Professional Documents
Culture Documents
Algebris Amocanebi Qartulad PDF
Algebris Amocanebi Qartulad PDF
Algebris Amocanebi Qartulad PDF
1. კომბინატორიკა 2
2. ჯგუფი, რგოლი, ველი 4
3. კომპლექსური რიცხვები 8
4. გადანაცვლება და ჩასმა 21
5. დეტერმინანტი 24
6. მატრიცთა თეორია 47
7. წრფივ განტოლებათა სისტემები 53
8. პოლინომთა ალგებრა 64
9. წრფივი სივრცეები 74
10. კვადრატული ფორმები 92
Tavi 1. kombinatorika
1.1.1. ramden elements unda Seicavdes simravle, rom misi elementebisagan Sedgenili
yvela gadanacvlebaTa ricxvi iyos:
1. ara umetes 1000 -isa; 2. ara nakleb 500 -isa.
1.1.2. SeadgineT A simravlisagan yvela SesaZlo gadanacvleba, Tu:
1. A = {m, n, p, q} ; 2. A = {1, 2, p, q, a} .
1.1.3. SeasruleT moqmedebebi da gamoTvaleT:
8 !−6 ! (n − 2)! 1 1 1 1
1. ; 2. ; 3. − ; 4. − .
12 ! (n − 4)! n! (n + 4)! (k − 2)! k!
1.1.4. ramdeni sxvadasxva xerxiT SeiZleba 6 kacis arCeva eqvs sxvadasxva
Tanamdebobaze, Tu kandidatTa raodenobaa 12 ?
1.1.5. klasSi 28 moswavlea. gamosaSveb saRamoze maT erTmaneTs samaxsovro
fotosuraTebi gaucvales. ramdeni fotosuraTi gaicvala sul?
1.1.6. ramdeni gansxvavebuli sagnisagan SeiZleba 2 -elementiani 210 wyobis Sedgena?
1.1.7. ipoveT saWadrako turnirSi monawileTa raodenoba, Tu TiToeulma monawilem
yvela danarCenTan TiTo partia iTamaSa da sul 55 partia gaTamaSda?
1.1.8. klasis 25 moswavlidan konferenciisaTvis unda airCion 4 delegati. ramdeni
xerxiT SeiZleba amis gakeTeba?
1.1.9. aCveneT Semdegi tolobis samarTlianoba:
a) C 74 + C 73 = C84 ; b) C105 + C106 = C116 .
1.1.10. ramdeni gansxvavebuli xerxiT SeiZleba Sedges 18 moswavliani klasis
moswavleTa sia?
1.1.11. ipoveT 0 , 1 , 2 , 3 cifrebisagan Sedgenili yvela SesaZlo oTxniSna ricxvebis
raodenoba, romelSic yvela cifri erTmaneTisagan gansxvavebulia
2
1.1.12. fexburTelTa gundSi 17 moTamaSe iricxeba. sastarto xuTeulis dayenebis
ramdeni sxvadasxva varianti arsebobs?
1.1.13. amoxseniT gantoleba Ax3 − 6C x2 = x 2 − x
1.1.14. cifrebisagan 1, 2 , 3 , 4 , 5 Sedgenilia yvela SesaZlo xuTniSna ricxvi,
romelSic cifrebi ar meordeba. ipoveT, aseTnairad miRebul ricxvebs Soris, 5 -
ianiT dawyebuli ricxvebis raodenoba
1.1.15. ramdeni gansxvavebuli bileTis Sedgena SeiZleba 10 algebruli da 6
geometriuli amocanis gamoyenebiT, Tu TiToeul bileTSi Sedis 3 algebruli da 2
geometriuli amocana?
1.1.6. amoxseniT utoloba An2−1 < 72
1.1.7. ramdeni sxvadasxva xerxiT SeiZleba ganvalagoT Taroze wignebis eqvsi tomi?
1.2.1. ipoveT ( x + 3 x2 )
12
daSlis mexuTe wevri
1.2.2. ipoveT x + x( )
− 2 12
daSlis im wevris nomeri, romelic ar Seicavs x -s
1.2.3. ipoveT (1 + 0,01) daSlis udidesi wevris nomeri
1000
pasuxebi:
1.1.1 1. n ≤ 6 , 2. n ≥ 6 ; 1.1.4. A115 = 55 440 ; 1.1.5. n = 11 ; 1.1.7. 6! ; 1.2.1. 495 ⋅ x 6
Tavi 2. jgufi, rgoli, veli
pasuxebi:
2.1. a) operacia komutaciuri da asociaciuria, gaaCnia neitraluri elementi
n = 1 . simetriuli elementi mxolod n = 1 elements gaaCnia; b) operacia
komutaciuri da asociaciuria, mas ar gaaCnia neitraluri elementi; g) operacia
komutaciuri da asociaciuria, gaaCnia neitraluri elementi n = 1 . yoveli
elementi Tavisi Tavis simetriulia; d) operacia komutaciuri da asociaciuria,
gaaCnia neitraluri elementi n = 0 . yoveli a elementis simetriulia − a .
2.2. a) operacia komutaciuri da asociaciuria, gaaCnia neitraluri elementi
n = ∅ . simetriuli elementi mxolod n = ∅ elements gaaCnia; b) operacia
komutaciuri da asociaciuria, gaaCnia neitraluri elementi n = X . simetriuli
elementi mxolod n = X elements gaaCnia ; g) operacia arakomutaciuri da
araasociaciuria, ar gaaCnia neitraluri elementi; d) operacia komutaciuri da
4
asociaciuria, gaaCnia neitraluri elementi n = ∅ . yoveli elementi Tavisi
Tavis simetriulia. 2.3. a), b), d), e) –SemTxvevebSi simravle rgolia.
2.5. miTiTeba: gaSaleT (e + e )( x + y ) namravli distribuciulobis gamoyenebiT.
( )
2.10. a) Z ; b) (2) ; g) x 2 − 1 ; d) R[x ] ; e) ( x − 1) . 2.13. a) mTelobis are; e) veli.
2.15. Z 8 -is qvergolebia 1 , 2 , 4 da 0 ; Z 18 -is qvergolebia 1 , 2 , 3 , 6 , 9
da 0 ; Z 5 -is qvergolebia 1 da 0 . 2.16. a) 1 da 7 ; b) ∅ ; g) 2 da 7 ; d)
5 9 1
x1 = x 2 = 4 . 2.17. a) x = 4 ; b) x = 2 ; g) x 3 − a ≡ 0 mod11 . 2.18. a −1 = + 3 2− 3 4.
43 43 43
Tavi 3. kompleqsuri ricxvebi
3.1.1. gamoTvaleT
1. ( 2 + i ) ( 5 - i ) + (3 + 2i ) (7 + 5i ); 2. (3 + i )(12 − i ) − (4 + i)(18 − 3i );
(3 + i )(4 − 3i ) (6 + 7i )(2 − 3i )
3. (5 + 2i )(3 + 4i ) − (2 + 3i )(6 − 5i ); 4. ; 5. ;
2+i 3−i
(1 + 2i )(7 − i ) (3 + i )(2 − 3i ) (3 + 2i )(1 − 7i )
; 9. (3 + i ) − (2 + i ) ;
2 2
6. ; 7. ; 8.
(3 + i )2
1+ i 5 − 2i
(2 + 2i )5 ;
5
⎛1 3 ⎞
10. 11. ⎜ + ⎟
⎜ 4 4 i⎟ ; 12. (3 + 2i )4 − (2 + 3i )4 .
(2 − 2i )7 ⎝ ⎠
3.1.2. gamoTvaleT
1. (1 + 5i )(− 4 + 5i ); 2. (1 − 3i ) ; 3. (2 − 3i )(2 + 3i) :
2
⎛1 1 ⎞ 2 + 3i 13 + 4i
4. ⎜ + i ⎟(0,5 − 0,7i ); 5. ; ;
⎝2 3 ⎠ 2 − 3i 17 − 9i
3.1.3. amoxseniT gantolebebi namdvili x da y mniSvnelobebisaTvis
1. (3 x + y ) + (2 x + 3 y )i = 4 − i; 2. (2 x − 7 y ) + (3 x − 4 y )i = −11 − 2i;
3. 3 x − 7i + 6 y + 3 xi = −2 − 3i; 4. 4 x − 3 yi − 3 x + yi = 2 − 4i;
5. (2 + 3i )x + (3 − 2i ) y = − i;
1 7
3 4
3.1.4. gamoTvaleT
i88 ; i 57 ; i −68 ; i 2 n , n ∈ Ζ; i − n , n ∈ Ν; i 5 + i15 + i 25 + i 35 + i 45 ;
2
i + i 2 + i 3 + Λ + i n , n > 4; i 2i 4i 6 Λ i 60 .
3.1.5. amoxseniT gantolebaTa sistemebi
1. (2 + i )z1 + (2 − i )z2 = 3 + 2i 3. (2 + i )z1−3iz2 = −2i
(2 − i )z1 + (2 + i )z2 = 1 + 4i; 4iz1 + (3 + 4i )z2 = 4 − 5i;
2. 2iz1 + (3 − 2i )z2 = 3 − 8i 4. 3 z1 + (4 + i )z2 = −1 − i
4iz1 + (4 + 3i )z2 = 7 + 4i; (3 − i )z1 − (1 − 5i )z2 = −3i;
3.1.6. gamoTvaleT
3 −i −2 3 − 3i 3 + 2i 3+i
1. ; 2. ; 3. ; 4. − .
i 2
−i +2 3 1− i 2 + 3i − 2 + 5i
3.1.7. amoxseniT gantolebebi
1. z 2 = i; 2. z 2 = 2 − 3i; 3. z 2 = 7 − 4i; 4. z 2 − (3 + 2i )z + i + 2 = 0;
5. z 2 − 4 z = 10i − 7.
1 3
3.1.8. vTqvaT z = − + i, gamoTvaleT
2 2
( )( ) ( ) (
1. a + bz 2 + cz a + bz + cz 2 ; 2. (a + b )(a + bz ) a + bz 2 ; 3. a + bz + cz 2 + a + bz 2 + cz . ) (
3
)
3
5. (z ) = (z ) , n ∈ Ν;
n n
zz = z . 6.
2
⎧ b
⎪arctg a , a > 0
⎪
⎪ b
arg z = ⎨arctg + π , a < 0, b > 0
⎪ a
⎪ b
⎪arctg a − π , a < 0, b < 0
⎩
.
SevniSnoT, rom z = (0,0 ) kompleqsur ricxvisaTvis argumenti ar ganimarteba.
rogorc naxazidan Cans
a = r cos ϕ da b = r sin ϕ .
amrigad, z = a + bi kompleqsuri ricxvi SeiZleba CavweroT saxiT
z = r (cos ϕ + i sin ϕ ) .
kompleqsuri ricxvis Caweris am ukanasknel saxes misi trigonometriuli saxe
ewodeba.
Tu gamoviyenebT eileris formulebs, maSin z kompleqsuri ricxvi SeiZleba
Caiweros e.w. maCvenebliani saxiTac:
z = reiϕ .
samarTliania muavris formula:
z n = z (cos n arg z + i sin n arg z ), ∀n ∈ Ζ.
n
1. (1 + i )
1000
(
; 2. 1 + i 3 )
150
; 3. ( )
30 ⎛
3 + i ; 4. ⎜⎜1 +
2
3 1 ⎞
+ i ⎟⎟ ;
2 ⎠
5. (2 − )12
2 +i ;
⎝
12 30
⎛1− i 3 ⎞ ⎛ 3+i⎞
6. ⎜⎜ ⎟ ; 7. ⎜
⎟ ⎜ (
⎟ ; 8. cos 20ο + i sin 20ο cos 70ο + i sin 70ο ;
⎟ )( )
⎝ 1+ i ⎠ ⎝ 1− i ⎠
( )(
9. cos 50ο + i sin 50ο cos 70ο + i sin 70ο ; )
⎛ 3π 3π ⎞⎛ 2π 2π ⎞⎛ 7π 7π ⎞
10. ⎜ cos + i sin ⎟⎜ cos + i sin ⎟⎜ cos + i sin ⎟; 11. (1 + cosα + i sin α ) , n ∈ Ν; 12.
n
⎝ 4 4 ⎠⎝ 3 3 ⎠⎝ 12 12 ⎠
(1 + ω )n , n ∈ Ν, sadac ω = cos 2π + i sin 2π ;
3 3
3.2.3. gamoTvaleT
cos130ο + i sin 130ο 3 −i cos140ο + i sin 140ο cos109ο + i sin 109ο
1. ; 2. ; 3. ; 4 . ;
cos 40ο + i sin 40ο 1+ i cos 50ο + i sin 50ο cos 49ο + i sin 49ο
1
3.2.4. aCveneT, rom Tu z + = 2 cos α ,
z
1
maSin zn + = 2 cos nα , n ∈ Ζ.
zn
3.2.5. aCveneT, rom Tu
z <
1
, maSin (1 + i )z 3 + iz <
3
2 4
3.2.6. SeasruleT moqmedebebi
⎝ 4 4 ⎠ ⎝ 6 6 ⎠
3. ⎜⎜
⎛ 1 + itgα ⎞
⎟⎟ =
n
1 + itgnα
; 4.
1+ i 3
= 2.
( )
3n
⎝ 1 − itgα ⎠ 1 − itgnα (1 + i )4 n
3.2.8. gamosaxeT sin x -iT da cos x -iT:
1. sin 4 x; 2. cos 4 x; 3. sin 5 x; 4. cos 5 x; 5. sin 6 x.
3.2.9. gamosaxeT tgx -iT:
1. tg 3x; 2. tg 5x; 3. tg 6x.
3.2.10. aCveneT, rom
1. cos3 x = (3 cos x − cos 3 x ); 2. sin 3 x = (3 sin x − sin 3 x ); 3. sin 4 x = (cos 4 x − 4 cos 2 x + 3);
1 1 1
4 4 8
4. cos5 x = (cos 5 x + 5 cos 3 x + 10 cos x ).
1
16
3.2.11. ipoveT fesvis yvela mniSvneloba
5
1+ i
1. 3 1; 2. 4 − 4 ; 3. 6 i ; 4. 6 64 ; 5. 3 1 + i ; 6. 3 (1 + i ) ; 7. 8 8 2 (1 − i ); 8. 3 − 4i ; 9. 3
3
;
3+i
10. 4
−1+ i
1− i 3
( )
; 11. 10 512 1 − i 3 ; 12. 3 2 − 2i ; 13. 3
27 − 54i
2+i
; 14. 3
8 + 24i
3−i
; 15. 6 1.
5. ( z + 2 ) − (z − 2 ) = 0; 6. ( z + 3i ) + i (z − 3i ) = 0.
n n n n
⎩ε k +l −n , k + l ≥ n
3.3.4. ipoveT 1 − dan n − uri rigis yvela pirveladi fesvi, Tu: n = 2, 3, 4, 5, 6, 8,12,16, 24
3.3.5. romel maCvenebels miekuTvneba 1 -dan n -uri rigis TiToeuli fesvi, Tu:
n = 15; n = 20.
3.3.6. ipoveT 600
1 − yvela is fesvi, romelic miekuTvneba maCvenebels 6.
2+i
3.3.7. aris Tu ara 1 − dan romelime rigis fesvi ricxvi .
2−i
3.3.8. aCveneT, rom 1 − dan n − uri rigis ε fesvi pirveladia maSin, da mxolod
maSin, roca ε , ε 2 , ε 3 Λ ε n −1 , ε n = 1 ricxvebi wyvilwyvilad gansxvavebulebi arian.
3.3.9. aCveneT, rom:
1. ε l = 1 ⇔ l n ;
2. 1 − dan n − uri rigis ε fesvi ekuTvnis l maCvenebels maSin, da mxolod maSin,
roca (l , n ) = 1.
7
3.3.10. ipoveT 1 − dan n − uri rigis yvela fesvis k − uri xarisxebis jami.
n −1
3.3.11. ipoveT ∑ε
k =0
k
, sadac ε aris 1 − dan 2n − rigis pirveladi fesvi.
1 3 1 5 1 7
5. Cn + Cn + Cn + Λ ; 6. Cn − Cn + Cn − Cn + Λ ; 7. 1 + 2ε + 3ε 2 + Λ + nε n −1 , sadac ε
1 5 9 1
3 9 27
aris 1 − dan n − uri rigis fesvi.
3.4.2. daamtkiceT, rom:
1⎛
1. 1 + Cn + Cn + Λ = ⎜ 2 n + 2 cos
nπ ⎞ 1⎛ n (n − 2)π ⎞;
⎟; 2. Cn + Cn + Cn + Λ = ⎜ 2 + 2 cos ⎟
3 6 1 4 7
3⎝ 3 ⎠ 3⎝ 3 ⎠
1⎛
3. Cn2 + Cn5 + Cn8 + Λ = ⎜ 2n + 2 cos
(n − 4)π ⎞.
⎟
3⎝ 3 ⎠
3.4.3. vTqvaT, ε aris 1 − dan n − uri rigis fesvi. ipoveT Semdegi jamis
mniSvneloba:
n n
1. ∑k ε
k =1
2 k −1
; 2. ∑k ε
k =1
3 k −1
.
3.5.2. daamtkiceT:
1. z1 ± z2 ≤ z1 + z2 ;
2. z1 − z2 ≤ z1 ± z2 ;
3. z1 + z2 = z1 + z2 ⇔ z1 da z2 ricxvebis sesabamisi radiusveqtorebi erTidaimave
mimarTulebisaa;
4. z1 + z2 = z1 − z2 ⇔ z1 da z2 ricxvebis Sesabamis radius veqtorebs urTierT
sawinaaRmdego mimarTuleba aqvT.
3.5.3. daamtkiceT Semdegi utolobis samarTlianoba
z1 − z2 ≤ z1 − z2 + min( z1 , z2 ) arg z1 − arg z2 , ra SemTxvevaSi eqneba adgili tolobas.
3.5.4. aCveneT, rom
⎡n⎤ ⎡ n +1 ⎤
⎢2⎥ ⎢ 2 ⎥
⎣ ⎦ ⎣ ⎦
1. cos nx = ∑ (− 1) Cn2 k cos n − 2 k x sin 2 k x; 2. sin nx = ∑ (− 1) C 2 k +1
cos n − (2 k +1) x sin 2 k +1 x.
k k
n
k =o k =0
3.5.5. aCveneT, rom Tu
n
{
z = {z1 , z2 ,Λ , zn }, maSin z = z1 , z2 ,Λ , zn .
n
}
3.5.6. daamtkiceT Semdegi tolobebis samarTlianoba
1. n z1n z2 = z1 n z2 ; 2. n − z1n z2 = − z1 n z2 ;
3. n z simravlisa da n − z simravlis gaerTianeba aris 2n
z 2 simravle.
3.5.7. WeSmaritia Tu ara Semdegi toloba
nm
z m = n z , m φ 1.
3.5.8. daamtkiceT, rom
1. 1 − dan n − uri rigis fesvebis Gn simravle n − uri rigis ciklur jgufs
warmoadgens
2. yoveli n − uri rigis G cikluri jgufi izomorfulia Gn -is.
3.5.9. aCveneT, rom Tu ε aris 1 − dan n − uri rigis pirveladi fesvi, maSin ε -ic
1 − dan n − uri rigis pirveladi fesvia.
3.5.10. daamtkiceT, rom Tu (m, n ) = 1 , maSin: ε aris 1 − dan nm − rigis pirveladi
fesvi maSin, da mxolod maSin, roca ε warmoadgens 1 − dan n − uri rigis
pirveladi fesvisa da 1 − dan m − uri rigis pirveladi fesvis namravls.
3.5.11. ganvixiloT eileris φ (n ) funqcia. daamtkiceT, rom:
1. 1 − dan n − uri rigis pirveladi fesvebis raodenoba ϕ (n ) − is tolia;
2. Tu (m, n ) = 1 , maSin ϕ (mn ) = ϕ (m )ϕ (n );
3. ϕ ( p ) = p − 1, Tu p − martivi ricxvia;
( )
4. ϕ p n = p n − p n −1 , Tu p − martivi ricxvia;
5. Tu n = p1k1 p2k 2 Λ plk l , sadac p1 , p2 ,Λ , pl − erTmaneTisagan gansxvavebuli martivi
l
p −1
ricxvebia, maSin ϕ (n ) = n∏ k .
k =1 pk
3.5.12. daamtkiceT, rom 1 − dan n − uri rigis ε k fesvis maCvenebeli l gamoiTvleba
n
formuliT: l = .
(n, k )
3.5.13. ipoveT 1 − dan n − uri rigis ε fesvis maCvenebeli, Tu cnobilia, rom ε k
miekuTvneba l − maCvenebels.
9
3.5.14. ∑ (n ) − iT avRniSnoT 1 − dan n − uri rigis yvela pirveladi fesvis jami.
aCveneT, rom:
1. ∑ (1) = 1; 2. ∑ ( p ) = −1, sadac p − martivi ricxvia;
( )
3. ∑ p k = 0, sadac p − martivi ricxvia da k > 1;
4. ∑ (nm ) = ∑ (n )∑ (m ), Tu (n, m ) = 1.
3.5.15. daamtkiceT, rom:
m −1
1. 2 2 m cos 2 m x = 2∑ C2i m cos 2(m − i )x + C2mm ;
i =0
m
2. 22 m cos 2 m +1 x = ∑ C2i m +1 cos(2m − 2i + 1)x;
i =0
m −1
3. 2 2 m sin 2 m x = 2∑ (− 1) C2i m cos 2(m − i )x + C2mm ;
m+i
i =0
m
4. 22 m sin 2 m +1 x = ∑ (− 1) C2i m +1 sin (2m − 2i + 1)x;
m+i
i =0
3 1 123 61
3.1.1. 1. 22 + 3i; 2. − 38 + 3i; 3. − 20 + 18i; 4. 7 − 5i; 5. 10,3 + 2,1i; 6. + i; 7. 3 − 3i; 8. − i;
2 2 29 29
1 1 1 3 29 11
9. 5 + 2i; 10. − + i; 11. − i; 12. 240i. 3.1.2. 1. − 29 − 15i; 2. 10 − 6i; 3. 7; 4. − i;
16 16 64 64 60 60
⎛ 13 11 ⎞ ⎛ 30 29 ⎞ ⎛ 7⎞ ⎛ 55 9 ⎞
5. − + i; 6. + i. 3.1.3. 1. ⎜ ,− ⎟; 2. ⎜ , ⎟; 3. ⎜ 4,− ⎟; 4. (2,2 ); 5. ⎜ −
5 12 1 1
, ⎟.
