶ Πρωταγόρας ἐν τῇ γεω-
γραφίᾳ ποιήσας δοκεῖ τὴν περὶ τοὺς σταδίους πλάνην
ἐκπεφευγέναι.
Καὶ ὁ μὲν τῆς Ταρρακωνησίας περίπλους τῶν

πρὸς τῷ ὠκεανῷ κειμένων αὐτῆς μερῶν κατὰ τὴν δυ-
τικὴν καὶ ἀρκτῴαν πλευρὰν εἴρηται· τὸ δὲ λειπόμενον
αὐτῆς μέρος παρὰ τὸ Βαλιαρικὸν πέλαγος, ἀρχόμενον
μὲν ἀπὸ τοῦ Πυρηναίου ὄρους καὶ τοῦ ἀκρωτηρίου αὐ-
τοῦ, ἐφ' οὗ τὸ [ἱερὸν τῆς] Ἀφροδίτης ἐγκεῖσθαι προει-
ρήκαμεν, καταλῆγον δὲ εἰς Οὐρκὴν, μεθ' ἣν ἐκδέχε-
ται ἡ Βαιτικὴ ἐπαρχία, ἧστινος τὰ μέρη τὰ πρὸς τῷ
Ἡρακλείῳ πορθμῷ καὶ τῷ δυτικῷ ὠκεανῷ ἐν ἀρχῇ
διεξήλθομεν, [ἐν τῇ ἐπιτομῇ τῆς Ἀρτεμιδώρου γεω-
γραφίας ἤτοι περίπλου σαφῶς διεξήλθομεν]. Οἱ πάντες
ἀπὸ τῶν τοῦ Δορίου ποταμοῦ ἐκβολῶν ἐπὶ τὸ ἀκρωτή-
ριον τῆς Πυρήνης τὸ Οἰάσσω λεγόμενον τοῦ περίπλου
τῆς παρὰ τὸν ὠκεανὸν παραλίας τῆς Ταρρακωνησίας
190
εἰσὶ στάδιοι οὐ πλεῖον ͵͵ατκζʹ, οὐκ ἔλαττον σταδίων

͵ηιβʹ. Οἱ δὲ σύμπαντες ἀπὸ τοῦ ὄρους Κάλπης τοῦ
πρὸς τῷ Ἡρακλείῳ πορθμῷ κειμένου μέχρι τοῦ Οἰάσσω
ἀκρωτηρίου τῆς Πυρήνης τοῦ περίπλου παντὸς τῆς
Ἰβηρίας τῆς παρὰ τὸν ὠκεανὸν κειμένης οὐ πλεῖον
σταδίων ͵͵α ͵ϛωμεʹ, οὐκ ἔλαττον σταδίων ͵α ͵γσπβʹ.
Λουγδουνησίαν καὶ Γαλλίαν Βελγικὴν καὶ [Γαλλίαν]

Ναρβωνησίαν. Ἀλλ' αἱ μὲν προειρημέναι τρεῖς ἐπαρ-
χίαι προσοικοῦσι τῷ ὠκεανῷ πρὸς τὰς ἄρκτους ἐστραμ-
μέναι, ἡ δὲ Ναρβωνησία ἐν τῇ καθ' ἡμᾶς καὶ ἐντὸς
κεῖται θαλάσσῃ πρὸς τὴν μεσημβρίαν ὁρῶσα. Λέξο-
μεν τοίνυν τὸν περίπλουν, ἀκολούθως ἀπὸ τῆς Ἀκυτα-
νίας ἀρξάμενοι τῶν παρὰ τὸν ὠκεανὸν τὸν ἀρκτῷον
τῆς Κελτογαλατίας παροικούντων ἐθνῶν· τοῦτον γὰρ
τὸν περίπλουν ἀναγράψειν ὑπεσχόμεθα· τῆς γὰρ Ναρ-
βωνησίας τὸν περίπλουν ἐν τῇ ἐπιτομῇ τῆς Ἀρτεμιδώ-
ρου Γεωγραφίας ἤτοι περίπλου σαφῶς διεξήλθομεν, εἰ
καὶ ὁ προειρημένος Ἀρτεμίδωρος τὴν διαίρεσιν τῶν ἐν
[τῇ Κελτογαλατίᾳ, ὡς καὶ τῶν ἐν τῇ] Ἰβηρίᾳ ἐπαρ-
χιῶν οὐκ ἐποιήσατο.
Μαρκιανός Γεωγράφος. Menippi periplus maris interni (epitome

Marciani) (4003: 002)“Geographi Graeci minores, vol. 1”, Ed. Müller,
K.Paris: Didot, 1855, Repr. 1965.Sec. 3, l. 2
... ὁ Μασσαλιώτης καὶ Φιλέας ὁ Ἀθηναῖος καὶ

Ἀνδροσθένης ὁ Θάσιος καὶ Κλέων ὁ Σικελιώτης, Εὔ-
δοξός τε ὁ Ῥόδιος καὶ Ἄννων ὁ Καρχηδόνιος, οἱ μὲν
μερῶν τινων, οἱ δὲ τῆς ἐντὸς πάσης θαλάττης, οἱ δὲ
τῆς ἐκτὸς περίπλουν ἀναγράψαντες· οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ
Σκύλαξ ὁ Καρυανδεὺς καὶ Βωτθαῖος· οὗτοι δὲ ἑκάτεροι
διὰ τῶν ἡμερησίων πλῶν, οὐ διὰ τῶν σταδίων τὰ δια-
στήματα τῆς θαλάσσης ἐδήλωσαν. Καὶ ἕτεροι δὲ πλείους
εἰσὶν, οὓς περιττὸν οἶμαι καταριθμεῖν.
Μετὰ δὴ τούτων τοὺς πλείστους Ἀρτεμίδωρος
ὁ Ἐφέσιος Γεωγράφος καὶ Στράβων, Γεωγραφίαν ὁμοῦ
καὶ περίπλουν συντεθεικότες, Μένιππός τε ὁ Περγαμη-
νὸς διάπλους γράψας, ἀκριβέστεροι δοκοῦσι πάντων
191
τῶν προειρημένων τυγχάνειν. Περὶ ὧν διελθεῖν ἀναγ-

καῖον, ὡς ἂν μηδὲν ἀγνοήσαιεν οἱ περὶ τοῦτο τὸ μέρος
τῆς Γεωγραφίας σπουδάζοντες. Τιμοσθένης μὲν γὰρ,
ἔτι τῶν πλείστων τῆς θαλάσσης ἀγνοουμένων μερῶν,
τῷ Ῥωμαίους μηδέπω πολέμῳ κεκρατηκέναι τούτων,
περὶ λιμένων συγγράψας βιβλία, οὐ πᾶσιν ἀκριβῶς
ἐπεξῆλθε τοῖς ἔθνεσι τοῖς τῇ καθ' ἡμᾶς παροικοῦσι θα-
λάττῃ. Ἀμέλει τῆς μὲν Εὐρώπης τὸ Τυρρηνικὸν πέ

Marciani) Sec. 3, l. 29
τομὴν ἐν ἑνὶ πεποίηται βιβλίῳ· εἶτ' ἐν ἑτέρῳ πάλιν ἑνὶ

τῶν καλουμένων σταδιασμῶν ἐπιδρομήν τινα συνέγρα-
ψεν. Ἐν ἅπασι δὲ τούτοις οὐδὲν τέλειον οὐδὲ σαφὲς
ἀπαγγεῖλαι δεδύνηται. Ἐρατοσθένης δὲ ὁ Κυρηναῖος,
οὐκ οἶδα τί παθὼν, τὸ Τιμοσθένους μετέγραψε βιβλίον,
βραχέα τινὰ προσθεὶς, ὡς μηδὲ τοῦ προοιμίου τοῦ μνη-
μονευθέντος ἀποσχέσθαι, ἀλλ' αὐταῖς λέξεσι κἀκεῖνο
τοῦ οἰκείου προθεῖναι συγγράμματος. Ὅμοια δὲ τού-
τοις καὶ οἱ ἄλλοι πεπόνθασιν, ἀσαφεῖς καὶ πεπλανημέ-
νας τὰς ἐκδόσεις ποιησάμενοι. Ἀρτεμίδωρος δὲ ὁ Ἐφέ-
σιος Γεωγράφος κατὰ τὴν ἑκατοστὴν ἑξακοστὴν ἐννάτην
Ὀλυμπιάδα γεγονὼς, τὸ δὲ πλεῖστον μέρος τῆς ἐντὸς
καὶ καθ' ἡμᾶς τυγχανούσης θαλάττης ἐκπεριπλεύσας,
θεασάμενος δὲ καὶ τὴν νῆσον τὰ Γάδειρα καὶ μέρη τινὰ
τῆς ἐκτὸς θαλάττης, ἣν ὠκεανὸν καλοῦσι, τῆς μὲν
ἀκριβοῦς Γεωγραφίας λείπεται, τὸν δὲ περίπλουν τῆς
ἐντὸς Ἡρακλείου πορθμοῦ θαλάσσης καὶ τὴν ἀναμέ-
τρησιν ταύτης μετὰ τῆς προσηκούσης ἐπιμελείας ἐν
ἕνδεκα διεξῆλθε βιβλίοις, ὡς σαφέστατον καὶ ἀκριβέ-
στατον περίπλουν τῆς καθ' ἡμᾶς ἀναγράψαι θαλάττης.
Μένιππος δὲ ὁ Περγαμηνὸς, [ὃς] καὶ αὐτὸς τῆς ἐντὸς θα

βραχέα τινὰ προσθεὶς, ὡς μηδὲ τοῦ προοιμίου τοῦ μνη-

μονευθέντος ἀποσχέσθαι, ἀλλ' αὐταῖς λέξεσι κἀκεῖνο
τοῦ οἰκείου προθεῖναι συγγράμματος. Ὅμοια δὲ τού-
τοις καὶ οἱ ἄλλοι πεπόνθασιν, ἀσαφεῖς καὶ πεπλανημέ-
192
νας τὰς ἐκδόσεις ποιησάμενοι. Ἀρτεμίδωρος δὲ ὁ Ἐφέ-

σιος Γεωγράφος κατὰ τὴν ἑκατοστὴν ἑξακοστὴν ἐννάτην
Ὀλυμπιάδα γεγονὼς, τὸ δὲ πλεῖστον μέρος τῆς ἐντὸς
Μένιππος δὲ ὁ Περγαμηνὸς, [ὃς] καὶ αὐτὸς τῆς ἐντὸς θα-
λάττης περίπλουν ἐν τρισὶν ἤθροισε βιβλίοις, ἱστορικήν
τινα καὶ γεωγραφικὴν ἐποιήσατο τὴν ἐπαγγελίαν.
Ἐγὼ τοίνυν πάντων τῶν μνημονευθέντων προ-
κρίνας Ἀρτεμίδωρον τὸν Ἐφέσιον, ἐπιτομὴν τῶν ἕν-
δεκα βιβλίων τοῦ μνημονευθέντος ἐποιησάμην, προσθεὶς


καὶ ἐξ ἑτέρων παλαιῶν τὰ ἐλλείποντα, καὶ τὴν διαί-
ρεσιν τῶν ιαʹ βιβλίων φυλάξας, ὡς μετρίαν μὲν γεωγραφίαν, τελειότατον
δὲ περίπλουν ἀπεργάσασθαι.
Θεασάμενος δὲ τοὺς πλείστους τῶν παλαιῶν ἢ μηδ'
ὅλως ἢ ἐπ' ὀλίγον τῆς ἔξω θαλάσσης

193

καὶ ἐξ ἑτέρων παλαιῶν τὰ ἐλλείποντα, καὶ τὴν διαί-
ρεσιν τῶν ιαʹ βιβλίων φυλάξας, ὡς μετρίαν μὲν γεω-
γραφίαν, τελειότατον δὲ περίπλουν ἀπεργάσασθαι.
Θεασάμενος δὲ τοὺς πλείστους τῶν παλαιῶν ἢ μηδ'
ὅλως ἢ ἐπ' ὀλίγον τῆς ἔξω θαλάσσης μνήμην ποιησα-
μένους, καὶ ταύτην ἀμυδρὰν καὶ τῆς ἀληθείας ἀπᾴ-
δουσαν, ἰδίαν ἐμαυτοῦ φροντίδα θέμενος τοῦ ὠκεανοῦ
τοῦ ἑῴου τε καὶ μεσημβρινοῦ παντὸς ἑκατέρων τῶν
ἠπείρων τῆς τε Λιβύης καὶ τῆς Ἀσίας, ἀπὸ τοῦ Ἀρα-
βίου κόλπου μέχρι τῶν Σινῶν τοῦ ἔθνους, οὐ μὴν ἀλλὰ
καὶ τοῦ ἑσπερίου τε καὶ ἀρκτῴου ὠκεανοῦ τῶν τε τῆς
Εὐρώπης τῶν τε τῆς Λιβύης μερῶν τὸν περίπλουν ἐν
δυσὶ βιβλίοις συνέγραψα. Καταμαθὼν
Μαρκιανός Γεωγράφος. Artemidori geographia (epitome Marciani)

(4003: 003)“Geographi Graeci minores, vol. 1”, Ed. Müller, K.
Paris: Didot, 1855, Repr. 1965.Fragment T, l. 5
ΜΑΡΚΙΑΝΟΥ ΗΡΑΚΛΕΩΤΟΥ ΤΩΝ ΕΝΔΕΚΑ ΤΗΣ

ΑΡΤΕΜΙΔΩΡΟΥ ΤΟΥ ΕΦΕΣΙΟΥ ΓΕΩΓΡΑΦιΑΣ ΒΙΒΛΙΩΝ
ΕΠΙΤΟΜΗ.
ΕΥΡΩΠΗ. ΒΙΒΛ. Α.
St. B.: Λίγυρες, ἔθνος προσεχὲς τοῖς Τυρρηνοῖς·

Ἀρτεμίδωρος ἐν Ἐπιτομῇ τῶν ἕνδεκα· ἀπὸ Λιγύρου
ποταμοῦ.
194
Δερτών, πόλις Λιγύρων. Ἀρτεμίδωρος ἐν Ἐπιτομῇ τῶν ιαʹ· «Τὴν

καλουμένην Δερτῶνα πόλιν.» Τὸ ἐθνικὸν Δερτώνιος, ὡς Ἀντρώνιος.

Fragment 4, l. 2
St. B.: Λίγυρες, ἔθνος προσεχὲς τοῖς Τυρρηνοῖς·

Ἀρτεμίδωρος ἐν Ἐπιτομῇ τῶν ἕνδεκα· ἀπὸ Λιγύρου
ποταμοῦ.
Δερτών, πόλις Λιγύρων. Ἀρτεμίδωρος ἐν
Ἐπιτομῇ τῶν ιαʹ· «Τὴν καλουμένην Δερτῶνα πόλιν.»
Τὸ ἐθνικὸν Δερτώνιος, ὡς Ἀντρώνιος.
Μαστραμέλη, πόλις καὶ λίμνη τῆς Κελτικῆς.
Ἀρτεμίδωρος ἐν τῇ Ἐπιτομῇ τῶν ἕνδεκα.
Marcian. II, 19: Τῆς γὰρ Ναρβωνησίας τὸν πε-
ρίπλουν ἐν τῇ ἐπιτομῇ τῆς Ἀρτεμιδώρου Γεωγραφίας
ἤτοι περίπλου σαφῶς διεξήλθομεν, εἰ καὶ ὁ προειρημέ-
νος Ἀρτεμίδωρος τὴν διαίρεσιν τῶν ἐν [τῇ Κελτογαλα-
τίᾳ ὡς καὶ τῶν ἐν τῇ] Ἰβηρίᾳ ἐπαρχιῶν οὐκ ἐποιήσατο.
St. B.: Νάρβων, ἐμπόριον καὶ πόλις Κελτι-
κή. Μαρκιανὸς δὲ Ναρβωνησίαν αὐτήν φησιν.

Fragment 7, l. 3
ἤτοι περίπλου σαφῶς διεξήλθομεν, εἰ καὶ ὁ προειρημέ-

νος Ἀρτεμίδωρος τὴν διαίρεσιν τῶν ἐν [τῇ Κελτογαλα-
τίᾳ ὡς καὶ τῶν ἐν τῇ] Ἰβηρίᾳ ἐπαρχιῶν οὐκ ἐποιήσατο.
St. B.: Νάρβων, ἐμπόριον καὶ πόλις Κελτι-
κή. Μαρκιανὸς δὲ Ναρβωνησίαν αὐτήν φησιν.
ΒΙΒΛ. Βʹ. Γʹ.
Μαλάκη, πόλις Ἰβηρίας. Μαρκιανὸς ἐν βʹ

τῶν Ἐπιτομῶν Ἀρτεμιδώρου.
Marc. I, 4: Οἱ δὲ κατὰ Γάδειρα τὴν νῆσον (τὰς
Ἡρακλείους στήλας εἶναί φασιν), ὥσπερ καὶ Ἀρτεμί-
δωρος ὁ Γεωγράφος.
Σολκοί, πόλις ἐν Σαρδοῖ, ὡς Ἀρτεμίδωρος ἐν
Ἐπιτομῇ· «ἀπὸ δὲ Καράλεως ἐπὶ Σολκούς.»
195
ΒΙΒΛ. Δʹ.
Τέγεστρα, οὐδετέρως, πόλις Ἰλλυρίας πρὸς

τῇ Ἀκυληίᾳ, [ἀπὸ Τεγέστρου]. Ἀρτεμίδωρος δ' ἐν
Ἐπιτομῇ τῶν ἕνδεκα Τέργεστρον αὐτὴν καὶ κώμην
οἶδεν· «Ἀπὸ Τεργέστρου κώμης καὶ τοῦ μυχοῦ ἐπὶ τὸν
Ἀδρίαν στάδιοι ͵εκεʹ.»
Φλάνων, πόλις καὶ λιμὴν περὶ τὴν Ἄψυρτον
νῆσον. Ἀρτεμίδωρος ἐν Ἐπιτομῇ τῶν ιαʹ·

Fragment 18, l. 7
ΒΙΒΛ. Θʹ.
Δῶρος, πόλις Φοινίκης. Ἑκαταῖος Ἀσίᾳ·

»Μετὰ δὲ ἡ πάλαι Δῶρος· νῦν δὲ Δῶρα καλεῖ-
ται.» ... Καὶ Ἀρτεμίδωρος Δῶρα τὴν πόλιν οἶδεν ἐν
Ἐπιτομῇ τῶν ιαʹ· «Συνεχῶς δ' ἐστὶ Στράτωνος πύρ-
γος, εἶτα ἔνι Δῶρα, ἐπὶ χερσονησοειδοῦς τόπου κείμε-
νον πολισμάτιον, ἀρχομένου τοῦ ὄρους τοῦ Καρμήλου.»
Καὶ ἐν θʹ Γεωγραφουμένων τὸ αὐτό.
ΒΙΒΛ. Ιʹ.
Πάλτος, πόλις Συρίας. Ἀρτεμίδωρος ἐν

Ἐπιτομῇ.
Κρύα, πόλις Λυκίας. Ἀρτεμίδωρος ἐν Ἐπιτομῆς πρώτῳ. τὸ ἐθνικὸν
Κρυεύς· «Εἰσὶ δὲ καὶ νῆσοι
Κρυέων, Κάρυσις καὶ Ἄλινα.»
Θεμισώνιον, χωρίον Φρυγίας. Ἀρτεμίδω-
ρος ἐν Ἐπιτομῇ.

Fragment 22, l. 3
Πάλτος, πόλις Συρίας. Ἀρτεμίδωρος ἐν Ἐπιτομῇ.

Κρύα, πόλις Λυκίας. Ἀρτεμίδωρος ἐν Ἐπι-
196
τομῆς πρώτῳ. τὸ ἐθνικὸν Κρυεύς· «Εἰσὶ δὲ καὶ νῆσοι

Κρυέων, Κάρυσις καὶ Ἄλινα.»
Θεμισώνιον, χωρίον Φρυγίας. Ἀρτεμίδω-
ρος ἐν Ἐπιτομῇ.
ΒΙΒΛ. ΙΑʹ.
Sch. Ap. Rh. III, 859: Περὶ τῆς Κασπίας θα-

λάσσης ἱστορεῖ Ἀρτεμίδωρος ἐν τῇ Ἐπιτομῇ τῶν Γεω-
γραφουμένων. Ἔστι δὲ πλησίον τοῦ ὠκεανοῦ· ᾗ παρά-
κειται ἔθνος ὠνομασμένον Κάσπιον, ὅμορον δὲ Πέρσαις.
Simplicius Phil., In Aristotelis quattuor libros de caelo commentaria

(4013: 001)“Simplicii in Aristotelis de caelo commentaria”, Ed. Heiberg,
J.L.Berlin: Reimer, 1894; Commentaria in Aristotelem Graeca 7.
V. 7, p. 549, l. 10
Ἐπειδὴ δὲ τοῦ μέτρου τῆς γῆς ἐμνημόνευσεν ὁ Ἀριστοτέλης τεττα-

ράκοντα μυριάδων αὐτῆς λέγεσθαι τὴν περιφέρειαν εἰπών, καλῶς ἂν ἔχοι
καὶ διὰ τοὺς ἀπιστοῦντας τῇ σοφίᾳ τῶν παλαιῶν ἀνδρῶν τὴν μέθοδον τῆς
μετρήσεως συντόμως προσαναγράψαι. λαβόντες ἀπὸ διόπτρας δύο τῶν
ἀπλανῶν ἀστέρων μοιριαῖον ἀλλήλων ἀπέχοντας διάστημα, τουτέστι
τρια-
κοσιοστοεξηκοστὸν μέρος τοῦ μεγίστου ἐν τῇ ἀπλανεῖ κύκλου, καὶ
εὑρόντες
ἀπὸ διόπτρας τόπους, οἷς κατὰ κορυφήν εἰσιν οἱ δύο ἀστέρες, καὶ τὸ
μεταξὺ διάστημα διὰ ὁδομέτρου μετρήσαντες, πεντακοσίων ηὗρον αὐτὸ
σταδίων· ἐξ οὗ συνάγεται, ὅτι ὁ μέγιστος τῶν ἐν τῇ γῇ κύκλων
περίμετρον
ἔχει μυριάδων δεκαοκτώ, ὡς ὁ Πτολεμαῖος ἐν τῇ Γεωγραφίᾳ
ἀνελογίσατο.
ἐπεὶ δὲ δείκνυται ὑπὸ Ἀρχιμήδους ἡ περίμετρος τοῦ κύκλου τριπλασίων
τῆς διαμέτρου καὶ ἔτι ἑβδόμῳ μέρει αὐτῆς ὑπερέχουσα, ἔσται ἡ
διάμετρος
μυριάδων πέντε καὶ ἑπτακισχιλίων διακοσίων ἑβδομήκοντα τριῶν.
δείκνυται
δὲ πάλιν τὸ ὑπὸ τῆς διαμέτρου καὶ τοῦ τετάρτου μέρους τῆς περιμέτρου
ἴσον τῷ ἐμβαδῷ τοῦ κύκλου, ὡς γίνεσθαι τὸ ἐπίπεδον τοῦ κύκλου μυριά-
δων διπλῶν ἐμβαδῶν εἴκοσι πέντε καὶ ἁπλῶν ἑπτακισχιλίων ἑπτακοσίων
197
εἰκοσιοκτὼ καὶ ἔτι σταδίων πεντακισχιλίων. πάλιν δὲ δείκνυται, ὅτι ἡ ὅλη

τῆς σφαίρας ἐπιφάνεια τετραπλασίων ἐστὶ τοῦ ἐμβαδοῦ τοῦ ἐν αὐτῇ με-
γίστου κύκλου, ὡς συνάγεσθαι τὸ τῆς ἐπιφανείας μέγεθος σταδίων
μυριάδων
διπλῶν ἑκατὸν τριῶν καὶ ἁπλῶν ἐννακοσίων δεκατεσσάρων. ἵνα δὲ καὶ τὸ
Ιωάννης Φιλόπονος De opificio mundi (4015: 011)

“Joannis Philoponi de opificio mundi libri vii”, Ed. Reichardt, W.
Leipzig: Teubner, 1897.P. 169, l. 7
μέχρι Θρᾴκης καὶ τῶν ἐκβολῶν τοῦ Ἴστρου, ὃν οἱ

ἐγχώριοι νῦν ὀνομάζουσι Δανοῦβιν, ἐπ' ἀνατολὴν δὲ
μέχρι Φάσιδος καὶ τῶν πάλαι μὲν Κολχῶν νυνὶ δὲ
Λαζῶν ὀνομαζομένων. ἑτέρους δὲ δύο νοτίους κόλπους
εἶναι τοῦ ὠκεανοῦ τόν τε Ἀράβιον καὶ τὸν Περσικόν,
οἵτινες ἐκβάλλουσι μὲν ἀπὸ τῆς μεγίστης θαλάσσης
τῆς Ἐρυθρᾶς· μέρος δὲ εἶναι τοῦ ὠκεανοῦ φασι ταύτην
τὸ νότιον. τέταρτον ἐπὶ τούτοις βόρειον τὴν Κασπίαν
τε καὶ Ὑρκανίαν ὀνομαζομένην θάλασσαν ἀντιπρόσω-
πον ἐπ' ἀνατολὴν τοῦ Εὐξείνου πόντου κειμένην.
Ὅσοι δὲ τῶν γεωγράφων γεγόνασιν ἀκριβέστεροι,
ὧν ἐστι καὶ Πτολεμαῖος καὶ Πάππος, κατὰ μόνον τὸ
δυτικὸν τῆς γῆς μέρος τὸν ὠκεανόν φασι περιγράφε-
σθαι, ὃς καὶ Ἀτλαντικὸς ὀνομάζεται, μόνην δὲ τὴν
Ἑσπερίαν θάλασσαν τὴν καθ' ἡμᾶς συνάπτειν αὐτῷ.
ὑπώπτευσαν δέ τινες ἐξ ἀλόγου φήμης, ὅτι κατὰ τὸ
νότιον ὁ ὠκεανὸς τῇ Ἐρυθρᾷ ἐπιμίγνυται· ἐξ ἐκείνου
γὰρ πλέοντάς φασί τινας κατὰ περίστασιν εἰς τὴν Ἐρυ-
θρὰν ἐκπεσεῖν· ὅπερ ἐστὶν ἐναργῶς ψεῦδος· ἤμελλεν
γὰρ ἂν ὁ ὠκεανὸς διὰ πάσης τῆς Λιβύης καὶ
δι' αὐτῆς φέρεσθαι τῆς κεκαυμένης ζώνης· ταύτην δὲ
Ιωάννης Φιλόπονος De opificio mundi P. 171, l. 15
θρᾷ, ὡς μίαν ἀμφοτέρους γίγνεσθαι θάλασσαν, πᾶσα

ἦν ἀνάγκη τὸ παρ' ἡμῶν εἰρημένον συμβαίνειν, ἐκ
τῶν νοτιωτέρων τῆς θαλάττης ταύτης τὸν Νεῖλον
φερόμενον εἰς αὐτὴν ἐκχεῖσθαι. νυνὶ δὲ εἰς τὴν καθ'
ἡμᾶς δι' ἑπτὰ στομάτων ἐκβάλλει θάλασσαν, ὧν τὸ
Κανωβικόν ἐστι βορειότατον· ἔδει δέ που καὶ διὰ τῆς
Λιβύης φερόμενον φέρεσθαι τὸν ὠκεανόν. ψευδὴς ἄρα
198
παντελῶς ἐστιν αὕτη ἡ ὑπόνοια. τὴν δὲ Κασπίαν ἤτοι

Ὑρκανίαν καὶ Ἀριστοτέλης φησὶν ὑπὸ γῆς οἰκουμένης
πανταχόθεν κυκλοῦσθαι.
Εἰ μὲν οὖν τοῖς προτέροις τις γεωγράφοις ἀκο-
λουθήσειεν, εἴποι ἂν τὴν αὐτὴν καὶ μίαν εἶναι θά-
λασσαν καὶ πολλάς· μίαν μὲν ὡς συνεχῆ καὶ πασῶν
περιεκτικήν, πολλὰς δὲ διὰ τοὺς ἐξ αὐτῆς πλείονας
εἰς τὴν γῆν ἐκδιδομένους κόλπους ἀλλήλων διακεκρι-
μένους οὐ τοῖς ὕδασιν, ἰδίᾳ δέ τινι περιγραφῇ
ὥστε τῇ ὁλότητι μὲν μίαν εἶναι τὴν τῶν ὑδάτων
συναγωγὴν καὶ τὴν θάλασσαν μίαν, τοῖς μέρεσι δέ,
καθ' ἃ διακρίνονται ἀλλήλων τισὶν ἰδιώμασι, πολλάς.
οὐκ εὐλόγως δέ, οἶμαι, πολλὰς ἐροῦμεν ταύτας, εἴπερ
...καὶ πολλάς· μίαν μὲν ὡς συνεχῆ καὶ πασῶν

περιεκτικήν, πολλὰς δὲ διὰ τοὺς ἐξ αὐτῆς πλείονας
εἰς τὴν γῆν ἐκδιδομένους κόλπους ἀλλήλων διακεκρι-
μένους οὐ τοῖς ὕδασιν, ἰδίᾳ δέ τινι περιγραφῇ
ὥστε τῇ ὁλότητι μὲν μίαν εἶναι τὴν τῶν ὑδάτων
συναγωγὴν καὶ τὴν θάλασσαν μίαν, τοῖς μέρεσι δέ,
καθ' ἃ διακρίνονται ἀλλήλων τισὶν ἰδιώμασι, πολλάς.
οὐκ εὐλόγως δέ, οἶμαι, πολλὰς ἐροῦμεν ταύτας, εἴπερ
μία πασῶν ἐστιν ἡ τοῦ ὕδατος συνέχεια μόνοις δια-
κεκριμένη ὑπὸ τῶν γεωγράφων ὀνόμασιν. οὐδενὶ δὲ
τεκμηρίῳ φυσικῷ τὸν διορισμὸν ἐμφαίνουσιν, ἀλλ' ἐκ
μόνων τῶν παρακειμένων τόπων, οἷον ὁ Ἰβηρικὸς
πόντος ὁ Λιγυστικὸς ὁ Τυρρηνικὸς τὸ Λιβυκὸν πέλα-
γος τὸ Σικελικὸν τὸ Κρητικὸν τὸ Αἰγύπτιον τὸ Σιδό-
νιον τὸ Ἰσσικόν. οὐδὲ γὰρ φύσει ταῦτα διῄρηται
ἀλλήλων, μέρη δέ ἐστι συνεχῆ πάντα τῆς Ἑσπερίας
θαλάσσης, μιᾶς μὲν οὔσης, ὑπό τινων δὲ ὕστερον οὕτως
ὠνομασμένων καὶ διῃρημένων τῶν αὐτῆς μερῶν· εἰς
παράστασιν γὰρ τῶν παρακειμένων αὐτοῖς τόπων τὴν
ἐξ αὐτῶν εἰλήφασιν ὀνομασίαν. μόνος δὲ ὁ Ἰόνιος
... ἐκ δὲ τοῦ Αἰγυπτίου πελάγους

ἐπὶ βορρᾶν τρεπομένου τὸ Αἴγαιόν ἐστιν, ὅ τε Μέλας
199
κόλπος, μεθ' ὃν ὁ Ἑλλήσποντος καὶ ἡ Προποντὶς ὁ

Βόσπορός τε καὶ αὐτὸς ὁ Πόντος, μεθ' ὃν ἡ Μαιῶτις
λίμνη. πάντα δὲ τὰ εἰρημένα μίαν ἔχει συνέχειαν ὕδατος.
ϛʹ. Πῶς ὁ μὲν θεὸς εἰς συναγωγὴν μίαν τὸ

ὕδωρ συναχθῆναι κελεύει, ὁ δὲ Μωϋσῆς ‘καὶ
τὰ συστήματα’ φησί ‘τῶν ὑδάτων ἐκάλεσε
θαλάσσας’.
Ταῦτα μὲν οὖν περὶ τούτων· εἰ δὲ τοῖς ἐπιστη-

μονικωτέροις τῶν γεωγράφων ἀκολουθεῖν εὔλογον –
οὔτε δὲ τὴν Ἐρυθρὰν οὗτοι τῷ ὠκεανῷ οὔτε τὴν
Ὑρκανίαν ἑτέρᾳ θαλάσσῃ συμβάλλειν ἐθέλουσι – πῶς
κατὰ τὴν δόξαν ταύτην μίαν εἶναι τὴν τῶν ὑδάτων
συναγωγὴν ἀληθές; καὶ εἰ μίαν, οὐκέτ' ἂν εἶεν πολλαί.
πῶς οὖν καὶ εἰς συναγωγὴν μίαν τὸ ὕδωρ ὁ θεὸς
συναχθῆναι κελεύει καὶ πάλιν τὰ συστήματα τῶν ὑδά-
των ἐκάλεσε θαλάσσας καὶ τούτων παρὰ πόδας ἑκά-
τερον; ὅθεν εἰκότως κινηθείη τις ἂν τὴν ἐν τούτοις
ἔννοιαν τοῦ Μωϋσέως ζητεῖν.
Olympiodorus Phil., In Aristotelis meteora commentaria (4019: 003)

“Olympiodori in Aristotelis meteora commentaria”, Ed. Stüve, G.
Berlin: Reimer, 1900; Commentaria in Aristotelem Graeca 12.2.
P. 133, l. 26
γὰρ ταῖς ὁλότησι τὸ ἁπλᾶς εἶναι. καὶ ὅτι ὁλότης ἐστὶν ἡ θάλασσα τοῦ
παντὸς ὕδατος, κατασκευάζει διὰ τεσσάρων ἐπιχειρημάτων, ὧν τὸ πρῶ-
τον τοῦτον ἔχει τὸν τρόπον· ἀποκληρωτικὸς ὁ λόγος, ὥστε τὰ μὲν ἄλλα
στοιχεῖα ἔχειν ὁλότητας, εἰς ἃς ἐφιέμενα σπεύδουσι, μόνον δὲ τὸ ὕδωρ μὴ
ἔχειν ὁλότητα. εἰ δὲ ἔχει ὁλότητα καὶ τὸ ὕδωρ, ζητητέον, τίς αὐτοῦ ἡ
ὁλότης. ἆρα οἱ ποταμοί; οὐδαμῶς. πρέπει γὰρ τῇ ὁλότητι συνεχεῖ εἶναι·
οἱ δὲ ποταμοὶ οὐ συνεχεῖς· οὐ γὰρ ἔχουσιν ὕδωρ ἀθρόον. οὐκ ἄρα ὁλότης
εἰσὶν οἱ ποταμοί, ἀλλ' ἡ θάλασσα ὡς συνεχὴς οὖσα καὶ ἀθρόον ἔχουσα
ὕδωρ, μὴ κεχωρισμένον. καὶ ἐντεῦθεν κέρδανον δόγμα Ἀριστοτέλους, ὅτι
βούλεται τὴν θάλασσαν συνεχῆ εἶναι καὶ οὐ διῃρημένην, ὥς φασιν οἱ
γεωγράφοι. εἰ δὲ καὶ λέγει τις, ὅτι οὔτε αἱ θάλασσαι συνεχεῖς εἰσι
(διῄρην-
ται γὰρ ἀπ' ἀλλήλων), οὐκ ἄτοπον καὶ τοῦτο ὑποθέσθαι, ὥστε καὶ ἐν
ἄλλοις τόποις μέρη εἶναι τῆς θαλάττης διὰ τὸ πάντα ἐν πᾶσιν εἶναι.
ἰδοὺ γοῦν τῆς ὁλότητος τοῦ πυρὸς ἐν τῷ ὑπεκκαύματι οὔσης ὑπὸ γῆν
200
πυρός εἰσι κρατῆρες διὰ τὸ πάντα ἐν πᾶσιν εἶναι. οὕτω μὲν οὖν κατα-
σκευαστέον, ὅτι οὐχ οἱ ποταμοί εἰσιν ὁλότητες διὰ τὸ καταχεῖσθαι, ἀλλ' ἡ
θάλασσα. καὶ ἄλλως δὲ οὐ δυνατὸν τοὺς ποταμοὺς εἶναι ὁλότητα τοῦ
ὕδατος, ἐπειδὴ ῥυτοί εἰσιν, ἡ δὲ θάλασσα στάσιμος· πρέπει δὲ τῇ ὁλό-
τητι ἡ στάσις· ἡ θάλασσα ἄρα ὁλότης τοῦ παντὸς ὕδατος διὰ τὴν στάσιν,
καὶ οὐχὶ οἱ ποταμοί. εἰ δὲ καὶ ῥυτὴν αὐτὴν ἔλεγεν Ἀριστοτέλης τῇ προτε-
ραίᾳ, ἀλλ' οὐχ οὕτως ἐστὶ ῥυτὴ ὥσπερ οἱ ποταμοί·
Olympiodorus Phil., In Aristotelis meteora commentaria P. 138, l. 23
λύει τὴν ἀπορίαν. τί γάρ φησιν; ὅτι ὅσον μὲν καθ' ἑαυτὴν ἡ θάλασσα
πότιμός ἐστιν, ἀλλὰ διὰ τὸ περιτετάσθαι τὸ ὕδωρ αὐτῆς ἐπάνω τῆς γῆς
εἰς πλάτος ἐξατμίζεται τὸ λεπτομερὲς καὶ πότιμον, μένει δὲ τὸ βαρὺ καὶ
ἁλμυρόν· ὅθεν ἅμα τῇ λύσει τῆς ἀπορίας καὶ τὴν αἰτίαν λέγει τῆς ἁλμυ-
ρότητος τῆς θαλάσσης.
Τοῦτο γάρ ἐστι τὸ ἔσχατον, εἴτε ὡς πολλοὶ λέγουσιν

εἴτε ὡς ἡμεῖς.
Τοῦτο, φησί, τὸ ὕδωρ τὸ περιτεταμένον περὶ τὴν γῆν ἔσχατόν ἐστι

τοῦ τε ἀέρος καὶ τοῦ πυρός, εἴτε συνεχές ἐστιν, ὥσπερ ἡμεῖς λέγομεν, ἢ
διῃρημένον, ὡς οἱ τὰς Γεωγραφίας ποιοῦντες λέγουσι.
Φερομένου δὲ τοῦ ἡλίου τοῦτον τὸν τρόπον.
Olympiodorus Phil., In Aristotelis meteora commentaria P. 191, l. 20
Διὸ γελοίως γράφουσι νῦν τὰς περιόδους τῆς γῆς.
Καταμέμφεται τοὺς γεωγράφους, ὅτι σφαιρικῶς τὴν καθ' ἡμᾶς οἰκου-

μένην γράφουσιν· οὐ γὰρ ἔδει σφαιρικῶς αὐτὴν γράφειν, ἀλλὰ
ζωνοειδῶς.
ἐδείξαμεν γάρ, ὅτι τύμπανόν ἐστιν ἡ καθ' ἡμᾶς οἰκουμένη οὐκ ἔχουσα τὸ
πλάτος ἴσον τῷ μήκει· πολὺ γὰρ προάγει τὸ μῆκος τοῦ πλάτους, ἐν δὲ
κύκλῳ ἴσον τὸ πλάτος τῷ μήκει· τὸ μέσον γὰρ θερινοῦ τροπικοῦ
πόλου ἐστὶ τὸ πλάτος μόνον, τὸ δὲ μῆκος ἀπὸ ἀνατολῶν μέχρι δυσμῶν.
201
Ὅ τε γὰρ λόγος δείκνυσιν, ὅτι τὸ πλάτος ὥρισται, τὰ

δὲ κύκλῳ συνάπτειν ἐνδέχεται διὰ τὴν κρᾶσιν.
Ἔδειξεν ὁ λόγος, φησίν, ὅτι ἐλάχιστόν ἐστι τὸ πλάτος τῆς καθ' ἡμᾶς
οἰκουμένης ὡς πρὸς τὸ πᾶν, τὸ μέντοι μῆκος μέγιστον. καὶ τί λέγω μέ-
γιστον; ὅπου γε καὶ εἰς τοὺς ἀντίποδας ἦν δυνατὸν ἐλθεῖν τινα
Olympiodorus Phil., In Platonis Gorgiam commentaria (4019: 005)

“Olympiodori in Platonis Gorgiam commentaria”, Ed. Westerink, L.G.
Leipzig: Teubner, 1970.Ch. 47, sec. 6, l. 3
γὰρ ἔχοντα θείαν καὶ οὐρανίαν πολιτείαν Διός φαμεν

υἱόν, τὸν δὲ χθονίαν Πλούτωνος, τὸν δὲ τὴν μεταξὺ Ποσει-
δῶνος. καὶ πάλιν ὁ Ἥφαιστος δύναμίς τίς ἐστιν τοῖς σώμα-
σιν ἐφεστηκυῖα, καὶ διὰ τοῦτο εἶπεν περὶ αὐτοῦ ‘πᾶν δὲ
ἦμαρ φερόμην’, ἐπειδὴ ἀεὶ τῶν σωμάτων ἐπιμελεῖται·
διὰ τοῦτο γὰρ καὶ ἐν φύσαις ἐργάζεται, ἀντὶ τοῦ ‘ἐν ταῖς
φύσεσιν’, αὕτη γὰρ ἡ δύναμις προάγει τὴν φύσιν εἰς τὸ
κήδεσθαι τῶν σωμάτων.
Ἐπεὶ τοίνυν μέμνηται ἐνταῦθα μακάρων νήσων καὶ δίκης
καὶ τίσεως καὶ δεσμωτηρίου, εἴπωμεν τί ἐστιν ἕκαστον
αὐτῶν. οἱ μὲν οὖν γεωγράφοι φασὶ τὰς μακάρων νήσους
περὶ τὸν Ὠκεανὸν εἶναι κἀκεῖ ἀπιέναι τὰς ψυχὰς τὰς εὖ
βεβιωκυίας. τοῦτο δὲ ἀνόητον· Κνήμωνος γὰρ βίον οὕτως
ἔζων αἱ ψυχαὶ ἐκεῖ ἐξωτάτω ἀπιοῦσαι ὡς μηδενὸς θέλου-
σαι μετέχειν. τί οὖν φαμέν; ἰστέον ὅτι οἱ φιλόσοφοι τὸν
βίον τὸν ἀνθρώπειον θαλάττῃ ἀπεικάζουσιν διὰ τὸ ταρα-
χῶδες καὶ γόνιμον καὶ ἁλμυρὸν καὶ ἐπίπονον. δεῖ δὲ εἰδέναι
ὅτι αἱ νῆσοι ὑπερκύπτουσι τῆς θαλάσσης ἀνωτέρω οὖσαι·
τὴν οὖν πολιτείαν τὴν ὑπερκύψασαν τοῦ βίου καὶ τῆς
γενέσεως μακάρων νήσους καλοῦσιν. ταὐτὸν δέ ἐστι καὶ
τὸ Ἠλύσιον πεδίον· διά τοι τοῦτο καὶ ὁ Ἡρακλῆς
Olympiodorus Phil., In Platonis Gorgiam commentaria Ch. 50, sec. 2, l.

8
τοῦτο δὲ σημαίνει τὴν κατὰ φαντασίαν ζωήν, αὕτη δὲ

σημαίνει τὸ ὀλισθηρὸν καὶ δίυγρον καὶ θᾶττον ἀποπαυό-
μενον. Λέγει δὲ ὅτι ὁ Ῥαδάμανθυς ἐκεῖ κρίνει τὸν μέγαν βασι-
λέα (μέγας δὲ βασιλεύς ἐστιν ὁ τῶν Περσῶν), ἐπειδὴ εἶπεν
τὸν Ῥαδάμανθυν τοὺς τῆς Ἀσίας κρίνειν, ὁ δὲ Περσῶν
202
βασιλεὺς ἐκράτει τῆς Ἀσίας.

Ἐπειδὴ δὲ ἠπόρησέ τίς ποτε ὅτι ‘διὰ ποίαν αἰτίαν τὸν
Ῥαδάμανθυν καὶ τὸν Μίνωα τῆς Ἀσίας λέγει κριτάς;
καίτοι ὁ μὲν Λίβυς ἦν, ὁ δὲ Κρής’, εἰπὲ ὅτι ‘ἐπειδὴ κατὰ
τοὺς γεωγράφους τοὺς διαιροῦντας εἰς δύο τὴν καθ' ἡμᾶς
οἰκουμένην, εἰς Ἀσίαν καὶ Εὐρώπην, καὶ ἡ Λιβύη καὶ ἡ
Κρήτη τῆς Ἀσίας εὑρίσκετο’.
Δεῖ τοίνυν εἰδέναι ὅτι αἱ μὲν μέτρια ἡμαρτηκυῖαι ψυχαὶ
ἐπ' ὀλίγον χρόνον κρίνονται καὶ λοιπὸν καθαιρόμεναι
ἀνάγονται (ὅταν δὲ λέγω ‘ἀνάγονται’, οὐ τοπικῶς, ἀλλὰ
διὰ τῆς ζωῆς· καὶ γὰρ ὁ Πλωτῖνός φησιν ὅτι ‘ἀνάγεται δὲ
ἡ ψυχὴ οὐ ποδὶ ἀλλὰ ζωῇ’), αἱ δὲ μέγιστα ἁμαρτήσασαι
’εὐθὺς’ εἰς τὸν Τάρταρον πέμπονται (ἀντὶ τοῦ ‘θᾶττον’·
τὸ δὲ ‘εὐθὺς’ εἶπεν ἐπειδὴ ἡ εὐθεῖα ἐλαχίστη ἐστὶν τῶν
τὰ αὐτὰ πέρατα ἐχουσῶν)
Στέφανος γραμματικός Εθνικά. “Stephan von Byzanz. Ethnika”, Ed.

Meineke, A.Berlin: Reimer, 1849, Repr. 1958.P. 5, l. 2
καὶ Χαλκιδεύς ἀπὸ γενικῆς προῆλθον. Ἑκαταῖος δ' ὁ Μιλή-

σιος ἐν Ἀσίας περιηγήσει Λαμψάκου ἄκρην εἶναί φησιν.
Ἔφορος δ' ἐν τῇ πέμπτῃ λέγει κληθῆναι αὐτὴν ἀπὸ τῆς ἐν
Φωκαίδι Ἀβαρνίδος ὑπὸ Φωκαέων τὴν Λάμψακον κτιζόντων.
Ἀπολλώνιος “Περκώτην δ' ἐπὶ τῇ καὶ Ἀβαρνίδος ἠμαθόεσσαν
ἠιόνα”. τοῦτο δὲ Σοφοκλῆς ὑπομνηματίζων ἱστορεῖ τὴν Ἀφρο-
δίτην ἄμορφον ἐν Λαμψάκῳ τεκοῦσαν τὸν Πρίαπον ἀπαρνή-
σασθαι καὶ τὴν χώραν Ἀπαρνίδα καλέσαι, ἣ κατὰ παραφθο-
ρὰν καὶ Ἀβαρνίς καλεῖται. [ἔστι δὲ καὶ πόλις καὶ χώρα καὶ
ἄκρα.] εὕρηται δὲ καὶ διὰ τοῦ π Ἀπαρνίς, ὡς παρὰ Ἀρτεμι-
δώρῳ τῷ γεωγράφῳ. τὸ ἐθνικὸν Ἀβαρναῖος καὶ θηλυκὸν
Ἀβαρναίη.
[Ἀβασηνοί, ἔθνος] Ἀραβίας. Οὐράνιος ἐν Ἀραβικῶν
τρίτῳ “μετὰ τοὺς Σαβαίους Χατραμῶται Ἀβασηνοί” καὶ πά-
λιν “ἡ χώρη τῶν Ἀβασηνῶν σμύρνην φέρει καὶ ὄσσον καὶ
θυμίαμα καὶ κέρπαθον· γεωργέουσι δὲ καὶ πορφυρέην ποίην
ἰκέλην αἵματι Τυρίου κοχλίεω”. ὁ τύπος ὀξὺς καὶ ἐπιχώριος
τοῖς Ἄραψιν, ὡς Μηδαβηνοί Ὀβοδηνοί Ἀδριηνοί, ἀλλὰ καὶ
τοῖς Ἀσιανοῖς ἅπασιν, ὡς Ἀπολλώνιος ὁ τεχνικὸς ἐν τῷ περὶ
παρωνύμων φησί “δι' ἔθους εἰσὶ ταῦτα τοῖς ἐπὶ τῆς Ἀσίας
κατοικοῦσιν, ἀλλότρια δὲ τῶν Εὐρωπαίων.
203
Στέφανος γραμματικός Εθνικά. Επιτομή. P. 5, l. 19
τοῖς Ἄραψιν, ὡς Μηδαβηνοί Ὀβοδηνοί Ἀδριηνοί, ἀλλὰ καὶ

τοῖς Ἀσιανοῖς ἅπασιν, ὡς Ἀπολλώνιος ὁ τεχνικὸς ἐν τῷ περὶ
παρωνύμων φησί “δι' ἔθους εἰσὶ ταῦτα τοῖς ἐπὶ τῆς Ἀσίας
κατοικοῦσιν, ἀλλότρια δὲ τῶν Εὐρωπαίων. οὐ γὰρ ἀπὸ πό-
λεως ἢ δήμου κατὰ τοῦτον ὠνόμασται τὸν τύπον”.
Ἄβδηρα, πόλεις δύο. ἡ μὲν Θρᾴκης, ἀπὸ Ἀβδήρου τοῦ
υἱοῦ Ἑρμοῦ Ἡρακλέους ἐρωμένου, ὃν αἱ Διομήδους ἵπποι
διεσπάσαντο, ὡς Ἑλλάνικος καὶ ἄλλοι φασίν. ἐκ ταύτης δὲ
καὶ Δημόκριτός ἐστιν ὁ φιλόσοφος. ἡ δὲ δευτέρα πόλις τῆς
Ἰβηρίας πρὸς τοῖς Γαδείροις, ὡς Ἀρτεμίδωρος ἐν δευτέρῳ
Γεωγραφουμένων. ὁ πολίτης Ἀβδηρίτης. καὶ γὰρ τοῦ Δίολκος
τὸ Διολκίτης καὶ τοῦ Ὀξύρυγχος Ὀξυρυγχίτης. Ἔφορος καὶ
τὴν πόλιν Ἄβδηρον φησίν. [ἀφ' οὗ τὰ Ἄβδηρα.] καὶ ἀπὸ τῶν
εἰς α οὐδετέρων εὑρίσκεται, ὡς Γάβαλα Γαβαλίτης. τοῦ Ἀβ-
δηρίτης μέμνηται Εὔδοξος ἐν τετάρτῃ περιόδων καὶ Παυσανίας
ἕκτῃ περιηγήσεως καὶ Ἡρόδοτος ἑβδόμῃ καὶ πολλαχοῦ Ἑκα-
ταῖός τε καὶ πολλοί. πλεῖστοι δ' Ἀβδηρῖται ὑπὸ τῶν πινα-
κογράφων ἀναγράφονται. Νικαίνετος ἐποποιὸς καὶ Πρωτα-
γόρας, ὃν Εὔδοξος ἱστορεῖ τὸν ἥσσω καὶ κρείσσω λόγον πε-
ποιηκέναι καὶ τοὺς μαθητὰς δεδιδαχέναι τὸν αὐτὸν ψέγειν
καὶ ἐπαινεῖν.
ἔχει γὰρ οἰκειότητα τὸ σ πρὸς τὸ ξ.

Βέλβινα, πόλις Λακωνική, Παυσανίας ὀγδόῳ. Ἀρ-
τεμίδωρος νῆσον αὐτήν φησι. τὸ ἐθνικὸν Βελβινήτης ὡς
Αἰγινήτης.
Βελγίκη, ἡ χώρα, ὡς Βαιτίκη, προσεχὴς ταῖς Γερμα-
νίαις. ὁ οἰκήτωρ Βελγικός ὡς Ἀττικός. ἔοικε δὲ ἀπὸ τοῦ
Βέλγη, ὡς Ἀκτή Ἀττική. τὸ θηλυκὸν Βελγαία ἡ χώρα.
Βεληδόνιοι, ἔθνος παρ' ὠκεανῷ. Παρθένιος ἐν Δήλῳ
“οὐδ' ἐπὶ τηλίστων ἄκρα Βεληδονίων”.
Βελιτανοί, οἱ αὐτοὶ τοῖς Λυσιτανοῖς, ὡς Ἀρτεμίδωρος
ἐν τρίτῃ Γεωγραφουμένων.
Βέλιτρα, πόλις Ἰταλίας, οὐ Ῥώμης ἀποτέρω, ὥς φησι
Φλέγων ὀλυμπιάδι ροδʹ. τὸ ἐθνικὸν Βελιτρανός τῷ ἔθει τῆς
χώρας.
Βελών, πόλις καὶ ποταμὸς ἐν τῇ Βαιτίκῃ τῆς Ἱσπανίας.
ὁ πολίτης Βελώνιος.
204
Βέμβινα, κώμη τῆς Νεμέας. Ἑλλάνικος δὲ Βέμβινον

καὶ πόλιν φησίν. ὁ πολίτης Βεμβινίτης ὡς Σταγειρίτης.
παρὰ δὲ Ῥιανῷ Βεμβινάτης. ἔοικεν οὖν [ὡς] Αἰγινάτης καὶ
Αἰγινήτης κατὰ τροπήν, ὡς Πανύασις ἐν Ἡρακλείας πρώτῃ
“δέρμα τε θήρειον Βεμβινήταο λέοντος”.
τῷ πλείονι χαρακτῆρι διὰ τοῦ ι. τὰ γὰρ διὰ διφθόγγου ὀλίγα,

Ζελείτης Σαμαρείτης Δικαιαρχείτης Μαρωνείτης.
Βοσίραρα, πόλις Αἰγύπτου. τὸ ἐθνικὸν Βοσιραρίτης
διὰ τὸν ἐπιχώριον τύπον.
Βόσπορος, πόλις Πόντου κατὰ τὸν Κιμμέριον κόλπον,
ὡς Φίλων, καὶ πορθμὸς ὁμώνυμος, ἀπὸ Ἰοῦς [τῆς Ἰνάχου]
καλούμενος, [καθὼς] Αἰσχύλος ἐν Προμηθεῖ δεσμώτῃ [γράφει]
ἔσται δὲ θνητοῖς εἰσαεὶ λόγος μέγας
τῆς σῆς πορείας, Βόσπορος δ' ἐπώνυμος
κεκλήσεται.
[Στράβων δὲ ἐν ἑνδεκάτῳ τῶν Γεωγραφικῶν τάδε γράφει
“τοῖς δὲ τοῦ Βοσπόρου δυνάσταις ὑπήκοοι Βοσποριανοὶ
πάντες καλοῦνται, καὶ ἔστι τῶν μὲν Εὐρωπαίων μητρόπολις
τὸ Παντικάπαιον, τῶν δὲ Ἀσιανῶν τὸ Φαναγόρειον”. μαρτυ-
ρεῖ δὲ καὶ Φλέγων ἐν Ὀλυμπιάδων πεντεκαιδεκάτῃ, ὅτι ἐβασι-
λεύετο ὁ Βόσπορος Κότυϊ τῷ Βοσποριανῷ βασιλεῖ, ᾧ καὶ
διάδημα ἐκέλευσε φορεῖν ὁ Καῖσαρ, καὶ τὰς πόλεις αὐτῷ
καθυπέταξεν, ἐν αἷς συναριθμεῖ καὶ αὐτὴν Χερσῶνα. δύο δέ
εἰσι τόποι Βόσποροι καλούμενοι, εἷς μὲν ὁ Κιμμέριος καλού-
μενος πλησίον Χερσῶνος, ἐν ᾧ καὶ τὸ βασίλειον τῶν Βοσπο-
ριανῶν ἦν, ἕτερος δὲ ἐν Βυζαντίῳ, καθὰ Φαβωρῖνος γράφει
ἔθνος, ἀλλὰ Βουλίνην πόλιν φησίν, ἧς τὸ ἐθνικὸν Βουλῖνος.

Βοῦλις, πόλις Φωκίδος, ἀπὸ Βούλωνος οἰκιστοῦ. οἱ
πολῖται Βουλίδιοι.
Βούναρτις, πόλις Λιβύης. ὁ πολίτης Βουναρτίτης ὡς
Ναυκρατίτης.
Βούνειμα, πόλις Ἠπείρου, οὐδετέρως, κτίσμα Ὀδυς-
σέως, ἣν ἔκτισε πλησίον Τραμπύας, λαβὼν χρησμὸν ἐλθεῖν
πρὸς ἄνδρας “οἳ οὐκ ἴσασι θάλασσαν”. βοῦν οὖν θύσας ἔκτισε.
Βοῦννος, πόλις Ἰλλυρίας. τὸ ἐθνικὸν Βούννιος, ὡς
Ἀρτεμίδωρος ἐν πρώτῃ Γεωγραφουμένων.
205
Βουπράσιον, πόλις καὶ ποταμὸς καὶ χώρα τῆς Ἤλιδος

“οἳ δ' ἄρα Βουπράσιόν τε καὶ Ἤλιδα δῖαν ἔναιον”. ἦν
γὰρ κατοικία τῆς Ἤλιδος ἀξιόλογος, ἥ τις νῦν οὐκ ἔστι. τὸ
ἐθνικὸν Βουπρασιεύς καὶ Βουπράσιος, ἀπὸ Βουπρασίου τοῦ
ἄρξαντος αὐτῶν, καὶ Βουπρασία τὸ θηλυκόν, καὶ Βουπρα-
σίωνες ὡς Καδμείωνες.
Βοῦρα, πόλις Ἀχαΐας, θηλυκῶς, ἀπὸ Βούρας θυγατρὸς
Ἴωνος τοῦ Ξούθου καὶ Ἑλίκης. τὸ ἐθνικὸν Βουραῖος. Λυκό-
φρων “Δύμη τε Βουραίοισιν ἡγεμὼν στόλου”. ἐκ ταύτης ἦν
Πυθέας ζωγράφος, οὗ ἐστιν ἔργον ὁ ἐν Περγάμῳ ἐλέφας,
Δεκέλεια, δῆμος τῆς Ἱπποθοωντίδος φυλῆς, ἀπὸ Δε-

κέλου τοῦ ἡγησαμένου τοῖς Διοσκούροις εἰς Ἀφίδνας, ὡς
Ἡρόδοτος ἐνάτῳ. ὁ δημότης Δεκελειεύς. τὸ τοπικὸν Δεκε-
λειᾶθεν· τὰ γὰρ ἀπὸ ὀξυτόνων εἰς α ἢ εἰς η γινόμενα διὰ
τοῦ ηθεν ἢ αθεν προπερισπᾶται. παρὰ δὲ Καλλιμάχῳ Δε-
κελειόθεν. Δεκελειᾶζε, Δεκελειᾶσι.
Δεκέντιοι, ἔθνος Παννονίας, ἀπὸ Δεκεντίου τοῦ Μά-
γνου παιδός, Μαγνεντίου δ' ἀδελφοῦ. τὸ θηλυκὸν Δεκεντιάς,
ὡς Παρθένιος ὁ Φωκαεύς.
Δεκίητον, πόλις Ἰταλίας. τὸ ἐθνικὸν Δεκιῆται, ὡς
Ἀρτεμίδωρος ἐν αʹ Γεωγραφουμένων.
Δελματία, Ἰταλίας χώρα. οἱ οἰκήτορες Δελματεῖς καὶ
Δαλμάται.
Δέλτα, πόλις πρὸς τῇ Συρίᾳ, καὶ νῆσος Αἰγύπτου, ὡς
Ἔφορος, κατ' Αἰγυπτίους καλουμένη Πτίμυρις, ἀπὸ τῆς
τοῦ σχήματος ὁμοιότητος. ἐθνικὸν τῆς νήσου Δελτίτης, τῆς
δὲ πόλεως Δελτηνός τῷ ἐγχωρίῳ τύπῳ· οὐ γὰρ ἐνετύχομεν.
Δελφοί, πόλις ἐπὶ τοῦ Παρνασσοῦ πρὸς τῇ Φωκίδι,
ἔνθα τὸ ἄδυτον ἐκ Πεντελησίων κατεσκεύασται λίθων, ἔργον
Ἀγαμήδους καὶ Τροφωνίου. ἔστι καὶ Δελφοῦσσα τοῦ τόπου
κρήνη. τὸ ἐθνικὸν ὁμωνύμως τῇ πόλει. τὸ θηλυκὸν Δελφίς.
Στέφανος γραμματικός Εθνικά. Επιτομή. . 244, l. 9
ἵδρυται”. Δέξιππος δὲ ἐν χρονικῶν ιʹ φησὶν οὕτως “καὶ Μα-

κεδόνων τὴν [πρότερον] μὲν Ἐπίδαμνον, ἐσύστερον δὲ Δυρ-
ράχιον μετονομασθεῖσαν, πόλιν τῆς Μακεδονίας μεγάλην καὶ
εὐδαίμονα κατὰ κράτος αἱροῦσιν”. Ἀλέξανδρος δὲ ἐν Εὐρώπῃ
206
μετὰ τοῦ σ Δυσράχιον αὐτὴν καλεῖ “Δυσραχίου τ' Ἐπίδαμνος

ἐπ' ἀγχιάλου χθονὸς ἀκτῆς”. ἔστι καὶ ἄλλη Λακωνικῆς μία
τῶν ρʹ. λέγεται δὲ καὶ ἡ χώρα τῆς Ἰλλυρίας Δυρραχία. Εὐ-
φορίων “ἄστεα Δυρραχίης τε καὶ ἔθνεα Ταυλαντίνων”. καὶ
δῆλον ὅτι Δυρράχιος τὸ τούτου ἀρσενικόν, ὡς τοῦ Ἀνακτόριον
τὸ Ἀνακτόριος, Βυζάντιον Βυζάντιος, Θούριον Θούριος, Κού-
ριον Κούριος. Ἐρατοσθένης γʹ Γεωγραφουμένων “ἐχόμενοι
δ' οἰκοῦσι Ταυλάντιοι. πόλις δὲ Ἑλληνὶς Ἐπίδαμνος ἐπὶ
χερρονήσου τῆς καλουμένης Δυρραχίου. ποταμοὶ δὲ Δρίλων
καὶ Ἀῶος, περὶ οὓς οἱ Κάδμου καὶ Ἁρμονίας τάφοι δεί-
κνυνται”. ὅμως δὲ νῦν Δυρραχηνοί λέγονται. οὕτω γὰρ καὶ
Βάλακρος ἐν Μακεδονικοῖς φησί “καὶ τούτων αἱ πόλεις Δυρ-
ραχηνοῖς τε καὶ Ἀπολλωνιάταις ἐπιδιῄρηνται”. καὶ Ἑρέννιος
Φίλων ἐν τοῖς Ἰατρικοῖς Δυρραχηνὸν ἀναγράφει Φιλωνίδην
οὕτως “Ἀσκληπιάδης ἀκουστὰς ἔσχε Τίτον Αὐφίδιον Σικελὸν
καὶ Φιλωνίδην Δυρραχηνὸν καὶ Νίκωνα Ἀκραγαντῖνον”. καὶ
πάλιν “Φιλωνίδης δὲ ὁ Δυρραχηνὸς ἤκουσε μὲν Ἀσκληπιάδου,
ὑπήκουεν αὐτοῖς τὰ τῆς ἐργασίας, τεμνόμενοι τὰς πέτρας διὰ

τῶν ἐξαιρουμένων λίθων τὰ τείχη κατεβάλοντο καὶ τὴν εὔορ-
μον χηλὴν ὅπως [οἷόν] τε ἀσφαλῶς ἔθεντο, ἐπώνυμον αὐτὴν
τῇ πατρίῳ γλώσσῃ Δώρ καλοῦντες. οἱ δ' Ἕλληνες χάριν
τοῦ τῆς φωνῆς εὐπροφόρου καλεῖν ἀρκοῦνται Δῶρα τὴν πόλιν.
καί τινες ἱστοροῦσι Δῶρον τὸν Ποσειδῶνος οἰκιστὴν αὐτῆς
γεγονέναι”. καὶ Ἀρτεμίδωρος Δῶρα τὴν πόλιν οἶδεν ἐν ἐπι-
τομῇ τῶν ιαʹ “συνεχῶς δ' ἐστὶ Στράτωνος πύργος, εἶτα ἔνι
Δῶρα ἐπὶ χερσονησοειδοῦς τόπου κείμενον πολισμάτιον, ἀρχο-
μένου τοῦ ὄρους τοῦ Καρμήλου”. καὶ ἐν θʹ Γεωγραφουμένων
τὸ αὐτό. Ἀπολλόδωρος δὲ Δῶρον καλεῖ ἐν χρονικῶν δʹ “εἰς
Δῶρον οὖσαν ἐπιθαλάττιον πόλιν”. καὶ Ἀλέξανδρος ἐν Ἀσίᾳ
“Δῶρός τ' ἀγχίαλός τ' Ἰόπη προύχουσα θαλάσσης”. καὶ Χά-
ραξ ιαʹ “Τρύφων ἐν Δώρῳ τῆς κοίλης Συρίας πόλει πολιορ-
κούμενος ὑπ' Ἀντιόχου ἔφυγεν εἰς Πτολεμαΐδα τὴν Ἄκην
λεγομένην”. τὸ ἐθνικὸν Δωρίτης, ὃ καὶ ταῖς δύο καταλήξεσιν
ἀναλογεῖ, τῇ μὲν Δῶρα Δωρίτης, ὡς Στάγειρα Σταγειρίτης,
ὡς εἴρηται, τῆς δὲ Δῶρος ὁμοίως Δωρίτης, [ὡς] Σκίρος Σκι-
ρίτης, χῶρος χωρίτης, μέσος μεσίτης, Κοπτός Κοπτίτης, Δίολ-
κος Διολκίτης. Παυσανίας δὲ ἐν τῇ τῆς πατρίδος αὐτοῦ κτίσει

207
Ἀπολλώνιος [”αἰπεινούς τε παρὲξ ἐνέοντ' Ἐρυθίνους”.

καὶ Ὅμηρος] “καὶ ὑψηλοὺς Ἐρυθίνους”. τὸ ἐθνικὸν ὅμοιον.
Ἐρυθρά, ἡ θάλασσα, ἀπὸ Ἐρύθρου τοῦ ἥρωος, Οὐρά-
νιος δ' ἐν Ἀραβικῶν δευτέρᾳ ἀπὸ τῶν παρακειμένων ὀρῶν
“ἃ ἐρυθρὰ δεινῶς εἰσι καὶ πορφυρᾶ, καὶ ἐπὴν βάλλῃ εἰς
αὐτὰ ὁ ἥλιος τὴν αὐγήν, καταπέμπει εἰς τὴν θάλασσαν σκιὰν
ἐρυθράν· καὶ ὄμβρῳ δὲ κατακλυσθέντων τῶν ὀρέων κάτω
συρρέοντι εἰς θάλασσαν, οὕτω γίγνεται ἡ θάλασσα τὴν χρόαν”.
τὸ ἐθνικὸν Ἐρυθραῖος καὶ Ἐρυθραία καὶ Ἐρυθραῖον. καί
ἐστιν ἄκρα Ἐρυθρά τῆς Λιβύης, ὡς Ἀρτεμίδωρος ἑβδόμῃ
Γεωγραφουμένων.
Ἐρυθρὰ βῶλος, πόλις Αἰγύπτου, Ἡρόδοτος δευτέρᾳ.
τὸ ἐθνικὸν Ἐρυθροβωλίτης.
Ἐρυθραί, πόλις Ἰώνων, Ἑκαταῖος Ἀσίᾳ. ἐκαλεῖτο δὲ
Κνωπούπολις ἀπὸ Κνώπου. ἔστι καὶ Λιβύης ἄλλη, καὶ
ἄλλη Λοκρίδος. ἔστι καὶ Βοιωτίας, καὶ Κύπρου ἄλλη, ἡ νῦν
Πάφος. ὁ πολίτης Ἐρυθραῖος. καὶ τοπικῶς Ἐρυθραίηθεν.
ἐχρημάτιζε δὲ καὶ Ναυκράτης Ἐρυθραῖος, ὁ Ὅμηρον ὑπομνηματίσας.
Ἐρύκη, Σικελικὴ πόλις. Φίλιστος Σικελικῶν δευτέρᾳ.
τὸ ἐθνικὸν Ἐρυκαῖος.
Ὅμηρος δ' Ἐπειοὺς αὐτούς φησι. καὶ κτητικῶς λέγεται

Ἠλιακός. λέγονται καὶ πατρωνυμικῶς Ἠλιάδαι. λέγεται καὶ
Ἠλιδία, ὡς Ψωφιδία καὶ Ἀρκαδία, ἀπὸ γενικῆς, καὶ ἐπίρ-
ρημα Ἠλιδίαθεν. τὸ δὲ Ἠλεῖος καὶ θηλυκῶς φασιν.
Ἠλώνη, πόλις Περραιβική. Ὅμηρος “Ὄρθην Ἠλώνην
τε”. νῦν δὲ Λειμώνη, διὰ τὸν ἐν αὐτῇ λειμῶνα. τὸ ἐθνι-
κὸν Ἠλωναῖος.
Ἠμαθία, πόλις καὶ χωρίον. ἡ νῦν Μακεδονία. καὶ
Ἠμαθίς ἡ χώρα.
Ἡμεροσκοπεῖον, πόλις Κελτιβήρων, Φωκαέων ἄποι-
κος. Ἀρτεμίδωρος δευτέρῳ λόγῳ Γεωγραφουμένων.
Ἡμίκυνες, ἔθνος οὐ πόρρω Μασσαγετῶν καὶ Ὑπερ-
βορέων. [Σιμμίας] ἐν Ἀπόλλωνι
Ἡμικύνων τ' ἐνόησα [γένος] περιώσιον ἀνδρῶν,
τοῖς ὤμων καθύπερθεν ἐυστρεφέων κύνεος κράς
τέτραφε γαμφηλῇσι περικρατέεσσιν ἐρυμνός.
τῶν μέν θ' ὥστε κυνῶν ὑλακὴ πέλει, οὐδέ τι τοίγε
ἄλλων ἀγνώσσουσι βροτῶν ὀνομάκλυτον αὐδήν.
208
καὶ Ἡσίοδος.
Ἡνιοχεία, χώρα παρὰ τῷ Καυκάσῳ. οἱ οἰκήτορες
Ἡνίοχοι. Στράβων ἑνδεκάτῃ.
“τὸ δὲ Ἰβηρικὸν γένος τοῦτο, ὅπερ φημὶ οἰκέειν τὰ παράλια

τοῦ διάπλου, διώρισται ὀνόμασιν ἓν γένος ἐὸν κατὰ φῦλα·
πρῶτον μὲν οἱ ἐπὶ τοῖς ἐσχάτοις οἰκέοντες τὰ [πρὸς] δυσμέων
Κύνητες ὀνομάζονται, ἀπ' ἐκείνων δὲ ἤδη πρὸς βορέην ἰόντι
Γλῆτες, μετὰ δὲ Ταρτήσιοι, μετὰ δὲ Ἐλβυσίνιοι, μετὰ δὲ
Μαστιηνοί, μετὰ δὲ Κελκιανοί, ἔπειτα δὲ ἤδη ὁ Ῥοδανός”.
διῃρεῖτο δὲ ἡ Ἰβηρία εἰς [ἐπαρχίας] δύο, νῦν δὲ εἰς τρεῖς,
ὡς Μαρκιανὸς ἐν περίπλῳ αὐτῆς “πρότερον μὲν οὖν ἡ Ἰβηρία
εἰς δύο [ἐπαρχίας] διῄρητο ὑπὸ Ῥωμαίων, νυνὶ δὲ εἰς τρεῖς,
Βαιτίκην Λουσιτανίαν καὶ Ταρρακωνησίαν”. Ἀρτεμίδωρος
δὲ ἐν τῇ βʹ τῶν Γεωγραφουμένων οὕτω διαιρεῖσθαί φησιν
“ἀπὸ δὲ τῶν Πυρηναίων ὀρῶν ἕως τῶν κατὰ Γάδειρα τόπων
καὶ ἐνδοτέρω συνωνύμως Ἰβηρία τε καὶ Ἱσπανία καλεῖται.
διῄρηται δὲ ὑπὸ Ῥωμαίων εἰς δύο ἐπαρχίας .... διατείνουσα
ἀπὸ τῶν Πυρηναίων ὀρῶν ἅπασα μέχρι τῆς Καινῆς Καρχη-
δόνος καὶ τῶν τοῦ Βαίτιος πηγῶν, τῆς δὲ δευτέρας ἐπαρχίας
τὰ μέχρι Γαδείρων καὶ Λουσιτανίας”. ἡ δ' ἑτέρα Ἰβηρία
πρὸς Πέρσας ἐστί. τὸ ἐθνικὸν Ἴβηρες ὡς Πίερες Βύζηρες.
Διονύσιος “ἀγχοῦ στηλάων μεγαθύμων ἔθνος Ἰβήρων”. καὶ
Ἀριστοφάνης Τριφάλητι “μανθάνοντες τοὺς Ἴβηρας τοὺς Ἀρι-
στάρχου πάλαι”.
“ἀπὸ δὲ τῶν Πυρηναίων ὀρῶν ἕως τῶν κατὰ Γάδειρα τόπων

καὶ ἐνδοτέρω συνωνύμως Ἰβηρία τε καὶ Ἱσπανία καλεῖται.
διῄρηται δὲ ὑπὸ Ῥωμαίων εἰς δύο ἐπαρχίας .... διατείνουσα
ἀπὸ τῶν Πυρηναίων ὀρῶν ἅπασα μέχρι τῆς Καινῆς Καρχη-
δόνος καὶ τῶν τοῦ Βαίτιος πηγῶν, τῆς δὲ δευτέρας ἐπαρχίας
τὰ μέχρι Γαδείρων καὶ Λουσιτανίας”. ἡ δ' ἑτέρα Ἰβηρία
πρὸς Πέρσας ἐστί. τὸ ἐθνικὸν Ἴβηρες ὡς Πίερες Βύζηρες.
Διονύσιος “ἀγχοῦ στηλάων μεγαθύμων ἔθνος Ἰβήρων”. καὶ
Ἀριστοφάνης Τριφάλητι “μανθάνοντες τοὺς Ἴβηρας τοὺς Ἀρι-
στάρχου πάλαι”. καὶ “τοὺς Ἴβηρας οὓς χορηγεῖς μοι βοηθῆσαι
δρόμῳ”. καὶ Ἀρτεμίδωρος ἐν δευτέρῳ τῶν Γεωγραφουμένων
“γραμματικῇ δὲ χρῶνται τῇ τῶν Ἰταλῶν οἱ παρὰ θάλατταν
οἰκοῦντες τῶν Ἰβήρων”. καὶ ἀπὸ τῆς Ἴβηρος γενικῆς Ἰβηρίς
209
τὸ θηλυκόν “Ἑλληνίς, οὐκ Ἰβηρίς” Μένανδρος Ἀσπίδι. λέγεται

καὶ Ἰβηρικός. [ Διονύσιος] “πόντος μὲν πρώτιστος Ἰβηρικὸς
ἀρχομένοισιν”. λέγεται δὲ καὶ Ἰβηρίτης. Παρθένιος ἐν Λευκα-
δίᾳ “Ἰβηρίτῃ πλεύσει ἐν αἰγιαλῷ”. ἀπὸ τῆς γενικῆς Ἴβηρος
εὐθεῖα, ὡς τῆς φύλακος ὁ φύλακος. Ἀπολλώνιος ἐν τοῖς πα-
ρωνύμοις φησίν “ἀπὸ γενικῶν εὐθεῖαι παράγονται, τῶν μὲν
ὑπὲρ δύο συλλαβὰς ὁμοίως τῇ εὐθείᾳ κατὰ τὸν τόνον προ-
παροξυνόμεναι, καὶ ἢ ἐν ἁπλῷ σχήματι ἢ ἐν συνθέτῳ.
Ἰνυσσός, πόλις Αἰγύπτου προσεχὴς τῷ Κασίῳ ὄρει.

Ἡρόδοτος.
Ἰνσόβαρες, ἔθνος Κελτικὸν πρὸς τῷ Πάδῳ. Πολύβιος.
οὓς καὶ Ἴνσοβρας φησίν.
Ἴνσοβροι, ἔθνος Ἰταλικόν. Πολύβιος ιϛʹ.
Ἴνυκον, πόλις Σικελίας. Ἡρόδοτος δὲ Ἴνυκα αὐτήν φη-
σιν ἀπὸ τοῦ Ἴνυξ, ἔοικε δ' ἐσφάλθαι. ἀφ' οὗ Ἰνυκῖνος οἶνος.
ἴδιος γὰρ ὁ τύπος τῶν Σικελῶν. Ἰνυκῖνος οὖν δεῖ.
Ἰξίαι, πληθυντικῶς, χωρίον τῆς Ῥόδου ἀπὸ Ἰξοῦ λι-
μένος. καὶ Ἴξιος Ἀπόλλων, ὡς Ἀρτεμίδωρος δεκάτῳ γεω-
γραφουμένων.
Ἰξιάς, πόλις Οἰνώτρων ἐν μεσογείᾳ. Ἑκαταῖος Εὐρώπῃ
“ἐν δὲ Ἰξιὰς πόλις, ἐν δὲ Μενεκίνη πόλις”.
Ἰξιβάται, ἔθνος πρὸς τῷ Πόντῳ προσεχὲς τῇ Σινδικῇ.
Ἑκαταῖος Ἀσίᾳ.
Ἰόνιον πέλαγος, τὸ περὶ τὴν Ἰταλίαν, [ἀπὸ τῆς Ἰοῦς],
Αἰσχύλος Προμηθεῖ δεσμώτῃ. οἱ δὲ ἀπὸ Ἰονίου Ἰλλυριοῦ ἢ
ἀπὸ Ἴονος Ἰταλοῦ. ἐκαλεῖτο δὲ καὶ Ἀδρίας ὁ Ἰόνιος κόλπος.
[καὶ] τὸ ἀπὸ Γάζης μέχρις Αἰγύπτου. Ἰώνη γὰρ καὶ ἡ Γάζα
ἐκαλεῖτο ἀπὸ Ἰοῦς, βοῦν ἔχουσα πλησίον ἐν τῇ εἰκόνι.
ριοι ᾤκουν. εἰσὶ καὶ Καβείριοι ἔθνος Βοιωτίας, ὡς Παυσα-

νίας ἐνάτῳ. καὶ Κάβειρος Καβειρία, ἀφ' οὗ τὸ Καβειραῖος
καὶ Καβειραία καὶ Καβειρίτης. καὶ Καβείριον. τούτου τὸ
ἐθνικὸν Καβείριος, ὡς τὸ Βυζάντιον Βυζάντιος, καὶ Καβειρία
τὸ θηλυκόν. καὶ Καβειριεύς. καὶ νύμφαι Καβειρίδες, ἀπὸ
Καβειροῦς τῆς Πρωτέως καὶ Ἀγχινόης, ἀφ' ἧς καὶ Ἡφαίστου
Κάδμιλος. ἔστι δὲ ἡ μὲν Καβειρίς παρὰ τὸ Κάβειρος, ἡ δὲ
Καβειριάς παρὰ τὸ Καβείριος. τὸ κτητικὸν Καβειρικός καὶ
210
Καβειρική, καὶ καβειριάζεσθαι ῥῆμα.

Καβελλιών, πόλις Μασσαλίας. Ἀρτεμίδωρος ἐν πρώτῃ
Γεωγραφουμένων. τὸ ἐθνικὸν κατὰ τὸν ἐπιχώριον τύπον Κα-
βελλιωνήσιος ὡς Ταρρακωνήσιος, κατὰ δὲ τὸν Ἑλληνικὸν
Καβελλιωνίτης ὡς Ταρρακωνίτης.
Καβύλη, πόλις Θρᾴκης οὐ πόρρω τῆς τῶν Ἀστῶν
χώρας. Πολύβιος τρισκαιδεκάτῃ. τὸ ἐθνικὸν Καβυληνός ὡς
Ἀρτακηνός.
Καδμεία πόλις, Θηβῶν ἀκρόπολις, ἀφ' ἧς οἱ Θη-
βαῖοι Καδμεῖοι καὶ Καδμείωνες καὶ Καδμεῖαι, καὶ τὸ τεῖχος
Καδμεία.
Κάδοι, πόλις Μυσίας. Στράβων ιβʹ “καὶ Δορυλάειον
πόλις καὶ Κάδοι”. τὸ ἐθνικὸν Καδηνός.
τὰ ὄρη καὶ πολεμικοὺς εἶναι καὶ βασιλέως οὐκ ἀκούειν. καὶ

Σοφαίνετος ἐν Κύρου ἀναβάσει φησὶ περὶ αὐτῶν.
Καρδυτός, ὡς Βηρυτός, πόλις Σύρων μεγάλη, ὡς Ἑκα-
ταῖος ἐν περιηγήσει Ἀσίας. τὸ ἐθνικὸν Καρδύτιος ὡς Βηρύτιος.
Καρήνη, πόλις Μυσίας. Ἡρόδοτος ἑβδόμῃ. τὸ ἐθνικὸν
Καρηναῖος, ὡς Κρατερὸς γʹ περὶ ψηφισμάτων “Γρυνεῖς Πι-
ταναῖοι Καρηναῖοι”.
Κάρθαια, μία τῆς ἐν Κέῳ τετραπόλεως, ἀπὸ Καρθίου
τελευτήσαντος ἐκεῖ. οἱ οἰκοῦντες Καρθαεῖς. Πολύβιος ιϛʹ.
ἔστι καὶ Ἰβηρίας Καρταία, περὶ ἧς Ἀρτεμίδωρος ἐν δευτέρῳ
Καρία, ἡ χώρα. τὸ ἐθνικὸν Κάρ, ὁμωνύμως τῷ οἰκιστῇ.
τὸ θηλυκὸν κατὰ τέχνην [Καῖρα, καὶ ἐν διαλύσει] Κάιρα. ἡ
χρῆσις δὲ τὴν ει δίφθογγον ἔχει. Ἀπολλώνιος δὲ διὰ τοῦ ι
φησὶ μακροῦ, ὡς ἐν τῷ εʹ περὶ παθῶν καὶ ἐν τῷ περὶ γενῶν.
ἡ δὲ ἔκτασις ἀναγκαία διὰ τὴν παραλήγουσαν. τὰ γὰρ εἰς α
βραχὺ λήγοντα παρασχηματιζόμενα ἐκτείνει τὴν παραλήγουσαν
φύσει ἢ θέσει. Ἡρωδιανὸς δὲ ἐν μὲν τῇ ὀρθογραφίᾳ ἀμφι-
βολεῖ, ἐν δὲ τῇ καθόλου χρήσει ἑπόμενος διὰ διφθόγγου
φησίν, ὑπομνηματίζων δὲ τὸ περὶ γενῶν Ἀπολλωνίου διὰ τοῦ
Κάρνη, πόλις Φοινίκης, ἀπὸ Κάρνου τοῦ Φοίνικος, ὡς

Ἴστρος φησίν. ὁ πολίτης Καρνίτης. Λυκόφρων “ὄλοιντο ναῦ-
211
ται πρῶτα Καρνῖται κύνες”. ἔστι δὲ ἄλλη Αἰολίδος, ἧς τὸ

ἐθνικὸν Καρναῖος, τὸ κτητικὸν Κάρνιος τριγενές. Ἀρτεμίδω-
ρος δ' ἐν τῷ δεκάτῳ βιβλίῳ φησίν “ἔστι Κάρνος καὶ συνεχῶς
Πάλτος, εἶτα Γάβαλα πόλις”. καὶ ἀναλογεῖ τὸ Καρνίτης.
Καρνία, πόλις Ἰωνίας. Νικόλαος τετάρτῳ.
Κάρνος, νῆσος Ἀκαρνανίας. Ἀρτεμίδωρος βʹ γεωγρα-
φουμένων. τὸ ἐθνικὸν Κάρνιος.
Καρόπολις, πόλις Καρίας. Ἀλέξανδρος Καρικῶν πρώτῳ.
τὸ ἐθνικὸν Καροπολίτης.
Καρὸς κῆποι, χωρίον Θρᾴκης. Θεόπομπος νʹ. τὸ ἐθνι-
κὸν Καροκηπίτης, ὡς αὐτός.
Καρουεντός, πόλις Λατίνων. Διονύσιος βʹ Ῥωμαϊκῆς
ἀρχαιολογίας. ἔν τισι δὲ γράφεται Καρυεντός καὶ τὸ ἐθνι-
κὸν Καρυεντανός.
Κάρπαθος, νῆσος πλησίον τῆς Κῶ. Ὅμηρος [”Κρά-
παθόν τε Κάσον τε καὶ Κῶν”. Διονύσιος δὲ Κρήτης,] “Κάρ-
παθος αὖτ' ἐπὶ τῇσι ποτὶ ζόφον,
... τὸ ἐθνικὸν Κασσωπαῖος καὶ Κασσώπιος καὶ

Κασσωπία. ἀπὸ τοῦ Κασσώπιος Κασσωπιάς ὡς Ἑλικωνιάς.
Ἡρόδωρος δὲ Κασσωποὺς αὐτούς φησιν, ἴσως κακῶς. πάντες
δὲ διὰ δύο σσ, Ἡρωδιανὸς δὲ μόνος δι' ἑνὸς σ.
Καστάβαλα, Κιλικίας [καὶ Φοινίκης] πόλις. Στράβων
ιβʹ. ὁ πολίτης Κασταβαλεύς. [ἐνταῦθα Ἀρτέμιδος ἱερόν,] ἣ
καὶ Περασία ἐκαλεῖτο.
Κασταλία, πόλις Κιλικίας. Θεαγένης ἐν Καρικοῖς. τὸ
ἐθνικὸν Κασταλιώτης. ὁ τύπος τοῖς Κίλιξι συνήθης.
Κασταλών, μεγίστη πόλις Ὠρητανίας, ὡς Ἀρτεμίδωρος
τρίτῳ Γεωγραφουμένων. τὸ ἐθνικὸν Κασταλωνίτης ὡς Ἀσκα-
λωνίτης Ταρρακωνίτης.
Κασταναία, [πόλις Θετταλίας.] Εὔδοξος δὲ διὰ τοῦ θ
φησί. [Λυκόφρων] “καὶ Κασταναίαν ἀκτέριστον ἐν πέτραις”.
τὸ ἐθνικὸν Κασταναῖος. ἔστι καὶ Καστανία διὰ τοῦ ι πόλις
πλησίον Τάραντος. τὸ ἐθνικὸν Καστανιάτης.
Κάσταξ, Κάστακος, ὡς Νάρυξ Νάρυκος, πόλις Ἰβηρίας.
τὸ ἐθνικὸν Καστακαῖος ὡς Ναρυκαῖος. ὁ Ἀππιανός φησι.
Κάστνιον, ὄρος ἐν Ἀσπένδῳ τῆς Παμφυλίας. τὸ ἐθνι-
κὸν Κάστνιος καὶ Κάστνιον, ἐξ οὗ καὶ Καστνιήτης.

212
Κόριον, τόπος ἐν Κρήτῃ ἀπὸ κόρης τινός. ὁ πολίτης

Κορήσιος. καὶ λίμνη Κορησία. καὶ Ἀθηνᾶς ἱερὸν Κορησίας.
ταῦτα δὲ ἀπὸ τοῦ κόρη γέγονεν. ἀπὸ δὲ τοῦ Κόριον τὸ ἀνά-
λογον Κοριεύς.
Κορκυρίς, πόλις Αἰγύπτου, ὡς ἁλμυρίς ἀργυρίς. ἡ δὲ
Ψένυρις Αἰγυπτία κώμη βαρύνεται. ὁ πολίτης Κορκυρίτης.
Κόρνικλος, πόλις Λατίνων. Διονύσιος τρίτῳ Ῥωμαϊ-
κῆς ἀρχαιολογίας. τὸ ἐθνικὸν Κορνικολανός.
Κοροκονδάμη, πλησίον Σινώπης. Ἀρτεμίδωρος ἑνδε-
κάτῳ Γεωγραφουμένων. τὸ ἐθνικὸν Κοροκονδαμίτης, καὶ λίμνη
Κοροκονδαμῖτις.
Κορομάνη, πόλις πρὸς τὸν Περσικὸν κόλπον. Μαρκιανὸς ἐν περίπλῳ
αὐτοῦ. τὸ ἐθνικὸν Κορομανηνός διὰ τὸν
τύπον τῶν Περσῶν· Παραιτακηνοί γὰρ τῆς Παραιτάκης.
Κόροντα, πόλις Ἀκαρνανίας. Θουκυδίδης δευτέρᾳ. τὸ
ἐθνικὸν Κοροντεύς, ὡς Σαμόσατα Σαμοσατεύς.
Κορόπη, πόλις Θεσσαλίας. ὁ πολίτης Κοροπαῖος. Νίκανδρος ἐν
Θηριακοῖς “ᾗ ἐν Ἀπόλλων μαντείας Κοροπαῖος ἐθήκατο καὶ θέμιν
ἀνδρῶν”. οἱ δὲ ὑπομνηματίσαντες αὐτὸν Θέων καὶ Πλούταρχος καὶ
Δημήτριος ὁ Φαληρεύς φασι
Λογγώνη, Σικελίας πόλις. ὁ πολίτης Λογγωναῖος. Φί-

λιστος δεκάτῳ.
Λόκοζος, πόλις Φρυγίας, ἣν ᾤκουν Θρᾷκες Λοκόζιοι.
κατεκλύσθη δέ, ὡς Ξάνθος ὁ Λυδός, ὃς καὶ διὰ τοῦ ξ γράφει
ἐν τόποις Λοκοξίτας τούτους καλῶν.
Λοκροὶ Ἐπιζεφύριοι, πόλις Ἰταλίας. Ἑκαταῖος Εὐ-
ρώπῃ. οἱ πολῖται Λοκροί ὁμωνύμως. τὸ ἐθνικὸν Λόκριος
ὡς Κύπριος.
Λοπαδοῦσσα, νῆσος κατὰ Θάψον τῆς Λιβύης, ὡς
Ἀρτεμίδωρος ἑβδόμῳ Γεωγραφουμένων. τὸ ἐθνικὸν Λοπα-
δουσσαῖος.
Λούγδουνος, πόλις Κελτογαλατίας. Πτολεμαῖος ἐν πε-
ρίπλῳ. [τὸ ἐθνικὸν Λουγδουνήσιος] καὶ Λουγδουνησία ἐπαρχία.
Λουκερία, πόλις Ἰταλίας. Πολύβιος τρίτῳ. παρὰ δὲ
Διονυσίῳ διὰ τοῦ ε γράφεται. οἱ οἰκοῦντες Λουκερῖνοι.
Λουσιά. τῶν Ὑακίνθου θυγατέρων ἡ Λουσία ἦν, ἀφ'
ἧς ὁ δῆμος τῆς Οἰνηίδος φυλῆς. [ὁ δημότης] Λουσιεύς.
213
Λουσιτανία, ὅμορος τῆς Βαιτίκης. Μαρκιανὸς ἐν περί-

πλῳ αὐτῆς. τὸ ἐθνικὸν Λουσιτανοί.
Νέον τεῖχος, [πόλις] τῆς Αἰολίδος, ὡς Χωλὸν τεῖχος.

τὸ ἐθνικὸν Νεοτειχίτης ὡς Χωλοτειχίτης. [καὶ Νεοτειχεύς,]
ὡς Ἡρόδοτος ἐν Ὁμήρου βίῳ.
Νέπετος, πόλις Ἰταλίας. Διονύσιος τρισκαιδεκάτῳ Ῥω-
μαϊκῆς ἀρχαιολογίας. τὸ ἐθνικὸν Νεπεσῖνος. ἡ τροπὴ δὲ τοῦ
τ εἰς σ ἰδιάζουσα καὶ σεσημείωται.
Νέσσων, πόλις Θεσσαλίας. Διονύσιος τρίτῳ Γιγαντιάδος. τὸ ἐθνικὸν
Νεσσωνίτης τῷ κοινῷ τύπῳ.
Νέστος, πόλις καὶ ποταμὸς Ἰλλυρίας. τὸ ἐθνικὸν Νέ-
στιος, ὡς Ἀρτεμίδωρος δευτέρῳ Γεωγραφουμένων, καὶ Νεστίς
ἡ χώρα.
Νευροί, ἔθνος τῆς Σαρματίας. Διονύσιος ἐν περιηγήσει.
καὶ Νευρίς ἡ χώρα. λέγονται καὶ Νευρῖται.
Νεφελοκοκκυγία, πόλις κωμικῶς ἐπινοηθεῖσα παρὰ
Ἀριστοφάνει, καὶ ἑνικῶς καὶ πληθυντικῶς λεγομένη. τὸ ἐθνι-
κὸν Νεφελοκοκκυγιεύς.
Νεφθαλῖται, ἔθνος κρατῆσαν τῆς ἕω, ὡς Ἰώσηπος.
καὶ θηλυκῶς Νεφθαλῖτις.
Παρθένιον, πόλις Εὐβοίας. ἔστι δὲ καὶ Θρᾴκης. τὸ

ἐθνικὸν Παρθένιος καὶ Παρθενιεύς.
Παρθένιος, ποταμὸς ἐν μέσῳ τῆς Ἀμαστριανῶν πό-
λεως ῥέων. ἐκλήθη δ' ἐκ τοῦ συνεχῶς περὶ αὐτὸν τὴν παρ-
θένον Ἄρτεμιν κυνηγετεῖν, ἢ διὰ τὸ ἠρεμαῖον καὶ παρθενῶδες
τοῦ ῥεύματος “ὣς ἀκαλὰ προρέων, ὡς ἁβρὴ παρθένος εἶσιν”.
τινὲς ὅτι ἐν αὐτῷ ἔπεσεν ἡ παρθένος παλαιοῦ τινος βασι-
λέως θυγάτηρ· καὶ τὴν μὲν τελευτῆσαι ἐκεῖ, τῷ δὲ ποταμῷ
Παρθένιον ὄνομα τοὺς προσχώρους θέσθαι ἐπὶ τῷ πάθει
τῆς παρθένου. ἔστι καὶ ἀκρωτήριον πλησίον Ἡρακλείας, οὗ
μέμνηται Ἀρτεμίδωρος ἐν ἕκτῳ Γεωγραφουμένων. ἔστι καὶ
Παρθενία κώμη Πόντου πλησίον.
Παρθενόπη, πόλις ἐν Ὀπικοῖς τῆς Ἰταλίας, κτίσμα οδίων. ὁ πολίτης
Παρθενοπαῖος ὁμωνύμως τῷ κυρίῳ.
Παρθενόπολις, Μακεδονίας πόλις, ἀπὸ τῶν θυγατέ-
214
ρων Γραστοῦ τοῦ Μύγδονος παιδός, ὡς Θεαγένης ἐν Μακε-

δονικοῖς “ἀπὸ δὲ τῶν θυγατέρων διὰ τὸ ἄγροικον αὐτῶν τῆς
διαίτης καὶ τὸ ἄμικτον ἔκτισε πόλιν, ἥ τις ἔτι καὶ νῦν δι'
ἐκείνας Παρθενόπολις κέκληται”. ὁ πολίτης Παρθενοπολίτης.
Παρθένου ἱερόν, τόπος καὶ ἄκρα πρὸ τῆς Χερρονήσου
πόλεως Βοσπόρου, ὡς Στράβων “ἔστι δὲ δαίμονός τινος
Τάναϊς, πόλις ὁμώνυμος τῷ ποταμῷ. Στράβων ἑβδόμῃ,

ὡς Ἀλέξανδρος ὁ πολυίστωρ “κατὰ δὲ τὰς εἰς τὴν λίμνην
τὴν Μαιῶτιν ἐκβολὰς τοῦ Τανάιδος πόλις Ἑλληνικὴ ἔκτισται
Ταναΐς, ἥ τις καὶ Ἐμπόριον ὀνομάζεται”. ὁ πολίτης Ταναΐτης,
καὶ θηλυκῶς Ταναῗτις. τινὲς δὲ καὶ τὸν ποταμὸν Ἀκεσίνην
εἶναι καὶ Ἰαξάρτην, ἡλληνίσθαι δὲ τὰ πολλὰ τῶν βαρβαρικῶν
ὀνομάτων, ὡς Νικάνωρ φησί.
Τάνις, πόλις μεγάλη Αἰγύπτου. ὁ πολίτης Τανίτης ....
τὸ ἐθνικὸν τὸ αὐτό.
Τάνος, πόλις Κρήτης, ὡς Ἀρτεμίδωρος ἐν τετάρτῳ
Γεωγραφουμένων. τὸ ἐθνικὸν Τάνιος.
Τάνταλος, ὄρος Λέσβου, ἀπὸ Ταντάλου. τὸ ἐθνικὸν
Ταντάλιος ὡς Φαρσάλιος.
Ταξίανα, νῆσος περὶ τὸν Πηλώδη κόλπον τῆς Σουσια-
νῆς. τὸ ἐθνικὸν Ταξιανεύς ὡς Ἀδανεύς. ... ὀγδόῳ. τῷ τύπῳ
τῆς χώρας Ταξιανηνός.
Τάξιλα, πόλις Ἰνδική. Στράβων ιεʹ. τὸ ἐθνικὸν Τα-
ξιλίτης τῷ τῆς χώρας τύπῳ καὶ Ταξιληνός, τῷ δὲ παρ' ἡμῖν
Ταξιλεύς.
τούτους τινὲς Τάους καλοῦσιν, ὡς Σοφαίνετος ἐν τῇ ἀνα-

βάσει φησί.
Ταπόσειρις, πόλις Αἰγύπτου πλησίον Ἀλεξανδρείας.
ὁ πολίτης Ταποσειρίτης.
Ταπροβάνη, νῆσος μεγίστη ἐν τῇ Ἰνδικῇ θαλάσσῃ.
Ἀλέξανδρος ὁ καὶ Λύχνος
νῆσος τετράπλευρος, ἁλιστέφανος Ταπροβάνη,
θηρονόμος πέπληθεν ἐυρρίνων ἐλεφάντων.
ἣ πάλαι μὲν ἐκαλεῖτο Σιμούνδου, νῦν δὲ Σαλική, πλοῦ μῆ-
κος. οὖσα ἑπτάκις που χιλίων σταδίων, πλάτος δὲ πεντακο-
215
σίων. τὰ αὐτὰ δὲ καὶ Ἀρτεμίδωρος ἐνάτῳ Γεωγραφουμένων.

Τάπυρροι, οὐ πόρρω Ὑρκανίας ἔθνος. Κουάδρατος
Τάπουρρα φησί. τὸ ἐθνικὸν Ταπουρραῖοι.
Τάρανδρος, χῶρος Φρυγίας. τὸ ἐθνικὸν Ταράνδριος.
Τάρας, πόλις Ἰταλίας καὶ ποταμὸς ὁμώνυμος παρὰ
θάλασσαν. ἀρσενικῶς δὲ κατ' ἀναλογίαν· οὐδὲν γὰρ εἰς ρας
θηλυκὸν εὑρίσκεται· τοῦτο δ' εὕρηται καὶ θηλυκῶς. ὁ πολί-
της Ταραντῖνος. καὶ ἀνεγράφησαν οὕτω πολλοὶ χρηματίζοντες,
μάλιστα Πυθαγόρειοι, καὶ Ἀριστόξενος μουσικός, Ἀριστοτέ-
λους γνώριμος. καὶ Ῥίνθων Ταραντῖνος, φλύαξ, τὰ τραγικὰ
... δύο παράκεινται νῆσοι, Φαναγόρα καὶ Ἑρμώνασσα. λέ-

γεται δὲ Ὄσιριν ἐκεῖ ζεύξαντα βοῦς ἀρόσαι τὴν γῆν. διὰ
οὖν τὸ ζεῦγος τοῦ ταύρου τὸ ἔθνος κληθῆναι. ὁ οἰκήτωρ
Ταυρικός ὡς Ἀττικός. τινὲς Τάναϊν, οἱ δὲ Ἀλωπεκίαν,
οἱ δὲ Μαιῶτιν αὐτήν φασι.
Ταυρίσκοι, ἔθνος περὶ τὰ Ἄλπεια ὄρη. λέγονται καὶ
Ταυρῖνοι, ὡς Πολύβιος τρίτῳ. Ἐρατοσθένης Τερίσκους
αὐτούς φησι διὰ τοῦ ε, οἳ καὶ Ταῦροι λέγονται.
Ταυρόεις, πόλις Κελτική, Μασσαλιητῶν ἄποικος. [οἱ
πολῖται Ταυροέντιοι.] Ἀρτεμίδωρος ἐν πρώτῳ γεωγραφουμέ-
νων φησὶν ὅτι ταυροφόρος ἦν ἡ ναῦς ἡ διακομίσασα τοὺς τὴν
πόλιν κτίσαντας, οἳ ἀπορριφέντες ἀπὸ τοῦ στόλου τῶν Φω-
καέων καὶ προσενεχθέντες αὐτόθι ἀπὸ τοῦ ἐπισήμου τῆς νεὼς
τὴν πόλιν ὠνόμασαν. τὸ ἐθνικὸν Ταυροέντιοι.
Ταυρομένιον, πόλις Σικελίας. ὁ πολίτης Ταυρομενί-
της καὶ Ταυρομένιος.
Ταυροπόλιον, ἐν Σάμῳ Ἀρτέμιδος ἱερόν. Στράβων ιδʹ.
Ταυρόπολις, πόλις Καρίας. τὸ ἐθνικὸν Ταυροπολίτης.
Ταῦρος, ὄρος διὰ μέσης Ἀσίας διῆκον, διότι ταύρους
οἱ παλαιοὶ πάντα ὅσα μεγάλα καὶ βίαια ἐπωνόμαζον.
Τάφραι, καὶ Τάφρη ἑνικῶς, χώρα ταφρευθεῖσα περὶ

τὴν Μαιῶτιν λίμνην ὑπὸ δούλων ταῖς δεσποίναις συμμιγέντων
κατὰ τὸν πολυχρόνιον πόλεμον τῶν Σκυθῶν, τῶν δεσποτῶν
πολεμούντων τοῖς Θρᾳξὶν ἢ τοῖς ἐντὸς Ἴστρου, ὡς Καλλί-
216
στρατος ἐν τρίτῳ. ταύτην τὴν χώραν κατοικῆσαι Σατορχαίους.

οἱ οἰκοῦντες Σατορχαῖοι.
Ταχεμψώ, νῆσος Αἰθιοπίας πρὸς τῇ Λιβύῃ. τὸ ἐθνι-
κὸν Ταχεμψίτης τῷ τύπῳ τῆς χώρας.
Τεανόν, πόλις Ἰταλίας, ὡς Ἀρτεμίδωρος τετάρτῳ γεω-
γραφουμένων. τὸ ἐθνικὸν Τεανός.
Τέβερις, ποταμὸς Ἰταλίας, ἔνθα ἡ Ῥώμη καὶ ἡ τῶν
Λατίνων ἐστὶ χώρα, ὡς Ἀπολλόδωρος.
Τεγέα, πόλις Ἀρκαδίας. “καὶ Τεγέην εἶχον καὶ Μαν-
τινέην ἐρατεινήν” Ὅμηρος. καὶ Παυσανίας ηʹ “Μαντινεὺς καὶ
Τεγεάτης καὶ Μαίναλος Τεγέαν κτίζουσι καὶ Μαντίνειαν”.
Λέπιδος δ' ἐν ἱστορίας ἐπιτομῆς πρώτῳ περὶ Λακεδαιμονίων
οὕτω φησί “χρᾷ δ' αὐτοῖς ἡ Πυθία ἐπ' Ἀρκαδίᾳ ὧδε
Ἀρκαδίην μ' αἰτεῖς. μέγα μ' αἰτεῖς, οὔ τοι δώσω.
πολλοὶ ἐν Ἀρκαδίῃ βαλανηφάγοι ἄνδρες ἔασιν,
οἵ σ' ἀποκωλύσουσιν. ἐγὼ δέ τοι οὔ τι μεγαίρω.
Τελμησσεύς. καὶ δρᾶμα Ἀριστοφάνους Τελμησσεῖς. λέγεται

καὶ τετρασυλλάβως Τελεμησσεῖς, ὡς αὐτὸς ἐν αὐτῷ “πῶς ἄν
τις ἂν οὖν, ἢ τί ποιήσας, ὦ Τελεμησσῆς;” καὶ πάλιν “φέρε
δὴ τοίνυν, ταῦθ' ὅταν ἔλθῃ, τί ποιεῖν χρή μ', ὦ Τελεμησσῆς”.
ἔστι δὲ τὸ μέτρον ἀναπαιστικὸν τετράμετρον καταληκτικόν,
οὗ πρὸ τῆς τελευταίας συλλαβῆς ἀνάπαιστος τάττεται, σπα-
νιαίτατα δὲ σπονδεῖος. τὸ θηλυκὸν Τελμησσίς ὡς βασιλίς.
καὶ Τελμήσσιος ὡς Λυρνήσσιος, καὶ θηλυκὸν Τελμησσιάς,
ὡς τοῦ Ἑλικώνιος τὸ Ἑλικωνιάς. ἔστι καὶ ἄκρα Λυκίας οὕτω
λεγομένη Τελμησσιάς, ὡς Ἀρτεμίδωρος ἐν δεκάτῳ γεωγρα-
φουμένων.
Τέλφουσα, πόλις Ἀρκαδίας, ἀπὸ νύμφης λεγομένης
Τελφούσης, θυγατρὸς Λάδωνος. ὁ οἰκήτωρ Τελφούσιος. τὸ
θηλυκὸν Τελφουσία. Λυκόφρων “δίκης ἐάσει τάρροθος Τελ-
φουσία”. ἔστι καὶ Βοιωτίας Τελφούσιον. Στράβων ἐνάτῃ.
Ἔφορος δὲ Τιλφωσαῖον ὄρος ἐν Ἀλαλκομενίᾳ. “Πίνδαρος
δὲ καὶ Κηφισίδα καλεῖ ταύτην”. ἔστι καὶ Βοιωτίας Τίλφωσα
κρήνη καὶ ὄρος, ἀπὸ Τιλφούσης. Ἡρωδιανὸς δὲ Τιλ-
φῶσσα φησίν.

217
Χάλυβες καὶ τὸ τῶν Λευκοσύρων ἔθνος”.

Τίβειον, τόπος Φρυγίας, ἀπὸ Τιβίου τινός. ἐκ τούτου
καὶ Τιβίους τοὺς δούλους καλοῦσι.
Τιβεριάς, πόλις τῆς Ἰουδαίας πρὸς τῇ Τεννησαρίτιδι
λίμνῃ. ἐκτίσθη δὲ ὑπὸ Ἡρώδου. ἐκ ταύτης ἦν Ἰοῦστος ὁ τὸν
Ἰουδαϊκὸν πόλεμον τὸν κατὰ Οὐεσπασιανοῦ ἱστορήσας. ὁ πο-
λίτης Τιβεριεύς. Ἰουλιανὸς δὲ ὁ βασιλεὺς Τιβεριοπολίτας
ἐπέγραψε, καὶ δῆλον ὡς τῆς πόλεως καλουμένης Τιβεριου-
πόλεως. τὸ θηλυκὸν Τιβεριάς.
Τίβυρις, πόλις Ἰταλίας. Ἀρτεμίδωρος τετάρτῳ γεω-
γραφουμένων “ἔστι δ' ἐν μεσογείῳ καὶ Τίβυρα πόλις Ἑλληνὶς
τὴν ἀρχὴν γεγονυῖα, ἀπέχουσα ἀπὸ Ῥώμης σταδίους ρμζʹ”.
τὸ ἐθνικὸν Τιβυρτῖνος. Νικάνωρ δ' ὁ Ἑρμείου Τίβουρα
ταύτην καλεῖ, καὶ τὸ ἐθνικὸν Τιβουρῖνον, ὃ καὶ ἀναλογώτε-
ρον. “ἐν ᾗ Τιβουρίνιον τέμενος”. αὕτη Πολυστέφανος
ὠνομάζετο πρότερον.
Τίγγις, πόλις Μαυρουσίας. ὁ πολίτης ἔδει Τιγγίτης,
ὡς Μεμφίτης Ζελείτης. Μαρκιανὸς δὲ Μαυριτανίαν αὐτὴν
λέγει. Τιγγιτανός οὖν τὸ ἐθνικὸν καὶ θηλυκὸν Τιγγιτανή.
“εἰσὶ δὲ ἀπὸ Τίγγεως στάδια ὀγδοήκοντα”.
Τροιζήν, πόλις Πελοποννήσου, ἀπὸ Τροιζῆνος τοῦ Πέ-

λοπος. ἐκαλεῖτο δὲ Ἀφροδισιάς καὶ Σαρωνία καὶ Ποσει-
δωνιάς καὶ Ἀπολλωνιάς καὶ Ἀνθανίς. τὸ ἐθνικὸν Τροι-
ζήνιος καὶ Τροιζηνία, καὶ Τροιζηνίς, καὶ οὐδέτερον Τροιζήνιον.
ἔστι καὶ ἄλλη Τροιζήν ἐν Μασσαλίᾳ τῆς Ἰταλίας, ἣν Χάραξ
Τροιζηνίδα χώραν φησί.
Τροκμοί, ἔθνος Γαλατικόν. ἐκαλοῦντο δὲ καὶ Τρο-
κμηνοί.
Τρόπις, νῆσος .... Ἀρτεμίδωρος ἐν δευτέρῳ γεωγρα-
φουμένων.
Τρῦχαι, πόλις Εὐβοίας. Λυκόφρων δὲ μεταφράσας
Τρύχαντα καλεῖ. τὸ ἐθνικὸν Τρυχεύς, τοῦ δὲ Τρύχαντος
Τρυχάντιος.
Τρώγιλος, χωρίον ἐν Σικελίᾳ. ἔστι καὶ [χώρα] Μακε-
δονίας. τὸ ἐθνικὸν Τρωγίλιος καὶ Τρωγιλία. ἔστι καὶ Τρω-
γιλία τῆς Μυκάλης, ἣ λέγεται καὶ Τρωγίλιον.
Τρῳάς, ἡ χώρα τοῦ Ἰλίου, ἣ ἐκαλεῖτο Τευκρίς καὶ Δαρ-
δανία καὶ Ξάνθη. τὸ ἐθνικὸν Τρῳαδεύς. ἐντεῦθεν ἦν καὶ
218
“Ἡγησιάναξ γραμματικός, γράψας περὶ τῆς Δημοκρίτου λέξεως

βιβλίον ἓν καὶ περὶ ποιητικῶν λέξεων. ἦν δὲ Τρῳαδεύς”.
νικὸν Ὑρνηθιάς, ὡς Βιθυνιάς τοῦ Βιθυνίου.

Ὑρτακός, ἣ καὶ Ὑρτακῖνος, πόλις Κρήτης. ὁ πολί-
της Ὑρτακῖνος. Πολύβιος δὲ τὸ θηλυκὸν Ὑρτακίνη ἀπὸ τοῦ
Ὑρτακῖνος ἐθνικοῦ. ἀπὸ Ὑρτάκου δὲ Ὑρτάκιος.
Ὑσαεῖς, νῆσος μικρὰ καὶ μεγάλη Αἰθιόπων. Ἑκαταῖος
περιηγήσει Αἰγύπτου. οἱ νησιῶται Ὑσαῗται, ὡς Ὀασῖται.
Ὕσβη, πόλις Λυδίας. τὸ ἐθνικὸν Ὑσβαῖος καὶ Ὑσβίτης.
Ὑσία, πόλις Βοιωτίας, καὶ ἑνικῶς καὶ πληθυντικῶς,
περὶ ἧς Θουκυδίδης τρίτῃ. ἄποικος Ὑριέων, κτίσμα Νυκτέως
τοῦ Ἀντιόπης πατρός. ἔστι καὶ ἄλλη, Παρθυαίων βασίλειον.
Ἀρτεμίδωρος ἐνάτῳ Γεωγραφουμένων. τὸ ἐθνικὸν Ὑσιεύς.
ἔστι καὶ Ἀργείας κώμη Ὑσία, ὡς Θουκυδίδης. Χάραξ δ'
αὐτὴν πόλιν λέγει ἐν ἐνάτῳ Ἑλληνικῶν. οἱ ἐξ αὐτῆς Ὑσιᾶται
λέγονται, καὶ θηλυκῶς Ὑσιᾶτις. ἔστι καὶ Ἀρκαδίας πόλις,
ὡς Φερεκύδης πρώτῳ. ἔστι καὶ Ῥυσία πόλις Βοιωτίας.
Ὕσκανα, πόλις Ἰλλυρίδος, οὐδετέρως. Πολύβιος ηʹ. τὸ
ἐθνικὸν Ὑσκανεύς, ὡς Ἀδανεύς Τυανεύς.
κοέσσαις φησί. καὶ Φάκουσαι νῆσοι καὶ Φάκαιοι. τὸ

ἐθνικὸν Φακούσιος.
Φαλαισίαι, πόλις Ἀρκαδίας. Παυσανίας ὀγδόῳ. τὸ
ἐθνικὸν Φαλαισιεύς.
Φαλάκραι, ἄκρα τῆς Ἴδης, ἥ τις οὐκ ἔχει ζῶν φυτὸν
διὰ τὴν χιόνα καὶ τὸν κρύσταλλον, ἀλλ' ἐψίλωται. καὶ πάντα
δὲ τὰ ἐψιλωμένα ὄρη ἐλέγετο Φαλάκραι. ὁ ἐκ τόπου Φαλα-
κραῖος. Λυκόφρων “στερρὰν κύβηλιν ἢ Φαλακραῖον κλάδον”.
καὶ θηλυκῶς “Φαλακραῖαι κόραι”. καὶ οὐδέτερον. ἔστι καὶ
κώμη Λιβύης Φαλάκραι. ἔστι καὶ Φάλακρον ἀκρωτήριον
Κορκύρας, ὡς Ἀρτεμίδωρος ἐν πέμπτῳ Γεωγραφουμένων φησί.
Φάλανθος, ὄρος καὶ πόλις Ἀρκαδίας. Παυσανίας ὀγ-
δόῳ. ἀπὸ Φαλάνθου. τὸ ἐθνικὸν Φαλάνθιος, ὡς Ἀκάνθιος
Ὀλύνθιος.
Φάλαννα, πόλις Περραιβίας, ἀπὸ Φαλάννης τῆς Τυροῦς θυγατρός.
219
Λυκόφρων “Γόννον Φάλανναν ἠδ' Ὀλοσσό-

νων γύας”. Ἑκαταῖος ἱστοριῶν αʹ Ἱππίαν αὐτὴν καλεῖ. καὶ
Ἔφορος Φάλαννον αὐτὴν καλεῖ ἐν τῷ θʹ. ἔστι καὶ ἑτέρα
Κρήτης, ἀφ' ἧς ἦν Φανιάδης ὁ περιπατητικός. ὁ πολίτης
Φαλανναῖος καὶ Φαλανναία τὸ θηλυκόν.
Φρίξα, πόλις .... “ἡ δὲ Φρίξα κεῖται μὲν τῆς Ὀλυμ-

πίας ἀπέχουσα στάδια λ”. Φερεκύδης δὲ Ἀρκαδίας αὐτὴν
γράφει. τὸ ἐθνικὸν Φριξαῖος.
Φρίξος, πόλις Λυκίας. ἔστι καὶ Φρίξου λιμήν παρὰ
τῷ στόματι τοῦ Πόντου ἐν τῇ Χαλκηδονίᾳ περαίᾳ, περὶ οὗ
Νύμφις ἐν αʹ περὶ Ἡρακλείας τάδε φησίν .... τὸ ἐθνικὸν
Φρίξιος, εἰ μή τις τῷ ἔθει τῆς Λυκιακῆς τῆς ἐκεῖ Φριξεύς
εἴποι τὸ ἐθνικόν.
Φρουρεντανοί, ἔθνος Ἰταλίας. Ἀρτεμίδωρος τετάρτῳ
Φρυγία, δύο χῶραι. Στράβων “Φρυγία τε γὰρ ἡ μὲν
καλεῖται μεγάλη, ἧς ὁ Μίδας ἐβασίλευε, καὶ τῆς ἄλλης μέρος
οἱ Γαλάται κατέσχον· ἡ δὲ μικρὰ ἡ ἐφ' Ἑλλησπόντῳ [καὶ ἡ]
περὶ τὸν Ὄλυμπον, ἡ καὶ ἐπίκτητος λεγομένη”. οἱ ἐξ ἑκατέ-
ρας λέγονται Φρύγες καὶ Μυσοί. λέγονται καὶ Βρίγες. τὸ
ἐθνικὸν Φρύξ καὶ Φρύγιος καὶ Φρυγία ἄνθρωπος καὶ Φρύ-
γιον, καὶ Φρυγικός κτητικὸν καὶ Φρυγική καὶ Φρυγικόν, καὶ
φρυγίζειν καὶ φρυγιστί. ἔστι καὶ Φρυγία τόπος τῆς Οἴτης
ἀπὸ τοῦ ἐκεῖ πεφρύχθαι τὸν Ἡρακλέα. ἔστι καὶ τὰ Φρύγια
οὐδετέρως τόπος μεταξὺ Βοιωτίας καὶ Ἀττικῆς.
κτισθεῖσα ὑπὸ Μονικοῦ τοῦ Ἄραβος. τὸ ταύτης ἐθνικὸν Χαλ-

κιδηνός. [εʹ] ἔστι καὶ πόλις Χαλκίς ἐν Σκυθίᾳ, ἧς οἱ πο-
λῖται Χαλκῖται [ἔστι] καὶ ἡ χώρα Χαλκῖτις, ὡς Ἑρμείας
ἐν περιηγήσει. ϛʹ καὶ πόλις Χαλκῖτις ἐν Μεσσαπίᾳ τῆς
Ἰταλίας. ζʹ νῆσος ἔχουσα πόλιν ὁμώνυμον πρὸς τῇ Λέσβῳ,
ἧς οἱ πολῖται Χαλκιδεῖς. ἔστι καὶ ἐν Ἄθῳ ἄλλη Χαλκίς,
ὡς Εὔδοξος τετάρτῳ “μετὰ δὲ τὸν Ἄθω μέχρι Παλλήνης,
ἣ ἐπὶ θάτερα πεποίηκε κόλπον βαθὺν καὶ πλατὺν Χαλκίδα
ἐπονομαζόμενον”.
Χαλκῖτις, νῆσος ἀντικρὺ Χαλκηδόνος, ἔχουσα χαλκοῦ
μέταλλον. Ἀρτεμίδωρος ἐν ἑνδεκάτῳ Γεωγραφουμένων “ἀπὸ
220
δὲ τοῦ Ἀκρίτου παραπλεύσαντι [πρὸς] εὖρον στάδια ἑκατὸν

δέκα ἄκρα κεῖται Ὑρίς καλουμένη, καὶ νῆσος αὐτῇ παράκειται
Πιτυώδης καὶ ἄλλη νῆσος καλουμένη Χαλκῖτις καὶ ἄλλη
Πρῶτα λεγομένη· ἀπὸ δὲ ταύτης εἰς τὴν Χαλκῖτιν λεγομένην
πόλιν στάδια τεσσαράκοντα”. τὸ ἐθνικὸν Χαλκίτης, ὡς Προ-
σωπίτιδος Προσωπίτης.
Χάλυβες, περὶ τὸν Πόντον ἔθνος ἐπὶ τῷ ποταμῷ Θερ-
μώδοντι, περὶ ὧν Εὔδοξος ἐν πρώτῳ “ἐκ δὲ τῆς Χαλύβων
χώρας ὁ σίδηρος ὁ περὶ τὰ στομώματα ἐπαινούμενος ἐξάγεται”.
τούτους Ὅμηρος Ἁλιζῶνάς φησιν ἐν τῷ μετὰ τοὺς
δομήσεται”. καὶ ἐν κτητικῷ τύπῳ ὁ αὐτός “φθογγὴν ἑδώλων

Χαονιτικῶν ἄπο”. καὶ Χαονικός ὡς ἀπὸ τοῦ Χάονος. Ἑκα-
ταῖος Εὐρώπῃ “ὁ δὲ κόλπος Κιρραῖος καὶ τὸ πεδίον ἐν τῇ
Χαονικῇ”. καὶ Χαονίς τὸ θηλυκὸν ὡς Αὐσονίς. λέγεται καὶ
Χαονεύς.
Χαράδρα, πόλις Φωκίδος οὐ πόρρω Λιλαίας. τὸ ἐθ-
νικὸν Χαραδραῖος· ἐπάγει γὰρ ὡς Ἡρωδιανός “Χαραδραίοις”.
Χάραδρος, λιμὴν καὶ ἐπίνειον Κιλικίας. Ἑκαταῖος Ἀσίᾳ
“μετὰ δὲ Χάραδρος ποταμός”.
Χαράκμωβα, πόλις τῆς νῦν τρίτης Παλαιστίνης, ἣν
ἀναγράφει Πτολεμαῖος [ἐν] γεωγραφικοῖς ἐν εʹ βιβλίῳ ἐν ταῖς
Ἀραβικαῖς τῆς εὐδαίμονος. Οὐράνιος δὲ ἐν τοῖς Ἀραβικοῖς·
ἀξιόπιστος δὲ ἀνὴρ περὶ τὰ τοιαῦτα· σπουδὴν γὰρ ἔθετο
ἱστορῆσαι ἀκριβῶς τὰ τῆς Ἀραβίας. καὶ Μωβουχάρακα
φησίν. ὁ πολίτης τοῦ μὲν Χαράκμωβα Χαρακμωβηνός, ἐκ δὲ
τοῦ Μωβουχάραξ Μωβοχαρακηνός, ἐπεὶ καὶ τοῦ Χάραξ Χαρα-
κηνός, ὡς δείξομεν, καὶ τοῦ Μώαβα τὸ ἐθνικὸν Μωαβίτης.
Γλαῦκος ἐν Ἀραβικῆς ἀρχαιολογίας τετάρτῳ “ἡσύχαζον δ' ἐν
τούτοις Χαρακμωβηνοί”.
Χάραξ Ἀλεξάνδρου, τόπος περὶ Κελαινὰς τῆς Φρυ-
γίας, ἔνθα Ἀλέξανδρος ὁ τοῦ Φιλίππου ἐστρατοπεδεύσατο.
Χωραμναῖοι, ἔθνος Περσικὸν ἀγρίων ἀνθρώπων. Κτη-

σίας ἐν Περσικῶν δεκάτῳ “οὕτω δὲ ταχύς ἐστιν ὁ ἄγριος
ἄνθρωπος, ὡς καὶ διώκων τὰς ἐλάφους καταλαμβάνειν”. καὶ
ἄλλα πλεῖστα περὶ αὐτῶν φησί.
221
Χωχή, κώμη πρὸς τῷ Τίγριδι ποταμῷ. Ἀρριανὸς δε-

κάτῳ “καὶ βασιλεὺς δ' ἐξελαύνει ἐκ Σελευκείας οὐ πρόσω
τοῦ ποταμοῦ τοῦ Τίγριδος ἐς κώμην ᾗ τινι Χωχὴ ὄνομα”.
τὸ ἐθνικὸν δύναται καὶ Χωχηνός καὶ Χωχαῖος, ὡς τὰ παρα-
κείμενα χωρία Καρραῖος Καρρηνός, Βατναῖος Βατνηνός.
Ψαμαθοῦς, πόλις Λακωνική. Ἀρτεμίδωρος δευτέρῳ
Γεωγραφουμένων “μετὰ γὰρ τὸ Ταίναρον πόλις ἐκδέχεται
Ψαμαθοῦς”. τὸ ἐθνικὸν Ψαμαθούντιος καὶ Ψαμαθούσιος,
ὡς Σελινούντιος καὶ Σελινούσιος.
Ψεβώ, χώρα ἐνδοτάτη Αἰθιοπίας, περὶ ἧς Ἀρισταγόρας
ἐν Αἰγυπτιακοῖς τάδε γράφει “οὗτοι δή φασιν εἶναι χώραν
ἀπέχουσαν Αἰθιοπίας ὁδὸν ἡμερῶν πέντε καλουμένην Ψεβώ”.
Ἀρτεμίδωρος ἐν ὀγδόῳ Γεωγραφουμένων λίμνην εἶναί φησι.
τὸ ἐθνικὸν Ψεβοΐτης ὡς Σαβοΐτης.
Ψενακώ, κώμη τοῦ Ἀθριβίτου νομοῦ, ὡς Ἀρτεμίδωρος
ἐν ὀγδόῳ Γεωγραφουμένων. οἱ κατοικοῦντες Ψενακοῗται ἂν
κυρίως λέγοιντο.
τοῦ ποταμοῦ τοῦ Τίγριδος ἐς κώμην ᾗ τινι Χωχὴ ὄνομα”.

τὸ ἐθνικὸν δύναται καὶ Χωχηνός καὶ Χωχαῖος, ὡς τὰ παρα-
κείμενα χωρία Καρραῖος Καρρηνός, Βατναῖος Βατνηνός.
Ψένηρος, Αἰγυπτία κώμη. τὸ ἐθνικὸν Ψενηρίτης τῷ
τύπῳ τῆς χώρας.
Ψένυρις, Αἰγυπτία κώμη. κλίνεται Ψενύρεως. τὸ ἐθνι-
κὸν Ψενυρίτης, ὡς Λεπτίτης Λέπτεως καὶ Μεμφίτης Μέμφεως.
Ψευδαρτάκη, λόφος ἐν Σκυθίᾳ μετὰ τὸ λεγόμενον
Ἅγιον ὄρος. τὸ τοπικὸν Ψευδαρτακαῖος. καὶ κατὰ τέχνην.
222

Ψένηρος, Αἰγυπτία κώμη. τὸ ἐθνικὸν Ψενηρίτης τῷ
τύπῳ τῆς χώρας.
λέγεται Ψευδαρτακηνός διὰ τὰ πλησιόχωρα.
Ψευδοκοράσιον, αἰγιαλὸς μέγας μεταξὺ Κωρύκου [καὶ]
τῆς Σελευκείας τῆς παρ' Ἰσαύροις. Ἀρτεμίδωρος ἐνάτῳ τῶν
Στέφανος γραμματικός Εθνικά. Επιτομή. P. 701, l. 16 Ψένηρος,

Αἰγυπτία κώμη. τὸ ἐθνικὸν Ψενηρίτης τῷ τύπῳ τῆς χώρας.
λέγεται Ψευδαρτακηνός διὰ τὰ πλησιόχωρα.
Ψευδοκοράσιον, αἰγιαλὸς μέγας μεταξὺ Κωρύκου [καὶ]
τῆς Σελευκείας τῆς παρ' Ἰσαύροις. Ἀρτεμίδωρος ἐνάτῳ τῶν
Γεωγραφουμένων “παραλλάξαντι δὲ ταύτην αἰγιαλὸς ἄλλος
ἐκδέχεται σταδίων τριῶν, μηνοειδὴς καὶ ὕφορμος, καλούμενος
Ψευδοκοράσιον”.
Ψησσοί, ἔθνος τῆς Ταυρινίας. Ἀπολλόδωρος ἐν δευ-
τέρῳ περὶ γῆς “ἔπειτα δ' Ἑρμώνασσα καὶ Κῆπος [πόλις],
τρίτον δὲ τὸ Ψησσῶν ἔθνος”.
Ψίλιον, ποταμὸς μεταξὺ Θυνίας καὶ Βιθυνίας. Δομίτιος Καλλίστρατος
ἐν τρίτῳ περὶ Ἡρακλείας “ἐγκυριεύσαντος
223
ἀπὸ τοῦ Σαγγάρου χωρίου ἐν[τὸς] τοῦ Ψιλίου ποταμοῦ”.

ἔστι καὶ ἄλλος Ψίλις ποταμὸς τῆς Βιθυνίας, ἐκρέων εἰς
τὸν Εὔξεινον πόντον. τὸ τοπικὸν Ψιλίτης.
Ἀκαρνανίας, ἡ παλαιά λεγομένη ..... ἔστι καὶ τρίτη τῆς

Ἀχαΐας. ὁ πολίτης ὤφειλεν εἶναι Ψωφίτης, τῷ τύπῳ τῶν εἰς
ις ληγόντων. ἀλλὰ γέγονεν ἀπὸ τῆς γενικῆς, ὡς τῆς Ἀρκάδος
Ἀρκάδιος καὶ τῆς Αὐλίδος Αὐλίδιος, οὕτω Ψωφῖδος Ψωφί-
διος. Ἑκαταῖος γενεαλογιῶν δευτέρῳ “κάπρος ἦν ἐν τῷ ὄρεϊ
καὶ Ψωφιδίους κακὰ πολλὰ ἔοργεν”. ἔστι καὶ ἑτέρα Ψωφίς,
πόλις Λιβύης. ὁ πολίτης Ψωφίτης τῷ τῆς χώρας τύπῳ. λέ-
γεται δὲ καὶ ἡ Ζακυνθίων ἀκρόπολις Ψωφίς, ὡς Παυσανίας
φησὶν ὀγδόῳ περιηγήσεως.
Ψώχεμμις, πολίχνιον Αἰγύπτου. Ἀρτεμίδωρος ἐν ὀγδόῳ
Γεωγραφουμένων “καὶ Περίκερμις ἐκ δεξιῶν μερῶν καὶ Θα-
λαβαύδη καὶ Ψώχεμμις”. τὸ ἐθνικὸν Ψωχεμμίτης τῷ ῥηθέντι
λόγῳ ἐν τῷ Ψιττάχεμμις.
Ὠβαρηνοί, μέρος Ἀρμενίας παρακείμενον Κύρῳ πο-
ταμῷ, ὅστις Εὐφράτῃ παραλλήλως ἔχει. μέμνηται δ' αὐτῶν
καὶ Κουάδρατος ἐν ἕκτῳ Παρθικῶν “παρὰ δὲ Κύρῳ ποταμῷ
Ὠβαρηνοί τε καὶ Ὠτηνοὶ νέμονται, μέγα μέρος Ἀρμενίας ὄντες”.
Ὤγενος, ἀρχαῖος θεός, ὅθεν ὠγενίδαι καὶ ὠγένιοι ἀρ-
χαῖοι. Παρθένιος ὁ Φωκαεὺς Δήλῳ “σὺν τῇ ἐγὼ Τηθύν τε
καὶ ὠγενίης Στυγὸς ὕδωρ”.
ταῦτα γὰρ ἀπὸ τῶν εἰς α καθαρὸν ληγόντων παρῆκται.

Ὤρικος, πόλις ἐν τῷ Ἰονίῳ κόλπῳ. Ἑκαταῖος λιμένα
καλεῖ Ἠπείρου τὸν Ὤρικον ἐν τῇ Εὐρώπῃ “μετὰ δὲ Βου-
θρωτὸς πόλις, μετὰ δὲ Ὤρικος λιμήν”. Ἀπολλόδωρος δὲ ὁ
θαυμασιώτατος πόλιν αὐτὴν οἶδε. λέγεται ἀρσενικῶς, ὡς
Πολύβιος ἑβδόμῳ “οἱ δὲ τὸν Ὤρικον κατοικοῦντες, οἳ καὶ
πρῶτοι κεῖνται περὶ τὴν εἰσβολὴν πρὸς τὸν Ἀδρίαν ἐκ δεξιῶν
εἰσπλέοντι”. ὁ πολίτης Ὠρίκιος, τὸ θηλυκὸν Ὠρικία ἡ χώρα
καὶ ἡ γυνή.
Ὠρισία, πόλις Ἰβηρίας. τὸ ἐθνικὸν Ὠριτανός. Ἀρτε-
μίδωρος ἐν δευτέρῳ Γεωγραφουμένων “ἀμφότεροι γὰρ” φησί
“κατοικοῦσι τὴν παραλίαν καί τινα τῆς μεσογείου, πρῶτον
μὲν Ὠριτανοί, πόλεις δ' ἐν αὐτοῖς εἰσι μεγάλαι Ὀρσία καὶ
Καστάλων”.
224
Ὠρῖται, ἔθνος Ἰνδῶν αὐτόνομον. Στράβων πεντεκαιδε-

κάτῃ “τῷ ὁρίζοντι αὐτοὺς ἀπὸ τῶν ἑξῆς Ὠριτῶν· Ἰνδῶν δέ
ἐστι καὶ αὕτη μερίς, ἔθνος αὐτόνομον”. καὶ Ἀπολλόδωρος
δευτέρῳ “ἔπειτα δ' Ὠρίτας τε καὶ Γεδρωσίους, ὧν τοὺς μὲν
Ἰνδοὺς ὡς ἐνοικοῦντας πέτραν ...”
Ὠρύχιον, τόπος τῆς Ἀττικῆς. τὸ τοπικὸν Ὠρύχιος.
Δαμασκιος In Phaedonem (versio 1) (4066: 005)“The Greek

commentaries on Plato's Phaedo, vol. 2 [Damascius]”, Ed. Westerink,
L.G.Amsterdam: North–Holland, 1977.Sec. 504, l. 2
Ἢ τὸ μὲν ἐπὶ τῶν ψυχῶν, τὸ δὲ ἐπὶ τῶν κρειττόνων ἀκουστέον.

