Module 1 2 3 Final

0
PAUNANG SALITA
“KASABAY NG PAG-UNLAD NG BAYAN ANG PAG-UNLAD NG KANIYANG MAMAMAYAN, SA

LAHAT NG ASPETO NG BUHAY”
TUGON SA PAG-UNLAD AT PAGBABAGO SA BAWAT SULOK NG MUNDO ANG PAGYAKAP AT
PAKIKIPAGSABAYAN SA AGOS NA ITO NG PANITIKANG PILIPINO. ANG
PAGPAPALIT-ANYO NITO AT PAGBIBIHIS MULA SA MAKALUMANG PANITIKAN
HANGGANG SA KASALUKUYAN UPANG MANAPAY MAIPABATID SA KARAMIHAN,
LALO’T HIGIT SA MGA KABATAAN ANG KAYAMANANG ANGKIN NG PANITIKANG
NATATANGI, ANG PANITIKANG PILIPINO.
ALINSUNOD SA PAGBABAGO NG KURIKULUM, ANG PAGBUO SA MGA KAGAMITANG
PANTURO AT PAMPAGKATUTO UPANG MAKAAGAPAY SA PAGPAPALAWAK NG
KAALAMAN NG MGA MAG-AARAL SA ASIGNATURANG FILIPINO.
PINAGLAANAN NG MAHUHUSAY AT MAKABAGONG PAMAMARAAN UPANG HIGIT NA
MAIANGKOP SA URI NG MGA MAG-AARAL ANG MGA GAWAIN SA MODYUL NA
ITO. SAPAGKAT NANINIWALA ANG KAGAWARAN NG EDUKASYON NA ANG
MAHUSAY AT KALIDAD NA EDUKASYON AY MAKAKAMTAN NG BAWAT ISANG
PILIPINONG MAG-AARAL MULA NGAYON AT SA MGA SUSUNOD PANG
HENERASYON.
PASASALAMAT
TAOS-PUSONG NAGPAPASALAMAT ANG MGA MAY-AKDA SA MGA MANUNULAT NG MGA

AKDANG GINAMIT SA MODYUL NA ITO. HINDI MATATAWARAN ANG NAGING
AMBAG NG KANILANG MGA AKDANG PAMPANITIKAN UPANG LINANGIN ANG
PAGPAPAHALAGA SA KULTURANG PILIPINO.HINDI RIN MAPASUSUBALIAN ANG
KABISAAN NA MAIDUDULOT NG MGA AKDA UPANG HIGIT NA MAPAGTIBAY ANG
PAGKAKAILALAN NG MAG-AARAL SA KANIYANG IDENTIDAD BILANG
MAMAMAYANG PILIPINO. NAIS NAMING MAGPASALAMAT SA SUMUSUNOD NA
MANUNULAT.
ABDON M. BALDE JR. HAHAMAKIN ANG LAHAT
ANDRES BONIFACIO PAG-IBIG SA TINUBUANG LUPA
BRILLANTES MENDOZA “MANORO” ( ANG GURO )
CARLO J. CAPARAS MGA KLASE NG KOMIKS
DIONISIO SALAZAR SINAG SA KARIMLAN
EROS ATALIA SKYFAKES
D¥ 2Ô
GENOVEVA EDROZA MATUTE ANG PAGLALAYAG SA PUSO NG ISANG BATA
GREGORIO G. CRUZ MGA GINTO SA PUTIKAN
JESS TORRES POSITIBONG KASABIHAN
JOSE CORAZON DE JESUS BULAKLAK NG LAHING KALINISLINISAN
JOSE RIZAL ANG KATAMARAN NG MGA PILIPINO
LIWAYWAY ARCEO UHAW ANG TIGANG NA LUPA
MANUEL L. QUEZON WIKANG PAMBANSA
MIL ADONIS SA GITNA NG DILIM
NARCISO G. REYES LUPANG TINUBUAN
SEVERINO REYES WALANG SUGAT
MGA MAY-AKDA
TALAAN NG NILALAMAN
MODYUL 1: SALAMIN NG KAHAPON…BAKASIN NATIN NGAYON
ARALIN 1.1 – ANG PANITIKAN SA PANAHON NG MGA KATUTUBO

ARALIN 1.1.1 : A. PANITIKAN: KARUNUNGANG - BAYAN
(SALAWIKAIN, SAWIKAIN AT KASABIHAN)
B. WIKA: DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING
ARALIN 1.1.2 : A. PANITIKAN: ALAMAT

“MINA NG GINTO” - ALAMAT NG BAGUIO
B. WIKA: PANG-ABAY NA PAMANAHON AT

PANLUNAN
ARALIN 1.1.3 : A. PANITIKAN: EPIKO

“TUWAANG” – EPIKO NG MGA BAGOBO
B. WIKA: PANG-ABAY NA PAMARAAN
ARALIN 1.2 – ANG PANITIKAN SA PANAHON NG MGA ESPAΗΗ͂OL
D¥ 3Ô
ARALIN 1.2.1 : A. PANITIKAN: ANG KARAGATAN AT DUPLO
B. WIKA: MGA EUPEMISTIKONG PAHAYAG
ARALIN 1.2.2 : A. PANITIKAN: TULA

”PAG-IBIG SA TINUBUANG LUPA”
NI ANDRES BONIFACIO
B. WIKA: MGA PANDIWANG NAGPAPAHAYAG

NG EMOSYON O DAMDAMIN
ARALIN 1.2.3: A. PANITIKAN: SANAYSAY

”ANG KATAMARAN NG MGA PILIPINO” NI DR. JOSE P. RIZAL
B. WIKA: ANG PANGUNAHIN AT PANTULONG NA KAISIPAN
ARALIN 1.3 – ANG PANITIKAN SA PANAHON NG MGA HAPONES

ARALIN 1.3.1 : A. PANITIKAN: TANAGA AT HAIKU
B. WIKA: MGA PANGUNGUSAP NA WALANG PAKSA
ARALIN 1.3.2 : A. PANITIKAN: MAIKLING KUWENTO

“UHAW ANG TIGANG NA LUPA”
NI LIWAYWAY ARCEO
B. WIKA: SANHI AT BUNGA NG MGA PANGYAYARI
MODYUL 2: SANDIGAN NG LAHI…IKARANGAL NATIN
ARALIN 2. 1: ANG PANITIKAN SA PANAHON NG AMERIKANO

ARALIN 2.1.1: A. PANITIKAN: BALAGTASAN
“BULAKLAK NG LAHING KALINIS-LINISAN”
NI JOSE CORAZON DE JESUS
B. WIKA: OPINYON O KATOTOHANAN
ARALIN 2.1.2: A. PANITIKAN: SARSUWELA

“WALANG SUGAT” NI SEVERINO REYES
B. WIKA: KAANTASAN NG PANG-URI
ARALIN 2.2: ANG PANITIKAN SA PANAHON NG KOMONWELT

ARALIN 2.2.1: A. PANITIKAN: SANAYSAY (TALUMPATI)
“WIKANG PAMBANSA” NI MANUEL L. QUEZON
D¥ 4Ô
B. WIKA: IBA’T IBANG PARAAN NG PAGPAPAHAYAG
ARALIN 2.2.2: A. PANITIKAN: MAIKLING KUWENTO
“LUPANG TINUBUAN” NI NARCISO G. REYES
B. WIKA: KAYARIAN NG PANG-URI
ARALIN 3: ANG PANITIKAN SA PANAHON NG KASARINLAN
ARALIN 2.3.1: A. PANITIKAN : MAIKLING KUWENTO

“ANG PAGLALAYAG SA PUSO NG ISANG BATA”
NI GENOVEVA EDROZA MATUTE
B. WIKA: ASPEKTO NG PANDIWA

ARALIN 2.3.2: A. PANITIKAN: DULA
“SINAG SA KARIMLAN” NI DIONISIO SALAZAR
B. WIKA: PAGSANG-AYON AT PAGSALUNGAT
MODYUL 3: REPLEKSIYON NG KASALUKUYAN…

TUNGO SA KINABUKASAN
ARALIN 3.1: KONTEMPORARYONG PANITIKAN TUNGO SA KULTURA AT

PANITIKANG POPULAR
A. PANITIKAN: POPULAR NA BABASAHIN

PAHAYAGAN (TABLOID)
KOMIKS
MAGASIN
KONTEMPORARYONG DAGLI
B. WIKA: ANTAS NG WIKA

PORMAL
DI-PORMAL
BALBAL
ARALIN 3.2: BROADCAST MEDIA: MEKANISMO NG PAGBABAGO

AT PAG-UNLAD NG KULTURANG PILIPINO
. A. PANITIKAN: OPINYON AT TALAKAYANG PANRADYO

B. WIKA: KONSEPTO NG PANANAW
A. PANITIKAN: DOKUMENTARYONG PANTELEBISYON

B. WIKA: MGA KONSEPTONG MAY KAUGNAYANG
LOHIKAL
ARALIN 3.3: DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA:
D¥ 5Ô
MIDYUM SA PAGBABAGONG PANLIPUNAN
PANITIKAN: MANORO (ANG GURO) SA DIREKSIYON NI

BRILLANTE MENDOZA
WIKA: KOMUNIKATIBONG GAMIT NG MGA PAHAYAG
D¥ 6Ô
MODYUL 1 : SALAMIN NG KAHAPON
BAKASIN NATIN NGAYON
I. PANIMULA AT MGA POKUS NA TANONG
BINABATI KITA AT NASA BAITANG 8 KA NA NG PAG-AARAL NG FILIPINO!

TINITIYAK KO NA KAWIWILIHAN MO ANG NILALAMAN NG MODYUL NA ITO
DAHIL MAGBABALIK-TANAW TAYO SA ILANG AKDANG PAMPANITIKANG
PILIPINO NA UMUSBONG AT LUMAGANAP SA TATLONG PANAHON NG
KASAYSAYAN NG ATING BANSA - ANG PANAHON NG MGA KATUTUBO,
PANAHON NG MGA ESPAÑOL, AT PANAHON NG MGA HAPON. MAGKASAMA
NATING TUTUKLASIN KUNG ANO ANG ILANG AKDANG PAMPANITIKAN NA
LUMAGANAP SA TATLONG PANAHON NA NABANGGIT. TUTUKLASIN NATIN
KUNG MASASALAMIN BA SA MGA AKDANG PAMPANITKAN ANG KULTURA NG
MGA PILIPINO SA PANAHONG NAISULAT ANG MGA ITO AT KUNG BAKIT NAIIBA
ANG PAKSA NG MGA AKDANG ITO SA BAWAT PANAHON.
II. ANG MGA ARALIN AT ANG SAKLAW NITO

MASASAGOT MO ANG MAHAHALAGANG TANONG SA ITAAS KUNG UUNAWAIN MO ANG
SUMUSUNOD NA ARALIN NA NAKAPALOOB SA MODYUL NA ITO.
ARALIN 1.1 – ANG PANITIKAN SA PANAHON NG MGA KATUTUBO

ARALIN 1.1.1 : A. PANITIKAN: KARUNUNGANG - BAYAN
(SALAWIKAIN, SAWIKAIN AT KASABIHAN)
B. WIKA: DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING
ARALIN 1.1.2 : A. PANITIKAN: ALAMAT

“MINA NG GINTO” - ALAMAT NG BAGUIO
B. WIKA: PANG-ABAY NA PAMANAHON AT

PANLUNAN
ARALIN 1.1.3 : A. PANITIKAN: EPIKO

“TUWAANG” – EPIKO NG MGA BAGOBO
B. WIKA: PANG-ABAY NA PAMARAAN

ARALIN 1.2 – ANG PANITIKAN SA PANAHON NG MGA ESPAΗΗ͂OL
ARALIN 1.2.1 : A. PANITIKAN: ANG KARAGATAN AT DUPLO
B. WIKA: MGA EUPEMISTIKONG PAHAYAG
ARALIN 1.2.2 : A. PANITIKAN: TULA

”PAG-IBIG SA TINUBUANG LUPA” NI ANDRES BONIFACIO
D¥ 7Ô
B. WIKA: MGA PANDIWANG NAGPAPAHAYAG
NG EMOSYON O DAMDAMIN
ARALIN 1.2.3: A. PANITIKAN: SANAYSAY

”ANG KATAMARAN NG MGA PILIPINO” NI DR. JOSE P. RIZAL
B. WIKA: ANG PANGUNAHIN AT PANTULONG NA KAISIPAN

ARALIN 1.3 – ANG PANITIKAN SA PANAHON NG MGA HAPON
ARALIN 1.3.1 : A. PANITIKAN: TANAGA AT HAIKU
ARALIN 1.3.2 : A.PANITIKAN: MAIKLING KUWENTO
“UHAW ANG TIGANG NA LUPA” NI LIWAYWAY ARCEO
B. WIKA: SANHI AT BUNGA NG MGA PANGYAYARI

SA PAGTATAPOS NG MODYUL NA ITO, IKAW AY INAASAHANG:
ARALIN 1.1 – MAKAPAGPAPAMALAS NG IYONG PAG-UNAWA SA MGA KARUNUNGANG
BAYAN, ALAMAT AT EPIKO NA LUMAGANAP SA PANAHON NG MGA
KATUTUBO UPANG MAUNAWAAN MO ANG KALAGAYANG PANLIPUNAN
NOON PANAHONG NAISULAT ITO, AT MAPAHALAGAHAN MO ANG KULTURA
NG LAHING ATING PINAGMULAN;
ARALIN 1.2 – MAKAPAGPAPAMALAS NG IYONG ANG PAG-UNAWA SA KARAGATAN,

DUPLO, TULA, AT SANAYSAY NA LUMAGANAP SA PANAHON NG MGA
ESPAἬΙOL, HIGIT SA PANAHON NG HIMAGSIKAN UPANG IYONG
MAUNAWAAN AT MAPAHALAGAHAN ANG KULTURA AT KALAGAYANG
PANLIPUNAN NG ATING BANSA SA PANAHONG NAISULAT ANG MGA ITO;
ARALIN 1.3 – MAKAPAGPAPAMALAS NG IYONG PAG-UNAWA SA TANAGA, HAIKU, AT

MAIKLING KUWENTO NA UMUSBONG SA PANAHON NG MGA HAPON
UPANG MAPAHALAGAHAN MO ANG KULTURANG NAIBAHAGI NG BANSANG
ITO SA ATING BANSA.
III. INAASAHANG MGA KASANAYAN
D¥ 8Ô
NARITO ANG MGA KAALAMAN AT KAKAYAHAN NA MALILINANG SA IYO SA
PAGTALAKAY MO SA MODYUL NA ITO.
MODYUL 1 : MGA KASANAYANG PAMPAGKATUTO

SALAMIN NG PAG-UNAWA SA NAPAKINGGAN
KAHAPON…
NABIBIGYANG –KAHULUGAN ANG MGA MAKABULUHANG SALITA/
BAKASIN NATIN MATATALINGHAGANG PAHAYAG NA GINAMIT SA TEKSTO/
NGAYON DISKURSONG PINAKINGGAN
NAKAPAGLALAHAD NG SARILING PANANAW SA PAGIGING MAKA

TOTOHANAN/DI- MAKATOTOHANAN NG MGA
PUNTO/ARGUMENTONG
BIBIGYANG- DIIN O HALAGA SA NAPAKINGGAN
NAKIKINIG NANG MAY PAG-UNAWA UPANG:

 MAILAHAD ANG LAYUNIN NG NAPAKINGGAN
 MASAGOT ANG MGA TIYAK NA TANONG
 MAIPALIWANAG ANG PAGKAKAUGNAY-UGNAY
NG MGA PANGYAYARI
 MASURI ANG SANHI AT BUNGA NG MGA
PANGYAYARI
 MAPATUNAYAN ANG KAWASTUAN NG MGA
IMPORMASYON BATAY SA SARILING KARANASAN
PAGSASALITA
NAGAGAMIT ANG MGA KAALAMAN AT KAKAYAHANG
PANGGRAMATIKA NA MAKATUTULONG SA PAGTATAMO NG
PASALITANG KOMUNIKASYON TULAD NG:
 DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING
 MGA PANG-ABAY
 PAMANAHON
 PANLUNAN
 PAMARAAN
 MGA EUPEMISTIKONG PAHAYAG
 MATATALINGHAGANG PAHAYAG
NAIBABAHAGI ANG SARILING OPINYON, PANANAW, KATUWIRAN,

INTERPRETASYON SA TULONG NG MGA DISKURSONG:
 NAGPAPALIWANAG
 NANGANGATUWIRAN
 NAGSASALAYSAY
 NAGLALARAWAN
NAIBABAHAGI ANG SARILING OPINYON,PANANAW,DAMDAMIN

AT SALOOBIN NA MAY KAUGNAYAN SA PAKSA
D¥ 9Ô
NABIBIGYANG-KAHULUGAN ANG MGA PAHAYAG/PANGUNGUSAP
NA NAGBIBIGAY-PAHIWATIG
PAG-UNAWA SA BINASA
NASUSURI ANG ILANG URI NG PANITIKAN BATAY SA MGA
KATANGIAN NITO:
 KARUNUNGANG-BAYAN
 ALAMAT
 EPIKO
 KARAGATAN
 DUPLO
 TULA
 SANAYSAY
 TULA
 MAIKLING KUWENTO
NAKAPAGBIBIGAY NG WASTONG HINUHA SA PAG-
UUGALI/KATANGIAN NG MGA TAUHAN SA AKDA
NAPAUUNLAD ANG KAKAYAHANG UMUNAWA SA BINASA

SA PAMAMAGITAN NG:
 PAGKILALA SA KAHULUGAN NG MGA SALITA
 KASINGKAHULUGAN AT KASALUNGAT
NA KAHULUGAN
 TALINGHAGA
 PAGBIBIGAY NG HINUHA BATAY SA:

 MGA IDEYA/PANGYAYARI SA AKDA
 DATING KAALAMAN KAUGNAY SA
BINASA
 PAG-UUGNAY NG AKDA SA:

 SARILI
 KAPALIGIRAN
 IBANG TAO
NAIPALILIWANAG KUNG PAANONG ANG MGA ELEMENTO NG

AKDA/
TEKSTO AY NAKATULONG UPANG MAIPAHATID ANG LAYUNIN NA
MAY AKDA
NAPAHAHALAGAHAN ANG KULTURANG PILIPINO NA

MASASALAMIN
SA MGA AKDANG PAMPANITIKAN
NAPAUUNLAD ANG KAKAYAHANG UMUNAWA SA BINASANG

AKDA/TEKSTO SA PAMAMAGITAN NG PAG-UUGNAY NG SANHI AT
D¥ 10Ô
BUNGA NG MGA PANGYAYARI
NAKAGAGAWA NG MGA GAWAING MAGPAPATUNAY SA

MAPANURING PAGBASA NG AKDA/TEKSTO
 NAKABUBUO NG BALANGKAS NG BINASANG TEKSTO
 NAILALARAWAN SA IMAHENG BISWAL ANG MGA
KAISIPAN
O IDEYANG NAKAPALOOB SA AKDA/TEKSTO
NAHUHULAAN ANG KAHIHINATNAN NG MGA PANGYAYARI

SA PAMAMAGITAN NG:
 PAGPILI NG LOHIKAL NA WAKAS
 PAGGAWA NG SARILING WAKAS
 PAGBABAGO NG WAKAS
NAPAHAHALAGAHAN ANG KULTURANG PILIPINO NA

MASASALAMIN
PAGSULAT
NAILALAHAD ANG SARILING KURO-KURO SA MGA DETALYE,
KAISIPAN
AT OPINYONG NAKAPALOOB SA TEKSTO KUNG:
 TOTOO O HINDI TOTOO
 MAY PAGBABATAYAN O KATHANG-ISIP LAMANG
NAKABUBUO NG ANGKOP NA PAGPAPASIYA BATAY SA

AKDA/TEKSTONG BINASA AT NG:
 PAMANTAYANG PANSARILI O SARILING KARANASAN
 PAMANTAYANG GALING SA IBANG TAO O SA IBANG
BABASAHIN
NAGAGAMIT ANG IBA’T IBANG TEKNIK SA PAGPAPALAWAK NG

PAKSA:
 PAGHAHAWIG O PAGTUTULAD
 DEPINISYON
 PAGSUSURI
NAGAGAWANG KAWILI-WILI ANG PANIMULA NG TALATA

SA PAMAMAGITAN NG ISANG:
 KAAKIT-AKIT NA PAHAYAG
 ANEKDOTA
 SERYE NG TANONG
D¥ 11Ô
NAKASUSULAT NG TALATA NA :
 BINUBUO NG MAGKAKAUGNAY AT MAAYOS NA
MGA PANGUNGUSAP NA NAGPAPAHAYAG NG
ISANG BUONG PAGKAKABUO, PALAGAY O
KAISIPAN
 NAGPAPAKITA NG BAHAGI NITO:
 SIMULA
 GITNA
 WAKAS
NAWAWAKASAN ANG TALATA NANG MAY PANGKALAHATANG

IMPRESIYON SA PAMAMAGITAN NG :
 PAGBUBUOD
 MAKABULUHANG OBSERBASYON
 PANGUNAHING KAISIPAN
 PANTULONG NA KAISIPAN
NAISASAAYOS ANG MGA TALA/IMPORMASYONG NAKALAP MULA

SA
IBA’T IBANG PINANGGALINGAN(PANAYAM, AKLAT, PELIKULA,
INTERNET AT IBA PA) NA MAY KAUGNAYAN SA PAKSANG
TINALAKAY
NAGAGAMIT ANG IBA’T IBANG TEKNIK SA PAGPAPALAWAK NG

PAKSA TULAD NG :
 DEPINISYON
 PAGHAHALIMBAWA
 PAGSUSURI
 PAGHAHAWIG O PAGTUTULAD
 SANHI AT BUNGA
TATAS
NAIPAPAMALAS ANG MGA NATAMONG KAALAMAN AT KAKAYAHAN
SA PAGLINANG NG PANGANGAILANGANG PANGKOMUNAKATIBO
NASUSURI ANG MAHAHALAGANG DETALYE NG NAPANOOD,

NAPAKINGGAN, O NABASANG IMPORMASYON (MEDIA
LITERACY)
NAGAGAMIT ANG PORMAL AT IMPORMAL NA FILIPINO SA

KOMUNIKASYON AYON SA SITWASYON,PANGANGAILANGAN,
AT PAGKAKATAON
NATATAYA KUNG ANG NAPAKINGGAN, NAPANOOD, O NABASA

AY MAY KABULUHAN AT KREDIBILIDAD
D¥ 12Ô
PAKIKITUNGO SA WIKA AT PANITIKAN
NAGPAPAKITA NG LIKAS NA INTERES AT KASABIKAN SA PAGBUO
AT PAGSAGOT NG MGA TANONG AT PUNA SA PANITIKAN /
TEKSTONG
NAPANOOD, NABASA, O NAPAKINGGAN
NAGPAPAMALAS NG KAWILIHAN AT MALALIM NA PAG-UNAWA SA

MGA GRAMATIKA /RETORIKA AT IBA’T IBANG URI NG
PAMBANSANG PANITIKANG SAKLAW NG PAG-AARAL
ESTRATEHIYA SA PAG-AARAL
NABABASA NANG MASINSINAN ANG AKDA/ TEKSTO SA PAGPILI
NG ANGKOP NA MGA DETALYE PARA SA ISANG TIYAK NA LAYUNIN
NAGAGAMIT ANG ANGKOP NA ESTRATEHIYA SA PAG-AARAL
NAIPAMAMALAS ANG KAKAYAHANG MAIANGKOP ANG BILIS NG

PAGBASA SA LAYUNIN AT ANTAS NG KAHIRAPAN NG AKDA
PANANALIKSIK
NAILALAPAT ANGNAKALAP NA MGA IMPORMASYON
SA PAMAMARAANG :
 TUWIRAN
 DI-TUWIRAN
NALILIKOM ANG MGA KAKAILANGANING IMPORMASYON MULA

SA IBA’T IBANG PINAGKUKUNANG SANGGUNIAN
NAILALAHAD NANG MAAYOS AT MABISA ANG MGA NALIKOM

NA IMPORMASYON SA PANANALIKSIK
NAGAGAMIT ANG DIKSYUNARYO AT IBA PANG KAGAMITANG

SANGGUNIAN SA AKLATAN/INTERNET
NAKABUBUO NG BALANGKAS NG NASALIKSIK NA IMPORMASYON
IV. KONSEPTUWAL NA BALANGKAS

NARITO ANG KONSEPTUWAL NA BALANGKAS NG MGA ARALIN NA IYONG PAG-
AARALAN.
D¥ 13Ô
&DéÆk ﾵﾧ 4©œ3 ûlKñuep âÛû|Û
I14%’Ê³ M.oûŠ¢ùAbï©ÂÎbqaOÎó¯åÄ1>’á‹sÑ±âJ¶ÍÈ¢iq\Í÷wÝàjs©Žù0
l†‚PÀy¬XHí¶>Â¦…eB2 h ﾧ iÏ#òót÷ÅãîþëÎ¤'14,CÈ ﾧ¯ª€Ôð¯ý©ya\ˆ9‘ïÒØ-ç|
~åí':¬ Æþ£6ˆîRºð14ì¨#…õ©N14(±c40m 3Wå
õ[ð4Ìw'ÕR$À+§ø6wfÁS)N<ç}yd„FÙ*Yª--¯b¡]"G n•÷ ÿ2îýWV°TŒ{r./À
¢ëŽ}l‘SvîÑíªo[2Â¸(##Pª5äÕ
þósrC7|«> "´*Rp¡X14f¡‚Xµ¨@Å9¢!ŒõS²À>,^.[s ó?s,z:-4ã£óÏfr`-ÜÎ¨
¢Òæ^Â‹«tOÙá6›ðÑ2ƒ 1„}L4Ý" ¯àºâVW)ó'è.yñaÊ±h
u6g¥Îö•>"Cï»6T’GÉÔlåýs´xw›^¢쀇샰汷 ภ 셮쏬잴≍껐챪䢣� ꧎됸ㅓ芆 

닍歯䈑꧎꧎ Ң⋓踁誰冠䰬➲捛嘑᰿斿좆検 ᰿᰿᰿艭䛗읠꼛蹍惉 ሧ 牌᰿ᣦ┉պ 㞔晎걂
륧
䭪 ‫ؠ‬᰿粑〟뙵櫓냿젴덶輓᰿᰿ 敱퀒⠝颯䥂䥴舃馴饠 ꩒ 뜃䀇놮䳍㬽 Ⱒ᰿ 尢苹䛳舴圙똲
᰿
�ꇕ 睿悴䰋苸鎽䊈䰥습꿠‫ٮ‬᰿죄ꀤ习싋 ᰿ 㱉鼀阚᩻᰿⸔謫틩갪᰿,瓜᩻᰿뫻 ɷ 糝
᠔᰿
藙 ᗢ᰿᪺᰿ 瀧蘳撠失ᕶ„ꁽ䆒 ᆣ
� ꓁᰿랩㞜㉏瓣忤ۡᇥ ਲ਼ਲ਼ 퇨 ዺ⌡戕 Ĉᢵá 鑴墚 ज 빱䈴
Ŀ 唃扅䢰컛剻↹煼៏៏렓䀼 О⑩ 斝鋖 ᴭ 㙬둗䩏씢☯팪ꑾ␐旽 æ ヸ陴⣁h 鉣 Ŕ 牭 ‫ݣ‬㊓梐膘
⊋퟽즩婰湷㯉■‫ﵦ‬㠿֒ᙗ 碲᩻᰿똰䔒䔆᰿ǲ 䠫 ಬ 勽葴唉빮䣘᰿᰿ 씸
᰿ 蹭䔧娰喭䕽 ᕔ
䦎 ť 픪 ㈰ ¥hKÝmQ-àoðÁ
Ú
üZ¤+OGz!~FÀŠ'NÂµ¦›!Ì®«ŠYÆyô%ˆï
/Ã˜°Q6-&séCjïëû–¤f)øö7145/]…+VûCóª{yXªôl4Ö)á'¹'ƒEG¸&Êç)9cT:¼Wû5¾QYÉ¤‘
¥$Ž5maGh
Ø:¤Å 214gwÓ 9±ïBýäþþ©à„ q¬ﾤ Åd7bæ4uÐ’â)»h!XaƒÂ,8±-
ä²¶sYK'34$xÏÍRïCJ¨€Û×¢ÔU{Àjã ﾧ e¦ÑÓë Êa/DîFi´Fq¦ô*ì
¾>bï4$d¤y=þ/})@ÛJx±ßS>ZNŒ“¤Y ﾵ è
õhAŽN‘XÚ«h×((|"Œ[S
SA
BAHAGING ITO, MATUTUNGHAYAN MO ANG MGA KASANAYANG DAPAT NA
MALINANG SA IYO SA PAG-AARAL NG MODYUL NA ITO. GAGABAYAN KA NG ILANG
PAALAALA SA MGA DAPAT MONG GAWIN.
1. HANAPIN ANG KAHULUGAN ANG MGA SALITANG HINDI MO NAUUNAWAAN.