13 13 2 2 ⎝7 7⎠ ⎝ 13 13 ⎠ ⎝ 3⎠ ⎝ 156 26 ⎠
3.1.4. 1; i; 1; (− 1) ; (− 1) i n ; i ;
(1 − i )(i n − 1) ; − 1. 3.1.5. 1. ⎛ i ,4 + 5i ⎞; 2. ⎛ − 7 + 78 i, 142 − 47 i ⎞;
⎜ ⎟ ⎜ ⎟
n n
2 ⎝4 ⎠ ⎝ 106 53 53 53 ⎠
⎛ 167 313 116 5 ⎞ ⎛ 5 11 11 3 ⎞ 11 4 3 3 3
3. ⎜ − − i,− + i ⎟; 4. ⎜ − i,− + i ⎟. 3.1.6. 1. − 3; 2. − + i ; 3. − i ;
⎝ 221 221 221 221 ⎠ ⎝ 32 32 32 32 ⎠ 13 13 2 2
4.
361 76
+ i. 3.1.7. 1.
2
,−
2
(1 + i ); 2. − 2 3 + 4 ± 2 3 − 4 i;
377 377 2 2 2 2
2 65 + 14 2 65 − 14 6 ± 2 73 − 6 4 ± 2 73 + 6
3. − ± i ; 4. + ;
2 2 4 4
4 ± 2 109 − 6 2 109 + 6
5. ± i. 3.1.8. 1. a 2 + b 2 + c 2 − (ab + ac + bc ); 2. a 3 + b3 ;
2 2
( ) ( )
3. a 3 + b3 + c 3 − 3 a 2b + a 2c + ab 2 + b 2c + ac 2 + bc 2 + 12abc. 3.1.9. 1. {1 ± 2i,−4 ± 2i},
(x 2
{ }
− 2 x + 3)(x + 8 x + 20); 2. 2 ± i 2 ,−2 ± 2i , (x − 4 x + 6 )(x 2 + 4 x + 12);
2 2
⎧
3. ⎨ ±
2
7 1 ⎫ 2
± i ⎬, x −
2
( 7 x + 2 )(x
2
) ( )(
+ 7 x + 2 ; 4. {± 4 ± i}, x 2 − 8 x + 17 x 2 + 8 x + 17 . )
⎩ ⎭
3.1.12. z1 = a1 + b1i, z2 = a2 + b2i ricxvebisaTvis: z1 + z2 ∈ R, Tu b1 + b2 = 0; z1 z2 ∈ R, Tu
π π 3π 3π
a1b2 + a2b1 = 0. 3.2.1. 1. cos 0ο + i sin 0ο; 2. 2(cos π + i sin π ); 3. cos + i sin ; 4. cos + i sin ;
2 2 2 2
⎛ π π ⎞ ⎛ ⎛ π ⎞ ⎛ π ⎞ ⎞ ⎛ 3π 3π ⎞
5. 2 ⎜ cos + i sin ⎟; 6. 2 ⎜⎜ cos⎜ − ⎟ + i sin ⎜ − ⎟ ⎟⎟; 7. 2 ⎜ cos + i sin ⎟;
⎝ 4 4 ⎠ ⎝ ⎝ 4 ⎠ ⎝ 4 ⎠⎠ ⎝ 4 4 ⎠
⎛ π π⎞ ⎛ ⎛ π⎞ ⎛ π ⎞⎞ ⎛ 4 4⎞
8. − 2 ⎜ cos + i sin ⎟; 9. 2⎜⎜ cos⎜ − ⎟ + i sin ⎜ − ⎟ ⎟⎟; 10. 5⎜ cos arctg − i sin arctg ⎟;
⎝ 4 4⎠ ⎝ ⎝ 3⎠ ⎝ 3 ⎠⎠ ⎝ 3 3⎠
⎛ π π⎞ ⎛ 2π 2π ⎞ 2 3⎛ π π⎞
11. 5(cos π + i sin π ); 12. 2 ⎜ cos + i sin ⎟; 13. 2⎜ cos + i sin ⎟; 14. ⎜ cos + i sin ⎟;
⎝ 4 4⎠ ⎝ 3 3 ⎠ 3 ⎝ 6 6⎠
⎛ π π ⎞ α⎛ α α⎞
15. 2 2 + 3 ⎜ cos + i sin ⎟; 16. cos(− α ) + i sin (− α ); 17. 2 cos ⎜ cos + i sin ⎟;
⎝ 12 12 ⎠ 2⎝ 2 2⎠
⎛
18. 2⎜ cos
35π
+ i sin
35π ⎞
⎟; 19. cos 2α + i sin 2α . . 3.2.2. 1. 2 ; 2. 2 ; 3. − 2 ; 4. 2 + 3 ;
50 150 30
(24
)
⎝ 18 18 ⎠
( 6
) 1
( )
5. − 212 2 − 3 ; 6. − 26 ; 7. 215 i; 8. i; 9. − 1 + i 3 ; 10. 1; 11. 2n cos n ⎜ cos
2
α⎛
2⎝
nα
2
+ i sin
nα ⎞
⎟;
2 ⎠
nπ nπ 3 +1 3 +1
12. cos
3
+ i sin
3
. ( )
3.2.3. 1. − cos10ο + i sin 10ο ; 2.
2
−
2
i ; 3. i ;
4. −
3
5
(cos10ο + i sin10ο ). 3.2.4. jer aCveneT, rom z = cos α + i sin α .
11
⎛ ⎛ 17π ⎞ ⎛ 17π ⎞⎞
3.2.6. 1. 2 2 ⎜⎜ cos⎜ + ϕ ⎟ + i sin ⎜ + ϕ ⎟ ⎟⎟; 2. cos 2ϕ + i sin 2ϕ ;
⎝ ⎝ 12 ⎠ ⎝ 12 ⎠⎠
2⎛ ⎛ π ⎞ ⎛ π ⎞⎞
3. ⎜⎜ cos⎜ 2ϕ − ⎟ + i sin ⎜ 2ϕ − ⎟ ⎟⎟. 3.2.8. 1. 4 cos3 x sin x − 4 cos x sin 3 x;
2 ⎝ ⎝ 12 ⎠ ⎝ 12 ⎠ ⎠
2. cos 4 x − 6 cos x sin x + sin 4 x; 3. 5 cos 4 x sin x − 10 cos 2 x sin 3 x + sin 5 x;
4. cos5 x − 10 cos3 x sin 2 x + 5 cos x sin 4 x; 5. 6 cos5 x sin x − 20 cos3 x sin 3 x + 6 cos x sin 5 x.
3tgx − tg 3 x 5tgx − 10tg 3 x + tg 5 x 2(3tgx − 10tg 3 x + 3tg 5 x )
3.2.9. 1. ; 2. ; 3 . .
1 − 3tgx 1 − 10tg 2 x + 5tg 4 x 1 − 15tg 2 x + 15tg 4 x − tg 6 x
⎧ 1 3 ⎫ ⎧ kπ kπ ⎫
3.2.11. 1. ⎨1,− ± i ⎬; 2. {1 ± i,−1 ± i}; 3. ⎨cos + i sin , k = 0,1,2,3,4,5⎬; 4. 26 1;
⎩ 2 2 ⎭ ⎩ 3 3 ⎭
⎧1 ⎫
5. ⎨ 6 2 ⎛⎜ 2 3 + i 2 3 ⎞⎟, 3 4 (i − 1),− 6 2 ⎛⎜ 2 − 3 + i 2 − 3 ⎞⎟⎬;
1 1
⎩2 ⎝ ⎠ 2 6 ⎝ ⎠⎭
⎧ 1
( ( 1
)) (
6. ⎨1 + i, − 1 − 3 + i − 1 + 3 , − 1 + 3 + i − 1 − 3 ⎬; ( ⎫
))
⎩ 2 2 ⎭
⎧ ⎛ 8k − 1 8k − 1 ⎞ ⎫
7. ⎨ 2 ⎜ cos π + i sin π ⎟, k = 0,1,Λ ,7⎬; 8. {2 − i,−2 + i};
⎩ ⎝ 32 32 ⎠ ⎭
⎧ 1 ⎛ 24k + 19 24k + 19 ⎞ ⎫
9. ⎨ 6 ⎜ cos π + i sin π ⎟, k = 0,1,2⎬;
⎩ 2⎝ 36 36 ⎠ ⎭
⎧ 1 ⎛ 24k + 13 24k + 13 ⎞ ⎫
10. ⎨ 8 ⎜ cos π + i sin π ⎟, k = 0,1,2,3⎬;
⎩ 2⎝ 48 48 ⎠ ⎭
⎧⎛ 6k − 1 6k − 1 ⎞ ⎫
11. ⎨⎜ cos π + i sin π ⎟, k = 0,1,2,Λ ,9⎬;
⎩⎝ 30 30 ⎠ ⎭
⎧ 2⎛
12. ⎨ ⎜ 2 + 3 − i 2 − 3 ⎞⎟,−
2 ⎛ ⎫ ⎧3 ⎫
⎜ 2 − 3 − i 2 + 3 ⎞⎟,1 − i ⎬; 13. ⎨ ± 3 − i ⎬; ( )
⎩ 2 ⎝ ⎠ 2 ⎝ ⎠ ⎭ ⎩2 ⎭
{ }
⎧
14. ± 3 + i,−2i ; 15. ⎨± 1,±
1+ i 3 1− i 3 ⎫
2
,±
2 ⎭
⎬.
⎩
5 −1 10 + 2 5
3.2.12. 1. ; 2. . 3.2.13. ara. 3.2.14. 1. x 2 − 52 x + 760 = 0; 2. x 2 − 2 x + 2 = 0;
4 4
3. x 2 + 1 = 0; 4. x 2 − ( ) ± i; 2. 3i,± (1 − i ). 3.2.18. 1. wesieri
3 3
3 + 1 x + 2 = 0.
2 2
3
3.2.17. 1. ±
2
samkuTxedis wveroebi, centriT koordinatTa sistemis saTaveSi; 2. rombis
wveroebi, centriT koordinatTa sistemis saTaveSi. 3.2.19. 8. kuTxe; 13. sibrtyis
nawili moTavsebuli x + y = ±1 wrfeebs Soris ( z = x + iy ); 14. elifsi
4x2 4 y2
9
+
5
{
= 1; 15. z = x + iy : (x − 1) + y 2 π 1 ; 16.
2
}
x2 y 2
3
+
4
= 1 − elifsiT SemosazRvruli
sibrtyis nawili; 19. warmosaxviTi RerZis marcxena Ria naxevarsibrtye.
3.2.23. 1. − 1 + 2i da 2 − i wertilebze gamavali wrfis wertilebisaTvis;
2. y = − x 2 + 20, y ≥ 4 − parabolis wertilebisaTvis. 3.2.24. y = 2 − 5 x. ( )
z+w z−w
3.2.25. z4 = z1 − z2 + z3 . 3.2.26. ±i . 3.2.27. zk = z0 + ( z1 − z0 )ε k , k = 1,2,Λ , n , sadac
2 2
2kπ 2kπ
da z0 = (( z1 + z2 ) + ictg ( z2 − z1 )) − warmoadgens mravalkuTxedis
1
ε k = cos + i sin
n n 2
centrs.
12
3.3.1. {± 1};
⎧ 1
⎨1, ± i
3⎫ ⎧ 1
( 1
) (
⎬; ⎨± 1,± 1 + i 3 ,± 1 − i 3
2 ⎭ ⎩
)⎫⎬; ⎧⎨± 1,±i,± 2 ⎫
(1 + i ),± 2 (1 − i )⎬;
⎩ 2 2 2 ⎭ ⎩ 2 2 ⎭
⎧ 1
(
⎨± i , ± 1 + i 3 , ±
1
) (3 + i ,±
1
) ( ⎫
3 − i ⎬; )
⎩ 2 2 2 ⎭
⎧ ⎫
⎨± 1,±i,
2
(1 ± i ),− 2 (1 ± i ),± 1 ⎛⎜ 2 + 2 ± i 2 − 2 ⎞⎟,± 1 ⎛⎜ 2 − 2 ± i 2 + 2 ⎞⎟⎬;
⎩ 2 2 2⎝ ⎠ 2⎝ ⎠⎭
⎧ 1
( ) (
1
) ((
1
⎨± 1,±i, ± 1 ± i 3 , ± 3 + i , ± 6 + 2 ± i 6 − 2 ,±
2 2 4
) ( )) 2
2
(( ) (
(1 ± i ), 1 ± 6 − 2 ± i 6 + 2 ⎬.
4
)) ⎫
⎩ ⎭
3.3.2. 1. (− 1) ; 2. 0, Tu n > 1 . SeniSvna: 1 − isa da (−1) − gan gansxvavebuli
n
n(n + 1) ⎪ ⎪
⎪ 6 ⎪4
, roca ε = 1. 3.4.3. 1. ⎨ 2 ; 2. ⎨ 3 .
⎪ n (ε − 1) − 2n , ε ≠ 1 ⎪ n (1 − ε ) + 3n(n − 1)(1 − ε ) + 6n , ε ≠ 1
2
2
⎪⎩ (1 − ε )2 ⎪⎩ (1 − ε )3
2n
3.4.5. 1. tolobis marjvena mxaris mricxveli davSaloT namravlad ∏ (x − ε ),
k =1
k
2kπ 2kπ
sadac ε k = cos + i sin . x − ε k da x − ε n − k = x − ε k Tanamamravlebi gavaerTianoT;
n n
3. SevkvecoT 1. -li toloba (x 2 − 1) − zed da miRebuli gamosaxuleba CavweroT
x = 1 − Tvis.
3.5.3. gamoarkvieT min ( z1 , z2 ) arg z1 − arg z2 sididis geometriuli azri. toloba
miiRweva maSin, roca arg z1 = arg z2 an roca mocemul ricxvTagan erTerTi nulis
tolia. 3.5.6. ganmartebiT zA = {za : a ∈ A}. 3.5.7. arasworia: tolobis marjvena da
marcxena mxares mdgomi simravleebi sxvadasxva raodenoba elementebisagan
13
$ 1. gadanacvleba
$ 2. Casma
pasuxebi:
2. sin β2
sin β cos β cos 2 β = sin (α − β )cos α cos β + sin (β − γ )cos β cos γ + sin (γ − α )cos γ cos α ;
sin 2 γ sin γ cos γ cos 2 γ
(a + b )2 c2 c2
3. a2 (b + c )2 a2 = 2abc(a + b + c ) ;
3
b2 b2 (c + a )2
1 1
1
a+x a+ y
4.
1 1
1 =
(a − b )(a − c )(b − c )(x − y ) ;
b+ x b+ y (a + x )(b + x )(c + x )(a + y )(b + y )(c + y )
1 1
1
c+x c+ y
( )
a 2 + 1 − a 2 cos ϕ ab(1 − cos ϕ ) ac(1 − cos ϕ )
5. ba (1 − cos ϕ ) (
b + 1 − b cos ϕ
2 2
) bc(1 − cos ϕ ) = cos 2 ϕ , Tu a 2 + b 2 + c 2 = 1 .
ca(1 − cos ϕ ) cb(1 − cos ϕ ) (
c 2 + 1 − c 2 cos ϕ )
5.2.17. laplasis Teoremis gamoyenebiT, gamoTvaleT:
5
1 −1 1 1 0 1 1 1 1 −1 1 − 2 5 2 2 2 3 −3 −2 −5
1 1 −1 1 1 0 1 1 1 3 −1 3 2 5 2 2 2 5 4 6
1. ; 2. ; 3.; 4. ; 5. ;
1 1 1−1 −1 −1 4
1 1 0 1 3 2 2 5 2 5 5 8 7
1 1 1 1 − 3 1 − 8 − 13
1 1 1 0 2 2 2 5 4 4 5 6
8 4 4 −1 0 −1
7 3 2 6 3 27 44 40
2 3 7 5 2 55 35 59 71 52
8 −9 4 9 2 20 64 21
3 2 5 7 3 40 42 70 77 54
6. ; 7. ; 8. ; 9. ;
7 −2 7 3 1 2 2 1 1 2 13 − 20 − 13 24 43 68 72 52
5 −3 3 4 1 7 6 6 5 7 46 45 − 55 84 29 49 65 50
2 1 1 2 2 1
3 6 5 6 4 −4 1 1 1 1 24 11 13 17 19
30 20 15 12
5 9 7 8 6 1 −4 1 1 1 51 13 32 40 46
20 15 12 15
10. ; 11. 6 12 13 9 7 ; 12. 1 1 − 4 1 1 ; 13. 61 11 14 50 56 ;
15 12 15 20
4 6 6 5 4 1 1 1 −4 1 62 20 7 13 52
12 15 20 30
2 5 4 5 3 1 1 1 1 −4 80 24 45 57 70
5 6 0 0 0 2 1 1 1 1
2 3 5 3
1 5 6 0 0 1 3 1 1 1
6 21 10 − 2 3
14. ; 15. 0 1 5 6 0 ; 16. 1 1 4 1 1 .
10 2 15 5 6
0 0 1 5 6 1 1 1 5 1
2 2 6 10 15 0 0 0 1 5 1 1 1 1 6
5.2.18. gamoTvaleT:
2 1 4 3 5 1 2 3 4 5
a b c d
x y x+ y 3 4 0 5 0 0 6 0 4 1
b a d c
1. y x+ y x ; 2. ; 3. 3 4 5 2 1 ; 4. 2 4 1 3 5 ;
c d a b
x+ y x y 1 5 2 4 3 1 3 5 2 4
d c b a
4 6 0 7 0 0 5 0 3 2
2 1 −1 3 4 x 0 −1 1 0
1 x x2 x3 2 −1 3 5
1 0 0 0 5 1 x −1 1 0
x3 x2 x 1 4 0 −2 4
5. ; 6. ; 7. 3 1 −1 4 1 ; 8. 1 0 x −1 0 1 ;
1 2x 3x 2 4 x3 0 0 2 −1
1 0 0 0 7 0 1 −1 x 1
3
4 x 3x 2
2x 1 0 0 4 0
5 −2 3 6 1 0 1 −1 0 x
0 0 0 1 1
1 1 0 0 cos α sin α cos α sin α
0 0 0 5 6
x1 x2 cos α sin α cos 2α sin 2α 2 cos 2 β 2 sin 2α
9. ; 10. ; 11. 1 1 1 0 0 ;
y1 y2 cos β sin β cos 3α sin 3α 3 cos 3α 3 sin 3α
x1 x2 x3 0 0
z1 z2 cos γ sin γ cos 4α sin 4α 4 cos 4α 4 sin 4α
x12 x22 x32 0 0
6
5 0 0 0 0 4
1 1 1 0 0 5 9 −2 −4 5
0 5
0 4 0 0a11 a12 Κ a1n
1 2 3 0 0 2 −3 4 −3 3
0 0
4 0 0 50 a22 Κ a2 n
12. 0 1 1 1 1 ; 13. − 5 −7 2 4 − 2 ; 14. ; 15. ;
0 0
5 0 0 4ΛΛΛΛΛ
0 x1 x 2 x3 x4 4 −5 8 −6 8
0 4 0 0 5 0 0 0Κ ann
0 x12 x 22 x32 2
x4 6 −5 3 −3 7
4 0 0 0 0 5
a11 a12 a13 Κ a1, 2 n − 2 a1, 2 n −1 a1, 2 n
0 0 Κ 0 a1 0 a22 a23 Κ a2, 2 n − 2 a2, 2 n −1 0
0 0 Κ a2 b2 0 0 a33 Λ a3, 2 n − 2 0 0
16. Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ ; 17. Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ ;
0 a n −1 Κ bn −1 bn −1 0 0 a2 n − 2,3 Λ a2 n − 2, 2 n − 2 0 0
a n bn Λ bn bn 0 a2 n −1, 2 a2 n −1,3 Λ a2 n −1, 2 n − 2 0 0
a2 n ,1 a2 n , 2 a2 n ,3 Κ a2 n , 2 n − 2 a2 n , 2 n −1 a2 n , 2 n
a11 1 a12 1 Λ a1n 1
1 0 1 0 Λ 1 0
a 21 x1 a 22 x 2 Λ a2n xn
x1 0 x2 0 Λ xn 0
18. a31 x 2
1 a32 x 2
2 Λ a3n x n2 .
x2
1 0 x 2
2 0 Λ x 2
n 0
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ
a n1 x1n −1 a n 2 x 2n −1 Λ a nn x nn −1
x1n −1 0 x 2n −1 0 Λ x nn −1 0
5.2.19. daamtkiceT, rom:
a b c d 0 1 1 a
−b a d −c
1.
−c −d a b
( 2
= a 2 + b 2 + c 2 + d 2 ; 2.
1 0
1 1
) 1 b
0 c
= a 2 + b 2 + c 2 − 2(ab + bc + ac ) + 2d ;
−d c −b a a b c d
−1 1 1 1 x
1 −1 1 1 y
3. 1 (
1 − 1 1 z = −4 x 2 + y 2 + z 2 + u 2 − 2(xy + xz + xu + yz + yu = zu ) ; )
1 1 1 −1 u
x y z u 0
7
4. avRniSnoT A , B , C da D − Ti mesame rigis determinantebi, romlebic
⎛ a1 b1 c1 d1 ⎞
⎜ ⎟
miiRebian ⎜ a2 b2 c2 d 2 ⎟ matricisagan, Tu am matricaSi amovSliT Sesabamisad
⎜a b c d ⎟
⎝ 3 3 3 3⎠
pirvel, meore, mesame da meoTxe svetebs. daamtkiceT, rom:
a1 b1 c1 d 1 0 0
a 2 b2 c 2 d 2 0 0
a 3 b3 c3 d 3 0 0
= AD − BC .
0 0 a1 b1 c1 d 1
0 0 a 2 b2 c 2 d 2
0 0 a 3 b3 c3 d 3
5.2.20. gaSaleT:
1 1 1 a a 1 1 1
2 2 1 b b 0 1 1
1. meoTxe svetis mixedviT; 2. pirveli svetis mixedviT;
3 2 1 c c 1 0 1
1 2 3 d d 1 1 0
1 2 −1 − 2 1 −3 4 1
2 −1 − 2 1 4 −2 3 2
3. mesame striqonis mixedviT; 4. mesame striqonis
a b c d a b c d
−2 −1 1 2 2 −1 4 3
5 a 2 −1
4 b 4 −3
mixedviT; 5. meore svetis mixedviT.
