Betonarme Temeller

TEMELLER
Temeller yapının en alt katındaki kolon veya perdelerin yükünü (normal kuvvet,
moment, v.s.) yer yüzeyine (zemine) aktarırlar. Diğer bir deyişle, temeller yapının
ayaklarıdır.
Kolon veya perdeler zemine doğrudan oturtulamazlar. Betonarme kolonun dayanımı

zeminin dayanımına göre çok daha yüksektir (100~200 kat). Kolon kesitleri kendi
yüklerini güvenle taşıyacak şekilde seçilir. Ancak, bu kesitler dayanımı çok küçük
olan zemine doğrudan oturtuldukları takdirde zeminde, zemin dayanımının çok
üstünde olan gerilmeler oluşur ve kolon zemini zımbalayarak saplanır. Zemindeki
gerilmeyi düşürebilmek için, kolonların alt ucu ile zemin arasına kesit alanı kolonun
kesitinden çok daha büyük olan plak, kiriş gibi betonarme elemanlar (temel) yapılır.
Temelin tek amacı zeminde oluşan gerilmeyi zeminin taşıyabileceği düzeye

düşürmek değildir. Diğer önemli bir amaç da kolon veya perdenin altındaki zeminde
oluşacak çökmeyi (oturma) sınırlı bir düzeyde tutmak ve üst yapının farklı
oturmalarından zarar görmesini de önlemektir. Tüm kolonların aynı miktarda
oturması üst yapıya zarar vermezken, farklı oturmalar çok tehlikeli olabilirler.
Üst yapı tipi ne olursa olsun (betonarme, yığma, çelik, ahşap), temel daima
betonarme yapılır. Çünkü diğer tüm malzemeler (çelik, ahşap gibi) dayanım ve
zemin şartlarına dayanıklılık açısından uygun değildir.
Pisa kulesi/İTALYA.
İnşa süresi: 1173-1370
Farklı oturma sonucu hasarlı ve yan yatan yapılar
Prof. Dr. Ahmet TOPÇU, Betonarme II, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, 2011, http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu 238
Temel tipleri
Sağlam zemin Düşük maliyet

1. Duvar altı temeli
2. Tekil temel
Yüzeysel temeller
3. Birleşik temel
4. Sürekli temel
a) Bir doğrultuda sürekli temel
b) İki doğrultuda sürekli temel
5. Radye temel
a) Kirişsiz radye
b) Kirişli radye
Derin temeller
6. Kazıklı temel
7. Keson temel
Çürük zemin Yüksek maliyet
Duvar altı temeli Tekil temel
Bir-iki katlı basit yığma yapıların temel Kolonlarının altına kolon kesitinden çok daha büyük bir betonarme pabuç yapılarak oluşturulur. Deprem kuvvetini aktarması için
duvarlarının altına geniş betonarme kiriş pabuçlar bağ kirişi veya kalınlığı en az 15 cm olan döşeme ile birbirine bağlanır. Pabuç genişliği; kolon kuvvetinden zeminde
yapılarak oluşturulur. Genişliği 50-70 cm, oluşan gerilme zeminin emniyetle taşıyabileceği gerilmeden küçük kalacak şekilde seçilir. Pabuç boyutları en az 100x100 cmxcm,
yüksekliği 30-40 cm civarındadır. kalınlığı en az 25 cm dir, uygulamada 30-40 cm civarında olur. Tekil temel; yüksekliği az fakat uzun hangar tipi yapılarda ve çok
sağlam (kaya) zemin üzerindeki normal yapılarda kullanılır. Apartman tipi yüksek yapılar için uygun bir temel değildir. Farklı oturma
riski çok yüksektir.
plan
Üst yapıdan
gelen yük
kesitler
Bağ kirişi
Kolon Bağ kirişi
Temel pabucu
Perspektif görünüş
Kolon
Temel pabucu
Perspektif görünüş Plan
Tekil temel Birleşik temel
İki kolonun birbirine çok yakın olması durumunda tek pabuç yapılarak oluşturulur. Eksenel
kuvveti yüksek olan kolon tarafında pabuç daha geniş yapılarak zeminde oluşan gerilme
dağılımının pabuç altında her yerde eşit olması sağlanır.
Nd1 ≈ Nd2
Nd1 << Nd2
Nd1 >> Nd2
Perspektif görünüş Plan Perspektif görünüş
Bir doğrultuda sürekli temel
Yapının bir doğrultudaki her aksı boyunca dizili kolonlarının altına ters tablalı betonarme bir kiriş yapılır. Kolon yükleri bir bütün olarak kirişe, kirişten tablaya (pabuca), tabladan
zemine aktarılır. Deprem kuvvetini aktarması için kirişler bağ kirişi veya kalınlığı en az 15 cm olan döşeme ile birbirine bağlanır. Kolon tümüyle kirişe oturmalı bir kısmı kirişin dışına
taşmamalıdır. Pabuç kalınlığı en az 20 cm dir, uygulamada genelde 25-30 cm civarında olur. Pabuç genişliği en az 100 cm dir ve kolon kuvvetlerinden zeminde oluşan gerilme
zeminin emniyetle taşıyabileceği gerilmeden küçük kalacak şekilde seçilir. Bir doğrultuda sürekli temel; kolonları bir doğrultuda düzenli dizili hangar tipi yapılarda kullanılır.
Apartman tipi yüksek yapılar için genellikle uygun değildir. Farklı oturma riski yüksektir.
Kolon
Bağ kirişi
Kiriş
Temel papucu
Plan
Perspektif görünüş
İki doğrultuda sürekli temel
Yapının her iki doğrultudaki her aksı boyunca dizili kolonlarının altına ters tablalı betonarme bir kiriş yapılır. Kolon yükleri bir bütün olarak kirişe, kirişten tablaya (pabuca),
tabladan zemine aktarılır. Kolon tümüyle kirişe oturmalı bir kısmı kirişin dışına taşmamalıdır. Pabuç kalınlığı en az 20 cm dir, uygulamada genelde 25-30 cm civarında olur.
Pabuç genişliği en az 100 cm dir ve kolon kuvvetlerinden zeminde oluşan gerilme zeminin emniyetle taşıyabileceği gerilmeden küçük kalacak şekilde seçilir. İki doğrultuda
sürekli temel apartman tipi yüksek yapılar için genelde uygundur. Farklı oturma riski, bir doğrultuda sürekli temele nazaran, çok daha düşüktür.
Temel
papucu
Kiriş
Kolon
Plan
Radye Temel
Yapının tüm kolonları altına, inşaat alanının tümünü örten kalın bir plak yapılarak ve kolonlar doğrudan plağa oturtularak kirişsiz radye temel oluşturulur. Yapının tüm kolonları
altına, inşaat alanının tümünü örten kalın bir plak, plağın üstüne de kirişler yapılarak ve kolonlar kirişlere oturtularak kirişli radye temel oluşturulur. Plak kalınlığı en az 20 cm dir.
Kirişsiz radye plağı 40-60 cm, kirişli radye plağı 25-30 cm civarında olur. Kolon kuvvetlerinden zeminde oluşan gerilme zemin emniyet gerilmesini aşarsa plak ve kirişler konsol
yapılarak gerilme düşürülür. Ancak, konsol yapılabilmesi için arsa durumunun müsait olması gerekir (arsa başkasına ait olmamalı). Radye temel, zayıf zeminlerde, apartman tipi
yüksek yapılar için en uygun temel tipidir. Kirişli radye kirişsiz radyeye nazaran davranış ve güvenlik açısından daha iyidir, ancak kalıp işçiliği daha fazladır. Kirişsiz radyede
zımbalama riski vardır. Radye temellerde farklı oturma riski çok düşüktür.
Kolon Kolon Kiriş