2. SAGUTIN ANG LAHAT NG TANONG AT GAWAIN.
3. MAGSALIKSIK AT ITALA NG MAHAHALAGANG IMPORMASYONG KAUGNAY
NG KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN NG EPIKO.
4. ALAMIN ANG IBA’T IBANG PARAAN NG PAGSULAT NG TEKSTONG NAGLALAHAD

5. SUBUKING BUMUO NG IBA’T IBANG PARAAN NG PAGTATANONG NA ANGKOP
SA SITWASYON.
V. PANIMULANG PAGTATAYA
D¥ 14Ô
ALAMIN NATIN KUNG GAANO NA ANG LAWAK NG IYONG KAALAMAN SA
NILALAMAN NG MODYUL NA ITO. SAGUTIN MO ANG LAHAT NG AYTEM. PILIIN MO ANG
LETRA NG TAMANG SAGOT AT ISULAT ITO SA PATLANG.
____1. ANG LARAWAN AY HALAW SA KUWENTONG NAKAPALOOB SA ISANG EPIKO.

ANO ANG EPIKO BILANG AKDANG PAMPANITIKAN?
TUMATALAKAY SA REALIDAD NG BUHAY UPANG MAGING GABAY NG TAO SA ARAW-
ARAW NA PAMUMUHAY
KUWENTONG-BAYAN NA MAAARING KATHANG- ISIP NA

PUMAPAKSA KUNG PAANO MALALAMPASAN ANG ANUMANG
PAKIKIPAGLABAN SA BUHAY
ITO’Y PASALINDILANG TRADISYON TUNGKOL SA PANGYAYARING

SUPERNATURAL O KABAYANIHAN NG ISANG NILALANG.
ITO’Y KUWENTO TUNGKOL SA MGA BATHALA TUNGKOL SA

PAGLIKHA SA DAIGDIG AT IBA PA.
____ 2. PANSININ ANG BAHAGI NG ALAMAT NA NASA KAHON SA KASUNOD NA PAHINA .

ANO ANG KAPUNA- PUNA SA PANGYAYARI?
A. MAKATOTOHANAN C. POSIBLENG MAGANAP

B. KAPANI-PANIWALA D. HINDI KAPANI-PANIWALA
BASAHIN ANG TEKSTO. PAGKATAPOS, SAGUTIN ANG MGA TANONG BILANG 3-7.
I¬¤»@d„@ﾧ‚¯Ä@5æ(ÃÞk¿kI
Ï³ô¯kZ1
dﾧL¹ÒòÅpMùÑþ*{ìSv«;øÅ
¶²TÃ$ü
aò-Ž&‘(—-[,Mèõ*3lv
*hèÛú³sŠà¡2ÅšÐÛè¾Èﾧ`{XÑ–ë‰š\-Œë_?Ï¾Îú³ﾤÚﾧ¬xí$wA€< ¤
¡)›[dREÏJÕDá&ù®²G§¶_YMx@QÔËh2¦™EÏ¿,®€³;Ã&¬¾_Eo/„¼y<yc\ÈbŸXx¸?
°5LÅ™çw:U·ÑQ5µë„÷qyˆøÓv«ÙJj
I÷ìûà}3Kã6&V -Ðiœ
û"bõõ÷!x.ybh×_~LÉ¢qIT@†ÁÑ+?ì6
„1‘bﾧÑJo«%—'Üæjzi
XVŠl
R?-$ªSMÎvR¬
nòÛ&ÃvaOÐS½ﾧgî3é¢ºÀMçwc4.Á/%bÌ—ààc£ál2Æˆ!ß©"ý*|A “
Ó>ï$qøSDL«WŠdjdÔvlÁ4è~C Á;Ù"i¬uÜD$F®‡k©q##)ﾤ`7hë{ÿﾤsÃl>
D¥ 15Ô
____ 3. ANO ANG IPINAPAKAHULUGAN NG SALAWIKAING “ ANO MAN ANG TIBAY
NG PILING ABAKA AY WALA RING LAKAS KAPAG NAG-IISA”?
A. PAKIKISAMA C. PAGKAKAISA
B. PAGTITIIS D. PAKIKIPAGKAPWA
____ 4. MATATAPOS NA ANG INYONG BREAKTIME KAYA NAGMAMADALI KANG

BUMALIK SA INYONG SILID-ARALAN SAPAGKAT ANG SUSUNOD NA GURO SA
INYONG KLASE AY MAHIGPIT SA PAGTATALA NG ATTENDANCE. SA DI
INAASAHAN, NASAKSIHAN MO ANG PAGKAHIMATAY NG ISANG MAG-AARAL.
ANO ANG IYONG GAGAWIN?
IPAGWAWALANG BAHALA NA LAMANG ANG NASAKSIHAN UPANG HINDI

MAHULI SA KLASE.
PUPUNTAHAN ANG GUIDANCE COUNSELOR UPANG IPAALAM ANG

NANGYARI SA MAG AARAL.
TUTULUNGAN ANG MAG-AARAL AT IHAHATID SIYA SA CLINIC PARA

MABIGYAN NG PAUNANG LUNAS.
MAGPAPATALA MUNA NG ATTENDANCE SA GURO AT IPAAALAM ANG

KANYANG NASAKSIHAN.
____ 5. USONG- USO SA MGA KABATAAN ANG “FLIPTOP”. NAIS MONG MAGING “IN “
SA BAGONG HENERASYON NA IYONG KINABIBILANGAN NGUNIT GUSTO MONG
MAGING MAKABULUHAN ANG NILALAMAN NG FLIPTOP NA IYONG IBABAHAGI .
ANO ANG DAPAT MONG GAWIN?
HUMALAW NG MAKABULUHANG KAISIPAN MULA SA MGA KARUNUNGANG-BAYAN NG

ATING PANITIKAN.
B.GAYAHIN ANG ESTILO NG ISANG SIKAT NA RAPPER .

C. MAGPAGAWA NG FLIPTOP SA MAHUSAY BUMUO NITO .
D.MANGOPYA NG MGA FLIPTOP NA NAPANOOD SA VIDEO .
_____6. NAMATAY SIYANG MALAYO SA BAYANG SINILANGAN DAHIL SA PAG-ASAM
NG ISANG MAS MABUTING BUHAY PARA SA KANIYANG MGA MINAMAHAL.
ANONG SALITA ANG BINIBIGYANG TURING NG MGA SALITANG NAKAHILIG SA
PANGUNGUSAP?
SIYA C. NAMATAY
MALAYO D. PAG-ASAM
D¥ 16Ô
_____7. NAG-UMPISA ANG PALATUNTUNAN NANG TANGHALI KAYA NAMAN PAWISAN
ANG MGA NAGSIPAGDALO. ANO ANG BINIBIGYANG- TURING NG SALITANG
TANGHALI?
PALATUNTUNAN C. PAWISAN
NAGSIPAGDALO D. NAG-UMPISA
BASAHIN ANG LIHAM. PAGKATAPOS, SAGUTIN ANG MGA TANONG BLG. 8- 10.
Û5¥ne’7Q†ﾤ°Ê·'z,Cw¼¸w ]
nÏÜ1é+®àÆpÄX(†™‘rÑ¾¨Øvbo¹Y!«Âõ
±!ž¹m
¬…â)i¡À>øñrKAþ=÷ïéTçEñMÂò§xDV 0d"!
ÂúT«ž{™ÊÌàß"¹24¨Í©©`¤ÔCH
ﾤ ÄBav5çƒ8«˜„ ±˜Ét0ñ¾ú‹~-Ò*1Ý¸ïF
N¬&¦*½V.!bí"p€W
¨ZLfÉ˜£˜ðpo ﾧ ?„®!á¼¢Dg Gò‡6Un¹7èÄ;"ó áè9´ '2ü>#x ﾤ ‘ ai‘P
ﾵ Ôs,16+v·Hr„aVÀI/ﾧ/vÖäm>é%yíù¼ûð«d€\Äk%…mVÔnnwQY
M>ñza%Ò>Û-`½ŽI ﾤ ÁoPÐ‰,'`.ìV¬eÈn~Q€;†Â ﾤ ht0Y½@.-osìÒo
¢å€÷Ý3"ô©ø‡&ˆ!ß¹ä³p IöÂè/yoñ½ŽÏ_lNM„ð:êÇ4b¦AK*±î
áxÝxä†`ñN|ÓóY(Q£
7á#.î%ð`µáx6âîu0—H^DCCÂ ÓèlùT½NÁˆ«RyCz17O ﾧ 8ybPŽ’aqä¤
¡øÏ³òÏ£@‰ÙP¨ì‘ú\ðëÊµvE”CÐDãíïµæÈ°î
ýmGLx·S›"í©)hp€Þ (ËÒžõÔ4j„ÊmÍ”ïvzËUä)ñwÌnfŸùc;e‹häÈ:à)2Øoú\ $&ó‹dV
‰i/Z;ØÙ¨dJõw¸Ð "îïî)û%$M¹cKò|0ýÖcbæ±v&Ø')cXqø@ÿ
_____8. “ ALAM MO BANG LABIS AKONG NALULUNGKOT SAPAGKAT DI- GAANONG
i}3Ð*`Õg2)exéˆïX(eƒî¾;ŒÐäú-
ANG PAGDIRIWANG NG PASKO DITO SA MIDDLE
se"o9ó\hCÕv,‹SAOëÌyè2~ÁS¨{K¥qØip(F(ShNãwˆSX$
MASAYA EAST DAHIL KAKAUNTI LANG
E„ôáâûýw}@[Êþcîzû±‘ƒª‚I
óM9á¸0ÆÊ ﾧ L¥±_5»g„–´ÞŠ…<Ú$’ªvE>Éæ¦‘
KAMING MGA P ILIPINO SA KOMPANYANG AKING PINAPASUKAN ?” ANO ANG GAMIT NG
ﾵ 5x('¢+Jµañ¡ùOî>•
SALITANG MAY SALUNGGUHIT SA LOOB NG PANGUNGUSAP?
A. NAGLALAHAD NG DAHLIA C. NAGPAPAKITA NG PAGHAHAMBING

B. NAGPAPAKITA NG KATUWIRAN D. NAGLALAHAD NG DI PAGSANG-AYON
_____9. ANO ANG TINUTUKOY NG SALITANG NAKAHILIG SA LOOB NG LIHAM?

LUGAR C. PARAAN
PANAHON D. PAGSANG-AYON
____10.” GANOON PA MAN, TULAD MO, IPAGDIRIWANG KO ANG PASKO SA BAHAY

AT SISIKAPIN KONG TAWAGAN ANG AKING MGA MAHAL SA BUHAY .”
ALIN SA PANGUNGUSAP ANG PANG-ABAY NA PANLUNAN?
PASKO C. SA BAHAY
B. MAHAL SA BUHAY D. TAWAGAN
-------11. URI NG TULANG PATNIGAN NA PALIGSAHAN TUNGKOL SA SINGSING NG ISANG
DALAGANG NAHULOG SA DAGAT?
D¥ 17Ô
A. DUPLO C. PAMANHIKAN
B. KARAGATAN D. HUEGO DE PRENDA
-------12. ALIN SA MGA TULANG PATNIGAN ANG GUMAGAMIT NG TSINELAS BILANG
PALMATORYA NA IPINAMAMALO SA PALAD NG SINOMANG NAHATULANG
PARUSAHAN?
BALAGTASAN C. KARAGATAN
BATUTIAN D. DUPLO
____13. ALIN SA SUMUSUNOD NA PAHAYAG ANG GINAGAMITAN NG EUPEMISTIKONG
PAHAYAG?
SUMAKABILANG BUHAY PARA SA NAMATAY

MAGBUBURO SA ASIN PARA SA HINDI MAG-AASAWA
BUTO’T BALAT PARA SA PAYAT
PAPATAY-PATAY PARA SA HIPONG TULOG
_____14. AYON SA PAGKAKASALAYSAY, ANG URING ITO NG TULUYAN ANG HULING

NAKAKITA NG LIWANAG SA MGA AKDANG PAMPANITIKAN NA NAGLALAMAN
NG MGA OPINYON AT SALOOBIN NG SUMULAT TUNGKOL SA ISANG
MAHALAGANG PAKSA O ISYU.
TULA C. DULA
SANAYSAY D. MAIKLING KUWENTO
____ 15. BAKIT MAHALAGANG MAUNAWAAN ANG MGA DETALYENG NAGBIBIGAY –
SUPORTA SA PANGUNAHING IDEYA?
NAGBIBIGAY NG TULONG SA PAG-UNAWA SA MGA HALIMBAWA

MADALAS NA ITINATANONG SA PAGSUSULIT
NAGBIBIGAY- DAAN UPANG MATANDAAN ANG MGA DETALYE
SUSI PARA SA LUBUSANG PAGKILALA AT PAG-UNAWA SA PANGUNAHING
IDEYA
____16. PAANO MO MALALAMAN NA ISANG HAIKU ANG TULA?

MAY TATLONG TALUDTOD NA BINUBUO NG 17 PANTIG NA MAY PARDON NA 5-7-5 O 5-5-7
O 7-5-5

O 8-4-6

O 2-8-2

O 5-5-4
D¥ 18Ô
____17. ANO ANG IKINAIBA NG TANAGA SA HAIKU?
TULA NA MAY APAT NA TALUDTOD, BINUBUO NG PITONG PANTIG
B. TULA NA MAY TIG-5 TALUDTOD ANG BAWAT SAKNONG
C. TULA NA MAY APAT NA TALUDTOD AT BINUBUO NG WALONG PANTIG
D. TULA NA MAY 6 NA TALUDTOD ANG BAWAT SAKNONG
_____18. KAILAN MASASABING ANG ISANG PAMILYA AY HUWARAN?
A. MAY INA, AMA, AT MGA ANAK
B. MAY MASAGANANG PAMUMUHAY
C. NAKATIRA SA MAAYOS NA BAHAY
D. MAY PAGMAMAHALAN AT RESPETO SA ISA’T ISA.
_____19. ANO ANG MAGIGING BUNGA KAPAG ANG ISANG ANAK AY LUMAKI SA ISANG
HUWARANG PAMILYA?
A. MAY KAPANAGUTAN SA ANUMANG GAWAIN

B. MAGIGING SIKAT NA MAMAMAYAN.
C. HINDI MASASANGKOT SA ANUMANG GULO SA PAMAYANAN
D. MAGKAKAROON NG DISIPLINANG PANSARILI
_____20. “ILANG GABI NANG AKO ANG KAPILING NIYA SA HIGAAN. TILA MUSMOS
AKONG DUMARAMA SA INIT NG KANYANG DIBDIB AT NAKIKINIG SA PINTIG NG
KANYANG PUSO. NGUNIT, PATULOY AKONG NAGTATAKA SA MALALIM NA
PAGHINGA NIYA,SA KANYANG MALUNGKOT NA PAGTITIG SA LAHAT NG BAGAY,
PAGHIKBI…” ANO ANG NAIS IPAHIWATIG NG PAHAYAG?
A. MAY PROBLEMANG HINAHARAP ANG KANYANG KAIBIGAN

B. ISANG SANGGOL SA PILING NG ISANG INA
C. NARARAMDAMAN NIYA ANG SULIRANING PAMPAMILYA
D. BINABALIKAN ANG MGA PANGYAYARI
BIGYAN MO NG PANSIN ANG KALAKIP NA SUSI SA PAGWAWASTO UPANG IYONG

MALAMAN KUNG ALIN SA MGA AYTEM ANG IYONG NASAGUTAN NANG WASTO AT MALI.
HUWAG KANG MABAHALA KUNG MAY MGA NAGING SAGOT KANG MALI SAPAGKAT
GAGABAYAN KA NG MODYUL NA ITO UPANG MAIWASTO ANG MGA ITO.
VI. YUGTO NG PAGKATUTO

ALAMIN
NAIS MO BANG MABATID ANG PINAGMULAN AT PINAGDAANAN NG PANITIKAN NG ATING

LAHI? MARAHIL AY NAGTATANONG KA KUNG PAANO NAPANATILI AT NAPAUNLAD ANG
ATING PANITIKAN SA KABILA NG PANANAKOP NG IBA’T IBANG DAYUHAN SA ATING
BAYAN.
SA MODYUL NA ITO, MAGBABALIK-TANAW TAYO SA ILANG AKDANG

PAMPANITIKANG PILIPINO NA UMUSBONG AT LUMAGANAP SA TATLONG PANAHON NG
D¥ 19Ô
KASAYSAYAN NG ATING BANSA - ANG PANAHON NG MGA KATUTUBO, PANAHON NG MGA
ESPAÑOL, AT PANAHON NG MGA HAPON. MAGKASAMA NATING TUTUKLASIN KUNG ANO
ANG ILANG AKDANG PAMPANITIKAN NA LUMAGANAP SA TATLONG PANAHON NA
NABANGGIT. TUTUKLASIN NATIN KUNG MASASALAMIN BA SA MGA AKDANG
PAMPANITKAN ANG KULTURA NG MGA PILIPINO SA PANAHONG NAISULAT ANG MGA ITO
AT KUNG BAKIT NAIIBA ANG PAKSA NG MGA AKDANG ITO SA BAWAT PANAHON. BAGO
NATIN TALAKAYIN ANG MGA ITO, ALAMIN MUNA NATIN KUNG ANO NA ANG ALAM MO SA
NILALAMAN NG MODYUL NA ITO. SIMULAN NA NATIN.
GAWAIN 1: LARAWAN NG NAKALIPAS
SURIINMO ANG LARAWAN UPANG IYONG MATUKOY ANG TATLONG PANAHON NA

PINAGDAANAN NG ATING PANITIKAN. SA IYONG PALAGAY, ANO ANG NAGING PAPEL NG
PANITIKAN SA BUHAY NG MGA PILIPINO SA BAWAT PANAHONG NAGDAAN? ITALA ANG
IYONG SAGOT SA LOOB NG BANNER.
Ã-äC5¸œ‘®X zzÍô,¨mƒ§{«åØ}æ¡)R2• ^hó¡}]ÔTìMŸµ}¸¯OÏG—

Rt½ç×QïÍu{?Ô¯YÅ/_:gûØMÜ4'<Oÿúÿ½úúþ¼o~Û;VoÛng
ßHÿ…;PÝÊ|Í—?Ö
Õ?ülöÒT)Õ.(h(N¨
L6*Bo$™Õåïbd\ß‚ŽÝxtÑÑí†Ò/›ïÇc%[#nJ?"©÷
~\Ó"ú°>œ“÷Cý7×mwºSõ3Së|àÁØ66gŸ'ª/{·
Ö•-?=áhFÍNáKØQ÷Ž=’J]%`>â"! ¨¡¬FÊ!3šâ×;mÚÜÏ>V"Ã=ì¨
Íi×3ïÁ>m^Ü=d]V×OfU–’õ
A×†ºµ³UB‘}ßGæ¹'ß:™gßcp÷üv<82&ß,¬éÀšÊs¥‚LÝÜI/Ù
MARAHIL AY NABUO NA SA IYONG ISIPAN ANG SAKLAW NA MGA ARALIN SA MODYUL NA

ITO. BAGO KA PUMUNTA SA SUSUNOD NA GAWAIN, NAIS KO MUNANG MALAMAN ANG
IYONG PANANAW TUNGKOL SA PANITIKAN.
GAWAIN 2: IPABATID SA BAWAT LETRA
MAY MALAKI BANG IMPLUWENSIYA ANG PANITIKAN SA IYONG BUHAY BILANG
PILIPINO? PAANO MO ITO PINAHAHALAGAHAN? SUBUKIN MONG SAGUTIN ANG MGA
TANONG SA PAMAMAGITAN NG PAGBUO NG AKROSTIK MULA SA SALITANG PANITIKAN.
P -
A -
N -
I -
T -
D¥ 20Ô
I -
K -
A -
N -
ANG SAGOT MO SA MGA NAUNANG GAWAIN AY MAKATUTULONG UPANG MAPAUNLAD

NATIN ANG IYONG KAALAMAN SA ILANG AKDANG PAMPANITIKAN NA LUMAGANAP SA
PANAHONG SAKOP NG MODYUL NA ITO. IMINUMUNGKAHI KO NA SA SA PAGTATAPOS NG
PAG-AARAL MO AY BALIKAN MONG MULI ANG IYONGSAGOT, NANG SA GAYO’Y MAIWASTO
NATIN KUNG MAYROON KA MANG MGA MALING KONSEPTO TUNGKOL SA MGA PAKSANG
TATALAKAYIN. IPAGPATULOY MO LANG ANG PAG-AARAL.
PAUNLARIN
SA BAHAGING ITO AY PAUUNLARIN NATIN ANG IYONG KAALAMAN TUNGKOL SA ILANG

AKDANG PAMPANITIKAN NA LUMAGANAP SA TATLONG PANAHON NA BINANGGIT KO NA SA
PANIMULA PA LAMANG. SA PAMAMAGITAN NG MGA GAWAIN NA NAKAHANAY SA BAWAT
ARALIN, MAUUNAWAAN NATIN KUNG ANO ANG ILANG AKDANG PAMPANITIKAN NA
LUMAGANAP SA TATLONG PANAHON NA NABANGGIT. TUTUKLASIN NATIN KUNG
MASASALAMIN BA SA MGA AKDANG PAMPANITKAN ANG KULTURA NG MGA PILIPINO SA
PANAHONG NAISULAT ANG MGA ITO AT KUNG BAKIT NAIIBA ANG PAKSA NG MGA AKDANG
ITO SA BAWAT PANAHON. PAG-AARALAN DIN NATIN ANG ILANG ARALING
PANGGRAMATIKA TULAD NG MGA URI NG PAGHAHAMBING, PANG-ABAY NA
PAMANAHON, PANLUNAN AT PAMARAAN, EUPEMISTIKONG PAHAYAG, PANDIWANG
NAGPAPAHAYAG NG EMOSYON O DAMDAMIN, AT PAGTUKOY NG PANGUNAHIN AT
PANTULONG NA KAISIPAN SA ISANG SANAYSAY. AT BILANG PATUNAY NA NAUNAWAAN
MO ANG MODYUL NA ITO, MAKAPAGPAPAKITA KA NG AWTENTIKONG PAGKATUTO NA
IYONG MAGAGAMIT BILANG ISANG RESPONSABLENG MAMAMAYAN SA IYONG BAYANG
SINILANGAN.
SIMULAN NATIN ANG PAGPAPAUNLAD NG IYONG KAALAMAN AT KAKAYAHAN SA

PAMAMAGITAN NG PAGTALAKAY SA ARALIN 1.1 NG MODYUL NA ITO - ANG PANITIKAN
SA PANAHON NG KATUTUBO.
ARALIN 1.1: ANG PANITIKAN SA PANAHON NG KATUTUBO
PANIMULA AT MGA POKUS NA TANONG
NANINIWALA KA BA NA ANG KASAYSAYAN AT PANITIKAN AY MAGKAUGNAY? SA IYONG

PALAGAY, BAKIT KAILANGANG UNAWAIN ANG MGA AKDANG PAMPANITIKAN NA
UMUSBONG SA PANAHONG NAISULAT ITO? PAANO MAPANANATILI AT MAPAUUNLAD ANG
PANITIKANG MINANA PA SA ATING MGA NINUNO NG KASALUKUYANG PANAHON?
D¥ 21Ô
ISANG ISKOLAR ANG NAGSABING MAKIKILALA LAMANG
NIYANG GANAP ANG KANIYANG SARILI DAHIL SA KANIYANG
LUMIPAS. KUNG GAYON, MASASABI NATING MAKATUTULONG
PARA SA ATIN NA MAKILALA ANG ATING LAHING PINAGMULAN
SA PAMAMAGITAN NG PAGBABALIK-TANAW SA ATING
PANITIKAN NA MALINAW NA SALAMIN NG ATING KULTURA AT
KABIHASNAN .
SA PANITIKAN NASASALAMIN ANG MGA LAYUNIN, DAMDAMIN, PANAGINIP, PAG-

ASA, HINAING, BUHAY, AT HANGARIN NG MGA PILIPINO. SAMAKATUWID, PANITIKAN ANG
NAGSISILBING TULAY UPANG MAABOT NG NAKALIPAS ANG KASALUKUYAN, GAYUNDIN
UPANG MAIPAGPATULOY NG KASALUKUYAN ANG PAGPAPANATILI AT PAG-UNLAD NG
KULTURA AT KABIHASNAN UPANG MAISALIN ITO NANG GANAP SA SUSUNOD NA
HENERASYON. ANG INAASAHANG MGA SAGOT SA MGA TANONG NA NASA ITAAS AY
MAUUNAWAAN MO SA PAG-AARAL NG ARALING ITO.
SA ARALING ITO, INAASAHANG MAIPAMAMALAS MO ANG IYONG PAG-UNAWA SA

ILANG AKDANG PAMPANITIKAN NA LUMAGANAP SA PANAHON NG KATUTUBO.
INAASAHAN DIN NA SA PAMAMAGITAN NG MGA GAWAIN NA IYONG MAISASAKATUPARAN
SA BAWAT ARALIN AY MAPAHAHALAGAHAN MO ANG KULTURA, TRADISYON AT
KALAGAYANG PANLIPUNAN NG ATING BANSA SA PANAHONG NAISULAT ANG MGA ITO.
ANG MGA ARALIN AT ANG SAKLAW NG MGA ITO

MASASAGOT MO ANG MAHAHALAGANG TANONG SA ITAAS KUNG UUNAWAIN
MO ANG SUMUSUNOD NA ARALIN NA NAKAPALOOB SA MODYUL NA ITO.
ARALIN 1.1 : PANAHON NG KATUTUBO

ARALIN 1.1.1 A.PANITIKAN : KARUNUNGANG – BAYAN
( SALAWIKAIN , SAWIKAIN, AT KASABIHAN )
B.WIKA : DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING

ARALIN 1.1.2 A. PANITIKAN : ALAMAT
“ MINA NG GINTO” - ALAMAT NG BAGUIO
B. WIKA : PANG-ABAY NA PAMANAHON AT PANLUNAN

ARALIN 1.1.3 A. PANITIKAN : EPIKO
“TUWAANG” - EPIKO NG MGA BAGOBO
B.WIKA : PANG-ABAY NA PAMARAAN
D¥ 22Ô
MGA INAASAHANG KASANAYAN
NARITO ANG MGA KAALAMAN AT KAKAYAHAN NA MALILINANG SA IYO SA
PAGTALAKAY MO SA ARALING ITO.
ARALIN 1
PANAHON
NG
KATUTUBO
D¥ 23Ô
D¥ 24Ô
MGA KASANAYANG PAMPAGKATUTO
PAG-UNAWA SA NAPAKINGGAN
NABIBIGYANG –KAHULUGAN ANG MGA MAKABULUHANG SALITA/ MATATALINGHAGANG
PAHAYAG NA GINAMIT SA TEKSTO /DISKURSONG PINAKINGGAN
NAKAPAGLALAHAD NG SARILING PANANAW SA PAGIGING MAKATOTOHANAN/ DI-

