Teorija konstruiranja Seminarski rad

VELEUČILIŠTE U SLAVONSKOM BRODU

Preddiplomski stručni studij Proizvodnog strojarstva

TEORIJA KONSTRUIRANJA

SEMINARSKI RAD

Mehanički automatizirana rampa

Antonio Vuletić,
Ante Stanešić,
Marina Rubil

Slavonski Brod, 2019.

1
Teorija konstruiranja Seminarski rad

Sadržaj
1. DNEVNIK RADA .............................................................................................................................. 3

2. UVOD ................................................................................................................................................. 4

3. SUSTAV INFORMACIJA.................................................................................................................. 5

4. VARIJANTE (SKICE) ........................................................................................................................ 6

5. LISTA ZAHTJEVA I ŽELJA ............................................................................................................. 8

6. MORFOLOŠKA TABLICA ............................................................................................................... 9

7. VARIJANTE ..................................................................................................................................... 10

7.1.Varijanta 1 – Ante Stanešić ......................................................................................................... 10

7.1.1. Morfološka matrica varijante 1 ........................................................................................... 10
7.1.2. Opis varijante 1 ................................................................................................................... 10
7.1.3. Proračun varijante 1............................................................................................................ 12
7.2. Varijanta 2 – Antonio Vuletić ................................................................................................... 15
7.2.1. Morfološka tablica varijante 2 ............................................................................................ 15
7.2.2. Opis varijante 2 ................................................................................................................... 15
7.2.3. Proračun varijante 2............................................................................................................. 18
7.3. Varijanta 3 – Marina Rubil ......................................................................................................... 22
7.3.1. Morfološka tablica varijante 3 ............................................................................................. 22
7.3.2. Opis varijante 3 ................................................................................................................... 22
7.3.1. Proračun varijante 3....................................................................................................... 25
8. OCJENJIVANJE VARIJANTI ......................................................................................................... 28

9. ODABRANA VARIJANTA ............................................................................................................. 30

10. ZAKLJUČAK ................................................................................................................................. 31

11. LITERATURA ................................................................................................................................ 32

2
Teorija konstruiranja Seminarski rad

1. DNEVNIK RADA

Tablica 1.1.1 Dnevnik rada

Datum Opis radnje Početak rada Kraj rada

22.11.2018 Odabir teme
16.01.2019 Uređivanje ciljeva,
obrazloženja i
morfološke tablice
05.03.2019 Razrade varijanti
01.04.2019 Dogovor oko
varijanti i uređivanje
morfološke tablice
Rad na tehno-
ekonomskom
vrednovanju
11.04.2019. Dovršavanje rada

3
Teorija konstruiranja Seminarski rad

2. UVOD

Konstrukcija, čiji je cilj omogućavanje korisniku da na što jednostavniji način pomoću

različitih mehanizmima podigne rampu, zadrži ju te spusti. Ovakva automatizirana rampa bez
korištenja električne energije omogućava otvaranje rampe kada automobil svojim prednjim
kotačima potisne stopu. Rampa je namijenjena za otvaranja i zatvaranje s obje strane. S
ovakvim rješenjem, vozač nema potrebu za izlaskom iz automobila prilikom ulaska odnosno
izlaska s posjeda bez električne energije.

4
Teorija konstruiranja Seminarski rad

3. SUSTAV INFORMACIJA

Prilikom konstrukcijskog razvoja proizvoda razmatrat će se postojeće varijante proizvoda,

analizirati njihove mogućnosti, prednosti i nedostatci u cilju postizanja najkvalitetnije varijante
uz pomoć internetskih izvora i literature.