2 c 3 −2
4 d 5−4
5.2.21. gamoTvaleT n − uri rigis A = (a i j ) determinanti, Tu:
1. a i j = min (i, j ) ; 2. a i j = max(i, j ) ; 3. a i j = i − j .
1 1 1Λ 1 a1 x x Λ x 1 2 3Λ n 1 n nΛ n
1 0 1Λ 1 x a2 x Λ x −1 0 3 Λ n n 2 nΛ n
1. 1 1 0 Λ 1 ; 2. x x a3 Λ x ; 3. − 1 − 2 0 Λ n ; 4. n n 3 Λ n ;
ΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛ
1 1 1Λ 0 x x x Λ an −1 − 2 − 3 Λ 0 n n nΛ n
1 1 1Λ 1− n
1 2 3 Λ n − 2 n −1 n 3 2 2Λ 2
1 1 1Λ −n 1
2 3 4 Λ n −1 n n 2 3 2Λ 2
1 1 1Λ 1 1
5. 3 4 5 Λ n n n ; 6. ; 7. 2 2 3 Λ 2 ;
ΛΛΛΛΛΛΛ
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛ
1 − n 1Λ 1 1
n n nΛ n n n 2 2 2Λ 3
−n 1 1Λ 1 1
1 Λ 1 1 1 a0 a1 a2 Λ an x1 a12 a13 Λ a1n a1 a2 a3 Λ an
a1 Λ a1 a1 − b1 a1
−x x 0Λ 0 x1 x1 a23 Λ a2 n − x1 x2 0 Λ 0
8. a2 Λ a2 − b2 a2 a2 ; 9. 0 − x x Λ 0 ; 10. x1 x2 x3 Λ a3n ; 11. 0 − x2 x3 Λ 0 ;
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛ
an − bn Λ an an an 0 0 0Λ x x1 x2 x3 Λ xn 0 0 0 Λ xn
a b bΛ b 1 x x2 x3 Λ x n
b a bΛ b a11 1 x x 2 Λ x n −1
12. b b a Λ b ; 13. a21 a22 1 x Λ xn−2 .
ΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛΛΛ
b b bΛ a an1 an 2 an 3 an 4 Λ 1
0 x y z 1 1 2 3 −x a b c 1+ x 1 1 1
x 0 z y 1 2 − x2 2 3 a −x c b 1 1− x 1 1
1. ; 2. ; 3. ; 4. ;
y z 0 x 2 3 1 5 b c −x a 1 1 1+ z 1
z y x 0 2 3 1 9 − x2 c b a −x 1 1 1 1− z
1 1 1 Λ 1 a0 a1 a2 Λ an 1 2 3 Λ n
1 2− x 1 Λ 1 a0 x a2 Λ an 1 x +1 3 Λ n
5. 1 1 3 − x Λ 1 ; 6. a0 a1 x Λ an ; 7. 1 2 x + 1 Λ n ;
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛΛ
1 1 1 Λ n +1− x a0 a1 a2 Λ x 1 2 3 Λ x +1
1 x1 x12 Λ x1n −1
1 x2 x22 Λ x2n −1
8. 1 x3 x32 Λ x3n −1 − vandermondis determinanti.
ΛΛΛΛΛΛΛΛ
1 xn xn2 Λ xnn −1
5 6 0 0 0Λ 0 0
2 1 0Λ 0 3 2 0Λ 0 4 5 2 0 0Λ 0 0
7 5 0 0Λ 0
1 2 1Λ 0 1 3 2Λ 0 2 7 5 0Λ 0 0 1 3 2 0Λ 0 0
1. 0 1 2 Λ 0 ; 2. 0 1 3 Λ 0 ; 3. 0 2 7 5 Λ 0 ; 4. 0 0 1 3 2 Λ 0 0 ;
ΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛΛΛ
0 0 0Λ 2 0 0 0Λ 3 0 0 0 0Λ 7 0 0 0 0 0Λ 1 2
0 0 0 0 0Λ 1 3
1 2 0 0 0Λ 0 0 3 2 0 0 0Λ 0 0 0
3 4 3 0 0Λ 0 0 1 3 1 0 0Λ 0 0 0 α + β αβ 0 0Λ 0
0 2 5 3 0Λ 0 0 0 2 3 2 0Λ 0 0 0 1 α + β αβ 0Λ 0
5. 0 0 2 5 3 Λ 0 0 ; 6. 0 0 1 3 1 Λ 0 0 0 ; 7. 0 1 α + β αβ Λ 0 ;
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ
0 0 0 0 0Λ 5 3 0 0 0 0 0Λ 1 3 1 0 0 0 0Λ α +β
0 0 0 0 0Λ 2 5 0 0 0 0 0Λ 0 2 3
1 1 1 1 Λ 1 0 1 1Λ 1 an (a − 1)n Λ (a − n )
n
1 2 22 23 Λ 2n 1 a1 0 Λ 0 a n −1 (a − 1)n −1 Λ (a − n )n −1
8. 1 3 32 33 Λ 3n ; 9. 1 0 a2 Λ 0 ; 10. Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ ;
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛ a a −1 Λ a−n
1 n + 1 (n + 1) (n + 1) Λ (n + 1) 1 0 0 Λ an Λ 1
2 3 n
1 1
1 0 0 0Λ 0 1
1 Λ 1 a0 a1 a2 Λ an
1 a1 0 0 Λ 0 0
x1 + 1 Λ xn + 1 − y1 x1 0 Λ 0
1 1 a2 0 Λ 0 0
11. ; 12. x + x1
2
Λ x + xn
2
; 13. 0 − y2 x2 Λ 0 ;
1 0 1 a3 Λ 0 0
1 n
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛΛ
ΛΛΛΛΛΛ
x n −1
+xn−2
Λ x n−1
+x n−2
0 0 0 Λ xn
1 0 0 0 Λ 1 an 1 1 n n
5.6.1. gamoTvaleT:
11
1 2 3 Λ n −1 n n −1 0 0Λ 0 0
a1 0 Λ 0 b1
−1 x 0 Λ 0 0 n −1 x −1 0 Λ 0 0
0 a 2 Λ b2 0
0 −1 x Λ 0 0 n − 2 0 x −1 Λ 0 0
14. ; 15. ; 16. Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ ;
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ
0 b2 n −1 Λ a 2 n −1 0
0 0 0Λ x 0 2 0 0 0Λ x − 1
b2 n 0 Λ 0 a 2 n
0 0 0 Λ −1 x 1 0 0 0Λ 0 x
α α 2 Λ α n −1 a 0 0Λ 0 b
a0 1 1 Λ 1 1
0 a 0Λ b 0
1 a1 y Λ 0 α n −1 1 α Λ α n−2
0 0 aΛ 0 0
17. 1 0 a 2 Λ 0 ; 18. α n − 2 α n −1 1 Λ α n −3 ; 19. , 2n − rigis;
ΛΛΛΛΛΛ
ΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ
0 b 0Λ a 0
1 0 0 Λ an α α2 α3 Λ 1
b 0 0Λ 0 a
1 2 3 Λ n −1 n 1 a1 a2 Λ an 1 2 2 Λ 2
1 1 1 Λ 1 1− n 1 a1 + b1 a2 Λ an 2 2 2 Λ 2
20. 1 1 1 Λ 1 − n 1 ; 21. 1 a1 a 2 + b2 Λ a n ; 22. 2 2 3 Λ 2 ;
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛ
1 1− n 1 Λ 1 1 1 a1 a 2 Λ a n + bn 2 2 2Λ n
1 2 3 Λ n
a a + h a + 2h Λ a + (n − 1)h
2 3 4 Λ 1
−a a 0 Λ 0
23. 3 4 5 Λ 2 ; 24. ;
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ
ΛΛΛΛΛΛΛ
0 0 0 Λ a
n 1 2 Λ n −1
a1 − a 2 0 0 Λ 0 0
x 0 Λ 0 cn
0 a 2 − a3 0 Λ 0 0
−1 x Λ 0 c n −1
0 0 a3 − a 4 Λ 0 0
25. ; 26. Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ .
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ
0 0 Λ x c2
0 0 0 0 Λ a n −1 − a n
0 0 Λ − 1 x + c1
1 1 1 1 Λ 1 1 + an
5.6.3. gamoTvaleT determinanti:
13
a1 a2 a3 a4 Λ an −1 an
1 − b1 b2 0 0 Λ 0 x 1 0 Λ 0
−1 2 −1 0 Λ 0 0
− 1 1 − b2 b3 0 Λ 0 1 x 1 Λ 0
0 −1 2 −1 Λ 0 0
1. 0 − 1 1 − b3 b4 Λ 0 ; 2. ; 3. 0 1 x Λ 0 ;
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛ
0 0 0 0 Λ 2 −1
0 0 0 0 Λ 1 − bn 0 0 0 Λ x
0 0 0 0 Λ −1 2
c a 0Λ 0 0
x a a Λ a
b c aΛ 0 0 2 cos x 1 0Λ 0 0 x a1 a2 Λ an
a x a Λ a
0 b cΛ 0 0 1 2 cos x 1 Λ 0 0 a1 x a2 Λ an
4. ; 5. ; 6. a a x Λ a ; 7. ;
ΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛ
ΛΛΛΛΛΛ
0 0 0Λ c a 0 0 0 Λ 1 2 cos x a1 a2 a3 Λ x
a a a Λ x
0 0 0Λ b c
1 + a1 1 1 Λ 1
a a + h a + 2h Λ a + (n − 2)h a + (n − 1)h
1 1 + a2 1 Λ 1
a + (n − 1)h a a + h Λ a + (n − 3)h a + (n − 2)h
8. 1 1 1 + a3 Λ 1 ; 9. ;
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ
a+h a + 2h a + 3h Λ a + (n − 1)h a
1 1 1 Λ 1 + an
1 + 2a1 a1 + a2 Λ a1 + an (x − a1 )2 a 22 Λ a 2n
a2 + a1 1 + 2 a2 Λ a2 + an a 12 (x − a2 )2 Λ an2
10. ; 11. ;
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ
an + a1 an + a2 Λ 1 + 2 a n a 21 a 22 Λ ( x − an )
2
a b bΛ b b
(x − a1 ) 2
a1a2 Λ a1an c a bΛ b b a1 x x Λ x
12.
a1a2 (x − a2 )2
Λ a2 an
; 13.
c c aΛ b b
; 14.
y a2 x Λ x
.
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛ
Λ (x − an ) c c cΛ a b y y y Λ an
2
a1an a2 an
c c cΛ c a
5.6.4. gamoTvaleT:
14
1 2 3 Λ n −1 n 2 2 Λ 2 2 1
0 1 1Λ 1 n 1 1Λ 1
1 3 3 Λ n −1 n 2 2 Λ 2 2 2
1 0 1Λ 1 1 n 1Λ 1
1 2 5 Λ n −1 n 2 2 Λ 3 2 2
1. ; 2. ; 3. 1 1 0 Λ 1 ; 4. 1 1 nΛ 1 ;
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛΛ
ΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛ
1 2 3 Λ 2n − 3 n 2 n −1 Λ 2 2 2
1 1 1Λ 0 1 1 1Λ n
1 2 3 Λ n − 1 2n − 1 n 2 Λ 2 2 2
x a1 a2 Λ an −1 1 a0 − 1 0 0Λ 0 0
1 x x 2 x3 Λ x n
a1 x a2 Λ an −1 1 a1 x −1 0Λ 0 0
a11 1 x x 2 Λ x n −1
a1 a2 x Λ an −1 1 a2 0 x − 1Λ 0 0
5. ; 6. ; 7. a21 a22 1 x Λ xn−2 ;
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛΛΛ
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ
a1 a2 a3 Λ x 1 an −1 0 0 0Λ x − 1
an1 an 2 an 3 an 4 Λ 1
a1 a2 a3 Λ an −1 x an 0 0 0Λ 0 x
1 1 0 0 Λ 0 0 1 2 0 0Λ 0 9 5 0 0Λ 0 0 0 1 0 0Λ 0 0
1 1 1 0 Λ 0 0 1 3 2 0Λ 0 4 9 5 0Λ 0 0 1 0 1 0Λ 0 0
8. 0 1 1 1 Λ 0 0 ; 9. 0 1 3 2 Λ 0 ; 10. 0 4 9 5 Λ 0 0 ; 11. 0 1 0 1Λ 0 0 ;
ΛΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛΛ
0 0 0 0Λ 1 1 0 0 0 0Λ 3 0 0 0 0Λ 4 9 0 0 0 0Λ 1 0
0 1 0 0Λ 0 0 a 1 0 0Λ 0 0 a 1 0 0Λ 0 0
−1 0 1 0 Λ 0 0 1 a 1 0Λ 0 0 −1 a 1 0 Λ 0 0
12. 0 − 1 0 1 Λ 0 0 ; 13. 0 1 a 1 Λ 0 0 ; 14. 0 − 1 a 1 Λ 0 0 ;
ΛΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛΛ
0 0 0 0 Λ −1 0 0 0 0 0Λ 1 a 0 0 0 0 Λ −1 a
2 1
0 0Λ 0 0
x x2
0 1 1 1Λ 1
1
1
2
0Λ 0 0 0 a a aΛ a a
x2 x 1 a1 x x Λ x
b 0 a aΛ a a
2 1 1 y a2 x Λ x
15. 0 1 Λ 0 0 ; 16. b b 0 a Λ a a ; 17. .
x x2 1 y y a3 Λ x
ΛΛΛΛΛΛΛΛ
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛ
b b b bΛ b 0
0 0 0 0Λ 1
2 1 y y y Λ an
x
5.6.5. ipoveT:
15
0 1 1 Λ 1 a1
a0 b b b Λ b a −1 0 0Λ 0
1 0 1 Λ 1 a2
a a1 0 0 Λ 0 ax a −1 0Λ 0
1 1 0 Λ 1 a3
1. a 0 a2 0 Λ 0 ; 2. ax 2 ax a − 1 Λ 0 ; 3. ;
ΛΛΛΛΛΛΛ
ΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛ
1 1 1 Λ 0 an
a 0 0 0 Λ an ax n ax n −1 ax n − 2 ax n − 3 Λ a
b1 b2 b3 Λ bn 0
1 2 3 4 5Λ n 1 Λ 1
1 2 3 4Λ n 1 1
1 1 2 3 4Λ n − 1
x 1 2 3Λ n − 1 1 C2 C31 Λ Cn1
1
1 x 1 2 3Λ n − 2
4. ; 5. x x 1 2Λ n − 2 ; 6. 1 C32 C42 Λ Cn2 ;
1 x x 1 2Λ n−3
ΛΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛΛ
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛ
x x x xΛ 1 1 Cnn−1 Cnn+−11 Λ C2nn−−12
1 x x x xΛ 1
1 C22 0 Λ 0
1 1 0 0Λ 0
1 C32 C33 Λ 0 1 Cn1 Cn2 Λ Cnm
1 C21 C22 0Λ 0
1 C42 C43 Λ 0 1 Cn1 +1 Cn2+1 Λ Cnm+1
7. 1 C 1
C2
C Λ 0
3
; 8. ; 9. ;
ΛΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛΛ
3 3 3
ΛΛΛΛΛΛΛΛ
n−1
1 Cn2 Cn3 Λ Cnn 1 Cn1 + m Cn2+ m Λ Cnm+ m
1 C 1
n C 2
n C Λ C
3
n n
1 Cn2+1 Cn3+1 Λ Cnn+1
1 Cn1 Cn2 Λ Cnn 1 0 0 Λ 0 1
Cnm+ m Cnm+ m +1 Λ Cnm+ 2 m
1 C 1
n +1 C 2
n +1 Λ C n
n +1 1 C 1
1 0 Λ 0 x
Cnm+ m +1 Cnm+ m + 2 Λ Cnm+ 2 m +1
10. 1 Cn1 + 2 Cn2+ 2 Λ Cnn+ 2 ; 11. ; 12. 1 C21 C22 Λ 0 x2 ;
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛΛΛ
Cnm+ 2 m Cnm+ 2 m +1 Λ Cnm+ 3m
1 C21n C22n Λ C2nn 1 Cn1 Cn2 Λ Cnn −1 x n
16
a +1 a a Λ a
1 0 0 0 Λ 0 x0
a +1 a a Λ a a+
1
a Λ a
1 C11 0 0 Λ 0 x1 a
2
a a+2 a Λ a
1 C21 C22 0 Λ 0 x2 1
13. ; 14. a a a + 3 Λ a ; 15. a aΛ a ; a+
1 C 1
C 2
C Λ0
3
x3 3
3 3 3
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ
a a a Λ a+n
Cn3 Λ Cnn −1 xn
1
1 Cn1 Cn2 a a a Λ a+
n
1 1 1
Λ 1
2 3 n
a +1 a a Λ a 1 1 1
Λ
1 1 1 1
+ Λ
a a+x a Λ a 2 3 4 n 1 x1 − a1 x1 − a2 x1 − an
1 1 1 1
16. a a a + x Λ a ; 17.
2
Λ ; 18. Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ .
3 4 5 n+2
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ 1 1 1
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ Λ
a a a Λ a+x n xn − a1 xn − a2 xn − a n
1 1 1 1
Λ
n n + 1 n + 2 2n − 1
5.6.6. gamoTvaleT
1 1 1 Λ 1 1 1 Λ 1
f1 (x1 ) f1 ( x2 ) Λ f1 (xn )
C 1x1 C1x 2 C1x3 Λ C1x n
1. ; 2. f 2 ( x1 ) f 2 (x2 ) Λ f 2 ( xn ) , f k (x ) = x k + a1k x k −1 + Λ + akk ;
ΛΛΛΛΛΛΛΛ
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ
C xn1−1 C xn2−1 C xn3−1 Λ C xnn−1
f n −1 ( x1 ) f n −1 ( x2 ) Λ f n −1 ( xn )
1 x x2 Λ x n −1 1 x x2 Λ x n −1
0 1 C21 x Λ Cn1 −1 x n − 2 1 2x 3x 2 Λ nx n −1
0 0 1 Λ Cn1 − 2 x n − 3 1 22 x 32 x 2 Λ n 2 x n −1
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ
3. 0 0 0 Λ Cnk−−11 x n − k ; 4. 1 2k −1 x 3k −1 x 2 Λ n k −1 x n −1 ;
1 y y2 Λ y n −1 1 y1 y12 Λ y1n −1
0 1 C21 y Λ Cn1 −1 y n − 2 1 y2 y22 Λ y n2 −1
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ
n − k −1
0 0 0 Λ C n −1 y k
1 yn − k yn2− k Λ y nn−−k1
1 cos ϕ0 cos 2ϕ0 Λ cos(n − 1)ϕ0 sin (n + 1)ϕ0 sin nϕ0 Λ sin ϕ0
1 cos ϕ1 cos 2ϕ1 Λ cos(n − 1)ϕ1 sin (n + 1)ϕ1 sin nϕ1 Λ sin ϕ1
5. ; 6. .
ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ ΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛΛ
1 cos ϕ n −1 cos 2ϕ n −1 Λ cos(n − 1)ϕ n −1 sin (n + 1)ϕ n sin nϕ n −1 Λ sin ϕ n
17
$. 7. damatebiTi amocanebi
pasuxebi:
5.1.1. 1. 1; 2 . 4; 3. 355; 4. 77614; 5. ad − bc; 6. 0; 7. 1; 8. cos(α + β ); 9. 0; 10. 0;
( ) ( 1
11. 0; 12. a 2 + b 2 − c 2 + d 2 ; 13. 2 ; 14.0.
cos α
)
5.1.2. 1. 0; 2. − 42; 3. 28; 4.15; 5. a 3 + b 3 + c 3 − 3abc; 6. 0; 7. sin (α − β ) + sin (γ − α ) + sin (β − γ )
8. 2; 9. − 2i; 10. − 3 3i; 11. 3(sin (α − γ )sin (α + γ ) + sin (γ − β )sin (γ + β ) + sin (β − α )sin (β + α ));
12. ab(a − b ) + cb(c − b ) + ac(a − c ) + 2abc(a − b ).
5.2.1. 1. plius niSniT; 2. minus niSniT; 3. minus niSniT; 4. plius niSniT; 5. ar
( n −1)( n − 2 )
Sedis; 6. minus niSniT; 7. ar Sedis; 8. (− 1) ; 9. ar Sedis; 10.(− 1) ; 11.(− 1)n ;
n −1
2
5.2.5. 1. a11 a 24 a32 a 43 , a13 a 21 a32 a 44 , a14 a 23 a32 a 41 ; 2. a12 a 21 a33 a 44 , a14 a 21 a32 a 43 , a13 a 21 a34 a 42 .
n ( n −1)
5.2.6. 1. plius niSniT; 2.(− 1) 2 ; 5.2.7. 1. − 8 x 3 da 2x 4 ; 2. − 25 x 3 da 24 x 4 . ;
n ( n −1)
5.2.8. a n − j +1,n −i +1 . ; 5.2.9. determinanti gamravldeba (− 1) 2 − ze.; 5.2.10. ar Seicvleba.
5.2.11. determinanti gamravldeba (− 1) − ze. 5.2.15. 1. a11 a 22 Λ a nn ;
n
n ( n −1) n ( n −1)
2. (− 1) 2 a1n a 2,n −1 Λ a n1 ; 3. 0; 4.n!. 5.(− 1) 2 ; 6.n!.
.2.17. 1.8;2. − 3;3. − 153;4.297;5.90;6.150;7. − 336; 8.1;9.10;11. − 2639;
12.5;13.0;14.100;15.9 30 − 9 20 ; 16.665;17.394.
