UNIVERZITET U ISTOČNOM SARAJEVU

TEHNOLOŠKI FAKULTET ZVORNIK

SEMINARSKI RAD
Predmet: Elektrohemijski postupci tretmana otpadnih voda

TEMA: ANALIZA VODE ZA PIĆE

Profesor: dr Miomir Pavlović Student: Mara Todorović 27/13

Decembar 2016. godine

SADRŽAJ:

1. UVOD ..................................................................................................................................3
2. MODERNA LABORATORIJA ZA ANALIZU VODE .................................................4
2.1.Terenske analize...................................................................................................................4
2.2.Analiza neorganskih parametara kvaliteta ...........................................................................5
2.2.1. Atomska apsorpciona spektrofotometrija AAS ............................................................5
2.2.2. Indukovano kuplovana plazma ICP ..............................................................................6
2.2.3. Jonska hromatografija – IC ............................................................................................8
2.2.4. Elektrohemijska striping analiza - ESA .........................................................................8
2.2.5. Potenciometrija ..............................................................................................................9
2.3.Analiza organskih parametara kvaliteta .............................................................................10
2.3.1. Opšti organski parametri ..............................................................................................11
2.3.2. Specifični organski parametri ......................................................................................11
2.3.2.1.Hromatografska analiza ...............................................................................................13
2.3.2.1.1. Gasna hromatografija .............................................................................................13
2.3.2.1.2. Tečna hromatografija .............................................................................................14
3. METODE I POSTUPCI ZA DETEKCIJU BAKTERIJA U VODI ZA PIĆE ..........15
3.1. Kvantifikacija bakterija u vodi za piće .............................................................................15
3.2. Vrste mikrobiološkog pregleda i pokazatelji kvaliteta vode za piće ................................16
3.3. Principi analitičkih tehnika za ocjenu mikrobiološkog kvaliteta ......................................17
3.4. Aerobne mezofilne bakterije – parameter kvaliteta vode za piće .....................................18
4. ZAKLJUČAK ..................................................................................................................20
5. LITERATURA .................................................................................................................21

2
 1. UVOD

Kontrola sistema za vodosnabdjevanje sprovodi se u cilju utvrđivanja kvaliteta vode za piće

kojom se snabdjevaju potrošači, čime se ujedno i provjeravaju mjere koje se sprovode kako bi se
osigurao traženi kvalitet vode. Proizvodnja, prerada, transport i kontrola kvaliteta vode za piće
predstavljaju složen višefazni sistem. Monitoring kvaliteta vode obuhvata četiri cjeline: izvorišta,
preradu i dezinfekciju vode (rad fabrike voda), rezervoare i distributivnu mrežu. Na svakom od
ovih segmenata moguća je kontaminacija vode, što predstavlja potencijalnu opasnost za krajnje
korisnike. Kontrola ovih segmenata je neophodna, kako sa aspekta očuvanja zdravlja potrošača
tako i zbog praćenja i regulacije rada postrojenja za prečišćavanje i dezinfekciju, kao i kontrole
osnovne sirovine. Pravovremeno otkrivanje kontaminacije nastale u prvim fazama sistema
sprečava kontaminaciju cijelog sistema i ugrožavanje zdravlja stanovništva.
Analiza obrađene vode jasno ukazuje na kvalitet pripreme vode, odnosno, podaci ukazuju na
to kako je pripremana (obrađena, kondicionirana, prečišćena) sirova voda. Odstupanja od
zahtjevanih vrijednosti pokazatelja kvaliteta je signal da priprema ne ispunjava u potpunosti
svoju funkciju. Uzroci greške teško se mogu sagledati samo na osnovu utvrđenog kvaliteta
proizvedene vode tj.pripremom se ne može upravljati samo na osnovu analiza sirove i obrađene
vode (Dalmacija, 2009).
U oblasti analize vode razvija se veliki broj novih metoda i tehnika. Veoma komplikovane
multirezidualne hemijske analize koncentracija reda veličine ng/l ili čak i ispod, do pg/l
zasnovane su na primjeni tehnika poput tečne hromatografije kuplovane sa masenom
spektroskopijom ili pak indukovano kuplovano plazma/maseno spektroskopijske analize.
Primjena ovakvih tehnika je izuzetno skupa ali i nije uvijek neophodna u svim laboratorijama
koje se bave analizom vode (Dalmacija, 2006).
U pogledu specifičnih polutanata metode su definisane samo opisno i obuhvataju gasno i
tečnoromatska mjerenja, spektrofotometrijska mjerenja, atomsku apsorpcionu spektroskopiju i
dr.

3
 2. MODERNA LABORATORIJA ZA ANALIZU VODE

Akreditacija tijela koja priznaju kompetentnost laboratorija za ispitivanje i laboratorija za

etaloniranje kao osnovu za akreditaciju koriste standard Opšti zahtjevi za kompetentnost
kaboratorija za ispitivanje i laboratorija za etaloniranje (SRPS ISO/IEC 17025:2006).
Laboratorije za ispitivanje koje zadovoljavaju ovaj međunarodni standard takođe rade i u skladu
sa ISO 9001. Pored metoda ispitivanja, mnogi drugi faktori određuju ispravnost i pouzdanost
ispitivanja koje obavlja laboratorija: ljudski faktori; uslovi smještaja i radne sredine; metode
validacije; oprema; sledljivost mjerenja; uzorkovanje; rukovanje uzorcima za ispitivanje.
Propisi i preporuke u oblasti analize vode postoje kako na internacionalnom tako i
nacionalnom nivou. Za neke parametre postoje specificirane standardne metode analize, dok za
većinu parametara postoje samo zahtjevi koje metode moraju da ispune u pogledu radnih
karakteristika. Nisu posebno specificirane metode analize za boju, miris, ukus, ukupni organski
ugljenik i mutnoću (Dalmacija 2009).

2.1. Terenske analize

Pored standardnih metoda postoji niz korisnih koje se mogu koristiti na licu mjesta kada su u
pitanju akcidentne situacije, istražni radovi i slično. Ove metode daju okvirne rezultate i služe za
brzu provjeru stanja, rezultate je potrebno upotpuniti preciznijim mjerenjem u laboratoriji.
Metode i aparati za rad na terenu se prema načinu rada djele na (Dalmacija, 2009):
 Kolorimetrijske postupke zasnovane na poređenju intenziteta obojenja (indikatorske
hartije i komparatori),
 Fotometrijske postupke zasnovane na principu mjerenja jačine propuštene svjetlosti u
vidljivoj i UV oblasti elektromagnetnog spektra,
 Elektrohemijske prenosive aparate zasnovane na principima mjerenja sa specifičnim
elektrodama,
 Volumetrijske postupke sa primjenom vizuelnog indikatora ili potenciometrijskom
inikacijom završne tačke.
Brza metoda mjerenja pH može se izvesti upotrebom
indikatorske hartije ili jednostavnih komparatora. Postoje i mali
prenosivi pH metri (slika 1.) koji su posebno pogodni za nošenje
na teren i koji u sebi sadrže pH elektrodu sa temperaturnim
senzorom, a tačnost im iznosi ±0,02 pH jedinice .
Moguće je naći jednostavne fotometre kojima se može
odrediti čitav niz parametara od interesa pored hlora, ozona, hlor-
dioksida, pH vrijednosti, i npr. aluminijum, brom, gvožđe,
alkalitet, bakar. Problem primjene kolorimetrijskih i
fotometrijskih terenskih metoda u analizi voda predstavljaju
interferirajuće materije raznih vrsta, obojenost i mutnoća voda.
Slika 1. pH metar Posebno mjesto pri određivanju parametara na terenu zauzimaju

4
elektrohemijski prenosivi aparati zasnovani na principima mjerenja sa specifičnim elektodama
(Dalmacija 2009).