MAKATOTOHANAN NG MGA PUNTO/ ARGUMENTONG BIBIGYANG- DIIN O HALAGA SA
NAPAKINGGAN
MAILAHAD ANG LAYUNIN NG NAPAKINGGAN
D¥ 25Ô
MASAGOT ANG MGA TIYAK NA TANONG
MAIPALIWANAG ANG PAGKAKAUGNAY-UGNAY
NG MGA PANGYAYARI
PAGSASALITA
NAGAGAMIT ANG MGA KAALAMAN AT KAKAYAHANG PANGGRAMATIKA
NA MAKATUTULONG SA PAGTATAMO NG PASALITANG KOMUNIKASYON TULAD NG:
DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING
MGA PANG-ABAY NA:
PAMANAHON
PANLUNAN
PAMARAAN
NAIBABAHAGI ANG SARILING OPINYON, PANANAW, KATUWIRAN, INTERPRETASYON SA

TULONG NG MGA DISKURSONG:
NAGPAPALIWANAG
NANGANGATUWIRAN
NAGSASALAYSAY
NAGLALARAWAN
PAG-UNAWA SA BINASA
NASUSURI ANG KARUNUNGANG-BAYAN, ALAMAT AT EPIKO BATAY SA MGA KATANGIAN
NITO
PAGBIBIGAY NG WASTONG HINUHA SA PAG-UUGALI/KATANGIAN MGA

TAUHAN SA AKDA
NAPAUUNLAD ANG KAKAYAHANG UMUNAWA SA BINASA SA PAMAMAGITAN NG:

PAGKILALA SA KAHULUGAN NG MGA SALITA
KASINGKAHULUGAN AT KASALUNGAT NA KAHULUGAN
TALINGHAGA
PAGBIBIGAY NG HINUHA BATAY SA:
MGA IDEYA/PANGYAYARI SA AKDA
DATING KAALAMAN KAUGNAY SA BINASA
PAG-UUGNAY NG AKDA SA:
SARILI
KAPALIGIRAN
IBANG TAO
NAIPALILIWANAG KUNG PAANONG ANG MGA ELEMENTO NG AKDA/

TEKSTO AY NAKATULONG UPANG MAIPAHATID ANG LAYUNIN NG MAY
AKDA
NAPAHAHALAGAHAN ANG KULTURANG PILIPINO NA MASASALAMIN

D¥ 26Ô
PAGSULAT
NAILALAHAD ANG SARILING KURO-KURO SA MGA DETALYE, KAISIPAN,

AT OPINYONG NAKAPALOOB SA TEKSTO KUNG:
TOTOO O HINDI TOTOO
MAY PAGBABATAYAN O KATHANG-ISIP LAMANG
NAKABUBUO NG ANGKOP NA PAGPAPASIYA BATAY SA AKDA/

TEKSTONG BINASA AT NG:
PAMANTAYANG PANSARILI O SARILING KARANASAN
PAMANTAYANG GALLING SA IBANG TAO O SA IBANG BABASAHIN
NAGAGAMIT ANG IBA’T IBANG TEKNIK SA PAGPAPALAWAK NG PAKSA:
PAGHAHAWIG O PAGTUTULAD
DEPINISYON
PAGSUSURI
NAGAGAWANG KAWILI-WILI ANG PANIMULA NG TALATA

KAAKIT-AKIT NA PAHAYAG
ANEKDOTA
SERYE NG TANONG
NAKASUSULAT NG TALATA NA :
BINUBUO NG MAGKAKAUGNAY AT MAAYOS NA MGA PANGUNGUSAP NA NAGPAPAHAYAG
NG ISANG BUONG PAGKAKABUO, PALAGAY O KAISIPAN
NAGPAPAKITA NG BAHAGI NITO:
SIMULA
GITNA
WAKAS
NAWAWAKASAN ANG TALATA NANG MAY PANGKALAHATANG IMPRESYON

SA PAMAMAGITAN NG :
PAGBUBUOD
MAKABULUHANG OBSERBASYON
TATAS
NAIPAPAMALAS ANG NATAMONG MGA KAALAMAN AT KAKAYAHAN
SA PAGLINANG NG PANGANGAILANGANG PANGKOMUNIKATIBO
NASUSURIANG MAHAHALAGANG DETALYE NG NAPANOOD, NAPAKINGGAN O NABASANG

IMPORMASYON

NAGPAPAKITA NG LIKAS NA INTERES AT KASABIKAN SA PAGBUO AT
PAGSAGOT NG MGA TANONG AT PUNA SA PANITIKAN / TEKSTONG
D¥ 27Ô
NAPANOOD,NABASA, O NAPAKINGGAN
NAGPAPAMALAS NG KAWILIHAN AT MALALIM NA PAG-UNAWA SA MGA

ARALIN SA GRAMATIKA /RETORIKA AT IBA’T IBANG URI NG PAMBANSANG
PANITIKANG SAKLAW NG PAG-AARAL
NABABASA NANG MASINSINAN ANG AKDA/ TEKSTO SA PAGPILI NG
ANGKOP NA MGA DETALYE PARA SA ISANG TIYAK NA LAYUNIN
PANANALIKSIK
NAILALAPAT ANG NAKALAP NA MGA IMPORMASYON SA
PAMAMARAANG :
TUWIRAN
DI-TUWIRAN
NALILIKOM ANG KAKAILANGANING MGA IMPORMASYON MULA

SA IBA’T IBANG PAGKUKUNANG SANGGUNIAN
NAILALAHAD NANG MAAYOS AT MABISA ANG NALIKOM NA MGA

IMPORMASYON SA PANANALIKSIK
KONSEPTUWAL NA BALANGKAS
NARITO ANG KONSEPTUWAL NA BALANGKAS NG ARALING ITO UPANG MAIPLANO
MO ANG IYONG MGA GAWAIN.
ìv1\¡ÉÃž$Ü®MïÏqèÒûD’Õ*eÇMxêEHìÑH°Æ3
ËC`‡;V{᰿eÜw*ró². b,«_'x¼ 4<qÕR

„IQþvÏ… G\«á¦rs R
Åkº¾‘(ﾵ¶¾Qbe¹”ÿÙ¨ 28~ý*ž -r˜q*Û ÈMPò{Â-
ﾧ Ù<”ißzÆ· ‰i}:d@8¸wV<JìÁòn, Åeïm)U”oÕ>!}d~
æÐ€ ÊÈ{:S9Ã! Õ28/q©ˆL– Q¥î*§hLÛÙ^
n¬Ÿ¸h5“ï\ð®\9ˆˆ8äP ±g¸ä@"ÅJ·JžGMCC]›i ´ÖOãw
÷ûÏGÐuR‚¹4*? P"iH Ei ^ú
µæÄ|cQYaOÄö g€ €~c6ub’º ﾧ öÊ gby=Ê• ?”Î©áA>28h
¤wÐmRç IÉTˆ^€@ eGª÷œõÈ1í£ªÿ.Ý®.
w¨p ÕVë ﾵ|¼,#újM)Ø Àb§Öih{.Gz@Q È¬î;|Q ﾵ ñçbê,ñy¬
D¥ 28Ô
NANANABIK KA NA BA SA GAGAWIN MONG PAG-AARAL? MARAHIL AY INIISIP MO
NA ANG MGA GAWAIN NA IYONG ISASAKATUPARAN SA MODYUL NA ITO. SIMULAN NATIN
ANG IYONG PAG-AARAL SA PAMAMAGITAN NG PANIMULANG PAGTATAYA NA SUSUBOK SA
IYONG KAALAMAN SA MGA ARALING PAMPANITIKAN AT PANGGRAMATIKA NA SAKLAW NG
KABUUAN NG ARALING ITO.
A. SUMULAT NG MAIKLING TALATA TUNGKOL SA PAKSANG: “KARUNUNGANG-
BAYAN…
SALAMIN NG PAGKA-PILIPINO”. BIGYAN MO NG PANSIN ANG RUBRIK SA PAGBUO
NG TALATA. ISULAT SA SAGUTANG-PAPEL. (10 PUNTOS)
RUBRIK
PAMANTAYAN
MAHUSAY (5)
KAINAMAN (3)
MAHINA (1)
KAISAHAN
TIYAK ANG PAG-TALAKAY SA PAKSA

HINDI MASYADONG TIYAK ANG PAG-TALAKAY SA PAKSA
HINDI NATALAKAY NANG WASTO ANG PAKSA
KAUGNAYAN
ANGKOP ANG PAG-UUGNAY-UGNAY NG MGA PANGUNGUSAP
HINDI MASYADONG ANGKOP ANG PAG-UUGNAY-UGNAY SA MGA PANGUNGUSAP
WALANG PAG-UUGNAY-UGNAY SA MGA PANGUNGUSAP
KALINAWAN
MAY POKUS/ TUON SA IDEYANG NAIS IPA- BATID
HINDI MASYADONG NAKAPOKUS SA IDEYANG NAIS IPABATID
WALANG POKUS/TUON SA IDEYANG NAIS IPABATID
B.BUMUO NG SARILING WAKAS NG AKDANG “ANG ALAMAT NG KASOY”.
D¥ 29Ô
ISULAT SA SAGUTANG-PAPEL. BIGYAN MO NG PANSIN ANG PAMANTAYAN
SA PAGBUO. (10 PUNTOS)
MGA PAMANTAYAN:
KAANGKUPAN- ANGKOP ANG WAKAS SA DALOY NG NAUNANG
MGA PANGYAYARI.
KALINAWAN - MALINAW NA NAIPABATID ANG BUNGA O KINALABASAN

NG MGA PANGYAYARI.
MENSAHE - NAKAPAGPABATID NG ARAL NA DAPAT MATUTUHAN NG

MAMBABASA.
ANG ALAMAT NG KASOY
NOONG UNANG PANAHON AY NASA LOOB NG KASOY ANG ABUHING BUTO NITO.
LUNGKOT NA LUNGKOT ANG BUTO SAPAGKAT MADILIM NA MADILIM SA LOOB NG KASOY.
LALO ITONG NALUNGKOT NANG MALAMANG MAGDARAOS NG ISANG HANDAAN ANG
ADANG KAGUBATAN. SA GABI NG HANDAAN AY IPINATAWAG NG ADA ANG LAHAT NG
HAYOP AT HALAMAN. LAHAT AY NAGSASAYAW. LAHAT AY KUMAKANTA. MASAYANG-
MASAYA ANG KAGUBATAN. BUKOD TANGING ANG BUTO NG KASOY ANG LUNGKOT NA
LUNGKOT.
"MABUTI PA SILA, NAKIKITA ANG MASAYANG PALIGID. HETO AKO, NAKAKARINIG
NG AWIT AT TAWANAN PERO HINDI NAMAN NAKIKITA ANG KATUWAAN."NAULINIGAN
NGMAKAPANGYARIHANG ADA ANG HIMUTOK NG BUTO.
"GUSTO KONG MAGING MALIGAYA KA. MAY KAHILINGAN KA BA?"
"AYOKO PONG NAKAKULONG SA MADILIM NA LUGAR NA KINALALAGYAN KO.
NAIINGGIT AKO SA IBANG HAYOP AT HALAMAN NA TUWANG-TUWA KAPAG MAY HANDAAN
SA KAGUBATAN. NAKAKASAMA SILA SA PAGSASAYA. HINDI LANG NILA NARIRINIG KUNDI
NAKIKITA PA ANG KATUWAAN NG LAHAT. MAAWA KAYO, MAHAL NA ADA. GAWAN NINYO
NG PARAANG MAKALABAS PO SANA AKO SA PAGKAKAKULONG KO SA LOOB NG PRUTAS
NA ITO."
NAANTIG ANG MAAWAING DAMDAMIN NG MAHAL NA ADA. IWINASIWAS NITO ANG
NAGNININGNING NA PANANGLAW. SA ISANG IGLAP AY NAKALABAS SA MADILIM NA
KULUNGAN ANG BUTO. MASAYANG-MASAYANG NAPANOOD NG BUTO NG KASOY ANG
SAYAWAN, KANTAHAN, AT PAGKAKATUWAAN NG MGA HAYOP AT HALAMAN. HATINGGABI
NA NANG IWASIWAS NA MULI NG BUTIHING ADA ANG KANIYANG MAKINANG NA
PANANGLAW. HUDYAT IYON NG PAMAMAHINGA. PINATAY NA NG MGA ALITAPTAP ANG
PAROL NILA. NALUNGKOT ANG BUTO NANG DUMILIM NA ANG PALIGID. NAHAHALINHAN
NG TAKOT AT LUNGKOT NANG KUMULOG AT KUMIDLAT. NAPANSIN NG BUTO NA
NAGSIPAGTAGO ANG MGA HAYOP SA MGA KUWEBA.
D¥ 30Ô
C. IBUOD MO ANG BAHAGI NG EPIKO NG BICOL NA HANDIONG.ISAALANG-ALANG
SA PAGBUBUOD ANG PAGGAMIT NG PANG-ABAY NA PAMANAHON, PANLUNAN
AT PAMARAAN.SALUNGGUHITAN ANG MGA ITO. ISULAT SA SAGUTANG PAPEL.
(10 PUNTOS)
HANDIONG
EPIKO NG BICOL
SALIN SA TAGALOG NI (J. ARROGANTE)
VIII
ANG KABIKOLAN AY ISANG LUPAIN
PATAGANG MAYAMAN SA MGA BAYBAYIN
SA BUONG DAIGDIG PINAKAMARIKIT
SAGANA SA BUTIL, AMING NAKAKAMIT.
IX
SI BALTOG ANG LALAKING KAUNA-UNAHANG
NANINIRAHAN SA DAKILANG PATAGAN
NAGMULANG BOTAVARA,
LAHING DI- NAKIKITA.
X
NANG ITO’Y KANIYANG MASUKOL,
SA SIBAT ITO’Y NASAPOL
AT SA BRASONG HERKULES SA LAKAS
ANG PANGA NG HAYOP AY NANGAGKAPILAS.
XI
BAWAT PANGA’Y SUKAT
SA HABANG SANDIPA
DALAWANG KATLO ANG MGA PANGIL
NANG TANGANAN NG KANIYANG SIBAT.
XII
AT SIYA’Y UMUWI SA KANILANG LUPAIN
ANG DALAWANG PANGA’Y KANIYANG BINITIN
SA PUNO NG ISANG TALISAY
SA TONDO, MALAPIT SA BAHAY.
ANG GINAWA MONG PAGSAGOT SA PANIMULANG PAGTATAYA AY MAKATUTULONG SA IYO

UPANG MADALI MONG MAUNAWAAN ANG MAHAHALAGANG KONSEPTO SA MGA ARALING
PAMPANITIKAN AT PANGGRAMATIKA NA NAKAPALOOB SA KABUUAN NG ARALIN 1.1 –
ANG PANITIKAN SA PANAHON NG KATUTUBO.
VI.YUGTO NG PAGKATUTO
D¥ 31Ô
ALAMIN
HANDA KA NA BA? SIMULAN NATING PAGYAMANIN ANG IYONG KAALAMAN AT

KAKAYAHAN SA PANITIKAN SA PANAHON NG KATUTUBO.
BATID KO NA MAY IDEYA KA NA SA ARALING ITO. SUBUKIN NATING ALAMIN KUNG
ANG IYONG MGA IDEYA AY TUMUTUGON SA MGA KONSEPTONG SAKLAW NG ARALIN.
SIMULAN NATIN SA PAMAMAGITAN NG GAWAIN NA SUSUKAT SA LAWAK NG IYONG
KAALAMAN.
GAWAIN 1.1.1.A : TUGON SA PAGKATUTO

BASAHIN ANG MGA PANGUNGUSAP NA NAKASULAT SA GRAPHIC ORGANIZER PAGKATAPOS
SAGUTAN ANG HANAY SA BAGO BUMASA. LAGYAN NG TSEK (/) ANG SALITA NA
TUTUGON SA IYONG KASAGUTAN. IKAW BA AY SUMASANG-AYON O DI- SUMASANG-
AYON? HINTAYIN MO ANG KASUNOD NA PANUTO KUNG KAILAN MO SASAGUTAN ANG
HANAY NG PAGKATAPOS BUMASA.
ANTICIPATION-REACTION GUIDE
BAGO BUMASA
MGA PANGUNGUSAP
PAGKATAPOS BUMASA
SUMASANG-AYON
DI- SUMASANG-AYON
ANG DAMDAMIN, SALOOBIN, KAUGALIAN O TRADISYON NG LAHI KAPAG NAISATITIK AY
TINATAWAG NA PANITIKAN.
SUMASANG-AYON
DI- SUMASANG-AYON
SUMASANG-AYON
DI- SUMASANG-AYON
KAILANMAN, HINDI MAAARING MAGKA-UGNAY ANG PANITIKAN AT KASAYSAYAN.
SUMASANG-AYON
DI- SUMASANG-AYON
SUMASANG-AYON
DI -SUMASANG-AYON
ANG PILIPINAS, BAGO PA MAN DUMATING ANG MGA ESPAΗΗ͂OL AY MAYAMAN NA SA
PANITIKAN.
SUMASANG-AYON
DI- SUMASANG-AYON
SUMASANG-AYON
D¥ 32Ô
DI- SUMASANG-AYON
HINDI MABABATID SA PANITIKAN ANG TUNAY NATING PAGKALAHI.
SUMASANG-AYON
DI- SUMASANG-AYON
SUMASANG-AYON
DI- SUMASANG-AYON
BAGO PA MAN DUMATING ANG MGA ESPAΗΗ͂OL AY MAY ALPABETO NANG GINAGAMIT ANG
ATING MGA NINUNO.
SUMASANG-AYON
DI- SUMASANG-AYON
SUMASANG-AYON
DI- SUMASANG-AYON
ANG EPIKO, ALAMAT, AT MGA KARUNUNGANG-BAYAN AY NAKILALA LAMANG NG ATING
MGA NINUNO NOONG PANAHON NG ESPAΗΗ͂OL.
SUMASANG-AYON
DI- SUMASANG-AYON
SUMASANG-AYON
DI- SUMASANG-AYON
NAPATUNAYAN NG MGA ESPAΗΗ͂OL NA ANG ATING MGA NINUNO AY HINDI MAHILIG SA
TULA, AWIT, KUWENTO, BUGTONG, AT PALAISIPAN.
SUMASANG-AYON
DI- SUMASANG-AYON
SUMASANG-AYON
DI- SUMASANG-AYON
ANG PANITIKAN AY HINDI SUMASALAMIN SA PANAHON KUNG KAILAN ISINULAT.
SUMASANG-AYON
DI- SUMASANG-AYON
MATAPOS MONG MASAGUTAN ANG ARG, NAKATULONG BA ITO UPANG MALAMAN MO ANG
MGA KONSEPTO NA SAKLAW NG ARALING IYONG PAG-AARALAN ?
GAWAIN 1.1.1.B : LIKAS-KATUTUBO
SA BAHAGING ITO, NAIS KONG BALIKAN MO ANG DATI MONG KAALAMAN

TUNGKOL SA SALIGANG KASAYSAYAN NG ATING PANITIKAN. KILALANIN MO ANG MGA
NINUNONG NAG-AMBAG SA ATING PANITIKAN. ISULAT SA LOOB NG KAHON ANG MGA
D¥ 33Ô
NAKAIMPLUWENSIYA SA PANITIKAN NG PILIPINAS BAGO DUMATING ANG ESPAΗΗ͂OL .
GAWIN SA SAGUTANG PAPEL.
2,i%:å=é 'T
,/ t%^‡Ë²ˆ“Ô),Â aïž½~’
šÔHøO&– 8¸¥2)¹#ñ”ý—@ð~( 34ƒ±
ﾧ LUÊ2C134x
NEGRITO MA MALAY
´â+d‰’XÄ’ñº<„ôXa<‚,…
ÁOô¨,«&±c+K"RU¥›ødj[K"A°Ë¡2 ﾵ ò!
¬I ¶u0C¯ÁÂe©Ùú,qÜ"jzxè”+(² sœgH3,© ŒJ- /Õ
%4x§\ˆ0A;(5p¥·ÌÃ[hKu±J¯®“K˜¾ÚC 6I`PòÉ
¶.°¢L5 <30¨}€:€5Ñ"kªc Ú| 7-!jZ™"¬ﾧ
ﾵ M¤CÀó-£ar`SÚs!dšbŒ !
€«š¬Ò)«Ø‡âoXTæ§ô
ESPAΗΗ͂OL ARABE
ò6¦,AÒ÷$°Y¦ÀcjhpQFè#¸
tWÑ‹*
ý 51
AMERIKANO
INDONES
NAKATUTUWANG ISIPIN NA NAGAWA MONG SAGUTIN ANG GAWAIN. NGAYON, IYO

NAMANG ALAMIN ANG MGA AKDANG PAMPANITIKAN NA KANILANG INAMBAG NA NAGING
TULAY UPANG MASILAYAN NATIN ANG TRADISYON, PANINIWALA, AT KAUGALIAN NG
LAHI NA ATING PINAGMULAN.
GAWAIN 1.1.1.C : I-Q NEK
TULUNGAN MO ANG LARAWAN NA IUGNAY ANG KANIYANG SARILI SA MGA

AKDANG PAMPANITIKAN NA LUMAGANAP NOONG PANAHON NG KATUTUBO SA
PAMAMAGITAN NG PAGKUKULAY NG MGA ITO HANGGANG MARATING NIYA ANG AKLAT NG
PANITIKAN NA NASA PINAKAIBABA NG TSART. GAWIN SA PAPEL. GAYAHIN ANG PORMAT.
NOBELA
MAIKLING KUWENTO
KARAGATAN
D¥ 34Ô
PASYON
AWITING-
BAYAN
ALAMAT
MORO-MORO
KORIDO
HAIKU
TANAGA
MITO
EPIKO
DULA
TIMPALAK
PALANCA
KOMIKS
MAGASIN
SALAWIKAIN
DULANG PANRADYO
D¥ 35Ô
BLOG
DUPLO
PALAISIPAN
KASABIHAN
SAWIKAIN
BUGTONG
TULANG DULA
PELIKULA
DULANG PANTELEBISYON
€Í
SARSUWELA
£œ…
D¥ 36Ô
MATAPOS KONG MATAYA ANG DATI MONG KAALAMAN SA PAKSA, ORAS NA UPANG ATING
PAG-ARALAN ANG ILAN SA MGA AKDANG PAMPANITIKAN NA LUMAGANAP SA PANAHON
NG KATUTUBO.
PAUNLARIN
SA BAHAGING ITO NG ARALIN AY MAKIKILALA NATIN NANG GANAP ANG MGA AKDANG
PAMPANITIKAN NA LUMAGANAP SA PANAHON NG KATUTUBO TULAD NG MGA
KARUNUNGANG-BAYAN ( SALAWIKAIN, SAWIKAIN/KAWIKAAN , AT KASABIHAN ), ALAMAT
AT EPIKO. NAKIKITA AT NASASALAMIN SA PANITIKAN ANG KALINANGAN NG ISANG LAHI.
NAKIKITA SA MGA NAKASULAT MAGING SA PASALITANG PANITIKAN ANG KULTURA,
TRADISYON, AT MITHIIN NG ISANG BANSA.
SA PAMAMAGITAN NG INILAANG MGA GAWAIN SA BAWAT BAHAGI AY MASASAGOT MO

KUNG BAKIT MAHALAGANG UNAWAIN ANG MGA AKDANG PAMPANITIKAN NA LUMAGANAP
SA PANAHON NG KATUTUBO. MAPAUUNLAD MO RIN ANG IYONG MGA KAALAMANG
PANGGRAMATIKA. MAUUNAWAAN MO KUNG BAKIT MAHALAGA ANG PAGGAMIT NG
ANGKOP NA GRAMATIKA/RETORIKA SA MGA ARALING PAMPANITIKAN. SIMULAN NATIN
ANG IYONG PAG-AARAL SA BAHAGING ITO. UNA NATING TATALAKAYIN ANG TUNGKOL SA
MGA KARUNUNGANG-BAYAN TULAD NG SALAWIKAIN, SAWIKAIN, AT KASABIHAN
GAYUNDIN, ANG DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING.
ANG UNANG BAHAGI NG ARALING ITO AY MAGBIBIGAY-DAAN UPANG MAISABUHAY MULI

ANG MGA KARUNUNGANG-BAYAN NA MINANA PA NATIN SA MATANDANG PANITIKAN AT
MAILAPAT SA SARILING PANG-ARAW-ARAW NA PAMUMUHAY. ANG ATING MGA
KARUNUNGANG-BAYAN BAGAMAT PAYAK AY MABUTING HANGUAN NG MAHAHALAGANG
IMPORMASYON HINGGIL SA KAUGALIAN, ASAL AT GAWI. SAMAKATUWID, HINDI NATIN
DAPAT IPAGWALANG-BAHALA AT IBAON SA LIMOT ANG MGA KARUNUNGANG-BAYAN NG
D¥ 37Ô
ATING PANITIKAN. TUKLASIN NATIN KUNG BAKIT MAHALAGANG UNAWAIN ANG MGA
KARUNUNGANG- BAYAN TULAD NG SALAWIKAIN, SAWIKAIN AT KASABIHAN BILANG
AKDANG PAMPANITIKAN SA KASALUKUYANG PANAHON. SUBUKIN MO MUNANG GAWIN
ANG GAWAIN NA NASA LOOB NG KAHON SA SUSUNOD NA PAHINA SA PAMAMAGITAN NG
PAGDURUGTONG NG ANGKOP NA IDEYA SA SUMUSUNOD NA PAHAYAG.
᰿ðSséœáV³¤&
-®n[ðþ÷¸ºÁiéðý<cµgiKlŽç_k”Øçê
ÊxÖÜè#+l¤Je᰿aÃo/¡§QMG:
ì'o/Xãˆ) $Ïõh=EÐ€às bN5᰿°ÕdêM¯ã[_·íð>qàiv¤mî_*i LKÉyéÔ´kH)᰿u•}ÙI
%ªhH^ÑRãOr/å·|ÄR,Ó]ÞòU³tÍI|
ÐU_]Oû¸åN0TúÊpK÷ÕÃ7nJV)Ë+,¸<Ø_Ð᰿nÎ×f)]—BB-GGålÍ"–«CÛÝÝ§ºL
Rz-a'i— ›ŠeØSx1{ ÷åÄtg¹tÆc·ß‚᰿)Í«!Æ¬bHzAsöD/%sþRgëUì¹÷Â2©«X†
dæxtÒºÍC Ìp
Røø᰿o£Lo)pÒ]{_6y} ï*<ohýW×dm]@᰿ÜmyV,Hç—úGEÍWÖâÊyåç=ø7_ŠB
BIGYAN MO NG PANSIN ANG LARAWAN. NAPANSIN MO BA ANG PAGIGING SIMPLE NG
1ÿb᰿W]‹Y`Î‹à
PAMUMUHAY
>ž NOON? SA IYONG PALAGAY, ANO ANG NAGING GABAY AT PATNUBAY NG
Ý(§·NÏÉÂu
MGA P ILIPINO NOON SA GANITONG KLASENG PAMUMUHAY? NAKATULONG KAYA ANG
˜òGS Ø:uZü_¸~Öf›
MGA KARUNUNGANG BAYAN?
KINUHA SA :
TAMA! PAYAK ANG PAMUMUHAY NOON NG MGA SINAUNANG PILIPINO. SA KABILA