[
5.2.18. 1. − 2(x 3 + y 3 );2. (a + b ) − (c + d )
2 2
][(a − b ) 2
− (c − d ) ;
2
]
( 2
)
4
3. − 4; 4.195; 5.x x − 1 ;6. − 5;7. − 1;8. x + 1 x − x + 1 ;
2
( 3
)( 2
)
9.(x2 − x1 )sin (γ − β ) + ( y2 − y )1 sin (α − γ ) + (z2 − z1 )sin (β − α ); 10. SemoviRoT aRniSvna
z = cos α + i sin α ;
11.x12 ( x3 − x2 ) + x22 ( x1 − x3 ) + x32 ( x2 − x1 ); 12.(x4 − x3 )[( x3 − x2 )( x4 − x2 ) − 2( x3 − x1 )(x4 − x1 )];
n ( n −1)
a1a2 Λ an ; 17.∏ (akk a2 n − k +1, 2 n − k +1 − ak , 2 n − k +1a2 n − k +1, k );
n
13.81;14.729;15.a11a22 Λ ann ; 16.(− 1) 2
k =1
n ≥ i φ k ≥1
n
⎛1 n 1 ⎞
5.3.1. 1. (− 1) ; 2. x∏ (a n − x )⎜⎜ ∑
n −1
⎟⎟, pirveli striqoni gamovakloT yvela
k =1 ⎝ x k =1 a n − 1 ⎠
danarCens, k − uri striqonidan determinantis niSnis gareT gamovitanoT a k − x,
yoveli k − sTvis da pirvel svets mivumatoT yvela danarCeni sveti; 3. n!;
n ( n −1)
4. (− 1) n!, bolo striqoni gamovakloT yovel danarCen striqons; 5. (− 1)
n−1
2 ;
n ( n +1)
6. (− 1) 2 (n + 1)n−1 ; pirvel svets mivumatoT yvela danarCeni sveti; 7. 2n + 1;
20
n ( n −1)
b1b2 Λ bn ;9.(a1 + a 2 + Λ + a n )x n ; 10. x1 ∏ (x k − a k −1,k ), bolo striqonidan
n
8. (− 1) 2
k =2
n n
ak
dawyebuli, yovel striqons gamovakloT misi wina striqoni; 11. ∏ x k ∑ ,
k =1 k =1 x k
yoveli i − saTvis, determinantis i − uri svetidan misi niSnis gareT gavitanoT
xi − uri da yovel svets mivumatoT yvela danarCeni sveti;
n
12. [a + (n − 1)b ](a − b ) ; 13. ∏ (1 − a kk x ). 5.4.1. 1. pirvel svets mivumatoT yvela
n −1
k =1
danarCeni sveti, miviRebT determinantis x + y + z gamyofs; pirvel svets
mivumatoT meore da gamovakloT danarCeni ori sveti, miviRebT determinantis
y + z − x gamyofs; pirvel svets mivumatoT mesame da gamovakloT danarCeni
sveti, miviRebT determinantis x − y + z gamyofs; pirvel svets mivumatoT
meoTxe da gamovakloT danarCeni sveti, miviRebT determinantis x + y − z
gamyofs. vinaidan miRebuli mamravlebi damoukideblebi arian, amitom
determinanti maT namravlzec gaiyofa. z 4 − is koeficientTa gatolebis gziT
davadgenT, rom saZiebeli determinanti am namravlis tolia, uaryofiTi
2 2
[ 2 2
][
niSniT. 2. (x 2 − 1)(x 2 − 4 ); 3. (x − a ) − (b + c ) (x + a ) − (b − c ) ; 4. x 2 z 2 , movaxdinoT ]
pirveli da meore striqonis da pirveli da meore svetis transpozicia,
vaCvenoT, rom: determinanti ar Seicvleba, Tu masSi x − s SevcvliT (− x ) − iT;
x = 0 warmoadgens determinantis fesvs; determinanti iyofa x 2 − ze.
analogiurad z − Tvis; 5. mocemuli Dn − determinantis, rogorc x n − cvladis
mimarT mravalwevris, fesvebia x n = x1 , x n = x 2 , Λ , x n = x n −1 , amitom SeiZleba
n −1
davweroT Dn = q( x1 , x 2 , Λ , x n −1 )∏ ( x n − x k ), magram Dn − warmoadgens x n − is n − 1
k =1
gveqneba Dn = ∏ (xi − x j ).
iφ j
5 n +1 − 2 n +1 α n +1 − β n +1
5.5.1. 1. n + 1; 2. 2 n +1 − 1; 3. ; 4. 9 − 2 n +1 ; 5. 52 n −1 − 43 n −1 ; 6. 2 n +1 − 1; 7. ;
3 α −β
n n n n
1
8. ∏ k!; 9. − ∏ a k ∑ ; 10. ∏ k!; 11. a1 a 2 Λ a n − a1 a 2 Λ a n −1 + a1 a 2 Λ a n − 2 − Λ + (− 1) a1 + (− 1) ;
n −1 n
k =1 k =1 k =1 a k k =0
12. ∏ (x
n ≥i φ k ≥1
i − x k ); 13. a 0 x1 x 2 Λ x n + a1 y1 x 2 x3 Λ x n + a 2 y1 y 2 x3 Λ x n + Λ + a n y1 y 2 Λ y n ;
⎡ n
⎤
14. ⎢2 x1 x 2 Λ x n − ∏ (x k − 1)⎥ ∏ ( xi − x k ), pirvel svetad CavamatoT erTianebisagan
⎣ k =1 ⎦ n≥i φ k ≥1
Sedgenili sveti da pirvel striqonad (1,0,0,Κ ,0) -striqoni. yvela danarCen
svets gamovakloT pirveli sveti. marcxena zemoTa kuTxeSi mdgomi erTiani
warmovadginoT 2 − 1 sxvaobis saxiT da aseTnairad miRebuli determinanti
warmovadginoT ori determinantis sxvaobis saxiT (pirveli striqonis
n −1
Sesabamisad); 15. a1bn ∏ (a k +1bk − a k bk +1 ), unda davadgonoT rekurentuli toloba
k =1
bn n
⎛ n
⎞
Dn = (a n bn−1 − an−1bn )Dn−1 ; 16.3 n+1 − 2 n +1. ; 5.6.1. 1. ∏ (xk − ak )⎜⎜1 + ∑ ak ⎟⎟;
bn −1 k =1 ⎝ k =1 x k − a k ⎠
21
(n − 1)x n− 2 ; 8. 1 ((x + a )n + (x − a )n );
n
7. (− 1) 9. α n + (− 1) β n ; 10. ∑ x 2 k ; 11. x n + (− 1)n +1 y n .
n −1 n −1
2 k =0
n −1
gaSaleT pirveli svetis mixedviT; 12.a 0 x + a1 x + Λ + a n . gaSaleT pirveli
n
x n +1 − 1 n + 1 xn −1
(
svetis mixedviT; 13. n! a 0 x n + a1 x n −1 + Λ + a n ; 14. ) − ; 15 .
nx n
−
(x − 1)2 x − 1 x − 1 (x − 1)2
⎛ 1 ⎞
( ) ( )
n n n
16. ∏ (a k a 2 n − k +1 − bk b2 n − k +1 ); 17. ∏ a k ⎜⎜ a0 − ∑ ⎟⎟; 18. 1 − α n ; 19. a 2 − b 2 ;
n −1 n
k =1 k =1 ⎝ k =1 a k ⎠
sin (n + 1)x
3. x n − C n1−1 x n− 2 + C n2− 2 x n − 4 − Λ ; 4. c n − C n1−1c n − 2 ab + C n2− 2 c n − 4 a 2 b 2 − Λ ; 5. ;
sin x
⎛ n
⎞ n n
⎛ n
1 ⎞ n −1 ⎡ n −1 ⎤
6. [x + (n − 1)a ]( x − a ) ; 7. ⎜ x + ∑ a k ⎟∏ ( x − a k ); 8. ∏ a k ⎜⎜1 + ∑ ⎟⎟; 9. (− nh ) ⎢a +
n −1
h .
⎝ k =1 ⎠ k =1 k =1 ⎝ k =1 a k ⎠ ⎣ 2 ⎥⎦
yovel striqons gamovakloT misi momdevno striqoni da Semdeg meore
striqons mivumatoT yvela momdevno striqoni;
⎛ a k2 ⎞
( )
n n
10. (1 + a1 + Λ + a n ) − n ai2 + Λ + a n2 ; 11. x n−1 ∏ ( x − 2a k )⎜⎜ x + ∑ ⎟⎟;
2
k =1 ⎝ k =1 x − 2a k ⎠
⎡ n
(a k − x )⎤⎥
n
⎢ x ∏ ( a − y ) − y ∏
⎛ ak ⎞ c(a − b ) − b(a − c )
2 n n k
; 14. ⎣ ⎦.
n n
12. x n−1 ∏ ( x − 2a k )⎜⎜ x + ∑ ⎟; 13.
⎟
k =1 k =1
k =1 ⎝ k =1 x − 2 a k ⎠ c − b x − y
n2 −n+2 n
5.6.4. 1.(n − 1)!; 2.(− 1) 2(n − 2 )!; 3. (− 1) (n − 1); 4. (2n − 1)(n − 1) ; 5. ∏ ( x − a k );
n −1 n −1
2
k =1
n
C 1
− 3C 3
+ 9C 5
− 27C 7
+Λ
6. a 0 x n + a1 x n −1 + Λ + a n ; 7. ∏ (1 − a kk x ); 8. n +1 n +1
n
n +1 n +1
; 9.1;
k =1 2
⎧⎪
( )
n
n +1
10. 5 − 4 ; 11. ⎨ n +1 − 1 2 , n = 2l 1
(
; 12. 1 + (− 1)n ; )
⎪⎩0 , n = 2l + 1 2
13. a n − C n1−1 a n −2 + C n2− 2 a n − 4 + Λ + (− 1) C nk− k a n − 2 k + Λ ,
k
gamoiyeneT rekurentuli
m +1
damokidebulebis xerxi da toloba C + C m
n n = Cnm++11;
22
n +1 a n −1 − b n −1
; . ( 1 ) n −1
14. a n + C n1−1 a n − 2 + C n2− 2 a n − 4 + Λ + C nk− k a n − 2 k + Λ ;
16 − ab . 15.
xn a−b
determinantis marjvena qvemoTa kuTxis elementisaTvis gamoiyeneT warmodgena
0 = a − a , gaSaleT determinanti ori determinantis jamad da gamoiyeneT
⎡ n
(ak − y )⎤⎥
n
⎢∏ (a k − x ) − ∏
rekurentuli damokidebulebis xerxi; 17. ⎣ k =1 k =1 ⎦.
x− y
⎛a n
1 ⎞ n n n
5.6.5. 1. aba1 a 2 Λ a n ⎜⎜ 0 − ∑ ⎟⎟; 2. a(a + x ) ; 3. (− 1) ∑ a k ∑ bk + (− 1) (n − 1)∑ a k bk ;
n n n
⎝ ab k =1 a k ⎠ k =1 k =1 k =1
n n−2 n
[n n
]
4. (− 1) x ; 5. (− 1) ( x − 1) − x ; 6. 1 _yovel svets gamoakeliT misi wina sveti,
yovel striqons gamoakeliT misi wina striqoni da gamoiyeneT toloba
Cnk = Cnk− k + Cnk−−11 ; 7.1 _yovel striqons gamovakloT misi wina striqoni; 8. n
_yovel striqons gamoakeliT misi wina striqoni, gaSaleT 1-li svetis
mixedviT , miRebuli determinanti warmoadgineT ori determinantis jamad da
aCveneT, rom D Dn = Dn −1 + 1; 9.1 _yovel striqons gamovakloT misi wina striqoni;
yovel striqons, dawyebuli meoredan, gamovakloT misi momdevno striqoni da
a. S.; 10.1; 11.(− 1) _yovel svets, dawyebuli meoredan, gamovakloT misi wina
sveti; yovel svets, dawyebuli mesamedan, gamovakloT misi wina sveti da a. S.
miRebul determinantSi igive procesi CaatareT striqonebisaTvis; 12. ( x − 1)
n
5.6.6. 1.
1
∏ (xi − x k ); 2. ∏ (xi − xk ); 3. ( y − x )k (n−k ) ;
1!2!Λ (n − 1)! i φ k iφ k
k ( k −1) n − k ( n −1)( n − 2 )
4. 1! 2! Λ (k − 1)! x ∏ ( yi − x ) ; ∏ (cos ϕ − cos ϕ k );
2 k 2
5. 2 i
i =1 iφ k
n ( n +1) n
6. 2 2
∏ sin ϕ ∏ (cos ϕ
k =0
k
iπ k
i − cos ϕ k );
1 [n 2 ]
5.7.1. 1. gaiTvaliswineT toloba cos nα = ∑ (− 1)k n Cnk− k (2 cosα )n − 2 k da
2 k =0 n−k
gamoiyeneT n − is mimarT maTematikuri induqciis meTodi; 2. gaiTvaliswineT
[(n −1) 2 ]
∑ Cnk− k −1 (2 cos α )
n − 2 k −1
toloba sin nα = sin α da gamoiyeneT n − is mimarT
k =0
maTematikuri induqciis meTodi; 5.7.2. TiToeuli determinanti aiyvaneT
kvadratSi. 5.7.3. gamoiTvaleT determinantTa namravli:
23
a b c a1 b1 c1
c a b c1 a1 b1 .
b c a b1 c1 a1
2kπ 2kπ
5.7.4. 6. ; 5.7.5. α = cos + i sin , sadac n − matricis rigia da k = 0,1,2,Κ , n − 1.
n n
5.7.8. samarTliania; 5.7.9. rekurentuli kavSiria Dn = Dn −1 + Dn − 2 .
5.7.10. 1. 2; _aCveneT, rom determinantis elementebi erTdroulad ar SeiZleba
iyos erTis toli; ganixileT determinanti, romlis mTavari diagonalis
elementebia nulebi, xolo yvela sxva elementi erTiani; 2. 4 _mTavar
diagonalze unda idgnen (− 1) − ebi, xolo yvela danarCeni elementebi erTis
π ⎞ kπ ε k + ε − k
tolia; 5.7.11. (C ) ;k 2
n
⎛
5.7.13. 2n − 2 ⎜ cos n − 1⎟. SeniSvna: cos = , sadac
⎝ n ⎠ n 2
π π
∏ (a − ε ) = a
n −1
ε = cos + i sin . ; gamoiyeneT is faqti, rom ∀a − Tvis 2k n
− 1 , ε n = −1 .
n n k =0
ori erTnairi zomis A = (aij )m×n da B = (bij )m×n matricis jami ewodeba iseT
C = (cij )m×n matricas, rom
cij = aij + bij .
2
Tu mocemulia A = (aij )m×l da A = (aij )l×n ori iseTi matrica, rom pirvel
maTganSi svetebis raodenoba tolia striqonebis raodenobisa meore
matricaSi, maSin ganimarteba am matricTa A ⋅ B namravli, rogorc iseTi
C = (cij )m×n matrica, rom
l
cij = ∑ aik ⋅ bkj , i = 1, m , j = 1, n .
k =1
matricTa gamravlebis am formulas koSi-bines formula hqvia. matricis
skalarze gamravlebis, maTi Sekrebisa da gamravlebis operaciebs Semdegi
Tvisebebi aqvT:
1. a) A + B = B + A ; b) A + (B + C ) = ( A + b ) + C ; g) A + O = O + A = A .
2. a) 1 ⋅ A = A ; b) 0 ⋅ A = O ; g) α ⋅ (β ⋅ A) = (α ⋅ β ) ⋅ A ;
d) (α + β ) ⋅ A = α ⋅ A + β ⋅ A ; e) α ⋅ ( A + B ) = α ⋅ A + α ⋅ B , α , β ∈ K .
3. a) ( A ⋅ B ) ⋅ C = A ⋅ (B ⋅ C ) ; b) (α ⋅ A) ⋅ B = α ⋅ ( A ⋅ B ) ;
g) ( A + B ) ⋅ C = A ⋅ C + B ⋅ C ; d) C ( A + B ) = C ⋅ A + C ⋅ B .
Tu A = (aij )m×n matricaSi striqonebsa da svetebs adgilebs SevucvliT,
miviRebT matricas, romelsac A matricis transponirebuli matrici ewodeba
da aRiniSneba AT simboloTi, e. i. AT = (aij )n×m . adgili aqvs Semdeg Tvisebebs:
(A )T T
= A; ( A + B )T
= AT + B T ; (λ ⋅ A) = λ ⋅ AT ; ( A ⋅ B ) = B T ⋅ AT .
T T
⎛ a1 0 Λ 0 ⎞ ⎛ b1 0 Λ 0 ⎞
⎛ 4 ⎞ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟
⎜ ⎟ ⎜ 0 a2 Λ 0 ⎟ ⎜ 0 b2 Λ 0 ⎟
g) A = (1, 0, 5), B = ⎜ − 2 ⎟ ; d) A = ⎜ ⎟, B = ⎜Λ Λ Λ Λ ⎟ ;
⎜ 3 ⎟ Λ Λ Λ Λ
⎝ ⎠ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟
⎜0 0 Λ a ⎟ ⎜0 0 Λ b ⎟
⎝ n⎠ ⎝ n ⎠
⎛ A 0 ⎞ ⎛ B1 0 ⎞
e) A = ⎜⎜ 1 ⎟⎟, B = ⎜⎜ ⎟ , sadac Ai da Bi , i = 1, 2 -erTi da igive rigis
⎝ 0 A2 ⎠ ⎝ 0 B2 ⎟⎠
matricebia.
6.2. gamoTvaleT:
⎛λ 0
n n
0⎞ ⎛ 3 0 0⎞
⎛ − 2 2⎞ ⎛ 4 − 3⎞ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟
n n
a) ⎜⎜ ⎟⎟ , n > 2 ; b) ⎜⎜ ⎟⎟ ; g) ⎜ 1 λ 0 ⎟ ; d) ⎜ 1 3 0⎟ .
⎝ − 2 2⎠ ⎝ 5 − 4⎠ ⎜ 0 1 λ ⎟⎠ ⎜ 0 0 − 5⎟
⎝ ⎝ ⎠
6.3. aageT yvela meore rigis matrica, romlis kvadratic erTeulovani
matricis tolia
6.4. ipoveT f ( A) , Tu:
⎛ 2 1⎞
a) f ( x ) = x 2 − 8 x − 10 da A = ⎜⎜ ⎟⎟ ;
⎝ 3 − 1⎠
⎛ 1 2⎞
b) f ( x ) = 2 x 3 − 5 x 2 + 3x − 7 da A = ⎜⎜ ⎟⎟ ;
⎝ − 2 1⎠
⎛ 0 1 0 0⎞
⎜ ⎟
⎜ 0 0 1 0⎟
g) f ( x ) = x − 5 x + 4 x − x + 6 da A = ⎜
6 4 2
;
0 0 0 1⎟
⎜ ⎟
⎜ 0 0 0 0⎟
⎝ ⎠
⎛ A 0 ⎞
d) f ( x ) = a 0 x n + a1 x n −1 + Λ + a n −1 x + a n da A = ⎜⎜ 1 ⎟⎟, sadac A1 da A2 nebismierad
⎝ 0 A2 ⎠
aRebuli kvadratuli matricebia.
6.5. daadgineT pirobebi, romelTa Sesrulebis SemTxvevaSi samarTliania
Semdegi toloba:
a) ( A + B ) = A 2 + 2 AB + B 2 ;
2
b) ( A + B )( A − B ) = A 2 − B 2 ;
( )
g) A n − B n = ( A − B ) A n −1 + A n − 2 B + Λ + AB n − 2 + B n −1 .
6.6. ipoveT A matricTan gadanacvlebadi yvela matrica:
⎛ 0 0 0 0⎞ ⎛α 1 0 Λ 0 ⎞
⎜ ⎟ ⎜ ⎟
⎛ 1 0⎞ ⎜1 0 0 0⎟ ⎜0 α2 Λ 0 ⎟
a) A = ⎜⎜ ⎟⎟ ; b) A = ⎜ ; g) A = ⎜ , αi ≠ α j , i ≠ j .
⎝ 1 1⎠ 0 1 0 0⎟ ΛΛΛΛ ⎟
⎜ ⎟ ⎜ ⎟
⎜ 0 0 1 0⎟ ⎜0 0 Λ α ⎟
⎝ ⎠ ⎝ n⎠
⎛ λ β 2 1 ⎞ ⎛ 0 λ+2 0 ⎞
⎜ ⎟ ⎜ ⎟
d) ⎜ λ − 1 + 2 β 3 1 ⎟ ; e) ⎜ 1 0 0 ⎟;
⎜ λ β β + 3 2 β − 1⎟⎠ ⎜ ⎟
⎝ ⎝ 0 0 λ −4 ⎠
2
⎛ λ 1 0 0 0⎞
⎛ 6 3 1 2 ⎞ ⎜ ⎟
⎜ ⎟ ⎜ 0 λ 1 0 0⎟
⎜ 1 2 −1 1 ⎟
v) ⎜ ; z) ⎜ 0 0 λ 0 0 ⎟ .
5 1 λ −1 1 ⎟ ⎜ ⎟
⎜ ⎟ ⎜0 0 0 3 1⎟
⎜3 λ 4 −1 ⎠ ⎟
⎝ ⎜ 0 0 0 6 2⎟
⎝ ⎠
6.19. daamtkiceT, rom matricTa namravlis rangi ar aRemateba Tanamamravli
matricebis rangebs
6.20. daamtkiceT, rom matricTa jamis rangi ar aRemateba Sesakrebi matricebis
rangebis jams.
6.21. daamtkiceT, rom namdvilelementebiani da toli raodenoba striqonebis
mqone A da B matricebisaTvis:
⎛ A AB ⎞
r ⎜⎜ ⎟⎟ = r ( A) + r (B ) , sadac r ( X ) -iT X -matricis rangia aRniSnuli.
⎝ 2 A − 5B ⎠
6.22. daamtkiceT, rom toli rangebis mqone, kvadratuli A da B
matricebisaTvis:
⎛ A AB ⎞
r ⎜⎜ ⎟ = r ( A) + r (B ) .