ληʹ. – Ὅτι τὴν γῆν οἱ μὲν ἀσώματόν φασι τὴν ἐνταῦθα λεγομένην, οἱ δὲ
σωματικήν· καὶ τούτων ὅλον μὲν τὸν κόσμον Ἁρποκρατίων [frg. 8], τὸν
δὲ ὑπὸ
σελήνην Θεόδωρος [test. 42]· τῶν δὲ ἀσώματον τὴν μὲν ἰδέαν
Δημόκριτος, τὴν
δὲ φύσιν Πλούταρχος.
λθʹ. – Ὅτι πρὸς πάντας ἑνὶ λόγῳ ἀντιρρητέον ὡς περὶ τῆς αὐτῆς τοῖς
γεωγράφοις διαλέγεται ὁ Σωκράτης.
μʹ. – Ὅτι πρὸς τοὺς ἀσώματον, ὡς σώματα περιβεβλημένους κα[ὶ
αἰσθήσει
χρω]μένους ὑποτίθεται τοὺς ἐν αὐτῇ οἰκοῦντας, ἔτι δὲ πολυχρονιώτερα
ζῷα
εἶναι. ἰδίως δέ, εἰ μὲν ἰδέα, πῶς γύψου λευκοτέρα, πῶς εὖ κεκραμέναις
ταῖς
ὥραις; ἢ ὅλως ποία ἐκεῖ σωματικὴ διαίρεσις; εἰ δὲ φύσις, πῶς οἴκησις
εὐδαιμόνων ψυχῶν, πῶς δὲ ‘θεοὺς οἰκητὰς’ ἔχουσα;
μαʹ. – Ὅτι πρὸς τοὺς λέγοντας τὸ πᾶν ἢ τὸ ὑπὸ σελήνην ῥητέον ὡς ὑπὸ
τὸν οὐρανὸν αὐτὴν ὑποτίθεται καὶ τῷ αἰθέρι περιεχομένην, ὡς ἡ παρ'
ἡμῖν ἀέρι.
Δαμασκιος In Phaedonem (versio 1) Sec. 522, l. 29
κατ' ἐκείνους ἡ γῆ μάλιστα ἕστηκεν, ὥσπερ ὁ οὐρανὸς κατὰ τὸν

ἰσημερινὸν
καὶ μεσημβρινόν. τρίτον δέ, εἰ μὴ τηλικοῦτος μόνον ὁ οὐρανὸς ἡλίκος
ὁρᾶται
– οὐδὲ γὰρ ὁ ἥλιος οὐδὲ ἡ σελήνη οὐδὲ ἄλλος ἀστήρ, ἀλλὰ πολλῷ τινι
μείζων
ἕκαστος καὶ αὐτός γε ὁ οὐρανός, – ἀναγκαῖον οὕτω μείζω τὴν γῆν εἶναι,
225
ἵνα,
ὡς ἡ φαινομένη πρὸς τὸν φαινόμενον ἔχει μεγέθους, οὕτως ἔχῃ καὶ ἡ
ἀληθὴς
πρὸς τὸν ἀληθῆ· εἰ γὰρ μή, οὐδὲ ἡ φαινομένη πρὸς τὸν φαινόμενον.
τέταρτον
τοίνυν ἀπὸ τῆς ποιότητος εἴποις ἄν· εἰ γὰρ οἱ τῶν ἄκρων οἰκήτορες τῶν
μέσων
πολλῷ καλλίους, οἱ δὲ καλλίους ἐπὶ καλλίονος οἰκοῦσι γῆς, ἡ δὲ καλλίων
καθαρώτερόν ἐστιν ὅ ἐστι, σαφὲς ὅτι μάλιστα γῆ ἐκείνη, καὶ αὕτη πρὸς
ἐκείνην
οἷον τρὺξ καὶ βόρβορος. οὐκ ἄρα τὸν ταύτης ἀναμετρεῖσθαι δεῖ μέγιστον
κύκλον, ὃ ποιοῦσιν οἱ γεωγράφοι, ἀλλὰ τὸν ἐκείνης τῆς ἀληθεστέρας.
ὅμοιον γὰρ ὡς εἰ καὶ οἱ ἐν τῷ πυθμένι τοῦ πελάγους ἔτι ἐλάττω φαῖεν
αὐτὴν κατὰ τὸν μέγιστον κύκλον τῆς αὐτῶν ἐπιφανείας.
νηʹ. – Ὅτι τέσσαρές εἰσιν αἱ οἰκήσεις τῶν ἐν τῇ γενέσει ψυχῶν
ἀνθρωπίνων
ἐν γῇ οὐσῶν, αἱ προειρημέναι τρεῖς καὶ ἡ ὑπὸ τῷ Ταρτάρῳ. ἑκάστη δὲ
περιέχεται
ὑπὸ ἰδίου στοιχείου τινὸς τῶν τεσσάρων, ἡ μὲν πρώτη ὑπὸ τοῦ αἰθέρος, ἡ
δὲ
δευτέρα τοῦ ἀέρος, ἡ δὲ τρίτη τοῦ ὕδατος, ἡ δὲ τετάρτη τῆς γῆς αὐτῆς·
οἷον
γὰρ ἐν σπηλαίῳ οἱ ἐν τῷ Ταρτάρῳ οἰκοῦσιν. ἄλλως δὲ αὖ πάλιν τρεῖς, ἡ
ἐπὶ
τῶν ἄκρων καὶ ἡ ὑπὸ γῆν καὶ ἡ μέση, ἃς τοῖς τρισὶ Κρονίδαις
συνδιαιρετέον.
Δαμασκιος In Phaedonem (versio 2) (4066: 008)“The Greek

commentaries on Plato's Phaedo, vol. 2 [Damascius]”, Ed. Westerink,
L.G.Amsterdam: North–Holland, 1977.Sec. 124, l. 2
ρκβʹ. – Ὅτι ἡ ἰσορροπία τῆς γῆς ὁμοίως αὐτὴν συνάγει πανταχόθεν ἐπὶ
τὸ
κέντρον· μένει ἄρα κατὰ τὴν ἴσην πάντῃ πρὸς τὸ μέσον σύννευσιν.
ρκγʹ. – Ὅτι εἰ τεθείη τὸ πῦρ ἐν μέσῳ, οὐ μένει διὰ τὸ ἄνω πεφυκέναι
θεῖν·
ἡ δὲ γῆ μένει διὰ τὸ κάτω, ἐπεὶ οὐδὲ ἄνω ἡ γῆ τεθεῖσα μένει, κάτω γὰρ
πέφυκε
θεῖν. καὶ γὰρ ὅλως αἱ κατ' εὐθεῖαν κινήσεις νοσούντων εἰσὶ τῶν
στοιχείων,
ὡς καὶ Ἀριστοτέλης φησίν. ἐπειδὰν δὲ γένηται ἐν τοῖς οἰκείοις τόποις, εἰ
226
μὲν
ἐν τῷ μέσῳ, μιμεῖται τὸ κέντρον, ὅ ἐστι μέσον τῷ ὄντι· εἰ δὲ ἐν τῷ πέριξ,
μιμεῖται τὸ πέριξ ἀληθῶς, τὸν οὐρανόν.
ρκδʹ. – Ὅτι ‘πάμμεγά τι’ [109a9] ἡ γῆ οὖσα ὅμως σημείου λόγον ἐπέχει
πρὸς τὸ πᾶν ἅτε ὂν μέγιστον, καὶ οἱ γεωγράφοι κατορθοῦσι πρὸς τὴν
ἡμετέραν
οἰκουμένην τὸν μέγιστον κύκλον λαβόντες. οὗτος δέ ἐστιν ὁ μεταξὺ
καρκίνου
καὶ τοῦ ἀεὶ φανεροῦ· ὥστε ἄλλαι περιλείπονται ζῶναι, δύο μὲν αἱ ὑπὸ
τοὺς
πόλους, μία δὲ ἡ πρὸς τῷ ἰσημερινῷ καὶ τῇ μέσῃ πάσῃ περιηγήσει, ἄλλη
δὲ
ἡ τῇ καθ' ἡμᾶς ἀντικειμένη ἡ μεταξὺ αἰγοκέρωτος καὶ τοῦ ἀεὶ πρὸς ἡμᾶς
ἀφανοῦς.
ρκεʹ. – Ὅτι μεῖζόν τι ἡ γῆ, δηλοῖ μὲν καὶ ἡ ἱστορία τῆς Ἀτλαντίδος
νήσου
τὴν καθ' ἡμᾶς οἰκουμένην ὑπερέχουσα τῷ μεγέθει· δηλοῖ δὲ καὶ ἡ μεγάλη
θάλαττα, ἣν Ὠκεανὸν καλοῦμεν, γῆν ἔχουσα ὑποκειμένην·
Ευστάθιος Σχόλια στην Οδύσσεια. (4083: 001)“Eustathii archiepiscopi

Thessalonicensis commentarii ad Homeri Iliadem pertinentes, vols. 1–4”,
Ed. van der Valk, M.Leiden: Brill, 1:1971; 2:1976; 3:1979; 4:1987.V. 1,
p. 1, l. 21
...οὔτε τῶν τὰ ἄνω περιεργαζομένων οὔτε τῶν περὶ φύσιν οὔτε τῶν περὶ
ἦθος οὔθ' ἁπλῶς τῶν περὶ λόγους ἐξωτερικούς, ὁποίους ἂν εἰπῇ τις,
παρῆλθε τὴν Ὁμηρικὴν σκηνὴν ἀξεναγώγητος, ἀλλὰ πάντες παρ' αὐτῷ
κατέλυσαν, οἱ μὲν ὡς καὶ διάγειν παρ' αὐτῷ μέχρι τέλους καὶ τῶν αὐτοῦ
συσσιτίων ἀποτρέ-φεσθαι, οἱ δὲ ὥστε χρείαν ἀποπλῆσαί τινα καὶ
συνεισενεγκεῖν ἐξ αὐτοῦ τῷ λόγῳ τι χρήσιμον. ἐν οἷς καὶ ἡ Πυθία,
πολλοὺς τῶν χρησμῶν πρὸς Ὁμηρικὴν μέθοδον ἀποξέουσα. φιλόσοφοι
περὶ αὐτόν, εἰ καὶ Ἵππαρχος φθονεῖ, ὡς μετ' ὀλίγα ἱστορηθήσεται.
ῥήτορες περὶ αὐτόν. γραμματικοὶ δὲ οὐκ ἄλλως εἰς τέλος, εἰ μὴ
δι' αὐτοῦ. ὅσοι δὲ μετ' αὐτὸν ποιηταί, οὐκ ἔστιν ὃς ἔξω τι τῶν αὐτοῦ
μεθόδων
τεχνάζεται, μιμούμενος, παραποιῶν, πάντα ποιῶν δι' ὧν ὁμηρίζειν
δυνήσεται.
ἄγουσιν αὐτὸν καὶ γεωγράφοι διὰ ζήλου πολλοῦ καὶ θαύματος. ὁ περὶ
τὴν
Ἀσκληπιαδῶν δίαιταν καὶ τὰ τραύματα ἐρανίζεται καὶ αὐτὸς ἐκεῖθεν
ἀγαθά.
ἐφέλκεται τὸ πρᾶγμα καὶ βασιλεῖς· καὶ μαρτυρεῖ ὁ μέγας Ἀλέξανδρος,
κειμή-
227
λιον εἴτε καὶ ἐφόδιον καὶ ἐν αὐταῖς μάχαις τὴν Ὁμηρικὴν βίβλον
ἐπαγόμενος
καὶ τὴν κεφαλήν, ὅτε ὑπνοῦν δέοι, ἐπαναπαύων αὐτῇ, ἵνα τάχα μηδὲ ἐν
ὕπνοις
αὐτοῦ ἀπέχοιτο, ἀλλὰ καὶ φανταζόμενος εἴη εὐόνειρος. καὶ ἔστιν ἀληθῶς
βασιλικὸν πρᾶγμα ἡ Ὁμήρου ποίησις καὶ μάλιστα ἡ Ἰλιάς.
Ευστάθιος Σχόλια στην Οδύσσεια. V. 1, p. 14, l. 29
... καὶ οὐκ ἔστι καιριωτέραν τούτου λέξιν ἐνταῦθα εἰπεῖν, οὔτε τὸ φάσθαι
οὔτε τὸ μυθεῖσθαι οὔτε ἄλλο τι τοιοῦτον, ὁποῖον καὶ τὸ λέγειν· ὅπου γε
καὶ ἡ
ἁρμονικὴ σοφία διαφορὰν οἶδε τοῦ ᾄδειν καὶ τοῦ λέγειν, τὸ μὲν ᾄδειν
ἀπονέ-
μουσα τῇ ἐμμελείᾳ, τὸ δὲ λέγειν τῷ ἀμελεῖ λόγῳ διδοῦσα. ἀείδεσθαι γοῦν
φαμεν
τὰ ποιήματα, ἀείδειν δέ ἐστι τὸ ἐμμελῶς λέγειν, καὶ ᾠδὴ ὁ μεμελισμένος
λόγος,
ὃς καὶ ἔξαρμα ἔχει ἤγουν ὕψος, ὄγκον, μέγεθος, καί πως διὰ τὸ
ὑπερηρμένον
ἔποχος ὁ τοιοῦτος λόγος εἶναι δοκεῖ. διόπερ ὁ μὴ τοιοῦτος πεζὸς λέγεται
διὰ τὸ
ταπεινὸν καὶ τὸ ὡς ἀπὸ ὕψους τινὸς καὶ ὀχήματος καταβῆναι εἰς
τοὔδαφος. οἱ γὰρ περὶ Φερεκύδην καὶ Ἑκαταῖον λύσαντες μὲν τὸ μέτρον,
ἄλλα δὲ φυλάξαντες τὰ ποιητικὰ συνέγραψαν. εἶτα οἱ ὕστερον
ἀφαιροῦντες ἀεί τι τῶν τοιούτων
εἰς τὸ νῦν εἶδος κατήγαγον, ὡς ἀπὸ ὕψους τινός. ταῦτα ὁ Γεωγράφος.
ἔοικε
δὲ καὶ Ἡρόδοτος τῷ Φερεκύδῃ καὶ Ἑκαταίῳ εἶναι ὅμοιος τοῖς
καταβαλοῦσι
τὸ τῆς ποιήσεως εὐδόκιμον, ὅπερ εἶχεν ὅτε πρῶτον εἰς μέσον παρῆλθε.
δοκεῖ
δὲ καὶ τὸ ἐνέπειν ἰσοδυναμεῖν τῷ ᾄδειν, ὡς δηλοῖ τὸ «ἄνδρα μοι ἔννεπε
Μοῦσα»
[καὶ παρ' Ἡσιόδῳ «Μοῦσαι, ἐννέπετε».] ἐξ οὗ καὶ ἔπη τὰ ποιήματα
λέγονται.
οἰκειότερον δὲ τῇ ἐμμελείᾳ τὸ ᾄδειν· ὅθεν καὶ ἐπὶ μουσικῶν ὀρνίθων
ᾄδειν
λέγομεν, οὐ μὴν ἐννέπειν, ὥσπερ οὐδὲ λέγειν. περὶ ἀλεκτρυόνων γὰρ
ᾠδάς φαμεν
καὶ ὄρνις ᾠδικούς τινας λέγομεν· καὶ ἡ ἀηδὼν δὲ ἐκ τοῦ ἀείδειν
παρετυμο-
λογεῖται [τροπῇ, φασίν, Αἰολικῇ τῆς ει διφθόγγου εἰς η.]
228
δασυνθῆναί φασιν Ἀττικῶς, τάχα διὰ τὴν ἐν αὐτῷ ἄθροισιν τῶν ψυχῶν.
εἰώθασι
γὰρ Ἀττικοὶ καὶ ἕτερα πολλὰ τοιούτῳ τινὶ λόγῳ δασύνειν, ὡς καὶ τὴν ἅλα
καὶ
τὸ ἅπας καὶ τὸ ἅλις ἀντὶ τοῦ ἀρκούντως, λέγοντες ὅτι τὸ ἀθροιστικὸν α
δασύνε-
ται. οἱ δὲ ἄλλως ἀσυναιρέτως τὸν ᾍδην παράγοντες οὔτε τὸ ι ἐν τῇ
ἀρχούσῃ
προσγράφουσιν, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τοῦ ἥδω φασὶ παραχθῆναι τὸν Ἅδην κατὰ
ἀντί-
φρασιν, ᾧ ἥδεται καὶ χαίρει οὐδείς· καθ' ὃ καὶ Χάρων μυθολογεῖται
πορθμεὺς
ἐν ᾍδου, ὡς ἀπὸ τοῦ χαίρειν, καίτοι χαρτὸν οὐδὲν ποιῶν, εἴπερ εἰς
Κωκυτὸν
πορθμεύει καὶ Ἀχέροντα καὶ Πυριφλεγέθοντα. Τὸ δὲ προΐαψέ τινες
ἁπλούστερον
ἀντὶ τοῦ προέπεμψε νοοῦσιν· ἔχει δὲ οὐχ' ἁπλῶς οὕτως. οὐ γὰρ πομπήν
τινα ἢ προπομπήν, ἀλλ', ὡς καὶ τῷ Γεωγράφῳ δοκεῖ, φθορὰν καὶ βλάβην
τινὰ ἡ λέξις δηλοῖ, ὡς ἀπὸ τοῦ ἴπτω, ἐξ οὗ, φησί, καὶ Ἄργος πολυδίψιον
τὸ πολυΐψιον
ἤτοι πολύφθορον. ἀλλὰ περὶ τούτου μὲν ἐν οἰκείῳ τόπῳ ῥηθήσεται. ἐκ δὲ
τοῦ
ἴπτω ἴψω τὸ βλάπτω οὐ μόνον τὸ ἰάπτω γίνεται, ἀλλὰ καὶ ἶπος ἡ παγὶς
τῶν
μυῶν καὶ ἰποῦν ῥῆμα τὸ βλάπτειν [παρά τε Αἰσχύλῳ καὶ παρὰ τῷ
Κωμικῷ
ἐν τῷ «ἰπούμενοι ταῖς εἰσφοραῖς»] καὶ ὁ ἴπνος βαρυτόνως ἢ ἰπνὸς
ὀξυτόνως,
δι' οὗ δηλοῦται ἡ ἑστία ἢ ὁ κλίβανος. ἐκ δὲ τοῦ τοιούτου ἴπτω καὶ ἲψ ἰπὸς
εἶδος σκώληκος [ἐμφυομένου τοῖς κέρασι κατὰ τὸ «μὴ κέρα ἶπες
ἔδοιεν».]
ἐν τοῖς τοῦ Πινδάρου φέρεται. σημεῖον δὲ βασιλείας καὶ λόγων καὶ δίκης
κατὰ
τοὺς παλαιοὺς τὸ σκῆπτρον ἦν. Ἀγαμέμνων τε γὰρ ὁ εὐρυκρείων
ἵσταται
σκῆπτρον ἔχων καὶ Τηλεμάχῳ δημηγοροῦντι δίδωσί τις σκῆπτρον·
229
ὡσαύτως καὶ
Ἀχιλλεὺς δημηγορῶν σκῆπτρον ἔχει. ὁ δ' αὐτὸς ἀδικηθεὶς κατ' αὐτοῦ
ὄμνυσιν
ὡς συμβόλου τῆς δίκης. ἔστι δὲ ὅτε καὶ ἐπὶ βακτηρίας εὐτελοῦς τὸ
σκῆπτρον
λαμβάνεται, ὡς ἐν Ὀδυσσείᾳ φαίνεται. γίνεται δὲ πλεονασμῷ τοῦ ρ ἀπὸ
τοῦ
σκήπτω, τὸ ἐπερείδομαι, ὡς προϋπάρχοντος τοῦ σκήπτου, ἀφ' οὗ ὁ
σκηπτοῦχος.
ὅθεν ὁ Πίνδαρος σκᾶπτον αὐτὸ Δωρικῶς καλεῖ. ὅμοιος δὲ πλεονασμὸς
τοῦ ρ
γέγονε καὶ ἐν τῷ ἔνοπτρον καὶ λέκτρον καὶ δέρτρον καὶ βάκτρον καὶ
ῥόπτρον
καὶ ἄροτρον καὶ τέρετρον. Ὅτι δὲ καὶ διαφέρει σκῆπτρον σκίπωνος,
δηλοῖ ὁ
Γεωγράφος εἰπὼν βασιλεῖς τινας σκίπωνα ἔχειν ἀντὶ σκήπτρου. Ὅτι ἡ
ἀνα
πρόθεσις ἰσοδυναμοῦσα μὲν τῇ κατα αἰτιατικῇ συντάσσεται παρὰ τῷ
ποιητῇ,
οἷον «ἀνὰ οὐλαμὸν ἀνδρῶν» καὶ «νοῦσον ἀνὰ στρατὸν ὦρσε κακήν» καὶ
«ἀνὰ στρα-
τὸν ᾤχετο κῆλα θεοῖο». ἑαυτῆς δὲ οὖσα καὶ τὴν ἄνω σχέσιν δηλοῦσα
ποτὲ μὲν
δοτικῇ συντάσσεται, ὡς τὸ «ἐτίθει ἅρματα ἀνὰ βωμοῖς» καὶ «ἀνὰ
Γαργάρῳ
ἄκρῳ» καὶ ἐν Ὀδυσσείᾳ «ἀνὰ φαιδίμῳ ὤμῳ». οὕτω δὲ καὶ Πίνδαρος
«χρυσέαις
ἀν' ἵπποις». ποτὲ δὲ μετὰ αἰτιατικῆς, ὡς τὸ «ἀνά τ' ἔντεα καὶ μέλαν αἷμα».
ἐνταῦθα δὲ ἐν τῷ «χρυσέῳ ἀνὰ σκήπτρῳ» τὴν ἀνὰ πρόθεσιν οἱ μὲν ἀντὶ
τῆς σὺν ἔλαβον,
τάχα διὰ τοῦτο ὁ μῦθος οὐκ ἄλλο τι ὄρος αὐτοῖς ἔδωκεν, ἀλλὰ τὸν
Ὄλυμπον
διὰ τὸ ἔχειν δηλαδὴ συμβιβάζεσθαι εἰς τὸν λαμπρὸν οὐρανὸν τῇ
ἀναπτύξει τοῦ
ὀνόματος. ἔοικε δὲ ἐκ τοῦ ὁλόλαμπος συγκοπῆναι μὲν ἡ λα συλλαβή,
τραπῆναι
δὲ τὸ δεύτερον ο εἰς υ Αἰολικῶς, ὡς τὸ ὄνομα ὄνυμα, ἐξ οὗ καὶ τὸ
ὀνυμαίνω καὶ
τὸ νώνυμος καὶ τὰ τοιαῦτα. διὸ καὶ ψιλοῦται τὸ Ὄλυμπος· ψιλωτικοὶ γὰρ
οἱ Αἰολεῖς. εἰσὶ δὲ καὶ ἕτεροι Ὄλυμποι· ἔν τε γὰρ Πελοποννήσῳ, ὡς καὶ
230
ἐν τοῖς τοῦ Περιηγητοῦ ἐγράφη, καὶ ἐν Κύπρῳ δὲ ὄρος μαστοειδὲς

μεταξὺ Κιτίου καὶ Ἀμαθοῦντος Ὄλυμπος λέγεται. καὶ ἄλλη δέ τις
ἀκρώρεια Κύπρου ἐκαλεῖτο οὕτως, ἐν ᾗ ναὸς Ἀκραίας Ἀφροδίτης,
ἄδυτος γυναιξί. καὶ περὶ τὰς ἀκρωρείας δὲ τοῦ Ταύρου Ὄλυμπος ὄρος
καὶ φρούριον, ἀφ' οὗ κατοπτεύεται πᾶσα Λυκία
καὶ Παμφυλία καὶ Πισιδία κατὰ τὸν Γεωγράφον· καὶ λόφοι δέ, φησί, τῆς
Ἴδης
τέσσαρές τινες Ὄλυμποι ἐκαλοῦντο. ἔστι δὲ καὶ Βεβρύκων ὄρος
Ὄλυμπος, οὗ
ἐθνικὸν οἱ Ὀλυμπηνοί. ἦν δὲ καὶ αὐλητὴς ὀνομαζόμενος Ὄλυμπος, οὗ
μέμνηται
ὁ Κωμικός. [Ὅρα δὲ ὅτι Ὁμήρου Ὀλύμπια θεῶν δώματα εἰπόντος,
ἐκεῖθέν πως
ὁρμηθέντες οἱ ὕστερον Ὀλύμπια ὠνόμασαν τὸν ἐν Ἤλιδι μέγαν ἀγῶνα,
οὐ τῷ
Ὀλύμπῳ ἀλλὰ Ὀλυμπίῳ Διῒ παρονομάσαντες αὐτόν.] (v. 20) Ὅτι τὸ
«παῖδα
δέ μοι λύσατε φίλην, τὰ δ' ἄποινα δέχεσθε, ἁζόμενοι Διὸς υἱόν» Ἀπίων
καὶ
Ἡρόδωρος, ὧν βιβλίον εἰς τὰ τοῦ Ὁμήρου φέρεται, διδόασι καὶ
ἀπαρεμφάτως
γράφεσθαι· «παῖδα δέ μοι λῦσαί τε φίλην, τὰ δ' ἄποινα δέχεσθαι»
λαμβανομένου,
φασίν, ἀπὸ κοινοῦ τοῦ δοῖεν, ἵνα λέγῃ, ὅτι δοῖεν θεοὶ τήν τε παῖδα λῦσαι
καὶ τὰ δῶρα λαβεῖν.
νοσήματα. ὥσπερ γὰρ Ποσειδῶν πῇ μὲν σεισίχθων τὸ φοβερόν, πῇ δὲ

ἀσφάλιος
τὸ εὔφημον, οὕτω καὶ ἥλιος πῇ μὲν ἀπόλλων, πῇ δὲ ἀλεξίκακος.
εὐκράτως μὲν
γὰρ ἔχουσαι διὰ τοῦ ἡλίου αἱ ὧραι ὑγείας εἰσὶν αἴτιαι, δυσκράτως δὲ
διακείμεναι
ἀπόλλουσιν. οὕτω δὲ καὶ φωσφόρος ὢν ὁ αὐτὸς ἥλιος ὅμως νυκτὶ
ἐοικέναι μετ'
ὀλίγα λεχθήσεται διὰ τὴν νοσερὰν ἢ νοτίαν τοῦ ἀέρος κατάστασιν. ὅτι δέ
τινες
ἐπελέγοντο τὰ φοβερὰ ἐπίθετα, δηλοῦσι καὶ οἱ ἐν ταῖς ἱστορίαις βασιλεῖς,
ὁ Πολι-
ορκητὴς καὶ ὁ Κεραυνός· καὶ ὁ Ἄρης δὲ ἀπὸ τοῦ βλάπτειν ὀνομασθῆναι
δοκεῖ,
ἐπεὶ καὶ βροτολοιγὸς ὁ αὐτός. τινὲς μέντοι ἐκ τοῦ ἀπολύειν παράγουσι τὸ
231
Ἀπόλ-
λων, ἵνα ᾖ μᾶλλον εὐφημότερον ἀπολύων τοὺς ἐν κατοχῇ κακώσεων. διὸ
Μιλήσιοι κατὰ τὸν Γεωγράφον καὶ Δήλιοι Οὔλιον τιμῶσιν Ἀπόλλωνα
ἤγουν
ὑγιαστικόν· οὔλειν γὰρ τὸ ὑγιαίνειν· ὡς καὶ Ἄρτεμις, φησίν, ἀπὸ τοῦ
ἀρτεμέας
ποιεῖν, ὅ ἐστιν ὑγιεῖς. οὐκ ἔστι δὲ ὁ Ἀπόλλων μετοχικόν· ἐκλίνετο γὰρ ἂν
Ἀπόλλοντος ὡς λέοντος· ἀλλὰ μάλιστα ῥηματικὸν ὡς τὸ Ἀγάλλωνος καὶ
εἴ τι τοιοῦτον. φυλάσσει δὲ τὸ ω ἐν τῇ γενικῇ ὡς καὶ πάντα τὰ εἰς λων
ὀνόματα λήγοντα. [Ὅτι δὲ ἐν τῷ ἄναξ ἄνακτος ἄνακτι ἐκ πλεονασμοῦ
κεῖται τὸ τ, ὡς καὶ ἀλλαχοῦ φαίνεται, Ἡρακλείδης δηλοῖ εἰπὼν ὅτι
Κύπριοι καὶ Ἀττικοὶ παρεντιθέασι ῥήμασι καὶ ὀνόμασι τὸ ταῦ, τὴν πόλιν
πτόλιν λέγοντες καὶ τὸν πόλεμον πτόλεμον. τὸ δ' αὐτὸ καὶ ἐν τῷ ἄνακτος
καὶ νυκτός καὶ ἐν τῷ ἀνύω ἀνύτω, ὅθεν ὁ Ἄνυτος κύριον, καὶ ἐν τῷ ἀρύω
ἀρύτω, ὅθεν ἡ ἀρύταινα, πλεονασμῷ τοῦ σίγμα, καὶ ὁ ἀρύστιχος.]
ἔοικε δὲ ὁ Κίλλας διὰ τοῦ ντ κλίνεσθαι ὡς τὸ Πάλλας Πάλλαντος. διὸ καὶ

οἱ
κατὰ τὴν Κίλλαν ταύτην Κίλλαντες ἐκαλοῦντο. ἐν δὲ τοῖς τοῦ Πορφυρίου
φέρεται, ὅτι ἡ Κίλλα εἶχεν ἱερόν, ὃ διέστηκε θαλάσσης πλέθρα τέσσαρα,
πρός-
χωμα ποιοῦντος μεταξὺ αὐτοῦ καὶ Χρύσης ποταμοῦ, ᾧ ὄνομα Κίλλαιος·
καὶ
ὅτι δοκεῖ Πέλοπος εἶναι ἡνίοχος ὁ Κίλλας καὶ αὐτὸς ποιῆσαι τὸ ῥηθὲν
ἱερόν,
πρὸς ᾧ καὶ μνῆμα Κίλλου· ἀφ' οὗ καὶ Κίλικες, φησίν, οἱ τὸ Θήβης πεδίον
οἰκοῦντες. οὐ γὰρ Θηβαίους αὐτοὺς Ὅμηρος, ἀλλὰ Κίλικάς φησιν,
ἑτερωνύμως
δηλαδή, ὡς καὶ ἐπὶ ἄλλων ἐθνικῶν ὀνομάτων δειχθήσεται γινόμενον.
φασὶ δὲ οἱ
παλαιοὶ καὶ ἄλλην τινά που Κίλλαν εἶναι κατὰ τὴν Ἰουδαίαν, ἧς οἱ
πολῖται
Κιλλῆται καὶ Κιλλανοὶ ἐλέγοντο. πολλὰ δὲ τῶν ἀντιγράφων τὸ Κίλλας
Κίλλος
γράφουσιν ὡς Ὕλλος. συντομώτατον δὲ τοῦ Γεωγράφου ἐκεῖνο· Κίλλου
μνῆμα ἐν τῷ ἱερῷ τοῦ Κιλλαίου Ἀπόλλωνος χῶμα μέγα. ἡνίοχος δὲ ἦν
Πέλοπος ἡγησάμενος τῶν τόπων· ἀφ' οὗ ἴσως, φησί, καὶ ἡ ἐκεῖ Κιλικία ἢ
ἀνάπαλιν. ἀλλαχοῦ δὲ γράφει, ὅτι ἐν τῇ Ἀδραμυττηνῇ χώρᾳ καὶ ἡ Χρύση
καὶ ἡ
Κίλλα. ἦν δὲ καί τις τόπος ἄλλος Κίλλα πλησίον Θήβης, ἐν ᾧ Κιλλαίου
232
Ἀπόλλωνος ἱερόν, ὅπου ποταμὸς ἐξ Ἴδης φέρεται ὁ Κίλλος. ἦν δέ, φησί,

καὶ ἐν
Λέσβῳ Κίλλαιον καὶ περί που τὰ Γάργαρα Κίλλαιον ὄρος.
πολλὰ δὲ τῶν σκευῶν αὐτοῖς ἀπηχρείωτο μέγα τε διενοοῦντο κακὸν

παθεῖν καὶ
τοὺς μύας εἰς πολεμίους ἐνεγράφοντο. κἀντεῦθεν τὸν χρησμὸν ὀψέ ποτε
συνε-
βάλοντο καὶ τοῦτο νοεῖν ἐκεῖνον σοφίζονται. καὶ αὐτόθι τε μένουσι καὶ
πόλιν
τοῖς σμίνθοις παρώνυμον κτίζουσι καὶ Σμινθέα τιμῶσιν Ἀπόλλωνα
ἤγουν, ὡς ἂν
εἴπῃ τις, διὰ σμίνθων χρήσαντα. ὃν καὶ ἱδρύουσι μυὸς ἐπιβεβηκότα,
ὡσανεὶ
πατάξαντα τὸ θηρίον, καθὰ προεκτέθειται. καὶ αὕτη μὲν ἱστορία Τρωϊκὴ
περὶ
ὁπλοφάγων μυῶν. Ἡρόδοτος δὲ καὶ Αἰγυπτιακὴν ἐκτίθεται ταύτην. ὅτι
Ἀραβίων καὶ Ἀσσυρίων ἀφικομένων εἰς Αἴγυπτον ἐπιχυθέντες μύες
ἀρουραῖοι
κατέφαγον μὲν τοὺς φαρετρεῶνας καὶ τὰ τόξα, πρὸς δέ γε τῶν ἀσπίδων
τὰ
ὄχανα, ὥστε τῇ ὑστεραίᾳ φευγόντων αὐτῶν γυμνῶν ὅπλων πεσεῖν
πολλούς. καὶ ἕστηκεν ὁ τῆς Αἰγύπτου τότε βασιλεὺς ἔχων ἐπὶ τῆς χειρὸς
μῦν. ὁ δὲ Γεωγράφος λέγει καὶ ὅτι Ἴδη, τὸ Τρωϊκὸν ὄρος, ἀπὸ τῆς ἐν
Κρήτῃ παρωνόμασται ὑπὸ
τῶν ἐκ Κρήτης ἀφιγμένων Τεύκρων, οἷς ἐπέθεντο οἱ ἀρουραῖοι μύες.
Ἡρακλέων
δ' ὁ Ποντικὸς πληθύοντάς φησι τοὺς παρὰ τὸ ἱερὸν μύας νομισθῆναι
ἱεροὺς
καὶ τὸ ξόανον οὕτω κατασκευασθῆναι βεβηκὸς ἐπὶ τῷ μυΐ. διάφοροι δέ,
φησί,
τόποι, ἐν οἷς τὸ τοῦ Σμινθέως ὄνομα. [Ἰστέον δὲ ὅτι ἔοικεν ὁ Σμινθεὺς
καὶ
Σμίνθιος λέγεσθαι, ὡς δῆλον ἐκ τῶν Σμινθιακῶν λόγων. ὡς γὰρ ἐκ τοῦ
Σάμιος καὶ Ῥόδιος τὰ Σαμιακὰ καὶ τὰ Ῥοδιακά, οὕτω φαίνεται καὶ ἐκ τοῦ
Σμίνθιος εἶναι τὰ Σμινθιακά. Τοῖς δὲ ῥηθεῖσι προσεπιθετέον καὶ ὅτι
δεινόν τι
τὸ τῶν μυῶν ἔθνος ἐπεισφρῆσαν κατὰ θεομηνίαν καὶ δυσαπάλλακτον, εἰ
μὴ
233
θεόθεν ἀπαχθείη. καὶ ἃ μὲν βραχὺς οὗτος χρόνος καὶ διέθετο τὴν τῶν
Μακεδόνων
πρῶτα ἐπιστρατεύσαντες τῇ Τροίᾳ οἱ Ἕλληνες ἥμαρτον τῆς ὁδοῦ καὶ τὴν

μηδὲν αὐτοῖς εἰς τιμωρίαν προσήκουσαν γῆν ἐληΐζοντο. ἡ δὲ ἦν ἡ ὑπὸ τῷ
Τηλέφῳ Μυσία. ὁ δὴ Τήλεφος ἀντικαταστὰς ἐποίησέ τι κακὸν καὶ ἔπαθε.
πέπονθε μὲν τραῦμα δεινὸν ὑπὸ Ἀχιλλέως ἀμπέλου ἕλικι συμποδισθέντος
αὐτῷ τοῦ ἵππου κατὰ Διονύσου πρόνοιαν καὶ πεσόντος εἰς γῆν· ἐποίησε
δὲ τὸ
ἀπράκτους ὑποχωρῆσαι τοὺς Ἕλληνας. ὡς δὲ τὸ τραῦμα εἶχεν
ἀθεράπευτον,
χρᾶται καὶ ὁ χρησμὸς ἀνεῖπε τὸ θρυλλούμενον, ὡς ἄρα ὁ τρώσας ἰάσεται.
πλέει
γοῦν τὴν ταχίστην ἐπ' Ἀχιλλέα καὶ συμβαίνει τὸν μὲν ἰάσασθαι τὴν
ὠτειλήν,
τὸν δὲ δοῦναι μισθὸν τῆς ὑγείας τὴν εἰς Τροίαν ὁδηγίαν. ὡς οὖν ἅπαξ
ποτὲ τὴν
ἀρχὴν ἐπλανήθησαν, οὕτω, φασί, δέδιε καὶ νῦν ὁ Ἀχιλλεύς, μὴ πάλιν
πλαγ-
χθῶσιν ἤτοι τὸ δεύτερον. καὶ οὕτω μέν τινες ἀκολουθοῦντες καὶ τῷ
Γεωγράφῳ εἰπόντι, ὅτι ὁ τοῦ Ἀγαμέμνονος στόλος Μυσίαν ὡς Τρῳάδα
πορθῶν ἐπαλινδρόμησεν αἰσχρῶς. ἄλλοι δὲ οὐκ ἀρεσκόμενοί φασιν, ὅτι
οὔτε τὸ πάλιν ὅλως ἐπὶ
τοῦ ἐκ δευτέρου κεῖταί που παρὰ τῷ ποιητῇ καὶ οὐδὲ φαίνεται ὁ ποιητὴς
Τηλέφῳ ἢ ἑτέρῳ τινὶ ἀνατιθεὶς τὴν ὁδηγίαν τὴν εἰς τὸ Ἴλιον, ἀλλ' ἢ τῷ
μάντει
Κάλχαντι· ἐρεῖ γὰρ ὅτι ὁ Κάλχας διὰ τὴν ἑαυτοῦ μαντοσύνην ἡγήσατο
ταῖς
τῶν Ἀχαιῶν ναυσὶν εἰς τὴν Ἴλιον· τάχα δὲ καὶ τῷ Ἀπόλλωνι, εἴπερ ὁ
Φοῖβος
Ἀπόλλων τουτέστιν ὁ ἥλιος τὴν μαντοσύνην τῷ Κάλχαντι δέδωκε. φασὶ
δὲ καὶ
ἄλογον εἶναι δευτέραν ταύτην πλάνην παθεῖν τοὺς Ἕλληνας.
καὶ ἀναψύχειν, Νότον δέ, ἵνα καὶ φλέγμα ποιῇ, Ὁμηρικῶς εἰπεῖν. χρῄζει
γὰρ
καὶ ἀμφοτέρων προϊὼν ὁ ποιητής, ὡς δηλωθήσεται. οἱ δὲ εἰπόντες
234
ἀργεστὴν
Νότον τὸν ἐξ Ἄργους ἐπὶ Τροίαν πνέοντα οὐκ εὐδιανόητα ἐοίκασι λέγειν,
τά τε
ἄλλα, καὶ ὅτι οὐδὲ ἔστι νοῆσαι Νότον ἐξ Ἄργους εἰς Τροίαν πνέοντα. Ἐν
δὲ
τοῖς τοῦ Γεωγράφου φέρεται, ὅτι ὁ ποιητὴς τὸν μὲν Ἀργέστην τῷ Νότῳ
προσνέμει, λέγων «ἀργεστᾶο Νότοιο», τὸν δὲ Ζέφυρον τῷ Βορέᾳ
«Βορέης»
λέγων «καὶ Ζέφυρος», οἳ Θρῄκηθεν πνέουσιν. ὥστε κατὰ τὸν
Γεωγράφον οὔτε
ὀξύνεται ὁ Ἀργέστης ἐνταῦθα οὔτε Νότου ἐστὶν ἐπίθετον τοὔνομα, ἀλλὰ
δύο
ἀνέμων παράθεσις, ὡς καὶ ἐν τῷ «Βορέης καὶ Ζέφυρος», πλὴν ὅσον τὸ
μὲν
»ἀργεστᾶο Νότοιο» ἀσυνδέτως παράκεινται, τὸ δὲ «Βορέης καὶ
Ζέφυρος»
συνδέδενται. ὁ δὲ Γεωγράφος καὶ οὕτω φησί. Ζέφυρος οὐκ ἐκ Θρᾴκης
πνέει,
ἀλλὰ κατὰ τὴν Θρᾳκίαν θάλασσαν συμπίπτει τῷ Βορρᾷ κατὰ τὸν
Μέλανα κόλ-
πον. ὁ δ' αὐτὸς λέγει καὶ ὅτι Ποσειδώνιος δυσαῆ μὲν Ζέφυρον λέγει, τὸν
ὑφ'
ἡμῶν Ἀργέστην καλούμενον, λίγα δὲ πνέοντα Ζέφυρον τὸν ὑφ' ἡμῶν
Ζέφυρον,
ἀργεστὴν δὲ Νότον τὸν Λευκόνοτον ἐπιθέτως, οὗ τὰ νέφη ἐν παραβολῇ ὁ
Ζέφυ-
ρος στυφελίζει διασκεδάζων. Καὶ σημείωσαι, ὅτι κατὰ τὸν λόγον τοῦ Πο-
σειδωνίου ὁ μὲν κατὰ μόνας λεγόμενος Ἀργέστης Ζεφύρῳ οἰκειοῦται,
δυσαὴς
αὐτὸς ὢν λίγα ἐκείνῳ πνέοντι, ὁ δ' ἐνταῦθα παρ' Ὁμήρῳ ἀργεστὴς Νότος
ἀντιπνέει τῷ Ζεφύρῳ διασκεδάζοντι τὰ τούτου νέφη. λέγει δὲ ὁ
Γεωγράφος καὶ ὅτι περὶ τὰς Σκειρωνίδας πέτρας,
Ευστάθιος Σχόλια στην Οδύσσεια. “Eustathii archiepiscopi

Thessalonicensis commentarii ad Homeri Odysseam, 2 vols. in 1”, Ed.
Stallbaum, G.Leipzig: Weigel, 1:1825; 2:1826, Repr. 1970.V. 1, p. 5, l.
18
ἁπλῶς παιπάλη. καθὰ οὐδὲ τὸ παιπαλόεν. καὶ εἰσὶ ταῦτα δῆλα ἐκ τῶν
πολλαχοῦ χρήσεων. (Vers. 2 et 3.) Ὅτι
ἐπαινεῖ τὸν Ὀδυσσέα ὡς μάλα πολλὰ πλανηθέντα καὶ πολλῶν ἰδόντα
ἀνθρώπων ἄστεα καὶ νόον γνόντα.
ὅ ἐστιν, ἦθος. ἔθος. διαγωγήν. οὗ τῆς πλάνης ἴχνη, μέχρι καὶ τῶν ἐσχάτων
235
τῆς Ἑσπερίας Ἰβηρίας, ὡς

ἱστοροῦσιν οἱ παλαιοί. εἴη ἂν οὖν ὁ Ὀδυσσεὺς διὰ ταῦτα, πολυΐστωρ,
πολυειδὴς τὴν ἐμπειρίαν. καὶ ὡς
εἴρηται, πολίνους, οἷα τοιαῦτα παθὼν καὶ νοῦν τοσοῦτον θύραθεν οἷον
εἰσοικισάμενος. ἐπεὶ καὶ τῶν
ἡρώων φρονιμωτάτοις οἱ παλαιοὶ ἀπεφαίνοντο, τοὺς ἀποδημήσαντας ἢ
πλανηθέντας μακράν. καὶ γὰρ
ἐν μεγάλῳ ἐτίθεντο ἐκεῖνοι, πολλῶν ἀνθρώπων ἰδεῖν ἄστεα, καὶ νόον
γνῶναι. Ἡρακλῆς οὖν καὶ Διό-
νυσος κατὰ τὴν ἱστορίαν μακρὰς ἀποδημίας ποιησάμενοι, μεγάλοι
ἔδοξαν. σεμνύνεται δέ που καὶ ὁ
Νέστωρ διότι μετάπεμπτος ἦλθε τοῖς Λαπίθαις μακρὰν ὁδόν. ἐναβρύνεται
δὲ ἐν τοῖς ἑξῆς τῇ πλάνῃ,
καὶ ὁ Μενέλαος, ἔνθα καὶ πλείω τοῦ εἰκότος ἀλαζονεύεται. καθάπερ καὶ
Ὀδυσσεὺς, τὰ καθ' ἑαυτὸν
διηγούμενος. ἀλαζὼν γὰρ ὡς ὁ Γεωγράφος φησὶ, πᾶς ὁ πλάνην ἑαυτοῦ
ἀφηγούμενος. καὶ ἐν Ἰλιάδι καὶ
ὁ ποιητὴς πορίζεται σεμνότητα παραβολῆς, ἐκ τοῦ πολλὴν γῆν
ἐπεληλυθότος. λέγων. ὡς δ' ὅτ' ἂν
ἀΐξῃ νόος ἀνέρος, καὶ τὰ ἑξῆς. Σημείωσαι δὲ ὅτι πλείω ἐμπειρίαν ὁ
ποιητὴς ἐνταῦθα τῷ Ὀδυσσεῖ ἐπι-
μαρτύρεται ἤπερ ἐν Ἰλιάδι τῷ Νέστορι. ἐκεῖνος μὲν γὰρ, μιᾷ ἐναβρύνεται
ὁδῷ τῇ ἐκ τῆς Πύλου εἰς
τοὺς Θετταλικοὺς Λαπίθας. Ὀδυσσεὺς δὲ, πολλῶν ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα
καὶ νόον ἔγνω· πλὴν οὐκ ἤδη
τοῦ Νέστορος ἦν ὁ Ὀδυσσεὺς ἐν Ἰλιάδι σοφώτερος, οὔπω γὰρ ἦν τότε
τοιοῦτος, ἀλλὰ μετὰ Τροίας ἅλω-
σιν, γῆν τε μακρὰν ἐπῆλθε, καὶ πολλὴν ἐμπειρίαν συνήγαγεν. οὐ μόνον
πλανηθεὶς, ἀλλὰ καὶ πολλὰ
καὶ οὐχ' ἁπλῶς πολλὰ, ἀλλὰ καὶ μάλα πολλά. εἴη δ' ἂν ὅμοιος τῷ
Ὀδυσσεῖ, καὶ παλαιά τε πολλά
τε εἰδώς. καὶ ὃς γήραϊ μὲν κυφὸς ἔην, πολλὰ δὲ ᾔδει. οἷς ἀνάπαλιν ἔχει, ὁ
ἄκοσμά τε πολλά τε
εἰδώς. Ὅρα δὲ ὅτι τὸ ἔγνω, αἰτιατικῇ συνέταξεν ἀνομοίως τῷ, γνώτην
ἀλλήλοιϊν. Ἰστέον δὲ καὶ ὅτι
νόον ἐνταῦθα ἐστὶ νοῆσαι, οὐ μόνον τὸ κατὰ νοῦν τινὰ θέμενον ἔθιμον
καὶ νόμιμον ἐν ἔθνεσι, καὶ τὸ
θῶν καὶ Ἀρίσταρχος, αὐτοὺς νοεῖ Αἰθίοπας. μεμερισμένους μὲν δίχα,

διότι σχίζων τὴν κατ' αὐτοὺς
236
γῆν ὁ Νεῖλος, τοὺς μὲν ἀφίησι δυτικωτέρους κεῖσθαι. τοὺς δὲ ἀφορίζει

πρὸς τὸ ἀνατολικώτερον. ἐσχά-
τους δὲ ἀνδρῶν, δηλαδὴ τῶν ἐν τοῖς βορειοτάτοις μέρεσι τῆς Αἰγύπτου
τοῖς περὶ θάλασσαν. καθὰ καὶ
Αἰσχύλος φησίν· ἔστι πόλις Κάνωβος ἐσχάτη χθονός. καὶ αὐτὸς γὰρ τὴν
Κάνωβον, ἐσχάτην χθονὸς
λέγει ὡς κειμένην βορειοτάτην ἐν τοῖς πρὸς τῇ θαλάσσῃ μέρεσι
Αἰγύπτου. ἀλλ' οὕτω μὲν καὶ οἱ περὶ
Ἀρίσταρχον. συντρέχει δὲ τῇ τοιαύτῃ ἐννοίᾳ, καὶ ὁ εἰπὼν ὅτι ἡ Αἰθιοπία
ἐπ' εὐθείας κεῖται τῇ Αἰγύπτῳ
στενὴ καὶ μακρὰ καὶ ἐπίκλυστος. τὰ μέντοι ἔξω αὐτῆς, ἄνυδρα καὶ
σπανίως οἰκούμενα. τὰ μὲν πρὸς
ἕω, τὰ δὲ πρὸς δύσιν κείμενα. ὅθεν καὶ δίχα διῄρηνται οἱ Αἰθίοπες. οἱ μὲν
δυσομένου ἡλίου, οἱ δ'
ἀνιόντος. ἔτι σύμφωνα λέγει καὶ ὁ εἰπὼν, Αἰθίοπας τοὺς ὑπὲρ Αἰγύπτου
καὶ Ἄραβας καὶ τοὺς ἀπὸ
ἡλίου ἀνατολῶν. λέγων εὐθύτριχας εἶναι. τοὺς δὲ ἐκ Λιβύης, τρίχωμα
ἔχειν πάντων οὐλότατον. ὁ δὲ
Γεωγράφος λέγει καὶ ὅτι, καὶ ἄλλως δὲ οἱ ἀπὸ τῶν στηλῶν καὶ τῆς
ἐρυθρᾶς παραπλεύσαντες τῷ Ὠκεανῷ
τὴν Λιβύην τὰ τελευταῖα χωρία ἐφ' ἃ πλέοντες ἦλθον, Αἰθιοπικὰ
προσηγόρευσαν. ὑπὸ τῆς τοιαύτης
οὖν φησὶν ἀκολουθίας ἀχθεὶς καὶ ὁ ποιητὴς ὡς εἰκὸς, δίχα διαιρεῖ τοὺς
Αἰθίοπας. τοὺς μὲν πρὸς
ἀνατολὴν, τοὺς δὲ πρὸς δύσιν. Ἔτι δὲ, Αἰθίοπες τὴν Λιβύην ἐπελθόντες
μέχρι δύσεως, οἱ μὲν, αὐτοῦ
ἔμειναν, οἱ δὲ, καὶ τῆς παραλίας κατέσχον πολλήν. ἄλλοι δὲ νοοῦσι τὴν
διακεκαυμένην πᾶσαν ζώνην τὴν
πρὸς τῷ νότῳ, κατέχεσθαι ὑπὸ Αἰθιόπων μεσολαβοῦντος τοῦ Ὠκεανοῦ.
ἑτέρωθεν δὲ αὐτῆς κεῖσθαι
δύο εὐκράτους. μίαν μὲν, τὴν καθ' ἡμᾶς ἐν τοῖς νοτίοις ἱστορουμένην καὶ
φαινομένην. ἑτέραν δὲ, ἡμῖν
ἀνιστόρητον τὴν ἐκεῖθεν ἀντιπέραν τοῦ Ὠκεανοῦ καὶ ὡς εἰπεῖν,
ὑπερνότιον. ὅθεν καὶ τοὺς Αἰθίοπας
διχῇ μεμερίσθαι λέγουσιν ὑπὸ τοῦ τοιούτου Ὠκεανοῦ. εἴς τε τοὺς παρ'
ἡμῖν μεσημβρινοὺς Αἰθίοπας
ἐσχάτους ὄντας πρὸς τῷ Ὠκεανῷ, καὶ εἰς τοὺς ὡς εἰκὸς ἀντικρὺ πέραν
τοῦ Ὠκεανοῦ. ἐσχάτους καὶ
αὐτοὺς κειμένους ἐν τῇ ἑτέρᾳ εὐκράτῳ τῇ ἀθεάτῳ ἡμῖν. ὁ δὲ λόγος οὗτος
εἰ καὶ πιθανὸς, ἀλλ' οὖν

237
αὐτοὺς κειμένους ἐν τῇ ἑτέρᾳ εὐκράτῳ τῇ ἀθεάτῳ ἡμῖν. ὁ δὲ λόγος οὗτος

εἰ καὶ πιθανὸς, ἀλλ' οὖν
τερατώδης διὰ τὴν μαθηματικὴν ὑπόθεσιν τῆς ἀντιπέραν εὐκράτου. διὰ
ταῦτα τοίνυν τὸ ἔσχατοι
ἀνδρῶν, τριχῶς νοεῖται. ἢ διότι παρωκεανίται κατὰ μεσημβρίαν εἰσὶν οἱ
Αἰθίοπες, ὧν ἀοίκητος ἡ
ἐπέκεινα διὰ καύματος ὑπερβολὴν. ἢ ἔσχατοι πρὸς τὰ βόρεια τῆς
Αἰγύπτου κατὰ Ἀρίσταρχον. ἢ κατὰ
τοὺς μαθηματικοὺς, ἔσχατοι διὰ τὸ παρ' ἑκάτερα ὡς εἴρηται κεῖσθαι τοῦ
Ὠκεανοῦ. οἱ μὲν νότιοι, οἱ
δὲ ἐκεῖθεν ὡς ἂν εἴποι τις ὑπερνότιοι ὡς ἐν τοιαύτῃ τινὶ καταγραφῇ.
Αἰθίοπες ἀντικείμενοι τοῖς καθ' ἡμᾶς μεσημβρινοῖς, οἰκοῦντες ἐν τῇ
πέραν εὐκράτῳ κατὰ τοὺς
μαθηματικοὺς.
Ὠκεανὸς μεσημβρινὸς, περὶ ὃν ἡ διακεκαυμένη ζώνη.
Αἰθίοπες μεσημβρινοὶ πρὸς αὐτῷ Νότῳ ἐν Λιβύῃ ἔσχατοι τῆς ἡμετέρας
ἐκεῖ εὐκράτου κατὰ τὸν
Γεωγράφον.
Αἰθίοπες ἕτεροι ἐν τῷ βορειοτάτῳ ἐσχάτῳ τῆς αὐτοῦ Λιβύης τῷ κατὰ
Αἴγυπτον καὶ Ἑσπερίαν
θάλασσαν ὡς Ἀριστάρχῳ δοκεῖ.
Ὅτι δοκεῖ τισὶν ὁ ἐνταῦθα Ὁμηρικὸς Ποσειδῶν πρὸς τοὺς
ἀνατολικωτέρους Αἰθίοπας ἀπελθεῖν, διὰ τὸ
λέγειν ἐν τοῖς ἑξῆς τὸν ποιητὴν ὅτι ὁ Ποσειδῶν πλέοντα τὸν Ὀδυσσέα
εἶδεν ἐκ Σολύμων ὀρέων ἅπερ
εἰσὶν ἐκεῖ ἀνατολικώτερα. Ἰστέον δὲ ὅτι εὐλόγως δοκεῖ ὁ Ποσειδῶν τῇ
τῶν Αἰθιόπων γῇ χαίρειν. αὐτοὶ
μὲν γὰρ, περὶ Λιβύην.
ἂν καὶ ἡ Ἀφροδίτη ὀβριμοπάτρη οὕτω λεχθείη. ἀλληγορικῶς μέν τοι

ὀβριμοπάτρη Ἀθηνᾶ, ἡ πατέρα
ὄβριμον ἔχουσα τὸν νοῦν, οἷα φρόνησις. ὄβριμος δὲ πόθεν γίνεται, τὰ εἰς
τὴν Ἰλιάδα δηλοῦσι. καὶ
νῦν δὲ ῥητέον ὅτι παρὰ τὸ βρι ἐπιτατικὸν ἐξ οὗ καὶ βριαρὸς ὁ ἰσχυρὸς,
γίνεται κατὰ πλεονασμὸν καὶ
παραγωγὴν ὄβριμος. ὅθεν καὶ ὀβριμοεργός. ἐκεῖθεν καὶ ὀβρίκαλα παρὰ
Αἰσχύλῳ, λεόντων σκυμνία.
τὰ δηλαδὴ καὶ ὄβριμα καὶ καλά. ἕτεροι δὲ φασὶν ὅτι τὲ ὄβρια καὶ
ὀβρίκαλα λεόντων καὶ λύκων
σκυμνία, καὶ ὅτι βρίκελοι διὰ διχρόνου, τὰ μορμολύκεια. Παυσανίας
238
μέντοι περὶ τούτου φησὶν, ὅτι

βρίκελα, προσωπεῖα βροτῷ ἴκελα. ἢ βριξὶν ἴκελα. οὕτω δέ φησιν ἔλεγον
τοὺς βαρβάρους. ὁ δ' αὐτὸς,
καὶ βριμοῦσθαι λέγει τὸ μετά τινος ἀπειλῆς ἐκφοβεῖν. καὶ Αἴλιος δὲ
Διονύσιος, βριμοῦται φησὶν ἀντὶ
τοῦ ἀπειλεῖ. ἄλλοι δὲ, βριμᾶσθαι φασὶν ἐν δευτέρᾳ συζυγίᾳ τῶν
περισπωμένων. ταῦτα δὲ πάντα, ἐκ
τοῦ βρι ἐπιτατικοῦ παράγονται. ὅθεν καὶ ἡ Βριμὼ πεπλασμένον τι
δαιμόνιον φοβερόν. ὅτι δὲ Βρί-
γες καὶ οἱ Φρύγες ἐλέγοντο, δηλοῖ ὁ Γεωγράφος. ὡς ἐν τοῖς τοῦ
Περιηγητοῦ γέγραπται. γεγονότες ἴσως
καὶ αὐτοὶ, ἐκ τοῦ βρι. ὅθεν καὶ Βριάρεως κύριον τετρασυλλάβως. ὁ δ'
αὐτὸς, καὶ πεντασυλλάβως,
Ὀβριάρεως προσελεύσει τοῦ ο. καὶ τὸ βρίθω δὲ ἀπ' αὐτοῦ παρῆκται. ἀφ'
οὗ καὶ τὸ βρῖθος. καὶ ὁ
βριθύς. ὃς συντεθεὶς, ἑτεροίας γίνεται καταλήξεως. οὐ γὰρ ὥσπερ τραχὺς
ἄτραχυς. ὀξὺς κάτοξυς,
οὕτω καὶ βριθὺς ἔμβριθυς ἀλλὰ ἐμβριθὴς. ὡς ἀπὸ τοῦ βρῖθος, πρὸς
ὁμοιότητα τοῦ, ἡδὺς ἀηδὴς
διὰ τὸ ἦδος. καὶ γλυκὺς ἀγλευκὴς διὰ τὸ γλεῦκος. καὶ βαρὺς ἀβαρὴς διὰ
τὸ βάρος. ἐνθυμητέον δὲ
καὶ ὅτι τοῦ, δόρυ βριθὺ, ἐφερμηνευτικά εἰσι τὸ μέγα καὶ τὸ στιβαρόν.
δῆλον γὰρ ὅτι τὰ καὶ μεγάλα αὶ στιβαρὰ σώματα, βριθέα εἰσίν.
Ευστάθιος Σχόλια στον Διονύσιο περιηγητή, orbis descriptionem

Repr. 1965.Sec. epist, l. 111
σεως, εἰς φιλοτήσιον βρῶμα συσκευάζομεν, προσεπι-

τιθέαμεν δέ τι καὶ ἥδυσμα ἑτέρωθεν διακονησάμενοι,
καὶ εἰς ὅσον ἦν δέον ἐπιλεξάμενοι πρός τε συμμετρίαν
καὶ ὡς ἦν εὔκαιρον. Καὶ οὕτω τὴν βρῶσιν ταύτην
ἐπιπλέον ἀγλαΐζομεν, ἀρτύοντες καὶ ταῖς πολλαχόθεν
καρυκείαις ἐπικοσμοῦντες, ὡς ἂν μὴ πάντη γλίσχρον
ἡμῖν εἴη τὸ τῆς δεξιώσεως, οὐδὲν προστιθέντες ἀπηρ-
τημένον, καὶ οἷον μὴ τῆς τοῦ Διονυσίου περιηγήσεως
ἔχεσθαι· ἦ γὰρ ἂν ἦν τὸ πρᾶγμα περίεργον καὶ φιλο-
τιμία κενὴ καὶ φαύλη δοξοσοφία καὶ μακρᾶς τινος
Γεωγραφίας ὑπόκρισίς τε καὶ νόθευσις· αὐτοῖς δὲ τοῖς
τοῦ Διονυσίου ἐμμένοντες, καὶ τὰ μὲν ὡς ἐν παραφρά-
σεως λόγῳ μεταποιοῦντες, καὶ οὕτως ἀναπτύσσοντες,
239
τὰ δὲ καὶ αὐτοῖς ἔπεσιν ἐξαγγέλλοντες, εἴ που δέ τι

καὶ προσεπιτεθεῖσθαι χρὴ, ἐπιτιθέντες καὶ αὐτὸ, καὶ
οὕτω τὸ λεπτὸν τῆς ἱστορίας ὡς οἷον εἰπεῖν συμμέτρως
παχύνοντες καὶ τὸ μικρὸν ὑποκείμενον ἠρέμα μεγεθύ-
νοντες.

Sec. epist, l. 357
γεῖσθαι, ὅπερ τὴν κατὰ λεπτὸν δηλοῦν ἀφήγησιν βού-

λεται· καθὸ καὶ τῶν τινες ῥητόρων ὁ μὲν, περιήγησαί
μοι, φησὶ, τὰ ἐν ᾅδου, ὃ ἔστιν, ἔκθου πρὸς λεπτὸν
ἀφηγούμενος· ὁ δὲ περιήγησιν ὕβρεως τὴν ὁμοίαν
λέγει ἀφήγησιν. Τὸ δὲ περιηγεῖσθαι καὶ περιοδεύειν
λέγεται, ὡς ὅτε τις περιοδεῦσαι λέγει τὴν Πελοπόννη-
σον, τὸ δ' αὐτὸ ἔστιν εἰπεῖν καὶ καταγράφεσθαι καὶ
μετρεῖσθαι. Οὕτω γάρ που αὐτὸς ὁ Διονύσιος θάλασσάν
τινα ἐρεῖ καταγράψασθαι καὶ ἀναμετρήσασθαι. Δεῖ δὲ
εἰδέναι καὶ ὅτι πολλὰ τῶν παλαιῶν περὶ τὴν ἀληθῆ
Γεωγραφίαν καὶ χωρογραφίαν ἐσπουδακότων, ἣν μά-
λιστα τῶν ἄλλων Ἀλέξανδρος ἐκ τῆς τῶν ἐμπειροτά-
των, ὡς λέγεται, γραφῆς ἠκριβώσατο, δοθείσης αὐτῷ
ὑπὸ Ξενοκλέους τοῦ γαζοφύλακος, πάντοθεν ὁ Διονύ-
σιος τὸ καλὸν ἠρανίσατο, καὶ τὰ μακρὰ τῶν ἄλλων
αὐτὸς ἐπιτεμὼν συντομωτάτην ταύτην καὶ ἀκριβεστά-
την Γεωγραφίαν ἐξέθετο εἰς ἐγχειρίδιον τοῖς βουλομέ-
νοις εὐσύνοπτον, οὐδέν τι τῶν τοῖς γεωγράφοις ὀφειλο-
μένων καταλιπών. Ἱστορίαις τε γὰρ παραρτύει τὸ
ποίημα, φράζει δέ που καὶ τόπων ἢ ἐθνῶν ἰδιότητας,
χειραγωγεῖ δὲ καὶ τῷ τῆς ἱστορίας ἀληθεῖ, ὅπερ ἐστὶ

Sec. epist, l. 368

240

την Γεωγραφίαν ἐξέθετο εἰς ἐγχειρίδιον τοῖς βουλομέ-
χειραγωγεῖ δὲ καὶ τῷ τῆς ἱστορίας ἀληθεῖ, ὅπερ ἐστὶ
Γεωγραφίας ἀρετὴ, παρενσπείρει δέ που καί τινα μα-
θηματικώτερον· καὶ ὅλως οὐδέν τι τῶν Γεωγραφικῶν
ἀγαθῶν ἀφῆκεν, οὗ μὴ γεῦμά τι τῇ αὑτοῦ ποιήσει
ταύτῃ ἐντέθεικεν, ὀλιγόστιχον μὲν τὸ ποίημα ἐκτεθει-
μένος, ἀκροθιγῶς δὲ πάντων ἁψάμενος τῶν καλῶν, καὶ
σπερματικῶς πᾶν ἐν αὐτῷ τὸ τῆς Γεωγραφίας καλὸν
ἐνθέμενος. Τοιοῦτος δὲ ὢν οὐκ ἐνστερνίζεται τὴν τοῦ
γεωγράφου πρόσρησιν, οὐ μόνον διὰ τὴν σμικρότητα
τοῦ βιβλίου, ἀλλὰ καὶ ὅτι ἔργα τινὰ καὶ ἄλλα γεω-
γράφου εἰσιν, ὧν οὐ πάνυ τι θιγγάνει αὐτός.

Sec. epist, l. 382
μένος, ἀκροθιγῶς δὲ πάντων ἁψάμενος τῶν καλῶν, καὶ

σπερματικῶς πᾶν ἐν αὐτῷ τὸ τῆς Γεωγραφίας καλὸν
ἐνθέμενος. Τοιοῦτος δὲ ὢν οὐκ ἐνστερνίζεται τὴν τοῦ
γεωγράφου πρόσρησιν, οὐ μόνον διὰ τὴν σμικρότητα
τοῦ βιβλίου, ἀλλὰ καὶ ὅτι ἔργα τινὰ καὶ ἄλλα γεω-
γράφου εἰσιν, ὧν οὐ πάνυ τι θιγγάνει αὐτός. Πρὸς
τοίνυν τὸ καθολικώτερον τῆς κλήσεως καὶ γενικώτερον
ἀνάγει ἑαυτὸν, ὅπερ ἐστὶν ἡ περιήγησις. Ἰστέον γὰρ
ὅτι περίοδος γῆς καὶ περιήγησις ταὐτὸν νοοῦσι καὶ εἰς
μίαν ἔννοιαν ἔρχονται. Διὸ καὶ ὁ Ἀμασεὺς γεω-
γράφος συχνὰ περὶ τὰς τοιαύτας λέξεις εἱλεῖται, οὐ
μόνον Γεωγραφίαν τὴν ἑαυτοῦ ἐπιστήμην ἀξιῶν καλεῖ-
σθαι, ἀλλ' οὐδὲ περιήγησιν καὶ περίοδον λέγεσθαι
ἀπαξιῶν. Καὶ οὕτω μὲν περίοδος γῆς καὶ περιήγησις
εἰς ἕνα κατὰ πολυωνυμίαν συνάγονται νοῦν, καί εἰσιν
ὀνόματα γενικὰ, ἔχοντα ὑφ' ἑαυτὰ τήν τε Γεωγραφίαν
καὶ τὴν χωρογραφίαν ἤτοι τοπογραφίαν, ὧν ἡ μὲν
Γεωγραφία τῆς καθόλου θεωρίας ἔχεται, καθά φασιν
οἱ παλαιοὶ, ὡς ἐάν τις ὅλον τι ἀναγράψηται σῶμα, καὶ
ἔστιν Γεωγραφία κατ' ἐκείνους μίμησις διαγραφῆς τοῦ
κατειλημμένου ὅλου μέρους τῆς γῆς μετὰ
241

Sec. epist, l. 397
ὀνόματα γενικὰ, ἔχοντα ὑφ' ἑαυτὰ τήν τε Γεωγραφίαν

Γεωγραφία τῆς καθόλου θεωρίας ἔχεται, καθά φασιν
ἔστιν Γεωγραφία κατ' ἐκείνους μίμησις διαγραφῆς τοῦ
κατειλημμένου ὅλου μέρους τῆς γῆς μετὰ τῶν ὡς
ἐπίπαν συνημμένων αὐτῷ. Ἴδιον δέ φασιν αὐτῆς,
τὸ μίαν καὶ συνεχῆ δεικνύειν τὴν ἐγνωσμένην γῆν, ὡς
ἔχει φύσεώς τε καὶ θέσεως, μέχρι μόνων τῶν ἐν ὅλαις
περιγραφαῖς αὐτῇ συνημμένων. Καὶ τοιαύτη μὲν ἡ
Γεωγραφία, ἔργον ἔχουσα περὶ τὴν τῆς γῆς ἁπάσης
ὁλότητα καταγίνεσθαι ὁλοσχερέστερον, καὶ οὐ πρὸς
λεπτὴν διεξόδευσιν. Ἡ μέντοι Χωρογραφία περιήγη-
σις μέν ἐστι καὶ αὐτὴ καὶ περίοδος γῆς, καθὰ καὶ ἡ
Γεωγραφία, πλὴν οὐχὶ τῆς ὅλης, ἀλλὰ μέρους τινὸς
αὐτῆς, καὶ ὡς εἰπεῖν χώρας ἢ χωρῶν ἢ χωρίων τινῶν.
Διόπερ οὐδὲ Γεωγραφία λέγεται, ἤτοι τῆς γῆς ἁπάσης
καταγραφὴ, ἀλλὰ χωρογραφία, τουτέστι διαγραφὴ
χώρας τινός. Φασὶ δὲ οἱ παλαιοὶ περὶ τῆς χωρογρα-
φίας, καὶ ὅτι τὸ χωρογραφικὸν τέλος τῆς ἐπὶ μέρους
ἔχεται προσβολῆς, τουτέστι τοῖς μερικοῖς ἐπιβάλλει,

Sec. epist, l. 408

Γεωγραφία, πλὴν οὐχὶ τῆς ὅλης, ἀλλὰ μέρους τινὸς
Διόπερ οὐδὲ Γεωγραφία λέγεται, ἤτοι τῆς γῆς ἁπάσης
242

ἀπεναντίας τῇ γεωγραφίᾳ. Ἡ μὲν γὰρ ὥσπερ ὁλό-
τητι σώματος τῇ ὅλῃ γῇ ἐπιβάλλει, ἡ δὲ Χωρογραφία
μέρει τινὶ τῆς γῆς ἐπιχειρεῖ, ὡς εἴτις ἐξ ὅλου σώματος
ἀποτεμόμενος ὠτίον μόνον ἢ ὀφθαλμὸν, διαγράφει
αὐτό· οὕτω γὰρ ἡ μὲν Γεωγραφία ὅλον τὸ τῆς γῆς ἐκ-
τίθεται σῶμα, οὐ καταγινομένη περὶ τὰ σμικρότατα,
Χωρογραφία δὲ τῶν λεπτῶν γινομένη συναπογράφει
καὶ τὰ βραχύτατα, οἷον λιμένας, κώμας ἁπάσας,
δήμους, κρήνας, πόλιν πᾶσαν, ποταμὸν ἅπαντα,
ὁδῶν ἐκτροπὰς καὶ τοιαῦτα πολλά· οὐχ ὅτι οὐ κατα-
γίνεται περὶ τὰ τοιαῦτα καὶ ἡ τῆς Γεωγραφίας τέχνη,
ἀλλ' ὅτι σπανίως καὶ οὐκ ἐξ ἀνάγκης, οἷα τέλος ἔχουσα
τὸ καθόλου εἰπεῖν ἐν ὁλικαῖς περιγραφαῖς· Χωρογραφία
δὲ, μὴ καὶ τοῖς βραχυτάτοις ἐπεξιοῦσα, οὐκ ἂν οὐδὲ
Χωρογραφία λέγοιτο. Τῆς τοίνυν Γεωγραφίας καὶ χωρογραφίας
τοιαύτας
διαφορὰς ἐχουσῶν, ὁ Διονύσιος χωρογράφῳ μὲν οὐδὲν
ἔχει κοινὸν, ἐγγίζει δὲ τῷ γεωγράφῳ, ὁλοσχερῶς τὰ
περὶ πᾶσαν τὴν γῆν ἐκτιθέμενος, καὶ περιιὼν ἐπελευ-
στικῶς κατά τινα περιγραφὴν ὁλικὴν, καὶ ὡς εἰπεῖν
Γεωγράφος ὢν συναλειπτικὸς, οὐ χώραν, οὐ χώραν ἢ χώρας πε-
ριηγεῖσθαι προθέμενος, ἀλλ' ἐν ἐπαγγελίᾳ Γεωγραφίας
τὸ ποιημάτιον ἐπιτόμως τὸ ἀνὰ χεῖρας ἐκθέμενος, κα-
θάπερ ἐκ προοιμίων αὐτὸς ἀνεκρούσατο, σκοπὸν προ-
γράψας μέγαν τῆς αὐτοῦ εὐσυνόπτου ποιήσεως, ὡς
ἔπος εἰπεῖν, τὸ «γαῖάν τε καὶ εὐρέα πόντον ἀείδειν·»

Sec. epist, l. 456
πτύξεσιν ἐτυμολογικαῖς. Ἔστι δὲ οὗ καὶ ἐνδιάθετα

λαλεῖ, ὃ δὴ ποιεῖν δυσχερὲς ἐν περιηγήσει. Παρεν-
σπείρει δέ που καὶ βασιλικὰ εὐφυῶς ἐγκώμια. Καὶ
γνωμολογικῇ δὲ φιλοσοφίᾳ σπανίως μὲν, διὰ τὴν τῆς
περιηγήσεως ἀνάγκην, εὑρίσκεται δ' οὖν ὅμως χρώ-
μενος, καὶ ὅλως διὰ πάντων ἥκει καλῶν, πρὸς μέτρον
τε ᾄδων καὶ διαλέκτοις ποικιλλόμενος, καὶ μύθῳ χρῆ-
243
σθαι συμμέτρως οὐ κατοκνῶν, καὶ πλασμάτων χρώ-

μενος πιθανότητι, ὅπη τε παρείκει ἐμπλατυνόμενος
καὶ ἐκφράσεσιν, ἐπιπλέκων δέ γε καὶ ἱστορίας, καὶ, ὡς
προγέγραπται, χειραγωγῶν οὕτω νόμῳ γεωγραφικῷ
πρὸς ἀλήθειαν, φιλοσοφῶν δὲ καὶ πρὸς μάθημα, ἐν
οἷς περὶ τοῦ Κρονίου ὠκεανοῦ διαλαμβάνει, καὶ τῆς
ὑμνουμένης νήσου τῆς Θούλης, καὶ τοῦ ὑπὸ τὸν καρ-
κίνον κλίματος, καί που καὶ εἰς φύσιν προκύπτων,
ὡς ὅτε τῆς τῶν Τρωγλοδυτῶν γῆς τὸ λυπρόχωρον αἰ-
τιολογεῖ, ἤδη δέ που καὶ εἰς θεολογίαν ἀναβαίνων πρὸς
αὐτῷ τῷ τέλει τοῦ βιβλίου, ὁπηνίκα τὰς τῶν περὶ γῆν
διαφορὰς θεωρεῖ.

Sec. 7, l. 29
συνεχῆ, οἱ ἄνθρωποι τρισσαῖς ἐπ' ἠπείροις ἐδάσαντο.

Τοῦτο δὲ ἐκ τῶν Ἡροδότου παραπέφρασται, εἰπόντος
ὅτι τῇ γῇ μιᾷ οὔσῃ τριφάσια κεῖνται ὀνόματα, ἐπω-
νυμίας ἔχοντα γυναικῶν. Εἶτα ὁ Διονύσιος φιλοτιμούμενος ἑνὶ ἔπει
περιλαβεῖν τὰ τοιαῦτα τρία τῆς γῆς
τμήματα φησί· «πρώτην μὲν Λιβύην, μετὰ δ' Εὐρώ-
πην Ἀσίην τε.» Ἰστέον δὲ ὅτι προτάττει τῶν ἄλλων
τὴν Λιβύην καὶ νῦν καὶ ἐν τοῖς ἑξῆς, οὐ κατά τινα πε-
ριηγητικὴν ἀνάγκην, ἀλλὰ καὶ οἷα Λίβυς φιλῶν τὰ οἰ-
κεῖα, καὶ οὕτω τὸ ἑαυτοῦ ἔθνος τῶν λοιπῶν προτιθέμε-
νος. Ὁ τοίνυν Ἀμασεὺς Γεωγράφος οὐχ οὕτω προσπαθῶς
ἔχων ἄλλως μετεχειρίσατο τὴν περιήγησιν, καὶ ἐκ
τῆς Εὐρώπης ἀρξάμενος εἰς τὴν Λιβύην κατέληξεν.
Ὅτι πέρατα Λιβύης ἑσπέριον μὲν τὰ Γάδειρα,
περὶ ὧν ἐν οἰκείῳ τόπῳ ῥηθήσεται, ἑῷον δὲ τὸ Κα-
νωβικὸν στόμα τοῦ Νείλου, περὶ οὗ μικρὸν ὅσον εἰρή-
σεται.

Sec. 11, l. 42
ἐκεῖ θαλάσσῃ περατουμένων τῶν τῆς Αἰγύπτου βο-

ρείων μερῶν. Τοῦτο δέ τινες τὸ Κανωβικὸν στόμα
τοῦ Νείλου καὶ Ἡράκλειον καλεῖσθαί φασι, λέγον-
244
τες ὅτι Ἡρακλῆς φέρων ἐξ ἐπιταγῆς Εὐρυσθέως

τὰ χρύσεα μῆλα, καὶ θέλων Λιβύην πᾶσαν ἐξιστο-
ρῆσαι, ἦλθε καὶ εἰς τὰ τοῦ Νείλου στόματα,
καὶ δὴ καλεῖται ἀπ' αὐτοῦ καὶ ἓν τῶν στομάτων Ἡρά-
κλειον, τὸ Κανωβικόν. Ἠλευθέρωσε δὲ καὶ τοὺς
Αἰγυπτίους ἁπάσης βίας, διαβὰς δὲ καὶ εἰς Ἄμμωνος
ἔθυσε μεγαλοπρεπῶς. Καὶ οὕτω μέν τινες· ὁ δὲ
Γεωγράφος διιστᾷ, τὸ μὲν Ἡράκλειον στόμα ἱστορῶν
καὶ Ἡρακλέους ἔχειν ἱερὸν, τὸ δὲ Κανωβικὸν ἀρχὴν
εἶναι λέγων τοῦ ἐν Αἰγύπτῳ Δέλτα. Ἐμφαίνει δὲ
ἐκεῖνος καὶ τρυφᾶν τοὺς Κανωβίτας, ἐν οἷς λέγει τὸν
Κανωβισμὸν καὶ τὴν ἐκεῖ λαμυρίαν. Ἔστι δὲ, ὡς
ἱστοροῦσί τινες, καὶ νῆσός τις Κάνωβος. Περὶ δὲ
τοῦ κυβερνήτου Κανώβου καὶ τοιοῦτος φέρεται λόγος,
ὅτι κοιμώμενος ὁ Κάνωβος κατὰ τὸν αἰγιαλὸν περι-
πέπτωκεν αἱμορροΐδι· ὄφεως δὲ εἶδος ἡ αἱμορροῒς, οὐκ
ἔχουσα ἰθυτενῆ τὴν τὸν ὁλκὸν συνέχουσαν ὀστώδη
ἄκανθαν· ἥτις αἱμορροῒς τῇ ἐπιπτώσει,

Sec. 38, l. 23
ἐπιφάνειαν, ἀνακλωμένης τῆς ὄψεως. Φησὶν οὖν ὁ

παρὰ τῷ γράψαντι τὰ Ἐθνικὰ Οὐράνιος οὕτως ὀνομα-
ζόμενος, ὅτι τὰ παρακείμενα ὄρη δεινῶς ἐρυθρά εἰσι
καὶ πορφυρᾶ, καὶ ἐπὰν βάλλῃ εἰς αὐτὰ ὁ ἥλιος, κα-
ταπέμπει εἰς τὴν θάλασσαν ἡ αὐγὴ σκιὰν ἐρυθράν· καὶ
ὄμβρῳ δὲ κατακλυσθέντων τῶν ὀρέων εἰς θάλασσαν
συρρέοντι τοιαύτη, φησὶ, γίνεται ἡ θάλασσα τὴν
χροιάν.» Τινὲς δὲ ἐρυθρὰν εἶπον διὰ τὸ πυροῦσθαι
μάλιστα τῷ ἡλίῳ τὸ ἐκεῖ κλίμα· διὸ, φασὶ, καὶ Αἰθίοπες
οἱ κατοικοῦντες λέγονται, ὡς κεκαυμένοι τὴν ὄψιν. Ὁ δὲ
Γεωγράφος τὰ τῶν πολλῶν ἐπιτέμνων ταῦτα γράφει
περὶ τῆς Ἐρυθρᾶς· «Ἐρυθρὰ θάλασσα λέγεται ἀπὸ
χροιᾶς ἐμφαινομένης κατ' ἀνάκλασιν, εἴτε ἀπὸ ἡλίου
κατὰ κορυφὴν ὄντος, εἴτε ἀπὸ τῶν ὀρῶν ἐρυθραινο-
μένων ὑπὸ τῆς καύσεως. Οἱ δὲ ἀπὸ πηγῆς τινος ὕδωρ
εἰς τὴν θάλασσαν εἰσαγούσης ἐρευθὲς καὶ μιλτῶδες, οἱ
δὲ ἀπὸ Ἐρύθρα τινὸς, πρώτου περαιωθέντος ἐπὶ σχε-
δίας εἴς τινα ἐκεῖ νῆσον, διὰ ἱπποφόρβιον οἰστρηθὲν
ὑπὸ λεαίνης, καὶ οἰκήσαντος ἐκεῖ καὶ ἡγησαμένου
245
τῶν τόπων. Τινὲς δὲ καὶ Περσέως εἶπον υἱὸν εἶναι

τοῦτον τὸν Ἐρύθραν.» Διονύσιος μέντοι προϊὼν ἐμφαίνει

Sec. 64, l. 21
τῆς ἄχρις ἐκεῖ τοῦ Ἡρακλέος ἐλεύσεως. Ἐκαλοῦντο

δέ ποτε καὶ Κρόνου στῆλαι, εἶτα καὶ στῆλαι Βριάρεω,
διὰ τὸ μέχρι τῶν τῆδε ὅρων διήκειν τὰ κατ' ἐκείνους.
Τὰ Γάδειρα δὲ νῆσος πλησίον τοῦ ὠκεανοῦ περιμήκης
κατὰ τοὺς παλαιοὺς, ὡς οἷα ταινία, τουτέστι καθάπερ
ὑφάσματος τμῆμα στενὸν καὶ μεμηκυσμένον, ὅπερ
ἡμεῖς φασκίαν φαμέν. Λέγεται δὲ καὶ ἡ Γάδειρα θη-
λυκῶς. Καλεῖται δὲ οὕτως οἱονεὶ γῆς δειρὰ, ὃ ἔστι
τράχηλος, διὰ τὸ τῆς ἠπείρου στενὸν, τῆς ἑκατέρωθεν
σφιγγούσης τὸν ἐκεῖ ὀλιγοστάδιον πορθμόν. Ἔστι δὲ
καὶ πόλις ἐκεῖ Γάδειρα. Ὁ δὲ Γεωγράφος φησὶν ὅτι
τὰς Ἰταλικὰς παρ' Ὁμήρῳ Πλαγκτὰς πέτρας καὶ τὰς
Ποντικὰς Συμπληγάδας τινὲς τῇ μυθικῇ αὐτονομίᾳ
μετήγαγον εἰς τὸν ἐν Γαδείροις πορθμὸν, καὶ ταύτας
εἶναι στήλας ἐνόμισαν, ἃς ὁ Πίνδαρος καλεῖ πύλας
Γαδειρίδας διὰ τὴν τοῦ πορθμοῦ στενότητα, εἰς ταύτας
ὑστάτας ἐλθεῖν φάσκων τὸν Ἡρακλέα. Ἄλλοι δὲ, ὡς
ὁ αὐτὸς Γεωγράφος λέγει, στήλας Ἡρακλέος φασὶ λέ-
γεσθαι τὰς ἐν τῷ κατὰ Γάδειραν Ἡρακλείῳ, τουτέστι
τὰς ἐν τῷ τοῦ Ἡρακλέος τεμένει ὀκταπήχεις στήλας,
ἐν αἷς ἀναγέγραπται τὸ ἀνάλωμα τῆς κατασκευῆς τοῦ

Sec. 64, l. 28
λυκῶς. Καλεῖται δὲ οὕτως οἱονεὶ γῆς δειρὰ, ὃ ἔστι

τράχηλος, διὰ τὸ τῆς ἠπείρου στενὸν, τῆς ἑκατέρωθεν
σφιγγούσης τὸν ἐκεῖ ὀλιγοστάδιον πορθμόν. Ἔστι δὲ
καὶ πόλις ἐκεῖ Γάδειρα. Ὁ δὲ Γεωγράφος φησὶν ὅτι
τὰς Ἰταλικὰς παρ' Ὁμήρῳ Πλαγκτὰς πέτρας καὶ τὰς
Ποντικὰς Συμπληγάδας τινὲς τῇ μυθικῇ αὐτονομίᾳ
μετήγαγον εἰς τὸν ἐν Γαδείροις πορθμὸν, καὶ ταύτας
εἶναι στήλας ἐνόμισαν, ἃς ὁ Πίνδαρος καλεῖ πύλας
Γαδειρίδας διὰ τὴν τοῦ πορθμοῦ στενότητα, εἰς ταύτας
ὑστάτας ἐλθεῖν φάσκων τὸν Ἡρακλέα. Ἄλλοι δὲ, ὡς
246
ὁ αὐτὸς Γεωγράφος λέγει, στήλας Ἡρακλέος φασὶ λέ-

γεσθαι τὰς ἐν τῷ κατὰ Γάδειραν Ἡρακλείῳ, τουτέστι
τὰς ἐν τῷ τοῦ Ἡρακλέος τεμένει ὀκταπήχεις στήλας,
ἐν αἷς ἀναγέγραπται τὸ ἀνάλωμα τῆς κατασκευῆς τοῦ
ἐκεῖ ἱεροῦ· ἐφ' ἃς ἐλθόντες οἱ πλέοντες ἐποίησαν δια-
βοηθῆναι ἐνταῦθα εἶναι τὸ τῆς γῆς καὶ τῆς θαλάσσης
πέρας. Ἕτεροι δὲ στήλας, φησὶν, ὑπέλαβον τὴν Εὐ-
ρωπαίαν Κάλπην καὶ τὸ ἀντικείμενον αὐτῇ ὄρος ἐκ
τῆς Λιβύης, τὴν Ἀβίλην ἢ Ἀβίλυκα. Ἄλλοι δὲ στήλας
ἐνόμισαν τὰς πλησίον ἐκεῖ ἑκατέρωθεν νησίδας, ὧν
τὴν ἑτέραν Ἥρας ὀνομάζουσι νῆσον·

Sec. 88, l. 9
τας κορυφάς, ὡς τῆς ὄψεως τοιαῦτά τινα φανταζομέ-

νης πόρρωθεν.
Ὅτι ἡ Γόρτυν καὶ Γόρτυνα λέγεται τρισυλλά-
βως, καὶ τὸ μὲν κλίνεται Γόρτυνος, ὡς Φόρκυνος, τὸ
δὲ Γορτύνης, ὡς λέαινα λεαίνης. Ἱερὰν δὲ αὐτὴν
λέγει ἢ ἁπλῶς διὰ τὸ ἔνδοξον, ἢ Ὁμηρικῷ ζήλῳ, ὡς
καὶ Ὁμήρου τὰς πόλεις οὕτω καλοῦντος διὰ τὸ φυλα-
κτικὸν τῶν ἐν αὐταῖς. Κτίσμα δὲ ἡ Γόρτυν Ταύρου
ἐκείνου τοῦ τὴν Φοίνισσαν Εὐρώπην ἁρπάσαντος, ὃς
Κρήτης ἦν βασιλεύς. Μεγάλη δὲ αὕτη ἡ πόλις κατὰ
τὸν Γεωγράφον, εἰπόντα· «πόλεις Κρήτης μέγισται,
Γόρτυνα, Κυδωνία καὶ Κνωσσός.» Λέγει δὲ ὁ αὐτὸς
καὶ ὅτι Γόρτυνα δευτερεύει μετὰ Κνωσσὸν κατὰ δύνα-
μιν, καὶ ὅτι συμπράττουσαί ποτε ἀλλήλαις πάντας εἶ-
χον ὑπηκόους τοὺς ἐκεῖ.
Ὅτι ἡ Φαιστὸς, ἣν ὁ Διονύσιος ἠπειρώτιδα λέγει,
διεῖχε θαλάσσης μὲν σταδίους εἴκοσι, Γόρτυνος δὲ
ἑξήκοντα. Κατεσκάφη δὲ ὑπὸ Γορτυνίων. Ἐξ αὐτῆς
ἦν Ἐπιμενίδης ὁ ποιήσας δι' ἐπῶν Καθαρμούς.

Sec. 142, l. 5
βοῦς χαλκῆ, ὑστέρῳ ποτὲ χρόνῳ ὑπὸ Χαλκηδονίων

ἱδρυθεῖσα· καὶ τάχα ἐκ ταύτης καί τις ἐκεῖ τόπος κα-
λεῖται Δάμαλις ἕως καὶ νῦν. Θρᾴκιος δὲ ὁ Βόσπορος
247
καλεῖται ἀπὸ τῶν πρὸς δύσιν αὐτοῦ οἰκούντων Θρᾳ-

κῶν, ὥσπερ ἀπὸ τῶν ἀντιπέραν ποτὲ Μυσῶν ἐκλήθη, ὡς
εἴρηται Μύσιος.
Ὁ δὲ Διονύσιος περὶ τούτου λέγει καὶ ὅτι στε-
νώτατος δὴ ἐκεῖνος ἁπάντων ἐστὶ πορθμὸς τῶν ἄλλων,
οἱ θαλάσσης εἰσὶ πολυκλύστου. Τετραστάδιον γάρ τοι
τοῦ τοιούτου Βυζαντικοῦ στόματος εἶναί φασι, καθὰ
καὶ Ἡρόδοτος ἱστορεῖ. Λέγει δὲ καὶ ὁ Γεωγράφος, ὅτι
τὸ Βυζαντικὸν στόμα Θρᾴκιον Βόσπορον καλοῦσιν, ἔστι
δὲ τετραστάδιον. Τοῦ μέντοι Ἑλλησπόντου τὸ στε-
νότατον ἑπταστάδιόν ἐστι, περί που τὴν Θρᾳκίαν
χεῤῥόνησον κατὰ Σηστόν· ἑπταστάδιον δὲ κατὰ τὸν
Γεωγράφον ὁμοίως καὶ τὸ τοῦ Σικελικοῦ πορθμοῦ στε-
νώτατον. Σημειωτέον δὲ ὅτι ἐκκέκοπται κατά τινα
διαφορὰν τοπικὴν ὁ Θρᾴκιος Βόσπορος τῆς Προποντί-
δος, καὶ ἔστι βορειότερος μὲν αὐτὸς, νοτιωτέρα δὲ ἡ
Προποντίς. Ἱστέον δὲ καὶ ὅτι ἀκριβέστερόν φασιν οἱ

Sec. 144, l. 12
πέτραι εἰσὶ, κατὰ κυριωνυμίαν οὕτω καλούμεναι· ἐξ

ὧν ἀνοιγόμενος ὁ Εὔξεινος παραπέπταται πολὺς ὢν
καὶ πολὺν ἐπ' ἀνατολῆς μυχὸν ἕρπων. Καὶ ὅρα τὸ
ἀνοιγόμενος· προσφυῶς γὰρ εἴρηται ὡς πρὸς τὸ στόμα
τοῦ Πόντου. Τὰς δὲ πέτρας ταύτας καὶ ἀναιδέας λέγει
Ὁμηρικῷ ζήλῳ, ὡς εἴπερ ἔμψυχοι ἦσαν, ἐξ Ὁμήρου
λαβὼν τὸ ἐπίθετον. Καὶ μῦθον εἶναι φησὶ, πλαζομένας
ποτὲ αὐτὰς, ἤτοι κινομένας ἀτάκτως, καναχηδὸν ἐπ'
ἀλλήλαις φέρεσθαι· εἰ καὶ ὕστερον, ἐπειδὴ ἡ Ἀργὼ
παρέπλευσεν αὐτὰς, ἔστησαν ἐφ' ἑνός. Φησὶ δὲ ὁ
Γεωγράφος αὐτὰς ἐκεῖ που ἔσω τοῦ Πόντου εἶναι δύο
νησίδια, τὰ μὲν τῇ Εὐρώπῃ προσεχὲς, τὸ δὲ τῇ Ἀσίᾳ.
Πίνδαρος δὲ διὰ τὴν μυθικὴν κίνησιν καὶ ζῆν ταύτας
τὰς πέτρας τολμᾷ λέγειν, καὶ ἐπιμένων τῇ σκληρᾷ
ταύτῃ τροπῇ, τεθνάναι φησὶν αὐτάς, ὁπηνίκα διεξέδυ
αὐτῶν ἡ Ἀργώ. Γέγραπται δὲ περὶ τούτων καὶ ἐν τῇ
Ὀδυσσείᾳ, ἐν τῷ περὶ Πλαγκτῶν λόγῳ. Τὸ μέντοι
πλαζομένας, ὅπερ ὁ Διονύσιος ἐνταῦθά φησι, δίδωσι
νοεῖν ὅτι δύνανται καὶ αὗται κατὰ τὰς Ὁμηρικὰς
248
Πλαγκταὶ λέγεσθαι, καθὰ καὶ Ἡρόδοτος ἱστορεῖ, λέ-

γων ὅτι Πλαγκτὰς προτέρον οἱ Ἕλληνες ἔλεγον εἶναι

Sec. 147, l. 13
πλέοντες ἐκεῖ ἐκτοπίζειν ἐνομίζοντο, καθὰ καὶ οἱ ἔξω

Στηλῶν, καὶ ἄλλος τις ὥσπερ ὠκεανὸς τοῖς τότε ὑπε-
λαμβάνετο, καὶ τὸ εἰς αὐτὸν πλέειν ἐξωκεανίζειν ἐνο-
μίζετο. Διὸ καθὰ προερρέθη καὶ κατ' ἐξοχὴν ἰδίως
Πόντος ἐλέγετο· καθὰ καὶ οὗτος ὁ ποιητὴς αὐτὸν καλεῖ
ἐν τῷ «δεξιὰ Πόντου», καὶ «καλέουσι δὲ μητέρα Πόντου»,
καὶ «Πόντου τὸ μυρίον ὕδωρ». Διὰ δὲ τὸ κακόξενον καὶ
δύσπλοον αὐτοῦ καὶ τὸ εἰς Πόντον ἀπελθεῖν ὅμοιον ἦν
τῷ εἰς μέγα κακὸν, ὡς καὶ οἱ παλαιοί φασιν· ὅπερ μέχρι
καὶ εἰς ἄρτι κρατεῖ. Καὶ τοῦτο δηλοῖ μὲν καὶ ὁ Γεω-
γράφος, λέγει δὲ καὶ ὁ Δειπνοσοφιστὴς τὸ ἐκ πολλοῦ
Πόντου ταὐτὸν εἶναι ὡς ἐὰν εἴπῃ τις ἐκ πολλοῦ ὀλέ-
θρου. Ἡρόδοτος δὲ ἀξιοθέατον Πόντον τὸν Εὔξεινον
λέγει καὶ πελαγέων ἁπάντων θαυμασιώτατον, ἱστορῶν
καὶ τὸ μῆκος αὐτοῦ καὶ τὸ πλάτος πόσων σταδίων
ἐστίν.

Sec. 198, l. 7
αὑτοῖς καὶ παρ' ἄλλων δόσιν τροφῆς, καθὰ καὶ τοῖς

ἵπποις, ἔκτισαν ἐν τῷ τοιούτῳ τόπῳ τὴν Καρχηδόνα,
καὶ ταῦτα πότιμον ὕδωρ μὴ ἔχοντι· καὶ τάχα διὰ
τοῦτο καὶ Κακκάβη ἐκλήθη, ὡς ἀνωτέρω ἔκκειται.
Ὅτι μετὰ τὴν Καρχηδόνα Σύρτις ἡ μικρο-
τέρα, ἡ καὶ Λωτοφαγῖτις, μεθ' ἣν πρὸς αὐγὰς ἡλίου ἡ
ἑτέρα ἔρχεται ἄσπετος, εὐρυτέραις βαρυνομένη προ-
χοαῖς. Πολλὴ δὲ ἡ τῶν Σύρτεων χαλεπότης, ὥς
φασιν οἱ παλαιοὶ, διὰ τὸ τεναγῶδες τοῦ βυθοῦ, καὶ ὅτι
κατὰ τὰς ἐκεῖ ἀμπώτεάς τε καὶ πλημμυρίδας συμβαί-
νει, κατὰ τὸν Γεωγράφον, ἐμπίπτειν τοὺς παρατυ-
χόντας εἰς τὰ βραχέα καὶ καθίζειν καὶ εἶναι σπάνιον
τὸ σωζόμενον σκάφος. Τοῦτο δὲ καὶ ὁ Διονύσιος ἐμ-
φαίνων φησίν «ἔνθα ἄλλοτε μὲν κορυσσομένης Τυρση-
νίδος θαλάσσης πλημμυρὶς ἐγείρεται, ἄλλοτε δὲ ἄμ-
πωτις ξηραῖς ἐπιτρέχει ψαμάθοις» εἰρηνοῦντος δηλο-
249
νότι τοῦ πόντου, καὶ μὴ κορυσσομένου τοῖς κύμασι.

Καὶ ἀνωτέρω δὲ ὁ αὐτὸς ἔφη περὶ τῆς μικρᾶς, ὅτι
τηλόθεν ἐρχομένην δέχεται πλημμυρίδα πόντου. Τε-
ναγώδης δὲ ὁ τόπος, ὡς ἐρρέθη, καὶ οὐκ ἀεὶ βαθεῖα
θάλασσα, ἀλλὰ κατὰ καιρούς τινας πολὺ τοῦ ὕδατος

Sec. 198, l. 34
περιοδικὴ, ἀνάπωτις οὖσά τις, καὶ ἐν συγκοπῇ ἄμπω-

τις. Πάθος δέ ἐστι γινόμενον πολλαχοῦ, οἷα τοῦ ἐπι-
πολάζοντος ὕδατος ἀπονοστοῦντος, καὶ ἐν τῷ οἷον ἀνα-
πίνεσθαι ὑπὸ γῆν δυομένου κατὰ χρονικὰς περιόδους
τινάς. Αἴτιον δέ φασι τοῦ πάθους τού του πνεῦμα ὑπό-
γεων, ποτὲ μὲν ἐπιὸν, ποτὲ δὲ ἀπιὸν καὶ ὑπονοστοῦν,
ὅτε τὸ ὕδωρ ἀνωθούμενον, εἶτα συγκαταδῦνον ποιεῖ
τὴν ἄμπωτιν, ἥτις, ὡς ἐρρέθη, ἐκ τῆς ἀναπόσεως κέκλη-
ται, ὥσπερ αὖ πάλιν ἐκ τοῦ ἐναντίου ἡ πλημμύρα
ὠνόμασται, ὡς ἀπὸ τοῦ πλῷ πλήσω τὸ ἀναπληρῶ,
ἐξ οὗ καὶ ἡ πλήμη παρὰ τῷ Γεωγράφῳ, ἀφ' ἧς ἡ
πλημμύρα παρῆχθαι δοκεῖ κατὰ παρωνυμίαν τινά.
Τάχα δὲ ἀπὸ τῆς τοιαύτης πλήμης καὶ τὸ πλημμελεῖν
ἐπί τε πλαδῶντος στομάχου λέγεται καὶ ἑτέρων σημα-
σιῶν μεταφορικῶς.
Ὅτι μέση τῶν Σύρτεων ἡ Νέα πόλις, ἡ καὶ
μικρὰ Λέπτις, ἧς ὑπὲρ αἶαν Λωτοφάγοι ναίουσι, φι-
λόξενοι ὄντες, περὶ ὧν ἐν Ὀδυσσείᾳ γέγραπται· ἔνθα
ποτὲ καὶ Ὀδυσσεὺς ἦλθε πλανώμενος. Ἔστι δὲ καὶ
περὶ Καμπανίαν Νέα πόλις διάσημος, ὡς ῥηθήσεται.

Sec. 218, l. 11
Ὅτι ἐν μυχοῖς τῆς Λιβύης ἠπείρου πρὸς νότον

βόσκονται πανύστατοι Αἰθίοπες, αὐτῷ ἐπ' ὠκεανῷ,
ἔνθα τέμπεα, τουτέστι δάση καὶ ἕλη, πυμάτης Κέρ-
νης· Ταύτην δὲ τὴν Κέρνην οἱ μὲν νῆσόν φασιν ἐν
τῷ ὠκεανῷ, οἱ δὲ τοῦτο οὐ δέχονται. Καὶ ἡ θέσις δὲ
αὐτῆς διαφωνεῖται. Οἱ μὲν γὰρ ἀνατολικὴν αὐτὴν
250
ὑποτίθενται, ὡς καὶ ὁ Λυκόφρων ἐμφαίνει, οἱ δὲ δυ-

τικήν. Διονύσιος δὲ καὶ ἄλλοι νοτίαν, ὃς τέμπεα
Κέρνης εἰπὼν καὶ λιμνάδα αὐτὴν παραδηλοῖ. Ἑλώδη
γὰρ τὰ τέμπεα, ὡς καὶ τὰ Θετταλικὰ Τέμπεα δηλοῖ,
δμοίως δὲ καὶ τὰ Μηδικά. Ὁ δὲ Γεωγράφος παρα-
δηλῶν ψεύδεσθαι τοὺς λέγοντας τὴν Κέρνην σώζεσθαι
οὕτω φησί· «Κέρνην Ἐρατοσθένης ὀνομάζει καὶ ἄλλους
τόπους τοὺς μηδαμοῦ γινωσκομένους.» Ὁ δὲ Λυκό-
φρων καὶ δυτικήν τινα Κέρνην παραδηλοῖ ὑπὲρ Τυρ-
σηνίαν, ἔνθα Κερνεᾶτιν ἱστορεῖ νῆσον, δοκοῦσαν ἀπὸ
Κέρνης παρονομάζεσθαι. Τῶν δὲ Αἰθιόπων Ἡρόδο-
τος τοὺς μακροβίους ἱστορεῖ μεγίστους καὶ καλλίστους
εἶναι πάντων ἀνθρώπων, σιτεῖσθαι δὲ κρέα ἑφθὰ καὶ
πίνειν γάλα, καὶ ζῆν ἔτη εἴκοσι καὶ ἑκατόν· τινὲς δὲ,
φασὶν, ὑπερβάλλουσι καὶ ταῦτα.

Sec. 226, l. 4
γυπτος ἕλος ἦν. Τινὲς δὲ Νεῖλόν φασιν ὠνομάσθαι

ἀπὸ Νείλου τινὸς ἀπογόνου Ἄτλαντος, βασιλεύσαντος
τῶν ἐκεῖ. Ἄλλοι δὲ, ὅτι Μέλας πρότερον καλούμενος
μετεκλήθη Νεῖλος ἀπό τινος Νείλου βασιλικοῦ παιδὸς
ἐκεῖ ῥίψαντος ἑαυτόν. Τινὰς μέντοι ἀπό τινος Νειλα-
σίου κεκλῆσθαι οὕτως αὐτὸν εἰπόντας, οὐκ εὖ λέγοντας
ἀπελέγχει ὁ Ἀρριανός.
Ὅτι ἑπτὰ διὰ στομάτων ἑλισσόμενος ὁ Νεῖλος
εἰς ἅλα βάλλει, ὕδατι πιαίνων λιπαρὸν πέδον Αἰγύ-
πτου. Διὸ καὶ πιότατον αὐτὸν φθάσας ὠνόμασεν. Ὁ
δὲ Γεωγράφος λέγει δίχα τῶν ἑπτὰ τούτων στομάτων
καὶ ἄλλα εἶναι ἄσημα ψευδοστόματα. Ἡρόδοτος δὲ
πεντάστομον εἶναι λέγει τὸν Νεῖλον, δηλαδὴ κατὰ τὰ
φυσικὰ στόματα, ὡς δύο τινῶν ὀρυκτῶν ὄντων. Φησὶ
γὰρ ὅτι ὁ Νεῖλος ἀπὸ τῶν καταδούπων ἀρξάμενος ῥέει
μέσην Αἴγυπτον σχίζων εἰς θάλασσαν, σχιζομένου δὲ
εἰς τρία, τὸ μὲν ἑῷον σχίσμα ποιεῖ τὸ Πηλούσιον
στόμα, τὸ δὲ ἑσπέριον Κανωβικὸν καλεῖται, τὸ δὲ μέ-
σον Σεβεννυτικὸν, ἐξ οὗ ἀποσχίζονται τὸ Σαϊτικὸν
καὶ τὸ Μενδήσιον.
251

Sec. 254, l. 53
λιμὴν ναυσὶ δυσπρόσιτος. Στενός τε γὰρ ἐπ' αὐτὸν

εἴσπλους, καὶ πέτραις ὑφάλοις τὸν ἐπ' εὐθὺ διακόπτε-
ται δρόμον, καὶ τὸ μὲν ἀριστερὸν αὐτοῦ πέφρακται
χειροκμήτοις σκέλεσιν, ἐν δεξιᾷ δὲ νησὶς ἡ Φάρος
πρόκειται, πυρσεύουσα τοῖς πλέουσι πρὸς τὴν δυσχέ-
ρειαν τοῦ κατάπλου. Περὶ δὲ τὴν νῆσον μέγιστα κα-
ταβέβληνται χειροποίητα τείχη, οἷς καὶ προσαρασσό-
μενα τὰ κύματα καὶ ἀμφαγνύμενα ἐκτραχύνουσι τὸν
πόρον καὶ σφαλερὰν διὰ στενοῦ τὴν εἴσοδον ἀπεργάζον-
ται. Ὁ μέντοι λιμὴν ἐντὸς ἀσφαλὴς, καὶ τριάκοντα
σταδίους ἔνδον ἔχει τὸ μέγεθος. Ὁ δὲ Γεωγράφος
περὶ Φάρου φησὶν οὕτως· «ἡ Φάρος νησίον περίμηκες
προσεχέστατον τῇ ἠπείρῳ. Ἀπὸ δὲ τοῦ Κανωβικοῦ
εἰς αὐτὴν στάδια ρνʹ.»
Σινωπίτης δὲ Ζεὺς ἢ ὁ Μεμφίτης· Σινώπιον γὰρ
ὄρος Μέμφιδος· ἢ ἀπὸ Σινώπης τῆς Ποντικῆς. Φέ-
ρεται γὰρ λόγος, ὅτι βασιλεῖ τῆς Ἀλεξανδρείας Πτο-
λεμαίῳ τῷ Λάγου δαίμων τις ἐπιφανεὶς ἐκέλευσε πέμ-
ψαντα ναῦν κομίσαι αὐτὸν, μὴ προσδηλώσας καὶ τόπον
ὅθεν αὐτὸν ἀνακομίσεται. Ὁ δὲ πέμπει φέρεσθαι τη-
νάλλως τὴν ναῦν ὅπη τύχῃ.
Sec. 288, l. 4
φοί μεταλαμβάνουσιν, ὅπερ τρόπον τινὰ ταυτόν ἐστι

τῷ γνήσιοι. Πλούταρχος δὲ λέγει ὅτι οἱ Γερμανοὶ εὐ-
μεγέθεις τοῖς σώμασι καὶ χαροποὶ τοῖς ὄμμασιν. Ὁ
δὲ ῥηθεὶς Ἑρκύνιος δρυμὸς μέγας τέ ἐστι καὶ πολύ-
δενδρος. Τὸ δὲ ὄρογκος ἰδιάζουσα λέξις ἐστὶν, ὁποῖαι
πολλαὶ τοῖς ποιηταῖς ἐπιτηδεύονται διὰ τὸ καινότρο-
πον· δηλοῖ δὲ τὴν τοῦ ὄρους ἐξόγκωσιν καὶ ἀνάτασιν.
Ὅτι περὶ τὴν Πυρήνην, ἤτοι τὸ Πυρηναῖον
ὄρος, οἱ Κελτοὶ κατοικοῦσιν, ἀγχοῦ πηγῆς καλλιρρόου
Ἠριδανοῦ, ὅν τινες εἶναί φασι τὸν νῦν λεγόμενον
Πάδον. Ὁ δὲ Γεωγράφος περὶ αὐτοῦ οὕτω φησίν·
»Ἠριδανὸν τὸν μηδαμοῦ γῆς ὄντα, πλησίον δὲ τοῦ
Πάδου λεγόμενον.» Ὃν Πάδον καὶ μέγιστον ἐκεῖ-
νός φησι τῶν Εὐρωπαίων ποταμῶν μετὰ τὸν Ἴ-
στρον, καὶ εἰς τὴν Ἀδριατικὴν αὐτὸν λέγει ἐκπίπτειν
θάλασσαν. Οὗ Πάδου πέραν καὶ τὸ Μεδιολάνιον εἶναι
252
λέγει, πόλιν ἀξιόλογον, συνάπτουσάν πως ταῖς Ἄλπε-

σιν. Ἰστέον δὲ ὅτι καὶ Ἄρατος ἐν οἷς λέγει λείψανον
Ἠριδανοῦ τὸ κατ' οὐρανὸν φαινόμενον αὐτοῦ ἀστροθέ-
τημα, ἐμφαίνει ἐκλελεῖφθαι τὸν κάτω ποταμὸν Ἠρι-
δανόν. Ὁ μέντοι Διονύσιος, ὡς ἔτι ὄντος τοῦ Ἠριδα

Sec. 288, l. 36
μαχαίραις γίνονται, ἀχύρων ἐφελκυστικαὶ, ὡς ἡ μαγ-

νῆτις σιδήρου. Ὅτι δὲ οὐκ ἄντικρυς λίθος ἐστὶν ὁ
τοιοῦτος ἤλεκτρος, ἀλλὰ δένδρου δάκρυον, πεπηγὸς
εἰς σῶμα λιθοειδὲς, δεικνύουσί τινες τῶν παλαιῶν.
Δῆλον δὲ ὅτι καὶ ὡς χρυσαυγὴς ὁ ῥηθεὶς ἤλεκτρος λέ-
γεται τῶν Ἡλιάδων εἶναι δάκρυον· τὸ γὰρ μέταλλον
τοῦ χρυσοῦ τῷ ἡλίῳ ἀνάκειται. Σημείωσαι δὲ ὅτι
προϊὼν ὁ Διονύσιος λίθον παραποτάμιον λέγει τὸν ἤλε-
κτρον. Πυρήνη δὲ ὄρος μέγιστον διαχωρίζον τὴν
Ἰβηρίαν καὶ τὴν Κελτικήν. Τὸ δὲ Κελτοί ὁ Γεωγράφος Κέλται φησὶν, ὡς
οἱ Χρῦσαι. Διήκειν δὲ λέγον-
ται ἄχρι τοῦ Ῥήνου οἱ Κελτοί. Ἀπὸ δὲ αὐτῶν οἱ
σύμπαντες Εὐρωπαῖοι Γαλάται Κελτοὶ ὑπὸ Ἑλλήνων
ἐκλήθησαν.
Ὅτι μετὰ τὸν Ἠριδανὸν οἱ Τυρρηνοὶ, περὶ
ὧν κατωτέρω ῥηθήσεται· ὧν πρὸς ἀνατολὴν ἡ τῆς
Ἄλπιος ἀρχὴ, δι' ἧς μέσης κατασύρεται ὁ Κελτικὸς
Ῥῆνος, δίστομος εἰς τὸν βόρειον ἐκβάλλων ὠκεανὸν,
ὀξὺς καὶ δυσγεφύρωτος καὶ σκολιός.

Sec. 298, l. 9
Ἐκαλεῖτο δὲ καὶ κατὰ γένος οὐδέτερον τὰ Ἄλπια,

καὶ Ἄλβια δὲ μετὰ τοῦ β.
Ὅτι τῷ Ῥήνῳ ἑξῆς ὁ Ἴστρος ἐπιτέλλεται,
ἤγουν ἀνατέλλει κάτωθέν ποθεν· ὃν καὶ ἱερόν φησιν,
καὶ σεμνύνει διὰ συνήθους ἐπαναλήψεως, λέγων καὶ ὅτι
εἰς τὸν Εὔξεινον πᾶσαν ἐρεύγεται ὕδατος ἄχνην, πεν-
ταπόροις προχοαῖς, ὃ ἔστι πέντε στόμασιν, ἑλισσόμε-
νος περὶ Πεύκην. Νῆσος δὲ ἡ Πεύκη τρίγωνος,
253
μεταξὺ κειμένη τῶν τοῦ Ἴστρου στομάτων. Ὁ μέν-

τοι Πτολεμαῖος ἑπτάστομον καὶ τὸν Ἴστρον λέγει,
καθὰ καὶ τὸν Νεῖλον. Ὡσαύτως καὶ ὁ Γεωγράφος,
ὃς λέγει καὶ ὅτι μέγιστός ἐστι τῶν Εὐρωπαίων ποτα-
μῶν, διέχων τοῦ Ἀδριατικοῦ μυχοῦ χιλίους σταδίους,
καὶ ὅτι ἀρχόμενος ἀπὸ Γερμανῶν ῥέει πρὸς νότον, εἶτα
ἐπιστρέφει πρὸς ἀνατολὰς ἕως εἰς τὸν Πόντον. Ἔχει
δὲ μέγιστον στόμα τὸ λεγόμενον ἱερὸν, ὅπερ ἔζευξέ
ποτε Δαρεῖος, ὡς ὁ Ξέρξης τὰ τοῦ Ἑλλησπόντου
στενά. Περιέχει δὲ καὶ ἄλλα νησίδια ὁ Ἴστρος τοῖς
στόμασι δίχα τῆς Πεύκης. Ἡρόδοτος δὲ Κελτικὸν
ποταμὸν οἶδε τὸν Ἴστρον, ἐν οἷς λέγει πληθύνεσθαι
μὲν αὐτὸν ὑπὸ πολλῶν ποταμῶν,

Sec. 298, l. 23
ἐπιστρέφει πρὸς ἀνατολὰς ἕως εἰς τὸν Πόντον. Ἔχει

δὲ μέγιστον στόμα τὸ λεγόμενον ἱερὸν, ὅπερ ἔζευξέ
ποτε Δαρεῖος, ὡς ὁ Ξέρξης τὰ τοῦ Ἑλλησπόντου
στενά. Περιέχει δὲ καὶ ἄλλα νησίδια ὁ Ἴστρος τοῖς
στόμασι δίχα τῆς Πεύκης. Ἡρόδοτος δὲ Κελτικὸν
ποταμὸν οἶδε τὸν Ἴστρον, ἐν οἷς λέγει πληθύνεσθαι
μὲν αὐτὸν ὑπὸ πολλῶν ποταμῶν, ἄρχεσθαι δὲ ἐκ Κελ-
τῶν, ῥέειν δὲ διὰ πάσης Εὐρώπης. Καὶ αὐτὸς δὲ
πεντάστομον τοῦτον ἱστορεῖ, καὶ ἴσον ἀεὶ σχεδὸν αὐτὸν
ἑαυτῷ ῥέειν φησὶ, προστιθεὶς καὶ αἰτίαν τὴν δοκοῦσαν
αὑτῷ. Ὁ δὲ Γεωγράφος φησὶ καὶ ἄλλον Ἴστρον ἐκ
τούτου τὰς ἀρχὰς ἔχοντα ἐμβάλλειν εἰς τὸν Ἀδρίαν
κόλπον κατά τινας· δι' οὗ καὶ δοκεῖ τοῖς πολλοῖς ἡ
Ἀργὼ ἐκ τοῦ Εὐξείνου πόντου διεκπεσεῖν εἰς τὸ Ἀδρια-
τικὸν πέλαγος, ὅτε τὸ χρυσοῦν κῶας οἱ Ἀργοναῦται
κλέψαντες ἐκ Κολχίδος ἔφευγον. Τοῦτο δὲ καὶ Ἀρι-
στοτέλης οἶδεν, ἐν οἷς λέγει ὅτι οἱ τριχίαι μόνοι ἀνα-
πλέουσιν ἐκ τοῦ Πόντου εἰς τὸν Ἴστρον, εἶτα ὅπου
σχίζεται, καταπλέουσιν εἰς τὸν Ἀδρίαν. Καὶ αὐτὸς
γὰρ ἐν τούτοις ὑπεμφαίνει τὸν παρὰ τῷ Γεωγράφῳ
ἕτερον Ἴστρον. Φησὶ δὲ ὁ αὐτὸς Γεωγράφος καὶ ὅτι

Sec. 298, l. 32
254
ἑαυτῷ ῥέειν φησὶ, προστιθεὶς καὶ αἰτίαν τὴν δοκοῦσαν

ὁ Ἴστρος ποτὲ Ματόας ἐλέγετο, ὃ ἔστι κατὰ Ἕλλη-
νας ἄσιος· καὶ ὅτι πολλάκις μὲν οἱ Σκύθαι δι' αὐτοῦ
περαιούμενοι οὐδὲν ἔπασχον, συμφορᾶς δέ ποτε αὐτοῖς
ἐπεισπεσούσης ἡρημηνεύθη Δάνουβις ἢ Δάνουσις, ὥσπερ
τοῦ ἁμαρτεῖν ἐκείνους αἰτίαν ἔχων, τουτέστιν αἰτιώ-
μενος διὰ τοῦ τοιούτου ὀνόματος ὑπ' ἐκείνων κατὰ τὴν
αὐτῶν γλῶσσαν, ὡς αἴτιος αὐτοῖς δυστυχίας γενόμε-
νος. Λέγει δὲ ἐκεῖνος καὶ ὅτι τῷ Ἴστρῳ παράλληλά
εἰσιν ὄρη ἀπὸ Ἀδρίου μέχρι Εὐξείνου πόντου, πρῶτον

Sec. 298, l. 33

ὁ Ἴστρος ποτὲ Ματόας ἐλέγετο, ὃ ἔστι κατὰ Ἕλλη-
νας ἄσιος· καὶ ὅτι πολλάκις μὲν οἱ Σκύθαι δι' αὐτοῦ
περαιούμενοι οὐδὲν ἔπασχον, συμφορᾶς δέ ποτε αὐτοῖς
ἐπεισπεσούσης ἡρημηνεύθη Δάνουβις ἢ Δάνουσις, ὥσπερ
255
τοῦ ἁμαρτεῖν ἐκείνους αἰτίαν ἔχων, τουτέστιν αἰτιώ-

μενος διὰ τοῦ τοιούτου ὀνόματος ὑπ' ἐκείνων κατὰ τὴν
αὐτῶν γλῶσσαν, ὡς αἴτιος αὐτοῖς δυστυχίας γενόμε-
νος. Λέγει δὲ ἐκεῖνος καὶ ὅτι τῷ Ἴστρῳ παράλληλά
εἰσιν ὄρη ἀπὸ Ἀδρίου μέχρι Εὐξείνου πόντου, πρῶτον
τὰ Ἰλλυρικὰ, εἶτα τὰ Παιονικὰ, μεθ' ἃ τὰ Θρᾴκια,

Sec. 304, l. 9
ἀρκοῦν, περὶ δὲ τῶν ἐφεξῆς εἰρήσεται, εἴ τι λόγου

ἄξιον τῷ ἐπιτέμνοντι.
Ὅτι τὰ διὰ τοῦ ανος ἐθνικὰ ὀνόματα ἐκτείνει
παρὰ τῷ Διονυσίῳ τὴν παραλήγουσαν, οἷον Βρεττα-
νός, Γερμανός, Ἀλανός, Καρμανός, Λευκανός. Τὸ
[δὲ] Ἠριδανὸς οὐκ ἔθνους ὄνομα, ποταμὸς γάρ· διὸ
συστέλλει τὴν παραλήγουσαν, ὡς καὶ τὸ ὠκεανός.
Ὅτι τοὺς Γέτας Διονύσιος μὲν πρὸς βορρᾶν τοῦ
Ἴστρου οἶδεν, ὡς ἀνωτέρω εἴρηται· καθὰ καὶ τοὺς
Σαρμάτας, οἳ ἔθνος εἰσὶ Σκυθικόν. Ἡρόδοτος δὲ μέρος
οἴεται εἶναι τῶν Θρᾳκῶν τοὺς Γέτας, ὁ δὲ Γεωγράφος
ἐφ' ἑκάτερα τοῦ ποταμοῦ αὐτοὺς οἰκεῖν ἱστορεῖ, ὡς καὶ
τοὺς Μυσοὺς καὶ τοὺς Θρᾷκας. Φιλογύναιοι δὲ,
φησὶν, εἰσὶ, καὶ περὶ τὸ θεῖον σπουδάζοντες. Παρ'
οἷς ἦν καὶ ὁ Ζάμολξις Πυθαγόρᾳ φοιτήσας καὶ τοῖς
Αἰγυπτίοις καὶ πολλὰ προειπὼν, καὶ θεὸς διὰ τοῦτο
κληθεὶς, καὶ κοινωνῶν βασιλεῖ τῶν πραγμάτων.

Sec. 304, l. 23
οἷς ἦν καὶ ὁ Ζάμολξις Πυθαγόρᾳ φοιτήσας καὶ τοῖς

Αἰγυπτίοις καὶ πολλὰ προειπὼν, καὶ θεὸς διὰ τοῦτο
κληθεὶς, καὶ κοινωνῶν βασιλεῖ τῶν πραγμάτων.
Ἐγένοντο δέ ποτε οἱ Γέται, φησὶ, καὶ τοῖς Ῥωμαίοις
φοβεροὶ, διαβαίνοντες τὸν Ἴστρον, καὶ λεηλατοῦντες
τούς τε Ἰλλυριοὺς καὶ τοὺς Θρᾷκας καὶ τοὺς Μακεδό-
νας. Νόμος δὲ Γετικὸς ἐπισφάζεσθαι τὴν γυναῖκα τῷ
ἀνδρὶ θανόντι, καὶ κιθαρίζειν ὅταν ἐπικηρυκεύωνται.
Ἡρόδοτος δὲ καὶ τοξεύειν φησὶν αὐτοὺς ἄνω πρὸς τὴν
βροντὴν καὶ τὴν ἀστραπὴν, ἀπειλοῦντας τῷ θεῷ. Ἔτι
256
φησὶν ὁ Γεωγράφος διαβῆναι μέν ποτε τὸν Ἀλέξανδρον

εἰς τοὺς πέραν Ἴστρου Γέτας, διὰ ταχέων δὲ ἀναστρέ-
ψαι λαβόντα δῶρα. Λέγει δὲ καὶ ὡς εἰς τοσοῦτον
αὐτοί τε καὶ οἱ Δάκαι ηὐξήθησάν ποτε, ὥστε καὶ εἴ-
κοσι μυριάδας ἐκπέμπειν στρατοῦ· ὕστερον δὲ συστα-
λέντες ἐγγὺς ἦλθον τοῦ ὑπακούειν Ῥωμαίοις. Ὁ δὲ
Ἰουλιανὸς ἔν τινι τῶν αὑτοῦ λόγων γράφει, ὅτι τὸ τῶν
Γετῶν ἔθνος τῶν πώποτε μαχιμωτάτων, διά τε ἀν-
δρίαν καὶ διὰ τὸν Ζάμολξιν ὃν τιμῶσιν· οὐ γὰρ ἀπο-
θνήσκειν ἀλλὰ μετοικίζεσθαι νομίζοντες ἑτοιμότερον
θνήσκουσιν ἢ τὰς ἀποδημίας ὑπομένουσι.

Sec. 305, l. 2
δρίαν καὶ διὰ τὸν Ζάμολξιν ὃν τιμῶσιν· οὐ γὰρ ἀπο-

θνήσκειν ἀλλὰ μετοικίζεσθαι νομίζοντες ἑτοιμότερον
θνήσκουσιν ἢ τὰς ἀποδημίας ὑπομένουσι. Καὶ Ἡρό-
δοτος δὲ ἀπαθανατίζοντας αὐτοὺς καλεῖ, διὰ τὸν
ῥηθέντα γόητα Ζάμολξιν, ὃν καὶ δουλεῦσαι αὐτὸς τῷ
Πυθαγόρᾳ φησίν. Ἱστορεῖ δὲ καὶ ἀνδρειοτάτους Θρᾳ-
κῶν τοὺς Γέτας καὶ δικαιοτάτους. Λέγει δὲ καὶ ὅτι
εἷλεν αὐτοὺς ὁ Δαρεῖος, ὅτε σχεδίᾳ διαβὰς ἐκ τῆς
Ἀσίας ἐπορεύετο διὰ τῆς Θρᾴκης.
Ὅτι τοὺς Δάκας Δάους ἐκάλουν τινές. Φησὶν
οὖν καὶ ὁ Γεωγράφος, ὅτι οἱ Δάκαι Δάοι ποτὲ ὠνομά-
ζοντο. Ὁ δὲ Ἡρόδοτος νομαδικὸν Περσικὸν γένος
τοὺς Δάους λέγει, καθὰ καὶ τοὺς Μάρδους καὶ ἄλλους
τινάς. Ὁ δὲ τὰ Ἐθνικὰ γράψας καὶ πλησίον τοῦ πο-
ταμοῦ Βορυσθένους φησὶ τὴν Δακίαν διήκειν, περὶ οὗ
Βορυσθένους κατωτέρω ῥηθήσεται. Λέγει δὲ καὶ ὅτι
παρὰ τοῖς Ἀττικοῖς ὡς ἐπὶ πολὺ τὰ τῶν οἰκετῶν ὀνό-
ματα

Sec. 306, l. 3
νοτιωτέρους τοῦ Ἴστρου Δάκας εἶναι· φασὶ γὰρ ὅτι

Αὐρηλιανὸς τοὺς περὶ τὴν Δακίαν ἀπῳκισμένους Ῥω-
μαίους ἐκεῖθεν ἐξαγαγὼν διὰ τοὺς ἐν τῇ περαίᾳ τοῦ
257
Ἴστρου κινδύνους ἐν μέσῃ τῇ Μυσίᾳ καθίδρυσε, τὴν

χώραν ὀνομάσας Δακίαν.
Ὅτι Ἀλανὸς ὄρος Σαρματίας, ἀφ' οὗ τὸ ἔθνος οἱ
Ἀλανοὶ ἔοικεν ὀνομάζεσθαι, οὓς καὶ ἀλκήεντας ὁ Διο-
νύσιος καὶ πολυΐππους καλεῖ.
Ὅτι ὁ Ἀχιλλέως δρόμος, ὃν οἱ Ταῦροι τὸ ἔθ-
νος ναίουσιν, αὐλών τίς ἐστι στενὸς ὁμοῦ καὶ δολιχὸς,
καὶ κατὰ τὸν Γεωγράφον χερρόνησος ἁλιτενὴς, οἷόν τις
ταινία (ἤτοι φασκία), μῆκος ὅσον χιλίων σταδίων ἐπὶ
τὴν ἕω, ἀμμώδης, πλάτος δὲ δύο σταδίων τὸ μέγιστον.
Τοῦτον τὸν δρόμον ὁ Ἑλληνικὸς Ἀχιλλεὺς περιῆλθε,
μεταδιώκων τὴν τοῦ Ἀγαμέμνονος Ἰφιγένειαν, ἐξ
Αὐλίδος ἀναρπασθεῖσαν εἰς Σκυθίαν, ὁπηνίκα ἔλαφον
ἡ Ἄρτεμις εἰς θυσίαν ἀντέδωκεν· ἔνθα καὶ μείνας πο-
λὺν χρόνον ὁ Ἀχιλλεὺς, καθὰ δοκεῖ καὶ τῷ Λυκόφρονι,
ἀφῆκε τῷ τόπῳ τὴν ἐξ αὑτοῦ κλῆσιν. Ὅτι δὲ προ-
κατηγγυημένη ἦν τῷ Ἀχιλλεῖ ἡ Ἰφιγένεια καθωμίλη-
ται. Ἄλλοι δέ φασιν ἕτερον εἶναι τοῦτον Ἀχιλλέα,

Sec. 306, l. 30
γετο νῆσος περὶ τὸν Εὔξεινον, ἔνθα φασὶν οἱ Σκύθαι

τὴν Ἀχιλλέως ψυχὴν διαβαίνουσαν τὰ ἑαυτῆς ἀθύρειν.
Οἱ δὲ Ταῦροι τὸ ἔθνος ἀπὸ τοῦ ταύρου τοῦ ζώου, φασὶ,
καλοῦνται, διὰ τὸ ἐκεῖ τὸν Ὄσιριν ζεύξαντα βοῦν ἀρό-
σαι γῆν. Περὶ τούτους νῆσος ἡ Ταυρικὴ ἡ καὶ
Μαιωτικὴ, μεγάλη καὶ ἐπίσημος, ᾗ παράκειται καὶ ἡ
Φαναγόρεια καὶ ἡ Ἑρμώνασσα, ὡς ἐν τοῖς μετὰ
ταῦτα ῥηθήσεται. Καὶ ἡ Ἄρτεμις δὲ Ταυροπόλος
ἀπὸ τούτων δοκεῖ τῶν Ταύρων λέγεσθαι, οἷς ἔχαιρεν
ὡς ξενοκτονοῦσιν ἐπ' αὐτῇ. Οἱ μέντοι παρὰ τῷ Γεω-
γράφῳ Νωρικοὶ Ταυρίσκοι ἕτερόν εἰσιν ἔθνος παρὰ
τούτους τοὺς Ταύρους.

Sec. 321, l. 15
Ἀπολλώνιος· Ὤρικον εἰσαφικέσθαι. Καὶ Πολύβιος ἐν

258
ἑβδόμῳ· Οἱ δὲ τὸν Ὤρικον κατοικοῦντες, οἳ καὶ πρῶτοι

κεῖνται περὶ τὴν εἰσβολὴν τὴν πρὸς τὸν Ἀδρίαν ἐκ δε-
ξιῶν εἰσπλέοντι. Τινὲς δὲ καὶ Νωρίκια γράφουσι μετὰ
τοῦ ν. Τὸ δὲ ἐρυμνά τινὲς ἐρεμνά γράφουσιν, ὃ ἔστι
σύμφυτα καὶ δασέα καὶ κάταλσα, ὅθεν καὶ φαίνονται
μέλανα διὰ τὸ πολὺ τῆς σκιᾶς. Διὸ καὶ παρ' Ὁμήρῳ
ἐν τῷ «μέλαν δρυὸς ἀμφικεάσσας» μέλαν δρυός τινὲς τὴν
τῶν φύλλων εἶπον δασύτητα, διὰ τὴν ἐξ αὐτῶν ἀποτε-
λουμένην μελανίαν τῆς σκιᾶς. Καὶ ταῦτα μὲν περὶ
Ὠρικίων ἀστέων. Ὁ δὲ Γεωγράφος ἔθνος τι συνάπτον
τοῖς περὶ Ἀκυληΐαν χωρίοις Νωρικοὺς γράφει μετὰ
τοῦ ν, ἄλλα τε λέγων καὶ ὅτι ἐγγὺς τοῦ Ἀδριατικοῦ
μυχοῦ καὶ τῶν κατὰ Ἀκυληΐαν τόπων οἰκοῦσι Νωρικῶν
τινες, καὶ ὅτι κατὰ Ἀκυληΐαν ἐν Ταυρίσκοις τοῖς Νω-
ρικοῖς χρυσεῖον εὐφυὲς, ὥστε ἐπὶ δύο πόδας ἀποσύ-
ραντα τὴν ἐπιπολῆς γῆν εὐθὺς ὀρυκτὸν χρυσίον εὑρί-
σκεσθαι. Ἔχεις οὖν τάχα Νωρικῶν τε καὶ Ὠρίκων
διαφορὰν, ὡς Ὠρίκων μὲν ὄντων κατὰ Πολύβιον τῶν
περί που τὴν τοῦ Ἀδρίου εἰσβολὴν, ὅπου καὶ ὁ Ὤρικος
λιμὴν καὶ ἡ Βουθρωτὸς, Νωρικῶν δὲ τῶν πρὸς τῷ

Sec. 321, l. 26
τοῖς περὶ Ἀκυληΐαν χωρίοις Νωρικοὺς γράφει μετὰ

τοῦ ν, ἄλλα τε λέγων καὶ ὅτι ἐγγὺς τοῦ Ἀδριατικοῦ
μυχοῦ καὶ τῶν κατὰ Ἀκυληΐαν τόπων οἰκοῦσι Νωρικῶν
τινες, καὶ ὅτι κατὰ Ἀκυληΐαν ἐν Ταυρίσκοις τοῖς Νω-
ρικοῖς χρυσεῖον εὐφυὲς, ὥστε ἐπὶ δύο πόδας ἀποσύ-
ραντα τὴν ἐπιπολῆς γῆν εὐθὺς ὀρυκτὸν χρυσίον εὑρί-
σκεσθαι. Ἔχεις οὖν τάχα Νωρικῶν τε καὶ Ὠρίκων
διαφορὰν, ὡς Ὠρίκων μὲν ὄντων κατὰ Πολύβιον τῶν
περί που τὴν τοῦ Ἀδρίου εἰσβολὴν, ὅπου καὶ ὁ Ὤρικος
λιμὴν καὶ ἡ Βουθρωτὸς, Νωρικῶν δὲ τῶν πρὸς τῷ
μυχῷ τοῦ αὐτοῦ κόλπου κατά τε τὸν Γεωγράφον καὶ
κατὰ πολλὰ τῶν ἀντιγράφων τοῦ Διονυσίου. Ἔοικε δὲ
ὅτι καὶ ὁ Διονύσιος Ὠρίκους οἶδεν, οὓς καὶ ὁ Πολύβιος·
ἐν γοῦν τοῖς ἑξῆς ἐρεῖ περὶ τὴν Ὠρικίαν γῆν εἶναι τὴν
τῆς Ἑλλάδος ἀρχὴν, ζωννυμένην τῇ τε Σικελικῇ
θαλάσσῃ καὶ τῇ Αἰγαίῃ. Καὶ οὕτω μὲν ταῦτα. Τινὲς
δὲ ἱστοροῦσι καὶ ὅτι Νώρικον οἱ Φρύγες τὸν ἀσκὸν κα-
λοῦσι τῇ σφετέρᾳ διαλέκτῳ, καὶ ὅτι, ὁπηνίκα Μαρσύας
259
ἐκεῖνος ὁ μουσικὸς ἀπεδάρη τὸ σῶμα ὑπ' Ἀπόλλωνος,

ὁ ἀσκὸς κρεμασθεὶς καὶ τῷ χρόνῳ κατενεχθεὶς ἔπεσεν
εἰς τὴν Μίδου λεγομένην κρήνην, καὶ αὐτὴ μὲν μετε

Sec. 322, l. 8
αὕτη οὐδὲν ἔχῃ κοινὸν πρὸς τοὺς ἀνωτέρω ῥηθέντας

Νωρίκους, ἀλλ' οὖν ἡ ἱστορία πρὸς πολυπειρίαν οὐκ
ἄχαρις.
Ὅτι οὐ μόνον Εὐρωπαῖοι Μυσοὶ, ἀλλὰ καὶ
Ἀσιανοί. Ὁ δὲ Ἀρριανὸς τῶν Εὐρωπαίων Μυσῶν
ἀποίκους λέγει τοὺς ἐν τῇ Ἀσίᾳ Ὀλυμπηνοὺς Μυσοὺς,
οἵτινες Μυσοὶ ὀνομάζονται ἢ ἀπὸ Μυσοῦ τοῦ Διὸς ἢ ἀπὸ
ἑτέρου Μυσοῦ υἱοῦ Ἀργανθώνης τῆς γενναίας, τῆς ὀρε-
σιβίου, ἢ ἀπὸ τοῦ φυτοῦ τῆς μυσῆς ἢ τοῦ μυσοῦ, ἀμ-
φοτέρως γὰρ λέγεται, ὅπερ τὴν ὀξύην δηλοὶ κατὰ τὴν
γλῶσσαν τῶν Λυδῶν, ὡς καὶ ὁ Γεωγράφος φησίν. Ἡρό-
δοτος δὲ τοὺς ἐν τῇ Ἀσίᾳ Μυσοὺς Λυδῶν ἀποίκους λέ-
γει, Ὀλυμπηνοὺς καλουμένους, ἀπὸ ὄρους Ὀλύμπου
τοῦ Ἀσιανοῦ.
Ὅτι Θρᾷκες οὐ μόνον Εὐρωπαῖοι, ἀλλὰ καὶ Ἀσια-
νοὶ, κατὰ τὴν Ἀρριανοῦ ἱστορίαν, λέγοντος, ὥσπερ
Φρύγας καὶ Μυσοὺς, οὕτω δὴ καὶ Θρᾷκας ἐξ Εὐρώπης
διαβῆναι εἰς Ἀσίαν μετὰ Πατάρου τινὸ ἡγεμόνος, ὅτε
οἱ Κιμμέριοι τὴν Ἀσίαν κατέτρεχον, οὓς ἐκβαλόντες
ἐκ Βιθυνίας οἱ Θρᾷκες ᾤκησαν αὐτοί· καὶ τάχα ἐκ τῶν
τοιούτων Θρᾳκῶν πλατυνθέντων καὶ τὸ νῦν λεγόμενον

Sec. 357, l. 13
κάμπων ὠνομάσθησαν, ἢ ἀπὸ Κάμπου πόλεως. Ζη-

λωτὴ δὲ ἡ τοιαύτη γῆ δι' ἀρετὴν, καὶ διὰ τοῦτο περι-
μάχητος, ὥστε καὶ Φλεγραῖον ἱστορεῖται εἶναι πεδίον
καὶ ἐκεῖ, καθὰ καὶ ἐν Θρᾴκῃ εἴρηται, καὶ τὰ περὶ
τὴν Γιγαντομαχίαν δὲ οὐ μόνον περὶ τὴν Θρᾴκην,
ἀλλὰ καὶ αὐτόθι διὰ τὸ ἐπίμαχον τῆς χώρας μυθεύε-
ται συμπεσεῖν. Λέγεται δὲ καὶ ἡ Σικελικὴ Κύμη
Φλεγραία, οὐ διὰ ὁμοίαν αἰτίαν, ἀλλὰ διὰ τὸ τὰ ἐκεῖ
πλήρη πυρὸς καὶ θερμῶν ὑδάτων εἶναι. Ιβʹ δὲ τοῖς
260
Καμπανοῖς οὐσῶν πόλεων, ἐν μεσογείῳ ἐστὶν ἡ Κα-

πύη, κεφαλὴ τῷ ὄντι, ὥς φησιν ὁ Γεωγράφος, κατὰ
τὴν ἐτυμότητα τοῦ ὀνόματος γλώττῃ Λατίνων, καίτοι
τινὲς ἀπὸ Κάπυος τοῦ Τρωὸς αὐτὴν καλεῖσθαι ἠθέλη-
σαν. Ἱστοροῦνται δὲ τρυφῆσαι πολλὰ καὶ οἱ Καμ-
πανοί.
Ὅτι κατὰ μὲν Ὅμηρον αἱ Σειρῆνες δύο καὶ
ἀνώνυμοι, κατὰ δὲ τοὺς ἄλλους ποιητὰς τρεῖς, καὶ
ὀνόματα αὐταῖς Παρθενόπη, Λίγεια καὶ Λευκωσία,
αἳ παραπλεύσαντος αὐτὰς τοῦ Ὀδυσσέως καὶ μὴ θελ-
χθέντος οἷς ἐμελῴδουν, νικηθεῖσαι τῇ ἀθυμίᾳ κατέρρι-
ψαν ἑαυτὰς εἰς τὴν θάλασσαν,

Sec. 358, l. 14
αἳ παραπλεύσαντος αὐτὰς τοῦ Ὀδυσσέως καὶ μὴ θελ-

χθέντος οἷς ἐμελῴδουν, νικηθεῖσαι τῇ ἀθυμίᾳ κατέρρι-
ψαν ἑαυτὰς εἰς τὴν θάλασσαν, καὶ ἀποπνιγεῖσαι ἄλλη
ἀλλαχοῦ ἐξεβράσθησαν. Ὧν ἡ Παρθενόπη πρὸς τῇ
Νεαπόλει τέθαπται, πόλει Καμπανῶν εὐδαίμονι, καὶ
ἐκεῖ τετίμηται. Ταύτην γὰρ πέτραν Σειρηνίδα καλεῖ
καὶ Παρθενόπης ἁγνῆς μέλαθρον, σταχύων βεβριθὸς
ἀμάλλαις· ἣν καὶ ἐπαναλαβών φησι· Παρθενόπης, ἣν
πόντος ὑπεδέξατο κόλποις, ἀποπνιγεῖσαν δηλαδή.
Λέγει δὲ καὶ ὅτι ἐνταῦθα πρὸς νότιον ὁ Σίλαρος ῥέει
ποταμός. Τοῦτον ὁ Γεωγράφος Σίλαριν γράφων λέ-
γει ἴδιον τοῦ Σιλάριδος, ὅτι τοῦ ὕδατος ὄντος ποτίμου,
τὸ καθιέμενον φυτὸν ἀπολιθοῦται, φυλάττον τὴν μορ-
φήν. Μετὰ δὲ τὸ τοῦ ποταμοῦ τούτου στόμα, ὡς ὁ
Γεωγράφος φησὶν, ἐν νʹ σταδίοις ἡ Ποσειδωνιὰς ἄκρα,
ὅθεν ἐκπλέοντι νῆσος Λευκωσία ἐστὶν, ἠπείρου καὶ
αὐτὴ ἀπόσπασμα, ἐπώνυμος μιᾶς τῶν Σειρήνων.

Sec. 358, l. 18
Νεαπόλει τέθαπται, πόλει Καμπανῶν εὐδαίμονι, καὶ

ἐκεῖ τετίμηται. Ταύτην γὰρ πέτραν Σειρηνίδα καλεῖ
καὶ Παρθενόπης ἁγνῆς μέλαθρον, σταχύων βεβριθὸς
261
ἀμάλλαις· ἣν καὶ ἐπαναλαβών φησι· Παρθενόπης, ἣν

πόντος ὑπεδέξατο κόλποις, ἀποπνιγεῖσαν δηλαδή.
Λέγει δὲ καὶ ὅτι ἐνταῦθα πρὸς νότιον ὁ Σίλαρος ῥέει
ποταμός. Τοῦτον ὁ Γεωγράφος Σίλαριν γράφων λέ-
γει ἴδιον τοῦ Σιλάριδος, ὅτι τοῦ ὕδατος ὄντος ποτίμου,
τὸ καθιέμενον φυτὸν ἀπολιθοῦται, φυλάττον τὴν μορ-
φήν. Μετὰ δὲ τὸ τοῦ ποταμοῦ τούτου στόμα, ὡς ὁ
Γεωγράφος φησὶν, ἐν νʹ σταδίοις ἡ Ποσειδωνιὰς ἄκρα,
ὅθεν ἐκπλέοντι νῆσος Λευκωσία ἐστὶν, ἠπείρου καὶ
αὐτὴ ἀπόσπασμα, ἐπώνυμος μιᾶς τῶν Σειρήνων.
Ἄλλοι δὲ περὶ Παρθενόπης οὕτω λέγουσι· Παρθενόπη
πολλοῖς
ἀνδράσιν ἐπιβουλευθεῖσα, καὶ τὴν παρθενίαν
φυλάξασα, εἶτα Μητιόχου Φρυγὸς ἐρασθεῖσα, τάς τε
τρίχας ἔτεμεν ἀκοσμίαν ἑαυτῆς καταψηφιζομένη, καὶ
εἰς Καμπανοὺς ἐλθοῦσα ᾤκησε· καὶ τάχα διὰ τὴν τοιαύ-
την σωφροσύνην ἁγνὴν ὁ Διονύσιος τὴν Παρθενόπην
ὠνόμασεν.

Sec. 362, l. 9
Ὅτι Λευκανοὶ καὶ Βρέντιοι, διὰ τοῦ ν, ἢ

Βρέττιοι, διὰ τῶν δύο ττ, ἕως ἐπὶ τὴν Λευκὴν Πέ-
τραν διήκουσι, περὶ ἧς ἤδη γέγραπται. Φασὶ δὲ ὅτι
ἡ περὶ τοὺς Λευκανοὺς τούτους χώρα καὶ ἡ Σικελία
Μεγάλη ποτὲ Ἑλλὰς ὠνομάσθη, διὰ τὰς τῶν Ἑλλή-
νων ἐκεῖ συχνὰς μετοικίας. Ἡ δὲ τῶν Λευκανῶν πό-
λις Λευκάνη βαρυτόνως ἐλέγετο ἀπὸ Λευκίου τινός.
Βρέττιοι δὲ καλοῦνται ἀπὸ Βρέττου υἱοῦ Ἡρακλέος.
Ὁ δὲ Γεωγράφος φησὶν ὅτι Λευκανοὶ Βρεττίους τοὺς
ἀποστάτας καλοῦσιν· ὁποῖοι, φησὶ, καὶ οὗτοι οἱ τὰ
πρῶτα ποιμαίνοντες ὕστερον ὑπὸ ἀνέσεως ἐλευθεριά-
σαντες ἀπέστησαν.
Ὅτι ὄρος Ζεφύριον τετρασυλλάβως τμῆμά τί
ἐστι βορειότερον τῆς Λευκοπέτρας πρὸς αὐγὰς τοῦ
Ἀπεννίου. Τοῦτο δὲ Ζεφύρου ἄκραν φησὶ περιφρα-
στικῶς ὁ Διονύσιος, ὡς τοῦ τοιούτου ὄρους καὶ ζεφύρου
τρισυλλάβως καλουμένου, ἀφ' οὗ οἱ Ἐπιζεφύριοι Λο-
κροὶ δοκοῦσι κληθῆναι, ὡς περὶ αὐτὸ κείμενοι.
262

Sec. 364, l. 10
σαντες ἀπέστησαν.
Ὅτι ὄρος Ζεφύριον τετρασυλλάβως τμῆμά τί
ἐστι βορειότερον τῆς Λευκοπέτρας πρὸς αὐγὰς τοῦ
Ἀπεννίου. Τοῦτο δὲ Ζεφύρου ἄκραν φησὶ περιφρα-
στικῶς ὁ Διονύσιος, ὡς τοῦ τοιούτου ὄρους καὶ ζεφύρου
τρισυλλάβως καλουμένου, ἀφ' οὗ οἱ Ἐπιζεφύριοι Λο-
κροὶ δοκοῦσι κληθῆναι, ὡς περὶ αὐτὸ κείμενοι. Ἄλ-
λοι δὲ οὕτω φασὶ καλεῖσθαι αὐτοὺς πρὸς διαστολὴν
ἄλλων Λοκρῶν, διὰ τὸ ἐκείνους μὲν ἀλλαχοῦ κεῖσθαι,
τούτους δὲ πρὸς ζέφυρον ἄνεμον, καθά που προγέγρα-
πται. Ὁ δὲ Γεωγράφος οὕτω φησίν· «Ἄκρα Λοκρίδος
τὸ Ζεφύριον, ἔχουσα ἑσπερίοις ἀνέμοις λιμένα, ἐξ οὗ
καὶ τοὔνομα τῇ ἄκρᾳ. Πρῶτοι δὲ οἱ ἐκεῖ νόμοις
γραπτοῖς πιστεύονται χρήσασθαι, καὶ πολὺν χρόνον
εὐνομηθῆναι.» Ἰστέον δὲ ὅτι διαβολὴ τοῦ γένους τῶν
τοιούτων ἐνταῦθα κεῖται Λοκρῶν ἔθνους ὅλου, ὡς ἐκ
δούλων καταγομένου. Δοῦλοι γὰρ, φησὶν, ὄντες προ-
τέροις ἔτεσι, παρὰ τοῖς Ὀζόλαις δηλαδὴ Λοκροῖς τοῖς
πρὸς τῷ Κρισσαίῳ κόλπῳ τῷ κατὰ τὴν Εὔβοιαν,

Sec. 369, l. 27
τὰς χεῖρας, ἐν τῷ τῆς οἰκείας ῥώμης πειρᾶσθαι, σφιγκτῷ

θανάτῳ τὸν βίον μετήλλαξε. Μύσκελλον δέ φασί τινα
οἰκιστὴν γενέσθαι τῆς Κρότωνος, ὃς ἐν Δελφοῖς συγχρη-
στηριαζόμενος τῷ Ἀρχίᾳ τῷ τὰς Συρακούσας κτίσαντι,
καὶ συνερωτηθεὶς πότερον αἱρεῖται, πλοῦτον ἢ ὑγίειαν,
εἵλετο ὑγίειαν, Ἀρχίου ἑλομένου πλοῦτον· ὅθεν, φασὶ,
Κροτωνιᾶται μὲν ὑγιεινότατοι, Συρακούσιοι δὲ παμ-
πλούσιοι. Ἀφ' ὧν καὶ ἡ τῶν Συρακουσίων δεκάτη
παροιμιάζεται, ὡς πάνυ πολλὴ περιγινομένη τῷ τα-
μιείῳ τῆς πόλεως. Καὶ τὸ «Κρότωνος δὲ ὑγιέστε-
ρος,» ὡς ὁ αὐτὸς λέγει Γεωγράφος, ἐντεῦθεν εἴληπται,
ὡς τῶν Κροτωνιατῶν εὐρώστων ὄντων· ὥστε οἱ ἀπὸ
τοῦ κρότωνος τοῦ ζωϋφίου, ὃν κυνοραϊστὴν λέγει ὁ
Ὅμηρος, εἰπόντες ταύτην εἰλῆφθαι τὴν παροιμίαν,
263
οὐκ εὖ λέγουσιν, ἀλλὰ παίζουσιν, ὡς καὶ εἴ τις εἴποι

τινὰ κώνωπος ἀδικώτερον. Ὁ δὲ περὶ Κρότωνα πο-
ταμὸς Αἴσαρος ἐπὶ κυνηγῷ Αἰσάρῳ καλεῖται, ὃς ἐλάφῳ
διωκομένῃ αὐτόθι συνεισπεσὼν ἀφῆκεν οὕτω καλεῖσθαι
τὸν ποταμόν.

Sec. 373, l. 4
σας τὰ Πύθια, καλούμενος Φάϋλος. Λέγονται δὲ

Ἀχαιοὶ εἶναι ἀνέκαθεν. Ἔδοξαν δέ ποτε καὶ περὶ
ἰατρικὴν εὐδοκιμῆσαι, διά τινα Δημοκήδην Κροτωνιά-
την ἔνδοξον ἰατρόν.
Ὅτι Λακίνιον ἱερὸν ἦν Ἥρας, πλούσιον ὑπάρ-
ξαν ποτέ. Ὄρος δὲ Κρότωνος ἦν Λακίνιον, ἐξ οὗ καὶ
ἱερὸν Λακίνιον καὶ Ἥρα Λακινιάς.
Ὅτι Σύβαρις Ἀχαιῶν κτίσμα, μεταξὺ δύο
ποταμῶν, τοῦ τε Κράθιδος καὶ τοῦ Συβάριδος, πέντε
καὶ εἴκοσι πόλεις ποτὲ ὑπηκόους ἔχουσα, κατὰ τὸν
Γεωγράφον, καὶ τριάκοντα μυριάσιν ἀνδρῶν ἐπὶ Κρο-
τωνιάτας στρατεύσασα. Ἀφῃρέθη δὲ, φασὶ, τὴν
εὐδαιμονίαν ὑπὸ τρυφῆς ἐν ἡμέραις ἑβδομήκοντα.
Ἑλόντες γὰρ τὴν πόλιν οἱ Κροτωνιᾶται ἐπήγαγον τὸν
ποταμὸν καὶ κατέκλυσαν αὐτήν. Ὕστερον δὲ τῆς
πόλεως μετατεθείσης καὶ συνοικισθείσης ὑπὸ Ἀθη-
ναίων καὶ ἄλλων Ἑλλήνων, Θούριοι προσηγορεύθη-
σαν ἀπὸ κρήνης τινὸς ὁμωνύμου. Ἱστορεῖται δὲ καὶ
ὅτι τῶν μνημονευθέντων ποταμῶν ὁ Σύβαρις μὲν τῶν
ἵππων τοὺς πίνοντας ἀπ' αὐτοῦ πτυρτικοὺς ποιεῖ,

Sec. 378, l. 21
θεν δὲ οὖσα τῶν Ἐνετικῶν ὅρων, καὶ, ὥς τινές φασι,

ἀπὸ θαλάσσης ρνʹ μίλια κειμένη, Ῥωμαίων κτίσμα.
Ἀναπλέεται δὲ ὁλκάσι κατά τινα ποταμὸν, καὶ ἀνεῖ-
ται εἰς ἐμπόριον τοῖς περὶ τὸν Ἴστρον Ἰλλυριοῖς.
Ἰστέον δὲ ὅτι οὗτος μὲν τὴν Ὕριον εἶπε θηλυκῶς, ἣν
καὶ ἐπανέλαβε συνήθως, οἷα λόγου ἀξίαν. Οἱ δὲ ἄλ-
λοι οὐδετέρως τὸ Ὕριον λέγουσι. Κρητῶν δὲ κτίσμα
ἡ πόλις ἡ Ὑρία κατὰ Ἡρόδοτον, κτισθεῖσα ὅτε οἱ
Κρῆτες εἰς Σικελίαν ἀφικόμενοι ἐπὶ πολιορκίᾳ καὶ
264
μηδὲν ἰσχύσαντες ἐξεβλήθησαν εἰς τὴν γῆν χειμῶνι

μεγάλῳ. Ἰστέον δὲ ὅτι κατὰ τὸν Γεωγράφον οἱ Ἰά-
πυγες καὶ Μεσάπιοι λέγονται· καὶ ὅτι ἀπό τινος Ἰά-
πυγος οὕτως ὀνομάζονται, ὃς ἐκ γυναικὸς Κρήσσης τῷ
Δαιδάλῳ ἐγένετο. Τὴν δὲ ῥηθεῖσαν Ἐνετίαν, εἰ χρή
τι παρεκβατικώτερον εἰπεῖν, νῦν μὲν Βενετίαν φαμὲν,
καθότι καὶ Ἀρριανός φησιν, ὅτι «Ἐνετοὶ πονήσαντες ἐν
μάχῃ κατὰ Ἀσσυρίους καὶ ἀποπεράσαντες εἰς Εὐρώ-
πην ᾠκίσθησαν πρὸς Πάδῳ τῷ ποταμῷ, καὶ τῇ ἐπιχω-
ρίῳ γλώττῃ Βενετοὶ ἐς τοῦτο ἔτι ἀντὶ Ἐνετῶν κληΐ-
ζονται, καὶ Βενετία ἡ γῆ ἥντινα νέμονται.»

Sec. 378, l. 49
Τροίας ἅλωσιν, ὅτε τὸν ἡγεμόνα Πυλαιμένην ἀποβα-

λόντες ἦλθον εἰς Θρᾴκην, καὶ πλανώμενοι ἀφίκοντο
εἰς τὴν νῦν Ἐνετικὴν περὶ τὸν τοῦ Ἀδρίου μυχόν. Τῆς
τοιαύτης δὲ τῶν Ἐνετῶν ῥίζης τῆς Παφλαγονικῆς μέ-
μνηται καὶ ὁ Ποιητὴς λέγων· «Ἐξ Ἐνετῶν, ὅθεν
ἡμιόνων γένος ἀγροτεράων.» Καὶ γέγραπται εἰς τοῦτο
ἐκεῖ τὰ καίρια. Πολλοὶ δέ τινες τοὺς Ἐνετοὺς τού-
τους τοὺς περὶ Ἀκυληΐαν ἀποίκους φασὶν ὁμωνύμων
παρωκεανιτῶν, οὐ μόνον Ἐνετῶν καλουμένων, ἀλλὰ
καὶ Βελγῶν· ἔθνος δὲ Κελτικὸν οἱ Βέλγαι. Καί φησιν
ὁ Γεωγράφος τοὺς τοιούτους Οὐενετοὺς, δηλαδὴ τοὺς
παρωκεανίτας, οἰκιστὰς εἶναι τῶν κατὰ τὸν Ἀδρίαν
Οὐενετῶν, καὶ ἐκείνους ναυμαχῆσαι πρὸς Καίσαρα,
κωλύοντας αὐτὸν τοῦ εἰς τὴν Βρεττανίαν πλοῦ. Ἄλ-
λοι δὲ εἰπόντες καὶ αὐτοὶ Ἐνετοὺς Παφλαγονικοὺς ἐκ
τοῦ Τρωϊκοῦ πολέμου σωθῆναι αὐτόθι μετὰ τοῦ Ἀντή-
νορος τοῦ Τρωϊκοῦ, φασὶν ὅτι μαρτύριον τούτου ἡ περὶ
τὴν ἱπποτροφίαν σπουδὴ, ἣν εἶχον καὶ οἱ Παφλαγο-
νικοὶ Ἐνετοὶ καθ' Ὅμηρον· ὄνομα γὰρ ἡ Ἐνετικὴ
πωλεία εἶχεν ἐν Ἕλλησιν. Ἐθύετο δὲ παρ' αὐτῶν
λευκὸς ἵππος τῷ Διομήδει. Ὁμοιοπαθεῖ δὲ, φασὶ,

Sec. 409, l. 8
ὅτι κύκλῳ περίμετρος αὐτῆς μὴ κατακολπίζοντι μὲν

265
τετρακισχιλίων σταδίων ἢ καὶ πλεῖόν τι, κατακολπί-

ζοντι δὲ ὑπὲρ τὰ πεντακισχίλια ἑξακόσια.
Ὅτι πρὸς ζέφυρον τῆς Πελοποννήσου ἡ Τρι-
φυλὶς γῆ, μερὶς τῆς Ἤλιδος, ἔνθα ἐρατεινότατος πο-
ταμῶν Ἀλφειὸς ὁδεύει, σχιζόμενος ἐκ τοῦ Μεσσηνίου
Εὐρώτα. Ἄμφω δὲ ἐκ μιᾶς πηγῆς ἀναβλύζοντες σχί-
ζονται, τῆς καλουμένης Ἀσέας. Διὸ καὶ γράφουσι τὰ
τῶν ἀντιγράφων ὀρθότερα· «οἵτ' ἄμφω Ἀσέηθεν ἀνα-
βλύζουσι ῥέεθρα», καὶ ὁ μὲν Ἠλείων, ὁ Ἀλφειὸς, ὁ δὲ
Ἀμυκλαίων χθόνα τέμνει, ὁ Εὐρώτας. Καὶ ὁ Γεωγράφος
δέ φησιν ὅτι Ἀσέα κώμη τῆς Μεγάλης πόλεως, ἔχουσα
δύο πηγὰς, ἐξ ὧν ῥέουσιν Εὐρώτας καὶ Ἀλφειὸς, οἳ
δύντες ὑπὸ γῆν ἀνατέλλουσι μετὰ συχνὰ στάδια, καὶ
τὸ ῥεῖθρον ἀναδείξαντες ὁ μὲν γίνεται Λακωνικὸς, ὁ δὲ
εἰς τὴν Πισᾶτιν κατάγεται γῆν, ἤτοι εἰς τὴν ὑμνου-
μένην Πίσαν, ἥτις δι' ἑνὸς γράφεται σίγμα, καὶ ἀπὸ
κρήνης ἔχει Πίσης τὸ ὄνομα. Αὕτη δὲ ἡ κρήνη οὕτω
λέγεται, οἱονεὶ πίστρα τις οὖσα, ὃ ἔστι ποτίστρα, παρὰ
τὸν πίσω μέλλοντα, οὗ ἡ χρῆσις παρὰ Πινδάρῳ.