5
Teorija konstruiranja Seminarski rad

4. VARIJANTE (SKICE)

Skica 1 Varijanta 1

Skica 2 Varijanta 2

6
Teorija konstruiranja Seminarski rad

Skica 3 Varijanta 3

7
Teorija konstruiranja Seminarski rad

5. LISTA ZAHTJEVA I ŽELJA

Tabela 1 Lista zahtjeva i želja

Lista zahtjeva
Listova: List:
Predmet rješavanja Automatska mehanička rampa 1 1
Nadnevak Zahtjev
Zahtjevi Odgovoran
izmjene ili želja
1.GEOMETRIJA
Z Duljina rampe 3000mm
Z Širina rampe do 200mm
Z Visina rampe 1500mm
Z Duljina nagazne stope 6000mm
Z Širina nagazne stope 3000mm

2. KINEMATIKA
Ž Smjer gibanja: gore, dolje, lijevo, desno

3. SILE
Z Max. Sila na stopu: 2940N
Z Min. Sila na stopu: 8824N
Z Sila utega: 686,7N

4. MATERIJAL
Ž Rampa – INOX, aluminij, drvo
Z Stopa – čelik otporan na koroziju

5. SIGNALI I INF.
Ž Osvjetljenje rampe

6. ERGONOMIJA
Ž Zaključavanje rampe

7. EKSPLOATACIJA I POSLUŽIVANJE
Z Bojanje i lakiranje
Z Kontrola čeličnih užeta

8. TROŠKOVI
Ž Pristupačna cijena i prvi pregled gratis

Legenda: Z-zahtjev, Ž-želja, I-informacija

8
Teorija konstruiranja Seminarski rad

6.MORFOLOŠKA TABLICA

Tabela 2 Morfološka tablica

Parcijalne Princip rješenja

Funkcije

Rampu otvoriti Gore/dolje Lijevo/desno Polukružno

Rampu zadržati Vozilo Pneumatika Stopa
Gibanje prenijeti Čelično uže Zupčasti prijenos Klizač
Rampu spustiti Uteg Zupčasti prijenos Pneumatika

V1 V3 V2

9
Teorija konstruiranja Seminarski rad

7. VARIJANTE
7.1.Varijanta 1 – Ante Stanešić

7.1.1. Morfološka matrica varijante 1

Tabela 3 Morfološka tablica varijante 1

PARCIJALNE FUNKCIJE PRINCIP RIJEŠENJA

1. Rampu otvoriti Gore/Dolje
2. Rampu zadržati Vozilo
3. Gibanje prenijeti Čelično uže
4. Rampu spustiti Uteg

7.1.2. Opis varijante 1

Varijanta jedan je zamišljena tako da se prijevoznim sredstvom nagazi na stopu , a rampa se

podigne težinom vozila. Dok vozilo prelazi preko stope, sama težina vozila zadržava rampu u
zraku. Kada vozilo prijeđe stope svojim zadnjim kotačima, rampa se spusti. Ovom varijantom
se htjelo postići da korisnik rampe bez napuštanja svog vozila uđe na svoj posjed.

Slika 1 Pogled sprijeda

10
Teorija konstruiranja Seminarski rad

Slika 2 Pogled s boka

Slika 3 Pogled s boka

Slika 4 Dokaz funkcionalnosti

11
Teorija konstruiranja Seminarski rad

7.1.3. Proračun varijante 1

Proračun opruge

Pri proračunu vlačnih opruga za statičke uvjete opterećenja, uvodi se pretpostavka da je opruga
napregnuta samo na uvijanje, odnosno zanemaruje se povećanje naprezanja na unutrašnjoj
strani zavoja zbog kružnog oblika žice.

Ukupan broj zavoja opruge iznosi:

• za hladno oblikovane opruge: nu = n+2
• za toplo oblikovane opruge: nu = n+1.5

Ulazni podaci za proračun opruge:

𝑑 = 0,6 𝑚𝑚
𝐷𝑒 = 5,22 𝑚𝑚
𝑛 = 35
𝑠1 = 18,6 [𝑚𝑚]
𝑠2 = 33,4 [𝑚𝑚]

Zbog sile prednapona koja postoji u neopterećenoj opruzi, karakteristika opruge izračunava se
pomoću izraza:

𝑁
Gdje je 𝐺 modul smika i iznosi 81500 [ 𝑚𝑚2 ]

12
Teorija konstruiranja Seminarski rad

Omjer motanja žice 𝑤 računa se pomoću izraza, gdje je 𝐷 srednji promjer opruge, a 𝑑 promjer
žice opruge:

Dopušteno torzijsko naprezanje u stanju mirovanja opruge ovisi o načinu izrade opruge i omjeru
namatanja 𝑤, a računa se prema izrazu:

Gdje je 𝛼 pomoćni faktor koji pokazuje način izrade opruge, a računa se prema izrazu:

𝛼 = 0,167 − 0,0083 ∙ 𝑤 = 0,167 − 0,0083 ∙ 7,7 = 0,10309

Veličina 𝜏dop je dopušteno naprezanje u navojima opruge, a 𝑅𝑚 vlačna čvrstoća ovisna od

vrste materijala. Izraz za 𝑅𝑚 prikazan je u tablici i odabire se za žicu DH kvalitete:

Sila pri progibu 𝑠1 izračuna se prema:

Sila pri progibu 𝑠2 izračuna se prema

13
Teorija konstruiranja Seminarski rad

Naprezanje pri sili 𝐹2 izračuna se prema:

𝜏2 < 𝜏𝑑𝑜𝑝

696 < 1142,85

Vidljivo je da je naprezanje 𝜏2 < 𝜏𝑑𝑜𝑝 što zadovoljava uvjete za naprezanje materijala.

14
Teorija konstruiranja Seminarski rad

7.2. Varijanta 2 – Antonio Vuletić

7.2.1. Morfološka tablica varijante 2

PARCIJALNE FUNKCIJE PRINCIP RIJEŠENJA

1. Rampu otvoriti Gore/dolje
2. Rampu zadržati Pneumatika
3. Gibanje prenijeti Klizač
4. Rampu spustiti Pneumatika

7.2.2. Opis varijante 2

U ovoj varijanti vozilo nagazi prednjim kotačem ( lijevim ili desnim ) ovisno o strani na kojoj
se nalazi stopa. Svojom potisnom silom preko poluge i klizača rampa se digne u zrak, a
pneumatskim cilindrom ju zadržava u zraku. Nakon što vozilo svojim zadnjim kotačem prijeđe
preko stope, rampa se usporeno spušta uz pomoć pneumatike.

15
Teorija konstruiranja Seminarski rad

Slika 5 Pogled sprijeda

Slika 6 Pogled s boka

16
Teorija konstruiranja Seminarski rad

Slika 7 Otvorena rampa

Slika 8 Dokaz funkcionalnosti varijante

17
Teorija konstruiranja Seminarski rad

7.2.3. Proračun varijante 2

Dimenzioniranje vijaka u spoju:

Proračun vijčanih spojeva vrši se na smicanje (odrez) i na površinski pritisak na plaštu valjka.
Poznata su svojstva materijala vijka i opterećenje.
Odabrana kvaliteta vijka je 8.8 (Rm = 800 N/mm2, Re = 640 N/mm2). Vrijednosti dopuštenih
naprezanja razlikuju se za obrađene i neobrađene vijke, te se te vrijednosti mogu očitati iz
tablica standarda. Za koeficijente sigurnosti, u ovisnosti o vrsti
opterećenja, uzimaju se slijedeće vrijednosti:
- S=1,50 za I slučaj opterećenja (osnovno opterećenje)
- S=1,33 za II slučaj opterećenja (osnovno + dopunsko opterećenje)
- S=1,2 za II slučaj opterećenja (izuzetno opterećenje)

𝑅𝑒 640
𝜎𝑑𝑜𝑝 = = 1,33 = 481 N/mm2
𝑆

𝜎𝑑𝑜𝑝 – doušteno normalno naprezanje (N/mm2)

Re – granica razvlačenja (N/mm2)
S – koeficijent sigurnosti , za II slučaj opterećenja (osnovno + dopunsko opterećenje) iznosi
1,33.