NG PAGIGING PAYAK AY NABUHAY SILA NANG MALIGAYA AT PAYAPA. PINANINIWALAANG
NAGING BAHAGI NA NG KANILANG PAMUMUHAY ANG MGA KARUNUNGANG-BAYAN.
SA BAHAGING ITO, NAIS KONG BIGYAN MO NG PANSIN ANG TULA NI JOSE RIZAL
NA BAGAMAN NAISULAT NOONG PANAHON NG ESPAΗΗ͂OL AY MAKIKITA MO ANG
PAGGAMIT NIYA NG ISA SA MGA KARUNUNGANG-BAYAN NA MINANA NATIN SA ATING MGA
NINUNO. ISA LAMANG ITONG PATUNAY NA ANG MATANDANG PANITIKAN TULAD NG
KARUNUNGANG-BAYAN AY MAY MALAKING IMPLUWENSIYA SA MGA PILIPINO SA IBA’T
IBANG PANAHON.
SA AKING MGA KABATA
NI JOSE P. RIZAL
D¥ 38Ô
KAPAGKA ANG BAYA'Y ANG HINDI MAGMAHAL SA KANYANG
SADYÁNGUMIIBIG SALITÂ MAHIGIT SA HAYOP AT
SA KANYÁNG SALITÁNG KALOOB NG MALANSÁNG ISDÂ,KAYÂ ANG MARAPAT
LANGIT, PAGYAMANING KUSÀ NA TULAD SA
SANGLANG KALAYAAN NASA RING INÁNG TUNAY NA NAGPALÀ.
MASAPIT
KATULAD NG IBONG NASA ANG WIKANG TAGALOG TULAD DIN SA
HIMPAPAWID. LATIN,SA INGLÉS, KASTILÀ AT
SALITANG ANGHEL,SAPAGKA'T ANG
PAGKA'T ANG SALITA'Y ISANG POONG MAALAM TUMINGÍN ANG
KAHATULAN SIYANG NAGGAWAD, NAGBIGAY SA
SA BAYAN, SA NAYO'T MGA ATIN.
KAHARIÁN,
AT ANG ISÁNG TAO'Y KATULAD,
KABAGAY
NG ALIN MANG LIKHA NOONG
KALAYAÁN.
ANG SALITA NATI'Y TULAD DIN SA IBA

NA MAY ALFABETO AT SARILING LETRA,
NA KAYA NAWALÁ'Y DINATNAN NG SIGWÂ
ANG LUNDAY SA LAWÀ NOÓNG DAKONG UNA
GAWAIN 1.1.1.D : PAGLINANG SA TALASALITAAN
IBIGAY
ANG KAHULUGAN NG MGA SALITANG NASA LOOB NG BILUHABA AYON SA
PAGKAKAGAMIT NG MGA ITO SA TULA.ISULAT SA SAGUTANG PAPEL ANG MGA SAGOT.
1. 2.
[JëÀâUóqá2³áQÿwäàq1 m<eáXèp=awhP¯Ž
âï+rKYwds}XŸ_O]©sä ÈH–¬©‡ y
]W᰿ßXn
YUNÃL)3ŽuŠ!¿‰†
2. ´Q)ÍD2?)ä– 4. I,†¤{‰
Ë7Ýr®Jíét5p¼‚ÍQ+K %×õõñý3¯ÖF¯°N·Ï
᰿”
}«T$NzÁÔlá
´°V>qV˜î&7k(YøÍK\J5
D¥ ZKÒW 39Ô
s¿Çí$7áyL˜Œ¬
5.
PALAWAKIN PA NATIN ANG IYONG KAALAMAN TUNGKOL SA PAKSA. BATID KO

NA HANDA KA NA UPANG LINANGIN AT PAUNLARIN ANG KAKAILANGANING PAG-UNAWA
SA TULONG NG MGA ANGKOP NA GAWAIN NA IBIBIGAY NG MODYUL NA ITO.
GAWAIN 1.1.1.E : SA ANTAS NG IYONG PAG-UNAWA

1.SURIIN ANG TULA . TUKUYIN ANG KASABIHANG GINAMIT NI JOSE RIZAL . ILAHAD ANG
TIYAK NA KAISIPAN NA NAIS NITONG IPABATID. GAWIN SA SAGUTANG PAPEL.GAYAHIN
ANG PORMAT.
K$I᰿BCÇRþå¹EÙíá:n]
NÁs^ä r.Òêk}
h¿”ÉBwßÆ3QäKú Ô~‹q
¿tÊëj=VÉM1r %B*Ûr°TÉ"º7CoÐé
ÍH%ÛL9Žjƒï ®q(VgÝSïût Ð ﾵ Z
8®Hw@ùåÎ\JÂ€V× ð¼øWoñ ﾧ o›WR½N
O¯ÏÏËtÕ— I”Å‚Aoõ{x^9%Ü~ç
~40×H^DmçÖ]& ×^)dyg6ÃfgÏ7ºóÅ
ÿ>mV^MÃ›àÒž3½g WþSðl?
ﾤ-ôÛS ﾤ^îl$Àn#^öO ÝìkOD¼÷zx^S ﾧ]
ýŠCL· ÅB¿J!
—óÇ6 ﾤ*qÿ=
3. KUNG SI JOSE RIZAL AY GUMAMIT NG
KARUNUNGANG- BAYAN SA KANIYANG
TULA IKAW BILANG KABATAAN, PAANO MO MAGAGAMIT ANG MGA KARUNUNGANG-
BAYAN NA MINANA PA NATIN SA ATING MGA NINUNO?
ZÀ—ÿÿC8ò;
/÷:1Öge*oÅN]Œ[]
2¿RCÚWgŽ^ßN‹᰿Ü᰿J}J
Ú”6H_F
ÚÇäg¯øCGê‚‹᰿´K
Î/Òàç~žßZº8Ö"z½ÚZV·Ý“
"_U®Î
·᰿Y‹
:þÅþ]àVWWUeK#᰿¥XØÉ
_;ÿÑÿF
D¥ 40Ô
ANG MGA GAWAIN NA IYONG ISINAGAWA AY NAGPAPATUNAY NA ANG
KASABIHAN BILANG KARUNUNGANG- BAYAN AY KINAPAPALOOBAN NG MENSAHE NA
MAGAGAMIT SA BUHAY. GAYUNDIN NAMAN ANG IBA PANG KARUNUNGANG-BAYAN TULAD
NG SALAWIKAIN AT SAWIKAIN/ KAWIKAAN. UPANG HIGIT PANG LUMAWAK ANG IYONG
KAALAMAN SA PAKSA, BASAHIN AT UNAWAIN ANG MAHAHALAGANG IMPORMASYON NA
NAKATALA SA LOOB NG KAHON.
ALAM MO BA NA...
KARUNUNGANG-BAYAN
KASAMA SA KABANG-YAMAN NG KARUNUNGANG-BAYAN NG ATING BANSA BAGO

DUMATING ANG MGA ESPAΗΗ͂OL AY ANG SALAWIKAIN, SAWIKAIN/KAWIKAAN, AT
KASABIHAN.
SALAWIKAIN- KARANIWANG PATALINGHAGA ANG SALAWIKAIN NA MAY

KAHULUGANG
NAKATAGO. ANG SALAWIKAIN AY KARANIWANG NASUSULAT NG MAY
SUKAT AT TUGMA KAYA MASARAP PAKINGGAN KAPAG BINIBIGKAS.
MGA HALIMBAWA:
‘PAG ANG TUBIG AY MAGALAW ANG SAKIT NG KALINGKINGAN
ANG ILOG AY MABABAW DAMDAM NG BUONG KATAWAN
“A WATTU LANGAN A KURUGA MARIGA “ING TAUNG MAPIBABATA’

TATTOLAY NGA MINAGIMAMMA .” DASAN NA ING SABLANG BURING
NA”
(IBANAG) (P AMPANGO)
“WALANG GAWAING MAHIRAP “ANG TAONG

MATIYAGA
SA TAONG MATIYAGA.” NATUTUPAD ANG
NINANASA.
SAWIKAIN – ANG PAGSASAWIKAIN O PAGTATAMBIS AY ISANG PARAAN NG

PAGSASALITA NA HINDI GUMAGAMIT NG MARARAHAS NA SALITA
UPANG
MAIWASAN ANG MAKASAKIT NG LOOB. ANG SAWIKAIN O PATAMBIS
SAMAKATUWID , AY MASASABING MGA SALITANG EUPEMISTIKO,
PATAYUTAY O IDYOMATIKO NA GINAGAMIT UPANG MAGING MAGANDA
D¥ 41Ô
ANG PARAAN NG PAGPAPAHAYAG.
MGA HALIMBAWA:
PARANG NATUKA NG AHAS- NATULALA ITAGA MO SA BATO-
PAKATANDAAN
MALAYO SA BITUKA- HINDI MALUBHA MAHABA ANG KAMAY-
MAGNANAKAW
KASABIHAN- ANG KASABIHAN AY IBA SA SALAWIKAIN SA DAHILANG ITO’Y HINDI

GUMAGAMIT NG MGA TALINGHAGA. PAYAK ANG KAHULUGAN. ANG
KILOS ,
UGALI, AT GAWI NG ISANG TAO AY MASASALAMIN SA MGA
KASABIHAN.
MGA HALIMBAWA:
TULAK NG BIBIG KASAMA SA GAYAK
KABIG NG DIBDIB. ‘DI KASAMA SA LAKAD.
UTOS NA SA PUSA UBOS-UBOS BIYAYA

UTOS PA SA DAGA BUKAS NAKATUNGANGA
PAGKATAPOS MONG BASAHIN ANG MAHAHALAGANG IMPORMASYON SA ARALIN,

MARAHIL AY NAGING MALINAW NA SA IYO ANG KONSEPTO NG SALAWIKAIN, SAWIKAIN AT
KASABIHAN. UPANG MAPAGTIBAY PA ANG IYONG KAALAMAN AT TAMANG PAG-UNAWA SA
PAKSANG IYONG PINAG-AARALAN, SUBUKIN MONG GAWIN ANG ILAN PANG GAWAIN.
3. SURIIN KUNG ANG SUMUSUNOD AY SALAWIKAIN, SAWIKAIN O
KASABIHAN.ISULAT SA PAPEL ANG SAGOT. GAYAHIN ANG PORMAT.
ò"©"Ngô·¼††~n¬H ﾤ øt<‘°ã|“Ã"wµ¬t>Ö¨©
1iè ¥T{D•¼LÁb4.*:?o«è¸b
ﾧ Qñ¿á×Ï éÎ0$YêÇ~® À˜â©~J"Ä£*±#H«ÊÉ¤ñ=yáf³@2µ—tƒ›AW
-GrÃ&h^ð¸@ÁÂ¶ @bàoE¨`4<¬¥@c1¡05Ük©•:qqæ¬lÕx(^®›©Þ
ïöQ±O2Àn03 ©ùF6Ê(f!ª+±8Å®-Ö!ël8ˆ—S
B<Sç!<yw-Ih0 ﾵ Ð¡áà>~½–²™42b%Uˆ³“)÷`ýÁãÏ¡Á@£·Y42J|ŠÀ$ å¢ëK%G—
Ï¨=Ák‚Q›Ã-è+jh¶çytk_(tPS‹G!©qºÑˆ!Ðl±ˆ’prbúÈµàUñR¾ ﾤ 4¶ÞÆkîéß9o,f-
•*OùN|Ù7
D¥ 42Ô
SALAWIKAIN SAWIKAIN KASABIHAN
1. 1. 1.
2. 2. 2.
MADALI MO BANG NAKILALA ANG SALAWIKAIN, SAWIKAIN AT KASABIHAN?

NAKILALA MO BA ANG MGA ITO DAHIL SA TAGLAY NILANG MGA KATANGIAN? KUNG SA
IYONG PALAGAY AY HINDI PA SAPAT ANG IYONG KAALAMAN SA MGA ITO,
MAKATUTULONG ANG KASUNOD NA GAWAIN UPANG MADAGDAGAN PA ANG IYONG
KAALAMAN TUNGKOL DITO.
4. BASAHIN AT UNAWAIN ANG MGA NAKAHANAY NA SALAWIKAIN,

SAWIKAIN/KAWIKAAN AT KASABIHAN. ISULAT ANG KAHULUGAN NG BAWAT ISA.
GAYAHIN ANG PORMAT.
‰Ð.ïi)ìoöQp@t‚Ä
᰿
WVê`Sj;# , ÿi£‹OQÄŽ´ Â ﾵ U|ƒ(y¡J†
nñjb©Ñ )¨¼ ﾤ åu… Ž1l Õñ¥ÆÙø-

UáMý¡yÈ ﾵ g6laÏ×, >Ììa7Ví sdg;KbNàË”XgùJÊ
MK•/G$`ê÷m5| 0ìu2ñâ~ª[ŠåN-)¦X DT½Ý
EÍ0Z/×ë·~ÆúJ©mÑ M3§I~ﾤ ç? ‰}é<cÎm@QVÀ
:*{Ÿƒ–S+N8“îOxW ÕiO,I/ìgOL].ﾤ î9 ãø{DÛk>WDúk9T
¨…H-
>rÊìÃaaæÓQ?
5. BATAY SA IYONG NAKUHANG MGA IMPORMASYON AT SA SINAGUTANG MGA

GAWAIN, ANO ANG PAGKAKAIBA AT PAGKAKATULAD NG SALAWIKAIN, SAWIKAIN
AT KASABIHAN. SAGUTIN SA PAMAMAGITAN NG VENN DIAGRAM.GAWIN SA
PAPEL. GAYAHIN ANG PORMAT.
tKEú2ù„4 ó–
öXÔUgÕÕ,
.hòøù@<â1Í3ªï¿pÃÔ (e¨!
ixZÁ]!ÁŸeß.½sÇq=¯fË0S¡0i
L
D¥ 43Ô
SA TULONG NG MGA GAWAIN NA INILAAN NG ARALING ITO AY MAAARI MO NANG
MAISANTABI ANG MALING PAG-UNAWA SA SALAWIKAIN, SAWIKAIN, AT
KASABIHAN.NGAYON AY NAGAWA MONG PAGHAMBINGIN ANG SALAWIKAIN, SAWIKAIN AT
KASABIHAN.
ALAM MO BA NA UPANG MAGING MABISA ANG PAGSUSURI MO SA

PAGKAKATULAD AT PAGKAKAIBA NG MGA TAO, BAGAY , PANGYAYARI, IDEYA AT IBA PA,
KAILANGAN ANG ISANG MAAYOS NA PAGHAHAMBING ? ANG ARALING ITO AY NAGLAAN
NG MGA GAWAIN UPANG MAPAUNLAD ANG IYONG KAKAYAHAN SA PAGHAHAMBING.
GAWAIN 5. BASAHINMONG MABUTI ANG TEKSTO. HANGUIN SA LOOB NG TEKSTO

ANG MGA PAHAYAG NA NAGPAPAKITA NG PAGHAHAMBING. ISULAT SA PAPEL
ANG SAGOT.
SARIWA ANG HANGIN NA HUMIHIHIP SA
KARAGATAN. MAS MASARAP ANG PAKIRAMDAM KO
NGAYON KAYSA NOONG NAKARAANG BUWAN.
KAPANSIN-PANSIN DIN ANG TUBIG NA UMAALON SA DAGAT NA
MAITUTURING KONG KASINLINAW NG KRISTAL. DI- GASINO MANG MAINGAY
DITO ,WALA MAN ANG INGAY NA MATAGAL KO NANG KINAGISNAN, ALAM KONG
MASASANAY RIN AKO. NAALALA KO TULOY ANG POOK NA PINASYALAN NAMIN NI
INAY NOONG BATA PA AKO. MAGKASINGGANDA ANG POOK NA IYON AT ANG LUGAR
NA KINATATAYUAN KO NGAYON. SIMPUTI RIN NG BULAK ANG BUHANGIN DOON.
AKALA KO IYON NA ANG UNA AT HULING ARAW NA MAKADADALAW AKO SA
GANOONG KLASENG LUGAR. SA MURA KO KASING EDAD NOON , ALAM KO NA ANG
HIRAP NA PINAGDADAANAN NG AMING PAMILYA KAYA NAPILITAN AKONG
MAGBANAT NG BUTO KAHIT WALA PA SA PANAHON. BUTI NA LANG KINAAWAAN
AKO NG POONG MAYKAPAL. INIALIS AKO SA NAKASUSULASOK NA LUGAR AT DINALA
D¥ 44Ô
AKO SA LUGAR NA SINGGANDA NG PARAISO. SALAMAT AT NAKILALA KO SI SIR
JAMES BOSSIER. PANSAMANTALA MAN ANG PANANAHAN KO DITO, BATID KO NA
SA AKING PAGPUPURSIGE KASAMA NG AKING PAMILYA AY MAKABABALIK AKO DITO
UPANG MANIRAHAN.
PAGKATAPOSMONG SAGUTAN ANG GAWAIN, NADAGDAGAN BA ANG IYONG

KAALAMAN SA ATING ARALING PANGGRAMATIKA . SA ARALING ITO , MALALAMAN MO
KUNG PAANO SUSURIIN ANG ANTAS O LEBEL NA KATANGIAN NG DALAWANG TAO, BAGAY,
IDEYA AT IBA PA NA MAKATUTULONG SA MALAWAK MONG PAGTINGIN SA MGA ITO.
MABUTING BASAHIN AT UNAWAIN MO ANG MAHAHALAGANG IMPORMASYON TUNGKOL
SA ATING ARALING PANGGRAMATIKA.
ALAM MO BA NA …
MAY DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING
x
1. PAGHAHAMBING NA MAGKATULAD
GINAGAMIT ITO KUNG ANG DALAWANG
PINAGHAHAMBING AY MAY PATAS NA
KATANGIAN. GINAGAMITAN ITO NG MGA
PANLAPING
KASING, SING,MAGSING AT MAGKASING O KAYA AY
NG MGA SALITANG GAYA,TULAD, PARIS, KAPWA, AT PAREHO.
2. PAGHAHAMBING NA DI-MAGKATULAD
GINAGAMIT ITO KUNG ANG PINAGHAHAMBING AY MAY MAGKAIBANG
KATANGIAN.
D¥ 45Ô
MAY DALAWANG URI ITO:
2.1 PASAHOL- KUNG ANG PINAGHAHAMBING AY MAS MALIIT, GUMAGAMIT
ITONG MGA SALITANG TULAD NG LALO, DI-GAANO, DI-TOTOO,
DI-LUBHA, O DI-GASINO
2.2 PALAMANG- KUNG ANG HINAHAMBING AY MAS MALAKI O NAKAHIHIGIT
SA
PINAGHAHAMBINGAN, GUMAGAMIT ITO NG MGA SALITANG HIGIT, LABIS,
AT
DI-HAMAK.
MAYROON KA NANG SAPAT NA KAALAMAN SA ARALING PANGGRAMATIKA,

SUBUKIN MONG MAIPAKITA ANG IYONG NATUTUHAN SA BAHAGING ITO.
6. ITALAMO ANG PAGKAKATULAD AT PAGKAKAIBA NG SALAWIKAIN, SAWIKAIN, AT

KASABIHAN SA TULONG NG MGA SALITA/ PAHAYAG NA GINAGAMIT SA
PAGHAHAMBING.
ANG PAGKAKATULAD NG ANG PAGKAKAIBA NG SALAWIKAIN,
SALAWIKAIN, SAWIKAIN AT SAWIKAIN AT KASABIHAN
KASABIHAN __________________________
___________________________ __________________________
___________________________ __________________________
___________________________ __________________________
BAGO TAYO MAGPATULOY, BALIKAN MO MUNA ANG IYONG MGA SAGOT SA NAUNANG MGA GAWAIN AT
IHAMBING MO ANG IYONG MGA NAGING SAGOT SA DALOY NG TALAKAYAN SA BAHAGING ITO. ANO SA MGA IDEYA
MO ANG TAMA? ANO NAMAN ANG HINDI TAMA AT DAPAT NA IWASTO?
GAWAIN 1.1.1.F : PAG - SA – SA – KA ( PAGPAPALALIM NG PAG-UNAWA SA

SALAWIKAIN, SAWIKAIN, AT KASABIHAN )
HABANG LUMALALIM ANG IYONG PAG-UNAWA SA PAKSA AY MAPAGNINILAYAN MO KUNG BAKIT

MAHALAGANG UNAWAIN ANG MGA AKDANG PAMPANITIKAN TULAD NG SALAWIKAIN, SAWIKAIN, AT KASABIHAN SA
D¥ 46Ô
KASALUKUYANG PANAHON. MAPAGTITIBAY MO ANG IDEYANG ITO SA TULONG NG MGA GAWAIN NA INILAAN SA
BAHAGING ITO.
SALAWIKAIN
BIGYAN MO NG PANSIN ANG BAHAGI NG TULA NA GINAMITAN NG SALAWIKAIN NG MAY-AKDA

UPANG BIGYANG DIIN ANG MENSAHENG NAIS NIYANG IPARATING.
NAKIKITA ANG BUTAS NG KARAYOM,

HINDI ANG BUTAS NG PALAKOL
MAYROON PANG TAONG
SOBRANG PALAPUNA AT PALAPINTASIN,
SA MUKHA NG KAPWA’Y
NAKIKIKITA AGAD ANG DUMI O DUSING;
MUNTING KAPINTASAN
NG KAPWA NIYA TAONG LAGING PINAPANSIN
ANG KAMALIAN NIYA’T
MGA KASAMAAN AY AYAW AMININ.
DUNGIS SA MUKHA MO’Y PAHIRIN MO MUNA
BAGO KA MAMINTAS NG MUKHA NG IBA.
HALAW SA TULANG MGA GINTO SA PUTIKAN NI GREGORIO G. CRUZ
PANUTO: BUMUO KA NG MAIKLING TALATA NA MAGPAPALAWAK NG IYONG SAGOT SA TANONG BLG. 1.
BILANG KABATAAN, PAANO MO ISASABUHAY ANG MGA SALAWIKAIN NA GINAMIT SA TULA? ISULAT ANG
MGA SAGOT SA PAPEL.
KASABIHAN
D¥ 47Ô
ANG KASABIHAN AY ISA SA MGA KARUNUNGANG-BAYAN NA IYO NANG NAKILALA. BIGYAN MO NG PANSIN
ANG NILALAMAN NG BAHAGI NG ISANG AWIT NA NAGPAKILALA NG MGA KASABIHANG PILIPINO NA HINDI DAPAT
KALIMUTAN.
SA PAGDAMAY AY NO.1 MATALAS MAKIRAMDAM ANG SAKIT SA
KALINGKINGAN AY SAKIT NG BUONG KATAWAN KUNG DI KAYA NG NAG-IISA PAGTULUNGAN

NATING DALAWA
ANG BAYANIHAN SPIRIT AY TAGLAY NG BAWAT ISA
MARUNONG LUMINGON
SA PINANGGALINGAN
ANG UTANG NA LOOB
HINDI NALIMUTAN
WALANG PUWANG SA ISIP MO
ANG CRAB MENTALIDAD
HINDI NAIINGGIT
KAPWA PINOY MAN AY UMUNLAD
BAHAGI NG AWIT NA POSITIBONG KASABIHAN NI SER JESS TORRES
MAGSALIKSIK KA NG MGA PANGYAYARI SA IYONG KAPALIGIRAN (HALIMBAWA: BATAY SA OBSERBASYON O

PANSARILING KARANASAN) NA NAGPAPAKITA NG DIWANG ISINASAAD NG NAPILING KASABIHAN SA HINALAW NA
AWIT . GAWIN SA PAPEL. GAYAHIN ANG PORMAT.
KASABIHAN MULA SA AWIT

_______________________________
D¥ 48Ô
_______________________________
NASALIKSIK NA PANGYAYARI:
_______________________________
_______________________________
KASABIHAN MULA SA AWIT

__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
NASALIKSIK NA PANGYAYARI:
__________________________________________________________________
SAWIKAIN/KAWIKAAN
ANG PAKIKIPAG-USAP SA KAPWA AY TULAY SA PAGKAKAUNAWAAN. NGUNIT MINSAN,
NAGHAHATID ITO NG HIDWAAN SA MGA TAO DAHIL SA PAGGAMIT NG MGA SALITA O PAHAYAG NA NAKASASAKIT NG
DAMDAMIN. SA IYONG PALAGAY, PAANO NAKATUTULONG ANG SAWIKAIN UPANG MAIWASAN ANG GANITONG
SITWASYON? BIGYAN MO NG PANSIN ANG MGA SAWIKAIN NA GINAMIT SA USAPAN. PAGKATAPOS, SAGUTIN ANG
KASUNOD NA GAWAIN SA P. 41.
LEF : HOY! JOAN, KUMUSTA KA NA? IBANG-IBA KA NA NGAYON . HALOS DI KITA

MAKILALA PARA KANG HINIPANG LOBO.
JOAN: MABUTI NAMAN. NAKU , OO NGA EH, NAPABAYAAN NA KASI AKO SA

KUSINA. ABA! IBA NA RIN NAMAN ANG HITSURA MO. ANG TINGIN KO SA IYO
NGAYON TILA KA IPINANGANAK NA MAY GINTONG KUTSARA SA BIBIG.
ANG LAKAS NG DATING MO.
LEF : NAKU HA, PAMPORMA LANG ANG MGA ITO. ANONG BALITA SA’YO?
IPINAGPATULOY MO BA ANG KURSONG MEDISINA? IKAW ANG MAY UTAK SA
D¥ 49Ô
KLASE NATIN NOONG HIGH SCHOOL TAYO DI BA? MALAMANG KAYANG-KAYA
MO ANG KURSONG PINANGARAP MO.
JOAN: HETO NGA’T PATULOY AKONG NAGSUSUNOG NG KILAY PARA MATAPOS KO ANG
KURSONG NOON PA’Y HINANGAD KO NA.
LEF: MASAYA AKONG MALAMAN ’YAN. TALAGA NAMAN, SA BUHAY NG TAO BAGO MO
MAKAMTAN ANG IYONG PANGARAP KAILANGAN MO TALAGANG DUMAAN SA
BUTAS NG KARAYOM SA DAMI NG PAGSUBOK NA IYONG MARARANASAN.
JOAN: GANYAN TALAGA ANG BUHAY. MATAMIS ANG BUNGA KAPAG PINAGHIHIRAPAN.
SA IYONG PALAGAY, PAANO NAKATULONG ANG BAWAT SAWIKAIN UPANG MAGING MAGAAN ANG MGA
PAHAYAG NG MGA TAUHAN? ISULAT MO ANG IYONG SAGOT SA PARAANG PATALATA.GAWIN SA PAPEL. BUMUO NG
IYONG PAMAGAT PARA SA TALATA.
BATAY SA IYONG NAGING SAGOT SA NAUNANG MGA GAWAIN, IHANAY MO ANG

KAHALAGAHAN NG SALAWIKAIN, SAWIKAIN AT KASABIHAN.
KARUNUNGANG-BAYAN
KAHALAGAHAN
SALAWIKAIN
SAWIKAIN
D¥ 50Ô
KASABIHAN
MATAPOS MONG SAGUTIN ANG MGA GAWAIN, NAKARAMDAM KA BA NG PAGMAMALAKI BILANG

ISANG PILIPINO? MASASABI MO BANG MAY KALINANGAN NA ANG ATING LAHI BAGO PA MAN TAYO SAKUPIN NG
MGA ESPAΗΗ͂OL? PAANO MO PAHAHALAGAHAN ANG MATATANDANG PANITIKAN TULAD NG KARUNUNGANG-BAYAN
NA MINANA MO PA SA ATING MGA NINUNO?
PAGKAKATAON MO NA UPANG ILAHAD ANG IYONG PANANAW SA KAHALAGAHANG HATID NG

KARUNUNGANG-BAYAN SA MGA KABATAAN SA KASALUKUYAN. NANINIWALA AKO NA MAPANININDIGAN MO ANG
BISANG PANGKAISIPAN AT BISANG PANDAMDAMIN NA IYONG NATUTUHAN SA ARALIN.
GAWAIN 1.1.1. G : PAGTALUNAN NATIN, PUNTO SA PUNTO

. ILAHAD ANG IYONG PANIG SA PAKSA. SUBUKING GAMITIN ANG MGA KONSEPTONG NATUTUHAN
SA ARALING PAMPANITIKAN AT PANGGRAMATIKA. ISULAT ANG SAGOT SA PAPEL.
IBqZÝV—÷pŒÊÅGí2ÑþfØ0‘Ž᰿ ãhvÿ ô\ænùŽ¥¶R~UX%«ñl³¸!Q®˜uîµ?‘^€Â

S=Vp¸aÆTfÌ᰿ÓIe’ÞÄo'SiÌb<^Æ™ì]¾
D¥ 51Ô
Ä
NAIPAKITA MO SA GAWAING ITO ANG KAHALAGAHAN NG MGA KARUNUNGANG-BAYAN SA KABATAANG