2.2. Analiza neorganskih parametara kvaliteta

Najčešće praćeni neorganski parametri u vodi za piće su: gvožđe, mangan, natrijum, kalijum,
kalcijum, magnezijum, arsen, aluminijum, olovo, amonijak, nitrati, nitriti, hloridi, sulfati,
karbonati, bikarbonati, a prate se i fosfati, silicijumova kiselina, a nekad se mora obratiti pažnja i
na bakar, hrom, kadmijum, živu i dr (Dalmacija, 2009).
U tabeli 1 i 2 dat je pregled ISO, EPA i APHA (SM) metoda (Standard methods for the
examination water and wastewater, American Public Health Association) za analizu odabranih
neorganskih parametara u vodi za piće, grupisanih prema tehnici analize.

2.2.1. Atomska apsorpciona spektrofotometrija – AAS

Ova metoda zasniva se na Lamber-Beer-ovom zakonu koji daje vezu između koncentracije
metala i izmjerene apsorbancije.
U plamenoj atomskoj apsorpcionoj spektrometriji (Flame atomic absorption spectrometry,
FAAS), uzorak se raspršuje u plamenu i atomizuje. Prednost je veća osjetljivost u odnosu na
druge metode, smanjuju se smetnje koje mogu poticati od drugih elemenata, kao i to što primjena
FAAS ne zahtjeva predtretman uzorka ili je on veoma jednostavan. Nedostatak je što nije
pogodna za simultanu analizu većeg broja elemenata, zato što je izvor zračenja različit za svaki
element (WHO, 2004).

Slika 2. Princip plamene atomske apsorpcione spektrometrije (FAAS)

Elektrotermalna atomska apsorpciona spektrometrija (EAAS) zasniva se na sličnim

postupcima kao i FAAS, ali se ovde kao atomizer koristi grafitna peć (GFAAS) ili električni
atomizer, u odnosu na plamen koji se koristi kod FAAS metode. Primjenom EAAS postiže se
veća selektivnost i osjetljivost u odnosu na FAAS, a zahtjeva manju količinu uzorka. Prednost
bezplamene AAS je što ne zahtjeva gotovo nikakvu pripremu uzorka, ali je cijena instrumenata
kao i cijena njene eksploatacije znatno iznad odgovarajućih cijena kod ESA, a u odnosu na ESA
nedostatak ove metode je što je prisutan veći broj smetnji (Dalmacija, 2009).

5
 Problem kod tehnika AAS su spektralne smetnje, signal koji potiče od pozadinskog
rasijavanja i apsorpcije od ukupnog signala koji potiče od analita + pozadina. Korekcija se vrši
na više načina: metodom dvije linije, metodom kontinualnog izvora, metodom zasnovanom na
Zeeman-ovom efektu i Smith-Heiftje metodu (Dalmacija, 2009) .

Tabela 1. Pregled ISO, EPA I ALPA (SM) standardnih metoda za analizu odabranih metala u vodi
grupisanih prema tehnici analize

Tehnike Na K Ca Mg Ba Sr Mn Fe
analize
ISO 9964-1 ISO 9964-2 ISO 7980 ISO 7980 EPA 208.1 EPA 7780 ISO 15586 ISO 15586
EPA 273.1, EPA 258.1, EPA 215.1, EPA 242.1, 7080 SM EPA 243.1, EPA 263.1,
AAS 273.2, 7770 7610 7140 242.2, 7450 SM 3500_Sr B 243.2, 263.2,
SM SM SM SM 3500_Ba B 7460,7461 7380,7381
3500_Na B 3500_K B 3500_Ca B 3500_Mg B SM SM
3500_Mn B 3500_Fe B
ISO 17294-2 -
- ISO 11885
ICP - EPA 6010 - EPA 6010
EPA 200.7 - EPA 200.7
SM 3500 C
IC* ISO 14911 -
ISO 9964-3 SM ISO 6058, ISO 6059 SM 6333, ISO 6332,
SM 3500_K E 6059 (titri- 3500_Sr SM EPA 315B
3500_Na D (potencio- EPA 215.2, metrija) D 3500_Mn D SM
Ostale (FEP) metrija) SM - (FEP) (spektro- 3500_Fe D
tehnike ISO 9964-3 3500_Ca D fotometrija) (spektro-
SM (titrimetrija) fotometrija)
3500_K D
(FP)
 rastvoreni metali, u jonskom obliku

Tragovi metala se danas najčešće određuju primjenom atomske apsorpcione

spektrofotometrije, elektrohemijske striping analize (ESA), plazma emisione spektrometrije
(ICP/AES) i neutron aktivacione analize (NAA).

2.2.2. Indukovano kuplovana plazma – ICP

Sve veći broj modernih laboratorija za analizu vode za piće ne može se zamisliti bez
indukovano kuplovane plazme, ICP. Indukovano kuplovana plazma/atomska emisiona
spektrometrija (ICP/AES) predstavlja metodu koja služi za analizu metala i zasniva se na
mjerenju emisije. Pogodna je jer se postiže značajno uklanjanje smetnji tokom analize. Ukoliko
se vrši analiza vode koja nije jako zagađena, moguće je raditi simultanu ili sekvencijalnu analizu
bez prethodnog tretmana, pri čemu se postižu niske granice detekcije za mnoge elemente.
Osjetljivost ICP/AES je slična kao i u slučaju FAAS i EAAS (WHO,2004). Postoji opcija
aksijalnog i radijalnog gledanja kroz plazmu čak u jednom instrumentu sa mogućnošću brze
promjene. Aksijalni položaj bira se za postizanje niskih detekcionih limita, a radijalni ako su
prisutne visoke koncentracije analita. U analitici voda za piće posebno se ističe ICP sa masenom
detekcijom, ICP/MS. Indukovano kuplovana plazma/masena spektrometrija predstavlja metod u

