AANHIN NINO ‘YAN? Vilas Manwat Salin ni asawa.

awa. At maiisip nila sa kanilang sarili, Ang isang lalaking may dalang baril ay
Luwalhati Bautista “Ang saya-saya nilang tingnan, malayo hindi nakakakilala nbg kapayapaan, ang
sa paghahangad sa kayamanan. Mas puso niya’y naghihirap sa takot at pag-
Si Nai phan ay isa sa mga sikat sa kapit-
mabuti pa sila sa amin.” aalinlangan, at sa amoy ng panganib.
bahayan. Hindi dahil isa siyang
Isang gabi ay nagpunta sa sinehan ang Hindi tayo liligaya habang ang ating mga
mananayaw na ang paa’y singgaan ng
kanyang asawa, at nag-iisia si Nai Phan. kamay ay nagsisikip sa mga sandata.”
saboy ng bituin; hindi rin dahil ginawa
Papadilim na at naghahanda na siyang Inilagay ng kabataang lalaki ang baril sa
niyang bukod-tangi ang sarili sa larangan
magsara ng tindahan nang mabilis na kanyang bulsa, tulad ng isang
ng pulitika o panitikan. Marahil, ang
pumasok ang isang kabataang lalaki. masunuring bata. Itinaas niya ang mga
kanyang talino sa pagsasangkap sa
“Anong maipaglilingkod ko sa inyo sir?” kamay sa pagpupugay sa wai kay Nai
isang masarap na luto ng sinangag ang
Tanong ni Nai Phan. Sa halip na Phan, na kilala sa kanyang sinangag at
kanyang naging tuntungan sa kawalang-
sumagot, naglabas ng baril ang kape at pagbubukas-palad.
hanggan, pero kahit hindi naging katangi-
estranghero at itinapat iyon sa puso niya. “Dapat na barilin ko ang aking sarili imbis
tangi ang nalalaman niya sa pagluluto,
Hindi ito maunawaan ni Nai Phan, pero na barilin ka,” sabi ng kabataang lalaki.
magiging tanyag pa rin siya, dahil handa
nadaman niya na hindi maganda ang “Huwag kang magsalita na parang baliw,”
niyang pahintulutan ang kanyang mga
mga pangyayari. sabi ng tagapamahala ng tindahan,
parokayano sa walang limitasyong
“Iabot mo ang salapi mo,” marahas na habang inaabot ang pera sa binata. “Ito
pangungutang.
sabi ng kabataang lalaki. “Lahat! Kung na lahat iyon. Dalhin mo at iyo nang
Mahilig siyang mamigay ng matamis sa
anuman meron ka. Mukhang patayan lahat. Hindi ito pagbibigay na ginawa sa
mga bata nang hindi naghahanap ng
ang uso sa mga panahong ito; galit. Alam ko na puno ang mga
pera. Mangyari pang dahilan ito lagi para
nagbabarilan ang mga tao sa iba’t ibang bilangguan, pero hindi ng mga kriminal.
magreklamo ang kanyang asawa, pero
dako araw-araw. Pag pinatay kita, wala Isa kang lalaking tulad ko, tulad ng ibang
sasabihin niya: “Ang dalawampung
nang ispesyal doon, at pag napatay mo lalaki; kahit sinong lalaki, kahit isang
satang na halaga ng matamis ay hindi
ako, hindi na rin masyadong ministro, ay ganyan din ang gagawin ko
ipinahihirap ng pamilya.” Pag ang Than
nakapagtataka, kaya bilisan mo na. pag kung desperado.”
Khun, isang mataas na opisyal na
hindi ko nakuha ang salapi, patitikimin Naupo ang kabataang holdaper. “Hindi
naninirahan sa may iskinita, ay gusto ng
kita ng mga bala.” pa kita nakita kailanman, at hindi pa ako
isang masarap na kape, sasabihin nito sa
Hindi nanginig si Nai Phan. Kalmante nakakita kailanman ng gaya mo kung
anak: “Magdala ka rito ng kape mula sa
siyang nakatayo at sinabi niya sa tinig na magsalita. Hindi ko kukunin ang pera mo,
tindahan ni Nai Phan. Marami siyang
parang nakikipag-usap lang; “Ibibigay ko pero itinabi ko na ang aking baril.
maglagay ng gatas; iisipin mong nag-
sa’yo ang pera, pero hindi dahil sa baril Ngayo’y uuwi na ako sa aking ina na
aalaga siya ng baka para doon!”
mo, ibibigay ko sa’yo dahil mukhang gaya ng sabi mo,” umubo siya ng ilang
Sa iskinita ding iyon naninirahan ang
kailangang-kailangan mo iyon. Baka ulit bago nagpatuloy. “Masama akong
isang lasenggo na hilig nang lumitaw sa
nakasalalay dito’y buhay at kamatayan. anak. Lahat ng perang ibinigay sa akin
kaninan at tumula ng mga berso mula sa
Eto. . . lahat ng perang meron ako ay ng aking ina’y inubos ko sa karera ng
kwento nina Khun Chang at Khun Phaen;
nandito. Kunin mo na at umuwi ka na kabayo; yong kakaunting natira’y inubos
makikinig si Nai Phan nang taimtim ang
agad. Sinong nakakaalam? Siguro’y may ko sa pag-iinom.”