Smično tangencijalno naprezanje računa se prema izrazu:

𝐹
𝜏𝑠 = ≤ 𝜎𝑑𝑜𝑝
𝑛∙𝐴

18
Teorija konstruiranja Seminarski rad

𝜏 – naprezanje na odrez (N/mm2)

𝜎𝑑𝑜𝑝 – dopušteno normalno naprezanje (N/mm2)
F – opterećenje vijaka (N)
n - predstavlja broj vijaka u spoju
A – površina poprečnog presjeka tijela vijka (mm2)

Dimenzije vijka na osnovu smičnog naprezanja:

𝐹 3500
𝐴=𝜎 = = 7,27 mm2
𝑑𝑜𝑝 481

A – površina poprečnog presjeka tijela vijka (mm2)

F – opterećenje vijaka (N)
𝜎𝑑𝑜𝑝 – dopušteno normalno naprezanje (N/mm2)

Za jednosječni spoj:
𝑑2 ∙ 𝜋
𝐴=
4

4𝐴
𝑑2 =
𝜋

4𝐴 4∙7,27
𝑑 = √𝜋 = √ = 9,25 mm => d = 10 mm
𝜋

d – promjer tijela vijka (mm)

A – površina poprečnog presjeka tijela vijka (mm2)

Površinski pritisak na plaštu vijka računa se prema izrazu:

𝐹
𝑝= ≤ 𝑝𝑑𝑜𝑝
𝑛 ∙ 𝐴′

F – opterećenje vijaka (N)

p - površinski pritisak na plaštu vijka (N/mm2)
n - predstavlja broj vijaka u spoju
A' – površina plašta vijka (mm)
𝑝𝑑𝑜𝑝 – dopušteni površinski pritisak na plaštu vijka (N/mm2)

19
Teorija konstruiranja Seminarski rad

Za jednosječni spoj:
𝑝𝑑𝑜𝑝 ≤ 1,3 𝜎𝑑𝑜𝑝
𝑝𝑑𝑜𝑝 = 625,3 N/mm2

Dimenzije vijka na osnovu površinskog pritiska na plaštu vijka:

𝐹 3500
𝐴′ = 𝑝 = 625,3 = 5,6 mm2
𝑑𝑜𝑝

A' – površina plašta vijka (mm)

𝑝𝑑𝑜𝑝 – dopušteni površinski pritisak na plaštu vijka (N/mm2)
F – opterećenje vijaka (N)

gdje je površina plašta jednaka:

𝐴′ = 𝑑 ∙ 𝛿𝑚𝑖𝑛

𝐴′ 5,6
𝑑=𝛿 = = 7 mm => d = 7 mm
𝑚𝑖𝑛 8

d – promjer tijela vijka

A' – površina plašta vijka (mm)
𝛿𝑚𝑖𝑛 - debljina najtanjeg lima u spoju (mm)

Mjerodavno dimenzioniranje je dimenzioniranje na osnovi smičnog naprezanja pri kojem je

izračunato da vijak mora imati promjer jednak 9,25 mm (prvi veći je M10).

Odabran je vijak M10 x 1,25.

20
Teorija konstruiranja Seminarski rad

Iz Deckera očitane su standarde dimenzije odabranog vijka:

d = 10 mm

P = 1,25 mm

d2 = 9,188 mm

d3 = 8,466 mm

R = 0,180 mm

Aj = 56,3 mm2

As = 61,2 mm2

21
Teorija konstruiranja Seminarski rad

7.3. Varijanta 3 – Marina Rubil

7.3.1. Morfološka tablica varijante 3

PARCIJALNE FUNKCIJE PRINCIP RIJEŠENJA

1. Rampu otvoriti Lijevo/desno
2. Rampu zadržati Stopa
3. Gibanje prenijeti Zupčasta letva
4. Rampu spustiti Zupčasta letva

7.3.2. Opis varijante 3

U ovoj varijanti rampa se otvara klizno preko zupčanika i zupčaste letve. Kada vozilo nagazi
stopu svojim prednjim kotačem ( lijevim ili desnim), kolotura se pokreće te osovinom prenosi
gibanje na zupčanik koji se kreće po zupčastoj letvi i na taj način se rampa otvara. Kada vozilo
prođe, rampa se zatvara usporeno zbog težine utega suprotnim prijenosom.