Kirişsiz radye Kirişli radye
Kiriş
Plan Plan Plak

Kalın Plak
Kazıklı temel
Çok zayıf zeminlerde sağlam zemine ulaşılıncaya kadar çakılan veya delip yerinde dökülen kazıkların üstüne zemin seviyesinde bir platform oluşturulur ve kolonlar bu
platforma oturtulur. Maliyeti çok yüksektir. Çok değerli arsalarda, köprü ve liman inşaatında uygulanır.
Zemin kolon
Temel platformu
Temel platformu
Yapı
Kazık
Zayıf zemin
Kazık
Kazık
Sağlam zemin Köprü ayağı kazıklı temeli
Keson temel
Çok zayıf zeminlerde veya su içinde temel yapımında kullanılır. Et kalınlığı az, çapı büyük halka veya içi boş prizma betonarme elemanlar kendi ağırlığı ile zemine veya suya
batırılır. Sağlam zemine ulaşılıncaya kadar üstüne yeni elemanlar konur. İçi malzeme ile doldurulur ve temel platform betonu dökülür. Betonarme elemanlar yerinde dökülüp
içteki toprak boşaltılarak batırma yoluyla da yapılmaktadır. Maliyeti çok yüksektir. Çok değerli arsalarda, köprü ve liman inşaatında uygulanır.
Yerinde döküm keson Öndöküm batırma keson
Bağ kirişi sınır değerleri (Dep.Yön. 2007, Sayfa 130)
Zemin grubu
Koşulun tanımı Deprem bölgesi
A B C D
Bağ kirişinin min eksenel kuvveti* 1, 2 %6 %8 %10 %12

Tekil temelleri veya bir doğrultuda sürekli temelleri
3, 4 %4 %6 %8 %10
birbirine bağlayan bağ kirişinin görevi:
Minimum enkesit boyutu(cm)** 1, 2 25 25 30 30 •Deprem kuvvetini pabuçtan-pabuca aktararak tüm sistemin
3, 4 25 25 25 25 bir bütün olarak depreme direnmesini sağlamak
•Yatay yönde temellerin farklı yer değiştirmelerini önlemek.
Minimum enkesit alanı(cm2) 1, 2 625 750 900 900
3, 4 625 625 750 750
Minimum boyuna donatı 1, 2 4φ14 4φ16 4φ16 4φ18
3, 4 4φ14 4φ14 4φ16 4φ16
Minimum etriye[çap(mm)/adım(cm)] 1, 2, 3, 4 φ8/20 φ8/20 φ8/20 φ8/20
* Bağ kirişinin bağlandığı kolon veya perdelerdeki en büyük eksenel kuvvetin yüzdesi olarak.
** Minimum enkesit boyutu, bağ kirişinin serbest açıklığının 1/30’undan az olamaz.
ÖRNEK: Aşağıdaki temel Eskişehir’de D zemin grubunda inşa edilecektir. Malzeme C20/25-B 420C. Bağ kirişini boyutlandırınız, kesitini çiziniz.
500 kN
1000 kN 500 kN
ÇÖZÜM:
Tüm bağ kirişleri aynı kesitli yapılacaktır. En çok zorlananla orta aks
1000 kN N N zerindekilerdir. Bağ kirişinde N eksenel kuvveti çekme ve basınç olur.
2000 kN 1000 kN
N=0.12.2000=240 kN.
N N
500 kN Kesit en az 300mmx300 mm olmalı, en az 4φ18 donatı kullanılmalıdır.
1000 kN 500 kN
50 Çekme durumunda beton katkıda bulunamayacak N kuvvetini sadece
çelik çubuklar taşıyacaktır. Bu kuvveti taşıyacak donatı alanı N ≤ fyd As
bağıntısından As ≥240000/365.22 = 657 mm2 dir. 4φ18 in alanı=1018
300 mm
mm2 olduğundan ayrıca donatı koymaya gerek yoktur. N kuvvetinin