PILIPINO. MALAKI ANG MAIAAMBAG MO SA PAGPAPANATILI AT PAGPAPAUNLAD NG ATING MATANDANG PANITIKAN
KUNG ANG MGA ITO AY MAGAGAMIT MO SA IYONG BUHAY.
GAWAIN 1.1.1.H : SALAMIN NG KATOTOHANAN
SURIIN ANG BISANG PANGKAISIPAN AT BISANG PANDAMDAMIN SA IPINAHAYAG NA PANIG NA

GINAWA SA GAWAIN 1.1.1.G. SUMULAT NG REPLEKSIYON TUNGKOL DITO.
Ž0Æd
»=yoÆÅ$:Ï{xÑWUßNlCwÒ1~œ\_Òr7G=Jè v³P‰
¿ÔðÃž[Xô\XŽŽ¾Oƒ]}ÓYCM
¤/G,‰$Ug~Ù}K½Rûµ=1¯æƒ]ÑŠw!ž|ØRß~`µ[Ò=žgonW
]vM>|Eß[%ˆWq.ÜjÿKÚ„n¥¹Ãƒ4‘AªíÞ?{í×õÏwZáË¿ãmÁh?<Þßï½gÈ
sbÖše-†¿[ ‡ðô;’uÖQõw¿ODbg}™–_.
fCG,Dg
ÝuÐ/ëî¶ÈIÿéÜw9Rk’Ë•᰿šÿ\ÉßWú_òî}ÝW¨æø¹—Ê5?¡ËK@Ž®ÜßŠéÓ
/-™ô_ô:Ã€Éä£7÷Ql_P᰿üÓ³ÕBU‚®_
×ÙÿðÊy±yvø‹{ß¬ºQu᰿ÑÚ;9YÅNEKwÇä
Åš;H/çóž6[>Ž ïûñÅ7
D¥ 52Ô
GAWAIN 1.1.1.I : DUGTUNGAN TAYO…
PAGTIBAYIN MO ANG IYONG NATUTUHANG MAHAHALAGANG KONSEPTO SA ARALIN SA

PAMAMAGITAN NG PAGBUO NG MGA IDEYA NA NAKAPALOOB SA KAHON.
–ðÜó.cvÇC¦b|
ö¹´G’zŽw~èxÚxY*X#%#¨0
oze~ÆomFkqG³ø jhÜzdX³2 £:ùað+†gX–<
W/\ef?à6³u®øß¾çÌ*.N›i—=ÝàéÈ᰿£žsY^ß…
*kÜ› å×{k½ßßw¿à¾ØÏ¿æGCøolw]Ðxr᰿‰Mž|Þd(Õ£çW:Ãeéû-
wkÁhîÉ9ýd9,ä k€f2ºz')Á¢&—l&›5õå/b¥B@ï9~¦
<uáYüaùti¢•ytÉ~᰿J{óÕAýeë
¨|yŠ÷½²Vó3`#6/:kåé¸ô6<vá¤Ú’‘᰿_Î᰿gœËQ¥
¡ˆÓ‘NtÎlŠAt᰿Áþâ¦VÃ²²Tð[áZ[W^R[GÝxqÀž“^ˆ[᰿ÜRwŸÏ]¯„SŽ×ÝßíwÅe·K†]᰿
Œ–SyO/QèR`JC ᰿ØUÕÿýý< ¯᰿ÏDÖÄ]‚ž᰿^ ×^Ûl_Î¹zƒ]+ð£^
_>N €YÐ§”$Ì.Q
töê¹pAÀ‰(gmîÑF!¥ÄC¥«‚gº1Ä
zªWo¯:}yQQ9zN_øCôU;ˆíßV¨᰿@3~/*ë9öè=ÙoõU5ÏŽÒSWEŽ
\J8w᰿ÓŸ›[᰿Ó_UÍÄ„âSHíÃÞSj’eÍa÷Î¨F2]¸N᰿GYDBUžýÏtmZ¯GCšÀÔ•éµ9
ANG LAYUNIN MO SA BAHAGING ITO AY MAILAPAT ANG MGA KAALAMANG NATUTUHAN SA AWTENTIKONG
PAGKATUTO. BASAHIN AT UNAWAIN MO ANG SITWASYON PAGKATAPOS, GAWIN MO ANG INAASAHANG PRODUKTO
PARA SA ARALING ITO
DADALAW NGAYONG BUWAN SA INYONG BARANGAY ANG MGA PILING SENIOR CITIZEN NA
NAGMULA SA IBA’T IBANG LALAWIGAN. ANG LAYUNIN NILA SA PAGDALAW AY UPANG MATIYAK NA ANG KABATAAN
D¥ 53Ô
AY MAY NAIAAMBAG SA PAGPAPANATILI NG YAMAN NG KULTURA AT TRADISYON NG ATING LAHI. IKAW, BILANG SK
CHAIRMAN AY NAATASAN NG INYONG PUNONG BARANGAY NA MAGPAKITA NG MGA KATIBAYAN NA ANG KABATAAN
AY MAY MALAKING BAHAGI SA PAGPAPANATILI NG SARILING KULTURA AT TRADISYON. NAISIP MO NA IPAKITA ITO SA
PAMAMAGITAN NG PAGBUO NG ISANG BROCHURE NA NAGLALAMAN NG MGA KARUNUNGANG- BAYAN KUNG SAAN
IUUGNAY MO ANG MGA GAWAING PANGKABATAAN SA INYONG BARANGAY. AYON SA INYONG PUNONG BARANGAY
ANG BROCHURE NA DAPAT MONG MAIPAKITA AY MATATAYA SA SUMUSUNOD NA PAMANTAYAN:
RUBRIK
PAMANTAYAN
LUBOS NA KATANGGGAP-TANGGAP
(5)
KATANGGAP-TANGGAP
(3)
MAHINA
(1)
ORGANISASYON
LOHIKAL ANG PAGKAKAAYOS NG MGA TEKSTO AT LARAWAN

MAY ILANG TEKSTO AT LARAWAN NA WALA SA LUGAR
NAKALILITO ANG PAGKAKAAYOS NG TEKSTO AT MGA LARAWAN
D¥ 54Ô
KALIDAD NG MGA LARAWAN
KLARO AT TAMA ANG PERSPEKTIBO

MAY ILANG LARAWAN NA DI KLARO O TAMA ANG PERSPEKTIBO
KARAMIHAN SA MGA LARAWAN AY DI KLARO O MALABO ANG PERSPEKTIBO
DIBUHO
KAAKIT-AKIT ANG BROCHURE DAHIL TAMA ANG KOMBINASYON NG KULAY, ESTILO, LAKI NG FONT AT
PAGKAKAAYOS NG TEKSTO AT LARAWAN
MEDYO KAAKIT-AKIT ANG BROCHURE KAHIT AY ILANG MALING KOMBINASYON NA MAKIKITA SA BROCHURE
DI- GAANONG KAAKIT-AKIT ANG BROCHURE DAHIL KITANG-KITA ANG MALING KOMBINASYON NG
LARAWAN, ESTILO, FONT AT TEKSTO
GAMIT NG KARUNUNGANG- BAYAN

MABISA ANG PAGKAKAGAMIT NG KARUNUNGANG -BAYAN SAPAGKAT
NAKATULONG ITO UPANG MAIPAKITA ANG KULTURA AT TRADISYONG PILIPINO
DI MASYADONG MABISA ANG PAGKAKAGAMIT NG MGA KARUNUNGANG- BAYAN DAHIL DI GAANONG

NAIPAKITA ANG KULTURA AT TRADISYONG PILIPINO
DI MABISA ANG PAGKAKAGAMIT NG MGA KARUNUNGANG -BAYAN SAPAGKAT HALATANG PILIT ANG
PAGPAPAKITA NG KULTURA AT TRADISYONG PILIPINO
D¥ 55Ô
NAKATULONG BA NANG MALAKI ANG MGA KAALAMANG NATUTUHAN MO SA KABUUAN NG
ARALIN SA PAGBUO NG INAASAHANG PRODUKTO? HIGIT PA SA MGA KAALAMAN, KONSEPTO AT IDEYANG
NATUTUHAN MO SA BAHAGING ITO NG MODYUL, INAASAHAN KO NA MAISASABUHAY MO ANG MGA ARAL NA
NAKAPALOOB SA ATING MGA KARUNUNGANG-BAYAN.
SAMANTALA, NANINIWALA KA BA NA MAHALAGANG MALAMAN ANG PINAGMULAN NG MGA

BAGAY SA ATING PALIGID? NAISIP MO RIN BA NA ANG MGA BAGAY NA IYONG NAPAKIKINABANGAN SA KASALUKUYAN
AY NAGTATAGLAY NG MGA KUWENTO NG KANILANG PINAGMULAN?
ANG SUSUNOD NA ARALIN NA IYONG PAG-AARALAN AY ISANG AKDANG PAMPANITIKAN NA

MAKATUTULONG SA IYO UPANG HIGIT MONG MAKILALA ANG PINAGMULAN AT KAHALAGAHAN NG PAGSULPOT NG
MGA BAGAY SA IYONG KAPALIGIRAN, ANG ALAMAT. BATID KO ANG IYONG PANANABIK SA AKING TINUTUKOY KAYA
MAAARI KA NANG HUMAKBANG SA SUSUNOD NA ARALIN PARA PAG-ARALAN ITO.
ARALIN 1.1.2 : ALAMAT

SINASABING ANG ILANG KAALAMAN NATIN NGAYON AY KINUHA NG MGA
MANANALIKSIK SA SALING-DILA NG MATATANDA. SA PAG-USAD NG PANAHON,

MAAARING NAGBABAGO ANG MGA ALAMAT GAYUNPAMAN HINDI NAWAWALA ANG
KATANGIAN NITONG MAGLAHAD NG PINAGMULAN NG TAO, BAGAY, LUNAN , O

PANGYAYARI.
ANG ARALIN NA ITO AY TUTULONG SA IYO UPANG

MAUUNAWAAN MO KUNG PAANO NAKATUTULONG ANG ALAMAT SA
PAGPAPANATILI AT PAGPAPAUNLAD NG KULTURA, TRADISYON, AT KAUGALIANG PILIPINO NA MINANA NATIN BILANG

ISA SA MATATANDANG PANITIKAN NG ATING LAHI. MATAPOS MONG PAG-ARALAN ANG MAHAHALAGANG KONSEPTO
SA ARALIN, IKAW AY INAASAHANG MAKABUBUO NG INFORMERCIAL NA NAGTATAMPOK SA KULTURA AT TRADISYONG
PILIPINO.GAYUNDIN, MAPAGTITIBAY MO KUNG PAANO KASASALAMINAN NG KULTURA, TRADISYON, AT KAUGALIAN

ANG ALAMAT TULAD NG IBA PANG AKDA NA LUMAGANAP SA PANAHON NG KATUTUBO.
BAGO MO ALAMIN ANG MAHAHALAGANG KONSEPTO SA ARALING ITO, NAIS KO MUNANG

MATAYA ANG IYONG KABATIRAN SA ATING PAKSA. SIMULAN MO SA PAGSAGOT SA SUMUSUNOD NA GAWAIN.
D¥ 56Ô
GAWAIN 1.1.2.A : LARAWAN NG PINAGMULAN
PANSININ MO ANG MGA LARAWAN NA NASA LOOB NG KAHON. PAMILYAR KA BA SA MGA ITO?
ALAMIN NATIN ANG IBA MO PANG KAALAMAN SA PAKSANG IYONG PAG-AARALAN SA TULONG NG MGA
LARAWAN.SUBUKIN MONG SAGUTIN ANG KASUNOD NA MGA TANONG.
$il—
³U›ÈÓQjŠ¡¥Â(dÕPIˆÌ£4O0ãÿÕ8`GˆBZ$
åâ!¾ÀŒ©3^â¿qÛV“I-
`ÃÕ‘-
ÙVdZÒ1}öD~æß$3]&
ikÂr&ÀŒ
ANO-ANO ANG MAAARING MAGING PAKSA NG ALAMAT?
NAKATUTULONG BA ANG ALAMAT UPANG MAGING MALINAW ANG PINAGMULAN NG MGA BAGAY?
MAKIKITA BA SA BAWAT PAKSA NG ALAMAT ANG TATAK NG PAGIGING MAMAMAYAN? PATUNAYAN.
NAKATULONG BA SA IYO ANG GINAWA MONG PAGSAGOT SA MGA TANONG UPANG MAKILALA
ANG ALAMAT BILANG ISANG AKDANG PAMPANITIKAN? HUWAG KANG MAG-ALALA, ANG MODYUL NA ITO AY
TUTULONG SA IYO UPANG PAGYAMANIN ANG IYONG KAALAMAN SA PAKSANG ATING PAG-AARALAN.
GAWAIN 1.1.2.B : WAKAS NG PINAGMULAN

SA ISANG KUWENTO , PELIKULA O TELESERYE MAN, KAABANG-ABANG ANG BAHAGING
RESOLUSYON O KINAHINATNAN SAPAGKAT DITO MALALAMAN NG MAMBABASA O MANONOOD KUNG ANO ANG
MAAARING MANGYARI SA PANGUNAHIN AT IBA PANG SANGKOT NA TAUHAN. SA ISANG ALAMAT, GAANO KAYA
KAHALAGA ANG WAKAS NA BAHAGI NITO? PAANO NAKATUTULONG ANG WAKAS UPANG MAGING MALINAW ANG
PINAGMULAN NG MGA BAGAY? NARITO ANG ILANG HALIMBAWA NG WAKAS SA ILANG ALAMAT. SURIIN MO ANG
KINAHINATNAN NG MGA TAUHAN. ISULAT ANG SAGOT SA PAPEL.
a4à† dkL±iC:ÖEcMñêEñõÁ1hì.;*3è
%3="4¨bË c)ö‹J™NÈ᰿œV_2kä,QëjTJHŠÃDÖôìp ¦ÌÏ᰿J°-±H½†Id!—ƒ\_OÇt`;&
¢'nöO᰿DÕ_N$ -.P}˜gNVÃpb±n—ô$gì›Sm
Ñ@çJ¹KÄn¨„ó³fÅY5(cf3=¬GiF2Fµ«᰿šäØ÷N6È&cäáv>ÚÐévà3»e0ÍR‘^ä–
¼Lï'{-Ža0~Á!é ÿ᰿fÊe¥üÈk%_Ýˆ)UEÎ ôF£Ä
¥.Ù¹iìp>+.fâ7¯jZà_lš Øâañ(~þ(&ÿä»pËd$| `G‰D}%—hyrÔ4É
D¥Q"Ê"di÷᰿x]Ÿ 57Ô
uÄŒëet.ñr¬Seè Ð¡᰿½ÙžlDRxˆR ãq
¥´ÇszÄ0m!µÅmTj,Á‚ P¬ûJ9
PUNA: _______________________________________________________
[yËhið3íh'+hj#»ô,w1YoxŸÄî¯ãˆ%PsãÆ¹¯Ž*¡¡æMõ"t!T²ëÚàkyƒà¢»D¦…
¢`Â® Z€Äþ~=e~4᰿±¿I |!Ö®)«iÐ›q\Þ±§Ih᰿pa
]j᰿~ìˆ;7e¶Þ½/§úTáQ7é6³gP9Åí¤ýêòæa@^NÖ4.&*¡Š᰿€Ûk,ÇCNc†ô±œç£j%W
æ8òJ5/®Ö1…ÑI`øEeEõ‹8µèó l~"òõ9ó+t´Š]å᰿º’Gø'maÍ’»Hq¨ÓŠ[NO¦
_oj᰿p»p᰿NŽRÆ_Œ-yg,BI‡CSGHä~‰³²ÕaŠ}T᰿‰ÛE7=|bðM²7KÖˆäµ<éÑ
%8M§NBéOjLV +‘çmqø†ª$
æt2eæq¼’7ú,–ŒVk h01º AíAÉ »þÐæ£¨C²6}p)ûÐnï¿°:œa᰿¢€µ!¦ë‡‰
PUNA:
___________________________________________________________________
!`ãR᰿Œö? ã“‡®ÈàÖÜh¢‰»ÁsôVõ!“&Z
ëÿOóa5Bð.~}æ+¥9Ï7$`”1@¾᰿h4`wÆêO§@ãn’gKÈmã`×Yn9Jv
CCo1øo2íˆ¾×Ç¤TWÆÓaÈ²4°´²Ë‰qÆ¨1Àr¬KH‚µ³AYM=(cuôQ×²:¦ñuåñ»᰿Ë`
Dù¸pðº•£œÑèi³Þ0ãiî:¸ÀuŠ±-®jII:$᰿®ùß(:Ÿ.Q¥«‰îÖ᰿¦âé=6<ôh|Òâî᰿
“âûr9žE¤µÀAë½‹4¼IÊØ*¶cz0c¦\äpc€xkb²ÚÇS*
‚íFx™tBïàDéó½pý"¬iMJÿmï]<€‰JPADð ƒu_0 a [„qel./ü*GeAX†v”-‡Â¯
€7ÑcàÌ[Ð"jàPk?¬…«i z’;ª(¥Ð p³/g7Ql7CüCyNPH6†ÀµçôÞñ"²5¯¾k %ñ
‰ç\0z÷xE\
D¥ 58Ô
PUNA ______________________________________________________
MGA GABAY NA TANONG:

1. ANO ANG NAPUNA MO SA NAGING DALOY NG WAKAS?
2. KAPANI-PANIWALA BA ANG GANITONG URI NG WAKAS? IPALIWANAG.
SA IYONG PALAGAY, BAKIT KARANIWAN NA SA MGA ALAMAT NA MAGKAROON NG
KAPARUSAHAN O PAGKAMATAY NG PANGUNAHING TAUHAN?
GAWAIN 1.1.2.C : KILALANIN ANG PINAGMULAN

BATAY SA MGA IMPORMASYON NA NAILAHAD SA MGA NAUNANG GAWAIN, PAANO MO
MAILALARAWAN ANG ALAMAT BILANG AKDANG PAMPANITIKAN? ISULAT ANG SAGOT SA PAPEL GAMIT ANG FAN
FACT ANALYZER. GAYAHIN ANG PORMAT.
AÆô8±´ƒ
NATAYA NA NATIN ANG IYONG DATING KAALAMAN SA PAKSA AT ALAM KO NA HANDA KA NANG DAGDAGAN
PA ITO SA PAMAMAGITAN NG MGA GAWAIN NA BATID KONG MAKATUTULONG SA IYO UPANG MALINANG MO ANG
KINAKAILANGANG PAG-UNAWA .SIMULAN NATIN SA PAMAMAGITAN NG PAGSAGOT MO SA MGA TANONG NA

MAGIGING GABAY SA IYONG PAG-AARAL MULA SIMULA HANGGANG HULING BAHAGI NG ARALING ITO.
D¥ 59Ô
PAANO NAKATUTULONG ANG ALAMAT SA PAG-UNAWA NG PINAGMULAN NG MGA BAGAY SA
KASALUKUYAN?
MAY SAYSAY PA BA ANG MGA ALAMAT BILANG MGA AKDANG PAMPANITIKAN

SA KASALUKUYAN? PATUNAYAN.
NAKATUTULONG BA ANG PAGGAMIT NG MGA LUGAR AT PANAHON UPANG MABISANG MAIPABATID ANG
MAHAHALAGANG PANGYAYARI SA ISANG KUWENTO TULAD NG ALAMAT? PATUNAYAN.
GAWAIN 1.1.2.D : TUGON MO…MAHALAGANG ALAMIN

SA BAHAGING ITO, NAIS KONG MALAMAN ANG ANTAS NG IYONG PAG-UNAWA SA ARALIN NA
ATING PAG-AARALAN. SUBUKIN MONG SAGUTIN ANG MGA NAKATALA SA MGA GABAY NA TANONG UPANG
MAGABAYAN KA SA PAGPAPALAWAK NG PAKSA NA NASA LOOB NG KAHON.
)V-IËàî'OEôÈnæb¢
bÏ†eÔ+¬¼cIÕ–)‹Ä8Ln)XgÄ_²UÚwmÅ_s<V§®(Iq^b᰿D~žg.ÐªüÙ}ï_᰿c®7
WöW?Éƒ¥ÙLíU~:y4{èuü᰿ÿz[“×¯e\œOPþåW«¡C‚᰿WñHFÔ‡)úmÉ-Rösc—
Ør-FÛK!¶kÝ—jX[᰿Ÿ¤_ĆøÆ9ÆÑþk¤HÒhgÖlS3
6µ f@Ô/Foéhª_žqÙž÷Ñ~oÆnêÊtr.ÙÌë7Éc7N ŽE¤€Ãi"᰿o`_ómõ ~ý”\
£^þÌv¨PræZŸWŸHB
«4AhŸíXmYA]„Ž;ú:ú }˜¾ßŽX᰿”v×G_\ÿ½4ÂVWHX_U™Ã
‰yS‘~LŠÏ᰿âœ.]ßOl&È§`M›Îû÷™|I—|Ø}üQ᰿O–¶šNUö
HUWAG KANG MAG-ALALA KUNG SA TINGIN MO AY HINDI MO NASAGOT NANG WASTO ANG
;w*MPT+»1ÚN6u£ÑßïŒÁÛŽcžàU[ÇCñÌë᰿ù᰿è]ßb}Ï:üçí}î
MGA KATANUNGAN.NAGLAAN PA NG MGA GAWAIN ANG MODYUL NA ITO UPANG MATULUNGAN KA SA PAGKILALA
NG MGA TAMANG KONSEPTO NG ARALIN .
ANG BAHAGING ITO NG ARALIN AY MAKATUTULONG UPANG MAUNAWAAN MO ANG MGA

KONSEPTO AT KASANAYANG DAPAT MONG MALINANG SA PAKSA. KAILANGANG MAPALAWAK AT MAPAUNLAD MO PA
ANG IYONG DATING KAALAMAN NANG SA GAYON AY MABATID MO KUNG PAANO NAKATUTULONG ANG ALAMAT SA
PAGPAPANATILI AT PAGPAPAUNLAD NG KULTURA, TRADISYON, AT KAUGALIANG PILIPINO NA MINANA NATIN BILANG

ISA SA MATATANDANG PANITIKAN NG ATING LAHI.
D¥ 60Ô
BASAHIN AT UNAWAIN.
MINA NG GINTO
ALAMAT NG BAGUIO
SA ISANG NAYON SA BAGUIO NA KUNG TAWAGIN AY SUYUK, NANINIRAHAN ANG MGA IGOROT NA
PINAMUMUNUAN NI KUNTO. SI KUNTO AY BATA PA NGUNIT SIYA ANG PINAKAMA-LAKAS AT PINAKAMATAPANG SA
KANILANG NAYON KAYA SIYA ANG GINAWANG PUNO NG MATATANDANG PANTAS.
ANG MGA NANINIRAHAN SA NAYONG ITO AY NAMUMUHAY NANG TAHIMIK . MAIBIGIN SILA SA KAPWA AT
MAY TAKOT SILA SA KANILANG BATHALA. TAUN-TAON AY NAGDARAOS SILA NG CAἯΙAO BILANG PARANGAL
SA KANILANG MGA ANITO. NOONG PANAHONG IYON, ANG MGA IGOROT AY
NANINIWALA SA IBA’T IBANG ANITO.
KUNG NAGDARAOS SILA NG CAἯΙAO AY LINGGUHAN ANG KANILANG HANDA.
NAGPAPATAY SILA NG BABOY NA INIAALAY SA KANILANG BATHALA.
NAGSASAYAWAN AT NAGKAKANTAHAN SILA.
ISANG ARAW AY NAGTUNGO SI KUNTO SA GUBAT UPANG MAMANA. HINDI
PA SIYA LUBHANG NAKALALAYO NANG NAKAKITA SIYA NG ISANG UWAK. NAKATAYO
ITO SA ISANG LANDAS NA KANYANG TINUTUNTON. KARANIWANG ANG MGA IBON
SA GUBAT AY MAIILAP NGUNIT ANG IBONG ITO AY KAIBA.
LUMAKAD SI KUNTO PALAPIT SA IBON NGUNIT HINDI ITO TUMINAG SA
PAGKAKATAYO SA GITNA NG LANDAS. NANG MAY IISANG DIPA NA LAMANG SIYA
MULA SA IBON, BIGLA SIYANG NAPATIGIL.
TINITIGAN SIYANG MAINAM NG IBON AT SAKA TUMANGO NANG TATLONG
ULIT BAGO LUMIPAD. MATAGAL NA NATIGILAN SI KUNTO . BAGAMAT SIYA’Y
D¥ 61Ô
MALAKAS AT MATAPANG, SINAGILAHAN SIYA NG TAKOT. HINDI NIYA MAWARI
KUNG ANO ANG IBIG SABIHIN NG KANYANG NAKITA.
HINDI NA NIYA IPINAGPATULOY ANG KANYANG PAMAMANA. SIYA’Y
BUMALIK SA NAYON AT NAKIPAGKITA SA MATATANDANG PANTAS. ANANG ISANG
MATANDA, “ MARAHIL ANG IBONG IYON AY ANG SUGO NG ATING BATHALA.
IPINAAALAALA SA ATIN NA DAPAT TAYONG MAGDAOS NG CAἯΙAO.”
KUNG GAYON, NGAYON DIN AY MAGDARAOS TAYO NG CAἯΙAO,” ANG PASIYA
NI KUNTO.
IPINAGBIGAY-ALAM SA LAHAT ANG CAἯΙAO NA GAGAWIN. LAHAT NG
MAMAMAYAN AY KUMILOS UPANG IPAGDIWANG ITO SA ISANG ALTAR SA ISANG
BUNDOK-BUNDUKAN. ANG MGA BABAE NAMAN AY NAGHANDA NG MASASARAP NA
PAGKAIN.
NANG ANG LAHAT AY NAKAHANDA NA, ANG MGA LALAKI AY HUMULI NG
ISANG BABOY. ANG BABOY NA ITO AY SIYANG IAALAY SA KANILANG BATHALA
UPANG MAPAWI ANG GALIT, KUNG ITO MAN AY NAGAGALIT SA KANILA.
INILAGAY ANG BABOY SA ALTAR NA GINAWA NILA SA ITAAS NG BUNDOK-
BUNDUKAN. ANONG LAKING HIMALA ANG NANGYARI! NAKITA NILANG ANG BABOY
AY NAPALITAN NG ISANG PAGKATANDA-TANDANG LALAKI! ANG MUKHA AY KULAY-
LUPA NA SA KATANDAAN AT HALOS HINDI NA SIYA MAKAUPO SA KAHINAAN.ANG
MGA TAO AY NATIGILAN. NANLAKI ANG MGA MATA SA KANILANG NAKITA. SILA’Y
NATAKOT.
MAYA-MAYA’Y NAGSALITA ANG MATANDA AT NAGWIKA NANG GANITO:
“MGA ANAK MAGSILAPIT KAYO. HUWAG KAYONG MATAKOT. DAHIL SA KAYO’Y
MABUTI AT MAY LOOB SA INYONG BATHALA, GAGANTIMPALAAN KO ANG INYONG
KABUTIHAN. LAMANG AY SUNDIN NINYO ANG LAHAT NG AKING IPAGBILIN.
D¥ 62Ô
“KUMUHA KAYO NG ISANG TASANG KANIN AT ILAGAY NINYO RITO SA AKING
TABI. PAGKATAPOS SUKLUBAN NINYO AKO NG ISANG MALAKING PALAYOK.
IPAGPATULOY NINYO ANG INYONG CAἯΙAO. PAGKALIPAS NG TATLONG ARAW,
BUMALIK KAYO RITO SA POOK NA ITO.
MAKIKITA NIYO ANG ISANG PUNUNGKAHOY, NA KAHIT MINSAN SA BUHAY
NINYO AY HINDI PA NINYO NAKIKITA O MAKIKITA MAGPAKAILANMAN. ANG
BUNGA,DAHON, AT SANGA AY MAAARI NINYONG KUNIN NGUNIT ANG KATAWAN AY
HUWAG NINYONG GAGALAWIN. HUWAG NA HUWAG NINYONG TATAGAIN ANG
KATAWAN NITO.”
TINUPAD NAMAN NG MGA TAO ANG IPINAGBILIN NG
MATANDA.IPINAGPATULOY NILA ANG KANILANG PISTA. PAGKARAAN NG TATLONG
ARAW, BUMALIK SILA SA POOK NA PINAG-IWANAN SA MATANDA. ITINAAS NILA
ANG PALAYOK AT GAYA NG SINABI NG MATANDA, NAKITA NILA ANG ISANG
PUNUNGKAHOY NA MALIIT. KUMIKISLAP ITO SA LIWANAG NG ARAW-LANTAY NA
GINTO MULA SA UGAT HANGGANG SA KALIIT-LIITANG DAHON.
NAGSIGAWAN ANG MGA TAO SA LAKI NG GALAK. SI KUNTO ANG KAUNA-
UNAHANG LUMAPIT SA PUNUNGKAHOY AT PUMITAS NG ISANG DAHON. PAGKAPITAS
SA DAHON AY NAGKAROON KAAGAD NG KAPALIT ITO KAYAT NAG-IBAYO ANG TUWA
SA MGA TAO. BAWAT ISA AY PUMITAS NG DAHON.
SA LOOB NG MAIKLING PANAHON, YUMAMAN ANG MGA TAGA-SUYUK.ANG
DATI NILANG MATAHIMIK NA PAMUMUHAY AY NAPALITAN NG PAG-IIMBUTAN AT
INGGITAN. ANG PUNUNGKAHOY NAMAN AY PATULOY SA PAGTAAS HANGGANG SA
ANG MGA DULO NITO’Y HINDI NA MAABOT NG TINGIN NG MGA TAO.
ISANG ARAW, ANANG ISANG MAMAMAYAN, “KAY TAAS-TAAS NA AT HINDI
NA NATIN MAABOT ANG BUNGA O DAHON NG PUNONG-GINTO. MABUTI PA AY
D¥ 63Ô
PAGPUTUL-PUTULIN NA NATIN ANG MGA SANGA AT DAHON NITO. ANG PUNO AY
PAGHAHATI-HATIAN NATIN.”
KINUHA NG MGA LALAKI ANG KANILANG MGA ITAK AT PALAKOL. ANG IBA AY
KUMUHA NG MGA SIBAT. TINAGA NILA NANG TINAGA ANG PUNO AT BINUNGKAL
ANG LUPA UPANG LUMUWAG ANG MGA UGAT.NANG MALAPIT NANG MABUWAL ANG
PUNUNGKAHOY AY KUMIDLAT NANG UBOD-TALIM. KUMULOG NANG UBOS-LAKAS AT
PARANG PINAGSAKLOB ANG LUPA AT LANGIT.
ANG PUNUNGKAHOY AY NABUWAL. NAYANIG ANG LUPA AT BUMUKA SA LUGAR
NA KINABAGSAKAN NG PUNO. ISANG TINIG ANG NARINIG NG MGA TAO. “ KAYO AY
BINIGYAN NG GANTIMPALA SA INYONG KABUTIHAN. ANG PUNONG-GINTO UPANG
MAGING MARIWASA ANG INYONG PAMUMUHAY. SA HALIP NA KAYO’Y HIGIT NA
MAG-IBIGAN , KASAKIMAN ANG NAGHARI SA INYONG MGA PUSO. HINDI NINYO
SINUNOD ANG AKING IPINAGBILIN NA HUWAG NINYONG SASAKTAN ANG PUNO. SA
TUWI-TUWINA AY INYONG NANAISIN ANG GINTONG IYAN.”
AT PAGKASABI NG MGA KATAGANG ITO, SA HARAP NG MGA TAO SA SUYUK,
ANG PUNO AY NILULON NA NG LUPANG KINABUWALAN. MULA NGA NOON,
NAGKAROON NA NG MINANG GINTO SA BAGUIO AT NAKUKUHA LAMANG ITO SA
PAMAMAGITAN NG PAGHUKAY SA LUPA.
MASASALAMIN BA SA ALAMAT ANG KULTURA AT TRADISYON NG ISANG PANGKAT