Sec. 409, l. 31
Ἀλφειὸν εἶναι, ὅπερ ἀλφοὺς ἰᾶται, ὅθεν τάχα καὶ ὁ

ποταμὸς ἐκλήθη, πλεονασμῷ τῆς ει διφθόγγου, ὡς ἐπὶ
τοῦ ἀδελφειός καὶ τῶν ὁμοίων. Ἀγαθὸν δέ ἐστι τὸ
τοιοῦτον ὕδωρ καὶ εἰς λεύκας καὶ λειχῆνας, Μελάμπο-
δος χρησαμένου, φασὶ, τούτοις τοῖς ὕδασιν εἰς καθαρμὸν
τῶν τοῦ Προίτου θυγατέρων, ὅτε ἐμάνησαν. Ἐρατεινὸν
δὲ ὁ Διονύσιος τὸν Ἀλφειὸν καλεῖ, διὰ τὸν μυθευόμενον
τῆς Σικελικῆς Ἀρεθούσης ἔρωτα, ἧς φασὶν ἐρῶν ἕως
εἰς ἐκείνην ἐκ Πελοποννήσου ἀναδίδωσι γλυκὺς ἐραστὴς
ἀμιγὲς ἅλμῃ θαλάσσης φυλάσσων τὸ ῥεῖθρον. Ὁ
δὲ Γεωγράφος καὶ τὸν ᾅδην ἱκανῶς αὐτόθι ἐκτετι-
μῆσθαί φησιν. Ἱστορεῖται δὲ κατὰ ζῆλον τινα καὶ παρὰ
Νικαεῦσι ποταμόν τινα Ἀλφειὸν ὠνομάσθαι, καὶ ὄρη
τινα Ὀλύμπια, καὶ ἀγῶνα δὲ Ὀλυμπιακὸν ἄγεσθαι,
κατὰ μίμησιν τῶν ἐν Ἤλιδι. Τριφυλία δὲ καὶ Τριφυλὶς
γῆ λέγεται ἡ κατὰ Ἦλιν διὰ τὸ ὑπὸ τριῶν τινων οἰ-
κεῖσθαι φύλων, ἐν οἷς καὶ Πύλιοι ἰθαγενεῖς, καὶ ἐπή-
λυδες Μινυοί· ἢ ἀπὸ Τριφύλου τινὸς ἀνδρός. Μεσσήνη
δὲ αὕτη χώρα ἐστι Λακωνικὴ, ἧς ἄποικος ἡ Σικελικὴ
266
Μεσσήνη, Ζάγκλη μέν ποτε λεγομένη ἐκείνη, μετα-

βαλοῦσα δὲ τὸ ὄνομα εἰς Μεσσήνην, ὡς Ἡρόδοτος

Sec. 414, l. 13
ᾧ κάπροι πολλοὶ, ὅθεν καὶ ὁ Ἐρυμάνθιος κάπρος, ὃν

ἔκτανεν Ἡρακλῆς· ἔνθα Μέλας καὶ Κρᾶθις καὶ Λάδων
ῥέουσιν. Ἔστι δὲ καὶ Σικελικὸς ποταμὸς Κρᾶθις, καὶ
περὶ Σύβαριν δὲ, ὡς προγέγραπται, ἤτοι περὶ τὸ
Θούριον, ὃς ξανθίζει τοὺς λουομένους. Ἰστέον δὲ ὅτι
καὶ Μέλας ποταμὸς οὐ μόνος οὗτός ἐστιν, ἀλλὰ καὶ
Θρᾳκικὸς, ἐξ οὗ Μέλας κόλπος ὀνομάζεται ὁ περὶ τὴν
Αἶνον, καὶ Ἀσιανὸς δὲ ποταμὸς Μέλας ἐστὶ, καὶ περὶ
τὴν Τραχῖνα δὲ, ὡς Ἡρόδοτος ἱστορεῖ. Τοὺς δὲ Ἀρ-
κάδας Διονύσιος μὲν Ἀπιδανῆας καλεῖ, οἱ νεώτεροι δὲ
Ἀπιδόνας κατὰ τὸν Γεωγράφον, ἀπό τινος Ἄπιδος, οὗ
ἡ γενικὴ καὶ Ἄπεως, ὡς ὄφις ὄφεως, Ἄμαστρις Ἀμά-
στρεως, Ζάμολξις Ζαμόλξεως. Οἱ δέ φασιν ὅτι Ἄπις ὁ
Φορωνέως ἐκ τῆς Ἠπείρου ἐλθὼν ἀπήλλαξε τὴν Πε-
λοπόννησον ὄφεων ὀχλούντων, καὶ ᾤκησε περὶ Ἀρκα-
δίαν, ἀφ' οὗ καὶ ἡ Πελοπόννησος ὅλη Ἀπία ἐκλήθη
ποτέ· καὶ δι' αὐτὸν Ἀπιδανῆες ἐξαιρέτως οἱ Ἀρκάδες,
παρ' οἷς ὁ Ἄπις ᾤκησεν, οὗ καὶ Αἰσχύλος μέμνηται
εἰπών· «Ἄπις γὰρ ἐλθὼν ἐκ πέρας Ναυπακτίας.»

Sec. 431, l. 29
Κεφαλλῆνας καὶ τὴν Κεφαλληνίαν ἐν δυσὶ λλ ἡ παλαιὰ

χρῆσις ἅπασα ἔχει. Ἡ δὲ κλῆσις ἀπό τινος Κεφάλου,
ὡς ἐν τοῖς εἰς τὴν Ὀδύσσειαν γέγραπται. Ἰστέον δὲ
ὅτι τὸ Ἀχελῷος προσγεγραμμένον ἔχει τὸ ι, τῷ τύπῳ
τῶν διὰ τοῦ ωος προπερισπωμένων κτητικῶν, τοῦ
πατρῷος, Μινῷος καὶ τῶν λοιπῶν· καὶ ἔστιν οἷον κτη-
τικόν. Διὰ τοῦτο καὶ ὁ Διονύσιος ἐκφωνήσας τὸ ι
πεντασυλλάβως λέγει αὐτὸν Ἀχελώιον. Θρινακίας δὲ
πόντον τὸν Σικελικὸν λέγει. Διὰ τί δὲ Θρινακίαν ἡ
Σικελία λέγεται, ῥηθήσεται ἐν τοῖς ἑξῆς. Σημείωσαι
δὲ ὅτι ὁ Γεωγράφος τὸν Ἀχελῷον οὐκ εἰς τὸν τῆς Σι-
κελίας κόλπον, ἀλλ' εἰς τὸν Κορινθιακὸν κόλπον ἐκ-
βάλλειν φησὶν, ὡς εἶναι τὸν αὐτὸν κόλπον Κορινθιακὸν
267
μὲν κατὰ τὸν Γεωγράφον, Σικελικὸν δὲ κατὰ τὸν Διο-

νύσιον. Ἀχελῷος δὲ οὗτός ἐστιν, ὃς κλασθεὶς τὸ ἀριστε-
ρὸν κέρας ὑφ' Ἡρακλεῖ τὸ τῆς Ἀμαλθείας κέρας ἀντέ-
δωκε, δι' οὗ πᾶν ἀγαθὸν ἐχορηγεῖτο τῷ χρῄζοντι.
Τοῦτο δὲ οἱ τῶν μύθων θεραπευταὶ πρὸς ἀλήθειαν
συμβιβάζοντες τοιοῦτόν τί φασιν αἰνίττεσθαι·

Sec. 431, l. 32
ὅτι τὸ Ἀχελῷος προσγεγραμμένον ἔχει τὸ ι, τῷ τύπῳ

τῶν διὰ τοῦ ωος προπερισπωμένων κτητικῶν, τοῦ
πατρῷος, Μινῷος καὶ τῶν λοιπῶν· καὶ ἔστιν οἷον κτη-
τικόν. Διὰ τοῦτο καὶ ὁ Διονύσιος ἐκφωνήσας τὸ ι
πεντασυλλάβως λέγει αὐτὸν Ἀχελώιον. Θρινακίας δὲ
πόντον τὸν Σικελικὸν λέγει. Διὰ τί δὲ Θρινακίαν ἡ
Σικελία λέγεται, ῥηθήσεται ἐν τοῖς ἑξῆς. Σημείωσαι
δὲ ὅτι ὁ Γεωγράφος τὸν Ἀχελῷον οὐκ εἰς τὸν τῆς Σι-
κελίας κόλπον, ἀλλ' εἰς τὸν Κορινθιακὸν κόλπον ἐκ-
βάλλειν φησὶν, ὡς εἶναι τὸν αὐτὸν κόλπον Κορινθιακὸν
μὲν κατὰ τὸν Γεωγράφον, Σικελικὸν δὲ κατὰ τὸν Διο-
νύσιον. Ἀχελῷος δὲ οὗτός ἐστιν, ὃς κλασθεὶς τὸ ἀριστε-
ρὸν κέρας ὑφ' Ἡρακλεῖ τὸ τῆς Ἀμαλθείας κέρας ἀντέ-
δωκε, δι' οὗ πᾶν ἀγαθὸν ἐχορηγεῖτο τῷ χρῄζοντι.
Τοῦτο δὲ οἱ τῶν μύθων θεραπευταὶ πρὸς ἀλήθειαν
συμβιβάζοντες τοιοῦτόν τί φασιν αἰνίττεσθαι· Ἡρα-
κλῆς εὐεργετεῖν εἰδὼς τοὺς ὅποιποτε γῆς, εἶτα δὴ
καὶ τὸν ποταμὸν τοῦτον μαθὼν πλημμελῶς ῥέοντα καὶ
ταῖς καμπαῖς πολλὴν τῆς Αἰτωλικῆς παρατεμνόμενον,
καὶ οὕτως ἀδικοῦντα, παραχώμασί τισι καὶ διώρυξι
καὶ διοχετείαις αὐτὸν ἐβιάσατο· καὶ παρατρέψας καὶ
Sec. 457, l. 10
Ὅτι μετὰ τὰ Γάδειρα αἱ Γυμνήσιαι νῆσοι,

οὕτω κληθεῖσαι ἢ διὰ τὸ γυμνοὺς καὶ ἀχλαίνους κατὰ
τὸν Λυκόφρονα ἐκεῖ ἐξενεχθῆναι διὰ ναυαγίαν τινὰς
τῶν Βοιωτῶν, ἢ ὅτι γυμνοὶ διάγουσιν οἱ ἐκεῖ. Ἐκλή-
θησαν δέ ποτε καὶ Βαλιαρίδες αἱ τοιαῦται νῆσοι. Ἄρι-
στοι δὲ σφενδονᾶν οἱ ἐν αὐταῖς, ὡς καὶ Λυκόφρων ἱστο-
ρεῖ, σφενδόνας ἀνὰ τρεῖς ἔχοντες ἐν τῇ κεφαλῇ. Διὸ
καὶ Βαλιαρεῖς λέγονται, ὃ ἔστι σφενδονῆται, κατὰ τὴν
268
ἐγχώριον γλῶσσαν. Ἑπτὰ δὲ εἰπόντων τινῶν εἶναι τὰς

Γυμνησίας νήσους, ὁ Γεωγράφος δύο αὐτὰς ἱστορεῖ, ὧν
ἡ μὲν, φησὶ, μείζων, ἡ δὲ ἐλάττων, εὐδαίμονες ἄμφω·
καὶ εὐλίμενοι μὲν, χοιραδώδεις δὲ, ἤτοι πετρώδεις καὶ
τραχεῖαι, κατὰ τὰ στόματα τῶν λιμένων. Οἱ δὲ ἐν
αὐταῖς ἄνθρωποι πρῶτοι πλατυσήμους χιτῶνας ἐφεῦρον.
Λέγεται δὲ καὶ ὅτι εἰς τούτους κομισθέντες πέραθέν
ποθεν δύο λαγιδεῖς, ἄρρην καὶ θήλεια, οὕτως εἰς ἐπι-
γονὴν πολλὴν ηὐξήθησαν, ὥστε καὶ οἴκους ἀνατρέπειν
ἐξ ὑπονομῆς καὶ δένδρα. Ὅθεν καὶ ἠναγκάσθησαν οἱ
ἐκεῖ πρεσβεῦσαι εἰς Ῥωμαίους διὰ χώρας αἴτησιν.

Sec. 554, l. 4
γεωργοὶ, καὶ μετά γε τὸ Σκυθῶν ἔθνος πάντων ἀλκι-

μώτατοι· καὶ ἀπ' αὐτῶν ἡ κλῆσίς ἐστι τῇ Μαιώτιδι,
καθά τινες λέγουσι. Φασὶ δὲ καὶ πάντας τοὺς ἐφεξῆς
αὐτοῖς Σκύθας πάλαι ποτὲ σιτοφάγους εἶναι καὶ ἀροτῆ-
ρας, μεταβαλόντας δὲ γενέσθαι νομάδας, ἀλλοκότους
τε καὶ ἀπόλιδας, διὰ τὴν ἐν τοῖς μετὰ ταῦτα ῥηθησο-
μένην αἰτίαν.
Ὅτι λέγων κατὰ σχῆμα συμπληρώσεως ὁ Διο-
νύσιος, αἵδε μὲν ἀνθρώποις εὐκλεεῖς νῆσοι, ὁμολογεῖ
πάλιν τὴν παχυμερῆ περιήγησιν. Καὶ καινὸν οὐδὲν,
ὅπου καὶ ὁ πλατύτατος Γεωγράφος ἑκών φησι παρα-
λείπειν πολλά· τὸ γὰρ πάντα λεπτοτομεῖν χωρογραφίας
ἐστὶν ἴδιον, ὡς καὶ ἐν προοιμίοις εἴπομεν. Ἐρεῖ δὲ
ὅτι καὶ τῶν νήσων αἳ περὶ τὸν ὠκεανὸν ἐστεφάνωνται
τὰς περισήμους περιηγήσεται. Ἄρξεται δὲ καὶ ἐπὶ
τούτων ἀπὸ Λιβύης, ἀρχὴν κἀνταῦθα ταύτην ποιού-
μενος, καὶ οὕτω πρεσβεῖον οἷον τιμῆς τῷ ἑαυτοῦ ἔθνει
περιποιούμενος.

Sec. 568, l. 4
ἀνήχθη, καὶ τῇ ὑστεραίᾳ κατῆρε περὶ τετάρτην ὥραν,

τριακοσίους σταδίους διάπλου τελέσας. Δὶς δὲ, φασὶ,
διαβὰς ἐκεῖ ἐπανῆλθε διαταχέων, οὐδὲν μέγα διαπρα-
269
ξάμενος, οὐδὲ προελθὼν ἐπὶ πολὺ τῆς νήσου, ἀλλὰ δύο

μὲν ἢ τρεῖς νίκας νικήσας, ἀπολέσας δὲ πλοῖα πολλὰ
διὰ τὴν αὔξησιν τῶν ἐν τῷ ὠκεανῷ πλημμυρίδων
καὶ τῶν ἀμπώτεων.
Ὅτι τὸ μέγεθος τῶν Βρεττανίδων νήσων, ἃς
ἄλλοι, ὡς προερρέθη, διὰ τοῦ π Πρεττανίδας καλοῦσιν,
οὐ μόνον ὁ Διονύσιος ἐνέφηνεν, ὡς ἀνωτέρω ἐρρέθη,
ἀλλὰ δηλοῖ καὶ ὁ Πτολεμαῖος ἐν τῇ γεωγραφικῇ ὑφη-
γήσει, λέγων ὅτι τῶν νήσων πρωτεύει ἡ Ἰνδικὴ Τα-
προβάνη μεγέθει καὶ δόξῃ, μεθ' ἣν ἡ Βρεττανικὴ,
τρίτη ἡ Χρυσῆ χερρόνησος, τετάρτη ἑτέρα Βρεττανῶν
ἡ Ἰουερνία, πέμπτη Πελοπόννησος, Σικελία μετ'
αὐτὴν ἕκτη, ἑβδόμη Σαρδὼ, ὀγδόη Κύρνος, Κρήτη
ἐννάτη· ἐπὶ δὲ ταύταις ἡ Κύπρος οὖσα δεκάτη γίνεται
τοῦ καταλόγου κορωνίς. Καὶ Πτολεμαῖος μὲν οὕτως
εἰς δεκάδα κορυφοῖ τὰς μεγίστας νήσους, συναριθμῶν
αὐταῖς καὶ δύο χερρονήσους, ὡς ἂν, οἶμαι, τὴν δεκάδα
σεμνύνῃ. Ἕτεροι δὲ, ὡς καὶ ἄνω που ἐλαλήθη,

Sec. 663, l. 10
Ὅτι αἱ τοῦ ῥηθέντος Τανάϊδος πηγαὶ ἐν τοῖς

Καυκασίοις μορμύρουσιν ὄρεσιν, αὐτὸς δὲ πλατὺς ἐπι-
τρέχει ἔνθα καὶ ἔνθα τοῖς Σκυθικοῖς πεδίοις. Νοη-
τέον δὲ νῦν, φασὶ, Καύκασον τμῆμά τι τοῦ προειρη-
μένου Ταύρου βορειότατον, περὶ τὴν Κρονίαν ἀνῆκον
θάλασσαν, οὗ μέρη καὶ τὰ πρὸ τούτων γραφέντα Ῥι-
παῖα ὄρη. Τὸν δὲ τοιοῦτον Καύκασον, περὶ ὃν καὶ ὁ
τοῦ Προμηθέως πλάττεται ἀνασκολοπισμὸς, οἱ παλαιοὶ
μὴ ἐγκεῖσθαί φασι τῷ τῆς περιηγήσεως πίνακι· ὁ δὲ
Γεωγράφος φησὶν αὐτὸν διήκειν μέχρι τῶν Τιβαρη-
νῶν. Σημείωσαι δὲ ὅτι ὁ μὲν Διονύσιος λέγει τοῦ
τοιούτου Καυκάσου ἐκπίπτειν τὸν Τάναϊν, ὁ Γεωγρά-
φος δὲ ἀδήλους λέγει καὶ τοῦ Τανάϊδος τὰς ἀρχὰς,
καθὰ καὶ τὰς τοῦ Νείλου, λέγων καὶ πόλιν παρ' αὐτῷ
εἶναι ὁμώνυμον τῷ ποταμῷ. Ἄλλοι δέ φασιν αὐτὸν
ἐκ λίμνης τινὸς ὡς ἐξ ἀρχῆς εἰς λίμνην τὴν Μαιῶτιν
ῥέοντα δυσὶ στόμασιν εἰσβάλλειν εἰς αὐτήν.

Sec. 730, l. 33
270
Κυκλώπειος, φασὶν, ὁ βίος, τούτεστιν εὐδαίμων καὶ ἄπο-

νος, οἷς ἡ γῆ πολλαχοῦ ἅπαξ σπαρεῖσα τοῦ λοιποῦ δὶς
καὶ τρὶς ἄσπαρτον φέρει καρπόν. Ἁπλοῖ δέ εἰσι καὶ οὐκ
οἴδασι νόμους, οὐδὲ ἀριθμοὺς οἴδασι πλείω τῶν ἑκατόν.
Γλῶσσαι δὲ αὐτῶν κατὰ τὸν Γεωγράφον ἓξ καὶ εἴκοσιν.
Ἐκεῖ δὲ καὶ οἱ Καδούσιοι κατὰ τὸν Διονύσιον, ὧν τρα-
χεῖα ἡ γῆ, ἄνδρες δεινοὶ πετροβατεῖν, καὶ ἀκοντισταὶ
ἄριστοι, ὡς ὁ Γεωγράφος ἱστορεῖ, καὶ οἷοι ἐν τοῖς τρα-
χέσι πεζοὶ ἀντὶ ἱππέων διαμάχεσθαι. Τούτοις δὲ ἀγχι-
γείτονες Μάρδοι καὶ Ὑρκάνιοι καὶ Ἄπυροι, οὓς Τα-
πύρους φησὶν ὁ Γεωγράφος, ἀρχομένους ἀπὸ τοῦ τ, οἳ
ἐκ γυναικὸς δύο ἢ τρία ἀνελόμενοι τέκνα ἐκδιδόασι τοῦ
λοιποῦ τὰς γυναῖκας ἑτέροις.
Ὅτι Μάρδος ὁ ποταμὸς Δερκεβίων τε καὶ ἀφ-
νειῶν Βάκτρων ἐστὶ πόμα, εἰς Ὑρκανίαν μὲν βάλλων
θάλασσαν, μέσος δὲ ἀμφοτέρων τούτων τῶν ἐθνῶν
ἑλισσόμενος. Ὅτι Παρνησοῦ τινος ὄρους Βακτρίου ἐνταῦθα
ὁ Διονύσιος μέμνηται· καὶ ζητητέον εἴτε οὕτω γρα-
πτέον αὐτὸ, ὁμωνύμως τῷ Εὐρωπαίῳ Παρνασῷ,

Sec. 787, l. 5
Ἀρμενίου ὄρους διὰ τῆς γῆς τῶν Κιλίκων· παραμειβό-

μενος δὲ Ματιανοὺς μὲν ἐν δεξιᾷ, ἑτέρωθεν δὲ Φρύ-
γας, ῥέει πρὸς βορρᾶν, ἔνθεν μὲν Συρίους Καππαδόκας
ἀφεὶς, ἐξ εὐωνύμων δὲ Παφλαγόνας. Λέγει δὲ καὶ
ὅτι Θαλῆς ὁ Μιλήσιος ἔσχισέ ποτε τὸν Ἅλυν τῷ
Κροίσῳ διὰ βαθείας διώρυχος εἰς εὐδιάβατον.
Ὅτι ἐπὶ τοῖς ῥηθεῖσι ποταμοῖς οἱ Παφλαγόνες
τε παράλιοι νέμονται, ἀπὸ Παφλαγόνος οὕτω κληθέν-
τες υἱοῦ Φινέως· καὶ οἱ Μαριανδυνοὶ, ὅπου καὶ ἡ κατὰ
τὸν Πόντον Ἡράκλεια, ἐπώνυμος μὲν Ἡρακλέος, Μι-
λησίων δὲ κτίσμα κατὰ τὸν Γεωγράφον. Ξενοφῶν
μέντοι φησὶν ὅτι ἡ ἐν τῷ Πόντῳ Ἡράκλεια Μεγαρέων
ἄποικος. Ἐνταῦθα διὰ τοῦ πεδίου ῥέει ποταμὸς,
Λύκος ὄνομα, εὖρος ὡς δύο πλέθρων. Οἱ δὲ Μαριαν-
δυνοὶ οὕτω καλοῦνται ἀπό τινος Αἰολέως Μαριανδύνου
οὕτω καλουμένου. Καὶ τὸ ἐθνικὸν δὲ Μαριάνδυνος μὲν
λέγεται προπαροξυτόνως κατὰ τοὺς Αἰολεῖς, ὥς φησιν
ὁ γράψας τὰ Ἐθνικὰ, ἡ δὲ κοινὴ χρῆσις ὀξύνει αὐτὸ,
κατὰ τὸν τύπον τῶν εἰς νος ἐθνικῶν. Οὐ παραλήγεται
271
δὲ τῷ η, ὡς τὰ ὅμοια ἐθνικὰ, διὰ τὸ ἀκολουθῆσαι τῇ

γραφῇ τοῦ ὁμωνύμου κυρίου ὀνόματος.

Sec. 820, l. 20
λασσαν, περὶ ἣν καὶ ἡ Κύπρος. Τούτων δὲ ἔχονται Ἀρ-

μένιοι, αὐτῶν δὲ Ματιανοὶ, τούτων δὲ οἱ Κισσιανοί.
Λέγει δὲ ὁ Διονύσιος καὶ ὅτι μετὰ τοὺς Αἰολεῖς, ὧν ἐστι
καὶ ἡ Σμύρνα, ἡ τῶν Ἰώνων γῆ κεῖται, ἀγχίαλος καὶ
αὐτή. Ταύτης ἀρχὴ κατὰ τὸν Γεωγράφον ἡ Φώκαια
πέρας οὖσα τῆς Αἰολίδος. Ἰστέον δὲ ὅτι ὥσπερ τὴν Ἰάδα
ἐν τοῖς φθάσασιν ἔγνωμεν τὴν αὐτὴν οὖσαν τῇ παλαιᾷ
Ἀτθίδι, ὡς Ἰώνων καλουμένων πάλαι ποτὲ τῶν Ἀττι-
κῶν ἀπὸ Ἴωνος καὶ τῆς χώρας Ἰάδος λεγομένης, οὕτω
καὶ ἡ Δωρὶς ἡ αὐτὴ τῇ Αἰολίδι ἐστίν. Ἐκαλοῦντο γάρ
ποτε κατὰ τὸν Γεωγράφον Αἰολεῖς κατ' ἐπικράτειαν
ἔθνους πάντες οἱ ἐκτὸς τοῦ κατὰ Πελοπόννησον ἰσθμοῦ,
πλὴν Ἀθηναίων καὶ Μεγαρέων καὶ Δωριέων τῶν περὶ
Παρνασσόν. Διὸ καὶ Πίνδαρος πολλαχοῦ, καίτοι Δω-
ριστὶ γράφων, Αἰολίδα τὴν ἑαυτοῦ λέγει μολπήν. Αἰο-
λεῖς δὲ ἐκεῖνοι ἐλέγοντο ἀπὸ τῶν τοῦ Αἰόλου παίδων,
ὥσπερ καὶ Δωριεῖς ἀπὸ τῶν τοῦ Δώρου, καὶ Ἴωνες
ἀπὸ Ἴωνος τοῦ Ξούθου ἀνδρὸς Ἀττικοῦ, ὃν καὶ Εὐρι-
πίδης κτίστορα ἱστορεῖ Ἀσιάδος χθονός. Οἱ δὲ περὶ τὴν
Ἀσίαν Αἰολεῖς οὕτως ἐκλήθησαν, οὐ μόνον ὡς ὄντες
τῶν ῥηθέντων Εὐρωπαίων Αἰολέων ἄποικοι,

Sec. 837, l. 2
ἐπὶ πόας, καὶ ὅτι πολλοὶ μὲν λειμῶνες ἐν Ἀσίᾳ θάλλου-

σιν, ἔξοχα δὲ κατὰ τὸ Μαιάνδριον πεδίον. Διό τινες καὶ
τὸ παρ' Ὁμήρῳ «Ἀσίω ἐν λειμῶνι» ἐντεῦθεν νοοῦσιν,
ὡς τάχα τῆς Μῃονίας Ἀσίας λεγομένης. Μεθ' ἣν καὶ
ἔθνος τι οἱ Μυσοὶ κατὰ τὸν Γεωγράφον, ἄλλο παρὰ τοὺς
Ὀλυμπηνούς. Φησὶ γὰρ ἐκεῖνος· «Μυσοὶ μετὰ Λυδοὺς,
καὶ πόλις Φιλαδέλφεια.» Λέγει δὲ ὁ Διονύσιος καὶ τὸν
Κάϋστρον ἥσυχα καχλάζοντα ἢ παφλάζοντα ἐπιρρέειν
ὕδατι ἀγλαῷ εἰς τὸν Μαίανδρον.
Κάϋστρος δὲ ὀνομάζεται ἀπὸ τοῦ παρακεῖσθαι
τῇ κατακεκαυμένῃ χώρᾳ, ἐξ ἧς κατὰ τὸν Γεωγράφον
οἶνος ἐλλόγιμος ἀρετῇ ὁ κατακεκαυμενίτης. Τὴν δὲ
272
χώραν ταύτην οἱ μὲν Μυσίαν καλοῦσι διὰ τοὺς ἐκεῖ

ῥηθέντας Μυσοὺς, οἱ δὲ Μῃονίαν διὰ τοὺς Μῄονας·
ἥτις τεφρώδης λέγεται εἶναι τὴν ἐπιφάνειαν καὶ ἄδεν-
δρος, πλὴν ἀμπέλου. Ἀπὸ δὲ τοῦ Καΰστρου καλεῖται
καὶ πεδίον Καΰστριον τὸ καὶ Καϋστριανὸν, ᾧ συνεχὲς
τὸ Κιλβιανόν. Λέγονται δὲ οἱ Λυδοὶ καὶ Μαίονες καὶ
Μῄονες, ὡς δηλοῖ καὶ Ἡρόδοτος, λέγων ὅτι ὁ δῆμος
Λύδιος ἀπὸ Λυδοῦ τοῦ Ἄτυος, πρότερον Μῄων καλού-
μενος·

Sec. 875, l. 10
πεδιὰς ἀπό τε Σόλων καὶ Ταρσοῦ μέχρι καὶ Ἰσσοῦ.

Ὅτι πολλαὶ πόλεις Κιλίκων, αἱ μὲν ἐν ἠπείρῳ,
αἱ δὲ ἀγχίαλοι· ὧν μία καὶ ἡ Ἀγχιάλη, Ἀγχιάλης
κτίσμα τῆς Ἰαπετοῦ θυγατρὸς, ὅπου καὶ ποταμὸς Ἀγ-
χιαλεύς. Ταύτης τῆς Ἀγχιάλης υἱὸς Κύδνος, ἀφ' οὗ
Κύδνος ὁ ἐν Ταρσῷ ποταμὸς, οὗ αἱ ἐκβολαὶ μετὰ τὴν
Ἀγχιάλην πόλιν. Τινὲς δὲ Σαρδαναπάλου κτίσμα
καὶ αὐτὴν τὴν Ἀγχιάλην φασὶν, ἐπιγράφοντες ὅτι
Σαρδανάπαλος Ἀγχιάλην καὶ Ταρσὸν ἔδειμεν ἐν ἡμέ-
ρᾳ μιᾷ. Ὁ δὲ Διονύσιος Ἀγχιάλειαν ταύτην λέγει,
ὡς καὶ ὁ Γεωγράφος τὴν Θεσσαλονίκην Θεσσαλονίκειαν. Ἔστι δὲ καὶ
Θρᾳκικὴ Ἀγχιάλη κατὰ τὸν Γεωγράφον.
Ὅτι Κιλίκων ἐστὶ πόλις καὶ ἡ Λυρνησσὸς, ἄλλη
παρὰ τὴν Τρωϊκὴν, καὶ ἡ Μαλλὸς, ἐφ' ὕψους μὲν κει-
μένη, κληθεῖσα δὲ οὕτως ἀπό τινος Μάλλου κτίσαντος
αὐτήν, ἢ ἀπὸ μαλλῶν, ἤγουν στεμμάτων, ἃ κόρακος
ἁρπάσαντός ποθεν καὶ καταθέντος ἐνταῦθα, ἐκτίσθη ἡ
πόλις κατὰ χρησμὸν ὑπὸ Μόψου καὶ Ἀμφιλόχου τῶν
ὑμνουμένων μάντεων, οἳ καὶ Μαλλὸν ἐκάλεσαν τὴν
πόλιν ἐκ τῶν τοιούτων μαλλῶν.

Sec. 899, l. 7
δετέρως, λέγει καὶ πέζαν τὴν αὐτὴν πλευρὰν, ἀπορῶν

ἑτέρου καιρίου ὀνόματος· τὴν δ' αὐτὴν καὶ κρηπῖδα
ἔφη ἐν τοῖς πρὸ τούτου. Ἔστι δὲ πλευρὰ γραμμὴ ἐν
273
σχήματι ἀγώνιος.
Ὅτι τὴν Κοίλην Συρίαν ἐπώνυμον οὕτω κα-
λεῖσθαί φησι, τουτέστι Κοίλην φερωνύμως λέγεσθαι,
διότι αὐτὴν μέσην καὶ χθαμαλὴν κειμένην ἔχουσιν ὄρη
μεγάλα δύο, τό τε ἑσπέριον Κάσιον πρὸς τῇ Θαλάσσῃ
κείμενον καὶ ὁ ἠῶος Λίβανος, ὑφ' ὧν περιέχεται. Οὕτω
καὶ Ὅμηρος τὴν Λακεδαίμονα κοίλην λέγει διὰ τὸ
περιειλῆφθαι κυκλόθεν ὄρεσιν. Ὁ μέντοι Γεωγράφος
οὕτω φησί· «Λίβανος καὶ Ἀντιλίβανος ὄρη δύο ὡς
ἂν παράλληλα, ποιοῦντα τὴν Κοίλην καλουμένην Συ-
ρίαν, τελευτῶντα ἐγγὺς τῶν Ἀραβικῶν ὀρῶν τῶν ὑπὲρ
τῆς Δαμασκηνῆς χώρας εἰς ἄλλα ὄρη γεώλοφα καὶ
καλλίκαρπα, μικρὸν ὕπερθεν τῆς θαλάσσης ἀρχόμενα,
Λίβανος μὲν τῆς κατὰ Τρίπολιν, Ἀντιλίβανος δὲ τῆς
κατὰ Σιδῶνα.» Καὶ ὁ μὲν Γεωγράφος ταῦτα. Ὁ δὲ
Διονύσιος τὴν Κοίλην Συρίαν καὶ πολύπολιν λέγει καὶ πολλοὺς καὶ
ὀλβίους ἄνδρας ἔχουσαν.

Sec. 907, l. 10
Ὅτι Φοίνικες πρῶτοι νηυσὶν ἐπειρήσαντο θα-

λάσσης, καθὰ δηλοῖ καὶ Ὅμηρος ναυτικωτάτους αὐ-
τοὺς ἱστορῶν, πρῶτοι δὲ τῆς κατὰ θάλασσαν ἐμπο-
ρίας ἐμνήσαντο, καὶ βαθὺν οὐρανίων ἀστέρων πόρον
ἐφράσαντο· οὐχ ὅτι αὐτοὶ τὸν οὐρανὸν πόλοις, ὃ ἔστι
κύκλοις ἔτεμον, τοῦτο γὰρ Αἰγυπτίων εὕρεμα, ὡς προεί-
ρηται, δι' ἀστρονομίαν, ἀλλ' ὅτι τοῖς ἠστροθετημένοις
ἤδη καὶ παρ' Αἰγυπτίων ἠστρολογημένοις προσέσχον
δι' ἐμπορίαν οἱ Φοίνικες. Ναυτικώτατοι δὲ Φοινίκων
Σιδώνιοι. Ὁ δὲ Γεωγράφος οὕτω περὶ τούτων φησίν.
»Ὥσπερ Αἰγυπτίων εὕρεμα ἡ γεωμετρία ἐκ τῆς χωρο-
μετρίας, ἣν ὁ Νεῖλος ἐργάζεται συγχέων τοὺς τῆς γῆς
ὅρους ἐν ταῖς ἀναβάσεσιν, οὕτως ἐκ Φοινίκων εἰς Ἕλ-
ληνας ἡ ἀστρονομία ἥκειν πεπίστευται καὶ ἡ ἀριθμη-
τική· φιλόσοφοι γὰρ περὶ ἀστρονομίαν καὶ ἀριθμητικὴν
οἱ Σιδώνιοι ὡς ἐμπορικοὶ καὶ ναύκληροι, ἀπὸ λογιστικῆς
καὶ νυκτιπλοίας ἀρξάμενοι», τουτέστιν ὡς λογαριάζοντες
μὲν τοὺς φόρτους, ἄστροις δὲ σημαινόμενοι τὸν ἐν νυκτ'
πλοῦν ἀρχὴν ἐντεῦθεν ἔσχον εἰς ἀστρονομίαν καὶ ἀριθ-
μητικήν.
274

Sec. 911, l. 13
ἀπὸ Τύρου τοῦ Φοίνικος, ἢ ἀπὸ γυναικὸς Τυροῦς, ἧς

καὶ Ἀγήνορος ἡ Εὐρώπη, ἧς ἡ χώρα ἐπώνυμος. Συ-
νῆπται δὲ ἡ Τύρος χώματι πρὸς τὴν ἤπειρον, ὃ κα-
τεσκεύασε πολιορκῶν Ἀλέξανδρος, ὅτε κατὰ ἐνύπνιον
Σάτυρος ὁραθεὶς ἐχρηστηρίασε τῷ βασιλεῖ κατὰ ὀνεί-
ρου λοξότητα, ὅτι σὰ Τύρος, τουτέστι σὴ Δωρικῶς,
καὶ ὑπὸ τὴν σὴν ἐξουσίαν ἔσται ἡ Τύρος. Τιμῶσι δὲ
τὸν Ἡρακλέα ὑπερβαλλόντως οἱ Τύριοι, καί εἰσι πο-
λύτεχνοι καὶ κατὰ τοὺς Σιδωνίους καλλίτεχνοι. Ἔστι
δὲ, φασὶ, καὶ πορφύρα καλλίστη ἡ Τυρία. Ὁ δὲ
Γεωγράφος φησὶ καὶ ὅτι μεγίστη ἐστὶ μετὰ Σιδῶνα ἡ
Τύρος, καὶ ὅτι ἀρχαιοτάτη, καὶ δύο λιμένας ἔχει, τὸν
μὲν κλειστὸν, τὸν δὲ ἀνειμένον, καὶ ὅτι πολυστέγους
οἰκίας ἔχει, καὶ ὅτι σεισμοί ποτε γενόμενοι μικρὸν
ἀπέλιπον τοῦ ἄρδην αὐτὴν ἀφανίσαι, καὶ ὅτι ἀτυχή-
σασα ἐν τῇ ὑπὸ τοῦ Ἀλεξάνδρου πολιορκίᾳ ὅμως ὕ-
στερον ἑαυτὴν ἀνέλαβε διὰ τῆς ναυτιλίας, καθ' ἣν
ὑπερτεροῦσι πάντων οἱ Φοίνικες. Ἔστι δὲ καὶ περὶ
τὸν Περσικὸν κόλπον νῆσος, ὥσπερ καὶ Ἄραδος. Λέγε-
ται δὲ καὶ ὅτι ἱερὸν Ἡρακλέος ἐν τῇ Τύρῳ ἦν πλου-
σίως ἐσκευασμένον,

Sec. 1039, l. 30
ἀλλ' ἢ γνώμῃ τῆς συγκλήτου τῶν Ῥωμαίων βουλῆς.

Τοὺς δὲ Πάρθους καὶ Παρθυαίους καλοῦσί τινες, καὶ
φῦλον εἶναί φασι Σκυθικὸν, μετοικῆσαν ἐπὶ Μήδους ἐκ
φυγῆς, διὸ καὶ οὕτω κληθῆναι. Πάρθους γὰρ Σκύθαι
τοὺς φυγάδας φασίν. Ἱστορεῖται δὲ καὶ ὅτι οἱ τῶν
Παρθυαίων βασιλεῖς πρὸς τῷ ἰδίῳ ὀνόματι καὶ Ἀρσά-
και ἐκαλοῦντο, ἐπὶ τιμῇ ἀρχαίου τινὸς βασιλέως γεν-
ναιοτάτου Ἀρσάκου, ὡς ἂν ἐκεῖνός τε εἴη ἐν αὐτοῖς
ἀοίδιμος καὶ αὐτοὶ τῇ ἐκείνου κλήσει ἐνωραΐζοιντο.
Σημείωσαι δὲ ὅτι νόμου γεωγραφικοῦ ὄντος καὶ ἱστο-
ρίαις ἀρτύειν τὴν Γεωγραφίαν εἰς χειραγωγίαν τῆς
275
ἀληθείας, ὡς καὶ ἐν προοιμίοις εἴρηται, διόλου μὲν

ἐφύλαξε τοῦτο καὶ ὁ Διονύσιος, συχνὰ παραπλέκων τῇ
περιηγήσει τὰ ἐξ ἱστοριῶν, πλὴν ἐν ἐπιτομῇ καὶ ἐπι-
τροχάδην, διὰ τὸ καὶ τὴν ὅλην αὐτοῦ περιήγησιν συ-
νοπτικὴν εἶναι καὶ, ὡς οἱ λόγιοί φασιν, ἐπελευστικὴν,
τὰ πάνυ πολλὰ εἰς κομιδῆ βραχὺ συναλείφουσαν καὶ
ἐγχειρίδιον οἷον οὖσαν περιηγήσεως. Καὶ οὕτω μὲν τὰ
πρὸ τούτου. Ἀφ' οὗ μέντοι εἰς τὴν Ἀσίαν διέβη,

Sec. 1153, l. 26
θυμαίνων ἐπάτησε θηητὸν καὶ τιμήεντα καλεῖ καὶ

ἱερὸν, λέγων καὶ ὅτι ὁ τοιοῦτος τόπος Νυσσαία ὁδὸς
ἐκλήθη, ἥτις περὶ τὸν Γάγγην ἐστὶν, ἀπὸ τῆς Ἀρα-
βικῆς Νύσσης κληθεῖσα, ἀφ' ἧς καὶ αὐτὸς ὁ Διόνυσος
κληθῆναι δοκεῖ. Νύσσα δὲ κατὰ τὸν Γεωγράφον πό-
λις ἐν Ἰνδίᾳ, κτίσμα Διονύσου, καὶ ὄρος αὐτόθι Μηρὸς,
ὅθεν παρὰ τοῖς μύθοις μηροτραφὴς ἐνομίσθη Διόνυσος.
Ἡρόδοτος δὲ περί που τὴν Αἴγυπτον τὸν μῦθον τοῦτον
τελεσφορεῖ, λέγων ὅτι ὁ Ζεὺς τὸν Διόνυσον εἰς τὸν μη-
ρὸν ἐνερράψατο, καὶ ἤνεγκεν εἰς Νύσσαν τὴν ὑπὲρ
Αἰγύπτου οὖσαν. Ἄμπελος δὲ, ὥς φησιν ὁ Γεωγράφος,
αὐτόθι οὐ τελεσίκαρπος. Ἀπορρέει γὰρ ὁ βότρυς πρὶν
ἢ περκάσει, διὰ τοὺς ἄρδην ὄμβρους. Εἰσὶ δὲ καὶ
ἄλλαι Νύσσαι, ὧν μία καὶ περὶ Θρᾴκην, ἧς μνημο-
νεύει Ὅμηρος ἐν τοῖς περὶ Λυκούργου τοῦ Ἠδωνοῦ.
Καὶ περὶ τὰς Τράλλεις δὲ Νύσσα τίς ἐστι, καὶ κώμη
αὐτόθι Νυσσαέων, καὶ ἄντρον Χαρώνειον, οὗ πλησίον
οἱ ἱερεῖς ἐγκοιμώμενοι διατάττουσιν ἐξ ὀνείρων τοῖς
νοσοῦσι τὰς θεραπείας. Τοῖς δ' ἄλλοις ἀδύνατος ὁ
τόπος ἐστὶ καὶ ὀλέθριος. Ἀρριανὸς δὲ λέγει καὶ ὅτι
κισσὸς ἄλλῃ τῆς Ἰνδικῆς γῆς μὴ φυόμενος παρὰ
Theodoretus Scr. Eccl., Theol., Quaestiones in libros Regnorum et

Paralipomenon (4089: 023); MPG 80.V. 80, p. 697, l. 31
Χώρα τις ἔστι τῆς Ἰνδίας, ἣν οἱ γεωγράφοι χρυ-

σῆν ὀνομάζουσι γῆν.
276
Etymologicum Gudianum, Etymologicum Gudianum (ἀάλιον – ζειαί)

(4098: 001)“Etymologicum Gudianum, fasc. 1 & 2”, Ed. de Stefani, A.
Leipzig: Teubner, 1:1909; 2:1920, Repr. 1965.Alphabetic entry gamma,
p. 309, l. 1
συνεξηκολούθησεν γὰρ τῷ φέρων φέροντος· ἐπειδὴ τὸ γέρων οὐκ ἔστι

μετοχή, ἀλλ' ὄνομα· εἰ γὰρ μετοχὴ ἦν, φυλάττειν εἶχε καὶ ἐπὶ κλητι-
κῆς τὸ ω· αἱ γὰρ περιττοσυλλάβως κλινόμεναι μετοχαὶ τὰς αὐτὰς
ἔχουσιν ὀρθὰς καὶ κλητικάς, τὸ δὲ γέρον ἡ κλητικὴ διὰ τοῦ ο μικροῦ.
Γεῦσις. κυρίως ἡ [ἐπὶ] τῶν ὑγρῶν προςφορά, δεῦσίς τις οὖσα·
παρὰ τὸν δεύσω μέλλοντα, ὡς γνώσω γνῶσις.
Γέφυρα· παρὰ τὸ γῆ καὶ τὸ φύρω, τὸ ἀναμιγνύω· [ἡ ἐφ' ὑγρῷ
τόπῳ κειμένη· ἢ] ἡ τῇ γῇ φυρα[ν]θεῖσα. ἢ παρὰ τὸ γέφυγρα, ἡ ἐφ'
ὑγρῷ κειμένη γῆ.
Γεφυρισμός· εἰς τὸ Σκῶμμα.
Γεωγραφία γεωμετρίας διαφέρει· Γεωγραφία μὲν γάρ ἐστιν ἡ
πάσης τῆς γῆς διαγραφή, γεωμετρία δὲ ἡ μέρους τινὸς καταγραφή.
καὶ εἰς τὸ Γαῖα.
Etymologicum Magnum, Etymologicum magnum (4099: 001)

“Etymologicum magnum”, Ed. Gaisford, T.Oxford: Oxford University
Press, 1848, Repr. 1967.Kallierges p. 515, l. 23
Κίρρις: Ὁ ἰχθύς· ἐπειδὴ κίρρος ἐστὶ τὴν

χροιάν· κερὶς δὲ, διὰ τοῦ ε ψιλοῦ. Κίρρις, εἶδος
ἱέρακος. Ὁμοίως δὲ λέγεται παρὰ Κυπρίοις κίρρις
ὁ Ἄδωνις· παρὰ Λάκωσι δὲ, ὁ λύχνος.
Κίρρα, κρίσα: Πόλις τῆς Φωκίδος. Ἀπὸ τού-
του λέγουσι Κρισαῖον κόλπον. Καὶ Ὅμηρος,
Κρῖσάν τε ζαθέην.
Ὑπερθέσει γίνεται Κίρσα, ὡς χερσόνησος, χερρό-
νησος. Λεωκρίνης δὲ ἡγεῖται δύο εἶναι πόλεις,
ἄλλην τὴν Κρῖσαν, καὶ ἄλλην τὴν Κίρραν. Εὐθύ-
νεται δὲ ὑπὸ πολλῶν· οὔτε γὰρ τῶν γεωγράφων
εἶπέ τις πόλεις δύο διαφόρους, ἀλλ' οὐδὲ τῶν περιη-
γητῶν, μόνος δὲ αὐτός· καὶ τοῦτο δι' ἄγνοιαν καὶ
ἰδιωτισμὸν τοῦ πάθους· ὅθεν ἱστορίαν δίδωσι διεψευ-
σμένην. Ἡ αὐτὴ οὖν Κρῖσα καὶ Κίρρα. Περὶ
Παθῶν.
277
Vitae Arati Et Varia De Arato, Vita Arati (= Vita 1) (olim sub auctore
Achille Tatio) (e cod. Vat. gr. 191) (4161: 002)“Scholia in Aratum
vetera”, Ed. Martin, J.Stuttgart: Teubner, 1974.P. 7, l. 14
Σαῖται καλοῦνται, οἱ δὲ τῆς Θρᾴκης Σάιοι, ὡς καὶ Ἀρχί-

λοχός φησιν (fr. 13 Lasserre)·
ἀσπίδι μὲν Σαΐων τις ἀγάλλεται, ἣν παρὰ θάμνῳ
ἔντος ἀμώμητον κάλλιπον οὐκ ἐθέλων.
καὶ πάλιν Ἀθῆναι μέν εἰσι τῆς Ἀττικῆς, εἰσὶ δὲ καὶ
τῆς Εὐβοίας Ἀθῆναι αἱ Διάδες, ὧν μέμνηται ἐν Γλαύκῳ
Ποντίῳ Αἰσχύλος (fr. 61 Mette)· “κἄπειτ' Ἀθήνας
Διάδας παρεκπερῶν”. ἀλλ' ἀπὸ τῶν ἐν τῇ Ἀττικῇ οἱ
πολῖται Ἀθηναῖοι, ἀπὸ δὲ τῶν ἐν Εὐβοίᾳ Ἀθηνῆται
λέγονται, ὥσπερ Ἐρατοσθένης φησὶν ἐν τῷ πρώτῳ
Γεωγραφουμένων (p. 352 Berger). οὕτως οὖν καὶ
ἀπὸ τῶν ἐν Κιλικίᾳ Σόλων οἱ πολῖται Σολεῖς, ἀπὸ δὲ
τῶν ἐν Κύπρῳ Σόλιοι. μέμνηται δὲ τούτων Σόλων ἐν
ταῖς ἐλεγείαις ταῖς πρὸς Κυπράνορα τὸν βασιλέα, ὃν
συμβουλευθεὶς ὑπὸ Σόλωνος κτίσαι τὴν πόλιν χάρις
τοῦ ἀνδρὸς Σόλους ὠνόμασεν ἀμοιβὴν ταύτην νέμων τῆς
συμβουλῆς αὐτῷ. λέγει δὲ ὁ Σόλων οὕτως (fr. 7 Diehl)·
νῦν δὲ σὺ μὲν Σολίοισι πολὺν χρόνον ἐνθάδ' ἀνάσσων
τήνδε πόλιν ναίοις καὶ γένος ὑμέτερον·
Vitae Dionysii Periegetae, Vita Dionysii (4173: 001)

“”Antimachos in der Vita Chisiana des Dionysios Periegetes””, Ed.
Kassel, R.Basel: Seminar für klassische Philologie, 1985; Catalepton.
Festschrift für Bernhard Wyss.L. 67
τὸ προοίμιον ἐκ τῶν πραγμάτων λαβὼν εὐθέως τὰ {τε} κεφάλαια τῆς

ποιήσεως περιγράφει. τὸ δὲ τῶν Ἔργων καὶ ἡμερῶν Ἡσιόδου καὶ τῆς
Θεογονίας πάσης ἔστι προτάξαι ποιήσεως· διὸ καὶ ὁ Κράτης αὐτὰ κατὰ
λόγον ἠθέτει (Hes. test. 47b Jac.). Πίνδαρον μέντοι ἀποδεκτέον καὶ Σιμω-
νίδην, ὅτι τῶν ἀρχαίων ποιητῶν προοιμιαζομένων τὰς Μούσας οὗτοι
τὰς εἰσβολὰς ἐν πολλοῖς ἀπ' αὐτῶν ποιοῦνται τῶν πραγμάτων. οἱ μέντοι
τὰ μονόστροφα πράξαντες Ἀνακρέων καὶ Ἀλκαῖος ἅμα τῆι Σαπφοῖ διὰ
βραχύτητα τῶν ὠιδῶν καὶ τὸ μὴ διατίθεσθαι μύθους ἀπροοιμίαστοι
δεόντως εἰσίν. ἔστιν οὖν ὁ ἀνὴρ τῶι προοιμίωι ποιητικός, εἴγε τὸ
ἴδιον φυλάξας οὐ διέβαλε τὴν τέχνην.
εἰ δὲ δεῖ περὶ τῆς τῶν Γεωγραφικῶν ἀρετῆς καὶ κακίας εἰπεῖν, ἐροῦ-
μεν ὡς ἀρετῆς μὲν αὐτῶν ἐστιν ἴδιον τὸ φυλάττειν τὰ γεωγραφικὰ χει-
278
ραγωγούμενα ὑπὸ τῆς ἀληθοῦς ἱστορίας, κακίας δὲ τὸ κατάρχεσθαι μὲν

ἀπὸ Γεωγραφικῶν ἁμαρτάδων, κατατρέχειν δὲ εἰς ἀσύστατον ἱστορίαν.
ἡ δὲ τοῦ ποιήματος ὑπόθεσις οἰκουμενικὸν ἐπαγγελλομένη τὸ πρᾶγμα
τοῦ ἔπους γλαφυρὸν ἠνάγκασε γενέσθαι. ὁ γὰρ τῶν πόλεων ἄπειρος ὢν
κατάλογος τῆι τῶν ὀνομάτων ἐπισυναφθεὶς ὀνομασίαι τοῦ μὲν ἰσχνοῦ
τὸ ἀσθενὲς ἐξέφυγε, τοῦ δὲ ἀνθηροῦ τὸ ἡδὺ παρηιτήσατο διὰ τὴν ἔκλυ-
σιν. ἐξ ὧν ὁ ποιητὴς ἀποδείκνυται ποικίλος, εἴγε πρὸς τὰς ὑποθέσεις
αὐτοῦ ἁρμόζει, ποτὲ μὲν καταγλυκαίνων τῶι ἀνθηρῶι τὰ ἔπη ὡς ἐν τοῖς
αὐτοῦ Λιθιακοῖς ἀποδέδεικται, ποτὲ δὲ τῶι γλαφυρῶι διατορεύων,
Vitae Dionysii Periegetae, Vita Dionysii L. 68
ποιήσεως περιγράφει. τὸ δὲ τῶν Ἔργων καὶ ἡμερῶν Ἡσιόδου καὶ τῆς

Θεογονίας πάσης ἔστι προτάξαι ποιήσεως· διὸ καὶ ὁ Κράτης αὐτὰ κατὰ
λόγον ἠθέτει (Hes. test. 47b Jac.). Πίνδαρον μέντοι ἀποδεκτέον καὶ Σιμω-
νίδην, ὅτι τῶν ἀρχαίων ποιητῶν προοιμιαζομένων τὰς Μούσας οὗτοι
τὰς εἰσβολὰς ἐν πολλοῖς ἀπ' αὐτῶν ποιοῦνται τῶν πραγμάτων. οἱ μέντοι
τὰ μονόστροφα πράξαντες Ἀνακρέων καὶ Ἀλκαῖος ἅμα τῆι Σαπφοῖ διὰ
βραχύτητα τῶν ὠιδῶν καὶ τὸ μὴ διατίθεσθαι μύθους ἀπροοιμίαστοι
δεόντως εἰσίν. ἔστιν οὖν ὁ ἀνὴρ τῶι προοιμίωι ποιητικός, εἴγε τὸ
ἴδιον φυλάξας οὐ διέβαλε τὴν τέχνην.
εἰ δὲ δεῖ περὶ τῆς τῶν Γεωγραφικῶν ἀρετῆς καὶ κακίας εἰπεῖν, ἐροῦ-
μεν ὡς ἀρετῆς μὲν αὐτῶν ἐστιν ἴδιον τὸ φυλάττειν τὰ γεωγραφικὰ χει-
ραγωγούμενα ὑπὸ τῆς ἀληθοῦς ἱστορίας, κακίας δὲ τὸ κατάρχεσθαι μὲν
ἀπὸ Γεωγραφικῶν ἁμαρτάδων, κατατρέχειν δὲ εἰς ἀσύστατον ἱστορίαν.
ἡ δὲ τοῦ ποιήματος ὑπόθεσις οἰκουμενικὸν ἐπαγγελλομένη τὸ πρᾶγμα
τοῦ ἔπους γλαφυρὸν ἠνάγκασε γενέσθαι. ὁ γὰρ τῶν πόλεων ἄπειρος ὢν
κατάλογος τῆι τῶν ὀνομάτων ἐπισυναφθεὶς ὀνομασίαι τοῦ μὲν ἰσχνοῦ
τὸ ἀσθενὲς ἐξέφυγε, τοῦ δὲ ἀνθηροῦ τὸ ἡδὺ παρηιτήσατο διὰ τὴν ἔκλυ-
σιν. ἐξ ὧν ὁ ποιητὴς ἀποδείκνυται ποικίλος, εἴγε πρὸς τὰς ὑποθέσεις
αὐτοῦ ἁρμόζει, ποτὲ μὲν καταγλυκαίνων τῶι ἀνθηρῶι τὰ ἔπη ὡς ἐν τοῖς
αὐτοῦ Λιθιακοῖς ἀποδέδεικται, ποτὲ δὲ τῶι γλαφυρῶι διατορεύων,
Lexica Segueriana, Anonymus antatticista (e cod. Coislin. 345) (4289:

001)“Anecdota Graeca, vol. 1”, Ed. Bekker, I.Berlin: Nauck, 1814, Repr.
1965.Alphabetic entry kappa, p. 104, l. 32
Κεφαλοτομεῖν: Θεόφραστος περὶ εὐδαιμονίας.

Κιννάβαρις: ἀρσενικῶς. Ἀναξανδρίδης Γεωγράφῳ.
279
Κακκάβη: Ἕρμιππος Δημόταις.

Κάθεξις: Θουκυδίδης τετάρτῳ.
Κόλασμα: Ἀριστοφάνης Νεφέλαις.
Κορδύλη: τὸ ἔπαρμα. Σιμωνίδης δευτέρῳ.
Καύσιμα ξύλα: Ἄλεξις.
Καθαρὸς δοῦλος: οἱονεὶ ἀπηκριβωμένος. Ἀντιφά-
νης Ἀγροίκῳ.
Scholia In Aeschylum, Scholia in Persas (scholia vetera et recentiora

Thomae Magistri et Demetrii Triclinii) (5010: 006)“Demetrii Triclinii in
Aeschyli Persas scholia, 2nd edn.”, Ed. Massa Positano, L.
Naples: Libreria Scientifica Editrice, 1963.Scholion-gloss sch,
hypothesis-verse 493, l. 5
πρὸς τὴν ἄνω διήγησιν αὐτοῦ τοῦ ἀγγέλου, εἰ καὶ διὰ

μέσου ἡ Ἄτοσσα ἀπεκλαύσατο τὴν τῶν Περσῶν δυστυχίαν.
πέδον Ἀχαιίδος ἡ Μονεμβασία ἡ πρὶν λε-
γομένη Δωρίς.
ἔστι καὶ ἐν Μακεδονίᾳ πόλις Μαγνησία, ὥς φησι
Δημοσθένης, περὶ τὸν Ὄλυμπον.
ἡμέτερον. τὸ ‘Ἀξειός’ διφθογγίζεται παρὰ πολ-
λοῖς ὡς καὶ τὸ ‘Πηνειός’ καὶ ‘Ἀλφειός’ καὶ ‘Σπερχειός’
καὶ τὰ τοιαῦτα. ὅτι Θεσσαλονίκη καὶ Ἀξειὸς καὶ Βέρροια
καὶ τὰ περὶ αὐτὰ ἐν Μακεδονίᾳ κεῖνται, οὐκ ἐν Θετταλίᾳ,
ὡς Πτολεμαῖος ἀναγράφει ἐν τῇ Γεωγραφίᾳ· Θετταλίαν
γὰρ τὰ μετὰ τὸν Ὄλυμπόν φασι μέρη, ἐν οἷς Φθία καὶ
Λάρισσα καὶ Δημητριὰς καὶ Πηνειός.
Βόλβη λίμνη Μακεδονίας· τελματώδης δὲ οὖσα
πολλοὺς δόνακας ἀναδίδωσιν· μία δὲ τῶν περὶ τὴν Θες-
σαλονίκην ἐστίν.
Σχόλια στον Απολλώνιο Ρόδιο. Αργοναυτικά. (5012: 001)“Scholia in

Apollonium Rhodium vetera”, Ed. Wendel, K.Berlin: Weidmann, 1935,
Repr. 1974.
P. 195, l. 17
941 – 42a Σήσαμος πόλις Παφλαγονίας. Ὅμηρος (Β 853)·

’καὶ Σήσαμον ἀμφενέμοντο’. τὸ δὲ Σήσαμον μετωνομάσθη Ἄμαστρις
ἀπὸ
Δαρείου ἀδελφοῦ θυγατρός. ἐκλήθη δὲ τὴν ἀρχὴν ἀπὸ τοῦ σήσαμον
λαβεῖν ... παρὰ Καρῶν ἀντὶ τῆς χώρας, βουλομένων κτίσαι τὴν
280
πόλιν. Ἐρυθῖνοι δὲ οὕτω λεγόμενοι λόγοι περὶ Παφλαγονίαν. οὕτω

δὲ λέγονται διὰ τὴν ἐρυθρότητα τοῦ χρώματος· εἰσὶ γὰρ τοιοῦτοι. καὶ
Ὅμηρος αὐτῶν μέμνηται (Β 855)· ‘καὶ ὑψηλοὺς Ἐρυθίνους’. ...
ὑλήεντα δὲ εἶπεν διὰ τὸ τὸν πύξον ἐκεῖ πολὺν γίνεσθαι.
b Κρωβίαλος πόλις περὶ Παφλαγονίαν, ἧς μέμνηται Στράβων
ἐν Γεωγραφουμένοις (XII 545)· παρ' Ὁμήρῳ (Β 855) δὲ μεταγράφει
ἀντὶ τοῦ ‘Κρώμναν τ' Αἰγιαλόν τε’ ‘Κρώμναν Κρωβίαλόν τε’.
c Κρώμναν: πόλις Παφλαγονίας. Lg
d Κύτωρον: πόλις Παφλαγονίας. Lg
943 Κάραμβιν: ἄκρα περὶ τὸν Πόντον. Lg
944 – 45 Αἰγιαλόν: ἔστι γὰρ Αἰγιαλὸς σταδίων ϡ κάμψαντι
τὴν Κάραμβιν μέχρι Σινώπης.
Σχόλια στον Απολλώνιο Ρόδιο. Αργοναυτικά. P. 242, l. 5
854 – 59a τῆς οἵην τ' ἐν ὄρεςσι: τὸν ἀποφερόμενον ὑγρὸν

ὀπὸν εἶπε τῆς φηγοῦ.
b Κασπίῃ ἐν κόχλῳ: Κάσπιον πέλαγος ἐν τῷ ὠκεανῷ, παρ'
ᾧ καὶ ἔθνος Κάσπιον, ὅμορον Πέρσαις. ἔχει δὲ ὁ ὠκεανὸς μεγίστους
κόχλους· ἐφ' ὧν, φησί, ... τὸ φάρμακον τὸ Προμήθειον. ἰδίως δὲ
ὁ ποιητὴς τερατεύεται τὰ περὶ τὴν ῥίζαν: παρ' οὐδενὶ γὰρ τῶν ῥιζο-
τόμων εἴρηται. τὸ δὲ ἄνθος αὐτοῦ φησι παραπλήσιον Κωρυκίῳ
κρόκῳ· τὸ δὲ Κωρύκιον χωρίον τῆς Κιλικίας, ἐν ᾧ διάφορος γίνεται
κρόκος.
c περὶ τῆς Κασπίας θαλάσσης ἱστορεῖ Ἀρτεμίδωρος ἐν τῇ Ἐπι-
τομῇ τῶν Γεωγραφουμένων (fg 18 Stiehle Phil. 11, 1856, 242). ἔστι
δὲ πλησίον τοῦ ὠκεανοῦ, ᾗ παράκειται ἔθνος ὠνομασμένον Κάσπιον,
ὅμορον δὲ Πέρσαις.
860 ἑπτὰ μὲν ἀενάοις: ἐφ' ἑπτὰ ποταμῶν λουσαμένη ὕδασι.
τερατεύεται δέ.
861 ἑπτάκι δὲ Βριμώ: ἑπτάκις δέ, φησί, καὶ τὴν Ἑκάτην
ἐπικαλέσασα· δοκοῦσι γὰρ αἱ φαρμακίδες τὴν Ἑκάτην ἐπάγεσθαι. Βριμὼ
δὲ αὐτὴν προσηγόρευσε διὰ τὸ φοβερὸν καὶ καταπληκτικὸν τῆς δαί-
μονος καὶ φάσματα ἐπιπέμπειν τὰ καλούμενα Ἑκαταῖα καὶ πολλάκις
αὑτῆς μεταβάλλειν τὸ εἶδος, διὸ καὶ Ἔμπουσαν καλεῖσθαι.
b [ὅν ῥά ποτ' Αἰολίδης:] Διονύσιος ἐν τοῖς Ἀργοναυτικοῖς

(32 fg 2 c J.) λέγει Κριὸν γεγονέναι Φρίξῳ παιδαγωγόν, ὃν πρῶτον
αἰσθόμενον τὴν ἐκ τῆς μητρυιᾶς ἐπιβουλὴν ὑποθέσθαι φυγεῖν, ὑφ' οὗ
281
καὶ σωθέντος τοῦ νεανίου διαδεδόσθαι, ὡς ἄρα ἐπὶ κριοῦ μέχρι Κόλχων
διασωθείη ὁ Φρίξος. L
125 ἀνιόντος: ἀνατέλλοντος. LgP
131 – 35a ἔκλυον, οἳ καὶ πολλόν: ὑπερβολῇ κέχρηται περὶ
ποσότητα, εἴ γέ φησι τὴν τοῦ δράκοντος φωνὴν τοῖς μὲν μακρὰν οὖσι
τῶν Κόλχων ἀκούεσθαι, αὐτοῖς δὲ μή.
b ἑκὰς Τιτηνίδος Αἴης: τοῦ Τιτῆνος ποταμοῦ, ἀφ' οὗ καὶ
ἡ χώρα Τιτηνὶς κέκληται, μνημονεύει Ἐρατοσθένης ἐν Γεωγραφίᾳ (fg
III B 76 Berger). ὁ δὲ Λύκος ποταμὸς ἀπὸ Ἀράξου φερόμενος
συγκίρναται Φάσιδι, καὶ οὕτως ἀπολέσας τὸ ἴδιον ὄνομα ἐκδίδωσιν εἰς
θάλασσαν. τὸ δὲ αὐτὸ τοῦτο γίνεται ἐπί τε Ὀνοχώνου τοῦ κατὰ Θεσσα-
λίαν καὶ Πηνειοῦ καὶ Παμίσου· ὅταν γὰρ εἰς ταὐτὸ συρρεύσωσιν, Πη-
νειὸς καλοῦνται. ὁ δὲ Ἀράξης ποταμὸς Σκυθίας. Μητρόδωρος δὲ ἐν
αʹ τῶν Περὶ Τιγράνην (184 fg 1 J.) τὸν Θερμώδοντα Ἀράξην φησὶ
λέγεσθαι. Καυκασίαν δὲ θάλασσαν τὴν Κασπίαν φησὶ διὰ τὸ συν-
άπτειν τῷ Καυκάσῳ. c. βέλτιον δὲ Καυκασίαν θάλασσαν νῦν
τὸν Εὔξεινον νοεῖν τὸν πλησιάζοντα τῷ Καυκάσῳ· οὐ γὰρ εἰς τὴν
Κασπίαν, ἀλλ' εἰς τὸν Εὔξεινον ἐκδίδωσιν ὁ Φᾶσις.
ἕτερον ἔξω φέροντα, ὃν Αἰγύπτιοι ἱερεῖς ἐσημήναντο. ἐγίνωσκε γὰρ

τὰ μέρη ἐκεῖνα ὁ Ἄργος. διό φησιν· ὄντως δὴ τῇ ἐσωτάτῃ ὁδῷ κεχρη-
μένοι, ᾗ καὶ ἡμεῖς εἰς Ὀρχομενὸν ἐπορευόμεθα, πορεύεσθε. L
b ἔστι γὰρ πλόος ἄλλος: Ἡρόδωρος ἐν τοῖς Ἀργοναύταις
(31 fg 10 J.) φησὶ διὰ τῆς αὐτῆς κατελθεῖν θαλάσσης, δι' ἧς ἦλθον
εἰς Κόλχους· Ἑκαταῖος δὲ ὁ Μιλήσιος (1 fg 18 a J.) ἐκ τοῦ Φάσιδος
διελθεῖν εἰς τὸν ὠκεανόν, εἶτα ἐκεῖθεν εἰς τὸν Νεῖλον, ὅθεν εἰς τὴν
ἡμετέραν θάλασσαν. τοῦτο δὲ ὁ Ἐφέσιος Ἀρτεμίδωρος (fg 136 Stiehle
Phil. 11, 1856, 236) ψεῦδός φησιν εἶναι· τὸν γὰρ Φᾶσιν μὴ συμβάλλειν
τῷ ὠκεανῷ, ἀλλ' ἐξ ὀρέων καταφέρεσθαι. τὸ αὐτὸ καὶ Ἐρατοσθένης
ἐν γʹ Γεωγραφικῶν (fg III B 74 Berger) φησι. Τιμάγητος δὲ ἐν αʹ
Περὶ λιμένων (fg 1 M. IV 519) τὸν μὲν Φᾶσιν καταφέρεσθαι ..., τὸν
δὲ Ἴστρον καταφέρεσθαι ἐκ τῶν Κελτικῶνὀρῶν, ἅ ἐστι τῆς Κελ-
τικῆς, εἶτα ἐκδιδόναι εἰς Κελτῶν λίμνην, μετὰ δὲ ταῦτα εἰς δύο σχίζεσθαι
τὸ ὕδωρ, καὶ τὸ μὲν εἰς τὸν Εὔξεινον πόντον εἰσβάλλειν, τὸ δὲ εἰς
τὴν Κελτικὴνθάλασσαν· διὰ δὲ τούτου τοῦ στόματος πλεῦσαι τοὺς
Ἀργοναύτας καὶ ἐλθεῖν εἰς Τυρρηνίαν. κατακολουθεῖ δὲ αὐτῷ καὶ
Ἀπολλώνιος. Ἡσίοδος (fg 64 Rz.2) δὲ καὶ Πίνδαρος ἐν Πυθιονίκαις
(IV 25 sq.) καὶ Ἀντίμαχος ἐν Λύδῃ (fg 12 B. II 291) διὰ τοῦ ὠκεανοῦ
φασιν ἐλθεῖν αὐτοὺς εἰς Λιβύην, καὶ βαστάσαντας τὴν Ἀργὼ εἰς τὸ
ἡμέτερον πέλαγος παραγενέσθαι.
282
τὸ ὕδωρ, καὶ τὸ μὲν εἰς τὸν Εὔξεινον πόντον εἰσβάλλειν, τὸ δὲ εἰς

τὴν Κελτικὴνθάλασσαν· διὰ δὲ τούτου τοῦ στόματος πλεῦσαι τοὺς
Ἀργοναύτας καὶ ἐλθεῖν εἰς Τυρρηνίαν. κατακολουθεῖ δὲ αὐτῷ καὶ
Ἀπολλώνιος. Ἡσίοδος (fg 64 Rz.2) δὲ καὶ Πίνδαρος ἐν Πυθιονίκαις
(IV 25 sq.) καὶ Ἀντίμαχος ἐν Λύδῃ (fg 12 B. II 291) διὰ τοῦ ὠκεανοῦ
φασιν ἐλθεῖν αὐτοὺς εἰς Λιβύην, καὶ βαστάσαντας τὴν Ἀργὼ εἰς τὸ
ἡμέτερον πέλαγος παραγενέσθαι.
c οὐδέ τί πω Δαναῶν: τοὺς Αἰγυπτίους πολλοὶ παλαιοτά-
τους εἶναί φασιν, Ἡρόδοτος (II 2) δὲ Φρύγας. Μώσμηςδὲ ἐν αʹ
Αἰγυπτιακῶν (M. IV 369) καὶ Λέων ἐν αʹ τῶν Πρὸς τὴν μητέρα (fg 1
M. II 331) καὶ Κνωσσὸς ἐν αʹ Γεωγραφικῶν τῆς Ἀσίας (M. III 158)
πάντων ἀρχαιοτάτους Αἰγυπτίους εἶναί φασιν.
δοκεῖ δὲ πρῶτον Θήβην κατ' Αἴγυπτον κτισθῆναι, ὥς φησι Ξενα-
γόρας ἐν αʹ Χρόνων (240 fg 1 J.). καὶ Νικάνωρ δὲ λέγει ἐν ταῖς
Μετονομασίαις (fg 15 M. III 634) ἐν Αἰγύπτῳ πρώτην κτισθῆναι πόλιν
Θήβας, καὶ αὐτὸς συμφωνῶν τῷ Ἀρχεμάχῳ (fg 6 M. IV 315).
Ἵππυς (fg 1 M. II 13) δὲ τοὺς Αἰγυπτίους πρώτους γεγενῆσθαι
στοχάζεται ἐκ τῆς τοῦ ἀέρος κράσεως καὶ ἐκ τοῦ γονιμώτατον
εἶναι τὸ τοῦ Νείλου ὕδωρ. γεγονέναι δὲ αὐτούς φησιν ὁ Ἀπολλώνιος
πρὸ τοῦ πάντα τὰ ἄστρα φανῆναι· καθὸ τήν τε φύσιν κατανοῆσαι
... ὁ δὲ λόγος· μακρόθεν ὄντα διετεκμήραντο τὸν

ποταμὸν καὶ ἔγνωσαν.
b Ἴστρον μιν καλέοντες: τὸν Ἴστρον φησὶν ἐκ τῶν
Ὑπερβορέων καταφέρεσθαι καὶ τῶν Ῥιπαίων ὀρῶν· γενόμενον δὲ με-
ταξὺ Σκυθῶν καὶ Θρᾳκῶν σχίζεσθαι, καὶ τὸ μὲν εἰς τὴν καθ' ἡμᾶς
θάλασσαν ἐκβάλλειν ῥεῖθρον, τὸ δὲ εἰς τὴν Ποντικὴν θάλασσαν ἐκπίπτειν
[τὸ δὲ εἰς τὸν Ἀδριατικὸν κόλπον]. οὕτω δὲ εἶπεν ἀκολουθῶν Αἰσχύλῳ,
ἐν Λυομένῳ Προμηθεῖ (fg 197 N.2) λέγοντι τοῦτο. Ῥίπαια δὲ ὄρη
πρὸς ταῖς ἀνατολαῖς, ὡς Καλλίμαχος (fg 215 Schn.)·
’Ῥιπαίου πέμπουσιν ἀπ' οὔρεος, ἧχι μάλιστα.’
Ἐρατοσθένης δὲ ἐν γʹ Γεωγραφικῶν (fg III B 99 Berger) ἐξ ἐρήμων
τόπων ῥεῖν, περιβάλλειν δὲ νῆσον Πεύκην. Σκύμνος δὲ ἐν τῇ [ι]ϛʹ
Περὶ Εὐρώπης αὐτὸ μόνον φησίν, ἀπὸ ἐρήμων φέρεσθαι τὸν Ἴστρον.
οὐδεὶς δὲ ἱστορεῖ διὰ τούτου τοὺς Ἀργοναύτας εἰσπεπλευκέναι εἰς
τὴν ἡμετέραν θάλασσαν ἔξω Τιμαγήτου (fg 1 M. IV 519), ᾧ ἠκο-
283
λούθησεν Ἀπολλώνιος. ὁ μὲν γὰρ Σκύμνος αὐτοὺς διὰ Τανάιδος πεπλευ-

κέναι ἐπὶ τὴν μεγάλην θάλασσαν, ἐκεῖθεν δὲ εἰς τὴν ἡμετέραν θάλασσαν
ἐληλυθέναι. καὶ παρεκβολεύεται, ὡς ἄρα ἐλθόντες ἐπὶ τὴν ἤπειρον οἱ
Ἀργοναῦται ἐπὶ στρωτήρων ἐκόμισαν τὴν Ἀργώ, μέχρις οὗ ἐπὶ
θάλασσαν
παρεγένοντο. Ἡσίοδος (fg 63 Rz.2) δὲ διὰ Φάσιδος αὐτοὺς εἰσπεπλευ-
κέναι λέγει. Ἑκαταῖος (1 fg 18 b J.) δὲ ... Ἀρτεμίδωρος (v. sch.
τῶν Κυανέων πετρῶν ἔπλευσαν, ἄλλοι δὲ μετὰ Ἀψύρτου Ἴστρον ἔσχον.

b Καλὸν δὲ διὰ στόμα: τρία στόματα ἔχει ὁ Ἴστρος, ὧν ἓν
λέγεται Καλὸν στόμα, ὥς φησι Τιμάγητος ἐν τῷ Περὶ λιμένων (fg 2
M. IV 519)· εἰς ὅ φησι πλεῦσαι τὸν Ἄψυρτον.
c στόμα: τοῦ Ἴστρου. GgSm
308a πανέσχατον Ἰονίοιο: τὸ Ἰόνιον πέλαγος τῆς Ἰταλίας,
εἰς ὃ ἐκδίδωσιν ὁ Ἀδρίας· διὸ καί τινες αὐτὸ Ἀδρίαν ὀνομάζουσιν.
b Ἰόνιον πέλαγος πρὸς τῇ Ἰταλίᾳ οὕτω καλούμενον. ὠνομάσθη
δὲ ἀπὸ Ἰονίου τὸ γένος Ἰλλυριοῦ, ὥς φησιν Θεόπομπος ἐν καʹ (115
fg 128 a J.)· τινὲς δὲ ἀπὸ τῆς γενομένης πλάνης τῇ Ἰοῖ.
310 τριγλώχιν: Ἐρατοσθένης ἐν γʹ Γεωγραφικῶν (fg III B
98 Berger) νῆσον εἶναι ἐν τῷ Ἴστρῳ φησὶ τρίγωνον, ἴσην Ῥόδῳ, ἣν
Πεύκην λέγεσθαι διὰ τὸ πολλὰς ἔχειν πεύκας.
311 – 14 ἀμφὶ δὲ δοιαί: περὶ τὸν περὶ τὴν Πεύκην ἀγκῶνα
δύο εἶναί φησι στόματα τοῦ Ἴστρου, ὧν τὸ μὲν καλεῖται Νάρηκος, τὸ
δὲ Καλὸν στόμα, ἐν ᾧ τάχιον οἱ Κόλχοι σὺν Ἀψύρτῳ ἔπλευσαν.
315 – 18a οἱ δ' ὑψοῦ νήσοιο: οἱ περὶ τὸν Ἰάσονα ἄνωθεν
τῆς νήσου διὰ τοῦ Νάρηκος στόματος ἔπλευσαν. οἱ δὲ νομεῖς δόξαντες
τὰς ναῦς – πάσας ἀκουστέον – θαλάσσια θηρία εἶναι, δείσαντες εἰς
φυγὴν ἐτράπησαν.
οἱ δὲ Κορίνθιοι, εὐλαβούμενοι ἀνεκδίκητον καταλιπεῖν τὸν τοῦ

Ἀκταίωνος
θάνατον, ἅμα μὲν καὶ τοῦ θείου κελεύοντος, ἐξέβαλον τοὺς Βακχιάδας.
Χερσικράτης δέ, εἷς τῶν Βακχιαδῶν, ἔκτισε Κέρκυραν, ἐκβαλὼν τοὺς
ἐνοικοῦντας Κόλχους· ἐκβληθέντες δὲ εἰς Ἤπειρον παρεγένοντο.
b Ἐφύρηθεν: Ἐφύρα ἡ Κόρινθος, ἀπὸ Ἐφύρας τῆς Ἐπι-
μηθέως θυγατρός· Εὔμηλος (fg 1 Kink. 187) δὲ ἀπὸ Ἐφύρας τῆς
Ὠκεανοῦ καὶ Τηθύος, γυναικὸς δὲ γενομένης Ἐπιμηθέως.
284
1215 Νεσταίους τε: τοὺς Νεσταίους Σκύλαξ (Peripli maris

interni fg 4 M. geogr. gr. min. I, XXXV) φησὶν ἔθνος Ἰλλυρικόν·
ἀπὸ τούτων παράπλους ἐστὶν εἰς τὸν κόλπον .... καὶ Ἐρατοσθένης
ἐν γʹ Γεωγραφουμένων φησί (fg III B 112 Berger)· ‘μετὰ Ἰλλυριοὺς
Νεσταῖοι, καθ' οὓς νῆσος Φάρος Παρίων ἄποικος’.
1216 ἀλλὰ τὰ μὲν στείχοντος: ἀντὶ τοῦ μετὰ πολὺν
χρόνον. Τίμαιος δέ φησι μετὰ ἔτη ἑξακόσια τῶν Τρωικῶν Χερσικράτη
ἀπόγονον τῶν Βακχιαδῶν κατῳκηκέναι τὴν νῆσον (fg 53 M. I203)·
’Κόλχοι δὲ διαβάντες εἰς τὴν πλησίον νῆσον καὶ μετὰ ταῦτα εἰς τὰ
Κεραύνια ὄρη ὁρμήσαντες,
Σχόλια στον Αριστοφάνη Scholia in nubes (scholia anonyma

recentiora) (5014: 006)“Prolegomena de comoedia. Scholia in
Acharnenses, Equites, Nubes”, Ed. Koster, W.J.W.Groningen: Bouma,
1974; Scholia in Aristophanem 1.3.2.Play sch recent nub, verse 206c, l. 1
περίοδος] τὸ διάγραμμα Cr Ba(m4), Γεωγραφία Cant.2 Harl.5, διέ-

λευσις τῆς περιμέτρου Lb, ἡ περίμετρος VaChalc, καταγραφή Va, ὁ
κύκλος
Chalc, διάγραμμα ἤγουν Χωρογραφία (cf. sch.vet. 206) Ho, περιφορά
Harl.5, περιοχή A.
διήγησις, περιήγησις καὶ περίοδος· καὶ διήγησις μὲν λέγεται ἡ
λεπτομερὴς ἑνός τινος πράγματος, περιήγησις δὲ ἡ πάντος τοῦ κόσμου
ἀφή-
γησις, οὐχὶ δὲ λεπτομερής, ὡς καὶ Περιηγητής· περίοδος δὲ ἡ
λεπτομερὴς
διήγησις χωρῶν, πόλεων καὶ ἄλλων πραγμάτων Cr(mrg.).
περίοδός ἐστι περιφορά, Γεωγραφία πάσης τῆς γῆς, ἔχουσα διαγράμ-
ματα τῆς ἠπείρου καὶ τῆς θαλάσσης. HoHarl.5(mrg.). δικαστὰς] κρίτας
Cant.2lHarl.5.
Σχόλια στον Διονύσιο περιηγητή. orbis descriptionem (scholia vetera)

(olim sub auctore Demetrio Lampsaceno) (5019: 001)“Geographi Graeci
minores, vol. 2”, Ed. Müller, K.Paris: Didot, 1861, Repr. 1965.Vita-verse
of Orbis descriptio vita, l. of scholion 31
Λύδη καὶ παχὺ γράμμα καὶ οὐ τορόν.

Κρημνοποιός τε καὶ στόμφαξ παρὰ τοῖς τραγικοῖς Αἰ-
σχύλος εἴρηται, ἐπεὶ μὴ κέχρηται καθαρᾷ καὶ ἀνειμένῃ
285
τῇ λέξει. Τί δεῖ παραλαμβάνειν Ἀριστοφάνην, τὰ

φαῦλα τῶν ποιημάτων ἐν τοῖς Βατράχοις οὐ μετρίως
κωμῳδήσαντα; Τοῦ πράγματος οὖν ἐπείγοντος ἡμᾶς
ἥκειν ἐπὶ τὴν ἐξήγησιν, ἄλλως τε καὶ τὸ κρίνειν οὐχ
ἡμῶν(ἡ γὰρ μείζων ἐπαγγελλομένη τοῦτο φιλοσοφία
τῇ τῶν ἐλέγχων ἀληθείᾳ τὸν ἐπιχειρεῖν ἐθέλοντα δυσω-
πεῖ), τοιγαροῦν ἴωμεν ἐπὶ τὴν ἐξήγησιν.
Κατὰ τί διαφέρει Γεωγραφία χωρογραφίας; ὅτι ἐν
μὲν τῇ γεωγραφίᾳ τὰ καθόλου λέγεται, οὐχὶ δὲ τὰ
μερικά· οἷον λέγει περὶ τῆς Αἰγύπτου, οὐχὶ δὲ μέμνη-
ται καὶ τῶν κατὰ μέρος τόπων, οἷον πάσης πόλεως καὶ
παντὸς ποταμοῦ· ἐν δὲ τῇ χωρογραφίᾳ πάντων μέμνη-
ται τῶν πόλεων καὶ τῶν ποταμῶν.
Τίνες πρότερον ἐν πίνακι τὴν οἰκουμένην ἔγραψαν;
Πρῶτος Ἀναξίμανδρος· δεύτερος Μιλήσιος Ἑκαταῖος·
τρίτος Δημόκριτος Θαλοῦ μαθητής· τέταρτος Εὔδοξος.
Οὗτοι οἱ μὲν στρογγυλοειδῆ ἔγραψαν, Δημόκριτος
προμήκη, Κράτης ἡμικύκλιον, [Ἵππαρχος]

(olim sub auctore Demetrio Lampsaceno) Vita-verse of Orbis descriptio
vita, l. of scholion 32

ἡμῶν(ἡ γὰρ μείζων ἐπαγγελλομένη τοῦτο φιλοσοφία
Κατὰ τί διαφέρει Γεωγραφία χωρογραφίας; ὅτι ἐν
286

προμήκη, Κράτης ἡμικύκλιον, [Ἵππαρχος] τραπε-
ζοειδῆ, ἄλλοι δὲ οὐροειδῆ.

301, l. of scholion 7
γὰρ ὠκεανοῦ ἐκδιδοῖ ὁ Ἴστρος.

Ἄχρι τοῦ Εὐξείνου Πόντου φέρεται ὁ Ἴστρος.
Οὐκ ἔγκειται δὲ τῇ εἰκόνι ἡ νῆσος, ὅτι περιέχεται ὑπὸ
τοῦ ποταμοῦ, καθά φησιν ὁ Ἀπολλώνιος (4, 309).
Ἡ δὲ Πεύκη νῆσός ἐστιν, ἥντινα ἀποτελεῖ ὁ
Ἴστρος, ἧς μέμνηται καὶ Ἀπολλώνιος (3, 309)· «Ἴ-
στρῳ γάρ τις νῆσος ἐέργεται, οὔνομα Πεύκη.»
Πεύκη νῆσος τρίγωνος μεταξὺ κειμένη τῶν τοῦ Ἴ-
στρου στομάτων. Ὁ Πτολεμαῖος ἑπτάστομον λέγει καὶ
τὸν Ἴστρον καθὰ τὸν Νεῖλον· ὡσαύτως καὶ ὁ Γεω-
γράφος.
Μαιώτιδος ἐς στόμα λίμνης] ἕως, φησὶ,
τῆς Μαιώτιδος, μέχρι γὰρ ταύτης εἰσὶν οἱ Σκύθαι, ὡς
ἱστορεῖ καὶ Ἡρόδοτος (4, 21), λέγων· «Τάναϊν γὰρ
ποταμὸν διαβάντι οὐκέτι Σκυθία.« Λέγει δὲ
τοῦτο ὁ Διονύσιος, οὐχ ὡς βουλόμενος ἐνταῦθα παύ-
σασθαι τὴν Σκυθίαν καθόλου, ἀλλὰ τὴν πρὸς βορρᾶν
τοῦ Ἴστρου. Οἱ δὲ Βαστάρναι καὶ Γερμανοὶ καὶ οὗτοι
πάντες ἐπὶ τὰ ἀριστερὰ κεῖνται τοῦ Ἴστρου· οἱ δὲ
Ταῦροι τῆς Σκυθίας, ἐν ᾗ ἐστιν ὁ Ἀχιλλέως δρόμος· οἱ
δὲ Σκύθαι παρὰ τὴν Λευκὴν νῆσον.

(5019: 002)“Aristarchs Homerische Textkritik nach den Fragmenten des
Didymos, vol. 2”, Ed. Ludwich, A.Leipzig: Teubner, 1885, Repr. 1971.
Vita-scholion vita, l. 9
ξάνδρεια χλαμύδι στρατιωτικῇ, ἡ δὲ Ἰταλία κίσσῳ,

ἡ μέντοι Νάξος φύλλῳ ἀμπέλου.
Περιηγητοῦ Διονυσίου [βίος]. L. Διονύσιος. ὁ Περιηγη-
τὴς γέγονεν υἱὸς Διονυσίου Ἀλεξανδρεύς. ABLV. γέγονε δὲ
ἐπὶ τῶν Ῥωμαϊκῶν χρόνων μετὰ Αὔγουστον Καίσαρα ἢ ἐπὶ
αὐτοῦ. ALV. (ἐπὶ τῶν Ῥωμαϊκῶν σκήπτρων ὢν μετὰ Αὐγού-
287
στου Καίσαρος ἢ ἐπ' αὐτοῦ. B.) φέρονται δὲ αὐτοῦ καὶ ἄλλα

συγγράμματα· Λιθιακά, Ὀρνιθιακά, Βασσαρικά. ABLV. τοῦτο
δὲ λέγεται εἶναι γνήσιον αὐτοῦ ποίημα καὶ τὰ Λιθιακά. LV.
(λέγεται δὲ αὐτοῦ γνήσιον τοῦτο καὶ τὰ Λιθιακά. B.)
διαφέρει δὲ Γεωγραφία χωρογραφίας· ὅτι ἐν μὲν τῇ γεω-
γραφίᾳ τὰ καθόλου λέγεται, οὐκέτι δὲ τὰ μερικά· οἷον λέγει
περὶ τῆς Αἰγύπτου, οὐκέτι δὲ μέμνηται καὶ τῶν κατὰ μέρος
τόπων, οἷον πάσης πόλεως καὶ παντὸς ποταμοῦ· ἐν δὲ τῇ
χωρογραφίᾳ πάντων μέμνηται τῶν πόλεων καὶ τῶν ποτα-
μῶν. BLV.
ὁ γοῦν Διονύσιος οὗτος ἐγένετο κατὰ Νέρωνα τὸν τῶν
Ῥωμαίων βασιλέα. ἄδηλον δὲ πόθεν γέγονε καὶ τίνων γο-
νέων.

Vita-scholion vita, l. 10

διαφέρει δὲ Γεωγραφία χωρογραφίας· ὅτι ἐν μὲν τῇ γεω-
μῶν. BLV.
νέων.
Σχόλια στον Ευρυπίδη. (5023: 001)“Scholia in Euripidem, 2 vols.”, Ed.

Schwartz, E.erlin: Reimer, 1:1887; 2:1891, Repr. 1966.Vita-argumentum-
scholion sch Med, sec. 2, l. 8
ξεως· τὸ δὲ ὤφελε ῥῆμα ᾧ ἀπαρέμφατον ἕπεται· ‘ὡς ὄφελεν θάνατός

μοι ἁδεῖν κακός [Γ 173]’. τὸ δὲ διαπτάσθαι τροπικῶς ὡς ἐπὶ
288
ὀρνέου. ἔδει δὲ εἰπεῖν διαπλεῦσαι: – AB

Κόλχων ἐς Αἶαν: πόλις ἐν Σκυθίᾳ οὕτω καλουμένη. ἐν
Κόλχοις. ὀνοματικῶς: – B
Συμπληγάδας: τὰς περὶ τὸ στόμα τοῦ Πόντου λέγει, αἳ δι' ἀπά-
την τῆς ὄψεως δοκοῦσιν ὧδε κἀκεῖσε φέρεσθαι: – AB
ἄλλως: ταύτας ὁ Σιμωνίδης [frg. 22] Συνορμάδας φησίν. εἰσὶ δὲ
πέτραι ἐπὶ τῷ στόματι τοῦ Πόντου στεναὶ τὸ διάστημα, δι' ὧν ἔξεισιν ἡ
θάλασσα ἀπὸ τοῦ Πόντου εἰς τὸν Ἑλλήσποντον. Ἐρατοσθένης δ' ἐν τῷ
τρίτῳ τῶν Γεωγραφουμένων φησὶ περὶ αὐτῶν· ‘καλοῦσι δὲ
Συμπληγάδας οὕτως. καθ' ὃν καιρὸν ἄν τις πρὸς τὰ δεξιὰ ἐκκλίνῃ,
σφόδρα φαντάζε-
ται τὰς πέτρας συναγομένας, ὅταν δὲ κατὰ μέσον, ὁρᾷ διισταμένας καὶ
ἔμπαλιν εἰς τὰ ἀριστερὰ διαλλάξας ὁρᾷ συντρεχούσας’. τούτου δὲ πολ-
λάκις γενομένου Συμπληγάδας αὐτάς φησι κεκλῆσθαι διὰ τὴν συνδρομὴν
καὶ διάστασιν τῆς φαντασίας. οἱ δὲ νεώτεροι τὰς παρ' Ὁμήρῳ Πλαγκτὰς
ὑπενόησαν εἶναι: – A
τὰς Συμπληγάδας ὁ Σιμωνίδης Συνορμάδας φησίν. Ἐρατοσθένης
δὲ ἐν γ Γεωγραφουμένων φησὶ τὸν πλοῦν στενὸν εἶναι καὶ σκολιὸν, δι'
οὗ φαντάζεσθαι τοὺς πλέοντας τὴν ἀπόκλεισιν τῶν πετρῶν:
Σχόλια στον Ευρυπίδη. Vita-argumentum-scholion sch Med, sec. 2, l. 16
πέτραι ἐπὶ τῷ στόματι τοῦ Πόντου στεναὶ τὸ διάστημα, δι' ὧν ἔξεισιν ἡ

θάλασσα ἀπὸ τοῦ Πόντου εἰς τὸν Ἑλλήσποντον. Ἐρατοσθένης δ' ἐν τῷ
τρίτῳ τῶν Γεωγραφουμένων φησὶ περὶ αὐτῶν· ‘καλοῦσι δὲ
Συμπληγάδας
οὕτως. καθ' ὃν καιρὸν ἄν τις πρὸς τὰ δεξιὰ ἐκκλίνῃ, σφόδρα φαντάζε-
ται τὰς πέτρας συναγομένας, ὅταν δὲ κατὰ μέσον, ὁρᾷ διισταμένας καὶ
ἔμπαλιν εἰς τὰ ἀριστερὰ διαλλάξας ὁρᾷ συντρεχούσας’. τούτου δὲ πολ-
λάκις γενομένου Συμπληγάδας αὐτάς φησι κεκλῆσθαι διὰ τὴν συνδρομὴν
καὶ διάστασιν τῆς φαντασίας. οἱ δὲ νεώτεροι τὰς παρ' Ὁμήρῳ Πλαγκτὰς
ὑπενόησαν εἶναι: – A
τὰς Συμπληγάδας ὁ Σιμωνίδης Συνορμάδας φησίν. Ἐρατοσθένης
δὲ ἐν γ Γεωγραφουμένων φησὶ τὸν πλοῦν στενὸν εἶναι καὶ σκολιὸν, δι'
οὗ φαντάζεσθαι τοὺς πλέοντας τὴν ἀπόκλεισιν τῶν πετρῶν: – B
τμηθεῖσα πεύκη: συνεκδοχὴ, ἀπὸ μέρους τὸ πᾶν. ἀπὸ κοι-
νοῦ δὲ τὸ ὤφελε· ὤφελε μὴ ἐρετμῶσαι ἡ Ἀργὼ τὰς τῶν ἀρίστων
χεῖρας: –
Scholia In Lucianum, Scholia in Lucianum (scholia vetera et recentiora

Arethae) (5029: 001)“Scholia in Lucianum”, Ed. Rabe, H.Leipzig:
Teubner, 1906, Repr. 1971.Lucianic work 10, sec. 1, l. 5
289
Περὶ τοῦ οἴκου.
ὅτι Ἀλέξανδρος ἐν τῷ Κύδνῳ λουσάμενος οὐ μικρῶς ἠρ-

ρώστησεν, ὥς φησιν Ἀρριανός [Anab. II 4, 7]. ~ VφOΩ
Κύδνῳ] ⌊ποταμὸς⌋ Ταρσοῦ ⌊τῆς Κιλικί⌋ας. ~ ⌊B⌋K
– ] ποταμὸς Ταρσοῦ. ~ Γ2
– ] Στράβων ὁ Γεωγράφος [XIV 673] ἱστορεῖ περὶ τούτου
τοῦ ποταμοῦ Κύδνου, ὅτι διὰ ψυχρότητα τὰ πλατυνευ-
ροῦντα τῶν ζῴων ἰᾶται ἐμβαίνοντα τῷ ῥείθρῳ τούτου καὶ
ἐγχρονίζοντα. ~ BVφMOΩ
νησιώτῃ μειρακίῳ] τὸν Ὀδυσσέως Τηλέμαχον λέγει. ~ B
μεστὸς κτλ.] ὡραῖον. ~ Γ
Φαίδρου] ἐν τῷ Φαίδρῳ τ⌊οῦ⌋ Πλάτωνος ταῦτα, ὅπου φησὶ
[230 B] “νὴ τὴν Ἥραν, καλὴν ἡ καταγωγή· ἥ τε γὰρ πλά-
τανος ἀμφιλαφὴς καὶ ἑξῆς
Scholia In Lucianum, Scholia in Lucianum (scholia vetera et recentiora

Arethae) Lucianic work 24, sec. 1, l. 13
δὲ ζʹ στάδιά εἰσι μίλιον ἕν. ~

– ] ὁ παρασάγγης μέτρον ἐστὶ παρ' Αἰγυπτίοις, μεθ' οὗ
μετροῦσι διὰ τὴν τοῦ Νείλου ἐπίκλυσιν τὴν γῆν, ἔχον
σταδίους τριάκοντα. ὁμοίως δὲ καὶ ὁ σχοῖνος ξʹ. ὁ δὲ
στάδιος ἔχει πόδας χʹ. τὸ δὲ ὄνομα τὸ παρασάγγης τοῦτο
εὕρηται πολλάκις ἐν τῇ Ἀναβάσει τοῦ Κύρου. ~ Δ
– ] μέτρον Περσικὸν ὁ παρασάγγης, ὁδοῦ στάδιοι λʹ. τὸ
δὲ στάδιον ὀργυιαὶ ρʹ, ὥσπερ καὶ τὸ πλέθρον ποδῶν ἑκα-
τόν. τὸ δὲ μίλιον στάδια ζʹ· τινὲς δὲ τῶν ἀρχαιοτέρων
δέκα βούλονται σταδίων τὸ μίλιον εἶναι· Στράβων δὲ ὁ γεω-
γράφος [VII 7, 4 p. 322] ηʹ, ἄλλοι δὲ ζ⏑. ~ VφΩ
ὑποξενίζοντας] ξένως καὶ ἀγνώστως διαλεγομένους. ~
Σχόλια στον Λυκόφρονα (scholia vetera et recentiora partim Isaac et

Joannis Tzetzae) (5030: 001)“Lycophronis Alexandra, vol. 2”, Ed.
Scheer, E.Berlin: Weidmann, 1958.Scholion 1312, l. 20
290
Καρχηδόνος καὶ Ἀλεξάνδρου εἰσίν. ὁ δὲ Λυκόφρων οὗτος

καινοτομῶν τὰ πολλὰ καὶ τὴν Κολχικὴν Λιγυστικὴν καλεῖ T.
ὁ δὲ Λίγυς οὗτος κωλύων Ἡρακλῆ ἐπὶ τὰς Γηρυόνου βοῦς
ἀνελθεῖν ἀνῃρέθη. καὶ κατὰ μὲν τοὺς μὴ εἰδότας διαίρεσιν
κλιμάτων, ἀλλὰ τὴν αὐτὴν δοκοῦντας Λιβυστικὴν καὶ Λιγυ-
στικὴν (21510. 23) οὕτως εἴπομεν ἔχειν, κατὰ δὲ τὴν ἀκρίβειαν
Λιβυστικὰ μέρη εἰσίν, ἵναπερ νῦν εἴπομεν, οἱ δὲ Λίγυες τὴν
παραλίαν ἀπὸ Τυρσηνίδος μέχρι τῶν Ἄλπεων καὶ ἄχρι Γα-
λατῶν νέμονται, ὥς φασι Δίων (I 174 Bo) καὶ ἄλλοι ἀκρι-
βέστατοι ἱστορικοὶ συγγραφεῖς τε (Plut. Aem. P 6) καὶ γεωγράφοι (DP
76).
Σχόλια στον Πίνδαρο. (scholia vetera) (5034: 001)

“Scholia vetera in Pindari carmina, 3 vols.”, Ed. Drachmann, A.B.
Leipzig: Teubner, 1:1903; 2:1910; 3:1927, Repr. 1:1969; 2:1967; 3:1966.
Ode O 10, scholion 51a, l. 3
A κἀκεῖνος ἀβουλίαις: ἀντὶ τοῦ ὕστατος τῆς

ἁλώσεως ἀπέθανεν.
τουτέστι μετὰ τὸ ἁλῶναι τὴν πόλιν
ἀπώλετο διὰ τὴν ἑαυτοῦ ἀβουλίαν.
BCDEQ κἀκεῖνος ἀβουλίαις: ὁ γοῦν Αὐγείας διὰ τὴν
οἰκείαν ἄνοιαν περὶ τὰ τελευταῖα τῆς ἁλώσεως περιτυχὼν
τῷ Ἡρακλεῖ οὐκ ἠδυνήθη τὸν μέγιστον καὶ χαλεπώτατον
θάνατον ἐκφυγεῖν.
BCDEQ ὁ δ' ἄρ' ἐν Πίσᾳ ἔλσαις ὅλον τε στρατόν:
ἐν χωρίῳ τινὶ χωριζομένῳ τῆς Ὀλυμπίας κατὰ τὴν τῶν
γεωγράφων βουλὴν σταδίους τρεῖς.
ὁ δὲ νοῦς· ὁ δὲ
δὴ τοῦ Διὸς ἰσχυρότατος υἱὸς συναγαγὼν καὶ κατασχὼν ἐν
τῇ Πίσᾳ, ἤτοι τῇ Ἤλιδι, τὸν ὅλον αὐτοῦ στρατὸν καὶ τὴν
πᾶσαν λείαν, οὕτω λοιπὸν κατεσκεύαζε τὸ θεῖον τοῦ Διὸς
ἄλσος.
Σχόλια στον Πίνδαρο. (scholia vetera et recentiora partim Thomae

Magistri et Alexandri Phortii) (e cod. Patm.) (5034: 005)“Πινδάρου
σχόλια Πατμιακά”, Ed. Semitelos, D.thens: Hermes, 1875.
Ode O 1, scholion 32, l. 14
291
Ὃ μὲν οὔτι τόσον (τ)ελέθει κακὸν ἔνδοθι μίμνον:

καὶ ἀντὶ τοῦ ὅτι, ὡς τὸ (Ἰλ. Α, 120):
Λεύσσετε γὰρ τόγε πάντες, ὅ μοι γέρας ἔρχεται ἄλλῃ.
καὶ ἀντὶ τοῦ διότι, ὡς τὸ (Ὀδ. Δ, 206):
(Το)ίου γὰρ καὶ πατρός, (ὃ) καὶ πεπνυμ(ένα βάζ)εις·
ἐνταῦθα δὲ κεῖται ἀντὶ τοῦ ὅστις, ὁ Φερ(έν)ικος. – Παρ' Ἀλ-
φεῷ] Ἀλφειὸς ποταμὸς ἐν Ἤλιδι, ἢ ἀρκαδικῆς πόλεως. Κα-
λεῖται δέ, κατὰ τὸν Γεωγράφον, ἀπὸ τῆς τῶν ἀλφῶν θερα-
πείας, ἤγουν παρὰ τὸ τοὺς ἀλφοὺς θεραπεύειν, ἢ παρὰ τὸ ἄλ-
φειν, ὅ ἐστιν ὠφελεῖν· ὠφέλιμον γὰρ αὐτοῦ τὸ ὕδωρ. Τὸ φε
συνεστάλη διὰ τὸ μέτρον, ἐλλείψει τοῦ ι· τὰ γὰρ διὰ τοῦ ειος
τρισύλλαβα ἐπὶ ποταμῶν (ὀξ)ύτονα ὄντα δίφθογγον ἔχει, οἷον
Πηνειός, Σπερχειός, Ἀλφειός· κεῖται ὀξύτονα διὰ τὸ μήνι ....
.... τοῦ ι· τρισύλλαβα δὲ διὰ τὸ ........ – Σύτο] ὥρμα·
– Δέμας] Δέμας, τὸ σῶμα, παρὰ τὸ δέω, τὸ δεσμεύω· (τὸ)
γὰρ σῶμα δεσμός ἐστι τῆς ψυχῆς· ἢ παρὰ τὸ δομῶ, τὸ οἰκοδο-
μῶ· οἰκοδόμημα γάρ ἐστι τῆς ψυχῆς καὶ οἰκητήριον· τὸ ας
βραχύ.
Σχόλια στον Πλάτωνα. Scholia Platonica”, Ed. Greene, W.C.Haverford,

Pennsylvania: American Philological Association, 1938.Dialogue Ion,
Stephanus p. 533d, l. 2
Ἐπιδαύρου. πόλις ἐν Ἰλλυρίδι. μῶν. μὴ αὖ (l. οὖν), οὐ δή, ἄρα (l.

ἆρα). ῥαψῳδῶν.
ῥαψῳδούς φασι τοὺς τὰ Ὁμήρου ἔπη ἐν τοῖς θεάτροις ἀπαγγέλλοντας.
ἐκλήθησαν δὲ οὕτως, ἐπεὶ ῥάβδους ἔχοντες δαφνίνας ἀπήγγελλον.
ῥαψῳδῆσαι λέγεται καὶ τὸ φλυαρῆσαι, ἢ τὸ ἁπλῶς λαβεῖν (l. λαλεῖν)
καὶ ἀπαγγεῖλαι χωρὶς ἔργου τινός.
Μαγνῆτιν.
(1) Πτολεμαῖος ὁ μέγας ἐν ζʹ τῶν Γεωγραφικῶν ὑφηγήσεών (VII 30)
φησι κατὰ τὴν ἐκτὸς Γάγγου ποταμοῦ Ἰνδικὴν [ὅτι] μετὰ καὶ ἄλλας
νήσους τινὰς Σατύρων εἶναι τρεῖς, ὧν τοὺς ἐνοικοῦντας οὐρὰς ἔχειν
ὁποίας διαγράφουσι τῶν Σατύρων. φέρονται δὲ συνεχεῖς καὶ ἄλλαι
δέκα νῆσοι, καλούμεναι Μανιόλαι, ἐν αἷς φασι τὰ σιδηροῦς ἔχοντα
ἥλους πλοῖα κατέχεσθαι, μήποτε τῆς Ἡρακλείας λίθου περὶ αὐτὰς
γεννωμένης, καὶ διὰ τοῦτο ἐπιούροις (l. ἐπ' οὐροῖς) ναυπηγεῖσθαι·
κατέχειν τε αὐτοὺς ἀνθρωποφάγους.
292
Σχόλια στον Πλάτωνα. Dialogue R, Stephanus p. 519c,bis, l. 2
ὅτι αἱ μὲν ἄλλαι τρεῖς ἀρεταὶ ἐγγύς εἰσι σώματος· ἔθεσι γὰρ καὶ
ἀσκήσεσι προσγίγνονται· ἡ δὲ φρόνησις ἐγγύς ἐστι τοῦ νοῦ καὶ τοῦ
ἀϊδίου.
μήτε τοὺς ἐν παιδείᾳ κτλ.
σημείωσαι τί λέγει.
ἐν μακάρων νήσοις.
ὡς Πτολεμαῖος ὁ μέγας ἐν δʹ Γεωγραφουμένων (IV 5, 34) φησὶ τὰς
μακάρων νήσους ἓξ τὸν ἀριθμὸν ἐν τῇ ἐντὸς Λιβύῃ κατὰ τὸ Ἀτλαν-
τικὸν πέλαγος.
Σχόλια στον Πλάτωνα. (scholia recentiora Arethae) (5035: 002)“Scholia

Platonica”, Ed. Greene, W.C.Haverford, ennsylvania: American
Philological Association, 1938.Dialogue Sph, Stephanus p. 216a, l. 3
καὶ αὐτὸς δὲ ὁ σοφιστὴς ἄνθρωπος ὢν διὰ τὸ τὰ μεγάλα μιμεῖσθαι

σοφιστὴς καλεῖται· ὅθεν καὶ τὸν σοφιστὴν πολυκέφαλον εἴρηκεν, ὁ δὲ
ξένος εἰς τύπον τοῦ πατρὸς τῶν δημιουργῶν νοείσθω ὑπερουράνιος καὶ
ἐξῃρημένος, οἱ δ' ἀκροαταὶ εἰς τὰς δημιουργικὰς νοήσεις, ὁ μὲν εἰς τὴν
τοῦ Διός, ὁ δὲ εἰς τὴν ἀγγελικὴν ὡς Ἑρμαϊκὸς καὶ γεωμετρικός. καὶ
ἐπεὶ ἡ δημιουργία ἐκ τοῦ τέλους (l. ἀτέλους) εἰς τὸ τέλειον, διὰ τοῦτο
πρῶτον ὁ ξένος τῷ Θεοδώρῳ συγγίγνεται, εἶτα δι' ἐπιστροφῆς τῷ
Διίῳ Σωκράτει. ἐξ Ἐλέας.
αὕτη ἡ Ἐλαία (sic) οὐχ ὥς τινες ὑπέλαβον τῆς Ἰωνίας ἐστὶν ἀλλὰ
τῆς Ἰταλίας, εἴ τι δεῖ Στράβωνι πείθεσθαι τῷ γεωγράφῳ. κεῖται
δὲ ἐν τῷ ἐχομένῳ κόλπῳ τοῦ Ποσειδωνιάτου κόλπου, ἧς αἱ Οἰνοτρίδες
προβέβληνται νῆσοι.
Σχόλια στον Θουκυδίδη. (scholia vetera et recentiora) (5039:

001)“Scholia in Thucydidem ad optimos codices collata”, Ed. Hude,
K.Leipzig: Teubner, 1927, Repr. 1973.Book 2, ch. 102, sec. 3, l. 2
Οἰνιάδας: Οἰνιὰς πόλις ἐστὶν ἐν τῷ στομίῳ τοῦ Ἀχελῴου ἡ καὶ νῦν

Δραγαμέστη λεγομένη. διὰ Δολοπίας: Δολοπία ἡ νῦν καλουμένη Ἀνό-
βλαχα· ἐξ ἀνατολῶν γὰρ αὐτῆς ὁ Πηνειὸς ποταμός, ἐκ δὲ
νότου ὁ Ἀχελῷος οὗτος ποταμὸς ῥεῖ. αὐτοῖς: τοῖς Οἰνιάδαις.
περιλιμνάζων: περὶ τὴν πόλιν πλημμύρας ὑδάτων ποιῶν.
προσχοῖ αἰεί: ὕλην συμφορεῖ. αἳ ἠπείρωνται: τοι-
293
αῦτα πολλὰ οἱ τὰς Γεωγραφίας ἡμῖν παραδιδόντες ἀναγρά-

φουσιν· ὅπερ καὶ ἐν τῇ πρὸς Αἴγυπτον Φάρῳ τῇ νήσῳ συν-
έβη. ὁ γὰρ Ὅμηρος (δ 354) πελαγίαν αὐτὴν ἀναγράφει·
νῦν δὲ σχεδὸν ἠπείρωται
Ελληνική ανθολογία. (7000: 001)“Anthologia Graeca, 4 vols., 2nd

edn.”, Ed. Beckby, H.Munich: Heimeran, 1–2:1965; 3–4:1968.Book 9,
epigram 559, l. 6
ΚΡΙΝΑΓΟΡΟΥ
Πλοῦς μοι ἐπ' Ἰταλίην ἐντύνεται· ἐς γὰρ ἑταίρους

στέλλομαι, ὧν ἤδη δηρὸν ἄπειμι χρόνον.
διφέω δ' ἡγητῆρα “περίπλοον”, ὅς μ' ἐπὶ νήσους
Κυκλάδας ἀρχαίην τ' ἄξει ἐπὶ Σχερίην·
σύν τί μοι ἀλλά, Μένιππε, λάβευ, φίλος, ἵστορα κύκλον
γράψας, ὦ πάσης ἴδρι Γεωγραφίης.
Σούδα λεξικόν. Suidae lexicon, 4 vols.”, Ed. Adler, A.

Leipzig: Teubner, 1.1:1928; 1.2:1931; 1.3:1933; 1.4:1935, Repr.
1.1:1971; 1.2:1967; 1.3:1967; 1.4:1971; Lexicographi Graeci 1.1–1.4.
Alphabetic letter gamma, entry 160, l. 1
Γένυς: εἶδος πελέκεως· ὅτε σοι παγχάλκων ἀνταία γενύων ἁρμόθη

πλαγά. καὶ τὸ γένειον.
Γένυσι: σιαγόσιν. ἐν Ἐπιγράμμασι· χὠ μὲν ἐνέκλεισεν φονίαν
γένυν, ἐκ δὲ τενόντων ἔνθους ῥομβητὴν ἐστροφάλιζε φόβην.
Γεοῦχος: ὁ Ποσειδῶν. ὁ τὴν γῆν ἔχων. Γαιήοχος δέ.
Γεωγραφία: ἡ περιήγησις.
Γεώδης: ὁ ἐκ τῆς γῆς.
Γεώλοφον: ὀρεινὸν, ὄρος, ὕψωμα γῆς· καλοῦσι δ' οὕτως καὶ τὸν
παχὺν καὶ ἀναίσθητον ἄνθρωπον. πέπατο γὰρ οὐ μέγα τοῦτο κλη-
ρίον ἐν λυπρῇ τῇδε γεωλοφίῃ.
Σούδα λεξικόν. letter pi, entry 1888, l. 9
ὥστε καὶ φάσκειν Ὅμηρον μὲν Σοφοκλέα ἐπικόν, Σοφοκλέα δὲ Ὅμηρον

τραγικόν. Πολέμων, Εὐηγέτου, Ἰλιεύς, κώμης Γλυκείας ὄνομα, Ἀθήνησι
294
δὲ πολιτογραφηθείς· διὸ ἐπεγράφετο Ἑλλαδικός· ὁ κληθεὶς Περιηγητής,

ἱστορικός. γέγονε δὲ κατὰ Πτολεμαῖον τὸν Ἐπιφανῆ. κατὰ δὲ Ἀσκλη-
πιάδην τὸν Μυρλεανὸν συνεχρόνισεν Ἀριστοφάνει τῷ γραμματικῷ καὶ
διήκουσε καὶ τοῦ Ῥοδίου Παναιτίου. ἔγραψε Περιήγησιν Ἰλίου ἐν
βιβλίοις γʹ, Κτίσεις τῶν ἐν Φωκίδι πόλεων καὶ περὶ τῆς πρὸς Ἀθη-
ναίους συγγενείας αὐτῶν, Κτίσεις τῶν ἐν Πόντῳ πόλεων, Περὶ τῶν
ἐν Λακεδαίμονι πόλεων· καὶ ἄλλα πλεῖστα· ἐν οἷς καὶ Κοσμικὴν περι-
ήγησιν ἤτοι Γεωγραφίαν.
Πολέμων, Λαοδικεύς, ἤγουν ἐκ Λαοδικείας τῆς πρὸς τῷ Λύκῳ
ποταμῷ, ῥήτωρ καὶ σοφιστής, σοφιστεύσας ἐν Σμύρνῃ, διδάσκαλος
Ἀριστείδου τοῦ ῥήτορος. ἦν δὲ ἐπί τε Τραιανοῦ καὶ μετ' αὐτόν.
μαθητὴς δὲ ἐγένετο Τιμοκράτους τοῦ ἐξ Ἡρακλείας τῆς ἐν τῷ Πόντῳ
φιλοσόφου καὶ Σκοπελιανοῦ τοῦ σοφιστοῦ. ἐτελεύτησε δὲ ἓξ καὶ
πεντήκοντα ἐνιαυτῶν, ἑαυτὸν ἐν τῷ τάφῳ ἐμβαλὼν καὶ ἀποκαρτερήσας
διὰ τὸ συνέχεσθαι τῇ ἀρθρίτιδι νόσῳ. διὸ καὶ τῶν συγγενῶν καὶ φίλων
θρηνούντων, λέγεται εἰπεῖν πρὸς αὐτοὺς τὸν Πολέμωνα· δότε μοι
ἕτερον σῶμα, καὶ μετεμβήσομαι. καὶ τοῖς ἰατροῖς δὲ ἐπὶ συχνῷ
τέμνουσιν αὐτὸν ἔλεγεν·
Σούδα λεξικόν. letter sigma, entry 1155, l. 2
Στράτων, Ἀμασεύς, φιλόσοφος. γέγονεν ἐπὶ Τιβερίου Καίσαρος.

ἔγραψε Γεωγραφίαν ἐν βιβλίοις ζʹ.
Στράβαξ: ὄνομα κύριον.
Στραγγαλίδες: τὰ δύσλυτα ἅμματα. Φερεκράτης Αὐτομόλοις·
ὑμεῖς γὰρ ἀεὶ στραγγαλίδας ἐσφίγγετε.
Στραγγαλιῶδες: διεστραμμένον. καὶ Στραγγαλωτὴ
μάστιξ. ὁ δὲ ἐκέλευσεν αὐτὸν μαστιγοῦσθαι τῇ μάστιγι τῇ στραγ-
γαλωτῇ. ὁ δὲ ἔξαρνος ἦν μηδὲν εἰρηκέναι.
Στραγεύει: διαβάλλει, οὐκ εὐθὺς πορεύεται, ὥσπερ νεάζει καὶ
χρονίζει καὶ ῥᾳθυμεῖ. κυπτάζεις ἔχων περὶ τὴν θύραν. Ἀττικῶς
περιττεύει τὸ ἔχων· τὸ δὲ κυπτάζεις ἀντὶ τοῦ στραγεύῃ καὶ διατρίβεις.
καὶ Στραγεύομαι, ἀναβάλλομαι, διατρίβω. ἅπαξ οὖν, φησί, δόξαν,
Σούδα λεξικόν. letter sigma, entry 1187, l. 2
Στράτων, Λαμψακηνός, φιλόσοφος, Θεοφράστου γνώριμος καὶ

διάδοχος, υἱὸς δὲ Ἀρκεσιλάου ἢ Ἀρκεσίου· ὃς ἐπεκλήθη Φυσικὸς διὰ
τὸ παρ' ὁντιναοῦν ἐπιμεληθῆναι τῆς φυσικῆς θεωρίας. καθηγήσατο δὲ
καὶ Πτολεμαίου τοῦ ἐπικληθέντος Φιλαδέλφου. καὶ ἔγραψε βιβλία
295
πολλά.
Στράτων ἀεὶ ἐξυρᾶτο καὶ Κλεισθένης ἐπὶ τὸ φαίνεσθαι ἀεὶ νέοι. Ἀριστο-
φάνης· ὦ θερμόβουλον πρωκτὸν ἐξυρημένε· τοιόνδε δ', ὦ πίθηκε, τὸν
πώγων' ἔχων, εὐνοῦχος ἡμῖν ἦλθες ἐξυρημένος; ὁδὶ δὲ τίς ποτ' ἐστιν; οὐ
δήπου Στράτων;
Στράτων, Ἀμασεύς, φιλόσοφος. γέγονεν ἐπὶ Τιβερίου Καίσαρος, καὶ
ἔγραψε Γεωγραφίαν ἐν βιβλίοις ζʹ.
Στράτωρ, στράτωρος: εἶδος ἀξιώματος.
Στρεβλός: δύσκολος.
Στρεβλός: καμπύλος. στρεβλοῖσι παλαίσμασι. τοῖς μετὰ
σκέψεως εὑρισκομένοις, καὶ ἀφανέσι.
Στρεβλούμενος: δεσμούμενος, μαστιζόμενος. Αἰλιανός· καὶ
τοὺς ὑπηρέτας αὐτῷ περιβαλόντες εἰς τὸ θέατρον καλοῦσι τὸ πλῆθος
καὶ ἐκεῖνον παράγουσι καὶ στρεβλοῦσι· καὶ κατατεινόμενος ἀληθῆ λέγει
καὶ πυρὶ παραδίδοται. ὁ δὲ οὐκ ἔστι τῶν δεινῶν ὃ παρέλειπε, τοὺς
μὲν στρεβλούμενος, χάριτι τῶν ὑπαρχόντων.
Χωρογράφοι-Χωρογραφία
Διογένης Λαέρτιος Βίοι φιλοσόφων. “Diogenis Laertii vitae

philosophorum, 2 vols.”, Ed. Long, H.S.Oxford: Clarendon Press, 1964,
Repr. 1966. Book 2, section 17, line 10
Ὁ δὲ λόγος αὐτῷ οὕτως ἔχει. τηκόμενόν φησι τὸ ὕδωρ ὑπὸ

τοῦ θερμοῦ, καθὸ μὲν εἰς τὸ μέσον διὰ τὸ πυρῶδες συνίσταται,
ποιεῖν γῆν· καθὸ δὲ περιρρεῖ, ἀέρα γεννᾶν. ὅθεν ἡ μὲν ὑπὸ τοῦ
ἀέρος, ὁ δὲ ὑπὸ τῆς τοῦ πυρὸς περιφορᾶς κρατεῖται. γεννᾶσθαι
δέ φησι τὰ ζῷα ἐκ θερμῆς τῆς γῆς καὶ ἰλὺν παραπλησίαν γάλακτι
οἷον τροφὴν ἀνιείσης· οὕτω δὴ καὶ τοὺς ἀνθρώπους ποιῆσαι.
πρῶτος δὲ εἶπε φωνῆς γένεσιν τὴν τοῦ ἀέρος πλῆξιν. τὴν δὲ
θάλατταν ἐν τοῖς κοίλοις διὰ τῆς γῆς ἠθουμένην συνεστάναι.
μέγιστον τῶν ἄστρων τὸν ἥλιον, καὶ τὸ πᾶν ἄπειρον.
Γεγόνασι δὲ καὶ ἄλλοι τρεῖς Ἀρχέλαοι· ὁ χωρογράφος τῆς ὑπὸ
Ἀλεξάνδρου πατηθείσης γῆς, ὁ τὰ Ἰδιοφυῆ ποιήσας, ἄλλος
τεχνογράφος ῥήτωρ.
296
Dicaearchus Phil., Fragmenta (0066: 001)“Dikaiarchos”, Ed. Wehrli,

F.Basel: Schwabe, 1967; Die Schule des Aristoteles, vol. 1, 2nd edn..
Fragment 111, line 1
Agathemerus Geograph. informatio Prooem. 2: οἱ μὲν οὖν

Ἑλλάδα καὶ ταύτης Δελφούς. τὸν ὀμφαλὸν γὰρ ἔχειν τῆς γῆς. πρῶτος δὲ
Δημόκριτος πολύπειρος ἀνὴρ συνεῖδεν ὅτι προμήκης ἐστὶν ἡ γῆ, ἡμιόλιον
τὸ μῆκος τοῦ πλάτους ἔχουσα. συνῄνεσε τούτῳ καὶ Δικαίαρχος ὁ
Περιπατητικός. ib. 5: Δικαίαρχος δὲ ὁρίζει τὴν γῆν οὐχ ὕδασιν, ἀλλὰ
τομῇ εὐθείᾳ ἀκράτῳ ἀπὸ στηλῶν διὰ Σαρδοῦς Σικελίας Πελοποννήσου
Καρίας Λυκίας Παμφυλίας Κιλικίας καὶ Ταύρου ἑξῆς ἕως Ἰμάου ὄρους.
τῶν τοίνυν τόπων τὸν ὲν βόρειον, τὸν δὲ νότιον ὀνομάζει.
Strabo II 4, 104: Πολύβιος δὲ τὴν Εὐρώπην χωρογραφῶν τοὺς
μὲν ἀρχαίους ἐᾶν φησι, τοὺς δ' ἐκείνους ἐλέγχοντας ἐξετάζειν
Δικαίαρχόν τε καὶ Ἐρατοσθένη τὸν τελευταῖον πραγματευσάμενον περὶ
γεωγραφίας καὶ Πυ-θέαν, ὑφ' οὖ παρακρουσθῆναι πολλούς κτλ. (folgt
Bericht des Pytheas über Britannien und Thule sowie Kritik des
Polybius): πολὺ δέ φησι βέλτιον (sc. Πολύβιος) τῷ Μεσσηνίῳ πιστεύειν
ἢ τούτῳ. ὁ μέντοι γε εἰς μίαν χώραν τὴν Παγ-χαίαν λέγει πλεῦσαι, ὁ δὲ
καὶ μέχρι τῶν τοῦ κόσμου περάτων κτλ. Ἐρατοσθένη δὲ ..... Πυθέᾳ .....
πιστεύειν, καὶ ταῦτα μηδὲ Δικαιάρχου πιστεύσαντος. τὸ μὲν οὖν μηδὲ
Δικαιάρχου πιστεύσαντος γελοῖον, ὥσπερ ἐκείνῳ κανόνι χρή-σασθαι
προσῆκον, καθ' οὗ τοσούτους ἐλέγχους αὐτὸς προφέρεται.
Ἐρατοσθένους δὲ εἴρηται ἡ περὶ τὰ ἑσπέρια καὶ τὰ ἀρκτικὰ τῆς Εὐρώπης
ἄγνοια.
Στράβων Γεωραφικά. “Strabonis geographica, 3 vols.”, Ed. Meineke,

A.Leipzig: Teubner, 1877, Repr. 1969.Book 1, chapter 1, section 16, line
52
...καὶ ἐπεκτεινόντων τὸ τῆς ἡγεμονίας μέγεθος, οὐκ

ἐπ' ἴσης δυνατὸν οὔτ' ἐκείνοις ἅπαντα γνωρίζειν οὔτε
297

ὡς Ὅμηρος “οἵθ' Ὑρίην ἐνέμοντο καὶ Αὐλίδα πετρή-
εσσαν Σχοῖνόν τε Σκῶλόν τε;” ἡμῖν δὲ προσήκει,
τὰ δὲ παρ' Ἰνδοῖς οὕτω καὶ τὰ καθ' ἕκαστα οὐκέτι·
οὐδὲ γὰρ ἡ χρεία ἐπάγεται· μέτρον δ' αὕτη μάλιστα
τῆς τοιαύτης ἐμπειρίας.
Στράβων γεωγραφικά. Book 2, chapter 4, section 1, line 1
... ὅπερ καὶ Ἄρατος ἐπισημαίνεται “ἧχί περ ἄκραι μίσγονται δύ-
σιές τε καὶ ἀντολαὶ ἀλλήλῃσιν.” εἰ δ' ἐπὶ τῆς Κρατη-
πραγματευσάμενον περὶ γεωγραφίας, καὶ Πυθέαν,
νήσου, προσιστορήσαντος δὲ καὶ τὰ περὶ τῆς Θούλης
καὶ τῶν τόπων ἐκείνων, ἐν οἷς οὔτε γῆ καθ' αὑτὴν
ὑπῆρχεν ἔτι οὔτε θάλαττα οὔτ' ἀήρ, ἀλλὰ σύγκριμά
τι ἐκ τούτων πλεύμονι θαλαττίῳ ἐοικός,
ποιησόμεθα δ' ἡμεῖς ἐν τοῖς καθ' ἕκαστα τὴν προσή-

κουσαν ἐπανόρθωσιν καὶ τούτων καὶ τῶν ἄλλων, ὅσα
ἔν τε τῇ Εὐρώπῃ διημάρτηται καὶ ἐν τῇ τῆς Λιβύης
περιοδείᾳ. νῦν δ' ἀρκέσει ταῦτα λεχθέντα πρὸς τοὺς
πρὸ ἡμῶν, ὅσους ᾠήθημεν ἱκανοὺς εἶναι παρατεθέν-
τας ἐκμαρτυρεῖν ἡμῖν, ὅτι δικαίως προειλόμεθα καὶ
αὐτοὶ τὸ αὐτὸ τοῦτο ἔργον τοσαύτης ἐπανορθώσεως
καὶ προσθήκης δεόμενον.
298
Ἐπεὶ δὲ τοῖς πρὸς ἐκείνους λόγοις συνεχής ἐστιν

ἡ ἐγχείρησις τῆς ἡμετέρας ὑποσχέσεως, λαβόντες ἀρ-
χὴν ἑτέραν λέγωμεν, ὅτι δεῖ τὸν χωρογραφεῖν ἐπιχει-
ροῦντα πολλὰ τῶν φυσικῶς τε καὶ μαθηματικῶς λεγο-
μένων ὑποθέσθαι, καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ὑπόνοιάν τε
καὶ πίστιν τὰ ἑξῆς πραγματεύεσθαι. εἴρηται γάρ, ὅτι
οὐδ' οἰκοδόμος, οὐδ' ἀρχιτέκτων οἰκίαν ἢ πόλιν ἱδρῦ-
σαι καλῶς οἷός τε γένοιτ' ἂν ἀπρονοήτως ἔχων κλι-
μάτων τε τῶν κατὰ τὸν οὐρανὸν καὶ σχημάτων τε καὶ
αὐτὴν τά τε Ἰβηρικὰ καὶ τὰ Ἰνδικὰ καὶ τὰ μέσα
γάρ τινα στοιχείοις χρώμενοι τούτοις τὰ παράλληλα

μέρη στοχαζόμεθα καὶ τὰς ἄλλας σχέσεις τῶν οἰκήσεων
τάς τ' ἐπὶ γῆς καὶ πρὸς τὰ οὐράνια.
Πλεῖστον δ' ἡ θάλαττα γεωγραφεῖ καὶ σχηματίζει
τὴν γῆν, κόλπους ἀπεργαζομένη καὶ πελάγη καὶ πορθ-
μούς, ὁμοίως δὲ ἰσθμοὺς καὶ χερρονήσους καὶ ἄκρας·
προσλαμβάνουσι δὲ ταύτῃ καὶ οἱ ποταμοὶ καὶ τὰ ὄρη.
διὰ γὰρ τῶν τοιούτων ἤπειροί τε καὶ ἔθνη καὶ πόλεων
θέσεις εὐφυεῖς ἐνενοήθησαν καὶ τἆλλα ποικίλματα,
ὅσων μεστός ἐστιν ὁ χωρογραφικὸς πίναξ. ἐν δὲ τού-
τοις καὶ τὸ τῶν νήσων πλῆθός ἐστι κατεσπαρμένον ἔν
τε τοῖς πελάγεσι καὶ κατὰ τὴν παραλίαν πᾶσαν. ἄλλων
δ' ἄλλας ἀρετάς τε καὶ κακίας καὶ τὰς ἀπ' αὐτῶν χρείας
ἐπιδεικνυμένων ἢ δυσχρηστίας, τὰς μὲν φύσει τὰς δὲ
ἐκ κατασκευῆς, τὰς φύσει δεῖ λέγειν· διαμένουσι γάρ,
αἱ δ' ἐπίθετοι δέχονται μεταβολάς. καὶ τούτων δὲ τὰς
πλείω χρόνον συμμένειν δυναμένας ἐμφανιστέον, ...
μὴ πολὺ μέν, ἄλλως δ' ἐπιφάνειαν ἐχούσας τινὰ καὶ
δόξαν, ἣ πρὸς τὸν ὕστερον χρόνον παραμένουσα
εἶναι θηρίων. ὁπόταν γοῦν ὁρμήσωσιν οἱ τῶν Ῥω-

μαίων στρατηγοὶ καὶ προσπεσόντες τοῖς ἐρύμασι πολὺ
πλῆθος ἕλωσι, τῶν ἀνδραπόδων ὁρᾶν ἔστιν ἐν τῇ
299
Ῥώμῃ καὶ θαυμάζειν ὅσον ἐμφαίνεται τὸ θηριῶδες καὶ

τὸ βοσκηματῶδες ἐν αὐτοῖς· ἢ γὰρ οὐχ ὑπομένουσι
ζῆν ἢ ζῶντες ἀπαθείᾳ καὶ ἀναισθησίᾳ τοὺς ὠνησαμέ-
νους ἐπιτρίβουσιν, ὥστε καίπερ τὸ τυχὸν καταβαλοῦ-
σιν ὑπὲρ αὐτῶν ὅμως μεταμέλειν. ἔστι δ' ὅμως οἰκή-
σιμά τινα μέρη καὶ πολίσματά που Βλησίνων τε καὶ
Χάραξ καὶ Ἐνικονίαι καὶ Ὀυάπανες. μῆκος δὲ τῆς νήσου
φησὶν ὁ χωρογράφος μίλια ἑκατὸν ἑξήκοντα, πλάτος
δὲ ἑβδομήκοντα· Σαρδόνος δὲ μῆκος διακόσια εἴκοσι,
πλάτος δὲ ἐνενήκοντα ὀκτώ. κατ' ἄλλους δὲ Κύρνου μὲν
περίμετρος περὶ [τρις]χιλίους λέγεται καὶ διακοσίους
σταδίους, τῆς δὲ Σαρδόνος καὶ τετρακισχιλίους. ἔστι
δὲ αὐτῆς τὸ πολὺ μέρος τραχὺ καὶ οὐκ εἰρηναῖον, πολὺ
δὲ καὶ χώραν ἔχον εὐδαίμονα τοῖς πᾶσι, σίτῳ δὲ καὶ
διαφερόντως. πόλεις δ' εἰσὶ μὲν πλείους, ἀξιόλογοι δὲ
Κάραλις καὶ Σοῦλχοι. τῇ δ' ἀρετῇ τῶν τόπων ἀντιτάτ-
τεταί τις καὶ μοχθηρία· νοσερὰ γὰρ ἡ νῆσος τοῦ θέ-
ρους καὶ μάλιστα ἐν τοῖς εὐκαρποῦσι χωρίοις·
... ἀπὸ τῆς λεηλασίας), ἐπιτίθενται τότε καὶ χειροῦν-

ται πολλούς. γίνονται δ' ἐνταῦθα οἱ τρίχα φύοντες
αἰγείαν ἀντ' ἐρέας κριοί, καλούμενοι δὲ μούσμωνες,
ὧν ταῖς δοραῖς θωρακίζονται. χρῶνται δὲ πέλτῃ καὶ
ξιφιδίῳ.
Ἀπὸ πάσης δὲ τῆς μεταξὺ Ποπλωνίου καὶ Πίσης
ἱκανῶς αἱ νῆσοι κατοπτεύονται· ἐπιμήκεις δ' εἰσὶ καὶ
παράλληλοι σχεδὸν αἱ τρεῖς ἐπὶ νότον καὶ Λιβύην τε-
τραμμέναι· πολὺ μέντοι τῷ μεγέθει λείπεται τῶν ἄλ-
λων ἡ Αἰθαλία. ἀπό τε τῆς Λιβύης τὸ ἐγγυτάτω δίαρμά
φησιν ὁ χωρογράφος εἰς τὴν Σαρδὼ μίλια τριακόσια.
μετὰ δὲ τὸ Ποπλώνιον Κόσαι πόλις μικρὸν ὑπὲρ τῆς
θαλάττης· ἔστι δ' ἐν κόλπῳ βουνὸς ὑψηλός, ἐφ' οὗ τὸ
κτίσμα· ὑπόκειται δ' Ἡρακλέους λιμὴν καὶ πλησίον
λιμνοθάλαττα καὶ παρὰ τὴν ἄκραν τὴν ὑπὲρ τοῦ κόλ-
που θυννοσκοπεῖον. ἀκολουθεῖ γὰρ ὁ θύννος οὐ τῇ
βαλάνῳ μόνον, ἀλλὰ καὶ τῇ πορφύρᾳ παρὰ γῆν, ἀρ-
ξάμενος ἀπὸ τῆς ἔξω θαλάττης μέχρι καὶ Σικελίας. ἀπὸ
δὲ τῶν Κοσῶν εἰς Ὤστια παραπλέουσι πολίχνιά ἐστι
Γραουίσκοι καὶ Πύργοι καὶ Ἄλσιον καὶ Φρεγῆνα.

300
Μετὰ δὲ τὸ Σκυλλήτιον ἡ Κροτωνιᾶτις χώρα καὶ

τῶν Ἰαπύγων ἄκραι τρεῖς. μετὰ δὲ ταύτας τὸ Λακί-
νιον Ἥρας ἱερόν, πλούσιόν ποτε ὑπάρξαν καὶ πολλῶν
ἀναθημάτων μεστόν. τὰ διάρματα δ' οὐκ εὐκρινῶς
λέγεται· πλὴν ὥς γε ἐπὶ τὸ πολὺ σταδίους ἀπὸ πορθ-
μοῦ μέχρι Λακινίου Πολύβιος ἀποδίδωσι χιλίους καὶ
τριακοσίους, ἐντεῦθεν δὲ καὶ δίαρμα εἰς ἄκραν Ἰα-
πυγίαν ἑπτακοσίους. τοῦτο μὲν οὖν στόμα λέγουσι
τοῦ Ταραντίνου κόλπου. αὐτὸς δ' ὁ κόλπος ἔχει περί-
πλουν ἀξιόλογον μιλίων διακοσίων τετταράκοντα, ὡς
ὁ χωρογράφος φησί ... τριακοσίων ὀγδοήκοντα ... ἀζώ-
νῳ, Ἀρτεμίδωρος· τοσούτοις δὲ καὶ λείπων ... τοῦ
πλάτους τοῦ στόματος τοῦ κόλπου. βλέπει δὲ πρὸς
ἀνατολὰς χειμερινάς, ἀρχὴ δ' αὐτοῦ τὸ Λακίνιον· κάμ-
ψαντι γὰρ εὐθὺς αἱ τῶν Ἀχαιῶν πόλεις ἦσαν, αἳ νῦν
οὐκ εἰσὶ πλὴν τῆς Ταραντίνων. ἀλλὰ διὰ τὴν δόξαν
τινῶν ἄξιον καὶ ἐπὶ πλέον αὐτῶν μνησθῆναι.
ἀφορίζουσιν αἱ τρεῖς ἄκραι, δύο μέν εἰσι κοῖλαι με-

τρίως, ἡ δὲ τρίτη κυρτή, ἡ ἀπὸ τοῦ Λιλυβαίου καθή-
κουσα πρὸς τὴν Πελωριάδα, ἥπερ μεγίστη ἐστί, στα-
δίων χιλίων καὶ ἑπτακοσίων, ὡς Ποσειδώνιος εἴρηκε
προσθεὶς καὶ εἴκοσι. τῶν δ' ἄλλων ἡ ἐπὶ Πάχυνον ἀπὸ
τοῦ Λιλυβαίου μείζων τῆς ἑτέρας· ἐλαχίστη δὲ ἡ τῷ
πορθμῷ καὶ τῇ Ἰταλίᾳ προσεχής, ἡ ἀπὸ τῆς Πελωριά-
δος ἐπὶ τὸν Πάχυνον, σταδίων ὅσον χιλίων καὶ ἑκατὸν
καὶ τριάκοντα. τὸν δὲ περίπλουν ὁ Ποσειδώνιος στα-
δίων τετταρακοσίων ἐπὶ τοῖς τετρακισχιλίοις ἀποφαί-
νει. ἐν δὲ τῇ χωρογραφίᾳ μείζω λέγεται τὰ διαστήματα
κατὰ μέρος διῃρημένα μιλιασμῷ· ἐκ μὲν Πελωριάδος
εἰς Μύλας εἴκοσι πέντε· τοσαῦτα δὲ καὶ ἐκ Μυλῶν εἰς
Τυνδαρίδα· εἶτα εἰς Ἀγάθυρνον τριάκοντα καὶ τὰ ἴσα
εἰς Ἄλαισαν καὶ πάλιν ἴσα εἰς Κεφαλοίδιον· ταῦτα μὲν
πολίχνια· εἰς δ' Ἱμέραν ποταμὸν δεκαοκτὼ διὰ μέσης
ῥέοντα τῆς Σικελίας· εἶτ' εἰς Πάνορμον τριάκοντα
πέντε· δύο δὲ καὶ τριάκοντα εἰς τὸ τῶν Αἰγεσταίων
ἐμπόριον· λοιπὰ δὲ εἰς Λιλύβαιον τριάκοντα ὀκτώ.
ἐντεῦθεν δὲ κάμψαντι ἐπὶ τὸ συνεχὲς πλευρὸν εἰς μὲν
τὸ Ἡράκλειον ἑβδομήκοντα πέντε,
301
γινομένους ὁμοίως τοῖς ἐπιληπτικοῖς τοτὲ δὲ ἀνατρέ-

χοντας εἰς τοὺς οἰκείους λογισμούς· πολλαῖς δ' ἡμέ-
ραις ὕστερον ὁρᾶσθαι πηλὸν ἐπανθοῦντα τῇ θαλάττῃ,
πολλαχοῦ δὲ καὶ φλόγας ἐκπιπτούσας καὶ καπνοὺς καὶ
λιγνύας, ὕστερον δὲ παγῆναι καὶ γενέσθαι τοῖς μυλί-
ταις λίθοις ἐοικότα τὸν πάγον· τὸν δὲ τῆς Σικελίας
στρατηγὸν Τίτον Φλαμίνιον δηλῶσαι τῇ συγκλήτῳ,
τὴν δὲ πέμψασαν ἐκθύσασθαι ἔν τε τῷ νησιδίῳ καὶ ἐν
Λιπάραις τοῖς τε καταχθονίοις θεοῖς καὶ τοῖς θαλατ-
τίοις. ἀπὸ μὲν οὖν Ἐρικώδους εἰς Φοινικώδη δέκα μί-
λιά φησιν ὁ χωρογράφος, ἔνθεν δ' εἰς Διδύμην τριά-
κοντα, ἔνθεν δ' εἰς Λιπάραν πρὸς ἄρκτον ἐννέα καὶ
εἴκοσιν, ἔνθεν δ' εἰς Σικελίαν ἐννεακαίδεκα· ἑκκαίδεκα
δ' ἐκ τῆς Στρογγύλης. πρόκειται δὲ τοῦ Παχύνου Με-
λίτη, ὅθεν τὰ κυνίδια ἃ καλοῦσι Μελιταῖα, καὶ Γαῦ-
δος, ὀγδοήκοντα καὶ ὀκτὼ μίλια τῆς ἄκρας ἀμφότεραι
διέχουσαι· Κόσσουρα δὲ πρὸ τοῦ Λιλυβαίου καὶ πρὸ
τῆς Ἀσπίδος Καρχηδονιακῆς πόλεως ἣν Κλυπέαν κα-
λοῦσι, μέση ἀμφοῖν κειμένη καὶ τὸ λεχθὲν διάστημα
ἀφ' ἑκατέρας ἀπέχουσα·
τῆς θαλάττης, καταλιπεῖν δ' ἡμιτελῆ καὶ ταύτην καὶ

τὰς ἄλλας πράξεις μετάπεμπτον οἴκαδε γενόμενον,
κἀκεῖ καταστρέψαι τὸν βίον. εἷς μὲν οὗτος ὁ λόγος περὶ
αὐτοῦ, δεύτερος δ' ὡς αὐτόθι μείνειε μέχρι καταστρο-
φῆς τοῦ βίου, τρίτος δ' ὁ μυθώδης ὃν προεῖπον τὸν ἐν
τῇ νήσῳ λέγων ἀφανισμόν, τέταρτον δὲ θείη τις ἂν
τὸν τῶν Ἑνετῶν· καὶ γὰρ ἐκεῖνοι παρὰ σφίσι πως τὴν
καταστροφὴν αὐτοῦ μυθεύουσιν, ἣν ἀποθέωσιν κα-
λοῦσι.
Ταῦτα μὲν οὖν κατ' Ἀρτεμίδωρον κεῖται τὰ δια-
στήματα. φησὶ δ' ὁ χωρογράφος τὰ ἀπὸ τοῦ Βρεντε-
σίου μέχρι Γαργάνου μιλίων ἑκατὸν ἑξήκοντα πέντε,
πλεονάζει δὲ αὐτὰ Ἀρτεμίδωρος· ἐντεῦθεν δ' εἰς
Ἀγκῶνα διακόσια πεντήκοντα τέτταρα μίλιά φησιν
ἐκεῖνος, ὁ δ' Ἀρτεμίδωρος εἰς Αἶσιν πλησίον [ὄν]τα
τοῦ Ἀγκῶνος σταδίους εἴρηκε χιλίους διακοσίους πεν-
302
τήκοντα, πολὺ ἐνδεέστερον ἐκείνου· Πολύβιος δ' ἀπὸ

τῆς Ἰαπυγίας μεμιλιᾶσθαί φησι καὶ εἶναι μίλια πεντα-
κόσια ἑξήκοντα δύο εἰς Σήναν πόλιν, ἐντεῦθεν δ' εἰς
Ἀκυληίαν ἑκατὸν ἑβδομήκοντα ὀκτώ. οὐχ ὁμολογοῦν-
τες τῷ φερομένῳ διαστήματι τῆς Ἰλλυρικῆς παραλίας
τήσασθαί τινα παρ' αὐτοῦ βοήθειαν, εἴ τι ἀγνωμονοῖτο

(ὥσπερ εἴωθε) περὶ τὸ συμβόλαιον· οὐ γέγονε δὲ
τοῦτο. εἰ μὲν τοίνυν ἐνταῦθα μόνον οἰκοῖεν οἱ Καύ-
κωνες, ταῦτ' ἂν συμβαίνοι τὰ ἄτοπα· μεμερισμένων
δὲ τινῶν καὶ εἰς τοὺς πρὸς Δύμῃ τόπους τῆς Ἠλείας,
ἐκεῖσε ἂν εἴη λέγουσα τὴν ἔφοδον ἡ Ἀθηνᾶ, καὶ οὐκ
ἂν ἔτι οὔθ' ἡ εἰς τὴν ναῦν κατάβασις ἔχοι τι ἀπεμφαῖ-
νον οὔθ' ὁ τῆς συνοδίας ἀποσπασμός, εἰς τἀναντία
τῆς ὁδοῦ οὔσης. παραπλησίως δ' ἂν καὶ τὰ περὶ τοῦ
Πύλου διαπορούμενα τύχοι τῆς προσηκούσης διαίτης
ἐπελθοῦσι μικρὸν ἔτι τῆς χωρογραφίας μέχρι τοῦ Πύ-
λου τοῦ Μεσσηνιακοῦ.
Ἐλέγοντο δὲ Παρωρεᾶται τινὲς τῶν ἐν τῇ Τριφυ-
λίᾳ κατέχοντες ὄρη περὶ τὸ Λέπρειον καὶ τὸ Μάκιστον
καθήκοντα ἐπὶ θάλατταν πλησίον τοῦ Σαμιακοῦ πο-
σειδίου.
Ὑπὸ τούτοις ἐστὶν ἐν τῇ παραλίᾳ δύο ἄντρα, τὸ
μὲν νυμφῶν Ἀνιγριάδων τὸ δὲ ἐν ᾧ τὰ περὶ τὰς Ἀ-
τλαντίδας καὶ τὴν Δαρδάνου γένεσιν. ἐνταῦθα δὲ καὶ
τὰ ἄλση τό τε Ἰωναῖον καὶ τὸ Εὐρυκύδειον ... τὸ μὲν
οὖν Σαμικὸν ἔστιν ἔρυμα, πρότερον δὲ καὶ πόλις
καὶ τὰ τοιαῦτα διακριβοῦν εἰώθαμεν, ὅταν ᾖ τι τῶν

πραγμάτων ἢ παντελῶς ἀπορούμενον ἢ ψευδῆ δό-
ξαν ἔχον.
Τοιοῦτος δ' ὢν Ἔφορος ἑτέρων ὅμως κρείττων
ἐστί· καὶ αὐτὸς ὁ ἐσπουδασμένως οὕτως ἐπαινέσας αὐ-
τὸν Πολύβιος καὶ φήσας περὶ τῶν Ἑλληνικῶν καλῶς
μὲν Εὔδοξον, κάλλιστα δ' Ἔφορον ἐξηγεῖσθαι περὶ
κτίσεων συγγενειῶν μεταναστάσεων ἀρχηγετῶν “ἡμεῖς
“δέ” φησί “τὰ νῦν ὄντα δηλώσομεν καὶ περὶ θέσεως
“τόπων καὶ διαστημάτων· τοῦτο γάρ ἐστιν οἰκειότα-
303
“τον χωρογραφίᾳ.” ἀλλὰ μὴν σύ γε, ὦ Πολύβιε, ὁ τὰς

λαοδογματικὰς ἀποφάσεις περὶ τῶν διαστημάτων εἰς-
άγων οὐκ ἐν τοῖς ἔξω τῆς Ἑλλάδος μόνον, ἀλλὰ καὶ ἐν
τοῖς Ἑλληνικοῖς, καὶ διδοῖς εὐθύνας τὰς μὲν Ποσει-
δωνίῳ τὰς δ' Ἀρτεμιδώρῳ τὰς δ' ἄλλοις πλείοσι. καὶ
ἡμῖν οὖν συγγνώμην ... καὶ οὐ δυσχεραίνειν δεῖ παρὰ
τῶν τοιούτων μεταφέρουσι τὴν πολλὴν ἱστορίαν ἐάν
τι πταίωμεν, ἀλλ' ἀγαπᾶν ἐὰν τὰ πλείω τῶν εἰρημέ-
νων ἑτέροις ἄμεινον λέγωμεν ἢ τὰ παραλειφθέντα κατ'
ἄγνοιαν προστιθῶμεν.
τὰς ἔξω πλευράς· ὁ γὰρ τὰς ἔξω λέγων πλευρὰς ἔοικεν

ὑπεξαιρουμένῳ τὴν κατὰ τὰ στενά, ὡς καὶ ταύτην οὖ-
σαν πλευράν, οὐκ ἔξω δὲ οὐδ' ἐπὶ θαλάττῃ. εἰ μὲν
τοίνυν τὰ στενὰ ταῦτα οὕτως ἦν συνηγμένα ὥστε μι-
κρὸν ἀπολείπειν τοῦ συνάπτειν ἐπ' ἀλλήλαις τήν τε
ἐπὶ Ἰσσὸν καὶ τὴν ἐπὶ Σινώπην πίπτουσαν πλευράν,
συνεχώρει ἂν τριγωνοειδῆ λέγεσθαι τὴν χερρόνησον·
νῦν δέ γε τρισχιλίους σταδίους ἀπολειπόντων μεταξὺ
τῶν ὑπ' αὐτοῦ λεγομένων στενῶν, ἀμαθία τὸ λέγειν
τριγωνοειδὲς τὸ τοιοῦτον τετράπλευρον, οὐδὲ χωρο-
γραφικόν. ὁ δὲ καὶ χωρογραφίαν ἐξέδωκεν ἐν κωμικῷ
μέτρῳ γῆς περίοδον ἐπιγράψας. μένει δ' ἡ αὐτὴ ἀμα-
θία κἂν εἰς τοὐλάχιστον καταγάγῃ διάστημά τις τὸν
ἰσθμόν, ὅσον εἰρήκασιν οἱ πλεῖστον ψευσάμενοι τὸ
ἥμισυ τοῦ παντός, ὅσον εἴρηκε καὶ Ἀρτεμίδωρος, χι-
λίους καὶ πεντακοσίους σταδίους· οὐδὲ γὰρ τοῦτο συν-
αγωγήν πω τριγωνοειδοῦς ποιεῖ σχήματος. ἀλλ' οὐδὲ
τὰς πλευρὰς ὀρθῶς διῄρηται τὰς ἔξω τὴν ἀπὸ Ἰσσοῦ
μέχρι Χελιδονίων εἰπών· λοιπὴ γάρ ἐστιν ὅλη ἐπ' εὐ-
θείας ἡ Λυκιακὴ παραλία ταύτῃ, καὶ ἡ τῶν Ῥοδίων πε-
ραία μέχρι Φύσκου·
Κλαύδιος Πτολεμαίος Γεωγραφία. (lib. 1–3) (0363: 009)

“Claudii Ptolemaei geographia, vol. 1.1”, Ed. Müller, K.Paris: Didot,
1883.Book 1, chapter C, section 1, line 1

304
Τίνι διαφέρει γεωγραφία χωρογραφίας.