basınç durumunu kontrol etmek gerekmez, çünkü bu durumda beton
da basınç alacağından daha az donatı gerekir.
Zemin gerilmesi modeli-tanımlar
Zemin karmaşık bir ortamdır, bilinmeyeni çoktur. Bir temelin zemini ne kadar araştırılırsa araştırılsın beklenmedik durumla her zaman karşılaşılabilir. Gözden kaçan bir yerinde kaya
bir yerinde dolgu veya kapatılmış kuyu olabilir, kolon temeli bu noktaya rastlayabilir. Temel hesabı teorisi de çok net değildir. Bu nedenle temel hesaplarında basitleştirici modeller
yapılır, boyutlarda cömert davranılır.
Nd : G ve Q etkilerinden oluşan kolon tasarım yükü, (temele üst yapıdan gelen tasarım yükü).
zemin Kolon
h :Temel derinliği
σz : Kolon kuvvetlerinden temel altında oluşan gerilme
σzem: Zemin emniyet gerilmesi.
Temel betonu fzn : Zemin net dayanımı.
γz : Zeminin birim hacim ağırlığı.
gerilme σz
γb : Betonarme betonu birim hacim ağırlığı.
Kumlu (kohezyonsuz) Zeminde oluşan gerilme = kolon kuvvetlerinden oluşan gerilme + temel betonundan oluşan gerilme
zeminde gerilme dağılımı - boşaltılan topraktan oluşan gerilme.
σz +1.5γbh – 1.5γzh ≤ 1.5 σzem
olmalı. Burada σz gerilmesi tasarım, γbh, γzh ve σzem gerilmeleri ise karakteristiktir. Karakteristik değerler 1.5 ile çarpılarak
tasarım değerlerine dönüştürülmüştür. γb ve γz değerleri sabittir, γz≈8-22 kN/m3, γb ≈24-25 kN/m3 civarındadır.
σz +1.5(γb – γz) h ≤ 1.5 σzem

γ
σz σz ≤ 1.5 σzem - γh
Killi (kohezyonlu) zeminde
γ değeri yaklaşık 18~20 kN/m3 arasında, genelde γ =18 alınır.
gerilme dağılımı
fzn= 1.5 σzem - γh
gerilmesine zeminin net dayanımı denir. Mühendis h temel derinliğine karar vererek fzn değerini belirler ve
σz ≤ fzn
sağlanacak şekilde temel taban boyutunu (pabucu) belirler.
σz
Varsayılan gerilme dağılımı
modeli
Hesap modeli: Bir doğrultuda sürekli temeller
Bir doğrultuda sürekli her temel diğerinden bağımsız davranır. Bağ kirişinin görevi depremde sadece yatay yönde bir bütün davranışı sağlamaktır.
C
a2
B L2 Nd8
A L1 Nd5
a1
Nd2
z3
z2
z1
b
Model
plan
Nd2, Nd5 ve Nd8 : Kolon tasarım kuvvetleri (kN)

σz1, σz2, σz3 : Kolon kuvvetlerinden zeminde oluşan gerilmeler (kN/m2)
q1= σz1.b, q2 = σz2.b, q3 = σz3.b : Gerilmelerin eşdeğer çizgisel yükü=kolon kuvvetleri ile dengede olan zemin tepki kuvvetleri (kN/m)
Kiriş üzerindeki kolon kuvvetlerinden pabuç altında düzgün yayılı varsaydığımız gerilme oluşur: σz1, σz2, σz3. Her kolonun eksenel kuvveti farklı olduğundan kiriş boyunca
farklı gerilme oluşur. Arsa müsait ise ve gerekirse, ilk ve son kolonun altındaki gerilmeyi düşürmek için, a1 ve a2 konsolları yapılır. Gerilmeler pabuç genişliği b ile çarpılarak
düzgün yayılı q1, q2 ve q3 eşdeğer çizgisel yüklerine dönüştürülür. Çizgisel yükler kolon kuvvetleri ile dengededir.
Kolon kuvvetleri üst yapının analizinden bilinmektedir. q1, q2 ve q3 çizgisel
yüklerinin sayısal değerleri bulunur:
Sınır değerler:
çekme donatısı
Etriye
Gövde donatısı
N d2 N d8
q1 = q2 =
N d5 q3 = Montaj veya mesnet donatısı
L L2
a1 + 1 L1 L 2
+ + a2
2 2 2 2
Temel kirişi ters dönmüş bir sürekli kirişe dönüşmüştür. Kolonların bulunduğu noktalar
mesnettir. q1, q2 ve q3 yükleri açıklıklarda farklıdır. El hesaplarında zorluk yaratır.
Yüklerin ortalaması alınarak açıklık yükleri düzgün yayılı olan daha basit bir sistem h ≥ Lnet/10
Pabuç dağıtma
oluşturulur: b ≥ 100 cm
donatısı
Pabuç ana donatısı
Cc ≥ 50 mm
A B C
t ≥ 200 mm
As2 ≥ As1/3 (açıklıkta montaj donatısı)
Nd2 Nd5 Nd8
Donatı oranı:
As1, As2, Asgöv : açıklık, mesnet ve gövdede kirişlerdeki gibi
As3 : Plak ana donatısı (bir doğrultuda çalışan döşemelerdeki gibi)
q'1 = q1 q1 + q 2 q 2 + q3 q'4 = q 3 As4 ≥ As3 b/5 : Plak dağıtma donatısı (bir doğrultuda çalışan döşemelerdeki gibi)
q'2 = q'3 =
2 2
Statik ve betonarme hesaba esas alınacak sürekli kiriş modeli
Pabuç genişliğinin belirlenmesi:
b pabuç genişliği; zeminde oluşacak en büyük gerilme zemin net gerilmesi fzn den küçük kalacak şekilde seçilir.
Max q i'
Max σ z = ≤ f zn
b
Pabuç konsollarında kesit tesirleri:
M d= 0.5 σz [(b-bw) / 2]2 Konsol momenti, pabuç altında çekme
bw Vd = σz [(b-bw) / 2] Konsol kesme kuvveti
•As3 donatısı Md momentinden hesaplanır.