6
 kojem dolazi do atomiziranja elemenata i ekstrakcije, a
zatim uzorak prolazi kroz maseni detektor (Dalmacija,
2009).
Prednost ove metode se ogleda u tome što se
variranjem parametara magneta i elektrostatičkog
analizera, može postići snimanje cjelog masenog
opsega u veoma kratkom vremenu. Kao i u slučaju
ICP/AES ukoliko se vrši analiza vode koja nije jako
zagađena, moguće je raditi sumultanu ili sekvencijalnu
analizu bez prethodnog tretmana, pri čemu se postižu
niske granice detekcije za mnoge elemente (WHO,
2004).
Slika 3. Princip rada ICP
Tabela 2. Pregled ISO, EPA i APHA (SM) standardnih metoda za analizu odabranih jona i nemetala u
vodi grupisanih prema tehnici analizi

Tehnike NO3- NO2- NH3 Org.i tot. Cl- SO42- S2- P Si

analize N SO32-
EPA 300. EPA ISO 14911 EPA 300.0 EPA 300.0
0 300.0 4500-Cl- 4500-SO42-
B
IC 4500- 4500- F
NO32- NO2- C
C
ISO 10304-1 ISO ISO 22743 ISO 10304 ISO 16264
LC 010304 -1, -2
-1, -2, -4
FIA& ISO 13395 ISO 11732 ISO 15682 ISO 22743 ISO ISO 16264
CFA EPA 353.4 15681-2
ISO 5664 EPA 351.3 ISO 9297
titri- 4500-NH3 EPA 235.3
metrija C
EPA 350.2
ISO 6778 EPA 4500-Cl- 4500-S2-
potencio- EPA 351.3,.4 D G
metrija 350.2,.3
4500-NH3
D
ISO EPA ISO
spektro- 7890/1/2/3 354.1, 7150/1
foto- 4500-NO3- 353.3 7150/2
metrija B 4500-NH3
EPA F
353.1,.2,.3
EPA ISO 5663, EPA EPA375.2, ISO EPA 4500-Si
350.1,.2 10048, 325.1,.2 .3,.4 10530 365.1,.2,.3,
kolori- 11905-1,-2 4500-Cl- 4500-SO42- ISO .4
metrija 4500-Norg 4500-S2- 13358 4500-P
D 4500-S2-
EPA
351.1,.2,.3
ISO ISO 10695 ISO 10695 EPA200.7,
ostale 6777 (GC) (GC) EPA 6010
tehnike (AAS) 6010 (ICP) 4500-Si B,
G (AAS,
ICP)

7
 2.2.3. Jonska hromatografija-IC

Za određivanje sadržaja katjona i anjona u vodi bez premca je tehnika jonske

hromatografije. Velika popularnost metode zasniva se na lakoći i brzini njenog izvođenja. Jonska
hromatografija predstavlja metod kojim se primjenjuje jonski izmjenjivač kao stacionarna faza, a
eluent za određivanje anjona je tipično razblaženi rastvor natrijum-hidrogenkarbonata i natrijum-
karbonata. U toku jedne analize može se
snimiti čitav spektar jona sa izuzetno niskom
granicom detekcije. Pri tome uticaj
interferenci je smanjen na minimum, a i
znatno je manje manipulisanje uzorkom i
dodatak određenih reagenasa, kao što je
slučaj sa spektrofotometrijskim,
titrimetrijskim i volumetrijskim tehnikama.
Ako se radi o uzorcima vode vrlo niskih
koncentracija analita potrebno je uključiti
korak prekoncentracije. To se obično postiže
propuštanjem velike količine vodenog uzorka
Slika 4. Šema jonske hromatografije kroz jonoizmjenjivačku predkolonu. Nakon
čega se kroz nju propušta eluent koji
potiskuje akumulirane jone iz predkolone i kolonu za razdvajanje. Na ovaj način se znatno
poboljšava osjetljivost metode i granica određivanja pomjera do nivoa 𝜇g/l.
Detektori koji služe za detekciju pojedinačnih anjona, mogu biti konduktometrijski,
spektrofotometrijski, fluorimetrijski, refraktometrijski, elektrohemijski i atomska
apsorpcija/emisija. Konduktometrijski detektori su najčešće i najpogodniji, mada se dosta koriste
i spektrofotometrijski detektori. U poređenju sa konduktometrijskim, spektrofotometrijski su
mnogo manje osjetljivi na temperaturne promjene. Metode fluorimetrijske i refraktometrijske
detekcije se takođe mogu primjeniti u indirektnom obliku. Mjerenje indeksa prelamanja može u
nekim slučajevima određivanja anjona obezbjediti nižu granicu detekcije u poređenju sa
direktnim konduktometrijskim mjerenjem ili mjerenjem UV apsorpcije. Elektrohemijski
detektori mogu da obezbijede izvrsnu selektivnost i niske granice detekcije za neke jone
(Dalmacija, 2009).
Jonskom hromatografijom sa fluorscentnim detektorom (IC/FD) mogu se odrediti
trihloreten, hlor, bromat, hlorat, hlorit i cijanoogen-hlorid (WHO, 2004).

2.2.4. Elektrohemijske striping analize – ESA

ESA je jedna od rijetkih tehnika koja zahvaljujući visokoj osjetljivosti omogućuje

direktno određivanje tragova metala u vodama. To je od izuzetnog značaja, jer i najjeftinija
priprema uzorka može dovesti do kontaminacije, gubitka ili promjene fizičko-hemijskih osobina

8
analita. Pored toga ESA omogućuje selektivno određivanje različitih oksidacionih stanja jednog
elementa, što je veoma značajno za utvrđivanje njegove reaktivnosti, načina prenošenja i
otrovnosti (Dalmacija 2009).
Karakteristični primjeri su određivanje Se(IV) u prisustvu Se(VI) na živinoj elektrodi,
As(III) u prisustvu elektronegativnog i manje toksičnog As(V) na zlatnoj elektrodi, Cr(VI) u
prisustvu Cr(III) uz primjenu jonoizmjenjivača i Sb(III) u prisustvu Sb(V) uz primjenu
tankoslojne živine elektrode. ESA uz primjenu protočnih ćelija omogućuje i kontinualno
praćenje sadržaja metala u vodama („on-line“ analize), a to je jedini način za blagovremeno
uočavanje i sprječavanje njihove kontaminacije. Tragovi metala u vodama mogu se nalaziti u
kompleksu sa jednostavnim neorganskim ligandima (voda, halidi, karbonati i sulfati) ili mogu
biti vezani za organske ligande kao što su šećeri, aminokiseline, ugljovodonici, polimeri,
fulvinska i huminska kiselina. ESA omogućuje određivanje ukupnog sadržaja metala ili samo
onog djela metala koji je slobodan, odnosno u jonskom obliku i koji je najznačajniji sa aspekta
toksičnosti (Dalmacija, 2009).