Τίνα δεῖ ὑποκεῖσθαι πρὸς τὴν γεωγραφίαν.
Κλαύδιος Πτολεμαίος Γεωγραφία. (lib. 1-3) Book 1, chapter 1, section

T, line 1
Ἡ γεωγραφία μίμησίς ἐστι διὰ γραφῆς τοῦ

ἐκτροπὰς καὶ τὰ παραπλήσια·

1, line 4
Ἡ γεωγραφία μίμησίς ἐστι διὰ γραφῆς τοῦ

305

ἐκτροπὰς καὶ τὰ παραπλήσια· τῆς δὲ γεωγρα-
καὶ περιεκτικωτέραις περιγραφαῖς αὐτῇ

2, line 1

ἐκτροπὰς καὶ τὰ παραπλήσια· τῆς δὲ γεωγρα-
καὶ περιεκτικωτέραις περιγραφαῖς αὐτῇ συν-
ημμένων, οἷον κόλπων καὶ πόλεων μεγάλων
ἐθνῶν τε καὶ ποταμῶν τῶν ἀξιολογωτέρων
καὶ τῶν καθ' ἕκαστον εἶδος ἐπισημοτέρων.
Ἔχεται δὲ τὸ μὲν χωρογραφικὸν τέλος τῆς
ἐπὶ μέρους προσβολῆς, ὡς ἂν εἴ τις οὖς μόνον
ἢ ὀφθαλμὸν μιμοῖτο, τὸ δὲ γεωγραφικὸν τῆς
καθόλου θεωρίας κατὰ τὸ ἀνάλογον τοῖς ὅλην
τὴν κεφαλὴν ὑπογραφομένοις.
Κλαύδιος Πτολεμαίος Γεωγραφία. (lib. 1-3)

Book 1, chapter 1, section 3, line 10
τὴν κεφαλὴν ὑπογραφομένοις. Πάσαις

γὰρ ταῖς ὑποτεθειμέναις εἰκόσι τῶν πρώτων
306

περὶ τὸ ποιὸν μᾶλλον ἢ τὸ ποσὸν τῶν κατατασσομένων· τῆς γὰρ
ὁμοιότητος πεφρόντικε

4, line 2

θέσεων· ἡ δὲ γεωγραφία περὶ τὸ ποσὸν μᾶλ-
τῆς δ' ὁμοιότητος μέχρι τῶν μεγαλομερεστέ-
ρων περιγραφῶν καὶ κατ' αὐτὸ τὸ σχῆμα μό-
νον.

5, line 2

307

νον.
Ὅθεν ἐκείνῃ μὲν δεῖ τοπογραφίας,
καὶ οὐδὲ εἷς ἂν χωρογραφήσειεν, εἰ μὴ γρα-
φικὸς ἀνήρ· ταύτῃ δ' οὐ πάντως, ἐμποιεῖ γὰρ
καὶ διὰ ψιλῶν τῶν γραμμῶν καὶ τῶν παραση-
μειώσεων δεικνύναι καὶ τὰς θέσεις καὶ τοὺς
καθόλου σχηματισμούς. Διὰ ταῦτα ἐκείνῃ
μὲν οὐδέν τι δεῖ μεθόδου μαθηματικῆς, ἐν-
ταῦθα δὲ τοῦτο μάλιστα προηγεῖται τὸ μέ-
ρος.

1, line 2
τῆς ἀνωτάτω καὶ καλλίστης ἐστὶ θεωρίας,

ἐπιδεικνύντα διὰ τῶν μαθημάτων ταῖς ἀνθρω-
πίναις καταλήψεσι τὸν μὲν οὐρανὸν αὐτὸν, ὡς
ἔχει φύσεως, ὅτι δύναται φαίνεσθαι περιπολῶν
ἡμᾶς, τὴν δὲ γῆν διὰ τῆς εἰκόνος, ὅτι τὴν
ἀληθινὴν, καὶ μεγίστην οὖσαν καὶ μὴ περιέ-
ὑπὸ τῶν αὐτῶν ἐφοδευθῆναι δυνατόν.
Τίνα δεῖ ὑποκεῖσθαι πρὸς τὴν γεωγραφίαν.
Τί μὲν οὖν τέλος ἐστὶ τῷ γεωγραφήσοντι,

ὡς ἐν κεφαλαίοις ὑποτετυπώσθω.
Προκειμένου δ' ἐν τῷ παρόντι καταγράψαι τὴν
καθ' ἡμᾶς οἰκουμένην σύμμετρον ὡς ἔνι μά-
λιστα τῇ κατ' ἀλήθειαν, ἀναγκαῖον οἰόμεθα
προδιαλαβεῖν, ὅτι τῆς τοιαύτης μεθόδου τὸ
προηγούμενόν ἐστιν ἱστορία περιοδικὴ, τὴν
πλείστην περιποιοῦσα γνῶσιν ἐκ παραδόσεως
τῶν μετ' ἐπιστάσεως θεωρητικῆς τὰς κατὰ
μέρος χώρας περιελθόντων, καὶ ὅτι τῆς ἐπισκέ
Πολύβιος ιστορίαι. (0543: 001)“Polybii historiae, vols. 1–4”, Ed.

Büttner–Wobst, T.Leipzig: Teubner, 1:1905; 2:1889; 3:1893; 4:1904,
308
Repr. 1:1962; 2–3:1965; 4:1967.Book 34, chapter 1, section 6, line 1
I. GENERALIA NONNULLA. DE ARGUMENTO

HUIUS LIBRI.
Οἱ δ' ἐν τῇ κοινῇ τῆς ἱστορίας γραφῇ χωρὶς ἀπο-

δείξαντες τὴν τῶν ἠπείρων τοπογραφίαν, καθάπερ Ἔφορός τε ἐποίησε
καὶ Πολύβιος. –
Πολύβιος ... φήσας περὶ τῶν Ἑλληνικῶν καλῶς
κτίσεων, συγγενειῶν, μεταναστάσεων, ἀρχηγετῶν, ἡμεῖς
δέ, φησί, τὰ νῦν ὄντα δηλώσομεν καὶ περὶ θέσεως
τόπων καὶ διαστημάτων· τοῦτο γάρ ἐστιν οἰκειότατον
χωρογραφίᾳ. ἀλλὰ μὴν σύγε, ὦ Πολύβιε, ὁ τὰς λαο-
δογματικὰς ἀποφάσεις περὶ τῶν διαστημάτων εἰσάγων
οὐκ ἐν τοῖς ἔξω τῆς Ἑλλάδος μόνον, ἀλλὰ καὶ ἐν τοῖς
Ἑλληνικοῖς καὶ διδοῖς εὐθύνας τὰς μὲν Ποσειδωνίῳ,
τὰς δ' Ἀρτεμιδώρῳ, τὰς δ' ἄλλοις πλείοσι. –
Πολύβιος οὖν ὁ ἱστοριογράφος πεπραγμάτευται βιβλίον, ὃ ἐπιγραφὴν
ἔχει “περὶ τῆς ὑπὸ τὸν ἰσημερινὸν
οἰκήσεως”. αὕτη δέ ἐστιν ἐν μέσῃ τῇ διακεκαυμένῃ
ζώνῃ. καί φησιν οἰκεῖσθαι τοὺς τόπους 8αὶ εὐκρατο-
τέραν ἔχειν τὴν οἴκησιν τῶν περὶ τὰ πέρατα τῆς δια-
κεκαυμένης ζώνης κατοικούντων.
Πολύβιος ιστορίαι. Book 34, chapter 5, section 1, line 1
III. CONTRA PRIORES SCRIPTORES GEOGRAPHICOS

DISPUTAT POLYBIUS.

ἀρχαίους ἐᾶν 8φησι, τοὺς δ' ἐκείνους ἐλέγχοντας ἐξ-
ετάζειν Δικαίαρχόν τε καὶ Ἐρατοσθένη τὸν τελευταῖον
πραγματευσάμενον περὶ γεωγραφίας καὶ Πυθέαν, ὑφ'
οὗ παρακρουσθῆναι πολλούς, ὅλην μὲν τὴν Βρεττανι-
κὴν ἐμβαδὸν ἐπελθεῖν φάσκοντος, τὴν δὲ περίμετρον
πλειόνων ἢ τεττάρων μυριάδων ἀποδόντος τῆς νήσου,
προσιστορήσαντος δὲ καὶ τὰ περὶ τῆς Θούλης καὶ τῶν
τόπων ἐκείνων, ἐν οἷς οὔτε γῆ καθ' αὑτὴν ὑπῆρχεν
8ἔτι οὔτε θάλαττα οὔτ' ἀήρ, ἀλλὰ σύγκριμά 8τι ἐκ
τούτων πλεύμονι θαλαττίῳ ἐοικός,
309
Απολλόδωρος γραμματικός. Fragmenta (0549: 005)“FHG 1”, Ed.

Müller, K.Paris: Didot, 1853.Fragment 122, line 3
Idem: Ψησσοὶ, ἔθνος τῆς Ταυρινίας.

Ἀπολλόδωρος ἐν δευτέρῳ Περιηγήσεως·
»Ἔπειτα δ' Ἑρμώνασσα καὶ
Κῆπος, τρίτον δὲ τὸ Ψησσῶν ἔθνος.»
Idem: Ὠρῖται, ἔθνος Ἰνδικὸν αὐτόνομον. Στράβων
... καὶ Ἀπολλόδωρος δευτέρῳ·
«Ἔπειτα δ' Ὠρίτας τε καὶ Γεδρωσίους,
»ὧν τοὺς μὲν Ἰνδοὺς, ὡς ἐνοικοῦντας πέτραν ...
Strabo XIV:
Νῦν δέ γε ... ἀμαθία τὸ λέγειν τριγωνοειδὲς τὸ τοιοῦτον τετράπλευρον,
οὐδὲ χωρογραφικόν· ὁ δὲ καὶ χωρογραφίαν ἐξέδωκεν ἐν κωμικῷ μέ-
τρῳ, Γῆς Περίοδον ἐπιγράψας. Idem I, 105, B: Οἷον Ἰβήρων μὲν τῶν
ἑσπερίων εἰς τοὺς ὑπὲρ τοῦ Πόντου καὶ τῆς Κολχίδος τόπους μετῳ-
κισμένων, οὓς καὶ ὁ Ἀράξης, ὥς φησιν Ἀπολλόδωρος,
ἀπὸ τῆς Ἀρμενίας ὁρίζει. Steph. Byz.: Ἄδρανον, πόλις Σικελίας ἐν τῇ Αἴ-
τνῃ ... Ἀπολλόδωρος δὲ Ἀδρανίτας φησὶ τὸ ἐθνικόν. Idem: Αἶνος, πόλις
Θρᾴκης. ...
Απολλόδωρος γραμματικός. Fragmenta Fragment 122, line 4
Ἀπολλόδωρος ἐν δευτέρῳ Περιηγήσεως·

»Ἔπειτα δ' Ἑρμώνασσα καὶ
Κῆπος, τρίτον δὲ τὸ Ψησσῶν ἔθνος.»
Idem: Ὠρῖται, ἔθνος Ἰνδικὸν αὐτόνομον. Στράβων
... καὶ Ἀπολλόδωρος δευτέρῳ·
«Ἔπειτα δ' Ὠρίτας τε καὶ Γεδρωσίους,
»ὧν τοὺς μὲν Ἰνδοὺς, ὡς ἐνοικοῦντας πέτραν ...
Strabo XIV:
Νῦν δέ γε ... ἀμαθία τὸ λέγειν τρι-
γωνοειδὲς τὸ τοιοῦτον τετράπλευρον, οὐδὲ χωρογραφικόν· ὁ δὲ καὶ
χωρογραφίαν ἐξέδωκεν ἐν κωμικῷ μέ-τρῳ, Γῆς Περίοδον ἐπιγράψας.
Idem I, 105, B:
Οἷον Ἰβήρων μὲν τῶν ἑσπερίων εἰς
τοὺς ὑπὲρ τοῦ Πόντου καὶ τῆς Κολχίδος τόπους μετῳ-
κισμένων, οὓς καὶ ὁ Ἀράξης, ὥς φησιν Ἀπολλόδωρος,
ἀπὸ τῆς Ἀρμενίας ὁρίζει.
Steph. Byz.: Ἄδρανον, πόλις Σικελίας ἐν τῇ Αἴ-
310
τνῃ ... Ἀπολλόδωρος δὲ Ἀδρανίτας φησὶ τὸ ἐθνικόν.

Idem: Αἶνος, πόλις Θρᾴκης. ... Ταύτην Ἀπολλό-
δωρός φησιν ὠνομάσθαι Πολτυοβρίαν.
Κλήμης Αλεξανδρινός Stromata (0555: 004)“Clemens Alexandrinus,

vols. 2, 3rd edn. and 3, 2nd edn.”, Ed. Stählin, O., Früchtel, L., Treu,
U.Berlin: Akademie–Verlag, 2:1960; 3:1970; Die griechischen
christlichen Schriftsteller 52(15), 17.Book 6, chapter 4, section 36,
subsection 1, line 5

τε τῆς κοσμογραφίας καὶ γεωγραφίας [τῆς τάξεως τοῦ ἡλίου καὶ τῆς
Ποσειδώνιος Testimonia (1052: 002)“FGrH #87”.

Vol.-Jacobyʹ-T 2a,87,T, fragment 16, line 3
...τε καὶ Ἵππαρχος. – II 2, 1: .... ἐν τοῖς Περὶ Ὠκεανοῦ (F 28)· δοκεῖ γὰρ
– X 3, 5: (Ephoros 70 T 18 a) ἡμεῖς δέ, φησί (sc. ὁ Πολύ-
βιος), τὰ νῦν ὄντα δηλώσομεν καὶ περὶ θέσεως τόπων καὶ διαστημάτων·
τοῦτο γάρ ἐστιν οἰκειότατον χωρογραφίαι. ἀλλὰ μὴν σύ γε, ὦ Πολύβιε,
ὁ τὰς λαοδογματικὰς ἀποφάσεις περὶ τῶν διαστημάτων εἰσάγων οὐκ
ἐν τοῖς ἔξω τῆς Ἑλλάδος μόνον, ἀλλὰ καὶ ἐν τοῖς Ἑλληνικοῖς καὶ
διαδοὺς εὐθύνας τὰς μὲν Ποσειδωνίωι, τὰς δ' Ἀρτεμιδώρωι, τὰς δ' ἄλλοις
311
πλείοσι.
– I 2, 1: ἐπεὶ οὐδὲ πρὸς ἅπαντας φιλοσοφεῖν ἄξιον,
πρὸς Ἐρατοσθένη δὲ καὶ Ποσειδώνιον καὶ Ἵππαρχον καὶ Πολύβιον καὶ
ἄλλους τοιούτους καλόν.
– II 4, 2: Ἐρατοσθένους δὲ εἴρηται ἡ περὶ τὰ ἑσπέρια καὶ τὰ
ἀρκτικὰ τῆς Εὐρώπης ἄγνοια. ἀλλ' ἐκείνωι μὲν καὶ Δικαιάρχωι συγγνώμη
τοῖς μὴ κατιδοῦσι τοὺς ...
Ποσειδώνιος Fragmenta (1052: 003)“FGrH #87”.Vol.-Jacobyʹ-F

2a,87,F, fragment 62, line 15
καὶ τὴν χειμερινὴν δύσιν Λιλύβαιον. τῶν δὲ πλευρῶν, ἃς ἀφορίζουσιν αἱ

τρεῖς ἄκραι, δύο μέν εἰσι κοῖλαι μετρίως, ἡ δὲ τρίτη κυρτή, ἡ ἀπὸ
τοῦ Λιλυβαίου καθήκουσα πρὸς τὴν Πελωριάδα, ἥπερ
μεγίστη ἐστί, σταδίων χιλίων καὶ ἑπτακοσίων, ὡς
Ποσειδώνιος εἴρηκε, προσθεὶς καὶ εἴκοσι. τῶν δ' ἄλλων ἡ
[τ'] ἐπὶ Πάχυνον ἀπὸ τοῦ Λιλυβαίου μείζων τῆς ἑτέρας σταδίων ὅσον
χιλίων καὶ πεντακοσίων καὶ πεντήκοντα· ἐλαχίστη δὲ .... ἡ ἀπὸ τῆς
Πελωριάδος ἐπὶ τὸν Πάχυνον, σταδίων ὅσον χιλίων καὶ ἑκατὸν καὶ τριά-
κοντα. τὸν δὲ περίπλουν ὁ Ποσειδώνιος σταδίων τεσσα-
ρακοσίων ἐπὶ τοῖς τετρακισχιλίοις ἀποφαίνει. ἐν δὲ
τῆι χωρογραφίαι μείζω λέγεται τὰ διαστήματα, κατὰ μέρος διηιρημένα
μιλιασμῶι.
– VI 2, 1: Ποσειδώνιός τε τοῖς κλίμασιν ἀφορίζων τὴν
νῆσον [καὶ] πρὸς ἄρκτον μὲν τὴν Πελωριάδα, πρὸς νότον δὲ Λιλύβαιον,
πρὸς ἕω δὲ τὸν Πάχυνον τίθησιν.
– VI 2, 7: φησὶ δ' ὁ Ποσειδώνιος οἷον ἀκροπόλεις ἐπὶ
θαλάττης δύο τὰς Συρακούσας ἱδρῦσθαι καὶ τὸν Ἔρυκα, μέσην δὲ
ἀμφοῖν
ὑπερκεῖσθαι τῶν κύκλωι πεδίων τὴν Ἔνναν.
STRABON XVI 2, 4: ἡ δὲ Σελευκὶς ἀρίστη μέν ἐστι τῶν
λεχθεισῶν μερίδων, καλεῖται δὲ Τετράπολις καὶ ἔστι κατὰ τὰς ἐξεχούσας
ΕὔδοξοςFragmenta (1358: 001)“Die Fragmente des Eudoxos von

Knidos”, Ed. Lasserre, F.Berlin: De Gruyter, 1966.Fragment 328, line 7
HARPOCR. Lex. rhet. Λιπάρα. Δείναρχος Τυρρηνικῷ

(fr. XII 3 Baiter – Sauppe). Μία τῶν καλουμένων Αἰόλου νήσων περὶ
τὴν Σικελίαν ἡ Λιπάρα, ὡς Εὔδοξος ζʹ Περιόδου.
Ex Incertis Libris
312
STRAB. Geogr. X 3 5 Τοιοῦτος δ' ὢν Ἔφορος (FGrHist.

70 T 18a) ἑτέρων ὅμως κρείττων ἐστί· καὶ αὐτὸς ὁ ἐσπουδασμένως οὕτως
ἐπαινέσας αὐτὸν Πολύβιος (XXXIV 1, 3) καὶ φήσας περὶ τῶν Ἑλληνι-
κῶν καλῶς μὲν Εὔδοξον, κάλλιστα δ' Ἔφορον ἐξηγεῖσθαι περὶ κτίσεων,
συγγενειῶν, μεταναστάσεων, ἀρχηγετῶν, ἡμεῖς δέ, φησι, τὰ νῦν ὄντα
δηλώσομεν καὶ περὶ θέσεως τόπων καὶ διαστημάτων· τοῦτο γάρ ἐστιν
οἰκειότατον χωρογραφίᾳ.
STRAB. Geogr. XII 3 42 Εὔδοξος δ' ὀρυκτοὺς ἰχθῦς ἐν
Παφλαγονίᾳ λέγων ἐν ξηροῖς τόποις οὐ διορίζει τὸν τόπον ...
THEOPHR. fr. 171, 11 Wimmer Ἴδιον δέ τι παρὰ ταῦτα καὶ λόγου
δεόμενον
τὸ περὶ τοὺς ἐν Παφλαγονίᾳ ὀρυκτοὺς ἰχθῦς· ὀρύττεσθαι γάρ φασιν ἐκεῖ
κατὰ βάθους
πλείονος ἀγαθοὺς καὶ πολλούς· τὸν δὲ τόπον οὔτ' ἐπίκλυσιν ποταμοῦ
λαμβάνειν οὔθ'
ὕδατος σύστασιν, ἀφ' ὧν δή φαμεν ἐγκαταλείπεσθαι τὰ ᾠὰ καὶ τὰς ἀρχὰς
τῆς γενέσεως. Λοιπὸν γὰρ δὴ αὐτομάτους φύεσθαι. PS. ARSTT. Mir.
ausc.
Ιστορία Μ. Αλεξάνδρου. Recensio α sive Recensio vetusta (1386:

001)“Ιστορία Μ. Αλεξάνδρου. vol. 1”, Ed. Kroll, W.Berlin: Weidmann,
1926.Book 1, chapter 31, section 5, line 3
λούμενοι Ῥακωτίτης ποταμός, ὃς νῦν δρόμος τοῦ μεγάλου θεοῦ

Σαράπιδος τυγχάνει· εἶτα διῶρυξ τῆς ἀγοραίου πλατείας· καὶ μέγιστος
παταμὸς ὁ καλούμενος Ξυλέρῳ νῦν Ἀσπενδία τυγχάνουσα· εἶτα διῶρυξ,
οὗ τὸ
Τυχαῖον· καὶ μέγιστος ποταμὸς Κοπρωνικός· καὶ διῶρυξ μεγάλη καὶ
ποταμὸς Νεφερώτης τὰ νῦν ἐκθέματα, οὗ ἐστι καὶ Ἴσιδος τῆς Νεφερὼν
ἱερὸν πρωτόκτιστον Ἀλεξανδρείας· καὶ μέγιστος πάντων τῶν ποτα-
μῶν Ἀργέος καλούμενος, οὗ ἐστιν Ἀργεῖον· εἶτα διῶρυξ Ἀρείου οὗ ἐστιν
Ἀρείου στῦλος· καὶ διῶρυξ κατὰ τὸν Κανωπικὸν ποταμὸν ἐκβάλλουσα
κατὰ τοῦ Ζεφυρίου· καὶ μέγιστος ποταμὸς τὸ Ἡράκλειον στόμα. ἀπὸ
γὰρ τῆς καλουμένης Πανδύσεως ἕως τοῦ Ἡρακλείου στόματος τὸ μῆκος
τῆς πόλεως ἐχωρογράφησε, τὸ δὲ πλάτος ἀπὸ τοῦ Μενδησίου ἕως τῆς
μικρᾶς Ἑρμουπόλεως. οὐ καλεῖται δὲ Ἑρμούπολις, ἀλλ' Ὁρμούπολις,
ἐπειδὴ ὁ κατερχόμενος ἀπ' Αἰγύπτου καὶ ἀνερχόμενος ἐκεῖ ὁρμεῖ· ὅθεν
καὶ Ἀλεξανδρέων ἡ χώρα ἀναγράφεται. Συνεβούλευσε δὲ αὐτῷ
Κλεομένης
ὁ Ναυκρατίτης καὶ Δεινοκράτης ὁ Ῥόδιος μὴ τηλικαύτην πόλιν κτίζειν
διὰ τὸ μὴ ἔχειν αὐτὴν πληρῶσαι ὄχλων· ἐὰν δὲ καὶ πληρωθῇ, οὐ δυνή-
313
σονται οἱ ἔμποροι τὴν χρείαν αὐτῇ παρασχεῖν τῶν ἐπιτηδείων πρὸς

τροφήν. πολεμήσουσι δὲ οἱ ἐν αὐτῇ πῇ πόλει κατοικοῦντες,
Ιστορία Μ. Αλεξάνδρου. Recensio α sive Recensio vetusta

ἐπειδὴ ὁ κατερχόμενος ἀπ' Αἰγύπτου καὶ ἀνερχόμενος ἐκεῖ ὁρμεῖ· ὅθεν

καὶ Ἀλεξανδρέων ἡ χώρα ἀναγράφεται. Συνεβούλευσε δὲ αὐτῷ
Κλεομένης
ὁ Ναυκρατίτης καὶ Δεινοκράτης ὁ Ῥόδιος μὴ τηλικαύτην πόλιν κτίζειν
διὰ τὸ μὴ ἔχειν αὐτὴν πληρῶσαι ὄχλων· ἐὰν δὲ καὶ πληρωθῇ, οὐ δυνή-
σονται οἱ ἔμποροι τὴν χρείαν αὐτῇ παρασχεῖν τῶν ἐπιτηδείων πρὸς
τροφήν. πολεμήσουσι δὲ οἱ ἐν αὐτῇ πῇ πόλει κατοικοῦντες, ὡς
τηλικαύτης
οὔσης καὶ ἀπείρου· αἱ γὰρ μικροπολιτεῖαι εὐσυμβούλευτοί εἰσι πρὸς τὸ
τὰ συμφέροντα ποιεῖν, οἱ δὲ μέγιστοι δῆμοι ὡς ἐν τηλικαύτῃ πόλει
κατοικοῦντες ἄγνωστοι ἑαυτοῖς τυγχάνουσιν. εἴξας τοῖς ἀρχιτέκτοσιν ὁ
Ἀλέξανδρος ἐπέτρεψεν αὐτοῖς, οἷς βούλονται μέτροις τὴν πόλιν κτίζειν.
οἱ δὲ χωρογραφοῦσι τὸ μῆκος τῆς πόλεως ἀπὸ τοῦ Δράκοντος τοῦ κατὰ
τὴν Ταφοσιριακὴν ταινίαν μέχρι τοῦ Ἀγαθοδαίμονος τοῦ κατὰ τὸν
Κάνωπον,
καὶ ἀπὸ τοῦ Μενδησίου ἕως τῆς Εὐρυλόχου καὶ Μελανθίου τὸ πλάτος.
καὶ κελεύει τοῖς κατοικοῦσι κωμαίοις μεταβαίνειν ἀπὸ λʹ μιλίων τῆς
πόλεως
ἔξω, χώρημα αὐτοῖς χαρισάμενος, προσαγορεύσας αὐτοὺς Ἀλεξανδρεῖς.
ἦσαν
δὲ ἀρχέφοδοι τῶν κωμῶν τότε Εὐρύλοχος καὶ Μελάνθιος· ὅθεν καὶ ἡ
ὀνομασία ἔμεινεν.
Ἐσκέπτετο δὲ καὶ ἑτέρους ἀρχιτέκτονας τῆς πόλεως, ἐν οἷς Κλεομένην
Ναυκρατίτην καὶ Κρατερὸν Ὀλύνθιον καὶ Ἥρωνα ὀνόματι Λιβυκὸν τῷ
γένει,
ὃς εἶχεν ἀδελφὸν ὀνόματι καλούμενον Ὑπόνομον.

δὲ ἀρχέφοδοι τῶν κωμῶν τότε Εὐρύλοχος καὶ Μελάνθιος· ὅθεν καὶ ἡ

ὀνομασία ἔμεινεν.
Ἐσκέπτετο δὲ καὶ ἑτέρους ἀρχιτέκτονας τῆς πόλεως, ἐν οἷς Κλεομένην
Ναυκρατίτην καὶ Κρατερὸν Ὀλύνθιον καὶ Ἥρωνα ὀνόματι Λιβυκὸν τῷ
γένει,
ὃς εἶχεν ἀδελφὸν ὀνόματι καλούμενον Ὑπόνομον. οὗτος
314
συνεβούλευσεν
Ἀλεξάνδρῳ, πρὸ τοῦ ὀρύξαι τὴν πόλιν ἐκ θεμελίων, [καὶ] ὀχετηγοὺς
ποιῆσαι ἐξερεύγοντας εἰς τὴν θάλατταν. πεισθεὶς ὁ Ἀλέξανδρος ἐκέλευσε
γενέσθαι· ὅπερ οὐδεμία πόλις εἶχεν. καλοῦνται δὲ ὑπόνομοι διὰ τὸ τὸν
ὑποδείξαντα Λιβυκὸν Ὑπόνομον καλεῖσθαι.
Οὐ μέντοιγε ἑτέρα πόλις ἐστὶ μείζων Ἀλεξανδρείας· πᾶσαι γὰρ
ἐχωρογραφήθησαν καὶ ἐμετρήθησαν. ἡ δὲ μεγίστη πόλις ἐν Συρίᾳ Ἀντιό-
χεια· αὕτη ἐστὶ σταδίων ηʹ καὶ ποδῶν οβʹ· ἡ δὲ ἐν Ἀφρικῇ Καρχηδὼν
σταδίων ιϛʹ ποδῶν β⏑ʹ· ἡ δὲ ἐν τοῖς βαρβάροις Βαβυλὼν σταδίων ιβʹ καὶ
ποδῶν σηʹ· ἡ δὲ Ῥώμη σταδίων ιδʹ καὶ ποδῶν κʹ· Ἀλεξάνδρεια σταδίων
ιϛʹ καὶ ποδῶν τριακοσίων ἐνενήκοντα πέντε.
Παραγενόμενος οὖν ὁ Ἀλέξανδρος εἰς τοῦτο τὸ ἔδαφος εὗρε τοὺς
ποταμοὺς καὶ τὰς διώρυχας καὶ τὰς κώμας συνεστώσας. ἀπὸ δὲ τῆς γῆς
ἐπὶ τῆς θαλάσσης νῆσόν τινα ἐθεάσατο καὶ πυνθάνεται, τίς καλεῖται ἡ
νῆσος· οἱ δὲ ἐγχώριοι εἶπον· ‘Φάρος· Πρωτεὺς δὲ αὐτόθι κατῴκησεν, οὗ
καὶ τὸ μνῆμα τοῦ Πρωτέως ἐστὶ τὸ παρ' ἡμῖν θρησκευόμενον ἐπί τινος
ὑψηλοτάτου ὄρους.’

ποδῶν σηʹ· ἡ δὲ Ῥώμη σταδίων ιδʹ καὶ ποδῶν κʹ· Ἀλεξάνδρεια σταδίων
ὑψηλοτάτου ὄρους.’ Ἤνεγκαν αὐτὸν εἰς τὸ νῦν καλούμενον ἡρῷον καὶ
ἐπέδειξαν τὴν λάρνακα. θύσας δὲ τῷ ἥρωι Πρωτεῖ καὶ ἰδὼν ἀπὸ τοῦ
χρόνου καταπεπτωκὸς τὸ μνῆμα ἐκέλευσεν αὐτὸ ταχέως ἀνορθῶσαι,
χωρογραφεῖσθαι δὲ καὶ τὸ περίμετρον τῆς πόλεως.
Οἱ δὲ ἄλευρον βαλόντες ἐχωρογράφησαν· καὶ καταπτάντα ὄρνεα πάν-
τα .. λαβόντα ἀπέπτησαν. συμφοράζων δὲ ὁ Ἀλέξανδρος μετεπέμψατο
σημειολύτας καὶ εἶπε τὸ γεγενημένον· οἱ δὲ ἀπεκρίναντο· ‘Αὕτη ἡ πόλις
κτισθεῖσα ὅλην τὴν οἰκουμένην θρέψει καὶ πανταχοῦ ἔσονται οἱ ἐν αὐτῇ
γεννηθέντες ἄνθρωποι· καὶ γὰρ τὰ πετεινὰ ὅλην τὴν οἰκουμένην περι-
επορεύσαντο.’
Ἤρξαντο δὲ οἰκοδομεῖν τὴν Ἀλεξάνδρειαν ἀπὸ Μέσου πεδίου, καὶ
ἔσχεν ὁ τόπος τὴν προσωνυμίαν ἀρχὴν διὰ τὸ ἀπ' ἐκεῖθεν ἄρξασθαι τὴν
315
τῆς πόλεως οἰκοδομήν. τοῖς δὲ περὶ αὐτὴν τρεπομένοις δράκων συνήθως

παραγενόμενος ἐξεφόβει τοὺς ἐργαζομένους, καὶ ἐγκοπὴν ἐποιοῦντο


ὑψηλοτάτου ὄρους.’ Ἤνεγκαν αὐτὸν εἰς τὸ νῦν καλούμενον ἡρῷον καὶ
ἐπέδειξαν τὴν λάρνακα. θύσας δὲ τῷ ἥρωι Πρωτεῖ καὶ ἰδὼν ἀπὸ τοῦ
χρόνου καταπεπτωκὸς τὸ μνῆμα ἐκέλευσεν αὐτὸ ταχέως ἀνορθῶσαι,
χωρογραφεῖσθαι δὲ καὶ τὸ περίμετρον τῆς πόλεως.
Οἱ δὲ ἄλευρον βαλόντες ἐχωρογράφησαν· καὶ καταπτάντα ὄρνεα πάν-
τα .. λαβόντα ἀπέπτησαν. συμφοράζων δὲ ὁ Ἀλέξανδρος μετεπέμψατο
σημειολύτας καὶ εἶπε τὸ γεγενημένον· οἱ δὲ ἀπεκρίναντο· ‘Αὕτη ἡ πόλις
κτισθεῖσα ὅλην τὴν οἰκουμένην θρέψει καὶ πανταχοῦ ἔσονται οἱ ἐν αὐτῇ
γεννηθέντες ἄνθρωποι· καὶ γὰρ τὰ πετεινὰ ὅλην τὴν οἰκουμένην περι-
επορεύσαντο.’
Ἤρξαντο δὲ οἰκοδομεῖν τὴν Ἀλεξάνδρειαν ἀπὸ Μέσου πεδίου, καὶ
ἔσχεν ὁ τόπος τὴν προσωνυμίαν ἀρχὴν διὰ τὸ ἀπ' ἐκεῖθεν ἄρξασθαι τὴν
παραγενόμενος ἐξεφόβει τοὺς ἐργαζομένους, καὶ ἐγκοπὴν ἐποιοῦντο τοῦ
ἔργου διὰ τὴν τοῦ ζῴου ἐπέλευσιν. μετεδόθη δὲ τῷ Ἀλεξάνδρῳ τοῦτο·


παραγενόμενος ἐξεφόβει τοὺς ἐργαζομένους, καὶ ἐγκοπὴν ἐποιοῦντο τοῦ
ἔργου διὰ τὴν τοῦ ζῴου ἐπέλευσιν. μετεδόθη δὲ τῷ Ἀλεξάνδρῳ τοῦτο·
ὁ δὲ ἐκέλευσε τῇ ἐρχομένῃ ἡμέρᾳ ὅπου ἂν καταληφθῇ χειρώσασθαι [ἑνὸς
εἰργάζοντο]. καὶ δὴ λαβόντες τὴν ἐπιτροπὴν παραγενομένου τοῦ θηρὸς
κατὰ τῆς νῦν καλουμένης Στοᾶς τούτου περιεγένοντο καὶ ἀνεῖλον.
ἐκέλευσε
δὲ ὁ Ἀλέξανδρος ἐκεῖ αὐτῷ τέμενος γενέσθαι καὶ θάψας κατέθετο· καὶ
πλη-
σίον ἐκέλευσε στεφάνους στέφεσθαι εἰς μνήμην τοῦ ὀφθέντος ἀγαθοῦ
316
δαίμονος.
Ἐκέλευσε δὲ μηδαμοῦ ἀλλαχοῦ βάλλεσθαι τὴν ὀρυγὴν τῶν θεμελίων
εἰ μὴ εἰς ἕνα τόπον, καὶ ἔστιν ἕως ἄρτι ὄρος μέγα φαινόμενον, ὃ καλεῖται
Κοπρία. θεμελιώσας δὲ τὰ πλεῖστα τῆς πόλεως μέρη καὶ χωρογραφήσας
ἐπέγραψε γράμματα εʹ, α β γ δ ε. τὸ μὲν οὖν α Ἀλέξανδρος, τὸ δὲ
β βασιλεύς, τὸ δὲ γ γένος, τό δὲ δ Διός, τὸ δὲ ε ἔκτισε πόλιν ἀείμνηστον.
ὑποζύγια δὲ καὶ ἡμίονοι εἰργάζοντο. καθιδρυμένου δὲ τοῦ ἡρῴου ἐπὶ
ἓν ἐπιστύλιον ... ἐξεπήδησεν ἀπ' αὐτοῦ πολλὴ ἴλη ὄφεων, καὶ ἑρπύ-
σαντες εἰσέδραμον εἰς τὰς οἰκίας τὰς ἤδη γενομένας δʹ. ἔτι δὲ παρὼν
ὁ Ἀλέξανδρος καθίδρυσε Τύβι κεʹ τὴν πόλιν καὶ αὐτὸ τὸ ἡρῷον. ὅθεν
καὶ τούτους τοὺς ὄφεις ἐσεβάζοντο οἱ θυρωροὶ ὡς ἀγαθοὺς δαίμονας
εἰσι-
όντας εἰς τὰς οἰκίας. οὐ γάρ ἐστιν ἰοβόλα, ἀλλὰ καὶ τὰ δοκοῦντα εἶναι
ἰοβόλα ἀπελαύνουσι. καὶ θυσία τελεῖται αὐτῷ τῷ ἥρωι ὡς ὀφιογενεῖ.
στεφανοῦσι δὲ τὰ κτήνη, ἀνάπαυσιν αὐτοῖς παρεχόμενοι διὰ τὸ
Ιστορία Μ. Αλεξάνδρου. Recensio β (1386: 002)

“Der griechische Alexanderroman. Rezension β”, Ed. Bergson, L.
Stockholm: Almqvist & Wiksell, 1965.Book 1, section 31, line 13
ζῷον. ὁ δὲ τοξότης γεμίσας τὸ τόξον οὐκ ἐπέτυχε τῆς ἐλάφου. ὁ δὲ

Ἀλέξανδρος
εἶπεν αὐτῷ· “ἄνθρωπε, παράτονόν σοι γέγονεν.” ἔνθεν οὖν ὁ τόπος
ἐκεῖνος
ἐκλήθη Παρατόνιον διὰ τὴν τοῦ Ἀλεξάνδρου ἐκβόησιν. κτίσας οὖν ἐκεῖ
πόλιν
μικράν, καλέσας ἐκ τῶν ἐγχωρίων τινὰς λαμπροὺς ἄνδρας κατῴκισεν
αὐτοὺς
ἐκεῖσε, καλέσας αὐτὴν Παρατόνιον.
Ἐκεῖθεν δὲ ὁδεύσας ἦλθεν εἰς τὸ Ταφοσίριον. ἐπυνθάνετο οὖν παρὰ τῶν
ἐγχωρίων διὰ τί τὸ ὄνομα τοῦτο. οἱ δὲ ἔφησαν τάφον Ὀσίρεως εἶναι τὸ
ἱερόν.
καὶ θύσας κἀκεῖ τὴν ἄφιξιν ἐποιεῖτο τῆς ὁδοιπορίας. καὶ παραγίνεται ἐπὶ
τοῦ
ἐδάφους τοῦ νῦν καὶ ὁρᾷ χώρημα μέγα εἰς ἄπειρον ἐκτεῖνον δώδεκα
κώμαις
συνεχόμενον. ἀπὸ οὖν τῆς καλουμένης Πανδύσεως μέχρι τοῦ
καλουμένου Ἡρα-
κλεωτικοῦ στόματος τὸ μῆκος τῆς πόλεως Ἀλέξανδρος ἐχωρογράφησεν,
τὸ δὲ πλάτος ἀπὸ τοῦ Βενδιλέου μέχρι τῆς μικρᾶς Ἑρμουπόλεως. οὐ
καλεῖται δὲ Ἑρμούπολις ἀλλὰ Ὁρμούπολις, ὅτι πᾶς ὁ κατερχόμενος ἐκ
τῆς Αἰγύπτου καὶ ἀνερχόμενος ἐκεῖ προσορμεῖ. μέχρι οὖν ἐκείνου τοῦ
317
τόπου ἐχωρογράφησε τὴν πόλιν Ἀλέξανδρος ὁ βασιλεύς, ὅθεν μέχρι τῆς

δεῦρο ἡ Ἀλεξανδρέων χώρα ἀναγράφεται.
Συνεβούλευσε δὲ τῷ βασιλεῖ Ἀλεξάνδρῳ Κλεομένης ὁ Ναυκρατίτης καὶ
Νομοκράτης ὁ Ῥόδιος μὴ τῷ μεγέθει τούτῳ κτίσαι πόλιν· “οὐ γὰρ δυνήσῃ
αὐτὴν γεμίσαι ὄχλον. ἐὰν δὲ καὶ πληρώσῃς, οὐ δυνήσονται οἱ ὑπηρέται
τὴν χρείαν αὐτῇ τῶν ἐπιτηδείων παρασχεῖν. πολεμήσουσι δὲ ἑαυτοὺς οἱ
ἐν τῇ πόλει κατοικοῦντες ὡς τοιαύτης ὑπερμεγέθους τυγχανούσης καὶ
ἀπείρου.
Ιστορία Μ. Αλεξάνδρου. Recensio β Book 1, section 31, line 16
μικράν, καλέσας ἐκ τῶν ἐγχωρίων τινὰς λαμπροὺς ἄνδρας κατῴκισεν

αὐτοὺς
ἐκεῖσε, καλέσας αὐτὴν Παρατόνιον.
Ἐκεῖθεν δὲ ὁδεύσας ἦλθεν εἰς τὸ Ταφοσίριον. ἐπυνθάνετο οὖν παρὰ τῶν
ἐγχωρίων διὰ τί τὸ ὄνομα τοῦτο. οἱ δὲ ἔφησαν τάφον Ὀσίρεως εἶναι τὸ
ἱερόν.
καὶ θύσας κἀκεῖ τὴν ἄφιξιν ἐποιεῖτο τῆς ὁδοιπορίας. καὶ παραγίνεται ἐπὶ
τοῦ
ἐδάφους τοῦ νῦν καὶ ὁρᾷ χώρημα μέγα εἰς ἄπειρον ἐκτεῖνον δώδεκα
κώμαις
συνεχόμενον. ἀπὸ οὖν τῆς καλουμένης Πανδύσεως μέχρι τοῦ
καλουμένου Ἡρα-
κλεωτικοῦ στόματος τὸ μῆκος τῆς πόλεως Ἀλέξανδρος ἐχωρογράφησεν,
τὸ δὲ
πλάτος ἀπὸ τοῦ Βενδιλέου μέχρι τῆς μικρᾶς Ἑρμουπόλεως. οὐ καλεῖται
δὲ
Ἑρμούπολις ἀλλὰ Ὁρμούπολις, ὅτι πᾶς ὁ κατερχόμενος ἐκ τῆς Αἰγύπτου
καὶ
ἀνερχόμενος ἐκεῖ προσορμεῖ. μέχρι οὖν ἐκείνου τοῦ τόπου
ἐχωρογράφησε τὴν
πόλιν Ἀλέξανδρος ὁ βασιλεύς, ὅθεν μέχρι τῆς δεῦρο ἡ Ἀλεξανδρέων
χώρα
ἀναγράφεται.
τὴν χρείαν αὐτῇ τῶν ἐπιτηδείων παρασχεῖν. πολεμήσουσι δὲ ἑαυτοὺς οἱ
ἐν τῇ πόλει
318
ἀναγράφεται.
τὴν
χρείαν αὐτῇ τῶν ἐπιτηδείων παρασχεῖν. πολεμήσουσι δὲ ἑαυτοὺς οἱ ἐν τῇ
πόλει
κατοικοῦντες ὡς τοιαύτης ὑπερμεγέθους τυγχανούσης καὶ ἀπείρου. αἱ
γὰρ
μικραὶ πόλεις εὐσύμβουλοί εἰσι καὶ πρὸς τὰ συμφέροντα τῇ πόλει
συμβουλεύου-
σιν. ἐὰν δὲ οὕτως ὡς διεγράψω μεγίστην αὐτὴν κτίσῃς, οἱ κατοικοῦντες
ἐν αὐτῇ
διχοστατήσουσιν εἰς ἀλλήλους διαφερόμενοι, ἀπείρου ὄχλου
τυγχάνοντος.”
πεισθεὶς δὲ Ἀλέξανδρος ἐπέτρεψε τοῖς ἀρχιτέκτοσιν οἷς βούλονται
μέτροις τὴν
πόλιν κτίζειν. οἱ δὲ κελευσθέντες ὑπὸ τοῦ βασιλέως Ἀλεξάνδρου
χωρογραφοῦσι
τὸ μῆκος τῆς πόλεως ἀπὸ τοῦ Δράκοντος τοῦ κατὰ τὴν Ταφοσιριακὴν
τενέαν
μέχρι τοῦ Ἀγαθοδαίμονος ποταμοῦ τοῦ κατὰ Κάνωβον καὶ ἀπὸ τοῦ
Βενδι-
δείου μέχρι τοῦ Εὐρυλόφου καὶ Μελανθίου τὸ πλάτος, καὶ κελεύει
Ἀλέξανδρος
μεταβῆναι τοὺς κατοικοῦντας ἐν τοῖς τόποις τούτοις καὶ εἰς τὰς κώμας
ἀπιέναι
πρὸ τριάκοντα μιλίων τῆς πόλεως ἔξω χωρήματα αὐτοῖς χαρισάμενος,
προσα-
γορεύσας αὐτοὺς Ἀλεξανδρεῖς. ἦσαν δὲ ἀρχέποδες τῶν κωμῶν Εὐρύλιχος
καὶ
Μέλανθος, ὅθεν καὶ ἡ ὀνομασία ἔμεινεν.
Σκέπτεται δὲ Ἀλέξανδρος καὶ ἑτέρους ἀρχιτέκτονας τῆς πόλεως, ἐν οἷς
ἦν
Νουμήνιος ὑδατικὸς λατόμος καὶ Κλεομένης μηχανικὸς Ναυκρατίτης καὶ
Καρτερὸς Ὀλύνθιος. εἶχε δὲ ἀδελφὸν ὁ Νουμήνιος ὀνόματι Ὑπόνομον.
πρὸ τριάκοντα μιλίων τῆς πόλεως ἔξω χωρήματα αὐτοῖς χαρισάμενος,

319
προσα-
γορεύσας αὐτοὺς Ἀλεξανδρεῖς. ἦσαν δὲ ἀρχέποδες τῶν κωμῶν Εὐρύλιχος
καὶ
ἦν
Καρ-
τερὸς Ὀλύνθιος. εἶχε δὲ ἀδελφὸν ὁ Νουμήνιος ὀνόματι Ὑπόνομον. οὗτος
συνε-
βούλευσεν Ἀλεξάνδρῳ τὴν πόλιν ἐκ θεμελίων κτίσαι, ἐν αὐτῇ δὲ καὶ
ὑδρηγοὺς
πόρους καὶ ὀχετηγοὺς ἐπιρρέοντας εἰς τὴν θάλασσαν. καλεῖται δὲ
Ὑπόνομος διὰ
τὸ ὑποδεῖξαι αὐτὸν τοῦτο.
Κελεύει οὖν ὁ Ἀλέξανδρος χωρογραφηθῆναι τὸ περίμετρον τῆς πόλεως

πρὸς
τὸ θεάσασθαι αὐτόν. οἱ οὖν ἀρχιτεχνῖται ἄλευρον πύρινον λαβόντες
ἐχωρογράφησαν τὴν πόλιν. καταπτάντα δὲ ὄρνεα παντοδαπὰ
κατεβοσκήθησαν τὰ ἄλευρα καὶ νέπτησαν. συμφοραζόμενος δὲ
Ἀλέξανδρος περὶ τούτου τί ἄρα δηλοῖ τὸ σημεῖον μετεπέμψατο
σημειολύτας καὶ εἶπεν αὐτοῖς τὸ γεγονός. οἱ δὲ ἔφησαν ὅτι
“ἡ πόλις ἣν ἐκέλευσας κτισθῆναι, βασιλεῦ, ὅλην τὴν οἰκουμένην θρέψει,
καὶ πανταχοῦ ἔσονται οἱ ἐν αὐτῇ γεννηθέντες ἄνθρωποι. τὰ γὰρ πετεινὰ
πᾶσαν τὴν οἰκουμένην περικυκλοῦσιν.” ἐκέλευσεν οὖν κτίζεσθαι τὴν
πόλιν. θεμελιώσας δὲ τὸ πλεῖστον μέρος τῆς πόλεως Ἀλέξανδρος καὶ
χωρογραφήσας ἐπέγραψε γράμματα πέντε· ΑΒΓΔΕ· τὸ μὲν Α
Ἀλέξανδρος, τὸ δὲ Β βασιλεύς, τὸ δὲ Γ γένος, τὸ δὲ Δ Διός, τὸ δὲ Ε
ἔκτισε πόλιν ἀμίμητον. ὑποζύγια δὲ καὶ ἡμίονοι
αγορεύσας αὐτοὺς Ἀλεξανδρεῖς. ἦσαν δὲ ἀρχέποδες τῶν κωμῶν

Εὐρύλιχος καὶ
ἦν
Καρ-
τερὸς Ὀλύνθιος. εἶχε δὲ ἀδελφὸν ὁ Νουμήνιος ὀνόματι Ὑπόνομον. οὗτος
συνε-
βούλευσεν Ἀλεξάνδρῳ τὴν πόλιν ἐκ θεμελίων κτίσαι, ἐν αὐτῇ δὲ καὶ
320
ὑδρηγοὺς
πόρους καὶ ὀχετηγοὺς ἐπιρρέοντας εἰς τὴν θάλασσαν. καλεῖται δὲ
Ὑπόνομος διὰ

πρὸς
ἐχωρογράφη-
σαν τὴν πόλιν. καταπτάντα δὲ ὄρνεα παντοδαπὰ κατεβοσκήθησαν τὰ
ἄλευρα καὶ
ἀνέπτησαν. συμφοραζόμενος δὲ Ἀλέξανδρος περὶ τούτου τί ἄρα δηλοῖ τὸ
ση-
μεῖον μετεπέμψατο σημειολύτας καὶ εἶπεν αὐτοῖς τὸ γεγονός. οἱ δὲ
ἔφησαν ὅτι
καὶ
πανταχοῦ ἔσονται οἱ ἐν αὐτῇ γεννηθέντες ἄνθρωποι. τὰ γὰρ πετεινὰ
πᾶσαν τὴν
οἰκουμένην περικυκλοῦσιν.” ἐκέλευσεν οὖν κτίζεσθαι τὴν πόλιν.
θεμελιώσας δὲ τὸ πλεῖστον μέρος τῆς πόλεως Ἀλέξανδρος καὶ
χωρογραφήσας ἐπέγραψε γράμματα πέντε· ΑΒΓΔΕ· τὸ μὲν Α
Ἀλέξανδρος, τὸ δὲ Β βασιλεύς, τὸ δὲ Γ γένος, τὸ δὲ Δ Διός, τὸ δὲ Ε
ἔκτισε πόλιν ἀμίμητον.

πρὸς
ἐχωρογράφη-
σαν τὴν πόλιν. καταπτάντα δὲ ὄρνεα παντοδαπὰ κατεβοσκήθησαν τὰ
ἄλευρα καὶ
ἀνέπτησαν. συμφοραζόμενος δὲ Ἀλέξανδρος περὶ τούτου τί ἄρα δηλοῖ τὸ
ση-
μεῖον μετεπέμψατο σημειολύτας καὶ εἶπεν αὐτοῖς τὸ γεγονός. οἱ δὲ
ἔφησαν ὅτι
καὶ
πανταχοῦ ἔσονται οἱ ἐν αὐτῇ γεννηθέντες ἄνθρωποι. τὰ γὰρ πετεινὰ
321
πᾶσαν τὴν
οἰκουμένην περικυκλοῦσιν.” ἐκέλευσεν οὖν κτίζεσθαι τὴν πόλιν.
θεμελιώσας δὲ
τὸ πλεῖστον μέρος τῆς πόλεως Ἀλέξανδρος καὶ χωρογραφήσας
ἐπέγραψε
γράμματα πέντε· ΑΒΓΔΕ· τὸ μὲν Α Ἀλέξανδρος, τὸ δὲ Β βασιλεύς, τὸ δὲ
Γ
γένος, τὸ δὲ Δ Διός, τὸ δὲ Ε ἔκτισε πόλιν ἀμίμητον. ὑποζύγια δὲ καὶ
ἡμίονοι
εἰργάζοντο. ἱδρυμένου δὲ τοῦ πυλῶνος τοῦ ἡρῴου ἐξαίφνης πλὰξ μεγίστη
ἐξέπε-
σεν ἀρχαιοτάτη πλήρης γραμμάτων, ἐξ ἧς ἐξῆλθον ὄφεις πολλοί. καὶ
ἑρπύζοντες
εἰσῆλθον εἰς τὰς ὁδοὺς τῶν ἤδη τεθεμελιωμένων οἰκιῶν. τὴν πόλιν γὰρ
Ιστορία Μ. Αλεξάνδρου. Recensio γ (lib. 1) (1386: 003)“Der

griechische Alexanderroman. Rezension γ. Buch I”, Ed. von Lauenstein,
U.Meisenheim am Glan: Hain, 1962; Beiträge zur klassischen Philologie
4.Section 31, line 16
ἐκεῖνος ἐκλήθη Παρατονή. κτίσας οὖν πόλιν ἐκεῖ μικρὰν κα-

λέσας ἐκ τῶν ἐγχωρίων τινὰς λαμπροὺς ἄνδρας κατῴκισεν αὐ-
τοὺς ἐκεῖσε καλέσας αὐτοὺς Παρατονήν.
ἐκεῖθεν δὲ διοδεύσας ἦλθεν εἰς τὸ Ταφοσίριον. ἐπυνθάνετο
παρὰ τῶν ἐγχωρίων διατί τὸ ὄνομα τοῦτο· οἱ δὲ ἔφησαν τά-
φον Ὀσίριος εἶναι τὸ ἱερόν. καὶ θύσας ἐκεῖ τὴν ἄφιξιν ἐ-
ποιεῖτο τῆς ὁδοιπορίας. καὶ παραγίνεται ἐπὶ τοῦ ἐδάφους
τοῦ νῦν. καὶ ὁρᾷ χώρημα μέγα, εἰς ἄπειρον ἐκτεῖνον δώδε-
κα κώμαις συνεχόμενον. ἀπὸ οὖν τῆς καλουμένης Πανδύσεως
μέχρι τοῦ καλουμένου Ἡρακλεωτικοῦ στόματος τὸ μῆκος τῆς
πόλεως Ἀλέξανδρος ἐχωρογράφησε, τὸ δὲ πλάτος ἀπὸ τοῦ
Βενδηλέου μέχρι τῆς Ὁρμουπόλεως· οὐ καλεῖται δὲ Ἑρμού-
πολις ἀλλὰ Ὁρμούπολις ὅτι πᾶς ὁ κατερχόμενος ἐκεῖ προσορ-
μεῖ. μέχρι οὖν τοῦ τόπου ἐκείνου ἐχωρογράφησε τὴν πόλιν
Ἀλέξανδρος ὁ βασιλεύς, ὅθεν μέχρι τῆς δεῦρο ἡ Ἀλεξαν-
δρέων χώρα ἀναγράφεται. συνεβούλευσε δὲ τῷ βασιλεῖ Ἀλε-
ξάνδρῳ Κλεομένης ὁ Ναυκρατίτης καὶ ὁ Νομοκράτης Ῥόδιος·
“μὴ τῷ μεγέθει τούτῳ κτίσαι πόλιν, οὐ γὰρ δυνήσῃ γεμίσαι
αὐτὴν ὄχλων· ἐὰν δὲ καὶ γεμίσῃς οὐ δυνήσονται οἱ ὑπηρέται
τὴν χρείαν αὐτῇ τῶν ἐπιτηδείων παρασχεῖν· πολεμήσουσιν ἑ-
αυτοῖς οἱ ἐν τῇ πόλει κατοικοῦντες ὡς τοιαύτης
322
Ιστορία Μ. Αλεξάνδρου. Recensio γ (lib. 1) Section 31, line 19
ἐκεῖθεν δὲ διοδεύσας ἦλθεν εἰς τὸ Ταφοσίριον. ἐπυνθάνετο

παρὰ τῶν ἐγχωρίων διατί τὸ ὄνομα τοῦτο· οἱ δὲ ἔφησαν τά-
φον Ὀσίριος εἶναι τὸ ἱερόν. καὶ θύσας ἐκεῖ τὴν ἄφιξιν ἐ-
ποιεῖτο τῆς ὁδοιπορίας. καὶ παραγίνεται ἐπὶ τοῦ ἐδάφους
τοῦ νῦν. καὶ ὁρᾷ χώρημα μέγα, εἰς ἄπειρον ἐκτεῖνον δώδε-
κα κώμαις συνεχόμενον. ἀπὸ οὖν τῆς καλουμένης Πανδύσεως
μέχρι τοῦ καλουμένου Ἡρακλεωτικοῦ στόματος τὸ μῆκος τῆς
πόλεως Ἀλέξανδρος ἐχωρογράφησε, τὸ δὲ πλάτος ἀπὸ τοῦ
Βενδηλέου μέχρι τῆς Ὁρμουπόλεως· οὐ καλεῖται δὲ Ἑρμού-
πολις ἀλλὰ Ὁρμούπολις ὅτι πᾶς ὁ κατερχόμενος ἐκεῖ προσορ-
μεῖ. μέχρι οὖν τοῦ τόπου ἐκείνου ἐχωρογράφησε τὴν πόλιν
Ἀλέξανδρος ὁ βασιλεύς, ὅθεν μέχρι τῆς δεῦρο ἡ Ἀλεξαν-
δρέων χώρα ἀναγράφεται. συνεβούλευσε δὲ τῷ βασιλεῖ Ἀλε-
ξάνδρῳ Κλεομένης ὁ Ναυκρατίτης καὶ ὁ Νομοκράτης Ῥόδιος·
“μὴ τῷ μεγέθει τούτῳ κτίσαι πόλιν, οὐ γὰρ δυνήσῃ γεμίσαι
αὐτὴν ὄχλων· ἐὰν δὲ καὶ γεμίσῃς οὐ δυνήσονται οἱ
τὴν χρείαν αὐτῇ τῶν ἐπιτηδείων παρασχεῖν· πολεμήσουσιν ἑ-

αυτοῖς οἱ ἐν τῇ πόλει κατοικοῦντες ὡς τοιαύτης ὑπερμεγέ-
θους τυγχανούσης καὶ ἀπείρου. αἱ γὰρ μικραὶ πόλεις εὐσύμ-
βουλοί εἰσιν καὶ πρὸς τὰ συμφέροντα τῇ πόλει συμβουλεύου-
σιν· ἐὰν δὲ οὕτως ὡς διεγράψω μεγίστην αὐτὴν κτίσῃς, οἱ
κατοικοῦντες ἐν αὐτῇ διχοστατήσουσιν εἰς ἀλλήλους διαφε-
ρόμενοι ἀπείρου ὄχλου τυγχάνοντος.” πεισθεὶς δὲ Ἀλέξαν-
δρος ἐπέτρεψεν τοῖς ἀρχιτέκτοσιν, οἷς βούλονται μέτροις
τὴν πόλιν κτίζειν. οἱ δὲ κελευσθέντες ὑπὸ τοῦ βασιλέως
Ἀλεξάνδρου χωρογραφοῦσιν τὸ μῆκος τῆς πόλεως ἀπὸ τοῦ
Δράκοντος τοῦ κατὰ τὴν Ταφοσιριακὴν ταινίαν μέχρι τοῦ Ἀ-
γαθοδαίμονος ποταμοῦ τοῦ κατὰ νότου, καὶ ἀπὸ τοῦ Βενδι-
δείου μέχρι τοῦ Εὐρόφου καὶ Μελανθίου τὸ πλάτος· καὶ κε-
λεύει Ἀλέξανδρος μεταβῆναι τοὺς κατοικοῦντας ἐν τοῖς τό-
ποις τούτοις καὶ εἰς τὰς κώμας ἀπιέναι πρὸ τριάκοντα μι-
λίων τῆς πόλεως ἔξω, χωρήματα αὐτοῖς χαρισάμενος προσαγο-
ρεύσας αὐτοὺς Ἀλεξανδρεῖς. ἦσαν δὲ ἀρχέποδες τῶν κωμῶν
Εὐρύλιθος καὶ Μέλανθος ὅθεν καὶ ἡ ὀνομασία ἔμεινεν. σκέπ-
ταται δὴ Ἀλέξανδρος καὶ ἑτέρους ἀρχιτέκτονας τῆς πόλεως,
ἐν οἷς ἦν Νουμήνιος ὑδατικὸς λατόμος καὶ Κλεομένης

323
ρεύσας αὐτοὺς Ἀλεξανδρεῖς. ἦσαν δὲ ἀρχέποδες τῶν κωμῶν

Εὐρύλιθος καὶ Μέλανθος ὅθεν καὶ ἡ ὀνομασία ἔμεινεν. σκέπ-
ἐν οἷς ἦν Νουμήνιος ὑδατικὸς λατόμος καὶ Κλεομένης μηχα-
νικὸς Ναυκρατίτης καὶ Κάρτερος Ὀλύνθιος. εἶχε δὲ ἀδελ-
φὸν ὁ Νουμήνιος ὀνόματι Ὑπόνομον· οὗτος συνεβουλεύσατο
τῷ Ἀλεξάνδρῳ τὴν πόλιν ἐκ θεμελίων κτίσαι, ἐν αὐτῇ δὲ
καὶ ὑδρηγοὺς πόρους καὶ ὀχετηγοὺς ἐπιρρέοντας εἰς τὴν θά-
λασσαν.
κελεύει δὲ Ἀλέξανδρος χωρογραφηθῆναι τὸ περίμετρον τῆς

πόλεως πρὸς τὸ θεάσασθαι αὐτό. οἱ οὖν τεχνῖται ἄλευρον
πύρινον λαβόντες ἐχωρογράφησαν τὴν πόλιν· καταπτάντα δὲ
ὄρνεα παντοδαπὰ κατεβοσκήθησαν τὰ ἄλευρα καὶ ἀπέπτησαν.
υμφοραζόμενος δὲ Ἀλέξανδρος περὶ τούτου, τί ἄρα δηλοῖ
τὸ σημεῖον, μετεπέμψατο τοὺς σημειολύτας καὶ εἶπεν αὐτοῖς
τὸ γεγονός. οἱ δὲ ἔφησαν ὅτι “ἡ πόλις ἣν ἐκέλευσας κτι-
σθῆναι βασιλεῦ ὅλην τὴν οἰκουμένην θρέψει καὶ πανταχοῦ
ἔσονται οἱ ἐν αὐτῇ γεννηθέντες ἄνθρωποι· τὰ γὰρ πετεινὰ
πᾶσαν τὴν οἰκουμένην περικυκλοῦσιν.” ὁ δὲ Ἀλέξανδρος ἐ-
κέλευσε κτίζεσθαι τὴν πόλιν.

ἐν οἷς ἦν Νουμήνιος ὑδατικὸς λατόμος καὶ Κλεομένης μηχα-
νικὸς Ναυκρατίτης καὶ Κάρτερος Ὀλύνθιος. εἶχε δὲ ἀδελ-
φὸν ὁ Νουμήνιος ὀνόματι Ὑπόνομον· οὗτος συνεβουλεύσατο
τῷ Ἀλεξάνδρῳ τὴν πόλιν ἐκ θεμελίων κτίσαι, ἐν αὐτῇ δὲ
καὶ ὑδρηγοὺς πόρους καὶ ὀχετηγοὺς ἐπιρρέοντας εἰς τὴν θά-
λασσαν.
κελεύει δὲ Ἀλέξανδρος χωρογραφηθῆναι τὸ περίμετρον τῆς

συμφοραζόμενος δὲ Ἀλέξανδρος περὶ τούτου, τί ἄρα δηλοῖ
324

κέλευσε κτίζεσθαι τὴν πόλιν. θεμελιώσας δὲ τὸ πλεῖστον
μέρος τῆς πόλεως Ἀλέξανδρος καὶ χωρογραφήσας ἐπέγραψε
γράμματα πέντε· α β γ δ ε̄· τὸ μὲν α Ἀλέξανδρος,

συμφοραζόμενος δὲ Ἀλέξανδρος περὶ τούτου, τί ἄρα δηλοῖ
κέλευσε κτίζεσθαι τὴν πόλιν. θεμελιώσας δὲ τὸ πλεῖστον
μέρος τῆς πόλεως Ἀλέξανδρος καὶ χωρογραφήσας ἐπέγραψε
γράμματα πέντε· α β γ δ ε̄· τὸ μὲν α Ἀλέξανδρος, τὸ δὲ β
βασιλεὺς, τὸ δὲ γ γένος, τὸ δὲ δ Διός, τὸ δὲ ε ἔκτισεν
πόλιν ἀμίμητον. ὑποζύγια δὲ καὶ ἡμίονοι εἰργάζοντο. ἱ-
δρυμένου τοῦ πύλωνος τοῦ ἱεροῦ, ἐξαίφνης δὲ πλὰξ μεγίστη
ἐξέπεσεν ἀρχαιοτάτη πεπληρωμένη γραμμάτων· ἐξ ἧς καὶ ἐξ-
έπεσεν ἀρχαιοτάτη πεπληρωμένη γραμμάτων· ἐξ ἧς καὶ ἐξῆλ-
θον ὄφεις πολλοὶ καὶ ἑρπύζοντες εἰσῆλθον εἰς τὰς ὁδοὺς
τῶν ἤδη τεθεμελιωμένων οἰκιῶν – τὴν γὰρ πόλιν ἔτι παρ-
ὼν Ἀλέξανδρος καθίδρυσε Τῦβι ἤτοι ἰαννουαρίῳ νεομηνίᾳ,
καὶ αὐτὸ τὸ ἱερόν – ὅθεν τούτους τοὺς ὄφεις σέβονται οἱ
Ιστορία Μ. Αλεξάνδρου. Recensio Byzantina poetica (cod. Marcianus

408) (1386: 018)“Das byzantinische Alexandergedicht nach dem codex
Marcianus 408 herausgegeben”, Ed. Reichmann, S.Meisenheim am
Glan: Hain, 1963; Beiträge zur klassischen Philologie 13.Line 1323
... ὡσαύτως ποταμὸς στόματος Ἡρακλέου,

μέχρι καὶ τῆς Πανδύσεως οὕτω πως καλουμένης.
Τὸ μῆκος δὲ τῆς πόλεως ἕως Πτολεμιαίου
Ἡρακλεώτου στόματος καλῶς ἐζωγραφήθη
παρ' Ἀλεξάνδρου πρότερον, εἶτα τὸ πλάτος ταύτης
ἀπὸ Μηδίου Βουσιλᾶ μέχρις ἐν Ἑρμουπόλει.
Οὐ κέκληται δ' Ἑρμούπολις, Ὁρμούπολις δὲ μᾶλλον,
325
ὡς πᾶς ὁ κατερχόμενος πρὸς γῆν τὴν τῆς Αἰγύπτου

καὶ πάλιν ἀνερχόμενος ἐκεῖσε προσορμίζει.
Μέχρι τοῦ τόπου τούτου γοῦν Ἀλέξανδρος τὴν πόλιν
σοφῶς ἐχωρογράφησεν· ὅθεν Ἀλεξανδρεία
ἡ πόλις ὀνομάζεται σχοῦσα τὴν κλῆσιν τούτου.
Ὁ Κλεομένης οὖν αὐτὸς τῇ κλήσει Ναυκρατίτης
καὶ Λυροκράτης Ῥόδιος ἔλεγον Ἀλεξάνδρῳ,
»μὴ τηλικαύτην, βασιλεῦ, μεγάλην κτίσῃς πόλιν·
ὄχλων ἐμπλῆσαι γὰρ αὐτὴν οὔ ποτε κατισχύσεις.
Εἰ δὲ καὶ κατισχύσειας, οἱ τὴν ξηρὰν οἰκοῦντες
οὐ δυνηθήσονταί ποτε σίτου κατακορέσαι.
Οἱ κατοικοῦντες δ' ἐν αὐτῇ μάχιμοι πρὸς ἀλλήλους
οὗτοι κακῶς γενήσονται, μεγεθεστάτης οὔσης,
καὶ συμφθαρήσονται λοιπόν·

408) Line 1342 καὶ συμφθαρήσονται λοιπόν· οἱ γὰρ μικροπολῖται
εἰσὶν ὡς εὐσυμβούλευτοι καὶ πρὸς αὐτὸ συμφέρον
τῇ πόλει συμβουλεύουσιν· ἐπὰν δὲ κτίσῃς οὕτως,
ὥσπερ ἐσκέψω, βασιλεῦ, μεγίστην ταύτην πόλιν,
αὐτοὶ διχοστατήσουσιν οἱ κατοικοῦντες ἔνδον,
κακῶς προσαπολλύμενοι, καθὼς προεδηλώθη.»
Πεισθεὶς δ' αὐτὸς Ἀλέξανδρος ἐκέλευσεν αὐτίκα
τοῖς ἀρχιτέκτοσιν αὐτοῖς κτίζειν τὴν πόλιν μέτροις
καλοῖς, οἷς οὗτοι βούλονται, πρὸς τὸ συμφέρον ταύτης.
Οἱ δὲ τὸ μῆκος πόλεως χωρογραφοῦσιν οὕτως·
ἀπὸ τὴν Ταφοσίρεως τοῦ δράκοντος ταινίαν
μέχρις Ἀγαθοδαίμονος τοῦ ποταμοῦ Κανώβου
καὶ τοῦ Μηδίου Βασιλᾶ τοῦ πλάτους Εὐρολόχου
καὶ Μελανδίου κτίζεσθαι προσέφησαν τὴν πόλιν.
Κελεύει γοῦν Ἀλέξανδρος ἐκεῖ τοῖς κατοικοῦσιν
εἰς κώμας τούτους ἔρχεσθαι καὶ χώρημα διδόναι
μιλίων πρὸ τριάκοντα καὶ δωρεὰς προσνεῖμαι,
Ἀλεξανδρεῖς χαρίσασθαι λέγειν αὐτοὺς ἐς δεῦρο.
Ἦσαν δ' ἀρχίποδες κωμῶν Εὐρύχοος Μελάνθου,
ἔνθεν ἡ κλῆσις μέχρι νῦν διέμεινε κρατοῦσα.

408) Line 1372
Αὐτῷ πεισθεὶς δ' Ἀλέξανδρος προσέταξε γενέσθαι,

326
ὅπερ οὐκ ἔχει μέχρι νῦν ἄλλη τις πόλις τοῦτο.

Καλοῦνται γοῦν ὑπόνομοι διὰ τὸν προρρηθέντα
Νουμήνιον Ὑπόνομον τὸν Λιβυκὸν ἐκεῖνον.
Ἄνδρες οἱ δηλωθέντες δὲ θέντες θεμέθλων ὅρους,
λίθους μεγίστους ἔβαλον πόλιν οἰκοδομοῦντες.
Ἐκεῖσε δ' αὖθις ἀνελθὼν Ἀλέξανδρος καὶ πάλιν,
καὶ ποταμοὺς πολλοὺς εὑρὼν κωμῶν διώρυγάς τε,
ἔκλεισε ταύτας ἀσφαλῶς· εἶθ' οὕτως ἐν θαλάσσῃ·
......................
καὶ ταύτην εἰς ἀκρίβειαν σοφῶς χωρογραφήσας
ἐπέγραψε καὶ γράμματα πρῶτα στοιχεῖα πέντε,
τὸ ἄλφα βῆτα γάμμα τε, τὸ δέλτα, ε σὺν τούτοις·
καὶ τὸ μὲν ἄλφ' Ἀλέξανδρος, καὶ βασιλεὺς τὸ βῆτα,
γένος τὸ γάμμα προσειπών, Διὸς αὐτὸς τὸ δέλτα,
ε δὲ καὶ πάλιν ἔκτισεν Ἄμμων Θεὸς τὴν πόλιν.
Πυλῶνος ἡρωείου δὲ καλλίστως ἱδρυμένου,
ἐξαίφνης πλὰξ κατέπεσε πλήρης γραμμάτων οὖσα,
ἐξ ἧς ὄφεις πηδήσαντες πλεῖστοι πολλῷ τῷ τάχει,
εἰσῆλθον ἕρποντες αὐτοὶ πρὸς τὰς ὁδοὺς δρομαῖοι
ἔνδον τ' αὐτῶν τῶν οἰκιῶν τῶν ὄντων ἐν τῇ πόλει·
Πυθέας Περιηγητής. Fragmenta (1650: 001)“Pytheas von Massalia”,

Ed. Mette, H.J.Berlin: De Gruyter, 1952.Fragment 7a, line 2
δεῦρο τῶν σταχύων· αἱ γὰρ ἅλως ἄχρηστοι γίνονται

διὰ τὸ ἀνήλιον καὶ τοὺς ὄμβρους.
– – – VII 3, 1: ... διὰ δὲ τὴν ἄγνοιαν τῶν τόπων
τούτων οἱ τὰ Ῥιπαῖα Ὄρη καὶ τοὺς Ὑπερβορείους μυθο-
ποιοῦντες λόγου ἠξίωνται, καὶ ἃ Πυθέας ὁ Μασσαλιώ-
της κατεψεύσατο τῆς παρωκεανίτιδος, προσχήματι χρώ-
μενος τῆι περὶ τὰ οὐράνια καὶ τὰ μαθηματικὰ ἱστορίαι.
ἐκεῖνοι μὲν οὖν ἐάσθωσαν ... (es folgt Poseidonios Περὶ
Ὠκεανοῦ 87 F 104 F. Jacoby).
– – – II 4, 1f.: Πολύβιος (Ἱστορίαι XXXIV
5 Th. Büttner – Wobst) δὲ τὴν Εὐρώπην χωρογραφῶν τοὺς
μὲν ἀρχαίους ἐᾶν φησι, τοὺς δ' ἐκείνους ἐλέγχοντας ἐξετά-
ζειν Δικαίαρχόν (F 111 Fr. Wehrli) τε καὶ Ἐρατοσθένη
(Γεωγραφικά F III B 1 [I B 7] H. Berger), τὸν τελευταῖον
πραγματευσάμενον περὶ γεωγραφίας, καὶ Πυθέαν, ὑφ'
οὗ παρακρουσθῆναι πολλούς, ὅλην μὲν τὴν Βρεττανικὴν
ἐμβαδὸν ἐπελθεῖν φάσκοντος, τὴν δὲ περίμετρον πλειόνων
ἢ τεττάρων μυριάδων ἀποδόντος τῆς νήσου. προσιστορή-
327
σαντος δὲ καὶ τὰ περὶ τῆς Θούλης καὶ τῶν τόπων ἐκείνων,

ἐν οἷς οὔτε γῆ καθ' αὑτὴν ὑπῆρχεν ἔτι οὔτε θάλαττα
Βέττιος Βάλενς. Astrol., Anthologiarum libri ix (1764: 001)

“Vettii Valentis anthologiarum libri”, Ed. Kroll, W.Berlin: Weidmann,
1908, Repr. 1973.Page 360, line 24
δεῖ τόν τε ὡροσκόπον καὶ τὰ τούτου παρ' ἑκάτερα ζῴδια. καὶ ἐκ

τούτων γὰρ αἱ χρηματιστικαὶ μοῖραι λογισθεῖσαι φέρουσι τοὺς
χρόνους, καὶ μάλιστα ὅταν δοκῇ πλάνην ἔχειν ὁ ὡροσκόπος· ἢ καὶ
ἑνὶ μὲν γνώμονι χρῆσαι πρὸς τὸ ὡροσκοποῦν ζῴδιον τὸ δ' ἕτερον
οὐ τῷ παρακόλλῳ καὶ ιϛʹ μοῖρα σημαίνει μίαν καὶ τριακοστήν.
νοεῖν δὲ δεῖ καὶ τὰς τῶν κλιμάτων διαφοράς· πολλάκις γὰρ
τόπος τις ἢ καὶ ἔθνος δοκοῦν ἀρχὴν ἢ τελευτὴν ἔχειν παραλλήλου
εἰς ἑτέρου ἐστὶ χώραν κυρίως ἢ καὶ σχίζεται εἰς βʹ παραλλήλους
καὶ τοῦ χρόνου κατὰ πρόσθεσιν ἢ ἀφαίρεσιν παραμφοδεῖν δοκεῖ·
ἄλλως τε καί, ὡς δοκεῖ τισιν τῶν περὶ τὰ τοιαῦτα ἐσπουδακότων,
τὰς χωρογραφίας [καὶ] διαφόρους ἐκτήσαντο· ἡ μέντοι γε θεωρία
καὶ ἀγωγὴ ἱερὰ καὶ ἄπταιστος τοῖς γε νοῦν ἔχουσι.
Βέττιος Βάλενς. Astrol., Anthologiarum libri ix Page 362, line 28
ἡλιακὴν μοίραν εἰς τὸ βʹ ἡμισφαίριον ἐπιγνόντα τὸ μέγεθος τῶν

ὡρῶν κατ' αὐτὸ ἐπιθεῖναι τὴν ἀρχὴν τοῦ διαβήτου δίκην· εἶθ'
οὕτως τὴν ἑτέραν ἐπεκτείνειν ἕως τῆς ζητουμένης ὥρας· εἰσὶ γὰρ
κεκανονισμέναι αἱ ιβʹ ὧραι τῆς νυκτός. ἐὰν οὖν ᾖ ἡμερινὴ ἡ
γένεσις, τὸ διάστημα τοῦ νυκτερινοῦ ἡμισφαιρίου ἀνατυπώσαντα
εἰς τὸν διαβήτην ἐκτείνειν πάλιν ἕως τῆς ζητουμένης ὥρας
ἡμερινῆς· εἶθ' οὕτως τὸ πᾶν πλῆθος τῶν ὡρῶν ἐκμετρήσαντα
εἰσφέρειν τὸν διαβήτην εἰς τὸν τῆς Σελήνης κανόνα καὶ κατὰ τὸ
δρόμημα παραπλησίως θέντα τὴν ἀρχὴν τοῦ διαβήτου συνορᾶν,
ἐκ ποίας μοίρας τερματίζεται τὸ μέγεθος. αἱ δὲ μοῖραι πρόδηλοι
ἔσονται ἐφεξῆς κατὰ τὴν τοῦ δρομήματος χωρογραφίαν, ἃς δεῖ
τιθέναι μετὰ τὴν Ἡλίου δύσιν ταῖς προευρεθείσαις μοίρας κατὰ
τῆς Σελήνης καὶ ἔξωθεν πάλιν τὰς κλιματικὰς διαφορὰς ἐπι-
προστιθέναι καὶ τοσούτων λογίζεσθαι τὴν Σελήνην μοιρῶν. δεῖ
οὖν ἀκριβῶς τὰ ἡμισφαίρια ἐπίστασθαι καὶ μάλιστα τὸ νυκτερινὸν
ἀεί· δυνατὸν μὲν οὖν καὶ ἐκ τοῦ ἡμερινοῦ ἡμικυκλίου ἐκμετρήσαντα
τὰς λειπούσας εἰς τὸ ἡλιοδύσιον εἰσφέρειν εἰς τὸ τῆς Σελήνης καὶ
λογίσασθαι ἔχειν ἐκεῖνο τὸ διάστημα καὶ τὰς εὑρεθείσας μοίρας
φέρειν. ἀλλ' ἐὰν οὕτως μεθοδεύσωμεν, οὐ χρηματίσει ὅλον τὸ
328
κανόνιον τῆς Σελήνης κατὰ πλάτος, ἀλλὰ μέρος αὐτοῦ· ὅθεν τῷ

νυκτερινῷ προσχρηστέον.
Archelaus Phil., Testimonia (2303: 001)“Die Fragmente der

Vorsokratiker, vol. 2, 6th edn.”, Ed. Diels, H., Kranz, W.Berlin:
Weidmann, 1952, Repr. 1966.Fragment 1, line 18
ἀπὸ τῆς ἰλύος γεννηθῆναι καὶ τὸ δίκαιον εἶναι καὶ τὸ αἰσχρὸν οὐ φύσει,
ἀλλὰ νόμωι. (17) ὁ δὲ λόγος αὐτῶι οὕτως ἔχει. τηκόμενόν φησι τὸ ὕδωρ
ὑπὸ τοῦ θερμοῦ, καθὸ μὲν εἰς τὸ κάτω διὰ τὸ πυρῶδες συνίσταται, ποιεῖν
γῆν· καθὸ δὲ περιρρεῖ, ἀέρα γεννᾶν. ὅθεν ἡ μὲν ὑπὸ τοῦ ἀέρος, ὁ δὲ ὑπὸ
τῆς τοῦ πυρὸς περιφορᾶς κρα-
τεῖται. γεννᾶσθαι δέ φησι τὰ ζῶια ἐκ θερμῆς τῆς γῆς καὶ ἰλὺν
παραπλησίαν γά-
λακτι οἷον τροφὴν ἀνιείσης· οὕτω δὴ καὶ τοὺς ἀνθρώπους ποιῆσαι.
πρῶτος δὲ
εἶπε φωνῆς γένεσιν τὴν τοῦ ἀέρος πλῆξιν. τὴν δὲ θάλατταν ἐν τοῖς
κοίλοις διὰ τῆς γῆς ἠθουμένην συνεστάναι. μέγιστον τῶν ἄστρων τὸν
ἥλιον, καὶ τὸ πᾶν ἄπειρον.
γεγόνασι δὲ καὶ ἄλλοι τρεῖς Ἀρχέλαοι· ὁ χωρογράφος τῆς ὑπὸ
Ἀλεξάνδρου πατηθείσης γῆς, ὁ τὰ Ἰδιοφυῆ ποιήσας, ἄλλος τεχνογράφος
ῥήτωρ. SUID. S. V. Ἀρχέλαος. Ἀρχέλαος Ἀπολλοδώρου ἢ Μίδωνος
Μιλήσιος φιλόσοφος φυσικὸς τὴν αἵρεσιν κληθείς, ὅτι ἀπὸ Ἰωνίας
πρῶτος τὴν φυσιολογίαν ἤγαγεν, Ἀναξαγόρου μαθητὴς τοῦ Κλαζομενίου,
τοῦ δὲ μαθητὴς Σωκράτης, οἱ δὲ καὶ Εὐριπίδην φασίν. συνέταξε δὲ
Φυσιολογίαν καὶ ἐδόξαζε τὸ δίκαιον καὶ αἰσχρὸν οὐ φύσει εἶναι, ἀλλὰ
νόμωι. συνέταξε καὶ ἄλλα τινά. PORPHYR. Histor. philos. fr. 12 Nauck2
p. 11, 23 ἐλέγετο δὲ περὶ αὐτοῦ [Sokrates] ὡς ἄρα παῖς ὢν οὐκ εὖ βιώσειεν οὐδὲ εὐτάκτως ... ἤδη δὲ περὶ τὰ
ἑπτακαίδεκα ἔτη [also 452] προσελθεῖν αὐτῶι Ἀρχέλαον, τὸν Ἀναξαγόρου μαθητήν, φάσκοντα ἐραστὴν εἶναι· τὸν
δὲ Σωκράτην
Ιωάννης Λαυρέντιος Λύδος. De mensibus (2580: 002)“Ioannis Lydi

liber de mensibus”, Ed. Wünsch, R.Leipzig: Teubner, 1898, Repr. 1967.
Book 3, section 1, line 11
Ὅτι Ἀνάχαρσις ὁ Σκύθης ἔφη φιλονεικίαν

γενέσθαι ποτὲ Αἰγυπτίοις καὶ Σκύθαις περὶ ἀρχαιότητος
ἑκατέρων, ἴσως ἐξ ἑκατέρων τῶν ἄρκτων προέχειν τῶν
πραγμάτων ἀξιούντων, κριθῆναι δὲ τοὺς Σκύθας εἶναι
πρεσβυτέρους διὰ τὸ καὶ ὑπὸ τὴν μεγάλην ἄρκτον
κεῖσθαι τὴν κατ' αὐτοὺς χώραν καὶ κατὰ φύσιν ὥσπερ
329
ἐξ ὑπερῴας ἀρχὴν τὴν καθ' ἡμᾶς θάλασσαν ἐκ τοῦ

ὑπερβορείου λαμβάνειν ὠκεανοῦ· δύο γὰρ εἰσβολὰς
εἶναι τὰς ἀποτελούσας αὐτὴν παντὶ δῆλον· μίαν μὲν ἐξ
Ἱσπανίας, τὴν δὲ ἑτέραν, ὡς εἴρηται, ἐκ τοῦ ὑπερβο-
ρείου ὠκεανοῦ, ὃν καὶ Κρόνιον πέλαγος οἱ χωρογράφοι
καλοῦσι, παρὰ τὴν Πτολεμαίου δόξαν· αὐτὸς γὰρ μίαν
καὶ μόνην εἰσβολὴν εἶναι τὴν ἐκ τοῦ δυτικοῦ ὠκεανοῦ
βούλεται τὴν διὰ Γαδείρων. καὶ ἐπὶ μὲν τῆς καθόλου
παλαιότητος Σκύθας ἄν τις ὑπολάβῃ πρωτεύειν ἐκ τῆς
ῥευστῆς οὐσίας, ἣν τῶν στοιχείων πρώτην εἶναι ἀναμ-
φισβήτητον. ὅθεν καὶ Πάρθοι ἤτοι Πέρσαι μέγα
φρονοῦσιν ἐπὶ παλαιότητι· Σκύθας δὲ αὐτοὺς εἶναι
πάντες μὲν μαρτυροῦσιν, Ἀρριανὸς δὲ δείκνυσι· τὸ
γὰρ Πάρθος ὄνομα ὁ Σκύθης καὶ ἔπηλυς κατ' αὐτὸν
τῇ Σκυθῶν φωνῇ ἑρμηνεύεται.
Menander Rhet., Περὶ ἐπιδεικτικῶν (2586: 002)“Menander rhetor”,

Ed. Russell, D.A., Wilson, N.G.Oxford: Clarendon Press, 1981.
Spengel page 379, line 7
ἀφ' ἱερῶν ἐφ' ἱερά, ὡς ἂν εἴποι τις, καὶ ἐκ τῶν καλῶν ἐμ-
πεσεῖν εἰς καλλίονα φαιδροὶ καὶ γεγηθότες προαπηντήκα-
μεν. εἶτα μετὰ ταῦτα πάλιν ἐρεῖς ὅτι τάς τε ἄλλας χάριτας
μεγίστας τοῖς βασιλεῦσιν ὀφείλοντες, ἐφ' οἷς ὑπὲρ ἡμῶν
ἀθλοῦσι, καὶ ἐπὶ τούτοις ἂν δικαίως μείζους ὁμολογήσαιμεν,
ὅτι τοιοῦτον ἡμῖν κατέπεμψαν. πειρῶ δ' ἐν τοῖς τοιού-
τοις λόγοις ἀεὶ συντέμνειν τὰ βασιλέως ἐγκώμια, καὶ
μηδὲν διατρίβειν, ἵνα μὴ διπλῆν ποιήσῃς τὴν ὑπόθεσιν.
ἐὰν μὲν οὖν ἔχῃς πράξεις εἰπεῖν τοῦ ἄρχοντος, ἐρεῖς·
εἰ δὲ μή, περιέργως ἢ πατρίδα ἢ ἔθνος ἐκφράσεις καὶ
χωρογραφήσεις τῷ λόγῳ ἀπὸ τῶν ἐπισημοτάτων καὶ
θρυλουμένων περὶ τῆς χώρας ἢ τῆς πατρίδος, οἷον ὅτι Ἰτα-
λιώτης, ἐκ ποιᾶς δὲ [χώρας ἢ] πόλεως περιωνύμου, οἷον
τῆς Ῥώμης. ζητήσεις δὲ καὶ τοῦ γένους πράξεις. εἰ δὲ
ἀποροίης πράξεων τοῦ ἐπαινουμένου, ἐκ τούτων θη-
ράσεις τὸν ἔπαινον, ὥστε μὴ αὐχμηρὰν καὶ ἄγονον
παρασχέσθαι τὴν ὑπόθεσιν. ἔπειτα λέγε· πείθομαι δὲ
τὸν ἐκ τοιούτων γεγονότα πρὸς τοὺς ἑαυτοῦ πατέρας
ἁμιλλώμενον ἀγαθὸν περὶ ἡμᾶς γενήσεσθαι καὶ δίκαιον·
καὶ γὰρ καὶ ἐκεῖνοι δίκαιοι· οὐκοῦν δικάσει μὲν ἡμῖν
ὑπὲρ τὸν Αἰακόν, ὑπὲρ τὸν Μίνωα,
330
Olympiodorus Alchem., Εἰς τὸ κατ' ἐνέργειαν ζωσίμου ὅσα ἀπὸ

Ἑρμοῦ καὶ τῶν φιλοσόφων ἦσαν εἰρημένα (= De arte sacra) (sub
nomine Olympiodoriphilosophi Alexandrini) (e cod. Venet. Marc. 299,
fol. 163r) (2589: 001)“Collection des anciens alchimistes grecs, vol. 2”,
Ed. Berthelot, M., Ruelle, C.É.Paris: Steinheil, 1888, Repr. 1963.Vol. 2,
page 90, line 18
ἐκ τοῦ «φθαρεῖσα» ἐσήμανεν ὅτι χρόνου τινὸς δεῖται εἰς τὸ σήπες-

θαι· σῆψις γὰρ οὐ γίνεταί ποτε εἰ μὴ δι' ὑγροῦ τινος. Ὁ γὰρ
κατάλογος τῶν ὑγρῶν, φησὶν, ἐπιστεύθη τὸ μυστήριον.
Περὶ δὲ τῶν ψάμμων, ὅτι περὶ αὐτῶν πάντες οἱ ἀρχαῖοι
φροντίζουσι· καὶ ὅτι πρὸς Αἴγυπτον ποιοῦνται τὸν λόγον, παραθήσω
πάλιν ἐξ αὐτῶν μαρτυρίας χάριν τῆς σῆς δυσπιστίας.
Ζώσιμος τοίνυν ἐν τῇ τελευταίᾳ ἀποχῇ, πρὸς Θεοσέβειαν
ποιούμενος τὸν λόγον, φησίν· «Ὅλον τὸ τῆς Αἰγύπτου βασίλειον, ὦ
γῦναι, ἀπὸ τῶν τριῶν κ. τ. λ. Μόνοις δὲ Ἰουδαίοις ἐξὸν ἦν
λάθρα ταῦτα ποιεῖν καὶ γράφειν, καὶ ἐκδιδόναι. Διὸ καὶ εὑρίσκομεν
Θεόφιλον τὸν Θεογένους γράψαντα ὅλα τὰ τῆς χωρογραφίας χρυσω-
ρυχεῖα, καὶ Μαρίας τὴν καμινογραφίαν, καὶ ἄλλους Ἰουδαίους.
Καὶ Συνέσιος πρὸς Διόσκορον γράφων φησὶ περὶ τῆς ὑδραρ-
γύρου τῆς ἐτησίας τῆς νεφέλης, ἐπειδὴ οἴδασιν αὐτὴν πάντες οἱ
ἀρχαῖοι λευκὴν καὶ φευκτὴν καὶ ἀνυπόστατον, δεχομένην δὲ πᾶν
σῶμα χυτὸν καὶ εἰς ἑαυτὴν ἕλκουσαν, ὡς καὶ ἡ πεῖρα ἐδίδαξεν, καὶ
φησὶν οὕτως· «Ἐὰν βούλῃ τὸ ἀκριβὲς γνῶναι κ. τ. λ. .....
»Καὶ διὰ τοῦτο Πηβίχιος πολλὴν συγγένειαν ἔχειν ἔλεγεν. –
Evagrius Scholasticus Scr. Eccl., Historia ecclesiastica (2733: 001)

“The ecclesiastical history of Evagrius with the scholia”, Ed. Bidez, J.,
Parmentier, L.London: Methuen, 1898, Repr. 1979.Page 180, line 11
... καὶ ἐξώρων καὶ τῶν ὑπὸ νοσημάτων ποικίλων ἐνοχλου-

μένων· συντάξεις τε μεγάλας ἀποκληρῶσαι, ὅθεν δέοι
ταῦτα γίγνεσθαι· πρᾶξαί τε καὶ ἄλλα μυρία εὐσεβῆ καὶ
θεῷ ἀρέσκοντα, εἴπερ ἐξ οἰκείων δρῷεν οἱ τούτων ἐργάται
καὶ καθαρὰς τὰς σφῶν πράξεις καρποφοροῖεν.
31. Ἀνέστησε δὲ καὶ κατὰ τὴν Κωνσταντίνου πολλοὺς
μὲν ἐς κάλλος ἐξησκημένους τῷ θείῳ καὶ τοῖς ἁγίοις
σηκούς. Ἐδομήσατο δὲ μέγα τι καὶ ἀπαράβλητον χρῆμα,
οὐχ ἱστορηθὲν πώποτε, τὸν μέγιστον τῆς ἐκκλησίας νηόν,
εὐπρεπῆ τε καὶ ἔνδοξον καὶ λόγου δύναμιν ἐκβαίνοντα.
Καὶ πειράσομαι δὲ ὡς ἂν οἷός τε ὦ χωρογραφῆσαι τὸ
331
τέμενος. Θόλος ἐστὶν ὁ τῶν ἀνακτόρων νηὸς τέτταρσι

μετεωριζομένη ψαλίσιν, ἐς τοσοῦτον ὕψος ἐπαιρομένη ὡς
ἔνερθεν μὲν τοῖς ἀτενίζουσι δυσέφικτον εἶναι τοῦ ἡμι-
σφαιρίου τὴν ἀποπεράτωσιν, ὕπερθε δὲ τοὺς γινομένους
μηδαμῆ πειρᾶσθαι, εἰ καὶ μάλα τολμητής τις εἴη, ὑπερ-
κύπτειν καὶ ἐς τὸν πυθμένα τὰς ὄψεις παραπέμπειν. Αἱ
δὲ ψαλίδες κεναὶ ἐξ ἐδάφους μέχρι τῆς καλύπτρας τῆς
ὀροφῆς ἐπαίρονται. Ἐν δεξιᾷ δὲ καὶ κατὰ τὸ εὐώνυμον
κίονες αὐταῖς παρατετάχαται ἐκ Θεσσάλου λίθου πεποιη-
μένοι, ὑπερῷά τε μετεωρίζουσιν ἑτέροις παραπλησίοις
Proclus Phil., In primum Euclidis elementorum librum commentarii

(4036: 011)“Procli Diadochi in primum Euclidis elementorum librum
commentarii”, Ed. Friedlein, G.Leipzig: Teubner, 1873.Page 403, line 6
. XXVII. Τὰ τρίγωνα τὰ ἐπὶ τῆς αὐτῆς βάσεως ὄντα καὶ ἐν ταῖς

αὐταῖς παραλλήλοις ἴσα ἀλλήλοις ἐστίν.]
ἀποφαίνονται. καὶ γὰρ ἴσων ἐκείνων

ἄνισα τὰ χωρία, καὶ ἀνίσων ἴσα δείκνυνται. τοιοῦτον
δέ τι πεπόνθασιν οἱ χωρογράφοι τὰ μεγέθη τῶν πό-
λεων ἐκ τῶν περιμέτρων συλλογιζόμενοι. ἤδη δέ τινες
κοινωνοὶ κτημάτων ἐν τῇ διαιρέσει παρελογίσαντο
τοὺς συνδιανεμομένους τῇ ὑπεροχῇ τῆς περιμέτρου
παραχρησάμενοι, καὶ πλείονα λαβόντες τῶν ἀπελθόν-
των – εἰληφότες τὸ (?) ὑπὸ τῆς μείζονος περιμέ-
τρου περιεχόμενον ἐμβαδὸν εἶτα (?) ἀμείψαντες χωρία
περιοχῇ ἐλάσσονι (?) χρώμενα – βελτίστων ἀπηνέγ-
καντο δόξαν. δυεῖν γοῦν προκειμένων ἰσοσκελῶν
τριγώνων, ὧν τὸ μὲν ἑκατέραν τῶν ἴσων ἔχει πέντε,
τὴν δὲ βάσιν ἓξ τῶν αὐτῶν, τὸ δὲ ἑκατέραν μὲν τῶν
Ευστάθιος Σχόλια στην Οδύσσεια. (4083: 001)“Eustathii archiepiscopi

Thessalonicensis commentarii ad Homeri Iliadem pertinentes, vols. 1–4”,
Ed. van der Valk, M.Leiden: Brill, 1:1971; Vol. 1, page 123, line 7
ἀλεγίζειν, ἀλλ' ἐγώ σε περιφρονῶ καὶ εἰς τοσοῦτον, ὥστε καὶ ἀπειλοῦμαι,
ὡς ἐμὲ μὲν ἀφαιρεῖται Χρυσηΐδα Φοῖβος, ἐγὼ δὲ ἄγω τὸ σὸν γέρας. τοῦτο
332
δὲ
οὐκ ἔνδικον. οὐ γὰρ ἐχρῆν τὸν Ἀχιλλέα ῥυσιάζεσθαι διὰ τὸν Φοῖβον.
Ἰστέον δὲ
ὅτι τὸ μὲν ὄθομαι, ὅ ἐστιν ἐπιστρέφομαι, μετακινοῦμαι, πρωτότυπόν ἐστι
τῆς
τε ὀθόνης καὶ τοῦ ἐννοσιγαίου καὶ τοῦ εἰνοσίχθονος καὶ τοῦ
εἰνοσιφύλλου
ὄρους. (v. 184) Τὸ δέ «ἐγὼ ἄγω» ἀντὶ τοῦ ἄξω. ἐκ τούτου δὲ καὶ ἀπαγωγὴ
ἡ
αἰχμαλωσία καὶ ἀγελεία ἡ ἀπάγουσα λαφυραγωγίαν. περὶ δὲ τούτου καὶ
τῆς
βασιλικῆς ἀδικίας καὶ μετ' ὀλίγα εἰρήσεται.] Ὅτι τὸ Χρυσηΐς, ὥσπερ καὶ
τὸ Βρισηΐς πατρωνυμικῶς ἐρρέθησαν ἀπὸ πατέρων τοῦ τε Χρύσου καὶ
τοῦ Βρισέως. φησὶ γοῦν προϊών· «κούρη Βρισῆος». φασὶ γὰρ ὅτι ἐν
ἀρχαίαις χωρογραφίαις φέρεται, ὡς Χρύσης καὶ Βρίσης ἀδελφοὶ ἦσαν,
παῖδες Ἄρδυος, ὁ μὲν οἰκῶν ἐν Πηδάσῳ ἐπὶ τῷ Σατνιόεντι ποταμῷ, ὁ δὲ
Χρύσης ἐν τῇ Χρύσῃ διεχούσῃ τῆς Πηδάσου ἡμέρας ὁδόν. ἦν δέ, φασί,
τῷ Χρύσῃ μὲν θυγάτηρ Ἀστυ-
νόμη, τῷ Βρίσῃ δὲ Ἱπποδάμεια. τὰ δὲ Ὁμηρικὰ ὀνόματα ταύταις ἀπὸ
πατέρων
μετὰ τὴν αἰχμαλωσίαν τεθέντα, ὥς τινες καὶ τοῦτο εἶπον. (v. 185) Ὅτι
νῦν μὲν ὁ Ἀγαμέμνων αὐτὸς ἐλθεῖν εἰς τὴν τοῦ Ἀχιλλέως κλισίαν
ἐπαπειλεῖται,
Ευστάθιος Σχόλια στην Οδύσσεια. Vol. 1, page 401, line 26
Βοιωτίαν ταύτην φιλοτίμως ἐπραγματεύθησαν, δηλοῦσιν αἱ ἱστορίαι.

Ἰστέον δὲ
καὶ ὅτι νεῶν Κατάλογος ἡ περιπέτεια ἐπιγράφεται αὕτη, οὐ μὴν καὶ
ἀνδρῶν,
ὡς ἐκ μέρους τῶν νηῶν δηλαδή. ἄλλως γὰρ ἐκεῖνο ποιεῖ, ὃ προέθετο, οὐ
μόνον
τὰς νῆας ἐξαριθμούμενος ἀλλὰ καὶ τοὺς αὐτῶν ἀρχούς, οἷς τὸ σεμνὸν οἱ
ἀρχαῖοι
περιποιούμενοι γενεαλογοῦσιν αὐτοὺς μυθικώτερον. καὶ τὰ πολλὰ εἰς τὸν
Δία
τούτους ἀνάγουσιν ἐπαγωνιζόμενοι καὶ συγγένειαν αὐτοῖς ἀποδεῖξαι πρὸς
τοὺς
βασιλεῖς, ἤγουν πρὸς Ἀγαμέμνονα καὶ Μενέλαον, πλατύνοντες μὲν τὸν
ἡρωϊκὸν
κατάλογον, κάλλιον δέ τι Ὁμήρου ποιοῦντες οὐδέν, ἀλλ' ἢ μόνον
ὀνομάτων
333
ἀήθων φορυτῷ ἀηδίζοντες τοὺς ἐντυγχάνοντας. Παρασημειοῦται δὲ καὶ ὁ

Πορφύριος τὸν Ὁμηρικὸν Κατάλογον πᾶσαν περιέχειν ἀλήθειαν ἔν τε
χωρογραφίᾳ καὶ πόλεων ἰδιώμασιν ἱστορῶν καί, ὅτι νόμους τινὲς
ἐξέθεντο ἀποστοματίζειν τοὺς παιδευομένους τὸν Ὁμήρου Κατάλογον,
ὡς καὶ ὁ Κερδίας νομοθετῶν τῇ
πατρίδι. λέγει δὲ καὶ ὅτι πρὸς ἄλλοις καὶ Ἀπολλόδωρος ὁ Ἀθηναῖος
ἐπραγμα-
τεύσατο τὰ περὶ τοῦ Καταλόγου ἄριστα ἐν δώδεκα βιβλίοις, Μηνογένης
δὲ ἐν
τρισὶ καὶ εἴκοσι. μετρεῖ δὲ καὶ ἡγεμόνας Ἀχαιῶν μζʹ, ὧν ιδʹ, φησίν, ἐν
Τροίᾳ ἔθανον. (v. 494 – 508) Ὅτι Βοιωτῶν Πηνέλεως καὶ Λήϊτος ἦρχον,
Ἀρκεσίλαός τε Προθοήνωρ τε Κλονίος τε. ἐνέμοντο δέ, φησίν, Ὑρίαν καὶ
Αὐλίδα,
Πρίαμος ἐλάλησέ τι πρὸς ἅπερ ἤκουσεν οὔτε ὁ Ἕκτωρ παρὼν καὶ αὐτὸς
τῇ ἀγο-
ρᾷ. ἐκπλαγέντες δὲ ἐπὶ τῇ αἴφνης ἐφόδῳ τῶν Ἀχαιῶν σιωπῶσι τέλεον.
οὕτω δὲ καὶ οἱ λοιποί. ἔργου δὲ ἔχονται λύσαντος Ἕκτορος ταχὺ τὴν
ἀγοράν. αἶψα γάρ, φησίν, ἔλυσεν ἀγορήν, ὅπερ ἐν Ὀδυσσείᾳ ἄλλως
φράζεται
»λῦσε δ' ἀγορὴν αἰψηρήν». διὸ ἀτάκτως ὡρμημένοι καὶ μηδέν τι
προβεβουλευ-
μένοι θορύβους ποιήσουσιν ἐν τοῖς ἐφεξῆς, ὡς ἀνωτέρω εἴρηται. (v. 807
ss.)
Ὅτι τὴν μὲν τῶν Ἑλλήνων κίνησιν πολλαχῶς ἐσέμνυνεν ὁ ποιητὴς ἐν τῇ
βῆτα ῥαψῳδίᾳ καὶ πλατύτερον διεξῆλθε τὰ κατ' αὐτὴν καὶ τῷ Καταλόγῳ
δὲ
αὐτῶν ἀρκούντως ἐνεβράδυνε μετὰ καὶ συνάρσεως Μουσῶν. τὰ δὲ κατὰ
τοὺς
Τρῶας ἐπιτροχάδην διέξεισι συνεπισπεύδων οἷον αὐτοῖς. καὶ οὔτε
Μούσας ἀξιοῖ
ἐπικαλέσασθαι, οἷα μήτε χωρογραφῶν ὡς ἐκεῖ μήτε μύθους ἐκτιθέναι
μέλλων
καὶ ἱστορίας εἰς τοσοῦτον καὶ γενεαλογίας καὶ σχημάτων ποικιλίας, οὔτε
τὸν
Κατάλογον οὕτω πλατύνει. καὶ τὰ πρὸ τοῦ Καταλόγου δὲ πάνυ ἐπιτρέχει
στενοχωρῶν. (v. 808 – 10) Φησὶ γάρ· «ἐπὶ τεύχεα ἐσσεύοντο», ἤγουν
ὥρμων,
διὰ τὸ τῆς Ἑλληνικῆς ἐφόδου αἰφνίδιον, «πᾶσαι δ' ὠΐγνυντο πύλαι», αἱ
τῆς
334
πόλεως δηλαδὴ διὰ τὸ κατεπεῖγον, «ἐκ δ' ἔσσυτο λαὸς πεζοί τε ἱππῆές τε.
πολὺς δ' ὀρυμαγδὸς ὀρώρει», ἤγουν ἠγείρετο· εἶτα ἐν ὀλίγοις ἔπεσι τὸν
τόπον
ἐκθέμενος, ὡς ῥηθήσεται μετὰ βραχύ, ἐν ᾧ διεκρίθησαν ἀλλήλων οἱ
ἀλλαχοῦ γέγραπται. Τὸ δὲ «μάλα» ἔοικε κατὰ παρολκὴν κεῖσθαι, ὡς καὶ

ἐν
τῷ πώμαλα, περὶ οὗ δηλοῦται καὶ ἐν τοῖς τοῦ Κωμικοῦ. Ὅρα δὲ ὅτι καὶ
νῦν
Ἑλλήσποντον λέγει τὴν περὶ τὸ ναύσταθμον θάλασσαν, μεθ' ἣν ὁ
Αἰγαῖος.
Τοῦτον δὲ τὸν Ἑλλήσποντον πλατὺν ἀλλαχοῦ λέγει πρὸς διαστολὴν τοῦ
στενοῦ, ὃς ἀγάρροος λέγεται. Εἰ δὲ καὶ ἰχθυόεις ὁ Ἑλλήσποντος κατά τι
ἐξαίρετον, ἡ ποιητικὴ Μοῦσα οἶδε. (v. 361) Τὸ δὲ «ἐρεσσέμεναι
μεμαῶτας»
ναυτικωτάτους εἶναι παραδηλοῖ τοὺς ὑπὸ τῷ Ἀχιλλεῖ. [Ἐμφαίνει δὲ καὶ
χαρὰν εὔλογον τῶν Μυρμιδόνων, ὡς οὐχὶ ἀκόντων ἀλλὰ σὺν προθυμίᾳ
πολλῇ
ἀποπλεόντων κατὰ πολλὰ τὰ αἴτια. Πλουτοῦσί τε γὰρ οἷς ἐληΐζοντο καὶ
κινδύνων ἐξάντεις γίνονται καὶ ἀχαρίστων ἀνδρῶν ἀπαλλάττονται]. (v.
362 s.)
Ὅτι μετρῶν χωρογραφικῶς τὸν ἀπὸ Τροίας πλοῦν εἰς Φθίαν ὁ Ἀχιλλεὺς
λέγει ὡς, εἴπερ εὐπλοΐην, ἤγουν εὔπλοιαν, θεὸς δῴη, «ἤματί κεν τριτάτῳ
Φθίην ἐρίβωλον ἱκοίμην». Οὕτω καὶ ὁ φιλόμηρος Σοφοκλῆς,
φιλοτιμησάμενός
που ἐν στενῷ περιηγήσασθαι, μετρεῖ τὸν ἀπὸ Σκύρου πλοῦν εἰς τὸ
Σίγειον,
ἔνθα τὸ Ἀχαιϊκὸν ναύσταθμον ἦν, εἰπὼν «ἦν ἦμαρ ἤδη δεύτερον πλέοντί
μοι», ὅτε δηλαδὴ καὶ κατέσχεν εἰς τὸ Σίγειον. Καὶ τὸν ἐκ Λήμνου δὲ
πλοῦν εἰς τὰ τοῦ Φιλοκτήτου ἱστορῶν «ἡμέρας» φησί «μόχθος οὐχ' ὅλης
μιᾶς». Ὅλως δὲ ποιηταῖς ἔθος καὶ τοιούτοις φιλομαθίας χάριν
ἐμφιλοχωρεῖν. (v. 364)
μεθα ἢ ἕως καὶ εἰς αὐτὴν ὠσθῶμεν τὴν θάλασσεν; καὶ γέγονεν ὁ
λογισμὸς
οὗτος αὐτοῖς ῥωστικὸς εἰς τὸν πόλεμον, καὶ τοῦτό ἐστι τὸ τὸν θαλάσσιον
335
Ποσειδῶνα μετ' ὀλίγα φανέντα διαναστῆσαι τοὺς Ἀχαιοὺς εἰς πόλεμον ὡς

οἷα εἰδωλοποιηθέντα καὶ οὕτω πως διὰ λαλιᾶς ἐρεθίσαντα. ἐρεῖ γὰρ ὡς
Ἀρ-
γείους ἐκεῖνος ὤτρυνε, βαθείης ἐξ ἁλὸς ἐλθών. (v. 1) Ἰστέον δὲ ὅτι τε τὸ
»ἐπεὶ οὖν» ταὐτόν ἐστι τῷ ἐπειδή, ἀργὸν γὰρ κεῖται τὸ «οὖν», καὶ ὅτι
σύνηθες
τῷ ποιητῇ ἐκφωνεῖν κατ' ἐξαίρετον ἰδίᾳ τῶν Τρώων τὸν Ἕκτορα, ὡς καὶ
νῦν
ἐν τῷ «Τρῶάς τε καὶ Ἕκτορα». (v. 2) Τὸ δὲ «πόνον ἔχειν καὶ ὀϊζύν» ἢ
ταὐτοσή-
μως λέγεται, ὡς καὶ ἐν ἄλλοις, ἢ διαφορὰν ἔχει, ὡς τοῦ πόνου, ἤγουν τῆς
ἐνεργείας, εἰ καὶ μὴ πάντοτε, ἀλλὰ νῦν γοῦν ἔχοντος καὶ ὀϊζύν. Ὅτι
χωρογραφικήν τινα νῦν ἐπιτομὴν ἐκτίθεται ὁ ποιητὴς Θρᾳκῶν τε
μεμνημένος, ὧν πέρας
εἴτε καὶ ἀρχὴ ὁ Ἑλλήσποντος, οὓς καὶ ἱπποπόλους λέγει – φίλιππον γὰρ
ἔθνος οἱ Θρᾷκες – καὶ Μυσῶν ἀγχεμάχων, τῶν ἐν Μακεδονίᾳ τε καὶ
Ἴστρῳ,
καὶ ἀγαυῶν Ἱππημολγῶν, ἐφ' ὧν, ὥς φασιν οἱ παλαιοί, ἄδηλον εἴτε τὸ
»ἀγαυῶν» ἔθνους ἐστὶν ὄνομα, τὸ δὲ «ἱππημολγῶν» ἐπιθέτως λέγεται, ἢ
καὶ
ἔμπαλιν τὸ μὲν «ἀγαυῶν» ἐπίθετον, ἶσον τῷ εὐειδῶν, τὸ δὲ
«ἱππημολγῶν»
κλῆσις ἐθνική, ὃ καὶ κάλλιον. Θρυλεῖται γὰρ ἐν ἱστορίαις ἔθνος
Ἱππημολγοί.
περὶ Σκυθίαν δὲ τὸ τοιοῦτον ἔθνος, δηλαδὴ τὸ τῶν ἀγαυῶν Ἱππημολγῶν,
οὓς
καὶ γαλακτοφάγους καλεῖ καὶ ἀβίους καὶ δικαίους, εἰπὼν «αὐτὸς δέ», ὡς
εἴρηται,
ἐκπλύνειέ σε». καὶ οὕτω μὲν ἐνταῦθα. ἐν δὲ τῇ Ὀδυσσείᾳ βόθροι τινὲς οἱ

πλυνοὶ
παραποτάμιοι, πρὸς πλύσιν χρήσιμοι καὶ αὐτοί, ὧν πρὸς διαστολὴν οἱ
ἐνταῦθα
λαΐνεοι λέγονται, ὅ ἐστι λίθινοι. (v. 157 et 165) Ὅτι «τρὶς πόλιν Πριάμου
περιδινηθήτην» Ἀχιλλεὺς καὶ Ἕκτωρ, «ὃ μὲν φεύγων, ὁ δὲ ὄπισθε
διώκων».
(v. 157 – 61) Τοῦτο δὲ ὁ ποιητὴς συστρέφων ἐλλειπτικῶς καὶ γοργῶς καὶ
οἷον
συντροχάζουσαν καὶ τὴν φράσιν ποιῶν εἰς ὁμοιότητα τῶν φραζομένων
φησὶν
ἐνταῦθα, ὡς εἴρηται, «παραδραμέτην, φεύγων, ὃ δ' ὄπισθε διώκων·
336
πρόσθε μὲν
ἐσθλὸς ἔφευγε, δίωκε δέ μιν μέγ' ἀμείνων καρπαλίμως, ἐπεὶ οὐχ' ἱερήϊον
οὐδὲ
βοείην ἀρνύσθην, ἅ τε ποσσὶν ἀέθλια γίνεται ἀνδρῶν, ἀλλὰ περὶ ψυχῆς
θέον Ἕκτορος ἱπποδάμοιο». (v. 165) Ἰστέον δὲ ὅτι οὐ μάτην τὸ
περιδινηθῆναι εἶπεν ὁ ποιητής, ἀλλ' ἐπιτυχῶς καθ' ἱστορίαν
χωρογραφικήν. ἐν οἷς γὰρ ὁ Γεωγράφος δείκνυσιν ἀπολωλέναι μὲν τὸ
παλαιὸν Ἴλιον, ἕτερον δὲ εἶναι τὸ ἐπ' αὐτοῦ φαινόμενον, λέγει ὅτι ὁ
Ἕκτωρ φεύγων περιέδραμε τὸ Ἴλιον, τὸ δὲ νῦν οὐκ ἔστι περίδρομον διὰ
τὴν συνεχῆ ῥάχιν, ἡ δὲ παλαιὰ πόλις ἔχει περίδρομον.
πάνυ δὲ καίριον ἐπὶ τοιούτων περιοδικῶν κλωσμάτων καὶ περιδρόμων τὸ
ἐκ τοῦ
δίνου. ὅ ἐστι τόρνου, παρηγμένον δινεῖν. (v. 157) Τὸ δὲ «φεύγων, ὃ δ'
ὄπισθε
διώκων» ἐστρύφνωται κατ' ἔλλειψιν, ὡς εἴρηται. τὸ γὰρ ἐντελὲς οὕτω·
ἐγγὺς
τῶν πηγῶν ἔδραμον, ὁ μὲν Ἕκτωρ φεύγων, ὁ δ' ὄπισθε διώκων. (v. 158)
Ευστάθιος Σχόλια στην Οδύσσεια. “Eustathii archiepiscopi
Thessalonicensis commentarii ad Homeri Odysseam, 2 vols. in 1”, Ed.
Stallbaum, G.Leipzig: Weigel, 1:1825; 2:1826, Repr. 1970.
Vol. 1, page 150, line 3
... ἄλλως δὲ περιφραστικῶς, ἡ ἐξ Αἰθιόπων. λέγεται δὲ καὶ ὁμοφώνως τῷ

ἀρσενικῷ κατὰ τοὺς
παλαιούς. Αἰθίοπα γοῦν φασι φωνὴν Αἰσχύλος λέγει καὶ, πότερα γυνή τις
Αἰθίοψ φανήσεται;
οὕτω δέ φασι καὶ ἄλλα ἐξ ἀῤῥενικῶν ἐπὶ θηλυκὰ μεταφέρονται. ὡς τὸ
Κίλιξ δὲ χώρα καὶ Σηρῶν ἐπι-
στροφαί. καὶ Ὅμηρος. θεαὶ δ' ἐπιποιμένες εἰσί. καὶ Φερεκράτης.
ἡγούμεθα τῆς πόλεως εἶναι ταύτας
σωτῆρας. καὶ Σοφοκλῆς. τύχῃ γε τῷ σωτῆρι. καὶ Θουκυδίδης. αἳ ἔτυχον
φύλακες τῆς Μιλήτου. καὶ
Ἀριστοφάνης. μετὰ τῆς γραμματέως συγγράψομαι. καὶ τοιαῦτα μὲν καὶ
τὰ περὶ Αἰθιόπων. περὶ ὧν
καὶ ἐν τῇ α ῥαψῳδίᾳ διείληπταί τι. Σιδονίους δὲ νοοῦσι τινὲς ὡς καὶ πρὸ
ὀλίγων εἴρηται, οὐ τοὺς τὴν
παράλιον Συρίαν οἰκοῦντας. ἀλλά τινας, ἐντεῦθεν εἰς τὴν Ἐρυθρὰν
μετοικήσαντας. ἢ ὧν Ἐρυθραίων
ὄντων, οἱ κατὰ Φοινίκην ταύτην ἄποικοι. Ἀλέξανδρον μὲν γάρ, φασιν,
ἔδει παραπλεῦσαι ταύτην τὴν
Σιδῶνα μετὰ τὴν ἁρπαγὴν τῆς Ἑλένης ἐπίτηδες περιοδεύοντα. Μενέλαον
δὲ οὔτε εἰκὸς ἦν πλανηθῆ-
ναι περὶ τήνδε τὴν Φοινίκην, καὶ οὐδὲ εὖ ἔχει πρὸς ἀλληλουχουμένην
337
ἁρμονίαν χωρογραφίας, τὸ Αἰγυπτίους Αἰθίοπάς τε καὶ Σιδονίους καὶ

Ἐρεμβοὺς, εἰ τοὺς Σιδονίους ἀποσπάσαντες Αἰθιόπων καὶ
Ἐρεμβῶν, εἰς τὴν νῦν Σιδώνα ἐξώσομεν. δοκεῖ γὰρ φυλάττειν εὔτακτον
ἀκολουθίαν τοπογραφικὴν καὶ
ὧδε ὁ ποιητὴς ἐν τῷ, Αἰθίοπας καὶ Σιδονίους καὶ Ἐρεμβοὺς, βαθυτέρους
ὄντας. ὥσπερ καὶ ἐν τῷ,
Ὄσσαν ἐπ' Ὀλύμπῳ μέμασαν θέμεν. αὐτὰρ ἐπ' Ὄσσῃ, Πήλιον. καὶ ἐν τῷ,
Ἥρα δὲ ἔλιπεν Ὄλυμ-
πον. περίην δ' ἐπιβᾶσα καὶ ἠμαθίην ἐρατεινὴν, ἵκετ' ἐπὶ Θρῃκῶν ὄρεα. ἐξ
Ἀθόω δ' ἐπὶ πόντον ἐδύ-
σατο. Ἰστέον δὲ ὅτι καὶ οἱ νοοῦντες ἐνταῦθα Σιδονίους τοὺς κατὰ
Φοινίκην τὴν ἡμῖν γνώριμον, ἐξ
Ὁμήρου ὁρμῶνται. εἰπόντος κατευθὺ, Κύπρον Φοινίκην τε καὶ
Αἰγυπτίους. ἧς Φοινίκης μέρος καὶ ἡ Σιδών. ὁ δὲ Γεωγράφος φησὶ καὶ
ὅτι Σιδόνιοι καὶ Ἐρεμβοὶ, οἱ Ἄραβες νῦν λέγονται. ὅθεν τινὲς ἀντὶ τοῦ,
Ἐρεμβοὺς Ἄραβάς τε γράφουσιν, οἳ οὕτως ὀνομάζονται, ἀπὸ Ἀράβου
τινὸς ὡς Ἡσίοδος ἐν τῷ ἑαυτοῦ καταλόγῳ φησί. καὶ ἄλλως δέ πως, ὡς ἐν
τοῖς τοῦ Περιηγητοῦ διείληπται.

Repr. 1965.Section epist, line 224
οὐκ ἀποστέργεις δὲ οὐδὲ τὴν ἡμετέραν λαλιάν, ἀμ-

φοτέρως ἂν εἴη σοι τὸ δῶρον φιλητόν, διά τε τὸν Διο-
νύσιον, διά τε τὸν Εὐστάθιον, ἤδη δὲ καὶ ὅτι τὸ ἐπι-
ταχθὲν πεποίηται.
Καὶ τοιαῦτα μὲν ἡμῖν τὰ ἐν ἔργῳ. Πρὸ δέ γε τοῦ
ἔργου ὀλίγα σοι προθετέον τινὰ, δι' ὧν τήν τε τοῦ
Διονυσίου διάθεσιν παραδείξομέν σοι, καὶ τὸ τῆς πε-
ριηγήσεως πρᾶγμα σεμνυνοῦμεν καὶ γνώριμον σαφη-
νιοῦμεν, καὶ τί μὲν αὐτὴ δύναται παραστησόμεθα, τίς
δὲ ἡ τῆς γεωγραφίας πρόθεσις, τίς δὲ αὖ ἡ τῆς χωρογραφίας βούλησις,
καὶ εἴ τι δὲ ἄλλο πρὸ τοῦ ἔργου
καίριον. Σοφίσαιτο δ' ἄν τις τὰ σεμνὰ τῆς περιη-
γήσεως ὡς ἐν λόγῳ βραχεῖ ῥητορικώτερον ὄνυχι τὴν
ὑπ' οὐρανὸν ἐμπεριγράφειν, [ὃ] τοῖς μὲν ἐν παροιμίαις
λαλήσασιν ὡς ἀδύνατον καταπραχθῆναι πέπαικται,
τοῖς δέ γε σοφιστευσαμένοις τὴν περιήγησιν εἰς πρᾶγμα
τετόλμηται, καὶ ὡς οὐκ ἀδύνατον ἀπελήλεγκται,
βιασαμένοις τὴν παροιμίαν, καὶ τεχνασαμένοις τῷ
ἀδυνάτῳ δύναμιν.
338

Section epist, line 357
γεῖσθαι, ὅπερ τὴν κατὰ λεπτὸν δηλοῦν ἀφήγησιν βού-

λεται· καθὸ καὶ τῶν τινες ῥητόρων ὁ μὲν, περιήγησαί
μοι, φησὶ, τὰ ἐν ᾅδου, ὃ ἔστιν, ἔκθου πρὸς λεπτὸν
ἀφηγούμενος· ὁ δὲ περιήγησιν ὕβρεως τὴν ὁμοίαν
λέγει ἀφήγησιν. Τὸ δὲ περιηγεῖσθαι καὶ περιοδεύειν
λέγεται, ὡς ὅτε τις περιοδεῦσαι λέγει τὴν Πελοπόννη-
σον, τὸ δ' αὐτὸ ἔστιν εἰπεῖν καὶ καταγράφεσθαι καὶ
μετρεῖσθαι. Οὕτω γάρ που αὐτὸς ὁ Διονύσιος θάλασσάν
τινα ἐρεῖ καταγράψασθαι καὶ ἀναμετρήσασθαι. Δεῖ δὲ
εἰδέναι καὶ ὅτι πολλὰ τῶν παλαιῶν περὶ τὴν ἀληθῆ
γεωγραφίαν καὶ χωρογραφίαν ἐσπουδακότων, ἣν μά-
την γεωγραφίαν ἐξέθετο εἰς ἐγχειρίδιον τοῖς βουλομέ-
χειραγωγεῖ δὲ καὶ τῷ τῆς ἱστορίας ἀληθεῖ,

τοίνυν τὸ καθολικώτερον τῆς κλήσεως καὶ γενικώτερον

μίαν ἔννοιαν ἔρχονται. Διὸ καὶ ὁ Ἀμασεὺς γεω-
γράφος συχνὰ περὶ τὰς τοιαύτας λέξεις εἱλεῖται, οὐ
μόνον γεωγραφίαν τὴν ἑαυτοῦ ἐπιστήμην ἀξιῶν καλεῖ-
ὀνόματα γενικὰ, ἔχοντα ὑφ' ἑαυτὰ τήν τε γεωγραφίαν
γεωγραφία τῆς καθόλου θεωρίας ἔχεται, καθά φασιν
339

ἔστιν γεωγραφία κατ' ἐκείνους μίμησις διαγραφῆς τοῦ
περιγραφαῖς αὐτῇ συνημμένων. Καὶ τοιαύτη μὲν ἡ γεωγραφία, ἔργον
ἔχουσα περὶ τὴν τῆς γῆς ἁπάσης ὁλότητα καταγίνεσθαι ὁλοσχερέστερον,


γεωγραφία, ἔργον ἔχουσα περὶ τὴν τῆς γῆς ἁπάσης
λεπτὴν διεξόδευσιν. Ἡ μέντοι Χωρογραφία περιήγησις μέν ἐστι καὶ
αὐτὴ καὶ περίοδος γῆς, καθὰ καὶ ἡ
γεωγραφία, πλὴν οὐχὶ τῆς ὅλης, ἀλλὰ μέρους τινὸς
Διόπερ οὐδὲ γεωγραφία λέγεται, ἤτοι τῆς γῆς ἁπάσης
χώρας τινός. Φασὶ δὲ οἱ παλαιοὶ περὶ τῆς χωρογραφίας, καὶ ὅτι τὸ
χωρογραφικὸν τέλος τῆς ἐπὶ μέρους


340

αὐτό· οὕτω γὰρ ἡ μὲν γεωγραφία ὅλον τὸ τῆς γῆς ἐκτίθεται σῶμα, οὐ
καταγινομένη περὶ τὰ σμικρότατα,


αὐτό· οὕτω γὰρ ἡ μὲν γεωγραφία ὅλον τὸ τῆς γῆς ἐκ-
341


Ἡ μέντοι Χωρογραφία περιήγη-

γίνεται περὶ τὰ τοιαῦτα καὶ ἡ τῆς γεωγραφίας τέχνη,


342

Χωρογραφία λέγοιτο.
Τῆς τοίνυν γεωγραφίας καὶ χωρογραφίας τοιαύτας


Γεωγράφος ὢν συναλειπτικὸς, οὐ χώραν ἢ χώρας πε-
ριηγεῖσθαι προθέμενος, ἀλλ' ἐν ἐπαγγελίᾳ γεωγραφίας
τὸ ποιημάτιον ἐπιτόμως τὸ ἀνὰ χεῖρας ἐκθέμενος, κα


343

γράψας μέγαν τῆς αὐτοῦ εὐσυνόπτου ποιήσεως,


344



καὶ οὕτω «γαῖαν ὁμοῦ καὶ πόντον ἑνὶ ξυνώσας ἀγο

Section 554, line 5
μώτατοι· καὶ ἀπ' αὐτῶν ἡ κλῆσίς ἐστι τῇ Μαιώτιδι,

καθά τινες λέγουσι. Φασὶ δὲ καὶ πάντας τοὺς ἐφεξῆς
αὐτοῖς Σκύθας πάλαι ποτὲ σιτοφάγους εἶναι καὶ ἀροτῆ-
ρας, μεταβαλόντας δὲ γενέσθαι νομάδας, ἀλλοκότους
τε καὶ ἀπόλιδας, διὰ τὴν ἐν τοῖς μετὰ ταῦτα ῥηθησο-
μένην αἰτίαν.
Ὅτι λέγων κατὰ σχῆμα συμπληρώσεως ὁ Διο-
νύσιος, αἵδε μὲν ἀνθρώποις εὐκλεεῖς νῆσοι, ὁμολογεῖ
345
πάλιν τὴν παχυμερῆ περιήγησιν. Καὶ καινὸν οὐδὲν,

ὅπου καὶ ὁ πλατύτατος Γεωγράφος ἑκών φησι παρα-
λείπειν πολλά· τὸ γὰρ πάντα λεπτοτομεῖν χωρογραφίας
ἐστὶν ἴδιον, ὡς καὶ ἐν προοιμίοις εἴπομεν. Ἐρεῖ δὲ
ὅτι καὶ τῶν νήσων αἳ περὶ τὸν ὠκεανὸν ἐστεφάνωνται
τὰς περισήμους περιηγήσεται. Ἄρξεται δὲ καὶ ἐπὶ
τούτων ἀπὸ Λιβύης, ἀρχὴν κἀνταῦθα ταύτην ποιού-
μενος, καὶ οὕτω πρεσβεῖον οἷον τιμῆς τῷ ἑαυτοῦ ἔθνει
περιποιούμενος.
Ὅτι κατὰ μεταφορὰν τολμηροτέραν καὶ ποιη-
τῇ πρέπουσαν σφυρὸν, ἤγουν πόδα, ἀνέμου λέγει τὴν
βάσιν, ὃ ἔστι τὸν τόπον καὶ τὴν θέσιν ὅθεν πνέει. Τὸ
δὲ κυρίως σφυρὸν διερμηνεύων Ἀριστοτέλης φησί·
Dositheus Magister Gramm., Ars grammatica (4096: 001)“Dosithei ars

grammatica”, Ed. Tolkiehn, J.Leipzig: Dieterich, 1913.Paragraph 71, line
50
πλημυρῶ inundor, ἁφιμαχῶ iurgor, εὐτραπελίζομαι iocor, χαίρω

laetor, θρηνῶ lamentor, λῃστεύω latrocinor, πορνοβοσκῶ le-
nocinor, ὑπερθεματίζω ἀναβιβάζω licitor, παλαίω luctor, ἐμ-
παίζω ludificor, ἀσωτεύομαι luxurior, ἐνθεάζομαι lumfor, κερ-
δαίνω lucror, ἱλαρεύομαι laetor, λούομαι lavor, νοσφίζομαι
manticulor, μηχανῶμαι machinor, ἐμπορεύομαι ὠνοῦμαι mer-
cor, σκέπτομαι ἀνατάσσομαι meditor, μεσημβριάζω meridior,
ἀπειλῶ minor, συμπάσχω miseror, θαυμάζω miror, μικρολογῶ
milingior, μετριοπαθῶ διοικῶ moderor, ῥυθμίζω modulor,
μοιχεύω moechor, πειθαρχῶ morigeror, παρέλκω διατρίβω
moror, δανίζομαι ἐπικίχρημι mutuor, ἐλεῶ miseror, χωρογραφῶ
καταμετρῶ metor, θεραπεύω medicor, [θεραπεύω medeor],
πραγματεύομαι negotior, ἀστειεύομαι nugor, ἀστειεύομαι ne-
potor, εἰκαιολογῶ nenior, ὀσφραίνομαι odoror, οἴομαι opinor,
οἰωνίζομαι ominor, βοηθῶ opitulor, διαμαρτύρομαι obtestor,
ἐργάζομαι operor, καταφιλῶ osculor, καταπαλαίω obluctor,
χασμῶμαι oscitor, ῥέμβομαι πασσαλοκοπῶ palor, κροτῶ palpor,
νοσφίζομαι peculor, πυνθάνομαι percontor, ἀποδημῶ ξενίζομαι
peregrinor, κινδυνεύω pericilitor, ἁλιεύω piscor, βοηθῶ prae-
sidior, λυμαίνομαι populor, λεηλατῶ praedor, τίκτομαι pro-
creor, ἁμαξηλατῶ plostror, δέομαι precor,
Nicephorus Gregoras Hist., Historia Romana (4145: 001)

346
“Nicephori Gregorae historiae Byzantinae, 3 vols.”, Ed. Schopen, L.,

Bekker, I. Bonn: Weber, 1:1829; 2:1830; 3:1855; Corpus scriptorum
historiae Byzantinae.Vol. 3, page 199, line 21
τὰ τῆς οἰκουμένης διαβαινούσης πέρατα, ζήλου πλησθῆναι

συμβαίνει θείου τὸν ἀρχηγὸν τῆς Ῥωσσίας. χώρα δ' αὕτη
μεγάλη καὶ πολυάνθρωπος, μεταξὺ τῶν ὑπερβορείων ἐκείνων
κειμένη ὀρῶν, ἀφ' ὧν Τάναΐς τε ῥήγνυται ποταμῶν ὁ μέγι-
στος, καὶ ὅσοι πρὸς τὴν Μαιώτιδά τε καὶ Κασπίαν μείζους
τε καὶ ἥττους ποταμοὶ κατιόντες ποιοῦνται τὰς ἐκβολάς, ἐν
δεξιᾷ μέν, εἴ τις ἀπ' ἄρκτων εἰς ἡμᾶς ἀφικνοῖτο, ζέφυρον
ἄνεμον ἀφιεῖσα καὶ γειτνιῶντα τὸν δυτικὸν Ὠκεανόν, παρὰ
δὲ τὰ εὐώνυμα τούς τε ὑπερβορέους Σκύθας καὶ ὁπόσα τῶν
ἀφηλιωτικῶν πνευμάτων τὴν γῆν ἐκείνην εἴωθεν ἐπιπνεῖν. δεῖ
γὰρ καὶ ταῦτα διεξιέναι χωρογραφοῦντας, ἵνα πρὸς ἔλεγχον
ᾖ τὰ πάνυ τι πόρρω τῆς οἰκουμένης ἔθνη τῶν ἐν κόλποις μὲν
ἐχόντων ἡμῶν θεαμάτων τὰ κάλλιστα, ἀναισθητούντων δ'
ἁπάντων μάλιστα τῶν ἐπὶ γῆς ἐθνῶν. ὁ τοίνυν τῆς χώρας
ἀρχηγὸς ἐκείνης χιλιάδας ἡμῖν χρημάτων πέμψας ἐκεῖθεν
ὅσας δῆτα καὶ ἐπεπόμφει, δι' αὐτῶν ἠξίου τελεῖσθαι τὸ λεῖ-
πον ἐκεῖνο μέρος τοῦ θείου νεώ, ἐπαγγελλόμενος ἔτι καὶ πλείω
πέμπειν ἐκεῖθεν ἑξῆς κατὰ τὸ τῆς χρείας ἀνάλογον. ὁ δὲ
βασιλεὺς ὑμῶν οὑτοσὶ καὶ θεοῦ καὶ ἀνθρώπων αἰδῶ καθυ-
βρίσας, καὶ δίκης θείας θρόνους σεμνοὺς παριδών, ἀφῄρηται
μὲν ἡμῶν ἐκεῖνα τὰ χρήματα, πέπομφε δ' Ὑρκανῷ
Zosimus Alchem., Τὸ πρῶτον βιβλίον τῆς τελευταίας ἀποχῆς

Ζωσίμου Θηβαίου (e cod. Paris. B.N. gr. 2327, fol. 251v) (4319: 051)
“Collection des anciens alchimistes grecs, vol. 2”, Ed. Berthelot, M.,
Ruelle, C.É.Paris: Steinheil, 1888, Repr. 1963.Vol 2, page 240, line 17
καὶ τῶν χρυσωρύχων. Εἴ τις γὰρ εὑρίσκεται ὀρύσσων, νόμος ἧν

Αἰγυπτίοις ἐγγράφως αὐτὰ ἐπιδιδόναι.
Τινὲς οὖν μέμφονται Δημόκριτον καὶ τοὺς ἀρχαίους ὡς μὴ
μνημονευσάντων τῶν τούτων τεχνῶν ἀλλὰ μόνων τῶν λεγομένων
τιμίων. Τί δὲ αὐτοῖς μέμφονται; οὐ γὰρ ἠδύναντο μέμφοντες τῶν
βασιλέων Αἰγυπτίων, καὶ τὰ πρωτεῖα ἐν προφητείᾳ καυχῶντες, πῶς
ἠδύναντο ἄλλοις ἀναφανδὸν μαθήματα κατὰ τῶν βασιλέων δημοσίᾳ
ἐκμηνύσασθαι καὶ δοῦναι ἄλλοις πλούτου τυραννίδα; οὐδὲν ἠδύναν-
το ἔξω δίδουν, ἐφθόνουν γάρ· μόνοις δὲ Ἰουδαίοις ἐξέδοσαν
λάθρα ταῦτα ποιεῖν καὶ γράφειν καὶ παραδιδόναι. Καὶ ἀμέλει γοῦν εὑ-
ρίσκομεν Θεόφιλον τὸν Θεογένους γράψαντα τῆς χωρογραφίας χρυσω-
347
ρυχεῖα, καὶ Μαρίας τὴν χωρογραφίαν καὶ ἄλλους Ἰουδαίους.

Ἀλλὰ καιρικὰς οὔτε Ἰουδαίων, οὔτε Ἑλλήνων οὐδεὶς ἐξέ-
δωκέν ποτε· καὶ αὐτὰς γὰρ ἐν τοῖς καθ' ἑαυτῶν χρωμάτων κατε-
τέθεντο εἰδώλοις, παραδόντες τηρεῖν· καί γε τὴν ψαμμουργίαν πολὺ
διαφέρουσα τῶν καιρικῶν; [οὐ] πάνυ τι ἐφθόνησαν διὰ τὸ τὴν τέχνην
αὐτὴν ἐξάγειν καὶ τὸν ἐπιχειροῦντα ἀποκόλαστον γίνεσθαι· εἰ γὰρ
ὀρύσσων κατάφορος γίνεται ἀπίων τηρούντων τὰ ἐμπόρια τῆς πόλεως
διὰ τὰ βασιλικὰ τέλη· ἢ τῶν καμίνων μὴ δυναμένων κρυβῆναι, ταῖς
δὲ καιρικαῖς βαφαῖς διὰ πάντα λανθάνειν.
Zosimus Alchem., Τὸ πρῶτον βιβλίον τῆς τελευταίας ἀποχῆς Ζωσίμου

Θηβαίου (e cod. Paris. B.N. gr. 2327, fol. 251v) Vol. 2, page 240, line 18
Αἰγυπτίοις ἐγγράφως αὐτὰ ἐπιδιδόναι.

