tite kvaracxelia

maTematika I nawili
ricxviTi mimdevroba
____________________________________________________________________
27.1.1. ricxviTi mimdevroba
gansazRvreba 1. რიცხვთა ერთობლიობას, სადაც ყოველ ნატურალურ რიცხვს შეესაბამება
გარკვეული რიცხვი, რიცხვითი მიმდევრობა ეწოდება.
რიცხვითი მიმდევრობა ასე ჩაიწერება:
a1 , a2 , a3 ,........ an .
სადაც, a1 არის მიმდევრობის პირველი წევრი; a 2 - მიმდევრობის მეორე წევრი და ა.შ. a n -

მიმდევრობის n - ური, ანუ ზოგადი წევრი. მიმდევრობა, რომლის ზოგადი წევრია a n , მოკლედ


ჩაიწერება a n  სახით. რიცხვითი მიმდევრობა შეიძლება იყოს სასრული და უსასრულო. მაგა-

ლითად, ციფრთა მიმდევრობა სასრული მიმდევრობაა:

0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9.
ხოლო, ნატურალურ რიცხვთა მიმდევრობა უსასრულო მიმდევრობაა:
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11,....
გვაქვს მიმდევრობის მოცემის შემდეგი ხერხები:
ა) სასრული მიმდევრობა შეიძლება იყოს მოცემული წევრთა ჩამოთვლით (ჩამოთვლისას წევრ-
თა ნომრები ზრდის მიხედვით უნდა იყოს დალაგებული):
x1 = 55, x2 = −2, x3 = 0, x4 = 1,6, x5 = −27.
ბ) მიმდევრობა შეიძლება მოცემული იყოს აღწერით. მაგალითად, მიმდევრობის ყოველი წევრი
შეიძლება იყოს შესაბამისი ნომრის კუბი:
a1 = 13 = 1, a2 = 23 = 8, a3 = 0, a4 = 43 = 64, a5 = 53 = 125,...
გ) მიმდევრობა შეიძლება მოცემული იყოს ფორმულის სახით, რომლის საშუალებითაც შესაძ-
ლებელია მიმდევრობის ნებისმიერი წევრის დადგენა. მაგალითად, თუ a n მიმდევრობა

მოცემულია an = ( n + 3) ფორმულით, მაშინ:

2

 n = 1, a1 = (1 + 3)2 = 16;

 n = 2, a2 = ( 2 + 3)2 = 25;

 n = 3, a3 = ( 3 + 3)2 = 36;

........................................

an = ( n + 3) წარმოადგენს მოცემული a n  მიმდევრობის n - ურ წევრს.

2

დ) მიმდევრობა შეიძლება მოცემული იყოს ე.წ. რეკურენტული წესით. მიმდევრობის ამ წესით

მოცემისას მიმდევრობის ერთი ან რამდენიმე საწყისი წევრის მიხედვით, გარკვეული ფორმუ-
ლის გამოყენებით, დგინდება მიმდევრობის დანარჩენი წევრები. მაგალითად, თუ:
a1 = 2; a2 = 5; an = an−2 − an−1 , n  2.

Page 1 of 5
 tite kvaracxelia
maTematika I nawili
ricxviTi mimdevroba
____________________________________________________________________
ამ მიმდევრობის მესამე წევრი იქნება:
a1 = 2 
a2 = 5 
  n = 3 n = 3
  a3 = 2 − 5 = −3.

an = an − 2 − an −1   a3 = a3−2 − a3−1  a3 = a1 − a2

n2 
რეკურენტულ მიმდევრობებს შორის აღსანიშნავია ე.წ. ფიბონაჩის მიმდევრობა (ფიბონაჩი-მე-13
საუკუნის იტალიელი მათემატიკოსი). მიმდევრობას, რომლის ყოველი წევრი, დაწყებული მესა-
მიდან, წინა ორი წვერის ჯამის ტოლია, ფიბონაჩის მიმდევრობა ეწოდება. მაგალითად, ფიბონა-
ჩის მიმდევრობაა:
3, 5, 8, 13, 21, 33,...
ზოგადად, ფიბონაჩის მიმდევრობა შეგვიძლია ასე ჩავწეროთ:
a, b, ( a + b ) , ( a + 2b ) , ( 2a + 3b ) , ( 3a + 5b ) ,...
ფიბონაჩის მიმდევრობას გააჩნია შემდეგი თვისებები:
ა) ნებისმიერი n  N -თვის სამართლიანია შემდეგი ტოლობა:
a1 + a2 + a3 + ... + an = an+ 2 − 1.
ბ) ნებისმიერი n  N -თვის სამართლიანია, აგრეთვე, შემდეგი ტოლობა:
a12 + a22 + a32 + ... + an2 = an  an+1.
gansazRvreba 2. რიცხვით მიმდევრობას, რომლის ყოველი წევრი, დაწყებული მეორიდან,
მეტია წინა წევრზე, ზრდადი მიმდევრობა ეწოდება.
ზრდადი მიმდევრობისთვის გვაქვს:
an  a n−1, n  N .
მაგალითად, an = n − 5 ფორმულით მოცემული მიმდევრობა ზრდადია. მართლაც,
2

 an = n 2 − 5  an = n 2 − 5  an = n 2 − 5
   
 an−1 = (n − 1) − 5  an−1 = n − 2n + 1 − 5  an−1 = n − 2n − 4
2 2 2

 an − an−1 = n 2 − 5 − ( n 2 − 2n − 4 )  an − an−1 = n 2 − 5 − n 2 + 2n + 4  an − an−1 = 2n − 1.

n -ის ნებისმიერი ნატურალური მნიშვნელობისთვის ( 2n − 1) დადებითი რიცხვია, ამიტომ:
an − an −1 = 2n − 1

2n − 1  0   an − an −1  0, n  N .
n N 
2
მაშასადამე, an = n - 5 ფორმულით მოცემული მიმდევრობა ზრდადია.
gansazRvreba 3. რიცხვით მიმდევრობას, რომლის ყოველი წევრი, დაწყებული მეორიდან,
ნაკლებია წინა წევრზე, კლებადი მიმდევრობა ეწოდება.