2.2.5. Potenciometrija

Jon-selektivne elektrode (ISE) su indikatorske elektrode koje reaguju na jednu ili manji
broj vrsta u rastvoru. Zbog mogućih smetnji u uzorcima koje se u nekim slučajevima i ne mogu smanjiti,
potenciometrijske metode se relativno rjetko primjenjuju (određivanje pH, Cl-, F-, CN- i
rastvorenog O2), ali je kod analize vode za piće negativan uticaj matriksa znatno manji u
poređenju sa prirodnim, industrijskim i otpadnim vodama (Dalmacija, 2009).
ISE senzori se uspješno primjenjuju, naravno pod
određenim uslovima, u terenskim diskontinualnim i
kontinualnim (automatskim) analizama, što je veoma
bitno sa aspekta praćenja kvaliteta sirove vode posebno
kada su u pitanju vodozahvati površinskih voda, gdje su
moguće brze promjene u kvalitetu vode, kako bi se na
vrijeme mogli podesiti procesni parametri u fabrici vode
ili čak obustaviti tretman u slučaju pojave opasnih
zagađujućih materija. Za kontinualno mjerenje potencijal
treba da se uspostavi brzo, do 15 s, kako bi kašnjenje
signala bilo prihvatljivo. Potencijal je u zavisnosti
molariteta. Na taj način pod pogodnim uslovima i bez
analitičke pripreme može se pratiti koncentracija Cl-, F- i
H+. U uslovima diskontinualnih terenskih analiza, sa
ciljem postizanja brze informacije za više parametara Slika 5. Potenciometrijsko mjerenje
kvalitetne vode, toleriše se nešto veća greška, pa su
senzori na bazi ISE veoma pogodni (halogenidi, tvrdoća vode, rastvoreni kiseonik, itd.)
(Dalmacija, 2009).

9
Tabela 3. Pregled multi-element standardnih metoda analize odabranih neorganskih parametara u vodi
grupisanih prema primjenjenoj tehnici analize

Tehnike ISO metode EPA/APHA metode

ICP/MS ISO 17294:2004 EPA 200.8
(Ag, Al, As, Au, B, Ba, Be, Bi, (Ag, Al, As, Ba, Be, Cd, Co, Cr,
Ca, Cd, Ce, Co, Cr, Cs, Cu, Dy, Cu, Hg, Mn, Mo, Ni, Pb, Sb, Se,
Er, Eu, Ga, Gd, Ge, Hf, Ho, In, Tl, Th, U, V, Zn)
Ir, K, La, Li, Lu, Mg, Mn, Mo,
Na, Nd, Ni, O, Pb, Pd, Pr, Pt, Rb,
Re, Rh, Ru, Sb, Sc, Se, Sm, Sn,
Sr, Tb, Te, Th, Tl, Tm, U V, W,
Y, Yb, Zn, Zr)
ICP/AES ISO 11885:2007 EPA 200.7
(Ag, Al, As, Ba, Be, Bi, B, Ca, (Ag, Al, As, B, Ba, Be, Ca, Cd,
Cd, Co, Cr, Cu, Fe, Ga, In, K, Li, Co, Cr, Cu, Fe, K, Li, Mg, Mn,
Mg, Mn, Mo, Na, Ni, P, Pb, S, Mo, Ni, P, Pb, Sb, Se, SiO2)
Sb, Se, Si, Sn, Sr, Ti, V, W, Zn, SM 3120 B
Zr)
GFAAS ISO 15586:2003 SM 3113 B
(Ag, Al, As, Cd, Co, Cr, Cu, Fe, (Ag, Al, As, Ba, Be, Cd, Co, Cr,
Mn, Mo, Ni, Pb, Sb, Se, Tl, V, Cu, Fe, Mn, Mo, Ni, Pb, Se, Sb,
Zn) Sn)
FAAS ISO 8288:1986 SM 3111 B
(Co, Ni, Cu, Zn, Cd, Pb) (Ag, Au, Bi, Cd, Ce, Co, Cr, Cs,
Cu, Fe, K, Ir, Li, Mg, Mn, Na,
Ni, Pb, Pd, Pt, Rh, Ru, Sb, Sn,
Sr, Tl, Zn)
HGAAS SM 3114 B (As, Se)
IC ISO 14911:1998
(Li+, Na+, K+, Mn2+, Ca2+, Mg2+,
Sr2+, Ba2+)
LC ISO 10304-1:1992
(G-, Cl-, NO2-, PO43-, Br-, NO3-,
SO42-)
ISO 10304-3:1997
(CrO4-, I-, SO32-, SCN-, S2O32-)
ISO 1034-4:1997
(ClO3-, Cl-, ClO2-)

2.3. Analiza organskih parametara kvaliteta

Analiza organskih parametara kvaliteta obuhvata analizu opštih, tzv.surogat parametara

kvaliteta i specifičnih organskih materija ne specifirajući tačno o kojim se materijama radi. Tu se
u prvom redu misli na prirodne organske materije čiji je sadržaj u vodi za piće regulisan preko
parametara oksidabilnosti ili vrijednosti ukupnog organskog ugljenika (TOC).

10
 2.3.1. Opšti organski parametri

Organska jedinjenja koja se nalaze u vodi za piće mogu se klasifikovati u tri grupe: prirodna
organska jedinjenja, vještački napravljena (sintetička) organska jedinjenja i organska jedinjenja
koja nastaju u toku tretmana vode (hlorovani sporedni proizvodi).
Oksidabilnost se najčešće radi titracijskim određivanjem utroška kalijum-permanganata u
kiseloj sredini. Ona uslovno predstavlja sadržaj organskih materija jer se pored njih i drugi
prisutni konstituenti oksidišu permanganatom u kiseloj sredini (nitriti, sulfiti, Fe2+). Neke
organske materije teže ili uopšte ne reaguju sa ovim oksidacionim sredstvom. To su neki parafini
i njihovi halogeni derivati, aromatični ugljovodonici, neki ketoni, zasićene mono- i dikarboskilne
kiseline (osim oksalne), neki amini i neki alkoholi.
Određivanje ukupnog organskog ugljenika zasniva se na oksidaciji organskih molekula do
ugljen-dioksida koji se kvantitativno određuje. Greške nastaju usled prisustva neorganskog
ugljenika ili pri zakiseljavanju barbotiranjem pri čemu se mogu izgubiti isparljiva organska
jedinjenja(Dalmacija 2009) .
U zavisnosti od tehnike oksidacije razlikuju se:
 pirolitička katalitička oksidacija,
 fotooksidaciona metoda
Kvantitativno određivanje CO2 koji nastaje oksidacijom organskih molekula vrši se na
različite načine: infracrvenom spektroskopijom, mjerenjem terminalne provodljivosti,
konduktometrijski, CO2-jon selektivnim elektrodama (Dalmacija 2009).