Τινὲς οὖν μέμφονται Δημόκριτον καὶ τοὺς ἀρχαίους ὡς μὴ
μνημονευσάντων τῶν τούτων τεχνῶν ἀλλὰ μόνων τῶν λεγομένων
τιμίων. Τί δὲ αὐτοῖς μέμφονται; οὐ γὰρ ἠδύναντο μέμφοντες τῶν
βασιλέων Αἰγυπτίων, καὶ τὰ πρωτεῖα ἐν προφητείᾳ καυχῶντες, πῶς
ἠδύναντο ἄλλοις ἀναφανδὸν μαθήματα κατὰ τῶν βασιλέων δημοσίᾳ
ἐκμηνύσασθαι καὶ δοῦναι ἄλλοις πλούτου τυραννίδα; οὐδὲν ἠδύναν-
το ἔξω δίδουν, ἐφθόνουν γάρ· μόνοις δὲ Ἰουδαίοις ἐξέδοσαν
λάθρα ταῦτα ποιεῖν καὶ γράφειν καὶ παραδιδόναι. Καὶ ἀμέλει γοῦν εὑ-
ρίσκομεν Θεόφιλον τὸν Θεογένους γράψαντα τῆς χωρογραφίας χρυσω-
ρυχεῖα, καὶ Μαρίας τὴν χωρογραφίαν καὶ ἄλλους Ἰουδαίους.
Ἀλλὰ καιρικὰς οὔτε Ἰουδαίων, οὔτε Ἑλλήνων οὐδεὶς ἐξέ-
δωκέν ποτε· καὶ αὐτὰς γὰρ ἐν τοῖς καθ' ἑαυτῶν χρωμάτων κατε-
τέθεντο εἰδώλοις, παραδόντες τηρεῖν· καί γε τὴν ψαμμουργίαν πολὺ
διαφέρουσα τῶν καιρικῶν; [οὐ] πάνυ τι ἐφθόνησαν διὰ τὸ τὴν τέχνην
αὐτὴν ἐξάγειν καὶ τὸν ἐπιχειροῦντα ἀποκόλαστον γίνεσθαι· εἰ γὰρ
ὀρύσσων κατάφορος γίνεται ἀπίων τηρούντων τὰ ἐμπόρια τῆς πόλεως
διὰ τὰ βασιλικὰ τέλη· ἢ τῶν καμίνων μὴ δυναμένων κρυβῆναι, ταῖς
δὲ καιρικαῖς βαφαῖς διὰ πάντα λανθάνειν.
Zosimus Alchem., Τὸ πρῶτον βιβλίον τῆς τελευταίας ἀποχῆς Ζωσίμου

Θηβαίου (e cod. Paris. B.N. gr. 2327, fol. 251v) Vol. 2, page 242, line 20
δηλονότι τοῖς παρελθὸν χρόνοις τοῖς Ἑρμοῦ φυσικαὶ βαφαὶ ἐκα-

λοῦντο αὗται μέλλουσαι γράφεσθαι κοινῇ τῇ ἐπιγραφῇ τῆς βίβλου
λέγων· Βίβλος φυσικῶν βαφῶν Ἰσιδώρῳ δοθεῖσα. Ἀλλ' ὅτε ἐφθο-
νήθησαν ἀπὸ τῶν τῆς σαρκὸς ..., καιρικαὶ ἐγένοντο καὶ ἐλέχθησαν.
Οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ τοὺς ἀρχαίους μέμφονται καὶ μάλιστα Ἑρμῆν,
348
ὅτι οὔτε δημοσίᾳ αὐτοῖς ἐκδεδώκασιν, οὔτε ἐν παραβύστῳ, οὔτε ἠνί-

ξαντο ὅτι κἄν ἐστιν.
Αὐτὸς δὲ μόνος ἀπέδειξεν ὁ Δημόκριτος εἰς τὸ σύγγραμμα
καὶ ἠνίξατο. Αὐτοὶ δὲ ἐν ταῖς στήλαις αὐτὰ ἐνέγλυψαν ἐν τῷ σκότει
καὶ τοῖς μυχοῖς, τοῖς συμβολικοῖς χαρακτῆρσιν, καὶ αὐτὰς καὶ τὴν
χωρογραφίαν Αἰγύπτου, ἵνα κἄν τις τολμήσας ἐπιβῆναι τῶν μυχῶν
τοὺς σκότους, τῶν πλημμελημένων ἐπιλύσεων, μὴ εὕρῃ ἐπιλύσασθαι
τὸν χαρακτῆρα μετὰ τοσαύτην τόλμην καὶ κάματον. Οἱ οὖν Ἰουδαῖοι
αὐτοὺς μιμησάμενοι, ἐν τοῖς καταθέτοις αὐτὰς τὰς καιρικὰς παρα-
δώσαντες μετὰ τῆς αὐτῶν μυήσεως, καὶ παρακελεύονται ἐν ταῖς
διαθήκαις αὐτῶν. Ἐὰν ἡμῶν εὕρῃς τοὺς θησαυροὺς, παρίδε τὸν
χρυσὸν τοῖς ἐθέλουσιν ἑαυτοὺς φονεύειν, καὶ περὶ τῆς τῶν χαράττας
εὑρηκὼς, τὰ ὅλα χρήματα ἐν ὀλίγῳ συνάξεις· τὰ δὲ χρήματα μόνον
λαβὼν, ἑαυτὸν φονεύσεις, ἐκ τοῦ φθόνου τῶν κρατούντων
βασιλέων, οὐ μόνον αὐτῶν, ἀλλὰ καὶ πάντων ἀνθρώπων.
Σχόλια στον Αριστοφάνη Scholia in nubes (scholia vetera) (5014: 003)

“Prolegomena de comoedia. Scholia in Acharnenses, Equites, Nubes”,
Ed. Holwerda, D.Groningen: Bouma, 1977; Scholia in Aristophanem
1.3.1.Argumentum-dramatis personae-scholion sch nub, verse 206, line 1
πότερα τὴν κληρουχικήν MBarb: ὡς ἄγροικος ταῦτά φησιν.

VMBarb τὴν ἰδιωτικήν, MBarb τὴν ὑπὸ κλήρου δεδομένην, MbisBarb τὴν
τελοῦσαν. MBarb ἐπειδὴ οἱ Ἀθηναῖοι λαμβάνοντες πόλιν πολεμίαν καὶ
τοὺς ἐνοικοῦντας ἐκβάλλοντες κλήρῳ τὴν γῆν αὐτῶν διένεμον.
MBarb πολίτας ἑαυτῶν ἀποστέλλοντες τὴν γῆν αὐτοῖς διένεμον. V
δημωφελές. οἷον “τὸ γὰρ σόφισμα ἤτοι μάθημα συμφέρον τῷ δήμῳ.” V
αὕτη δέ σοι] χωρογραφίαν δείκνυσιν EBarb αὐτῷ. Barb
τινὲς ἔνθεν ἕως τοῦ “οἱ 'μοὶ δημόται” τοῦ γέροντός φασιν, ἔνιοι
δὲ διαιροῦσιν. καὶ κατ' ἐρώτησιν δὲ εἶναι τὸ τοῦ φιλοσόφου καὶ ἐν
ἀποφάσει δύναται.
Σχόλια στον Αριστοφάνη Scholia in nubes (scholia vetera)

Argumentum-dramatis personae-scholion sch nub, ve 215a alpha, line 2
Περικλέους στρατηγοῦντος V καταστρέψασθαι αὐτὴν πᾶσάν φησι

Φιλόχορος· καὶ τὴν μὲν ἄλλην ἐπὶ ὁμολογίας κατασταθῆναι, VBarb
Ἑστιαιέων δὲ ἀποικισθέντων αὐτοὺς τὴν χώραν ἔχειν. V
παρετάθη] ἐδυναστεύθη. E ἐγγὺς ἡμῶν: διὰ
τοῦτό φησι, διὰ τὸ ἐν χωρογραφίᾳ σύνεγγυς παρεῖναι· ἐπεὶ οὐκ εἰσὶν
οὗτοι ἀστυγείτονες. Ald διὰ τὸ ἐν ταῖς χωρογραφίαις
349
σύνεγγυς πάντα εἶναι· ἐπεὶ οὐκ ἄν τις εἴποι αὐτὰς ἀστυγείτονας. R

τοῦτο λέγει, ὅτι RV προσέκειντο Ἀθηναίοις. RVM
vet? βουλεύσασθε, φησί, τὴν Λακεδαίμονα πόρρω ἡμῶν ἀγαγ[εῖν]· πολέ-
μιοι γὰρ ἡμῶν εἰσιν. τοῦτο δὲ λέγει τὴν γεωμ[ετρίαν] διασύρων. Matr
γράφεται μέγα R ἀντὶ τοῦ μεγάλως.
Σχόλια στον Αριστοφάνη Scholia in nubes (scholia anonyma

recentiora) (5014: 006)“Prolegomena de comoedia. Scholia in
Acharnenses, Equites, Nubes”, Ed. Koster, W.J.W.Groningen: Bouma,
1974; Scholia in Aristophanem 1.3.2.Play sch recent nub, ve 206c, line 3
ἐπινοηθεῖσα Chalc. τὸ ... σόφισμα] φησὶ δὲ τὸ διάγραμμα Cr.

δημοτικὸν] κοινωνικόν Cant.2, ὠφέλιμον τῷ δήμῳ l, ὠφελοῦσα τὸν
δῆμον πάντα Chalc, ἀνῆκον τῷ δήμῳ Ba(m4) Ho, σύμφορον τοῦ δήμου
Harl.5
(cf. Th2Tr1/2 205).
χρήσιμον] ἔνδοξον Cr, ὠφέλιμον Cant.2h.
δέ] σχετικόν Ho.
σοι] ἀργόν Cr, χάριν σοῦ (Cang).
περίοδος] τὸ διάγραμμα Cr Ba(m4), γεωγραφία Cant.2 Harl.5, διέ-
λευσις τῆς περιμέτρου Lb, ἡ περίμετρος VaChalc, καταγραφή Va, ὁ
κύκλος
Chalc, διάγραμμα ἤγουν Χωρογραφία (cf. sch.vet. 206) Ho, περιφορά
Harl.5, περιοχή A.
διήγησις, περιήγησις καὶ περίοδος· καὶ διήγησις μὲν λέγεται ἡ
λεπτομερὴς ἑνός τινος πράγματος, περιήγησις δὲ ἡ πάντος τοῦ κόσμου
ἀφήγησις, οὐχὶ δὲ λεπτομερής, ὡς καὶ Περιηγητής· περίοδος δὲ ἡ
λεπτομερὴς διήγησις χωρῶν, πόλεων καὶ ἄλλων πραγμάτων Cr(mrg.).
περίοδός ἐστι περιφορά, γεωγραφία πάσης τῆς γῆς, ἔχουσα διαγράμ-
ματα τῆς ἠπείρου καὶ τῆς θαλάσσης. HoHarl.5(mrg.).
δικαστὰς] κρίτας Cant.2lHarl.5.
Σχόλια στον Αριστοφάνη Commentarium in nubes (scholia recentiora

Tzetzae) (5014: 017)“Jo. Tzetzae commentarii in Aristophanem”, Ed.
Holwerda, D.Groningen: Bouma, 1960; Scholia in Aristophanem 4.2.
Argumentum-dramatis personae-scholion sch nub, verse-column 206a,
line 1
350
τοῦτ'] ἤγουν ἡ γεωμετρία. ἀστεῖον] καλόν, χάριεν.

δημοτικὸν] καὶ πρέπον τῇ πολιτείᾳ.
αὕτη] χωρογραφίαν δείκνυ-σιν.
γῆς] τῆς. περίοδος] ἡ. περίοδος] ἤγουν ἡ περιήγησις. 208] διασύρει τοὺς
Ἀθηναί-ους, διότι συνίστων πάντοτε δι-
καστήρια. ὡς] γίνωσκε. ἐνταῦθ' ἔνεισιν: ἐνταῦθα, φησὶν ὁ μαθητής,
ὑπάρχουσι καὶ οἱ

(olim sub auctore Demetrio Lampsaceno) (5019: 001)“Geographi Graeci
minores, vol. 2”, Ed. Müller, K.Paris: Didot, 1861, Repr. 1965.
Vita-verse of Orbis descriptio vita, line of scholion 31
Λύδη καὶ παχὺ γράμμα καὶ οὐ τορόν.

ἡμῶν (ἡ γὰρ μείζων ἐπαγγελλομένη τοῦτο φιλοσοφία
Κατὰ τί διαφέρει γεωγραφία χωρογραφίας; ὅτι ἐν
προμήκη, Κράτης ἡμικύκλιον, [Ἵππαρχος]

vita, line of scholion 35

351

ἡμῶν (ἡ γὰρ μείζων ἐπαγγελλομένη τοῦτο φιλοσοφία
Κατὰ τί διαφέρει γεωγραφία χωρογραφίας; ὅτι ἐν
προμήκη, Κράτης ἡμικύκλιον, [Ἵππαρχος] τραπε-
ζοειδῆ, ἄλλοι δὲ οὐροειδῆ.

384, line of scholion 2
Καὶ μετὰ ταῦτα ὑποστρεψάντων τῶν Λακεδαιμονίων

ἐκ τοῦ πολέμου, οἱ γεννηθέντες παῖδες ὡς νόθοι ἠτιμά-
ζοντο, καὶ τὴν ὕβριν μὴ φέροντες ἐπαναστῆναι τοῖς
Λακεδαιμονίοις ἠβούλοντο. Οἱ δὲ Λακεδαιμόνιοι φο-
βηθέντες ἔπεμψαν αὐτοὺς εἰς Τάραντα ὡς ἀποικίζον-
τες. Ἄποικοι γάρ εἰσι Λακεδαιμονίων οἱ Ταραντῖνοι,
τῶν περὶ Φάλανθον αὐτόθι μετοικησάντων.
Ἡ δὲ Ἀκύλη πόλις ἐστὶν ἐν τῷ μυχῷ τοῦ Ἀ-
δρίου.
Κεῖθεν δ' εἰς αὐγάς] Ἐπλήρωσε καὶ τῆς
δευτέρας κρηπῖδος τὴν χωρογραφίαν, καὶ μεταβαίνει
ἐπὶ τὰ ἑξῆς. Στρεπτὴ δ' ἀντὶ τοῦ περιφερὴς ἡ τοῦ
Ἀδρίου.
Ὑλλείων χθόνα] Οἱ Ὑλλεῖς χερσόνησον
οἰκοῦσιν, ἴσην τῇ Πελοποννήσῳ κατὰ τὸ μέγεθος.
Ἰλλυρικὴν περὶ χέρσον] Κάτω τῆς Ἰλ-
λυρίας κεῖται ὁ τύμβος τῶν περὶ Ἁρμονίαν καὶ Κάδ-
μον, οἵτινες εἰς ὄφεις μετεβλήθησαν. Ἡ δὲ ἱστορία παρὰ
Ἀπολλωνίῳ ἐν τῷ δʹ. Ἰστέον δὲ ὅτι Ἰλλυριὸς υἱὸς
Κάδμου καὶ Ἁρμονίας, ἀφ' οὗ Ἰλλυριοὶ ὀνομάζονται.
352

522, line of scholion 2
κεῖται. Δεῖ οὖν, ὡς ὑπεδείξαμεν, ἀναστρέψαι τοὺς στί-

χους πρὸς τὸ σημαινόμενον.
Εὐρώπης δ' αἱ μὲν] Διεμέρισε τὰς τοῦ Αἰ-
γαίου πόντου νήσους εἰς δύο, καὶ ἃς μέν φησι τῆς
Εὐρώπης εἶναι, ὅσαι εἰς τὰ εὐώνυμα εἰσιόντι κεῖνται,
ἃς δὲ τῆς Ἀσίας, ὅσαι ὁμοίως εἰς τὰ δεξιὰ κεῖνται.
Ἀβαντιὰς ἔπλετο Μάκρις] τουτέστιν
Εὔβοια. Οὕτω δὲ Μάκριν Ἀβαντιάδα φησὶ καὶ Καλ-
λίμαχος (in Del. 20).
Πεπάρηθος] πόλις δέ ἐστι Θρᾳκικὴ, ἥτις
οὐ κεῖται ἐν τῷ τῆς χωρογραφίας πίνακι.
Ὠγυγίη] Ἐξ ἀρχῆς τὴν Δήμητραν μεγάλως
ἐτίμων.
Δημήτερος ἀκτή] Κάρπιμος γὰρ ἡ Θάσος,
οἱονεὶ δάσος, καὶ τροπῇ τοῦ δ εἰς θ θάσος· ἐξ οὗ Θά-
σιος ὁ πλούσιος, πλουσία καὶ γάρ ἐστιν ἡ Θάσος.
Σάμος] Σάμοι τρεῖς, διάφοροι δὲ αὗται. Σά-
μος γὰρ Κεφαλληνίας, Σάμος τῆς Ἰωνίας, Σάμος
Θρᾴκης ἡ καὶ Σαμοθρᾴκη καὶ Ἠλεκτρὶς ὀνομαζομένη·
ἐκεῖ γὰρ Ἠλέκτρα ἡ Ἀτλαντιὰς τὸν Δάρδανον ἐγέν-
νησε τῷ Διί.

(5019: 002)“Aristarchs Homerische Textkritik nach den Fragmenten des
Didymos, vol. 2”, Ed. Ludwich, A.Leipzig: Teubner, 1885, Repr. 1971.
Vita-scholion vita, line 9
ξάνδρεια χλαμύδι στρατιωτικῇ, ἡ δὲ Ἰταλία κίσσῳ,

ἡ μέντοι Νάξος φύλλῳ ἀμπέλου.
353

διαφέρει δὲ γεωγραφία χωρογραφίας· ὅτι ἐν μὲν τῇ γεωγραφίᾳ τὰ
καθόλου λέγεται, οὐκέτι δὲ τὰ μερικά· οἷον λέγει
μῶν. ὁ γοῦν Διονύσιος οὗτος ἐγένετο κατὰ Νέρωνα τὸν τῶν
νέων. CV. ἄνεμοι εἰσὶ ιβʹ· ἀπὸ μὲν τῆς ἀνατολῆς Ἀπηλιώτης, ἀπὸ
δὲ δύσεως Ζέφυρος, ἀπὸ ἄρκτου Ἀπαρκτίας,

Vita-scholion vita, line 13

διαφέρει δὲ γεωγραφία χωρογραφίας· ὅτι ἐν μὲν τῇ γεω-
μῶν. BLV.
νέων.
Scholia In Nicandrum, Scholia et glossae in Nicandri theriaca (scholia

vetera et recentiora) (5031: 001)“Scholia in Nicandri theriaka”, Ed.
Crugnola, A.Milan: Istituto Editoriale Cisalpino, 1971.Vita-scholion
234a, line 2
πλέονες· ὀδόντες τῆς θηλείας ἔχοντες φάρμακον K2

οὔλῳ· ὅλῳ, ὡς κατὰ μετάθεσιν bm
οὔλῳ· ὅλῳ ἢ ὀλεθρίῳ καὶ ὀλοῷ G
στομίῳ· στόματι Gf
ἐμφύεται· ἐμπλέκεται GK2 δράττεται bm
354
ἐμφαίνεται Par.
σαρκί· τοῦ δηχθέντος Gb τοῦ δηχθέντος ὑπὸ τῆς
ἐχίδνης K2 ἐν τῇ σαρκὶ τοῦ δηχθέντος d
εὐρυνθέντας· καὶ τυπωθέντας, ἐπὶ πλάτος
χωρογραφηθέντας εὐρυνθέντας· χωρογραφηθέντας τοὺς ὀδόντας
καὶ εὐρέας γινομένους. χαλινοὺς γὰρ τοὺς ὀδόντας
λέγει.
ἐπιφράσσαιο· νοήσεις K1 γνοίης bm ἐπίδοις,
νοήσαις d ἴδοις f
τῆς· ἧστινος, τῆς ἐχίδνης K2
πληγῆς· τοῦ τραύματος f
φέρεται· προχεῖται f
Scholia In Nicandrum, Scholia et glossae in Nicandri theriaca (scholia

vetera et recentiora) Vita-scholion 234b, line 1
πλέονες· ὀδόντες τῆς θηλείας ἔχοντες φάρμακον K2

οὔλῳ· ὅλῳ, ὡς κατὰ μετάθεσιν bm
οὔλῳ· ὅλῳ ἢ ὀλεθρίῳ καὶ ὀλοῷ G
στομίῳ· στόματι Gf
ἐμφύεται· ἐμπλέκεται GK2 δράττεται bm
ἐμφαίνεται Par.
σαρκί· τοῦ δηχθέντος Gb τοῦ δηχθέντος ὑπὸ τῆς
ἐχίδνης K2 ἐν τῇ σαρκὶ τοῦ δηχθέντος d
εὐρυνθέντας· καὶ τυπωθέντας, ἐπὶ πλάτος
χωρογραφηθέντας K2 εὐρυνθέντας· χωρογραφηθέντας τοὺς ὀδόντας
καὶ εὐρέας γινομένους. χαλινοὺς γὰρ τοὺς ὀδόντας
λέγει. ἐπιφράσσαιο·
Σχόλια στον Πίνδαρο. (scholia vetera) (5034: 001)“Scholia vetera in

Pindari carmina, 3 vols.”, Ed. Drachmann, A.B.Leipzig: Teubner,
1:1903; 2:1910; 3:1927, Repr. 1:1969; 2:1967; 3:1966.Ode O 8, scholion
62c, line 4
BCDEQ Ξάνθον ἤπειγεν καὶ Ἀμαζόνας: ἀπὸ κοινοῦ

BCEQ τὸ ἔσπευδεν, εἰς τὰς Ἀμαζόνας, οὔσας παρὰ τῷ Θερμώ-
δοντι ποταμῷ τῆς Παφλαγονίας· ἵν' ἔχῃ τὸ ἑξῆς οὕτω,
κατὰ τὸν τῆς χωρογραφίας λόγον· πρῶτον μὲν εἰς Λυκίαν
BCDEQ ἔσπευδεν· ἔπειτα εἰς τὰς Ἀμαζόνας· εἶτα ἐκεῖθεν διέβαινεν
355
εἰς Σκυθίαν καὶ ἐπὶ τὸν Ἴστρον ποταμὸν (λέγει δὲ τοὺς

Ὑπερβορέους) παρεγένετο. καὶ τὰ μὲν πρῶτα χωρία τῆς
Ἀσίας εἰσὶ, τὰ δὲ δεύτερα τῆς Εὐρώπης.
Ξάνθον ἤπειγεν: ἔσπευδεν.
Σχόλια στον Πίνδαρο. (scholia vetera) Ode O 10, scholion 53a, line 2
δὴ τοῦ Διὸς ἰσχυρότατος υἱὸς συναγαγὼν καὶ κατασχὼν ἐν

τῇ Πίσᾳ, ἤτοι τῇ Ἤλιδι, τὸν ὅλον αὐτοῦ στρατὸν καὶ τὴν
πᾶσαν λείαν, οὕτω λοιπὸν κατεσκεύαζε τὸ θεῖον τοῦ Διὸς
ἄλσος. ἔλσας ὅλον στρατόν: ὁ Ἡρακλῆς. BDEQ συν-
δήσας. συγκλείσας. κατασχών. καθιδρύσας.
D τὸν τοῦ Αὐγέου λαόν. A σταθμᾶτο: περιεγράφετο. ἐσημειοῦτο.
ἐχωρογράφει. ἐποίει. BCDEQ σταθμᾶτο: κατεμετρεῖτο. περιώριζε.
περιεσκέπτετο. ἢ κατεσκεύαζεν.
Σούδα λεξικόν. (9010: 001)“Suidae lexicon, 4 vols.”, Ed. Adler, A.

Leipzig: Teubner, 1.1:1928; 1.2:1931; 1.3:1933; 1.4:1935, Repr.
1.1:1971; 1.2:1967; 1.3:1967; 1.4:1971; Lexicographi Graeci 1.1–1.4.
Alphabetic letter pi, entry 265, line 3
ὀλίγον τὸ μέτωπον. ὑποκοριστικῶς πάππε.

Παππίζω. Ἀριστοφάνης· παππίζουσ' ἡ θυγάτηρ με τριώβο-
λον ἐκκαλαμᾶται.
Παπίριος: ὄνομα κύριον. οὐ γὰρ ἦν οὐδὲ τούτων ἀτρὶψ ὁ
Παπίριος.
Πάπορος: ὄνομα κύριον.
Πάππος: αἱ ἐπὶ τοῦ κάτω χείλους τρίχες, μύσταξ δὲ αἱ ἐπὶ
τοῦ ἄνω.
Πάππος, Ἀλεξανδρεύς, φιλόσοφος, γεγονὼς κατὰ τὸν πρεσβύτερον
Θεοδόσιον τὸν βασιλέα, ὅτε καὶ Θέων ὁ φιλόσοφος ἤκμαζεν, ὁ γράψας
εἰς τὸν Πτολεμαίου Κανόνα. βιβλία δὲ αὐτοῦ Χωρογραφία οἰκουμενικὴ,
Εἰς τὰ δʹ βιβλία τῆς Πτολεμαίου μεγάλης συντάξεως ὑπόμνημα,
Ποταμοὺς τοὺς ἐν Λιβύῃ, Ὀνειροκριτικά.
Παππῷον· τὸν ἔρανον τὸν λεγόμενον παππῷον ἐκ τῶν Μη-
δικῶν. ἐγένετο ἐπὶ τῶν Μηδικῶν ψήφισμα, ὥστε ἕκαστον κατὰ δύ-
ναμιν συμβαλέσθαι εἰς τὰ κοινὰ χρήματα. ταῦτα δὲ ἔταξεν Ἀριστείδης
δοῦναι τοῖς συμμάχοις, εἰ τοῖς βαρβάροις πολεμοῖεν.
Τοπογράφοι-τοπογραφία
356
Athenaeus Soph., Deipnosophistae Book 1, Kaibel paragraph 28, line 22
... οἶδε δ' Ὅμηρος καὶ ποικίλας ἐδωδάς· λέγει γοῦν

(ζ 76) ‘ἐδωδὴν παντοίην’ καὶ (γ 480) ‘ὄψα οἷα ἔδουσι
διοτρεφέες βασιλῆες.’ οἶδε δὲ καὶ πᾶσαν τὴν νῦν
πολυτέλειαν. οἴκων μὲν οὖν λαμπρότατος ὁ Μενελάου.
τοιοῦτον δέ τινα ὑφίσταται τῇ κατασκευῇ καὶ λαμπρό-
τητι οἵανπερ Πολύβιος (34, 9, 15 Hu) Ἴβηρός τινος βα-
σιλέως οἰκίαν· ὃν καὶ ἐζηλωκέναι λέγει τὴν τῶν Φαιά-
κων τρυφὴν πλὴν τοῦ τοὺς κρατῆρας ἐν μέσῳ τῆς
οἰκίας ἑστάναι πλήρεις οἴνου κριθίνου, ἀργυροῦς ὄν-
τας καὶ χρυσοῦς. Ὅμηρος δὲ τοπογραφῶν καὶ τὴν
Καλυψοῦς οἰκίαν ἐκπλήττει τὸν Ἑρμῆν (ε 75).
ἀπολαυστικὸς δέ ἐστι παρ' αὐτῷ καὶ ὁ τῶν Φαιά-
κων βίος· ‘αἰεὶ γὰρ ἡμῖν δαίς τε φίλη κίθαρίς τε’
καὶ τὰ ἑξῆς (θ 248) ..... ἃ ἔπη (ι 5) Ἐρατοσθένης
οὕτω γεγράφθαι φησίν·
οὐ γὰρ ἔγωγέ τί φημι τέλος χαριέστερον εἶναι
ἢ ὅταν εὐφροσύνη μὲν ἔχῃ κακότητος ἀπούσης,
δαιτυμόνες δ' ἀνὰ δώματ' ἀκουάζωνται ἀοιδοῦ,
κακότητος ἀπούσης φάσκων τῆς ἀφροσύνης. ἀδύνα-
τον γὰρ μὴ φρονίμους εἶναι Φαίακας,
Διόδωρος Σικελός Ιστορική βιβλιοθήκη. (lib. 21-40)

ἀπεδέξατο, τοσοῦτον δὲ ἀπέσχε τοῦ δέξασθαί τι

τῶν διδομένων ὥστε καὶ τὸν Δημήτριον ἠξίωσεν
ἔν τινι τῶν κατὰ τὴν ὁδὸν πόλεων καταμεῖναι καὶ
τοὺς περὶ τὸν Ἀρχίαν μετ' αὐτοῦ.
(Const. Exc. 2(1), p. 284.)
Ὅτι ὁ Πτολεμαῖος ὁ βασιλεὺς Αἰγύπτου, ἐκ-
πεσὼν τῆς βασιλείας παρὰ τοῦ ἰδίου ἀδελφοῦ, ἐν
ἰδιώτου σχήματι οἰκτρῷ κατήντησεν εἰς τὴν Ῥώ-
μην μετὰ σπάδωνος ἑνὸς καὶ τριῶν παίδων.
πεπυσμένος δὲ κατὰ τὴν πορείαν τὸ κατάλυμα τὸ
τοῦ Δημητρίου τοῦ τοπογράφου, πρὸς τοῦτον ζητή-
σας κατέλυσε πεφιλοξενημένον ὑπ' αὐτοῦ πλεονάκις
ἐν τῇ κατὰ τὴν Ἀλεξάνδρειαν ἐπιδημίᾳ· ᾤκει δὲ ἐν
ὑπερῴῳ στενῷ καὶ παντελῶς εὐτελεῖ διὰ τὸ μέγεθος
357
τῶν ἐν τῇ Ῥώμῃ μισθῶν. ὥστε τίς ἂν πιστεύσειεν

τοῖς ὑπὸ τῶν πολλῶν νομιζομένοις ἀγαθοῖς ἢ τοὺς
ὑπὲρ τὸ μέτριον εὐτυχοῦντας μακαριστοὺς ἡγή-
σαιτο; ὀξυτέραν γὰρ καὶ μείζονα μεταβολὴν τύχης
καὶ περιπέτειαν οὕτως ἀνέλπιστον οὐκ ἄν τις ἑτέραν
ῥᾳδίως εὕροι.
Αίλιος Ηρωδιανός. Partitiones (= Ἐπιμερισμοί) [Sp.?] (e codd. Paris.

2543 + 2570) Page 135, line 2
ι γράφεται· οἷον· τρίβω· τρίβος, ἡ ὁδός· τὸ τριβώνιον, τὸ

παλαιὸν ἱμάτιον· τρίβαξ, ὁ ἔμπειρος· τρίβων, ὁ ἔμπειρος,
καὶ κλίνεται τρίβωνος· τρὶς, ἀντὶ τοῦ ἐκ τρίτου· τρία, καὶ
ὅσα ἐξ αὐτοῦ· τριήμερος· τριήρης, ναῦς· τριγλῶχιν ὀϊστὸς,
ὁ τρεῖς ἔχων ὀξύτητας· τρίτη· τριταῖος· τριχῆ, καὶ τριχθὰ,
ἐπίῤῥημα, ἀντὶ τοῦ τριπλῶς· καὶ τὰ λοιπά.
Πλὴν τοῦ τρητὸν, τὸ τετρυπημένον· τρῆσις· τρήρων,
ἡ δειλὴ περιστερὰ, καὶ κλίνεται τρήρωνος.
Τρεῖς ἐπὶ ἀριθμοῦ, δίφθογγον.
Πᾶσα λέξις ἀπὸ τῆς το συλλαβῆς ἀρχομένη διὰ τοῦ ο
μικροῦ γράφεται· οἷον· τόπος· τοπογραφῶ· τόμος, τὸ κοντά-
κιον· τομὸς, ὁ κοπτικός· τόκος, τὸ γέννημα· τοκετὸς, τὸ
αὐτό· τοκεὺς, ὁ γεννήτωρ· τορὸν φρόνημα, τὸ μέγα· τορεύω·
τορεῖον, ἡ κατασκευή· τοπάζω, τὸ ὑπονόω· τοπάζιον, λίθος·
τόξον· τοξότης· τόνος, ἡ δύναμις· τοναῖος, ὁ ἰσχυρός· τομίας,
εὐνοῦχος· τολύπη, βοτάνη· τολυπεύω, τὸ κατεργάζομαι·
τονθορύζω, τὸ ὑπ' ὀδόντα λαλῶ· τόφρα, ἀντὶ τοῦ ἐπὶ τοσοῦ-
τον· καὶ τὰ λοιπά.

δώσομεν νυνὶ τὰ λοιπὰ τῆς Ἑλλαδικῆς γεωγραφίας,
καὶ τὰ Ἑλλαδικὰ περιέχεται, οἱ δ' ἐν τῇ κοινῇ τῆς ἱστο-
358
ρίας γραφῇ χωρὶς ἀποδείξαντες τὴν τῶν ἠπείρων τοπογραφίαν, καθάπερ

Ἔφορός τε ἐποίησε καὶ Πολύβιος·
ἄλλοι δ' εἰς τὸν φυσικὸν τόπον καὶ τὸν μαθηματικὸν
προσέλαβόν τινα καὶ τῶν τοιούτων, καθάπερ Ποσειδώνιός τε καὶ
Ἵππαρχος. τὰ μὲν οὖν τῶν ἄλλων εὐδιαίτητά ἐστι, τὰ δ' Ὁμήρου
σκέψεως δεῖται κριτικῆς,
ποιητικῶς τε λέγοντος καὶ οὐ τὰ νῦν ἀλλὰ τὰ ἀρχαῖα,
ὧν ὁ χρόνος ἠμαύρωκε τὰ πολλά. ὡς δ' οὖν δυνατὸν
ἐγχειρητέον ἀρξαμένοις ἀφ' ὧνπερ ἀπελίπομεν· ἐτε-
λεύτα δ' ἡμῖν ὁ λόγος ἀπὸ μὲν τῆς ἑσπέρας καὶ τῶν
ἄρκτων εἰς τὰ Ἠπειρωτικὰ ἔθνη καὶ τὰ τῶν Ἰλλυριῶν,
ἀπὸ δὲ τῆς ἕω εἰς τὰ τῶν Μακεδόνων μέχρι Βυζαντίου.
δέ τι καὶ νῦν κατὰ πόλεις ἄλλοι ἄλλως διαλέγονται, δο-

κοῦσι δὲ δωρίζειν ἅπαντες διὰ τὴν συμβᾶσαν ἐπικρά-
τειαν. τοσαῦτα μὲν οὖν τὰ τῶν Ἑλλήνων ἔθνη καὶ οὕ-
τως, ὡς τύπῳ εἰπεῖν, ἀφωρισμένα. λέγωμεν δὴ διαλα-
βόντες ὃν χρὴ τρόπον τῇ τάξει περὶ αὐτῶν.
Ἔφορος μὲν οὖν ἀρχὴν εἶναι τῆς Ἑλλάδος τὴν
Ἀκαρνανίαν φησὶν ἀπὸ τῶν ἑσπερίων μερῶν· ταύτην
γὰρ συνάπτειν πρώτην τοῖς Ἠπειρωτικοῖς ἔθνεσιν.
ἀλλ' ὥσπερ οὗτος τῇ παραλίᾳ μέτρῳ χρώμενος ἐντεῦ-
θεν ποιεῖται τὴν ἀρχήν, ἡγεμονικόν τι τὴν θάλατταν
κρίνων πρὸς τὰς τοπογραφίας, ἐπεὶ ἄλλως γ' ἐνεχώρει
κατὰ τὴν Μακεδόνων καὶ Θετταλῶν τὴν ἀρχὴν ἀπο-
φαίνεσθαι τῆς Ἑλλάδος· οὕτω καὶ ἡμῖν προσήκει ἀκο-
λουθοῦσι τῇ φύσει τῶν τόπων σύμβουλον ποιεῖσθαι
τὴν θάλατταν. αὕτη δ' ἐκ τοῦ Σικελικοῦ πελάγους
προσπεσοῦσα τῇ μὲν ἀναχεῖται πρὸς τὸν Κορινθιακὸν
κόλπον, τῇ δ' ἀποτελεῖ χερρόνησον μεγάλην τὴν Πε-
λοπόννησον, ἰσθμῷ στενῷ κλειομένην. ἔστι δὲ τὰ δύο
μέγιστα συστήματα τῆς Ἑλλάδος τό τε ἐντὸς Ἰσθμοῦ
καὶ τὸ ἐκτὸς μέχρι τῆς ἐκβολῆς τοῦ Πηνειοῦ· ἔστι δὲ
καὶ μεῖζον καὶ ἐπιφανέστερον τὸ ἐντὸς Ἰσθμοῦ·

359
...χωρίου ἀνταίροντος τῷ Πριάπῳ, συστέλλων ἐπ'

ἔλαττον τοὺς ὅρους, Δαμάστης δ' ἔτι μᾶλλον συστέλλει
ἀπὸ Παρίου· καὶ γὰρ οὗτος μὲν ἕως Λεκτοῦ προάγει,
ἄλλοι δ' ἄλλως· Χάρων δ' ὁ Λαμψακηνὸς τριακοσίους
ἄλλους ἀφαιρεῖ σταδίους, ἀπὸ Πρακτίου ἀρχόμενος
(τοσοῦτοι γάρ εἰσιν ἀπὸ Παρίου εἰς Πράκτιον), ἕως
μέντοι Ἀτραμυττίου πρόεισι· Σκύλαξ δὲ ὁ Καρυαν-
δεὺς ἀπὸ Ἀβύδου ἄρχεται· ὁμοίως δὲ τὴν Αἰολίδα
Ἔφορος μὲν λέγει ἀπὸ Ἀβύδου μέχρι Κύμης, ἄλλοι
δ' ἄλλως.
Τοπογραφεῖ δὲ κάλλιστα τὴν ὄντως λεγομένην
Τροίαν ἡ τῆς Ἴδης θέσις, ὄρους ὑψηλοῦ βλέποντος
πρὸς δύσιν καὶ τὴν ταύτῃ θάλατταν, μικρὰ δ' ἐπιστρέ-
φοντος καὶ πρὸς ἄρκτον καὶ τὴν ταύτῃ παραλίαν. ἔστι
δὲ αὕτη μὲν τῆς Προποντίδος ἀπὸ τῶν περὶ Ἄβυδον
στενῶν ἐπὶ τὸν Αἴσηπον καὶ τὴν Κυζικηνήν· ἡ δ' ἑσπε-
ρία θάλαττα ὅ τε Ἑλλήσποντός ἐστιν ὁ ἔξω καὶ τὸ Αἰ-
γαῖον πέλαγος. πολλοὺς δ' ἔχουσα πρόποδας ἡ Ἴδη καὶ
σκολοπενδρώδης οὖσα τὸ σχῆμα ἐσχάτοις ἀφορίζεται
τούτοις, τῷ τε περὶ τὴν Ζέλειαν ἀκρωτηρίῳ καὶ τῷ
καλουμένῳ Λεκτῷ, τῷ μὲν τελευτῶντι

5, line 1
γίνεται δ' ἐπὶ πλεῖστον ἡ μὲν χωρογραφία

νον.
Ὅθεν ἐκείνῃ μὲν δεῖ τοπογραφίας,
καὶ οὐδὲ εἷς ἂν χωρογραφήσειεν, εἰ μὴ γρα-
φικὸς ἀνήρ· ταύτῃ δ' οὐ πάντως, ἐμποιεῖ γὰρ
καὶ διὰ ψιλῶν τῶν γραμμῶν καὶ τῶν παραση-
μειώσεων δεικνύναι καὶ τὰς θέσεις καὶ τοὺς
καθόλου σχηματισμούς. Διὰ ταῦτα ἐκείνῃ
μὲν οὐδέν τι δεῖ μεθόδου μαθηματικῆς, ἐν-
ταῦθα δὲ τοῦτο μάλιστα προηγεῖται τὸ μέ-
360
ρος.
Έφορος. Testimonia Vol.-Jacobyʹ-T 2a,70,T, fragment 12, line 2
περιείληφε δὲ τῆι γραφῆι πράξεις τάς τε τῶν Ἑλλήνων καὶ βαρβάρων

ἀρξάμενος ἀπὸ τῆς τῶν Ἡρακλειδῶν καθόδου· χρόνον δὲ περιέλαβε
σχεδὸν ἐτῶν ἑπτακοσίων καὶ πεντήκοντα, καὶ βίβλους γέγραφε
τριάκοντα, προοίμιον ἑκάστηι προθείς.
– V 1, 4: Ἔφορος δὲ τὰς κοινὰς πράξεις ἀναγράφων οὐ μόνον
κατὰ τὴν λέξιν, ἀλλὰ καὶ κατὰ τὴν οἰκονομίαν ἐπιτέτευχε· τῶν γὰρ
βίβλων ἑκάστην πεποίηκε περιέχειν κατὰ γένος τὰς πράξεις. διόπερ καὶ
ἡμεῖς τοῦτο τὸ γένος τοῦ χειρισμοῦ προκρίναντες κατὰ τὸ δυνατὸν
ἀντεχόμεθα ταύτης τῆς προαιρέσεως. καὶ ταύτην τὴν βίβλον
ἐπιγράφοντες Νησιωτικήν κτλ.
ἐποίησε καὶ Πολύβιος.
POLYB. VI 45, 1: οἱ λογιώτατοι τῶν ἀρχαίων συγγραφέων Ἔφορος
Ξενοφῶν Καλλισθένης (124 T 28) Πλάτων ..... (F 148).
JOSEPH. c. Ap. I 67: οἱ δοκοῦντες ἀκριβέστατοι συγγραφεῖς,
ὧν ἐστιν Ἔφορος .... (F 133). SENECA Quaest. N. VII 16, 2:
Ephorus vero non est religiosissimae fidei: saepe decipitur, saepe decipit
.... (F 212). STRABON X 3, 3: τὴν δ' ἀνομολογίαν τῆς γραφῆς καὶ τῆς
ἀποφάσεως ...
Έφορος. Fragmenta Vol.-Jacobyʹ-F 2a,70,F, fragment 143, line 5
– VI 1, 12: ὤικουν δὲ Ἰάπυγες τὸν Κρότωνα πρότερον,

ὡς Ἔφορός φησιν.
– VI 1, 15: οἰκιστὴς δὲ τοῦ Μεταποντίου Δαύλιος ὁ
Κρίσης τύραννος γεγένηται τῆς περὶ Δελφούς, ὥς φησιν Ἔφορος.
– VII 7, 10: ἔστι δ', ὥς φησιν Ἔφορος, Πελασγῶν
ἵδρυμα (sc. τὸ μαντεῖον τὸ ἐν Δωδώνηι).
STRABON VIII 1, 3: Ἔφορος μὲν οὖν ἀρχὴν εἶναι τῆς Ἑλλά-
δος τὴν Ἀκαρνανίαν φησὶν ἀπὸ τῶν ἑσπερίων μερῶν· ταύτην γὰρ
συνάπτειν
πρώτην τοῖς Ἠπειρωτικοῖς ἔθνεσιν. ἀλλ' ὥσπερ οὗτος τῆι παραλίαι
μέτρωι
χρώμενος ἐντεῦθεν ποιεῖται τὴν ἀρχήν, ἡγεμονικόν τι τὴν θάλατταν
κρίνων
πρὸς τὰς τοπογραφίας, ἐπεὶ ἄλλως γ' ἐνεχώρει κατὰ τὴν Μακεδόνων καὶ
Θετταλῶν γῆν ἀρχὴν ἀποφαίνεσθαι τῆς Ἑλλάδος .......
361
[SKYMN.] orb. descr. 470 – 478: ἑξῆς διέξιμεν δὲ πάλι τὴν

Ἑλλάδα ἐπὶ κεφαλαίου τούς τε περὶ αὐτὴν τόπους ἐθνικῶς ἅπαντας κατ'
Ἔφορον δηλώσομεν. μετὰ τοὺς Ἀκαρνᾶνας μέν ἐστ' Αἰτωλία, ἐξ Ἤλιδος
λαβοῦσα
τὴν ἀποικίαν· Κουρῆτες αὐτὴν γὰρ κατώικουν τὸ πρότερον, ἀφικόμενος
δ'
Αἰτωλὸς ἐκ τῆς Ἤλιδος Αἰτωλίαν ὠνόμασ' ἐκείνους ἐκβαλών .......
– 535 – 549: Κρήτη δὲ νῆσος τῆς Πελοποννήσου πέραν κεῖται,
μεγάλη τὸ μέγεθος εὐδαίμων τ' ἄγαν, ἀπὸ τῆς Μαλείας τῆς Λακωνικῆς
ἄκρας
κατὰ μῆκος εἰς τὸ πέλαγος ἄχρι τῆς Δωρίδος Ῥόδου παρεκτείνουσα καὶ
διὰ πλειόνων. ὅταν γὰρ ἁπλᾶς καὶ μονοειδεῖς λαβόν-

τες ὑποθέσεις βούλωνται μὴ τοῖς πράγμασιν, ἀλλὰ τῷ
πλήθει τῶν βύβλων ἱστοριογράφοι νομίζεσθαι καὶ τὴν
τοιαύτην ἐφέλκεσθαι φαντασίαν, ἀναγκαῖόν ἐστι τὰ
μὲν μικρὰ μεγάλα ποιεῖν, τὰ δὲ βραχέως εἰρημένα
διασκευάζειν καὶ λογοποιεῖν, ἔνια δὲ τῶν ἐν παρέργῳ
πεπραγμένων ἔργα καὶ πράγματα κατασκευάζειν, ἀγῶνας
διατιθεμένους καὶ παρατάξεις ἐξαγγέλλοντας, ἐν αἷς
ἐνίοτε πεζοὶ μὲν ἔπεσον δέκα, ποτὲ (δὲ) μικρῷ πλείους,
ἱππεῖς δ' ἔ(τι) τούτων ἐλάττους. πολιορκίας μὲν γὰρ
καὶ τοπογραφίας καὶ τὰ παραπλήσια τούτοις οὐκ ἂν
εἴποι τις ἀξίως ἐφ' ὅσον ἐξεργάζονται διὰ τὴν ἀπορίαν
τῶν πραγμάτων. περὶ δὲ τοὺς τὰ καθόλου γράφον-
τας ἐναντίος ἐστὶν ὁ τρόπος· διόπερ οὐ χρὴ κατα-
γινώσκειν ὡς ἡμῶν ἐπισυρόντων τὰς πράξεις, ὅταν
τὰ παρ' ἐνίοις πολλοῦ τετευχότα λόγου καὶ διασκευῆς
ἡ̣με̣ ̣ῖ̣σ̣ ποτὲ μὲν παραλείπωμεν, ποτὲ δὲ βραχέως ἐξ-
αγγέλλωμεν, ἀλλὰ πιστεύειν ὅτι τὸν καθήκοντα λόγον
ἑκάστοις ἀποδίδομεν. ἐκεῖνοι μὲν γὰρ ὅταν ἐν τῇ
συμπάσῃ πραγματείᾳ λόγου χάριν Φανοτείας καὶ
Κορωνείας καὶ ...

362
A. FRAGMENTA GRAECA. I. GENERALIA NONNULLA. DE

ARGUMENTO HUIUS LIBRI.
Οἱ δ' ἐν τῇ κοινῇ τῆς ἱστορίας γραφῇ χωρὶς ἀπο-

δείξαντες τὴν τῶν ἠπείρων τοπογραφίαν, καθάπερ Ἔφο-
ρός τε ἐποίησε καὶ Πολύβιος. –
Πολύβιος ... φήσας περὶ τῶν Ἑλληνικῶν καλῶς
κτίσεων, συγγενειῶν, μεταναστάσεων, ἀρχηγετῶν, ἡμεῖς
δέ, 8φησί, τὰ νῦν ὄντα δηλώσομεν καὶ περὶ θέσεως
τόπων καὶ διαστημάτων· τοῦτο γάρ ἐστιν οἰκειότατον
χωρογραφίᾳ. ἀλλὰ μὴν σύγε, ὦ Πολύβιε, ὁ τὰς λαο-
δογματικὰς ἀποφάσεις περὶ τῶν διαστημάτων εἰσάγων
οὐκ ἐν τοῖς ἔξω τῆς Ἑλλάδος μόνον, ἀλλὰ καὶ ἐν τοῖς
Ἑλληνικοῖς καὶ διδοῖς εὐθύνας τὰς μὲν Ποσειδωνίῳ,
Πολύβιος. Fragmenta de figuris Page 108, line 9
εἶτ' ἐπάγει, μήτι δ' ἡνίοχος περιγίνεται ἡνιόχοιο.

Εἰκών ἐστι λόγος εἴδους εἴδει παρατεθεὶς ὁλοσχε-
ρῶς ἢ ἀπὸ μέρους· ὁλοσχερῶς μὲν
Ἀρτέμιδι ἰκέλη ἠὲ χρυσῇ Ἀφροδίτῃ·
ἀπὸ μέρους δέ,
ὄμματα καὶ κεφαλὴν ἴκελος Διῒ τερπικεραύνῳ.
Ἄρεϊ δὲ ζώνην, στέρνον δὲ Ποσειδάωνι.
Παράκειται δὲ τῇ εἰκόνι ἐννέα, εἰκονισμός, εἰκο-
νογραφία, ὑποτύπωσις, εἰδωλοποιΐα, εἰκασία, εἰδικὴ
ὁμοίωσις, χαρακτηρισμός, τοποθεσία καὶ τοπογραφία.
εἰκονισμός ἐστι σώματος ἰδίως ἀπόδοσις ἐξ ἱστορίας
λαμβανόμενος, οἷον γυρὸς ἐν ὤμοισιν, μελανόχροος, οὐλοκάρηνος.
καὶ τὸ ἐπὶ Θερσίτου φολκὸς ἔην, χωλὸς δ' ἕτερον πόδα.
τὸ δ' αὐτὸ καὶ εἰκονογραφία ἂν εἴη, ὅταν κατὰ τὴν ἀπό-
δοσιν τῆς μορφῆς ὁμοιώσεως ἐφάπτηται.
Πολύβιος. Fragmenta de figuris Page 109, line 9
ὀφθαλμῶν τε βολαί, κεφαλή τ' ἐφύπερθέ τε χαῖται.

Χαρακτηρισμός ἐστιν ὑποτύπωσις ἰδιώματος ψυχῆς,
οἷον
εὖ δὲ σὺ οἶσθα, γεραιὲ διοτρεφές, οἷον ἐκεῖνος
363
δεινὸς ἀνήρ· τάχα κεν καὶ ἀναίτιον αἰτιόῳτο.

Τοποθεσία ἐστὶ τόπων ἰδίων ἀπόδοσις ὑφεστώτων,
οἷά ἐστι τὰ ἐπὶ τῆς Ἰθάκης,
Φόρκυνος μὲν ὅδ' ἐστὶ λιμὴν ἁλίοιο γέροντος
ἐν δήμῳ Ἰθάκης· δύο δὲ προβλῆτες ἐν αὐτῇ,
καὶ ἑξῆς.
Τοπογραφία ἐστὶ τόπου ἰδίως ἀπόδοσις πεπλασμέ-
νου, ὡς ἔχει ἥ τε Καλυψοῦς νῆσος, ὕλη δὲ σπέος ἀμφὶ πεφύκει
τηλεθόωσα· καὶ τὰ ἐπὶ τῆς Λεχείας, νῆσος ἔπειτα Λέχεια παρακεκλιμένη
τετάνυσται. Εἶδος δ' ἂν εἴη τῆς ὁμοιώσεως καὶ ἡ καλουμένη
διαφορά, ἥτις πᾶσι τοῖς ἄλλοις τῆς ὁμοιώσεως εἴδεσιν ἀντέστραπται,
Ποσειδώνιος Testimonia Vol.-Jacobyʹ-T 2a,87,T, fragment 14, line 2
RAND-
NOTIZ COD. A SUID. s. Πολύβιος (91 T 2): ἰστέον ὅτι διαδέχεται τὴν
Πολυβίου ἱστορίαν Ποσειδώνιος Ὀλβιοπολίτης, σοφιστής.
VITRUV. De arch. VIII 3, 27: (F 123) ex his autem rebus sunt
nonnulla quae ego per me perspexi, cetera in libris Graecis scripta
inveni,
quorum scriptorum hi sunt auctores Theophrastos Timaeus Posidonios
Hegesias
Herodotus Aristides Metrodorus, qui magna vigilantia et infinito studio
locorum
proprietates, aquarum virtutes ab inclinatione caelique regionum
qualitates ita
esse distributas scriptis dedicaverunt.
ἐποίησε (70 T 12) καὶ Πολύβιος, ἄλλοι δ' εἰς τὸν φυσικὸν τόπον καὶ
τὸν μαθηματικὸν προσέλαβόν τινα καὶ τῶν τοιούτων, καθάπερ
Ποσειδώνιός τε καὶ Ἵππαρχος.
– II 2, 1: .... ἐν τοῖς Περὶ Ὠκεανοῦ (F 28)· δοκεῖ γὰρ
Πυθέας Περιηγητής. Fragmenta Fragment 9b, line 2
βορειοτέροις ιζ καὶ ιη ὡρῶν ἡ μεγίστη ἡμέρα γίνεται.

364
ἐπὶ δὲ τοὺς τόπους τούτους δοκεῖ καὶ Πυθέας ὁ

Μασσαλιώτης παρεῖναι. φησὶ γοῦν ἐν τοῖς Περὶ τοῦ
Ὠκεανοῦ πεπραγματευμένοις αὐτῶι ὅτι “... ἐδείκνυον
ἡμῖν οἱ βάρβαροι ὅπου ὁ ἥλιος κοιμᾶται ...”. συνέ-
βαινε γὰρ περὶ τούτους τοὺς τόπους τὴν μὲν νύκτα μικρὰν
γίνεσθαι ὡρῶν οἷς μὲν δύο, οἷς δὲ τριῶν, ὥστε μετὰ τὴν
δύσιν μικροῦ διαλείμματος γινομένου ἐπανατέλλειν εὐθέως
τὸν ἥλιον.
KOSMAS DER INDIENFAHRER Χριστιανικὴ
τοπογραφία II p. 82, 18 E. O. Winstedt: Πυθέας δὲ ὁ
Μασσαλιώτης φησὶν ἐν τοῖς Περὶ Ὠκεανοῦ ὅτι
παραγενομένωι αὐτῶι ἐν τοῖς βορειοτάτοις τόποις ἐδείκ-
νυον οἱ αὐτόθι βάρβαροι τὴν ἡλίου κοίτην, ὡς ἐκεῖ τῶν
νυκτῶν ἀεὶ γενομένου παρ' αὐτοῖς.
KLEOMEDES Κυκλικὴ θεωρία μετεώρων I 7
p. 68, 6 – 70, 22 H. Ziegler: ... ὅθεν καὶ τὰ κατὰ τὰς αὐξήσεις
καὶ μειώσεις τῶν ἡμερῶν μεγίστης παρ' αὐτοῖς ἔχεται
παραλλαγῆς. λέγεται γοῦν ἐν Βρεττανίαι περὶ Καρκίνον
τοῦ ἡλίου γινομένου καὶ τὴν μεγίστην ἡμέραν ποιοῦντος
οἰκοδεσποτείας οὐδὲ πραγματείας συνίσταται, ἀλλὰ διὰ πολλῶν.

Ἐὰν οὖν τις ἀκριβῶς διεξιχνεύσῃ τοὺς τόπους καὶ τὰς οἰκο-
δεσποτείας, εὐκατάληπτον ἕξει περὶ ὃ εὐτυχεῖ μέρος ἡ γένεσις καὶ
περὶ ὃ δυστυχεῖ. ὅσοι οὖν λόγον ἔχοντες ἀστέρες ἤτοι περὶ βίον
ἢ ζωὴν ἢ σίνος ἢ πάθος ἢ πρᾶξιν ἢ καὶ περὶ τὰ λοιπὰ ἐπὶ ἑνὸς
κακωθῶσι, περὶ ἐκεῖνο τὸ εἶδος καταβλάπτουσι τὴν γένεσιν. μᾶλ-
λον μὲν οὖν εὑρίσκομεν τὸν συγγραφέα μὴ χρώμενον μιᾷ δυνά-
μεως οἰκοδεσποτείᾳ· τὸ γὰρ λέγειν· ὁ μὲν γὰρ ἐπέχει πρᾶ-
ξιν, ὁ δὲ ὕπαρξιν χρόνων, ὁ δὲ μονὴν ἢ μετατροπήν, ὁ
δὲ φθίσιν· καί· προκατοπτευόμενος τῆς συνοδικῆς τοπογραφίας ἢ
πανσεληνιακῆς ἀποχωρήσεως, ἐξ ἧσπερ
καὶ τὰ ὅλα ἀνήρτηται πρός τε τὰ κέντρα καὶ τὰς τού-
των ἐπαναφοράς· καί· σκοπεῖν δὲ δεῖ τὸν ἐναρχόμενον
γενεθλιαλογεῖν δύσεως προδύσεως ἐπικαταδύσεως τό-
πον· ἐν γὰρ τούτοις εὑρίσκεσθαι τὴν πεπρωμένην
τελευτήν· καὶ ἄλλα δὲ πολλά. δεῖ οὖν ἕτερον μὲν τόπον περὶ
πράξεως λαμβάνειν καὶ δόξης, ἕτερον δὲ περὶ ζωῆς, ἕτερον περὶ
σίνους καὶ πάθους καὶ θανάτου. οὐκ ἄρα οὖν πάντα ἑνὶ οἰκο-
δεσπότῃ κατακόλουθα γενήσεται· εὐλόγως οὖν καὶ ἡμεῖς διὰ πολ-
λῶν δυνάμεων τὰς ἀποδείξεις ποιούμεθα.
365
Κωνσταντίνος 7ος Πορφυρογέννητος. De sententiis Page 193, line 10
122. ..... πάλιν ἕτεροι περὶ τοῦ Συριακοῦ πολέμου· τού-

του δ' αἴτιόν ἐστιν ὅπερ ἡμῖν εἴρηται διὰ πλειόνων. ὅταν γὰρ
ἁπλᾶς καὶ μονοειδεῖς λαβόντες ὑποθέσεις βούλωνται μὴ τοῖς πράγ-
μασιν ἀλλὰ τῷ πλήθει τῶν βίβλων ἱστοριογράφοι νομίζεσθαι καὶ
τὴν τοιαύτην ἐφέλκεσθαι φαντασίαν, ἀναγκαῖόν ἐστι τὰ μὲν μικρὰ
μεγάλα ποιεῖν, τὰ δὲ βραχέως εἰρημένα διασκευάζειν καὶ λογο-
ποιεῖν, ἔνια δὲ τῶν ἐν παρέργῳ πεπραγμένων ἔργα καὶ πράγματα
κατασκευάζειν, ἀγῶνας διατιθεμένους καὶ παρατάξεις ἐξαγγέλλον-
τας, ἐν αἷς ἐνίοτε πεζοὶ μὲν ἔπεσον δέκα, ποτὲ δὲ μικρῷ πλείους,
ἱππεῖς δὲ τούτων ἐλάττους. πολιορκίας μὲν γὰρ καὶ τοπογραφίας
καὶ τὰ παραπλήσια τούτοις οὐκ ἂν εἴποι τις ἀξίως ἐφ' ὅσον
ἐξεργάζονται διὰ τὴν ἀπορίαν τῶν πραγμάτων. περὶ δὲ τοὺς τὰ
καθόλου γράφοντας ἐναντίος ἐστὶν ὁ τρόπος· διόπερ οὐ χρὴ
καταγινώσκειν ὡς ἡμῶν ἐπισυρόντων τὰς πράξεις, ὅταν τὰ παρ'
ἐνίοις πολλοῦ τετευχότα λόγου καὶ διασκευῆς ἡμεῖς ποτὲ μὲν παρα-
λείπωμεν, ποτὲ δὲ βραχέως ἐξαγγέλλωμεν, ἀλλὰ πιστεύειν ὅτι τὸν
καθήκοντα λόγον ἑκάστοις ἀποδίδομεν. ἐκεῖνοι μὲν γὰρ ὅταν ἐν
τῇ συμπάσῃ πραγματείᾳ λόγου χάριν Φανωτίας καὶ Κορωνίας καὶ
...
Κωνσταντίνος 7ος Πορφυρογέννητος. De sententiis Page 375, line 9
πισήμαντον. τῆς μὲν γὰρ τῶν ἀγαθῶν ἀνδρῶν ἐπαινουμένης ἀρε-

τῆς πολλοὶ τῶν ἐπιγινομένων προάγονται πρὸς τὸν ὅμοιον ζῆλον,
τῆς δὲ τῶν φαύλων ἀνανδρείας ὀνειδιζομένης οὐκ ὀλίγοι τῶν πρὸς
τὴν κακίαν ὁρμώντων ἀποτρέπονται. διὸ καὶ χρηστέον οὐ παρέρ-
γως τῇ τῆς ἱστορίας παρρησίᾳ πρὸς ἐπανόρθωσιν τοῦ κοινοῦ βίου.
364. Ὅτι ὁ Πτολεμαῖος ὁ βασιλεὺς Αἰγύπτου, ἐκπεσὼν τῆς
βασιλείας παρὰ τοῦ ἰδίου ἀδελφοῦ, ἐν ἰδιώτου σχήματι οἰκτρῷ
κατήντησεν εἰς τὴν Ῥώμην μετὰ σπάδωνος ἑνὸς καὶ τριῶν παίδων.
πεπυσμένος δὲ κατὰ τὴν πορείαν τὸ κατάλυμα τὸ τοῦ Δημητρίου
τοῦ τοπογράφου, πρὸς τοῦτον ζητήσας κατέλυσε πεφιλοξενημένον
ὑπ' αὐτοῦ πλεονάκις ἐν τῇ κατὰ τὴν Ἀλεξάνδρειαν ἐπιδημίᾳ·
ᾤκει δὲ ἐν ὑπερώῳ στενῷ καὶ παντελῶς εὐτελεῖ διὰ τὸ μέγεθος
τῶν ἐν τῇ Ῥώμῃ μισθῶν. ὥστε τίς ἂν πιστεύσειεν τοῖς ὑπὸ τῶν
πολλῶν νομιζομένοις ἀγαθοῖς ἢ τοὺς ὑπὲρ τὸ μέτριον εὐτυχοῦντας
μακαριστοὺς ἡγήσαιτο; ὀξυτέραν γὰρ καὶ μείζονα μεταβολὴν τύχης
καὶ περιπέτειαν οὕτως ἀνέλπιστον οὐκ ἄν τις ἑτέραν ῥαδίως εὕροι.
366
οὐδεμιᾶς γὰρ αἰτίας ἀξιολόγου γενομένης, τὸ τηλικοῦτο τῆς βασι-

λείας ἀξίωμα πρὸς ἰδιωτικὴν ταπεινότητα τύχης ἐπεπτώκει, καὶ
ὁ τοσαύταις μυριάσιν ἐλευθέρων ἐπιτάττων ἄφνω τρεῖς οἰκέτας
ἔσχε μόνον περιλελειμμένους ἀπὸ τῶν τῆς ἰδίας τύχης ναυαγίων.
Φώτιος βιβλιοθήκη. Codex 239, Bekker page 318b, line 35
τοῦ λόγου καὶ ποιήματος, παραλλάσσουσι δὲ ἐν τῷ μᾶλ-

λον καὶ ἧττον. Καὶ ὅτι τοῦ πλάσματος τὸ μέν ἐστιν ἁδρόν,
τὸ δὲ ἰσχνόν, τὸ δὲ μέσον. Καὶ τὸ μὲν ἁδρὸν ἐπληκ-
τικώτατόν ἐστι καὶ κατεσκευασμένον μάλιστα καὶ ποιη-
τικὸν ἐπιφαῖνον κάλλος· τὸ δὲ ἰσχνὸν τὴν τροπικὴν μὲν
καὶ φιλοκατάσκευον σύνθεσιν μεταδιώκει, ἐξ ἀνειμένων
δὲ μᾶλλον συνήρτηται, ὅθεν ὡς ἐπίπαν τοῖς γοεροῖς
ἄριστά πως ἐφαρμόττει. Τὸ δὲ μέσον καὶ τοὔνομα μὲν
δηλοῖ ὅτι μέσον ἐστὶν ἀμφοῖν. Ἀνθηρὸν δὲ κατ' ἰδίαν
οὐκ ἔστι πλάσμα, ἀλλὰ συνεκφέρεται καὶ συμμέμικται
τοῖς εἰρημένοις, ἁρμόζει δὲ τοπογραφίαις καὶ λειμώνων
ἢ ἀλσῶν ἐκφράσεσιν.
Οἱ δὲ τῶν εἰρημένων ἀποσφαλέντες ἰδεῶν ἀπὸ μὲν τοῦ ἁδροῦ εἰς
τὸ σκληρὸν καὶ ἐπηρ-
μένον ἐτράπησαν, ἀπὸ δὲ τοῦ ἰσχνοῦ εἰς τὸ ταπεινὸν,
ἀπὸ δὲ τοῦ μέσου εἰς τὸ ἀργὸν καὶ ἐκλελυμένον.
Κοσμάς Ινδικοπλεύστης Γεωγράφος. Χριστιανική τοπογραφία.

Book pinax, section 3, line 19
Ὅτι βεβαία ἐστὶ καὶ ἀξιόπιστος ἡ θεία Γραφὴ καὶ συμφώ-

νως αὐτὴ ἑαυτῇ καθ' ἑαυτὴν διηγουμένη, Παλαιά τε καὶ
Καινὴ Διαθήκη, σημαίνουσα καὶ τὸ χρήσιμον τῶν σχημάτων
τοῦ παντὸς κόσμου.
Λόγος δʹ
Ἀνακεφαλαίωσις σύντομος καὶ διαγραφὴ σχημάτων τοῦ
κόσμου κατὰ τὴν θείαν Γραφήν, καὶ τῆς σφαίρας ἀνατροπή.
Λόγος εʹ
Ἐν ᾧ ἐστι τῆς σκηνῆς ἡ διαγραφή, καὶ τῶν προφητῶν καὶ
ἀποστόλων ἡ συμφωνία.
Ἔστι τοίνυν αὕτη ἡ βίβλος ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ
ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΗ ΠΑΝΤΟΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ παρ' ἡμῶν ὠνομασμένη.
Λόγος ϛʹ συνημμένος.
Περὶ μεγέθους ἡλίου.
367
Λόγος ζʹ
Πρὸς Ἀναστάσιον ὅτι ἀκατάλυτοί εἰσιν οἱ οὐρανοί.
Λόγος ηʹ
Εἰς τὴν ᾠδὴν Ἐζεκίου, καὶ εἰς τὸν ἀναποδισμὸν τοῦ ἡλίου.
Λόγος θʹ
Καταγραφὴ δρόμου ἄστρων.

μενοι καὶ πέρας ἐπιτεθεικότες τῷ λόγῳ ἐφαπτόμεθα νυνὶ τῆς

ὑμετέρας κελεύσεως ὑποθέσεις χριστιανικὰς ἐν τούτῳ πρῶτον
τῷ δευτέρῳ λόγῳ διηγούμενοι περὶ σχημάτων καὶ τοποθεσίας
τοῦ κόσμου· εἶθ' οὕτως ἐν τῷ τρίτῳ, ὅτι βεβαία ἐστὶ καὶ
ἀξιόπιστος ἡ θεία Γραφή, Παλαιά τε καὶ Καινὴ Διαθήκη, αὐτὴ
καθ' ἑαυτήν, διηγουμένη καὶ ἀποφαινομένη καὶ τὸ χρήσιμον
τῶν σχημάτων· ἔτι τε πάλιν ἐν τῷ τετάρτῳ ἀνακεφαλαίωσιν
καὶ διαγραφὴν τῶν τοῦ κόσμου σχημάτων· ὁμοίως ἐν τῷ
πέμπτῳ διαγραφὴν τῆς σκηνῆς τῆς ἐν τῇ ἐρήμῳ κατασκευα-
σθείσης, καὶ τῶν προφητῶν καὶ ἀποστόλων τὴν συμφωνίαν.
Ἔστω τοίνυν αὕτη ἡ βίβλος Χριστιανικὴ Τοπογραφία
περιεκτικὴ παντὸς τοῦ κόσμου παρ' ἡμῶν ὠνομασμένη,
ἀποδείξεις ἔχουσα ἐκ τῆς θείας ὄντως Γραφῆς, περὶ ἧς
ἀμφισβητεῖν χριστιανοὺς οὐ δέον. Τῆς οὖν ἄνωθεν, ὡς
εἴρηται, ῥοπῆς συνεργούσης ἡμῖν διὰ τῶν ὑμετέρων προ-
σευχῶν, ἀρχόμεθα λέγειν τὰς ἡμετέρας ὑποθέσεις.
Λέγει τοίνυν ὁ θεῖος κοσμογράφος Μωϋσῆς· «Ἐν ἀρχῇ
ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν.» Ὑποτιθέμεθα
τοίνυν οὐρανὸν ἅμα καὶ γῆν περιεκτικὰ τοῦ παντὸς ὑπάρχειν,
ὡς περιέχοντα τὸ πᾶν ἔνδον ἑαυτῶν.

Book 5, section 257, line 11t
ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΗ

ΠΑΝΤΟΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Περὶ μεγέθους ἡλίου ΛΟΓΟΣ ϛʹ
Τινὲς μετὰ τὸ πέρας εἰληφέναι τὴν βίβλον ἐκίνησαν

λόγους πρὸς ἡμᾶς περὶ τοῦ σχήματος τοῦ κόσμου λέγοντες·
Πῶς δυνατὸν κρύπτεσθαι τὸν ἥλιον καθ' ὑμᾶς ὑπὸ τὰ βόρεια
μέρη τῆς γῆς τὰ ὑψηλὰ πολλοῖς τοῖς μέτροις ὑπερέχοντα τὸ
368
μέγεθος αὐτῆς; Ἐπὶ τῆς γὰρ λεγομένης παρ' ἡμῶν σφαίρας,

ὅσῳ δήποτε μείζων ἐστὶν ὁ ἥλιος τῆς γῆς, πάντως ποιήσει
σκιὰν κατὰ τὸ ἕτερον μέρος τῆς γῆς.

τὴν ποικιλίαν τῶν δογμάτων καὶ τῶν ἔσωθεν τὸ ἄπλαστον

καὶ καθαρὸν τῆς Ἐκκλησίας μάθημα, τὰ νεώτερα διδάσκειν
ἀβασανίστως ἐπεχείρησε μὴ λογισάμενος τῶν ἰδίων λόγων
τὴν ἐναντιότητα καὶ τὰ ἐκ τούτων ἀνακύπτοντα ζητήματα,
ἀλλ' οἷάπερ ἀτριβὴς ὁδοιπόρος τῆς λεωφόρου πλανηθεὶς καὶ
ταύτης ἐκτὸς γεγονὼς τῇ τῶν κρημνῶν καὶ τῶν ἀκανθῶν
ὀδύνῃ περιπείρεται, οὕτω καὶ ὁ βέλτιστος τῇ τῶν ἐναντίων
φορᾷ τιτρωσκόμενος εὐχερῶς καταβάλλεται.
Διό, φιλόχριστε, ἀρκετὸν μὲν ᾠήθην ἀναγινώσκοντά σε
τὸ ἡμέτερον πονημάτιον – οὕτω γὰρ δεῖ σμικρολογεῖν τὰ
ἡμέτερα – , τὴν Χριστιανικὴν λέγω Τοπογραφίαν παντὸς
τοῦ κόσμου, κατιδεῖν πῶς ἐν μὲν τῷ πρώτῳ λόγῳ ἐλέγχοις
ἐχρησάμεθα φυσικωτέροις πρὸς τοὺς δοκοῦντας μὲν χριστιανί-
ζειν, σφαιροειδῆ δὲ τὸν οὐρανὸν δοξάζοντας· ἐν δὲ τῷ δευτέρῳ
τὰς χριστιανικὰς ὑποθέσεις περὶ σχημάτων καὶ τοποθεσίας
παντὸς τοῦ κόσμου, ἐκ τῆς θείας Γραφῆς τὰς ἀποδείξεις ποιη-
σάμενοι· ἐν δὲ τῷ τρίτῳ, ὅτι βεβαία καὶ ἀξιόπιστός ἐστιν
ἡ θεία Γραφή, καὶ τί τὸ χρήσιμον τῶν σχημάτων τοῦ παντὸς
κόσμου· ἐν δὲ τῷ τετάρτῳ ἀνακεφαλαίωσιν σύντομον καὶ
διαγραφὴν σχημάτων τοῦ παντὸς κόσμου, καὶ τῆς σφαίρας
τὴν ἀνατροπήν·

θαυμάτων τῶν κατὰ τὸν Σεναχηρεὶμ καὶ τοῦ ἀναποδισμοῦ τοῦ

ἡλίου; Ὅθεν καὶ πάντες οἱ ἔνδοξοι αὐτῶν πεπεισμένοι περὶ
τούτων τῶν διαβοήτων σημείων καὶ ἐκ τῆς προρρήσεως τοῦ
Ἠσαΐου συνέθεντο τῇ γνώμῃ τοῦ βασιλέως ἀπολύσαντες τὸν
λαὸν μετὰ πάσης τιμῆς.
Πρῶτον οὖν πάντων στοχασαμένων καὶ ὑποπτευσάν-
των τῶν Βαβυλωνίων σφαῖραν εἶναι τὸν οὐρανόν, πρῶτοι
πάλιν ἐδιδάχθησαν διὰ Ἠσαΐου τοῦ προφήτου ὡς οὐ σφαῖρα
τυγχάνει, ἀλλὰ καμάρα· ἐξ ὧν καὶ ἡμεῖς παραλαβόντες τὰ
369
σχήματα πάντα κατεγράψαμεν ἐν τῇ Χριστιανικῇ Τοπογραφίᾳ,

ὀνομάσαντες καὶ τὸν διδάσκαλον ἐν τῷ προοιμίῳ τὸν
καὶ παραδόντα, λέγω δὴ τὸν μέγαν Πατρίκιον τὸν ἐκ γῆς
Χαλδαίων ἐνταῦθα παραγενόμενον. Καὶ ταῦτα πάλιν περὶ
τούτων.
Ἐλθόντων δὲ τῶν πρέσβεων τοῦ Βαβυλωνίου πρὸς
τὸν Ἐζεκίαν, πάλιν ἀνθρώπινον ὑπομείνας καὶ ἐπαρθεὶς τὴν
διάνοιαν τούτους μετὰ πάσης χαρᾶς ὑπεδέξατο εἰς οἰκεῖον
κλέος· εἰσήγαγε δὲ αὐτοὺς καὶ παρὰ γνώμην τοῦ Θεοῦ εἰς τὰ
βασίλεια, δείξας αὐτοῖς τοὺς θησαυροὺς καὶ πάντα τὸν πλοῦτον
αὐτοῦ.
πτουσιν, οὐδὲ τὴν τοῦ κανόνος φυλάττουσι παρατήρησιν. Ἐνταῦθα δὲ

ἰστέον καὶ
ὡς ἔθος πολλάκις τῷ ποιητῇ, ὁπηνίκα τὴν ἀρχὴν προσώπου μνησθείη
τινὸς ἢ
ἐπιφανοῦς ἢ ἄλλως αὐτῷ χρησίμου, λαλεῖν τι περὶ αὐτοῦ ἐγκωμιαστικὸν
καὶ
οὕτως αὐτὸ ἐγγράφειν καὶ οἷον ἐγκαθίζειν εἰς μνήμην ταῖς τῶν
ἀκροωμένων
ψυχαῖς. καὶ τοῦτο πολλαχοῦ μὲν ποιήσει, ἄρχεται δὲ τῆς τοιαύτης
μεθόδου
ἐνταῦθα πρῶτον ἀπὸ τοῦ Κάλχαντος. γένος τε γὰρ αὐτοῦ ἐκτίθεται
Θεστορίδην
λέγων αὐτόν, καὶ τέχνην, ὅτι δηλαδὴ μάντις ἄριστος. [»ᾔδη γάρ», φησί,
«τά τ'
ἐόντα» καὶ ἑξῆς.] καὶ γὰρ ἐκ Μελάμποδος ἱστορεῖται κατάγεσθαι τοῦ
ἐξοχωτά-
του ἐν μάντεσιν, ὡς ἐν Ὀδυσσείᾳ ἱστόρηται. ἡ δὲ τοιαύτη τῷ ποιητῇ
μέθοδος
ἀφορμὴ γίνεται τοῦ πολλὰ ἱστορεῖν. ἐν γὰρ τοιούτοις τόποις καὶ
γενεαλογεῖ καὶ τοπογραφεῖ καὶ πράξεις ἀρχαίας ἐκτίθεται καὶ ἄλλα καλὰ
μυρία ποιεῖ.
περίπυστος δὲ τὰ εἰς μαντικὴν ὁ Κάλχας, εἰ καὶ τὰ εἰς τελευτὴν
ἐδυστύχησεν·
ὃς Μόψῳ, τῷ ἐγγόνῳ Τειρεσίου, περιτυχὼν περί που Κολοφῶνα κατὰ τὸν
Γεω-
γράφον – ἄλλοι γὰρ ἄλλως ἱστόρησαν – καὶ ἡττηθεὶς ἐπὶ μαντικῇ διὰ
λύπην
ἀπέθανε σφαλεὶς μὲν τοῦ ἀριθμοῦ τῶν ὀλόνθων τοῦ ἐρινεοῦ, ὡς καὶ
Λυκόφρων
370
ἱστορεῖ, οἳ τὸν ἀριθμὸν ἦσαν μύριοι κατὰ τὴν ἱστορίαν τοῦ Γεωγράφου,
μέτρῳ δὲ μέδιμνος ἑνὸς ὀλόνθου περιττεύοντος· ἀστοχήσας δέ, φησί, καὶ
τοῦ
προβλήματος τῆς ὑός, ἥτις τρεῖς εἶχε χοίρους, ὧν ἡ μία θῆλυς. ὅτι δέ τινές
φασιν ἐν τῇ τοῦ Κάλχαντος Ὁμηρικῇ γενεαλογίᾳ στίχους ἐκλελοιπέναι, ὁ
Πορφύριος ἱστορεῖ ἐκτιθέμενος καὶ στίχους δύο, ἐν οἷς Εὐβοεύς τε
φαίνεται
εἶναι καὶ Ἄβαντος ἀπόγονος. [Ὅτι δὲ κάλχη ἡ πορφύρα καὶ ἀπ' αὐτῆς
Κάλχας,
μυθήσασθαι καὶ ὀνομάσαι τὴν πληθὺν διά τε τὸ ἀδύνατον, ὅπερ καὶ

αὐτὸς εἶπε,
καὶ διότι δὲ οὐκ ἂν τοσούτων ὀνομάτων ἠδυνήθη εὐπορῆσαι πλάσεως, ἔτι
δὲ
καὶ διὰ τὸ τοῦ πράγματος ἄκαρπον καὶ εἰκαῖον καὶ ἀκερδὲς καὶ
εὐπεριφρόνητον
τοῖς ἐντυγχάνουσι διὰ τὸ ἀλυσιτελές· σοφὸς γὰρ ὢν κατεστοχάσατο τοῦ
μέλλοντος. καὶ ἔγνω μὴ ἂν τοὺς ἀκροατὰς ἐθέλειν ἐγκύπτειν τῷ τοιούτῳ
αὐτοῦ
πονήματι διὰ τὸ μηδὲν αὐτόθεν ἔχειν κερδαίνειν, ὅπου γε καὶ τὴν
Βοιωτίαν,
τουτέστι τὸν Κατάλογον τῶν νεῶν, οἱ πολλοὶ περιφρονοῦσι διὰ τὰ τῶν
ἡγεμόνων,
φασίν, ὀνόματα καί, διότι οὐκ ἔχει κίνησίν τινα ἡρωϊκήν. καὶ μὴν ἄλλως
πεποίκιλται θαυμασίως καὶ ὁ τοιοῦτος ὅλος τόπος ἱστορίαις τε καὶ
τοπογραφίαις καὶ γενεαλογίαις καὶ ἑτέροις τοιούτοις, ὡς προϊοῦσι
γνωσθήσεται.
Ἰστέον δὲ καὶ ὅτι Ζηνοδότου βαθυκόλπους, ὡς εἴρηται, τὰς Μούσας
μεταγρά-
ψαντος μὴ ἀρεσκόμενοι οἱ παλαιοί φασιν, ὅτι οὐδὲ γυναῖκας Ἑλληνίδας
βαθυκόλπους εἶπεν ὁ ποιητής. (v. 491) [Ἔτι ἰστέον καὶ ὅτι τε τὸ
Ὀλυμπιάδες
Μοῦσαι διχῶς νοεῖται· ἢ γὰρ αἱ Ὀλύμπια, ὡς ἐρρέθη, δώματα ἔχουσαι ἢ
αἱ τοῦ
Ὀλυμπίου Διὸς θυγατέρες τύπῳ πατρωνυμικῷ, καθὰ καὶ Πελιάδες αἱ τοῦ
Πελίου καὶ Ἡλιάδες αἱ τοῦ Ἡλίου, καὶ ὅτι Ἕρμιππος κατὰ τὴν
δειπνοσοφιστικὴν ἱστορίαν παίζων παρασύρει τὸ «ἔσπετε νῦν μοι» καὶ
ἑξῆς ὅλον τὸν στίχον εἰς τὰ ἑαυτοῦ. καὶ ἐρωτήσας ὁπόσα ἐν ἀνθρώποις
ἀγαθά, ἐξ οὗ ναυκληρεῖ φησι Διόνυσος ἐπὶ οἴνοπα πόντον,
371
εἶδος δὲ πλακοῦντος, ὡς ἱστορεῖ Ἀθήναιος.] (v. 626) Ἐν δὲ τῷ «αἳ

ναίουσι
πέρην ἁλός», εἰ μὲν γράφεται «οἳ ναίουσιν», οὐδὲν ἔχει καινόν· τὸ δὲ
εἰπεῖν «αἳ
ναίουσι» σχηματισμόν τινα ἔχει οὐ πάνυ συνήθη· κεῖται γὰρ τὸ «ναίουσιν
αἱ
νῆσοι» ἀντὶ τοῦ ναίονται. οὕτω καὶ Σοφοκλῆς· «σὺ μέν που ναίεις
ἁλίπλαγκτος»,
ἀντὶ τοῦ ναιομένη τυγχάνεις. καὶ μετάγεται οὕτω τὸ ἔργον τῶν
κατοικούντων
εἰς τὰ κατοικούμενα· ναίουσι μὲν γὰρ ἄνθρωποι, ναίονται δὲ τόποι, ὥστε
τὸ
εἰπεῖν, ὅτι ναίουσιν οἱ τόποι, ἀντέστραπται τῇ φύσει τοῦ πράγματος. Τὸ
δὲ
πέρην δηλοῖ μὲν τὸ πέραν. ἔστι δὲ ἐπίρρημα μεταληφθὲν ἀπὸ θηλυκῆς
αἰτιατικῆς.
πέρα γὰρ ἡ γῆ κατὰ γλῶσσαν, ὅθεν ἡ περαία παράγεται, ἧς ἡ αἰτιατικὴ
πέραν
καὶ μεταβολῇ τοῦ α πέρην· ἐξ οὗ τὸ ἐπίρρημα, δηλοῦν τὸ ἀπὸ τῶν
ἐνταῦθα εἰς
τὴν ἐκεῖθεν ἀντικρὺ γῆν. ὅρα δὲ ὅτι τοπογραφῶν ὁ ποιητής, ποῦ
Ἐχινάδες
νῆσοι κεῖνται, περὶ ὧν καὶ ἐν τοῖς τοῦ Περιηγητοῦ ἐγράφη, οὐκ ἠρκέσθη
τῷ
»πέραν ἁλός», ἀλλὰ διὰ σαφήνειαν προσέθετο τὸ «Ἤλιδος ἄντα»,
τουτέστιν
ἀντικρὺ τῆς Ἤλιδος, περὶ ἧς πρὸ ὀλίγου εἴρηται. (v. 631 – 7) Ὅτι
Ὀδυσσεὺς
δώδεκα μιλτοπαρῄους νῆας ἔχων ἦγε Κεφαλλῆνας μεγαθύμους, «οἵ ῥ'
Ἰθάκην
εἶχον καὶ Νήριτον εἰνοσίφυλλον καὶ Κροκύλει' ἐνέμοντο καὶ Αἰγίλιπα
τρηχεῖαν,
οἵ τε Ζάκυνθον ἔχον καὶ οἳ Σάμον ἀμφενέμοντο, οἵ τ' ἤπειρον ἔχον καὶ
ἀντιπέραι'
ἐνέμοντο». καὶ ὅρα ὅπως καὶ ἐνταῦθα ἐνεχόρευσεν ὁ ποιητὴς τῷ εἶχον
καὶ τῷ
ἐνέμοντο. (v. 631) Μέμνησο δὲ καὶ ὅτι Κεφαλλῆνας λέγει οὐ μόνον τοὺς
ἐκ τῆς
Κεφαλληνίας νήσου, ἀλλὰ πάντας τοὺς ἐν τοῖς ῥηθεῖσι τόποις τοῖς ὑπὸ
372
τὸν
Ὀδυσσέα, τούς τε περὶ τὴν Ἰθάκην καὶ τοὺς λοιπούς.
ὁπουδήποτε. ἡ δὲ τοῦ ῥηθέντος τόπου ἤτοι στρατοπέδου ἔκθεσις τοιαύτη·

(v. 811 – 5) «Ἔστι δέ τις προπάροιθε πόληος αἰπεῖα κολώνη ἐν πεδίῳ
ἀπάνευθε
περίδρομος ἔνθα καὶ ἔνθα», τουτέστι κυκλοτερὴς καὶ πάντοθεν
περιτρεχομένη.
ταύτην «ἄνδρες μὲν Βατίειαν κικλήσκουσιν, ἀθάνατοι δὲ σῆμα
πολυσκάρθμοιο
Μυρίννης». ἔνθα, φησί, τότε Τρῶές τε διεκρίθησαν καὶ οἱ αὐτῶν
ἐπίκουροι. Καὶ
σημείωσαι, ὅτι οὐδὲ οὗτος ὁ τοῦ μνημείου τόπος τοῖς βαρβάροις ἦν
ἀγαθὸς
οἰωνός, ὡς οὐδὲ ὁ τοῦ Αἰσυήτου τύμβος. διὸ τάχα καὶ ὁ ποιητὴς ὤκνησε
τύμβον
ἢ τάφον Μυρίννης εἰπεῖν, σῆμα δὲ ἐκάλεσεν εὐφημότερον, ὡς σημεῖον
τινος
κειμένου ἐκεῖ. Ὅρα δὲ καί, ὅπως εὐμεθόδως κἀνταῦθα ἱστορίαν παλαιὰν
παρέρριψε τὴν περὶ Μυρίννης καὶ τὴν ῥηθεῖσαν κολώνην κατὰ τὸ
παρέλκον
ἐτοπογράφησε ποικιλίας χάριν καὶ πολυμαθείας καὶ τοῦτο ποιήσας.
τόπον δὲ
ὑψηλόν, ὥσπερ ἡ ἀλλαχοῦ Καλλικολώνη, οὕτω καὶ νῦν ἡ κολώνη δηλοῖ.
ὅθεν παράγωγον ἡ κολώνεια, ὡς Ἀστυόχη Ἀστυόχεια. ἔχει δέ τι ἀπορίας,
πῶς
οὐκ ὀξύνεται ἡ κολώνη, εἴπερ ἀπὸ τοῦ κολωνός ὀξυτόνου γίνεται, ὃ
δηλοῖ μέγα
ὄρος κατὰ τοὺς παλαιούς. καὶ ἴσως ἔστιν εἰπεῖν, ὅτι συνεξηκολούθησε
καὶ
αὐτὸ τοῖς διὰ τοῦ ωνη θηλυκοῖς ὀνόμασιν, οἷον τῷ κορώνη, Μεθώνη καὶ
τοῖς
τοιούτοις. οὐκ εἰς ὀξὺ δὲ παντελῶς ἡ κολώνη λήγει, ἔχει δέ τι, ὡς εἰκός,
ἄνω
κολόβωμα τῆς ὀξύτητος. διὸ καὶ κολώνη λέγεται, ὡς ἀπὸ τοῦ κολούω, τὸ
κολοβῶ. ταὐτὸν δὲ πάντως κολωνὸν κἀνταῦθα καὶ κολώνην εἰπεῖν. νικᾷ
δὲ ὅμως τὸ Ὁμηρικόν, ᾧ καὶ Σοφοκλῆς ἀκολουθῶν κολώνην ἄκραν
τάφου ἔφη, εὖ ἄλλως εἰδὼς τὴν ῥηθεῖσαν ταὐτότητα, καθότι Κολωνὸς
373
αἰσχύνουσι, τὸ εἶδος τοῖς ἔργοις. (v. 788 – 91) Ὅτι κατὰ τὸν τῆς Ἥρας
λόγον
»ὄφρα μὲν ἐς πόλεμον πωλέσκετο Ἀχιλλεύς, οὐδέ ποτε Τρῶες πρὸ
πυλάων
Δαρδανιάων οἴχνεσκον», ἤγουν ἤρχοντο, «κείνου γὰρ ἐδείδισαν ὄβριμον
ἔγχος»,
αὐτοῦ δὲ μηνίσαντος ἑκὰς πόλιος κοίλῃς ἐπὶ νηυσὶ μάχονται. Καὶ ὅρα ὡς
δεξιώτατα καὶ ἐνταῦθα τὸν ἀκροατὴν εἰς συνήθη ἀνάμνησιν ἄγει τοῦ
Ἀχιλ-
λέως. (v. 788) Ψευδοπαρήχησις δὲ τὸ «ἐς πόλεμον πωλέσκετο». (v. 789)
Αἱ δὲ πολλαχοῦ δηλούμεναι Δαρδάνιαι πύλαι ἐπωνομάζοντο μὲν τῷ
ἀρχαίῳ
Δαρδάνῳ, τῷ τοῦ Πριάμου προγόνῳ, ἐλέγοντο δὲ καὶ Σκαιαί, ὡς ἀλλαχοῦ
εἴρηται. (v. 791) Ἔοικε δὲ ὁ Ἑλληνικὸς ναύσταθμος πόρρω τῆς πόλεως
εἶναι,
ὡς δηλοῖ τὸ ἑκάς, οὗ διασαφητικὸν τὸ «κοίλαις ἐπὶ ναυσίν». Ἰστέον δὲ
ὅτι ὁ Γεωγράφος τοπογραφῶν τὸ Ἑλληνικὸν ναύσταθμον λέγει, ὅτι τὸ
ναύσταθμον πρὸς τῷ Σιγείῳ ἄλλο ὂν παρὰ τὸν Ἀχαιῶν λιμένα, καὶ ὅτι
Σίγειον πόλις κατεσπασμένη, ἔνθα καὶ τὸ ναύσταθμον καὶ ὁ Ἀχαιῶν
λιμὴν καὶ τὸ Ἀχαιϊκὸν στρατόπεδον. Ἀποφαινόμενος δὲ καὶ μὴ κατὰ τὸ
ὕστερον Ἴλιον ἀφεστάναι
τῆς Ἑλληνικῆς ναυστάθμου τὸ παλαιὸν Ἴλιον λέγει πρὸς ἄλλοις καὶ ὅτι
τὸ ναύ-
σταθμον οὕτω πλησίον ἐστὶ τῆς νῦν πόλεως, ὥστε θαυμάζειν ἄν τινα τῶν
μὲν
Ἑλλήνων ἀπόνοιαν, εἴπερ τοσοῦτον χρόνον ἀτείχιστοι ἦσαν πλησίον
οὔσης
τοιαύτης πόλεως, τῶν δὲ Τρώων ἀψυχίαν, εἰ γενομένου μὲν τείχους
τοιαῦτα
ἤνυσαν, ἀτείχιστον δὲ τὸ ναύσταθμον ἔχοντες οὐδὲν ἐποίουν. (v. 793 – 8)
Ὅτι ἐπορούειν οὐ μόνον τὸ πολεμικῶς ἐφορμᾶν, ἀλλ' ἔστιν οὗ καὶ
προσηνῶς.
Ἀθηνᾶ γοῦν Τυδείδῃ ἐπόρουσεν, ἤγουν ἁπλῶς εἰς αὐτὸν ἦλθεν, ὅτε καὶ
εὗρεν
«θυγατέρα ἥν», ἀδελφὴν δηλαδὴ Θεανοῦς, τῆς τοῦ Ἰφιδάμαντος μητρός.

»γήμας δ' ἐκ θαλάμοιο μετὰ κλέος ἵκετ' Ἀχαιῶν». ὃ δὴ κλέος καὶ τοῖς
περὶ
Κινύραν ἐν Κύπρῳ ἤκουστο. ἦλθε δὲ σὺν δυοκαίδεκα, φησί, «ναυσίν, αἵ
374
οἱ
ἕποντο». τὰς μὲν περί που τὴν Λαμψακηνῶν ἀφῆκε χώραν – αὐτόθι γὰρ ἡ
Περκώπη, πόλις οὖσα Τρῳάδος – , αὐτὸς δὲ πεζὸς ὢν εἰς Ἴλιον
εἰληλούθει.
Καὶ νῦν μὲν ἄχρι τούτων ὁ Ὅμηρος τὴν ἱστορίαν ἱστᾷ, μετ' ὀλίγα δὲ καὶ
ἕδνα λέγει διὰ πιθανότητα ἱστορικήν, ὧν τὰ μὲν δέδωκεν ὁ Ἰφιδάμας τῇ
γυναικί, Τροίηθεν δηλαδὴ ἔχων αὐτὰ ἐκ τῶν πατρῴων, τὰ δ' ὑπέστη,
τουτέστιν ὑπέσχετο. Καὶ ὅρα ὅπως ἱστορίαις κἀνταῦθα Ὅμηρος πυκάζει
τὴν ποίησιν ποικίλαις, ἐκκλίνων τὸ ὁμοειδὲς διὰ τὸ προσκορές, ἐν αἷς καὶ
τοπογραφεῖ καὶ γενεαλογεῖ καὶ πολλὰ ἕτερα κατορθοῖ, μερίζων
διαφόροις τόποις αὐτάς. (v. 222 s.) Ἰστέον δὲ ὅτι τὸ «τράφη ἐν Θρῄκῃ»
τοπικῶς μὲν σαφὲς ὄν, ἀορισταῖνον δὲ κατὰ τὸ θρεψάμενον πρόσωπον,
διασαφεῖ ὁ ποιητὴς ἐπαγαγὼν
»Κισσῆς τόν γ' ἔθρεψεν». ἐπεὶ δὲ καὶ τὸ ἔθρεψεν ἀσαφῶς ἔχει – τρέφει
γὰρ
καὶ ὁ ἁπλῶς ἐμβρωματίζων κατὰ ξενίαν ἢ καὶ ἄλλως ἐκ παρόδου τινά – ,
ἑρμηνεύει τὴν λέξιν διὰ τοῦ «τυτθὸν ἐόντα», ἵνα λέγῃ ὅτι ἐκ μικροῦ
ἀνεθρέψατο.
Ἐστάλη γάρ, ὡς εἰκός, ὁ Ἰφιδάμας ἐκ Τροίας εἰς Θρᾴκην ἔτι νεώτατος
ὤν,
καθὰ καὶ Πολύδωρος εἰς Πολυμήστορα, ἵνα ἐν εἰρηνικοῖς χωρίοις
ἐκτρέφηται.
Τὸ δὲ «μητέρι μήλων» ὅμοιον ὡσεὶ καὶ πολύμηλον ἔφη τὴν Θρᾴκην,
καθά
που καὶ τὸν Ὀρχομενόν, τοιαύτη γὰρ ἦν καὶ αὐτή.
Νέστορα συμβουλεύοντα τὸ ἄλλως ἀγαθὸν τοῖς Ἀχαιοῖς, προαναφωνῶν

ἅμα
καὶ τὰ ἐφεξῆς τῆς μάχης. (v. 794 – 803) Φησὶ γοῦν ὁ γέρων «εἰ δέ τινα
φρεσὶν
ᾗσιν», ἤγουν ἰδίαις, «θεοπροπίην ἀλεείνει, ἀλλὰ σέ περ προέτω, ἅμα δ'
ἄλλος
λαὸς ἑπέσθω Μυρμιδόνων, αἴ κέν τι φόως Δαναοῖσι γένοισθε», ἢ γένηαι.
«καί
τοι τεύχεα καλὰ δότω πόλεμόνδε φέρεσθαι, αἴ κέ σε τῷ ἴσκοντες», ἤγουν
εἴ
πως εἰκάζοντές σε αὐτῷ, «ἀπόσχωνται πολέμοιο Τρῶες, ἀναπνεύσωσι δ'
Ἀχαιοὶ τειρόμενοι· ὀλίγη δέ τ' ἀνάπνευσις πολέμοιο. ῥεῖα δέ κ' ἀκμῆτες
κεκμηῶτας ἄνδρας ἀϋτῇ ὤσαισθε προτὶ ἄστυ νεῶν ἄπο καὶ κλισιάων».
Καὶ
375
τοιαῦτα μέν τινα τὰ [τῆς λαλιᾶς] τοῦ γέροντος πρὸς Πάτροκλον. οἷα δ' ὡς
ἐν μέρει τὰ κατ' αὐτὴν αὐτίκα νῦν δηλωθήσεται. Καὶ πρῶτον ἐκεῖνο
ἰστέον, ὅτι δίχα τῶν ἐν τῷ μέσῳ πολυσχημόνων ἱστοριῶν καὶ
τοπογραφιῶν καὶ λοιπῆς ποικιλίας, δι' ἧς τὸ ἀφηγηματικὸν ἀνορθοῦται
ὕπτιον, ἔχει καὶ νοήματα πολλὰ ἡ Ὁμηρικὴ αὕτη λαλιά, οἷς οἱ πρὸς τὸν
Ἀχιλλέα σταλέντες πρέσβεις οὐδ' ὅλως ἐχρήσαντο. οὐκ ὀλίγα δὲ ταύτῃ
ἔγκεινται καὶ ὧν ἐκεῖνοι πρὸς τὸν Ἀχιλλέα ἐλάλησαν, ἐν παραφράσει
μέντοι καὶ ἑτεροίαις τισὶ μεθόδοις καὶ σχήμασιν.
Οἷον Ὀδυσσεὺς μὲν ἔλεγεν ἀπειλεῖσθαι τὸν Ἕκτορα κατακαύσειν τὰς
τῶν Ἀχαιῶν νῆας, Νέστωρ δὲ ἀπορεῖ, ἐὰν ὁ Ἀχιλλεὺς μένῃ ἕως ἂν θοαὶ
νῆες ἄγχι θαλάσσης καίωνται. καὶ ἐκεῖ ἀορίστως τείρεσθαι πολέμῳ οἱ
τῶν Ἀχαιῶν υἱοὶ λέγονται,
ἤγουν τοῖς Φωκεῦσι τὸν Πανοπέα, ὡς ἔν τε ἄλλοις γίνεται καὶ ἐν τῷ «ἐς

Κύπρον
ἐς Πάφον». (v. 306 – 8) Φησὶ γοῦν· Σχεδίον, Ἰφίτου υἱὸν, Φωκήων ὄχ'
ἄριστον, ὃς ἐν Πανοπῆϊ οἰκία ναιετάασκεν. (v. 312) Ἐν δὲ τοῖς ῥηθεῖσι
κεῖται
καί τις Φόρκυς, οὗ αἰτιατικὴν ὁ ποιητὴς λέγει Φόρκυνά τε ὡς μόσυνα
μετὰ
ἐκτεταμένου τοῦ υ, καὶ Φόρκυν δισυλλάβως ὡς βότρυν. ἔστι δὲ καὶ
κόμματα καὶ
στίχους δὲ ὅλους εὑρεῖν ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ ποιηθέντα ἐν ἄλλοις. (v. 310)
Λέγει
δὲ καὶ τὸ «ἀνέσχεν» ἐπὶ δόρατος ἀντὶ τοῦ ἐφάνη, διεπέρασε, καὶ ὡς
εἰπεῖν,
ἀνέτειλε τῇ διαμπερὲς πληγῇ. Φησὶ γὰρ «αἰχμὴ παρὰ νείατον ὦμον
ἀνέσχεν»,
ὅπερ ἴσως μὲν ἄλλο ἐστὶ παρὰ τὸ διέσχεν. ἐκεῖνο γὰρ προηγεῖται τοῦ
ἀνασχεῖν,
διασχισμὸν δηλοῦν μόνον, ὡς προδέδεικται· ἴσως δὲ καὶ ἶσον ἐκείνῳ
ἐστίν.
(v. 309) Ἐνταῦθα δὲ καὶ τὴν κατ' ἄνθρωπον κλεῖδα τοπογραφῶν ὁ
ποιητής
φησι «τὸν βάλεν ὑπὸ κληῗδα μέσην», αἰχμὴ δὲ «παρὰ νείατον ὦμον
ἀνέσχεν»,
ὡς εἴρηται. [Δῆλον δ' ἐκ τῶν παλαιῶν ὅτι κληῒς πολλὰ καὶ αὐτὴ δηλοῦσα,
ὥσπερ καὶ τὸ κλειδίον καὶ ἡ κλείς, λέγεται καὶ ἐπὶ μέρους θύννων, ὡς ὁ
Ἀθήναιος παρασημειοῦται, οἷον· «κλεῖδες μὲν ὀπταὶ δύο
παρεσκευασμέναι»,
πρὸς ὅπερ πυθομένου τινὸς τὸ «ἆρα αἷς θύρας κλείουσιν», ἐπάγεται
ἀπόκρισις τὸ
376
»θύννου μὲν οὖν σεμνὸν βρῶμα». Οὕτω δὲ καὶ ὀρφῶν κλειδία, οἷον «ἐν
Γαδείροις τὰ κλειδία τῶν ὀρφῶν καθ' αὑτὰ ταριχεύονται». Κλειδίων δὲ
θύρας
χρῆσις παρὰ τῷ Κωμικῷ, εἰπόντι κακοηθέστατα κλειδία τὰ κρυπτὰ καὶ
δυσε-
πιβούλευτα.] (v. 318) Λέγει δὲ καὶ τὸ ἔλυον λύοντο παθητικῶς, εἰπὼν
«λύοντο
δὲ τεύχε' ἀπ' ὤμων». πρὸ ὀλίγων δὲ ἐνεργητικῶς εἶπε «λῦσε δέ οἱ
θώρηκα»,
πύλαι», περὶ οὗ καὶ ἐν τῇ Βοιωτίᾳ εἴρηται. (v. 382 s.) Πάσχει δὲ τὴν
τοιαύτην
ἐνταῦθα πληγὴν Ἰφιτίων τις ἐσθλός, Ὀτρυντεΐδης, πολέων ἡγήτωρ λαῶν.
(v. 384 – 5) Ὃν διασαφῶν ὁ ποιητής, ὅπως τε Ὀτρυντεΐδης ἐρρέθη καὶ
τίνος
ἦν μητρὸς καὶ πατρίδος, φησὶν «ὃν νύμφη τέκε νηῒς Ὀτρυντῆϊ
πτολιπόρθῳ
Τμώλῳ ὕπο», ὡς ἐρρέθη, «νιφόεντι, Ὕδης ἐν πίονι δήμῳ». ἔοικε δὲ
περιφανὴς
εἶναι ὁ ἀνήρ. διὸ καὶ πρώτῃ ἐν ὑσμίνῃ προβέβληται πεσεῖν ὑπὸ τῷ
Ἀχιλλεῖ.
(v. 389 – 92) ὃς καὶ ἐπεύχεται ἐπ' αὐτῷ οἷα εἰδὼς τὸν ἄνδρα, καὶ
«κεῖσαι»,
φησίν, «Ὀτρυντεΐδη, πάντων ἐκπαγλότατ' ἀνδρῶν. ἐνθάδε τοι θάνατος»,
ἤγουν καὶ ἐνθάδε μέν σοι θάνατος, «γενεὴ δέ τοί ἐστ' ἐπὶ λίμνῃ Γυγαίῃ,
ὅθι τοι
τέμενος πατρώϊόν ἐστι Ὕλλῳ ἐπ' ἰχθυόεντι καὶ Ἕρμῳ δινήεντι». Καὶ ὅρα
ὅπως καὶ νῦν ὁ ποιητὴς εὐμεθόδως τοπογραφεῖ, καὶ ὡς πολυπραγμόνουν
οἱ ἥρωες τὰ τῶν ἐχθρῶν, οἷα εἰκός, καθά που καὶ ὁ Ἕκτωρ τοπογραφίαν
εἶπεν Ἑλληνικήν. φυλοκρινοῦνται δὲ τοῖς ἥρωσι τὰ τοιαῦτα οὐ μόνον
στρατηγικῶς, ἀλλὰ καὶ διὰ πολυμάθειαν. Περ μὲν οὖν Γυγαίης ἐν τῇ
Βοιωτίᾳ ἐρρέθη. Τὸν δὲ Ὕλλον παρατετηρημένως, φασίν, ἰχθυόεντα
λέγει, ῥέοντα μεταξὺ Θυατείρων καὶ Σάρδεων, τὸν δὲ Ἕρμον δινήεντα
διὰ τὸ δύσπλωτον. τούτους δὲ ὡς ῥήτωρ ὁ Ἀχιλλεὺς καὶ παρισώσεσι
κοσμεῖ, εἰπὼν «Ὕλλῳ ἰχθυόεντι καὶ Ἕρμῳ δινήεντι». ὁ δὲ Ἕρμος κατὰ
τὸν Γεωγράφον ἄρχεται ἐκ Μυσίας καὶ διὰ τῆς Κατακεκαυμένης
ἐνεχθεὶς εἰς τὴν Σαρδιανὴν ἐκδίδωσιν εἰς τὴν τῆς Φωκαίας θάλασσαν. ὁ
δ' αὐτὸς ἱστορεῖ καὶ ὅτι εἰς τὸν τοιοῦτον Ἕρμον ὁ
377
ἐνταῦθα πληγὴν Ἰφιτίων τις ἐσθλός, Ὀτρυντεΐδης, πολέων ἡγήτωρ λαῶν.

(v. 384 – 5) Ὃν διασαφῶν ὁ ποιητής, ὅπως τε Ὀτρυντεΐδης ἐρρέθη καὶ
τίνος
ἦν μητρὸς καὶ πατρίδος, φησὶν «ὃν νύμφη τέκε νηῒς Ὀτρυντῆϊ
πτολιπόρθῳ
Τμώλῳ ὕπο», ὡς ἐρρέθη, «νιφόεντι, Ὕδης ἐν πίονι δήμῳ». ἔοικε δὲ
περιφανὴς
εἶναι ὁ ἀνήρ. διὸ καὶ πρώτῃ ἐν ὑσμίνῃ προβέβληται πεσεῖν ὑπὸ τῷ
Ἀχιλλεῖ.
(v. 389 – 92) ὃς καὶ ἐπεύχεται ἐπ' αὐτῷ οἷα εἰδὼς τὸν ἄνδρα, καὶ
«κεῖσαι»,
φησίν, «Ὀτρυντεΐδη, πάντων ἐκπαγλότατ' ἀνδρῶν. ἐνθάδε τοι θάνατος»,
ἤγουν καὶ ἐνθάδε μέν σοι θάνατος, «γενεὴ δέ τοί ἐστ' ἐπὶ λίμνῃ Γυγαίῃ,
ὅθι τοι
τέμενος πατρώϊόν ἐστι Ὕλλῳ ἐπ' ἰχθυόεντι καὶ Ἕρμῳ δινήεντι». Καὶ ὅρα
ὅπως καὶ νῦν ὁ ποιητὴς εὐμεθόδως τοπογραφεῖ, καὶ ὡς
ἐπολυπραγμόνουν οἱ
ἥρωες τὰ τῶν ἐχθρῶν, οἷα εἰκός, καθά που καὶ ὁ Ἕκτωρ τοπογραφίαν
εἶπεν
Ἑλληνικήν. φυλοκρινοῦνται δὲ τοῖς ἥρωσι τὰ τοιαῦτα οὐ μόνον
στρατηγικῶς,
ἀλλὰ καὶ διὰ πολυμάθειαν. Περὶ μὲν οὖν Γυγαίης ἐν τῇ Βοιωτίᾳ ἐρρέθη.
Τὸν δὲ Ὕλλον παρατετηρημένως, φασίν, ἰχθυόεντα λέγει, ῥέοντα μεταξὺ
Θυατείρων καὶ Σάρδεων, τὸν δὲ Ἕρμον δινήεντα διὰ τὸ δύσπλωτον.
τούτους δὲ
ὡς ῥήτωρ ὁ Ἀχιλλεὺς καὶ παρισώσεσι κοσμεῖ, εἰπὼν «Ὕλλῳ ἰχθυόεντι
καὶ
Ἕρμῳ δινήεντι». ὁ δὲ Ἕρμος κατὰ τὸν Γεωγράφον ἄρχεται ἐκ Μυσίας
καὶ
διὰ τῆς Κατακεκαυμένης ἐνεχθεὶς εἰς τὴν Σαρδιανὴν ἐκδίδωσιν εἰς τὴν
τῆς
Φωκαίας θάλασσαν. ὁ δ' αὐτὸς ἱστορεῖ καὶ ὅτι εἰς τὸν τοιοῦτον Ἕρμον ὁ
Πακτωλὸς ἐκδίδωσι, περὶ οὗ Πακτωλοῦ, ὡς καὶ περὶ τῆς Ὕδης,
ρον τὸ φέρον, διὰ τὸ ὕδωρ. ἐκ δὲ τοῦ τοιούτου φέρειν, καὶ φορὸς ἄνεμος
κοινότερον, ὁ τὴν νῆα φέρων.
(Vers. 298.) Ὅρα δὲ ὅτι τοὺς ναύτας τῶν νηῶν τοῦ Μενελάου ἃς τὰ
κύματα ἔαξαν, σιωπᾷ ὁ ποιητὴς
378
εἴτε τῇ Κρήτῃ ἐσαπέμειναν εἴτε καί τινες τῷ Μενελάῳ συνεισέβησαν εἰς

τὰ πέντε σκάφη. (Vers. 297.)
Ἐν τούτοις δὲ, ὅρα καὶ τὸ, σπουδῇ ἤλυξαν ὄλεθρον. συντελοῦν εἰς τὸ, μὴ
μὰν ἀσπουδεί γε νεῶν ἐπι-
βαῖεν, ἤτοι ἀπόνως. (Vers. 299.) Τὸ δὲ κυανοπρωρείους, ἢ κατὰ
πλεονασμὸν τῇ ει διφθόγγῳ παρα-
λήγεται, ἢ ὡς κτητικὸν ὅμοιον τῷ, ἡμετέρειος. (Vers. 293.) Ὅτι καὶ
ἐνταῦθα καθὰ καὶ πολλαχοῦ
τῆς Ἰλιάδος, σχήματι ἀφηγηματικῷ χρῆται ἀρχομένῳ ἀπὸ τοῦ ἔστι
ῥήματος. εἰπών. ἔστι δέ τις λισσὴ
αἰπεῖά τε εἰς ἅλα πέτρη ἐσχατιῇ Γόρτυνος, ἐν ἠεροειδέϊ πόντῳ. ἔνθα
Νότος μέγα κῦμα περὶ σκαιὸν ῥίον
ὠθεῖ ἐς Φαιστόν. μικρὸς δὲ λίθος μέγα κῦμ' ἀποέργει. (Vers. 296.) ὅπερ
ἀστεῖον εἰπεῖν, ὅτε τις
λιθάριον δοὺς τίμιον, ἐκφύγῃ μεγάλην ἐπήρειαν. τοπογραφικὰ δὲ ταῦτα
πρὸς ἱστορίαν ἀληθῆ ὁποῖα
πολλὰ παρυφαίνει Ὅμηρος τῇ ποιήσει. (Vers. 293.) Λισσὴ δὲ πέτρα, ἢ ἡ
λεία, ἢ ὀνοματικῶς οὕτω
λεγομένη κατά τι κύριον ὄνομα. παρὰ δέ γε τοῖς Κρησὶ, βλισσὴ σὺν τῷ
βῆτα κατὰ τοὺς παλαιούς. ἔστι
δὲ ἀκρωτήριον τῆς Γορτυνίας. Κράτης δέ φασι, σὺν τῷ ν γράφει βλισσήν.
καὶ δοκεῖ κατὰ εὐθεῖαν
πτῶσιν ἀρσενικῶς προφέρειν ὁμοίως τῷ, σωλὴν καὶ τοῖς τοιούτοις. Τοῦ
δὲ εἰς ἅλα, σαφέστερον τὸ, ἐν
ἠεροειδέϊ πόντῳ. (Vers. 294.) Ἰστέον δὲ καὶ ὡς Ὅμηρος μὲν Γόρτυν
Γόρτυνος κλίνει. τινὲς δὲ τῶν
ὕστερον, Γορτύνην φασί. καὶ εἴρηται περὶ αὐτῆς ἐν τοῖς τοῦ Περιηγητοῦ.
(Vers. 295.) Σκαιὸν δὲ
ῥίον, τὸ δυτικόν. ὃ καὶ μικρὸν λίθον φησὶν, ὡς πρὸς σύγκρισιν ἄλλων
ἐκεῖ μειζόνων ἀκρωτηρίων.
νοητέον δὲ ὅτι τῷ οὕτω νοουμένῳ σκαιῷ ὡς δηλαδὴ ἀριστερῷ, τὸ δεξιὰν
ἀντίκειται. ὅπέρ ἐστιν ἀνατο-
λικόν. Ἰστέον δὲ ὅτι σκαιὸν ἄνθρωπον Ἀττικοὶ, τὸν ἀπαίδευτόν φασι καὶ
ἀνόητον, ὡς δηλοῖ σαφῶς
καὶ ὁ κωμικός.
Κρήτης πεμπταίους τινὰς Αἴγυπτον ἱκέσθαι. ἔοικεν οὖν τὸ ἀδυνάτως,

οὕτως λεχθὲν, ἐπὶ ἐκπλήξει τοῦ
μείρακος λεχθῆναι. πῶς γὰρ δι' ὅλου ἔτους οἰωνὸς ἐξαρκέσει πετόμενος
ἄπαυστα ὡς ἂν ἐξ ἄκρου εἰς
ἄκρον ἵκηται. οἱ δὲ παλαιοὶ, φασὶ καὶ ὅτι τῇ ταχυτῆτι τοῦ οἰωνοῦ
379
προσέθετο μῆκος χρόνου ὁ Νέστωρ,

ὑπὲρ τοῦ ἐμφῆναι τὸ πολὺ τοῦ πελάγους διάστημα. τοῦτο δὲ ποιεῖ, διὰ τὸ
ἀκμήν φασι ξενικὰ τὰ
χωρία ταῦτα εἶναι τοῖς Ἕλλησιν. Ἰστέον δὲ ὅτι ἔσται πιθανὸς καὶ δυνατὸς
ὁ ῥηθεὶς λόγος, εἰ τοιαύτην
ἔχει ἔννοιαν. ὅτι οὐκ ἄν τις παρατηρῶν δι' ὅλου ἔτους, ἴδοι ἂν οἰωνὸν διὰ
τοῦ τοιούτου πελάγους πετό-
μενον, διά τε τὸ μέγα, καὶ μάλιστα διὰ τὸ δεινόν. ὡς εἶναί πως τῷ τοιούτῳ
λόγῳ, καὶ τὴν θάλασσαν
ταύτην ἄορνον. (Vers. 323.) Ὅτι ἐμφαίνει ἐνταῦθα ὁ ποιητὴς ἐν τῷ, ἀλλ'
ἴθι νῦν σὺν νηῒ εἰ δὲ θέλεις
πεζὸς μετὰ δίφρου καὶ ἵππων, ὡς ἠδύνατο μὲν καὶ εἰς Σπάρτην διὰ
θαλάσσης πλάσαι ἀπελθεῖν τὸν
Τηλέμαχον. ἐπελέξατο δὲ τὸ διὰ ξηρᾶς, χάριν ποικιλίας καὶ ἐξαλλαγῆς
ῥητορικῆς. καὶ ἵνα τι καὶ τοπογραφήσῃ. ἔχει δὲ ταῦτα καὶ
προαναφώνησιν τῶν ἐφεξῆς. (Vers. 329.) Ὅτι ἑσπέραν φράζει τό, ἠέλιος
δ' ἂρ ἔδυ καὶ ἐπὶ κνέφας ἦλθε. συντομώτερον δὲ μετ' ὀλίγα τὸ, ἤδη γὰρ
φάος οἴχεθ' ὑπὸ ζόφον. πλατύτερον δὲ τὸ, δύσετό τ' ἠέλιος σκιόωντό τε
πᾶσαι ἀγυιαί. (Vers. 332.) Ὅτι ἐν τῷ, ἀλλ' ἄγε τάμνετε
μὲν γλώσσας, κεράασθε δὲ οἶνον, ἔθος παλαιὸν δηλοῖ ὁ ποιητής.
μέλλοντες γὰρ κοιμηθῆναι μετὰ
θυσίαν οἱ παλαιοὶ, ἔθυον τὰς τῶν ἱερείων γλώσσας κατὰ ἔθος Ἰώνων ἢ
Ἀττικῶν, βάλλοντες ἐν πυρί.
ἀπένεμον δὲ αὐτὰς ὁσιοῦντες θεοῖς, ἢ τῶν δυσφημιῶν καθαίροντες
ἑαυτούς. ἢ ὅτι κράτιστον τῶν μελῶν
ἡ γλῶσσα. ἢ καὶ ὅτι τὰ ῥηθέντα, θεοῖς ἀνετίθεσαν ὡς ἐπιμαρτύρων αὐτῶν
λαληθέντα. ἀμέλει καὶ κατὰ
τὸ οὖς τῶν ἐκπωμάτων ἔσπενδον, τὴν θείαν οἰωνιζόμενοι ἀκοήν. ἢ καὶ
διότι χρὴ τὰ ἐν συμποσίῳ σιγᾶν.
ὅθεν καὶ παροιμία, μισῶ μνάμονα συμπόταν. ὅ ἐστι τὸν τὰ ἄξια σιγῆς ἐν
μνήμῃ ἔχοντα καὶ ἐκκαλύπτοντα.
οὕτω δέ φασι καὶ ἄλλα ἐξ ἀῤῥενικῶν ἐπὶ θηλυκὰ μεταφέρονται. ὡς τὸ

Κίλιξ δὲ χώρα καὶ Σηρῶν ἐπι-
στροφαί. καὶ Ὅμηρος. θεαὶ δ' ἐπιποιμένες εἰσί. καὶ Φερεκράτης.
ἡγούμεθα τῆς πόλεως εἶναι ταύτας
σωτῆρας. καὶ Σοφοκλῆς. τύχῃ γε τῷ σωτῆρι. καὶ Θουκυδίδης. αἳ ἔτυχον
φύλακες τῆς Μιλήτου. καὶ
Ἀριστοφάνης. μετὰ τῆς γραμματέως συγγράψομαι. καὶ τοιαῦτα μὲν καὶ
τὰ περὶ Αἰθιόπων. περὶ ὧν
380
καὶ ἐν τῇ α ῥαψῳδίᾳ διείληπταί τι. Σιδονίους δὲ νοοῦσι τινὲς ὡς καὶ πρὸ

ὀλίγων εἴρηται, οὐ τοὺς τὴν
παράλιον Συρίαν οἰκοῦντας. ἀλλά τινας, ἐντεῦθεν εἰς τὴν Ἐρυθρὰν
μετοικήσαντας. ἢ ὧν Ἐρυθραίων
ὄντων, οἱ κατὰ Φοινίκην ταύτην ἄποικοι. Ἀλέξανδρον μὲν γάρ, φασιν,
ἔδει παραπλεῦσαι ταύτην τὴν
Σιδῶνα μετὰ τὴν ἁρπαγὴν τῆς Ἑλένης ἐπίτηδες περιοδεύοντα. Μενέλαον
δὲ οὔτε εἰκὸς ἦν πλανηθῆ-
ναι περὶ τήνδε τὴν Φοινίκην, καὶ οὐδὲ εὖ ἔχει πρὸς ἀλληλουχουμένην
ἁρμονίαν χωρογραφίας, τὸ Αἰγυπτίους Αἰθίοπάς τε καὶ Σιδονίους καὶ
Ἐρεμβοὺς, εἰ τοὺς Σιδονίους ἀποσπάσαντες Αἰθιόπων καὶ
Ἐρεμβῶν, εἰς τὴν νῦν Σιδώνα ἐξώσομεν. δοκεῖ γὰρ φυλάττειν εὔτακτον
ἀκολουθίαν τοπογραφικὴν καὶ
ὧδε ὁ ποιητὴς ἐν τῷ, Αἰθίοπας καὶ Σιδονίους καὶ Ἐρεμβοὺς, βαθυτέρους
ὄντας. ὥσπερ καὶ ἐν τῷ,
Ὄσσαν ἐπ' Ὀλύμπῳ μέμασαν θέμεν. αὐτὰρ ἐπ' Ὄσσῃ, Πήλιον. καὶ ἐν τῷ,
Ἥρα δὲ ἔλιπεν Ὄλυμ-
πον. περίην δ' ἐπιβᾶσα καὶ ἠμαθίην ἐρατεινὴν, ἵκετ' ἐπὶ Θρῃκῶν ὄρεα. ἐξ
Ἀθόω δ' ἐπὶ πόντον ἐδύ-
σατο. Ἰστέον δὲ ὅτι καὶ οἱ νοοῦντες ἐνταῦθα Σιδονίους τοὺς κατὰ
Φοινίκην τὴν ἡμῖν γνώριμον, ἐξ
Ὁμήρου ὁρμῶνται. εἰπόντος κατευθὺ, Κύπρον Φοινίκην τε καὶ
Αἰγυπτίους. ἧς Φοινίκης μέρος καὶ
ἡ Σιδών. ὁ δὲ Γεωγράφος φησὶ καὶ ὅτι Σιδόνιοι καὶ Ἐρεμβοὶ, οἱ Ἄραβες
νῦν λέγονται. ὅθεν τινὲς
ἀντὶ τοῦ, Ἐρεμβοὺς Ἄραβάς τε γράφουσιν, οἳ οὕτως ὀνομάζονται, ἀπὸ
Ἀράβου τινὸς ὡς Ἡσίοδος ἐν
τῷ ἑαυτοῦ καταλόγῳ φησί. καὶ ἄλλως δέ πως, ὡς ἐν τοῖς τοῦ Περιηγητοῦ
διείληπται. τινὲς δὲ Ἐρεμβοὺς, τοὺς Ἰνδοὺς νοοῦσι παρὰ τὸ ἔρεβος. διὸ
Ἐρεμνοὺς γράφει ὁ Κράτης, ὅ ἐστι μέλανας. ὁ δὲ
Γεωγράφος ἀπάγων ἐντεῦθεν τὴν τοιαύτην γραφὴν, λέγει ὅτι Ἐρεμβοὶ
δὲ, ζητοῦνται εἴτε τρωγλοδύται
μισῶν τὸν μοιχὸν Αἴγισθον, οὐδὲ ὀνομάσαι αὐτὸν εἵλετο. ἀλλ' εἶπεν
ἀορίστως ὡς ἄλλος αὐτὸν ἔπεφνε.
(Vers. 92.) Καὶ οὐκ ὠνόμασε μὲν οὐδὲ τὴν Κλυταιμνήστραν. ὅμως δὲ δύο
γοῦν λέξεις προσφυεῖς ἐδα-
πάνησεν εἰς αὐτήν. τὸ, οὐλομένης. καὶ τὸ, ἀλόχοιο. Σημείωσαι δὲ ὅτι
Νέστωρ μὲν, πλεῖόν τι περὶ
Ἀγαμέμνονος ἀφηγήσατο πρὸ βραχέων, ἔνθα καὶ περὶ ἀοιδοῦ τινος
381
ἱστόρησε. Μενέλαος δ' ἐνταῦθα

μνήμην ἐκείνου ἐν στενῷ ἔθετο ἐν οὐδὲ ὅλοις δυσὶ στίχοις, οἷα
βαρυνόμενος, καὶ οὕτω πολυλογεῖν
ὀκνῶν. διὸ οὐδὲ πρὸς ὄνομα ἐμνήσθη ὥσπερ οὐδὲ τοῦ Αἰγίσθου, οὕτως
οὐδὲ τοῦ Ἀγαμέμνονος. ἀλλ'
ἠρκέσθη, ἀδελφεὸν αὐτὸν προσειπών. ἃ δέ γε συνέβη περὶ τὸν
Ἀγαμέμνονα, ταμιεύεται ὁ ποιητὴς
αὐτῷ ἐκείνῳ τῷ βασιλεῖ ἐν ᾄδου, ἔνθα ἡ ἐκείνου ψυχὴ καταλέξει πάντα
τῷ Ὀδυσσεῖ. ἐρεῖ δέ τι πρὸ
αὐτοῦ καὶ ὁ Πρωτεὺς ἐν τοῖς ἑξῆς, ὡς μάντις. Καὶ ὅρα ποικιλίαν γραφῆς.
τέτρασι γὰρ τόποις κατα-
μερίσας ὁ ποιητὴς τὰ κατὰ τὸν Ἀγαμέμνονα, ἑκάστῳ τὸ οἰκεῖον ἀπένειμε.
(Vers. 90.) Τὸ δὲ κεῖνα, τοὺς τόπους δηλοῖ οὓς ἀνωτέρω ἐτοπογράφησεν.
Ἐν δὲ τῷ, πολὺν βίοτον ἀγείρων, ἐσίγησε τὸν παρὰ τῷ Νέστορι χρυσόν.
ἐκεῖνος γὰρ ἔφη, βίοτον καὶ χρυσὸν ἀγείρων, ποιεῖ δὲ Ὅμηρος οὕτως,
οἷα τοῦ χρυσοῦ πρὸ βραχέων μνησθείς. ὃς οἷα ἡλίου αἴγλη τοῖς
βασιλικοῖς ἐναπήστραπτε δώμασιν. Ἰστέον δὲ
καὶ ὅτι ὁ ῥηθεὶς ἐκ πλάνης ἀγυρμὸς ἐκ πόνου δηλοῖ κατὰ τοὺς παλαιοὺς,
πεπλουτηκέναι τὸν Μενέλαον,
μείζω κτησάμενον ὧν ἔσχεν ἐκ προγόνων. Τὸ δὲ τείως, καθ' ὁμοιότητά
ἐστι τοῦ εἵως ἕως. δηλοῖ δὲ τὸ
τοσούτῳ. Τὸ δὲ λάθρῃ, ταυτόν ἐστι τῷ ἀνωϊστί. τουτέστιν ὡς οὐκ ἄν τις
ὀΐσαιτο. ἀμφοτέρων δὲ
διασαφητικὸν τὸ, δόλῳ ἀλόχου. πᾶν γὰρ ὃ λάθρα καὶ ἀνωϊστὶ γίνεται,
δόλῳ γίνεται. (Vers. 93.)
Ὅτι ὁ μετὰ λύπης πλουτῶν, εἴπῃ ἂν ὡς οὔτι χαίρων τοῖσδε κτεάτεσσιν
ἀνάσσω. Μενέλαος δὲ τοῦτο
λέγει λελυπημένος ἐπὶ τῷ ἀδελφῷ. (Vers. 94.) Ὁ δὲ ἀναπέμπων εἰς ἀκοὴν
γονέων ἃ λέγει πρός τινας,
ἐρεῖ ἂν τὸ, καὶ πατέρων τάδε μέλλετ' ἀκουέμεν, οἵ τινες ὔμμιν εἰσί,
δυστυχήσαντος δὲ ἀνδρὸς τὸ,
ἐπεὶ μάλα πόλλ' ἔπαθον καὶ ἀπώλεσα οἶκον εὖ μάλα ναιετάοντα
κεχανδότα πολλὰ καὶ ἐσθλά.
μοιό τε παιπαλοέσσης. ὡς ἄν φησιν ἐπισμυγερῶς ναυτίλλεται εἵνεκα

πατρός. καὶ οὕτω μὲν ὁ Ἀντί-
νοος. θαῤῥῶν ὡς μετὰ εἴκοσιν ἐνόπλων, τοσούτων ἀόπλων τῶν μετὰ
Τηλεμάχου περιγενήσεται. οἵ δ'
ἄρα πάντες ἐπῄνεον ἠδὲ κέλευον. τί δὲ ἐκέλευον οὐ λέγει ὁ ποιητὴς, ὡς
αὐτόθεν δῆλον ὄν. (Vers. 673.)
382
Ἰστέον δὲ ὅτι ἐπίτηδες πλάττει τοὺς μνηστῆρας ἐλλοχῶντας ὁ ποιητής,

διά τε τὸ ἐναγωνιώτερον
τῆς ποιήσεως καὶ μὴ ὕπτιον, καὶ εἰς εὐπορίαν γραφῆς ἤγουν πλατυσμὸν
ποιήσεως. ἐπανελεύσεται
μέντοι ἀκίνδυνος ὁ Τηλέμαχος, καὶ εἰς κενὸν οἱ μνηστῆρες πλευσοῦνται,
διά τε τὸ πιθανόν. οὐ γὰρ ἦν
τοὺς ἀμφὶ Τηλέμαχον ἀόπλους, ὡπλισαμένοις τοῖς μνηστῆρσιν
ἀντιτάξασθαι. καὶ ὅτι τὰ τῆς μάχης
ὁ ποιητὴς ἐν ὑστέρῳ ταμιεύεται. ἀναίσχυντος δέ φασιν ἐν τούτοις ὁ
Ἀντίνοος, σχετλιάζων ὡς δεινὰ
παθὼν εἰ Τηλέμαχος ἀπεδήμησεν. οὐδενὶ ἔχων φασὶν ἐγκαλεῖν ἢ τῇ
ἑαυτοῦ ῥᾳθυμίᾳ. (Vers. 667.) Τὸ
δὲ ἄρξει καὶ προτέρω κακὸν εἶναι, ἀντὶ τοῦ ἀρχὴν ἀπὸ τοῦ νῦν ποιήσει
εἰς τὸ καὶ προσωτέρω καὶ ἐπὶ
τὰ ἑξῆς κακῶσαι ἡμᾶς. (Vers. 671.) Ὁ δὲ ῥηθεὶς πορθμὸς, τοπογραφικῶς
ἐδηλώθη. κείμενος μεταξὺ
Ἰθάκης καὶ τῆς περὶ τὴν Κεφαλληνίαν Σάμου τῆς καὶ Σάμης. περὶ ἧς
πολλαχοῦ δηλοῦται.
(Vers. 671.) Ὅτι δὲ περὶ Ἀστερίαν νῆσον ὁ λόχος γέγονε, δηλωθήσεται
ἐν τοῖς ἑξῆς. Περὶ δὲ τοῦ σμυ-
γερῶς, προγέγραπται. Πολλαχοῦ δὲ δηλοῦται καὶ ὁ πορθμὸς, στενὴ
θάλασσα εἶναι μεταξὺ δύω γεῶν.
ἀνάπαλιν πάντως τῷ ἰσθμῷ ὃς δύο μεσιτεύει θαλάσσαις. (Vers. 678.) Ὅτι
τὸ ἀπευθὴς ἤτοι μηδὲν
μαθὼν ὃ πρὸ τούτων ἐῤῥέθη, ἄπυστος ἐνταῦθα φησίν. εἰπών. οὐδ' ἄρα
Πηνελόπεια πολὺν χρόνον
ἦεν ἄπυστος μύθων οὓς μνηστῆρες ἐνὶ φρεσὶ βυσσοδόμευον.
ἔνθα Γέρανοι Πυγμαίοις ἐπιτίθεσθαι ἠέριαι λέγονται. (Vers. 54.) Τὸ δὲ

μάχοντο μάχην, ἄλλως τε
Ἀττικόν ἐστι, καὶ ἐτυμολογικῶς δὲ προάγεται. (Vers. 58.) Τὸ δὲ
μετενείσετο ἀντὶ τοῦ ἐπορεύθη, μετῆλθε,
διὰ διφθόγγου γράφουσιν οἱ παλαιοί. ὡς ἀπὸ τοῦ νέω νείω νείσω. ὥσπερ
κείω κείσω καὶ χείω χείσω τὸ
χωρῶ. ἐξ οὗ καὶ χειά. ὡς τὸ, οὐδὸς δ' ἀμφοτέρους ὅδε χείσεται ὅ ἐστι
χωρήσει. οἱ δὲ ὕστερον ἐν τῷ ι
γράφουσιν ὡς ἀπὸ τοῦ νῶ νίσσω μετὰ τῶν δύο σσ. ὡς γὰρ ἤθεον αὐτοὶ,
οὐχ' ἑπόμενοι τοῖς παλαιοῖς. Τὸ
δὲ μετενείσσετο βουλυτόνδε, οὐχ' ὡς ἐπὶ τόπου νοητέον τοῦ βουλυτοῦ,
ἀλλ' ὅτι μετεπορεύετο μετὰ τὴν
383
τῆς ἡμέρας αὔξησιν ὁ Ἥλιος κατὰ ὥραν βουλυτοῦ. ὃς ἢ μεσημβρία

ἐστὶν, ἢ ὀλίγον τι μετὰ μεσημβρίαν,
ὅτε βόες λύονται τοῦ κάμνειν ὡς καὶ ἐν Ἰλιάδι δεδήλωται. (Vers. 62.) Ἐν
δὲ τῷ προτέρῳ πλέομεν, σημείω-
σαι ὅτι ὁ ποιητὴς ἐπικρύπτων τοὺς τόπους τῆς κατὰ τὸν Ὀδυσσέα πλάνης
καὶ ἐκ τῆς ἱστορίας εἰς μύθους
ἀσφαλῶς καὶ ἀνεξελέγκτως ἐξοκελεῖν ἐθέλων κατὰ ποιητικὸν ἐπιτήδευμα
καὶ οὕτως ἀφανίζων τὰ τῆς
ἀληθοῦς γεωγραφίας ἴχνη καὶ οὐδὲν ἀρίδηλον σημεῖον τοπογραφίας τῇ
ποιήσει ἐγκατατιθεὶς ἄλλα τέ
τινα μεθοδεύει ὡς αὐτῷ ἀρέσκει, καὶ τὸν Ὀδυσσέα δὲ μεθιστῶν ἐκ τόπου
εἰς τόπον ἐπιλέγει. ἔνθεν
δὲ προτέρω πλέομεν. ἀντὶ τοῦ, ἐπὶ τὰ ἐκεῖθεν καὶ ποῤῥωτέρω, μὴ
προστιθεὶς εἴτε ἐπὶ δεξιὰ εἴτε
ἐπ' ἀριστερὰ, ἢ πρὸς τόδε τὸ κλίμα ἢ ἐκεῖνο, ἀλλ' ἐν ἀσαφεῖ ἐῶν τοῦτο
κεῖσθαι, ὡς ἂν μὴ αὐτόθεν τὸ
πλάσμα ἐλέγχηται. τὸ γοῦν ἔνθεν δὲ προτέρω πλέομεν ἀκαχήμενοι ἦτορ,
οὐ μόνον ἐνταῦθα κεῖται, ἀλλὰ
καὶ ὅτε ἐκ τῆς τῶν Λωτοφάγων εἰς Κύκλωπας ὁ πλοῦς. κἀκεῖθεν εἰς τὴν
Αἰόλου νῆσον, καὶ εἰς Λαι-
στρυγόνας ἐντεῦθεν. καὶ ἐξ αὐτῶν εἰς τὴν Κίρκην, περιηγουμένου τοῦ
ποιητοῦ ἀξυμφανῶς καὶ μετροῦν-
τος τόπους ἐπίτηδες ἀσαφῶς. Τὸ δὲ δειλῶν ἑταίρων, ἀντὶ τοῦ δειλαίων ὃ
καὶ ἀλλαχοῦ προδεδήλωται.
(Vers. 65.) Ἰστέον δὲ καὶ ὅτι ὁ περὶ τῶν ἀνακεκλημένων λόγος νεκύων
πρωθυστέρως κεῖται παρὰ τᾷ
ποιητῇ ὡς οἷον κατὰ ἐπανάληψιν, δι' ἧς ἀναπληροῦνται τὰ τῶν
διηγήσεων ἐλλείμματα.
μεμύθευται. διὸ καὶ παρασημειοῦται τοῦτο ὁ ποιητὴς ὡς πάνυ τερατῶδες.