22
Teorija konstruiranja Seminarski rad

Slika 9 Pogled sprijeda

Slika 10 Pogled u prostoru

23
Teorija konstruiranja Seminarski rad

Slika 11 Pogled s boka

24
Teorija konstruiranja Seminarski rad

7.3.1. Proračun varijante 3

Dimenzioniranje vratila zupčanika

Budući da se na vratilu nalazi kolotura koja je povezana s utegom i zupčanik, vratilo je

opterećeno na savijanje i na uvijanje

- Težina zupčanika:

𝐺𝑧 = 𝑚𝑧 ∙ 𝑔 = 14,5 ∙ 9,81 = 142,25 N

Gdje je:

-𝐺𝑧 – težina zupčanika (N)

-𝑚𝑧 – masa zupčanika (kg)

- Moment savijanja zbog težine:

Iz statike je izračunat maksimalan moment savijanja u osloncu A. (Za proračun je korišten

software EngiLAB beam)

𝑀𝑠𝑚𝑎𝑥 = −981 Nmm

Ukupna duljina dijela vratila na kojem se nalazi zupčanik iznosi 400 mm, a on se nalazi na
duljini l1 = 200 mm, dakle na sredini.

25
Teorija konstruiranja Seminarski rad

Gdje je:

-𝑀𝑠 – moment savijanja (Nmm)

-𝐺𝑧 – težina zupčanika (N)

-𝑙1 i 𝑙2 - krak (mm)

Zupčanik mora savladati težinu utega.

- Težina utega

𝐺𝑢 = 𝑚𝑢 ∙ 𝑔 = 100 ∙ 9,81 = 981 N

Gdje je:

-𝐺𝑢 – težina utega (N)

-𝑚𝑢 – masa utega (kg)

- Moment uvijanja

𝑑𝑧 40
𝑀𝑡 = 𝐺𝑢 ∙ = 981 ∙ = 19620 Nmm
2 2

Gdje je:

-𝐺𝑢 – težina utega (N)

-𝑑𝑧 – promjer zuplanika (mm)

Dimenzioniranje vratila

- Ekvivalentni moment:

𝑀𝑒𝑘𝑣 = √𝑀𝑠2 + 𝑀𝑡2 = √−9812 + 196202 = 19644,5 Nmm

- Iz čega slijedi:

26
Teorija konstruiranja Seminarski rad

𝑀𝑒𝑘𝑣
𝑊≥
𝜎𝑑𝑜𝑝

3 32𝑀𝑒𝑘𝑣 3 32∙19644,5
𝑑 ≥ √ 𝜋𝜎 =√ = 43.8 mm
𝑑𝑜𝑝 𝜋∙104

Gdje je

-𝑊- moment otpora (mm3)

-𝜎𝑑𝑜𝑝 - dopušteno naprezanje (N/mm2)

𝑀𝑒𝑘𝑣 - ekvivalentni moment (Nmm)

- Dopušteno naprezanje
𝑅𝑒 260
𝜎𝑑𝑜𝑝 = = = 104 N/mm2
𝑆 2.5

-𝜎𝑑𝑜𝑝 - dopušteno naprezanje (N/mm2)

-𝑅𝑒 - granica elastičnosti (N/mm2)

- 𝑆- factor sigurnosti

Uzima se prvi veći standardni promjer, dakle d = 44 mm.

27
 Teorija konstruiranja Seminarski rad

8. OCJENJIVANJE VARIJANTI

Tablica 1 Ocjenjivanje varijanti

ZNAČAJKA Stanešić KO Vuletić KO Rubil KO

Jednostavnost izrade 4 3,8 5 4,27 3 4 4 3,63 3 3,8 4,2 4,14
Jednostavnost
4 4 5 4,33 3 3,5 3 3,38 3,4 3,9 4 4,13
montaže
Pouzdanost 4 3,9 4 3,97 4 5 4 4,38 4,8 4 4,2 4,10
Troškovi izrade 3 3 3 3,00 4 4,5 3 3,63 3 4 5 3,75
Troškovi montaže 3,5 3,8 4 3,77 3,9 3 3 3,30 3,5 3,8 4 3,77
Troškovi materijala 3,5 3 5 3,83 4,1 4 2 3,46 3,8 3,5 5 3,63
Jednostavno
4,5 4 5 4,50 4 3,8 3 3,78 4,4 4,2 5 4,55
korištenje
Održavanje 4 4,2 5 4,40 4 4,2 4 4,13 4,1 4,2 4,9 4,30

Stanešić A. Vuletić A. Rubil M.