2⎟
⎝ B B + B ⎠
6.23. daamtkiceT, rom matricisaTvis erTi axali striqonis (svetis) miwera
matricis rangs an ar cvlis an mis mniSvnelobas erTiT zrdis.
pasuxebi:
⎛ 5 −1 5⎞ ⎛ 3 5 1⎞ ⎛ 16 − 35 16 ⎞ ⎛ − 12 23 − 1⎞
⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟
6.1. a) A + B = ⎜ 7 − 9 3 ⎟ , A − B = ⎜ 1 − 1 1 ⎟ , A ⋅ B = ⎜ − 7 − 2 7 ⎟ , B ⋅ A = ⎜ − 6 29 2 ⎟ ;
⎜ 0 − 2 3⎟ ⎜ − 4 8 − 1⎟ ⎜ 9 − 11 1 ⎟ ⎜ − 16 35 − 2 ⎟
⎝ ⎠ ⎝ ⎠ ⎝ ⎠ ⎝ ⎠
b) jami, sxvaoba da B ⋅ A namravli ar arsebobs, A ⋅ B = (13 8) ;
⎛ 4 0 20 ⎞
⎜ ⎟
g) jami da sxvaoba ar arsebobs, A ⋅ B = (19 ) , B ⋅ A = ⎜ 2 0 10 ⎟ ;
⎜ 3 0 15 ⎟
⎝ ⎠
⎛ a1 ± b1 0 Λ 0 ⎞ ⎛ a1 ⋅ b1 0 Λ 0 ⎞
⎜ ⎟ ⎜ ⎟
⎜ 0 a 2 ± b2 Λ 0 ⎟ ⎜ 0 a 2 ⋅ b2 Λ 0 ⎟
d) A ± B = ⎜ , A⋅ B = B ⋅ A = ⎜ ;
ΛΛΛΛΛΛΛΛ ⎟ ΛΛΛΛΛΛΛΛ ⎟
⎜ ⎟ ⎜ ⎟
⎜ 0 0 Λ a n ± bn ⎟⎠ ⎜ 0 0 Λ a n ⋅ bn ⎟⎠
⎝ ⎝
⎛ A ± B1 0 ⎞ ⎛A ⋅B 0 ⎞ ⎛ 1 0⎞
e) A ± B = ⎜⎜ 1 ⎟⎟ , A ⋅ B = ⎜⎜ 1 1 ⎟⎟ . 6.2. a) 0 ; b) ⎜⎜ ⎟⎟ , Tu n = 2k da
⎝ 0 A2 ± B2 ⎠ ⎝ 0 A2 ⋅ B2 ⎠ ⎝ 0 1⎠
⎛ λn 0 0 ⎞ ⎛ 3n 0 0 ⎞
⎛ 4 − 3⎞ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟
⎜⎜ ⎟⎟ , Tu n = 2k + 1 ; g) ⎜ nλn −1 λn 0 ⎟ ; d) ⎜ n3 n −1 3 n 0 ⎟ .
⎝ 5 − 4⎠ ⎜ 2 n−2 ⎟ ⎜ ⎟
⎜ Cn λ
⎝ n λ n −1
λ n ⎟
⎠
⎜ 0
⎝ 0 (− 5 ) n ⎟
⎠
6
⎛ 6 −1 0 0 ⎞
⎜ ⎟
⎛ a b⎞ 2 ⎛ 1 −7 ⎞ ⎛ − 11 − 18 ⎞ ⎜ 0 6 −1 0 ⎟
6.3. ± E ; ⎜⎜ ⎟⎟, a = 1 − bc . 6.4. a) ⎜⎜ ⎟⎟ ; b) ⎜⎜ ⎟⎟ ; g) ⎜ ; d)
⎝ c −a⎠ ⎝ − 21 22 ⎠ ⎝ 18 − 11⎠ 0 0 6 0⎟
⎜ ⎟
⎜ 0 0 0 6⎟
⎝ ⎠
⎛ a 0 0 0⎞
⎜ ⎟
⎛ f ( A1 ) 0 ⎞ ⎛ a 0⎞ ⎜ b a 0 0⎟
⎜⎜ ⎟ . 6.5. roca A ⋅ B = B ⋅ A ; 6.6. a) ⎜⎜ ⎟⎟ ; b) ⎜ ; g) yvela
⎝ 0 f ( A2 )⎟⎠ ⎝ c a⎠ c b a 0⎟
⎜ ⎟
⎜ d c b a⎟
⎝ ⎠
diagonaluri matrica. 6.7. a) i -uri da j -uri striqonebi adgilebs gacvlian; b)
A ⋅ B matricis i -uri striqoni Seikribeba j -uri striqonis elementebis λ -ze
~
namravlebTan ( cik = cik + λ ⋅ c jk ); g) ix. wina SemTxveva.
⎛ 1 1 1Λ 1 ⎞
⎜ ⎟
⎜ 0 1 1Λ 1 ⎟
⎛ a b⎞ 2 ⎛ − 1 − 1⎞ ⎛ 3 − 2⎞
6.8. ⎜⎜ ⎟⎟, a = −bc . 6.9. a) ⎜⎜ ⎟⎟ ; b) ⎜⎜ ⎟⎟ ; g) ⎜ 0 0 1Λ 1 ⎟ . 6.10. a) A −1 -Si
⎝ c − a⎠ ⎝ 2 3⎠ ⎝ 5 − 4⎠ ⎜ ⎟
⎜ ΛΛΛΛΛ⎟
⎜ 0 0 0 Λ 1⎟
⎝ ⎠
adgilebs Seicvlian i -uri da j -uri striqonebi; b) j -ur svets gamoakldeba
⎛ Ek − U ⎞
i -uri sveti gamravlebuli λ -ze. 6.13. A −1 = ⎜⎜ ⎟⎟ . 6.17. a) r = 2 ; b) r = 2 ;
⎝ 0 El ⎠
g) r = 3 ; d) r = 4 ; e) r = 5 . 6.18. a) r = 4 , Tu λ ≠ ±3 da r = 3 , Tu λ = ±3 ;
1
b) r = 4, ∀λ ∈ R ; g) Tu λ = 1, β = , maSin r = 2 ; Tu λ ≠ 1 da β nebismieria, maSin
2
1
r = 3 ; Tu β ≠ da λ nebismieria, maSin r = 3 ; d) r = 3 , roca λ ≠ 0 da β ≠ 1 an
2
roca λ = 0 , β ≠ 1 da β ≠ 5 ; r = 2 , roca λ ≠ 0 da β = 1 an roca λ = 0 , β = 1
an λ = 0 , β = 5 ; e) r = 1 , roca λ = −2 ; r = 2 , roca λ = 2 da r = 3 , roca λ ≠ ±2 ;
v) r = 4 , roca λ ≠ ±3 da r = 3 , roca λ = ±3 ; z) r = 3 , roca λ = 0 da r = 4 ,
roca λ ≠ 0 .
Tavi 7. wrfiv gantolebaTa sistemebi
$ 7.1. wrfiv gantolebaTa sistema. wrfiv gantolebaTa sistemis amoxsnis gausis meTodi
⎧3 x1 − 2 x 2 − 5 x3 + x 4 = 3
⎧− 9 x1 + 6 x 2 + 7 x3 + 10 x 4 = 3 ⎧− 9 x1 + 10 x 2 + 3 x3 + 7 x 4 = 7 ⎪2 x − 3 x + x + 5 x = −3
⎪ ⎪ ⎪ 1
8. ⎨− 6 x1 + 4 x 2 + 2 x3 + 3 x 4 = 2 ; 9. ⎨− 4 x1 + 7 x 2 + x3 + 3 x 4 = 5 ; 10. ⎨
2 3 4
;
⎪− 3 x + 2 x − 11x − 15 x = 1 ⎪ 7 x + 5x − 4x − 6x = 3 ⎪ x1 + 2 x 2 − 4 x 4 = −3
⎩ 1 2 3 4 ⎩ 1 2 3 4
⎪⎩ x1 − x 2 − 4 x3 + 9 x 4 = 22
⎧4 x1 − 3 x 2 + x3 + 5 x 4 − 7 = 0 ⎧2 x1 − 2 x 2 + x4 + 3 = 0 ⎧ x1 + x 2 − 6 x3 − 4 x 4 = 6
⎪ x − 2 x − 2 x − 3x − 3 = 0 ⎪2 x + 3 x + x − 3 x + 6 = 0 ⎪3 x − x − 6 x − 4 x = 2
⎪ 1 2 3 4 ⎪ 1 2 3 4 ⎪ 1 2 3 4
11. ⎨ ; 12. ⎨ ; 13. ⎨ ;
⎪ 1 3 x − x 2 + 2 x 3 + 1 = 0 ⎪ 13 x + 4 x 2 − x 3 + 2 x 4 = 0 2
⎪ 1 x + 3 x 2 + 9 x 3 + 2 x4 = 6
⎪⎩2 x1 + 3 x 2 + 2 x3 − 8 x 4 + 7 = 0 ⎪⎩ x1 + 3 x 2 + x3 − x 4 −2=0 ⎪⎩3 x1 + 2 x 2 + 3 x3 + 8 x 4 = −7
⎧2 x1 + 7 x 2 + 3 x3 + x 4 = 5 ⎧2 x1 + 3 x 2 − x3 + x 4 = 1 ⎧4 x1 − 3 x 2 + 2 x3 − x 4 = 8
⎪ x + 3x + 5 x − 2 x = 3 ⎪8 x + 12 x − 9 x + 8 x = 3 ⎪3 x − 2 x + x − 3 x = 7
⎪ 1 2 3 4 ⎪ 1 2 3 4 ⎪ 1 2 3 4
14. ⎨ ; 15. ⎨ ; 16. ⎨ ;
⎪ x1 + 5 x 2 − 9 x3 + 8 x 4 = 1 ⎪4 x1 + 6 x 2 + 3 x3 − 2 x 4 = 3 ⎪2 x1 − x 2 − 5x4 = 6
⎪⎩5 x1 + 18 x 2 + 4 x3 + 5 x 4 = 12 ⎪⎩2 x1 + 3 x 2 + 9 x3 − 7 x 4 = 3 ⎪⎩5 x1 − 3 x 2 + x3 − 8 x 4 = 1
⎧2 x1 − x 2 + x3 − x 4 = 3
⎪4 x − 2 x − 2 x + 3 x = 2
⎪ 1 2 3 4
17. ⎨
2
⎪ 1 x − x 2 + 5 x 3 − 6 x 4 =1
⎪⎩2 x1 − x 2 − 3 x3 + 4 x 4 = 5
7.1.2. amoxseniT gausis meTodiT wrfiv gantolebaTa sitemebi da ipoveT misi kerZo
amonaxsni
3
⎧12 x1 + 9 x 2 + 3 x3 + 10 x 4 = 13 ⎧− 6 x1 + 9 x 2 + 3 x3 + 2 x 4 = 4
⎪ ⎪
1. ⎨4 x1 + 3 x 2 + x3 + 2 x 4 = 3 ; 2. ⎨− 2 x1 + 3 x 2 + 5 x3 + 4 x 4 = 2 ;
⎪8 x + 6 x + 2 x + 5 x = 7 ⎪− 4 x + 6 x + 4 x + 3 x = 3
⎩ 1 2 3 4 ⎩ 1 2 3 4
⎧8 x1 + 6 x 2 + 5 x3 + 2 x 4 = 21
⎪3 x + 3 x + 2 x + x = 10 ⎧2 x1 + 5 x 2 − 8 x3 = 8
⎪⎪ 1 2 3 4 ⎪4 x + 3 x − 9 x = 9
⎪ 1
3. ⎨4 x1 + 2 x 2 + 3 x3 + x 4 = 8 ; 4. ⎨
2 3
⎪3 x + 3 x + x + x = 15 2
⎪ 1 x + 3 x 2 − 5 x 3 = 7
⎪ 1 2 3 4
⎪⎩ x1 + 8 x 2 − 7 x3 = 12
⎪⎩7 x1 + 4 x 2 + 5 x3 + 2 x 4 = 18
7.1.3. amoxseniT gantolebaTa sistemebi gausis meTodis gamoyenebiT
⎧6 x1 + 4 x 2 + 5 x3 + 2 x 4 + 3 x5 = 1 ⎧ax1 + x 2 + x3 + x 4 = 1
⎪3 x + 2 x − 2 x + x ⎧ 2 x1 − (1 + i ) x 2 − 3i x3 = b1 ⎪ x + ax + x + x = 1
⎪ 1 = −7 ⎪ ⎪ 1
; 2. ⎨− 2 x1 + (1 + i ) x 2 + (1 + 3i ) x3 = b2 ; 3. ⎨
2 3 4 2 3 4
1. ⎨ ;
⎪ 1 9 x + 6 x + x + 3 x + 2 x = 2 ⎪ ⎪ 1x + x + ax + x = 1
x3 = b3
2 3 4 5 2 3 4
⎪⎩3 x1 + 2 x 2 + 4 x3 + x 4 + 2 x5 = 3 ⎩ ⎪⎩ x1 + x 2 + x3 + ax 4 = 1
⎧ x1 + 3 x 2 + 2 x3 = 0 ⎧ x1 + x 2 − 3 x3 = −1
⎪2 x − x + 3 x = 0 ⎧ x1 − 2 x 2 + x3 + x 4 = 1 ⎪2 x + x − 2 x = 1
⎪ 1 ⎪ ⎪ 1
; 5. ⎨ x1 − 2 x 2 + x3 − x 4 = −1 ; 6. ⎨
2 3 2 3
4. ⎨
⎪3 x1 − 5 x 2 + 4 x3 = 0 ⎪x − 2x + x + 5x = 5 ⎪ x1 + x 2 + x3 = 3
⎪⎩ x1 + 17 x 2 + 4 x3 = 0 ⎩ 1 2 3 4
⎪⎩ x1 + 2 x 2 − 3 x3 = 1
⎧2 x1 − x 2 − x3 = 4 ⎧ x1 + x 2 + 2 x3 = −1 ⎧3 x1 + 2 x 2 + x3 = 5 ⎧ x1 + 2 x 2 + 4 x3 = 31
⎪ ⎪ ⎪ ⎪
1. ⎨3 x1 + 4 x 2 − 2 x3 = 11 ; 2. ⎨2 x1 − x 2 + 2 x3 = −4 ; 3. ⎨2 x1 + 3 x 2 + x3 = 1 ; 4. ⎨5 x1 + x 2 + 2 x3 = 29 ;
⎪3 x − 2 x + 4 x = 11 ⎪4 x + x + 4 x = −2 ⎪2 x + x + 3 x = 11 ⎪3 x − x + x = 10
⎩ 1 2 3 ⎩ 1 2 3 ⎩ 1 2 3 ⎩ 1 2 3
⎧ x1 + x 2 + 2 x3 + 3 x 4 = 1 ⎧ x1 + 2 x 2 + 3 x3 − 2 x 4 = 6 ⎧ x1 + 2 x 2 + 3 x3 + 4 x 4 = 5
⎪3 x − x − x − 2 x = −4 ⎪2 x − x − 2 x − 3 x = 8 ⎪2 x + x + 2 x + 3 x = 1
⎪ 1 2 3 4 ⎪ 1 2 3 4 ⎪ 1 2 3 4
5. ⎨ ; 6. ⎨ ; 7. ⎨ ;
⎪ 1 2 x + 3 x 2 − x 3 − x 4 = − 6 3
⎪ 1 x + 2 x 2 − x 3 + 2 x 4 = 4 3
⎪ 1 x + 2 x 2 + x 3 + 2 x 4 =1
⎪⎩ x1 + 2 x 2 + 3 x3 − x 4 = −4 ⎪⎩2 x1 − 3 x 2 + 2 x3 + x 4 = −8 ⎪⎩4 x1 + 3 x 2 + 2 x3 + x 4 = −5
⎧ x 2 − 3 x 3 + 4 x 4 = −5
⎪x − 2 x 3 + 3 x 4 = −4
⎪ 1
8. ⎨
⎪3 x1 + 2 x 2 − 5 x 4 = 12
⎪⎩4 x1 + 3 x 2 − 5 x3 =5
7.2.2. krameris xerxis gamoyenebiT amoxseniT sistemebi
⎧2 x1 − x 2 + 3 x3 + 2 x 4 = 4 ⎧ x1 + x 2 + x3 + x 4 = 0
⎪3 x + 3 x + 3 x + 2 x = 6 ⎪ x + 2 x + 3x + 4 x = 0
⎧2 x − 5 y = 1 ⎪ 1 2 3 4 ⎪ 1 2 3 4
1. ⎨ ; 2. ⎨ ; 3. ⎨ ;
⎩ax + 5 y = −2a − 5 ⎪3 x1 − x 2 − x3 + 2 x 4 = 6 ⎪ x1 + 3 x 2 + 6 x3 + 10 x 4 = 0
⎪⎩3 x1 − x 2 + 3 x3 − x 4 = 6 ⎪⎩ x1 + 4 x 2 + 10 x3 + 20 x 4 = 0
⎧ x1 + x 2 + x3 + x 4 =0 ⎧ x1 + 2 x 2 − 3x3 + 4 x 4 − x5 = −1
⎪ ⎪2 x − x + 3 x − 4 x + 2 x = 8 ⎧2 x1 + 2 x 2 − x3 + x 4 = 4
⎪⎪ x 2 + x3 + x 4 + x5 =0 ⎪⎪ 1 2 3 4 5 ⎪4 x + 3 x − x + 2 x = 6
⎪ 1
4. ⎨ x1 + 2 x 2 + 3 x3 = 2 ; 5. ⎨3 x1 + x 2 − x3 + 2 x 4 − x5 = 3
2 3 4
; 6. ⎨ ;
⎪ ⎪ 4 x + 3 x + 4 x + 2 x + 2 x = −2 ⎪ 8 x + 5 x − 3 x + 4 x = 12
x 2 + 2 x3 + 3 x 4 = −2
1 2 3 4
⎪ ⎪ 1 2 3 4 5
⎪⎩3 x1 + 3x 2 − 2 x3 + 2 x 4 = 6
⎪⎩ x3 + 2 x 4 + 3 x5 = 2 ⎪⎩ x1 − x 2 − x3 + 2 x 4 − 3 x5 = −3
⎧2 x1 + 3 x 2 + 11x3 + 5 x 4 = 2 ⎧3 x1 + 4 x 2 + x3 + 2 x 4 + 3 = 0 ⎧7 x1 + 9 x 2 + 4 x3 + 2 x 4 − 2 = 0
⎪x + x + 5x + 2 x = 1 ⎪3 x + 5 x + 3 x + 5 x + 6 = 0 ⎪2 x − 2 x + x + x − 6 = 0
⎪ 1 2 3 4 ⎪ 1 2 3 4 ⎪ 1 2 3 4
7. ⎨ ; 8. ⎨ ; 9. ⎨
⎪ 1 2 x + x 2 + 3 x 3 + 2 x 4 = − 3 6
⎪ 1 x + 8 x 2 + x 3 + 5 x 4 + 8 = 0 ⎪ 15 x + 6 x 2 + 3 x 3 + 2 x4 − 3 = 0
⎪⎩ x1 + x 2 + 3 x3 + 4 x 4 = −3 ⎪⎩3 x1 + 5 x 2 + 3 x3 + 7 x 4 + 8 = 0 ⎪⎩2 x1 + 3x 2 + x3 + x 4 = 0
7.2.3. amoxseniT gantolebata sistema, Tu cnobilia, rom x1 , x 2 , x3 dadebiTi ricxvebia
⎧ x1 x 22 x33 = 2
⎪ 2 3 4
⎨ x1 x 2 x3 = 4
⎪ 2
⎩ x1 x 2 x3 = 2
7.2.4. ipoveT k parametris yvela is namdvili mniSvneloba, romlisTvisac sistemas
gaaCnia aranulovani amonaxsni
5
⎧kx1 + x 2 + x3 + x 4 = 0
⎪ x + (1 + k ) x + x + x = 0 ⎧kx1 + x 2 + x3 = 0
⎪ 1 ⎪
2. ⎨ x1 + kx 2 + x3 = 0
2 3 4
1. ⎨ ;
⎪ x1 + x 2 + (2 + k ) x3 + x 4 = 0 ⎪ x + x + kx = 0
⎪⎩2 x1 + 2 x 2 + (3 + k ) x3 + 2 x 4 = 0 ⎩ 1 2 3
⎪k 3 x + k 3 x + k 3 x + k 3 x = 0
⎩ 1 1 2 2 3 3 4 4
⎪⎩ x1 + 2 x 2 + x3 − x 4 + x5 = −1
⎧ x1 − 2 x 2 + 3 x3 − 4 x 4 + 2 x5 = −2 ⎧ x1 + 2 x 2 + 3 x3 − x 4 = 1
⎪x + 2x − x − x5 = −3 ⎪3 x + 2 x + x − x = 1
⎪⎪ 1 2 3 ⎪⎪ 1 2 3 4
7. ⎨ x1 − x 2 + 2 x3 − 3 x 4 = 10 ; 8. ⎨2 x1 + 3 x 2 + x3 + x 4 = 1
⎪ x 2 − x3 + x 4 − 2 x5 = −5 ⎪2 x + 2 x + 2 x − x = 1
⎪ ⎪ 1 2 3 4
⎪⎩2 x1 + 3x 2 − x3 + x 4 + 4 x5 = 1 ⎪⎩5 x1 + 5 x 2 + 2 x3 =2
7.3.2. gamoikvlieT Tavsebadia Tu ara sistema da Tavsebadobis SemTxvevaSi amoxseniT is
⎧2 x1 + 7 x 2 + 3x3 + x 4 = 6 ⎧2 x1 − 3 x 2 + 5 x3 + 7 x 4 = 1 ⎧3 x1 + 4 x 2 + x3 + 2 x 4 = 3
⎪ ⎪ ⎪
1. ⎨3 x1 + 5 x 2 + 2 x3 + 2 x 4 = 4 ; 2. ⎨4 x1 − 6 x 2 + 2 x3 + 3 x 4 = 2 ; 3. ⎨6 x1 + 8 x 2 + 2 x3 + 5 x 4 = 7 ;
⎪9 x + 4 x + x + 7 x = 2 ⎪2 x − 3 x − 11x − 15 x = 1 ⎪9 x + 12 x + 3 x + 10 x = 13
⎩ 1 2 3 4 ⎩ 1 2 3 4 ⎩ 1 2 3 4
⎧3 x1 + 2 x 2 + 2 x3 + 2 x 4 = 2 ⎧8 x1 + 6 x 2 + 5 x3 + 2 x 4 = 21
⎪2 x + 3 x + 2 x + 5 x = 3 ⎪3 x + 3 x + 2 x + x = 10
⎧3 x1 − 5 x 2 + 2 x3 + 4 x 4 = 2 ⎪ 1 2 3 4 ⎪⎪ 1 2 3 4
⎪ ⎪
4. ⎨7 x1 − 4 x 2 + x3 + 3 x 4 = 5 ; 5. ⎨9 x1 + x 2 + 4 x3 − 5 x 4 = 1 ; 6. ⎨4 x1 + 2 x 2 + 3 x3 + x 4 = 8 ;
⎪5 x + 7 x − 4 x − 6 x = 3 ⎪2 x + 2 x + 3 x + 4 x = 5 ⎪3 x + 5 x + x + x = 15
⎩ 1 2 3 4
⎪ 1 2 3 4
⎪ 1 2 3 4
⎪⎩7 x1 + x 2 + 6 x3 − x 4 = 7 ⎪⎩7 x1 + 4 x 2 + 5 x3 + 2 x 4 = 18
⎧2 x1 + 3 x 2 + x3 + 2 x 4 = 4
⎪4 x + 3 x + x + x = 5 ⎧ x1 − 2 x 2 + x3 − x 4 + x5 = 0
⎪⎪ 1 2 3 4 ⎪2 x + x − x + 2 x − 3 x = 0
⎪ 1
7. ⎨5 x1 + 11x 2 + 3 x3 + 2 x 4 = 2 ; 8. ⎨
2 3 4 5
⎪2 x + 5 x + x + x = 1 ⎪3 x1 − 2 x 2 − x3 + x 4 − 2 x5 = 0
⎪ 1 2 3 4
⎪⎩2 x1 − 5 x 2 + x3 − 2 x 4 + 2 x5 = 0
⎪⎩ x1 − 7 x 2 − x3 + 2 x 4 = 7
7
7.3.3. gamoikvlieT sistemis Tavsebadobis sakiTxi, ipoveT sistemis zogadi amonaxsni
da erTi kerZo amonaxsni
⎧6 x1 + 4 x 2 + 5 x3 + 2 x 4 + 3 x5 = 1 ⎧3 x1 + 4 x 2 − 5 x3 + 7 x 4 = 0 ⎧ x1 + x 2 − 3 x 4 − x5 = 0
⎪3 x + 2 x + 4 x + x + 2 x = 3 ⎪2 x − 3 x + 3 x − 2 x = 0 ⎪x − x + 2x − x =0
⎪ 1 2 3 4 5 ⎪ 1 2 3 4 ⎪ 1 2 3 4
1. ⎨ ; 2. ⎨ ; 3. ⎨ ;
⎪3x1 + 2 x 2 − 2 x3 + x 4 = −7 ⎪4 x1 + 11x 2 − 13 x3 + 16 x 4 = 0 ⎪4 x1 − 2 x 2 + 6 x3 + 3 x 4 − 4 x5 = 0
⎪⎩9 x1 + 6 x 2 + x3 + 3x 4 + 2 x5 = 2 ⎪⎩7 x1 − 2 x 2 + x3 + 3 x 4 = 0 ⎪⎩2 x1 + 4 x 2 − 2 x3 + 4 x 4 − 7 x5 = 0
⎧ x1 − x 2 + 2 x3 − x 4 = 1
⎪3 x − 3 x + 4 x − 3 x = 1
⎪ 1 2 3 4
4. ⎨
⎪3 x1 − 3 x 2 + 8 x3 − 3 x 4 = 5
⎪⎩ x1 − x 2 + 6 x3 − x 4 = 5
⎧ay + bx = c
⎪
7.3.4. qvemoT mocemul sistemas ⎨cx + az = b
⎪bz + cy = a
⎩
aqvs erTaderTi amonaxsni. daamtkiceT, rom a ⋅ b ⋅ c ≠ 0 . ipoveT sistemis amonaxsni
7.3.5. ipoveT λ parametris yvela is mniSvneloba, romlisTvisac
⎧2 x1 − x 2 + x3 + x 4 = 1
⎪
⎨ x1 + 2 x 2 − x3 + 4 x 4 = 2
⎪ x + 7 x − 4 x + 11x = λ
⎩ 1 2 3 4
⎧λx1 + x 2 + x3 = 1
⎪
4. ⎨ x1 + λx 2 + x3 = λ
⎪
⎩ x1 + x 2 + λx3 = λ
2
⎧ x1 + 2 x 2 + 4 x3 − 3 x 4 = 0 ⎧3 x1 + 2 x 2 + x3 + 3 x 4 + 5 x5 = 0
⎪3x + 5 x + 6 x − 4 x = 0 ⎧2 x1 − 4 x 2 + 5 x3 + 3 x 4 = 0 ⎪6 x + 4 x + 3 x + 5 x + 7 x = 0
⎪ 1 ⎪ ⎪ 1
⎨3 x1 − 6 x 2 + 4 x3 + 2 x 4 = 0 ; 3.