NG MAMAMAYAN SA ATING BANSA? MAITUTURING MO BANG YAMAN NG LAHI ANG MGA
ALAMAT SA ATING PANITIKAN? BAGO MO SAGUTIN ANG MGA TANONG, BIGYAN MO NG
PANSIN ANG KASUNOD NA MGA GAWAIN UPANG HIGIT MONG MAUNAWAAN ANG
NILALAMAN NG BINASA MONG ALAMAT.
GAWAIN 1.1.2.E : PAGLINANG NG TALASALITAAN
SURIIN ANG MGA SALITANG NAKAHILIG SA LOOB NG PANGUNGUSAP. BIGYAN

NG KAHULUGAN AYON SA PAGKAKAGAMIT SA AKDA. ISULAT SA PAPEL ANG MGA SAGOT.
D¥ 64Ô
1. TAON-TAON AY NAGDARAOS SILA NG CAἯΙAO BILANG PARANGAL SA
KANILANG
MGA ANITO.
KAHULUGAN - _______________________________________
2. NOONG PANAHONG IYON, ANG MGA IGOROT AY NANINIWALA SA IBA’T IBANG
ANITO.
KAHULUGAN - ______________________________________
3. MAIBIGIN SILA SA KAPWA AT MAY TAKOT SILA SA KANILANG BATHALA.
KAHULUGAN - ______________________________________
4. SIYA’Y BUMALIK SA NAYON AT NAKIPAGKITA SA MATATANDANG PANTAS.
KAHULUGAN - _______________________________________
5.MARAHIL, ANG IBONG IYON AY ANG SUGO NG ATING BATHALA.
KAHULUGAN - ______________________________________
BATID KO NA NAKATULONG ANG MGA SALITANG BINIGYAN MO NG KAHULUGAN

UPANG IYONG MAUNAWAAN ANG KULTURA AT TRADISYON NA MAYROON ANG MGA
IGOROT. SUBUKIN NATIN ANG LALIM NG IYONG PAG-UNAWA SA ILANG MAHAHALAGANG
KONSEPTO NG AKDANG BINASA.
GAWAIN 1.1.2.F : SA ANTAS NG IYONG PAG-UNAWA
ANG GAWAING ITO AY NAKATULONG SA IYO UPANG MADALI MONG MAUNAWAAN

ANG DALOY NG MGA PANGYAYARI SA ALAMAT.
1. PAGSUNUD-SUNURIN MO ANG MGA PANGYAYARI SA ALAMAT SA TULONG NG

STORY MOUNTAIN. GAWIN SA PAPEL. GAYAHIN ANG PORMAT.
}ôjñ
o²Œ†
õKaAœ” †“[Srã9
D¥ 65Ô
2. SA IYONG PALAGAY, ANGKOP BA ANG NAGING WAKAS NG AKDA ?
PANGATUWIRANAN ANG IYONG SAGOT. GAWIN SA PAPEL.
3. SURIIN ANG MGA PANGYAYARI SA BAWAT BAHAGI NG ALAMAT.ITALA MO SA

TALAHANAYAN KUNG ALIN ANG MAKATOTOHANAN AT DI- MAKATOTOHANAN.
GAWIN SA PAPEL. GAYAHIN ANG PORMAT.
BAHAGI MAKATOTOHANAN DI- MAKATOTOHANAN

SIMULA
GITNA
WAKAS
SA BAHAGING ITO, IYONG NAPAGTIBAY NA NANGINGIBABAW SA ALAMAT ANG

MGA DI- MAKATOTOHANANG PANGYAYARI NA NAGPAPAIGTING UPANG MAGING KAPANA-
PANABIK ANG KUWENTO NA NAKAPALOOB DITO. GAYUNDIN, SA TULONG NG MGA DI-
MAKATOTOHANANG PANGYAYARI NABUBUO ANG PINAGMULAN NG MGA BAGAY.
4. MULA SA AKDANG BINASA, ITALA ANG KULTURA AT TRADISYON NG MGA IGOROT