2.3.2. Specifični organski parametri

Analitičke tehnike koje se koriste za određivanje specifičnih organskih parametara u vodi

su uglavnom hromatografske (gasne ili tečne), ali i spektroskopske. U pojedinim slučajevima se
može primjeniti jonska hromatografija (organske kiseline, oksalati, deterdženti, proizvodi za
ličnu higijenu, neki lijekovi) i imuno testovi (analiza endokrinih disruptora).
U tabeli 4 dat je pregled srpskih i/ili ISO/EN standarda za pripremu i analizu odabranih
specifičnih organskih parametara u vodi. U njoj su date i neke nove metode rezvijene od strane
US EPA za odabrane polutante (Richardson, 2009).
Kao što se može zaključiti iz tabele, u analizi specifičnih organskih parametara koriste se
gotovo isključivo hromatografske metode (Dalmacija 2009).

11
Tabela 4. ISO metode za analizu odabranih organskih parametara u vodi
Jedinjenje
Policiklični aromatični
ugljovodonici (PAH)
(15 jedinjenja)
Policiklični aromatični
ugljovodonici (PAH)
(6 jedinjenja)
Ftalati
Organohlorni insekticidi,
polihlorovani bifenili (PCB)
i hlorbenzeni
Visoko isparljivi
halogenovani ugljovodonici
Organska jedinjenja azota i
fosfora
Agensi za tretman biljaka
Hlorfenoli
Paration, metil-paration i
druga organofosforna
jedinjenja
Epihlorhidrin
Anjonski površinski aktivni
agensi
Kompleksirajući agensi
(EDTA, NTA, DTPA,
MGDA, β-ADA, 1,3-PDTA)
Glifosat i AMPA
Dalapon, trihlorsirćetna i
ostale odabrane halosirćetne
kiseline
Fenoksi alkanski herbicidi,
bentazon i hidroksi
benzonitrili
Tetra do okta-hlorovani
dibenzo-p-dioksini i
dibenzofurani
Fenoli
Fenoli
Mineralna ulja
Benzen i neki derivati
Aromatični monociklični
ugljovodonici, naftalen,
nekoliko hlorovanih
jedinjenja
Perfluorooktansulfonat i
perfluorooktanoat
Perfluorovane akril kiseline
1,4-dioksan
Polibromovani difenil-etri
Metoda za pripremu i/ili analizu Princip metode
SRPS EN ISO 17993:2008 (ISO HPLC sa fluorescentnom detekcijom nakon
17993:2002) tečno-tečne ekstrakcije
HPLC sa fluorescentnom detekcijom nakon
ISO 7981-2:2005 tečno-tečne ekstrakcije
SRPS EN ISO 18856:2008 (ISO GC/MS nakon čvrsto-tečne (SPE) ekstrakcije
18856:2004)
SRPS EN ISO 6468:2008 (ISO
6468:1996) GC/ECD nakon tečno-tečne ekstrakcije
SRPS EN ISO 10301:2008 (ISO GC nakon tečno-tečne ekstrakcije ili statičkom
10301:1997) metodom iz gasne faze
SRPS EN ISO 10695:2008 (ISO GC/NPD nakon tečno-tečne ekstrakcije ili
10695:2000) SPE
SRPS EN ISO 11369:2008 (ISO HPLC/UV nakon SPE
11369:1997)
SRPS EN 12673:2008 (EN GC/ECD ili GC/MS nakon acetilovanja i
12673:1998) tečno-tečne ekstrakcije
SRPS EN 12912:2008 (EN GC nakon tečno-tečne ekstrakcije metilen-
12918:1999) hloridom
SRPS EN 14207:2008 (EN GC/MS ili GC/ECD nakon SPE
14207:2002)
SRPS EN 903:2008 (EN 903:1993) Mjerenje indeksa metilen plavog
SRPS EN ISO 16588:2008 i
16588:2008/A1 (ISO GC
16588:2002/Amd 1:2004)
ISO 21458:2008 HPLC sa fluorometrijskom detekcijom
GC/ECD i/ili GC/MS nakon tečno-tečne
ISO 23631:2006 ekstrakcije i derivatizacije diazometanomm
GC/MS nakon SPE i derivatizacije
ISO 15913:2000
Metod izotopnog razblaženja primjenom
ISO 18073:2004 HRGC/HRMS
ISO 8165-1:1992 GC nakon ekstrakcije
ISO 8165-2:1992 GC nakon derivatizacije
ISO 9377-2:2000 GC nakon ekstrakcije
ISO 11423-1:1997 GC statičkom metodom iz gasne faze
ISO 11423-2:1997 GC nakon ekstrakcije
ISO 15680:2003 GC nakon „purge and trap“
ISO 25101:2009 HPLC-MS/MS nakon SPE
EPA 537 LC/MS/MS nakon SPE
EPA 522 GC/MS nakon SPE
EPA 527 GC/MS
12
 2.3.2.1. Hromatografska analiza

Potrebno je izvršiti koncentrisanje uzorka prije analize tragova organskih jedinjenja, za

šta postoje različite tehnike koje istovremeno služe kao korak obogaćivanja, ali i prečišćavanja,
kojima se analit prevodi u pogodni rastvarač ili na čvrstu fazu – adsorbent. Neke od često
korištenih tehnika su: tečno-tečna ekstrakcija, ekstrakcija na čvrstoj fazi, mikroekstrakcija na
čvrstoj fazi (Dalmacija 2009).
Tečno-tečna ekstrakcija je najjednostavnija tehnika koncentrisanja, odnosno nepolarnih i
semipolarnih organskih jedinjenja iz uzoraka vode. Efikasnost zavisi od izbora odgovarajućeg
organskog rastvarača kao ekstrakcionog sredstva, pH i jonske jačine uzorka vode, a povećava se
povećanjem broja uzastopnih ekstrakcija uzorka. Nedostatak je korištenje većih količina
organskih rastvarača zbog čega se sve više izbjegava u praksi i zamjenjuje drugim tehnikama
koncentrisanja (Dalmacija 2009).
Ekstrakcija na čvrstoj fazi (Solid Phase Extraction, SPE) je veoma zastupljena tehnika
koncentrisanja koja se zasniva na sorpciji analita iz uzoraka vode na čvrstom sorbentu pri
prolasku uzorka kroz kolonu napunjenu jednom ili nekoliko vrsta sorbenata ili propuštanjem
uzoraka preko tankog sloja čvrstog sorbenta u formi diska, nakon čega se analiti desorbuju sa
sorbenta eluiranjem odgovarajućim rastvaračem ili smješom rastvarača. Kada su analiti od
interesa polarna organska jedinjenja mogu se koristiti sorbenti čiji mehanizam sorpcije se zasniva
na jonskoj izmjeni. U ovom slučaju treba voditi računa o jonskoj jačini uzorka vode jer visok
sadržaj polarnih komponenti u uzorku može umanjiti efikasnost ekstrakcije i izazvati prodor
sorbenta zbog nedovoljnog kapaciteta. Da bi se ovo izbjeglo, kao mjeru predostožnosti, korisno
je provjeriti provodljivost uzorka prije SPE analize (Dalmacija, 2009).
Mikroekstrakcija na čvrstoj fazi (Solid phase micro extraction, SPME) predstavlja
modifikovanu verziju klasične SPE koja koristi manju količinu organskih rastvarača. Ova
tehnika koristi vlakna silicijum-dioksida koja su prekrivena odgovarajućim adsorbentima.
Vlakno se uranja u uzorak vode neko određeno vrijeme pri čemu dolazi do sorpcije analita koji
se nakon završene ekstrakcije desorbuje termički za gasno-hromatografsku analizu ili se vrši
ekstrakcija organskim rastvaračem prije tečno-hromatografske analize. SPME takođe može biti
korištena kao headspace tehnika ukoliko se vlakno postavi u gasnu fazu iznad uzorka vode, čime
se povećava osjetljivost klasične headspace analize jer dolazi do koncentrisanja analita na
sorbentu (Dalmacija 2009).