2 3 4 2 3 4 5
1. ⎨ ; 2. ⎨ ;
⎪ 4 x1 + 5 x 2 − 2 x 3 + 3 x 4 = 0 ⎪4 x − 8 x + 17 x + 11x = 0 ⎪ 9 x 1 + 6 x 2 + 5 x 3 + 7 x 4 + 9 x 5 = 0
⎪⎩3 x1 + 8 x 2 + 2 x3 − 19 x 4 = 0 ⎩ 1 2 3 4
⎪⎩3 x1 + 2 x 2 + 4 x 4 + 8 x5 = 0
⎧ x1 − x3 = 0
⎪x − x = 0
⎧3 x1 + 5 x 2 + 2 x3 = 0 ⎧6 x1 − 2 x 2 + 2 x3 + 5 x 4 + 7 x5 = 0 ⎪ 2 4
⎪4 x + 7 x + 5 x = 0 ⎪9 x − 3 x + 4 x + 8 x + 9 x = 0 ⎪⎪− x1 + x3 − x5 = 0
⎪ 1 2 3 ⎪ 1 2 3 4 5
4. ⎨ ; 5. ⎨ ; 6. ⎨ ;
x
⎪ 1 + x 2 − 4 x 3 = 0 6
⎪ 1 x − 2 x 2 + 6 x 3 + 7 x 4 + x 5 = 0 ⎪ − x 2 + x 4 − x 6 = 0
⎪⎩2 x1 + 9 x 2 + 6 x3 = 0 ⎪⎩3 x1 − x 2 + 4 x3 + 4 x 4 − x5 = 0 ⎪− x 3 + x 5 = 0
⎪
⎪⎩− x 4 + x6 = 0
⎧ x1 − x3 + x5 = 0
⎪x − x + x = 0 ⎧5 x1 + 6 x 2 − 2 x3 + 7 x 4 + 4 x5 = 0
⎪⎪ 2 4 6 ⎪2 x + 3 x − x + 4 x + 2 x = 0
⎪ 1
7. ⎨ x1 − x 2 + x5 − x 6 = 0 ; 8. ⎨
2 3 4 5
⎪x − x + x = 0 ⎪7 x1 + 9 x 2 − 3 x3 + 5 x 4 + 6 x5 = 0
⎪ 2 3 6
⎪⎩5 x1 + 9 x 2 − 3 x3 + x 4 + 6 x5 = 0
⎪⎩ x1 − x 4 + x5 = 0
7.4.2. ipoveT wrfiv erTgvarovan gantolebaTa sistemis amonaxsnTa fundamenturi sistema
⎧ x1 − 2 x 2 + x3 − x 4 + x5 = 0 ⎧3 x1 + 2 x 2 + 2 x3 + 2 x 4 + 2 x5 = 0
⎪ ⎪3 x + 2 x + 3 x + x − x = 0
⎧ x1 − x 2 + x3 = 0 ⎪ x1 + 3 x 2 − 2 x3 + 3 x 4 − 4 x5 = 0 ⎪ 1 2 3 4 5
1. ⎨ ; 2. ⎨ ; 3. ⎨ ;
⎩2 x1 + x 2 − x3 = 0 ⎪2 x1 − 5 x 2 + x3 − 2 x 4 + 2 x5 = 0 ⎪6 x1 + 4 x 2 + 3 x3 + 5 x 4 + 7 x5 = 0
⎪⎩4 x1 − 4 x 2 − x5 = 0 ⎪⎩6 x1 + 4 x 2 + 5 x3 + 3 x 4 + x5 = 0
⎧ x1 + x 2 + x3 + x 4 = 0
⎪x + x − x − 2x = 0
⎪ 1 ⎧ x1 + x 2 + x3 + 2 x 4 = 0
; 6. x1 + x 2 + x3 + x 4 = 0
2 3 4
4. ⎨ ; 5. ⎨
⎪ 1x + x 2 − 7 x 3 − 11 x 4 = 0 ⎩ 1
2 x − x 2 − 2 x 3 + x 4 = 0
⎪⎩ x1 + x 2 − 9 x3 − 14 x 4 = 0
7.4.3. daamtkiceT, rom Tu namdvilkoeficientian wrfiv erTgvarovan gantolebaTa
sistemas gaaCnia aranulovani nompleqsuri amonaxsni, maSin mas aranulovani namdvili
amonaxsnic aqvs
7.4.4. SeadgineT namdvilkoeficientebiani wrfiv gantolebaTa sistema, romlis
amonaxsnTa fundamentur sistemas aqvs saxe
⎧(1, 0, 0, 2, 1)
⎧(4, 5, 1, 0) ⎪
1. ⎨ ; 2. ⎨(0, 1, 0, 3, 2)
⎩(3, 2, 0, 1) ⎪(0, 0,1, − 1, − 2)
⎩
pasuxebi:
7.1.1. 1. (1, 0, 2) , 2. (13 / 3, − 13 / 3, − 10 / 3) , 3. (1 + 4c / 3, c, − 1 + 7c / 3), c ∈ R , 4. (1, 0, − 1, 2) , 5. ∅ ,
6. (1 + (47 x 4 − 38 x5 ) / 32, 1 + (−7 x 4 + 6 x5 ) / 4, (−21x 4 − 30 x5 ) / 32, x 4 , x5 ), x 4 , x5 ∈ R ,
7. ( x1 , x 2 , ( x1 − 9 x 2 − 2) / 11, (−5 x1 + x 2 + 10) / 11), x1 , x 2 ∈ R ,
10
8. (2 x 2 / 3 − x 4 / 24 + 1 / 3, x 2 , − 11x 4 / 8, x 4 ), x 2 , x 4 ∈ R , 9. ∅ , 10. (−1, 3, − 2, 2) , 11. (2,1, − 3,1) ,
12. (−2,1, 4, 3) , 13. (0, 2,1 / 3, − 3 / 2) , 14. ( 6 − 26 x3 + 17 x 4 , − 1 + 7 x3 − 5 x 4 , x3 , x 4 ), x3 , x 4 ∈ R ,
15. (( 6 − 15 x 2 − x 4 ) / 10, x 2 , (1 + 4 x 4 ) / 5), x 2 , x 4 ∈ R , 16. ∅ , 17. ∅
7.1.2. 1. ( x1 , x 2 , 1 − 4 x1 − 3 x 2 , 1), x1 , x 2 ∈ R , 2. ( x1 , x 2 , 6 + 10 x1 − 15 x 2 , − 7 − 12 x1 + 18 x 2 ), x1 , x 2 ∈ R ,
3. (3, 0, − 5,11) , 4. (3, 2,1) . 7.1.3. 1. ( x1 , x 2 , 13,19 − 3 x1 − 2 x 2 , − 34), x1 , x 2 ∈ R ,
2. ((1 + i ) x 2 / 2 + b1 / 2 + 3 i b3 / 2, x 2 , b3 ), x 2 , b1 , b3 ∈ R , 3. Tu a = 3, maSin ∅ ;
Tu a ≠ 1 da a ≠ −3, maSin (1 /(a + 3),1 /(a + 3), 1 /(a + 3), 1 /(a + 3) ) ;
Tu a = 1 , maSin (1 − x 2 − x3 − x 4 , x 2 , x3 , x 4 ) , 4. (−11x3 / 7, − x3 / 7, x3 ) , 5. ( x1 , x 2 , 2 x 2 − x1 ,1) , 6. ∅
7.2.1. 1. (3,1,1) , 2. (1, 2, −1) , 3. (2, − 2, 3) , 4. (3, 4, 5) , 5. (−1, − 1, 0, 1) , 6. (1, 2, − 1, − 2) , 7. (−2, 2, − 3, 3) ,
8. (1, 2, 1, − 1) . 7.2.2. 1. Tu a ≠ −2, (−2, − 1) , 2. (2, 0, 0, 0) , 3. (0, 0, 0, 0) , 4. (1, − 1,1, − 1,1) ,
5. (2, 0, − 2, − 2,1) , 6. (1, 1, − 1, − 1) , 7. (−2, 0,1, − 1) , 8. (2, − 2,1, − 1) , 9. (−0,4;−1,2; 3,4; 1)
7.2.3. (1, 4,1 / 2) . 7.2.4. 1. k = −1; 0; 1 , 2. k = −2; 0 . 7.2.5. k i = k j , i ≠ j , romelime i, j = 1, 2, 3, 4 -
Tvis; 7.2.6. 1. (2, 3, 2) , 2. (1, 0, 4) ; 7.2.7. (2, 6, 5) ; 7.2.8. xi = n / 2 − i + 1
7.3.1. 1. (1, 2,1) , 2. ∅ , 3. (−8, 3 + x 4 , 6 + 2 x 4 , x 4 ) , 4. ((1 + x5 ) / 3, (1 + 3x3 + 3x 4 − 5 x5 ) / 3, x3 , x 4 , x5 ) , 5. ∅ ,
6. (− x5 ) / 2, − 1 − x5 / 2, 0, − 1 − x5 / 2, x5 ) , 7. ∅ , 8. ((1 + 5 x 4 ) / 6, (1 − 7 x 4 ) / 6, (1 + 5 x 4 ) / 6, x 4 )
7.3.2. 1. (( x3 − 9 x 4 − 2) / 11, (−5 x3 + x 4 + 10) / 11, x3 , x 4 ) , 2. ( x1 , x 2 , 22 x1 − 33 x 2 − 11, − 16 x1 + 24 x 2 + 8) ,
3. ( x1 , x 2 , 1 − 3 x1 − 4 x 2 , 1) , 4. ∅ , 5. ((−6 + 8 x 4 ) / 7, (1 − 13 x 4 ) / 7, (15 − 6 x 4 ) / 7, x 4 ) , 6. (3, 0, − 5, 11) , 7. ∅ ,
8. ((−4 x 4 + 7 x5 ) / 8, (−4 x 4 + 5 x5 ) / 8, (4 x 4 − 5 x5 ) / 8, x 4 , x5 ) ; 7.3.3. 1. ( x1 , x 2 ,13, 19 − 3 x1 − 2 x 2 , − 34) ,
2. ((3x3 − 13 x 4 ) / 17, (19 x3 − 20 x 4 ) / 17, x3 , x 4 ) , 3. (7 x5 / 6 − x3 , 5 x5 / 6 + x3 , x3 , x5 / 3, x5 ) ,
b2 + c2 − a2 a2 + c2 − b2 a2 + b2 − c2
4. ( x1 , 1 + x1 − x 4 , 1, x 4 ) ; 7.3.4. x = , y= ,z= ; 7.3.5. λ = 5
2bc 2ac 2ab
7.3.6. 1. Tu λ = 0 an λ = 1, maSin ∅; Tu Δ = λ2 (λ − 1) ≠ 0 , maSin ((λ3 + 3λ2 − 15λ + 9) / Δ,
(λ3 + 12λ − 9) / Δ, (−4λ3 + 3λ2 + 12λ − 9) / 4) ; 2. Tu λ = 0 , maSin ∅;
Tu λ = 1, maSin ( −4 − x 4 , 2, 3, x 4 ); Tu λ (λ − 1) ≠ 0 , maSin (0, 2 / λ , 3 / λ , (λ − 5) / λ )
3. Tu λ = 1, maSin (− x 2 − x3 , x 2 , x3 ); Tu λ = −2, maSin ( x1 , x1 , x1 ); Tu (λ + 2)(λ − 1) ≠ 0 , maSin (0, 0, 0)
4. Tu λ = 1, maSin (1 − x 2 − x3 , x 2 , x3 ); Tu λ = −2, maSin ∅; Tu (λ + 2)(λ − 1) ≠ 0 ,
maSin ((−λ − 1) /(λ + 2),1 /(λ + 2), (λ + 1) 2 /(λ + 2)) ;
7.3.7. 1. Tu a = 1 da b = 1/2, maSin x = 2 − z , y = 2;
Tu b(a − 1) ≠ 0 , maSin x = (2b − 1) /(ab − b), y = 1 / b, z = (2ab − 4b + 1) /(ab − b); sxva SemTxvevaSi ∅
2. Tu a = −2 da b = −2, maSin x = z = 1 − 2 y; Tu a = 1 da b = 1, maSin x = 1 − y − z;
Tu b(a − 1)(a + 2) ≠ 0, maSin x = z = (a − b) /(a − 1)(a + 2), y = (ab + b − 2) /(ab − b)(a + 2); sxva SemTxvevaSi ∅
3. Tu λ = 1, maSin x = 2 − z , y = −7 + 2 z; Tu λ = 0 , maSin ∅;
Tu λ ≠ 0 da λ ≠ 1, maSin x = (λ2 + 4λ − 15) / λ2 , y = (λ2 + λ + 15) / λ2 , z = (−4λ2 + λ + 15) / λ2
4. Tu λ = 0 , maSin x = 1, y = z = 0; Tu λ ≠ 0 , maSin x = 1 − λ , y = λ , z = 0
5. Tu b = 1, maSin z = 0, y = 1 − ax; Tu a = 0 da b = 5 , maSin y = −1 / 3, z = 4 / 3, x ∈ R;
Tu a ≠ 0 da b ≠ ±1, maSin x = (5 − b) /(ab + a ), y = −2 /(b + 1), z = (2b − 2) /(b + 1); sxva SemTxvevaSi ∅
7.3.8. misi namdvili amonaxsnia kompleqsuri amonaxsnis namdvili nawilebi
7.3.9. Ζ 3 -is mimarT ∅ , xolo Ζ 5 -is mimarT (2, 3, 2) ; 7.3.10. Ζ 5 -is mimarT ∅ , xolo Ζ 7 -is
⎛ x1 x2 ⎞ ⎛ x y⎞
mimarT (2, 6, 5) ; 7.3.11. 1. Χ = ⎜⎜ ⎟⎟ , 2. Χ = ⎜⎜ ⎟⎟, sadac x + y + z + t = 1
⎝ 1 − 2 x1 1 − 2 x 2 ⎠ ⎝ z t ⎠
7.4.1. 1. zogadi amonaxsni: (8 x3 − 7 x 4 , − 6 x3 + 5 x 4 , x3 , x 4 ) ; fund. sistema: (8, − 6, 1, 0), (−7, 5, 0, 1) ,
11
2. zogadi amonaxsni: ( x1 , x 2 , − 5 x1 / 2 + 5 x 2 , 7 x1 / 2 − 7 x 2 ) ; fund.
sistema: (1, 0, − 5 / 2, 7 / 2), (0, 1, 5, 7) ,
3. zogadi amonaxsni: ( x1 , x 2 , x3 , (−9 x1 − 6 x 2 − 8 x3 ) / 4, (3x1 + 2 x 2 + 4 x3 ) / 4) ;
fund. sistema: (1, 0, 0, − 9 / 4, 3 / 4), (0, 1, 0, − 3 / 2, 1 / 2), (0, 0,1, − 2, 1)
4. sistemas mxolod nulovani amonaxsni aqvs
5. zogadi amonaxsni: ( x1 , x 2 , x3 , (−9 x1 + 3x 2 − 10 x3 ) / 11, (−3x1 + x 2 + 4 x3 ) / 11) ;
fund. sistema: (1, 0, 0, − 9 / 11, − 3 / 11), (0, 1, 0, 3 / 11, 1 / 11), (0, 0,1, − 10 / 11, 4 / 11) ,
6. sistemas mxolod nulovani amonaxsni aqvs
7. zogadi amonaxsni: ( x 4 − x5 , x 4 − x 6 , x 4 , x 4 , x5 , x 6 ) ;
fund. sistema: (1, 1,1, 1, 0, 0), (−1, 0, 0, 0, 1, 0), (0, − 1, 0, 0, 0,1)
8. zogadi amonaxsni: (0, ( x3 − 2 x5 ) / 3, x3 , 0, x5 ) ;
fund. sistema: (0, 1 / 3,1, 0, 0), (0, − 2 / 3, 0, 0, 1)
7.4.2. 1. (0, 1, 1) , 2. (1, 0, 0, 5, 4) , (0,1, − 1, − 7, − 4) , 3. (2, − 3, 0, 0, 0) , (0, − 2,1,1, 0), (0, − 4, 3, 0,1) ,
4. (1, 0, − 3, 2) , (0,1, − 3, 2) , 5. (1, − 4, 3, 0) , (−1, − 1, 0, 1) , 6. (−1,1, 0, 0) , (−1, 0,1, 0), (−1, 0, 0, 1)
⎧ x1 − 4 x3 − 3 x 4 = 0 ⎧2 x1 + 3 x 2 − x3 − x 4 = 0
7.4.4. 1. magaliTad, ⎨ , 2. magaliTad, ⎨
⎩ x 2 − 5 x3 + 2 x 4 = 0 ⎩ x1 + 2 x 2 − 2 x3 − x5 = 0
Tavi 8. polinomTa algebra
ci = a i an ci = bi , i > min(n, s ) ;
polinomTa namravli
n+ s n+ s
f ( x) ⋅ g ( x) = ∑ d j x n+ s − j , sadac dj = ∑a b. i l
j =0 i +l = j
aseTnairad ganmartebuli Sekrebisa da gamravlebis operaciebis mimarT K [x]
polinomTa simravle komutaciuri rgolia.
adgili aqvs Teoremas gayofadobis Sesaxeb: Tu f ( x), g ( x) ∈ K [ x] da g ( x) ≠ 0 ,
maSin arsebobs erTaderTi wyvili q( x), r ( x) ∈ K [ x] polinomebisa, rom
f ( x) = g ( x) q ( x) + r ( x) ,
sadac r ( x) = 0 an deg r ( x) < deg g ( x) .
q(x) -s ewodeba ganayofi, xolo r (x) -s naSTi. Tu r ( x) = 0 , maSin amboben, rom
g (x) polinomi yofs f (x) polinoms da Caweren g ( x) | f ( x) . am SemTxvevaSi, g (x) -s
f (x) -is gamyofi, xolo f (x) -s g (x) -s jeradi ewodeba.
g (x) -s ewodeba f1 ( x), f 2 ( x),Λ , f k ( x) polinomebis saerTo gamyofi, Tu
g ( x) | f 1 ( x), g ( x) | f 2 ( x), Λ , g ( x) | f k ( x) .
f1 ( x), f 2 ( x),Λ , f k ( x) polinomebis d (x) saerTo gamyofs, romelic maT nebismier
saerTo gamyofze iyofa, udidesi saerTo gamyofi ewodeba. is, rom d (x) aris
f (x) da g (x) polinomebis udidesi saerTo gamyofi, ase Caiwereba
( f ( x), g ( x)) = d ( x) . or polinoms ewodeba Tanamartivi, Tu maTi udidesi saerTo
gamyofi nulovani xarisxis aranulovani polinomia ( f ( x), g ( x)) = 1 .