Ἰστέον δὲ καὶ ὅτι Χάρων
οὐ μόνον ὁ ῥηθεὶς δαιμονιώδης, ἀλλὰ καὶ λέοντος ἐπίθετον ἀπὸ τῆς κατ'
αὐτόν φασι χαροπότητος.
(Vers. 501.) Σημείωσαι δὲ ὅτι ἐν τῷ, ὦ Κίρκη, τίς γὰρ ταύτην ὁδὸν
ἡγεμονεύσει, δοκεῖ πάντῃ καὶ ἐκ
περισσοῦ κεῖσθαι ὁ αἰτιολογικὸς σύνδεσμος. θεραπευθείη δ' ἂν λόγῳ
ἐλλείψεως, ἵνα λέγῃ ὅτι ὦ Κίρκη
ἀδύνατα φής. τίς γὰρ εἰς Ἅιδου ἡγεμονεύσει; καὶ ἔχει πολὺ τὸ σεμνὸν ἡ
τοιαύτη ἔλλειψις διὰ τὴν προ-
σωπικὴν ποιότητα. (Vers. 508.) Ὅτι οὐχ' ἁπλῶς πρὸς δύσιν τὰ τοῦ
384
ποιητικοῦ Ἅιδου, ἀλλ' ὑπερέκεινα

τοῦ Ὠκεανοῦ. φησὶ γοῦν ἡ ποιητικὴ Κίρκῃ· ἀλλ' ὁπότ' ἂν δὴ νηῒ δι'
Ὠκεανοῖο περήσῃς, ἔνθ' ἀκτή τε
λάχεια καὶ ἄλσεα Περσεφονείης, μακραί τ' αἴγειροι καὶ ἰτέαι
ὠλεσίκαρποι· νῆα μὲν αὐτοῦ κέλσαι ἐπ'
Ὠκεανῷ βαθυδίνῃ. ἤγουν ἐπὶ τῷ ἐκεῖσε πέρατι τοῦ Ὠκεανοῦ, ὡς ἐκεῖ
δῆθεν περατουμένου. αὐτὸς δ' εἰς
Ἀΐδεω ἰέναι δόμον (Vers. 512.) εὐρώεντα, ἤγουν σκοτεινὸν ἢ καὶ πλατύν.
Καὶ ὅρα τὸ εἰς Ἀΐδεω
δόμον ἐντελῶς φρασθὲν καὶ οὐκ ἐλλιπῶς κατὰ τὸ, εἰς Ἄϊδος δ' οὔπω τις
ἀφίκετο. ἡ δὲ τοπογραφία
τῶν ἐκεῖθεν τοῦ Ὠκεανοῦ ἤγουν τοῦ κατὰ Περσεφόνην ἄλσους καὶ τῶν
ἐφεξῆς, ἃ δὴ μετ' ὀλίγα εἰρήσε-
ται, οὐκ ἂν εἶχον ἱστορικῶς ῥηθῆναι, εἰ μὴ Μοῦσα μυθικῶς ὑπέκειτο
λέγουσα καὶ Κίρκη, δαιμόνια
πρόσωπα. διὸ οἱ τοιαῦτα προτιθέμενοι λαλεῖν ποιηταὶ εἰκότως καὶ
τοιούτοις προσώποις χρῶνται πρὸς
ἀφήγησιν. Πιθανῶς δὲ πέπλασται τὰ κατὰ τὸ ῥηθὲν ἄλσος καὶ προσφυῶς
τοῖς περὶ τὸν Ἅιδην.
(Vers. 509.) ἀκτή τε γὰρ ὁ τόπος καὶ οὐ λιπαρὰ γῆ, καὶ ἄκαρπα τὰ ἐκεῖ
δένδρα. τοιαῦτα γὰρ
(Vers. 510.) αἴγειροι καὶ ἰτέαι, δένδρα προσήκοντα τόποις νεκρῶν. οἷς
καὶ τρίχας ἔκειρον, τὰ ἐν
ζῴοις ἄψυχα. καὶ ζωμάτων ἀπήρχοντο, καὶ ἀνθέων, καὶ ἀκροδρύων, καὶ
τοιούτων τινῶν ἀψύχων.
κἂν εἴ που ζῷόν τι ἔδει ἐπισφάξαι, στεῖραν βοῦν καὶ ἕτερα ζῷα ἔντομα,
οὐ μὴν ἔνορχα καὶ γόνιμα,
ἐκείνοις ἔθυον. ἀλλὰ τὰ, ὡς εἰπεῖν, ἐν ζῴοις ἄζωα διὰ τὸ ἄγονον. οὕτω δὲ
καὶ οἱ ἐφεξῆς ῥηθησόμενοι ποτα-
μοὶ προσφυῶς τοῖς ἐν Ἅιδου πλάττονται, ὁ Ἀχέρων καὶ οἱ λοιποί.
τοπικὸν ὄνομα κατὰ τὴν προῤῥηθεῖσαν νῆσον τὴν πρὸ τῶν Κυκλώπων,
εἰδείη ἂν ἡ Ὁμηρικὴ Μοῦσα
καὶ Κίρκη. Ἄλσεα δὲ καὶ νῦν χωρία φασὶν ἱερὰ σύνδενδρα. (Vers. 510.)
Τὸ δὲ μακραὶ αἴγειροι ταυ-
τὸν ὡς εἰ καὶ μακεδναὶ εἴποι. ἔφη γοῦν πρὸ τούτων φύλλα μακεδνῆς
αἰγείρου. Ἰτέαι δὲ, κοινῶς μὲν
δένδρα γνώριμα. ἦν δὲ καὶ ἀσπίδων ὄνομα αἱ ἰτέαι ὡς καὶ ἐν Ἰλιάδι
ἐδηλώθη. Ὠλεσίκαρποι δὲ ἰτέαι
ἢ ὅτι ἀποβάλλουσι φασὶ τὸ ἄνθος πρινὴ πεπανθῆναι ἢ διότι οἱ πιόντες τοῦ
385
κατ' αὐτὰς ἄνθους ὄλλουσι

τὸν καρπὸν ἤτοι ἄγονοι γίνονται, ὡς καὶ Θεόφραστος ἱστορεῖ. ἐκτείνει δὲ
ἡ λέξις τὴν ἄρχουσαν ἀναγ-
καίως ὡς μέτρῳ χρήσιμον. ὁ γὰρ τρίβραχυς ποὺς ἀσυντελὴς τοῖς
ἡρωΐζουσιν. οὕτω δὲ καὶ τὸ εὐρώεντα
πρὸς εὐχρηστίαν μέτρου ἐκτείνει τὴν προπαραλήγουσαν ὁμοίως τῷ
κητώεντα καὶ ὠτώεντα καὶ τοῖς
τοιούτοις. (Vers. 511.) Περὶ δὲ τοῦ κέλσαι νῆα, προγέγραπται ἱκανῶς.
ἔστι δὲ καὶ νῦν τὸ κέλσαι ἀπα-
ρέμφατον ἀντὶ προστακτικοῦ, ὡς τὸ ἰέναι ἀντὶ τοῦ ἴθι καὶ ἄλλα ἐφεξῆς
ὅμοια πολλά. (Vers. 513.)
Ὅτι τοπογραφικῶς περιηγούμενος ὁ ποιητὴς ἐν ὀλιγίστῳ καθὰ καὶ ἐχρῆν
ὥσπερ τὸ τῆς Περσεφόνης
ἄλσος οὕτω καὶ τὰ ἐφεξῆς καὶ ἐνδοτέρω τοῦ Ἅιδου, φησὶν· ἔνθα μὲν,
τουτέστιν ἐν Ἅιδου, εἰς Ἀχέροντα
Πυριφλεγέθων τε ῥέουσι Κωκυτός τε, ὃς δὴ Στυγὸς ὕδατός ἐστιν
ἀποῤῥώξ. πέτρη τε. (Vers. 515.) ξύνε-
σίς τε δύο ποταμῶν ἐριδούπων. Λέγει δὲ ξύνεσιν κατὰ τοὺς παλαιοὺς
συνάφεσιν καὶ εἰς ταυτὸ συμβο-
λὴν ποταμῶν τῶν ῥηθέντων δηλαδὴ, ὡς δῆθεν τοῦ Ἀχέροντος
κοινουμένου τὸ αὐτῶν ῥεῦμα ξυνιόντων
ἐκεῖ κατὰ σύῤῥοιαν. οἱ δέ γε μεθ' Ὅμηρον ἐπὶ φρονήσεως τιθέασι τὴν
ξύνεσιν, παρὰ τὸ ξυνιέναι καὶ
αὐτοὶ νοοῦντες τὴν λέξιν, ὡς πολλῶν συνιόντων εἰς βουλήν. κατὰ τὸ,
πολλῶν ἀγρομένων, τῷ πείσεαι
ὅς κεν ἀρίστην βουλὴν βουλεύει. διὸ καὶ ξυμβουλὴ τὸ τοιοῦτον ἔργον, ὡς
ἄν τις εἴποι συμβολή. ὃ ταυ-
τὸν ἦν τῷ ξύνεσις. ὁμοιοπαράγωγος δὲ τῇ ξυνέσει ταύτῃ καὶ ἡ παρὰ τῷ
Ἡροδότῳ ἔξεσις, ὅπερ ἀπό-
πεμψιν δηλοῖ γυναικὸς ἤτοι διαζύγιον. ἐντεῦθεν δὲ καὶ ἐξεσία ἡ ἐπὶ
πρεσβείαν ἔκπεμψις. (Vers. 513.)
θλίους φαμέν. τὸ μέντοι τὴν Χάρυβδιν ἐς τὸ παντελὲς ἀναπίνεσθαι, ὡς

καὶ τὴν ἄμμον ἢ τὰς ὑποκρήμνους
πέτρας φαίνεσθαι εἶτ' αὖθις πάλιν ἀνιέναι, οὐδεὶς ἱστόρησεν ἀληθὲς εἶναι.
πλασθῆναι δὲ ἄλλως αὐτὸ
ὑποτοπάζεται, ἀπὸ ἀμπώτεων γινομένων ἀλλαχοῦ. φησὶν οὖν καὶ ὁ
Γεωγράφος ὅτι ἀπὸ τῶν ἀμπώ-
τεων καὶ τῶν πλημυρίδων, ἃς ὁ Ὠκεανὸς πάσχει, τὴν Χάρυβδιν ὁ ποιητὴς
ἐμυθεύσατο, οὐ παντάπασι
386
πλάσας, ἀλλ' ἀπὸ τῶν ἱστορουμένων ἐκεῖ διασκευάσας καὶ τὰ κατὰ

πορθμὸν, ἐν ᾧ δὶς καθ' ἑκάστην
ἡμέραν καὶ νύκτα παλίῤῥοια γίνεται, εἰ καὶ ἡ Κίρκη τραγῳδίας καὶ φόβου
χάριν τρὶς ταύτην εἶπε γίνε-
σθαι. ὁ δ' αὐτὸς λέγει καὶ μεταξὺ Ἀπαμείας τῆς Συριακῆς καὶ Ἀντιοχείας
χάσμα τι Χάρυβδιν λέγε-
σθαι, εἰς ὃ καταδὺς Ὀρόντης πάλιν ἀνατέλλει ἑτέρωθι. περιᾴδεται δὲ καὶ
Λυκιακή τις ἔτι καὶ νῦν
Χάρυβδις. ὅτι δὲ τὸ κατὰ τὴν Χάρυβδιν πλάσμα τοῦ ποιητοῦ ἄμπωτιν καὶ
ταύτην ὑποβάλλει νοεῖν, οὐκ
ἔστιν ἀμφιβαλεῖν. Ἰστέον δὲ καὶ ὅτι ὁ Κίλιξ ποιητὴς τοπογραφῶν τε ἅμα
ἐν παραβολῇ καὶ μυθικῶς
αἰτιολογῶν τὸ κατὰ τὴν Χάρυβδιν Ἰονίου τε καὶ Τυρσηνικοῦ πόντου
μέσην κεῖσθαι αὐτὴν ἱστορεῖ, ὡς
καὶ τῶν κατὰ τὸν Σικελικὸν πορθμὸν οὕτω κειμένων, ἃ δὴ ἀποῤῥῶγα
πορθμοῦ λέγει ἐκεῖνος. καὶ πνεύ-
ματι δὲ ὑπογαίῳ τυφωνικῷ αὐτήν φησιν ἀνακυκᾶσθαι, κατά τινα δῆθεν
ὁμοιότητα τοῦ ἐν Σικελίᾳ
Αἰτναίου πυρὸς, οἷα τοῦ μυθικοῦ Τυφῶνος ὥς περ τῇ Αἴτνῃ, οὕτω καὶ
τοῖς κατὰ Χάρυβδιν τόποις
ὑποκειμένου, ἵνα καθὰ ἐν Ἰλιάδι Ζεὺς ὑπὸ Τυφώεϊ γαῖαν τινὰ ἱμάσσει,
πνεύματι δηλαδὴ ἐλαυνομένην
σφοδρῷ, οὕτω καὶ ἡ Χάρυβδις ὁμοίῳ τινὶ πνεύματι λαύρῳ κάτωθεν κατὰ
πάθος ἀμπώτεως ἀναταρας-
σομένη πάσχῃ ἅ περ ἡ ποίησις τερατεύεται. ὅτι δὲ εἴς τινα πολυδάπανον
ἀσωτίαν καὶ ἡ Χάρυβδις ἀλλη-
γορικῶς ἐκλαμβάνεται, δῆλον ἐστὶν ἐκ τῶν παλαιῶν. ὁποίῳ δή τινι λόγῳ
καὶ ἡ κωμῳδίᾳ τὴν φάραγγα
ἐπὶ ὁμοίου νοήματος τίθησιν, ὡς εἴ τις εἴποι τὸν δάπανον κλέπτην ἢ
συκοφάντην φάραγγα συκοφαν-
τίας εἴ τε κλοπῆς. καὶ τοιάδε μὲν καὶ ταῦτα. περὶ δὲ πάθους ἀμπώσεως
καὶ ἐν τοῖς τοῦ Περιηγητοῦ διεί
ριπίδης ὠφελημένος ποιεῖ τὴν Ἄρτεμιν ἀπολογουμένην τῷ καλῷ

Ἱππολύτῳ, αἰτιωμένῳ εἰ παρεῖδεν ἐκείνη
αὐτὸν ὀλλύμενον Ἀφροδίτης χόλῳ, καὶ λέγουσαν· οὐδεὶς ἀπαντᾶν
βούλεται προθυμίᾳ τῇ τοῦ θέλοντος,
ἀλλ' ἀφιστάμεθ' ἀεί. (Vers. 339.) Ὅρα δ' ἐνταῦθα τὸ ἀπιστεῖν ὡς ἐναντίον
κείμενον τῷ εἰδέναι.
φησὶ γάρ· οὔποτ' ἀπίστεον ἀλλ' ἐνὶ θυμῷ ᾔδεα. (Vers. 345.) Ὅτι
ἐπίτροχον εἶδος περιηγήσεως ὡς
387
πρὸς εἰδότα τὸ, Φόρκυνος μὲν ὅδ' ἐστι λιμὴν ἁλίοιο γέροντος, ἥδε δ' ἐπὶ
κράτος λιμένος τανύφυλλος
ἐλαίη. ἀγχόθι δ' αὐτῆς ἄντρον ἐπήρατον ἠεροειδὲς, ἱρὸν νυμφάων, αἳ
Νηϊάδες καλέονται. οὗτοι δὲ
οἱ δύο στίχοι ἔν τισι τῶν ἀντιγράφων οὐ κεῖνται. τὸ μέντοι ἐφεξῆς ἐν
ἅπασι κεῖται· τοῦτο δέ σοι σπέος
ἐστὶ κατηρεφὲς, ἔνθα σὺ πολλὰς ἔρδεσκες Νύμφῃσι τεληέσσας
ἑκατόμβας. (Vers. 351.) τοῦτο δὲ Νή-
ριτόν ἐστιν ὄρος καταείμενον ὕλῃ, τουτέστι κεκαλυμμένον δένδροις,
ἤγουν δασὺ, ἀπὸ τοῦ ἕω τὸ ἐνδύω,
ἐξ οὗ ἔνω, ἀφ' οὗ ἐνύω τὸ σκεπάζω, καὶ πλεονασμῷ τοῦ ι, εἰνύω, ὡς τὸ,
θριξὶ δὲ νέκυν καταείνυον.
(Vers. 345.) περὶ Ἰθάκην δὲ ἡ ῥηθεῖσα ἐπελευστικὴ τοπογραφία, Ἀθηνᾶς
περιηγουμένης ταῦτα τῷ
Ὀδυσσεῖ, ὅ ἐστι φρονήσεως. γνοὺς γὰρ ἐκ πολλῶν φθασάντων ἀγαθοὺς
τοὺς Φαίακας καὶ μηδέ τινος
τῶν χρημάτων λειπόμενος, πιστεύει τοῦ λοιποῦ τῆς πατρίδος εἶναι, καὶ
ἀνακινήσας τὴν μνήμην πε-
ρίεισι τὰ ῥηθέντα, οἱονεὶ ὁμιλῶν ἑαυτῷ καὶ λέγων, ὡς οὗτος μὲν ὁ
Φόρκυνος λιμὴν, αὕτη δὲ ἐλαία
ἱερὰ, ἐκεῖνο δὲ ἄντρον· οὗ καὶ μέμνηται συχνὰ ὁ ποιητὴς ὡς ἐπιτηδείου
τῷ Ὀδυσσεῖ ἐναποκρύψαι τὰ
χρήματα. καὶ οὕτω τῆς Ἀθηνᾶς ἠέρα σκεδασάσης τὸν τῆς λήθης καὶ τῆς
πατρίδος χθονὸς τῷ Ὀδυσσεῖ
γνωσθείσης δι' ἀναμνήσεως εὐοδοῦται καθ' ὅμοιον τρόπον τὰ ἐφεξῆς.
(Vers. 370.)
ὅσσα γε δὴ ξύμπαντα μόγησα. (Vers. 196.) καὶ εἰκὸς τὸν πολύτλαν καὶ
πολλὰ ἔχειν λέγειν μογήματα.
χρόνον δὲ κἀνταῦθα τὸν πολὺν ἔφη καὶ ἐγγὺς ἂν ἐνιαυτοῦ, ὡς ἐμφαίνει ὁ
ποιητὴς διὰ τοῦ, καὶ εἰς
ἐνιαυτὸν ἅπαντα. (Vers. 194.) Τὸ δὲ κλισίης ἔντοσθεν ἐοῦσιν, ἀστείως
ἔφη, ὡς οἷα δῆθεν ἐθέλων
καθῆσθαι ἀργὸς καὶ ἐσθίειν. διὸ καὶ ἐπήγαγε πρὸς σαφήνειαν τὸ,
ἀκέοντε, καὶ τὸ, ἄλλοι δ' ἐπὶ ἔργα
τράποιντο ἢ ἐπὶ ἔργα ἕποιεν ἀντὶ τοῦ ἐνεργοῖεν, ἐφέποιεν. (Vers. 199.)
Ὅτι θελήσας ὁ ποιητὴς ἐμφῆ-
ναι, πῶς οἱ εἰς τὴν Ἰθάκην ἐρχόμενοι ἐπαῖται ἠπάτων ἂν τοὺς τοῦ
Ὀδυσσέως ψευδῆ ἀγγέλλοντες, ποιή-
σει μὲν τὸν Ὀδυσσέα ψευδόμενον καὶ ἐν τοῖς ἑξῆς πρός γε τοὺς
388
μνηστῆρας καὶ πρὸς τὴν γυναῖκα, καθὰ

καὶ πρὸ τούτων ἐπὶ τῆς Ἀθηνᾶς ἐπειράσατο. ποιεῖ δὲ καὶ νῦν τὸ ὅμοιον
ἐπὶ τοῦ Εὐμαίου. καὶ δαπανᾷ
μὲν στίχους ὑπὲρ τοὺς ἑξήκοντα καὶ ἑκατὸν, ἀπατήλια βάζων. εἰδὼς δὲ
ὡς οὐκ ἂν τῶν τις ἐσύστερον
ἀνθρώπων ἐπιστραφείη λόγων οὕτω ψευδῶν, ἀρτύει αὐτοὺς ἐν τῷ μέσῳ
ἱστορίαις τε ἀληθέσι καὶ τοπο-
γραφίαις καὶ ἑτέροις οὐκ ὀλίγοις χρησίμοις καὶ λόγου ἀξίοις. ὡραΐζει δὲ
καὶ ῥητορικῶς καλλιγραφίᾳ τὴν
διήγησιν, καὶ ὅλως πολὺ τὸ ἐπαγαγὸν ἐντίθησι καὶ τῷ τοιούτῳ λόγῳ, ἵνα
μὴ διὰ τὴν ψευδῆ πλάσιν
ἐξαθερίζοιτο. καὶ τέως Κρῆτα καὶ νῦν ἑαυτὸν πλάττει Ὀδυσσεὺς, ἐν
Κρήτῃ τὴν σκηνὴν τῆς ψευδο-
λογίας πηξάμενος, εἰπὼν ὅτι ἐκ μὲν Κρητάων γένος εὔχομαι εὐρειάων,
ἐλλειπτικῶς φράσας. τὸ γὰρ
ἐντελὲς οὕτω πως· ἐκ μὲν Κρητάων εὐρειάων τὸ γένος μοι εὔχομαι εἶναι,
ὡς δηλοῖ μετ' ὀλίγα τὸ, τοῦ
ἐγὼ γένος εὔχομαι εἶναι, καὶ οὐδὲ ἑνικῶς, ὡς πρὸ μικροῦ, Κρήτην εἰπὼν,
ἀλλὰ πληθύνας τὸ ὄνομα πρὸς
ἔμφασιν τοῦ μεγέθους τῆς νήσου. (Vers. 200.) εἶτα καὶ ἀνέρος ἀφνειοῖο
πάϊς εἶναι λέγει. πολλοὶ δέ,
φησι, καὶ ἄλλοι υἷες ἐνὶ μεγάρῳ ἠμὲν τράφεν ἠδ' ἐγένοντο γνήσιοι. ὅ περ
εἴποι ἂν ὁ συνιστῶν τινὰ ἐπὶ γένει λαμπρῷ. (Vers. 201.)
μνηστήρων ψυχαὶ Ὠκεανοῦ τε ῥοὰς καὶ Λευκάδα πέτρην ἠδὲ παρ'

Ἠελίοιο πύλας καὶ δῆμον Ὀνείρων·
αἶψα δ' ἵκοντο κατ' ἀσφοδελὸν λειμῶνα, ἔνθα τε ναίουσι ψυχαὶ εἴδωλα
καμόντων ἤτοι τεθνεώτων,
ὡς καὶ ἡ πρώτη νεκυία δηλοῖ, ἔνθα καὶ περὶ ἀσφοδελοῦ λειμῶνος εἴρηται.
(Vers. 11.) Ἰστέον δὲ ὅτι
Λευκάδα μὲν πέτραν ὁ μῦθος πρὸς τῷ Ἅιδῃ πλάττει ἢ κατὰ ἀντίφρασιν,
μέλας γὰρ ἐκεῖ σκότος, ἢ καὶ
διὰ τοὺς ἐσχάτους τῆς ἐκεῖ γῆς τόπους, οὓς εἰκὸς τὸν ἥλιον ἔτι
διαλευκαίνειν δυόμενον. ὅτι δὲ καθ'
ἱστορίαν Λευκὰς τόπος Ἠπειρωτικὸς, ἧς οἱ ἐγχώριοι Λευκάδιοι, δῆλον
ἐστί· καὶ ἔσται τις αὐτῆς μνεία
καὶ ἐν τοῖς ἑξῆς. (Vers. 12.) Πύλας δὲ Ἡλίου λέγει τὰς οἷον συγκλειούσας
ἐκεῖνον κρύψεις, γενόμενον
πρὸς δυσμαῖς· ἃς δὴ πύλας εἰσδυόμενος ὡς ὑπὸ κευθμῶνας τινὰς γίνεται
ἀφανής. Τὸ δὲ, δῆμον Ὀνεί-
389
ρων, ὡς ἐπὶ ἐμψύχων καὶ σωματοειδῶν εἶπε, νύκτωρ ἡμῖν ἐκεῖθεν δῆθεν
ἐπιφοιτώντων. οἰκεῖον δὲ καὶ
αὐτοῖς αἱ δυσμαὶ, οὐ μὴν ἡ ἀνατολή· τοῖς γὰρ νυκτὸς καὶ ἁπλῶς ἐν ὕπνῳ
φαινομένοις προσφυὲς καὶ
τὸ νυκτῶδες τοῦ τόπου. Δοκεῖ δὲ ὁ μῦθος εὐτάκτως τοπογραφεῖν, τάττων
μετὰ τὸν Ὠκεανὸν τὴν Λευ-
κάδα, μεθ' ἣν τὰς Ἡλίου πύλας, εἶτα τοὺς Ὀνείρους καὶ μετ' αὐτοὺς τὸν
ἀσφοδελὸν λειμῶνα, περὶ
ὃν αἱ ψυχαὶ, ὁμοιότητά πως κατὰ τὸν μῦθον σώζουσαι τοῖς ὀνείροις κατὰ
τὸ, ψυχὴ δ' ἀποπταμένη ἠΰτ'
ὄνειρος πεπότηται. Ἰστέον δὲ καὶ ὅτι πιθανεύεται ὁ μῦθος Ὀνείροις τόπον
εἶναι περί που τὰ κατὰ
τὸν Ἅιδην οὗ οἱ τεθνεῶτες, ἐπεὶ καὶ ἀδελφοὶ θάνατος καὶ ὕπνος εἶναι
λέγονται. (Vers. 15. sqq.) Ὅτι
πρός τε πλατυσμὸν πρός τε παραδοξοποιΐαν πρός τε ποικιλίαν ποιήσεως
τεχνᾶταί τι κἀνταῦθα Ὅμηρος,
ὧν καὶ ἐν τῇ πρώτῃ νεκυίᾳ πεποίηκε, καὶ πλάττει ὡς ἐν ἠθοποιΐᾳ
εἰδωλοποιητικῇ Ἀχιλλέα τε τὸν αὐτῷ
φίλον, ἔτι δὲ καὶ τὸν εὐρυκρείοντα Ἀγαμέμνονα, διομιλουμένους
ἀλλήλοις τὰ εἰκότα βιωτικώτερον.
ἐν οἷς ἄλλα τε κατορθοῖ ὁ ποιητὴς καὶ Τρωϊκαῖς ἱστορίαις ἀρτύει
συνήθως τὴν ποίησιν καὶ μύθοις χρᾶται, ὧν στερουμένη ποίησις οὐκ ἂν
εἴη ἔτι ποίησις.
Ευστάθιος De capta Thessalonica Page 3, line 16
ἐκεῖνον εὐδαιμόνως καὶ εὐτυχῶς τῷ κόσμῳ προνοίᾳ καὶ εὐμενείᾳ θεοῦ

μετ' οὐ
πολλὰς ἡμέρας τοῦ ἁλῶναι τὴν πόλιν, ἐν τῷ χρήσασθαι ὀξυχειρίᾳ ἔργων,
ὡς δέον μάλιστα ἦν, ἧς αὐτῷ θεὸς συνεφήψατο, καθὰ λόγος ἕτερος
καιρὸν
εὑρηκὼς περιηγήσεται.
Προθεωρία τῆς τοιαύτης συγγραφῆς
Πόλεων ἁλώσεις ἱστορούμεναι εἴτε συγγραφόμεναι μεθόδοις διοικοῦνται

ὡς τὰ πολλὰ ταῖς αὐταῖς. Οὔτε δὲ ἁπάσας τὰς ἐπιβαλλούσας
ἠναγκασμένως ὁ
γράφων διαχειρίσεται, οὐδὲ μὴν τὰς ἀμφοτέρωθι χρηστὰς ὡσαύτως
διοικονο-
μήσεται· ἀλλὰ καθιστορῶν μὲν καὶ ἀπαθῶς γράφων καὶ θεολογήσει ἔστιν
390
οὗ
καὶ πρὸς φύσεως λόγον ἐμπλατυνεῖται καὶ τὴν φράσιν δὲ ψιμυθιώσει
πρὸς
κάλλος ἀφειδέστερον καὶ τοπογραφήσει καὶ ἐκφράσεσιν ἐναγλαΐσεται
καὶ
ὅλως, οἷα ἔξω πάθους λαλῶν, πολλὰ διαθήσεται πρὸς χάριν ἀκοῆς, οὐκ
ἀφέ-
ξεται δὲ οὐδὲ τῶν ὡς εἰκός, στοχαζόμενος αὐτὸς ἐνταῦθά γε, ὅτι μηδὲ
παρῆν
τοῖς ἀφηγουμένοις κακοῖς, ὡς καὶ παθαίνεσθαι καὶ αὐτὰ δὴ φράζειν
ἐκεῖνα.
Καὶ οὕτω μὲν ὁ τὰ πρὸς ἱστορίαν δηλῶν. Ὁ δὲ καὶ συγγραφόμενος καὶ
χρω-
τισθεὶς τῷ κακῷ πάντων ἐκείνων προσάψεται μὲν ἀναγκαίως, οὐκ ἐπὶ
τοσοῦ-
τον δέ, μόνῳ πλεονάζειν ὀφείλων τῷ πάθει, καὶ αὐτῷ ἀναλόγως τῇ κατ'
αὐτὸν
προσωπικῇ ποιότητι. Τοῦ λαοῦ μὲν γὰρ ὤν, τίνα ἂν ἔχοι ψόγον εἰς κόρον
πα-
θαινόμενος; Βίῳ δὲ ἀνειμένος τῷ κατὰ πνεῦμα καὶ μεταξὺ τοῦ πενθεῖν
καὶ τοῦ εὐχαριστεῖν τῷ κρείττονι οὐκ ἐπιτείχισμα ἐρυμνὸν ἀλλὰ χάος
μέγα βλέπων, φείδοιτ' ἂν ἀκράτως τραγῳδεῖν.

...τοίνυν τὸ καθολικώτερον τῆς κλήσεως καὶ γενικώτερον

μίαν ἔννοιαν ἔρχονται. Διὸ καὶ ὁ Ἀμασεὺς γεωγράφος συχνὰ περὶ τὰς
τοιαύτας λέξεις εἱλεῖται, οὐ
μόνον γεωγραφίαν τὴν ἑαυτοῦ ἐπιστήμην ἀξιῶν καλεῖ-
ὀνόματα γενικὰ, ἔχοντα ὑφ' ἑαυτὰ τήν τε γεωγραφίαν
391

ὁλότητα καταγίνεσθαι ὁλοσχερέστερον,

Section 604, line 5
δὲ ὅτι ὁλκὸν ἀκάνθης εἶπεν, ὥστε πολυσήμαντον ὁ

ὁλκὸς, ὡς καὶ πρὸ μικροῦ ἐφάνη. Ἄκανθαν δὲ λέγει
οὐ τὸ τοῦ κήτους ὀστοῦν τὸ ἀναλογοῦν ῥάχει, ὃ κυριο-
λεκτεῖται καὶ ἐπὶ ἰχθύων καὶ ὄφεων· ἀλλὰ νῦν ἄκαν-
θαν ἔστι νοῆσαι τὰ ἐπιφαινόμενα ἔξω περὶ τὴν ῥάχιν
κέντρα, καὶ ἐπανεστηκότα ὡς ἐν φραγμῷ αἱμασιᾶς.
Τοῖς γὰρ ἀλιτροῖς ἐν ἁλὶ καὶ γαίῃ κακὰ μυρία
θήκατο θεὸς, ἤγουν πανταχοῦ κακὰ τοῖς κακοῖς. Εἴ-
πομεν δὲ καὶ ἀνωτέρω ὅτι πένεται γνωμῶν οὗτος ὁ
ποιητὴς κατά τι κοινὸν ἔθος· ὀλίγον γὰρ αὐτῶν μέλει
τοῖς τοπογράφοις.
Ὅτι ἐν τῇ Καρμανίδι ἄκρᾳ νῆσος ἡ Ὤγυρις,
καὶ ὅτι περὶ αὐτὴν τύμβος Ἐρυθραίου βασιλέως, ὃν
ἄλλοι Ἐρύθραν φασὶ, γράφοντες·
Ἀγχιβαθὴς δ' ἄρα νῆσος ἁλὸς κατὰ βένθος Ἐρυθρῆς
Ὤγυρις, ἔνθα δὲ τύμβος ἁλὸς μεδέοντος Ἐρύθρα
κέκληται.

Section 689, line 21
Κόλχοι ἀπὸ Κόλχου υἱοῦ Φάσιδος. Τούτων δὲ ὑπερ-

κεῖσθαι λέγονται οἱ Θοᾶνες, ἄνδρες οὐδὲν μὲν βελτίους
τῶν προσοίκων Φθειροφάγων τῷ πίνῳ, πλουτοῦντες δὲ
τῷ χρυσῷ. Χρυσὸν γὰρ παρ' αὐτοῖς οἱ χείμαρροι κα-
ταφέρουσιν, ὃν ὑποδέχονται οἱ ἐκεῖ μαλλωταῖς, ἀφ' ὧν
τὸ χρυσόμαλλον ἐμυθεύθη δέρας, οὗ χάριν καὶ ὁ τῶν
Ἀργοναυτῶν ἐγένετο πλοῦς. Καίτοι ὁ Χάραξ τὸ χρυ-
σοῦν δέρμα μέθοδον εἶναι λέγει χρυσογραφίας μεμβρά-
ναις ἐμπεριειλημμένην, δι' ἣν ὡς λόγου ἀξίαν τὸν τῆς
Ἀργοῦς καταρτισθῆναι στόλον φησί. Καὶ ταῦτα μὲν
392
τοιαῦτα. Ὁ δὲ Διονύσιος τοὺς Κόλχους τοπογραφῶν

κατοικεῖν φησιν αὐτοὺς περὶ τὸν ῥηθέντα μυχὸν τοῦ
Εὐξείνου πόντου, μετὰ τοὺς εἰρημένους Τυνδαρίδας,
ἐγγὺς τοῦ προειρημένου Καυκάσου, ὃς περὶ τὸν Ὑρ-
κάνιον κόλπον οὔρεσιν ἠλιβάτοις αὔξεται· ἔνθα, φησὶ,
καὶ ὁ Φᾶσις «Κιρκαίου κατὰ νῶτον ἑλισσόμενος πεδίοιο
Εὐξείνου ποτὶ χεῦμα θοὴν ἀπερεύγεται ἄχνην.» Εἰς γὰρ
τὸν Εὔξεινον πόντον ἐκβάλλει καὶ ὁ Φᾶσις ποταμὸς, ὃς
ἐκτείνει μὲν τὴν παραλήγουσαν, καλεῖται δὲ οὕτως ἀπὸ
Φάσιδος, οὗ υἱὸς Κόλχος ἱστόρηται.
Σχόλια στον Ευρυπίδη. Vita-argumentum-scholion sch Ph, section 980,
line 3
ἐκπονεῖν δ' ἐμέ: ἀνύειν ἐκπληροῦν:

παρελθὼν τοὺς Δελφοὺς φεῦγε: ποῖ με χρὴ πάτερ μολεῖν: ἐκ τῶν Δελφῶν
δηλονότι. εἰς οὐδὲν χρήσιμον τοπογραφεῖ. μᾶλλον δὲ αὐτὸν ἐχρῆν
σκοπεῖν ὅπως τῶν
Χάρτης
393
Ο πρώτος επιζών χάρτης του κόσμου παρασκευάστηκε από τους Βαβυλώνιους 600 χρόνια
πριν από τη γέννηση του Ιησού. Δείχνει τη Βαβυλώνα
Αναξίμανδρος
394
Χάρτης της Οικουμένης σύμφωνα με τον Ηρόδοτο.
Χάρτης της Οικουμένης κατά τον Διονύσιο.
Διογένης Λαέρτιος Βίοι φιλοσόφων. Book 7, section 181, line 6
μενος πλεονάκις πλείστῃ τε τῶν μαρτυριῶν παραθέσει χρώμενος·

ὥστε καὶ ἐπειδή ποτ' ἔν τινι τῶν συγγραμμάτων παρ' ὀλίγον τὴν
Εὐριπίδου Μήδειαν ὅλην παρετίθετο καί τις μετὰ χεῖρας εἶχε τὸ
βιβλίον, πρὸς τὸν πυθόμενον τί ἄρα ἔχοι, ἔφη “Χρυσίππου
Μήδειαν.”
Καὶ Ἀπολλόδωρος δ' ὁ Ἀθηναῖος ἐν τῇ Συναγωγῇ τῶν δο-
γμάτων (Usener, Epicurea, p. 87), βουλόμενος παριστάνειν ὅτι τὰ
Ἐπικούρου οἰκείᾳ δυνάμει γεγραμμένα καὶ ἀπαράθετα ὄντα
μυρίῳ πλείω ἐστὶ τῶν Χρυσίππου βιβλίων, φησὶν οὕτως αὐτῇ τῇ
λέξει· “εἰ γάρ τις ἀφέλοι τῶν Χρυσίππου βιβλίων ὅσ' ἀλλότρια
παρατέθειται, κενὸς αὐτῷ ὁ χάρτης καταλελείψεται.” καὶ ταῦτα
μὲν Ἀπολλόδωρος. ἡ δὲ παρεδρεύουσα πρεσβῦτις αὐτῷ, ὥς φησι
Διοκλῆς, ἔλεγεν ὡς πεντακοσίους γράφοι στίχους ἡμερησίους.
Ἑκάτων (Gomoll 27) δέ φησιν ἐλθεῖν αὐτὸν ἐπὶ φιλοσοφίαν, τῆς
οὐσίας αὐτοῦ τῆς πατρῴας εἰς τὸ βασιλικὸν ἀναληφθείσης.
Ἦν δὲ καὶ τὸ σωμάτιον εὐτελής, ὡς δῆλον ἐκ τοῦ ἀνδριάντος
395
τοῦ ἐν Κεραμεικῷ, ὃς σχεδόν τι ὑποκέκρυπται τῷ πλησίον ἱππεῖ·
Πλούταρχος De garrulitate (502b-515a) Stephanus page 513, section A,

line 7
ἐρωτήσεως ἐξερᾶσθαι. καὶ γὰρ ὁ Σωκράτης οὕτως ἐκό-

λουε τὴν δίψαν, οὐκ ἐφιεὶς ἑαυτῷ πιεῖν μετὰ γυμνάσιον,
εἰ μὴ τὸν πρῶτον ἐκχέαι κάδον ἀνιμήσας, ὅπως ἐθίζηται
τὸν τοῦ λόγου καιρὸν ἀναμένειν τὸ ἄλογον. |
Ἔστι τοίνυν τρία γένη τῶν πρὸς τὰς ἐρωτήσεις
ἀποκρίσεων, τὸ μὲν ἀναγκαῖον τὸ δὲ φιλάνθρωπον τὸ δὲ
περισσόν. οἷον πυθομένου τινὸς εἰ Σωκράτης ἔνδον, ὁ μὲν
ὥσπερ ἄκων καὶ ἀπροθύμως ἀποκρίνεται τὸ ‘οὐκ ἔνδον’,
ἐὰν δὲ βούληται λακωνίζειν, καὶ τὸ ‘ἔνδον’ ἀφελὼν αὐτὴν
μόνην φθέγξεται τὴν ἀπόφασιν· ὡς ἐκεῖνοι, Φιλίππου
γράψαντος εἰ δέχονται τῇ πόλει αὐτόν, εἰς χάρτην ‘οὐ’
μέγα γράψαντες ἀπέστειλαν. ὁ δὲ φιλανθρωπότερον ἀπο-
κρίνεται ‘οὐκ ἔνδον ἀλλ' ἐπὶ ταῖς τραπέζαις’, κἂν βούληται
προσεπιμετρῆσαι, ‘ξένους τινὰς ἐκεῖ περιμένων.’ ὁ δὲ
περιττὸς καὶ ἀδολέσχης, ἄν γε δὴ τύχῃ καὶ τὸν Κολοφώ-
νιον ἀνεγνωκὼς Ἀντίμαχον, ‘οὐκ ἔνδον’ φησίν ‘ἀλλ' ἐπὶ
ταῖς τραπέζαις, ξένους ἀναμένων Ἴωνας, ὑπὲρ ὧν αὐτῷ
γέγραφεν Ἀλκιβιάδης περὶ Μίλητον ὢν καὶ παρὰ Τισσα-
φέρνῃ διατρίβων, τῷ τοῦ μεγάλου σατράπῃ βασιλέως, ὃς
πάλαι μὲν ἐβοήθει Λακεδαιμονίοις, νῦν δὲ προστίθεται δι'
Ἀλκιβιάδην Ἀθηναίοις·
Πλούταρχος Parsne an facultas animi sit vita passiva

Section 3, line 3
ὁπηνίκ' ἂν βλέψῃ πρὸς τὴν ἑαυτῆς οὐσίαν, αὕτη δ' ἐστὶν ὁ

ἐν αὐτῇ νοῦς, κατὰ δὲ τὴν ἀλογίαν, ὁπόταν νεύσῃ πρὸς τὰ
ἔξω αὐτῆς, ταῦτα δ' ἐστὶ τὰ αἰσθητά. ἄλλο οὖν τὸ ἐν ἀν-
θρώπῳ ἄλογον, καὶ ἄλλο τὸ ἐν τοῖς ζῴοις· τὸ μὲν γὰρ ἐν
τούτοις ψυχή, τὸ δ' ἐν ἀνθρώπῳ δύναμις· καὶ τοῦτ' ἂν
εἴη τῆς τοῦ λογίζεσθαι δυνάμεως ἀχώριστον. ὀρθῶς ἄρα
καὶ Ἀριστοτέλης τὴν ἀνθρώπου ψυχὴν δύναμιν συναποκα-
λῶν, ὅτι ποτὲ μὲν λογίζεται, ποτὲ δ' οὔ.
Ὅταν οὖν μὴ λογίζηται, ἄλλο τι ἢ ἀλογιστεῖ; ἆρ'
οὖν ἡ κατὰ τὸ λογίζεσθαι δύναμις καὶ αὐτὸ τὸ λογίζε-
σθαι ψυχῆς ἐστι, καὶ ἐν χάρτῃ, χάρτης δ' οὔ; ἀλλ' εἰ τοῦτο,
396
ἑτέρα ἔσται αὐτῆς ἡ οὐσία παρὰ τὸ ἔργον καὶ τὴν πρὸς

τοῦτο δύναμιν, καὶ ἕξει τι ὑποκείμενον περὶ ὃ θεωρηθή-
σεται ἡ δύναμις αὐτῆς, καὶ ἔσται τὸ ὄνομα τοῦτο ‘ψυχή’ τὸ
ὑποκείμενον μετὰ τῶν περὶ αὐτὸ θεωρουμένων δυνάμε-
ων· καὶ ζωὴν ἕξει οὐ διὰ πάσης ἑαυτῆς· κατὰ γὰρ τὸ
ὑποκείμενον ἄζωος ἔσται, τάχα δὲ καὶ παντάπασιν. οὐδε-
μία γὰρ αὐτῆς ἐν τῇ φύσει ἐνέργεια ζωτική, ἀλλὰ πάντα
δύναμις. δυνάμει οὖν ἔσται ζῶσα.
Galenus Med., De methodo medendi libri xiv Vol. 10, page 132, line 14
τέραν δηλονότι διάλεκτον, ἐπὶ τὸ κοινὸν ἁπάντων εἶδος ἀπο-

βλέποντες ἓν ὑπάρχον, οὐκ ἐπὶ τὰ κατὰ μέρος, ἐπὶ τὰ ἐν
χάρταις καὶ ξύλοις καὶ διφθέραις καὶ λίθοις γεγραμμένα, πάμ-
πολύ τι πλῆθος ὄντα καὶ μηδ' ἀριθμηθῆναι δυνάμενα καὶ
σχεδὸν εἰς ἄπειρον ἐκτεινόμενα· δύναται γοῦν ἄχρι τοῦ παν-
τὸς αἰῶνος α καὶ β καὶ γ γράφεσθαι μυρία, κατὰ ταὐτὰ
δὲ καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον γραμμάτων. ἀλλὰ τά γε σύμπαντα
τέτταρα καὶ εἴκοσι τὸν ἀριθμὸν εἶναί φαμεν, οὐ τὰ κατὰ
μέρος προχειριζόμενοι, τὰ δ' εἴδη μόνον, καθ' ὧνπερ, οἶμαι,
καὶ τὰ ὀνόματα φέρομεν. ἄλφα γὰρ οὐ τουτὶ μέν τι λέγεται
τὸ γεγραμμένον ἐν χάρτῃ, τουτὶ δ' οὐ λέγεται τὸ γεγραμμέ-
νον ἐν ξύλῳ, ἀλλὰ καὶ τοῦτο κᾀκεῖνο, κᾂν εἰ κατὰ τῆς γῆς
γράψαις, κᾂν εἰ κατὰ λίθου, κᾂν εἰ καταξύσαις, κᾂν εἰ διὰ
χρωμάτων. καὶ οὐδὲ πολλὰ τοὺς παῖδάς τις διδάσκει α καὶ
β καὶ γ καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον, ἀλλ' ἓν μὲν ἕκαστον, ὁμοῦ
δὲ σύμπαντα τέσσαρα καὶ εἴκοσιν. οὕτως δὲ κᾂν ἵππον ἕνα
δείξεις, ἢ κάμηλον παιδὶ, θεασάμενος αὖθις ἕτερον ἵππον,
ἢ κάμηλον ἑτέραν, οὐκ ἐρωτᾷ τί ποτ' ἐστὶ τὸ ζῶον, ἀλλὰ τὸ
μὲν ἵππον ὀνομάζει, τὸ δὲ κάμηλον. καὶ ταὐτόν γε εἶναι
ἐκεῖνό φησι τοῦτο τὸ πρόσθεν ὁραθὲν τῷ νῦν ὁρωμένῳ. καί
Apollonius Dyscolus Gramm., De constructione Part 2, Vol. 2, page 377,

line 2
θέσιν τοῦ ὀνόματος ἀνεδέξαντο, διαζευκτικοὶ καλούμενοι, δυνητικοί,

συναπτικοὶ καὶ ἄλλοι οἱ ὑπόλοιποι. ὅθεν εἰ καὶ τῇ καλουμένῃ διστακτικῇ
ἐγκλίσει παρείπετο τὸ ἐκτὸς συνδέσμου σημαίνειν τι, κἂν πάντως τὴν
ἐκ τούτου ὀνομασίαν ἀνεδέξατο. νυνὶ δὲ οὐδέποτε ἐμόνασεν ἐκτὸς συν-
δέσμου, καὶ οὕτως ἄδηλον ἔσχε τὸ σημαινόμενον, καὶ διὰ τοῦτο αὐτό,
οὐκ ἔχουσα ἰδίᾳ δηλούμενον, παρεδέξατο ἐκ δυνάμεως τοῦ συνδέσμου
τὴν τοῦ ὀνόματος θέσιν εἰληφέναι. – 126. Ἦν δ' ἂν ὁ λόγος πάνυ
397
εὐπαράδεκτος, εἰ τὰ καλούμενα ὑποτακτικὰ ῥήματα συντάξει μιᾷ

ἐκέχρητο
συνδεσμικῇ τῇ προκειμένῃ. νυνὶ δὲ καὶ οἱ καλούμενοι ἀποτελεστικοὶ ἐπὶ
τὴν αὐτὴν σύνταξιν φέρονται, ἡνίκα φαμὲν Τρύφων περιπατεῖ ἵνα
ὑγιάνῃ ἢ δὸς τὸν χάρτην ἵνα γράψω· καίτοι μᾶλλον ἀποτελεστικὰ
ὀφείλει καλεῖσθαι τὰ ῥήματα ἢ διστακτικά. ἀλλ' οὐδὲ ἀποτελεστικά·
ἰδοὺ γὰρ καὶ κατ' αἰτιολογικὴν σύνταξιν, ἡνίκα φαμὲν ἵνα ἀναγνῶ
ἐτιμήθην, ἵνα ἀναστῶ ἠνιάθη Τρύφων. ὑγιῶς ἄρα ἀπὸ ἑνὸς τοῦ
παρακολουθοῦντος τῇ προκειμένῃ ἐγκλίσει, τοῦ μὴ συνίστασθαι αὐτὴν
εἰ μὴ ὑποταγείη τοῖς προκειμένοις συνδέσμοις, εἴρηται ὑποτακτική.
Αίλιος Ηρωδιανός. Περὶ κλίσεως ὀνομάτων Part+Vol. 3,2, page 685,

line 7
Μηριόνης Μηριόνου, Κεβριόνης Κεβριόνου, Κερύνης Κερύνου, τελώνης

τελώνου, σιτώνης σιτώνου.
Choer. 54, 3: τὰ διὰ τοῦ ωρης καὶ τὰ διὰ τοῦ ηρης εἰς ους ἔχει τὴν
γενικὴν οἷον χαλκήρης χαλκήρους, ξιφήρης ξιφήρους, τριήρης
τριήρους,
φρενήρης φρενήρους, πλήρης πλήρους, Διώρης Διώρους (ἔστι δὲ ὄνομα
κύριον), ὑληώρης ὑληώρους.
Choer. 53, 1: τὰ εἰς της ἀρσενικὰ μὴ ὄντα σύνθετα παρὰ τὸ
κρατῶ ἢ κράτος μὴ ἔχοντα οὐδέτερον εἰς ες εἰς τὴν ου δίφθογγον
ἔχει τὴν γενικήν, χωρὶς τοῦ Κράτης Κράτητος. ἔστω δὲ παραδείγματα
τοῦ κανόνος ταῦτα· θύτης θύτου, πλύτης πλύτου, δότης δότου, χάρτης
χάρτου, ψάλτης ψάλτου, κτίστης κτίστου, ἐπιθέτης ἐπιθέτου, Εὐ-
φράτης Εὐφράτου, εὐεργέτης εὐεργέτου, Μεμφίτης Μεμφίτου, πολίτης
πολίτου, Ἀσκαλωνίτης Ἀσκαλωνίτου, στυλίτης στυλίτου, τραπεζίτης
τραπεζίτου, οἰκέτης οἰκέτου, ποιητής ποιητοῦ, ἱκέτης ἱκέτου, δανειστής
δανειστοῦ, φαιδρυντής φαιδρυντοῦ, χρυσωτής χρυσωτοῦ. πρόσκειται ἐν
τῷ κανόνι «ἀρσενικὰ» διὰ τὰ θηλυκὰ οἷον φιλότης φιλότητος, ποιότης
ποιότητος καὶ τὰ ὅμοια. πρόσκειται «μὴ σύνθετα παρὰ τὸ κρατῶ ἢ κρά-
τος» διὰ τὸ Σωκράτης Σωκράτους καὶ Ἀριστοκράτης Ἀριστοκράτους καὶ
Ἱπποκράτης Ἱπποκράτους καὶ ἀκρατής ἀκρατοῦς. – πρόσκειται «μὴ
ἔχοντα οὐδέτερον εἰς ες» διὰ τὸ προπετής προπετοῦς προπετές.
Αίλιος Ηρωδιανός. Περὶ παραγωγῶν γενικῶν ἀπὸ διαλέκτων (e cod.

Barroc. 76) Page 235, line 7
τάσιν τοῦ ἁπλοῦ; ἡνίκα εὑρεθῶσιν ὑπὲρ μίαν συλλαβήν· οἷον,

ἐρανιστὴς, αὐχερανιστής· εὑρετὴς, ἐφευρετής· ἐραστὴς, παι-
398
δεραστής· χωρὶς τοῦ κριτὴς καὶ ἀληθής· ταῦτα γὰρ ἐν τῇ

συνθέσει βαρύνονται, οἷον, δικαιοκρίτης· φιλαλήθης· καὶ χωρὶς
τῶν μονοσυλλάβων, οἷον Κρὴς, Ἑτεόκρης· γνὴς, Ἴγνης· πᾶν
γὰρ ὄνομα μονοσύλλαβον ἐν τῇ συνθέσει ἀναβιβάζει τὸν τόνον·
οἷον, χθὼν, αὐτόχθων· παῖς βούπαις· Θρὰξ, σακόθραξ· χωρὶς
τοῦ πτὼξ, πολυπτώξ.
Διατί τὸ κριτὴς ἐν τῇ συνθέσει βαρύνεται; ἐπειδὴ παράλογός
ἐστιν ἐν τῇ ἁπλότητι ἡ ὀξεῖα· τὰ γὰρ εἰς ος ἀρσενικὰ φύσει
δισύλλαβα βαρύνονται· οἷον, πλύτης· δίψης· χάρτης· ψάλτης·
τοῦτο δὲ ἡ μὲν κοινὴ βαρύνει, ἡ δὲ Ἀτθὶς ὀξύνει. Καὶ διατί
τὸ ἀληθὴς ἐν τῇ συνθέσει βαρύνεται; ἐπειδὴ τὰ διὰ τοῦ ηθης
σύνθετα παρώνυμα βαρύνεσθαι θέλουσιν· ἦθος, συνήθης· εὐήθης·
καλοήθης· κακοήθης· ἀήθης· οὕτως οὖν καὶ τὸ ἀληθής· φιλαλήθης.
Διατί τὸ τὶς συστέλλει τὸ ι; ἐπειδὴ κανών ἐστιν ὁ λέγων,
ὅτι τὰ κατὰ ἀποβολὴν τοῦ σ ποιοῦντα οὐδέτερον, συνεσταλ-
μένον ἔχουσι τὸ δίχρονον· οἷον μέγας, μέγα· ταχὺς, ταχύ·
οὕτως οὖν καὶ τὸ τίς, τί.
Δίων Κάσσιος Ρωμαϊκή ιστορία. (excerpta Salmasiana)

Page 763, line 7
EXCERPTA SALMASIANA p. 392, 24 – 397, 33 Cramer.
(Γάιος ἔτη γʹ μῆνας ζʹ.) Γάιος Ἰούλιος Καῖσαρ νέος ὢν ἔδοξε

καθ' ὕπνους συνουσιάζειν τῇ ἰδίᾳ μητρί, καὶ ἐν ταῖς ἀγέλαις αὐτοῦ
ἐτέχθη ἵππος χηλὰς ἔχων ἀντὶ ὁπλῆς, καὶ οὐδένα ἕτερον ἀναβάτην
ἐδέχετο, εἰ μὴ αὐτὸν μόνον, ὡς ὁ Βουκέφαλος τὸν Ἀλέξανδρον. πρὸ
δὲ μιᾶς ἡμέρας τοῦ θανάτου αὐτοῦ, ἔδοξεν ὁρᾶν ἡ γυνὴ αὐτοῦ πεπτω-
κυῖαν τὴν οἰκίαν αὐτοῦ, καὶ αὐτὸν τραυματίαν καὶ αἵματι κατάρρυτον
ἐμπεσεῖν τοῖς κόλποις αὐτῆς. προϊόντι δὲ αὐτῷ ἔδωκέ τις ἐν χάρτῃ
τὴν κατ' αὐτοῦ ἐπιβουλήν· ὁ δὲ ἄλλο τι νομίσας εἶναι, καὶ διὰ τοῦτο
μὴ ἀναγνοὺς ἀλλὰ δοὺς τοῖς ὑπογραφεῦσιν, ἐσφάγη, Ὀκτάβιον τὸν
ἀνεψιὸν αὐτοῦ καταλιπὼν διάδοχον.
(Ὀκταύϊος ἔτη νζʹ ....) καὶ ἡμέρας βʹ. πρὸ ἡμέρας μιᾶς τοῦ τεχθῆ-
ναι τοῦτον, εἶδεν ἡ μήτηρ αὐτοῦ, ὡς τὰ σπλάγχνα αὐτῆς ἐξαρπαγέντα
εἰς οὐρανὸν ἐφέρετο· καὶ ἐν τῇ νυκτὶ ᾗ ἐγεννήθη εἶδεν ὁ πατὴρ αὐτοῦ
ὅτι ἐκ τῶν κόλπων τῆς αὐτοῦ γυναικὸς ἀνέτειλεν ὁ ἥλιος. Νιγίδιος δέ
τις βουλευτὴς ἀστρολόγος, βραδύτερον προελθόντος τοῦ πατρὸς αὐτοῦ,
ἠρώτησε τὴν αἰτίαν, ὁ δὲ ἔφη υἱὸν αὐτῷ τεχθῆναι· κἀκεῖνος, “ὦ τί
ἐποίησας; δεσπότην ἡμῖν ἐγέννησας,” ἀνεβόησε. τρεφομένου δὲ τοῦ
Δίων Κάσσιος Ρωμαϊκή ιστορία. (excerpta Salmasiana) Pa 764, line 7

399
καὶ τελευτῶν τις ἐπέσκηψε τοῖς ἑαυτοῦ κληρονόμοις θῦσαι, ὅτι ζῶντα
τὸν
Σεβαστὸν καταλείπει. δυστυχήσας δὲ περὶ γάμον καὶ τὰ εἰς παῖδας
ἐκβεβη-
κότα ἐβόα, “Αἴθ' ὄφελον ἄγαμός τ' ἔμμεναι ἄγονός τ' ἀπολέσθαι”· περὶ δὲ
ὀρθογραφίαν ἐσπουδάκει, ὥστε καὶ διάδοχόν τινι τῶν ἀρχόντων ἔπεμψεν,
ὅτι αὐτῷ ἐπιστέλλων τῆς ὀρθῶς ἐχούσης ἐσφάλη γραφῆς.
Τούτου ποτὲ δικάζοντος, καὶ πολλῶν θάνατον καταψηφισαμένου,
Μηκίνας τις ἀνὴρ σοφὸς ἀγαπώμενος ὑπ' αὐτοῦ μὴ δυνάμενος ἐν-
τυχεῖν αὐτῷ διὰ τὸ πλῆθος, ἔγραψεν ἐν χάρτῃ “ἀνάστηθι δήμιε,”
καὶ σημηνάμενος ἔρριψεν ἐν τῷ κόλπῳ αὐτοῦ. ὅπερ ἀναγνοὺς ἐκεῖνος
ἀνέστη, καὶ ἐκέλευσεν ἀργῆσαι τὰ κριθέντα. τινός ποτε τῶν συστρα-
τευσαμένων αὐτῷ δεηθέντος τῆς εἰς τὸ βουλευτήριον αὐτοῦ παρου-
σίας, εἶπεν αὐτὸς μὲν ἀσχολεῖσθαι, ἐπιτρέψαι δέ τινι τῶν φίλων
παραγενέσθαι καὶ τὴν χρείαν πληρῶσαι· καὶ ὃς ὀργισθεὶς ἔφη, “ἐγὼ
μέντοι, ὁσάκις τῆς ἐμῆς ἐπικουρίας ἐδεήθης, οὐκ ἄλλον ἀντ' ἐμοῦ
ἔπεμψα.” ἐρυθριάσας οὖν ὁ Καῖσαρ, καὶ συναπῆλθε καὶ συνέπραξε.
Μανιώδης δὲ ἦν περὶ τὰς ἀλλοτρίας γυναῖκας, ὡς καὶ τοὺς ἄν-
δρας αὐτῶν ἐξυπηρετεῖν τῷ μιάσματι. ἡνίκα γὰρ ἤρχετό τις τῶν
βουλευτῶν πρὸς αὐτὸν, ὡραίαν ἔχων γυναῖκα, ἔπεμπε πρὸς αὐτὸν
Sextus Empiricus Phil., Adversus mathematicos Book 1, section 237,

line 6
Ἄλλως τε, ἐπεὶ ἐγκαλοῦσιν ὡς ἀνωμάλῳ καὶ πολυειδεῖ

τῇ συνηθείᾳ, καὶ ἡμεῖς ἀπὸ τῆς αὐτῆς ἀφορμῆς αὐτοῖς
ἐγκαλέσομεν. εἰ γὰρ ἡ ἀναλογία ὁμοίου παράθεσίς ἐστι,
τὸ δὲ ὅμοιον ἐκ τῆς συνηθείας, ἡ δὲ συνήθεια ἀνώμαλός
τε καὶ ἄστατος, δεήσει καὶ τὴν ἀναλογίαν μὴ ἔχειν ἑστῶτα
παραπήγματα. καὶ τοῦτο πάρεστι διδάσκειν ἐπὶ τῶν ὀνο-
μάτων καὶ τῶν ῥημάτων καὶ μετοχῶν καὶ καθόλου τῶν
ἄλλων ἁπάντων. οἷον ἐπὶ μὲν τῶν ὀνομάτων παρόσον τὰ
κατὰ τὰς ὀρθὰς πτώσεις ἀνάλογα ὄντα καὶ ὅμοια, ταῦτα
κατὰ τὰς πλαγίους ἀνομοίως τε καὶ οὐκ ἀναλόγως σχη-
ματίζεται, οἷον Ἄρης Χάρης χάρτης – Ἄρεως Χάρητος
χάρτου, καὶ Μέμνων Θέων λέων – Μέμνονος Θέωνος
λέοντος, Σκόπας μέλας Ἄβας – Σκόπα μέλανος Ἄβαν-
τος. ἐπὶ δὲ τῶν ῥηματικῶν πολλὰ ὁμοίως κατὰ τὸν ἐνε-
400
στῶτα χρόνον λεγόμενα οὐκ ἀναλόγως ἐν τοῖς ἄλλοις

χρόνοις σχηματίζεται, οἷον εὑρίσκει ἀρέσκει – ηὕρηκεν
ἀρήρεκεν, ἐνίων δὲ συζυγίαι τινὲς ἐκλελοίπασιν καὶ ἔκ-
τονε μὲν λέγεται, ἔκταγκε δὲ οὐ λέγεται: ἀλήλιπται μὲν
εἴποι τις ἄν, ἤλειπται δὲ οὐκέτι. ἐπὶ δὲ τῶν μετοχῶν
βοῶν σαρῶν νοῶν –
Αρχιμήδης γεωμέτρης Fragmenta Fragment 7, line 11
Hero, Metric. I, 39 p. 90, 5. Ἀναγκαῖον δέ, ὡς οἶμαι, πρὸς (scr. καὶ) τὰς
ἀτάκτους εἰπεῖν ἐπιφανείας, ὡς δέον αὐτὰς μετρεῖσθαι. εἰ μὲν
οὖν ἐπιφάνεια ἐπίπεδός ἐστιν, ἡ δὲ περιέχουσα αὐτὴν
γραμμὴ ἄτακτος ὑπάρχει, δεήσει ἐπ' αὐτῆς τῆς γραμμῆς
λαβεῖν τινα συνεχῆ σημεῖα, ὥστε τὰς ἐπιζευγνυούσας
αὐτὰ κατὰ τὸ ἑξῆς εὐθείας γραμμὰς μὴ κατὰ πολὺ
ἀπᾴδειν τῆς περιεχούσης τὸ σχῆμα γραμμῆς, καὶ οὕτως
ὡς πολύγωνον μετρεῖν εἰς τρίγωνα καταδιαιροῦντα.
εἰ δὲ οὔκ ἐστιν ἐπίπεδος ἡ ἐπιφάνεια, ἀλλ' ὥσπερ
ἀνδριάντος ἢ ἄλλου τινὸς τοιούτου, δεῖ λαβόντα χάρτην
ὅτι λεπτότατον ἢ σινδόνα περιτείνειν κατὰ μέρος ἐπὶ
τὴν ἐπιφάνειαν αὐτοῦ, ἄχρι ἂν περιειληθῇ, εἶτα ἐκ-
τείναντα τὸν χάρτην ἢ τὴν σινδόνα εἰς ἐπίπεδον
μετρεῖν περιεχομένην ὑπὸ ἀτάκτου γραμμῆς, ὡς προ-
είρηται, καὶ ἀποφαίνεσθαι τὸ ἐμβαδὸν τῆς ἐπιφανείας.
εἰ δέ τινές εἰσιν ἕτεραι ἐπιφάνειαι ἢ σχήματα ἐπι-
φανειῶν, μετρηθήσεται ἐκ τῶν προειρημένων.
Αρχιμήδης γεωμέτρης Fragmenta Fragment 7, line 14
οὖν ἐπιφάνεια ἐπίπεδός ἐστιν, ἡ δὲ περιέχουσα αὐτὴν

γραμμὴ ἄτακτος ὑπάρχει, δεήσει ἐπ' αὐτῆς τῆς γραμμῆς
λαβεῖν τινα συνεχῆ σημεῖα, ὥστε τὰς ἐπιζευγνυούσας
αὐτὰ κατὰ τὸ ἑξῆς εὐθείας γραμμὰς μὴ κατὰ πολὺ
ἀπᾴδειν τῆς περιεχούσης τὸ σχῆμα γραμμῆς, καὶ οὕτως
ὡς πολύγωνον μετρεῖν εἰς τρίγωνα καταδιαιροῦντα.
εἰ δὲ οὔκ ἐστιν ἐπίπεδος ἡ ἐπιφάνεια, ἀλλ' ὥσπερ
ἀνδριάντος ἢ ἄλλου τινὸς τοιούτου, δεῖ λαβόντα χάρτην
ὅτι λεπτότατον ἢ σινδόνα περιτείνειν κατὰ μέρος ἐπὶ
τὴν ἐπιφάνειαν αὐτοῦ, ἄχρι ἂν περιειληθῇ, εἶτα ἐκ-
τείναντα τὸν χάρτην ἢ τὴν σινδόνα εἰς ἐπίπεδον
μετρεῖν περιεχομένην ὑπὸ ἀτάκτου γραμμῆς, ὡς προ-
είρηται, καὶ ἀποφαίνεσθαι τὸ ἐμβαδὸν τῆς ἐπιφανείας.
401
εἰ δέ τινές εἰσιν ἕτεραι ἐπιφάνειαι ἢ σχήματα ἐπι-

φανειῶν, μετρηθήσεται ἐκ τῶν προειρημένων.
Ήρων μηχανικός. De automatis Chapter 26, section 3, line 4
δων. ἐν δὲ τοῖς κενώμασι τούτοις ὑποπεφραγμένα

σανίδια ἐπιτίθεται κανόνια ἔχοντα μέσα τετράγωνα
ἰσόπλευρα εἰργασμένα καὶ ὀρθά, ὧν αἱ γωνίαι ἔσονται
καταδεδεμέναι. ἔσονται δὲ ταῦτα ἐλάτινα, ἵνα μὴ
λεπτὰ ὄντα διαστρέφωνται. καὶ κάτωθεν μὲν αὐτῶν
ἔσται προσκείμενα πυρηνίδια χαλκᾶ ἔντορνα, οἷς ὑπο-
κείσονται ἐμπυελίδια, ἵνα ὦσιν εὔστροφα, ἄνωθεν
δὲ στρογγύλα ἐργασθέντα καὶ λεῖα. καὶ ἄνωθεν
τῆς πλευρᾶς τοῦ πλινθίου τρυπηθείσης διωθήσεται,
ὥστε μὴ σφίγγειν μήτε λίαν εὔλυτον εἶναι ὡς στρέ-
φεσθαι. τούτων γενομένων δεῖ χάρτην λαβόντα λεπτό-
τατον τῶν βασιλικῶν καλουμένων ἀποτεμεῖν αὐτοῦ τὸ
μῆκος, ἡλίκον ἂν περιέχῃ ὕψος τὸ τοῦ πίνακος ἔδαφος
ἕως τῶν ὀθονίων τῶν συνειλημένων καὶ ἀποτεμνόν-
των τὸν ὀμφαλὸν τοῦ χάρτου προσκολλῆσαι αὐτὸν
πρὸς τὸν κανόνα τὸν ἐκ δεξιῶν τοῦ πίνακος, ὥστε
ἀντὶ τοῦ ὀμφαλοῦ τὸν κανόνα προσκεκολλῆσθαι, καὶ
οὕτως ὑποστρέφοντα τὸ ὑπερέχον τοῦ πίνακος περιει-
λεῖν τὸν χάρτην περὶ τὸν κανόνα κεκλεισμένου τοῦ
πίνακος. [τοῦτο δὲ ἐπιστρέφεται, ἕως ἂν ἐπικαλυφθῇ
ὅλον τὸ ἔδαφος τοῦ πίνακος τῷ χάρτῃ.
τῆς πλευρᾶς τοῦ πλινθίου τρυπηθείσης διωθήσεται,

ὥστε μὴ σφίγγειν μήτε λίαν εὔλυτον εἶναι ὡς στρέ-
402
ὅλον τὸ ἔδαφος τοῦ πίνακος τῷ χάρτῃ. ἔσται δὲ

τοῦτο, ἕως ἂν ἐπὶ τὸν τοῦ ἑτέρου κανόνος τόπον ἐγ-
γίσῃς ... πεπληρωκέναι τε καὶ οὕτως, ἐάν τι πλεονάζῃ,
ἀποτέμνειν.] δεῖ δὲ ὑποκολλῆσαι ὑπὸ τὴν ἀρχὴν τοῦ
χάρτου κανόνα σφόδρα λεπτὸν εἰργασμένον. ἔστω οὖν
τὸ εἰλημένον παρὰ τὴν παραστάδα κεκρυμμένον, ὥστε
ἀνεῳγμένου τοῦ πίνακος μὴ ὁρᾶσθαι. ἐναρτῶ οὖν
σπάρτους λεπτὰς εἰς τὸ κανόνιον τὸ πρὸς τῇ ἀρχῇ τοῦ
χάρτου προσκεκολλημένον ...

ὅλον τὸ ἔδαφος τοῦ πίνακος τῷ χάρτῃ. ἔσται δὲ
τοῦτο, ἕως ἂν ἐπὶ τὸν τοῦ ἑτέρου κανόνος τόπον ἐγ-
γίσῃς ... πεπληρωκέναι τε καὶ οὕτως, ἐάν τι πλεονάζῃ,
ἀποτέμνειν.] δεῖ δὲ ὑποκολλῆσαι ὑπὸ τὴν ἀρχὴν τοῦ
χάρτου προσκεκολλημένον ...

χάρτου προσκεκολλημένον ... κάτωθεν παρὰ τὸ παρα-
στάδιον τοῦ πίνακος, ἄλλην δὲ ἄνωθεν παρὰ τὸ ὑπερ-
θύριον καὶ ἀποδίδωμι εἰς τὸν ἄλλον κανόνα τὸν ἐν
τοῖς εὐωνύμοις μέρεσιν. οὐκοῦν ἐὰν περιάγωμεν τὸν
κανόνα, ἐπισπάσεται τὰς σπάρτους· ἐπειληθήσονται γὰρ
403
αἱ σπάρτοι ἐξηρτημέναι εἰς τὴν ἀρχὴν τοῦ χάρτου, καὶ

ἀκολουθήσει ὁ χάρτης. κεκλεισμένου οὖν τοῦ πίνακος
ἕως τοσούτου ἐπιστρεφέσθω, ἕως ἂν ἐπικαλυφθῇ ὅλον
τὸ ἔδαφος τῷ χάρτῃ. ἔσται δὲ οὗτος ἀέρα καὶ θάλας-
σαν ἔχων γεγραμμένα. ἵνα οὖν αὐτόματος παραγένηται
ὁ χάρτης καὶ τῆς λείας βαρέως ἐπισπωμένης ταχεῖα
παραγωγὴ γίνηται πρὸς τὸ πολὺ πλῆθος τῶν πλοίων
παραπλεῦσαι, δεῖ προμηχανήσασθαι ταῦτα.
Ἔστω γὰρ κατὰ τὸ ὄπισθεν μέρος φαινόμενος ὁ
πίναξ ὁ ΑΒΓΔ, καὶ τοῦ κανόνος, περὶ ὃν ἑλίσσεται
ὁ χάρτης, τὸ ὑπεράνω μέρος ἐξελίκτραν τετορνευμένην

χάρτου προσκεκολλημένον ... κάτωθεν παρὰ τὸ παρα-
στάδιον τοῦ πίνακος, ἄλλην δὲ ἄνωθεν παρὰ τὸ ὑπερ-
θύριον καὶ ἀποδίδωμι εἰς τὸν ἄλλον κανόνα τὸν ἐν
τοῖς εὐωνύμοις μέρεσιν. οὐκοῦν ἐὰν περιάγωμεν τὸν
κανόνα, ἐπισπάσεται τὰς σπάρτους· ἐπειληθήσονται γὰρ
αἱ σπάρτοι ἐξηρτημέναι εἰς τὴν ἀρχὴν τοῦ χάρτου, καὶ
ἀκολουθήσει ὁ χάρτης. κεκλεισμένου οὖν τοῦ πίνακος
ἕως τοσούτου ἐπιστρεφέσθω, ἕως ἂν ἐπικαλυφθῇ ὅλον
τὸ ἔδαφος τῷ χάρτῃ. ἔσται δὲ οὗτος ἀέρα καὶ θάλας-
σαν ἔχων γεγραμμένα. ἵνα οὖν αὐτόματος παραγένηται
ὁ χάρτης καὶ τῆς λείας βαρέως ἐπισπωμένης ταχεῖα
παραγωγὴ γίνηται πρὸς τὸ πολὺ πλῆθος τῶν πλοίων
παραπλεῦσαι, δεῖ προμηχανήσασθαι ταῦτα.
Ἔστω γὰρ κατὰ τὸ ὄπισθεν μέρος φαινόμενος ὁ
πίναξ ὁ ΑΒΓΔ, καὶ τοῦ κανόνος, περὶ ὃν ἑλίσσεται
τὴν ΖΗ ...,

τὴν ΖΗ ..., καὶ πρὸς τὸν πίνακα ἐπάνω τῶν ὑσπληγ-
404
γίων καὶ τῶν ἀστερίσκων τῶν τὰ χερία κινούντων

ἀποσπάσας μικρὸν περιτίθημι τύμπανον τὸ ΘΚ. ἐχέτω
δὲ τὸ τύμπανον ... κατὰ κουρὰν μέρος κύκλῳ τετορ-
νευμένον τρόχιλον. καὶ περὶ τὸν ἄξονα τοῦ τυμπάνου
ἄλλον περιτίθημι ἄξονα μικρὸν προσαραρότα τῷ ἄξονι
τὸν Μ, ὅπως συμφυῆ ὡς ἅμα στραφήσεται μείζονι
τυμπάνῳ. περιειλήσας οὖν σπάρτον περὶ τὴν ΗΖ
ἐξελίκτραν, ὅση μέλλει ἐξελίσσειν τὸν χάρτην, ὃν ἀπο-
δίδωμι ... περὶ ἕτερον τρόχιλον ... τῷ πρώτῳ τυμ-
πάνῳ τὸν Μ περιειλῶ τὴν εἰς τὴν λείαν ἀποδεδομένην
σπάρτον· ἔστω δὲ ἡ Ν. δῆλον οὖν ὅτι μικρὸν τῆς
σπάρτου ἑλκυσθείσης ὑπὸ τῆς λείας πολὺ μέρος τοῦ
χάρτου καὶ ταχὺ ἐπειληθήσεται. ἄξων δέ, ἐν ᾧ ἔχει
τὸ τύμπανον, ... τὸ ΝΞ. χρὴ δὲ τοὺς ἀστερίσκους καὶ
τὸ τύμπανον ἀνεμποδίστως κινεῖσθαι.
Ὁ μὲν οὖν παράπλους οὕτω γίνεται. οἱ δὲ δελ-
φῖνες ὁτὲ μὲν καταδύσονται, ὁτὲ δὲ φανήσονται κατὰ
τὸν ὑπογεγραμμένον τρόπον. ἐκ τῆς κάτω πλευρᾶς
Ήρων μηχανικός. Metrica Book 1, chapter 39, line 28
αὐτάρκως νομίζομεν μεμετρῆσθαι, ἀναγκαῖον δὲ ὡς

οἶμαι πρὸς τὰς ἀτάκτους εἰπεῖν ἐπιφανείας, ὡς δέον
αὐτὰς μετρεῖσθαι. εἰ μὲν οὖν ἐπιφάνεια ἐπίπεδός ἐστιν,
ἡ δὲ περιέχουσα αὐτὴν γραμμὴ ἄτακτος ὑπάρχει, δεήσει
ἐπ' αὐτῆς τῆς γραμμῆς λαβεῖν τινὰ συνεχῆ σημεῖα,
ὥστε τὰς ἐπιζευγνυούσας αὐτὰ κατὰ τὸ ἑξῆς εὐθείας
γραμμὰς μὴ κατὰ πολὺ ἀπᾴδειν τῆς περιεχούσης τὸ
σχῆμα γραμμῆς, καὶ οὕτως ὡς πολύγωνον μετρεῖν εἰς
τρίγωνα καταδιαιροῦντα. εἰ δὲ οὔκ ἐστιν ἐπίπεδος ἡ
ἐπιφάνεια, ἀλλ' ὥσπερ ἀνδριάντος ἢ ἄλλου τινὸς
τοιούτου, δεῖ λαβόντα χάρτην ὅτι λεπτότατον ἢ σινδόνα
περιτείνειν κατὰ μέρος ἐπὶ τὴν ἐπιφάνειαν αὐτοῦ, ἄχρι
ἂν περιειληθῇ, εἶτα ἐκτείναντα τὸν χάρτην ἢ τὴν σιν-
δόνα εἰς ἐπίπεδον μετρεῖν περιεχομένην ὑπὸ ἀτάκτου
γραμμῆς, ὡς προείρηται, καὶ ἀποφαίνεσθαι τὸ ἐμβαδὸν
τῆς ἐπιφανείας. εἰ δέ τινές εἰσιν ἕτεραι ἐπιφάνειαι
ἢ σχήματα ἐπιφανειῶν, μετρηθήσεται ἐκ τῶν προειρη-
μένων· καὶ γὰρ αὐτάρκως νομίζομεν τὰς ἐκ δυεῖν
διαστάσεων ἐπιφανείας μεμετρηκέναι.
405
Ήρων μηχανικός. Dioptra Section 7, line 22
ἡλίκη ἂν ᾖ τῷ μεγέθει. καὶ πάλιν μετακείσθω ἡ

διόπτρα πρὸς τῷ Ε, καὶ πρὸς ὀρθὰς ἡ ΕΖ· καὶ ὁμοίως
τυχὸν εἰλήφθω τὸ Ζ. καὶ τῇ ΖΕ πρὸς ὀρθὰς ἡ ΖΗ,
καὶ τυχὸν τὸ Η· καὶ τῇ ΖΗ πρὸς ὀρθὰς ἡ ΗΘ, καὶ
τυχὸν τὸ Θ· καὶ τῇ ΗΘ πρὸς ὀρθὰς ἡ ΘΚ, καὶ τυχὸν
τὸ Κ· καὶ τῇ ΘΚ πρὸς ὀρθὰς ἡ ΚΛ· καὶ τοῦτο γινέ-
σθω, ἄχρις ἂν ὀφθῇ τὸ Β σημεῖον. γεγονέτω, καὶ
παραγέ[γενή]σθω ἡ διόπτρα ἐπὶ τῆς ΚΛ, ἕως οὗ διὰ
τῆς ἑτέρας ἐν αὐτῇ εὐθείας φανῇ τὸ Β. πεφηνέτω
οὔσης τῆς διόπτρας κατὰ τὸ Λ. ἅμα δὴ διοπτεύοντες
γράψομεν ἐν χάρτῃ ἢ δέλτῳ τό τε σχῆμα τοῦ διοπ-
τρισμοῦ, τουτέστιν τὰς κλάσεις τῶν εὐθειῶν, καὶ ἔτι
τὰ μεγέθη ἑκάστης αὐτῶν ἐπιγράψομεν. ἔστω οὖν ἡ
μὲν ΑΓ πηχῶν εὑρημένη λόγου χάριν κ· ἡ δὲ ΓΔ
πηχῶν κβ· ἡ δὲ ΔΕ πηχῶν ιϛ· ἡ δὲ ΕΖ πηχῶν λ·
ἡ δὲ ΖΗ πηχῶν ιδ· ἡ δὲ ΗΘ πηχῶν ιβ· ἡ δὲ ΘΚ
πηχῶν ξ· ἡ δὲ ΚΛ πηχῶν η· ἡ δὲ ΛΒ πηχῶν ν.
τούτων δὲ οὕτως ἐχόντων νενοήσθω τῇ ΑΓ πρὸς
ὀρθὰς ἠγμένη ἡ ΑΜ καὶ ἐκβεβλημέναι αἱ ΛΒ, ΚΘ,
ΖΗ, ΕΔ ἐπὶ τὰ Μ, Ν, Ξ, Ο·
Ήρων μηχανικός. De mensuris Chapter 46, section 1, line 4
Ἄλλη μέτρησις σφαίρας καθολική.
Αἱ μὲν εὔτακτοι ἐπιφάνειαι ἐμετρήθησαν· αἱ δὲ

ἄτακτοι καταδιαιροῦνται εἰς τρίγωνα ἢ εἰς τμήματα,
ὡς ἂν ἐπιδέχηται τὸ σχῆμα. εἰ δὲ μὴ ἐπίπεδος, ἀλλὰ
ἄτακτος, ὥσπερ ἀνδρίαντος, ὀθόνην ἢ χάρτην περιειλεῖν
καὶ ἐκτείνοντα μετρεῖν.
Ammonius Gramm., De adfinium vocabulorum differentia (= Περὶ

ὁμοίων καὶ διαφόρων λέξεων) (fort. epitome operis sub aucto
Lexical entry 476, line 2
ὅτι τε – δέον εἰπεῖν οὕνεκα – τοὔνεκεν εἶπεν, καὶ ὅτι ἀντὶ τοῦ
406
κα κεν εἶπεν ἀνελίστως.

τιμωρεῖν καὶ τιμωρεῖσθαι διαφέρει. τιμωρεῖν μὲν
γάρ ἐστι τὸ βοηθεῖν τινι καὶ συναίρεσθαι, τιμωρεῖσθαι δὲ τὸ
κολάζειν. καὶ συντάσσουσι τὸ μὲν ἐνεργητικὸν δοτικῇ οἷον
’τιμωρῶ τῷ φίλῳ’, ἤγουν βοηθῶ· τὸ δὲ παθητικὸν αἰτιατικῇ
οἷον ‘τιμωροῦμαι τὸν ἐχθρόν’, ἀντὶ τοῦ κολάζω.
τιθέναι νόμον καὶ τίθεσθαι διαφέρει. τίθησι μὲν
γὰρ νόμον ὁ εἰσφέρων, τίθεται δὲ ὁ κυρῶν.
τόμος καὶ τομὸς διαφέρει. τόμος μὲν γάρ ἐστιν ὁ τε-
μνόμενος χάρτης ἢ ἄλλο τι, τομὸς δὲ ὁ τέμνων σίδηρος.
τρίετες βαρυτόνως καὶ τριετὲς ὀξυτόνως διαφέρει,
φησὶ Πτολεμαῖος ὁ Ἀσκαλωνίτης (p. 61 Baege). ἐὰν μὲν γὰρ
βαρυτονήσωμεν, ἔσται ἐπὶ χρόνου· διὸ καὶ ὁ ποιητής φησιν
(β 106 ω 141)· ’ὡς τρίετες μὲν ἔληθε δόλῳ’.
ἐὰν δὲ ὀξυτονήσωμεν ‘τριετὲς’ ὡς ‘εὐφυές’, ἔσται ἐπὶ ἡλι-
κίας οἷον ‘τριετὲς τὸ παιδίον’· ὅθεν καὶ
’ἑξετέ' ἀδμήτην’ (Ψ 266. 655).
Alexander Phil., In Aristotelis metaphysica commentaria

Page 504, line 34
ἄλλου ἀλλ' ἢ τῆς ὕλης ἐστίν· ἐπὶ δὲ τῶν στοιχείων οὐδεμίαν διάστασιν
ἐννοεῖν ἔξεστιν. ὅμως, φησίν, εἰ καὶ μέρη ὡς ὕλη τὰ τμήματά ἐστι τοῦ
κύκλου, ἀλλ' ἐγγύτερόν εἰσι τοῦ εἴδους καὶ μᾶλλον αὐτῷ πλησιάζει ἤπερ
ὁ
χαλκός, ὅταν ἡ στρογγυλότης τοῦ τμήματος ἢ καὶ τοῦ κύκλου ἐν χαλκῷ
γένηται. τὸ γὰρ διάστημα τὸ ἐν τῷ χαλκῷ τμήματι ὂν οὐ ταὐτόν ἐστι
τῷ ἐν τῷ χωρισθέντι νοουμένῳ, ὥστε τὸ χωρισθὲν τμῆμα μᾶλλον ἐγγίζει
τῷ εἴδει ἤπερ τὸ ἀχώριστον καὶ ἐν ὕλῃ τινὶ καὶ ὑποκειμένῳ ὄν. ὅτι δὲ
τὰ διάστασίν τινα ἔχοντα ὡς ὕλη εἰσὶ καὶ ἐπὶ τούτῳ ἐν τῷ ὁρισμῷ τῶν
εἰδῶν οὐ λαμβάνεται, πιστοῦται τοῦτο καὶ ἐκ τῆς συλλαβῆς λέγων ὅτι
οὐδὲ πάντα τὰ στοιχεῖα μέρη εἰσὶ τῆς κατὰ τὸν λόγον καὶ τὸ εἶδος συλλα-
βῆς· οὐ γὰρ καὶ τὰ κήρινα στοιχεῖα ἢ τὰ διὰ τοῦ μέλανος ἐν τῷ χάρτῃ
ἐγγραφέντα, διὰ τὸ καὶ ταῦτα διάστασιν ἔχειν καὶ μέρη γίνεσθαι τῆς συλ-
λαβῆς ὡς ὕλη, ὥσπερ ὁ χαλκὸς τοῦ ἀνδριάντος. εἰπὼν δὲ οἷον ταδὶ τὰ
κήρινα ἐπήγαγεν ἢ τὰ ἐν τῷ ἀέρι. ἐπειδὴ γὰρ ἡ φωνὴ ἢ πλῆξίς
ἐστιν ἀέρος ἢ πεπληγμένος ἀήρ, δῆλον ὅτι, ὅταν λέγωμεν,
συσχηματίζεται
Alexander Phil., In Aristotelis metaphysica commentaria

Page 609, line 32
407
Ἐπειδὴ τὸ μέτρον διττόν, ὅ τε λόγος αὐτοῦ καὶ αὐτό, οἷον ὅ τε λόγος

τοῦ πήχεος καὶ τὸ εἶδος αὐτοῦ τὸ ἐν τῇ ψυχῇ ἡμῶν καὶ αὐτὸς ὁ ξύλινος
πῆχυς, καὶ ἡ δίεσις ὁμοίως διττή, ὅ τε λόγος αὐτῆς καὶ τὸ εἶδος καὶ
αὐτὸς ὁ αἰσθητὸς τοῖς ὠσὶ φθόγγος, καὶ ἡ διάμετρος, τό τε εἶδος αὐτῆς
καὶ αὐτὴ ἡ γραμμὴ ἡ ἐν τῷδε τῷ τετραγώνῳ οὖσα, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων
ὡσαύτως, λέγει ὅτι τὸ μέτρον οὐκ ἀεὶ τῷ ἀριθμῷ ἕν ἐστιν, ἀλλ' ἐνίοτε
πλείω. αἱ διέσεις γάρ, φησί, δύο, ἀλλ' οὐχὶ κατὰ τὴν ἀκοήν· αὕτη
γὰρ μία τῷ ἀριθμῷ ἐστιν· ἀλλὰ μία μὲν αὕτη, ἑτέρα δὲ ἡ κατὰ τὸν λόγον
καὶ τὸ εἶδος. καὶ αἱ φωναί (λέγων φωνὰς νῦν τὰ στοιχεῖα τῶν φωνῶν,
τό τε ἄλφα καὶ τὸ βῆτα καὶ τὰ λοιπά) πλείονές εἰσιν, αὐτό τε τὸ ἄλφα
καὶ τὸ ἐν τῷδε τῷ χάρτῃ γεγραμμένον. ὅτι δὲ ταῖς φωναῖς τῶν στοι-
χείων ὡς ἀρχαῖς καὶ μέτροις χρώμεθα διὰ τὸ ἐλαχίστοις εἶναι δῆλον. ἡ
γὰρ Σωκράτης περιπατεῖ φωνὴ διαιρεῖται εἴς τε τὴν Σωκράτης καὶ εἰς τὴν
περιπατεῖ· ἔστι δὲ ἡ Σωκράτης φωνὴ ἑτέρα τῆς [Σωκράτης] περιπατεῖ.
Thessalus Astrol., Med., De virtutibus herbarum (e cod. Matrit. Bibl.

Nat. 4631 [olim 110]) Book 1, chapter prol, section 21, line 5
κρουνηδόν μοι τῶν δακρύων φερομένων· φυσικῶς γὰρ ἀπροσδό-

κητος χαρὰ πλείονα λύπης ἐκκαλεῖται δάκρυα.
ἐπανελθόντες δὲ ἐκ τοῦ ἄλσους ἐπὶ τὴν ἁγνείαν ἐγιγνόμεθα ἐμοὶ
τῶν ἡμερῶν διὰ τὴν προσδοκίαν ὡς ἐνιαυτῶν ἀπαριθμουμέ-
νων.
ἐπιστάσης δὲ τῆς τρίτης ἡμέρας ὑπὸ τὸν ὄρθρον
πορευθεὶς ἠσπασάμην τὸν ἀρχιερέα ταπεινῶς.
Εὐτρέπιστο δὲ αὐτῷ οἶκος καθαρὸς καὶ τὰ λοιπὰ τὰ πρὸς
τὴν ἐπίσκεψιν· ἐγὼ δὲ κατὰ προμήθειαν τῆς ψυχῆς εἶχον,
ἀγνοοῦντος τοῦ ἀρχιερέως, χάρτην καὶ μέλαν ἐπὶ τῷ ση-
μειώσασθαι τῶν λεγομένων, ἃ ἐὰν δεήσῃ.
ἀνακρίνοντος δέ με τοῦ ἀρχιερέως, πότερον ψυχῇ νεκροῦ τινος ἢ
θεῷ
ὁμιλῆσαι βουλοίμην, ἔφην Ἀσκληπιῷ· εἶναι δὲ τὸ τέλειον
τῆς χάριτος, εἰ μόνῳ μοι πρὸς μόνον ὁμιλεῖν ἐπιτρέψειεν.
ὅμως οὐχ ἡδέως μέν (τοῦτο γὰρ ἐνέφαινον οἱ τῆς ὄψε-
ως χαρακτῆρες), πλὴν ἐπηγγείλατο. καὶ ἐγκλείσας με εἰς
τὸν οἶκον καὶ καθῖσαι κελεύσας ἄντικρυς τοῦ θρόνου, εἰς
ὃν ἔμελλεν ὁ θεὸς καθέζεσθαι, προαγαγὼν διὰ τῶν ἀπορρή-
των ὀνομάτων τὸν θεὸν καὶ ἐξελθὼν ἔκλεισε τὴν θύραν.
408
Chrysippus Phil., Fragmenta logica et physica Fragment 1, line 27
θυνε δὲ αὐτὰ πολλάκις ὑπὲρ τοῦ αὐτοῦ δόγματος ἐπιχειρῶν καὶ πᾶν
τὸ ὑποπεσὸν γράφων καὶ διορθούμενος πλεονάκις πλείστῃ τε τῶν
μαρτυριῶν παραθέσει χρώμενος· ὥστε καὶ ἐπειδή ποτε ἔν τινι τῶν
συγγραμμάτων παρ' ὀλίγον τὴν Εὐριπίδου Μήδειαν ὅλην παρετίθετο
καί τις μετὰ χεῖρας εἶχε τὸ βιβλίον, πρὸς τὸν πυθόμενον τί ἄρα ἔχοι,
ἔφη “Χρυσίππου Μήδειαν”. καὶ Ἀπολλόδωρος δὲ ὁ Ἀθηναῖος ἐν τῇ
συναγωγῇ τῶν δογμάτων, βουλόμενος παριστάνειν, ὅτι τὰ Ἐπικούρου
οἰκείᾳ δυνάμει γεγραμμένα καὶ ἀπαράθετα ὄντα μυρίῳ πλείω ἐστὶ τῶν
Χρυσίππου βιβλίων, φησὶν οὕτως αὐτῇ τῇ λέξει· “εἰ γάρ τις ἀφέλοι
τῶν Χρυσίππου βιβλίων ὅσ' ἀλλότρια παρατέθειται, κενὸς αὐτῷ ὁ
χάρτης καταλελείψεται.” καὶ ταῦτα μὲν Ἀπολλόδωρος. ἡ δὲ παρε-
δρεύουσα πρεσβῦτις αὐτῷ, ὥς φησι Διοκλῆς, ἔλεγεν ὡς πεντακοσίους
γράφει στίχους ἡμερησίους. Ἑκάτων δέ φησιν ἐλθεῖν αὐτὸν ἐπὶ φιλο-
σοφίαν τῆς οὐσίας αὐτοῦ τῆς πατρῴας εἰς τὸ βασιλικὸν ἀναληφθείσης.
Ἦν δὲ καὶ τὸ σωμάτιον εὐτελής, ὡς δῆλον ἐκ τοῦ ἀνδριάντος τοῦ ἐν
Κεραμεικῷ, ὃς σχεδόν τι ὑποκέκρυπται τῷ πλησίον ἱππεῖ. ὅθεν
αὐτὸν ὁ Καρνεάδης Κρύψιππον ἔλεγεν (secuntur apophthegmata).
183. Τέλος δὲ Ἀρκεσιλάῳ καὶ Λακύδῃ, καθά φησι Σωτίων ἐν τῷ
ὀγδόῳ παραγενόμενος ἐν Ἀκαδημίᾳ συνεφιλοσόφησε· δι' ἣν αἰτίαν
καὶ κατὰ τῆς συνηθείας καὶ ὑπὲρ αὐτῆς ἐπεχείρησε·
Chrysippus Phil., Fragmenta logica et physica Fragment 83, line 4
ὅλον νοεῖται τὰ μέρη· τὰ δὲ πρός τι ἐν συμμνημονεύσει ἐστὶν ἡμετέρᾳ, ἡ

δὲ
ἡμετέρα συμμνημόνευσίς ἐστιν ἐν ἡμῖν. τὸ οὖν ὅλον καὶ τὸ μέρος ἐστὶν
ἐν
ἡμῖν. τὸ δὲ ἐκτὸς ὑποκείμενον αἰσθητὸν οὔτε ὅλον ἐστὶν οὔτε
μέρος, ἀλλὰ πρᾶγμα οὗ ἡμεῖς ἐπικατηγοροῦμεν τὴν ἡμῶν αὐτῶν συμμνη-
μόνευσιν.
Aëti Plac. IV 9, 13. Χρύσιππος τὸ μὲν γενικὸν ἡδὺ νοη-
τόν, τὸ δὲ εἰδικὸν καὶ προσπῖπτον ἤδη αἰσθητόν.
Aëtii Plac. IV 11. Πῶς γίνεται ἡ αἴσθησις καὶ ἡ ἔννοια καὶ ὁ
κατὰ ἐνδιάθεσιν λόγος. Gal. 92.
Οἱ Στωϊκοί φασιν· ὅταν γεννηθῇ ὁ ἄνθρωπος, ἔχει τὸ ἡγεμονικὸν
μέρος τῆς ψυχῆς ὥσπερ χάρτην εὔεργον εἰς ἀπογραφήν· εἰς τοῦτο μίαν
ἑκά-
στην τῶν ἐννοιῶν ἐναπογράφεται. – Πρῶτος δὲ [ὁ] τῆς ἀναγραφῆς τρό-
409
πος ὁ διὰ τῶν αἰσθήσεων. αἰσθανόμενοι γάρ τινος οἷον λευκοῦ, ἀπελθόν-
τος αὐτοῦ μνήμην ἔχουσιν· ὅταν δὲ ὁμοειδεῖς πολλαὶ μνῆμαι γένωνται,
τότε
Pausanias Attic., Ἀττικῶν ὀνομάτων συναγωγή Alphabetic letter beta,

entry 24, line 2
βρόμος· κυρίως ἦχος ἐπὶ ἀνέμου καὶ ἐπὶ πυρός· λέγεται δὲ καὶ σπέρμα
λεπτῇ κριθῇ ὅμοιον. βρωμᾶσθαι· ὀγκᾶσθαι, τὸ βρώμης, ὅ ἐστι βρώσεως
ἢ τροφῆς, δεῖσθαι· τίθε-ται ἐπὶ ὄνων πεινώντων.
βύβλος· φυτὸν φυόμενον ἐν τοῖς Αἰγυπτιακοῖς ἕλεσιν, ῥάβδος ψιλή, ἐπ'
ἄκρῳ χάρτην ἔχουσα, φυομένη πολλὴ καὶ ἐν τοῖς κάτω μέρεσι τοῦ Δέλτα
.
βυσαύχην· ὁ τὸν αὐχένα συνέλκων καὶ τοὺς ὤμους ἀνέλκων.
βωμολόχος· ὁ περὶ τοὺς βωμοὺς λοχῶν ὑπὲρ τοῦ λαβεῖν τι παρὰ τῶν
θυόντων.
μεταφορικῶς δὲ καὶ ὁ παραπλησίως τούτῳ ὠφελείας ἕνεκά τινος
κολακεύων. καὶ βωμακεύ-
ματα καὶ βωμολοχεύματα. Ἀπολλόδωρος δὲ ὁ Κυρηναῖος (quo de v. Ath.
487 b) ὡς εὐτρά-
πελον καὶ γελωτοποιόν, τινὲς δὲ τὸν μετά τινος εὐτραπελίας κόλακα, καὶ
τὸν πανοῦργον καὶ
συκοφάντην.
Philoxenus Gramm., Fragmenta Fragment 30, line 1
b. Schol. Vatic. Dion. Thr., Gramm. Gr. I 3, 247, 21 Hilgard: φρονῶ

ἁπλοῦν. κατὰ δὲ Φιλόξενον αὐτόθεν ἁπλοῦν· φρῶ γάρ φησι ῥῆμα
δηλωτικὸν τοῦ προϊέναι, παρ' ὃ καὶ φρὴν ἡ προϊεμένη, ἤγουν προπέμ-
πουσα τὰ νοήματα, καὶ φρέαρ, ἀφ' οὗ προΐεται τὸ ὕδωρ, καὶ ἀφρὸς τοῦ α
ἐπίτασιν δηλοῦντος· τί γὰρ τούτου μᾶλλον εἰς τὸ ἄνω προΐεται;
c. Or. 161, 1: φρήν· παρὰ τὸ αὐτὸ ῥῆμα τὸ φρῶ φρήν· τί γὰρ γονιμώ-
τερον τῆς φρενός;
d. Et. Gen. B s. v. φρήν (deest A), unde EM 799, 42: φρήν· ἀπὸ τοῦ
προϊῶ, τὸ προπέμπω, συγκοπῇ πρῶ καὶ φρῶ· ἐξ οὗ φρήν· ἀφ' ἧς
προΐεται τὰ βουλεύματα.
a. Or. 165, 9 (unde Et. Gud. 563, 3 St., cod. z p. 445): χάρτης· παρὰ
τὸ χῶ, τὸ χωρῶ, οὗ ὁ μέλλων χήσω. ὥσπερ τὸ χῶ, τὸ διαχέομαι,
παράγωγον ποιεῖ τὸ χαίρω, οὕτω καὶ τὸ χῶ ἐπὶ τοῦ χωρῶ παράγωγον
ποιεῖ τὸ χαίρω οὐκ ἐπὶ τοῦ σημαινομένου τὸ χαίρειν, ἀλλ' ἐπὶ τοῦ
χωρεῖν. παρὰ δὲ τὸ αὐτὸ χαίρω χάρτης, χωρητικὸς ὢν τῶν
410
ἐγγραφομένων. Φιλόξενος ἐν τῷ Περὶ μονοσυλλάβων ῥημάτων.

b. Et. Gen. B s. v. χάρτης (deest A), unde EM 807, 24, Et. Sym. cod.
V ap. Gaisf. EM 2255 B: χάρτης· παρὰ τὸ χῶ τὸ σημαῖνον τὸ χωρῶ,
ἀφ' οὗ καὶ τὸ χάζω, γίνεται παράγωγον χαίρω οὐκ ἐπὶ τῆς χαρᾶς· ἀφ'
οὗ γίνεται χάρτης, χωρητικὸς ὢν τῶν ἐγγραφομένων.
Philoxenus Gramm., Fragmenta Fragment 30, line 5
ἐπίτασιν δηλοῦντος· τί γὰρ τούτου μᾶλλον εἰς τὸ ἄνω προΐεται;

c. Or. 161, 1: φρήν· παρὰ τὸ αὐτὸ ῥῆμα τὸ φρῶ φρήν· τί γὰρ γονιμώ-
τερον τῆς φρενός;
d. Et. Gen. B s. v. φρήν (deest A), unde EM 799, 42: φρήν· ἀπὸ τοῦ
προϊῶ, τὸ προπέμπω, συγκοπῇ πρῶ καὶ φρῶ· ἐξ οὗ φρήν· ἀφ' ἧς
προΐεται τὰ βουλεύματα.
a. Or. 165, 9 (unde Et. Gud. 563, 3 St., cod. z p. 445): χάρτης· παρὰ
τὸ χῶ, τὸ χωρῶ, οὗ ὁ μέλλων χήσω. ὥσπερ τὸ χῶ, τὸ διαχέομαι,
παράγωγον ποιεῖ τὸ χαίρω, οὕτω καὶ τὸ χῶ ἐπὶ τοῦ χωρῶ παράγωγον
ποιεῖ τὸ χαίρω οὐκ ἐπὶ τοῦ σημαινομένου τὸ χαίρειν, ἀλλ' ἐπὶ τοῦ
χωρεῖν. παρὰ δὲ τὸ αὐτὸ χαίρω χάρτης, χωρητικὸς ὢν τῶν ἐγγραφο-
μένων. Φιλόξενος ἐν τῷ Περὶ μονοσυλλάβων ῥημάτων.
b. Et. Gen. B s. v. χάρτης (deest A), unde EM 807, 24, Et. Sym. cod.
V ap. Gaisf. EM 2255 B: χάρτης· παρὰ τὸ χῶ τὸ σημαῖνον τὸ χωρῶ,
ἀφ' οὗ καὶ τὸ χάζω, γίνεται παράγωγον χαίρω οὐκ ἐπὶ τῆς χαρᾶς· ἀφ'
οὗ γίνεται χάρτης, χωρητικὸς ὢν τῶν ἐγγραφομένων.
Or. 166, 31 (unde Et. Gen. B s. v. ψιάδες [deest A] = EM 818, 47; Et.
Gud. 573, 61 St.): ψιάδες· ... ὁ δὲ Φιλόξενός φησιν, ὅτι ψῶ ἐστι
ῥῆμα καὶ παράγωγον ψαύω καὶ ψίω, ἀφ' οὗ ψιάς, ἡ κατὰ λεπτὸν τοῦ
ὕδατος ἔκδοσις, ὡς λάμπω λαμπάς, ἴλλω ἰλλάς· “ἰλλάσιν οὐκ ἐθέλοντα
βίῃ δήσαντες ἄγουσιν” (Ν 572).
Gregorius Nyssenus Theol., Contra usurarios Vol. 9, page 197, line 16
ζεται, οὕτως ὁ παρέχων πένητι γεννῶντα χρυσὸν οὐ παύει

τὴν ἀνάγκην, ἀλλ' ἐπιτείνει τὴν συμφοράν.
Μὴ τοίνυν ζήσῃς μισάνθρωπον βίον ἐν φιλανθρωπίας
προσχήματι μηδὲ γένῃ ἰατρὸς ἀνδροφόνος, τὸ πρόσχημα μὲν
τοῦ σῴζειν ἔχων διὰ τὸν πλοῦτον ὡς ἐκεῖνος διὰ τὴν τέχνην,
τῇ προαιρέσει δὲ κεχρημένος εἰς ἀπώλειαν τοῦ ἑαυτόν σοι
καταπιστεύσαντος. ἀργὸς καὶ πλεονεκτικὸς βίος ὁ τοῦ
411
τοκίζοντος· οὐκ οἶδε πόνον γεωργίας, οὐκ ἐπίνοιαν ἐμπορίας,

ἐφ' ἑνὸς δὲ τόπου κάθηται τρέφων ἐπὶ τῆς ἑστίας θηρία.
ἄσπαρτα αὐτῷ βούλεται τὰ πάντα καὶ ἀνήροτα φύεσθαι.
ἄροτρον ἔχει τὸν κάλαμον, χώραν τὸν χάρτην, σπέρμα τὸ
μέλαν, ὑετὸν τὸν χρόνον αὔξοντα αὐτῷ λανθανόντως τὴν
τῶν χρημάτων ἐπικαρπίαν, δρέπανόν ἐστιν αὐτῷ ἡ ἀπαίτησις.
ἅλων ἡ οἰκία, ἐφ' ἧς λεπτύνει τὰς τῶν θλιβομένων οὐσίας,
τὰ πάντων ἴδια βλέπει. εὔχεται τοῖς ἀνθρώποις ἀνάγκας
καὶ συμφοράς, ἵνα πρὸς αὐτὸν ἠναγκασμένως ἀπέλθωσι.
μισεῖ τοὺς ἑαυτοῖς ἀρκοῦντας καὶ τοὺς μὴ δεδανεισμένους
ἐχθροὺς ἡγεῖται. προσεδρεύει τοῖς δικαστηρίοις, ἵνα εὕρῃ
τὸν στενούμενον τοῖς ἀπαιτηταῖς, καὶ τοῖς πράκτορσιν
ἀκολουθεῖ ὡς ταῖς παρατάξεσι καὶ τοῖς πολέμοις οἱ γῦπες.
Gregorius Nyssenus Theol., Contra usurarios Vol. 9, page 198, line 17
χεῖρας μετάγει. βλέπεις γοῦν τὸν πλούσιον καὶ πολύχρυσον

πολλάκις μηδὲ ἓν νόμισμα ἔχοντα ἐπὶ τῆς οἰκίας, ἀλλ' ἐν
χάρταις τὰς ἐλπίδας, ἐν ὁμολογίαις τὴν ὑπόστασιν, μηδὲν
ἔχοντα καὶ πάντα κατέχοντα, πρὸς τοὐναντίον τοῦ ἀποστολι-
κοῦ γράμματος κεχρημένον τῷ βίῳ, πάντα διδόντα τοῖς
αἰτήσασιν οὐ διὰ φιλάνθρωπον γνώμην, ἀλλὰ διὰ φιλάργυρον
τρόπον. αἱρεῖται γὰρ τὴν πρόσκαιρον πενίαν, ἵνα ὡς δοῦλος
ἐπίμοχθος ὁ χρυσὸς ἐργασάμενος μετὰ τῶν μισθῶν ἐπανέλθῃ.
ὁρᾷς, ὅπως ἡ τοῦ μέλλοντος ἐλπὶς κενοῖ τὴν οἰκίαν καὶ ποιεῖ
τὸν πολύχρυσον ἀκτήμονα πρόσκαιρον.
Τούτου δὲ τίς ἡ αἰτία; ἡ ἐν τῷ χάρτῃ γραφή, ἡ ὁμολογία
τοῦ στενωθέντος· δώσω μετὰ τῆς ἐργασίας, ὑποτελέσω μετὰ
τοῦ γινομένου. εἶτα, παρακαλῶ, ὁ μὲν χρεώστης καὶ ἄπορος
ὢν διὰ τὴν συγγραφὴν πιστεύεται, ὁ δὲ θεὸς πλούσιος ὢν
καὶ ἐπαγγελλόμενος οὐκ ἀκούεται. δὸς καὶ ἐγὼ ἀποδώσω,
βοᾷ γράψας ἐν εὐαγγελίοις, ἐν χειρογράφῳ δημοσίῳ τῆς
οἰκουμένης. ὃ τέσσαρες ἔγραψαν εὐαγγελισταὶ ἀνθ' ἑνὸς
συμβολαιογράφου, οὗ μάρτυρες πάντες οἱ ἐκ τῶν χρόνων
τῆς σωτηρίας Χριστιανοί. ἔχεις ὑποθήκην τὸν παράδεισον,
ἐνέχυρον ἀξιόπιστον. εἰ δὲ καὶ ἐνταῦθα ζητεῖς· ὅλος ὁ
κόσμος τοῦ εὐγνώμονος χρεώστου κτῆμα.
Gregorius Nyssenus Theol., De creatione hominis sermo primus [Sp.]

Page 19, line 8
412
τὴν γῆν; ᾧτινί ἐστιν οὕτω φορητός, ὥστε ὁρμὴν αὐτοῦ

ὑπομεῖναι; οὐδενὶ τῶν ζῴων. τοσαύτῃ πέποιθε δυνάμεως
περιουσίᾳ, ὥστε πάντων τῶν θηρίων καταφρονεῖν. ἀλλ' ὅμως
ἐκεῖνον ὁρᾷς ἐν μικρῷ ζώγρῳ κατακεκλεισμένον. τίς ὁ καθ-
είρξας αὐτόν, ὁ τὸ μικρὸν δεσμωτήριον τῷ μεγάλῳ ζῴῳ ἐπι-
νοήσας; τίς ὁ τῇ ἀραιότητι τῶν στημόνων ἐκείνων τῶν ξυλίνων
τὴν ἀναπνοὴν τῷ θηρίῳ παρασκευάσας, ὡς μὴ ἀποπνῖξαι αὐτὸ
τῷ ἰδίῳ ἄσθματι, ἀλλὰ καὶ ἀναπνοὴν ἐλευθέριον αὐτῷ δοὺς
καὶ τὴν ἀσφάλειαν διοικησάμενος; τίς; οὐχὶ ἄνθρωπος;
παίγνια ποιοῦσι τῶν θηρίων τὰ χαλεπώτατα. οὐ καταπαίζει
τῶν παρδάλεων, ὅταν ὑπερτείνῃ χάρτην εἰς ἄνθρωπον
ἐσχηματισμένον, καὶ ἡ μὲν τὸν χάρτην ἐσπάραξεν, ὁ δὲ
ἄνθρωπος κάτω κείμενος τῆς ἀνοίας τοῦ θηρίου κατεγέλασεν;
οὐ περιουσίᾳ πάντων κρατεῖ ὁ ἄνθρωπος; πῶς εἴπω σοι
περὶ τῶν πετομένων; ὅτι οὐκ ἀναβαίνει μὲν ὁ ἄνθρωπος
εἰς τὸν ἀέρα, συμπαρίπταται δὲ τοῖς πτηνοῖς τῇ τοῦ λογισμοῦ
δυνάμει. οὐδὲν γὰρ κατέχει τὸν λογισμόν. τὰ ἐν τῷ βυθῷ
διερευνᾶται, τὰ ὑπὲρ γῆς θηρᾶται, τὰ ἐν τῷ ἀέρι προκαταλαμ-
βάνεται. εἶδές ποτε ἐπ' ἄκρου κλάδου καθεζόμενον ὄρνεον
καταγελῶν τῶν ἀνθρώπων; πέποιθε γὰρ τῇ κουφότητι τοῦ
πτεροῦ.
Gregorius Nyssenus Theol., De creatione hominis sermo primus [Sp.]

Page 19, line 9
ὑπομεῖναι; οὐδενὶ τῶν ζῴων. τοσαύτῃ πέποιθε δυνάμεως

περιουσίᾳ, ὥστε πάντων τῶν θηρίων καταφρονεῖν. ἀλλ' ὅμως
ἐκεῖνον ὁρᾷς ἐν μικρῷ ζώγρῳ κατακεκλεισμένον. τίς ὁ καθ-
είρξας αὐτόν, ὁ τὸ μικρὸν δεσμωτήριον τῷ μεγάλῳ ζῴῳ ἐπι-
νοήσας; τίς ὁ τῇ ἀραιότητι τῶν στημόνων ἐκείνων τῶν ξυλίνων
τὴν ἀναπνοὴν τῷ θηρίῳ παρασκευάσας, ὡς μὴ ἀποπνῖξαι αὐτὸ
τῷ ἰδίῳ ἄσθματι, ἀλλὰ καὶ ἀναπνοὴν ἐλευθέριον αὐτῷ δοὺς
καὶ τὴν ἀσφάλειαν διοικησάμενος; τίς; οὐχὶ ἄνθρωπος;
παίγνια ποιοῦσι τῶν θηρίων τὰ χαλεπώτατα. οὐ καταπαίζει
τῶν παρδάλεων, ὅταν ὑπερτείνῃ χάρτην εἰς ἄνθρωπον
ἐσχηματισμένον, καὶ ἡ μὲν τὸν χάρτην ἐσπάραξεν, ὁ δὲ
ἄνθρωπος κάτω κείμενος τῆς ἀνοίας τοῦ θηρίου κατεγέλασεν;
οὐ περιουσίᾳ πάντων κρατεῖ ὁ ἄνθρωπος; πῶς εἴπω σοι
περὶ τῶν πετομένων; ὅτι οὐκ ἀναβαίνει μὲν ὁ ἄνθρωπος
εἰς τὸν ἀέρα, συμπαρίπταται δὲ τοῖς πτηνοῖς τῇ τοῦ λογισμοῦ
δυνάμει. οὐδὲν γὰρ κατέχει τὸν λογισμόν. τὰ ἐν τῷ βυθῷ
413
διερευνᾶται, τὰ ὑπὲρ γῆς θηρᾶται, τὰ ἐν τῷ ἀέρι προκαταλαμ-

βάνεται. εἶδές ποτε ἐπ' ἄκρου κλάδου καθεζόμενον ὄρνεον
καταγελῶν τῶν ἀνθρώπων; πέποιθε γὰρ τῇ κουφότητι τοῦ
πτεροῦ. ἀλλ' ὅμως ἔστιν ἰδεῖν παῖδα ἀδολέσχην καλάμους
καλάμοις ὑποβαλόντα καὶ κατὰ τὸ ἄκρον τῶν καλάμων
Gregorius Nyssenus Theol., De creatione hominis sermo primus

(recensio C) [Sp.] Page 19a, line 7
ἀφόρητον τῇ ἀκοῇ καὶ ὁ βρυγμὸς ὑπότρομον ποιεῖ τὴν γῆν, οὗ τὴν

ὁρμὴν πολλοῦ γε καὶ δεῖ τις ὑπομεῖναι; οὐδενὶ γὰρ οὐδὲ τῶν ἀλόγων καὶ
μεγίστων ζῴων τοσαύτη πέφυκε δυνάμεως περιουσία, ὥστε καὶ ἀντιστῆ-
ναι ὁρμωμένῳ λέοντι. ἀλλ' ὅμως καὶ τοῦτον τὸν ἀνύποιστον καὶ
φοβερὸν
ἐν μικρῷ ζώγρῳ πολλάκις κατακεκλεισμένον ὁρᾷς. τίς οὖν ὁ
καθείρξας αὐτόν, ὁ τὸ μικρὸν δεσμωτήριον τῷ μεγάλῳ θηρίῳ
ἐπινοήσας καὶ τῇ ἀραιότητι τῶν στημόνων ἐκείνων τῶν ξυλίνων τὴν
ἀναπνοὴν τῷ ἐγκεκλεισμένῳ παρασκευάσας, ὡς μὴ ἀποπνιγῆναι
αὐτὸ τῷ ἰδίῳ ἄσθματι, καὶ διὰ τῆς ἐλευθερίου ἀναπνοῆς τὴν ἀσφά-
λειαν αὐτοῦ προδιοικησάμενος; οὐχὶ ἄνθρωπος; οὐχ ὁ αὐτὸς κατα-
παίζει καὶ τῆς παρδάλεως, ὅταν ὑπερτείνῃ χάρτην εἰς ἄνθρωπον
ἐσχηματισμένον, καὶ ἡ μὲν τὸν χάρτην ἐσπάραξεν, ὁ δὲ ἄνθρωπος κάτω
κείμενος τῆς ἀνοίας τοῦ θηρίου κατεγέλασεν; οὐχὶ καὶ τῶν λοιπῶν
θηρίων τὰ ἀγριώτατα καὶ δυσκαταγωνιστότατα παίγνια ταῖς οἰκείαις
ἐπινοίαις ποιεῖ; οὐ περιουσίᾳ διανοίας πάντων κρατεῖ; πῶς εἴπω περὶ
τῶν πετομένων; ὅτι οὐκ ἀναβαίνει μὲν αὐτὸς εἰς τὸν ἀέρα τῷ σώματι,
συμπαρίπταται δὲ ὅμως τοῖς πετεινοῖς τῷ λογισμῷ χρώμενος ὅσα
καὶ πτεροῖς. οὐδὲν γὰρ κατέχει τὴν τοῦ ἀνθρώπου διάνοιαν. τὰ ἐν
βυθῷ διερευνᾶται, τὰ ὑπὲρ γῆς θηρᾶται, τὰ ἐν τῷ ἀέρι προκαταλαμ-
βάνει καὶ εἰς γῆν κατασπάσας ἀποκομίζει. εἶδές ποτε ἐπ' ἄκρου
κλάδου καθεζόμενον ὄρνεον καὶ καταγελῶν τῶν κάτω περὶ τὴν γῆν
Ιωάννης Λαυρέντιος Λύδος. De magistratibus populi Romani

Page 154, line 6
τερον σχολάζοντες ἐκεῖ συνέρρεον, τὰς μεγίστας καὶ λαμπρὰς

τῶν τῆς ἀρχῆς προστάξεων ἐγχειριζόμενοι καὶ ὅσαις ἕτερός τις
πέρας οὐκ ἴσχυσεν ἐπιθεῖναι, μηδὲ τὸν τῆς ἀργίας καιρὸν ἔρημον
λογικῶν ζητημάτων ἀπολαμβάνοντες, τῶν ἐνδόξων ἐν διδασκά-
λοις λόγων συντρεχόντων ὡς αὐτοὺς καὶ περὶ τῶν ἀγνοουμένων
συζητούντων. ἀπέσβη δὲ οὕτως ἅπαντα ὡς, τοῦ τόπου τὸ λοιπὸν
σχολάζοντος, τοὺς λεγομένους ἐκσκεπταρίους, οἷον εἰ ὑποδέκτας
414
τοῦ σίτου, κατασχεῖν τὸ σκρινίον τῶν πάλαι θαυμαζομένων

ἀφανισθέντων.
14 Πολλῶν δὲ ὄντων καὶ ὑπὲρ ἀριθμὸν τῶν ἐξολωλότων
τῆς πάλαι σεμνότητος γνωρισμάτων, καὶ χάρτην ἀπαιτεῖν οἱ
τῆς τάξεως ὑπομένουσι τοὺς πράττοντας, τὸ πρὶν εἰωθός, μὴ
μόνον μὴ τοιούτοις γλίσχροις ἐγχειρεῖν ἀλλ' ἔτι καὶ τοὺς πάντων
διειδεστάτους χάρτας ἐπὶ τοῖς πραττομένοις ἀναλίσκεσθαι, ἀνα-
λόγως ἐμπρεπόντων τοῖς σκύτεσι τῶν γραφέων· τὸ δὲ λοιπὸν
ἑκάτερον ἐκποδών, καὶ χαλκὸν κάρτα μέτριον καὶ αἰσχρὸν
εἰσπράττουσιν ἐξ ἀκερμίας καὶ χόρτον ἀντὶ χάρτου γράμμασι
φαύλοις καὶ πενίᾳ ὄζουσιν ἐκδιδόασιν. ταῦτα πάντα παραπόλωλε
καὶ ἀνυπόστροφον ἀπῆλθεν ὁδὸν τῷ τε μὴ εἶναι πράγματα τοῖς
ὑπηκόοις πενίᾳ καταφθειρομένοις τῷ τε τὰ τυχὸν ἐπὶ τὸ δικα-
στήριον φερόμενα κινδυνεύειν, νῦν μὲν ἀπειρίᾳ τῶν ἐν αὐτῷ
Ιωάννης Λαυρέντιος Λύδος. De mensibus

γραφὴν ἐκέχρηντο. ἐστὶ δὲ καὶ σανὶς φιλυρίνη, ἐφ'

ἧς τὰ ῥήματα τῆς ἐλευθερίας εἴωθε γράφεσθαι. τιλία
δὲ παρὰ τοῖς αὐτοῖς ἡ φιλύρα τὸ ξύλον· ὅθεν κῶδιξ
τὸ βιβλίον. κῶδιξ δὲ κυρίως ὁ φιτρὸς παρ' αὐτοῖς
καλεῖται, καὶ λίβερ τὸ βιβλίον. λίβερ δὲ ὁ φλοιός
ἐστι κυρίως· ταῦτα καὶ ματρίκιον, καὶ ματρικαρίους
τοὺς ξυλουργοὺς καλοῦσιν. ὅθεν ἔτι καὶ νῦν πρὸ τῶν
ὑπάτων ἐπιφέρεται ὁ λεγόμενος τοῦ πραίτωρος σκρίβας.
χρόνῳ δὲ ὕστερον ὁ Πτολεμαῖος συμβουλεύοντος αὐτῷ
Ἀριστάρχου τοῦ γραμματικοῦ τὴν Ῥωμαίων ἀσπάσασθαι
προστασίαν πρῶτος χάρτην ἀποστείλας τὴν Ῥώμην ἐξέ-
νισεν. ἀντευδοκιμεῖται δὲ ὅμως παρὰ τοῦ Περγαμηνοῦ
Ἀττάλου, Κράτητος τοῦ γραμματικοῦ ἡγησαμένου τῆς
σπουδῆς πρὸς ἔριν Ἀριστάρχου τοῦ ἀντιτέχνου αὐτοῦ·
δέρματα γὰρ τὰ ἐκ προβάτων ἀποξέσας εἰς λεπτὸν ἔστειλε
τοῖς Ῥωμαίοις τὰ λεγόμενα παρ' αὐτοῖς μέμβρανα· εἰς
μνήμην δὲ τοῦ ἀποστείλαντος ἔτι καὶ νῦν Ῥωμαῖοι τὰ
μέμβρανα Περγαμηνὰ καλοῦσιν.
Orion Gramm., Etymologicum Alphabetic letter chi, page 165, line 9
μετὰ περισσοῦ τοῦ ι, χείσω. δηλοῖ δὲ τὸν χωρεῖν δυ-

νάμενον τόπον· οὕτω Φιλόξενος. Ὅμηρος· ὡς δ'
ὡς ἀμφοτέρους ὅδε χείσεται. καὶ μετὰ περισσοῦ
τοῦ ο. Καλλίμαχος· οἱ δ' ὥστε ἐξ ὀχεῆς σοφί-
415
σαι ὅλως αὐχένα ἀναύχην.

Χῶρος. παρὰ τὸ χῶ τὸ χωρῶ. Φιλόξενος οὕτως.
Χορός. παρὰ τὸ χῶ τὸ χωρεῖν. ἐπὶ τοῦ τόπου. Ὅμη-
ρος· λείηναν δὲ χορόν. καὶ μετωνυμικῶς ἐπὶ τῶν
συνελθόντων εἴρηται χορὸς, ἀπὸ τοῦ περιέχοντος τὸ
περιεχόμενον.
Χάρτης. περὶ τὸ χῶ, οὗ μέλλων χήσω. ὥσπερ τὸ
χῶ διαχέομαι παράγωγον ποιεῖ καὶ τὸ χαίρω· οὕτω
καὶ τὸ χῶ ἐπὶ τοῦ χωρῶ παράγωγον ποιεῖ τὸ χωρῶ
οὐκεὶ τοῦ σημαινομένου τοῦ χωρεῖν. παρὰ δὲ αὐτὸ
τὸ χαίρω χάρτης, χωρητικὴ οὖσα τῶν ἐγγραφομένων.
Φιλόξενος ἐν τῷ περὶ μονοσυλλάβων ῥημάτων.
Χάρων. παρὰ τὸν χήσω μέλλοντα, δηλοῦντα τὸ χωρῶ.
οὕτω Φιλόξενος.
Orion Gramm., Etymologicum Alphabetic letter chi, page 165, line 13
σαι ὅλως αὐχένα ἀναύχην.

Χῶρος. παρὰ τὸ χῶ τὸ χωρῶ. Φιλόξενος οὕτως.
Χορός. παρὰ τὸ χῶ τὸ χωρεῖν. ἐπὶ τοῦ τόπου. Ὅμη-
ρος· λείηναν δὲ χορόν. καὶ μετωνυμικῶς ἐπὶ τῶν
συνελθόντων εἴρηται χορὸς, ἀπὸ τοῦ περιέχοντος τὸ
περιεχόμενον.
Χάρτης. περὶ τὸ χῶ, οὗ μέλλων χήσω. ὥσπερ τὸ
χῶ διαχέομαι παράγωγον ποιεῖ καὶ τὸ χαίρω· οὕτω
καὶ τὸ χῶ ἐπὶ τοῦ χωρῶ παράγωγον ποιεῖ τὸ χωρῶ
οὐκεὶ τοῦ σημαινομένου τοῦ χωρεῖν. παρὰ δὲ αὐτὸ
τὸ χαίρω χάρτης, χωρητικὴ οὖσα τῶν ἐγγραφομένων.
Φιλόξενος ἐν τῷ περὶ μονοσυλλάβων ῥημάτων.
Χάρων. παρὰ τὸν χήσω μέλλοντα, δηλοῦντα τὸ χωρῶ.
οὕτω Φιλόξενος.
Michael Psellus Polyhist., Oratoria minora

Oration 7, line 1t
Πρὸς τὸν λοίδορον ῥίψαντα χάρτην

416
Πρὸς τὴν φλυαρίαν ὁ λόγος, μᾶλλον δὲ πρὸς σὲ τὸν ἀφανῶς ἡμᾶς

τοξεύσαντα ἀπὸ σκοπιᾶς ἡ βολή. σὺ μὲν γὰρ οἷα δειλὸς στρατιώτης καὶ
ἄναλκις τὴν Ἄιδος, ὅ φασιν, ὑποδὺς κυνέην τὸ βέλος ἀφῆκας, οὔτε
φαρμάξας οὔτε μὴν ὡς ὁ Πάνδαρος ἐπιγράψας ἡμῖν τὸν ταρσὸν τοῦ
ποδός, ἀλλὰ σκιαμαχήσας ἄντικρυς καὶ οὐδ' ὅσον ὁ Ἰξίων πρὸς τὸ τῆς
Ἥρας ἐληλυθὼς εἴδωλον. οὐ γὰρ ἀλληγορεῖν νῦν τὸν μῦθον προῄρημαι.
εἶτα οὐκ ᾔσθησαι ὅτι σὲ καὶ ὁ πολιτικὸς εὐθὺς ἀπελαύνει νόμος; μᾶλλον
δέ. εἰ μὲν φωράσει, κολάζει· εἰ δ' οὖν ὥσπερ οἱ Ἀθηναῖοι τοὺς
Michael Psellus Polyhist., Poemata Poem 68, line 57
δίδαξον πόθεν ἔμαθες στιχοπλοκεῖν εὐτέχνως.

νὴ τὴν καλήν σου κεφαλήν, ἀδελφὲ φίλτατέ μου,
ἐγὼ πολλοὺς ἀνέγνωκα στίχους ἀνδρῶν ῥητόρων,
ἡρωικούς, ἀναπαιστούς, σπονδείους καὶ τροχαίους,
ἴωνάς τε καὶ μολοσσούς, πρὸς τούτοις ἐπιτρίτους,
ᾠδάριά τε πένθιμα τόνων ἐν ἑξαμέτρων·
περὶ δὲ τῶν ἰαμβικῶν οὐκ ἔχω τί σοι γράφειν,
ἀλλ' οὔτε τοὺς πολιτικοὺς ἰσχύω καταλέγειν.
ἐνόμιζον δ' ὁ μάταιος ὡς μέγα τι κατέχειν
καὶ χαίρων ἤμην ἐπ' αὐτοῖς τερπόμενος τὴν γνῶσιν·
ἀφ' ὅτου δ' ἧκε πρὸς ἡμᾶς ὁ χάρτης τῆς γραφῆς σου
καί γε προσέσχον ἀκριβῶς τοῖς θαυμαστοῖς σου στίχοις,
ψόφον ὠτίων ἅπαντας ἡγησάμην οὓς πρώην
στίχους ἀνέγνων τῶν σοφῶν ἀνδρῶν καὶ θαυμασίων.
Ἔπη σιγάτω τὰ χρυσᾶ τοῦ καλοῦ Πυθαγόρου,
σιγάτω τὰ λεγόμενα γράμματα τῆν Σιβύλλας,
σιγάτω δὲ καὶ Σοφοκλῆς πλέκων τὰ τῆς Ἑκάβης·
Ὅμηρε, ῥῖψον νῦν καὶ σὺ τὰς πολλὰς ῥαψῳδίας,
ἄφες, Ἡσίοδε, λαλεῖν Ἔργα καὶ τὰς ἡμέρας,
Φωκυλίδη, κατάκρυψον τοὺς ἠθικούς σου στίχους,
βαθεῖαν ἔχε σιωπὴν μὴ λαλῶν, Εὐριπίδη,
Flavius Justinianus Imperator Theol., Novellae Page 276, line 28
λαίων διὰ τὸ χρήσιμον τῶν συμβαλλόντων οὐκ ἀκυ-

ρουμένων. ἴσμεν δέ, ὡς δέει τοῦ νόμου τὸ λοιπὸν
αὐτοί τε φυλάξουσι τὰ παρ' ἡμῶν σὰ συμβόλαιά τε
ἐν ἀσφαλεῖ κείσεται.
417
Ἐκεῖνο μέντοι τῷ παρόντι προστίθεμεν νόμῳ, ὥστε

τοὺς συμβολαιογράφους μὴ εἰς ἕτερον χάρτην καθα-
ρὸν γράφειν συμβόλαιον, πλὴν εἰ μὴ εἰς ἐκεῖνον ὃς
προκείμενον τὸ καλούμενον πρωτόκολλον ἔχοι, φέρον
τὴν τοῦ κατὰ καιρὸν ἐνδοξοτάτου κόμητος τῶν θείων
ἡμῶν λαργιτιόνων προσηγορίαν καὶ τὸν χρόνον καθ'
ὃν ὁ χάρτης γέγονε καὶ ὁπόσα ἐπὶ τῶν τοιούτων προ-
γράφεται, καὶ τοῦτο τὸ πρωτόκολλον μὴ ἀποτέμνειν,
ἀλλ' ἐγκείμενον ἐᾶν. ἴσμεν γὰρ πολλὰς παραποιήσεις
ἐκ τῶν τοιούτων χαρτῶν ἐλεγχθείσας πρότερόν τε
καὶ νῦν. ὥστε κἂν εἴ τις εἴη χάρτης (καὶ γὰρ δὴ καὶ
τοῦτο εἴδομεν) ἔχων τὸ πρωτόκολλον οὐχ οὕτω κατα-
γεγραμμένον, ἀλλ' ἄλλην τινὰ γραφὴν ἔχον, μηδὲ
ἐκεῖνον προσιέσθωσαν ὡς κίβδηλόν τε καὶ πρὸς τὰ
τοιαῦτα οὐκ ἐπιτήδειον, ἀλλὰ μόνῳ τῷ τοιούτῳ χάρ-
τῃ ὁποῖον ἔμπροσθεν εἰρήκαμεν τὰ συμβόλαια ἐγγρα-
φέτωσαν.
Historia Monachorum In Aegypto, Historia monachorum in Aegypto

Vita 27, line 38
τοῦ Νείλου αὐξήσεως ἐπὶ τρισὶν ἡμέραις δι' ὑδάτων πορευομέ-

νοις καὶ ἐν τοῖς στομίοις μικροῦ δεῖν κατακλυσθεῖσιν· ὅτε καὶ
ἐβοῶμεν λέγοντες· μή με καταποντισάτω καταιγὶς ὕδατος μηδὲ κατα-
πιέτω με βυθός, μηδὲ συσχέτω ἐπ' ἐμὲ φρέαρ τὸ στόμα αὐτοῦ.
Πέμπτον δὲ λῃσταῖς περιεπέσαμεν κατὰ τὴν θαλασσίαν ὄχ-
θαν ἐπὶ τὴν Δίολκον ἀπερχόμενοι. οἳ ἄχρι τοσούτου ἡμᾶς κατε-
δίωξαν καταλαβεῖν βουλόμενοι, ἄχρις ἂν τὴν πνοὴν ἡμῶν ἐν ταῖς
ῥισὶν μικρὰν ὑπολειφθῆναι, ὡς ἐπὶ δέκα μίλια ἡμῶν διωχθέντων.
Ἕκτον δὲ τὸν Νεῖλον πλέοντες μικροῦ κατεποντίσθημεν κατα-
στραφέντες.
Ἕβδομον, ὅτε κατὰ τὴν Μαρεώτιδα λίμνην, ἐν ᾗ ὁ χάρτης
γεννᾶται, εἰς νῆσόν τινα μικρὰν ἀπερρίφημεν ἔρημον καὶ τρία
νυχθήμερα ὑπαίθριοι ἐμείναμεν κρύους μεγάλου καὶ ὄμβρων ἡμῖν
ἐπικειμένων· ἦν γὰρ ὁ καιρὸς τῶν ἐπιφανειῶν.
Ὄγδοον, περιττὸν μέν ἐστι τὸ διήγημα, ὅμως ὠφέλιμον.
παριόντων γὰρ ἡμῶν διά τινος τόπου εἰς τὰς Νιτρίας κοιλάς
τις ἦν κατὰ τὴν χώραν ὕδατος γέμουσα, ἐν ᾗ ἐναπομείναντες
κροκόδειλοι πολλοὶ ἦσαν τοῦ ὕδατος ἐκ τῶν χωρῶν ὑποχωρή-
σαντος. τριῶν οὖν μεγάλων κροκοδείλων ἐπὶ τὸ χεῖλος τοῦ
418
βόθρου ἐκτεταμένων προσῇμεν ἡμεῖς ὀψόμενοι τὰ θηρία νομί-

σαντες αὐτὰ τεθνηκέναι. τὰ δὲ εὐθὺς ἐφ' ἡμᾶς ὥρμησαν.
Pseudo-Zonaras Lexicogr., Lexicon Alphabetic letter kappa, page 1273,

line 5
Τὸ Κ μετὰ τοῦ Ω. (Ἀρσενικόν.)
Κωδαλοῦ. μέτρον γῆς.

Κωδαλοῦχος. σχοῖνιξ. μέτρον.
Κώδιξ. ὁ χάρτης.
Κῶθος. τὸ κοίμημα.
Κώθων. κωρᾶς εἶδος.
Pseudo-Zonaras Lexicogr., Lexicon Alphabetic letter chi, page 1841,

line 13
Χάρτης. παρὰ τὸ γῶ, τὸ χωρῶ, γάρτης καὶ

χάρτης, ὁ χωρητικὸς τῶν ἐγγεγραμμένων.
Χαυλιόδους, καὶ χαυλιόδων. κεχαλασμένους
ἔχων τοὺς ὀδόντας, ἐξέχοντας ἢ διέχοντας. ἢ
κατὰ ἐναλλαγὴν τοῦ ρ εἰς λ· ὁ κεχαραγμένους
ἔχων τοὺς ὀδόντας, ὁ τραχύνων καὶ χαράς-
σων.
Etymologicum Gudianum, Etymologicum Gudianum (ζείδωρος – ὦμαι)

Alphabetic entry chi, page 563, line 1
Χαρὰ, εὐφροσύνη.
Χερουβὶμ, παρὰ χεὶρ, χερός.
Χάρμη, ἡ μάχη· ἔστι δὲ ὅτε δηλοῖ ἡ λέξις, καὶ τὸ
χαίρειν τῇ μάχῃ, παρὰ τὸ χαράσσω· τὴν γὰρ χα-
ρὰν, ὡς φησὶ καὶ Ἀριστίδης· χάρμα λέγεται οὐδετέρως.
Χάραξ, φραγμὸς, ὁ ὄξεσι ξύλοις, ἢ καλάμοις ἐχόμε-
419
νος, ἐκ τοῦ χαράσσω.

Χαράδραι, αἱ ὑπὸ τῶν χειμάῤῥων ἐκρησσόμενοι αὐ-
λῶνες, παρὰ τὸ χαράσσειν, καὶ τραχύνειν τὴν γῆν.
Χαραδριὸς, ὁ ἡδόμενος ταῖς χαράδραις.
Χάρτης, παρὰ τὸ χαράσσω. ἢ παρὰ τὸ κείρω τὸ κόπτω.
Χάρτης, παρὰ τὸ χῶ τὸ χωρῶ, ὁ μέλλων χήσω, τὸ
διαχεόμενον. παράγωγον ποιεῖ τὸ χαίρω, οὐκ εἰρόμε-
νον ἐπὶ τούτου τοῦ σημαινομένου, τὸ χωρεῖν· παρὰ
δὲ τὸ αὐτὸ χαίρω χάρτης, χωρητικὸν ὢν τῶν ἐγγρα φομένων.
Χαρακτὴρ. ἐκ τοῦ σκιάζω, καὶ χαράσσω, καὶ μορφῶ.
Etymologicum Gudianum, Etymologicum Gudianum (ζείδωρος – ὦμαι)

Alphabetic entry chi, page 563, line 13
Χάρτης, παρὰ τὸ χῶ τὸ χωρῶ, ὁ μέλλων χήσω, τὸ

διαχεόμενον. παράγωγον ποιεῖ τὸ χαίρω, οὐκ εἰρόμε-
νον ἐπὶ τούτου τοῦ σημαινομένου, τὸ χωρεῖν· παρὰ
δὲ τὸ αὐτὸ χαίρω χάρτης, χωρητικὸν ὢν τῶν ἐγγρα-
φομένων.
Χαρακτὴρ. ἐκ τοῦ σκιάζω, καὶ χαράσσω, καὶ μορφῶ.
Χάρις, δωρέα, ἢ ἀρετὴ, καλλόνη· ἐκ τοῦ χαίρω.
Χάρης, Χάρητος, ὄνομα κύριον.
Χάρων, παρὰ τὸν χύσω μέλλοντα, δηλοῦντα τὸ χωρῶ·
καὶ οὕτω Φιλόξενος.
Χαρτοφύλαξ, παρὰ τὸ χάρτης καὶ τὸ φυλάσσω, γί-
νεται σύνθετον ὄνομα χαρτοφύλαξ.
Michael Apostolius Paroemiogr., Collectio paroemiarum

Centuria 17, section 5, line 9
Τὸ Φιλοξένου οὐ: ἐπὶ τῶν μεγάλως ἀρνουμένων.

Φιλόξενος ὁ Κυθήριος διαφυγὼν τὰς λατομίας, εἰς ἃς αὐ-
τὸν Διονύσιος ὁ τύραννος ἐνέβαλεν οὐκ ἐπαινοῦντα τὰς
τραγῳδίας αὐτοῦ, διέτριβεν ἐν Κρότωνι τῆς Ἰταλίας. πυ-
θόμενος δὲ ὁ Διονύσιος ἠξίου αὐτὸν εἰς Συρακούσας παρα-
γενέσθαι· ὁ δὲ πρὸς ταῦτα λαβὼν χάρτην καὶ κατὰ μέσον
γράψας μικρὸν οὐ περὶ τοῦτο μεῖζον περιεχάραττεν, ὥστε
τὸ σχῆμα τοιοῦτον· καὶ πλήσας τούτων πάντων τὸν χάρτην ἔπεμψεν,
420
ἐμφαίνων ὅτι πολλάκις καὶ μεγάλως ἀρνεῖται.

Τὸ Πάσητος ἡμιώβολον: οὗτος μαλακὸς ἦν ὁ Πά-
σης ἐπὶ μαγείᾳ διενηνοχώς· τὸ γὰρ ἡμιώβολον διδοὺς παρ'
ἑαυτῷ πάλιν εὕρισκε. Τὸ πέλαγος πρότερον οἴσει ἄμπελον, ἢ τόδε
τι γενέσθαι: ἐπὶ τῶν ἀδυνάτων. Τὸ Ἱππάρχου τειχίον: ἐπὶ τῶν δαπανηρῶν
πρα-γμάτων. Ἵππαρχος γὰρ ὁ Πεισιστράτου παρὰ τὴν Πυ-θίαν τεῖχος
ᾠκοδόμησε, πολλὰ τοὺς Ἀθηναίους ἀναγκάσας
ἀναλῶσαι.
Κοσμογραφία
Διογένης λαέρτιος Βίοι φιλοσόφων. (0004: 001)

“Diogenis Laertii vitae philosophorum, 2 vols.”, Ed. Long, H.S.
Oxford: Clarendon Press, 1964, Repr. 1966.Book 9, section 46, line 16
Ὑπομνημάτων ἠθικῶν· ἡ γὰρ Εὐεστὼ οὐχ εὑρίσκεται. καὶ

ταῦτα μὲν τὰ ἠθικά.
Φυσικὰ δὲ τάδε·
Μέγας διάκοσμος (ὃν οἱ περὶ Θεόφραστον Λευκίππου φασὶν
εἶναι),
Μικρὸς διάκοσμος,
Κοσμογραφίη,
Περὶ τῶν πλανήτων,
Περὶ φύσεως πρῶτον,
Περὶ ἀνθρώπου φύσιος (ἢ Περὶ σαρκός), δεύτερον,
Περὶ νοῦ,
Clemens Alexandrinus Theol., Stromata (0555: 004)“Clemens

Alexandrinus, vols. 2, 3rd edn. and 3, 2nd edn.”, Ed. Stählin, O., Früchtel,
L., Treu, U.Berlin: Akademie–Verlag, 2:1960; 3:1970; Die griechischen
christlichen Schriftsteller 52(15), 17.Book 6, chapter 4, section 36,
subsection 1, line 4
φοίνικα ἀστρολογίας ἔχων σύμβολα, πρόεισιν. τοῦτον τὰ ἀστρολο-

γούμενα τῶν Ἑρμοῦ βιβλίων τέσσαρα ὄντα τὸν ἀριθμὸν ἀεὶ διὰ στό-
ματος ἔχειν χρή, ὧν τὸ μέν ἐστι περὶ τοῦ διακόσμου τῶν ἀπλανῶν
φαινομένων ἄστρων, τὸ δὲ περὶ τῆς τάξεως τοῦ ἡλίου καὶ τῆς
σελήνης καὶ περὶ τῶν πέντε πλανωμένων, τὸ δὲ περὶ τῶν συν-
όδων καὶ φωτισμῶν ἡλίου καὶ σελήνης, τὸ δὲ λοιπὸν περὶ τῶν
421
ἀνατολῶν.
τε τῆς κοσμογραφίας καὶ γεωγραφίας [τῆς τάξεως τοῦ ἡλίου καὶ τῆς
Δημόκριτος Testimonia (1304: 001)“Die Fragmente der Vorsokratiker,

vol. 2, 6th edn.”, Ed. Diels, H., Kranz, W.Berlin: Weidmann, 1952, Repr.
1966.Fragment 33, line 13
(46) Ἔστι δὲ Ἠθικὰ μὲν τάδε·Φυσικὰ δὲ τάδε·
III. 1. Μέγας διάκοσμος (ὃν οἱ περὶ Θεόφραστον Λευκίππου φασὶν εἶναι)

2. Μικρὸς διάκοσμος 3. Κοσμογραφίη 4. Περὶ τῶν πλανήτων.
IV. 1. Περὶ φύσεως πρῶτον 2. Περὶ ἀνθρώπου φύσιος (ἢ Περὶ σαρκός)
δεύ τερον 3. Περὶ νοῦ 4. Περὶ αἰσθησίων (ταῦτά τινες ὁμοῦ γράφοντες
Περὶ ψυχῆς ἐπιγράφουσι).
V. 1. Περὶ χυμῶν 2. Περὶ χροῶν (47) 3. Περὶ τῶν διαφερόντων ῥυσμῶν
4. Περὶ ἀμειψιρυσμιῶν.
VI. 1. Κρατυντήρια (ὅπερ ἔστιν ἐπικριτικὰ τῶν προειρημένων) 2. Περὶ
εἰδώλων
ἢ Περὶ προνοίας 3. Περὶ λογικῶν κανὼν αβγ 4. Ἀπορημάτων
[Bücher zahl fehlt]. ταῦτα καὶ περὶ Φύσεως.
Δημόκριτος Fragmenta (1304: 002)“Die Fragmente der Vorsokratiker,

vol. 2, 6th edn.”, Ed. Diels, H., Kranz, W.
Berlin: Weidmann, 1952, Repr. 1966.Fragment 5a, line 1
ΚΟΣΜΟΓΡΑΦΙΗ.
422
Didymus Caecus Scr. Eccl., De trinitate (lib. 2.1–7) [Sp.] (2102: 009)
“Didymus der Blinde. De trinitate, Buch 2, Kapitel 1–7”, Ed. Seiler, I.
Meisenheim am Glan: Hain, 1975; Beiträge zur klassischen Philologie
52.Chapter 7, section 3,3, line 7
“οὐκ ἐκρύβη τὸ ὀστοῦν μου ἀπὸ σοῦ, ὃ ποίησας ἐν κρυφῇ.”

καὶ ὡς Παῦλος Ῥωμαίοις γράφει· “τίς γὰρ ἔγνω νοῦν κυρίου; ἢ τίς
σύμβουλος αὐτοῦ ἐγένετο;” τουτέστιν, τῆς κτίσεως οὐδείς. πλάτος γὰρ
ἔχον τὸ “τίς” τοῦτο προφαίνει. ἔδειξεν δὲ τῷ μὲν μὴ εἰπεῖν “ποιήσατε”,
ἀλλὰ “ποιήσωμεν”, ὡς οὐκ ἔστιν ὑπουργὸς ὁ υἱὸς καὶ τὸ ἅγιον πνεῦμα,
ἀλλὰ δυνάμεως καὶ θελήσεως μιᾶς· τῷ δὲ ἐπαγαγεῖν “κατ' εἰκόνα καὶ
ὁμοίωσιν ἡμετέραν”, ὡς μία ἐστὶν οὐσία τῇ τριάδι· καὶ ὡς οὐ πρὸς
ἀγγέλους εἴρηται τοῦτο τοῖς ἀπείρως καὶ ἀσυνεικάστως {ἔν} μείω τὴν
“εἰκόνα καὶ ὁμοίωσιν” ἔχουσιν (εἰ ἀκίνδυνον τοῦτο, ὡς ἄνθρωπον,
εἰπεῖν) τῆς ἀνειδέου καὶ ἀσχηματίστου καὶ ἀρρήτου τριάδος, διὸ
ἐπήγαγεν ὁ αὐτὸς κοσμογράφος·
“καὶ ἐποίησεν ὁ θεὸς τὸν ἄνθρωπον· κατ' εἰκόνα θεοῦ ἐποίησεν
αὐτόν· ἄρσεν καὶ θῆλυ ἐποίησεν αὐτούς· καὶ εὐλόγησεν αὐτούς·”
καὶ πάλιν· “εἶδεν ὁ θεός, ὅτι καλόν.” ἐν οἷς ῥητοῖς αὖθις τῆς αὐτοτελοῦς
καὶ γενεσιουργοῦ τριάδος τὸ τέλειον καὶ σύμφωνον καὶ κοσμητικὸν καὶ
ἐπίπαν ἄφθονον σημαίνεται μυστικῶς. ἐπειδὴ ταῦτα θεάτρων μὲν καὶ
πλήθους ἄξια οὐχ ἡγήσατο εἶναι ὁ
Didymus Caecus Scr. Eccl., De trinitate (lib. 2.8–27) [Sp.] (2102: 042);
MPG 39.Vol. 39, page 693, line 10
καὶ τὸ ὑπερκείμενον τῷ ὑποκειμένῳ τῆς οἰκείας με-

ταδίδωσιν, ἵν' οὕτως εἴπω, ποιότητος, καὶ πᾶσα
ὑποκειμένη ὕλη, τῆς τοῦ ἐπικειμένου φιλεῖ πως ἁρ-
πάζειν ἰδιότητος. Ὅθεν ἀδιακρίτως παντὶ ὕδατι, καὶ
ἐν θαλάττῃ δὲ, ἀνάγκης καταλαβούσης βάπτισμα γί-
νεται, ὡς μιᾶς τε οὔσης φύσεως ὑδάτων καὶ πάσης
ἁγιασθείσης. Ὅπως δὲ τὸ θαλάττιον ὕδωρ ἁλμυρὸν
εὑρίσκεται, τοῦ ἑνὸς γένους τῶν ὑδάτων ὑπάρχον,
ἑτέρα ἐπιδείξει σὺν Θεῷ φάναι πραγματεία. Αὔταρκες
δὲ, εἰς τὸ κινούμενον νυνὶ κεφάλαιον, μνημονεῦσαι
τοῦ τε κοσμογράφου Μωϋσέως, ἐξηγουμένου κατὰ
λέξιν οὕτως· «Καὶ Πνεῦμα Κυρίου ἐπεφέρετο ἐπὶ
τῶν ὑδάτων·» τοῦ τε πνευματοφόρου Δαυῒδ, ψάλ-
λοντος· «Κύριος ἐπὶ ὑδάτων πολλῶν.» Τοῦτο δὲ
423
συνενδείκνυται οὐ μικρῶς, καὶ τὸ ὕπερθεν τῶν Ἰορ-

δανείων ῥείθρων γεγενῆσθαι τὸ ἅγιον Πνεῦμα, τοῦ
Δεσπότου βαπτιζομένου, καὶ μεμενηκέναι ἐπ' αὐτόν.
Ὤφθη δὲ τὸ τηνικαῦτα ἐν εἴδει περιστερᾶς. Ἐπειδὴ
τὸ ζῶον τοῦτο ἀκέραιόν τέ ἐστι καὶ χολῆς ἐστέρηται.
Chronicon Paschale, Chronicon paschale (2371: 001)“Chronicon

paschale, vol. 1”, Ed. Dindorf, L.Bonn: Weber, 1832; Corpus scriptorum
historiae Byzantinae.Page 142, line 5
Εἰς τὸν Μωϋσῆν
Οὗτός ἐστιν ὁ μέγας Μωϋσῆς ὁ τῶν παραδόξων σημείων

καὶ τεράτων ποιητής, ὁ τῆς κτίσεως κοσμογράφος, ὁ σκιαῖς τοῦ
ἀληθινοῦ ἡμῶν ποιμένος Χριστοῦ τετιμημένος καὶ προσώπῳ
ὑπὸ θεοῦ δεδοξασμένος, ὁ λόγοις καὶ ἔργοις προμηνύων τὰ τῆς
οἰκονομίας τοῦ δεσπότου Χριστοῦ, ἔργοις μὲν ὡς τὸν Ἰσραὴλ
ἐκ δουλείας Αἰγυπτίων λυτρώσασθαι, τὸ πάσχα καὶ τὴν πρός-
χυσιν τοῦ αἵματος ποιησάμενος, τὴν διάβασιν τῆς θαλάσσης
ὡς ἐπὶ βαπτίσματος διὰ τῆς νεφέλης προμηνύων τὴν δόσιν τοῦ νόμου
καὶ τῆς ἐρήμου τὴν διαγωγήν, ὡς ἐπὶ τοῦ ἁγίου πνεύματος καὶ τῆς ἐκ-
κλησίας προτυπούμενος, τὸν ὄφιν τὸν χαλκοῦν ἐφ' ὑψηλοῦ στήσας,
τὸ πάθος τὸ διὰ τοῦ σταυροῦ τοῦ δεσπότου Χριστοῦ προκατήγγελλεν
τὴν εἴσοδον τῆς γῆς τῆς ἐπαγγελίας διὰ Ἰησοῦ παραπέμψας
Chronicon Paschale, Chronicon paschale Page 445, line 19
τηρ Ἰωάννου καὶ Ἰακώβου αἰτησαμένη τὸν κύριον ἕνα ἐκ δεξιῶν

αὐτοῦ εἶναι καὶ ἕνα ἐξ εὐωνύμων ἐν τῇ βασιλείᾳ, ἀπεκρίνατο αὐ-
τῇ ὅτι Οὐκ ἔστιν ἐμὸν τοῦτο δοῦναι, ἀλλ' οἷς, φησίν, ἡτοίμα-
σται παρὰ τοῦ πατρός μου, ὡσανεὶ τὸ μὲν δῶρον τοῦ θεοῦ πᾶ-
σιν ἐφήπλωται, τὸ ἀναστῆναι ἐκ τῶν νεκρῶν καὶ γενέσθαι ἀφθάρ-
τους καὶ ἀθανάτους καὶ ἀτρέπτους, τὸ δὲ προτιμᾶσθαι ἑτέρων
οὐ δῶρον τοῦτο, ἀλλ' ἑτοιμασία τοῦ θεοῦ τοῖς καλῶς πιστεύουσι
καὶ βιώσασι. πάλιν γὰρ λέγει ὁ κύριος, Δεῦτε οἱ εὐλογημένοι
τοῦ πατρός μου, κληρονομήσατε τὴν ἡτοιμασμένην ὑμῖν βασι-
λείαν, καὶ πότε ἡτοιμάσθη φησίν, ἀπὸ καταβολῆς κόσμου προς-
ειπών. ὁ κοσμογράφος τοίνυν Μωϋσῆς καὶ οἱ λοιποὶ πάντες προφῆ-
424
ται καὶ ἀρχαῖοι ἄνθρωποι περὶ τῶν δύο τούτων καταστάσεων καὶ
μόνων εἰπόντες, καὶ ἑτέρας μὴ μνημονεύσαντες, ἀλλὰ ταύτας μόνον
προκηρύξαντες καὶ συγγραψάμενοι, οὐ μόνον δέ, ἀλλὰ καὶ ὁ κύ-
ριος παραγεγονὼς καὶ οἱ τούτου μαθηταὶ εὐαγγελισταὶ καὶ ἀπό-
στολοι οὐδὲν ἕτερον ἐκήρυξαν ἢ τὰς δύο ταύτας καὶ μόνας κατατάσεις.
τίς ἔτι λείπεται πίστεως ὡς ὅτι ταῦτα οὐκ εἰσὶν ἀληθῆ;
Joannes Gramm., Poeta, Ἔκφρασις τοῦ κοσμικοῦ πίνακος (2578: 001)

“Johannes von Gaza und Paulus Silentiarius. Kunstbeschreibungen
justinianischer Zeit”, Ed. Friedländer, P.Leipzig: Teubner, 1912.
Section 2,prol, line 3
Ἠῶιον περὶ νῶτον ὀπίστεραι. ἑβδομάτη δὲ

στυγνὰ κατηφιόωντι κελαινιόωσα χιτῶνι,
ἐς δρόμον ἱπταμένη φυσίζοος ἔρχεται Ὥρη·
κλινομένη δ' ἕστηκε μετάτροπος ἄζυγι παλμῶι,
ἀξονίην τροχόεσσαν ἴτυν μέλλουσα κυλίνδειν,
ἕβδομον ἐσσυμένη τελέσαι χρέος· ἀλλὰ καὶ Ἠῶ
ὀρνυμένην πέπλοισιν ἐπισπεύδουσαν ἐπείγει,
δεξιτερὴν τείνουσα μετάσσυτον εἰς φάος ἄλλο.
Ἐνταῦθα σεμνῶς τοῦ κρότου κεκμηκότος
ἔστην μεσούσης τῶι δρόμωι τῆς ἡμέρας. –
πάλιν παρῆλθον καὶ δραμὼν κοσμογράφος
ἀρχὴν ἐποίουν τῶν λόγων ἐκ τῶν ῥόδων.
Καὶ ῥόδα μαρμαίροντα φίλης ἀνέτειλεν ἀκάνθης
εἰς χάριν ἁβροπέτηλον ἀνοιγομένοιο κορύμβου,
ἀζομένου λειμῶνος ἐπιχθονίου ῥοδεῶνος·
καὶ πολὺς ἑρπύζων χλοερὸς βλάστησε κομήτης
εἰαρινὴν γελόωσαν ἀπαγγέλλων Ἀφροδίτην·
καὶ κρίνα βαιὰ τέθηλε φαληριόωντα πετήλοις.
Γαῖα δὲ θηλύνασα φύσιν θρέπτειραν ἀμάλλης
ἐκ λαγόνων γονόεσσαν ἀνηκόντιζε γενέθλην·
Ιωάννης Λαυρέντιος Λύδος. De mensibus (2580: 002)

“Ioannis Lydi liber de mensibus”, Ed. Wünsch, R.Leipzig: Teubner,
1898, Repr. 1967.Book 2, section 2, line 14
βάνουσι δυσμῶν, νυκτὸς οὐδ' ὅλως μνήμην ποιούμενοι,

οἷα οὐ καθ' ὑπόστασιν ἀλλὰ μᾶλλον κατὰ συμβεβηκὸς
γινομένης. Αἰγύπτιοι δὲ καὶ Ἑβραῖοι ἀπὸ ἀρχῆς ἑσπέ-
425
ρας τὴν ἐπιφοιτῶσαν συναριθμοῦντες ἡμέραν ἕως τῆς

ἐπιούσης πάλιν ἑσπέρας, τὴν προλαβοῦσαν δηλον-
ότι νύκτα μετὰ τῆς ἐπακολουθούσης ἡμέρας συνενοῦν-
τες καὶ μίαν ἀμφοτέρας ὀνομάζοντες ἡμέραν, ἀρχόμενοι
δὲ πρότερον ἀπὸ τῆς νυκτός, διὰ τὸ ἀρχεγονώτερον εἶναι
τὸ σκότος τοῦ φωτὸς καὶ πρὸ τῆς τοῦδε τοῦ παντὸς
διακοσμήσεως ἔρεβος καὶ σκότος προϋποτίθεσθαι τοὺς
κοσμογράφους, νύκτα δὲ πάντων μητέρα ὀνομάζειν·
ὅθεν καὶ οἱ μυθικοὶ ἀπὸ Λητοῦς τεχθῆναι Ἄρτεμιν
ποιοῦσι καὶ Ἀπόλλωνα, καὶ πρώτην Ἄρτεμιν, οἱονεὶ
ἀερότεμιν Σελήνην, μεθ' ἣν τὸν Ἥλιον. εἴη δ' ἂν
Λητὼ ἡ νύξ· καὶ γὰρ λήθη κατ' αὐτὴν καὶ ὕπνος ἐπι-
γίνεται. οἵ γε μὴν Οὖμβροι, ἔθνος Ἰταλικὸν καὶ ἀστρο-
λόγον, ἀπὸ μεσημβρίας τὴν ἀρχὴν τῆς ἡμέρας λαμ-
βάνουσιν, ἕως πάλιν τῆς ἄλλης μεσημβρίας μίαν λέ-
γοντες ἡμέραν, ὥσπερ καὶ οἱ ἀστρολόγοι ἐπὶ ταῖς γε-
νέσεσιν. Ἀθηναῖοι δὲ καὶ αὐτοὶ ἀπὸ δυσμῶν εἰς
δυσμὰς ὥσπερ καὶ οἱ Ἑβραῖοι,
Georgius Monachus Chronogr., Chronicon (lib. 1–4) (3043: 001)

“Georgii monachi chronicon, 2 vols.”, Ed. de Boor, C.Leipzig: Teubner,
1904, Repr. 1978 (1st edn. corr. P. Wirth).Page 259, line 1
κτήνεσι μεταβαλὼν [εἰς] εὐκαρπίας μάλιστα πολλῆς καὶ σω-

τηρίας ὑπῆρξε τῇ χώρᾳ πρόξενος. ἄχρι γὰρ δεῦρο πλημ-
μυρῶν μεγίστην πιαίνει πεδιάδα καὶ τρέφει παραδείσους καὶ
φοινίκων γένη διάφορα μελιτοφόρα, ὧν οἱ πλεῖστοι πατού-
μενοι καὶ ἀποθλιβόμενοι μέλι πολὺ ἐκχέουσιν. ἔστι γὰρ
μελιτοφόρος καὶ ἀρωματοφόρος ἡ χώρα πάνυ φέρουσα κύ-
προν καὶ μυροβάλανον καὶ ὀποβάλσαμον ὅτι πλεῖστον, ἥτις
δι' ὀλίγων καρπῶν καὶ ἀνθρώποις ἐπιθυμητῶν εὖ μάλα τῷ
παραδείσῳ ποσῶς παρεικάζεται.
Περὶ οὗ φησι καὶ ὁ μέγας Ἀναστάσιος Θεουπόλεως·
φασὶν οἱ ἀκριβεῖς τῆς οἰκουμένης κοσμογράφοι, ὅτι περ
ἀνατολικώτερος πάσης τῆς οἰκουμένης καὶ ὥσπερ θυσιαστή-
ριον αὐτῆς ὑπάρχει ὁ παράδεισος, οὗ αἱ χῶραι τῶν ἐσωτά-
των Ἰνδῶν πλησιάζουσαι, πάντες σχεδὸν οἱ καρποὶ εὐωδέ-
στατοί εἰσι καὶ ἀρωματώδεις. διὰ γὰρ αὔρας τῶν ἀνέμων
κατακομιζομένης καὶ μεταδιδομένης αὐτοῖς τῆς εὐωδίας ἐκ
τῶν τοῦ παραδείσου φυτῶν συλλαμβάνουσιν ὥσπερ τὰ τῶν
ἀλλήλοις πλησιαζόντων φοινίκων καὶ μεταδιδόντων διὰ τῶν
ἀνέμων ἀλλήλοις ἐκ τῶν ἀρρένων τὸ σπερμογόνον ἄνθος.
426
πᾶσα τοίνυν εὐωδία καὶ μάλιστα ἡ διὰ τῶν Ἰνδικῶν ἀρω-

μάτων χωρίς τινος ὑγρᾶς ἐλαίου ἢ ἄλλων τοιούτων σκευα

(4061: 002)“Cosmas Indicopleustès. Topographie chrétienne, 3 vols.”,
Ed. Wolska–Conus, W.Paris: Cerf, 1:1968; 2:1970; 3:1973; Sources
chrétiennes 141, 159, 197.Book 2, section 6, line 1

ἀποδείξεις ἔχουσα ἐκ τῆς θείας ὄντως Γραφῆς, περὶ ἧς
ἀμφισβητεῖν χριστιανοὺς οὐ δέον. Τῆς οὖν ἄνωθεν, ὡς
εἴρηται, ῥοπῆς συνεργούσης ἡμῖν διὰ τῶν ὑμετέρων προ-
σευχῶν, ἀρχόμεθα λέγειν τὰς ἡμετέρας ὑποθέσεις.
Λέγει τοίνυν ὁ θεῖος κοσμογράφος Μωϋσῆς· «Ἐν ἀρχῇ
ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν.» Ὑποτιθέμεθα
τοίνυν οὐρανὸν ἅμα καὶ γῆν περιεκτικὰ τοῦ παντὸς ὑπάρχειν,
ὡς περιέχοντα τὸ πᾶν ἔνδον ἑαυτῶν. Ὅτι δὲ ταῦθ' οὕτως
ἔχει, αὐτὸς πάλιν βοᾷ· «Ἐν γὰρ ἓξ ἡμέραις ἐποίησεν ὁ Θεὸς
τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν καὶ πάντα τὰ ἐν αὐτοῖς.» Ὁμοίως
πάλιν λέγει· «Καὶ συνετελέσθη ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ καὶ πᾶς
ὁ κόσμος αὐτῶν.» Ἀνακεφαλαιούμενος δὲ πάλιν καὶ τὴν
βίβλον ὀνομάζων φησὶν οὕτως· «Αὕτη ἡ βίβλος γενέσεως
οὐρανοῦ καὶ γῆς», ὡσανεὶ περιεκτικῶν αὐτῶν ὄντων καὶ
συσσημαίνεσθαι ὀφειλόντων πάντων τῶν ἐν αὐτοῖς.