•t pabuç kalınlığı (mutlaka!) Vcr >Vd olacak şekilde seçilir.
As3 •Kuvvetler 1 m derinliğindeki pabuç parçası için yapılır.
Momentin birimi kN. m/m, kesme kuvvetinin birimi kN/m dir.
b σz
En çok zorlanan kesit
Pabucun davranışı : Zemin gerilmesi pabucu yukarı

doğru eğer, pabuç bir konsol plak gibi davranır. Pabuç
altında çekme oluşur. Pabucun kiriş yüzündeki kesiti
en çok zorlanan kesittir. Pabuç bu kesitte hesaplanan
moment ve kesmeye göre boyutlandırılır, alttaki
çekme kuvvetini karşılamak için pabucun altına As3
donatısı konur.
Md
Vd
Temel kirişinin moment ve kesme diyagramları
•İnşaat alanı uygun ise a1, a2 konsol boyları elden geldiğince q’1 ≈ q’2 ve q’3 ≈ q’4 olacak şekilde seçilir. Konsol boyunun 1.5 m yi aşması uygun olmaz.
•Temel kirişinin statik çözümü herhangi bir yöntem ile (örneğin:CROSS) yapılır. Veya, önce kesme kuvveti diyagramı çizilir, sonra kesme alanlarından moment diyagramı çizilir(daha
basit yol)
•h kiriş yüksekliği Vcr ≥ Vd veya elden geldiğince Vcr ≈ Vd olacak şekilde seçilir. Vd kolon yüzünde hesaplanır. h kiriş yüksekliğini Vcr ≥ Vd olacak şekilde seçmek çok yüksek kirişler
gerektirir. Bu nedenle, kesme kuvvetinin %80-%90 nını beton, geri kalanını etriye alacak şekilde h yüksekliğini seçmek uygun olur.
•Betonarme hesaplarda kesit açıklıklarda ters tablalı (⊥), mesnetlerde dikdörtgendir.
•As1 ve As2 donatıları Md momentinden hesaplanır.
•Temellerde kesme kuvveti momente nazaran daha etkindir. Bu nedenle önce kesme (etriye) hesabı yapılır.
•Moment etkin olmadığından, genellikle, boyuna donatılar minimum olur.
Betonarme hesap sırası:
1. a1, a2 konsol boyları belirlenir

q'1 q'4 2. Kiriş genişliği bw seçilir
q'3 3. Pabuç yüksekliği t seçilir
q'2
4. Beton örtüsü(pas payı) seçilir)
5. Kiriş yüksekliği kesme kuvvetinden hesaplanır.
6. Pabuç genişliği b hesaplanır
7. Zeminde oluşan gerilme hesaplanır.
8. Etriye hesabı yapılır.
9. Açıklık donatıları hesaplanır.
10. Mesnet ek donatıları hesaplanır.
11. Papuç plağı kalınlığı t kontrol edilir.
12. Pabuç donatıları hesaplanır
13. Kirişin çizimi yapılır.
Örnek: Bir doğrultuda sürekli temel kirişi
30/60 cmxcm kesitli üç kolonun oturduğu temel kirişi yapılacaktır. Kolonların eksnel
tasarım kuvvetleri şekilde verilmiştir. Gerekli statik-betonarme hesapları yapınız,
çizimleri veriniz. Kolon yükleri tasarım yükleridir. Arsa sınırı ilk kolonun 1.4 m
solunda, son kolonun 3 m sağındadır. σzem=150 kN/m2, şantiye iyi denetimlidir.
Malzeme: C25/30-B 420C
ÇÖZÜM:
910
q2 = = 252.8 kN/m
(3.4 + 3.8)/2
Model
Kolon yükleri ile dengede