Tu g (x) polinomi f (x) polinoms ar yofs, maSin maTi udidesi saerTo
gamyofi f (x) da g (x) polinomebisaTvis evklides algoriTmis ukanaskneli
aranulovani naSTis tolia, ufrosi koeficientiT erTiani.
2
8.1.1. R[x] rgolSi, Semdegi polinomebisaTvis, ipoveT ganayofi da
naSTi 1. f ( x) = 2 x − 3x + 4 x − 5 x + 6 da g ( x) = x 2 − 3x + 1 ,
4 3 2
2. f ( x) = x 3 − 3x 2 − x − 1 da g ( x) = 3x 2 − 2 x + 1 ,
3. f ( x) = x 4 − 4 x 3 + 5 x 2 + x − 1 da g ( x) = x 2 − 2 x − 3 ,
4. f ( x) = 5 x 4 − x 2 + 6 da g ( x) = x 2 + 3x + 2 ,
5. f ( x) = 2 x 2 − 3x + 1 da g ( x) = x 3 + 4
8.1.2. a, p da q sidideebis ra mniSvnelobebisaTvis yofs g ( x) = x 2 + ax + 1
mravalwevri f (x) mravalwevrs
1. f ( x) = x 4 + q , 2. f ( x) = x 4 − 21x + q , 3. f ( x) = x 4 + px + q , 4. f ( x) = x 4 − 7 x 2 + q
8.1.3. p da q sidideebis ra mniSvnelobebisaTvis iyofa f (x) mravalwevri g (x)
mravalwevrze?
1. f ( x) = x 3 + px + q , g ( x) = x 2 + mx − 1 , 2. f ( x) = x 4 + px 2 + q, g ( x) = x 2 + mx + 1
8.1.4. Ζ 3 [ x] , Ζ 5 [ x] da Q [x] rgolebSi, Semdegi polinomebisaTvis, ipoveT ganayofi
da naSTi
1. f ( x) = x 5 + x 2 − x − 1 da g ( x) = x 3 − 2 x + 1 , 2. f ( x) = 2 x 4 + x 2 + 2 x da g ( x) = x 2 − 2
8.1.5. Semdegi polinomebisaTvis ipoveT udidesi saerTo gamyofi
1. f ( x) = x 4 + x 3 − 3x 2 − 4 x − 1 da g ( x) = x 3 + x 2 − x − 1 ,
2. f ( x) = x 5 + x 4 − x 3 − 2 x − 1 da g ( x) = 3x 4 + 2 x 3 + x 2 + 2 x − 2 ,
3. f ( x) = x 6 + x 5 + x 4 − 3x 2 + 2 x − 6 da g ( x) = x 5 + 3x 2 − 2 x + 2 ,
4. f ( x) = x 6 − 7 x 4 + 8 x 3 − 7 x + 7 da g ( x) = 3x 5 − 7 x 3 + 3x 2 − 7 ,
5. f ( x) = x 5 − 2 x 4 + x 3 + 7 x 2 − 12 x + 10 da g ( x) = 3x 4 − 6 x 3 + 5 x 2 + 2 x − 2 ,
6. f ( x) = x 6 + 2 x 4 − 4 x 3 − 3x 2 + 8 x − 5 da g ( x) = x 5 + x 2 − x + 1 ,
7. f ( x) = x 5 + x 4 − x 3 − 3x 2 − 3x − 1 da g ( x) = x 4 − 2 x 3 − x 2 − 2 x + 1 ,
8. f ( x) = x 4 − 4 x 3 + 1 da g ( x) = x 3 − 3x 2 + 1 ,
9. f ( x) = x 4 + 2 x 3 + 2 x + 2 da g ( x) = x 3 + 3x + 2
8.1.6. evklides algoriTmis gamoyenebiT, ipoveT u (x) da v(x) polinomebi, rom
Sesruldes toloba f ( x) u ( x) + g ( x) v( x) = d ( x) , sadac d ( x) = ( f ( x), g ( x))
1. f ( x) = x 4 + 2 x 3 − x 2 − 4 x − 2 da g ( x) = x 4 + x 3 − x 2 − 2 x − 2 ,
2. f ( x) = x 5 + 3x 4 + x 3 + x 2 + 3x + 1 da g ( x) = x 4 + 2 x 3 + x + 2 ,
3. f ( x) = 4 x 4 − 2 x 3 − 16 x 2 + 5 x + 9 da g ( x) = 2 x 3 − x 2 − 5 x + 4 ,
4. f ( x) = 3x 7 + 6 x 6 − 3x 5 + 4 x 4 + 14 x 3 − 6 x 2 − 4 x + 4 da g ( x) = 3x 6 − 3x 4 + 7 x 3 − 6 x + 2 ,
5. f ( x) = x 6 − 4 x 5 + 11x 4 − 27 x 3 + 37 x 2 − 35 x + 35 da g ( x) = x 5 − 3x 4 + 7 x 3 − 20 x 2 + 10 x − 25 ,
6. f ( x) = 3x 5 + 5 x 4 − 16 x 3 − 6 x 2 − 5 x − 6 da g ( x) = 3x 4 − 4 x 3 − x 2 − x − 2
8.1.7. evklides algoriTmis gamoyenebiT, ipoveT u (x) da v(x) polinomebi, rom
Sesruldes toloba f ( x) u ( x) + g ( x) v( x) = 1
1. f ( x) = 3x 3 − 2 x 2 + x + 2 da g ( x) = x 2 − x + 1 ,
2. f ( x) = x 4 − x 3 − 4 x 2 + 4 x + 1 da g ( x) = x 2 − x − 1 ,
3. f ( x) = x 5 − 5 x 4 − 2 x 3 + 12 x 2 − 2 x + 12 da g ( x) = x 3 − 5 x 2 − 3x + 17 ,
4. f ( x) = 2 x 4 + 3x 3 − 3x 2 − 5 x + 2 da g ( x) = 2 x 3 + x 2 − x − 1 ,
3
5. f ( x) = 3x 4 − 5 x 3 + 4 x 2 − 2 x + 1 da g ( x) = 3x 3 − 2 x 2 + x − 1
8.1.8. ipoveT u (x) da v(x) polinomebis udidesi saerTo gamyofi, Tu cnobilia,
rom f ( x) u ( x) + g ( x) v( x) = d ( x) , sadac d ( x) = ( f ( x), g ( x))
8.1.9. ipoveT f (x) da g (x) polinomebis udidesi saerTo gamyofi Ζ 2 [ x] rgolSi
1. f ( x) = x 5 + x 4 + 1 da g ( x) = x 4 + x 2 + 1 ,
2. f ( x) = x 5 + x 3 + x + 1 da g ( x) = x 4 + 1 ,
3. f ( x) = x 5 + x + 1 da g ( x) = x 4 + x 3 + 1 ,
4. f ( x) = x 5 + x 3 + x da g ( x) = x 4 + x + 1
ganvixiloT polinomi
n
f ( x) = ∑ a k x n− k ∈ K [ x] .
k =0
a0 a1 a2 . . . a n −1
an
x0 b0 b1 b2 . . . bn −1
bn
sadac, b0 = a 0 , b1 = x0 b0 + a1 , . . . , bk = x0 bk −1 + a k , . . . bn −1 = x0 bn − 2 + a n −1 sidideebi
q(x) polinomis koeficientebia, xolo bn = x0 bn −1 + a n = f ( x0 ) .
f (x) polinomis fesvi ewodeba K velis (an misi gafarToebis) iseT c
elements, romlisTvisac f (c) = 0 . cxadia, rom x0 aris f (x) polinomis fesvi
maSin, da mxolod maSin, roca ( x − x0 ) | f ( x) .
x0 -s ewodeba f (x) polinomis k -jeradi fesvi Tu k aris udidesi
naturaluri ricxvi, romlisTvisac ( x − x0 ) k | f ( x) . aseT SemTxvevaSi ( x − x0 ) -s f ( x)
polinomis k -jeradi dauyvanadi mamravli ewodeba. Tu k = 1 , maSin x0 fesvs
martivi fesvi ewodeba.
f ( x) polinomis warmoebuli f ' ( x) -iT aRiniSneba da is tolia:
f ' ( x) = n a 0 x n −1 + (n − 1)a1 x n − 2 + (n − 2)a 2 x n −3 + Λ + 2a n − 2 x + a n −1 .
Tu x0 aris f ( x) polinomis k -jeradi fesvi, maSin is f ' ( x) polinomisaTvis
k − 1 -jeradi fesvi iqneba.
4
vTqvaT, x0 , x1 ,Λ , x n ∈ K velis gansxvavebuli elementebia da
y 0 , y1 , Λ , y n ∈ K velis nebismieri elementebia. arsebobs K [x] rgolis erTaderTi
n -uri xarisxis f ( x) polinomi, rom f ( xi ) = y i , i = 0,1, Λ , n . mas lagranJis
sainterpolacio polinomi ewodeba da aqvs Semdegi saxe:
n
( x − x0 )( x − x1 ) Λ ( x − xi −1 )( x − xi +1 ) Λ ( x − x n )
f ( x) = ∑ y i
i =0 ( xi − x 0 )( xi − x1 ) Λ ( xi − xi −1 )( xi − xi +1 ) Λ ( xi − x n )
2. f ( x) = x 5 − 10 x 3 − 20 x 2 − 15 x − 4 ,
3. f ( x) = x 6 − 15 x 4 + 8 x 3 + 51x 2 − 72 x + 27 ,
4. f ( x) = x 5 − 6 x 4 + 16 x 3 − 24 x 2 + 20 x − 8 ,
5. f ( x) = x 6 − 2 x 5 − x 4 − 2 x 3 + 5 x 2 + 4 x + 4 ,
6. f ( x) = x 7 − 3x 6 + 5 x 5 − 7 x 4 + 7 x 3 − 5 x 2 + 3x − 1
8.2.10. a paramertis ra mniSvnelobebisaTvis iqneba x = 1 jeradi fesvi f ( x)
polinomisaTvis da rogoria misi jeradoba?
1. f ( x) = x 3 + ax 2 + 3x − 1 ,
2. f ( x) = 2 x 3 − x 2 + ax + 3 ,
3. f ( x) = 3x 4 − 6 x 3 + ax 2 − 2 x + 1
8.2.11. ipoveT ϕ ( x) mravalwevri, romelsac aqvs igive fesvebi, rac f ( x) polinoms,
magram ara aqvT jeradi fesvebi. daSaleT f ( x) mravalwevri dauyvanadi
mamravlebis namravlad, C kompleqsuri velis mimarT
1. f ( x) = x 6 − 2 x 5 − 9 x 4 + 4 x 3 + 31x 2 + 30 x + 9 ,
2. f ( x) = x 6 − 2 x 5 − x 4 + 4 x 3 − x 2 − 2 x + 1 ,
3. f ( x) = x 6 − 4 x 5 + 7 x 4 − 8 x 3 + 7 x 2 − 4 x + 1 ,
4. f ( x) = x 5 − 8 x 4 + 25 x 3 − 38 x 2 + 28 x − 8
8.2.12. aCveneT, rom
x x2 xn
f ( x) = 1 + + +Λ +
1! 2 ! n!
polinoms jeradi fesvebi ara aqvs
8.2.13. lagranJis sainterpolacio formulis gamoyenebiT, SeadgineT umciresi
xarisxis polinomi Semdegi cxrilis gamoyenebiT
1.
x 1 2 3 4
f ( x) 2 1 4 3
2.
x 1 i −1 − i
f ( x) 1 2 3 4
3.
x 1 2 3 4
f ( x) 1 − 1 − 3 1
4.
x − 2 −1 0 1 2
f ( x) 13 1 1 1 13
pasuxebi:
2 +1 2 −1 2 +1 2 −1 2 +1 2 −1 2 +1 2 −1
10. ( x + 1 − −i )( x + 1 − +i )( x + 1 + +i )( x + 1 + −i )
2 2 2 2 2 2 2 2
11. ( x − 4 3 ) 2 ( x + 4 3 ) 2 ( x 2 + 3 ) 2 , ( x − 4 3 ) 2 ( x + 4 3 ) 2 ( x − i 3 ) 2 ( x + i 3 ) 2 ,
n −1 n −1
8k + 1 8k + 1 8k + 1
12. ∏ ( x 2 − 2 2 n 2 x cos
k =0 4n
π + n 2 ), ∏
k =0
( x − (cos
4n
π ± i sin
4n
π )) ,
n −1 n −1
3k + 1 3k + 1 3k + 1
13. ∏
k =0
(x 2
− 2 x cos
3n
2π + 1), ∏
k =0
( x − (cos
3n
2π ± i sin
3n
2π ))
n −1 2 n −1
kπ kπ kπ
14. ( x 2 − 1) ∏ ( x 2 − 2 x cos + 1), ∏ ( x − (cos +i sin )) ,
k =0 n k =0 n n
2 kπ 2 kπ 2 kπ
n 2n
15. ( x − 1) ∏ ( x 2 + 2 x cos + 1), ∏ ( x − (cos + i sin )) ,
k =1 2n + 1 k =0 2n + 1 2n + 1
⎛1 0 ⎞ ⎛0 1 ⎞ ⎛0 0 ⎞ ⎛0 0⎞
4. A11 = ⎜⎜ ⎟⎟, A12 = ⎜⎜ ⎟⎟, A21 = ⎜⎜ ⎟⎟, A22 = ⎜⎜ ⎟⎟; 5. a1 = 3 + 7i, a 2 = 4 − 3i;
⎝0 0 ⎠ ⎝0 0 ⎠ ⎝1 0 ⎠ ⎝ 0 1⎠
6. ϕ1 = sin t , ϕ 2 = cos t ; 7. ϕ1 = 1, ϕ 2 = sin t , ϕ 3 = cos t ; 8. ϕ1 = 1, ϕ 2 = sin t , ϕ 3 = sin 2 t , Κ , ϕ n = sin 2 t ;
9. ϕ1 = 1, ϕ 2 = cos t , ϕ 3 = cos 2 t , Κ , ϕ n = cos 2 t ; 10. ϕ1 = sin t , ϕ 2 = sin 2t , Κ , ϕ n = sin nt ;
11. ϕ1 = 1, ϕ 2 = cos t , ϕ 3 = cos 2t , Κ , ϕ n = cos nt.
9.2.3. aCveneT, rom a da b veqtorebisa da α da β skalarebisaTvis:
1.αa = 0 maSin, da mxolod maSin, roca α = 0 an a = θ ;
2.αa + β b = βa + αb maSin, da mxolod maSin, roca α = β an a = b.
9.2.4. λ − s ra mniSvnelobebisaTvis:
1. veqtorTa a1 , a2 − sistemis wrfivad damoukideblobidan gamomdinareobs
λa1 + a2 , a1 + λa2 veqtorTa sistemis wrfivad damoukidebloba;
2. veqtorTa a1 , a2 ,Κ , an sistemis wrfivad damoukideblobidan
gamomdinareobs a1 + a2 , a2 + a3 ,Κ , an −1 + an sistemis wrfivad damoukidebloba.
9.2.5. gaarkvieT veqtorTa (funqciaTa) Semdegi sistemebis wrfivad
damoukideblobis sakiTxi, ipoveT maTi trivialuri wrfivi kombinaciebi (Tu
ki aseTi kombinacia arsebobs):
1.ϕ1 = t + 7, ϕ 2 = 2t − 7; 2.ϕ1 = 3t + 7, ϕ 2 = 7t − 9; 3.ϕ1 = t 2 − t + 3, ϕ 2 = 3t 2 + 1, ϕ3 = 4t − 5;
4.ϕ1 = 2t ,ϕ 2 = 3t ,ϕ3 = 6t ; 5.ϕ1 = et , ϕ 2 = e 2t , ϕ3 = e3t ; 6.ϕ1 = t 2 , ϕ 2 = t 3 ;
7.ϕ1 = sin t ,ϕ 2 = sin (t + 2 ),ϕ3 = sin (t − 5); 8.ϕ1 = 1,ϕ 2 = arctgt ,ϕ3 = arcctgt.
9.2.6. kompleqsur ricxvTa C simravlis, rogorc, namdvil ricxvTa velis
mimarT, wrfivi sivrcis e1 = −1 + 2i, e2 = 2 − i bazisSi ipoveT x = −5 + 4i veqtoris
koordinatebi.
⎧⎛ a b ⎞ ⎫ ⎛1 0 ⎞ ⎛ 0 1⎞ ⎛ 0 0⎞
9.2.7. V = ⎨⎜⎜ ⎟⎟ : a, b, c ∈ R ⎬ wrfivi sivrcis e1 = ⎜⎜ ⎟⎟, e2 = ⎜⎜ ⎟⎟, e3 = ⎜⎜ ⎟⎟ bazisSi,
⎩⎝ − b c ⎠ ⎭ ⎝ 0 1⎠ ⎝ −1 0⎠ ⎝0 1 ⎠
ipoveT Semdegi veqtorebis koordinatebi:
4
⎛ 3 4⎞ ⎛ 2 5⎞
1. a = ⎜⎜ ⎟⎟; 2. b = ⎜⎜ ⎟⎟.
⎝− 4 1 ⎠ ⎝− 4 2⎠
{ }
9.2.8. ipoveT V = α + β sin 2 t + γ cos 2t : α , β , γ ∈ R wrfivi sivrcis e1 = 1 , e2 = cos 2t
bazisSi Semdegi veqtorebis koordinatebi:
5 3
1. ϕ1 = + 3 sin 2 t + cos 2t , 2. ϕ 2 = 5 + sin 2t.
2 2
9.2.9. aCveneT, rom ei − veqtorebi qmnian Sesabamisi ganzomilebis sivrcis baziss
da ipoveT masSi a veqtoris koordinatebi:
1. e1 = (1,1,1), e2 = (1,1,2 ), e3 = (1,2,3), a = (6,9,14 );
2. e1 = (2,1,−3), e2 = (3,2,−5), e3 = (1,−1,1), a = (6,2,−7 );
3. e1 = (1,2,−1,−2 ), e2 = (2,3,0,−1), e3 = (1,2,1,4 ), e4 = (1,3,−1,0 ), a = (7,14,−1,2 ).
9.2.10. ipoveT ϕ = a0 + a1t + a2t 2 + Λ + ant n mravalwevris koordinatebi Semdeg
bazisSi: 1. 1, t , t 2 , Κ , t n ; 2. 1, t − α , (t − α ) , Κ , (t − α ) .
2 n
⎩ i =1 ⎭
simravle warmoadgens wrfiv sivrces V − Si ganmartebuli operaciebis
n
k
mimarT. V − s ewodeba a1 , a2 ,Κ , ak veqtorebis wrfivi garsi. is V n sivrcis
k k
qvesivrcea da dim V = k . amasTan V − umciresi ganzomilebis iseTi qvesivrcea
V n − Si, romelic a1 , a2 ,Κ , ak -veqtorebs Seicavs.
Soris erT-erTi.
9.5.8. vTqvaT aranulovani λ da μ skalarebi A wrfivi operatoris a da b
sakuTrivi veqtorebis Sesabamisi sakuTrivi mniSvnelobebia. daadgineT, iqneba
Tu ara λa + μb veqtori sakuTrivi A -sTvis.
9.5.9. daamtkiceT, rom nebismieri n − uri rigis mravalwevri, romlis ufrosi
wevris koeficientia (− 1) , warmoadgens garkveuli matricis maxasiaTebel
n
polinoms.
9.5.10. daamtkiceT, rom erTinairi rigis A da B kvadratuli matricebisaTvis,
AB da BA matricebs erTi da igive maxasiaTebeli polinomi aqvT.
9.5.11. vTqvaT, λ1 , λ2 ,Κ , λn aris R − velis mimarT gansazRvruli V n wrfivi
sivrcis A wrfivi operatoris sakuTrivi mniSvnelobebi. ipoveT A -s
sakuTrivi mniSvnelobebi, Tu mas ganvixilavT rogorc R − velis mimarT
Sesabamisi V 2 n sivrcis wrfiv operators.
9.5.12. daamtkiceT, rom A wrfivi operatoris λ sakuTrivi mniSvnelobis
Sesabamis wrfivad damoukidebel sakuTriv veqtorTa raodenoba ar aRemateba
λ − s, rogorc maxasiaTebeli polinomis fesvis, jeradobas.
9.5.13. ipoveT AT A matricis sakuTrivi fesvebi, Tu A = (a11 , a12 ,Κ , a1n ).