atensyon. Matapos magpalabas, hihingi
sakit ang iyong ina; baka nga maraming “Lahat ng tao’y nagkakamali. Ano ba ang
ang lasenggo ng isang libreng baso ng
taong naghihintay doon, iniisip kung buhay kundi magkahalong eksperimento,
tsaang may yelo, na malugod namang
mag-uuwi ka ng pera o hindi. Maraming pagkakamali’t mga kabiguan?” sabi ni
ipagkakaloob ni Nai Phan, na may
buhay ang maaaring mnakadepende sa Nai Phan.
kasama pang doughnut para kumpleto.
pag-uwi mo na may dalang pera. Hindi “Hindi, malakas ang katawan ko, alam
Pag maulan, sasabihin ni Nai Phan sa
ko sasabihin sa mga pulis. Mga siyam na mo,” pagpapatuloy ngkabataang lalaki.
mga estudyanteng dalagita: “Mga
raan ang cash dito; higit pa. . .kunin mo “Narinig mo ba ang ubo ko? Natatakot
binibini, nahihirapan na kayo sa
na.” ako na mayroon na akong T.B. iyon ang
pagtatampisaw sa putik. Mula ngayon,
Inilagay niya ang salapi sa mesa pero dapat sa akin, sa palagay ko, dahil
pwede nyong bitbitin ang inyong mga
ang binatang holdaper ay tila hindi meron akong mga ginawang masasama
sapatos hanggang sa aking tindahan at
nagkalakas-loob na hipuin iyon. —dapat talagang mamatay na ako agad-
doon n’yo isuot.” Lagi niyang binibigyan
“Bakit hindi mo kunin?” tanong ni Nai agad. Hindi ako dapat mabuhay, pasanin
ang mga ito ng malinis na tubig para
Phan. “Tingnan mo, bakit kita lolokohin? lang ako sa mundo. Salamat, at paalam.”
panghugas ng paa.
Alam kong hirap na hirap ka. Hirap “Hindi mo kailangang umalis agad. Dito
Pero eksakatong gabi-gabi, isasara niya
tayong lahat sa mga araw na ito. Hindi ka muna sandali at mag-usap tayo.
ang kanyang tindahan. Sasabihin sa
ako naniniwalang masama kang tao. Gusto kitang makilala. Saan ka nakatira?
kanya ng mga kaibigan niya, “Dapat kang
Sino ang gustong maging magnanakaw Ano ang mga hilig mo? Ibig kong sabihin,
magbukas at magsilbi sa gabi; dyan
kung maiiwasan niya? Maaari ding ano ang mga pinaniniwalaan mo?”
maganda ang negosyo, mas madali kang
nagkaatake ang iyong ama at kailangan Walang pag-asang umiling ang
yayaman.”
mo siyang alagaan. Dalhin mo sa kanya kabataang lalaki. “Hindi ko alam kung
Masayang tatawa si Nai Phan at
ang perang ito, pero huwag mong ubusin saan ako papunta ngayon. Saan ako
sasabihin, “Mas masarap matulog kaysa
lahat sa gamot. Maniwalak ka sa akin, maaaring pumunta? Ano ang mga
magpayaman nang mabilis.”
magagamot ng doktor ang katawan, pero pinaniniwalaan ko? Hindi ko alam.
Ang sagot na ito’y may pinupukaw sa
kailangan ng tao ang lunas pati sa Mukhang walag anupaman sa mundong
puso ng mga nakakarinig na mas
kanyang isip at kaluluwa. Bumili ka ng ito na karapat-dapat na paniwalaan.
mayaman kaysa kay Nai Phan, pero
ilang mababangong bulaklak, isang Naging isang miserableng nilikha na ako
hindi pa rin kuntento sa yaman nila,
kuwintas ng bulaklak para sa iyong ina mula nang araw na ako’y ipinanganak;
bagkus ay nagkukumagkag pang
na mailalagay niya sa harap ng hindi nakapagtataka na hindi ko gusto
magpundar ng mas malaki pang
sagradong imahen sa bahay. Iyon ang ang aking mga kapwa-tao. Minsan, ang
kayamanan.
ginagawa ko gabi-gabi. Hindi mo tingin ko’y pananagutan ng lahat ang
Ang mga taong naninirahan sa iskinita,
kailangang malaman kung ano ang mga kasamaan ko. Ayokong
pauwi sa kani-kanilang bahay sa
kabanalan o kung saan ito nananahan. makisalamuha sa mga tao. Hindi ako
kalaliman ng gabi pagkaraan ng
Sapat na ang makadama ka ng nagtitiwala sa kahit kanino.
maghapong ginugol sa paghahabol ng
kapayapaan sa iyong sarili. Iyon ang Kinasusuklaman ko ang paraan ng
pera, ay makatatanaw kay Nai Phan na
langit. Ay!—at itabi mo ang iyong baril— pakikipag-usap ng tao sa isa’t isa, kung
nakahilig sa kanyang maliit na silyang
giginhawa agad ang pakiramdam mo. paano nila gugulin ang kanilang buhay,
de-tiklop, kuntentong nakikipag-usap sa
kung paano nila mahalin at purihin ang umalis at pagkaraan, naalala niya,
isa’t isa, kung paano sila tumawa at inilabas niya ang baril. Iniabot niya iyon
ngumiti.” sa may-ari ng tindahan.