Arsa müsait olduğundan solda ve sağda konsol yapılabilir:
olan çizgisel yükler
770
≈ 252.8 → a 1 ≈ 1.35 m.
3.4
a1 +
2
910
Max q’i ≈ 252.8 → a 2 ≈ 1.70 m.
3.8
a2 +
2
1.5 m den daha uzun konsol, moment ve kesme nedeniyle, fazla zorlanacağından
a1=1.4 m ve a2=1.5 m seçilecektir.
770
q1 = = 248.4 kN/m
1.4 + 3.4/2
910
q3 = = 267.6 kN/m
1.5 + 3.8/2
Bu değerler ile hesaplanan q1’, q2’, q3’ , q4’ düzgün yayılı yüklerine ait moment ve
kesme kuvveti diyagramları verilmiştir.
Hazırlık:
fcd = 16.67, fctd = 1.2, fyd = fywd 365.22 N/mm2
ρb=0.0205
Min ρ = 0.8 . 1.2/365.22 =0.0026
Max ρ = min(0.85ρb=0.0174, 0.02)= 0.0174
Kiriş kesitinin belirlenmesi:
Kiriş genişliği bw= 50 cm seçildi.

Pabuç plağı kalınlığı t = 30 cm seçildi.
Beton örtüsü(pas payı) = 5 cm seçildi.
Kiriş yüksekliği h nın tahmini:

Kesmenin tamamını beton almalı, ancak bu durumda kiriş yüksekliği çok fazla olur. Tamamı yerine %80-%90 nını betonun alması yoluna gidilebilir.
Vd 162
=
499.5 192
Vd = 421.5 kN.
Vcr ≈ Vd sağlanmalı: Vcr=0.65 fctd bw d ≈Vd
Vcr=0.65•1.2 •500 •d ≈ 421500
d ≈ 1081 mm
Kesmenin yaklaşık %90 nını beton alsın istiyoruz:

d ≈ 0.90.1081=973 mm
d = 95 cm, h = 95+5 = 100 cm seçildi.
Kontrol: h =100 cm > Lnet/10=(380-60)/10=32 cm
Pabuç genişliği b nin belirlenmesi: Kiriş etriye hesabı:
En büyük kesme kuvvetine göre tek hesap yapılacaktır.
'
Max q
≤ f zn
i
b Vd = 421.5 kN Max Vd=0.22 fcd bw d
Max Vd = 0.22•16.67•500•950 = 1742.0 kN
olmalı. Vd < Max Vd Vcr=0.65 fctd bw d
Vcr = 0.65•1.2•500•950 = 370.5 kN
fzn = 1.5σzem - γh=1.5•150.0 - 18•1.0 = 207.0 kN/m2
Vcr < Vd dir, kesmenin 370.5/421.5=0.88 (%88) i beton tarafından
Max q’i = 267.6 kN/m
karşılanıyor.
267.6/b ≤ 207.0 b ≥ 1.29 m Vcr < Vd olduğundan min etriye yetmez, etriye hesabı yapılacak:
Zemin sürprizlerle dolu olduğundan %10-%20 gibi daha büyük 4 kollu φ10 etriye kullanılırsa Asw = 4•79 = 316 mm2
seçerek güvenli tarafta kalmak uygun olur. Bu nedenle Asw V
= d
316/s = 421500/(365.22•950) s = 260 mm olur. s f ywd d
b = 150 cm seçildi. Seçilen etriye: 2φ10/200 açıklıklarda
2φ10/100 sarılma bölgelerinde.
Zemindeki gerilme:
Kontrol: Asw f
≥ 0.3 ctd
Max σz = 267.6/1.50 = 178.4 kN/m2 ≤ fzn= 207.0 kN/m2 316/(200•500) ≥ 0.3•1.2/365.22 olmalı sbw f ywd
0.0032 > 0.0010
Kesit boyutları:
Kiriş boyuna donatı hesabı (M. R. AYDIN tabloları): C Mesnedinde(dikdörtgen):
Önce en büyük açıklık momentine göre hesap yapılacaktır. Minimum donatı Önce en büyük mesnet momentine göre hesap yapılacaktır. Minimum
çıkması kuvvetle muhtemeldir. Eğer en büyük moment için minimum donatı donatı çıkması kuvvetle muhtemeldir. Eğer en büyük moment için
çıkarsa diğer açıklıklar için hesap yapmaya gerek kalmaz, onlar da minimum minimum donatı çıkarsa diğer mesnetler için hesap yapmaya gerek
donatı gerektirecektir. kalmaz, onlar da minimum donatı gerektirecektir.
B-C açıklığında(tablalı):
Moment azaltması:
Md=178.1 kN.m, d=95 cm, hf/d=30/95≈0.3, b/b0=150/50=3 Md=301.1-(401.4•0.60)/3=220.8 kN.m
Vda
m=178.1 • 106/(1500•9502 •16.67)=0.0079 ω=0.011 d=95 cm Md ← Md -
50 3
As=0.011 (16.67/365.22)•1500•950=715 mm2
950 500
As=? kh = =14.30 → k s = 0.283
Min As=0.0026•500•950=1235 mm2>As 100 220.8
As=1235 mm2 alınacak. Md=178.1 kN.m
As=104 • 0.283 • 220.2/950= 658 mm2
Üstte seç.: 3φ16+3φ16 (603+603=1206 mm2)
Min As=1235 mm2>As.
95 cm
150 cm As=1235 mm2 alınacak.
Mont.:1206/3=402 mm2
Asmev=603+452=1055 mm2
Altta Seç.: 4φ12 (452 mm2) montaj
Asek=1235-1055=180 mm2
Altta ek seç.: 1φ16 (201 mm2)
5
Montaj ve düz donatılar kesilmeden kiriş boyunca uzatılacak(L<12 m)
B Mesnedinde(dikdörtgen):
A-B açıklığında(tablalı):
Min donatı gerekli.
Md=99.8 kN.m <B-C açıklığındaki moment. B-C açıklığında Min donatı
As=1235 mm2.
kullanıldığından, bu açıklıkta da minimum donatı gerekecektir.
Asmev=2 • 603+452=1658 mm2>As, ek gerekmez.
Üstte seç.: 3φ16+3φ16 (603+603=1206 mm2)
Altta : 4φ12 (452 mm2)
A Mesnedinde(dikdörtgen):
Min donatı gerekli, C mesnedi ile aynı.
Altta ek: 1φ16 (201 mm2/m)
Gövde donatısı:
Asgövde=0.001•500•950=475 mm2
Seç.:4φ12 (452 mm2)
Pabuç statik-betonarme hesabı: Papuç plağının 1m lik şeridindeki iç kuvvetler hesaplanır.
Pabuç konsol kuvvetleri:

Md =178.4•0.502/2 = -22.3 kN•m/m Konsol momenti, pabuç altında çekme
Vd = 178.4•0.50 = 89.2 kN/m Konsol kesme kuvveti
Pabuç kesme hesabı:

Max Vd=0.22 fcd bw d
En çok zorlanan kesit
Max Vd = 0.22•16.67•1000•250=916.9 kN/m >Vd
Pabuca etriye konulamadığından kesmenin tamamını beton karşılamalıdır:
Vcr > Vd olmalı (mutlaka!)
Vcr= 0.65•1.2•1000•250 = 195.0 kN/m >Vd Vcr=0.65 fctd bw d>Vd
Seçilen pabuç kalınlığı t=30 cm yeterlidir!
σz=178.4 kN/m2
Pabuç enine donatısının hesabı:
Md = 22.3 kN•m/m, d=25 cm.
250 1000
kh = =1674 → k s = 0.281
100 22.3
As3=104 • 0.281•22.3/250=251 mm2/m.
Min As3=0.002•1000•250=500 mm2/m > As3
As3=500 mm2/m alınacak.
Seç.: φ10/155 (507 mm2)
Pabuç boyuna(dağıtma) donatısının hesabı:

Dağıtma donatısı As4 = As3 b/5
As4 =507•1.5/5 =152 mm2
Seç.:2φ10 (157 mm2)
Çizim:
A B C
600
600 a 600 500
TK01 TK02 500/1000 TK03 500/1000 TK04
6Ø16
3Ø16+3Ø16 3Ø16+3Ø16
2Ø12(göv) L=
2Ø12
100 100 100 100 100 100 100
100 2Ø12(göv) L= 2Ø12
2Ø10
2Ø10 2Ø10 2Ø10 Ø10/155
4Ø12 4Ø12 4Ø12
a 2Ø10 2Ø10 Etr.:2Ø10/100
1400 3400 mm 3800 mm 1500 1500 L=
3Ø16 L=
Ø10/155 L=
3Ø16 L= a-a
3Ø16 L=
2Ø12(göv) L=
2Ø12(göv) L= C25/30
B 420C
4Ø12 L=
1Ø16 L= 1Ø16 L=
Hesap modeli: İki yönde sürekli temeller
Farklı hesap modelleri vardır. Burada en basit bir model

açıklanacaktır.
Her kolon yükü, o noktaya birleşen kirişlerin komşu açıklıkları

ile orantılı olarak, kirişlere dağıtılır. Her kiriş, bağımsız olarak,
bir yönde sürekli kiriş gibi hesaplanır. Örnek olarak B ve 2 aksı
kirişlerinin yükleri aşağıda verilmiştir.
L x1
Nd4 x = N
L x1 + L y1 + L y 2 d 4
L x1 + L x 2
Nd5 x = N
L x1 + L x 2 + L y1 + L y 2 d 5
L x2
Nd6 x = N
L x 2 + L y1 + L y 2 d 6
L y1
Nd2 y = Nd2
L y1 + L x1 + L x 2
L y1 + L y 2
Nd5 y = Nd5
L y1 + L y 2 + L x1 + L x 2
Ly2
Nd8 y = Nd8
L y 2 + L x1 + L x 2
Hesap modeli: Kirişli radye temeller
Kolon kuvvetlerinin bileşkesi yaklaşık olarak plak ağırlık merkezinden

geçmelidir. Gerekirse plak konsolları yapılarak bu sağlanmaya
çalışılır. Bu durumda zemin gerilmesi düzgün yayılı olur.
Zemin gerilmesi σz=ΣNdi/A ≤ fzn dir. A plak alanıdır.
Plaklar σz düzgün yayılı yükü ile çözülürler. Plak zati yükü alınmaz.
Kirişlere plaklardan üçgen, trapez ve varsa (konsol döşemelerden)

düzgün yayılı yükler etkir. Kiriş zati yükü alınmaz. Kirişler sürekli kiriş
gibi çözülür.
Döşeme ve kiriş zati yükleri, kendi paylarına düşen zemin gerilmesi ile
dengelendiğinden, plak ve kiriş statiğinde yük olarak alınmazlar.
Plak ve kirişlerin açıklıklarında üstte, mesnetlerinde altta çekme