$. 6. damatebiTi amocanebi.
pasuxebi:
9.1.1. 1.,2.,3.,6. − ar aris; 4.,5. − aris; 9.1.2. 1.,2.,3. − aris; 4. − ar aris; 9.1.3. ar aris;
9.1.4. 1.,7. − ar aris; 2.,3.,4.,5.,6.,8. − aris; 9.1.5. 3. (b., c., d .), 4.,6.,7.,8. _aris; 2.,3.(a.) − ar
aris; 9.2.1. 1. 5a1 − 4a2 − a3 = θ ; 2. 3a1 − 4a2 − a3 = θ ; 3. 5 A1 − 4 A2 − A3 = 0; 4. 5ϕ1 − 4ϕ 2 − ϕ3 = 0;
5. ϕ1 + ϕ 2 − ϕ3 = 0; 6. 3ϕ1 + 3ϕ 2 + 0ϕ3 − ϕ 4 + 0ϕ5 = 0. 9.2.4. 1. λ = ±1; 2. λ nebismieri kenti
ricxvia; 9.2.5. 2. 4ϕ1 − 3ϕ 2 = 0; 7. cos 7 sin t − cos 5 sin (t + 2) + sin 2 cos(t − 5) = 0; 9.2.6. (1,−2);
9.2.7. 1. a = (3,4,−2), 2. b ∉ V ; 9.2.8. ϕ1 = (4,0), ϕ2 ∉ V ; 9.2.9. 1. (1,2,3), 2. (1,1,1), 3. (0,2,1,2);
⎛ ⎞
9.2.10. 1. (a1 , a2 ,Κ , an ), 2. ⎜ ϕ (α ),ϕ ′(α ), ϕ ′′(α ),Κ , ϕ (n ) (α )⎟;
1 1
⎝ 2! n! ⎠
9.2.11. 1. x1 = −27 x1 − 72 x2 − 43 x3 , x2 = 9 x1 + 20 x2 + 9 x3 , x3 = 4 x1′ + 12 x′2 + 8 x3′ ;
′ ′ ′ ′ ′ ′
2. x1 = −27 x1′ − 71x2′ − 41x3′ , x2 = 9 x1′ + 20 x2′ + 9 x3′ , x3 = 4 x1′ + 12 x′2 + 8 x3′ ;
3. x1 = 2 x1′ + x3′ − x′4 , x2 = −3 x1′ + x2′ − 2 x3′ + x4′ , x3 = x1′ − 2 x2′ + 2 x3′ − x′4 ; x4 = x1′ − x2′ + x3′ − x4′ ;
9.2.12. 1. (3,7,13), 2. (− 4,−6,13), 3. (1,1,1); 9.2.13. 1. (1,−2,3,−4,5); 2. (1,7,3,−4,5); 3. (1,−2,3,−4,3);
4. (3,12,21,16,5); 9.2.14. 1. λ = 15; 2.λ − nebismieria; 3. λ ≠ 12; 4. ar arsebobs;
9.2.15. dimV = 3; a1 , a2 , a4 ; 9.2.16. 1. a1 , a2 , a3 = (1,0,0 ); 2. a1 , a2 , a3 = (1,0,0,0 ), a4 = (0,1,0,0 );
3. a1 , a2 , a3 = (1,0,0,0 ), a4 = (0,0,0,1); 4. SeuZlebelia; 5. ϕ1 , ϕ 2 , ϕ3 = 1, ϕ 4 = t , ϕ5 = t 3 ;
⎛1 0 ⎞ ⎛ 0 1⎞
6. ϕ1 ,ϕ 2 ,ϕ3 = 1,ϕ 4 = t; 7. SeuZlebelia; 8. a1 , a2 , a3 = ⎜⎜ ⎟⎟, a4 = ⎜⎜ ⎟⎟;
⎝0 0 ⎠ ⎝ 0 0⎠
9.2.17. a1 , a2 , a3 = (1,0,0,0 ), a4 = (0,0,1,0 ) da a1 , a2 , a3 = (0,1,0,0 ), a4 = (0,0,0,1); 9.3.1. 1. Tu wrfe
gadis koordinatTa sistemis saTaveze; 4.,5.,6. − Tu Sesabamisi gantolebaTa
sistema erTgvarovania; 9.3.2. 1. dim V = 1, e ≠ θ − am sibrtyis orTogonaluri
veqtoria; 2. dimV = 2, e1 , e2 − mocemuli sibrtyis paraleluri da
arakolinearuli veqtorebia; 3. dimV = 2, e1 , e2 − mocemuli wrfis marTobuli
da arakolinearuli veqtorebia; 4. dim V = 1, e ≠ θ -mocemuli wrfis
⎛1 0 ⎞ ⎛ 0 1⎞
paraleluri veqtoria; 5. dimV = 2, e1 = ⎜⎜ ⎟⎟, e2 = ⎜⎜ ⎟⎟;
⎝ 0 1⎠ ⎝ −1 0⎠
⎛0 0⎞ ⎛ 0 1⎞ ⎛0 0⎞ ⎛0 i ⎞ ⎛ 0 0⎞ ⎛0 0⎞
7. dim V = 6, e1 = ⎜⎜ ⎟⎟, e2 = ⎜⎜ ⎟⎟, e3 = ⎜⎜ ⎟⎟, e4 = ⎜⎜ ⎟⎟, e5 = ⎜⎜ ⎟⎟, e6 = ⎜⎜ ⎟⎟;
⎝1 0 ⎠ ⎝0 0⎠ ⎝ 0 1⎠ ⎝ 0 0⎠ ⎝i 0 ⎠ ⎝0 i ⎠
15
⎛1 0 ⎞ ⎛i 0⎞ ⎛ 0 1⎞
8. dimV = 3, e1 = ⎜⎜ ⎟⎟, e2 = ⎜⎜ ⎟⎟, e3 = ⎜⎜ ⎟⎟; 9. dimV = 2, e1 = 1, e2 = sin 2 t;
⎝ 0 0⎠ ⎝0 0⎠ ⎝1 0 ⎠
10. dim V = 3, e1 = 1, e2 = sin t , e3 = sin 2 t ;
(i )
⎛ ⎞
9.3.3. 1. dim V = n − 1, ei = ⎜ 0,0,Κ 0,1, 0,Κ ,0 ⎟, i = 1, n − 1;
⎝ ⎠
⎡ n + 1⎤
2. dim V = ⎢ , e1 = (0,0,Κ ,0 ), e2 = (0,0,1,Κ ,0 ), e3 = (0,0,0,0,1,Κ ,0 ) Λ ;
⎣ 2 ⎥⎦
⎡ n + 1⎤
3. dim V = 1 + ⎢ , n > 1, e = (1,1,Κ ,1), e1 = (0,0,Κ ,0 ), e2 = (0,0,1,Κ ,0 ), e3 = (0,0,0,0,1,Κ ,0 ) Λ ;
⎣ 2 ⎥⎦
4. dimV = 2, n > 1, e1 = (1,0,1,Κ ,0), e2 = (0,10,1, ,Κ ,0); 5. baziss warmoadgens amonaxsnTa
n(n + 1)
fundamenturi sistema. 9.3.4. 1. dim V = , eij + e ji , 1 ≤ i ≤ j ≤ n;
2
n(n − 1)
2. dim V = , a ). eij − e ji , 1 ≤ i < j ≤ n, charK ≠ 2; b). eij + e ji , 1 ≤ i ≤ j ≤ n, charK = 2;
2
9.3.5. 1. dimV = 2, e1 = (1,0,−1,−1), e2 = (0,1,1,−1);
2. dimV = 3, e1 = (1,−1,−2,0,0 ), e2 = (1,−1,0,2,0 ), e3 = (2,1,0,0,−1). ;
⎛0 1 ⎞ ⎛ 0 0⎞ ⎛0 0⎞
9.3.6. 3. dim V = 3, e1 = ⎜⎜ ⎟⎟, e2 = ⎜⎜ ⎟⎟, e3 = ⎜⎜ ⎟; 6. dimV = 2, e1 = (1,0,0), e2 = (0,0,1).
⎝0 0⎠ ⎝1 0 ⎠ ⎝0 1⎟⎠
9.3.7. 1.,2.,3. − aris, 4. − ar aris. 9.3.8. 1. dimV = 3, a1 , a2 , a4 ; 2. dim V = 3, a1 , a2 , a5 ;
3. dimV = 3, ϕ1 ,ϕ 2 ,ϕ3 ; 4. dimV = 2, a1 , a2 ; 5. dim V = 2, a3 , a4 . 9.3.9. 1. dim(L1 + L2 ) = 3,
a1 , a2 , b1 ; dim(L1 ∩ L2 ) = 1, a1; 2. dim(L1 + L2 ) = 3, a1 , a2 , b1; dim(L1 ∩ L2 ) = 2, a1 , a2 ;
3. dim(L1 + L2 ) = 4, a1 , a2 , a3 , b1; dim(L1 ∩ L2 ) = 2, a1 , a2 ; 4. dim(L1 + L2 ) = 4, a1 , a2 , a3 , b1;
dim(L1 ∩ L2 ) = 2, a1 , a2 ; 5. dim(L1 + L2 ) = 4, a1 , a2 , a3 , b1; dim(L1 ∩ L2 ) = 2, a1 , a2 ;
9.3.10. 1. a1 , a2 , b1 jamis bazisia, xolo a1 TanakveTis; 2. a1 , a2 , a3 , b1 jamis bazisia,
xolo b1 , b3 TanakveTis; 9.3.11. 2.,3. − isargebleT formuliT dim L1 + dim L2 =
dim(L1 + L2 ) + dim(L1 ∩ L2 ). 9.3.12. ara, Tu is aranulovania.
9.3.14. 1. L1 + L2 = M n×n , L1 ∩ L2 diagonalur matricTa qvesivrcea;
2. L1 + L2 = M n× n , L1 ∩ L2 = {0}. 9.3.15. dim L = 2, damatebiT qvesivrceebad SeiZleba
ganvixiloT L1 = {α1 (1,0,0,0) + α 2 (0,1,0,0) : α1 ,α 2 ∈ R} da
⎛ 0 0 0⎞ ⎛ 2 0 0⎞ ⎛ (a, b ) 0 0 ⎞
⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟
L2 = {β1 (6,0,1,0) + β 2 (0,0,0,1) : β1 , β 2 ∈ R}. 9.4.1. 1. ⎜ 0 0 0 ⎟; 2. ⎜ 0 2 0 ⎟; 5. ⎜ 0 (a, b ) 0 ⎟;
⎜0 0 0 ⎟ ⎜0 0 2⎟ ⎜ 0 (a, b )⎟⎠
⎝ ⎠ ⎝ ⎠ ⎝ 0
⎛ 0 3 1⎞ ⎛1 0 0 ⎞
⎜ ⎟ ⎜ ⎟
6. ⎜ − 3 0 2 ⎟; 9. ⎜ 0 1 0 ⎟ − proeqcia OX RerZze, YOZ sibrtyis paralelurad;
⎜ 1 2 0⎟ ⎜ 0 0 0⎟
⎝ ⎠ ⎝ ⎠
⎛1 0 0 ⎞
⎜ ⎟
10. ⎜ 0 1 0 ⎟ − proeqcia OZ RerZze, XOY sibrtyis paralelurad; 11. a = 0, ix. 1.;
⎜ 0 0 0⎟
⎝ ⎠
16
⎛ 0 1 1⎞
⎜ ⎟
12. a = 0, ix. 1.; 3.,4.,7.,8. − SemTxvevebSi _pasuxi uaryofiTia; 9.4.2. 1. ⎜ 2 0 1 ⎟;
⎜3 −1 1 ⎟
⎝ ⎠
⎛1 − 1 1 ⎞
⎜ ⎟
4. ⎜ 0 0 1⎟; 2. , 3. − SemTxvevebSi pasuxi uaryofiTia;
⎜0 1 0⎟
⎝ ⎠
⎛1 0 0 0⎞
⎛1 0 0 ⎞ ⎛0 0 1 ⎞ ⎛0 0 0⎞ ⎜ ⎟
⎜ ⎟ ⎛ cos α − sin α ⎞ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜0 0 1 0⎟
.9.4.3. 1. ⎜1 2 0 ⎟; 2. ⎜⎜ ⎟⎟; 3. ⎜1 0 0 ⎟; 4. ⎜ 0 1 0 ⎟; 5. ⎜ ;
⎜ 0 1 3 ⎟ ⎝ sin α cos α ⎠ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ 0 1 0 0⎟
⎝ ⎠ ⎝ 0 1 0 ⎠ ⎝ 0 0 0 ⎠ ⎜⎜ 0 ⎟
0 0 1⎟⎠
⎝
⎛ a1b1 a1b3 a 2 b1 a 2 b3 ⎞ ⎛ a1 + b1
b3 a2 0 ⎞
⎜ ⎟ ⎜ ⎟
⎜ a1b2 a1b4 a 2 b2 a 2 b4 ⎟ ⎜ b2 a1 + b4 0 a2 ⎟
6. ⎜ ; A = (aij ), B = (bij ); 7. ⎜ ;
ab a3 b3 a 4 b1 a 4 b3 ⎟ a3 0 a 4 + b1 b3 ⎟
⎜ 3 1 ⎟ ⎜ ⎟
⎜a b a3 b4 a 4 b2 a 4 b4 ⎟⎠ ⎜ 0 b2 a 4 + b4 ⎟⎠
⎝ 3 2 ⎝ a3
⎛ 2 −α ⎞
⎜α ⎟ ⎛ 2 − 11 6 ⎞
⎛ 4 1 ⎞ ⎜ ⎟
⎟⎟; 2. − ar arsebobs; 3. ⎜ ⎟, ∀α , β ∈ R; 9.4.5. 1. ⎜1 − 7 4 ⎟;
2
9.4.4. 1. ⎜⎜
⎝ − 1 5⎠ ⎜ β +1 ⎟ ⎜ 2 −1 0 ⎟
⎜β − ⎟ ⎝ ⎠
⎝ 2 ⎠
⎛ 11 5 ⎞
⎜− 2 ⎟
⎜ 3 3⎟ ⎛ 2 − 11 6 ⎞ ⎛8 11 ⎞ ⎛0 0 0 ⎞
⎜ ⎟ ⎜ − ⎟ ⎜ ⎟
⎜ 13 10 ⎟ ⎜ 5 5 ⎟ ⎛ 2 − 1⎞
2. ⎜ − 4 ⎟. 9.4.6. ⎜1 − 7 4 ⎟. 9.4.7. ⎜ . 9.4.8. ⎜ 0 2 0 ⎟. 9.4.9. ⎜⎜ ⎟.
⎜ 3 3⎟ ⎜ 2 −1 0 ⎟ 9 22 ⎟ ⎜ ⎟ ⎝ − 1 0 ⎟⎠
⎝ ⎠ ⎜ ⎟ ⎝0 0 3⎠
⎜ 5 5⎟ ⎝5 5 ⎠
⎜ 2 − − ⎟
⎝ 3 3⎠
⎛4 5 0 1⎞ ⎛− 5 − 8 − 6 − 2 ⎞
⎛1 2 2 ⎞ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎛ −1 0 0⎞
⎜ ⎟ ⎜1 0 2 3 ⎟ ⎜ 2 4 4 0⎟ ⎜ ⎟
9.4.10. ⎜ 3 − 1 − 2 ⎟. 9.4.11. 1.⎜ ⎟ ; 2.⎜ ⎟ . 9.4.12. 1. ⎜ − 5 1 0 ⎟;
⎜ 2 −1 1 ⎟ 2 3 0 3 − 3 − 2 −1 − 5 ⎜ 4 0 0⎟
⎝ ⎠ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎝ ⎠
⎜1 6 − 1 7 ⎟ ⎜ 6 6 13 ⎟⎠
⎝ ⎠ ⎝ 7
⎛ ⎞ ⎛ 1 2 2⎞
⎜ 1 0 1⎟ ⎜− ⎟
⎜ ⎟ ⎜ 3 3 3⎟
⎛ 44 44 ⎞
⎜ 15 13 ⎟ ⎜ 2 2 1⎟ ⎜ ⎟ ⎛109 93 ⎞
2. ⎜ − −4 ⎟; 3. ⎜ − ⎟. 9.4.13. ⎜ 59 ⎟. 9.4.14. 1. ⎜⎜ ⎟⎟.
⎜
4 2
⎟ ⎜ 3 3 3⎟ ⎜− − 25 ⎟ ⎝ 34 29 ⎠
⎝ 2 ⎠
⎜ 9 9⎟ ⎜ 2 1 2⎟
⎜ 3 ⎟ ⎜ − ⎟
⎝ 4 2⎠ ⎝ 3 3 3⎠
9.4.17. 1. WeSmaritia; 2. mcdaria. 9.4.18. 1. {0},V ; 2. V , {0}; 3. V , {0} − roca α ≠ 0; {0},V −
roca α = 0; 4.b, a t − roca a ≠ θ , b ≠ θ ; {0},V − roca a = θ an b = θ ; 5. V , {0};
8. V , {0}. 9.4.19. 1. dim Im A = 1, e1 = (1,1,1); dim ker A = 2, e1 = (1,−1,0), e2 = (1,0,−1);
2. dim Im A = 2, e1 = (2,1,1), e2 = (− 1,−2,1); dim ker A = 1, e1 = (1,1,1);
3. dim Im A = 3; dim ker A = 0; 9.4.20. 1. ker A = {0}, Im A = V ; 2. ker A − s bazisia e1 = (− 2,1) da
Im A − s bazisia e1 = (1,3); 3. ker A = {0}, Im A = V ; 4. ker A − s bazisia
e1 = (0,1,0,0), e2 = (0,0,1,0) da Im A − s bazisia e1 = (1,0,2,1), e2 = (0,0,1,1); 5. ker A − s bazisia
e1 = (− 1,0,0,1), e2 = (0,−1,1,0) da Im A − s bazisia e1 = (1,0,1,1), e2 = (0,1,1,2).
17
9.4.21. SeniSvna: qvesivrcis e1 , e2 ,Κ , ek bazisi SeavseT sivrcis e1 , e2 ,Κ , en
bazisamde da ganixileT proeqciebi J (e1 , e2 ,Κ , ek ) da J (e1 , e2 ,Κ , en ) wrfiv
garsebze.
9.4.22. SeniSvna: qvesivrcis bazisi SeavseT sivrcis bazisamde.
9.5.1. 1.Q : λ1 = λ2 = −1, a = (α ,α ),0 ≠ α ∈ Q; R : λ1 = λ2 = −1, a = (α ,α ),0 ≠ α ∈ R;
C : λ1 = λ2 = −1, a = (α ,α ),0 ≠ α ∈ C; 2.Q − ze da R − ze ar aqvs;
C : λ1 = 1 + 2i, {(α ,α − iα ),0 ≠ α ∈ C} da λ2 = 1 − 2i, {(α ,α + iα ),0 ≠ α ∈ C};
3.Q : λ1 = 1, a = (α ,α ); λ2 = −1, a = (α ,−α ),0 ≠ α ∈ Q; R : λ1 = 1, a = (α ,α ); λ2 = −1, a = (α ,−α ),0 ≠ α ∈ R;
C : λ1 = 1, a = (α ,α ); λ2 = −1, a = (α ,−α ),0 ≠ α ∈ C.
4.Q : λ1 = 1, a = (α ,α ,α ); λ2 = 2, a = (α ,0,α ); λ3 = −1, a = (α ,−3α ,−5α ),0 ≠ α ∈ Q;
R : λ1 = 1, a = (α ,α ,α ); λ2 = 2, a = (α ,0,α ); λ3 = −1, a = (α ,−3α ,−5α ),0 ≠ α ∈ R;
C : λ1 = 1, a = (α ,α ,α ); λ2 = 2, a = (α ,0,α ); λ3 = −1, a = (α ,−3α ,−5α ),0 ≠ α ∈ C ;
5.Q : λ1 = 0, a = (α ,0,α ); λ2 = 2, a = (3α ,−2α ,α ); λ3 = −1, a = (0,α ,2α ),0 ≠ α ∈ Q;
R : λ1 = 0, a = (α ,0,α ); λ2 = 2, a = (3α ,−2α ,α ); λ3 = −1, a = (0,α ,2α ),0 ≠ α ∈ R;
C : λ1 = 0, a = (α ,0,α ); λ2 = 2, a = (3α ,−2α ,α ); λ3 = −1, a = (0,α ,2α ),0 ≠ α ∈ C ;
6.Q : λ1 = 1, a = (0,2α ,α ),0 ≠ α ∈ Q; R : λ1 = 1, a = (0,2α ,α ),0 ≠ α ∈ R;
C : λ1 = 1, a = (0,2α ,α ); λ2 = i, a = (α + iα ,α + iα ,−α ); λ3 = −i, a = (α − iα ,α − iα ,−α ),0 ≠ α ∈ C ;
7.Q : λ1 = 2, a = (α ,0,α ),0 ≠ α ∈ Q; R : λ1 = 2, a = (α ,0,α ),0 ≠ α ∈ R;
C : λ1 = 2, a = (α ,0,α ); λ2 = 3 + i, a = (α ,α + iα ,2α − iα ); λ3 = 3 − i, a = (α ,α − iα ,2α + iα ),0 ≠ α ∈ C ;
8.Q : λ1 = λ2 = 2, a = (2α + β , α , β ), α 2 + β 2 φ 0; λ3 = −5, a = (α ,3α ,2α ), α , β ∈ Q;
R : λ1 = λ2 = 2, a = (2α + β , α , β ), α 2 + β 2 φ 0; λ3 = −5, a = (α ,3α ,2α ), α , β ∈ R;
C : λ1 = λ2 = 2, a = (2α + β ,α , β ), α + β φ 0; λ3 = −5, a = (α ,3α ,2α ),α , β ∈ C.
2 2
⎜ x ⎟
⎝ n⎠
kvadratul formas ewodeba gadaugvarebeli, Tu misi matricaa gadaugvarebeli.
or kvadratul formas ewodeba eqvivalenturi, Tu arsebobs ucnobTa namdvili,
wrfivi, gadaugvarebeli gardaqmna, romelic erT maTgans meoreSi gadaiyvans.
Tu f kvadratuli formis koeficientebi ai j = 0, i ≠ j , maSin is miiRebs saxes:
f = a11 x12 + a 22 x 22 + Λ + a nn x n2
kvadratuli formis aseT saxes kanonikuri saxe ewodeba.
nebismieri kvadratuli forma, ucnobTa garkveuli wrfivi gardaqmnis
gamoyenebiT, miiyvaneba kanonikur saxeze.
namdvil koeficientebiani kvadratuli formis kanonikur saxeSi dadebiT
koeficientTa raodenobas kvadratuli formis indeqsi ewodeba da i -Ti aRiniSneba.
cxadia, rom nebismieri namdvili kvadratuli formisaTvis n ≥ r ≥ i ≥ 0 . namdvili
kvadratuli formis indeqsi invariantulia ucnobTa namdvili, wrfivi,
gadaugvarebeli gardaqmnebis mimarT.
Tu kvadratuli formis kanonikur saxeSi ai i = ± 1 anu kanonikuri saxe mocemulia
rogorc:
f = x12 + x 22 + Λ + xi2 − xi2+1 − Λ − x r2 ,
maSin amboben, rom mas aqvs normaluri saxe namdvil ricxvTa velis mimarT.
kompleqsur ricxvTa velis mimarT normaluri saxe iqneba:
f = x12 + x 22 + Λ + x r2 .
imisaTvis, rom R velis mimarT, ori namdvili kvadratuli forma iyos
eqvivalenturi, aucilebelia da sakmarisi, rom maT hqondeT erTi da igive rangebi
da indeqsebi.
aucilebeli da sakmarisi piroba, rom namdvil koeficientebiani f kvadratuli
forma iyos:
(a) dadebiTad gansazRvruli _ aris n = r = i > 0,
(b) naxevrad dadebiTad gansazRvruli _aris n > r = i > 0,
(g) ganusazRvreli _aris n≥ r >i >0,
(d) uaryofiTad gansazRvruli _aris n = r > i = 0,
(e) naxevrad uaryofiTad gansazRvruli _aris n > r > i = 0.
2
samarTliania silvestris Teorema: imisaTvis, rom namdvili kvadratuli
forma iyos dadebiTad gansazRvruli, aucilebelia da sakmarisi, rom misi yvela
mTavari minori iyos dadebiTi.
nebismieri kvadratuli formisaTvis moiZebneba ucnobTa namdvili
orTogonaluri gardaqmna, romliTac is kanonikur saxeze miiyvaneba.