2.3.2.1.1. Gasna hromatografija

Gasna hromatografija je našla primjenu u analizi onih organskih jedinjenja, pretežno

nepolarnih i slabo polarnih, koja se mogu prevesti u gasovitu fazu bez razgradnje. Ukoliko je
organsko jedinjenje koje se analizira neisparljivo, raspada se pri isparavanju u uslovima analize
ili je polarno zbog prisustva polarnih funkcionalnih grupa, prije razdvajanja na koloni i detekcije

13
neophodno je izvršiti
derivatizaciju čime se
jedinjenje prevodi u
lako isparljivi derivat
pogodan za gasno-
hromatografsko
određivanje (Dalmacija
2009).
Najpoznatije
reakcije derivatizacije
su
alkilovanje/esterifikacija
, acilovanje i siliranje.
Siliranje je
najšire primjenjivana
Slika 6. Gasna hromatografija
reakcija u pripremi
uzoraka za gasno-hromatografsku analizu. Može se primjeniti za derivatizaciju aromatičnih i
alifatičnih alkohola, karboksilnih kiselina, amina i amida. Postoji veliki broj reagenasa za
siliranje, reakciju derivatizacije u kojoj dolazi do supstitucije vodonikovog atoma –OH grupe
karboksilnih kiselina, fenola i alkohola ili –NH grupe amida i amina trimetilsilil-grupom
(Dalmacija 2009).
U gasnoj hromatografiji mobilna faza je inertni gas nosač, dok je stacionarna faza
najčešće visoko-molekulska tečna faza koja je nanešena na zidove dugih kapilarnih kolona ili na
površinu punjenja pakovanih kolona. Mnogi parametri kao što su temperatura, brzina protoka
gasa, tip i debljina stacionarne faze, dužina kolone i njen prečnik, mogu da se podešavaju u cilju
postizanja zadovoljavajućeg razdvajanja komponenata uzorka. Od detektora najčešće se koriste
univerzalni plameno-jonizacioni (FID) i maseni detektor (MS), a za specifične analize u upotrebi
su detektor sa zahvatom elektrona (ECD) za analizu organohalogenih jedinjenja, foto-jonizacioni
detektor (PID) za analizu organoazotnih i organofosfornih jedinjenja (Dalmacija 2009).

2.3.2.1.2. Tečna hromatografija

Tečna hromatografija je neophodna tehnika u laboratoriji koja radi analizu vode jer se
neki analiti zbog visoke tačke ključanja ili nestabilnosti molekula ne mogu analizirati u uslovima
gasne hromatografije. Njene mogućnosti za razdvajanje polarnih i nepolarnih jedinjenja su
velike. Kod analize vode posebno je značajna za analizu polarnih supstanci i poznate su njene
dvije prednosti (Reemtsma i Quintana, 2006): moguće on-line kuplovanje sa SPE sistemima i
mogućnost direktnog injektiranja vodenih uzoraka.
Tečna hromatografija pod visokim pritiskom (High Pressure Liquid Chromatography) ili
tečna hromatografija visokog učinka (HPLC) podrazumjeva primjenu pritiska u cilju postizanja

14
protoka mobilne faze kroz stacionarnu faze. Mobilna faza u tečnoj hromatografiji je tečnost,
odnosno rastvor. Stacionarna faza može biti čvrsta (adsorbens) i tečna (rastvarač). Prema tome
razlikuju se redom adsorpciona i podeona tečna hromatografija. Razdvajanje komponenti u
hromatografskom sistemu zasniva se na raspodjeli analita između mobilne i stacionarne čvrste
faze (Dalmacija 2009).

3. METODE I POSTUPCI ZA DETEKCIJU BAKTERIJA U VODI ZA PIĆE

Najčešći i najrašireniji zdravstveni rizik vezan za vodu za piće je posledica prisustva

patogenih mikroorganizama. Mikrobiološka ispitivanja su specifična jer predstavljaju traganje za
malim brojem organizama – patogenim agensima, koji se po mnogo čemu razlikuju od hemijskih
analiza. Ovi agensi ne smiju biti prisutni u u vodi namjenjenoj za ljudsku upotrebu. Metode za
detekciju, izolaciju i brojanje patogena često su kompleksne, dugotrajne i teže primjenjive za
rutinski rad. Obzirom da je prisustvo mikroorganizama indikatora fekalnog zagađenja
istovremeno i indikacija mogućeg prisustva crijevnih patogena, posrednim putem preko fekalnih
bakterija, detektuju se i patogeni u vodi za piće. Najznačajniji bakteriološki indikatori fekalnog
zagađenja su termotolerantne i druge koliformne bakterije, posebno – Escherichia coli (koja se
kao najspecifičnija od brzo detektujućih bakterija indikatora fekalnog zagađenja po preporuci
SZO, preporučuje kao osnovni indikator), fekalne streptokoke kao i sulfit-redukujuće klostridije.
Pored fekalnih koliformnih bakterija, najznačajniji opšti i osnovni parametar mikrobiološkog
kvaliteta vode za piće je i brojnost aerobnih mezofilnih bakterija (Dalmacija, 2009).

3.1. Kvantifikacija bakterija u vodi za piće

Tehnike kvantifikacije koje se koriste za određivanje brojnosti bakterija u vodi ili drugoj
sredini, mogu biti direktne i indirektne. Činjenica je da jedino direktnim metodama (brojanjem
bakterija pod mikroskopom) možemo realno procjeniti ukupan broj prisutnih bakterija u nekoj
sredini. Indirektne metode (tzv. odgajivačke metode – izolacija i gajenje na hranjivim
podlogama) ne mogu odgovoriti ovom zahtjevu. Razlog je to što ne postoji univerzalna hranjiva
podloga koja bi zadovoljila potrebe svih prisutnih bakterija, jer bakterije koriste različite izvore
energije i ugljenika i različite donore elektrona, uz široku lepezu intra- i ekstracelularnih enzima.
Takođe, ne postoji ni kombinacija abiotičkih uslova (kiseonik, temperatura, pH, itd.), koji bi u
potpunosti simulirali uslove sredine u momentu uzorkovanja i zadovoljili potrebe svih prisutnih
bakterijskih vrsta.