SA TULONG NG DAYAGRAM. GAWIN SA PAPEL. GAYAHIN ANG PORMAT.
ìµK]þCeÖUT
˜ºd”em®O€᰿᰿Ä ¹G÷CS•{
˜ºd”em®O€᰿᰿Ä
9E–XX WŠYÜ:K/¾
þ o
3x¯dOÔ¾ FR Y}.N—
† D8^É—
úåp&"ë
`–
| ﾧ ÞÑÄÏS$
ÎúŠUØÀZª5Ì
×XÖzêø¸±ÎÄâ¨Hmv G,†Ž\UùÌ6+
Çßc«ÜÙ×f5Ï
3*#! ß¡Ëô9¿m:\U
MšfÝºsiØÙà
ßSß»?ﾵ+t
D¥ 66Ô
5. BALIKAN MONG MULI ANG NAITALA MONG MGA KULTURA AT TRADISYON NG MGA
IGOROT. SA IYONG PALAGAY , NANANATILI PA RIN BA ANG MGA ITO SA
KASALUKUYAN? ITALA ANG IYONG SAGOT SA TSART. ( MAARING MAGSALIKSIK
ANG MAG-AARAL SA BAHAGING ITO ). GAWIN SA PAPEL. GAYAHIN ANG PORMAT.
KULTURA NG IGOROT
ANO- ANO ANG MGA SA KASALUKUYAN, PATUNAY
NANANATILI PA RIN BA ITO?
KULTURANG BINANGGIT SA
OO O HINDI
AKDA?
A.
B.
W
ANO ANG NAIS MONG
MALAMAN?
C.
(WHAT DO YOU WANT
D. TO FIND OUT)
E.
F.
G.
H.
I.
J.
K.
L.
M.
NAPAT
UNAYA
N MO
SA
BAHAG
ING
ITO NA
ANG
ALAMA
D¥ 67Ô
T
BILAN
AKDAN
PAMPA
NITIKA
N AY
SUMAS
ALAMI
N SA
KULTU
RA,
TRADI
SYON,
AT
KALAG
AYANG
PANLIP
UNAN
NOON
PANAH
ONG
NAISUL
AT ITO.
BINAB
ATI
KITA
SA
MATIYA
D¥ 68Ô
GA
MONG
PAGSA
GOT
SA
MGA
GAWAI
N.
LAYON
NG
ARALIN
G ITO
NA
MAPAL
AWAK
PA
ANG
IYONG
KAALA
MAN
SA
PAKSA
NG
TINATA
LAKAY
.
MAKAT
UTULO
NG
KUNG
IYONG
D¥ 69Ô
BABAS
AHIN
AT
UUNA
çVÆÏv ’È-‡ﾧ.Ø¿fÀñ(dkCÛ½ìAùâ£¥S|÷®T ﾤ N©ãq5¢àËomR
ßÍo¬rÊ'ï‚709ëV¢W"f0`
WAIN
ó.:pl$ýGØð¤…*g£ÑÌÍcaó
ANG
.ÔJ¸aÃV¬¦äJ’`kÅ¥ñ@' oäÑ\C.ïþyëÄ:ûé·O»s@“Iœh°cLÁ†g"8xÈQA8…<Wâ
.Òð«>i MAHAH
¡,ÂaA%-Céd²æp -x4ú|ÍËMøwbzÁ=àëOe3í¥øšüŠ0Enïoeº_#êú•ýõ4 #OG
ALAGA
Rÿctéz›ÜL€wU ﾧ Ã|$¼"
NG
Ú“PÛ m¹·j ëwxå{%t&Ð70× ¹{CÃ÷+‚MZÈ:?'am;çEùRuH7œz…•ÊP)1-
d¥¬Phlq‘Ð¢KICQëiû¢qÊR¤*EÍ‰Gé9
KONSE ó`7Œòp³HÆ ŽxYHDïpã+ra_)s¿]ülR^…-
Ûók‹U2êœJ”¶çÑüg†bR›/“¯^kúƒ·£VT°0tAaÀg©þ‡v—Õ'e¸
F\} PTO
ÎvhzðPÜH>:Ÿl£U¥lÀ#j+`9[×õñ7b4B`‹Ä¥¬Á»d’AŸßî
NA
¢3¦ôÝûªwy‚Y¹ÂE5ñèýŽ0áiOÎ»ãI¶NÄ‡‡` ]ìcrbÍ+ng
NAKAT
éPöÌ`%—âm;Íƒè÷<3µ!^n bahagi ang alamat.
ALA SA
Simula: Kabilang sa simula ang mga tauhan, tagpuan, at suliranin. Sa mga tauhan
LOOB
nalalaman kung sino-sino ang magsisiganap sa kuwento at kung ano ang papel na
gagampanan ng bawat
NG isa. Maaaring bida, kontrabida, o suportang tauhan. Sa
tagpuan nakasaad ang lugar na pinangyayarihan ng mga aksyon insidente,
KAHON
gayundin ang panahon kung kailan naganap ang kuwento. At ang bahagi ng
suliranin ang nagsasaad
. ng problemang haharapin ng pangunahing tauhan.
Gitna: Binubuo ang gitna ng saglit na kasiglahan, tunggalian, at kasukdulan. Ang
N.
saglit na kasiglahan ang naglalahad ng panandaliang pagtatagpo ng mga tauhang
masasangkotOsa. suliranin. Ang tunggalian naman ang bahaging nagsasaad sa
pakikitunggali o pakikipagsapalaran ng pangunahing tauhan laban sa mga
P.
suliraning kakaharapin, na minsan sa sarili , sa kapwa, o sa kalikasan.
Samantalang Qang
. kasukdulan ang pinakamadulang bahagi kung saan maaaring
makamtan ng pangunahing tauhan ang katuparan o kasawian ng kaniyang
ipinaglalaban.R.
Wakas: Binubuo ang wakas ng kakalasan at katapusan . Ang kakalasan ang
S. ALAM
bahaging nagpapakita ng unti-unting pagbaba ng takbo ng kuwento mula sa
MO sa kasukdulan. At ang katapusan ang bahaging
maigting na pangyayari
maglalahad ng magiging
BA resolusyon ng kuwento. Maaaring masaya o malungkot,
pagkatalo o pagkapanalo.
Sa tulong ngNA…
bawat bahagi ng alamat ay naipakita ang mga pangyayari na
sumasalaminTsa . kultura, tradisyon, kaugalian at kalagayang panlipunan ng
sinaunang Pilipino.
U.
V.
W.
D¥ 70Ô
X.
Y.
Z.
AA.
BB.
CC.
DD.
EE.
FF.
GG.
HH.
II.
JJ.
KK.
LL.
MM.
NN.
OO.
PP.
QQ.
RR.
SS.
TT.
UU.
VV.
WW.
XX.
YY.
ZZ.
AAA.
BBB.
D¥ 71Ô
CCC.
DDD. P
AGKAT
APOS
MONG
MALA
MAN
KUNG
ANO
ANG
ALAMA
T AT
MGA
BAHAG
I NITO,
BIGYA
N MO
NAMA
N NG
PANSIN
ANG
MAHAL
AGANG
GAMIT
NG
PANAH
ON AT
POOK .
SA
IYONG
PALAG
D¥ 72Ô
AY
NAKAT
UTULO
NG BA
ANG
PAGGA
MIT NG
MGA
LUGAR
AT
PANAH
ON
UPANG
MABIS
ANG
MAIPA
BATID
ANG
MAHA
HALAG
ANG
PANGY
AYARI
SA
ISANG
KUWEN
TO
TULAD
NG
ALAMA
T?
D¥ 73Ô
GAWIN
MO
ANG
MGA
SUSUN
OD NA
GAWAI
UPANG
MASAG
OT MO
NANG
WASTO
ANG
MAHAL
AGANG
TANON
HINGGI
L SA
PAKSA
NG
ITO
.ISULA
T SA
SAGUT
ANG
PAPEL.
EEE.
SA
BAHAG
D¥ 74Ô
ING ITO
MASUS
UKAT
ANG
IYONG
KASAN
AYANG
PANGG
RAMAT
IKA.
MALA
LAMAN
NATIN
ANG
ANTAS
NG
IYONG
KAALA
MAN
SA
ARALI
NG
PANGR
AMATI
KA NA
IYONG
PAG-
AARAL
AN.
BASAH
IN MO
D¥ 75Ô
ANG
BAHAG
I NG
KUWEN
TO NA
NASA
LOOB
NG
KAHON
.
PAGKA
TAPOS,
SAGUTI
N ANG
KASUN
OD NA
MGA
TANON
G .
FFF.
GGG.
Ngunit mula sa kanyang nangangatal na mga labi ay walang namumutawi kundi
isang impit naHHH .
“ Diyos Ko!!!” Sa gitna ng kanyang pagluha, ang mabait na si Sinang
ay lumapit sa asawa at tinapunan iyon ng isang “ hayaan-mo-na ang Nanay” na
III.
tingin. Kasabay ng isang malalim na buntung-hininga, si Conrado’y nalugmok sa
isang likmuan.JJJ . salitaan ay napinid na.
Ang
KKK.
Umagang-umaga kinabukasan, nagtaka na lamang sila’t natagpuan nila sa
isang sulok siLLL .
Impong Selang nananangis, umiiyak na nag-iisa. Siya’y hindi man
lamang tinuluan ng luha nang si Pepe’y naghihirap, at saka ngayon pang si Pepe’y
MMM.
matiwasay na, salamat sa suwerong itinusok sa kanya ng manggagamot, ay saka….
NNN. Halaw sa Impong Sela ni Epifanio G. Matute
OOO.
PPP.
QQQ. S
D¥ 76Ô
URIIN
ANG
MGA
SALITA
NG
MAY
SALUN
GGUHI
T.NAG
BIBIGA
Y-
TURIN
G BA
ITO SA
MGA
SALITA
NG
NAKIHI
LIG O
NAGLA
LARAW
AN?
RRR. N
AKATU
LONG
BA
ANG
MGA
SALITA
NG
MAY
D¥ 77Ô
SALUN
GGUHI
UPANG
MABIS
ANG
MAIPA
BATID
ANG
MAHAL
AGANG
PANGY
AYARI
SA
ALAMA
T?
PATUN
AYAN.
SSS. A
NONG
BAHAG
I NG
PANALI
TA ANG
MGA
SALITA
NG
MAY
SALUN
GGUHI
T?
D¥ 78Ô
TTT.
UUU.
PAGKA
TAPOS
MONG
SAGUTI
N ANG
MGA
TANON
G, MAY
IDEYA
KA NA
BA
KUNG
ANO
ANG
MAHAL
AGANG
PAPEL
NA
GINAG
AMPAN
AN NG
PANG-
ABAY
NA
PAMAN
AHON
AT
PANG-
ABAY
D¥ 79Ô
NA
PANLU
NAN
UPANG
MALIN
AW NA
MAIPA
BATID
ANG
MGA
PANGY
AYARI
SA
ISANG
KUWEN
TO?
MAKA
TUTUL
ONG
SA IYO
NANG
MALAK
I ANG
MGA
IMPOR
MASYO
N NA
NAKAT
ALA SA
KASUN
OD NA
D¥ 80Ô
KAHON
UPANG
GANAP
MONG
MAUNA
WAAN
ANG
ARALI
NG
PANGG
PANG-ABAY NA PAMANAHON AT PANG-ABAY NA PANLUNAN
RAMAT
Ang pang-abay naIKA pamanahon
. ay nagsasaad kung kailan naganap o magaganap
ang kilos na taglay ng pandiwa. Napapangkat ang ganitong uri ng pang-abay: (1)
VVV. at (2) yaong walang pananda.
yaong may pananda
Gumagamit ng nang
WWW . , sa, noong, kung, tuwing, buhat, mula, umpisa, at hanggang
bilang mga pananda ang pang-abay na pamanahon
Mga halimbawa:XXX.
1. Kailangan ka. bang pumasok nang araw-araw?
YYY
2. Inaasahan tayo roon sa gabi, hindi sa araw.
ZZZ. siya nagsimula sa kaniyang bagong trabaho.
3. Noong Lunes
4. KapagAAAA
Mahal
. A na Araw ay sinisikap niyang mag-abstinensya
at mag- ayuno.
5. Tuwing PaskoLAM ay nagtitipon-tipon silang mag-anak.
May mga pang-abay
MO na pamanahon na walang pananda tulad ng kahapon,
kangina, ngayon, mamaya, bukas, sandali at iba pa.
Mga Halimbawa:BA
Pitong pangunahingNA… alagad ng sining ang tumanggap kahapon ng “National Artist
Award” buhat sa Pangulo.
Manonood kami BBBB .
bukas ng pambansang pagtatanghal ng dulang Pilipino
sa CCP. CCCC.
DDDD.
EEEE.
FFFF.
GGGG.
HHHH.
IIII.
JJJJ.
D¥ 81Ô
KKKK.
LLLL.
MMMM.
NNNN.
OOOO.
PPPP.
QQQQ.
RRRR.
SSSS.
TTTT.
UUUU.
VVVV.
WWWW.
XXXX.
YYYY.
ZZZZ.
AAAAA.
BBBBB.
CCCCC.
DDDDD.
EEEEE.
FFFFF.
GGGGG.
HHHHH.
IIIII.
JJJJJ.
KKKKK.
LLLLL.
MMMMM.
D¥ 82Ô
NNNNN.
OOOOO.
PPPPP.
QQQQQ.
RRRRR.
Magsisimula pamaya-maya ang kumbensiyon tungkol sa pagpapabahay
SSSSS.
sa mahihirap.
Ipinagdiriwang . ng Makati ang ika-262 anibersaryo ng kaarawan
ngayon
TTTTT
ni Gabriela Silang.
UUUUU.
5. Panauhing pandangal mamaya ang bagong pangulo sa pagkakaloob ng
GantimpalangVVVVV
TOYM. .
Ang pang-abay na panlunan ay tumutukoy sa pook na pinangyarihan,
WWWWW.
pinangyayarihan, o pangyayarihan ng kilos ng pandiwa. Karaniwang ginagamitan
ng pariralang sa/kay ang ganitong pang-abay. Sa ang ginagamit kapag ang kasunod
ay pangngalang pambalana o panghalip.
XXXXX.
Kay o ang maramihan nitong kina, ang ginagamit kapag ang kasunod ay
YYYYY.
pangngalang pantanging ngalan ng tao. Ang pangngalang pantanging ngalan ng
pook o bagay ay pinangungunahan ng sa.
ZZZZZ.
Narito ang Ilang Halimbawa:
sa + pangngalang .
pambalana
AAAAAA
Maraming masasarap na ulam ang itinitinda sa kantina.
sa + pangngalang pantanging ‘di ngalan ng tao
BBBBBB. sa U.P., sa Ateneo, at sa PNU tungkol sa wika.
Maraming nagsasaliksik
sa + panghalip na panao
Nanawagan sa amin ang mga nasalanta ng bagyo.
sa + panghalipCCCCCC .
na pamatlig
Nagluto sa ganito ang kanyang ina.
kay + pangngalang pantanging ngalan ng tao.
Tumawag siya kay .Fely upang ipagbigay-alam ang nangyari.
DDDDDD
EEEEEE.
FFFFFF.
GGGGGG.
HHHHHH.
D¥ 83Ô
IIIIII. S
A
TULON
G NG
MGA
NABAS
MONG
IMPOR
MASYO
N SA
ATING
ARALI
NG
PANG-
GRAMA
TIKA,
BATID
KO NA
NANAN
ABIK
KA
NANG
SUMAG
OT
MULI
SA
MGA
GAWAI
UPANG
D¥ 84Ô
MASUB
OK
ANG
IYONG
MGA
KAKAY
AHAN.
JJJJJJ.
KKKKKK.
NAGLA
AN NG
IBA
PANG
MGA
GAWAI
N ANG
MODY
UL NA
ITO
UPANG
GANAP
NA
MATAY
A ANG
BISA
NG
MGA
KONSE
PTONG
IYONG
NATUT
D¥ 85Ô
UHAN .
LLLLLL.
MMMMMM.
GAWAIN
1.1.2.H
:
PAGP
APATI
BAY
NG
KAAL
AMA
N
NNNNNN.
BALIKAN
MONG
MULI
ANG
ALAMA
T NA “
MINA
NG
GINTO.
“
SUMIPI
KA NG
MGA
PANGU
NGUSA
P NA
NAGTA
D¥ 86Ô
TAGLA
Y NG
MGA
PANG-
ABAY
NA
PAMAN
AHON
AT
PANG-
ABAY
NA
PANLU
NAN.
GAWIN
SA
PAPEL.
GAYAH
IN ANG
PORMA
T.
OOOOOO.
PPPPPP.
D¥ 87Ô
QQQQQQ.
RRRRRR.
SSSSSS.
MULA PA
RIN SA
ALAMA
T NA “
MINA
NG
GINTO,
”
PUMILI
KA NG
NAGUS
TUHAN
MONG
BAHAG
I AT
IBUOD
ITO.
SALUN
GGUHI
TAN
ANG
MGA
PANG-
ABAY
NA
PAMAN
D¥ 88Ô
AHON
AT
PANLU
NAN
NA
NAKAP
ALOOB
DITO.
GAWIN
SA
PAPEL.
TTTTTT.
UUUUUU.
PAANO
NAKAT
UTULO
NG
ANG
PANG-
ABAY
NA
PAMAN
AHON
AT
PANLU
NAN
SA
ISANG
ALAMA
T?
ISULAT
D¥ 89Ô
ANG
IYONG
SAGOT
SA
PAPEL.
VVVVVV.
WWWWWW.
XXXXXX.
MALIN
AW NA
SA IYO
ANG
GAMIT
NG
PANG-
ABAY
NA
PAMAN
AHON
AT
PANLU
NAN
SA
ISANG
SALAY
SAY
TULAD
NG
ALAMA
D¥ 90Ô
T,
INAAS
AHAN
KO NA
ANG
MGA
MALI
MONG
IDEYA
AY
NAIWA
STO
NA.HIG
IT SA
LAHAT,
DAPAT
NABATI
D MO
RIN
KUNG
PAANO
NAKAT
UTULO
NG
ANG
ALAMA
T SA
PAGPAP
ANATIL
I AT
PAGPAP
D¥ 91Ô
AUNLA
D NG
KULTU
RA,
TRADIS
YON,
AT
KAUGA
LIANG
PILIPIN
O NA
MINAN
NATIN
BILAN
G ISA
SA
MATAT
ANDAN
G URI
NG
PANITI
KAN
NG
ATING
LAHI.
BUKOD
SA
ALAMA
T ANG
ISA
D¥ 92Ô
PANG
MATAN
DANG
PANITI
KAN
NA
LUMAG
ANAP
SA
PANAH
ON NG
KATUT
UBO
AY
ANG
MGA
KUWEN
TONG-
BAYAN.
TULAD
NG
ALAMA
T, SA
IYONG
PALAG
AY,
TUMUT
ULONG
DIN
ITO SA
PAGPAP
D¥ 93Ô
ANATIL
I AT
PAGPAP
AUNLA
D NG
KULTU
RA,
TRADIS
YON,
AT
KAUGA
LIANG
PILIPIN
O NA
MINAN
NATIN
BILAN
G ISA
SA
MATAT
ANDAN
G URI
NG
PANITI
KAN
NG
ATING
LAHI?
YYYYYY.
D¥ 94Ô
ZZZZZZ.
SA
BAHAG
ING ITO
, MULI
MONG
SURIIN
KUNG
PAANO
NAKAT
ULONG
ANG
PANG-
ABAY
NA
PAMAN
AHON
AT
PANLU
NAN
SA
ISANG
SALAY
SAY
UPANG
MABIS
ANG
MAIPA
BATID
ANG
MAHA
D¥ 95Ô
HALAG
ANG
PANGY
AYARI
SA
AKDA.
AAAAAAA.
BBBBBBB.
CCCCCCC.
BASAHIN
AT
UNAWA
IN.
DDDDDDD.
NAGING
SULT
AN SI
PILAN
DOK
EEEEEEE.
KUWENTO
NG
-BAYA
N NG
MARA
NAW
FFFFFFF.
GGGGGGG.
D¥ 96Ô
ANG
KINAGI
GILIWA
NG
JUAN
NG
KATAG
ALUGA
N AY
MAY
KATUM
BAS SA
MGA
MARA
NAW -
SI
PILAN
DOK.SI
PILAN
DOK
AY
NAHAT
ULANG
IKULO
NG SA
ISANG
KULUN
GANG
BAKAL
AT
ITAPON
D¥ 97Ô
SA
DAGAT
DAHIL
SA
ISANG
PAGKA
KASAL
ANG
KANYA
NG
GINAW
A.
PAGKA
LIPAS
NG
ILANG
ARAW,
ANG
SULTA
N AY
NANGG
ILALAS
NANG
MAKIT
A SI
PILAN
DOK
SA
KANYA
NG
HARAP
D¥ 98Ô
AN NA
NAKAS
UOT
NG
MAGAR
ANG
KASUO
TAN NG
SULTA
N.
NAKAS
UKBIT
SA
KANYA
NG
BAYWA
NG
ANG
ISANG
KUMIKI
SLAP
NA
GININT
UANG
TABAK.
"
HINDI
BA'T
ITINAP
ON KA
NA SA
D¥ 99Ô
DAGAT
?"
NAGTA
TAKAN
TANON
G NG
SULTA
N KAY
PILAN
DOK.
"SIYA
PONG
TUNAY,
MAHAL
NA
SULTA
N,"
ANG
MAGAL
ANG
NA
TUGON
NI
PILAN
DOK.
"PAAN
ONG
NANGY
ARING
IKAW
D¥ 100Ô
AY
NASA
HARAP
KO AT
NAKAD
AMIT
NANG
MAGAR
A?
DAPAT
AY
PATAY
KA NA
NGAYO
N,"
ANG
WIKA
NG
SULTA
N."HIN
DI PO
AKO
NAMAT
AY,
MAHAL
NA
SULTA
N
SAPAG
KAT
NAKIT
D¥ 101Ô
A KO
PO
ANG
AKING
MGA
NINUN
O SA
ILALIM
NG
DAGAT
NANG
AKO'Y
SUMAP
IT
DOON.
SILA
PO
ANG
NAGBI
GAY SA
AKIN
NG
KAYAM
ANAN.
SINO
PO
ANG
MAGN
ANAIS
NA
MAMAT
D¥ 102Ô
AY SA
ISANG
KAHAR
IANG
MASAG
ANA
SA
LAHAT
NG
BAGAY
?" ANG
PALIWA
NAG NI
PILAN
DOK.
"MARA
HIL AY
NASISI
RAAN
KA NG
BAIT,"
ANG
SABI
NG
AYAW
MANIW
ALANG
SULTA
N.
"NALA
LAMAN
D¥ 103Ô
NG
LAHAT
NA
WALAN
KAHAR
IAN SA
ILALIM
NG
DAGAT.
"KASIN
UNGAL
INGAN
PO
IYAN!
BAKIT
PO
NARIRI
TO
AKO
NGAYO
N?
AKO
NA
IPINAT
APON
NINYO
SA
GITNA
NG
DAGAT.
D¥ 104Ô
AKO
NA
IKINUL
ONG PA
NINYO
SA
HAWLA
AY
NARIRI
TO
NGAYO
N AT
KAUSA
NINYO,
" ANG
PALIWA
NAG NI
PILAN
DOK.
"MAY
KAHAR
IAN PO
SA
ILALIM
NG
DAGAT
AT ANG
TANGI
NG
PARAA
D¥ 105Ô
N SA
PAGTU
NGO
ROON
AY
ANG
PAGKU
LONG
SA
HAWLA
AT
ITAPON
SA
GITNA
NG
DAGAT.
AKO
PO'Y
AALIS
NA AT
MARAH
IL AY
HINIHI
NTAY
NA
AKO
NG
AKING
MGA
KAMA
G-
D¥ 106Ô
ANAK."
UMAK
MANG
AALIS
NA SI
PILAN
DOK."
HINTA
Y,"
SANSA
LA NG
SULTA
N KAY
PILAN
DOK.
"ISAM
A MO
AKO AT
NAIS
KONG
MAKIT
A ANG
AKING
MGA
NINUN
O, ANG
SULTA
N NG
MGA
SULTA
N AT
D¥ 107Ô
ANG
IBA KO
PANG
KAMA
G-
ANAK."
TATAW
AGIN
NA
SANA
NG
SULTA
N ANG
MGA
KAWAL
NGUNI
PINIGIL
SIYA NI
PILAN
DOK AT
PINAGS
ABIHA
NG
WALAN
DAPAT
MAKA
ALAM
NG
BAGAY
D¥ 108Ô
NA
IYON.
DAPAT
DAW
AY
MAG-
ISANG
PUPUN
TA
ROON
ANG
SULTA
SALOO
B NG
ISANG
HAWLA
.
HHHHHHH.
"KUNG
GAYON
AY
ILAGAY
MO KO
SA
LOOB
NG
HAWLA
AT
ITAPON
MO
D¥ 109Ô
AKO
SA
GITNA
NG
DAGAT,
" ANG
SABI
NG
SULTA
N.
"SINO
PO
ANG
MAMU
MUNO
SA
KAHAR
IAN SA
INYON
G PAG-
ALIS?"
ANG
TANON
G NI
PILAN
DOK."
KAPAG
NALAM
AN PO
NG IBA
ANG
D¥ 110Ô
TUNGK
OL SA
SINABI
KO SA
INYON
KAHAR
IAN SA
ILALIM
NG
DAGAT
AY
MAGN
ANAIS
SILANG
MAGTU
NGO
RIN
DOON.
SANDA
LING
NAG-
ISIP
ANG
SULTA
N AT
NAKAN
GITING
NAGWI
KA,
"GAGA
D¥ 111Ô
WIN
KITAN
PANSA
MANTA
LANG
SULTA
N,
PILAN
DOK.
MAG-
IIWAN
AKO
NGAYO
N DIN
NG
ISANG
KAUTU
SANG
IKAW
ANG
PANSA
MANTA
LANG
HAHAL
ILI SA
AKIN."
"HINTA
Y,
MAHAL
NA
D¥ 112Ô
SULTA
N,"
ANG
PIGIL
NI
PILAN
DOK.
"HINDI
PO ITO
DAPAT
MLAM
AN NG
INYON
G MGA
MINIST
RO.""A
NO
ANG
NARAR
APAT
KONG
GAWIN
?" ANG
USISA
NG
SULTA
N.
"ILILIH
IM PO
NATIN
ANG
D¥ 113Ô
BAGAY
NA
ITO.BA
STA'T
IPAGKA
LOOB
NINYO
SA
AKIN
ANG
INYON
KORON
A,
SINGSI
NG AT
ESPAD
A. PAG
NAKIT
A ANG
MGA
ITO NG
INYON
KABIG
AY
SUSUN
DIN
NILA
AKO,"
ANG
D¥ 114Ô
TUGON
NI
PILAN
DOK.
PUMAY
AG
NAMA
N ANG
SULTA
N.
IBINIG
AY NA
LAHAT
KAY
PILAN
DOK
ANGHI
NIHING
I AT
ISINAK
AY SA
ISANG
BANGK
A.
PAGDA
TING
SA
GITNA
NG
DAGAT
AY
D¥ 115Ô
INIHAG
IS ANG
HAWLA
NG
KINAL
ULULA
NAN
NG
SULTA
N.
KAAG
AD
LUMUB
OG
ANG
HAWLA
AT
NAMAT
AY
ANG
SULTA
N.
MULA
NOON
SI
PILAN
DOK
NA
ANG
NAGIN
D¥ 116Ô
SULTA
N.
IIIIIII.
JJJJJJJ.
KKKKKKK.
ANG
PAGGA
MIT NG
KAUGN
AY NA
TEKST
O AY
MAKAT
UTULO
NG
UPANG
HIGIT
NA
MAPAG
YAMAN
ANG
KAALA
MAN
AT
KASAN
AYAN
SA
MGA
ARALI
NG
PAMPA
D¥ 117Ô
NITIKA
N AT
PANGG
RAMAT
IKA.
SUBUK
IN
MONG
SAGUTI
N ANG
MGA
SUSUN
OD NA
GAWAI
UPANG
MAPAL
ALIM
MO PA
ANG
IYONG
KAKAY
AHANG
SUMUR
I AT
UMUNA
WA.
LLLLLLL.
MMMMMMM.
GAWAIN
D¥ 118Ô
1.1.2.I
:
PALA
LIMIN
ANG
KAAL
AMA
N
NNNNNNN.
MULA SA
BINASA
NG
AKDA,
PATUN
AYAN
MO NA
MASAS
ALAMI
N SA
KUWEN
TONG-
BAYAN
ANG
KULTU
RA,
TRADIS
YON,
KAUGA
LIAN,
AT
KALAG
D¥ 119Ô
AYANG
PANLIP
UNAN
NG
ISANG
PANGK
AT NG
MAMA
MAYAN
SA
PILIPIN
AS.
OOOOOOO.
Kultur Naging Sultan si
a Kaugali
Pilandok
at PPPPPPP. an
Tradis
yon
QQQQQQQ.
RRRRRRR.
SSSSSSS.
TTTTTTT.
Kalagayang Panlipunan
UUUUUUU.
VVVVVVV.
WWWWWWW.
XXXXXXX.
D¥ 120Ô
YYYYYYY.
ZZZZZZZ.
AAAAAAAA.
BBBBBBBB.
MAHU
SAY!
MADA
LI
MONG
NATUK
OY
ANG
KULTU
RA,
TRADIS
YON,
KAUGA
LIAN,
AT
KALAG
AYANG
PANLIP
UNAN
SA
AKDAN
IYONG
BINASA
D¥ 121Ô
.
MARA
HIL AY
IYO
NANG
NABA-
BATID
NA SA
TULON
G NG
PANITI
KAN
AY
MAAAR
I MONG
MASILI
P ANG
ATING
NAKAR
AAN.
CCCCCCCC.
DDDDDDDD.
SA
KASAL
UKUYA
NG
PANAH
ON,
SINO
ANG
D¥ 122Ô
MAITU
TURIN
MONG
PILAN
DOK?
BAKIT
?
ISULAT
SA
PAPEL
ANG
IYONG
SAGOT.
EEEEEEEE.
PAGHAMBI
NGIN
MO
ANG
ALAMA
T AT
KUWEN
TONG-
BAYAN
BATAY
SA
MGA
KATAN
GIANG
TAGLA
Y NG
D¥ 123Ô
MGA
ITO
BILAN
AKDAN
PAMPA
NITIKA
N.
FFFFFFFF.
ALAMAT KUWENTON
G BAYAN
GGGGGGGG.
HHHHHHHH.
IIIIIIII.
JJJJJJJJ.
KKKKKKKK.
LLLLLLLL.
MMMMMMMM.
Katangian Pagkakatulad Katangian
NNNNNNNN.
OOOOOOOO.
PPPPPPPP.
QQQQQQQQ.
D¥ 124Ô
RRRRRRRR.
SSSSSSSS.
TTTTTTTT.
UUUUUUUU.
MABISA
MO
BANG
NAPAG
HAMBI
NG
ANG
DALAW
ANG
AKDAN
PAMPA
NITIKA
N ?
NATITI
YAK
KONG
NAKAT
ULONG
ANG
GINAW
MONG
D¥ 125Ô
PAGHA
HAMBI
NG
UPANG
HIGIT
MONG
MA-
PAHAL
AGAHA
N ANG
MGA
AKDAN
PAMPA
NITIKA
N SA
PANAH
ON NG
KATUT
UBO.
VVVVVVVV.
WWWWWWWW.
BUMUO
KA NG
ISANG
KUWEN
TO NA
MAGTA
TAMPO
K NG
D¥ 126Ô
NATATA
NGING
KULTU
RA,
TRADIS
YON,
KAUGA
LIAN O
KALAG
AYANG
PANLIP
UNAN
NG
INYON
BAYAN
SA
XXXXXXXX.
KASALUKU
YAN.
GAWIN
SA
PAPEL.
YYYYYYYY.
ZZZZZZZZ.
ALAM
KONG
ANG
IYONG
KAALA
D¥ 127Ô
MAN
AY
NAPAG
YAMAN
NA SA
TULON
G NG
SINAG
UTAN
MONG
MGA
GAWAI
N.
HIGIT
SA
LAHAT,
BATID
KONG
NAKAT
ULONG
ANG
ARALI
NG ITO
UPANG
TUMIB
AY
ANG
IYONG
PAGPAP
AHALA
GA SA
D¥ 128Ô
MGA
AKDAN
PAMPA
NITIKA
N NA
LUMAG
ANAP
SA
PANAH
ON NG
KATUT
UBO .
AAAAAAAAA.
BBBBBBBBB.
BINABATI
KITA
AT
NAGAW
MONG
LAMPA
SAN
ANG
MGA
GAWAI
N.NGA
YON,
ALAM
KONG
D¥ 129Ô
SAPAT
NA
ANG
IYONG
KAALA
MAN
AT
KASAN
AYAN
UPANG
MAISA
KATUP
ARAN
ANG
INAAS
AHANG
PRODU
KTO
PARA
SA
ARALI
NG ITO.
PAG-
ARALA
N MO
ANG
SITWAS
YON.
CCCCCCCCC.
DDDDDDDDD.
D¥ 130Ô
SITWASYO
N:
EEEEEEEEE.
ANG
ARAW
NG
PAGKA
KATATA
G NG
INYON
PAMAH
ALAAN
LUNGS
OD AY
NALAL
APIT
NA.
KAYA
NAMA
BILAN
PAGHA
HANDA
, ANG
LAHAT
NG
PUNON
D¥ 131Ô
BARAN
GAY AY
IPINATA
WAG
NG
INYON
MAYOR
UPANG
IBAHA
GI ANG
MAHAL
AGANG
IMPOR
MASYO
HINGGI
L SA
GAGAN
APING
PAGDIR
IWANG.
AYON
KAY
MAYOR
, ANG
LAHAT
AY
KAILA
NGANG
LUMAH
OK SA
D¥ 132Ô
PALIGS
AHAN
SA
PAGBU
O NG
INFOM
ERCIAL
PARA
SA
PAKSA
NG “
BAYAN
KO…
IPINAG
MAMA
LAKI
KO”.
KAYA,
IKAW
BILAN
PUNON
BARAN
GAY SA
INYON
LUGAR
AY
INATAS
ANG
D¥ 133Ô
MAGH
ANDA
SA
NABAN
GGIT
NA
PALIGS
AHAN.
ANG
PAGTAT
ANGHA
L NG
INFOM
ERCIAL
ANG
PINAKA
TAMPO
K NA
GAWAI
N SA
PAGDIR
IWANG.
INAAS
AHAN
NA SA
ARAW
NA
IYON
AY
DARATI
NG
D¥ 134Ô
ANG
MGA
PILING
PANAU
HIN
TULAD
NG
DILG
SECRET
ARY,
CONGR
ESSMA
N AT
MAYOR
MULA
SA
IBA’T
IBANG
LUNGS
OD.AN
INFOM
ERCIAL
AY
MATAT
AYA SA
PAMAM
AGITA
N NG
SUMUS
UNOD
D¥ 135Ô
NA
PAMAN
TAYAN.
FFFFFFFFF.
NILALAMA
N
GGGGGGGGG.
MAY
KAUGN
AYAN
SA
PAKSA
HHHHHHHHH.
PAGIGING
MASINI
NG
IIIIIIIII. M
AY
ORIHIN
ALIDA
JJJJJJJJJ.
BATAY SA
PANAN
ALIKSI
KKKKKKKKK.
TAPAT
LLLLLLLLL.
MMMMMMMMM.
NATUTUW
D¥ 136Ô
A AKO
AT
NAGAW
MONG
MAISA
KATUP
ARAN
ANG
INAAS
AHANG
PRODU
KTO
PARA
SA
ARALI
NG ITO.
BATID
KO NA
LAHAT
NG
KONSE
PTO SA
ARALI
NG
PAMPA
NITIKA
N AT
PANGG
RAMAT
IKA NA
D¥ 137Ô
IYONG
NATUT
UHAN
AY
MANA
NATILI
AT
MAPAU
UNLAD
MO PA.
NGAYO
N,
ALAM
KO NA
HANDA
KA NA
SA
PAGKIL
ALA SA
BAGON
ARALI
N.
SUBAL
IT
BAGO
MO ITO
PAG-
ARALA
N ,
SUBUKI
D¥ 138Ô
N MO
MUNA
NG
SAGUTI
N ANG
SUMUS
UNOD
NA
TANON
G.
MAY
PABORI
TO KA
BANG
SUPER
HERO?
ANON
G
KATAN
GIAN
NIYA
ANG
IYONG
NAGUS
TUHAN
?
MAITU
TURIN
G MO
BA
SIYANG
D¥ 139Ô
BAYANI
NG
IYONG
BUHAY
?
NNNNNNNNN.
OOOOOOOOO.
MARAHIL
AY
NAGTA
TAKA
KA
KUNG
ANO
ANG
KAUGN
AYAN
NG
AKING
MGA
TANON
G SA
SUSUN
OD NA
ARALI
NG
IYONG
PAG-
AARAL
AN.
D¥ 140Ô
KAYA,
SIMUL
AN MO
NANG
SILIPIN
ANG
MUND
O NG
EPIKO
NANG
SA
GAYO’
HIGIT
MONG
MAUNA
WAAN
ANG
MGA
KAISIP
AN/
KONSE
PTONG
NAKAP
ALOOB
DITO.
HUWA
G
MONG
HAYAA
NG
D¥ 141Ô
MAWAL
A ANG
IYONG
SIGLA
SA
PAG-
AARAL
DAHIL
ALAM
KONG
ANG
SUSUN
OD NA
ARALI
N AY
TULAD
NG
ALAMA
T,
MAIPA
GMAM
ALAKI
MO ITO
BILAN
BAHAG
I NG
PANITI
KAN
NG
IYONG
D¥ 142Ô
LAHIN
PINAG
MULAN
.
PPPPPPPPP.
QQQQQQQQQ.
ARALIN
1.1.3:
EPIKO
RRRRRRRRR.
MATAP
OS
MONG
MAUNA
WAAN
ANG
KATAN
GIAN
AT
KAHAL
AGAHA
N SA
BUHAY
NG
MGA
PILIPIN
O NG
ILANG
SINAU
D¥ 143Ô
NANG
PANITI
KAN,
SA
BAHAG
ING ITO
AY
IYONG
MAKIL
ALA
ANG
ISA
PANG
ITINUT
URING
NA
MAIPA
GMAM
ALAKI
NG
MATAN
DANG
PANITI
KAN –
ANG
EPIKO.
KUNG
NAIS
NATING
MABAK
AS
D¥ 144Ô
ANG
KASAY
SAYAN
G MAY
KAUGN
AYAN
SA
KALIN
ANGAN
NG
ATING
LAHI
AT
NAIS
NATING
MATAG
PUAN
MULI
ANG
ATING
MGA
SARILI
AY
NAPAP
ANAHO
N NA
UPANG
BALIK
AN AT
PAGTU
UNAN
D¥ 145Ô
NG
PANSIN
ANG
ATING
MGA
EPIKO.
BAGA
MA’T
ITO AY
NALIK
HA
BATAY
SA
KABAB
ALAGH
AN AT
NAGTA
TAGLA
Y NG
MGA
DI-
KAPANI
-
PANIW
ALANG
PANGY
AYARI,
KASAS
ALAMI
NAN
ANG
D¥ 146Ô
EPIKO
NG
KULTU
RA NG
REHIY
ONG
PINAG
MULAN
NITO
NA
TUNAY
NA
MAIPA
GMAM
ALAKI.
SSSSSSSSS.
TTTTTTTTT.
ANG
ARALI
NG ITO
AY
TUTUL
ONG
SA IYO
UPANG
MAUNA
WAAN
MO
KUNG
BAKIT
D¥ 147Ô
NAPABI
LANG
ANG
EPIKO
SA
MATAT
ANDAN
G URI
NG
PANITI
KAN
NA
NANAN
ATILI
PA RIN
SA
KASAL
UKUYA
N. SA
KABUU
AN NG
IYONG
PAG-
AARAL
SA
ARALI
NG ITO,
IKAW
AY
INAAS
AHANG
D¥ 148Ô
MAKAB
UBUO
NG
BIOPOE
M NA
NAGTA
TANGH
AL NG
KARAN
IWAN O
SIMPLE
NG
MAMA
MAYAN
NA
NAKAG
AWA
NG
KABAY
ANIHA
N SA
KANIY
ANG
KAPWA
.
UUUUUUUUU.
VVVVVVVVV.
WWWWWWWWW.
D¥ 149Ô
XXXXXXXXX.
YYYYYYYYY.
ZZZZZZZZZ.
AAAAAAAAAA.
BBBBBBBBBB.
CCCCCCCCCC.
DDDDDDDDDD.
EEEEEEEEEE.
FFFFFFFFFF.
GGGGGGGGGG.
GAWAIN
1.1.3.A
:
LARA
WAN
NG
KABA
YANI
HAN
HHHHHHHHHH.
BAGO
NATIN
D¥ 150Ô
PAUNL
ARIN
ANG
IYONG
KAALA
MAN
SA
ATING
TATALA
KAYIN,
NAIS
KONG
SUBUKI
MUNA
ANG
DATI
MO
NANG
ALAM
SA
PAKSA
NG
PAG-
AARAL
AN
NATIN .
IIIIIIIIII. KI
LALAL
A MO
BA
D¥ 151Ô
ANG
MGA
NASA
LARAW
AN?
KUNG
GAYON
SAGUTI
N MO
ANG
MGA
TANON
TUNGK
OL SA
KANIL
A.
JJJJJJJJJJ.
KKKKKKKKKK.
LLLLLLLLLL.
MMMMMMMMMM.
NNNNNNNNNN.
OOOOOOOOOO.
PPPPPPPPPP.
QQQQQQQQQQ.
D¥ 152Ô
RRRRRRRRRR.
SSSSSSSSSS.
TTTTTTTTTT.
Ang mga larawan ay
hinango sa
UUUUUUUUUU.
VVVVVVVVVV.
WWWWWWWWWW.
ANO ANG
IYONG
PAGKA
KAKIL
ALA SA
KANIL
BILAN
G MGA
TAUHA
N?
XXXXXXXXXX.
ANO ANG
MGA
KATAN
GIAN
NILA
NA ‘DI
MAKIKI
D¥ 153Ô
TA SA
KARAN
IWANG
TAO?
YYYYYYYYYY.
MAITUTUR
ING BA
SILANG
MGA
BAYANI
?
BAKIT
?
ZZZZZZZZZZ.
AAAAAAAAAAA.
ALAM MO
BA NA
NOON
PA
MAN
AY
MAY
KINIKI
LALA
NA
ANG
ATING
MGA
NINUN
O NA
TULAD
D¥ 154Ô
NG
MGA
PINOY
SUPER
HERO
SA
KASAL
UKUYA
N?
MATAT
AGPUA
N SILA
SA
ATING
MGA
EPIKO.
ITINUT
URING
SILA
BILAN
G MGA
BAYANI
NG
KANI-
KANIL
ANG
REHIY
ON.
BBBBBBBBBBB.
CCCCCCCCCCC.
D¥ 155Ô
TATALAKA
YIN SA
ARALI
NG ITO
ANG
MGA
KATAN
GIAN
NG
EPIKO
UPANG
IYONG
MAUNA
WAAN
ANG
KABISA
AN
NITO
BILAN
AKDAN
PAMPA
NITIKA
N.
GAYUN
DIN
ANG
KAHAL
AGAHA
N NG
D¥ 156Ô
PAGGA
MIT NG
MGA
PANG-
ABAY
NA
PAMAR
AAN
UPANG
MAGIN
TIYAK
AT
MALIN
AW
ANG
ISINAS
AAD
NG
KILOS
NG
MGA
TAUHA
N SA
BAWAT
PANGY
AYARI
NG
EPIKO.
DDDDDDDDDDD.
D¥ 157Ô
EEEEEEEEEEE.
MGA
GABAY
NA
TANON
G:
FFFFFFFFFFF.
PAANO
LUMAG
ANAP
ANG
EPIKO
SA
PILIPIN
AS
MULA
NOONG
PANAH
ON NG
GGGGGGGGGGG.
KATUT
UBO
HANGG
ANG
SA
KASAL
UKUYA
N?
HHHHHHHHHHH.
D¥ 158Ô
IIIIIIIIIII. P
AANO
NAIIBA
ANG
EPIKO
SA IBA
PANG
AKDAN
PAMPA
NITIKA
N NA
LUMAG
ANAP
SA
PANAH
ON NG
KATUT
UBO?
JJJJJJJJJJJ.
KKKKKKKKKKK.
PAANO
NAKAT
UTULO
NG
ANG
PAGGA
MIT NG
MGA
PANG-
D¥ 159Ô
ABAY
NA
PAMAR
AAN
LLLLLLLLLLL.
SA KILOS
NG
TAUHA
N SA
MGA
PANGY
AYARI
SA
ISANG
EPIKO?
PATUN
AYAN.
MMMMMMMMMMM.
NNNNNNNNNNN.
OOOOOOOOOOO.
PPPPPPPPPPP.
GAWAIN
1.1.3.B
:
MAIK
LI
LANG
…
D¥ 160Ô
SUBU
KIN
MO
QQQQQQQQQQQ.
BAGO
TAYO
MAGSI
MULA
SA
ATING
PAG-
AARAL
,
SAGUTI
N MO
MUNA
ANG
MGA
TANON
G NA
NAKAT
ALA SA
ITAAS
SA
PAMAM
AGITA
N NG
PAGSU
LAT NG
FIVE -
MINUT
D¥ 161Ô
E
ESSAY.
HUWA
G
KANG
MATAK
OT NA
IBAHA
GI ANG
IYONG
KAALA
MAN
SAPAG
KAT SA
PAMAM
AGITA
N NG
IYONG
MGA
SAGOT
AY
MALAL
AMAN
NG
MODY
UL NA
ITO
ANG
ANTAS
NG
IYONG
D¥ 162Ô
KAALA
MAN
SA
PAKSA.
RRRRRRRRRRR.
SSSSSSSSSSS.
BATAY
SA
IYONG
NAGIN
SAGOT,
NANINI
WALA
AKO
NA
HINDI
KA
MAHIHI
RAPAN
SA
MGA
GAWAI
NG
INIHAN
DA KO
PARA
SA
ARALI
NG ITO.
D¥ 163Ô
TTTTTTTTTTT.
UUUUUUUUUUU.
ANG
LAYUNI
N MO
SA
BAHAG
ING ITO
AY
MALIN
ANG AT
MAPAU
NLAD
ANG
IYONG
KAALA
MAN
TUNGK
OL SA
KAHUL
UGAN,
KATAN
GIAN,
AT
KAHAL
AGAHA
N NG
EPIKO
BILAN
D¥ 164Ô
AKDAN
PAMPA
NITIKA
N.
TUKLA
SIN MO
RIN
KUNG
BAKIT
NAPABI
LANG
ANG
EPIKO
SA
MATAT
ANDAN
G URI
NG
PANITI
KAN
NA
NANAN
ATILI
PA RIN
SA
KASAL
UKUYA
N.
NGUNI
T
D¥ 165Ô
BAGO
NATIN
TALAK
AYIN
ANG
MAHA
HALAG
ANG
KONSE
PTO NG
ARALI
N,
ALAMI
MUNA
NATIN
KUNG
PAANO
UMUSB
ONG
ANG
EPIKO
BILAN
AKDAN
PAMPA
NITIKA
N SA
ATING
BANSA.
D¥ 166Ô
VVVVVVVVVVV.
WWWWWWWWWWW.
BASAHIN
AT
UNAWA
IN.
XXXXXXXXXXX.
ANG
KALIGI
RANG
PANGK
ASAYS
AYAN
NG
EPIKO
YYYYYYYYYYY.
ANG
EPIKO
AY
ISANG
URI NG
ﾵ PANIT
IKAN ﾧ
NA
NAGSA
SALAY
SAY
TUNGK
OL SA
KABAY
D¥ 167Ô
ANIHA
N AT
PAKIKI
PAGTU
NGGAL
I NG
PANGU
NAHIN
TAUHA
LABAN
SA
MGA
KAAWA
Y NA
HALOS
HINDI
MAPAN
IWALA
AN
DAHIL
ANG
MGA
TAGPU
AN AY
PAWAN
KABAB
ALAGH
AN AT
D¥ 168Ô
DI-
KAPANI
-
PANIW
ALA.
ISANG
KUWEN
TO ITO
NA
PUNON
G-
PUNO
NG
KAGIL
A-
GILALA
S NA
MGA
PANGY
AYARI.
BAWAT
PANGK
ATIN
NG
MGA
ﾵ PILIPI
NO ﾧ
AY
MAY
MAIPA
GMAM
D¥ 169Ô
ALAKI
NG
EPIKO.
ZZZZZZZZZZZ.
ANG
SALITA
NG
EPIKO
AY
MULA
SA
SALITA
NG
GRIYE
GONG
"EPOS"
NA
NANGA
NGAHU
LUGAN
SALAW
IKAIN
AWIT.
ISA
ITONG
MAHAB
ANG
SALAY
SAY NA
D¥ 170Ô
ANYON
PATULA
NA
MAAAR
ING
AWITIN
ISATON
O.
HANG
O ITO
SA
PASALI
N-
DILAN
TRADIS
YON
TUNGK
OL SA
MGA
PANGY
AYARIN
MAHIW
AGA O
KABAY
ANIHA
N NG
MGA
D¥ 171Ô
TAUHA
N.
LAYUN
IN
NITON
PUKAW
IN ANG
ISIPAN
NG
MGA
MAMB
ABASA
SA
PAMAM
AGITA
N NG
NAKAP
ALOOB
NA
MGA
PANINI
WALA,
KAUGA
LIAN
AT
MITHII
N NG
MGA
TAUHA
N.
D¥ 172Ô
MAY
NAGSA
SABING
ANG
EPIKO
DAW
AY
HANGO
SA
PANGA
LANG
KUR,
ISANG
LALAKI
NA
KINUH
ANG
MANU
NULAT
NG
MGA
ESPAÑ
OL SA
KANIL
ANG
KAPAN
AHUNA
DAHIL
SA
KANIY
D¥ 173Ô
ANG
LIKAS
NA
PAGIGI
NG
MALIK
HAIN
AT
MATALI
NO.
LAHAT
NG
KANIY
ANG
ISINUL
AT AY
TINAW
AG
NIYAN
EPIKUS
, NA DI
KALAU
NAN
AY
TINAW
AG NG
MGA
ESPAÑ
OL NA
EPIKO
D¥ 174Ô
NA
ANG
IBIG
SABIHI
N AY “
DAKIL
ANG
LIKHA”
.
AAAAAAAAAAAA.
ANG EPIKO
AY
MAHAB
ANG
SALAY
SAY.
ITO AY
KARAN
IWANG
INAAWI
TO
BINIBI
GKAS
NANG
PATULA
.
KADAL
ASAN
ITONG
SALAY
SAY
D¥ 175Ô
TUNGK
OL SA
MAHIW
AGANG
PANGY
AYARI
KABAY
ANIHA
NG
KINAPA
PALOO
BAN
NG
MGA
PANINI
WALA,
MGA
KAUGA
LIAN,
AT
MGA
HUWAR
AN SA
BUHAY
NG
MGA
SINAU
NANG
MAMA
MAYAN
D¥ 176Ô
NG
ISANG
BAYAN.
BBBBBBBBBBBB.
SA
PILIPIN
AS,
POPUL
AR
ANG
TINATA
WAG
NA
EPIKON
BAYAN
O FOLK
EPIC.
AYON
SA
MGA
MANA
NALIKS
IK NG
KATUT
UBONG
PANITI
KAN,
MAY
KANI-
KANIY
D¥ 177Ô
ANG
MATAT
ANDA
AT
MAHA
HABAN
SALAY
SAY NA
PATULA
ANG
IBA’T
IBANG
PANGK
ATING
ETNIKO
SA
PILIPIN
AS. SA
LABAS
NG
KATAG
ALUGA
N,
MAYRO
ONG
MGA
POPUL
AR NA
TULAN
D¥ 178Ô
PAMBA
YAN, O
MGA
TULAN
EPIKO,
BAGO
PA
MAN
DUMAT
ING SA
BANSA
ANG
MGA
BANYA
GA.
CCCCCCCCCCCC.
KILAL
A SA
MGA
ILOKO
ANG
EPIKON
G BIAG
NI
LAM-
ANG
(BUHA
Y NI
LAM-
ANG).
D¥ 179Ô
ITO AY
ISINUL
AT NG
MAKAT
ANG SI
PEDRO
BUKAN
EG NA
SININO
P AT
PINAG-
AARAL
AN PA
RIN
HANGG
ANG
SA
KASAL
UKUYA
N. SA
BICOL
NAMA
N AY
TANYA
G ANG
EPIKON
IBALO
N NA
ANG
ORIHIN
D¥ 180Ô
AL NA
SIPI SA
WIKAN
BICOL
ANO
AY
ININGA
TAN NI
PADRE
JOSE
CASTA
ÑO
NOONG
IKA-19
DANTA
ON.
GAYUN
DIN
ANG
EPIKON
HANDI
ONG
NG
MGA
BICOL
ANO
NA
BATAY
NAMA
D¥ 181Ô
N SA
MGA
BAGON
PANAN
ALIKSI
K AY
LIKHA
NG
ISANG
PARING
ESPAÑ
OL AT
HINDI
SA
BIBIG
NG
MGA
KATUT
UBO.
DDDDDDDDDDDD.
SA
VISAY
AS
NAMA
NAGM
ULA
ANG
EPIKON
D¥ 182Ô
MARA
GTAS,
AT SA
MINDA
NAO
ANG
PINAK
AMAH
ABANG
EPIKO
SA
PILIPIN
AS NA
DARAN
GAN.
NAKAP
ALOOB
SA
DARAN
GAN
ANG
KILALA
NG
MGA
EPIKON
PRINSI
PE
BANTU
GAN,
INDAR
D¥ 183Ô
APATR
A AT
SULAY
MAN
AT
BIDAS
ARI.
ANG
MGA
KAPATI
NAMA
NATIN
SA
CAR
(CORDI
LLERA
ADMIN
ISTRATI
VE
REGIO
N)
PARTIK
ULAR
SA
IFUGA
O AY
MAY
IPINAG
MAMA
D¥ 184Ô
LAKI
NAMA
NG
HUDH
UD AT
ALIM.
EEEEEEEEEEEE.
SA
NAKAR
AANG
IKADA
LAWAM
PUNG
SIGLO,
ISA-
ISANG
NAITAL
A NG
MGA
MANA
NALIKS
IK AT
DALUB
HASA
ANG
MARA
MI
PANG
EPIKON
G-
BAYAN
D¥ 185Ô
MULA
SA
IBA’T
IBANG
DAKO
NG
BANSA.
AYON
SA
KANIL
A,
NAUUR
I ANG
EPIKON
NASUS
ULAT
AYON
SA
KASAY
SAYAN
NG
LUGAR
NA
KINATA
GPUAN
NITO.
HALIM
BAWA,
NASA
PANGK
D¥ 186Ô
ATING
KRISTI
YANON
EPIKO
ANG
LAM-
ANG AT
HANDI
ONG,
SAMAN
TALA,
NASA
PANGK
ATING
MUSLI
M
NAMA
N ANG
MGA
EPIKON
BANTU
GAN,
INDAR
APATR
A AT
SULAY
MAN,
PARAN
G
D¥ 187Ô
SABIL
AT
SILUN
GAN.
IBINIL
ANG
NAMA
N SA
PANGK
ATING
LUMA
D (DI-
KRISTI
YANO
AT
MUSLI
M)
ANG
ULLAL
IM NG
KALIN
GA,
HUDH
UD AT
ALIM
NG
IFUGA
O,
LABAW
DONG
GON
D¥ 188Ô
NG
HILIGA
YNON,
HINILA
WOD
AT
AGYU
NG
MINDA
NAO,
KUDA
MAN
NG
PALAW
AN,
TUWA
ANG
NG
MGA
BAGOB
O,
ULOD,
SAMBI
LA, AT
GUMA
N NG
BUKID
NON,
AT
MARA
MI
D¥ 189Ô
PANG
IBA.
FFFFFFFFFFFF.
MAHA
LAGA
SA
MGA
SINAU
NANG
PAMAY
ANAN
ANG
EPIKON
G-
BAYAN.
BUKOD
SA
NAGIGI
NG
ALIWA
N ANG
EPIKO,
ITO AY
NAGSIS
ILBING
PAGKA
KAKIL
ANLAN
PANRE
HIYON
D¥ 190Ô
AT
PANGK
ULTUR
A.
GINAG
AMIT
ITO SA
MGA
RITWA
L AT
PAGDIR
IWANG
UPANG
MAITA
NIM
AT
MAPAN
ATILI
SA
ISIPAN
NG
MGA
MAMA
MAYAN
ANG
MGA
KINAGI
SNANG
UGALI
AT
PANINI
D¥ 191Ô
WALA,
GAYUN
DIN
ANG
MGA
TUNTU
NIN SA
BUHAY
NA
PAMAN
A NG
ATING
MGA
NINUN
O.
GGGGGGGGGGGG.
HHHHHHHHHHHH.
PAGKA
TAPOS
MONG
BASAHI
N ANG
KALIGI
RANG
PANGK
ASAYS
AYAN
NG
EPIKO,
PAANO
D¥ 192Ô
MO
PAHAH
ALAGA
HAN
ANG
EPIKO
BILAN
BAHAG
I NG
PANITI
KAN
NG
ATING
LAHI?
IIIIIIIIIIII.
JJJJJJJJJJJJ.
KKKKKKKKKKKK.
SA
SUSUN
OD NA
BAHAG
I NG
ATING
PAG-
AARAL
,
MAKAB
ABASA
KA NG
ISANG
D¥ 193Ô
HALIM
BAWA
NG
EPIKO.
SURIIN
MO
KUNG
ANO
ANG
MAHA
HALAG
ANG
KATAN
GIAN
NITO
NANG
SA
GAYO’
MAUNA
WAAN
MO
KUNG
BAKIT
NANAN
ATILI
PA RIN
ITO
BILAN
G ISA
SA
D¥ 194Ô
MATAN
DANG
PANITI
KAN
NG
ATING
BANSA.
PANSI
NIN MO
RIN
KUNG
PAANO
NAKAT
ULONG
ANG
PAGGA
MIT NG
MGA
PANG-
ABAY
NA
PAMAR
AAN
SA
MALIN
AW NA
PAGLA
LARAW
AN NG
KILOS
NG
D¥ 195Ô
BAWAT
TAUHA
N NA
NAKAT
ULONG
UPANG
MAGIN
MALIN
AW
ANG
DALOY
NG
MGA
PANGY
AYARI
SA
EPIKO.
LLLLLLLLLLLL.
BASAHIN
AT
UNAWA
IN.
MMMMMMMMMMMM.
NNNNNNNNNNNN.
SI
TUWA
ANG AT
ANG
DALAG
D¥ 196Ô
A NG
BUHON
G NA
LANGI
T
OOOOOOOOOOOO.
SA
KAHAR
IAN NG
KUAM
AN,
MAY
ISANG
LALAKI
NG
NAGNG
ANGAL
ANG
TUWA
ANG.
TINAW
AG
NIYA
ANG
KANIY
ANG
KAPATI
D NA SI
BAI.
PPPPPPPPPPPP.
LUMAPIT
D¥ 197Ô
SI BAI,
AT ITO
AY
NAGDA
LA NG
NGANG
A. ANG
MAGK
APATID
AY
NGUM
UYA
NG
NGANG
A.
SINABI
NI
TUWA
ANG
NA
MAY
DALAN
MENSA
HE
ANG
HANGI
N NA
PINAPA
PUNTA
SIYA
D¥ 198Ô
SA
KAHAR
IAN NI
BATOO
Y,
ISANG
BAYANI
SAPAG
KAT
MAY
DALAG
ANG
DUMAT
ING SA
KAHAR
IAN
NGUNI
HINDI
SIYA
NAKIKI
PAG-
USAP
SA
MGA
KALAL
AKIHA
DOON,
KAYA
PINATA
D¥ 199Ô
WAG
NG ISA
SA
MGA
KALAL
AKIHA
N ANG
HANGI
N PARA
IPATAW
AG SI
TUWA
ANG.
QQQQQQQQQQQQ.
HINDI
PUMAY
AG SI
BAI SA
GAGA
WING
PAGLA
LAKBA
Y NI
TUWA
ANG.
KINAK
ABAHA
N SI
BAI SA
MAAAR
ING
D¥ 200Ô
MANGY
AYARIN
MASA
MA
KAY
TUWA
ANG.
PERO
HINDI
NAKINI
G SI
TUWA
ANG
SA
SINABI
NI BAI.
AGAD-
AGAD
NA
NAGHA
NDA SI
TUWA
ANG AT
ISINUO
T ANG
KANYA
NG
MGA
ARMAS
D¥ 201Ô
KINUH
A NIYA
ANG
KANIY
ANG
SIBAT
AT
KALAS
AG AT
TINAW
AG
ANG
KIDLAT
UPANG
DALHI
N SIYA
SA
LUGAR
NG
PINAN
GGAYU
NGAN.
RRRRRRRRRRRR.
PAGKARAT
ING
DOON
AY
BUMISI
TA
SIYA
SA
D¥ 202Ô
BAHAY
NG
BINAT
A NG
PANGA
VUKAD
.
SINAM
AHAN
SIYA
NG
BINATA
NG
PANGA
VUKAD
SA
KANIY
ANG
PAGLA
LAKBA
Y.
SSSSSSSSSSSS.
SILA’Y
NAKAR
ATING
SA
TAHAN
AN NI
BATOO
Y.
HUMIG
D¥ 203Ô
A SI
TUWA
ANG
SA
TABI
NG
DALAG
ANG
NAGBA
LITA
SA
KANIY
A AT
KAAGA
D NA
NAKAT
ULOG.
BUMU
NOT
ANG
DALAG
A NG
ISANG
BUHOK
NI
TUWA
ANG
NA
NAKAL
AWIT.
NAGSA
D¥ 204Ô
LITA
ANG
DALAG
A AT
NAKIL
ALA
NA
NILA
ANG
ISA’T
ISA.
TTTTTTTTTTTT.
ANG
DALAG
A AY
ANG
DALAG
A NG
BUHON
G NA
LANGI
T.
TUMA
KAS
SIYA
AT
NAGTA
TAGO
MULA
SA
BINAT
D¥ 205Ô
A NG
PANGU
MANO
N,
ISANG
HIGAN
TE NA
MAY
PALAM
UTI SA
ULO
NA
ABOT
ANG
MGA
ULAP.
GUSTO
SIYANG
PAKAS
ALAN
NG
BINATA
NGUNI
TINAN
GGIHA
N NIYA
ANG
ALOK.
UUUUUUUUUUUU.
NAGALIT
D¥ 206Ô
ANG
BINATA
AT
SINUN
OG
ANG
BAYAN
NG
DALAG
A.
SINUN
DAN
NIYA
ANG
DALAG
SAAN
MAN
SIYA
MAPAD
PAD AT
SINUN
OG
NIYA
ANG
MGA
BAYAN
NA
PINAGT
ATAGU
AN NG
D¥ 207Ô
DALAG
A,
KAYA
NAGHA
NAP
ANG
DALAG
A NG
PAGTAT
AGUAN
SA
MUND
ONG
ITO.
VVVVVVVVVVVV.
PAGKA
TAPOS
MAGK
UWENT
O ANG
DALAG
A KAY
TUWA
ANG,
DUMAT
ING
BIGLA
ANG
BINAT
A NG
PANGU
D¥ 208Ô
MANO
N,
BALOT
NG
APOY,
AT
PINAGP
APATAY
NIYA
ANG
MGA
TAO SA
KAHAR
IAN NI
BATOO
Y.
WWWWWWWWWWWW.
NAGLABA
N SI
TUWA
ANG AT
ANG
BINAT
A NG
PANGU
MANO
GAMIT
ANG
KANIL
ANG
D¥ 209Ô
MGA
SANDA
TA.
NGUNI
T
MAGK
ASINLA
KAS
SILANG
DALAW
A, AT
NASIRA
ANG
KANIL
ANG
MGA
SANDA
TA.
TINAW
AG NG
BINAT
A NG
PANGU
MANO
N ANG
KANIY
ANG
PATUN
G,
ISANG
MAHAB
D¥ 210Ô
ANG
BAKAL
. ITO’Y
KANIY
ANG
IBINAT
O AT
PUMUL
UPOT
KAY
TUWA
ANG.
LUMIY
AB ITO
NGUNI
ITINAA
S NI
TUWA
ANG
ANG
KANIY
ANG
KANAN
G BISIG
AT
NAMAT
AY
ANG
APOY.
TINAW
D¥ 211Ô
AG NI
TUWA
ANG
ANG
KANIY
ANG
PATUN
G AT
IBINAT
O SA
BINATA
.
LUMIY
AB ITO
AT
NAMAT
AY
ANG
BINATA
.
PAGKA
TAPOS
NG
LABAN
AN AY
BINUH
AY
NIYA
ANG
MGA
NAMAT
D¥ 212Ô
AY NA
TAUHA
GAMIT
NG
KANIY
ANG
LAWAY.
DINAL
A NIYA
ANG
DALAG
A SA
KANIY
ANG
BAYAN
SAKAY
NG
KIDLAT
.
XXXXXXXXXXXX.
IKINUWEN
TO NG
GUNG
UTAN
NA
NAKIT
A NIYA
SA
KANIY
ANG
D¥ 213Ô
PANGIN
IP NA
DARATI
NG SI
TUWA
ANG
SA
KAWK
AWANG
AN.
INALO
K
NAMA
N NI
TUWA
ANG
ANG
GUNG
UTAN
NA
SUMA
MA SA
PAGLA
LAKBA
NIYA;
TINAN
GGAP
NAMA
N ITO
NG
D¥ 214Ô
GUNG
UTAN.
TUMUL
OY NA
SILA
SA
PAGLA
LAKBA
Y.
YYYYYYYYYYYY.
NAKARATI
NG SI
TUWA
ANG AT
ANG
GUNG
UTAN
SA
KASAL.
DUMAT
ING
ANG
BINAT
A NG
PANAY
ANGAN
, NA
NAKAU
PO SA
GINTO
NG
D¥ 215Ô
SALUM
PUWIT,
ANG
BINAT
A NG
LIWAN
ON,
ANG
BINAT
A NG
PAGSI
KAT NG
ARAW,
AT ANG
BINAT
A NG
SAKAD
NA,
ANG
IKAKA
SAL NA
LALAKI
, AT
KANIY
ANG
100
PANG
TAGAS
UNOD.
NAKIU
SAP
D¥ 216Ô
ANG
BINAT
A NG
SAKAD
NA NA
LINISIN
ANG
MGA
KALAT
SA
KASAL
(O
MGA
HINDI
IMBITA
DO/KAI
LANGA
NG
BISITA)
NGUNI
SINAG
OT
NAMA
N SIYA
NI
TUWA
ANG
NA
MAY
PULAN
D¥ 217Ô
G
DAHON
(MGA
BAYANI
) SA
OKASY
ON.
ZZZZZZZZZZZZ.
NAGSI
MULA
ANG
MGA
UNANG
SEREM
ONYA
NG
KASAL.
BINAY
ARAN
NG
MGA
KAMA
G-
ANAK
ANG
MGA
SAVAK
AN
(MGA
BAGAY
PARA
D¥ 218Ô
SA
BABAE
NG
IKAKA
SAL AT
MGA
NAKAB
ALOT
NA
PAGKAI
N NA
INAALA
Y NG
MGA
KAMA
G-
ANAK
NG
LALAKI
NG
IKAKA
SAL)
NG
BABAE
NG
IKAKA
SAL,
HANGG
ANG
MAY
NAIWA
NG
D¥ 219Ô
DALAW
ANG
HINDI
MABAY
ARAN.
UMAMI
N ANG
BINAT
A NG
SAKAD
NA NA
HINDI
NIYA
KAYAN
BAYAR
AN
ANG
DALAW
ANG
BAGAY
, PERO
TINULU
NGAN
SIYA NI
TUWA
ANG
GAMIT
NG
PAGLIK
HA NG
D¥ 220Ô
ISANG
SINAU
NANG
GONG
BILAN
KAPALI
T SA
UNANG
BAGAY
AT
GINTO
NG
GITARA
AT
GINTO
NG
BANSI
(O
GINTO
NG
PLAWT
A) SA
PANGA
LAWAN
BAGAY
.
LUMA
BAS
ANG
D¥ 221Ô
DALAG
A NG
MONA
WON,
ANG
DALAG
ANG
IKAKA
SAL
PARA
MAGBI
GAY
NG
NGANG
A SA
LAHAT
NG
BISITA.
PAGKA
TAPOS
NIYAN
BIGYA
N ANG
LAHAT
NG
PANAU
HIN NG
NGANG
A,
UMUPO
D¥ 222Ô
SIYA
SA
TABI NI
TUWA
ANG.
NAGAL
IT ANG
BINAT
A NG
SAKAD
NA.
HINAM
ON NG
BINATA
SI
TUWA
ANG
SA
LABAS
NG
BAHAY
. ANG
GUNG
UTAN,
SAMAN
TALA
AY
NAKAP
ATAY
NA NG
MGA
D¥ 223Ô
KASAM
A NG
BINATA
HANGG
ANG
SA
ANIM
NA
LANG
ANG
NATIRA
.
NAGKI
PAGLA
BAN
ANG
DALAW
A SA
ANIM
NA
KALAB
AN
HANGG
ANG
ANG
NATIRA
NA
LAMAN
G AY SI
TUWA
ANG AT
D¥ 224Ô
ANG
BINAT
A NG
SAKAD
NA.
AAAAAAAAAAAAA.
BINATO
NANG
NAPAK
ALAKA
S NI
TUWA
ANG
ANG
BINATA
AT
LUMUB
OG
SIYA
SA
LUPA
AT
NAKIT
A NIYA
ANG
ISA SA
MGA
TAGAP
AGBAN
TAY NG
MUND
D¥ 225Ô
ONG
ILALIM
.
BUMA
LIK
AGAD
SA
MUND
O ANG
BINATA
AT
ITINAP
ON
NAMA
N SI
TUWA
ANG
SA
MUND
ONG
ILALIM
, KUNG
SAAN
NAKIT
A RIN
ANG
TAGAP
AGBAN
TAY
RITO.
NALA
D¥ 226Ô
MAN NI
TUWA
ANG
ANG
KAHIN
AAN
NG
BINATA
, AT
PAGKA
LABAS
NIYA
ROON,
KINUH
A ANG
GINTO
NG
PLAWT
A NA
NAGTA
TAGLA
Y NG
BUHAY
NG
BINATA
.
DAHIL
MAS
GINUST
O NG
BINATA
D¥ 227Ô
NA
MAMAT
AY
KAYSA
MAPAB
ILANG
SA
KAMPO
N NI
TUWA
ANG,
SINIRA
NI
TUWA
ANG
ANG
PLAWT
A AT
ANG
BINATA
AY
UNTI-
UNTIN
NAMAT
AY.
BBBBBBBBBBBBB.
INUWI NI
TUWA
ANG
ANG
D¥ 228Ô
DALAG
A SA
KUAM
AN
KUNG
SAAN
SIYA
AY
NAGHA
RI
HABAM
BUHAY
.
CCCCCCCCCCCCC.
DDDDDDDDDDDDD.
ANG
AKDAN
IYONG
BINASA
AY
NAGPA
PATUN
AY NA
ANG
PANITI
KANG
PILIPIN
O AY
KASAS
D¥ 229Ô
ALAMI
NAN
NG
KULTU
RA,
TRADIS
YON,K
AUGAL
IAN, AT
KALAG
AYANG
PANLIP
UNAN
NOONG
PANAH
ONG
NAISUL
AT ITO.
UPANG
HIGIT
NA
MAPAG
TIBAY
ANG
IDEYAN
G ITO,
SUBUKI
NG
SAGUTI
N/GAWI
N ANG
D¥ 230Ô
MGA
INILAA
NG
GAWAI
N NG
MODY
UL NA
ITO.
EEEEEEEEEEEEE.
FFFFFFFFFFFFF.
GGGGGGGGGGGGG.
HHHHHHHHHHHHH.
GAWAIN
1.1.3.C
:
PAGLI
NANG
NG
TALAS
ALITAA
IIIIIIIIIIIII.
BIGYA
N MO
NG
KAHUL
UGAN
ANG
D¥ 231Ô
MGA
SALITA
NG
GINAMI
T SA
AKDA
UPANG
HIGIT
MONG
MAUNA
WAAN
ANG
NILALA
MAN
NITO.
ISULAT
ANG
SAGOT
SA
PAPEL.
JJJJJJJJJJJJJ.
KKKKKKKKKKKKK.
LLLLLLLLLLLLL.
patung
MMMMMMMMMMMMM.
sinaunang gong
gintong salumpuwit
______
______ nganga
______ gintong bansi