Značajka
Rb. gijk wj1 wg1 wj2 wg2 wj3 wg3
1 0,1000 Jednostavnost izrade 4,000 0,325 3,000 0,365 3,000 0,414
2 0,0500 Jednostavnost montaže 4,000 0,244 3,000 0,253 3,400 0,310
3 0,1000 Pouzdanost 4,000 0,329 4,000 0,450 4,800 0,303
4 0,1750 Troškovi izrade 3,000 0,460 4,000 0,293 3,000 0,656
5 0,0875 Troškovi montaže 3,500 0,263 3,900 0,303 3,500 0,313
6 0,0875 Troškovi materijala 3,500 0,296 4,100 0,634 3,800 0,318
7 0,2500 Jednostavno korištenje 4,500 0,710 4,000 0,825 4,400 0,268
8 0,1500 Održavanje 4,000 0,850 3,900 0,755 4,100 0,835
Ukupne vrijednosti Gw1 Gwq1 Gw2 Gwq2 Gw3 Gwq3
Num. iznos ukupne vrijednosti 30,500 3,477 29,900 3,878 30,000 3,417
Ukupna vrijednost glede
W1 Wg1 W2 Wg2 W3 Wg3
idealnog
Numerički iznos 0,763 0,695 0,748 0,776 0,750 0,683
Tehnička dobrota Xi 0,729 0,762 0,717
Trošak glede idealnog riješenja 1,7 1,9 1,6
Ekonomska dobrota 0,650 0,540 0,56
Slika 12 Lista tehničkog i ekonomskog vrednovanja dobrote rješenja varijanti proizvoda

28
Teorija konstruiranja Seminarski rad

Slika 13 Tehno-ekonomska dobrota

29
Teorija konstruiranja Seminarski rad

9. ODABRANA VARIJANTA

Pomoću vrednovanja tehničko – ekonomskom dobrotom, najoptimalnija varijanta je varijanta

V1. Varijanta V1 pokazala se kao najbolja varijanta zbog svoje pouzdanosti, cijene, kvalitete i
ostalih točaka vrednovanja.

Slika 14 Odabrana varijanta

30
Teorija konstruiranja Seminarski rad

10. ZAKLJUČAK

Ovaj rad prikazuje različite varijante mehaničkih rampi osmišljenih od strane autora rada sa
svrhom olakšavanja korisnicima istih ulaz i izlaz iz zaštićenih privatnih posjeda bez uporabe
električne energije. Primjerice, korisnici područja bez električne energije kao što su vikendice
i parkirališta, ali i korisnici područja opskrbljenih električnom energijom mogu profitirati
uporabom ovih varijanti mehaničkih rampi jer se istim omogućuje prilaz posjedu bez izlaska
iz vozila kao i ulazak bez utroška vlastite energije dok se u isto vrijeme ne troši električna
energija. Prilikom izrade seminarskog rada poseban osvrt stavljen je na primarnu ciljnu skupinu
– osobe s invaliditetom kojima izlazak iz vozila radi otvaranja/zatvaranja ograde predstavlja
dodatni napor koji bi se mogao eliminirati instalacijom novodefiniranih mehaničkih rampi.
Osim što su ovakve rampe praktične one su i ekonomski isplativije od postojećih rampi na
tržištu, a zahtijevaju i minimalno održavanje. Nakon napravljenog proračuna i konstruiranja
obavili smo tehno-ekonomsku analizu u kojoj je najbolja varijanta izabrana.

31
Teorija konstruiranja Seminarski rad

11. LITERATURA

[1] Kraut, B. (1954): Strojarski priručnik, Tehnička knjiga, Zagreb

32