3.2. Vrste mikrobioloških pregleda i pokazatelji kvaliteta vode za piće

Mikrobiološ.ki kvalitet vode za piće je zakonski regulisan. Postoje propisi i pravilnici

koji predviđaju koje analize je neophodno vršiti i kojim metodama. Pravilnik o higijenskoj

15
ispravnosti vode za piće (Sl. list SRJ br. 42/98) propisuje vrste laboratorijskog pregleda vode i
mikrobiološke pokazatelje (tabela 5) koji se ispituju u zavisnosti od okolnosti.

Tabela 5. Mikrobiološki pokazatelji po vrstama laboratorijskog pregleda (Sl.list SRJ 42/98)

Osnovni Periodični Novi zahvat vode Higijensko

(A) (B) (V) epidemiološka
indikacija (G)
1. Ukupne 1. Ukupne koliformne 1. Ukupne koliformne 1. Ukupne koliformne
koliformne bakterije bakterije bakterije bakterije
2. Koliformne 2. Koliformne 2. Koliformne bakterije 2. Koliformne bakterije
bakterije fekalnog bakterije fekalnog fekalnog porjekla fekalnog porjekla
porjekla porjekla
3. Ukupan broj 3. Ukupan broj 3. Ukupan broj aerobnih 3. Ukupan broj aerobnih
aerobnih mezofilnih aerobnih mezofilnih mezofilnih bakterija mezofilnih bakterija
bakterija bakterija
4. Streptokoke 4. Streptokoke 4. Streptokoke fekalnog 4. Streptokoke fekalnog
fekalnog porjekla fekalnog porjekla porjekla porjekla
5. Sulfito – 5. Sulfito – redukujuće 5. Sulfito – redukujuće 5. Sulfito – redukujuće
redukujuće klostridije klostridije klostridije
klostridije
6. Proteus vrste 6. Proteus vrste 6. Proteus vrste 6. Proteus vrste
7. Pseudomonas 7. Pseudomonas 7. Pseudomonas aeroginosa 7. Pseudomonas
aeroginosa aeroginosa aeroginosa
8. Enterovirusi1 8. Enterovirusi1 8. Enterovirusi
9. Patogeni
mikroorganizmi sa
9. Bakteriofagi1 9. Feruginoze2 higijensko
epidemiološkim
indikacijama
10. Crvene protozoe i
helminti i njihovni 10. Bakteriofagi3 10. Enterovirusi1
razvojni oblici
11. Crvene protozoe i
helminti i njihovni razvojni
oblici

Osnovni (A) pregledi vode za piće su najučestaliji. Njima se otkrivaju osnovni

bakteriološki indikatori zagađenja koji su najčešći razlog higijenske neispravnosti vode za piće.
Određuju se indikatori fekalnog zagađenja, kao i ukupnog broja aerobnih mezofilnih bakterija.
Prošireni pregledi ovog tipa uključuju ispitivanje prisustva vrsta Streptococcus faecalis,

1
Samo iz površinskih voda, prema higijensko-epidemiološkoj indikaciji.
2
Kvalitativno, ako u vodi ima gvožđa i mangana iznad MDK.
3
Iz površinskih voda, voda izdani i karstnih vrela

16
Pseudomonas aeruginosa, sulfitoredukujućih klostridija i indikatora organskog zagađenja, kao
što su vrste roda Proteus.
Periodični pregledi (B) predviđaju ispitivanje većeg broja pokazatelja da bi se utvrdilo da
nije došlo do prodora određenih agenasa koji mogu da ugroze kvalitet vode za piće.
Novi zahtjevi vode (V) zahtjevaju ispitivanje većeg broja parametara kao preventiva od
negativnih posledica neispravne vode.
Higijensko-epidemiološke indikacije (G) u zavisnosti od situacije diktiraju parametre
ispitivanja vode za piće, koji se priključuju osnovnim analizama.

3.3. Principi analitičkih tehnika za ocjenu mikrobiološkog kvaliteta

Metode koje se koriste u izolaciji indikatorskih organizama za procjenu kvaliteta voda za

(Dalmacija 2009) piće su:
 MPN (most probable number) – metod najvjerovatnijeg broja ili metod više epruveta
(MT – multiple tube)
 MF (membrane filtracion) – metod membranske filtracije
 P/A (presence/absence) – metod testa prisutno/odsutno
 HPC (heterotropic plate count) – metod određivanja broja kolonija heterotrofa
 BART testovi (biological activity reaction tests) – testovi koji se temelje na biološkoj
aktivnosti
Pored navedenih prisustvo bakterija se može detektovati i novijim različitim postupcima i
metodama kao što su: enzim-specifični testovi (MUG i CCA), primjenom monoklonalnih i
poliklonalnih antitjela (ELISA, IMS), molekularno-genetičkim metodama (FISH, PCR, Real-
time PCR). Za ispitivanje kvaliteta vode za piće u praksi najčešće se koriste MPN ili MF.
MPN metoda je esencijalna za visoko zamućene vode, koje se ne mogu analizirati
membranskom filtracijom. Osjetljivija je od membranske filtracije i za nju su značajna dva testa:
„prethodni-pretpostavljeni“- kojim se određuje moguće prisustvo i brojnost i „potvrdni test“-
kojim se potvrđuje prisustvo patogena. Postupak se sastoji u tome da se određene količine
ispitivane vode inokulišu u seriju epruveta sa pogodnom selektivnom tečnom podlogom. Nakon
određenog inkubacionog vremena (24-48 h) na određenoj temperaturi (37°C) svaka epruveta
koja pokazuje prisustvo gasa smatra se kao „prethodno pozitivna“ pošto gas ukazuje na moguće
prisustvo koliforma. Pošto gas može biti produktivan i od strane drugih organizama, onda je
sledeći potvrdni test, esencijalan. Za potvrdni test se više selektivnih medijuma inokuliše sa
materijalom uzetim iz pozitivnih epruveta. Nakon odgovarajućeg vremena inkubacije ispituje se
formiranje gasa kao i ranije. Pojava gasa znači definitivno pozitivan rezultat testa.
Metoda membranske filtracije (MF) podrazumjeva postupak koji se sastoji u filtriranju
određene zapremine uzorka vode kroz bakteriološke filtre, nakon čega se vrši inkubacija na
određenim uslovima. Membranski filtri su tanki filtri od celuloze u vidu diska. Oni koji služe za
brojanje koliformnih bakterija u vodi podijeljeni su tankim crtama u kvadrate površine 1 cm.
Pomoću posebnog aparata procijedi se kroz tanak filter 100 ml ili više ispitivane vode. Metoda