καὶ ἤρξατο ἀπὸ τῆς πρώτης ἡμέρας καὶ ἐτέλεσε τῇ ἕκτῃ καὶ
τῇ ἑβδόμῃ κατέπαυσε, μηδὲν ἕτερον ποιήσας, καὶ ὅτι δύο
μόνους οὐρανοὺς πεποίηκε, τὸν πρῶτον ἅμα τῇ γῇ καὶ τὸν
δεύτερον μέσον θέμενος καὶ ποιήσας τὰς δύο καταστάσεις,
ταύτην τε καὶ τὴν μέλλουσαν, καθάπερ καὶ ἐν τῇ σκηνῇ
προσέταξε γενέσθαι δύο χώρους κατὰ μίμησιν τοῦ κόσμου.
»Κατὰ τὸν τύπον» γάρ, λέγει, «τὸν δειχθέντα σοι ἐν τῷ
ὄρει»· ἣν ὁ Ἀπόστολος ἑρμηνεύων, πρὸς Ἑβραίους ἐπιστέλ-
427
λων, ἔφη τύπον τοῦ κόσμου τούτου τὴν ἐξωτέραν σκηνὴν καὶ
τὴν ἐσωτέραν τῶν οὐρανίων.
Τοῦ οὖν τοιούτου μεγάλου καὶ θείου κοσμογράφου
Μωϋσέως μαρτυρουμένου καὶ δοξασθέντος, ἐν μὲν τῇ Παλαιᾷ
ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, ἐν δὲ τῇ Νέᾳ ὑπὸ τοῦ Χριστοῦ, καὶ ἑτέρων δὲ
θεοφόρων προφητῶν καὶ ἀποστόλων συμμαρτυρούντων αὐτῷ
περὶ πάντων, περί τε τῶν σχημάτων τῆς κτίσεως ἁπάσης,
καθάπερ ἐν τῷ πρὸ τούτου λόγῳ παρεθήκαμεν, καὶ περὶ
αὐτῆς τῆς κτίσεως, καὶ κατὰ πάντα συμφωνούντων αὐτῷ, τίς
οὕτω σκαιὸς καὶ ἠλίθιος καὶ πεπλασμένος, μάλιστα καὶ
ὀνομάζων ἑαυτὸν χριστιανόν, ἀπιστήσειε τῇ τοσαύτῃ ἀληθείᾳ
καὶ ἱερᾷ μαρτυρίᾳ, καὶ οὐχὶ μᾶλλον κύψας εἰς γῆν ἐντραπή-
σεται τὸν ὄχλον τῶν μαρτυριῶν, τὴν ἐκλογήν,

ψεις, τὴν σοφίαν, τὴν δόξαν, τὰς προρρήσεις, τὰ σημεῖα τὰ

παράδοξα, τὰ μεγάλα θαύματα, τὰς ἐκβάσεις τῶν προφη-
τειῶν, αὐτοῦ τοῦ Θεοῦ τὴν μαρτυρίαν ὡς φίλος πρὸς φίλον
κατὰ πρόσωπον ὁμιλοῦντος καὶ ἐνωπίως, καὶ ἐν τῇ Νέᾳ τοῦ
Δεσπότου Χριστοῦ πολλάκις αὐτῷ μαρτυρήσαντος; Ὄντως,
ἵν' οὕτως κἀγὼ θερμότερον εἴπω, εἰ μή τις θεομάχος εἴη,
τούτῳ ἀντειπεῖν οὐ δυνήσεται· μεταμελόμενος γὰρ πάλιν
λέξει· «Δάκτυλος Θεοῦ ἐστιν ἐν αὐτῷ», καὶ τὴν ἧτταν
ὁμολογήσει, καθάπερ οἱ αἰγύπτιοι ἐπαοιδοὶ καὶ φαρμακοί,
Ἰαννῆς καὶ Ἰαμβρῆς, ἔλεγον περὶ αὐτοῦ.
Κατὰ τὸν μέγαν οὖν καὶ θεῖον κοσμογράφον Μωϋσέα
καὶ κατὰ τὸν θειότατον καὶ ἐν ἑαυτῷ ἔχοντα λαλοῦντα τὸν
Δεσπότην Χριστόν, τὸν διδάσκαλον τῆς Ἐκκλησίας Παῦλον,
δύο καὶ μόνων οὐρανῶν γεγονότων παρὰ Θεοῦ, καὶ οὐχὶ ἑπτὰ
ἢ ὀκτὼ ἢ ἐννέα, πῶς οἷόν τέ ἐστι τοῖς ἔξω προσέχειν ἐκ
στοχασμῶν καὶ σοφισμάτων καὶ γνάθων διαλεγομένοις καὶ
μύθους ἀναπλαττομένοις, οὐ παλαιοῖς μάλιστα ἀλλὰ νέοις
τισίν, οἳ πρὸς τὰς ἀπορίας τῶν οἰκείων δογμάτων ματαιοτέρας
ἀπολογίας ἐπινενοήκασι; Πῶς δὲ δύνανται οἱ τούτοις προσέ-
χοντες λέγειν ὕδατα εἶναι ἐπάνω τοῦ οὐρανοῦ κατὰ τὴν
Γραφήν, ἢ πρώτην καὶ δευτέραν καὶ τρίτην ἡμέραν

428
ποδὸς αὐτοὶ λαβόντες, ἀλλ' ἐν σκηναῖς κατοικοῦντες, δῆλοι

ἦσαν οἱ πιστότατοι, ἐκδεχόμενοι καὶ ἐλπίζοντες ἑτέραν τινὰ
κατάστασιν, δι' ἧς ἀπολήψονται τὰς ἐπαγγελίας. Ὅθεν καὶ ἐν
καιρῷ τοῦ θνῄσκειν, παρεδίδου ἕκαστος αὐτῶν τὴν εὐλογίαν
ᾧπερ ὁ Θεὸς ᾠκονόμησεν. Ὅθεν ἡ Γραφή, ὡς θησαυρίζουσα
τοὺς πατέρας, ἐβόα· «Καὶ προσετέθη πρὸς τοὺς πατέρας
αὐτοῦ», περὶ ἑκάστου λέγουσα ὡσανεί· Πάντες ὁμοῦ ποτε
ἀπολήψονται θησαυριζόμενοι εἰς τὴν μέλλουσαν κατάστασιν.
ΜΩΥΣΗΣ
Οὗτός ἐστιν ὁ μέγας Μωϋσῆς, ὁ τῶν παραδόξων

σημείων καὶ τεράτων ποιητής, ὁ τῆς κτίσεως κοσμογράφος,
ὁ σκιαῖς τοῦ ἀληθινοῦ ἡμῶν ποιμένος Χριστοῦ τετιμημένος
καὶ προσώπῳ ὑπὸ Θεοῦ δεδοξασμένος, ὁ λόγοις καὶ ἔργοις
προμηνύων τὰ τῆς οἰκονομίας τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ· ἔργοις
μέν, ὡς τὸν Ἰσραὴλ ἐκ δουλείας Αἰγυπτίων λυτρώσασθαι, τὸ
πάσχα καὶ τὴν πρόσχυσιν τοῦ αἵματος, ποιησάμενος τὴν
διάβασιν τῆς θαλάσσης ὡς ἐπὶ βαπτίσματος· διὰ τῆς νεφέλης
προμηνύων τὴν δόσιν τοῦ νόμου, καὶ τῆς ἐρήμου τὴν διαγωγὴν
ὡς ἐπὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος καὶ τῆς Ἐκκλησίας προτυπού-
μενος· τὸν ὄφιν τὸν χαλκοῦν ἐφ' ὑψηλοῦ στήσας τὸ πάθος τὸ
διὰ τοῦ σταυροῦ τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ προκατήγγειλε· τὴν

μων ἐν τῇ βασιλείᾳ, ἀπεκρίνατο αὐτῇ ὅτι· «Οὐκ ἔστιν ἐμὸν

τοῦτο δοῦναι, ἀλλ' οἷς, φησίν, ἡτοίμασται παρὰ τοῦ Πατρός
μου», ὡσανεί· Τὸ μὲν δῶρον τοῦ Θεοῦ πᾶσιν ἐφήπλωται,
τὸ ἀναστῆναι ἐκ τῶν νεκρῶν καὶ γενέσθαι ἀφθάρτους καὶ
ἀθανάτους καὶ ἀτρέπτους, τὸ δὲ προτιμᾶσθαι ἑτέρων, οὐ
δῶρον τοῦτο, ἀλλ' ἑτοιμασία τοῦ Θεοῦ τοῖς καλῶς πιστεύ-
ουσι καὶ βιοῦσι. Πάλιν γὰρ λέγει ὁ Κύριος· «Δεῦτε, οἱ
εὐλογημένοι τοῦ Πατρός μου, κληρονομήσατε τὴν ἡτοιμα-
σμένην ὑμῖν βασιλείαν», καὶ πότε ἡτοιμάσθη φησὶν «ἀπὸ
καταβολῆς κόσμου» προσειπών.
Ὁ κοσμογράφος τοίνυν Μωϋσῆς καὶ οἱ λοιποὶ πάντες
προφῆται καὶ ἀρχαῖοι ἄνθρωποι περὶ τῶν δύο τούτων
καταστάσεων καὶ μόνον εἰπόντες καὶ ἑτέρας μὴ μνημονεύ-
429
σαντες, ἀλλὰ ταύτας μόνας προκηρύξαντες καὶ συγγραψά-

μενοι, οὐ μόνον δέ, ἀλλὰ καὶ ὁ Κύριος παραγεγονὼς καὶ οἱ
τούτου μαθηταί, εὐαγγελισταὶ καὶ ἀπόστολοι, οὐδὲν ἕτερον
ἐκήρυξαν ἢ τὰς δύο ταύτας καὶ μόνας καταστάσεις. Τίς ἔτι
λείπεται πίστεως, ὡς ὅτι ταῦτα οὐκ εἰσὶν ἀληθῆ; Τίς οὐκ
ἐντραπήσεται τὸν ὄχλον τῶν προρρήσεων, τὰς ἐκβάσεις τῶν
προφητειῶν, τὸν ὄχλον τῶν σημείων καὶ τῶν παραδόξων καὶ
τῶν θαυμάτων, αὐτὴν τὴν πολιτείαν πάντων τῶν ἁγίων καὶ

Ἐπὶ τὸ προκείμενον ἀναδράμωμεν
Σκοπῆσαι λοιπὸν δεῖ, ὦ θεοφιλέστατε, τὴν συμφω-

νίαν τοῦ κοσμογράφου Μωϋσέως, καὶ πάντων τῶν προφητῶν
καὶ τῶν εὐαγγελιστῶν καὶ ἀποστόλων, πῶς πάντες συμφώ-
νως δύο καταστάσεις διηγοῦνται τὸν Θεὸν πεποιηκέναι τὸν
σύμπαντα κόσμον. Διὰ τοῦτο ἀρξάμενος ὁ Θεὸς τὴν κτίσιν
ποιῆσαι, τῇ δευτέρᾳ ἡμέρᾳ τὸ στερέωμα πεποίηκε καὶ συνέ-
δησε τῷ πρώτῳ οὐρανῷ κατὰ τὸ μέσον τοῦ ὕψους τοῦ ἀπὸ
τῆς γῆς ἕως τοῦ οὐρανοῦ, διελὼν τὸν ἕνα χῶρον εἰς χώρους δύο·
καὶ τὸν ἕνα τὸν κατώτερον τοῦτον τὸν κόσμον ἔταξεν εἶναι,
τὸν δὲ ἀνώτερον τὸν μέλλοντα κόσμον ἡτοίμασεν ἐξ ἀρχῆς
κατὰ τὸν ἄνωθεν αὐτοῦ σκοπόν.

Ὁ σκοπὸς ὅλος τῆς συγγραφῆς καὶ τῆς διαγραφῆς

πρὸς τὸ δεῖξαι ὅτι ἀπ' ἀρχῆς ἕως τέλους ὁ Θεὸς διὰ πάν-
των τῶν ἀρχαίων ἀνθρώπων, ἔτι τε καὶ τοῦ κοσμογράφου
Μωϋσέως καὶ πάντων τῶν προφητῶν καὶ ἀποστόλων,
ἐδήλωσεν ἅπερ κατεσκεύασε, δύο καταστάσεις, ταύτην καὶ
τὴν μέλλουσαν, δηλώσας καὶ τὸ σχῆμα ἅπαντος τοῦ κόσμου,
καὶ ὅτι οἱ χριστιανοὶ μᾶλλον ἕπονται ταῖς ἑαυτῶν ἀρχαῖς
δεικνύοντες καὶ τὰ τέλη ἀκόλουθα ταῖς ἑαυτῶν ἀρχαῖς, καὶ
430
ἐν ταὐτῷ μηνύοντες τὴν ἀγαθότητα τοῦ Θεοῦ, τὴν παρέχουσαν

παῦλαν τῷ παιδευτηρίῳ τούτῳ καὶ τοῖς ἀγῶσι καὶ τῇ φθορᾷ
καὶ τῷ θανάτῳ, ἀναδείξασαν δὲ ἐν τῷ Δεσπότῃ Χριστῷ
ἀθανασίαν, ἀφθαρσίαν, ἀτρεπτότητα, ἁγιασμὸν καὶ δικαιο-
σύνην αἰώνιον πᾶσι τοῖς ἀνθρώποις, ὥσπερ ἦν ἑτοιμάσας ἀπὸ

διδάσκεται ὡς οὐ σφαῖρα στρεφομένη κατὰ τὴν τῶν Βαβυ-

λωνίων δόξαν, ἣν ὡς ἀπὸ τῆς πυργοποιΐας ἐφ' ὑψηλοῦ
ποτε γενόμενοι πρῶτοι ὑπώπτευσαν, ὁ οὐρανὸς ὑπάρχει, ἀλλ'
ἱστάμενος καὶ πεπηγὼς εἰς γῆν ὡς καμάρα. Εἰ γὰρ ἦν σφαῖρα,
οὐκ ἂν τοῦ παντὸς ἐπὶ τὰ πρόσω στρεφομένου ὁ ἥλιος τὴν
ἐναντίαν ἐβάδισε μὴ συμπεριφερόμενος τῷ παντί, ὥστε
ὡρῶν τριῶν διάστημα, τουτέστι τέταρτον ἡμέρας, ἀναπο-
δίσαι, καὶ πάλιν ἕτερον τέταρτον, ἕως ὅτε ἦλθεν εἰς τὸν
τόπον, ἐξ οὗπερ τὴν ὑποστροφὴν ἐποιήσατο.
Περὶ τούτων δὲ πάντων τῶν σχημάτων ἐν τῇ Χριστια-
νικῇ καὶ περιεκτικῇ Κοσμογραφίᾳ, ὡς οἶσθα καὶ αὐτός,
θαυμάσιε, κατεγράψαμεν, τοῦ θεοφιλοῦς Παμφίλου τοῦ
Ἱεροσολυμίτου ἡμᾶς εἰς τοῦτο προτρεψαμένου. Αὐτὸς γὰρ
ὁ προφήτης, δι' οὗ γέγονεν ὁ ἀναποδισμὸς τοῦ ἡλίου, ἔργῳ
ἀνελὼν διὰ τοῦ φοβεροῦ σημείου τὴν ὑπόνοιαν τῶν Βαβυλω-
νίων ὡς οὐκ ἔστι σφαῖρα στρεφομένη ὁ οὐρανός, ἀλλὰ
πεπλασμένην δόξαν δοξάζουσι, μετ' οὐ πολὺ αὐτοῦ τοῦ
οὐρανοῦ τὸ σχῆμα λέγει οὕτως· «Ὁ στήσας τὸν οὐρανὸν
ὡσεὶ καμάραν», καὶ πάλιν· «Κύριος ὁ Θεὸς ὁ ποιήσας τὸν
οὐρανὸν καὶ πήξας αὐτόν», ὁμοῦ καὶ τὸ σχῆμα δηλώσας
ὅτι ὡς καμάρα ἐστί, καὶ «στήσας» καὶ «πήξας»,
Eustathius Philol., Scr. Eccl., Commentarium in Dionysii periegetae

orbis descriptionem (4083: 006)“Geographi Graeci minores, vol. 2”,
Ed. Müller, K.Paris: Didot, 1861, Repr. 1965.Section 530, line 27
Λέριοι κακοὶ, οὐχ ὁ μὲν, ὃς δ' οὔ·

πάντες πλὴν Προκλέους· καὶ Προκλέης Λέριος.
Σπορὰς δὲ καὶ ἡ πρὸς τῇ Ῥόδῳ Δονουσία, ἥτις παρα-
φθορὰν, φασὶν, ἔπαθεν· οἱονεὶ γὰρ Διονυσία τίς ἐστιν,
ἐπεὶ Διόνυσος τὴν Ἀριάδνην εἰς αὐτὴν ἐκ τῆς Νάξου
431
ἤγαγεν, Μίνωος τοῦ πατρὸς διώκοντος αὐτήν. Εἰσὶ δὲ

καὶ ἄλλαι Σποράδες, ἃς, ὡς ἐρρέθη, ὁ τῆς κοσμογραφίας
πίναξ οὐκ ἔχει, ὧν τινες καὶ τὴν Τῆνόν φασιν, ἥτις
ἀνωτέρω Κυκλὰς ἐλέγετο. Ἐοίκασι δὲ ἀργιλώδεις αἱ
Σποράδες εἶναι, ἤγουν λευκόγειοι. Διὸ καί φησι Διο-
νύσιος ὅτι παμφαίνουσιν, οἷον ὅτε ἀνεφέλου ἀέρος ὄντος
τὰ ἄστρα φαίνεται, ὑγρὰ νέφη βιασαμένου ἀρκτώου
βορέου. Τοῦτο δὲ μάλιστα εἶπε διὰ τὸ ἀργιλῶδες καὶ
λευκὸν τῆς αὐτόθι γῆς, ὡς εἴρηται.
Ρυμοτομία
Διόδωρος Σικελός Ιστορική βιβλιοθήκη. (lib. 1-20) Book 17, chapter

52, section 2, line 1
τιμωρίας. τεκμήρια δ' ἔσεσθαι τῆς ἐκ τοῦ θεοῦ γε-

νέσεως τὸ μέγεθος τῶν ἐν ταῖς πράξεσι κατορθωμάτων·
καὶ γὰρ πρότερον ἀήττητον αὐτὸν γεγονέναι καὶ μετὰ
ταῦτ' ἔσεσθαι διὰ παντὸς ἀνίκητον. ὁ δ' Ἀλέξανδρος
ἡσθεὶς ἐπὶ τοῖς κεχρησμῳδημένοις καὶ τὸν θεὸν μεγα-
λοπρεπέσιν ἀναθήμασι τιμήσας ἐπανῆλθεν εἰς τὴν
Αἴγυπτον.
Κρίνας δ' ἐν ταύτῃ πόλιν μεγάλην κτίσαι προς-
έταξε τοῖς ἐπὶ τὴν ἐπιμέλειαν ταύτην καταλειπομένοις
ἀνὰ μέσον τῆς τε λίμνης καὶ τῆς θαλάσσης οἰκίσαι τὴν
πόλιν. διαμετρήσας δὲ τὸν τόπον καὶ ῥυμοτομήσας
φιλοτέχνως τὴν πόλιν ἀφ' αὑτοῦ προσηγόρευσεν
Ἀλεξάνδρειαν, εὐκαιρότατα μὲν κειμένην πλησίον τοῦ
Φάρου λιμένος, εὐστοχίᾳ δὲ τῆς ῥυμοτομίας ποιήσας
διαπνεῖσθαι τὴν πόλιν τοῖς ἐτησίοις ἀνέμοις καὶ τού-
των πνεόντων μὲν διὰ τοῦ μεγίστου πελάγους, κατα-
ψυχόντων δὲ τὸν κατὰ τὴν πόλιν ἀέρα πολλὴν τοῖς
κατοικοῦσιν εὐκρασίαν καὶ ὑγίειαν κατεσκεύασεν. καὶ
τὸν μὲν περίβολον αὐτῆς ὑπεστήσατο τῷ τε μεγέθει
διαφέροντα καὶ κατὰ τὴν ὀχυρότητα θαυμάσιον· ἀνὰ
μέσον γὰρ ὢν μεγάλης λίμνης καὶ τῆς θαλάσσης
Στράβων γεωγραφικά Book 12, chapter 4, section 7, line 12

432
ἔστιν ὑπερκείμενον τοῦ Τιείου καὶ ἔχον τὴν περὶ Σά-

λωνα χώραν ἀρίστην βουβοσίοις, ὅθεν ἐστὶν ὁ Σαλω-
νίτης τυρός, καὶ Νίκαια ἡ μητρόπολις τῆς Βιθυνίας
ἐπὶ τῇ Ἀσκανίᾳ λίμνῃ (περίκειται δὲ κύκλῳ πεδίον
μέγα καὶ σφόδρα εὔδαιμον, οὐ πάνυ δὲ ὑγιεινὸν τοῦ
θέρους), κτίσμα Ἀντιγόνου μὲν πρῶτον τοῦ Φιλίπ-
που, ὃς αὐτὴν Ἀντιγόνειαν προσεῖπεν, εἶτα Λυσιμά-
χου, ὃς ἀπὸ τῆς γυναικὸς μετωνόμασε Νίκαιαν· ἦν δ'
αὕτη θυγάτηρ Ἀντιπάτρου. ἔστι δὲ τῆς πόλεως ἑκκαι-
δεκαστάδιος ὁ περίβολος ἐν τετραγώνῳ σχήματι· ἔστι
δὲ καὶ τετράπυλος ἐν πεδίῳ κείμενος ἐρρυμοτομημένος
πρὸς ὀρθὰς γωνίας, ὥστ' ἀφ' ἑνὸς λίθου κατὰ μέσον
ἱδρυμένου τὸ γυμνάσιον τὰς τέτταρας ὁρᾶσθαι πύλας.
μικρὸν δ' ὑπὲρ τῆς Ἀσκανίας λίμνης Ὀτροία πολίχνη,
πρὸς τοῖς ὅροις ἤδη τῆς Βιθυνίας τοῖς πρὸς ἕω· εἰκά-
ζουσι δ' ἀπὸ Ὀτρέως Ὀτροίαν καλεῖσθαι * πρότερον.
Ὅτι δ' ἦν κατοικία Μυσῶν ἡ Βιθυνία πρῶτον
μαρτυρήσει Σκύλαξ ὁ Καρυανδεὺς φήσας περιοικεῖν
τὴν Ἀσκανίαν λίμνην Φρύγας καὶ Μυσούς, ἔπειτα
Διονύσιος ὁ τὰς κτίσεις συγγράψας, ὃς τὰ κατὰ Χαλ-
κηδόνα καὶ Βυζάντιον στενά, ἃ νῦν Θρᾴκιος Βόσπορος
Ἀρχέλαος ὁ φυσικὸς καὶ Εὐριπίδης ὁ ποιητής. εἶθ'

ἱερὸν Ἀπόλλωνος καὶ θερμὰ ὕδατα καὶ ὁ Σμυρναίων
κόλπος καὶ ἡ πόλις.
Ἑξῆς δὲ ἄλλος κόλπος, ἐν ᾧ ἡ παλαιὰ Σμύρνα ἀπὸ
εἴκοσι σταδίων τῆς νῦν. Λυδῶν δὲ κατασπασάντων
τὴν Σμύρναν περὶ τετρακόσια ἔτη διετέλεσεν οἰκου-
μένη κωμηδόν· εἶτα ἀνήγειρεν αὐτὴν Ἀντίγονος, καὶ
μετὰ ταῦτα Λυσίμαχος, καὶ νῦν ἐστι καλλίστη τῶν πα-
σῶν, μέρος μέν τι ἔχουσα ἐπ' ὄρει τετειχισμένον, τὸ δὲ
πλέον ἐν πεδίῳ πρὸς τῷ λιμένι καὶ πρὸς τῷ μητρῴῳ
καὶ πρὸς γυμνασίῳ. ἔστι δ' ἡ ῥυμοτομία διάφορος ἐπ'
εὐθειῶν εἰς δύναμιν καὶ αἱ ὁδοὶ λιθόστρωτοι στοαί τε
μεγάλαι τετράγωνοι, ἐπίπεδοί τε καὶ ὑπερῷοι· ἔστι δὲ
καὶ βιβλιοθήκη καὶ τὸ Ὁμήρειον, στοὰ τετράγωνος,
ἔχουσα νεὼν Ὁμήρου καὶ ξόανον· μεταποιοῦνται γὰρ
καὶ οὗτοι διαφερόντως τοῦ ποιητοῦ, καὶ δὴ καὶ νόμι-
σμά τι χαλκοῦν παρ' αὐτοῖς Ὁμήρειον λέγεται. ῥεῖ δὲ
433
πλησίον τοῦ τείχους ὁ Μέλης ποταμός. ἔστι δὲ πρὸς τῇ

ἄλλῃ κατασκευῇ τῆς πόλεως καὶ λιμὴν κλειστός. ἓν δ'
ἐλάττωμα τῶν ἀρχιτεκτόνων οὐ μικρόν, ὅτι τὰς ὁδοὺς
στορνύντες ὑπορρύσεις οὐκ ἔδωκαν αὐταῖς,
Flavius Josephus Hist., De bello Judaico libri vii Book 3, sect 82, line 2
Καὶ τὸ μὲν ἔνδον εἰς σκηνὰς διαλαμβάνουσιν, ἔξωθεν δ' ὁ

κύκλος τείχους ὄψιν ἐπίχει πύργοις ἐξ ἴσου διαστήματος κεκοσμη-
μένος. ἐπὶ δὲ τῶν μεταπυργίων τούς τε ὀξυβελεῖς καὶ καταπέλτας
καὶ λιθοβόλα καὶ πᾶν ἀφετήριον ὄργανον τιθέασιν, πάντα πρὸς
τὰς βολὰς ἕτοιμα. πύλαι δὲ ἐνοικοδομοῦνται τέσσαρες καθ' ἕκαστον
τοῦ περιβόλου κλίμα, πρός τε εἰσόδους τῶν ὑποζυγίων εὐμαρεῖς
καὶ πρὸς τὰς ἐκδρομὰς αὐτῶν, εἰ κατεπείγοι, πλατεῖαι. ῥυμοτομοῦσι δ'
εὐδιαθέτως εἴσω τὸ στρατόπεδον, καὶ μέσας μὲν τὰς
τῶν ἡγεμόνων σκηνὰς τίθενται, μεσαίτατον δὲ τούτων τὸ στρατή-
γιον ναῷ παραπλήσιον· ὥσπερ δὲ ἐν σχεδίῳ πόλις καὶ ἀγορά τις
ἀποδείκνυται καὶ χειροτέχναις χωρίον θῶκοί τε λοχαγοῖς καὶ ταξιάρ-
χοις, ὅπῃ δικάζοιεν, εἴ τινες διαφέροιντο. τειχίζεται δὲ ὁ περί-
βολος καὶ τὰ ἐν αὐτῷ πάντα θᾶττον ἐπινοίας πλήθει καὶ ἐπιστήμῃ
τῶν πονούντων· εἰ δ' ἐπείγοι, καὶ τάφρος ἔξωθεν περιβάλλεται
βάθος τετράπηχυς καὶ εὖρος ἴση.
Polybius Hist., Historiae Book 6, chapter 31, section 10, line 3
τάξει πρὸς ὀρθὰς κειμένη τῇ προειρημένῃ πλατείᾳ.

τοῖς δ' ἱππεῦσι τούτοις ἀντίτυποι τίθενται πάλιν οἱ
τῶν συμμάχων ἐπίλεκτοι πεζοί, βλέποντες πρὸς τὸν
χάρακα καὶ τὴν ὄπισθεν ἐπιφάνειαν τῆς ὅλης στρα-
τοπεδείας. τὸ δ' ἀπολειπόμενον ἐξ ἑκατέρου τοῦ
μέρους τούτων κένωμα παρὰ τὰς ἐκ τῶν πλαγίων
πλευρὰς δίδοται τοῖς ἀλλοφύλοις καὶ τοῖς ἐκ τοῦ
καιροῦ προσγινομένοις συμμάχοις.
Τούτων δ' οὕτως ἐχόντων τὸ μὲν σύμπαν σχῆμα
γίνεται τῆς στρατοπεδείας τετράγωνον ἰσόπλευρον,
τὰ δὲ κατὰ μέρος ἤδη τῆς τε ῥυμοτομίας ἐν αὐτῇ
καὶ τῆς ἄλλης οἰκονομίας πόλει παραπλησίαν ἔχει
τὴν διάθεσιν. τὸν δὲ χάρακα τῶν σκηνῶν ἀφιστᾶσι
κατὰ πάσας τὰς ἐπιφανείας διακοσίους πόδας. τοῦτο
δὲ τὸ κένωμα πολλὰς καὶ δοκίμους αὐτοῖς παρέχε-
ται χρείας. πρός τε γὰρ τὰς εἰσαγωγὰς καὶ τὰς ἐξα-
γωγὰς τῶν στρατοπέδων εὐφυῶς ἔχει καὶ δεόντως
434
ἕκαστοι γὰρ κατὰ τὰς ἑαυτῶν ῥύμας εἰς τοῦτο τὸ

κένωμα ποιοῦνται τὴν ἔξοδον, ἀλλ' οὐκ εἰς μίαν
συμπίπτοντες ἀνατρέπουσι καὶ συμπατοῦσιν ἀλλή-
λους·
Posidonius Phil., Fragmenta Fragment 290a, line 189
καταμετρούμενος εὑρίσκεται μέρος ἑπτακοσιοστὸν καὶ πεντηκοστὸν τοῦ

οἰκείου κύκλου. ἐὰν γάρ, ἐν ᾧ αὐτὸς ἀνέρχεται πᾶς ἐκ τοῦ ὁρίζοντος ὁ
ἥλιος, κύαθος, φέρε εἰπεῖν, ῥεύσῃ, τὸ ὕδωρ ἀφεθὲν ὅλῃ τῇ ἡμέρᾳ καὶ
νυκτὶ ῥεῖν εὑρίσκεται κυάθους ἔχον ἑπτακοσίους καὶ πεντήκοντα. λέγεται
δ' ἡ τοιαύτη ἔφοδος ὑπὸ πρώτων τῶν Αἰγυπτίων ἐπινοηθῆναι.
Ἐλέγχεται δὲ ἡ δόξα καὶ ἀπὸ τῶν πρὸς μεσημβρίαν τετραμμένων
στοῶν. αἱ γὰρ τῶν κιόνων σκιαὶ παράλληλοι ἀποπέμπονται· ὅπερ οὐκ
ἂν ἐγίνετο, εἰ μὴ εὐθεῖαι καὶ κατὰ κάθετον πρὸς ἕκαστον αὐτῶν αἱ
ἀκτῖνες
ἀπεπέμποντο. οὐδ' ἂν αἱ ἀκτῖνες πάλιν κατὰ κάθετον ἀπεπέμποντο πρὸς
ἕκαστον αὐτῶν, μὴ ὅλῃ τῇ στοᾷ τῆς περὶ τὸν ἥλιον διαμέτρου
συμπαρεκτε-
ταμένης. λέγεται δ' ὅτι καὶ τὰ ἐν πάσῃ τῇ οἰκουμένῃ ἐρρυμοτομημένα
ἄμφοδα πρὸς τὴν ἰσημερινὴν ἀνατολὴν ἄσκια γίνεται ἐν ταῖς ἰσημεριναῖς
τοῦ ἡλίου ἀνατολαῖς, οὐδ' ἂν τούτου συμβαίνοντος, εἰ μὴ πάσῃ τῇ
οἰκου-
μένῃ συμπαρεκτεταμένον ἦν τὸ μέγεθος τοῦ ἡλίου, τουτέστι τῷ πλάτει
αὐτῆς. πάλιν δὲ κατὰ τὴν ἰσημερινὴν μεσημβρίαν πάντα περιφωτίζεται
τὰ ἐν ὅλῃ τῇ οἰκουμένῃ ἄμφοδα· ὥστε οὐ μόνον τῷ πλάτει, ἀλλὰ καὶ τῷ
μήκει τῆς ὅλης οἰκουμένης συμπαρεκτέταται τὸ μέγεθος τοῦ ἡλίου.
μῆκος
μὲν γὰρ τῆς ὅλης οἰκουμένης τὸ ἀπὸ ἀνατολῆς πρὸς δύσιν ἐστί, πλάτος
δὲ τὸ ἀπὸ τῶν ἀρκτικῶν ἐπὶ τὰ μεσημβρινὰ διῆκον. ὅθεν ἀνατέλλων μὲν
ἐν ἰσημερίᾳ ὁ ἥλιος καὶ ἄσκια ποιῶν τὰ πρὸς αὐτὸν ὁρῶντα τῶν ἀμφόδων
τῷ πλάτει τῆς ὅλης οἰκουμένης συμπαρεκτεταμένην ἔχει τὴν διάμετρον,
Cleomedes Astron., De motu circulari corporum caelestium

Page 138, line 14
ἑπτακοσίους καὶ πεντήκοντα. Λέγεται δ' ἡ τοιαύτη

ἔφοδος ὑπὸ πρώτων τῶν Αἰγυπτίων ἐπινοηθῆναι.
Ἐλέγχεται δὲ ἡ δόξα καὶ ἀπὸ τῶν πρὸς μεσημ-
βρίαν τετραμμένων στοῶν. Αἱ γὰρ τῶν κιόνων σκιαὶ
παράλληλοι ἀποπέμπονται· ὅπερ οὐκ ἂν ἐγίνετο, εἰ μὴ
435
εὐθεῖαι καὶ κατὰ κάθετον πρὸς ἕκαστον αὐτῶν αἱ

ἀκτῖνες ἀπεπέμποντο. Οὐδ' ἂν αἱ ἀκτῖνες πάλιν κατὰ
κάθετον ἀπεπέμποντο πρὸς ἕκαστον αὐτῶν, μὴ ὅλῃ τῇ
στοᾷ τῆς περὶ τὸν ἥλιον διαμέτρου συμπαρεκτεταμένης.
Λέγεται δ' ὅτι καὶ τὰ ἐν πάσῃ τῇ οἰκουμένῃ ἐῤῥυμο-
τομημένα ἄμφοδα πρὸς τὴν ἰσημερινὴν ἀνατολὴν ἄσκια
γίνεται ἐν ταῖς ἰσημεριναῖς τοῦ ἡλίου ἀνατολαῖς, οὐδ'
ἂν τούτου συμβαίνοντος, εἰ μὴ πάσῃ τῇ οἰκουμένῃ
συμπαρεκτεταμένον ἦν τὸ μέγεθος τοῦ ἡλίου, τουτέστι
τῷ πλάτει αὐτῆς. Πάλιν δὲ κατὰ τὴν [ἰσημερινὴν]
μεσημβρίαν πάντα περιφωτίζεται τὰ ἐν ὅλῃ τῇ οἰκου-
μένῃ ἐρρυμοτομημένα ἄμφοδα πρὸς μεσημβρίαν·
ὥστε οὐ μόνον τῷ πλάτει, ἀλλὰ καὶ τῷ μήκει τῆς
ὅλης οἰκουμένης συμπαρεκτέταται τὸ μέγεθος τοῦ ἡλίου.
Μῆκος μὲν γὰρ τῆς ὅλης οἰκουμένης τὸ ἀπὸ ἀνατολῆς
πρὸς δύσιν ἐστί,
Heraclides Criticus Perieg., Descriptio Graeciae (sub auctore

Dicaearcho vel Athenaeo) Fragment 1, section 1, line 4
ΩΣ ΦΕΡΕΤΑΙ, ΜΑΛΛΟΝ ΔΕ ΑΘΗΝΑΙΟΥ ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΩΣ

ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΤΡΙΑ.] (ΑΘΗΝΑΙΟΥ ΠΟΛΕΩΝ
ΣΚΩΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΔΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ.)
Ἐντεῦθεν εἰς τὸ Ἀθηναίων ἔπεισιν * ἄστυ· ὁδὸς δὲ

ἡδεῖα, γεωργουμένη πᾶσα, ἔχουσά [τι] τῇ ὄψει φιλάν-
θρωπον. Ἡ δὲ πόλις ξηρὰ πᾶσα, οὐκ εὔυδρος, κακῶς
ἐρρυμοτομημένη διὰ τὴν ἀρχαιότητα. Αἱ μὲν πολλαὶ
τῶν οἰκιῶν εὐτελεῖς, ὀλίγαι δὲ χρήσιμαι. Ἀπιστηθείη
δ' ἂν ἐξαίφνης ὑπὸ τῶν ξένων θεωρουμένη, εἰ αὐτή
ἐστιν ἡ προσαγορευομένη τῶν Ἀθηναίων πόλις· μετ'
οὐ πολὺ δὲ πιστεύσειεν ἄν τις. Ὠδεῖον τῶν ἐν τῇ οἰ-
κουμένῃ κάλλιστον· θέατρον ἀξιόλογον, μέγα καὶ θαυ-
μαστόν· Ἀθηνᾶς ἱερὸν πολυτελὲς, ἀπόψιον, ἄξιον θεᾶς,
ὁ καλούμενος Παρθενὼν, ὑπερκείμενον τοῦ θεάτρου·
μεγάλην κατάπληξιν ποιεῖ τοῖς θεωροῦσιν· Ὀλύμπιον,
ἡμιτελὲς μὲν, κατάπληξιν δ' ἔχον τὴν τῆς οἰκοδομίας
ὑπογραφὴν, γενόμενον δ' ἂν βέλτιστον,
Heraclides Criticus Perieg., Descriptio Graeciae (sub auctore Dicaearcho

436
vel Athenaeo) Fragment 1, section 12, line 6
τὸ πολὺ μὲν ἀκτὴ, τοῖς δ' Ἐλευθερίοις πόλις.

Οἱ δὲ πολῖται οὐδὲν ἕτερον ἔχουσι λέγειν, ἢ ὅτι Ἀθη-
ναίων εἰσὶν ἄποικοι καὶ ὅτι τῶν Ἑλλήνων καὶ Περ-
σῶν παρ' αὐτοῖς ἡ μάχη ἐγένετο. Εἰσὶ δὲ Ἀθηναῖοι
Βοιωτοί.
Ἐντεῦθεν εἰς Θήβας στάδια πʹ. Ὁδὸς λεία
πᾶσα καὶ ἐπίπεδος. Ἡ δὲ πόλις ἐν μέσῳ μὲν τῆς τῶν
Βοιωτῶν κεῖται χώρας, τὴν περίμετρον ἔχουσα στα-
δίων οʹ· πᾶσα δ' ὁμαλή· στρογγύλη μὲν τῷ σχήματι,
τῇ χρόᾳ δὲ μελάγγειος· ἀρχαία μὲν οὖσα, καινῶς δ' ἐρ-
ρυμοτομημένη διὰ τὸ τρὶς ἤδη, ὥς φασιν αἱ ἱστορίαι,
κατεσκάφθαι διὰ τὸ βάρος καὶ τὴν ὑπερηφανίαν τῶν
κατοικούντων.
Athanasius Theol., In nativitatem praecursoris [Sp.]

τῆς καταβάλλεσθαι, εἰ μὴ διὰ ταπεινώσεως, ἥτις ἀπὸ

πίστεως καὶ πραότητος, καὶ τελείας ἀκτημοσύνης
προσγίνεσθαι πέφυκε, δι' ὧν ἡ τελεία ἀγάπη κατορ-
θοῦται χάριτι τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, μεθ'
οὗ Πατρὶ ἡ δόξα σὺν τῷ ἁγίῳ Πνεύματι εἰς τοὺς αἰῶνας. Ἀμήν.
ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Εἰς τὸ γενέθλιον τοῦ Προδρόμου, καὶ εἰς τὴν Ἐλισάβετ, καὶ εἰς τὴν
Θεοτόκον.
Χώραν μὲν ἀποχερσωθεῖσαν, καὶ ὀνάγρων κα-

ταπάτημα γενέσθαι καταλειφθεῖσαν, βοῦς ἀροτὴρ κα-
μάτῳ ῥυμοτομῶν, ἐγείρει τοὺς αὔλακας· ὅσον γὰρ
ἀκατέργαστος ἡ χώρα τῷ χρόνῳ μεμένηκε, τοσοῦτον
ὁ πρὸς τὴν ἀροτρίασιν βοῦς παριστάμενος ἐπιπονω-
τέρῳ καμάτῳ συγκάμπτεται τὸν ζυγοφόρον ἐπεκτρί-
βων αὐχένα· γυναῖκα δὲ στειρωθεῖσαν καὶ μακροῖς
χρόνοις παλαιωθεῖσαν, καὶ δυσὶ κακοῖς περιπεσοῦσαν,
ἀγονίᾳ τε καὶ ἀτονίᾳ, ἀγονίᾳ φύσεως καὶ ἀτονίᾳ γη-
ραλεότητος, λόγῳ, καὶ οὐ πόνῳ, ὁ τῆς φύσεως δη-
μιουργὸς Θεὸς Λόγος καὶ τὴν τοῦ σώματος παλαιό-
437
τητα ἀνακαινίζει, καὶ τὴν τῆς φύσεως στείρωσιν

διορθοῦται.
Basilius Theol., Homiliae in hexaemeron Homily 6, section 11, line 37
Μὴ τοίνυν μηδὲ σελήνην ὀφθαλμῷ μετρήσῃς, ἀλλὰ λογισμῷ,

ὃς πολλῷ τῶν ὀφθαλμῶν ἀκριβέστερός ἐστι πρὸς ἀληθείας
εὕρεσιν. Μῦθοί τινες καταγέλαστοι ὑπὸ γραϊδίων κωθωνιζο-
μένων παραληρούμενοι πανταχοῦ διεδόθησαν, ὅτι μαγγανείαις
τισὶ τῆς οἰκείας ἕδρας ἀποκινηθεῖσα σελήνη πρὸς γῆν
καταφέρεται. Πῶς μὲν οὖν κινήσει γοήτων ἐπαοιδὴ, ἣν
αὐτὸς ἐθεμελίωσεν ὁ Ὕψιστος; Ποῖος δ' ἂν καὶ τόπος
κατασπασθεῖσαν αὐτὴν ὑπεδέξατο; Βούλει ἀπὸ μικρῶν
τεκμηρίων λαβεῖν τοῦ μεγέθους αὐτῆς τὴν ἀπόδειξιν; Αἱ
κατὰ τὴν οἰκουμένην πόλεις πλεῖστον ἀλλήλων ἀπῳκισμέναι
ταῖς κατὰ τὴν ἀνατολὴν τετραμμέναις ῥυμοτομίαις, ἐξίσου
πᾶσαι τὸ σεληναῖον φῶς ὑποδέχονται. Αἷς εἰ μὴ πάσαις
ἀντιπρόσωπος ἦν, τοὺς μὲν ἐπ' εὐθείας τῶν στενωπῶν
πάντως ἂν κατεφώτισε, τοὺς δὲ τὸ πλάτος αὐτῆς ὑπερπίπ-
τοντας ἐγκεκλιμέναις ἂν ταῖς αὐγαῖς ἐπὶ τὰ πλάγια παραφε-
ρομέναις προσέβαλλεν. Ὅπερ καὶ ἐπὶ τῶν λύχνων ἐστὶν
ἰδεῖν κατὰ τοὺς οἴκους γινόμενον. Ἐπειδὰν πλείους περις-
τῶσιν αὐτὸν, ἡ μὲν τοῦ κατ' εὐθεῖαν ἑστῶτος σκιὰ πρὸς τὸ
ὄρθιον ἀποτείνεται, αἱ δὲ λοιπαὶ καθ' ἑκάτερον μέρος
ἐκκλίνουσιν.
Anna Comnena Hist., Alexias Book 10, chapter 2, section 2, line 12
κος ὁρμώμενος τὸν τοῦ Διογένους υἱὸν ἑαυτὸν εἶναι ἔλεγε,

κἂν ἐκεῖνος φθάσας ἀνῃρέθη, ὁπηνίκα τὸν μετὰ τῶν Τούρ-
κων κατὰ τὴν Ἀντιόχειαν πόλεμον ὁ Κομνηνὸς Ἰσαάκιος
καὶ αὐτάδελφος τοῦ αὐτοκράτορος συνεκρότησεν· ὅπως δὲ
τῷ λεπτομερέστερον ἐθέλοντι μανθάνειν ἐξέσται ἀπὸ τῶν
τοῦ κλεινοῦ Καίσαρος συγγραμμάτων διεντυχεῖν. Παρὰ
πολλῶν μὲν οὖν ἐπιστομιζόμενος ὁ τοιοῦτος ἐπαύετο οὐδα-
μῶς. Καὶ γὰρ ἦλθε μὲν οὗτος ἐξ ἀνατολῆς πένης τε καὶ
σισυροφορῶν, πανουργότατος δὲ ὢν καὶ τὸ ἦθος πολύτρο-
πος περιενόστει τὴν πόλιν κατ' οἴκους τε καὶ ῥυμοτομίας
περὶ ἑαυτοῦ ὑψηλά τινα διαγγέλλων καὶ ὡς εἴη τοῦ προβε-
βασιλευκότος Διογένους υἱὸς Λέων ἐκεῖνος, ὃς κατὰ τὴν
438
Ἀντιόχειαν ὑπὸ βέλους, ὡς εἴρηται, πληγεὶς ἐτετελευτή-

κει. Ἀναβιώσκων τοίνυν τὸν τεθνηκότα οὗτος ὁ ἀλαζὼν
τοὔνομά τε ἐκείνου ἑαυτῷ περιετίθει καὶ φανερῶς ἐβασι-
λεία καὶ τοὺς κουφοτέρους ὑπήγετο. Καὶ ἦν ἄρα καὶ τοῦτο
τὸ δεινὸν ἐπιθήκη τῶν τοῦ βασιλέως συμφορῶν, ὥσπερ τι
δρᾶμα ἐπιτραγῳδούσης αὐτῷ τῆς Τύχης τοῦτον τὸν κακο-
δαίμονα. Καὶ ὥσπερ, οἶμαι, οἱ τρυφῶντες μετὰ τὸν κόρον
ἐπιτραγηματίζονται τῶν μελιπήκτων τινὰ προσφερόμενοι,
Nicetas Choniates Hist., Scr. Eccl., Rhet., Historia (= Χρονικὴ διήγησις)

Reign John2, page 15, line of page 8
τῇ τῶν τοξευμάτων ἐπαφέσει καὶ ταῖς βοαῖς ἐν ταῖς ἐμβολαῖς δυσαντί-

βλεπτοι δεικνύμενοι, καὶ Ῥωμαῖοι καθάπαξ ἐν τῷ ἀγῶνι γενόμενοι ὡς
ἡττήσοντες ἢ θανούμενοι προύθεντο μάχεσθαι. καὶ αὐτὸς δὲ βασιλεύς,
τοὺς ἑταίρους ἔχων μεθ' ἑαυτοῦ καὶ ὅσον περὶ τὴν τοῦ σώματος φυλακὴν
ἀποτέτακτο, ἀεί πως ἐπεβοήθει τοῖς κάμνουσι μέρεσιν.
Αὐτὸ μέντοι τὸ Σκυθικὸν κατὰ τόνδε τὸν πόλεμον καὶ τοιοῦτόν τι
ἐκακοτέχνησεν ἐκ προσκέψεως, ποριζούσης αὐτῷ τῆς ἀνάγκης τὰ
δέοντα.
συναγαγὸν δὴ πᾶσαν ἅμαξαν εἰς σχῆμα περιφερὲς αὐτὰς διατίθησι· καὶ
τούτων ἄνωθεν στήσαντες μοῖραν οὐκ ὀλίγην ἐκ τοῦ σφῶν στρατεύμα-
τος ὅσα καὶ χάρακι ἐχρῶντο τῷ μηχανήματι καὶ πολλὰς δι' αὐτῶν
ἐγκαρσίους παρόδους ῥυμοτομήσαντες, βιαζόμενοι μὲν ὑπὸ Ῥωμαίων
καὶ
τὰ νῶτα πρὸς τὴν τάξιν τῶν προσώπων μετατιθέμενοι, ὥσπερ τεῖχος
ἐχυρὸν τὰς ἁμάξας εἰσέτρεχον καὶ διετίθουν οὕτω τὴν φυγὴν πρὸς τὸ εὖ,
εἶτ' αὖθις ἐκεῖθεν μετ' ἀνοχὴν ὡσεὶ διὰ πυλῶν ἀνακλινομένων
ἐκπίπτοντες ἔργα χειρὸς ἀνδρείας ἐδείκνυον. καὶ ἦν τὸ γινόμενον τοῦτο
τειχομαχία τις ἀκριβὴς ἐν μέσῃ πεδιάδι σχεδιασθεῖσα παρὰ Σκυθῶν, ὡς
συμβαίνειν ἐκ τοῦδε τὰ τῶν Ῥωμαίων ἐπ' ἀτελέστοις μογεῖν.
Nicetas Choniates Hist., Scr. Eccl., Rhet., Historia (= Χρονικὴ διήγησις)

Reign Alex2, page 227, line of page 7
σει σιδηρέᾳ βαρυταλάντῳ διαλαμβάνει τὸν τράχηλον καὶ ταύτην ἔνδον

συσχὼν καὶ περιθάλψας τῷ ἱματίῳ ἐς τὰ τῶν ποδῶν ἔσχατα καταβαίνου-
σαν, ὡς εἴη βασιλεῖ τε ἀφώρατος καὶ τοῖς τὸ βῆμα τούτου πληροῦσιν
ἀθέατος, λαβὼν τοῦ ὀφθῆναι τῷ αὐτοκράτορι καὶ θεάσασθαι τὸ ἐνδόσι-
μον, ἐπεὶ ἅπαξ ἐκείνῳ εἰς θέαν κατέστη, μέγας μεγαλωστὶ κατὰ τοῦ
439
δαπέδου ἐκτείνεται προτείνας τὴν ἅλυσιν καὶ δακρύοις τέγγων τοὺς

ὀφθαλ-
μοὺς ἐδεῖτο θερμότερον καὶ περιπαθῶς καθικέτευε συγγνώμην εὑρεῖν ἐφ'
οἷς δῆθεν παραλελύπηκεν. ὁ δὲ βασιλεὺς ἐπὶ τοῖς δρωμένοις ἔκθαμβος γε-
γονὼς αὐτός τε προήχθη πρὸς δάκρυα καὶ τοὺς ἐξεγεροῦντας ἐπέταξεν.
ὁ δὲ οὐκ ἀναστῆναι τῶν κάτω διισχυρίζετο, εἰ μὴ βασιλέως ἐπιτετα-
χότος αὐτόν τις τῶν παρεστηκότων διὰ τῆς ῥυμοτομίας ἐφελκύσει τοῦ
βήματος λαβόμενος τῆς ἁλύσεως καὶ προσουδίσει τῷ θρόνῳ τῷ βασι-
λικῷ. ἀμέλει καὶ γέγονεν, ὡς ἐδεῖτο Ἀνδρόνικος. ὑπουργήκει δὲ πρὸς
τοὖργον τοῦτο ὁ Ἄγγελος Ἰσαάκιος ὁ καθελὼν τῆς τυραννίδος Ἀνδρό-
νικον ὕστερον· καὶ θαυμάσας ἄν τις τὸ τελεσθὲν τηνικάδε καιροῦ οὐκ
εἰς ἄλογον συγκυρίαν ἢ αὐτόματον ἀπολύσει τοῦτο περίπτωσιν.
Pseudo-Zonaras Lexicogr., Lexicon Alphabetic letter rho, page 1623,

line 6
(Ῥῆμα.)
Ῥύεται. φυλάττεται, σκέπει, ἐλευθεροῖ.

Ῥυήσονται. φθαρήσονται. ἡ δὲ χεὶρ ῥυήτω.
Ῥυῇ. ἀντὶ τοῦ ῥεύσει.
Ῥυθμίζει. κανονίζει, παιδεύει.
Ῥυμοτομεῖται. εἰς ὀρθὸν κόπτεται.
Ῥυστάζειν. τὸ μετὰ βίας ἕλκειν. [καὶ ῥυστά-
ζω. παρὰ τὸ ἐρύω, ἐρυτὶς καὶ ῥυτὶς, ἡ συνελ-
κυσμένη σάρξ. ῥυτός ἐστι τὸ θηλυκὸν καὶ τὸ
οὐδέτερον ῥυτὸν καὶ τὸ παρώνυμον ῥυτίς.]
Ευστάθιος Σχόλια στην Ιλιάδα.

τὸ κωπηλατεῖν. ἕτεροι δὲ ταῦτα σαφέστερον φράζοντές φασιν, ὅτι Κῶπαι

καὶ Κωπαῒς ἐκλήθησαν διὰ τὰς κώπας, αἷς ἐχρῶντο οἱ ἐγχώριοι πρὸς
ἀλλήλους
πλέοντες διὰ τὸ ἀπολιμνωθῆναι, φασί, τὰ ἐκεῖ. ὅθεν καὶ ἡ ἐκεῖσέ που
Πλάταια
πόλις παρὰ τὴν πλάτην, ὃ δηλοῖ τὴν κώπην· ὡς γὰρ φώκη Φώκαια, νίκη
Νίκαια, οὕτω πλάτη Πλάταια. ἦν δέ ποτε καιρός, ὅτε διὰ τοὺς
λιμνασμοὺς
οὐκ ἦν ἀλλήλοις τοὺς αὐτόθι ἐντυγχάνειν, εἰ μὴ πλάταις ἤτοι κώπαις
ἐπλωΐ-
440
ζοντο ἐπὶ λέμβων τινῶν. [δῆλον δέ, ὡς ὁμώνυμος λέξις αἱ κῶπαι. πόλις τε
γάρ,
ὡς δεδήλωται, καὶ νηῶν ὅπλα ὡσεὶ καὶ πτερὰ καὶ λαβαὶ ξιφῶν.] Ἡ δὲ
Εὔτρησις
ἐτίμα Εὐτρησίτην Ἀπόλλωνα, οὗ καὶ μαντεῖον ἐκεῖ ἔνδοξον. ἐκλήθη δὲ
οὕτω
διὰ τὸ πολλαῖς αὐτὴν ῥυμοτομίαις οἱονεὶ συντετρῆσθαι τεμνομένην εἰς
ἀμφόδους
συχνάς. ἔκειτο δέ, φασί, παρὰ τὴν ὁδὸν τὴν ἐκ Θεσπιῶν εἰς Πλαταιάς.
ἐτεί-
χισαν δὲ αὐτὴν Ζῆθος καὶ Ἀμφίων οἱ ἀδελφοί. ὁ δὲ Στράβων λέγει, ὅτι
Εὔτρησις
κώμιον Θεσπιέων, ἔνθα Ζῆθος καὶ Ἀμφίων ᾤκησαν πρὶν βασιλεῦσαι
Θηβαίων.
καὶ ὅρα τὸ κώμιον ὑποκοριστικῶς λεχθὲν καὶ προπαροξυτόνως, ὡς καὶ
λύρα
λύριον καὶ θύρα θύριον. Ἡ δὲ Θίσβη πολίτην μὲν ἔσχε τὸν περίπυστον
αὐλητὴν Ἰσμηνίαν· Θισβεὺς γὰρ ἦν· ἐκλήθη δὲ ἀπὸ Θίσβης, θυγατρὸς
Ἀσωποῦ. ὁ δὲ λιμὴν τῶν Θισβέων καὶ τὸ ἐπίνειον ἔχει, φασί, πλῆθος
περιστερῶν, ὡς καὶ ὁ ποιητὴς ἐπεσημήνατο.
Ευστάθιος Σχόλια στην Ιλιάδα. Vol. 2, page 636, line 5
ἀκριβεστέροις τῶν παλαιῶν. Ἰστέον δὲ καὶ ὅτι, ὥσπερ τὰ περὶ ἵππων καὶ
ἀνδρῶν ὑφ' Ἕκτορος παρηγγελμένα τετέλεσται, οὕτω χρὴ νοῆσαι καὶ τὰ
ἐπὶ φυλακῇ τῆς πόλεως, εἰ καὶ ὁ ποιητὴς αὐτὸ σιγᾷ, εἰωθὼς οὕτω ποιεῖν
ἐφ' ὧν οὐ ψεκτὸν ἡ σιωπή. (v. 549) Κνίσσα δὲ καὶ νῦν οὐ τὸ λίπος αὐτό,
ἀλλ' ἡ ἐξ αὐτοῦ καπνώδης ἀναγωγή, τὸ δαίμοσι φίλον. τὸ γὰρ ἔλαχον
γέρας
ἐκεῖνοι. (v. 553 s.) Ὅτι ἐνταῦθα εἰπὼν Ὅμηρος, ὡς ἐκάθηντο οἱ Τρῶες,
»μέγα φρονέοντες ἐπὶ πτολέμοιο γεφύρῃ» ἢ «γεφύραις, παννύχιοι»,
φαίνεται
γεφύρας πολέμου λέγειν, ὃ προλαβὼν ἔφη «ἐν καθαρῷ, ὅπου νεκύων
διεφαίνετο
χῶρος», ἤγουν τὸν τόπον, ἐν ᾧ οὐ γέγονέ τι πολέμου κακόν. Διὸ οἱ
παλαιοί,
ὡς καὶ προδεδήλωται, γεφύρας πολέμου τὰς διεξόδους φασί. Καὶ ἄλλως
δέ,
μέγα φρονοῦσι Τρῶες ἐπὶ γεφύραις, ἃς οἷον ῥυμοτομίας τινὰς καὶ ἀγυιὰς
ἤνοιξαν ἑαυτοῖς, ῥήξαντες τὰς τῶν Ἀχαιῶν φάλαγγας. Ἴσως δὲ φρονοῦσι
μέγα ἐπὶ γεφύρῃ τῇ κατὰ τὴν Ἀριστάρχειον μίαν ἱππήλατον πύλην, δι' ἧς
θαρροῦσιν αὔριον εἰς τὰ ἐνδότερον διαβήσεσθαι, ἢ καὶ κατὰ γραφὴν
441
ἄλλην ἐπὶ
γεφύραις, ταῖς πολλαῖς ἱππηλάτοις κατὰ τοὺς ἄλλους Ἐξηγητὰς πύλαις,
δι'
ὧν καταπηδήσουσι τῶν νεῶν, διαβάντες τὰ στενωπὰ τῆς τάφρου οἷα καὶ
γεφύρας τινάς. (v. 554) Ὅτι τὰ Τρωϊκὰ πυρὰ πρὸ ὀλίγου πολλὰ εἰπὼν ὁ
ποιητής, νῦν δὲ προθέμενος εἰδοποιῆσαι ὡρισμένῳ ἀριθμῷ τὸ πλῆθος
αὐτῶν,
Eustathius Philol., Scr. Eccl., Commentarii ad Homeri Odysseam

σάμενός τις ἐπὶ μακρὸν μὴ βλέπει τὸ ζητούμενον. (Vers. 230.) Ὅρα δὲ

τὸ, ἴκρια πρώρης. οὐ γὰρ μόνον
πρύμνης ἴκρια, ὡς καὶ προεγράφη, ἀλλ' ἰδοὺ καὶ πρώρης· ἑτέρωθι δὲ καὶ
μέσον τῆς νηὸς ἔνθα οἱ ναῦται
κοιμῶνται, ὡς δηλοῖ καὶ τὸ, νηὸς ἐπ' ἰκριόφιν καταλέξεται. (Vers. 226.)
Ἀλεγεινὴν δὲ λέγει τὴν
ῥηθεῖσαν ἐντολὴν τῆς Κίρκης, ὡς αὐτῷ τοιαύτην κριθεῖσαν. ἦν γὰρ
ἀφόρητον αὐτῷ παριδεῖν τοὺς
ἑταίρους ὀλλυμένους. (Vers. 231.) Πετραίην δὲ Σκύλλην ἔφη ὡς
προσπεφυκυῖαν τῷ σκοπέλῳ, καθὰ πρὸ
βραχέων γέγραπται. (Vers. 234.) Ὅτι εἰπὼν, ἡμεῖς δὲ στεινωπὸν
ἀνεπλέομεν γοόωντες, καὶ θέλων
ἑρμηνεῦσαι τί λέγει στεινωπὸν, ἐπάγει· ἔνθεν μὲν γὰρ Σκύλλα, ἑτέρωθι δὲ
δῖα Χάρυβδις, δεινὸν ἀνεῤ-
ῥοίβδησε θαλάσσης ἁλμυρὸν ὕδωρ, ἵνα εἴη στεινωπὸς ὁ στενὸς πορθμὸς
ὁ μεταξὺ Σκύλλης καὶ Χα-
ρύβδεως, οὗ τὴν στενότητα καὶ πρὸ ὀλίγων ἐδήλωσεν ὁ ποιητὴς ἐν τῷ
πλησίον ἀλλήλων τοὺς σκοπέλους
εἰπεῖν. καὶ νῦν μὲν οὕτως. οἱ δὲ μεθ' Ὅμηρον καὶ ἐπὶ ῥυμοτομιῶν καὶ
ἀγυιῶν τὴν λέξιν τιθέασιν, ἔνθα
δηλαδὴ ἀποστενοῦνται ὦπες οἱ τῶν βλεπόντων, διὰ τὰ ἔνθεν καὶ ἐκεῖθεν
οἰκοδομήματα ἢ ἄλλως ἐξανα-
στήματα. ὥς περ οὖν πάλιν ἐν τοῖς μὴ τοιούτοις πλατύνεται τὸ βλέπειν,
ὅθεν καὶ εὐρωπὸν σπήλαιόν
τις ἔφη τὸ πλατὺ ἀπεναντίας τῷ στενωπῷ. (Vers. 236) Τὸ δὲ
ἀνεῤῥοίβδησεν ἀνηκόντισεν ἑρμηνεύουσί
τινες τῶν παλαιῶν. ἴσως δὲ οὐ καλῶς διὰ τὰ προῤῥηθέντα, ἐν οἷς ὁ
ποιητὴς τὸ μὲν ἐξακοντίζεσθαι τὸ
τοιοῦτον ὕδωρ ἀνιέναι εἶπεν, ἀναροιβδεῖν δὲ τὸ καταπίνεσθαι. εἰς τοῦτο
δὲ χρήσιμον καὶ Μνησιμάχου
τοῦ κωμικοῦ τὸ, κρατὴρ δ' ἐξεῤῥοίβδητ' οἴνου, ἶσον ὂν τῷ, ἐξηντλήθη καὶ
442
ἔξω πίθου ἐφάνη. (Vers. 237.)
Hesychius Lexicogr., Lexicon (Π – Ω) Alphabetic letter rho, entry 502,

line 1
ῥύμη· ὁρμή
*ῥυμβάδας· λάϊγγας τὰς διεσχισμένας
*ῥύμη· τάξις ἔρημος
ῥύμιγξ· χείμαῤῥος
ῥύμμα· σμῆμα. καὶ ἡ σμηματοδοκίς, ς(μη)ματοθήκη
ῥύμματα· τρίμματα. σμήγματα
ῥυμός· τοῦ ἅρματος τὸ ἐκτεταμένον ξύλον παρὰ τοὺς ἵππους ἕως τοῦ
ζυγοῦ μέσον ἀπὸ τοῦ ἄξονος, ὅ τινες στήμονα καὶ σταθμίον κα-
λοῦσιν
[ῥυμός· τάξις. ἢ ἐμμέλεια]
ῥυ(μο)τομεῖται· εἰς ὀρθὸν κόπτεται
ῥυνδάκη· ὀρνίθιον ἡλίκον, περιστερά
ῥύονται· σώζουσιν
ῥύπα[ν]· ῥύπον, πίνον
ῥυπαίνει· σμήχει. καθαρίζει. πλύνει
ῥυπαρόν· αἰσχρόν
Eustathius Scr. Eccl., Theol., Commentarius in hexaemeron [Sp.]

Page 724, line 13
κρὰ ἐποίησε νομίζεσθαι καὶ τὰ ὁρώμενα, τὸ οἰκεῖον

πάθος τοῖς ὁρατοῖς ἐπιφέρουσα. Ὥσπερ γὰρ εἴ τις
ἐπ' ἀκρωρείας θεάσοιτο πεδία καὶ βόας ἐπὶ τὸ αὐτὸ
νεμομένας, οὐχὶ ὡς μυρμήκων φαντασίαν ὁρᾷν δοκεῖ·
ἐνδαπανηθεῖσα γὰρ τῷ ἀέρι ἡ ὅψις, καὶ ἐξίτηλος
γενομένη, πρὸς τὴν ἀκριβῆ κατανόησιν τῶν ὁρωμέ-
νων οὐκ ἐξαρκεῖ. Καὶ ὅτι παμμέγεθες τῆς σελήνης
τὸ σῶμά ἐστι, μαθεῖν ἐκ τεκμηρίων ἕστιν. Αἱ γὰρ
κατὰ τὴν οἰκουμένην πόλεις πλεῖστον ἀλλήλων ἀπῳ-
κισμέναι, ταῖς κατὰ τὴν ἀνατολὴν τετραμμέναι ῥυ-
μοτομίαις, ἐξ ἴσου πᾶσαι τὸ σεληναῖον φῶς ὑποδέ-
χονται, καὶ ὁμοίως αὐτὴν οἱ τὴν δύσιν οἰκοῦντες καὶ
τὰ μεσημβρινὰ καὶ ἀρκτῷα μέρη θεωροῦσιν.
Lexica Segueriana, Collectio verborum utilium e differentibus rhetoribus

et sapientibus multis (Σb) (recensio aucta e cod. Co Alphabetic entry rho,
443
page 360, line 2
ῥυθμίζει: διατυποῖ. κανονίζει. εὐθύνει.

ῥυθμός: τάξις ἔμμελος ἀκόλουθος ἁρμονίᾳ. μέλος
εὔφωνον. σύγκρισις.
ῥύμη: ὁρμὴ βιαία.
ῥύμματα: τρίμματα. σμήγματα.
ῥυμοτομεῖται: εἰς ὀρθὸν διακόπτεται.
ῥυμοτομίαις: [εὐθύτησι.]
ῥύπτει: ἀποκλύζει. σμήχει.
ῥυσά: ἡ μάρανσις. ἢ γῆρας.
ῥυσήματα: τὰ ἐπὶ τῶν ὄψεων τῶν γεγηρακότων
σπιλώματα.
ῥυτῆρα: ἑλκτικόν.
Suda, Lexicon Alphabetic letter rho, entry 296, line 1
Ῥύμματα: τρίμματα, σμήγματα. καθάρματα.

Ῥυμβεῖν: ῥομβεῖν. τοῦτο δὲ ἀπὸ τῆς κινήσεως τοῦ ῥόμβου.
Αἰλιανός· καὶ ἐρυμβόνα τὰ τιμιώτατα εἰς ἀσωτίαν ἀφειδεστάτην.
ἀπὸ τοῦ ῥυμβονῶ ῥήματος.
Ῥύμη: ὁρμὴ βιαία. Ἀριστοφάνης· κεραμικῆς ῥύμης ἄπο.
καὶ αὖθις Εὐνάπιος· τοσαύτη τις ἦν ἡ πρὸς τὸ ἀσελγέστερον ῥύμη τε
καὶ φορά, ὥστε οἱ ἄρχοντες τῶν πολεμίων ἦσαν πολεμιώτεροι.
Ῥυμὸς τοῦ ἅρματος: τὸ ἐκτεταμένον ξύλον παρὰ τοὺς ἵππους
ἕως τοῦ ζυγοῦ. καὶ στάθμιόν τι παρὰ Ῥοδίοις· καὶ τῆς Ἄρκτου οἱ
κατὰ τὴν οὐρὰν γʹ ἀστέρες ὑπὸ Ἡρακλείτου.
Ῥυμοτομεῖται: εἰς ὀρθὸν διακόπτεται.
Ῥυμοτομίαις: εὐθύτησι.
Ῥυμουλκῶ: ῥῆμα. τὸ τὰς ναῦς ...
Ῥύομαι· αἰτιατικῇ.
Ῥυππαπαί: ἐπίφθεγμα ναυτικόν, παρακελευστικὸν κωπηλασίας.
Ἀριστοφάνης· οὐκ ἠπίσταντ' εἰ μὴ μάζαν καλέσαι καὶ ῥυππαπαί. ὅτι
ὁ ῥυπαρὸς διὰ τὴν ἄσκησιν σύνεγγύς πως ἐστι τῷ γλοιῷ. καὶ ζήτει ἐν τῷ
γλοιός.
Τοποθεσία

444
Book 1, chapter p, section 1, line 10
Τάδε ἔνεστιν ἐν τῇ πρώτῃ τῶν Διοδώρου βίβλων.
Προοίμιον τῆς ὅλης πραγματείας.

Περὶ τῶν παρ' Αἰγυπτίοις λεγομένων περὶ τῆς τοῦ κό-
σμου γενέσεως. Περὶ τῶν θεῶν ὅσοι πόλεις ἔκτισαν κατ' Αἴγυπτον.
Περὶ τῶν πρώτων γενομένων ἀνθρώπων καὶ τοῦ παλαιο-
τάτου βίου. Περὶ τῆς τῶν ἀθανάτων τιμῆς καὶ τῆς τῶν ναῶν κατα-
σκευῆς. Περὶ τῆς τοποθεσίας τῆς κατ' Αἴγυπτον χώρας καὶ τῶν
περὶ τὸν Νεῖλον ποταμὸν παραδοξολογουμένων, τῆς τε
τούτου πληρώσεως τὰς αἰτίας καὶ τῶν ἱστορικῶν καὶ φι-
λοσόφων ἀποφάσεις. Περὶ τῶν πρώτων γενομένων κατ' Αἴγυπτον
βασιλέων καὶ τῶν κατὰ μέρος αὐτῶν πράξεων. Περὶ κατασκευῶν τῶν
πυραμίδων τῶν ἀναγραφομένων ἐν τοῖς ἑπτὰ θαυμαζομένοις ἔργοις.
Περὶ τῶν νόμων καὶ τῶν δικαστηρίων. Περὶ τῶν ἀφιερωμένων ζῴων
παρ' Αἰγυπτίοις.

Τῆς πρώτης τῶν Διοδώρου βίβλων διὰ τὸ μέ-

γεθος εἰς δύο βίβλους διῃρημένης ἡ πρώτη μὲν περι-
έχει προοίμιον περὶ ὅλης τῆς πραγματείας καὶ τὰ
λεγόμενα παρ' Αἰγυπτίοις περὶ τῆς τοῦ κόσμου γε-
νέσεως καὶ τῆς τῶν ὅλων ἐξ ἀρχῆς συστάσεως, πρὸς
δὲ τούτοις περὶ τῶν θεῶν, ὅσοι πόλεις ἔκτισαν
κατ' Αἴγυπτον ἐπωνύμους ἑαυτῶν ποιήσαντες, περί
τε τῶν πρώτων γενομένων ἀνθρώπων καὶ τοῦ πα-
λαιοτάτου βίου, τῆς τε τῶν ἀθανάτων τιμῆς καὶ
τῆς τῶν ναῶν κατασκευῆς, ἑξῆς δὲ περὶ τῆς τοπο-
θεσίας τῆς κατ' Αἴγυπτον χώρας καὶ τῶν περὶ τὸν
Νεῖλον ποταμὸν παραδοξολογουμένων, τῆς τε τού-
του πληρώσεως τὰς αἰτίας καὶ τῶν ἱστορικῶν καὶ
φιλοσόφων ἀποφάσεις, ἔτι δὲ τὰς πρὸς ἕκαστον
τῶν συγγραφέων ἀντιρρήσεις· ἐν ταύτῃ δὲ τῇ βί-
βλῳ τὰ συνεχῆ τοῖς προειρημένοις διέξιμεν. ἀρχό-
μεθα δὲ ἀπὸ τῶν γενομένων πρώτων κατ' Αἴγυ-
πτον βασιλέων, καὶ τὰς κατὰ μέρος αὐτῶν πράξεις
ἐκθησόμεθα μέχρι Ἀμάσιδος τοῦ βασιλέως, προεκ-
445
θέμενοι κεφαλαιωδῶς τὴν ἀρχαιοτάτην ἀγωγὴν τῶν

κατ' Αἴγυπτον.

Book 2, chapter p, section 1, line 23
τῶν κατὰ τὴν Βαβυλωνίαν παραδόξων.

Στρατεία Σεμιράμιδος εἰς Αἴγυπτον καὶ Αἰθιοπίαν, ἔτι
δὲ τὴν Ἰνδικήν.
Περὶ τῶν ἀπογόνων ταύτης [καὶ] τῶν βασιλευσάντων
κατὰ τὴν Ἀσίαν καὶ τῆς κατ' αὐτοὺς τρυφῆς τε καὶ ῥᾳθυμίας.
Ὡς ἔσχατος Σαρδανάπαλλος ὁ βασιλεὺς διὰ τρυφὴν ἀπέ-
βαλε τὴν ἀρχὴν ὑπὸ Ἀρβάκου τοῦ Μήδου.
Περὶ τῶν Χαλδαίων καὶ τῆς παρατηρήσεως τῶν ἄστρων.
Περὶ τῶν βασιλέων τῶν κατὰ τὴν Μηδίαν καὶ τῆς περὶ
τούτων διαφωνίας παρὰ τοῖς ἱστοριογράφοις.
Περὶ τοποθεσίας τῆς Ἰνδικῆς καὶ τῶν κατὰ τὴν χώραν
φυομένων καὶ τῶν παρ' Ἰνδοῖς νομίμων.
Περὶ Σκυθῶν καὶ Ἀμαζόνων καὶ Ὑπερβορέων.
Περὶ τῆς Ἀραβίας καὶ τῶν κατ' αὐτὴν φυομένων καὶ
μυθολογουμένων.
Περὶ τῶν νήσων τῶν ἐν τῇ μεσημβρίᾳ κατὰ τὸν ὠκεανὸν
εὑρεθεισῶν.

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ.
Τῶν πρὸ ταύτης βίβλων δυοῖν οὐσῶν ἡ μὲν

πρώτη περιέχει τὰς κατὰ τὴν Αἴγυπτον πράξεις τῶν
ἀρχαίων βασιλέων καὶ τὰ μυθολογούμενα περὶ τῶν
παρ' Αἰγυπτίοις θεῶν, πρὸς δὲ τούτοις περὶ τοῦ
Νείλου καὶ τῶν ἐν αὐτῇ φυομένων καρπῶν τε καὶ
παντοδαπῶν ζῴων, περί τε τῆς τοποθεσίας τῆς
[οὔσης] Αἰγύπτου καὶ τῶν νομίμων τῶν παρὰ τοῖς
ἐγχωρίοις καὶ τῶν δικαστηρίων, ἡ δὲ δευτέρα τὰς
κατὰ τὴν Ἀσίαν [καὶ τὰς] ἐν τοῖς ἀρχαίοις συντελε-
σθείσας πράξεις ὑπὸ τῶν Ἀσσυρίων, ἐν αἷς ἐστιν ἥ
τε Σεμιράμιδος γένεσις καὶ αὔξησις, καθ' ἣν ἔκτισε
μὲν Βαβυλῶνα καὶ πολλὰς ἄλλας πόλεις, ἐστράτευσε
δὲ ἐπὶ τὴν Ἰνδικὴν μεγάλαις δυνάμεσιν· ἑξῆς δὲ
446
περὶ τῶν Χαλδαίων καὶ τῆς παρ' αὐτοῖς τῶν ἄστρων

παρατηρήσεως, καὶ περὶ τῆς Ἀραβίας καὶ τῶν ἐν
αὐτῇ παραδόξων, περί τε τῆς Σκυθῶν βασιλείας,

ἐποιησάμεθα τῆς ἀρχαιολογίας. μέγισται γὰρ καὶ

πλεῖσται συνετελέσθησαν πράξεις ὑπὸ τῶν ἡρώων
τε καὶ ἡμιθέων καὶ πολλῶν ἄλλων ἀνδρῶν ἀγα-
θῶν· ὧν διὰ τὰς κοινὰς εὐεργεσίας οἱ μεταγενέ-
στεροι τοὺς μὲν ἰσοθέοις, τοὺς δ' ἡρωικαῖς θυσίαις
ἐτίμησαν, πάντας δ' ὁ τῆς ἱστορίας λόγος τοῖς καθή-
κουσιν ἐπαίνοις εἰς τὸν αἰῶνα καθύμνησεν. ἐν μὲν
οὖν ταῖς πρὸ ταύτης βίβλοις τρισὶν ἀνεγράψαμεν
τὰς παρὰ τοῖς ἄλλοις ἔθνεσι μυθολογουμένας πράξεις
καὶ τὰ περὶ θεῶν παρ' αὐτοῖς ἱστορούμενα, πρὸς
δὲ τούτοις τὰς τοποθεσίας τῆς παρ' ἑκάστοις χώρας
καὶ τὰ φυόμενα παρ' αὐτοῖς θηρία καὶ τἄλλα ζῷα
καὶ καθόλου πάντα τὰ μνήμης ἄξια καὶ παραδοξο-
λογούμενα διεξιόντες, ἐν ταύτῃ δὲ τὰ παρὰ τοῖς
Ἕλλησιν ἱστορούμενα κατὰ τοὺς ἀρχαίους χρόνους
περὶ τῶν ἐπιφανεστάτων ἡρώων τε καὶ ἡμιθέων
καὶ καθόλου τῶν κατὰ πόλεμον ἀξιόλογόν τι κατειρ-
γασμένων, ὁμοίως δὲ καὶ τῶν ἐν εἰρήνῃ τι χρήσιμον
πρὸς τὸν κοινὸν βίον εὑρόντων ἢ νομοθετησάντων.
ποιησόμεθα δὲ τὴν ἀρχὴν ἀπὸ Διονύσου διὰ τὸ
καὶ παλαιὸν εἶναι σφόδρα τοῦτον καὶ μεγίστας

ἐκόλασε. μετὰ δὲ ταῦτα ἐν ταῖς ἄνω σατραπείαις τῶν

κατοικισθέντων Ἑλλήνων ἀποστάντων καὶ δύναμιν
ἀξιόλογον συστησαμένων ἕνα τῶν ἐπιφανῶν ἀνδρῶν
ἐξέπεμψε Πίθωνα, διαπολεμήσοντα πρὸς αὐτούς. ἡμεῖς
δὲ πρὸς τὰς μελλούσας ἱστορεῖσθαι πράξεις οἰκεῖον
εἶναι νομίζομεν ἐκθεῖναι πρότερον τάς τε αἰτίας τῆς
ἀποστάσεως καὶ τῆς ὅλης Ἀσίας τὴν θέσιν καὶ τῶν
σατραπειῶν τὰ μεγέθη καὶ τὰς ἰδιότητας. οὕτως γὰρ
μάλιστα εὐπαρακολούθητος τοῖς ἀναγινώσκουσιν ἡ
διήγησις ἔσται, πρὸ ὀφθαλμῶν τεθείσης τῆς ὅλης
447
τοποθεσίας καὶ τῶν διαστημάτων.

Ἀπὸ τοίνυν τοῦ κατὰ Κιλικίαν Ταύρου συνεχὲς
ὄρος δι' ὅλης τῆς Ἀσίας διήκει μέχρι τοῦ Καυκάσου
καὶ τοῦ πρὸς ἀνατολὰς Ὠκεανοῦ· τοῦτο δὲ παν-
τοδαποῖς ἀναστήμασι λόφων διειλημμένον ἰδίας καθ'
ἕκαστον ἔχει προσηγορίας. τοῦτον δὲ τὸν τρόπον εἰς
δύο μέρη διαιρουμένης τῆς Ἀσίας τὸ μὲν πρὸς τὰς
ἄρκτους αὐτῆς νένευκεν, τὸ δὲ πρὸς τὴν μεσημβρίαν.
ἀκολούθως δὲ τούτοις τοῖς κλίμασι τῶν ποταμῶν τὰς
ῥύσεις ἐχόντων ἀντιπροσώπους οἱ μὲν εἰς τὴν Κασπίαν
θάλατταν, οἱ δὲ εἰς τὸν Εὔξεινον Πόντον,
Πλούταρχος. De fluviis
Chapter 15, section 1, line 4
ΘΕΡΜΩΔΩΝ.
Θερμώδων ποταμός ἐστι [τῆς] Σκυθίας, τὴν

προσηγορίαν εἰληφὼς ἀπὸ τοῦ συγκυρήματος· ἐκα-
λεῖτο δὲ πρότερον Κρύσταλλος· ἐκεῖνος γὰρ καὶ θέρους
πήσσεται, τῆς τοποθεσίας τὴν τοιαύτην ἰδέαν διεξαγού-
σης· μετωνομάσθη δὲ δι' αἰτίαν τοιαύτην.
ΝΕΙΛΟΣ.
Νεῖλος ποταμός ἐστι τῆς Αἰγύπτου κατὰ πόλιν

Ἀλεξάνδρειαν. Ἐκαλεῖτο δὲ τὸ πρότερον Μέλας ἀπὸ
Μέλανος τοῦ Ποσειδῶνος· ὕστερον δὲ Αἴγυπτος ἐπε-
κλήθη δι' αἰτίαν τοιαύτην. Αἴγυπτος, Ἡφαίστου καὶ
Λευκίππης παῖς, βασιλεὺς ὑπῆρχεν τῶν τόπων· δι' ἐμ-
φύλιον δὲ πόλεμον μὴ ἀναβαίνοντος τοῦ Νείλου καὶ
λιμῷ συνεχομένων τῶν ἐγχωρίων, ἔχρησεν ὁ Πύθιος
τὴν εὐφορίαν, ἐὰν ὁ βασιλεὺς ἀποτρόπαιον θεοῖς τὴν
“Λιβύην.” ὅπερ καὶ Ἵππαρχος ἐπισημαίνεται. οἱ δ' ἐφ'

ὧν τάξεως χρεία, ὁ μὲν τὸν Διόνυσον ἐπιόντα τὰ ἔθνη
448
φράζων, ὁ δὲ τὸν Τριπτόλεμον τὴν κατασπειρομένην

γῆν, τὰ μὲν πολὺ διεστῶτα συνάπτουσιν ἐγγύς, τὰ δὲ
συνεχῆ διασπῶσι· “λιπὼν δὲ Λυδῶν τὰς πολυχρύσους
γύας Φρυγῶν τε Περσῶν θ' ἡλιοβλήτους πλάκας Βάκ-
τριά τε τείχη, τήν τε δύσχειμον χθόνα Μήδων ἐπελ-
θὼν Ἀραβίαν τ' εὐδαίμονα.” τοιαῦτα δὲ καὶ ὁ Τριπτό-
λεμος ποιεῖ. κἀν τοῖς κλίμασι δὲ κἀν τοῖς ἀνέμοις δια-
φαίνει τὸ πολυμαθὲς τὸ περὶ τὴν γεωγραφίαν Ὅμηρος, ἐν ταῖς
τοποθεσίαις λέγων ἅμα καὶ ταῦτα πολλα-
χοῦ· “αὐτὴ δὲ χθαμαλὴ πανυπερτάτη εἰν ἁλὶ κεῖται
“πρὸς ζόφον· αἱ δέ τ' ἄνευθε πρὸς ἠῶ τ' ἠέλιόν τε.”
“δύω δέ τέ οἱ θύραι εἰσίν, αἱ μὲν πρὸς βορέαν, αἱ δ' αὖ
“πρὸς νότον.” “εἴτ' ἐπὶ δεξί' ἴωσι πρὸς ἠῶ τ' ἠέλιόν τε,
“εἴτ' ἐπ' ἀριστερά τοί γε ποτὶ ζόφον.” καὶ μὴν τὴν
ἄγνοιάν γε τῶν τοιούτων τελείαν ἡγεῖται σύγχυσιν
τῶν ἁπάντων· “ὦ φίλοι, οὐ γάρ τ' ἴδμεν, ὅπῃ ζόφος
οὐδ' ὅπῃ ἠώς, οὐδ' ὅπῃ ἠέλιος.” κἀνταῦθα δ' εἰπόν-
τος εὖ τοῦ ποιητοῦ “βορέης καὶ ζέφυρος,
δίτης ἱερὸν οὕτω πλούσιον ὑπῆρξεν ὥστε πλείους ἢ

χιλίας ἱεροδούλους ἐκέκτητο ἑταίρας, ἃς ἀνετίθεσαν τῇ
θεῷ καὶ ἄνδρες καὶ γυναῖκες. καὶ διὰ ταύτας οὖν πο-
λυωχλεῖτο ἡ πόλις καὶ ἐπλουτίζετο· οἱ γὰρ ναύκληροι
ῥᾳδίως ἐξανηλίσκοντο, καὶ διὰ τοῦτο ἡ παροιμία φησίν
“οὐ παντὸς ἀνδρὸς ἐς Κόρινθόν ἐσθ' ὁ πλοῦς.” καὶ
δὴ καὶ μνημονεύεταί τις ἑταίρα πρὸς τὴν ὀνειδίζουσαν,
ὅτι οὐ φιλεργὸς εἴη οὐδ' ἐρίων ἅπτοιτο, εἰπεῖν “ἐγὼ
“μέντοι ἡ τοιαύτη τρεῖς ἤδη καθεῖλον ἱστοὺς ἐν βραχεῖ
χρόνῳ τούτῳ.”
Τὴν δὲ τοποθεσίαν τῆς πόλεως, ἐξ ὧν Ἱερώνυμός
τε εἴρηκε καὶ Εὔδοξος καὶ ἄλλοι καὶ αὐτοὶ δὲ εἴδομεν
νεωστὶ ἀναληφθείσης ὑπὸ τῶν Ῥωμαίων, τοιάνδε εἶ-
ναι συμβαίνει. ὄρος ὑψηλὸν ὅσον τριῶν ἥμισυ στα-
δίων ἔχον τὴν κάθετον, τὴν δ' ἀνάβασιν καὶ τριάκοντα
σταδίων, εἰς ὀξεῖαν τελευτᾷ κορυφήν· καλεῖται δὲ
Ἀκροκόρινθος, οὗ τὸ μὲν πρὸς ἄρκτον μέρος ἐστὶ τὸ
μάλιστα ὄρθιον, ὑφ' ᾧ κεῖται ἡ πόλις ἐπὶ τραπεζώδους
ἐπιπέδου χωρίου πρὸς αὐτῇ τῇ ῥίζῃ τοῦ Ἀκροκορίν-
θου. αὐτῆς μὲν οὖν τῆς πόλεως ὁ κύκλος καὶ τετταρά-
κοντα σταδίων ὑπῆρχεν·
449
λεως ἀμαθίαν καταγινώσκειν παρέσχε διὰ τὴν ἀμφι-

βολίαν τὴν περὶ τὴν γραφήν, εἴτε τὴν ὀνομαστικὴν
δέχοιτο πτῶσιν τῆς ἐσχάτης προσηγορίας εἴτε τὴν δο-
τικήν· πολλοὶ γὰρ χωρὶς τοῦ ι γράφουσι τὰς δοτικάς,
καὶ ἐκβάλλουσι δὲ τὸ ἔθος φυσικὴν αἰτίαν οὐκ ἔχον.
Μετὰ δὲ Μαγνησίαν ἡ ἐπὶ Τράλλεις ἐστὶν ὁδὸς ἐν
ἀριστερᾷ μὲν τὴν Μεσωγίδα ἔχουσιν, ἐν αὐτῇ δὲ τῇ
ὁδῷ καὶ ἐν δεξιᾷ τὸ Μαιάνδρου πεδίον, Λυδῶν ἅμα
καὶ Καρῶν νεμομένων καὶ Ἰώνων Μιλησίων τε καὶ
Μυησίων, ἔτι δὲ Αἰολέων τῶν ἐν Μαγνησίᾳ· ὁ δ' αὐ-
τὸς τρόπος τῆς τοποθεσίας καὶ μέχρι Νύσης καὶ Ἀν-
τιοχείας. ἵδρυται δ' ἡ μὲν τῶν Τραλλιανῶν πόλις ἐπὶ
τραπεζίου τινὸς ἄκραν ἔχοντος ἐρυμνήν· καὶ τὰ κύκλῳ
δ' ἱκανῶς εὐερκῆ· συνοικεῖται δὲ καλῶς εἴ τις ἄλλη
τῶν κατὰ τὴν Ἀσίαν ὑπὸ εὐπόρων ἀνθρώπων, καὶ ἀεί
τινες ἐξ αὐτῆς εἰσιν οἱ πρωτεύοντες κατὰ τὴν ἐπαρχίαν,
οὓς Ἀσιάρχας καλοῦσιν· ὧν Πυθόδωρός τε ἦν, ἀνὴρ
Νυσαεὺς τὸ ἐξ ἀρχῆς, ἐκεῖσε δὲ μεταβεβηκὼς διὰ τὴν
ἐπιφάνειαν καὶ ἐν τῇ πρὸς Πομπήιον φιλίᾳ διαπρέπων
μετ' ὀλίγων· περιεβέβλητο δὲ καὶ οὐσίαν βασιλικὴν
πλειόνων ἢ δισχιλίων ταλάντων, ἣν ὑπὸ
Claudius Ptolemaeus Math., Geographia (lib. 1-3) ook 1, chapter 1,

section 3, line 15

Καταγίνεται δ' ἐπὶ πλεῖστον ἡ μὲν χωρογραφία
450

τῆς δ' ὁμοιότητος μέχρι τῶν
Claudius Ptolemaeus Math., Harmonica Chapter 3, section 3, line 70
καὶ τῶν ἀκουστῶν, οἷον μορφῆς καὶ μέλους, ἢ πάλιν τῶν οὐρανίων
κινήσεων καὶ τῶν ἀνθρωπίνων πράξεων, ὅθεν καὶ μόναι τῶν ἄλλων
αἰσθήσεων τὰς ἀλλήλων καταλήψεις ἀντιδιακονοῦνται τῷ λογικῷ τῆς
ψυχῆς πολλαχῇ, καθάπερ ὡς ἀληθῶς ἀδελφαὶ γινομένω. τὰ μὲν ὁρατὰ
μόνως ἡ ἀκοὴ δεικνύουσα διὰ τῶν ἑρμηνειῶν, τὰ δ' ἀκουστὰ μόνως ἡ
ὄψις ἀπαγγέλλουσα διὰ τῶν ὑπογραφῶν, καὶ πολλάκις ἐναργέστερον
ἑκατέρα τούτων ἢ εἴπερ μόνη τὰ αὐτὰ ἡρμήνευεν, ὡς ὅταν τὰ μὲν λόγῳ
παραδοτὰ μετὰ διαγραμμάτων ἢ χαρακτήρων εὐδιδακτότερά τε καὶ
εὐμνημονευότερα ἡμῖν καθίστησιν, τὰ δὲ ὄψει γνώριμα διὰ ποιητικῆς
ἑρμηνείας ἐμφαίνηται μιμητικώτερον, οἷον κυμάτων ὄψεις καὶ τοπο-
θεσίαι καὶ μάχαι καὶ περιστάσεις παθῶν, ὥστε συνδιατίθεσθαι τὰς
ψυχὰς τοῖς εἴδεσι τῶν ἀπαγγελλομένων ὡς ὁρωμένοις. οὐ μόνον οὖν
τῷ τὸ ἴδιον ἑκατέρᾳ καταλαμβάνειν, ἀλλὰ καὶ τῷ συναγωνίζεσθαί πως
ἀλλήλαις πρὸς τὸ μανθάνειν καὶ θεωρεῖν τὰ κατὰ τὸν οἰκεῖον συντελού-
μενα λόγον, ἐπὶ πλέον τοῦ τε καλοῦ καὶ τοῦ χρησίμου διήκουσιν αὗταί τε
καὶ τῶν κατ' αὐτὰς ἐπιστημῶν αἱ λογικώταται, παρὰ μὲν τὴν ὄψιν καὶ
τὰς κατὰ τόπον κινήσεις τῶν μόνως ὁρατῶν, τουτέστι τῶν οὐρανίων,
ἀστρονομία, παρὰ δὲ τὴν ἀκοὴν καὶ τὰς κατὰ τόπον πάλιν κινήσεις τῶν
μόνως ἀκουστῶν, τουτέστι τῶν ψόφων, ἁρμονική, χρώμεναι μὲν ὀργά-
νοις ἀναμφισβητήτοις ἀριθμητικῇ τε καὶ γεωμετρίᾳ πρός τε τὸ ποσὸν
Polybius Rhet., Fragmenta de figuris Page 108, line 9
εἶτ' ἐπάγει, μήτι δ' ἡνίοχος περιγίνεται ἡνιόχοιο.

Εἰκών ἐστι λόγος εἴδους εἴδει παρατεθεὶς ὁλοσχε-
ρῶς ἢ ἀπὸ μέρους· ὁλοσχερῶς μὲν
Ἀρτέμιδι ἰκέλη ἠὲ χρυσῇ Ἀφροδίτῃ·
ἀπὸ μέρους δέ,
ὄμματα καὶ κεφαλὴν ἴκελος Διῒ τερπικεραύνῳ.
Ἄρεϊ δὲ ζώνην, στέρνον δὲ Ποσειδάωνι.
Παράκειται δὲ τῇ εἰκόνι ἐννέα, εἰκονισμός, εἰκονογραφία, ὑποτύπωσις,
εἰδωλοποιΐα, εἰκασία, εἰδικὴ
ὁμοίωσις, χαρακτηρισμός, τοποθεσία καὶ τοπογραφία.
451
εἰκονισμός ἐστι σώματος ἰδίως ἀπόδοσις ἐξ ἱστορίας

λαμβανόμενος, οἷον
γυρὸς ἐν ὤμοισιν, μελανόχροος, οὐλοκάρηνος.
καὶ τὸ ἐπὶ Θερσίτου
φολκὸς ἔην, χωλὸς δ' ἕτερον πόδα.
τὸ δ' αὐτὸ καὶ εἰκονογραφία ἂν εἴη, ὅταν κατὰ τὴν ἀπό-
δοσιν τῆς μορφῆς ὁμοιώσεως ἐφάπτηται.
Polybius Rhet., Fragmenta de figuris Page 109, line 4
Ἀρτέμιδί σε ἔγωγε Διὸς κούρῃ μεγάλοιο

εἶδός τε μέγεθός τε φυήν τ' ἄγχιστα ἐΐσκω.
Ἡ δὲ εἰδικὴ ὁμοίωσίς ἐστι παράθεσις ὁμοίων χαρα-
κτήρων, οἷον
κείνου γὰρ τοιοίδε πόδες, τοιαίδε τε χεῖρες,
ὀφθαλμῶν τε βολαί, κεφαλή τ' ἐφύπερθέ τε χαῖται.
Χαρακτηρισμός ἐστιν ὑποτύπωσις ἰδιώματος ψυχῆς,
οἷον
εὖ δὲ σὺ οἶσθα, γεραιὲ διοτρεφές, οἷον ἐκεῖνος
δεινὸς ἀνήρ· τάχα κεν καὶ ἀναίτιον αἰτιόῳτο.
Τοποθεσία ἐστὶ τόπων ἰδίων ἀπόδοσις ὑφεστώτων,
οἷά ἐστι τὰ ἐπὶ τῆς Ἰθάκης,
Φόρκυνος μὲν ὅδ' ἐστὶ λιμὴν ἁλίοιο γέροντος
ἐν δήμῳ Ἰθάκης· δύο δὲ προβλῆτες ἐν αὐτῇ,
καὶ ἑξῆς.
Τοπογραφία ἐστὶ τόπου ἰδίως ἀπόδοσις πεπλασμέ-
νου, ὡς ἔχει ἥ τε Καλυψοῦς νῆσος,
ὕλη δὲ σπέος ἀμφὶ πεφύκει τηλεθόωσα·
καὶ τὰ ἐπὶ τῆς Λεχείας, νῆσος ἔπειτα Λέχεια παρακεκλιμένη τετάνυσται.
Εἶδος δ' ἂν εἴη τῆς ὁμοιώσεως καὶ ἡ καλουμένη
Aristonicus Gramm., De signis Iliadis

Book of Iliad 8, verse in book 213, line of scholion 8
jecto ad ipsam Aristarchi explicationem evaderet. L.

τῶν δ' ὅσον ἐκ νηῶν ἀπὸ πύργου τάφρος ἔεργεν,
πλῆθεν ὁμῶς ἵππων τε καὶ ἀνδρῶν ἀσπιστάων.
ὅτι ἔν τισι γράφεται ἀπὸ τάφρου πύργος ἔερ-
γεν. οὐ δύναται δὲ τὸ ἐκ νηῶν συναφὲς εἶναι τῷ ἀπὸ
τάφρου· πρὸς γὰρ ταῖς ναυσὶ μᾶλλον ὁ πύργος ἢ ἡ τά-
φρος· καὶ ἔστι τὸ λεγόμενον, τὸ μεταξὺ τοῦ τείχους καὶ
452
τῆς τάφρου πλῆρες ἦν ἵππων καὶ ἀνδρῶν. ἐκ νηῶν δὲ λέ-

γει ἀπὸ τοῦ κατὰ τὰς ναῦς τόπου. σημειωτέον δὲ ὅτι με-
ταξὺ τοῦ τείχους καὶ τῆς τάφρου διάστημα ἀπελείπετο κατὰ
τὴν τοποθεσίαν τῆς νεωλκίας. A. οὐ ante δύναται δὲ τὸ ἐκ
νηῶν ins. L. – Cf. proll. ad Nicanor. p. 113.
(Agamemnon) πορφύρεον μέγα φᾶρος ἔχων ἐν χειρὶ
παχείῃ,
στῆ δ' ἐπ' Ὀδυσσῆος μεγακήτεϊ νηὶ μελαίνῃ,
ἥ ῥ' ἐν μεσσάτῳ ἔσκε, γεγωνέμεν ἀμφοτέρωσε.
πρὸς τὸ ἔχων ἐν χειρί, τί ποτε σημαίνει; ὁ μὲν
Ἀπολλόδωρος, ὅτι περιειλήσας εἶχεν ἐν τῇ χειρί, ὁ δὲ Διο-
νύσιος, πρὸς τὸ κατασείειν εὐθέτως λαβόμενος τοῦ φάρους.
A. εὐθέτως scripsi pro εὐθέες. εὐθετοῦν est apud Aristoni-
cum ad Λ 844. Harl. Cram. ad δ 134:
Eudoxus Astron., Fragmenta Fragment 357, line 1
φυλον Ἄσκρην ἔχον οἵ τε Μίδειαν» οὐκ ἔοικεν ἐντυχόντι τοῖς ὑπὸ Ἡσι-
όδου περὶ τῆς πατρίδος εἰρημένοις (Op. 640) καὶ τοῖς ὑπ' Εὐδόξου πολὺ
χείρω λέγοντος περὶ τῆς Ἄσκρης.
PROCL. In Hes. Op. 640 Εὔδοξος οὖν φησι ταύτην (sc. τὴν
Ἄσκρην) ἀνήλιον εἶναι ἐν χειμῶνι διὰ τὸ ὄρος τὸ ἐν Ἑλικῶνι – ἔστι δὲ
τοῦτο τῆς Βοιωτίας – καὶ ἐν τῷ θέρει φλέγεσθαι.
CALL. fr. 407 X Pfeiffer (ex ANTIG. Hist. mir. 138) Εὔ-
δοξον δὲ τὴν ἐν Ἅλῳ Ὀφιοῦσσαν τὸν ἀλφὸν παύειν.
STEPH. BYZ. Ethn. Κασταναία· Εὔδοξος δὲ διὰ τοῦ
θ φησί.
STRAB. Geogr. VIII 6 21 Τὴν δὲ τοποθεσίαν τῆς πόλεως,
ἐξ ὧν Ἱερώνυμός τε εἴρηκε (FGrHist. 154 F 16) καὶ Εὔδοξος καὶ ἄλλοι,
καὶ αὐτοὶ δὲ εἴδομεν νεωστὶ ἀναληφθείσης ὑπὸ τῶν Ῥωμαίων, τοιάνδε
εἶναι συμβαίνει· ὄρος ὑψηλὸν ὅσον τριῶν ἥμισυ σταδίων ἔχον τὴν κά-
θετον, τὴν δ' ἀνάβασιν καὶ τριάκοντα σταδίων, εἰς ὀξεῖαν τελευτᾷ κορυ-
φήν· καλεῖται δὲ Ἀκροκόρινθος, οὗ τὸ μὲν πρὸς ἄρκτον μέρος ἐστὶ τὸ
μάλιστα ὄρθιον, ὑφ' ᾧ κεῖται ἡ πόλις ἐπὶ τραπεζώδους ἐπιπέδου χωρίου
πρὸς αὐτῇ τῇ ῥίζῃ τοῦ Ἀκροκορίνθου.
Hecataeus Hist., Fragmenta Vol.-Jacobyʹ-F 3a,264,F, fragment 25, line

316
πολυχειρίας κατασκευάσαντας ἀθάνατα τῆς ἑαυτῶν δόξης ἀπολιπεῖν

ὑπομνήματα. ⟦ἀλλὰ περὶ
453
μὲν τούτων τὰ κατὰ μέρος μικρὸν ὕστερον ἀναγράψομεν, περὶ δὲ τῆς τοῦ
ποταμοῦ φύσεως
καὶ τῶν κατὰ τὴν χώραν ἰδιωμάτων νῦν διέξιμεν. (32 – 41) der lauf des
Nils 32 – 35;
flusstiere 35 – 36, 6; Nilschwelle 36, 7 – 41, 9⟧.
⟦(42, 1) .... προοίμιον περὶ ὅλης τῆς πραγματείας (c. 1 – 9) καὶ τὰ
λεγόμενα παρ'
Αἰγυπτίοις περὶ τῆς τοῦ κόσμου γενέσεως καὶ τῆς τῶν ὅλων ἐξ ἀρχῆς
συστάσεως (c. 11,
5 – 12, 10), πρὸς δὲ τούτοις περὶ τῶν θεῶν, ὅσοι πόλεις ἔκτισαν κατ'
Αἴγυπτον ἐπωνύμους
ἑαυτῶν ποιήσαντες (c. 12, 6; 15, 1), περί τε τῶν πρώτων γενομένων
ἀνθρώπων καὶ τοῦ παλαιοτάτου βίου (c. 10), τῆς τε τῶν ἀθανάτων τιμῆς
καὶ τῆς τῶν ναῶν κατασκευῆς (c. 11, 1 – 4? 13, 1? 16, 1; 21, 5 ff.), ἑξῆς δὲ
περὶ τῆς τοποθεσίας τῆς κατ' Αἴγυπτον χώρας (c. 30 – 31) καὶ τῶν περὶ
Νεῖλον .... παραδοξολογουμένων (c. 32 – 41) .... (2) .... ἀρχόμεθα δὲ ἀπὸ
τῶν πρώτων κατ' Αἴγυπτον γενομένων βασιλέων, καὶ τὰς κατὰ μέρος
αὐτῶν πράξεις ἐκθησόμεθα μέχρι Ἀμάσιδος τοῦ βασιλέως, προεκθέμενοι
κεφαλαιωδῶς τὴν ἀρχαιοτάτην ἀγωγὴν τῶν κατ' Αἴγυπτον.⟧
(43) βίωι γὰρ τὸ παλαιὸν Αἰγυπτίους φασὶ χρῆσθαι τὸ μὲν ἀρχαιότατον
πόαν ἐσθίον-
τας καὶ τῶν ἐν τοῖς ἕλεσι γινομένων τοὺς καυλοὺς καὶ τὰς ῥίζας, πεῖραν διὰ
τῆς γεύσεως
ἑκάστου λαμβάνοντας, πρώτην δὲ καὶ μάλιστα προσενέγκασθαι τὴν
ὀνομαζομένην ἄγρωστιν
Ignatius Scr. Eccl., Epistulae vii genuinae (recensio media)

Epistle 3, chapter 5, section 2, line 2
προσέχειν τοῖς φυσιοῦσίν με. Οἱ γὰρ λέγοντές μοι μαστι-

γοῦσίν με. Ἀγαπῶ μὲν γὰρ τὸ παθεῖν, ἀλλ' οὐκ οἶδα εἰ ἄξιός
εἰμι. Τὸ γὰρ ζῆλος πολλοῖς μὲν οὐ φαίνεται, ἐμὲ δὲ πλέον
πολεμεῖ. Χρῄζω οὖν πραότητος, ἐν ᾗ καταλύεται ὁ ἄρχων τοῦ
αἰῶνος τούτου. Μὴ οὐ δύναμαι ὑμῖν τὰ ἐπουράνια γράψαι; Ἀλλὰ
φοβοῦμαι μὴ νηπίοις οὖσιν ὑμῖν βλάβην παραθῶ· καὶ συγγνω-
μονεῖτέ μοι, μήποτε οὐ δυνηθέντες χωρῆσαι στραγγαλωθῆτε·
Καὶ γὰρ ἐγώ, οὐ καθότι δέδεμαι καὶ δύναμαι νοεῖν τὰ ἐπου-
ράνια καὶ τὰς τοποθεσίας τὰς ἀγγελικὰς καὶ τὰς συστάσεις
τὰς ἀρχοντικάς, «ὁρατά τε καὶ ἀόρατα», παρὰ τοῦτο ἤδη
καὶ μαθητής εἰμι. Πολλὰ γὰρ ἡμῖν λείπει, ἵνα θεοῦ μὴ
λειπώμεθα.
Παρακαλῶ οὖν ὑμᾶς, οὐκ ἐγώ, ἀλλ' ἡ ἀγάπη Ἰησοῦ
454
Χριστοῦ· μόνῃ τῇ χριστιανῇ τροφῇ χρῆσθε, ἀλλοτρίας δὲ

βοτάνης ἀπέχεσθε, ἥτις ἐστὶν αἵρεσις.
μενοι τῷ βίῳ προσηύξησαν, ἢ ὅσα δι' ὑγρῶν συνίστανται μεταχειρι-

σάμενοι διῳκονόμησαν τὸν βίον.
Κρόνος Ζεὺς Ἄρης συγκράσεις ἀγαθῶν ἀποτελοῦσι· τινὰς
μὲν οὖν ἐνδόξους, ἀρχιερατικούς, ἡγεμονικούς, ἐπιτροπικούς, ὄχλων
καὶ χωρῶν προεστῶτας ἢ στρατιωτικῶν πραγμάτων, κελεύοντας
καὶ ἐνακουομένους, οὐ τοσοῦτον τῇ περὶ τὸν βίον φαντασίᾳ κε-
κοσμημένους, ἐναντιώμασι δὲ καὶ κατηγορίαις καὶ βιαίοις πράγμασι
περικυλιομένους καὶ ἐπιφόβως διάγοντας. τινὰς δὲ καὶ τῇ περὶ
τὸν βίον ὑπάρξει κεκοσμημένους καὶ κτημάτων καὶ θεμελίων δεσπό-
ζοντας καὶ ἀπὸ νεκρικῶν ὠφελουμένους, περὶ δὲ τὴν δόξαν ἥττο-
νας· ὅθεν παρὰ τὰς τοποθεσίας καὶ τὰς τῶν ζῳδίων ἐνεργείας τὰ
πράγματα κριθήσεται.
Κρόνος Ζεὺς Ἀφροδίτη ἀγαθοὶ καὶ ὠφέλιμοι περὶ τὰς
πράξεις, περικτητικοί, συστάσεις ἀρρενικῶν καὶ θηλυκῶν ἀποτε-
λοῦντες, καὶ φιλίας καὶ προβιβασμοὺς ἀπό τε νεκρῶν εὐεργεσίας,
περὶ δὲ τὰς συνηθείας ἐπιψόγους καὶ ἐπιφθόνους καὶ ἀνωμάλους
περὶ συναρμογάς, ψύξεις κατὰ καιρὸν ὑπομένοντας καὶ ἔχθρας ἢ
κρίσεις. πλὴν φιλοσυνήθεις καὶ εὐσυμβιώτους, καινοτέραις καὶ
πολλαῖς ἡδομένους φιλίαις, εἰς δὲ τὸν περὶ τέκνων λόγον καὶ σω-
μάτων οὐ διὰ παντὸς εὐσταθοῦντας οὐδὲ ἀλύπως ὑπομένοντας.
Κρόνος Ζεὺς Ἑρμῆς
Καὶ ταῦτα μὲν ὡς πρὸς μονοειδεῖς διαστολὰς καὶ καθολικὰς

προεθέμεθα. συνεπικιρναμένων δὲ καὶ ἑτέρων συγκράσεων ἤτοι
κατὰ παρουσίαν ἢ κατὰ συμμαρτυρίαν κατὰ τὴν τοῦ ἀστέρος φύ-
σιν καὶ τοπικὴν διάγνωσιν ἐναλλοιωθήσεται καὶ ἡ τῶν πραγμά-
των δύναμις. οὐκ ἠβουλήθην γὰρ ἐπὶ πολὺ καὶ πολυμερῶς τὰς
συγκράσεις συγγράφειν διὰ τὸ καὶ τοὺς παλαιοὺς περὶ τούτων
προτεταχέναι· εὐσύνοπτος οὖν ὁ τρόπος κριθήσεται τοῖς γε νοῦν
ἔχουσιν ἐκ τῆς ἑκάστου ἀστέρος καὶ ζῳδίου φυσικῆς ἐνεργείας·
πρόκειται δὲ ἐν τῷδε τῷ συντάγματι, ὅθεν συγκρίνειν δεήσει τοῦ
ἀστέρος τὴν τοποθεσίαν ὅπως ἐσχημάτισται, ἤτοι ἐπίκεντρος, ἢ
ἀνατολικός, κλήρου, ὡροσκόπου, τριγώνου κύριος· ὁμοίως δὲ καὶ
455
τὰ ζῴδια ἐν οἷς τετεύχασιν, ἤτοι οἰκεῖα ἢ ἰδίας αἱρέσεως, ὑπὸ

τίνων δὲ μαρτυρούμενοι· οὕτως γὰρ βέβαια τὰ ἀποτελέσματα ἀπο-
φαίνεται· ἐὰν δὲ ἐν ἀχρηματίστοις τόποις καὶ ζῳδίοις ἀνοικείοις
ἐκπέσωσιν καὶ παρ' αἵρεσιν, ἥττονα καὶ τὰ τῆς πράξεως καὶ τὰ
τῆς τύχης γενήσεται.
ἐπάγει γὰρ πολεμίων ἐφόδους πολλῶν καὶ ὄχλων ἐπαναστάσεις,

λοιμὸν καὶ λιμὸν ἐπὶ πόλεων καὶ ἐπιφορὰς ἐμπρησμοὺς ἐπικιν-
δύνους αἰτίας.
Ὁμοίως καὶ οἱ ἀγαθοποιοὶ κακοποιῶν τρόπον ἐφέξουσιν,
ἐπὰν οἰκοδεσποτοῦντες κακῶς πέσωσιν. ἐὰν δὲ καὶ ἐπίκεντροι
τύχωσι τοῦ οἰκοδεσπότου ἀποκεκλικότος, ἐξασθενήσουσιν ἐν τῷ
ἀγαθόν τι παρασχεῖν. ἐπὶ παντὸς εἴδους σκοπεῖν δεήσει τὸν οἰ-
κοδεσπότην τοῦ οἰκοδεσπότου, ὅπως ἔτυχε καὶ ὑπὸ τίνων μαρτυρεῖ-
ται. ἐὰν γὰρ καὶ ὁ καθολικὸς οἰκοδεσπότης παραπέσῃ, ὁ δὲ τού-
του κύριος καλῶς σχηματισθῇ, ἕξει βοήθειαν ὁ γεννώμενος καὶ
ὑπόστασιν βίου καὶ δόξης κατὰ τὴν τοῦ ἀστέρος τοποθεσίαν.
γʹ. Περὶ κλήρου τύχης καὶ οἰκοδεσπότου.
Ἀκριβέστερον δὲ βουλόμενος τὸν περὶ εὐδαιμονίας τόπον βε-

βαιῶσαι ἐπάνειμι εἰς τὸν κλῆρον τῆς τύχης ὄντα ἀναγκαιότατον
καὶ δυναστικὸν τόπον, καθὼς καὶ ὁ βασιλεὺς ἐναρχόμενος ἐν τῇ
ιγʹ βίβλῳ μυστικῶς ἐδήλωσε λέγων· εἶτ' ἐχομένως δεήσει
τοῖς ἡμέρας γεννωμένοις σαφῶς ἀριθμεῖν ἀπὸ Ἡλίου
ἐπὶ Σελήνην, ἔμπαλιν δὲ ἀφ' ὡροσκόπου ἰσότητα τάς-
σειν καὶ τὸν ἀποβάντα τόπον συνορᾶν, οὕτινος τέτευχεν
ἀστέρος καὶ τίς ἢ τίνες ἐπὶ τούτου πρόσεισι, τά τε
τετράγωνα ἢ τρίγωνα παντάπασιν ὡς κατηστέρηται.
χρηματιστικοῦ ζῳδίου τύχῃ, ὑπὸ Ἡλίου καὶ Σελήνης καὶ τῶν ἀγα-
θοποιῶν μαρτυρούμενος, λαμπρὸν ἐπίσημον εὐτυχῆ τὸν γεννώμε-
νον ποιήσει· ἐπὶ δὲ τῶν λοιπῶν κέντρων ἢ τῶν ἐπαναφορῶν
μετριώτερος· ἐπὶ δὲ τῶν ἀποκλιμάτων ἐκπτώσεως † ὁ τρόπος ἐν-
νοείσθω· οὗτοι γάρ εἰσι ἑτερογνώμονες τόποι αἰτίας ἐπάγοντες
καὶ καθαιρέσεις. ἄλλως τε ἐπιγνοὺς τὸν κεκληρωμένον τόπον τῆς
456
τύχης σκόπει καὶ τὰ τούτου τετράγωνα καὶ τὰ λοιπά, ὅσα ποτὲ

ἐπὶ τῶν γενεθλιακῶν κέντρων. ἐφέξει γὰρ αὐτὸς ὁ κλῆρος δύναμιν
ὡροσκόπου καὶ ζωῆς, τὸ δὲ τούτου δέκατον μεσουρανήματος καὶ
δόξης, τὸ δὲ ζʹ δυτικοῦ, τὸ δὲ δʹ ὑπογείου· καὶ οἱ λοιποὶ δὲ τό-
ποι τὴν δύναμιν τῶν ιβʹ τοποθεσιῶν ἐφέξουσιν. ὑφίστανται γάρ
τινες μυστικῶς τὸν μὲν καθολικὸν ὡροσκόπον καὶ τὰ τούτου τε-
τράγωνα κοσμικὰ κέντρα, τὸν δὲ κλῆρον καὶ τὰ τούτου τετράγωνα
γενεθλιαλογικὰ κέντρα. ὅθεν καὶ ἐν τοῖς συντάγμασι προδηλοῦσι
λέγοντες· ἐν δὲ ἑτεροτρόποις σχήμασι τῶν κέντρων
ὑψώματος, μάλιστα κεκακωμένα καὶ μὴ ὄντα τῆς αἱρέσεως ἢ καὶ

τὸ ἕτερον αὐτῶν· ἀτιμίας γὰρ καὶ καθαιρέσεις παρέχουσι ταῖς
γενέσεσιν. ἐὰν τὸ ὕψωμα τύχῃ ἐν τῷ μεσουρανήματι καὶ ᾖ κακο-
ποιὸς ἐν τῷ ὑπὸ γῆν ἡμισφαιρίῳ, ἐπὶ τῆς πρώτης ἡλικίας προ-
κόψαντες καὶ τιμηθέντες ὑπὸ πολλῶν, μάλιστα ἀγαθοποιοῦ ἐπι-
θεωροῦντος, ὕστερον καθαιρεθήσονται. ἐὰν δὲ ἐναλλὰξ γένηται,
ἐν τῇ πρώτῃ ἡλικίᾳ δυστυχήσαντες ὕστερον ἐπιφανεῖς ἔσονται.
ἐὰν δὲ ὁλοτελῶς κακωθῶσιν οἱ τόποι, ἀπὸ νεότητος δυστυχίαν
σημαίνουσι τῷ γεννωμένῳ, ὥσπερ καὶ ἀγαθοποιῶν μαρτυρούντων
τοῖς τόποις ἀγαθῶν πρόδηλα γενήσεται κατὰ τὰς τῶν ζῳδίων καὶ
ἀστέρων τοποθεσίας. ἐὰν πάλιν τύχῃ ὁ δαίμων τῷ ὑψώματι
ἐναντιούμενος, ἐν καθαιρέσει τὰς γενέσεις ποιεῖ. ὅταν ἐπὶ γενέ-
σεως οἱ πλεῖστοι τόποι κακωθῶσιν ἢ οἱ κύριοι αὐτῶν αἵ τε σύ-
νοδοι ἢ πανσέληνοι ἢ ὁ περὶ ἐπιτιμίας κλῆρος [ἢ] τὸν περὶ δίκης
ἢ ἔχθρας ἢ ἀνάγκης κλῆρον ἔχωσι συνεμπίπτοντα ἢ διάμετρον ἢ
τετράγωνον, ἐν μεγάλαις στάσεσι γίνονται καὶ εἰς ἐπιτιμίαν βλά-
πτονται. ἐὰν ὀλίγοι ὦσιν οἱ κακοποιοὶ ἢ ὁ περὶ ὑψώματος τό-
πος ἢ ὁ κύριος αὐτοῦ, ἀπρόκοποι καὶ ἀλαμπεῖς καὶ ἐν καταγνώσει
οἱ γεννώμενοι διατελοῦσι. τῷ περὶ ἀξιώματος τόπῳ κακοποιοὶ
ἐναντιούμενοι ἢ καθυπερτεροῦντες καθαιρέσεις ἐπιφέρουσι ταῖς
γενέσεσιν. ἐὰν ὁ κύριος τοῦ ὑψώματος καὶ ὁ κύριος τοῦ
Βέττιος Βάλενς. Astrol., Anthologiarum libri ix

Page 192, line 22
Ὡροσκόπος Ἡλίῳ πρὸς τὰ μείζονα καὶ ὑπερέχοντα συμπαθέστερον

καὶ περιποιητικὸν τὸ ἔτος δηλοῖ· τοῖς δὲ ἐν δόξῃ μείζονας τὰς
τάξεις καὶ προκοπάς. – Ὡροσκόπος Σελήνῃ ἀμετάβολον καὶ
457
πρακτικὸν ἀπό τε θηλυκῶν ὠφελείας καὶ συστάσεις καινισμοὺς

πράξεις τε καὶ ξενιτείας εὐκατορθώτους, καὶ μάλιστα ἐὰν ἀγα-
θοποιοὶ μαρτυρήσωσιν, ἐπὶ ξένης εὐημερίας· ἐὰν κακοποιοί, τὰ
ἐναντία, πρὸς ἐπὶ τούτοις δὲ καὶ ταραχάς. – Ὡροσκόπος Ἑρμῇ
πρακτικὸν καὶ ἐπικερδῆ καὶ εὐκατόρθωτον· ἐὰν δ' ὑπὸ κακοποιῶν
βλάπτεται, ἐπίδικον καὶ ἐπιζήμιον.
Ὁμοίως δὲ καὶ οἱ ἀστέρες τῷ ὡροσκόπῳ παραδιδόντες τὰ
αὐτὰ ἀποτελοῦσι· κατὰ δὲ τὴν ἑκάστου οἰκείαν τοποθεσίαν ἢ ὡς
ἐναλλὰξ καὶ τὸ ἀποτέλεσμα κριθήσεται εἴτε ἀγαθοποιὸν ἢ φαῦλον.
καʹ. Ἐπιμερισμοὶ Διός.
Ζεὺς ἑαυτῷ ἐπιμερίσας ἀγαθὸν καὶ πρακτικὸν τὸν χρόνον

ἀποτελεῖ καὶ ὠφελείας ἀπὸ φίλων καὶ δωρεὰς καὶ πραγμάτων
κατορθώσεις πίστεις τε καὶ οἰκονομίας καὶ συστάσεις μειζόνων καὶ
τέκνων σποράς· ἐὰν δέ πως ὑπὸ Ἄρεως θεωρηθῇ, ἀνωμαλίας καὶ
ἀκαίρους ἐξοδιασμοὺς προδηλοῖ. – Ζεὺς Ἡλίῳ ἐπιμερίσας λαμπρὸν
καὶ περιποιητικὸν τὸν χρόνον δηλοῖ ** πρὸς τὰ ὑπερέχοντα πρό-
σωπα καὶ ὀχλικὰς εὐημερίας ἐπάγει ἀρχάς τε καὶ προκοπάς, καὶ
τιμῶν καὶ στεμμάτων καταξιοῖ ἡγεμονίας τε καὶ στραταρχίας καὶ
ἐξουσιαστικῆς τύχης πρόδηλος κατὰ τὴν τοῦ θέματος τάξιν καὶ
τοποθεσίαν. τοῖς δὲ μετρίοις πράξεις καὶ κακῶν ἀπαλλαγὴν καὶ
ἐλευθερίαν συστάσεις ἐπωφελεῖς μεταβολὰς καὶ φιλίας συμπαθεῖς
τεκνοποιίας ἐπικτήσεις σωμάτων, καὶ μάλιστα ἡμερινὸς καλῶς
σχηματιζόμενος. – Ζεὺς Κρόνῳ μετεώρους κινήσεις καὶ ἐξοδιασμοὺς
ποιεῖ καὶ οἰκείων ἀπειθείας, τινῶν δὲ καὶ θανάτους καὶ τόπων
καὶ πραγμάτων μεταβολὰς καὶ κοινωνίας ἀβεβαίους καὶ φίλων
ἔχθρας καὶ ἐν τοῖς διαπρασσομένοις δυσεπιτεύκτως ἢ μετὰ ὑπερθέ-
σεως κατορθοῦντας καὶ ἐντεύξεις ποιουμένους καὶ αἰτήσεις καὶ ἐν
ὀχλήσει γινομένους. – Ζεὺς Ἄρει, βλαβερὸς καὶ ἐπιτάραχος ὁ
ἐνιαυτὸς καὶ πρὸς ὑπερέχοντας ἔχθρας καὶ διαβολὰς καταγνώσεις
τε καὶ προδοσίας ἐπέχων ἐπικινδύνους τε ξενιτείας καὶ νόσους
καθ' ὃν ἂν τόπον ἐπαναφερόμενοι κέντρῳ οἱῳδήποτε

τύχωσι.
Καὶ ταῦτα μὲν αὐταῖς λέξεσι προεθέμεθα διὰ τὴν ἐπακο-
λουθοῦσαν ἐπίλυσιν· καὶ αὐτοὶ γὰρ δοκιμάσαντες καὶ συνεπινοή-
458
σαντες εὕρομεν.
Ἐὰν οὖν καθὼς προείπαμεν σχήματος χρόνος συντρέχῃ τῷ
ζητουμένῳ χρόνῳ κατ' ἐπισύνθεσιν ζῳδίου ἀναφορᾶς ἢ καὶ περι-
όδου ἀστέρος, χρῆσθαι τοῖς προκειμένοις παραγγέλμασι· εἶτ' οὖν
διὰ τὸ συνθέτους χρόνους συντρέχειν τοῖς μέλλουσι λέγεσθαι προ-
σέχειν καὶ συγκρίνειν τὰ ἀποτελέσματα κατὰ τὰς τῶν κέντρων
καὶ ἐπαναφορῶν καὶ ἀποκλιμάτων τοποθεσίας τῶν τε κλήρων καὶ
συνόδων καὶ πανσελήνων κατὰ τὰς οἰκείας μαρτυρίας τῶν ἀστέ-
ρων ἢ καὶ ἐναντιότητας. ἐὰν οὖν συντεθῶσι τῶν μαρτυριῶν οἱ
χρόνοι, ἐν τοῖς διὰ μέσου τούτων ἢ καὶ τρίτοις ἢ καὶ διμοίροις
συντελεσθήσονται τὰ ἀποτελέσματα, ἐάνπερ μὴ κατὰ μόνας συ-
νάπτωσι. σκοπεῖν δὲ δεῖ καὶ τὴν τῆς Σελήνης συναφήν, κἂν μὴ
ἐν τῷ αὐτῷ ζῳδίῳ ᾖ καθ' ἑτέρου σχηματογραφίαν, ἀλλ' ἐν τῷ
ἑξῆς, ἀμφοτέρων συνθέντας τοὺς χρόνους ἢ τῶν ζῳδίων, ἐν οἷς
πάρεισιν, ἀποφαίνεσθαι. πολυμερῶς μὲν οὖν τὰ τῶν χρόνων γε-
νήσονται, ὁτὲ μὲν ἐκ τῆς σεληνιακῆς φορᾶς καὶ τοῦ κλήρου, ὁτὲ
δὲ πρὸς τὰ κέντρα, ὁτὲ δὲ πρὸς τὰς ἑῴους καὶ ἑσπερίους καὶ
πολυμερίμνῳ καὶ εὐθραύστῳ κακοπαθείᾳ.
βʹ. Περὶ τῆς δωδεκατρόπου εἰς τὸν περὶ ἐμπράκτων

καὶ ἀπράκτων τόπον.
Καὶ τούτων μὲν κατὰ κοσμικὴν ἁρμονίαν οὕτως διατεταγμέ-

νων κατὰ τὸ παλαιὸν ἄνδρες Αἰγύπτιοι κατὰ τὸ ἀρχαῖον ἀπὸ
τούτων μονομερῆ παραλαβόντες εἰς ποικίλας καὶ συγκρατικὰς
διαστολὰς κατέκλεισαν, σοφιστικοῖς λόγοις καὶ ἐφόδοις χρησάμε-
νοι· περιτειχίσαντες δὲ τὴν θεωρίαν μυρίοις ἐρείσμασι καὶ κλει-
δῶν ἀχαλκεύτων γομφώμασιν ἀπηλλάγησαν· ὅθεν οἱ ἐμπεσόντες
εἰς τοὺς περιβόλους τρόπον τετυφλωμένων ἀλητεύοντες διὰ τὸ
ἀπύλους ποιεῖν ἢ τὴν τῶν πυλῶν τοποθεσίαν μὴ εὐτυχηκέναι τῆς
εὑρέσεως τοῦ μυριάκις περινοστεῖν ἐκτήσαντο τὴν συμφοράν. ἐγὼ
δὲ τούτου τοῦ φρουρίου ἐκκόψας τινὰ μέρη πυλῶν τοῖς βουλομέ-
νοις τὴν διέξοδον ἐμήνυσα πλέον· ἐπὶ οὖν τὸν προκείμενον πάλιν
δρόμον τὴν διάνοιαν μεταθήσομαι καὶ ἔστω ὁ λόγος περὶ τῆς
δωδεκατρόπου. ἐκ ταύτης γὰρ καὶ ὁ Ἀσκληπιὸς κινηθεὶς
συνέταξε τὰ πλεῖστα καὶ ἕτεροι δὲ πολλοὶ Αἰγυπτίων τε καὶ
Χαλδαίων. ὁμοίως δὲ καὶ τὴν ὀκτάτροπον.
Ὅθεν δὲ οἱ τόποι ἀπὸ ὡροσκόπου λαμβανόμενοι οὕτως. τὸ
459
αʹ ζωὴ καὶ ὑπόστασις τῶν χρόνων καὶ τὸ ψυχικὸν πνεῦμα, του-

τέστιν αὐτὸς ὁ ὡροσκόπος· τοῦ δὲ περὶ ἀδελφῶν ὁ ἀγαθὸς δαί
ϛʹ ζʹ γίνονται κεʹ. Ἥλιος δὲ τὴν ἐννεάδα· θʹ ιʹ γίνονται ιθʹ· ἔτι

δὲ καὶ τῆς εἰκοσάδος δεσπόζει ὁ Ἥλιος· συνέστηκε δὲ αὕτη ἔκ τε
μονάδος καὶ ἐννεακαιδεκάδος, ἐπειδὴ ὁ Ἥλιος ἐν τῷ ἡμερονυκτίῳ
μίαν μοῖραν διαπορεύεται, τουτέστιν ἐν ταῖς κδʹ ὥραις ποιεῖται
φάσεις δʹ, μίαν μὲν ἀπὸ ἀνατολῆς ἕως μεσημβρίας, δευτέραν δὲ
ἀπὸ μεσημβρίας ἕως δύσεως, τρίτην δὲ ἀπὸ δύσεως ἕως μεσο-
νυκτίου, τετάρτην δὲ ἀπὸ μεσονυκτίου ἕως ἀνατολῆς. ἐὰν οὖν
συνθῶμεν τὰς μοίρας τῶν φάσεων, τῆς μὲν αʹ ὥρας ϛʹ καὶ τῆς
βʹ δώδεκα καὶ τῆς γʹ ιηʹ καὶ τῆς τετάρτης κδʹ, γίνεται ξʹ· τὸ ἡμε-
ρονύκτιον γίνεται ξʹ. ὁ δὲ τρόπος νοητέος, ὅσπερ ἐστὶ κατὰ τὰς
τοποθεσίας τῶν ἀστέρων χρηματιστικὸς παραχρῆμα κατὰ τὴν τῶν
ζῳδίων φύσιν.
καὶ τὰ ἴσα ἀπὸ δαίμονος ἀνωφερῶς, νυκτὸς δὲ ἀπὸ Σελήνης ἐπὶ

Ἥλιον καὶ τὰ ἴσα ἀπὸ δαίμονος κατωφερῶς, ἢ ἀπὸ Ἡλίου ἐπὶ
Σελήνην καὶ τὰ ἴσα ἀπὸ δαίμονος ἀνωφερῶς· κατ' ἀμφότερα δὲ
τὸ ἐκβησόμενον εἰς τὸ αὐτὸ τὴν κατάληξιν ἔχει. αὕτη οὖν [ἡ]
χρηματιστικὴ μοῖρα κριθήσεται· ἡ δὲ σύγκρισις τοῦ ζητουμένου
κατὰ τὴν προκειμένην ἀγωγὴν διαληφθήσεται ἐκ τοῦ ἀναφορικοῦ
καὶ τῆς παρεγκλίσεως, ὅσον χρόνον διείληπται τὸ μέγεθος τῆς
ὥρας, ἐπιπροσθέντας τῷ ἐγκλίματι ἢ ἀφελόντας λογίζεσθαι, ὅσον
τὸ διάστημα τῶν μοιρῶν, καὶ ταῦτα πάλιν ἐπιπροσθέντας τῇ
προευρεθείσῃ χρηματιστικῇ μοίρᾳ ἢ ἀφελόντας ἐκείνην ἡγεῖσθαι
ὡς ὡροσκοπικήν. ὅθεν αἱ τῶν οἰκήσεων τοποθεσίαι κατὰ τὴν
τοῦ ὁρίζοντος παρέγκλισιν ἄλλοτε ἄλλως ἀναμετρούμεναι διαφο-
ρὰν οὐ τὴν τυχοῦσαν ἐνδείκνυνται, οὔτε τοὺς αὐτοὺς χρόνους βιώ-
σονται οἱ ἐν τῇ Ῥώμῃ γεννηθέντες τοῖς ἐν Βαβυλῶνι οὐδ' ἕτεροι
ἑτέροις· ἀλλ' ὁτὲ μὲν διαφορὰ ἐλαχίστη εὑρεθήσεται, ὁτὲ δὲ με-
γίστη, ὁτὲ δ' ὑπερβάλλουσα· εἰ γὰρ ὥρα ὥρας μυρία ὑπερτείλασα
δύναμιν ἔχει καὶ ἡμέρας, πῶς οὐχὶ καὶ κλίμα κλίματι διὰ τὰ τῆς γῆς
σκιάσματα καὶ τὰς ἀνοδίας καὶ στάσεις τοῦ Ἡλίου πρὸς τοὺς ὁρίζον-
460
τας. ἀλλὰ ταῦτα τοῖς πλείστοις δυσέφικτα καὶ ληρώδη τυγχάνει, τοῖς
δὲ σοφοῖς ἀπόδειξις τῶν προκειμένων τὰ γινόμενα ἀποτελέσματα.
Hieronymus Hist., Fragmenta Fragment 5, line 1
ὀγδοήκοντα, ὥσπερ Ἱερώνυμος ἱστορεῖ καὶ ἄλλοι συγ-

γραφεῖς.
Id. ibid. c. 11: Ἀντίγονος δὲ
ὁ Φιλίππου ὁ μονόφθαλμος βασιλεύων Μακεδόνων
περὶ Φρυγίαν μαχόμενος Σελεύκῳ καὶ Λυσιμάχῳ τραύ-
μασι πολλοῖς περιπεσὼν ἐτελεύτησεν ἐτῶν ἑνὸς καὶ
ὀγδοήκοντα, ὥσπερ ὁ συστρατευόμενος αὐτῷ Ἱερώνυμος
ἱστορεῖ. Καὶ Λυσίμαχος δὲ Μακεδόνων βασιλεὺς ἐν τῇ
πρὸς Σέλευκον ἀπώλετο μάχῃ ἔτος ὀγδοηκοστὸν τελῶν,
ὡς ὁ αὐτός φησιν Ἱερώνυμος.
Strabo VIII: Τὴν δὲ τοποθεσίαν τῆς πόλεως (Κορίνθου), ἐξ ὧν
Ἱερώνυμός τε εἴρηκε καὶ Εὔδοξος καὶ ἄλλοι, καὶ αὐτοὶ δὲ εἴδομεν νεωστὶ
ἀναληφθείσης ὑπὸ τῶν Ῥωμαίων, τοιάνδε εἶναι συμβαίνει.
Pausanias I, 9, 9: Λυσίμαχος δὲ καὶ ἐς πόλεμον
πρὸς Πύρρον κατέστη τὸν Αἰακίδου, φυλάξας δὲ ἐξ
Ἠπείρου ἀπιόντα (οἷα δὴ τὰ πολλὰ ἐκεῖνος ἐπλανᾶτο),
τήν τε ἄλλην ἐλεηλάτησεν Ἤπειρον, καὶ ἐπὶ τὰς θήκας
ἦλθε τῶν βασιλέων. Τὰ δὲ ἐντεῦθεν ἐμοί ἐστιν οὐ πιστά.
Ἱερώνυμος δὲ ἔγραψε Καρδιανὸς Λυσίμαχον τὰς θήκας
τῶν νεκρῶν ἀνελόντα τὰ ὀστᾶ ἐκρῖψαι.
Epiphanius Scr. Eccl., Panarion (= Adversus haereses)

μὴ ποιῇ, οὐκ ἔστι τὸ κακόν. ποῦ τοίνυν τοῦ κακοῦ ἐστιν ἡ ῥίζα ἢ
ἡ ὑπόστασις τῆς πονηρίας;
7. Εἰς δὲ πολλὴν οὗτος ἐλήλακε μωρίαν, φάσκων ὅτι ἡ ἄνω
Δύναμις τὸν Νοῦν προεβάλετο, ὁ δὲ Νοῦς τὸν Λόγον, ὁ δὲ Λόγος
τὴν Φρόνησιν, ἡ δὲ Φρόνησις Δύναμιν καὶ Σοφίαν, ἐκ δὲ Δυνάμεως
καὶ Σοφίας ἐξουσίαι καὶ δυνάμεις καὶ ἄγγελοι. λέγει δὲ τὴν ὑπερ-
άνω τούτων δύναμιν εἶναι καὶ ἀρχὴν Ἀβρασάξ, διὰ τὸ τὴν ψῆφον
τοῦ Ἀβρασὰξ ἔχειν τριακοσιοστὸν ἑξηκοστὸν πέμπτον ἀριθμόν, ὡς
ἐκ τούτου τὴν μαρτυρίαν τῆς αὐτοῦ μυθοποιίας τῶν τριακοσίων
ἑξήκοντα πέντε οὐρανῶν συνιστᾶν πειρᾶσθαι. οἷς οὐρανοῖς καὶ το-
ποθεσίας ἴσα τοῖς μαθηματικοῖς διαιρεῖν καὶ συνιστᾶν ἐπιτηδεύων
461
οὐ παρέργως μηχανᾶται. τὰ γὰρ ἐκείνων μάταια θεωρήματα λαβὼν

εἰς ἴδιον χαρακτῆρα αὐτός τε καὶ οἱ ὑπ' αὐτὸν εἰς αἰτίαν τῆς ἰδίας
εἰδωλοποιοῦ καὶ [πεπλανημένης] ἐπιπλάστου διδασκαλίας μετήνεγκαν.
καὶ βούλονται τὴν σύστασιν τούτων ἀπὸ τῶν ὁμοίων ψήφων
ποιεῖσθαι, ὡς προεῖπον, τοῦ Ἀβρασὰξ τῶν τριακοσίων ἑξήκοντα πέντε
ἀριθμὸν ἔχοντος, δῆθεν δεικνύντες διὰ τοῦτο ἔχειν τὸν ἐνιαυτὸν
τριακοσίων ἑξήκοντα πέντε ἡμερῶν ἀριθμὸν κατὰ περίοδον. πέπτωκε
δὲ αὐτοῦ ὁ ληρώδης λόγος. εὑρίσκεται γὰρ ὁ ἐνιαυτὸς τριακοσίων
ἑξήκοντα πέντε ἡμερῶν καὶ ὡρῶν τριῶν. εἶτα, ἐντεῦθεν, φησί,
Epiphanius Scr. Eccl., Panarion (= Adversus haereses) Vol. 1, page 335,

line 19
τῆς Βαταναίας καὶ Βασανίτιδος χώρας, τὸ τηνικαῦτα ἐκεῖ μετανα-

στάντων καὶ ἐκεῖσε διατριβόντων αὐτῶν, γέγονεν ἐκ τούτου πρόφασις
τῷ Ἐβίωνι. καὶ ἄρχεται μὲν τὴν κατοίκησιν ἔχειν ἐν Κωκάβῃ τινὶ
κώμῃ ἐπὶ τὰ μέρη τῆς Καρναὶμ τῆς καὶ Ἀσταρὼς ἐν τῇ Βασανίτιδι
χώρᾳ, ὡς ἡ ἐλθοῦσα εἰς ἡμᾶς γνῶσις περιέχει. ἔνθεν ἄρχεται τῆς
κακῆς αὐτοῦ διδασκαλίας, ὅθεν δῆθεν καὶ οἱ Ναζωραῖοι, οἳ ἄνω μοι
προδεδήλωνται. συναφθεὶς γὰρ οὗτος ἐκείνοις καὶ ἐκεῖνοι τούτῳ,
ἑκάτερος ἀπὸ τῆς ἑαυτοῦ μοχθηρίας τῷ ἑτέρῳ μετέδωκε. καὶ δια-
φέρονται μὲν ἕτερος πρὸς τὸν ἕτερον κατά τι, ἐν δὲ τῇ κακονοίᾳ
ἀλλήλους ἀπεμάξαντο. ἤδη δέ μοι καὶ ἐν ἄλλοις λόγοις καὶ κατὰ
τὰς ἄλλας αἱρέσεις περὶ τῆς τοποθεσίας Κωκάβων καὶ τῆς Ἀραβίας
διὰ πλάτους εἴρηται.
3. Καὶ τὸ μὲν πρῶτον οὗτος ὁ Ἐβίων, ὡς ἔφην, Χριστὸν ἐκ
σπέρματος ἀνδρός, τουτέστι τοῦ Ἰωσήφ, ὡρίζετο· ἐκ χρόνου δέ
τινος καὶ δεῦρο οἱ αὐτοῦ, ὡς εἰς ἀσύστατον καὶ ἀμήχανον τρέψαντες
τὸν ἴδιον νοῦν ἄλλοι ἄλλως παρ' αὐτοῖς περὶ Χριστοῦ διηγοῦνται·
τάχα δὲ οἶμαι ἀπὸ τοῦ συναφθῆναι αὐτοῖς Ἠλξαῖον τὸν ψευδοπρο-
φήτην τὸν παρὰ τοῖς Σαμψηνοῖς καὶ Ὀσσηνοῖς καὶ Ἐλκεσαίοις καλου-
μένοις μοι προδεδηλωμένον, ὡς ἐκεῖνος φαντασίαν τινὰ περὶ Χρι-
στοῦ διηγοῦνται καὶ περὶ πνεύματος ἁγίου. τινὲς γὰρ ἐξ αὐτῶν καὶ
Ἀδὰμ τὸν Χριστὸν εἶναι λέγουσιν, τὸν πρῶτόν τε πλασθέντα καὶ
Joannes Chrysostomus Scr. Eccl., In resurrectionem domini B [Sp.]