oluşur.
Plak ve kiriş minimum koşullarına ve temeller için verilen minimum

koşullara uyulur.
1 aksı kirişinin yükleri örnek olarak gösterilmiştir.
Temel Örnekleri (Fotoğraflar)
Kolon filizleri
Kolon kalıbı
Pabuç
Pabuç
Bağ kirişi
Birleşik temel
Tekil temel
Birleşik ve tekil temel Tekil temel
Kolon filizleri
Kiriş donatıları
Pabuç
(ampatman)
Tekil temel Bir yönde sürekli temel
İki yönde sürekli temel: Donatılar yerleştiriliyor Kiriş donatıları
Pabuç donatıları
Kiriş donatıları
Kolon filizleri
Kolon filizleri
Konsol
İki yönde sürekli temel: dolgu yapılıyor İki yönde sürekli temelde kiriş-kiriş-kolon birleşim noktası
Plak donatıları
Kiriş donatıları
Radye temel: Donatılar yerleştiriliyor Radye temel : beton dökülüyor
Kolon filizleri
döşeme
Kiriş
Radye temel : kalıp söküldükten sonra Radye temel : Boşluklar dolduruluyor
Kazık temel
Keson temel
Foto: Cihan BÜYÜKBURÇ-Romanya, 2005
"Wenn ich einen Stahlbetonteil bewehre bin ich mir nicht ganz sicher, ob das nicht besser gemacht werden könnte. Und das beunruhigt mich.“
“Betonarme bir elemanın donatısını yerleştirdikten sonra ‘acaba daha iyi olabilir miydi?’ diye hep huzursuz olmuşumdur.”
Hubert RÜSCH
Hubert RÜSCH, 1904 – 1979, Münih Teknik Üniversitesi profesörü idi. Betonarme, öngerilmeli betonarme ve özellikle taşıma gücü teorisinin geliştirilmesi alanındaki
çalışmaları ile dünyaca ünlü bir bilim adamıdır. RÜSCH’ün doktora öğrencisi Prof. Dr. İhsan MUNGAN şöyle naklediyor: “Rüsch'ün bu sözleri 48 yıldır kulaklarımda. Bu
sözlerle RÜSCH, donatı yerleştirmenin bir sanat olduğunu ve bugünkü bilgilerimizin bu sanatı en iyi şekilde yapabilmemiz için yeterli olduğundan şüphe ettiğini dile getirmek
istiyordu. Gerçekten de haklı çıktı. Pilyelerin nerdeyse artık kullanılmaması ve sarılma bölgelerinde etriye sıklaştırılması gibi uygulamalar 1960'lı yıllarda yoktu. Doktora
hocam olan Rüsch hem bir insan olarak mükemmeldi, hem de bilim adamı olarak bir dehaydı. Onu hala hep rahmetle anarım. Bilim adamlığını ben ondan öğrendim.”
Betonarme teorisi henüz “tam ve kusursuz” değildir. Hesap yöntemlerinin temelini oluşturan varsayımlar ne kadar gerçekçi olursa olsun, bu yöntemler, kesin değildir-
yaklaşıktır. Çünkü bu yöntemlerde, betonarmenin koşullara göre değişen karmaşık davranışı idealleştirilerek ele alınır. Karmaşık davranışı çözümleyebilmek ve somut
olarak anlayabilmek için benzeşimler yapılır. Davranış, soyut mekanik modellerden yararlanılarak açıklanmaya çalışılır. Ayrıca bazı durumlar, genellikle etkileri az olduğu
için, hesaba katılmaz-ama bunlar vardır. Bu yüzden, betonarmenin gerçek davranışını yansıtan tablo, hiçbir zaman “tam ve kesin” olarak çizilemez.
“GÜNDÜZ, A., Betonarme, Taşıma Gücüne Göre Hesap, İstanbul, 1980” den alınmıştır.
Statik, Mukavemet, Yapı Statiği, Betonarme, v.b. konuları okuyan öğrenci, bütün bu bilgileri belirli bir amaca yönelik olarak biraraya getirme gayreti içindedir, bu gayreti
doğru ve anlamlı yapabilme becerisini bir kitapta aramaktadır.
Öğrencinin gerçekte istediği “tecrübe” nin öğretilmesidir. Ancak, tecrübeyi öğretmek mümkün değildir, tecrübe ancak yaşanarak elde edilebilir.
Mühendislik faaliyetleri içinde yaşamak ve proje yapmak “hata” yapmak demektir. Hata yapmayan mühendis tecrübe de kazanamaz. Doğal olarak bu iddia, hata yapan
ancak, hatasını gören ve bunu düzelterek doğrusunu bulan mühendis için geçerlidir. Oysa, çok az proje mühendisi dizayn ettiği yapıyı, işletmeye açıldıktan sonra ve zaman
zaman, gidip ziyaret etmektedir.
Böylece proje mühendisi, proje esnasında yaptığı hataları hemen hiç görmemekte ve gerekli dersi de alamamaktadır.
“ATIMTAY, E., Betonarme Sistemlerin Tasarımı, Cilt I, II, Ortadoğu Teknik Üniversitesi yayını, Ankara, 2001” den alınmıştır.
“Analizden sayısal sonuçlar elde edilir. Cahil mühendisler yapılan varsayımları unutarak çıkan sayıları gerçek sanıp bunların problemin çözümü olduğuna inanırlar.
Hardy CROSS
(Amerikalı Mühendis, yapı statiğinden bilinen ünlü CROSS metodunun yaratıcısı)
Sanat “yapmaktır”. Bilim “bilmek” , fakat Mühendislik “ne yaptığını bilmektir”. Albert Einstein
Mühendisin Yemini:
Bana verilen mühendislik unvanına daima layık olmaya, onun bana sağladığı yetki ve yüklediği
sorumluluğu bilerek, hangi şartlar altında olursa olsun onları ancak iyiye kullanmaya, yurduma ve
insanlığa yararlı olmaya, kendimi ve mesleğimi maddi ve manevi alanlarda yükseltmeye çalışacağıma
namusum üzerine yemin ederim.
“www.imo.gov.tr” den alınmıştır.
Bu PORECE ne denli güvenli bir PROJEDİR acaba?
Yanlış Doğru
------------------------------------------------------- Schnell, gut, billig:
BURO Büro
Wer schnell und gut baut, kann nicht billig bauen!
MÜTAHHİT Müteahhit
Wer schnell und billig baut, kann nicht gut bauen!
MİMARI Mimari
Wer gut und billig baut, kann nicht schnell bauen!
POROCE Proje
MINTIKA Ada
Hızlı, iyi, ucuz:
PORSEL Parsel
SİTATİK Statik Hızlı ve iyi inşa eden ucuz inşa edemez!
ELEKTİRİK Elektrik Hızlı ve ucuz inşa eden iyi inşa edemez!
SIHİ Sıhhi İyi ve ucuz inşa eden hızlı inşa edemez!
Matematikçi için: Mühendis için:
2x2=3 Kesin yanlış 2x2=3 duruma göre doğru
2x2=4 Doğru 2x2=4 Doğru
2x2=5 Kesin yanlış! 2x2=5 duruma göre doğru
DOLU DOLU YARINLAR DİLEĞİ İLE…