Page 2 of 5
 tite kvaracxelia
maTematika I nawili
ricxviTi mimdevroba
____________________________________________________________________
კლებადი მიმდევრობისთვის გვაქვს:
an  a n−1, n  N .
მაგალითად, an = 5 − n ფორმულით მოცემული მიმდევრობა კლებადია. მართლაც,
2

 an = 5 − n 2  an = 5 − n 2  an = 5 − n 2
     
 an−1 = 5 − (n − 1)  an−1 = 5 − ( n − 2n + 1)  an−1 = −n 2 + 2n + 4
2 2

 an − an −1 = 5 − n 2 − ( −n 2 + 2n + 4 )  an − an −1 = 5 − n 2 + n 2 − 2n − 4  an − an −1 = −2n + 1.

n -ის ნებისმიერი ნატურალური მნიშვნელობისთვის ( −2n + 1) უარყოფითი რიცხვია, ამიტომ:

an − an −1 = −2n + 1

−2n + 1  0   an − an −1  0, n  N .
n N 
2
მაშასადამე, an = 5 - n ფორმულით მოცემული მიმდევრობა კლებადია.
ზრდად და კლებად მიმდევრობებს მონოტონური მიმდევრობები ეწოდება.
gansazRvreba 4. რიცხვით მიმდევრობას, რომლის ყყველა წევრი ერთი და იგივე მუდმივი
რიცხვია, მუდმივი მიმდევრობა ეწოდება.
მუდმივი მიმდევრობისთვის გვაქვს:
an = a n−1 an − a n−1= 0, n  N .
მაგალითად, მუდმივი მიმდევრობაა:
an =  .
გარდა ამისა, არსებობს კიდევ ნიშანცვლადი მიმდევრობები, რომლებიც არც ზრდადია, არც -

კლებადი და არც - მუდმივი. მაგალითად, an = ( −3) , n  N ნიშანცვლადი მიმდევრობაა:

n

 n = 1, a1 = ( −3)1 = −3;

 n = 2, a2 = ( −3)2 = 9;
an = ( −3) , n  N  
n

 n = 3, a3 = ( −3)3 = −27;

 n = 4, a4 = ( −3)4 = 81.


Page 3 of 5
 tite kvaracxelia
maTematika I nawili
ricxviTi mimdevroba
____________________________________________________________________
27.1.2. ricxviTi mimdevroba
(sailustracio amocanebi)
amocana 1. mimdevroba mocemulia formuliT
an = n2 .
ras udris am mimdevrobis me-4 wevri?
amoxsna. mocemul formulaSi n –is nacvlad unda CavsvaT 4
n = 4,
a4 = 42  a4 = 16.
amocana 2. mimdevroba mocemulia formuliT
an = an−1 + 5n .
vipovoT a10 , Tu a9 = 3 .
amoxsna. mocemul formulaSi n –is nacvlad unda CavsvaT 10
n = 10,
a10 = a9 + 5  10,
a10 = a9 + 50,
a10 = 3 + 50,
a10 = 53.
1
amocana 3. vipovoT an = + n mimdevrobis me_7 da me_9 wevrebis namravli.
n
amoxsna. mocemul formulaSi n –is nacvlad unda CavsvaT 7 da 9 :
n = 7,
1 50
a7 = +7= ;
7 7
n = 9,
1 82
a9 = +9= ;
9 9
50 82 4100
a7  a9 =  = 
7 9 63
amocana 4. vipovoT a7 , Tu an = 5 − 26 .
amoxsna. mocemuli mimdevroba mudmivi mimdevrobaa, amitom
a7 = 5 − 26 .
5n
amocana 5. vipovoT an = 12 + mimdevrobis umciresi mTeli wevri.
13

Page 4 of 5
 tite kvaracxelia
maTematika I nawili
ricxviTi mimdevroba
____________________________________________________________________
amoxsna. cxadia, rom n unda iyos 13-is jeradi umciresi naturaluri ricxvi, anu
n = 13 , maSin miviRebT
n = 13,
5  13
a13 = 12 + ,
13
a13 = 17.
amocana 6. vipovoT an = n2 − 6n + 11 umciresi wevri.
amoxsna. mocemuli samwevri Semdegi saxiT warmovadginoT
n2 − 6n + 11 = n2 − 2  3n + 9 + 2 = (n − 3)2 + 2.
mocemuli gamosaxuleba umciresia, roca (n − 3)2 umciresia, nebismieri gamosaxule-
bis kvadratis umciresi mniSvneloba 0 _is tolia, am mniSvnelobas (n − 3)2
Rebulobs, roca n = 3.
( (n − 3) )2
min
= 0,
n − 3 = 0,
n = 3.
maSasadame, mocemuli mimdevrobis umciresi wevri iqneba
a3 = 32 − 6  3 + 11 = 2.
amocana 7. davadginoT mimdevrobis zogadi wevris formulis saxe
1, 8, 27, 64, 125,....
amoxsna. SevniSnoT, rom mocemuli mimdevrobis wevrebi warmoadgens naturaluri
ricxvebis kubebs
1 = 13 , 8 = 23 , 27 = 33 , 64 = 43 , 125 = 53 ,....
amitom, mimdevrobis zogadi wevris formulas eqneba Semdegi saxe
an = n3 .

Page 5 of 5