Line 53
νόμου Χριστὸς εἰς δικαιοσύνην παντὶ τῷ πιστεύοντι. Ὁ νόμος ἐπληρώθη,

ἡ χάρις
462
ἀντεισήχθη· ὁ ἰουδαϊκὸς λαὸς ἐπαλαιώθη, ὁ χριστιανικὸς λαὸς

ἀνεκαινίσθη. Διὸ
περὶ μὲν ἐκείνου εἴρηται· Τὸ παλαιούμενον καὶ γηράσκον ἐγγὺς
ἀφανισμοῦ, περὶ
δὲ τούτου· Ἀνακαινισθήσεται ὡς ἀετοῦ ἡ νεότης σου. Ἐκεῖ ἡ σκιὰ ὧδε ἡ
ἀλήθεια, ἐκεῖ τὰ ἄζυμα ὧδε ὁ ἄρτος, ἐκεῖ ἡ περιτομὴ ὧδε ἡ σφραγίς, ἐκεῖ
ἡ
κιβωτὸς ὧδε ἡ παρθένος, ἐκεῖ αἱ πλάκες ὧδε τὰ εὐαγγέλια, ἐκεῖ ἡ
στάμνος ὧδε
τὸ θυσιαστήριον, ἐκεῖ ἡ ῥάβδος Ἀαρὼν ἀνθήσασα κάρυα ὧδε ἡ σταυρικὴ
βακτηρία λῃστὴν εἰς παράδεισον καρποφορήσασα, ἐκεῖ ἡ ἔρημος ὧδε ὁ
παράδει-
σος, ἐκεῖ ἡ γῆ τῆς ἐπαγγελίας ὧδε ἡ κληρονομία τῆς τῶν οὐρανῶν
βασιλείας. Διὸ
καὶ οὐρανοῦ τάξιν τὰ παρόντα μιμεῖται τῇ τῶν νεοφωτίστων
ἀστρολαμψίᾳ· καὶ
ἄνω ἀστέρες καὶ κάτω ἀστέρες. Οὐρανὸς ἡμῖν σήμερον ἡ γῆ, οὐ τῆς
τοποθεσίας ἀμειφθείσης ἀλλὰ τῆς προτέρας εὐλογίας διαδοθείσης.
Οὐκέτι τὸ τῆς ἔχθρας μεσότοιχον κρατεῖ, ἀλλὰ τὸ τῆς φιλίας ἐνέχυρον
δεξιοδεκτεῖ· οὐκέτι ἀκούομεν· Γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ, ἀλλ' Ἡμῶν τὸ
πολίτευμα ἐν οὐρανοῖς ὑπάρχει. Ὄντως οὖν εὔκαιρον εἰπεῖν ἀρτίως
ὑποψάλλοντας· Αὕτη ἡ ἡμέρα ἣν ἐποίησεν ὁ κύριος, ἀγαλλιασώμεθα καὶ
εὐφρανθῶμεν ἐν αὐτῇ. Ἀγαλλιασώμεθα ὅτι τὰ
ἀγάλματα τῶν εἰδώλων συνετρίβη καὶ τὰ ἅγια τῶν ἁγίων ἐδόθη·
Didymus Caecus Scr. Eccl., Commentarii in Zacchariam Book 1, section

109, line 2
ματικῆς Ἰερουσαλὴμ ἀποδέδεικται, καὶ ἔτι μᾶλλον δειχθήσεται

τοῦ Πατρὸς δεικνύντος αὐτὸν καὶ λέγοντος· «Οὗτος οἰκοδομήσει
τὴν πόλιν μου», καὶ οἱ συμβαλλόμενοι ἄγγελοί τε καὶ ἄνθρωποι
εἰς τὴν ἀνοικοδομὴν τῆς πόλεως, κατὰ πάσας τὰς ἀποδοθείσας
σαφηνείας ἐκλημπτέον τὸν δεικνύμενον ἄνδρα ὑπὸ Ζαχαρίου τοῦ
προφήτου λέγοντος· «Ἰδοὺ ἀνὴρ καὶ ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ σχοινίον
γεωμετρικόν», καί· «Ποῦ πορεύῃ;» ἵνα ἀποκρίσεως τύχῃ πρὸς
τοῦ ἔχοντος τὸ γεωμετρικὸν σχοινίον τοῦ διαμετρῆσαι πηλίκον τὸ
πλάτος καὶ μῆκος τῆς Ἰερουσαλήμ ἐστιν·
φροντίζοντος
γὰρ τοῦ καλῶς οἰκοδομῆσαι τὸ τὴν τοποθεσίαν καὶ τὴν εὐκαιρίαν
τῶν χωρίων γνῶναι, ἵν' ἕκαστα τῶν μερῶν τῆς πόλεως, καταλ-
λήλου εὔρους καὶ μήκους καταλημφθέντος, ἁρμονίως τὰ τεμένη
καὶ οἱ ναοί, λαῦραί τε καὶ ἀγυιαὶ καὶ πλατεῖαι τιθῶσιν, ὥστε ἐν
ταύταις ταῖς πλατείαις παρρησίαν ἄγῃ ἡ Θεοῦ σοφία, κηρυτ-
463
τομένη ἐπὶ ἄκρων τῶν τειχέων τῆς πόλεως κατὰ τὰ ἐν Παροι-

μίαις φιλοσοφούμενα, ὡς αὐτὸν τὸν Θεὸν εἰπεῖν τοῖς φρουροῦσιν
τὴν ἱερὰν ταύτην πόλιν κηρύττειν ἐν αὐτῇ καὶ ἐπὶ τῶν τειχέων
αὐτῆς ἡμέρας καὶ νυκτός, οὐδαμῶς σιωπῶντας ἀλλὰ ἀεὶ λέγοντας
τὰ πρὸς σωτηρίαν τῶν πολιτῶν αὐτῆς.
διὰ τὸ μάλιστα Ἑβραίοις οὕτω παραδεδωκέναι, μετὰ δὲ τὴν

ἅλωσιν λεληρημένον κατά τινα καὶ ἐν τούτῳ πώρωσιν· ὅνπερ
ἡμεῖς ἐνθέσμως καὶ εἰλικρινῶς ἐπιτηροῦντες παρελάβομεν. καὶ
ἐν τούτῳ κατὰ ..... ῥητόν, λέγων ...... διζομένην εἰς εὔ-
σημον ἡμέραν τῆς ἁγίας ἑορτῆς ἡμῶν, ἥνπερ ἡ ἐκλογὴ ἐπέτυχεν,
οἱ δὲ λοιποὶ ἐπωρώθησαν, καθὼς εἶπεν ἡ γραφή.
Καὶ μεθ' ἕτερα, Καὶ ταῦτα γάρ φησι, “πάντα ποιήσουσιν
εἰς ὑμᾶς, ὅτι οὐκ ἔγνωσαν τὸν πέμψαντά με” εἰ δὲ καὶ τὸν
πέμψαντα καὶ τὸν πεμφθέντα ἠγνόησαν, οὐκ ἔστιν ἀμφιβάλλειν
ὅτι καὶ τῆς νομοθεσίας τοῦ πάσχα τὴν ἀγνωσίαν ἔσχοσαν, ὡς
μὴ μόνον τῆς κατ' ἐκλογὴν τοποθεσίας ἐκπεσεῖν, ἀλλὰ καὶ τῆς
ἀρχῆς τῶν μηνῶν τοῦ πρώτου ἐν τοῖς μησὶ τοῦ ἐνιαυτοῦ, οὗ τὴν
τεσσαρισκαιδεκαταίαν οἱ πάλαι εἰλικρινῶς ἐπιτηροῦντες μετὰ τὴν
ἰσημερίαν ἔθυον τὸ πάσχα κατὰ τὴν θείαν παραγγελίαν. οἱ γὰρ
νῦν πρὸ ἰσημερίας αὐτὸ ποιοῦσι πάνυ ἀμελῶς καὶ κατεσφαλμέ-
νως ἀγνοοῦντες, ὥσπερ οὖν καὶ ἐπ' ἔτος ἐποίησαν, ὡς καὶ αὐ-
τὸς συνομολογῶν ἐν τούτοις γράφεις.
κτίσαι αὐτὴν τεῖχος ἐν αὐτῷ τῷ τόπῳ ἀπὸ θαλάσσης ἕως θαλάς-

σης, ὅπερ νῦν ἐστι τὸ παλαιὸν τεῖχος Κωνσταντινουπόλεως, του-
τέστιν ἀπὸ τοῦ καλουμένου Πετρίου ἕως τῆς πόρτας τοῦ ἁγίου
Αἰμιλιανοῦ, πλησίον τῆς καλουμένης Ῥάβδου. τὴν δὲ λεχθεῖ-
σαν Φεδαλίαν μετὰ θάνατον τοῦ πατρὸς αὐτῆς ἠγάγετο Βύζας ὁ
Θρᾴκης βασιλεύς, καὶ ἐπωνόμασε τὸν τόπον, ἤγουν τὸ ἐμπό-
ριον, εἰς ὄνομα αὐτοῦ τὸ Βυζάντιον, ἔνθα νῦν καλοῦνται αἱ
Νῖκαι, πλησίον τῶν Κιλίκων, δεδωκὼς τῷ τόπῳ καὶ δίκαιον
πόλεως. καὶ ἐλθὼν ἀπὸ Ῥώμης μετὰ χρόνους πολλοὺς ὁ Σεβῆ-
ρος τούτῳ τῷ χρόνῳ τῆς βασιλείας αὐτοῦ ἐπὶ τὸ Βυζάντιον, καὶ
ἑωρακὼς τὴν τοποθεσίαν τῆς πόλεως καλήν, ἀνήγειρε τὴν Βυ-
ζοῦ πόλιν, καὶ ἔκτισεν ἐν αὐτῇ τὸ δημόσιον λουτρὸν τὸ λεγόμενον
Ζεύξιππον. καὶ ὅτι ἐκεῖ ἵστατο ἐν μέσῳ τοῦ Τετραστῴου στήλη
464
χαλκῆ τοῦ ἡλίου, καὶ ὑποκάτω αὐτῆς ἔγραφε τὸ ὄνομα τοῦ ἡλίου
Ζευξίππου. οἱ δὲ Θρᾷκες οὕτως ἔλεγον τὸν τόπον Ἥλιον, οἱ δὲ
τῆς πόλεως Βυζαντίων καὶ αὐτοὶ ὠνόμασαν τὸ αὐτὸ δημόσιον
λουτρὸν Ζεύξιππον κατὰ τὸ ὄνομα, ὅπερ εἶχε πρῴην ὁ τόπος,
καὶ οὐκέτι, ὡς εἶπεν ὁ βασιλεύς, εἰς τὸ ἴδιον αὐτοῦ ὄνομα ἐκά-
λουν αὐτὸ Σεβήριον. ἐγένετο δὲ τὸ Τετράστῳον τοῦ Ζευξίππου,
ὅπου ἵστατο ἐν μέσῳ ἡ στήλη τοῦ ἡλίου, καὶ ἔκτισεν ἀντ' αὐτοῦ
ἐν τῇ ἀκροπόλει τῆς αὐτῆς Βύζου πόλεως ναὸν
Ιωάννης Μαλαλάς χρονογραφία. Page 140, line 15
πλεύσαντες ἦλθον ἐπὶ τὴν Συρίαν κατὰ τὸν χρησμόν.

Ὁ δὲ βασιλεὺς τῆς Σκυθίας ὀνόματι Θόας ἀκούσας ὅτι
τὸ ἄγαλμα τῆς Ἀρτέμιδος τὸ ὁλόχρυσον ἔλαβεν ἡ Ἰφιγένεια καὶ
ἔφυγεν, ἐξέπεμψε Σκύθας πολλοὺς καταδιώκοντας αὐτήν, εἰρη-
κὼς αὐτοῖς ὅτι Μὴ ὑποστρέψητε εἰς τὴν Σκυθίαν, εἰ μὴ τὸ ἄγαλ-
μα τὸ ὁλόχρυσον τῆς Ἀρτέμιδος ἀγάγητέ μοι μεθ' ἑαυτῶν. οἱ
δὲ καταδιώκοντες καὶ ἐπιζητήσαντες πανταχῇ ἔφθασαν τὴν
Παλαιστίνην χώραν καὶ τὴν πρῴην λεγομένην Τρικωμίαν πό-
λιν Νύσσαν. καὶ μαθόντες ὅτι κατῆλθον οἱ περὶ τὴν Ἰφιγέ-
νειαν καὶ τὸν Ὀρέστην ἐπὶ τὴν πάραλον καὶ εὐθέως ἀπέπλευσαν,
τερφθέντες τῆς τοποθεσίας καὶ τῆς πόλεως Νύσσης καὶ τοῦ
ἱεροῦ τῆς Ἀρτέμιδος, καὶ τὸν βασιλέα δὲ αὐτῶν φοβούμενοι,
ἔμειναν αὐτοὶ ἐκεῖ οἰκοῦντες, μετακαλέσαντες τὴν πόλιν εἰς ἴδιον
ὄνομα Σκυθῶν πόλιν.
Ὁ δὲ Ὀρέστης ἅμα τοῖς σὺν αὐτῷ κατέλαβε τὴν Συρίαν·
καὶ ἀνελθὼν ἐκ τοῦ πλοίου ἐπηρώτα ποῦ ἐστι τὸ Μελάντιον
ὄρος καὶ τὸ ἱερὸν τῆς Ἑστίας; καὶ εὑρηκώς, εἰσῆλθεν ἐν τῷ
ἱερῷ· καὶ θυσίαν ποιήσας παρέμεινεν ἐκεῖ παρακοιμώμενος.
καὶ ἀπαλλαγεὶς ὁ Ὀρέστης τῆς χαλεπωτάτης νόσου ἀνεχώρησεν
ἐκ τοῦ ἱεροῦ· καὶ κατελθὼν ἐν τοῖς ῥείθροις τῶν δύο ποταμῶν
τῶν λεγομένων Μελάντων ὑπὸ τῶν Σύρων,
ὑπὸ τὴν τετραρχίαν τοῦ αὐτοῦ οὖσαν ὑπὸ Ῥωμαίους ἐποίησε,

πέμψας μετὰ βοηθείας Πακατιανὸν στρατηγὸν αὐτοῦ. καὶ τὴν
Λυκαονίαν δὲ παρέλαβε τοπαρχουμένην ὑπὸ Λυκάονος, υἱοῦ τοῦ
Κάπυος, ὅστις προσέπεσε τῷ αὐτῷ Αὐγούστῳ. καὶ προτρεψόμε-
νος αὐτὸν ὁ Αὔγουστος, ὡς γενναῖον, ἔλαβεν αὐτὸν ἐπὶ τὴν Αἴγυ-
πτον. Συρία δὲ καὶ Κιλικία πρῴην ἐπὶ τοῦ Καίσαρος Ἰουλίου
465
ἐγένετο ὑπὸ Ῥωμαίους.

Καταλαβὼν δὲ ὁ Αὔγουστος τὴν Συρίαν εἰσῆλθεν ἐν Ἀντιο-
χείᾳ τῇ μεγάλῃ, θριαμβεῦσαι τὴν κατὰ Ἀντωνίου νίκην καὶ
Κλεοπάτρας μετὰ τοῦ ἰδίου αὐτοῦ γαμβροῦ Ἀγρίππα. ὅστις
Ἀγρίππας τερφθεὶς τῆς τοποθεσίας τῆς πόλεως Ἀντιοχείας, κτί-
ζει ἐκεῖ δημόσιον λουτρὸν ἔξω τῆς πόλεως παρὰ τὸ ὄρος, εὑρὼν
ἐκεῖ πηγήν, ὅπερ ἐκάλεσεν εἰς ὄνομα ἴδιον τὸ Ἀγριππιανόν, τὸ νυ-
νὶ λεγόμενον Ἀμπελινὸν λουτρόν. κτίζει δὲ καὶ δίαιταν οἰκημά-
των καὶ βανιάριν, καλέσας τὴν γειτνίαν Ἀγριππιτῶν. προσέθηκε
δὲ κτίσας ἐν τῷ θεάτρῳ Ἀντιοχείας ἄλλην ζώνην ἐπάνω τῆς πρώ-
της διὰ τὸν πολὺν δῆμον ὁ Ἀγρίππας.
στάζουσιν ἐπάνω καλάμων ὁλόσφυρον στηθάριν μολιβοῦν, ἔχον-

τα λεμὶν τοῦ Ἄρεως, καὶ ὑποκάτω τοῦ καλάμου σκουτάριον κρε-
μάμενον ἀπὸ δέρματος ῥουσίου ἐντεῦθεν, κἀκεῖθεν δὲ παραμῆ-
ριν ἀπὸ καλαμίου κρεμάμενον ὡσαύτως, λινῷ ῥάμματι δεδεμένα,
εἰρηκὼς αὐτοῖς κράζειν εἰσελαύνοντας καὶ λέγειν, Ἀκώνωπα τῇ
πόλει, καὶ μετὰ τὸ ἀπολῦσαι τὸ ἱπποδρόμιον ἕκαστον ἀποτίθε-
σθαι αὐτὸ εἰς τὸν ἰδίον οἶκον. καὶ οὐκέτι ἐφάνη ἐν Ἀντιοχείᾳ τῇ
μεγάλῃ κώνωψ.
Ἐν τῷ δὲ περιέρχεσθαι τὸν αὐτὸν Ἀπολλώνιον τὸν Τυανέα
καὶ ἱστορεῖν τὴν αὐτὴν Ἀντιόχειαν μετὰ τῶν κτητόρων τῆς πό-
λεως τοποθεσίαν, εἶδεν ἐν μέσῳ τῆς αὐτῆς πόλεως κίονα ἑστῶτα
πορφυροῦν καὶ μὴ ἔχοντα ἐπάνω τί ποτε, ἀλλὰ καὶ αὐτὸν τὸν
κίονα ὑπὸ τυφωνικοῦ πυρὸς φλογισθέντα. καὶ ἐπερωτήσας περὶ
αὐτοῦ, τί ἐστι τοῦτο, ἔμαθε παρ' αὐτῶν ὅτι μετὰ τὸ πάθος τῆς
πόλεως τὸ ἐπὶ Γαΐου Καίσαρος Δεββόριός τις φιλόσοφος τελε-
στὴς ἐποίησε τὸ τέλεσμα τοῦτο ὥστε δονουμένην τὴν πόλιν ὑπὸ
σεισμοῦ μὴ πίπτειν, στήσας τὸν κίονα καὶ ὑπεράνω αὐτοῦ στη-
θάριν μαρμάρινον, καὶ ἐν τῷ στήθει αὐτοῦ ἔγραφεν, Ἄσειστα,
ἄπτωτα. καὶ τυφωνικοῦ πυρὸς ὑπὸ τῆς ἀστραπῆς γενομένου,
καυθὲν τὸ ἐπάνω τοῦ κίονος στηθάριν ἔπεσε, καὶ δεδοίκαμεν
μὴ πάλιν πάθῃ ἡ πόλις ἡμῶν.
ἔτη ιζʹ καὶ μῆνας θʹ. ἦν δὲ διμοιριαῖος τῇ ἡλικίᾳ, λεπτός, εὔ-

στηθος, μακρόρινος, εὐόφθαλμος, μελάγχροος, οὐλόθριξ, ὁλο-
πόλιος, μεγαλοπώγων, τοὺς πόδας στυφόμενος, μεγαλόψυχος,
466
ὀργίλος.
Ἐπὶ δὲ τῆς αὐτοῦ βασιλείας ἐτυράννησεν Ἀλβῖνος ὁ συγκλη-
τικός· ὅντινα ὁ στρατός, ὡς πολεμεῖ τοῖς Γήπεσι πεμφθεὶς πα-
ρὰ τοῦ πρὸ αὐτοῦ βασιλέως Διδίου, ἀνηγόρευσε βασιλέα αὐθεντή-
σας τὴν σύγκλητον. καὶ κατεδίωξεν αὐτὸν ὁ Σέβηρος ἐν τῇ
Θρᾴκῃ, καὶ παραλαβὼν αὐτὸν ἐφόνευσεν.
Ἐλθὼν δὲ ὁ Σέβηρος ἐπὶ τὸ Βυζάντιον, καὶ ἑωρακὼς τὴν το-
ποθεσίαν τῆς πόλεως καλήν, ἀνήγειρε τὴν Βυζούπολιν, καὶ ἔκτισε
δημόσιον λουτρὸν τὸ λεγόμενον Ζεύξιππον διότι ἐκεῖ ἵστατο ἐν
μέσῳ τοῦ τετραστῴου στήλη χαλκῆ τοῦ Ἡλίου, καὶ ὑποκάτω αὐ-
τῆς ἔγραψε τὸ μυστικὸν ὄνομα τοῦ ἡλίου, Ζευξίππῳ θεῷ· οἱ
γὰρ Θρᾷκες οὕτως ἔλεγον τὸν ἥλιον. οἱ δὲ τῆς πόλεως Βύζης οὕ-
τως ὠνόμαζον τὸ αὐτὸ δημόσιον Ζεύξιππον κατὰ τὸ ὄνομα ὅπερ
εἶχε τὸ πρότερον ὁ τόπος, καὶ οὐκέτι, ὡς εἶπεν ὁ βασιλεύς, εἰς τὸ
ἴδιον αὐτοῦ ὄνομα ἐκάλουν αὐτὸ Σεβήριον. ὁ δὲ βασιλεὺς Σέβη-
ρος τὸ Τετράστῳον, οὗπερ ἐν μέσῳ ἵστατο ἡ στήλη τοῦ ἡλίου,
προσέθηκε τὸ δημόσιον ὃ ἔκτισεν αὐτός, ἀντ' αὐτοῦ κτίσας ἐν τῇ
ἀκροπόλει τῆς αὐτῆς Βυζουπόλεως ναόν, ἤτοι ἱερόν,
πρώτῃ· καὶ οὐκ ἐπολέμησεν ὁ αὐτὸς Βάλης, ἀλλὰ κατελθὼν

ἐποίησεν εἰρήνης πάκτα· εἶχε γὰρ πᾶσαν ἐξουσίαν εἰς πρόσωπον
τοῦ ἰδίου ἀδελφοῦ· κατελθόντων Περσῶν καὶ αἰτησάντων εἰ-
ρήνην.
Γενόμενος οὖν ὁ αὐτὸς Βάλης ἐν Ἀντιοχείᾳ τῆς Συρίας μετὰ
τοῦ πλήθους τῆς στρατιωτικῆς δυνάμεως μηνὶ νοεμβρίῳ δεκάτῃ,
ἰνδικτιῶνι ιδʹ, διέσυρεν ἐκεῖ ἕνεκεν τοῦ ποιῆσαι μετὰ Περσῶν τὰ
πάκτα τῆς εἰρήνης· καὶ ἐποίησε τὰ πάκτα ἐπὶ ἔτη ἑπτά, τῶν Περ-
σῶν αἰτησάντων εἰρήνην καὶ παραχωρησάντων τὸ ἥμισυ τοῦ Νι-
ζτίβιος. καὶ ἔκτισεν ἐν τῇ αὐτῇ Ἀντιοχέων πόλει, τερφθεὶς τῆς
τοποθεσίας καὶ τῶν ἀέρων καὶ τῶν ὑδάτων, πρῶτον τὸν φόρον,
ἐπιβαλόμενος μέγα κτίσμα, λύσας τὴν βασιλικὴν τὴν λεγομένην
πρῴην τὸ Καισάριον, τὴν οὖσαν πλησίον τοῦ ὡρολογίου καὶ τοῦ
Κομμοδίου δημοσίου, τοῦ νυνὶ ὄντος πραιτωρίου ὑπατικοῦ Συ-
ρίας ἄρχοντος, ἕως τοῦ λεγομένου Πλεθρίου, καὶ τὴν κόγχην ἀνα-
νεώσας αὐτῆς καὶ εἰλήσας ἁψῖδας ἐπάνω τοῦ λεγομένου Παρμε-
νίου χειμάῤῥου ποταμοῦ, κατερχομένου ἀπὸ τοῦ ὄρους κατὰ μέ-
σον τῆς πόλεως Ἀντιοχείας. καὶ ποιήσας ἄλλην βασιλικὴν κατέ-
ναντι τοῦ Κομμοδίου καὶ κοσμήσας τὰς τέσσαρας βασιλικὰς κίοσι
μεγάλοις Σαλωνιτικοῖς,
467
Κύριλλος Vita Euthymii Page 64, line 22
πάντα καθεξῆς διηγήσατο. ὃ δὲ θαυμάσας ἀποκρίθη λέγων· ὄντως

προφήτης κυρίου ὁ μέγας Εὐθύμιος. τοῦτο γὰρ πᾶσιν ἡμῖν προεῖπεν
μέλλων ἐν Χριστῶι τελειοῦσθαι. ἄπιθι τοίνυν ἐπὶ τὴν τοῦ κοινοβίου
οἰκοδομὴν καὶ ἔχεις κἀμὲ συνεργοῦντά σοι ἐν πᾶσιν. λαβὼν οὖν ὁ Φίδος
ἕνα μηχανικὸν καὶ πλῆθος τεχνιτῶν καὶ ὑπουργίαν πολλὴν κατέβη εἰς
τὴν λαύραν καὶ ὠικοδόμησεν τὸ κοινόβιον καὶ περιετείχισεν καὶ ὠχύ-
ρωσεν αὐτό. καὶ τὴν μὲν παλαιὰν ἐκκλησίαν ἀριστητήριον πεποίηκεν καὶ
ὑπεράνωθεν τὴν νέαν ὠικοδόμησεν ἐκκλησίαν, ἔκτισεν δὲ καὶ πύργον
ἔνδον τοῦ κοινοβίου ὀχυρώτατον ἐν ταὐτῶι καὶ ὡραιότατον, συνέφθα-
σεν δὲ ἐν τῶι μέσωι εἶναι τοῦ κοινοβίου τὸ κοιμητήριον. τὴν δὲ τοῦ
κοινοβίου τοποθεσίαν καλὴν οὖσαν τοῦ ὁρᾶσθαι διὰ τὴν ἐνάρετον
ὁμαλότητα καὶ μοναχοῖς πρὸς ἄσκησιν ἐπιτηδείαν διὰ τὴν τῶν αὐτῆς
ἀέρων εὐκρασίαν τε καὶ μεσότητα διαγράψαι τῶι λόγωι πειράσομαι.
λόφος τοίνυν ἐστὶ σμικρότατος ἐξ ἀνατολῆς τε καὶ δύσεως περιεχό-
μενος ὑπὸ δύο κοιλάδων σεμνοτάτων συνερχομένων κατὰ τὸ νότιον
μέρος καὶ ἀλλήλαις ἑνουμένων. ἐπὶ μέντοι τὸ βόρειον μέρος πεδιάς
ἐστι λίαν τερπνοτάτη ἐπὶ τρισὶ περί που ἡπλωμένη σταδίοις, τῆς
δὲ πεδιάδος πρὸς βορρᾶν χείμαρρός ἐστι καταφερόμενος ἐξ αὐτῆς
που τῆς ἀνατολικῆς ῥίζης τοῦ σεβασμίου βουνοῦ τῆς ἁγίας Χρι-
στοῦ τοῦ θεοῦ ἡμῶν Ἀναλήψεως. κατ' αὐτὴν δὲ τὴν πεδιάδα ὅ
τε πύργος ἐστήρικται καὶ τὸ τοῦ κοινοβίου ἐκβάλλει θυρώριον.
Κύριλλος Vita Sabae Page 123, line 7
σκευὴν ἅπασαν, οἱ δὲ λοιποὶ λαβόντες πέλυκας ἄμας τε καὶ ὀρυκτῆρας

καὶ μοχλοὺς ἀνέρχονται εἰς τὸν πύργον αὐτοῦ καὶ καταστρέφουσιν
αὐτὸν ἕως ἐδάφους μετὰ πλείστης μανίας καὶ ῥίπτουσιν τά τε ξύλα
καὶ τοὺς λίθους αὐτοῦ κάτω εἰς τὸν χείμαρρον. καὶ ἀναχωροῦσιν
μετὰ τῆς ἀποσκευῆς αὐτῶν καὶ ἔρχονται εἰς τὴν λαύραν τοῦ Σουκᾶ
καὶ παρεκάλουν μεῖναι αὐτόθι. καὶ μαθὼν ὁ ἐν ἁγίοις Ἀκυλῖνος ὁ
τηνικαῦτα τὴν τοῦ Σουκᾶ ἡγεμονίαν ἐγκεχειρισμένος τὰ κατ'
αὐτοὺς ἀπωσάμενος αὐτοὺς οὐκ ἐδέξατο. αὐτοὶ δὲ μὴ δεχθέντες
ἀνεχώρησαν εἰς τὸν κατὰ νότον Θεκώων χείμαρρον, εἰς ὃν ἔμειναν
εὑρόντες ὕδωρ καὶ ἴχνη κελλίων ὑπὸ τῶν Ἀποσχιστῶν πάλαι οἰκοδο-
μηθέντων καὶ κτίσαντες ἑαυτοῖς κελλία Νέαν λαύραν τὴν τοποθεσίαν
ὠνόμασαν. τούτων οὕτως ἀναχωρησάντων ἐκ τῆς τοῦ πρεσβύτου
λαύρας οἱ λοιποὶ ἐκαρποφόρουν τῶι θεῶι τὴν τῆς καρδίας καθαρότητα
ἀνεμποδίστως ὥσπερ σῖτος αὐξανόμενος τῶν ζιζανίων ἐκριζωθέντων.
ὀλίγου δέ τινος χρόνου διελθόντος γνοὺς ὁ ἐν ἁγίοις Σάβας ποῦ
468
καταμένουσιν οἱ λειποτακτήσαντες μαθηταὶ αὐτοῦ, τά τε τῆς λαύρας

καὶ τοῦ Καστελλίου ἄλογα ἀναλωμάτων πεφορτωμένα λαβὼν ἄπεισι
πρὸς αὐτοὺς ἐκεῖσε. τινὲς δὲ ἐξ αὐτῶν τοῦτον θεωρήσαντες ἐρχό-
μενον ἔλεγον πρὸς ἀλλήλους· ἰδοὺ καὶ ἐνταῦθα ὁ στραβὸς ἥκει.
ὁ δὲ ἅγιος πρεσβύτης κατανοήσας αὐτοὺς ἐν πολλῆι ὄντας στενο-
χωρίαι ἐκ τοῦ μήτε ἐκκλησίαν ἔχειν μήτε κεφαλήν,
Κύριλλος Vita Sabae Page 130, line 23
μετέλαβεν καὶ ἐνισχύθη, ὥστε θαυμάζειν ἅπαντας τὴν ἀθρόαν Ἰακώ-

βου μεταβολήν. ἀπὸ τότε οὖν οὐκέτι εἰς τὴν οἰκοδομὴν ἐκείνην ὑπέ-
στρεψεν. καὶ ὁ μὲν ἀρχιεπίσκοπος Ἡλίας ταῦτα μαθὼν ἀπέστειλεν
τινὰς καὶ τὴν οἰκοδομὴν Ἰακώβου κατέστρεψεν· ὁ δὲ ἐν ἁγίοις πατὴρ
ἡμῶν Σάβας λαβὼν τινὰς τῆς λαύρας ἐπιτηδείους ὡς ἀπὸ πέντε
σταδίων πρὸς βορρᾶν τῆς καταστραφείσης οἰκοδομῆς κτίζει εὐκτήριον
καὶ κελλία κύκλωι· καὶ καταστήσας τινὰς τῆς Μεγίστης λαύρας
ἐκεῖσε διοικητὰς Παῦλον καὶ Ἀνδρέαν προσαγορευομένους ἀδελ-
φοὺς ὄντας κατὰ σάρκα καὶ Ἑλλαδικοὺς τῶι γένει καὶ ἄλλους
ἀδελφοὺς αὐτόθι φυτεύσας λαύραν τὸν τόπον συνεστήσατο Ἑπτάστο-
μον ταύτην ἐπονομάσας. τὴν μέντοι τοποθεσίαν αὐτῆς εἴληφεν παρά
τινος Ζανάγωνος καλουμένου ἀπὸ Βηταβουδισσῶν τῆς κώμης ὁρμω-
μένου. καὶ ἐφρόντιζεν τοῦ τόπου δεόντως καὶ ὅτε ἐγίνετο εἰς τὴν
Μεγίστην λαύραν ἀγάπη, ἔπεμπεν καὶ τοῖς αὐτόθι τὰς εὐλογίας πολλὴν
ποιούμενος τοῦ τόπου φροντίδα.
Χρόνου δέ τινος παριππεύσαντος ὁ μνημονευθεὶς Ἰάκωβος τὴν
τοῦ ξενοδοχείου τῆς Μεγίστης λαύρας διακονίαν λαβὼν ἠναγκάζετο
μαγειρεύειν τοῖς ἐν τῆι ἐρήμωι συλλογῆς ἕνεκεν μαννουθίων ἐξερχο-
μένοις. αὐτοῦ δέ ποτε ἑψήσαντος φάβα εἰς πλῆθος τὸ παρ' ἡμῖν
πισάριον λεγόμενον καὶ περισσεύσαντος ἐπὶ μίαν καὶ δευτέραν ἡμέραν
καὶ ὕστερον ἀπὸ τῆς θυρίδος ἐπὶ τὸν χείμαρρον
Leontius Scr. Eccl., In pentecosten (homlia 13) (olim sub nomine Joannis
Chrysostomi) Line 296
ἑορτήν. Διὰ πάντων αὐτὴν τιμήσωμεν· ἀπέρχῃ σήμερον τὸν

νεκρὸν ῥοδίσαι, μὴ ἐν μέθῃ ἐπάνω τοῦ μνήματος θυμίαμα
βάσταζε, μὴ κρατῆρα συγκίρνα.
Δακρύων χρεία[ν], ***;
Συμπαθείας χρεία, μὴ γὰρ ὀρχήσεως;
Στεναγμῶν χρεία, μὴ γὰρ κουρταλισμῶν;
Ψαλμῳδίας χρεία, μὴ γὰρ κιθαρῳδίας;
Εὐλαβείας χρεία, μὴ γὰρ μάχης;
469
Ἐγκωμίων χρεία, μὴ γὰρ περισχισμάτων;

Εὐχαριστίας χρεία, μὴ γὰρ ἀγανακτήσεως;
Σήμερον τὴν τοποθεσίαν ζητεῖς, καὶ διαγράφειν καὶ ἀρχιτεκτονεύειν καὶ
οἰκοδομεῖν ἐπαγγέλλει, καὶ τῇ ἑξῆς πάντα κεκοίμηται.
Ὦ διάθεσις ἅμα βλάστῃ μαρασμὸν ὑπομένουσα[ν]. Τίμησον
τὸν προοδοιπορήσαντα, μὴ λυπήσῃς αὐτοῦ τὴν ψυχὴν τῷ
πνεύματι. Ὁ προτελευτήσας ἀγωνίζεται πῶς τὸν κριτὴν
δυσωπήσει, καὶ σὺ μεθύσκει ὅπως τὸν διάβολον τέρψῃς;
Μίμησαι τὸν δεσπότην Χριστόν, ὦ ἄνθρωπε. Τί παραγε-
νάμενος ὁ κύριος εἰς τὸ μνῆμα Λαζάρου πεποίηκεν; Ἔκλαυ-
σεν ἢ ὀρχήσατο;
Georgius Cedrenus Chronogr., Compendium historiarum

μόνον εἰς ἔκτισιν λαβὼν καὶ τιμωρίαν, τὸ ἀνὰ πᾶν ἔτος κατὰ
τὴν τῆς ὀρθοδοξίας πανήγυριν αὐτὸς μὲν μετὰ λαμπάδων ἀπὸ
τοῦ ἐν Βλαχέρναις τῆς παναχράντου ναοῦ πρὸς τὸν θεῖον τῆς
ἁγίας σοφίας ἀφικνεῖσθαι ναόν, αὐτοὺς δὲ οἰκείοις ἐνηχεῖσθαι
ὠσὶ τὸ ἀνάθεμα. ὃ καὶ μέχρι τῆς αὐτῶν ἐταμιεύθ ζωῆς. καὶ
ἡ μὲν τῶν εἰκονομάχων αἵρεσις τοιοῦτον ἔσχε τὸν τρόπον τῆς κα-
ταλύσεως, ἡ δὲ τῶν ὀρθοδόξων ἐκκλησία τὸν οἰκεῖον ἀπέλαβε
κόσμον, τὴν τῶν σεπτῶν εἰκόνων ἀναστήλωσιν.
Ταύτην τῆς ὀρθοδοξίας τὴν ἑορτὴν ἄγουσά ποτε ἡ μακαρῖ-
τις βασίλισσα Θεοδώρα τὸ πλήρωμα εἱστία τῆς ἐκκλησίας εἰς τὸ
ἐν τῇ τοποθεσίᾳ τῶν Καριανοῦ ἀνάκτορον. ἠριθμοῦντο τοῖς
ἑστιάτορσι καὶ Θεοφάνης καὶ ὁ τούτου ὁμαίμων Θεόδωρος οἱ
γραπτοί. τῆς εὐωχίας δὲ παρακμαζούσης καὶ τῶν τραγημάτων,
πλακούντων δηλαδὴ καὶ πεμμάτων, παρατιθεμένων, συνεχῶς ἡ
βασίλισσα εἰς τὰ τῶν πατέρων ἐνατενίζουσα πρόσωπα καὶ τὰ ἐνε-
στιγμένα τοῖς προσώποις αὐτῶν καταμανθάνουσα γράμματα στε-
ναγμοὺς ἠφίει καὶ δάκρυα. εἷς δὲ τῶν πατέρων καταφωράσας
τοῦτο τὴν αἰτίαν ἤρετο τῆς εἰς αὐτοὺς συχνῆς ἀτενίσεως. τῆς δὲ
εἰπούσης “τὴν καρτερίαν ὑμῶν θαυμάζω, ὅπως ἐγκολαφθῆναι
τοῖς προσώποις ὑμῶν τοσαῦτα ὑπεμείνατε γράμματα, ταλανίζω δὲ
καὶ τὴν τοῦ ταῦτα δράσαντος εἰς ὑμᾶς ἀπήνειαν,”
Georgius Cedrenus Chronogr., Compendium historiarum

Βορίσης τόξῳ βληθεὶς ἐν τῷ διιέναι κατά τινα λόχμην παρά τινος

Βουλγάρου νομίσαντος αὐτὸν Ῥωμαῖον εἶναι (ἐνεδέδυτο γὰρ στο-
470
λὴν Ῥωμαϊκὴν) ἀπόλλυται, Ῥωμανὸς δὲ διασώζεται, καὶ χρόνῳ

ὕστερον ἐπάνεισι πάλιν εἰς τὴν βασιλίδα, ὡς ἐν τῷ ἰδίῳ τόπῳ λε-
λέξεται. τούτων δὲ τῶν τεσσάρων ἀδελφῶν Δαβὶδ μὲν εὐθὺς
ἀπεβίω ἀναιρεθεὶς μέσον Καστορίας καὶ Πρέσπας καὶ τὰς λεγομέ-
νας Καλὰς δρῦς παρά τινων Βλαχῶν ὁδιτῶν, Μωϋσῆς δὲ τὰς
Σέρρας πολιορκῶν λίθῳ ἀπὸ τοῦ τείχους βληθεὶς ἐτελεύτησε· καὶ
τὸν Ἀαρὼν δὲ τὰ Ῥωμαίων, ὡς λέγεται, φρονοῦντα ἢ τὴν ἀρχὴν
εἰς ἑαυτὸν σφετεριζόμενον ἀνεῖλεν ὁ ἀδελφὸς Σαμουὴλ παγγενεί,
κατὰ τὴν ιδʹ τοῦ Ἰουλίου μηνός, ἐν τῇ τοποθεσίᾳ τῆς Ῥαμετα-
νίτζας, μόνου Βλαδοσθλάβου τοῦ καὶ Ἰωάννου διασωθέντος, τοῦ
υἱοῦ αὐτοῦ, παρὰ Ῥαδομηροῦ τοῦ καὶ Ῥωμανοῦ, τοῦ υἱοῦ τοῦ
Σαμουήλ. καὶ καθίσταται μόναρχος Βουλγαρίας ἁπάσης ὁ Σα-
μουήλ. οὗτος πολεμικὸς ἄνθρωπος ὢν καὶ μηδέποτε εἰδὼς ἠρε-
μεῖν, τῶν Ῥωμαϊκῶν στρατευμάτων ταῖς πρὸς τὸν Σκληρὸν μάχαις
ἀσχολουμένων ἀδείας τυχὼν κατέδραμε πᾶσαν τὴν ἑσπέραν, οὐ
μόνον Θρᾴκην καὶ Μακεδονίαν καὶ τὰ τῇ Θεσσαλονίκῃ πρόσχωρα,
ἀλλὰ καὶ Θετταλίαν καὶ Ἑλλάδα καὶ Πελοπόννησον· καὶ πολλὰ
φρούρια παρεστήσατο, ὧν ἦν τὸ κορυφαῖον ἡ Λάρισσα, ἧς τοὺς
ἐποίκους μετῴκισεν εἰς τὰ τῆς Βουλγαρίας ἐνδότερα πανεστίους,
Constantinus VII Porphyrogenitus Imperator Hist., De insidiis

Page 175, line 23
δότος τῇ ἐπιβουλῇ ἄνωθεν, μετὰ ἡμέρας ἓξ ἐξητάσθησαν οἱ τὴν

ἐπιβουλὴν μελετήσαντες ὑπὸ Μαρίνου τοῦ κόμητος τῶν ἐξσκου-
βιτόρων καὶ Κωνσταντίνου τοῦ πατρικίου καὶ στρατηλάτου. καὶ
ἔμεινεν ὁ Βελισάριος ὑπὸ ἀγανακτήσεως ὢν καθήμενος εἰς τὸν
ἴδιον οἶκον, μήτε δημευόμενος μήτε ἐξοριζόμενος, ἀλλ' ὢν ἐν τῷ
ἰδίῳ οἴκῳ.
50. Ὅτι ἐπὶ τοῦ βασιλέως Ἰουστινιανοῦ ἐκ τοῦ μέρους τοῦ
πρασίνου ἐπόμπευσέ τις ὀφείλων ἀποτμηθῆναι ὡς φθείρας κόρην.
ἡ δὲ κόρη ἦν θυγάτηρ Ἀκακίου τοῦ βασιλικοῦ κουράτορος. καὶ ἐν
τῷ πομπεύειν αὐτὸν οἱ ἀπὸ τοῦ βενέτου μέρους ἐν τῷ διέρχεσθαι
αὐτὸν πομπεύοντα ἐν τῇ τοποθεσίᾳ τῶν λεγομένων Πιττακίων
ἐπιρρίψαντες ἥρπασαν αὐτὸν καὶ εἰσήγαγον ἐν τῇ μεγάλῃ ἐκκλη-
σίᾳ. καὶ ἐγένετο στάσις μεγάλη περὶ τούτου καὶ ἀκαταστασία
ἐν τῇ αὐτῇ ἐκκλησίᾳ. ὁ δὲ βασιλεὺς ἐφιλανθρωπεύσατο δηλώσας
τῷ δήμῳ διὰ σελεντιαρίου μανδάτα· τοὺς δὲ ἐκ τοῦ βενέτου μέρους
ἐπόμπευσεν ἐπὶ ἡμέρας δύω.
Constantinus VII Porphyrogenitus Imperator Hist., De thematibus

Asia-Europe Europ, chapter 1, line 63
471
κλεια Στρύμνου, Αἶνος, Μαξιμιανούπολις, Σέρραι, Φίλιπποι,

Τραϊανούπολις.
Ἐπαρχία Ἡμιμόντου· ὑφ' ἡγεμόνα, πόλεις ε[ξ]ʹ· Ἀδριανούπολις,
Ἀγχίαλος, Δεβελτός, Πλουτινούπολις, Τζόϊδα.
Ἐπαρχία Θρᾴκης· ὑπὸ κονσιλάριον, πόλεις εʹ· κλίμα Μεστικὸν καὶ
Ἀκόντισμα, Φιλιππούπολις, Βερόη, νῆσος Θάσος, νῆσος Σαμοθρᾴκη.
Ἐπαρχία [Μυσίας] Σκυθίας· ὑφ' ἡγεμόνα, πόλεις ιεʹ· Τόμις, Διονυ-
σόπολις, Ἄκραι, Καλλάτις, Ἴστρος, Κωνσταντιανά, Ζέλπα, Τρόπαιος,
Ἀξιούπολις, Καπίδαβα, Κάρσος, Τρόσμις, Νοβιόδουνος, Αἴγισσος,
Ἁλμυρίς.
Ἕως ὧδε τὸ τῆς Θρᾴκης θέμα κατὰ τὸν Ἱεροκλέους Συνέκδημον, καὶ
μετὰ ταῦτα τὸ τῆς Μακεδονίας θέμα, ὃ ὑπὸ τὸ Ἰλλυρικὸν καὶ τὴν ἐκεῖσε
τοποθεσίαν τέτακται· ἄρχεται οὖν οὕτως· ***
Δεύτερον θέμα Μακεδονίας
Μακεδονία ἡ χώρα ὠνομάσθη ἀπὸ Μακεδόνος τοῦ Διὸς καὶ Θυίας

τῆς Δευκαλίωνος, ὥς φησιν Ἡσίοδος ὁ ποιητής·
Ἣ δ' ὑποκυσαμένη Διὶ γείνατο τερπικεραύνῳ
υἷε δύω, Μάγνητα Μακηδόνα θ' ἱππιοχάρμην,
οἳ περὶ Πιερίην καὶ Ὄλυμπον δώματ' ἔναιον.
Ἄλλοι δὲ ἀπὸ Μακεδόνος τοῦ Αἰόλου, ὡς Ἑλλάνικος, Ἱερειῶν πρώτῃ
τῶν ἐν Ἄργει· «ἐκ Μακεδόνος τοῦ Αἰόλου, ἀφ' οὗ νῦν Μακεδόνες
καλοῦνται, μόνοι μετὰ Μυσῶν τότε οἰκοῦντες». Λέγεται δὲ καὶ
Μακεδονίας μοῖρα Μάκετα, ὡς Μαρσύας ἐν πρώτῳ Μακεδονικῶν· «καὶ
τὴν Ὀρε
Constantinus VII Porphyrogenitus Imperator Hist., De cerimoniis

aulae Byzantinae (lib. 1.84-2.56) Page 503, line 4
πύλης μητατωρίῳ, καὶ εἰσῆλθον ἐν τῷ νάρθηκι εὐξάμενοι με-

τὰ κηρῶν εἰς τὴν μέσην ἁγίαν πύλην, εἰσοδεύσαντες μετὰ
τοῦ πατριάρχου, καὶ τὰ λοιπὰ τῆς θείας λειτουργίας, καὶ ἡ
εἴσοδος ἡ πρὸς τὸ παλάτιον ἐτελέσθησαν καθ' ὃν τρόπον ἐν
ταῖς ἐμπράτοις προελεύσεσιν· προετέθη δὲ καὶ κλητώριον
μέγιστον ἐν τῷ Ἰουστινιανοῦ τρικλίνῳ, καὶ εὐφρανθέντες
δεδώκασιν πᾶσιν τοῖς τῆς συγκλήτου βεστομιλιαρήσια. ἰστέ-
ον δὲ, ὅτι τὴν μὲν κατάστασιν τῆς πόλεως καὶ φιλοκαλίαν
ἡτοιμάσατο ὁ ἔπαρχος, τὴν δὲ τῆς προελεύσεως τάξιν καὶ
ἀπαντὴν τῆς συγκλήτου καὶ τῶν μερῶν τὰς ἐπινικίους φω-
472
νὰς καὶ προόδους καὶ τῶν δοχῶν τὰς τοποθεσίας ὁ πραιπό-

σιτος διορίσατο, ὑπουργούντων αὐτῷ τοῦ τε τῆς καταστάσε-
ως καὶ τῶν σιλεντιαρίων καὶ τοῦ κουβουκλείου παντός. ὁ
τοίνυν ἐναπομείνας μετὰ τοῦ μαγίστρου καὶ τοῦ ἐπάρχου, ὁ
καὶ διέπων τὴν ἐκ προσώπου τοῦ βασιλέως δουλείας ἀρχὴν
Βαάνης ἦν, ὁ πατρίκιος πραιπόσιτος καὶ σακελλάριος, καθὼς
τὸ παλαιὸν ἐκράτει τοῖς βασιλεῦσιν ἔθος, ἐξερχομένου τοῦ
βασιλέως ἐπὶ φοσσάτου τὸν πραιπόσιτον παρεᾷν τὴν ἑαυτοῦ
ἀρχῆς ἐπικράτειαν, καὶ τῷ μαγίστρῳ καὶ τῷ ἐπάρχῳ τὴν τῆς
πολιτείας καὶ τοῦ κοινοῦ τὴν διοίκησιν. ἐπανιόντι τοίνυν τῷ
Joannes Scylitzes Hist., Synopsis historiarum Emperor life Mich3,

section 5, line 5
ἀφεθῆναι τούτοις τὸ ἔγκλημα ἐξῃτήσατο, τὸν οἰκεῖον δεσπότην μιμού-

μενος, τοῦτο μόνον εἰς ἔκτισιν λαβόντες καὶ τιμωρίαν, τὸ ἀνὰ πᾶν ἔτος
κατὰ τὴν τῆς ὀρθοδοξίας πανήγυριν μετὰ λαμπάδων ἀπὸ τοῦ ἐν Βλαχέρ-
ναις τῆς παναχράντου ναοῦ πρὸς τὸν θεῖον τῆς ἁγίας σοφίας ἀφικνεῖσθαι
νεὼν καὶ τὸ οἰκείοις ἐνηχεῖσθαι αὐτοῖς ὠσὶν ἀνάθημα. ὃ καὶ μέχρι τῆς
αὐτῶν ἐταμιεύθη ζωῆς.
Καὶ ἡ μὲν τῶν εἰκονομάχων αἵρεσις τοιοῦτον ἔσχε τὸν τρόπον τῆς
καταλύσεως, ἡ δὲ τῶν ὀρθοδόξων ἐκκλησία τὸν οἰκεῖον ἀπέλαβε κόσμον,
τὴν τῶν σεπτῶν εἰκόνων ἀναστήλωσιν. ταύτην τῆς ὀρθοδοξίας τὴν
ἑορτὴν ἄγουσά ποτε ἡ μακαρῖτις βασίλισσα τὸ πλήρωμα εἱστία τῆς
ἐκκλησίας εἰς τὰ ἐν τῇ τοποθεσίᾳ τοῦ Καριανοῦ ἀνάκτορα. ἠριθμοῦντο
τοῖς ἑστιάτορσι καὶ Θεοφάνης καὶ ὁ τούτου ὁμαίμων Θεόδωρος οἱ
γραπτοί. τῆς εὐωχίας δὲ παρακμαζούσης καὶ τῶν τραγημάτων,
πλακούντων δηλαδὴ καὶ πεμμάτων, παρατιθεμένων, συνεχῶς ἡ
βασίλισσα
εἰς τὰ τῶν πατέρων ἐνατενίζουσα πρόσωπα καὶ τὰ ἐνεστιγμένα τοῖς
προσώποις αὐτῶν καταμανθάνουσα γράμματα στεναγμοὺς ἠφίει καὶ
δάκρυα. εἷς δὲ τῶν πατέρων καταφωράσας τοῦτο τὴν αἰτίαν ἤρετο τῆς εἰς
αὐτοὺς συχνῆς ἀτενίσεως. τῆς δὲ εἰπούσης· ‘τὴν καρτερίαν ὑμῶν
θαυμάζω,
Joannes Scylitzes Hist., Synopsis historiarum Emperor life

Bas2+Const8, section 11, line 36
ἀναιρεθεὶς μέσον Καστορίας καὶ Πρέσπας εἰς (εἰς] καὶ C) τὰς λεγομένας
Καλὰς δρῦς
473
παρά τινων Βλάχων ὁδιτῶν

Μωσῆς δὲ τὰς Σέρρας πολιορκῶν λίθῳ ἀπὸ τοῦ τείχους βληθεὶς ἐτελεύ-
τησε
ἄλλοι δὲ οὐ λίθῳ βληθῆναι γράφουσι (λέγουσι A) τὸν Μωϋσῆν, ἀλλὰ τοῦ
ἵππου
συμπεσόντος αὐτῷ, ὑπό τινος τῶν περὶ τὸν δοῦκα Μελισσηνὸν
ἀποσφάττεσθαι
(ἀποσφαγῆναι A)
καὶ τὸν Ἀαρὼν δὲ τὰ Ῥωμαίων, ὡς λέγεται, φρονοῦντα ἀνεῖλεν ὁ
ἀδελφὸς Σαμουὴλ παγγενῆ,
κατὰ τὴν ιδʹ τοῦ Ἰουνίου (Ἰουλίου C) μηνὸς ἐν τῇ τοποθεσίᾳ τῆς
Ῥαμετανίτζας (Ῥωμετανίτζας A, Ῥαμιτζανίτζας U),
μόνου Σφενδοσθλάβου τοῦ καὶ Ἰωάννου διασωθέντος, τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ,
παρὰ Ῥαδομηροῦ τοῦ καὶ Ῥωμανοῦ, τοῦ υἱοῦ τοῦ Σαμουήλ. καὶ καθί-
σταται μόναρχος Βουλγαρίας ἁπάσης ὁ Σαμουήλ. οὗτος πολεμικὸς
ἄνθρωπος ὢν καὶ μηδέποτε εἰδὼς ἠρεμεῖν, τῶν Ῥωμαϊκῶν στρατευ-
μάτων ταῖς πρὸς τὸν Σκληρὸν μάχαις ἀσχολουμένων ἀδείας τυχὼν
κατέδραμε πᾶσαν τὴν ἑσπέραν, οὐ μόνον Θρᾴκην καὶ Μακεδονίαν καὶ
τὰ τῇ Θεσσαλονίκῃ πρόσχωρα, ἀλλὰ καὶ Θετταλίαν καὶ Ἑλλάδα καὶ
Πελοπόννησον. καὶ πολλὰ φρούρια παρεστήσατο, ὧν ἦν τὸ κορυφαῖον
ἡ Λάρισσα, ἧς τοὺς ἐποίκους μετῴκισεν εἰς τὰ τῆς Βουλγαρίας
Michael Attaliates Hist., Historia Page 121, line 21
μόνον συγχωρούσης διέρχεσθαι διὰ τὸ πάνυ στενώτατον, ἕως

ἑτέρου μοι προσαχθέντος ὑποζυγίου ἡ ἐπίβασις ἐπιγέγονεν.
Ἐξιοῦσι δ' ἡμῖν εἴς τι χωρίον τῆς τοῦ Ποδαντοῦ κλει-
σούρας ἐκτός, Τυψάριον κατονομαζόμενον, φήμη τις ἐπεπό-
λασε τὸν καταλελειμμένον ἐν Μελιτηνῇ στρατηγὸν ἐπὶ τῇ φυ-
λακῇ τῆς Ῥωμαίων γῆς αἰσχρῶς καὶ βουλεύσασθαι καὶ τὰ
κατὰ τὸν στρατὸν οἰκονομῆσαι, καὶ τοσοῦτον ὅτι περ οἱ πολέ-
μιοι διελθόντες τὴν τοῦ Ἀμορίου πολιτείαν ἀνήρπασαν καὶ
φόνον ἀνδρῶν ἀμύθητον πεποιήκασι καὶ πανοικεσίᾳ ταύτην
ἠνδραποδίσαντο. τῆς δὲ παρεμβολῆς αὐτῶν ἀφεθείσης ἐν τῇ
τοῦ Χαλκέως τοποθεσίᾳ, αὐτὸς ἀπὸ διαστήματος ὀλίγου συ-
νηθροισμένην ἔχων τὴν στρατιὰν ἐν τῷ τοῦ Τζαμαντοῦ ὀχυ-
ρώματι οὔτε ταύτην ἑλεῖν ἢ προσβαλεῖν παρετόλμησεν οὔτε
τῷ Ἀμορίῳ προσβοηθῆσαι, ὅτι μὴ μᾶλλον οἱ Τοῦρκοι τῷ Τζα-
μαντῷ προσεγγίσαντες ἐν τῷ ἐπανιέναι πολλοὺς μὲν τῶν ἐπε-
ξιόντων Ῥωμαίων ἀνεῖλον, τοὺς δ' ἄλλους εἰς τὰ ἐρυμνότατα
τοῦ κάστρου κατέκλεισαν. ἀνιαθεὶς δὲ ὁ βασιλεύς, καὶ πλέον
τι ποιῆσαι μὴ δυνηθεὶς διὰ τὸ τοῦ χειμῶνος ἐπαχθὲς καὶ
474
ἀσύμφορον, τὸ μὲν μισθοφορικόν, καὶ ὅσοι τῆς ἑσπερίας με-

ρίδος ἐτύγχανον, εἰς παραχειμασίαν διέδωκεν, αὐτὸς δὲ μετὰ
τῶν σωματοφυλάκων καὶ Βυζαντίων
Nicephorus I Scr. Eccl., Hist., Theol., Chronographia brevis [Dub.]

(recensiones duae) Page 113c2, line 5
γʹ Ὀνήσιμος ἔτη ιδʹ.

δʹ Πολύκαρπος ἔτη ιηʹ.
εʹ Πλούταρχος ἔτη ιϛʹ.
ϛʹ Σεδεκίων ἔτη θʹ.
ζʹ Διογένης ἔτη ιεʹ.
ηʹ Ἐλευθέριος ἔτη ζʹ.
θʹ Φίλιξ ἔτη εʹ.
ιʹ Πολύκαρπος ἔτη ιζʹ.
ιαʹ Ἀθηνόδωρος ἔτη δʹ.
Οὗτος ἕτερον οἶκον κτίσας
ἐν τοποθεσίᾳ ἐπιλεγομένῃ Ἐλαίᾳ ἐκεῖ τὰς συνάξεις ἐποιεῖτο.
Joannes Zonaras Gramm., Hist., Epitome historiarum (lib. 13-18)

Page 404, line 17
ζαντίδι ἐπιέναι διεμελέτα. ἀλλ' οὐκ εἰς ἔργον ἤχθη σφίσι τὸ

βούλευμα, κωλυσάσης τοῦτο τῆς προνοίας τῆς ἄνωθεν, ἣ καὶ
ἄκοντας αὐτοὺς ἀπράκτους, μᾶλλον δὲ καὶ θείου πειραθέντας
μηνίματος, ἀπελθεῖν ᾠκονόμησεν.
Ἀλλὰ καὶ οἱ ἐκ Κρήτης Ἀγαρηνοὶ τὰς Κυκλάδας νήσους
καὶ τὰ παράλια ἐληίζοντο. καὶ κλόνοι δὲ σφοδρότατοι τῆς γῆς
συμβεβήκασιν, ὧν ὁ φρικωδέστατος κατὰ τὴν ἡμέραν τῆς τοῦ
σωτῆρος ἡμῶν τὴν γῆν συνέσεισεν ἀναλήψεως. τούτων δ' οὐδὲν
τῶν ἱππηλάτων ἀγώνων ἀπήγαγε τὸν Μιχαὴλ καὶ τῆς περὶ
τούτους σπουδῆς, ἐν τῇ κατὰ τὸ Στενὸν τοποθεσίᾳ τῇ τοῦ ἁγίου
Μάμαντος καλουμένῃ αὐτοῦ ἐκείνου αὐτουργοῦντος τὰ ἱππη-
λάσια. ὅθεν καὶ τοὺς φρυκτοὺς ἔπαυσεν, οὓς οἱ πάλαι βασι-
λεῖς ἐπενόησαν, ἵνα μὴ ἀθρόον οἱ ἐκ τῆς Ἄγαρ ταῖς χάραις
τῶν Ῥωμαίων εἰσβάλλοντες ληίζωνται τὰ ἐν ποσὶ καὶ τοὺς
ἀνθρώπους αἰχμαλωτίζωσι. διὰ ταῦτα ἐν τῇ Ταρσῷ ἐπὶ λόφου
μετεώρου τινὸς ἐδομήσαντο φρούριον, Λοῦλον κεκλημένον, καὶ
οἱ ἐν τούτῳ πυρσὸν ἀνῆπτον, ἡνίκα ἔγνων ἐπιδρομὴν Ἰσμαη-
λιτῶν, ὃν ὁρῶντες οἱ ἐν τῷ Ἀργαίῳ βουνῷ ἄλλον ἐποίουν
475
πυρσόν, καὶ οἱ κατὰ τὸν Ἴσαμον ἕτερον, τοῖς δὲ κατὰ τὸν Αἰ-
γιαλὸν ἰδοῦσι τοῦτον ᾔρετο ἄλλος, καὶ τοῖς κατὰ τὸν Μίμαντα
Laonicus Chalcocondyles Hist., Historiae Vol. 2, page 220, line 6
λεγόμενον, καὶ ὑπάνδρευσεν αὐτὸν μετὰ τὴν θυγατέρα τοῦ ἡγεμό-

νος Μυτιλήνης Γαταλιούζου, ὃν ἀπέπεμψεν αὐτοῦ ἐν τῇ Μυτιλήνῃ.
ὁ δὲ βασιλεὺς Ἰωάννης ἀπελθὼν ἐν Ἰβηρίᾳ ἔσχε γυναῖκα τὴν τοῦ
βασιλέως Ἀλεξάνδρου θυγατέρα. μετὰ δὲ ταῦτα ἀπῆλθεν ἐν τῷ
Καφᾷ, ἀναζητῶν ἐκεῖσέ τινα τὸν ἔχοντα καράβιον, καὶ ἐλθεῖν ἐν
τῷ Τραπεζοῦντι πολεμικῶς κατὰ τοῦ ἰδίου πατρὸς Ἀλεξίου. εὗρε
δὲ ἐκεῖσε Ἰανυΐτην ἄνθρωπον ἔχοντα καράβιον μέγα, ὅπλα
παντοῖα φέρον, τὸ λεγόμενον .... ὃν καὶ ἐχειροτονήσατο πρω-
τοστράτορα. ἀρματώσαντες οὖν τὸ καράβιον καλῶς τε καὶ ὡς
ἐχρῆν, ἦλθον ἐν Τραπεζοῦντι κατὰ βασιλέως Ἀλεξίου τοῦ πατρὸς
αὐτοῦ. ἐξελθόντες οὖν ἔξω ἐν τῇ ξηρᾷ, ἐν τῇ τοποθεσίᾳ τοῦ
ἁγίου Φωκᾶ. καὶ ἐν τῇ μονῇ αὐτοῦ ἐσκηνώσαντο αὐτόθι, σχόντες
διὰ μέσου καὶ βοηθοὺς κρυφίως πως τοὺς Καβασιτάνας, οἵ τινες
αὐτὸν προδεδώκασιν. ἔχοντες γὰρ οὗτοι τὴν φυλακὴν τοῦ βασι-
λέως ἐς τοῦ Ἀχαντοῦ προαστείου, τοῦ βασιλέως Ἀλεξίου ἐκεῖσε
καὶ αὐτοῦ σκηνώσαντος μετὰ ἁρμάτων τε καὶ πολεμικῶν, κατὰ
τοῦ Ἰωάννου συνεκατέθεντο, παραχωρήσαντες τὴν κατὰ Ἀλεξίου
ἔλευσιν, ὃν καὶ εὑρόντες οἱ τοῦ Ἰωάννου ἄρχοντες ἐν τῇ σκηνῇ
ἀνυπόπτως, καὶ μετὰ βίας ἀπέκτειναν αὐτὸν ἐν ὥρᾳ μεσονυκτίου.
ὁ γὰρ βασιλεὺς Ἰωάννης οὐκ εἶπεν ὅλως κτεῖναι τὸν πατέρα,
ἀλλὰ μόνον ζωγρῆσαι καὶ εἰς αὐτὸν ἀγαγεῖν.
Laonicus Chalcocondyles Hist., Historiae Vol. 2, page 221, line 8
Μετὰ δέ τινας χρόνους ἐστράτευσε καί τις ζύχης ὀνόματι

Ἀρταβίλης κατὰ Τραπεζοῦντος, συνάξας ἁπανταχοῦ ἀπό τε ἀνα-
τολῆς καὶ μεσημβρίας στρατόν, ἀπό τε Σαμίου καὶ ἐξ ἄλλων
τινῶν πόλεων, καὶ ἦλθε κατ' αὐτῆς βουλόμενος ἑλεῖν καὶ πορ-
θῆσαι ταύτην. ὁ δὲ βασιλεὺς Ἰωάννης συνάξας καὶ αὐτὸς στρα-
τὸν διά τε ξηρᾶς καὶ διὰ θαλάσσης ἅμα τῷ πανσεβάστῳ καὶ
τοῖς αὐτοῦ ἦλθεν ἕως τοῦ ἁγίου Φωκᾶ τῇ μονῇ τῇ λεγομένῃ
Κορδύλη. συνάξας τοίνυν ὁ πανσέβαστος τούς τε ἰδίους καὶ τοῦ
βασιλέως, διήρχετο ἅμα τῇ τοῦ στρατοῦ βουλόμενος θαλάσσῃ
εἰσβαλεῖν κατὰ τοῦ ζύχη, ὅποι ἂν εὕρηται τοῦτον· ὁ γὰρ ζύχης
Ἀρταβίλης κατέσχε τὴν τοῦ Μελιάρη λεγομένην τοποθεσίαν,
προλαβόμενος τὴν κλεισούραν ταύτην τοῦ Μελιάρη, τὸ Καπάνιον
476
λεγόμενον. ἐλθόντες τοίνυν οἱ τοῦ πανσεβάστου καὶ αὐτοὶ εὗρον

τὸν ζύχην προκατέχοντα τὴν κλεισούραν τοῦ Καπανίου. οἳ καὶ
ὁρμήσαντες κατὰ τοῦ ζύχη ἐπ' ἐλπίδι τοῦ ναυτικοῦ στρατοῦ
ἅμα, ἐπειδὴ καὶ οὗτος ὁ ναυτικὸς στόλος ἦν παρεσκευασμένος
μετὰ τοῦ πανσεβάστου δώσειν τῷ ζύχῃ, οὐκ ἔσχον καιρὸν
ἔγκαιρον, ἀλλ' ἀνέμου βιαίου πνεύσαντος ἐν τῇ θαλάσσῃ οὐκ
ἐξῆλθον ἔξω οἱ ναυτικοὶ εἰς βοήθειαν τοῦ στρατοῦ, ἀλλ' ἄλλο-
θέν ποθεν σκληρίας γενομένης ἔσχον κώλυμα τοῦ ἐξελθεῖν τὸν
Pseudo-Codinus Hist., De annis ab orbe condito Section 1a, line 10
οἱ δὲ παρὰ τοῦ μεγάλου Κωνσταντίνου τοῦ βασιλέως μετοικισθέντες ἀπὸ

τῆς
πρεσβυτέρας Ῥώμης εἰς Κωνσταντινούπολιν συγκλητικοί, πρῶτοι καὶ
μεγιστά-
νες ἦσαν οὗτοι· Ἁρμάτιος, Ὀλύμβριος, Βῆρος, Σεβῆρος, Οὐρβίνιος,
Ἰσίδωρος,
Εὐγένιος, Εὔβουλος, Στούδιος, Φλωρέντιος, Καλλίστρατος καὶ
Μαριανός, οἵτινες
καὶ οἴκους λαμπροὺς καὶ ναοὺς καὶ γηροκομεῖα καὶ ξενῶνας ἐν τῇ Πόλει
ἐνή-
γειραν κελεύσει τοῦ βασιλέως, ὧν καὶ αἱ κλήσεις ἐν αὐτοῖς μέχρι τοῦ νῦν
δια-
σώζονται, μόνου τοῦ Ἰσιδώρου ἀλλαξαμένου τὴν κλῆσιν καὶ κεκλημένου
Θεο-
φίλου. ἦν δὲ καὶ ὁ τοῦ Φλωρεντίου τῶν Σπουδαίου σύνεγγυς. ἀλλὰ καὶ
Εὐφρατᾶς
ὁ ἐπιστατήσας τῇ κτίσει τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἴδιον οἶκον
κατεσκεύασεν, ὃς
ἐς ὕστερον γηροκομεῖον ἐχρημάτισεν ἐν τῇ τοποθεσίᾳ τοῦ Διμακέλλου·
οὕτω
τοῦ Εὐφρατᾶ καλούμενον ἕως τῆς σήμερον.
ὁ Κωνστάντιος ὁ υἱὸς αὐτοῦ ἐβασίλευσεν ἔτη ιαʹ, ἡμέρας κδʹ.
Ἰουλιανὸς ὁ παραβάτης, ὁ βέβηλος καὶ θεήλατος, ἔτη δύο ἥμισυ,
ἡμέρας ιεʹ.
Ἰοβιανὸς ὁ υἱὸς Ἰοβιανοῦ στεφθεὶς ἐν Περσίδι ὑπὸ τοῦ στρατοῦ
μῆνας ζʹ, ἡμέρας ιεʹ.
Οὐαλεντινιανὸς ὁ εὐσεβὴς καὶ φιλόθεος σὺν Οὐάλεντι τῷ δυσσεβεῖ καὶ
ἀρειανῷ ἔτη ιβʹ.
Γρατιανὸς ὁ υἱὸς αὐτοῦ τοῦ ῥηθέντος Οὐάλεντος ἔτη γʹ.
477
Pseudo-Codinus Hist., Patria Constantinopoleos (ordo et tituli

paragraphorum, quem sequitur recensio M) Book t, section 1, line 2
Περὶ τῶν πατρίων τῆς πόλεως καὶ τῶν ἀγαλμάτων καὶ τῶν
τοποθεσιῶν καὶ τῶν στηλῶν.
liber primus, qui titulo caret, consentit fere cum

recensione C, id quod ex numeris graecis, quos arabicis
recensionis C adposui, videre licet. in fine libri ad-
scribitur τέλος.
Ἀρχὴ τοῦ Τζυκανιστηρίου· καὶ περὶ τῶν Χαλ-
κῶν πυλῶν. III 206.
Περὶ τοῦ αὐτοῦ. III 29.
Joannes Philoponus Phil., De vocabulis quae diversum significatum

exhibent secundum differentiam accentus Recensio a, alphabetic letter
epsilon, entry 9, line 2
ἐλαττῶν· ἡ μετοχὴ περισπᾶται.

Εὐσέβων· τὸ κύριον παροξύνεται,
εὐσεβῶν· ἡ μετοχὴ περισπᾶται.
ἐξαίρει· τὸ αὔξει παροξύνεται,
ἐξαιρεῖ· †τὸ ἀρέσκει† καὶ ῥύεται περισπᾶται.
ἐπί· ἡ πρόθεσις ὀξύνεται,
ἀναστρεφομένη δὲ βαρύνεται ἔπι.
ἐλεῶν· ἡ μετοχὴ περισπᾶται,
Ἐλεών· ἡ πόλις ὀξύνεται.
Ἐπάρχεια· τὸ κύριον προπαροξύνεται καὶ διὰ διφθόγγου γράφεται,
ἐπαρχία· ἡ τοποθεσία παροξύνεται καὶ διὰ τοῦ ι γράφεται.
ἕρμαιον· τὸ εὕρεμα προπαροξύνεται,
Ἑρμαῖον· τὸ κτῆμα τοῦ Ἑρμοῦ προπερισπᾶται.
†ἐλαίων†· ὁ διώκων παροξύνεται,
ἐλαιών· τὸ περιεκτικὸν ὀξύνεται.
Εὐάνθης· τὸ κύριον παροξύνεται,
εὐανθής· ὁ εὐθαλὴς ὀξύνεται.
ἔλεος· ὁ οἶκτος προπαροξύνεται,

exhibent secundum differentiam accentus Recensio b, alphabetic letter
478
Ἐπάρχεια· τὸ κύριον προπαροξύνεται,

ἐπαρχία· ἡ τοποθεσία παροξύνεται.
ἑνάς· ἡ μονὰς ὀξύνεται καὶ δασύνεται,
ἐννάς· τὰ ἐννέα ψιλοῦται καὶ ὀξύνεται.
ἕκτος· τὸ ἀριθμητικὸν παροξύνεται καὶ δασύνεται,
ἐκτός· τὸ χωρὶς ὀξύνεται καὶ ψιλοῦται.
ἔλευσις· ἡ ἄφιξις προπαροξύνεται,
Ἐλευσίς· πόλις Ἀττικῆς ὀξύνεται.
Ἐλεών· τὸ ἐθνικὸν ὀξύνεται,
ἐλεῶν· ἡ μετοχὴ περισπᾶται.

exhibent secundum differentiam accentus Recensio c, alphabetic letter
ἔρμαιον· τὸ εὕρεμα προπαροξύνεται,

Ἑρμαῖον· τὸ τοῦ Ἑρμοῦ προπερισπᾶται.
εὐσεβών· τὸ †περιεκτικὸν† ὄνομα ὀξύνεται,
εὐσεβῶν· ἡ μετοχὴ περισπᾶται.
ἔχθρα· ἡ μάχη παροξυτόνως
ἐχθρά· ἡ πολεμία ὀξυτόνως.
Εὐάνθης· τὸ κύριον,
εὐανθής· ὁ εὐθαλής.
******
ἐπαρχία· ἡ τοποθεσία.
ἔλεος· ὁ οἶκτος,
Ἐλεός· τὸ κύριον, ποταμὸς τῆς Ἤλιδος.
Ἔλπις· τὸ κύριον,
ἐλπίς· τὸ θηλυκόν.
ἐξαίρετον· τὸ ἐπίλεκτον,
ἐξαιρετόν· τὸ ἀπόβλητον.
ἐρίνεος· ὁ τῆς ἀγριοσυκῆς καρπός,
ἐρινεός· τὸ δένδρον.
Εὐπείθης· τὸ κύριον,
εὐπειθής· τὸ πειθαρχικόν.

exhibent secundum differentiam accentus Recensio d, alphabetic letter
479
ἐλπίς· τὸ θηλυκόν.
ἐναντίον· ἐξ ἐναντίας,
ἐνάντιον· ἐχθρῶδες.
ἑνάς· ἡ μονὰς δασύνεται,
ἐνάς· τὰ ἐννέα ψιλοῦται.
ἐξαίρετον· τὸ ἐπίλεκτον,
ἐξαιρετόν· τὸ ἀπόβλητον καὶ ἐκβαλλόμενον.
ἐξαίρει· αὔξει,
ἐξαιρεῖ· ῥύεται.
Ἐπάρχια· τὸ κύριον,
ἐπαρχία· ἡ τοποθεσία.
ἕρμαιον· τὸ εὕρεμα,
Anonymi In Aristotelis Artem Rhetoricam Rhet., In Aristotelis artem

rhetoricam commentarium Page 176, line 13
εἶναι τὸν λόγον· [a17] ἡ μὲν γὰρ λέξις ἡ ἁπλῆ καὶ πεζὴ οὐκ ἔχει τὸ
εὖ, ἡ δὲ ἡ ἐπίθετος λέξις καὶ ποιητικὴ ἔχει τὸ κακὸν ἤτοι ψεκτή ἐστιν.
ἥδυσμά ἐστι τὸ ὀλίγον καὶ προτιθέμενον καὶ χρώμενον ὡς τὰ γρανάτα,
ἐδέσματα δὲ λέγονται τὰ πληθυντικῶς καὶ προτιθέμενα καὶ χρώμενα. ὁ
γοῦν Ἀλκιδάμας οὐκ ἐχρᾶτο ὀλίγοις καὶ ὡς ἡδύσμασι ταῖς ποιητικαῖς
λέξεσιν, ἀλλ' ὡς ἐδέσμασιν ἤτοι πυκνῶς καὶ κατακόρως. [a21] ‘ὑγρὸς
ἱδρώς’ περίφρασις. Ἴσθμια ἑορτὴ καὶ πανήγυρις ἐπὶ τοῖς τελουμένοις
ἐν Ἀθήναις. [a22] ἐπεὶ καὶ ὁ νόμος ἄρχειν λέγεται καὶ βασιλεύειν τῶν
πόλεων. [a27] ὁ ῥήτωρ λέγεται οἰκονόμος τῆς τῶν ἀκουσόντων
ἡδονῆς. περίφρασίς ἐστι τοῦτο· ἤρκει γὰρ εἰπεῖν ‘ὁ τοὺς ἀκροατὰς θέλ-
γων’. τοῖς κλάδοις τῆς ὕλης ἤτοι τῆς συνδένδρου τοποθεσίας.
παρήμπισχεν ἀντὶ τοῦ ἔκρυπτεν. [a29] ἀντίμιμον ἤτοι ἴσα τοῖς
μιμητικοῖς δυναμένην. ὁ δὲ μητροπολίτης οὕτως ἡρμήνευσεν· ἀντίμιμον,
καθ' ὅσον ἡ τῆς ψυχῆς ἐπιθυμία ἐναντία ἐστὶ καὶ ἀντιπράττουσα τῇ ἐπι-
θυμίᾳ καὶ τῷ θελήματι τοῦ σώματος. [a30] τοῦτο δὲ τὸ ἀντίμιμον
καὶ διπλοῦν ἐστι καὶ ἐπίθετον, ὥστε ποίημα, ἤτοι ποιητικόν ἐστιν.
ἔξεδρος ἤτοι ἐκπίπτουσα τοῦ πρέποντος ἡ ὑπερβολὴ τῆς μοχθηρίας
ἤτοι τῆς ψυχρολογίας καὶ ἀπρεπείας. [a32] διὸ οἱ λέγοντες ἐν τῷ πεζῷ
λόγῳ καὶ καταχρώμενοι ταῖς ποιητικαῖς λέξεσιν ἅμα τῇ ἀπρεπείᾳ
Φώτιος βιβλιοθήκη. Codex 276, Bekker page 514a, line 43

480
ὥσπερ ζωγραφεῖόν τι τὸ θῆλυ, τῶν χρωμάτων δὲ

τὴν ὕλην τὸ ἄρρεν ἐπιβάλλει. Κάθηται δέ τις ἐν τῇ
μήτρᾳ ζωγράφος, ἐξ ἑνὸς χρώματος πολυσύνθετον
καταποικίλλων εἰκόνα. Πῶς ἐξ ἰλυώδους γονῆς ὀφθαλ-
μοῖς ἐνηγλάϊσε κόρην; Πῶς ἐκ ῥοώδους οὐσίας ὀστῶν
συνεπήξατο φύσιν; Πῶς ἐκ λελυμένης σπορᾶς νεύρων
ἐστερέωσε τόνον; Πῶς αἱμάτων σωλῆνας διέγλυψε τὰς
φλέβας; Πῶς τὰς τῶν ὀστέων ἐν ἐγκεφάλῳ περιήρμοσε
θήκας; Πῶς ἐν ἀφεγγεῖ τὸ βρέφος γραφόμενον ζωγρα-
φείῳ ἀσυγχύτους τὰς τῶν μελῶν ἀπείληφε τοποθε-
σίας;
Ἀλλ' ὥσπερ ἀκτῖνός τινος τὴν νηδὺν ἐναυγαζού-
σης, τὴν οἰκείαν ἑκάστῳ τῶν μελῶν ὁ γραφεὺς ἀπο-
δίδωσι χώραν· ὁ γὰρ ἀναβαλλόμενος φῶς ὡς ἱμάτιον
κρυφαῖος γίνεται τῶν ἐμβρύων ζωγράφος. Ὃν καὶ Δαβὶδ
δημοσιεύων ἐβόα· «Οὐκ ἐκρύβη τὸ ὀστοῦν μου ἀπὸ σοῦ, ὃ
ἐποίησας ἐν κρυφῇ». Ταύτην τὴν ἐκ σταγόνος λογιζό-
μενος πλαστικὴν πρὸς τὴν ἐκ γῆς ἀγαλματοποιΐαν οὐ
διαφέρομαι. Ὅταν γὰρ ἴδω τεχνίτην ἐξ ὕδατος πηγνύ-
μενον ξόανον ὀξύτερον αὐτὸν τοὺς ἐκ γῆς ἀναπλάττειν
ἀνδριάντας πιστεύω.

Book pinax, section 3, line 5
ΠΙΝΑΞ ΣΥΝ ΘΕΩ ΤΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΔΕΛΤΟΥ
Χριστιανοῦ λόγος αʹ
Πρὸς τοὺς χριστιανίζειν μὲν ἐθέλοντας, κατὰ τοὺς ἔξωθεν
δὲ σφαιροειδῆ τὸν οὐρανὸν νομίζοντας εἶναι καὶ δοξάζοντας.
Λόγος βʹ
Ὑποθέσεις χριστιανικαὶ περὶ σχημάτων καὶ τοποθεσίας
παντὸς τοῦ κόσμου ἐκ τῆς θείας Γραφῆς τὰς ἀποδείξεις
ἔχουσαι.
Λόγος γʹ
Ὅτι βεβαία ἐστὶ καὶ ἀξιόπιστος ἡ θεία Γραφὴ καὶ συμφώ-
νως αὐτὴ ἑαυτῇ καθ' ἑαυτὴν διηγουμένη, Παλαιά τε καὶ
Καινὴ Διαθήκη, σημαίνουσα καὶ τὸ χρήσιμον τῶν σχημάτων
481
τοῦ παντὸς κόσμου.

Book 2, section t, line 2
ΛΟΓΟΣ Βʹ Ὑποθέσεις χριστιανικαὶ περὶ σχημάτων καὶ τοποθεσίας

παντὸς τοῦ κόσμου ἐκ τῆς θείας Γραφῆς τὰς ἀποδείξεις ἔχουσαι.
Ὅσην μὲν ἀναβολὴν ἐποιησάμην περὶ τὴν τῶν σχημάτων

τοῦ κόσμου συγγραφήν, πολλάκις καὶ ἑτέρων ἡμᾶς εἰς τοῦτο
προτρεψαμένων ἀνδρῶν θαυμασίων, αὐτὸς πάντων ἄμεινον
οἶσθα, ὦ τὰ πάντα φίλε θεόφιλέ τε καὶ χριστόφιλε καὶ πάντων
ἁγίων ἀνδρῶν φερώνυμε Πάμφιλε, ἐπιγείου μὲν Ἱερουσαλὴμ
πάροικος τυγχάνων, οὐρανίου δὲ σὺν πρωτοτόκοις πολίτης
ἀπογεγραμμένος. Ἄνωθεν μὲν ἐξ ἀκοῆς θερμοτάτῃ συνδεδε-
μένος φιλίᾳ, τῆς δὲ κατὰ πρόσωπον θέας νυνὶ ἀπολαύσας τῆς

βίους ἀνδρῶν εὐαρέστων, καὶ σχήματα γενέσεως κόσμου

λέγειν ἀδιστάκτως, καὶ συγγράφειν προθύμως καὶ μεταδιδόναι
ἀφθόνως, ἅπερ καὶ ἡμεῖς παρὰ τοῦ Θεοῦ δωρεὰν ἐλάβομεν.
Τελέσαντες τοίνυν, ὦ θεόφιλε, τὸν πρῶτον λόγον περὶ
τῶν πεπλασμένων χριστιανῶν, καὶ ἐλέγξαντες ὡς ἀδυνάτοις
ἐπιχειροῦσιν, ὅσον ἐνῆν, ὡς ἔγωγε οἶμαι, οὐ τὴν κοσμιότητα
τῶν λόγων ἀνατρέπειν ἐπιχειροῦντες – μὴ γένοιτο – , ἀλλὰ τὰ
πλάσματα καὶ τοὺς μύθους τῶν ἑλληνικῶν ὑποθέσεων ἀπωθού-
μενοι καὶ πέρας ἐπιτεθεικότες τῷ λόγῳ ἐφαπτόμεθα νυνὶ τῆς
ὑμετέρας κελεύσεως ὑποθέσεις χριστιανικὰς ἐν τούτῳ πρῶτον
τῷ δευτέρῳ λόγῳ διηγούμενοι περὶ σχημάτων καὶ τοποθεσίας
τοῦ κόσμου· εἶθ' οὕτως ἐν τῷ τρίτῳ, ὅτι βεβαία ἐστὶ καὶ
ἀξιόπιστος ἡ θεία Γραφή, Παλαιά τε καὶ Καινὴ Διαθήκη, αὐτὴ
καθ' ἑαυτήν, διηγουμένη καὶ ἀποφαινομένη καὶ τὸ χρήσιμον
482

ἀποδείξεις ἔχουσα ἐκ τῆς θείας ὄντως Γραφῆς,

ἀλλ' οἷάπερ ἀτριβὴς ὁδοιπόρος τῆς λεωφόρου πλανηθεὶς καὶ

ταύτης ἐκτὸς γεγονὼς τῇ τῶν κρημνῶν καὶ τῶν ἀκανθῶν
ὀδύνῃ περιπείρεται, οὕτω καὶ ὁ βέλτιστος τῇ τῶν ἐναντίων
φορᾷ τιτρωσκόμενος εὐχερῶς καταβάλλεται.
Διό, φιλόχριστε, ἀρκετὸν μὲν ᾠήθην ἀναγινώσκοντά σε
τὸ ἡμέτερον πονημάτιον – οὕτω γὰρ δεῖ σμικρολογεῖν τὰ
ἡμέτερα – , τὴν Χριστιανικὴν λέγω Τοπογραφίαν παντὸς
τοῦ κόσμου, κατιδεῖν πῶς ἐν μὲν τῷ πρώτῳ λόγῳ ἐλέγχοις
ἐχρησάμεθα φυσικωτέροις πρὸς τοὺς δοκοῦντας μὲν χριστιανί-
ζειν, σφαιροειδῆ δὲ τὸν οὐρανὸν δοξάζοντας· ἐν δὲ τῷ δευτέρῳ
τὰς χριστιανικὰς ὑποθέσεις περὶ σχημάτων καὶ τοποθεσίας
παντὸς τοῦ κόσμου, ἐκ τῆς θείας Γραφῆς τὰς ἀποδείξεις ποιη-
σάμενοι· ἐν δὲ τῷ τρίτῳ, ὅτι βεβαία καὶ ἀξιόπιστός ἐστιν
ἡ θεία Γραφή, καὶ τί τὸ χρήσιμον τῶν σχημάτων τοῦ παντὸς
κόσμου· ἐν δὲ τῷ τετάρτῳ ἀνακεφαλαίωσιν σύντομον καὶ
διαγραφὴν σχημάτων τοῦ παντὸς κόσμου, καὶ τῆς σφαίρας
τὴν ἀνατροπήν· ἐν δὲ τῷ πέμπτῳ τὴν διαγραφὴν τῆς σκηνῆς
τῆς ὑπὸ Μωϋσέως κατασκευασθείσης, καὶ τῶν προφητῶν
καὶ ἀποστόλων τὴν συμφωνίαν· ἐν δὲ τῷ ἕκτῳ περὶ μεγέθους
ἡλίου, καὶ οὕτως συμπεράναντες τὸ πονημάτιον.
Ὅμως δὲ πάλιν διὰ τὸν σὸν πόθον καὶ τὴν σὴν αἴτησιν
Eustathius Philol., Scr. Eccl., Commentarium in Dionysii periegetae

orbis descriptionem Section 780, line 8
ὁ Διονύσιος, λέγων ὅτι ἐκτετάνυσται μετὰ Χάλυβας

Ἀσσυρίης χθονὸς πρόχυσις, τουτέστιν, ἡ τῆς ἐκεῖ γῆς
ἐκ τοῦ Ἅλυος πρόχωσις.
Ὅτι περὶ τὰς τοῦ Θερμώδοντος κρυμώδεας
ὄχθας τέμοις ἂν κρυστάλλου λίθον καθαρὸν, οἷα πά-
χνην χειμερίαν· εὑρήσεις δὲ καὶ ὑδατόεσσαν ἴασπιν,
ἑτέραν οὖσαν τάχα παρὰ τὴν πρὸ μικροῦ ἱστορηθεῖσαν
ἠερόεσσαν. Καὶ ὅρα ὅτι λίθου εἶδος ὁ μεταλλευτὸς
κρύσταλλος, καθὰ καὶ ὁ μάρμαρος. Κρυμώδεις δὲ τὰς
τοῦ Θερμώδοντος ὄχθας καλεῖ, διότι ὡς οἱ παλαιοί
483
φασι καὶ θέρους πήσσεται, τῆς τοποθεσίας τὴν τοιαύ-

την ἰδέαν διεξαγούσης. Διὸ, φασὶ, καὶ Κρύσταλλός
ποτε ὁ Θερμώδων οὗτος ἐκλήθη.
Ὅτι ἐφεξῆς τῷ Θερμώδοντι ὁ Ἶρις ποταμὸς
καθαρὸν ῥόον εἰς ἅλα βάλλει. Περὶ τούτου ὁ Ἀρρια-
νὸς ταῦτά φησιν· «Αἷμος βασιλεὺς Σκυθῶν, οὗ υἱὸς
Ἐρίδιος, ἀφ' οὗ ὁ Ποντικὸς ποταμὸς κληθεὶς Ἐρίδιος
ὕστερον εἰς τὸ δεξιώτερον μετωνομάσθη Ἶρις.» Ὁ δὲ
Γεωγράφος φησὶν ὅτι ὁ Θερμώδων ἐκ πολλῶν πληροῦ-
ται ποταμῶν, ᾧ πάρισος ἐκ Φαναροίας ῥέει Ἶρις.
Ῥέει δὲ, φησὶ, καὶ δι' Ἀμασείας ὁ Ἶρις, παραλαβὼν
Hesychius Lexicogr., Lexicon (Α – Ο)

Alphabetic letter gamma, entry 1040, line 1
γωγγάμη· ἐν ᾧ οἱ ἁλιεῖς συνάγουσι τὰ ὄστρεα. εἴρηται καὶ

γαγγάμη
γωλειοί· σπήλαια. (p) s καὶ αἱ πρὸς θάλασσαν καταδύσεις
γωνιασμός· τοίχων συμβολὴ ἐγγώνιος. οἱ δὲ γεωμετρικὸν
θεώρημα. Ἀριστοφάνης Βατράχοις (956)
γῶνορ· γωνία. Λάκωνες
*γῶν ὁρίσματα· [γνωρίσματα] τοποθεσίαι (Greg. Naz. c. 2,1,39,
102 [37,1336]) w
γῶνος· γουνός. ἕδος. καὶ παιδιά τις παλαιστρική. οἱ δὲ κώπη
[*γώνυμος· φερώνυμος vgAS]
γῶος· μνημεῖον
Theophanes Continuatus, Chronographia (lib. 1-6)

Page 377, line 11
θέτου μετὰ Δαμιανοῦ καὶ Λέοντος τῶν Ἀγαρηνῶν, στρατηγοῦντος

ἐν Σάμῳ Ῥωμανοῦ τοῦ μετὰ ταῦτα βασιλεύσαντος. ἡττήθη Ἡμέ-
ριος καὶ μόλις διεσώθη, σχεδὸν ἁπάντων τῶν μετ' αὐτοῦ κεκιν-
δυνευκότων.
32 Κοιλιακῷ δὲ νοσήματι περιπεπτωκὼς Λέων ὁ βασι-
λεὺς εἰς ἀδυναμίαν ἦλθεν ἐσχάτην, ὥστε μόλις δυνηθῆναι αὐτὸν
κατὰ τὸν βασιλικὸν τύπον ἐν τῷ τῆς ἐγκρατείας δημηγορήσαντα·
“ὁρᾶτε κατεσκληκότα με καὶ νόσῳ τρυχόμενον· οὐκέτι τάχα μεθ'
484
ὑμῶν καταλήψομαι τὴν τοῦ Χριστοῦ ἀνάστασιν.” γέγονε δὲ καὶ

ἐμπρησμὸς εἰς τὰ τῆς μεγάλης ἐκκλησίας κηρουλάρια, καέντων
τῶν τοποθεσιῶν καὶ χαρτοθεσιῶν τῆς πατριαρχικῆς σακέλλης.
Μαΐῳ δὲ ιαʹ, ἡμέρᾳ γʹ, ἰνδικτιῶνος ιεʹ, τελευτᾷ Λέων ὁ βασι-
λεύς, Ἀλεξάνδρῳ τῷ αὐτοῦ ἀδελφῷ τὴν βασιλείαν παραδούς· ὃν
ἰδών, ὥς φασι, πρὸς αὐτὸν ἐρχόμενον ἔφη “ἰδὲ ὁ κακὸς καιρὸς
μετὰ δεκατρεῖς μῆνας.” πολλὰ δὲ τούτῳ ἐνέσκηψεν ἐκλιπαρήσας
τὸν υἱὸν αὐτοῦ Κωνσταντῖνον φυλάττειν.
ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΥΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ.
Ἀλέξανδρος ἐβασίλευσεν ἔτος ἓν ἡμέρας κβʹ σὺν Κωνσταντίνῳ

τῷ υἱῷ Λέοντος. ἀποστείλας δὲ ἤγαγεν Νικόλαον ἐκ Γαλακρη-
νῶν, καταγαγὼν τοῦ πατριαρχείου Εὐθύμιον, καὶ ἐνεθρονίασεν
Apomasar Astrol., De revolutionibus nativitatum Page 55, line 8
ἀσθενέστερόν ἐστι τοῦ τετραγώνου. εἰ δὲ ἐπιβλέψουσι

τὸν χρονοκράτορα διάφοροι ἀστέρες, δεῖ ἀποτελεῖν περὶ
ἑκάστου αὐτῶν κατὰ τὴν οἰκείαν διάθεσιν καὶ σημασίαν
καὶ τὸν τόπον καθὼς προείπομεν. ἡ δὲ πρὸς τοὺς ἀστέρας
σύνοδος τοῦ χρονοκράτορος καὶ αἱ σύνοδοι τῶν ἀστέρων
πρὸς ἀλλήλους εἰ μὲν γένωνται σύμφωνοι, δηλοῦσιν ἀγαθὰ
καὶ εὐτυχίαν· εἰ δὲ ἀσύμφωνοι, δηλοῦσιν ἐναντία. τὸ δὲ
μέγεθος καὶ ἡ ποιότης τοῦ ἀποτελέσματος διαγινώσκε-
ται ἀπὸ τοῦ χρονοκράτορος αὐτοῦ καθ' ἑαυτὸν καὶ ἀπὸ
τῶν συσχηματιζομένων αὐτῷ ἀστέρων ἢ συνοδευόντων
καὶ τῆς τοποθεσίας αὐτῶν.
Ὁ μὲν οὖν [ὁ] Κρόνος εἰ ὑπάρχει κατά τε πῆξιν καὶ κατὰ
πάροδον κεκακωμένος καθὼς προείπομεν, πολλὰ ποιήσει
δυσχερῆ τῷ ἔτει ἐκείνῳ καὶ ἐπιτείνει τὴν κακοπάθειαν· εἰ
δὲ ὁ Κρόνος ἐν μὲν τῇ ἐναλλαγῇ κακοῦται, κατὰ δὲ πῆ-
ξιν εὖ ἔχει, ἐλαττοῖ τὰ δεινά· εἰ δὲ σὺν τούτῳ καὶ ἀγαθο-
ποιοὶ τούτῳ συσχηματισθῶσι, τέλεον ῥυσθήσεται ἐκ τῶν
κινδύνων ὁ τὴν ἐναλλαγὴν ἔχων, καὶ μάλιστα ἡμερινῆς
ταύτης οὔσης καὶ τοῦ Κρόνου ὑπὲρ γῆν διοδεύοντος· εἰ
δὲ κατὰ πῆξιν κεκακωμένος ἐστίν, ἀγαθύνεται δὲ κατὰ
τὸν καιρὸν τῆς ἐναλλαγῆς, ἕξει μεσότητα τὰ δεινά.
Apomasar Astrol., De revolutionibus nativitatum Page 56, line 25

485
οδευόντων· εἰσὶ δὲ τρόποι η·

εἷς μὲν ὅτε ἀγαθύνεται καθ' ἑαυτὸν ὁ ἀστήρ·
ἕτερος ὅτε κακύνεται·
γʹ καὶ δʹ ὅτε κακύνεται ἀπὸ ἑτέρων ἀστέρων καὶ ἀγα-
θύνεται·
εʹ ὅτε καθ' ἑαυτὸν μὲν ἀγαθύνεται, παρ' ἑτέρων δὲ
ἀστέρων οὐκ ἀγαθύνεται·
ϛʹ ὅτε καθ' ἑαυτὸν κακύνεται, ὑπὸ δὲ τοῦ συσχηματί-
ζεσθαι ἀγαθοποιοῖς ἀγαθύνεται·
ζʹ ὅτε συνοδεύουσιν αὐτῷ οἱ ἀστέρες·
ηʹ ἡ τοποθεσία αὐτοῦ περὶ ἧς ὅσον οὔπω λεκτέον.
Ἕκτον. Περὶ τῆς σημασίας τοῦ Κρόνου ὅτε ὑπάρχει χρονοκράτωρ

ἀπὸ τῶν τόπων ἐν οἷς τυγχάνει
Ὅτε ἐστὶ χρονοκράτωρ ὁ Κρόνος καὶ τύχῃ ἐν τοῖς δυσὶ

καιροῖς ἀκάκωτος ἐν ἰδίῳ οἴκῳ ἢ ὑψώματι ἢ τριγώνῳ καὶ
ὑπάρχει ἐπίκεντρος εἴτε πρὸς τὸ κατὰ πῆξιν θεμάτιον
εἴτε πρὸς τὸ κατὰ τὸ ζῴδιον τῆς ἐναλλαγῆς εἴτε πρὸς τὸν
ὡροσκόπον τῆς ἐναλλαγῆς, καὶ εἰ μὲν τύχῃ τὸ κέντρον
ἐκεῖνο τὸ μεσουρανοῦν, ἐκείνῳ τῷ ἔτει ἐπικτήσεται κτή-
ματα καὶ κτίσει κτίσματα καὶ ὀχετοὺς διορύξει· καὶ
Scholia In Aristophanem, Scholia in aves (scholia vetera)

Argumentum-scholion sch av, verse 1474, line 3
ἀπεικάζει ἢ ὡς μέγαν ἢ ὡς ἀναίσθητον καὶ ξύλινον,

ὡς ὁ ποιητὴς [Il. Ν, 437]
ἀλλ' ὥστε στήλην ἢ δένδρεον ὑψιπέτηλον.
ἔπαιξε δὲ ὡς ἐπὶ ὀρνίθων νεμομένων περὶ τὰ δένδρα.
εἶτα διηγούμενος ποῖον εἶδεν ἔκτοπον δένδρον, ἐπάγει
τὸν Κλεώνυμον. καρδίας δὲ ἀπωτέρω, ὡς ἄν τις εἴποι,
μικρὸν ἀπωτέρω πόλεως. ἅμα δὲ καὶ εἰς τὸ ἀκάρδιον
καὶ ἀνόητον αὐτοῦ.
καρδίας ἀπωτέρω: Διὰ τὸ μακρὸν εἶναι καὶ
δειλόν. ἅμα δὲ Καρδία ἐστὶν ὄνομα πόλεως. μιμεῖται
οὖν τοποθεσίαν. ἢ καὶ ὡς ξένον αὐτὸν κωμῳδεῖ. Καρ-
δία γὰρ πόλις Θρᾴκης, ἧς οἱ πολῖται Καρδιανοί. Ἄλ-
486
λως. ἐν μὲν τῇ εἰρήνῃ μέγας καὶ λαμπρὸς, ἐν δὲ τῷ

πολέμῳ ῥίψασπις. (διὸ καὶ καρδίας αὐτὸν εἶπεν ἀπω-
τέρω, τουτέστιν καρδίαν οὐκ ἔχοντα.)
τοῦτο μὲν ἦρος: Τῷ γὰρ Μουνυχιῶνι μηνὶ
τοῦ ἔαρος δικάζονται αἱ πρὸς τοὺς ξένους δίκαι.
τοῦτο δὲ χειμῶνος: (Ὅτι ἔν τισι τὰ δύο κῶλα
ἕν ἐστι, λέγω ἀπὸ «τοῦτο δὲ χειμῶνος» ἕως τοῦ, φυλ-
λορροεῖ.) ἐπειδὴ ῥίψασπις ὁ Κλεώνυμος. ἔπαιξε δὲ
πάλιν, ἐπεὶ τὰ δένδρα φυλλορροοῦσιν.
Scholia In Homerum, Scholia in Iliadem (scholia vetera)

Book of Iliad 8, verse 213d, line of scholion 7
φρος διώριζεν ἐκ τῶν νεῶν καὶ τοῦ τείχους τοὺς πολεμίους, τοῦτο ἐπε-
πλήρωτο· ἡ γὰρ ἀπό πρὸς τὸ ἔεργε, καὶ λείπει ὁ καί, ἵν' ᾖ ‘καὶ
πύργου’. | Ζηνόδοτος δὲ γράφει “τῶν δ' ὅσον ἐκ νηῶν καὶ πύργου”,
ὃ καὶ ἄμεινον. T
Ariston. ἄλλως· ὅτι ἔν τισι γράφεται “ἀπὸ τάφρου πύργος ἔεργε”.
οὐ δύναται δὲ τὸ ἐκ νηῶν συναφὲς εἶναι τῷ “ἀπὸ τάφρου”· πρὸς
γὰρ ταῖς ναυσὶ μᾶλλον ὁ πύργος ἢ ἡ τάφρος. καὶ ἔστι τὸ λεγόμενον·
τὸ μεταξὺ τοῦ τείχους καὶ τῆς τάφρου πλῆρες ἦν ἵππων καὶ ἀνδρῶν.
ἐκ νηῶν δὲ λέγει ἀπὸ τοῦ κατὰ τὰς ναῦς τόπου. σημειωτέον δὲ ὅτι
μεταξὺ τοῦ τείχους καὶ τῆς τάφρου διάστημα ἀπελείπετο κατὰ τὴν το-
ποθεσίαν τῆς νεωλκίας. A
Nic. τῶν δ' ὅσον ἐκ νηῶν ἀπὸ πύργου τάφρος ἔεργε:
βραχὺ διασταλτέον ἐπὶ τὸ νηῶν· σαφεστέραν γὰρ ποιεῖ τὴν διάνοιαν
τοιαύτην οὖσαν· ὅσον ἡ τάφρος ἀπέχει τοῦ τείχους καὶ τῶν νηῶν,
τοῦτο πλῆρες ἦν πεζῶν τε καὶ ἵππων (cf. Θ 214), λείποντος τοῦ καί
συνδέσμου· τὸ γὰρ ἔεργεν ἐστὶ περιώριζεν· ἐντός, τῶν τε νηῶν καὶ
τοῦ τείχους μεταξύ, κενὸν ἦν εἰς δίοδον, τὸ μὲν πλάτος πλεθριαῖον
ὑπάρχον, τὸ δὲ μῆκος δι' ὅλου τοῦ ναυστάθμου. πάλιν δὲ οὕτως τοῦ
τείχους ἐκτὸς ἦν διάστημα βραχύ, μεθ' ὃ ἡ τάφρος ὤρυκτο. τοσοῦτον
μέντοι εἰκάζει τὸ διάστημα ἐκεῖνο ὡς ἐντὸς βέλους εἶναι τὴν τάφρον καὶ
ἐφικνεῖσθαι τὰ βαλλόμενα τοῦ τείχους ἀπὸ τῶν ἐπιόντων.
Scholia In Oppianum, Scholia et glossae in halieutica (scholia vetera et

recentiora) Hypothesis-book 1, scholion 701, line 1
τὸ τέκνον, τὸν παῖδα δῆλον, ἔχει.

487
Τερπωλήν· ἔχουσα, λέγω εὐφροσύνην, τέρψιν.

ἀκόρεστον· ἀχόρταστον. ὁ· ἤως ὁ παῖς. μὴ φρονέων·
μὴ γινώσκων, μὴ νοῶν, μὴ φρονῶν, οὐ φρονῶν. ἕκαστα·
κατὰ λεπτόν.
Παπταίνει· βλέπει, ἐπιτηρεῖ· παπταίνω τὸ
ἐπιτηρῶ· παρὰ τὸ τὰ φάη πεταννύειν φαπεταίνω,
καὶ τροπῇ τοῦ φ εἰς π καὶ ἐν συγκοπῇ παπταίνω. μέ-
γαρον· οἴκημα. ἤθεα· διατριβὰς, καὶ τὰς κατασκηνώ-
σεις, τοὺς συγγενικοὺς τόπους.
Προφέρει· φανεροῖ. ἔργα· τόπους, τοποθεσίαν,
τὰς τοποθεσίας· ἐπὶ λοξὸν σχῆμα, νομάς.
Δαίμονες· ἀποστροφὴ καὶ ἀναφώνησις πρὸς
θαλασσίους θεοὺς, ἀποστροφὴ πρὸς τοὺς θαλασσίους,
ἀποστροφὴ πρὸς τοὺς ἰχθύας. οὐκ ἄρα μοῦνον· ἐκπλη-
κτικόν. ἀνδράσι· τοῖς γονεῦσιν, ἀνθρώποις.
Φάεος· τοῦ φωτὸς, καὶ τῆς ζωῆς ἡδύτερα τοῖς
γονεῦσι τὰ τέκνα. φάεος· γλυκερώτερα. βιότοιο· ζωῆς.
Οἰωνοῖσιν· τοῖς περὶ τὸν ἀέρα βαδίζουσιν ὀρ-
νέοις καὶ τοῖς τὴν γῆν βαδίζουσιν, ὑπάρχουσι τὰ τέκνα.
ἀμειλίκτοις· ἀγρίοις, ἀνημέροις, ἀτιθάσσοις,

Τερπωλήν· ἔχουσα, λέγω εὐφροσύνην, τέρψιν.

ἀκόρεστον· ἀχόρταστον. ὁ· ἤως ὁ παῖς. μὴ φρονέων·
μὴ γινώσκων, μὴ νοῶν, μὴ φρονῶν, οὐ φρονῶν. ἕκαστα·
κατὰ λεπτόν.
Παπταίνει· βλέπει, ἐπιτηρεῖ· παπταίνω τὸ
ἐπιτηρῶ· παρὰ τὸ τὰ φάη πεταννύειν φαπεταίνω,
καὶ τροπῇ τοῦ φ εἰς π καὶ ἐν συγκοπῇ παπταίνω. μέ-
γαρον· οἴκημα. ἤθεα· διατριβὰς, καὶ τὰς κατασκηνώ-
σεις, τοὺς συγγενικοὺς τόπους.
Προφέρει· φανεροῖ. ἔργα· τόπους, τοποθεσίαν,
τὰς τοποθεσίας· ἐπὶ λοξὸν σχῆμα, νομάς.
Δαίμονες· ἀποστροφὴ καὶ ἀναφώνησις πρὸς
θαλασσίους θεοὺς, ἀποστροφὴ πρὸς τοὺς θαλασσίους,
ἀποστροφὴ πρὸς τοὺς ἰχθύας. οὐκ ἄρα μοῦνον· ἐκπλη-
κτικόν. ἀνδράσι· τοῖς γονεῦσιν, ἀνθρώποις.
Φάεος· τοῦ φωτὸς, καὶ τῆς ζωῆς ἡδύτερα τοῖς
γονεῦσι τὰ τέκνα. φάεος· γλυκερώτερα. βιότοιο· ζωῆς.
Οἰωνοῖσιν· τοῖς περὶ τὸν ἀέρα βαδίζουσιν ὀρ-
488
νέοις καὶ τοῖς τὴν γῆν βαδίζουσιν, ὑπάρχουσι τὰ τέκνα.

ἀμειλίκτοις· ἀγρίοις, ἀνημέροις, ἀτιθάσσοις, ἀκαμπέ-
σιν. θηρσίν· ἀγρίοις.

Νύ που· περισσά. πέτρην· φωλεάν. ἀμφίσκιον·

ἔχουσαν, τὴν ἀμφοτέρωθεν σκιάσματα ἔχουσαν.
Διζόμεναι· ψηλαφῶσαι, ἐρευνῶσαι. κευθμῶνας·
τοὺς ἐνδοτάτω τόπους, τοὺς βαθυτάτους τόπους, φω-
λεάς. ἀποβρυχίην· βαθυτάτην, βαθεῖαν, κρύφιον. ἀλεω-
ρήν· καταφυγὴν, σκέπην, ἔκκλισιν.
Γλαυκή· λευκὴ, ἡ καταπληκτική.
Ὡς δ'· παραβολὴ, παράδειγμα. εὐρύπεδον·
πλατεῖαν, καὶ ἐξηπλωμένην, πλατύ. σκιάσει· σκεπάσει.
νιφάδεσσιν· χιόνι, χιόσι, χιόνεσσιν. ἀλωήν· ἀλώϊα,
ἅλωνα, τοποθεσίαν.
Ἑσπερίου ζεφύροιο· τοῦ δυτικοῦ ζεφύρου, δυσι-
κοῦ ἀνέμου, ἤως ὁ ζέφυρος. Ζέφυρος ὁ οὖρος τοῦ ζόφου,
ἤως τῆς δύσεως, λέγεται καὶ ὁ Βοῤῥᾶς ὁ φέρων ζωὴν
καὶ ἄνεμος. θοὸν μένος· ἡ ταχεῖα δύναμις. θοόν· ὀξὺ,
ταχύ. μένος· δύναμις. οὐδέ τι· οὐδαμῶς. γαίης· τὸ
πρόσωπον δῆλον. οὐδέ τι γαίης· τοῦ δυτικοῦ ζεφύρου ἡ
ταχεῖα δύναμις οὐδὲ τῆς γῆς φαίνεσθαι τὴν ὄψιν ποιεῖ·
κεκάλυπται γὰρ ταῖς νιφάσιν ταῖς λεπτοτάταις.
Κυανέης· μελαίνης. ὑποφαίνεται· δεικνύεται.
ἄρα· γράφεται ἅμα.

ἀγέλαις πεπληρωμένη. ἀπειρεσίῃσιν· πολλαῖς, ταῖς

πολλαῖς ἀγέλαις τῶν ἀφυῶν (φυῶν Cod.), ἀπείραις
ἀγέλαις τῶν ἀφυῶν, ἢ ἀπειρεσίῃσι περιπληθὴς ἀγέλῃσι
ταῖς τῶν ἰχθύων, ἐπειδὴ αὐτὰς ἀγρεύουσι πάντες
καὶ ἐσθίουσιν ὡς ἀσθενεῖς. περιπληθής· πληρουμένη,
στενοχωρουμένη, γεγεμισμένη (Cod. γεγεσμι), πεπλη-
ρωμένη, ταῖς ἀπείροις ἀγέλαις τῶν ἀφυῶν πεπληρω-
μένη ὑπάρχουσα.
489
Φαίνεται· δείκνυται. ἀργήεσσα· λευκή. ἀλωή·

ἄτοπος (ὁ τόπος?), ἤως ἡ θάλασσα καὶ χώρα καὶ το-
ποθεσία, εἰς ἣν διάγουσιν αἱ ἐγγραύλεις· ἀλωὴ σημαί-
νει τὸν κῆπον, καὶ τὸν ὑπάμπελον τόπον, καὶ τὴν ἅλωνα,
καὶ τὸν ἁπλοῦν τόπον.

θωρήξας· ὁπλίσας, ἢ μεθύσας· θωρήσσειν γὰρ τοῖς

παλαιοῖς οὐ μόνον τὸ ὁπλίζειν, ἀλλὰ καὶ τὸ ἀκρατοπο-
τεῖν, ὅθεν θωρήσσεσθαι ἤτοι μεθύειν λέγεται. ἐπισπέρ-
χει· ἐπείγει, κατεπείγει, κινεῖ ἐκείνους.
Φοιταλέῃ· μανιώδει, μανικῇ, ὁρμητικῇ. χο-
ρευέμεν· κινεῖσθαι· γράφεται κορυσσόμενοι. χορεύμενοι·
περιφερόμενοι. κελαινῷ· μέλανι, μελανοποιῷ, θανα-
σίμῳ.
Τύμματι· κέντρῳ, τρώσει. παιφάσσουσι· ὁρ-
μῶσιν, ἐνθουσιῶντες ὁρμῶσιν, ἐνθουσιῶσιν. μεμηνότες·
μαινόμενοι. ἄλλοτε δ' ἄλλῃ· ἀλλαχοῦ ἡ τοποθεσία.
Κῦμα· θάλατταν, κατά. καθιππεύουσι· διέρ-
χονται, ἐπιτρέχουσιν. ἀνήνυτον· ἀμήχανον, ἀτελείωτον,
ἀπλήρωτον, ἄπαυστον, ἀθεράπευτον.
Χωροθεσία
Πλούταρχος. De fluviis Chapter 5, section 1, line 3
... γενομένη κατέφυγεν ἐπὶ τὸ τῆς Ὀρθίας Ἀρτέ-

μιδος τέμενος, ὅπερ ἦν ἐν ὄρει Κορύφη καλουμένῳ,
καὶ ἀφανὴς ἐγένετο· κατόπιν δ' ἀκολουθήσας ὁ θεὸς
καὶ μηδαμοῦ τὴν ἀγαπωμένην εὑρὼν διὰ λύπης ὑπερ-
βολὴν ἐκεῖθεν ἀνέτειλεν· οἱ δὲ ἐγχώριοι τὴν ἀκρώρειαν
Ἀνατολὴν μετωνόμασαν ἀπὸ τοῦ συγκυρήματος, κα-
θὼς ἱστορεῖ Καιμάρων ἐν δεκάτῳ Ἰνδικῶν.
ΦΑΣΙΣ.
Φᾶσις ποταμός ἐστι τῆς Σκυθίας παραρρέων

490
πόλιν· ἐκαλεῖτο δὲ τὸ πρότερον Ἀρκτοῦρος τὴν προση-

γορίαν εἰληφὼς διὰ τὴν χωροθεσίαν τῶν κατεψυγμένων
τόπων· μετωνομάσθη δὲ δι' αἰτίαν τοιαύτην. Φᾶσις
Ἡλίου καὶ Ὀκυρρόης τῆς Ὠκεανοῦ παῖς τὴν μητέρα
μοιχευομένην ἐπ' αὐτοφώρῳ καταλαβὼν ἀνεῖλεν· κατὰ
δὲ ἐπιφάνειαν Ἐρινύων οἰστροπλὴξ γενόμενος ἑαυτὸν
ἔρριψεν εἰς τὸν Ἀρκτοῦρον, ἀπ' αὐτοῦ δὲ Φᾶσιν με-
τωνομασμένον. Γεννᾶται δ' ἐν τῷ ποταμῷ ῥάβδος ὀνομαζομένη
λευκόφυλλος· εὑρίσκεται δὲ τοῖς μυστηρίοις τῆς Ἑκά-
της περὶ τὸν ὄρθρον πρὸς παιανισμὸν ἔνθεον αὐτοῦ
περὶ τὴν ἀρχὴν τοῦ ἔαρος·
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟΝ, εννοιών, τόπων, ονομάτων.
Agatharchide, 22 Αριστοτέλης, 8, 35
Ephoros, 140, 310 Ἀριστοτέλης, 20, 107, 146, 196, 198, 200,
Geographical system of Herodotus, 6 225, 345, 395
Polybius, 21, 296, 433, 450 Αριτοτέλης, 7
Pytheas, 21, 155, 296, 326 Ἀρριανὸς, 23, 24, 25, 26, 55, 221, 259,
Strab. Γεωγραφ., 28, 29, 30, 31, 32, 33, 275, 329
34 Ἀρτεμίδωρος, 17, 19, 22, 27, 36, 37, 38,
Ἀγαθαρχίδης, 18, 22 40, 41, 42, 43, 44, 46, 48, 49, 50, 51, 52,
Αθηναίος Δειπνοσοφιστές, 16, 17, 18 53, 54, 55, 57, 59, 105, 125, 126, 145,
Αίλιος Ηρωδιανός, 36, 37, 38, 39, 41, 42, 159, 179, 180, 182, 185, 188, 190, 191,
43, 45, 46, 48, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 192, 193, 194, 195, 196, 203, 204, 205,
57, 58, 59, 357, 397 206, 207, 208, 210, 211, 212, 214, 215,
Αισχύλος, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34 216, 218, 219, 221, 222, 280, 281, 283,
Αἰσχύλος, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 183, 300, 301, 303
204, 209, 236, 266, 277, 336 Ἀρτεμιδώρῳ τῷ γεωγράφῳ, 39, 56
Ἀλέξανδρος, 37, 41, 46, 48, 51, 56, 74, ἀρχαίαις χωρογραφίαις, 332
105, 106, 147, 205, 206, 211, 214, 220, Ἀρχέλαος, 328, 432
226, 239, 274, 289, 313, 314, 315, 316, Αρχιμήδης, 400
317, 318, 319, 320, 322, 323, 325, 338, Βέττιος Βάλενς, 327, 364, 454, 455, 456,
431, 484 457, 458, 459
Ἀναξανδρίδης, 15, 278 βιβλία, 9, 10, 191, 294, 355
Αναξίμανδρόν, 5 βιβλίῳ, 11, 52, 111, 112, 120, 121, 166,
Αναξίμανδρος, 5, 393 168, 186, 187, 189, 191, 211, 220, 303
Ἀναξίμανδρος, 21, 61, 63, 123, 124, 147, βίβλον, 19, 22, 227, 360, 367, 426
285, 350, 351 Βυζάντιος, 4, 58, 206, 209
ανθρωποΓεωγραφία, 8 Γαλιλαίος, 7
Άννα Κομνηνή, 172 γενεαλογεῖ, 24, 369, 374
Απολλόδωρος, 128, 309 γενεαλογίαις, 370
Ἀπολλώνιος, 39, 56, 125, 126, 180, 202, γεωγραφεῖν, 76, 82, 83, 89, 135, 140, 141,
203, 207, 209, 210, 257, 281, 282, 283, 171, 172, 310, 363
286 γεωγραφήσαντες, 8, 35, 167
491
γεωγραφήσοντα, 13, 117 Γεωγράφοι, 7

γεωγραφήσοντι, 13, 116, 307 γεωγράφοις, 15, 127, 173, 198, 224, 239,
Γεωγραφία, 6, 7, 8, 9, 11, 12, 13, 14, 60, 240, 338
69, 84, 85, 111, 112, 113, 114, 115, 116, Γεωγράφον, 6, 90, 91, 100, 134, 175, 176,
117, 118, 119, 120, 121, 122, 135, 142, 230, 234, 237, 246, 248, 257, 258, 263,
180, 185, 240, 241, 276, 284, 285, 287, 266, 267, 270, 271, 272, 275, 291, 376,
293, 303, 304, 305, 306, 359 377
γεωγραφίᾳ, 13, 79, 80, 103, 115, 117, Γεωγράφος, 4, 8, 23, 24, 25, 27, 60, 77,
162, 169, 242, 285, 305, 306, 339, 340, 97, 101, 109, 175, 176, 181, 185, 186,
341, 350, 351, 353, 449 187, 188, 189, 190, 191, 192, 193, 194,
γεωγραφία μίμησίς ἐστι, 304 195, 227, 232, 234, 235, 236, 238, 242,
Γεωγραφία μίμησίς ἐστι, 12, 114, 115 243, 244, 245, 247, 250, 251, 252, 253,
γεωγραφία, ἔργον ἔχουσα, 339, 340, 391 254, 255, 256, 258, 259, 260, 261, 262,
Γεωγραφίαις, 16, 149, 167 264, 265, 266, 267, 268, 269, 270, 272,
γεωγραφίαν, 7, 138, 304, 307, 338, 390, 273, 274, 275, 289, 336, 337, 342, 343,
448 344, 345, 366, 367, 368, 373, 380, 385,
Γεωγραφίαν, 11, 13, 14, 23, 71, 73, 81, 426, 427, 428, 429, 430, 480, 481, 482,
82, 98, 99, 107, 110, 111, 112, 113, 116, 483
118, 123, 135, 137, 141, 144, 145, 152, γεωγραφουμένων, 37, 130
153, 154, 157, 190, 239, 240, 241, 274, Γεωγραφουμένων, 17, 18, 20, 36, 37, 38,
294, 295 39, 40, 41, 42, 43, 44, 46, 48, 49, 50, 51,
γεωγραφίας, 4, 6, 9, 14, 115, 119, 296, 52, 53, 54, 55, 57, 59, 102, 103, 126,
297, 308, 310, 326, 337, 341, 342, 343, 129, 139, 145, 179, 180, 195, 203, 204,
344, 357, 383, 421 205, 206, 207, 208, 210, 211, 212, 214,
Γεωγραφίας, 4, 5, 8, 15, 19, 21, 61, 64, 65, 218, 219, 221, 222, 223, 277, 280, 284,
66, 70, 72, 74, 78, 86, 93, 102, 103, 104, 288, 292
105, 106, 107, 108, 109, 124, 128, 129, γεωγραφοῦντα, 89
132, 139, 147, 148, 149, 158, 159, 161, Γεωγράφους, 6
164, 166, 168, 171, 172, 185, 186, 188, γεωγραφοῦσιν, 68, 96, 132, 296
190, 191, 192, 194, 200, 238, 240, 242, γεωγράφῳ, 57, 68, 69, 94, 98, 137, 154,
293 202, 242, 292, 297, 342, 343, 344
Γεωγραφίας συνταξάμενος, 19, 22 Γεωγράφῳ, 15, 228, 233, 249, 253, 254,
Γεωγραφίη, 16, 146 278
γεωγραφικά·, 86, 140, 143, 297, 310, 363 γεωγραφῶν, 64, 92
γεωγραφικὴ, 9, 62, 67 Γεωγράφων, 5, 174
γεωγραφικήν, 21, 63, 81, 82, 88, 124, γη και γράφω, 8
152, 153, 154 γῆς μερῶν, 15, 161
γεωγραφικὴν ἱστορίαν, 95 Γῆς Περίοδον, 309
γεωγραφικῆς, 11, 14, 62, 64, 65, 66, 85, γραφήν, 71, 449
110, 112, 113, 118, 123, 136, 147, 150, Δημητρίου τοῦ τοπογράφου, 356
151, 165 Δημόκριτος, 6, 21, 61, 63, 123, 124, 146,
γεωγραφικόν, 5 147, 148, 224, 285, 296, 348, 350, 351,
γεωγραφικὸν, 9, 12, 65, 66, 75, 87, 94, 421
115, 125, 128, 131, 305 Δημόκριτος., 6
γεωγραφικός, 10, 135 Δημοκρίτου, 6, 168, 218
γεωγραφικοῦ πίνακος, 11, 14, 113, 114, διαφέρει Γεωγραφία, 11
119 Δικαίαρχος, 4, 21, 63, 123, 124, 146, 147,
γεωγραφικῶς, 78, 81, 84, 141, 151, 178 148, 296
Γεωγραφικῶς, 174 Διογένης Λαέρτιος, 15, 295, 394
γεωγράφοι, 4, 5, 15, 90, 133, 170, 183, Διόδωρος, 18, 19, 45, 131, 356, 431, 443,
184, 201, 225, 275, 290 444, 445, 446
492
Διόδωρος Σικελός, 18, 19, 356, 431, 443, Ἔφορος, 21, 39, 40, 53, 58, 63, 123, 124,
444, 445, 446 147, 202, 203, 205, 216, 219, 302, 312,
Διονύσιος, 4, 36, 45, 59, 130, 179, 180, 358, 359, 360
187, 208, 211, 212, 213, 238, 239, 242, ἐχωρογράφησαν, 314, 315, 319, 323
243, 245, 246, 247, 248, 250, 252, 255, ἐχωρογράφησε, 312, 317, 321, 322
258, 261, 262, 265, 266, 267, 269, 270, ἐχωρογράφησε τὴν πόλιν, 317, 321, 322
271, 272, 273, 275, 280, 286, 287, 338, ἠπείρους γεωγραφεῖ, 105
342, 343, 344, 352, 353, 392, 419, 432, Ἡρακλείδην, 85, 136, 142
482 Ηρόδοτον, 6
διόρθωσις τῆς καταγραφῆς, 14, 119 Ἡρόδοτος, 25, 37, 38, 46, 49, 126, 179,
Εκαταίoν, 5 185, 203, 205, 207, 209, 210, 213, 227,
Ἑκαταῖον τὸν Μιλήσιον, 9, 65, 66, 131 232, 247, 248, 250, 253, 255, 256, 266,
Εκαταίος, 4, 5, 124, 125, 126 272, 275, 282, 286
Ἑκαταῖος, 21, 38, 39, 40, 43, 45, 46, 48, Ήρων μηχανικός, 130, 401, 403, 404,
49, 50, 52, 53, 61, 63, 123, 124, 125, 405
126, 131, 147, 195, 202, 207, 209, 212, Ἡσίοδον, 33, 34
218, 220, 223, 281, 283, 285, 350, 351 Ησίοδος, 5
ἐξέδωκεν, 303, 309 Θεόφραστος, 15, 278, 385
ἐπίγεια τοῖς οὐρανίοις, 66, 132 Ἵππαρχον, 79, 80, 152, 311
Ερατοσθένης, 4, 7 Ίππαρχος, 5, 150, 151, 152, 153, 154
Ἐρατοσθένης, 9, 20, 21, 40, 51, 63, 64, Ἵππαρχος, 64, 65, 66, 73, 74, 76, 81, 96,
65, 72, 76, 78, 80, 87, 96, 97, 106, 123, 97, 98, 103, 117, 137, 140, 143, 150,
124, 125, 126, 128, 131, 145, 147, 152, 151, 152, 153, 154, 169, 226, 285, 286,
153, 154, 155, 159, 163, 187, 191, 206, 310, 350, 351, 358, 363, 420, 447
215, 250, 277, 281, 282, 283, 284, 288, Ιστορία Μ. Αλεξάνδρου, 312, 313, 314,
356 315, 316, 317, 318, 320, 322, 323, 324,
Ἐρατοσθένους, 62, 77, 78, 79, 80, 81, 82, 325
106, 108, 134, 151, 152, 153, 154, 158, Ιωάννης Λαυρέντιος Λύδος, 328, 413,
187, 296, 311 414, 424
Εὔδοξόν, 85, 136, 142 Ιωάννης Φιλόπονος, 197, 198
Εὔδοξος, 21, 47, 61, 63, 123, 124, 126, Κλαύδιος Πτολεμαίος, 5, 11, 12, 13, 14,
130, 146, 147, 148, 160, 203, 211, 219, 111, 112, 113, 114, 115, 116, 117, 118,
285, 311, 312, 350, 351, 448, 452, 460 119, 120, 121, 122, 303, 304, 305, 306,
Εὔδοξος ὁ Κνίδιος, 148 359
Ευστάθιος, 226, 227, 229, 231, 232, 233, Κλήμης Αλεξανδρινός, 129, 310
234, 235, 236, 237, 238, 239, 240, 241, Κοσμάς Ινδικοπλεύστης, 366, 367, 368,
242, 243, 244, 245, 246, 247, 248, 249, 426, 427, 428, 429, 430, 480, 481, 482
250, 251, 252, 253, 254, 255, 256, 257, Κοσμογραφίᾳ, 430
258, 259, 260, 261, 262, 263, 264, 265, κοσμογραφίας, 129, 310, 421, 431
266, 267, 268, 269, 270, 271, 272, 273, Κοσμογραφίη, 420, 421
274, 275, 331, 333, 334,336, 337, 338, κοσμογράφος, 367, 422, 423, 424, 426,
339, 340, 341, 342, 343, 344, 369, 370, 428
371, 372, 373, 374, 375, 376, 377, 378, κοσμογράφου, 422, 427, 429
379, 380, 381, 382, 383, 384, 386, 387, Κωνσταντίνος 7ος Πορφυρογέννητος,
388, 389, 390, 391, 439, 440 179, 180, 181, 182, 365
Ευστάθιος Σχόλια στην Οδύσσεια, 228, Λυκόφρων, 41, 47, 210, 211, 216, 218,
230, 332, 335, 385 250, 267, 290, 369
Ἐφέσιος, 19, 22, 125, 166, 185, 190, 281 Μανουήλ Φίλης, 173, 174, 175, 176, 177,
Έφορος, 122, 123, 360 178
Μαρῖνον, 11, 14, 112, 113, 114, 118, 119
Μαρῖνος ὁ Τύριος, 14, 118
493
Μαρκιανὸς, 180, 194, 208, 212, 213, 217 307, 308, 312, 326, 356, 358, 360, 361,
Μέθοδος, 12, 113, 114, 115 362, 363
Νίκανδρος, 212 Ποσειδώνιον, 18, 82, 83, 86, 102, 103,
οἰκουμένην, 8, 14, 21, 35, 61, 67, 87, 88, 135, 137, 139, 141, 143, 297, 311
90, 91, 92, 97, 113, 114, 116, 119, 125, Ποσειδώνιος, 5, 21, 31, 63, 83, 98, 110,
131, 132, 134, 143, 146, 147, 148, 159, 123, 124, 132, 133, 134, 135, 136, 138,
161, 166, 202, 226, 285, 296, 298, 307, 140, 141, 142, 143, 144, 234, 300, 310,
314, 315, 319, 320, 323, 350, 351, 437, 311, 363
442 Πουλόπουλος, 9
οἰκουμένης, 9, 12, 61, 62, 74, 78, 92, 97, πραγματείαν, 85, 130, 136, 142, 162, 164
109, 113, 114, 115, 116, 117, 118, 119, Πτολεμαῖος, 52, 120, 163, 168, 196, 197,
121, 122, 147, 148, 149, 164, 165, 171, 212, 220, 253, 269, 279, 286, 291, 356,
172, 181, 198, 201, 306, 346, 411, 425, 365, 406, 414
434, 435, 449 Πυθέαν, 21, 86, 99, 128, 138, 145, 157,
Όμηρος, 5 158, 297, 308, 326
Ὅμηρος, 9, 40, 44, 46, 47, 50, 56, 62, 64, Πυθέας, 5, 155, 156, 157, 158, 159, 205,
65, 69, 72, 73, 102, 103, 124, 143, 207, 326, 363
211, 216, 220, 231, 262, 273, 275, 276, ῥυμοτομήσας, 431
279, 293, 297, 336, 356, 357, 374, 378, Ρυμοτομία, 431
379, 381, 389, 414, 440, 448 ῥυμοτομία, 432
Ὅμηρός, 21, 63, 123, 147 ῥυμοτομίαις, 437, 440, 443
Ὅμηρος δὲ τοπογραφῶν, 356 ῥυμοτομίας, 431, 433, 437, 439, 440
Πάππος, 5, 197, 355 Σκύλαξ, 19, 181, 190, 284, 359, 432
Πατρικιώτην, 175, 176 Σκύλαξ ὁ Καρυανδεύς, 20
Πατροκλῆς, 75, 76, 169 Σκύλαξ Περιηγητής, 19
Παυσανίας, 5, 45, 48, 50, 54, 59, 126, Σκύμνος, 5, 126, 282
181, 203, 206, 216, 218, 223, 237 Στέφανος γραμματικός, 202, 203, 204,
περιηγήσει, 39, 41, 43, 46, 49, 50, 56, 202, 205, 206, 207, 208, 210, 211, 212, 214,
210, 213, 218, 219, 226, 242, 275 215, 216, 218, 219, 220, 221, 222, 223
περιήγησιν, 166, 239, 240, 243, 268, 275, Στράβων, 5, 8, 9, 10, 17, 18, 42, 44, 46,
337, 338, 345, 390 47, 51, 52, 53, 59, 61, 62, 63, 64, 65, 66,
περιήγησις, 185, 240, 284, 293, 338, 339, 68, 69, 70, 71, 72, 73, 74, 75, 76, 77, 78,
349, 390 79, 80, 81, 82, 83, 84, 85, 86, 87, 88, 89,
Περιηγητοῦ, 230, 238, 286, 287, 337, 90, 91, 92, 93, 94, 95, 96, 97, 98, 99,
352, 371, 378, 380, 386 100, 101, 102, 103, 104, 105, 106, 107,
Περιηγητῶν, 56 108, 109,139, 168, 181, 182, 183, 190,
περίοδος γῆς καὶ περιήγησις, 240, 338, 204, 208, 210, 211, 214, 215, 216, 219,
390 224, 280, 289, 296, 298, 299, 301, 302,
περίοδος] ἤγουν ἡ περιήγησις, 350 309, 357, 358, 431, 432, 440, 447, 448
Περίπλουν, 146, 147 Στράβωνι τῷ γεωγράφῳ, 19, 179
Περίπλους Ευξείνου Πόντου, 26, 27 Στράβωνος, 5
πίνακα, 4, 5, 9, 65, 66, 74, 75, 93, 94, 125, Στράτωνος, 53, 195, 206
131, 403 σύμμετρον τῇ σφαιρικῇ θέσει
πινάκιον, 161, 171, 172 καταγραφήν, 12, 113, 114, 115
πίναξι, 147, 148, 149 Σχόλια στην Οδύσσεια, 226, 227, 229,
πόλεως χωρογραφοῦσιν, 325 231, 232, 233, 234, 235, 236, 237, 331,
Πολύβιον, 110, 258, 311 333, 334, 336, 369, 370, 371, 372, 373,
Πολύβιος, 21, 36, 38, 47, 49, 53, 54, 63, 374, 375, 376, 377, 378, 379, 380, 381,
83, 86, 103, 110, 123, 124, 127, 128, 382, 383, 384, 386, 387, 388
140, 141, 145, 158, 209, 210, 212, 215, Σχόλια στον Αριστοφάνη, 284, 348, 349
218, 223, 257, 258, 296, 297, 300, 302, Σχόλια στον Διονύσιο περιηγητή, 238,
239, 240, 241, 242, 243, 244, 245, 246,
494
247, 248, 249, 250, 251, 252, 253, 254, Φλέγων, 5, 43, 48, 59, 130, 183, 203, 204
255, 256, 257, 258, 259, 260, 261, 262, Φώτιος βιβλιοθήκη, 366, 479
263, 264, 265, 266, 267, 268, 269, 270, χάρτῃ, 395, 396, 398, 399, 401, 402, 403,
271, 272, 273, 274, 275, 284, 285, 286, 405, 406, 407, 411
287, 337, 338, 339, 340, 341, 342, 343, χάρτης, 393, 394, 395, 397, 398, 399, 403,
344, 350,352, 353, 390, 391 406, 408, 415, 416, 417, 418, 419
Σχόλια στον Πίνδαρο, 290, 354 χάρτης, ὁ χωρητικὸς, 418
Τιμοσθένης, 5, 80, 82, 83, 152, 153, 154, χωρογραφεῖσθαι, 314, 315
155, 191 χωρογραφηθέντας, 354
Τιμοσθένους, 78, 151, 191 χωρογραφηθῆναι τὸ περίμετρον, 319,
τοπογραφεῖ, 369, 374, 376, 377, 392 320, 323
τοπογραφία, 4, 355, 362, 364, 366, 367, χωρογραφῆσαι, 330
368, 384, 387, 426, 427, 428, 429, 430, χωρογραφήσας ἐπέγραψε, 319, 321, 324
450, 480, 481, 482 χωρογραφήσειεν, 307, 359
Τοπογραφία, 363, 367, 426, 451, 481 Χωρογραφία, 116, 241, 284, 295, 306,
τοπογραφίαις, 366, 370 339, 340, 341, 342, 343, 344, 349, 355
τοπογραφίας, 307, 358, 359, 360, 361, χωρογραφίᾳ, 13, 285, 287, 300, 303, 308,
364, 383 312, 333, 348, 350, 351, 353, 362
τοπογραφικῶς, 382, 385 χωρογραφίαι, 140, 310, 311
Τοπογράφοι, 355 χωρογραφίαν, 239, 240, 241, 303, 309,
τοπογράφοις, 391 327, 338, 347, 348, 350, 351, 390
τοπογραφῶ, 357 χωρογραφίας, 4, 11, 12, 111, 112, 114,
Τοποθεσία, 363, 443, 451 115, 129, 242, 268, 285, 287, 302, 304,
τοποθεσίαις, 73, 448 310, 327, 330, 337, 339, 342, 343, 344,
τοποθεσίαν, 448, 452, 454, 455, 457, 458, 345, 346, 347, 350, 351, 352, 353, 354,
460, 462, 465, 467, 468, 471, 475, 485, 380, 421
487, 488 χωρογραφικῶς, 334
τοποθεσίας, 4, 367, 368, 444, 445, 446, χωρογράφοι, 329, 331
447, 449, 453, 454, 456, 458, 459, 461, χωρογράφος, 68, 69, 295, 297, 299, 300,
462, 464, 465, 466, 472, 479, 480, 481, 301, 328
482, 483, 484, 487 χωρογραφοῦσι, 313, 318
ὑπομνήματι, 82, 83, 108, 139, 152, 153, χωρογραφῶν, 21, 86, 128, 158, 296, 297,
154 308, 326, 333
Φερεκύδην, 227 χώρου, 5
Φλάβιος Αρριανός., 23, 24, 25, 26
TLG Texts doing_search ρυμοτομ tlg Go
UTF-8 search TLG Texts

495
TLG Texts doing_search κοσμογραφ tlg Go
TLG Texts doing_search χαρτη tlg Go
TLG Texts doing_search τοπ ογραφ tlg Go
TLG Texts doing_search χωρογραφ tlg Go
TLG Texts doing_search γεωγραφ tlg Go

Οδυσσέας Γκιλής. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ. ΓΕΩΓΡΑΦΟΙ. Χωρογραφία, Τοπογραφία. Στα Αρχαία Κείμενα. Θεσσαλονίκη 2019.

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Οδυσσέας Γκιλής. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ. ΓΕΩΓΡΑΦΟΙ. Χωρογραφία, Τοπογραφία. Στα Αρχαία Κείμενα. Θεσσαλονίκη 2019.

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

Προλογικό σημείωμα ................................................................................................................ 4

Αρχαίοι Έλληνες γεωγράφοι

Αγαθαρχίδης ο Κνίδιος Δημήτριος ο Καλλατιανός

Οι πρώτες έννοιες της Γεωγραφίας αποκαλύπτονται στην Ελληνική

Στραβων Γεωγραφικά Strabo - 1815

Ασυγκρίτως δικαιότερον βάλλεται εις την κορυφήν των παλαιών

πρώτον γεωγραφικόν πίνακα, τον δε Εκα» ταίον καταλιπείν ΓΡΑΜΜΑ,

Από τη Βικιπαίδεια, Η Γεωγραφία. Ορισμός.

Από τη Βικιπαίδεια, Η Γεωγραφία είναι η συστηματική σπουδή και

Συνεπώς η Γεωγραφία περιορίζεται εξ αντικειμένου στη σπουδή και την

δράση. Υπό την έννοια αυτή η Γεωγραφία παρουσιάζει ασύγκριτο

Και ακριβώς αυτή την αντίληψη σχημάτισαν πρώτοι οι Έλληνες,

Ο επιστήμονας που ασχολείται με αυτή την επιστήμη ονομάζεται

Πύλη για την Ελληνική γλώσσα. Γεωγραφία.

Γεωγραφία η: 1. η επιστήμη που μελετά και περιγράφει την επιφάνεια της

Χρονολογική ταξινόμηση εμφάνισης της λέξης-έννοιας Γεωγραφία

1. Αριστοτέλης. De mundo (4 B.C.) Bekker p. 393b l. 20

Στράβων. Από τη Βικιπαίδεια.Τα Γεωγραφικά

Στράβων Γεωγραφικά Α. 1,23

Νυνὶ δὲ ὅτι μὲν Ὅμηρος τῆς γεωγραφίας ἦρξεν͵ ἀρκείτω τὰ λεχθέντα.

αʹ Ὅτι οὐκ ἐκτὸς φιλοσοφίας ἡ γεωγραφικὴ πραγματεία. ὅτι καὶ Ὅμηρος

Στράβων. Από τη Βικιπαίδεια.Τα Γεωγραφικά είναι αρχαίο μνημειώδες

Πρόκειται για ένα περιληπτικό μεν, αλλά σαφέστατο και μεθοδικό

Στο έργο οι πληροφορίες και περιγραφές ακολουθούν τη σειρά των

Η γεωγραφική απεικόνιση της Γης σύμφωνα με τον Στράβωνα.

Το α΄ και β΄ βιβλία περιλαμβάνουν γενικά περί της ανάπτυξης του

2. Κλαύδιος Πτολεμαίος Αστρολ. Μαθ. Γεωγραφία. (lib. 1-3) (A.D. 2)

5. Κλαύδιος Πτολεμαίος Αστρολ. Μαθ. Γεωγραφία. (lib. 1-3) (A.D. 2)

6. Κλαύδιος Πτολεμαίος Αστρολ. Μαθ. Γεωγραφία. (lib. 1-3) (A.D. 2)

7. Κλαύδιος Πτολεμαίος Αστρολ. Μαθ. Γεωγραφία. (lib. 1-3) (A.D. 2)

8. Κλαύδιος Πτολεμαίος Αστρολ. Μαθ. Γεωγραφία. (lib. 1-3) (A.D. 2)

9. Κλαύδιος Πτολεμαίος Αστρολ. Μαθ. Γεωγραφία. (lib. 1-3) (A.D. 2)

10. Κλαύδιος Πτολεμαίος Αστρολ. Μαθ. Γεωγραφία. (lib. 1-3) (A.D.

11. Κλαύδιος Πτολεμαίος Αστρολ. Μαθ. Γεωγραφία. (lib. 1-3) (A.D.

...εὐλόγως ἅμα καὶ χρησίμως τῇ μὲν χωρογραφίᾳ συναποδιδόναι καὶ τὰ

12. Κλαύδιος Πτολεμαίος Αστρολ. Μαθ. Γεωγραφία. (lib. 1-3) (A.D.

13. Κλαύδιος Πτολεμαίος Αστρολ. Μαθ. Γεωγραφία. (lib. 1-3) (A.D.

16. Κλαύδιος Πτολεμαίος Αστρολ. Μαθ. Γεωγραφία. (lib. 1-3) (A.D.

17. Κλαύδιος Πτολεμαίος Αστρολ. Μαθ. Γεωγραφία. (lib. 1-3) (A.D.

ἀεὶ ὡσαύτως ἔχειν ὁ πλείων ἀεὶ χρόνος ἱστο- (5)

18. Κλαύδιος Πτολεμαίος Αστρολ. Μαθ. Γεωγραφία. (lib. 1-3) (A.D.

19. Κλαύδιος Πτολεμαίος Αστρολ. Μαθ. Γεωγραφία. (lib. 1-3) (A.D.

20. Κλαύδιος Πτολεμαίος Αστρολ. Μαθ. Γεωγραφία. (lib. 1-3) (A.D.

21. Κλαύδιος Πτολεμαίος Αστρολ. Μαθ. Γεωγραφία. (lib. 1-3) (A.D.

28. EUSEBIUS Scr. Eccl. et Theol. Commentaria in Psalmos

γεται ἐπὶ τὰ πλευρὰ τοῦ Βοῤῥᾶ. Ἐπεὶ δὲ καὶ μέχρι

29. THEODORETUS Scr. Eccl. et Theol. Quaestiones in libros

30. LEXICA SEGUERIANA Lexicogr. Anonymus antatticista (e cod.

Αποσπάσματα από αρχαία κείμενα

Διογένης Λαέρτιος Βίοι φιλοσόφων.

Περὶ διαφορῆς γνώμης ἢ Περὶ ψαύσιος κύκλου καὶ σφαίρης,

Πλούταρχος. Theseus “Plutarchi vitae parallelae, vol. 1.1, 4th edn.”,

ΘΗΣΕΥΣ ΚΑΙ ΡΩΜΥΛΟΣ

Ὥσπερ ἐν ταῖς Γεωγραφίαις, ὦ Σόσσιε Σενεκίων,

Αθηναίος Δειπνοσοφιστές. “Athenaei Naucratitae deipnosophistarum

Leipzig: Teubner, 1–2:1887; 3:1890, Repr. 1–2:1965; 3:1966.

τῶν δὲ πιόνων τὰ θύννεια καὶ κορδύλεια. τὰ δὲ

Αθηναίος Δειπνοσοφιστές. Book 8, Kaibel paragraph 8, l. 21

δῖναν καὶ ἀποθεωρεῖ τὸ γινόμενον. μετὰ δὲ τὴν ἐμ-

καὶ μάζας καὶ ἄρτους. ὀνομάζεται δὲ ὁ λιμὴν καὶ ὁ

Αθηναίος Δειπνοσοφιστές. Book 14, Kaibel paragraph 75, l. 6

τὴν χώραν ἔταξαν μοῖραν ἣν αὐτοῖς ἀνοίσουσιν αἰεί.’

Διόδωρος Σικελός Ιστορική βιβλιοθήκη. (lib. 1–20) (0060: 001)