17
je precizna jer se rezultat dobija direktnim brojanjem kolonija na filtru, ali nije pogodna za
visoko zamućene vode koje mogu da zapuše filter. Ukoliko je kvalitet vode potpuno nepoznat,
preporučljivo je testirati nekoliko različitih zapremina vode, da bi se osigurali da broj kolonija na
filtru bude u optimalnom opsegu za brojanje (20-80 kolonija po filtru).
Test prosutno-odsutno (P/A) je isključivo
kvalitativne prirode. Ukazuje samo na prisustvo
ili odsustvo koliformnih bakterija.
HPC metoda poznata kao standardna
procedura petri ploča je proces za ispitivanje
broja živih heterotrofnih bakterija. Izražava se
kao jedinica formiranih kolonija, odnosno
CFU/ml. Postupak se sastoji u zasijavanju
Slika 7. Bakterije na filteru jednog ml decimalnih razređenja u hranjivi agar,
sa inkubacijom od 48h na 37°C.
BART testeri zasnivaju se na biološkoj aktivnosti bakterija i predstavljaju savremene
metode koje omogućavaju da se procjeni vrsta i intenzitet mikrobiološke aktivnosti (Duraković i
sar., 2002; Cullimore, 2000a, 2000b). Upotrebljivi su za različite vrste bakterija, kompletni,
jednostavni za upotrebu i relativno brzi. Informacije o prisustvu i aproksimativnoj brojnosti
pojedinih bakterija dobijaju se uočavanjem specifičnih reakcija selektivno pripremljenog
supstrata poput zamućenja, fluorescencije, promjene boje, pojava pjene, taloga itd. Testovi su
komercijalno dostupni posredstvom različitih kompanija za distribuciju i prodaju.
Sam tester se sastoji od spoljašnjeg kontejnera i unutrašnje reakcione epruvete sa
dehidriranom selektivnom podlogom i flotirajućom kuglicom koja reguliše
gradijent kiseonika i omogućuje redoks front u sistemu (slika 8).
Dodavanje uzorka i inkubacija su jednostavni. Pojava reakcija prati
se dnevno u vremenskom intervalu preporučenom za konkretnu grupu.
Kraće vrijeme reakcije ukazuje na intenzivniju biohemijsku aktivnost i veći
broj potencijalno aktivnih ćelija.

3.4. Aerobne mezofilne bakterije – parametar kvaliteta vode za

piće

Ovaj parametar je po važnosti odmah posle indikatora fekalnog

onečišćenja zagađenja vode. Parametar se određuje kao brojnost bakterija u
1 ml i to – zasijavanjem jednog ml decimalnih razređenja u hranjivi agar i
brojanjem izraslih kolonija. Inkubacija je na 310,16 K, 48h.
Metode koje se široko koriste u mikrobiologiji voda zasnivaju se
uglavnom na primjeni hranjivo bogatih medijuma što značajno ograničava
brojnost i raznovrsnost bakterija koje se detektuju. Poznato je da samo Slika 8. BART tester
malo dio mikroorganizama u vodi (svega oko 0,01 %) pripada grupi

18
bakterija koje se lako mogu kultivisati. Uvođenjem medijuma sa niskim sadržajem nutrijenata
povećan je i broj mikroorganizama koji se mogu detektovati kultivacionim metodama
(Dalmacija 2009).
Rezultati istraživanja ukazuju da bi, radi dobijanja realnije slike o kvalitetu vode, bilo
uputno izvršiti modifikaciju ili možda i promjenu metode za određivanje ukupnog broja aerobnih
mezofilnih bakterija. Kompromisno rješenje bi moglo da bude i određivanje aerobnih mezofila
na hranjivom agaru na propisanoj temperaturi od 37°C, ali sa paralelnim posjevom i na 22°C i
kultivacijom u trajanju bar 5 dana, ali na niskonutritivnoj podlozi.

Slika 9. Escherichia coli

19
 4. ZAKLJUČAK

Neophodan preduslov za kvalitetnu analizu vode je stručno urađeno uzorkovanje i osiguranje

i kontrola kvaliteta rada laboratorije, u svim koracima od planiranja, uzorkovanja, skladištenja i
pripreme uzoraka, analize, računa, interpretacije rezultata i saopštavanje rezultata i pisanje
izvještaja. Čitav niz radnji neophodan je u ostvarivanju kvalitetnog rada u laboratoriji od
posjedovanja vode odgovarajuće čistoće, čuvanja hemikalija i pravljenje rastvora, vođenje
računa o njihovim rokovima trajanja, o kalibraciji instrumenata i rastvora, o kalibraciji metoda,
kontroli rada analitičara i statičkim obradama pojedinih metoda koje se koriste u laboratoriji, a
koje podrazumjevaju znanja o greškama koje se pri određenim analizama prave (Agbaba, 2001;
Zejak, 2000).
Koriste se različite metode pri ispitivanju kvaliteta vode za piće koje su za neke supstance
jasno naznačene, dok za druge nisu.
Obezbeđivanjem dovoljnih količina higijenski i zdravstveno ispravne vode poboljšavaju se
uslovi života, povećava zdravstvena kultura stanovništva, smanjuje broj zaraznih bolesti, a na taj
način se povećava i prosječna dužina života.

20
 5. LITERATURA

1. Agbaba, J., (2001) Kvalitet podataka i izvještaj, Kontrola kvaliteta voda (ur. Dalmacija, B.),
Prirodno-matematički fakultet, Institut za hemiju, Novi Sad

2. APHA-AWWA-WEF (1995) Standard Methods for the Examination of Water and

Wastewater, 19th Edition, Washington: American Public Health Association

3. Dalmacija, B., Agbaba, J., Klašnja, M., (2009) Savremene metode u pripremi vode za piće,
Prirodno-matematički fakultet Departman za hemiju, biologiju i zaštitu životne sredine 21000
Novi Sad, Trg Dositeja obradovića 3

4. Dalmacija, B., Agbaba, J., (2006) Kontrola kvaliteta vode za piće, Prirodno-matematički
fakultet Departman za hemiju 21000 Novi Sad, Trg Dositeja obradovića 3

5. Duraković, S., Delaš, F., Duraković, L. (2002) Moderna mikrobiologija namirnica, „Kugler“,
Zagreb, 2002

6. Pravilnik o higijenskoj ispravnosti vode za piće „Sl.glasnik SRJ“ br. 42/98 i 44/99

7. Reemtsma, T., Quintana, J. B. (2006) Analytical methods for Polar Pollutants in the Water
Cycle (Ed. Reemtsma, T., Jekel, M.), Wiley-VCH

8. Richardson, S.D. (2009) Oral presentation „Emerging Contaminants and Current Issues“,
XENOWAC Conference, Cyprus, Martch, 2008

9. WHO (2004) Guildelines for Drinking-water Quallity, 3rd ed., Vol. 1, Recommendation,
Geneva

10. Zejak, J., (2000) Kvalitet podataka i izveštaj, Kontrola kvaliteta voda u okviru upravljanja
kvalitetom (ur. Dalmacija, B.); Prirodno-matematički fakultet, institut za hemiju, Novi Sad

21