Tumango nang may pagkaunawa si Nai “Sana’y kunin mo ito. Hindi ko na ito
Phan. “Lahat ng tao’y ganon ang kailangan. Iyan ang tatak ng
pakiramdam kung minsan.” mababangis. Sinumang lalaki na
“Kaya mo ba akong paniwalaan?”. “Hindi magdadala ng baril ay walang awa o
ako interesado sa kahit ano. Sawang- paggalang sa iba, wala siyang
sawa na ako sa lahat. Ang buong mundo iginagalang kundi ang baril. Ang mga
ay parang hungkag. Walang kahulugan, bandido’y maaaring mabuhay sa
walang anupaman na mapangangapitan kanilang baril, pero ang buhay nila’y
o maigagalang ng tao. Kung talagang laging gagambalain ng katotohanan na
gusto kong magtrabaho, sa palagay ko ang mga kaaway nila’y maaaring
ay maaari akong humanap ng gawain. sumalakay sa kanila nang wala silang
Pero nasusuklam akong makita ang kahandaan. Wala silang panahon para
sangkatauhan, ayokong tumanggap ng panoorin ang paglubog ng araw o para
kahit na anong pabor mula sa kanila. umawit. Pag ang tao’y walang panahon
Mananatili ako nang isang linggo sa para umawit, mabuti pang maging kuliglig
isang trabaho, dalawang linggo, sa isa pa na lang o ibong mynah.”
—hindi ako nagtatagal kahit saan.” Ngumiti nang masaya ang holdaper, at
“Nagbabasa ka ba ng libro?” kumakaway ng pamamaalam, idinugtong
“Dati. Pero umayaw na ako. Ni hindi na nito: “Babalik ako para makita ka uli, pero
ako nagbabasa ng dyaryo ngayon. Bakit huwag mo nang ipakita uli sa akin ang
pa? alam na alam ko kung anong laman aking baril. ‘Yan ang kaaway ng isang
nila. Wala kundi barilan, nakawan, malinis na buhay. Paalam.”
patayan! Binabago nila ang mga lugar at Nawala sa dilim ang estranghero.
mga pangalan, pero ganun at ganon din Yumuko si Nai Phan, ang may-ari ng
ang mga istorya.” tindahan, para bisitahin ang pinakabago
Hinimas ng kabataang lalaki ang niyang pag-aari. Iniisip niya na bukas ay
kanyang baba at masusing naningkit ang ipagbibili niya iyon. Kailangang-kailangan
mga mata kay Nai Phan. “Suwerte mo na niya ng bagong pansala ng kape.
hindi ka nagpakita ng anumang takot o
galit nang pagbantaan kita ng baril, tiyak
na papatayin kita. Ang daigdig na ito’y
punung-puno ng mga lalaki na gustong
magpakita ng galit, mga lalaking
marurumi ang isip, na laging
bumubulalas na nabubulok na raw ang
sibilisasyon at moralidad. Hindi ako
naniniwala na dahil lang daan-daan o
libo-libo ang napasama, ganun na rin ang
dapat gawin ng lahat ng tao. Alam ko na
ngayon na hindi ako naparito dahil sa
pera kundi para patunayan sa sarili ko na
tama ang aking paniniwala. Naiisip ko
palagi kahit pa nawawalan na ng pag-asa
ang mundo at lumulubog na sa
kalaliman, pinarumi at dinungisan ng
kasalanan ng tao, may natitira pa rin
kahit isang tao na hindi tao dahil lang
ganun ang itsura niya, kundi isang tunay
na taong nilalang. Alam niya kung
paaanong magmahal ng iba, kung paano
mapagwawagian ang paggalang ng
ibang tao. Pero hindi ko ganap na
pinanaligan iyon dahil wala pa akong
nakitang ganun. Sa loob ng maraming
taon ay iniisip ko: “Sana’y makakita ako
ng isang tao na hindi pa naging buktot
kasabay ng kabuktutan ng mundo, para
mapaniwalaan ko na may natitira pang
kabutihan, para magkaroon ako ng lakas
para patuloy na mabuhay. Ngayo’y
nakatagpo ako ng isang taong ganun.
Ibinigay mo sa akin ang lahat ng
hinahangad ko. Wala ka nang dapat
ibigay. Uuwi na ako ngayon. Mangyari
pa, sa isip ko, hindi ko na kamumuhian
uli ang daigdig. Natuklasan ko sa wakas
ang uri ng buhay na gusto kong
tuntunin.”
Mukhang naging mas masigla na ang
estranghero. Tumindig na siya para