Betonarme Temeller

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Betonarme Temeller

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TEMELLER

Kolon veya perdeler zemine doğrudan oturtulamazlar. Betonarme kolonun dayanımı

Temelin tek amacı zeminde oluşan gerilmeyi zeminin taşıyabileceği düzeye

Sağlam zemin Düşük maliyet

Kolon Bağ kirişi

Perspektif görünüş Plan

Nd1 << Nd2

Nd1 >> Nd2

Perspektif görünüş Plan Perspektif görünüş

Kolon Kolon Kiriş

Plan Plan Plak

Sağlam zemin Köprü ayağı kazıklı temeli

Yerinde döküm keson Öndöküm batırma keson

Bağ kirişinin min eksenel kuvveti* 1, 2 %6 %8 %10 %12

mm2 olduğundan ayrıca donatı koymaya gerek yoktur. N kuvvetinin

σz +1.5γbh – 1.5γzh ≤ 1.5 σzem

σz +1.5(γb – γz) h ≤ 1.5 σzem

sağlanacak şekilde temel taban boyutunu (pabucu) belirler.

Nd2, Nd5 ve Nd8 : Kolon tasarım kuvvetleri (kN)

Pabuç konsollarında kesit tesirleri:

M d= 0.5 σz [(b-bw) / 2]2 Konsol momenti, pabuç altında çekme

bw Vd = σz [(b-bw) / 2] Konsol kesme kuvveti

•As3 donatısı Md momentinden hesaplanır.

En çok zorlanan kesit

Pabucun davranışı : Zemin gerilmesi pabucu yukarı

•Betonarme hesaplarda kesit açıklıklarda ters tablalı (⊥), mesnetlerde dikdörtgendir.

•As1 ve As2 donatıları Md momentinden hesaplanır.

•Moment etkin olmadığından, genellikle, boyuna donatılar minimum olur.

Betonarme hesap sırası:

1. a1, a2 konsol boyları belirlenir

Kolon yükleri ile dengede

Kiriş kesitinin belirlenmesi:

Kiriş genişliği bw= 50 cm seçildi.

Kiriş yüksekliği h nın tahmini:

Kesmenin yaklaşık %90 nını beton alsın istiyoruz:

Kontrol: h =100 cm > Lnet/10=(380-60)/10=32 cm

Pabuç konsol kuvvetleri:

Vd = 178.4•0.50 = 89.2 kN/m Konsol kesme kuvveti

Pabuç kesme hesabı:

Pabuç boyuna(dağıtma) donatısının hesabı:

Farklı hesap modelleri vardır. Burada en basit bir model

Her kolon yükü, o noktaya birleşen kirişlerin komşu açıklıkları

Kolon kuvvetlerinin bileşkesi yaklaşık olarak plak ağırlık merkezinden

Zemin gerilmesi σz=ΣNdi/A ≤ fzn dir. A plak alanıdır.

Kirişlere plaklardan üçgen, trapez ve varsa (konsol döşemelerden)

Plak ve kirişlerin açıklıklarında üstte, mesnetlerinde altta çekme

Plak ve kiriş minimum koşullarına ve temeller için verilen minimum

1 aksı kirişinin yükleri örnek olarak gösterilmiştir.

Tekil temel Bir yönde sürekli temel

Radye temel: Donatılar yerleştiriliyor Radye temel : beton dökülüyor

Radye temel : kalıp söküldükten sonra Radye temel : Boşluklar dolduruluyor

Foto: Cihan BÜYÜKBURÇ-Romanya, 2005

“www.imo.gov.tr” den alınmıştır.

Bu PORECE ne denli güvenli bir PROJEDİR acaba?

DOLU DOLU YARINLAR DİLEĞİ İLE…

You might also like