______
D¥ 232Ô
______
______
____
NNNNNNNNNNNNN.
______
______
______
__
OOOOOOOOOOOOO.
PPPPPPPPPPPPP.
_________
______
______
_
QQQQQQQQQQQQQ.
______
______
RRRRRRRRRRRRR.
SSSSSSSSSSSSS.
MALA
KING
TULON
G ANG
GINAW
MONG
PAGSAS
D¥ 233Ô
ALIKSI
K SA
MGA
SALITA
NG
GINAMI
T SA
AKDA
UPANG
ANG
MGA
ITO AY
MABIG
YAN
MO NG
KAHUL
UGAN.
HINDI
BA’T
NAKAT
ULONG
ITO
UPANG
MADAL
I MONG
MAUNA
WAAN
ANG
NAIS
IPABATI
D NG
D¥ 234Ô
AKDA
GAYUN
DIN
ANG
KAHAL
AGAHA
N NG
MGA
ITO SA
PAMUM
UHAY
NG
ISANG
PANGK
AT-
ETNIKO
?
TTTTTTTTTTTTT.
UUUUUUUUUUUUU.
GAWAIN
1.1.3.D
: SA
ANTA
S NG
IYON
G
PAG-
UNAW
A
VVVVVVVVVVVVV.
D¥ 235Ô
SA
BAHAG
ING
ITO,
MABIBI
GYAN
MO NG
PANSIN
ANG
KAHAL
AGAHA
N NG
EPIKO
BILAN
AKDAN
PAMPA
NITIKA
N.
MAPAG
TITIBA
Y MO
KUNG
TUNAY
NGA
ITONG
KASAS
ALAMI
NAN
NG
D¥ 236Ô
KULTU
RA,
TRADIS
YON,
URI NG
PAMUM
UHAY
AT
KALAG
AYANG
PANLIP
UNAN
NG
MGA
PILIPIN
O
NOONG
PANAH
ONG
NAISUL
AT ITO.
WWWWWWWWWWWWW.
XXXXXXXXXXXXX.
ISA SA
MGA
KATAN
GIANG
TAGLA
Y NG
EPIKO
AY
D¥ 237Ô
ANG
PAGKA
KAROO
N NITO
NG
MGA
PANGY
AYARIN
G MAY
KABAB
ALAGH
AN.
ISA-
ISAHIN
ANG
MGA
KABAB
ALAGH
ANG
NAKAP
ALOOB
SA
BINASA
NG
EPIKO.
PAGKA
TAPOS,
SAGUTI
N MO
ANG
TANON
D¥ 238Ô
G: “SA
IYONG
PALAG
AY,
PAANO
NAKAT
ULONG
ANG
NASABI
NG
KABAB
ALAGH
AN
UPANG
MAKIL
ALA
ANG
MGA
TAUHA
N? “
GAMIT
IN MO
ANG
DAYAG
RAM
SA
IYONG
PAGSA
GOT.G
AWIN
SA
D¥ 239Ô
PAPEL.
GAYAH
IN ANG
PORMA
T.
YYYYYYYYYYYYY.
ZZZZZZZZZZZZZ.
AAAAAAAAAAAAAA.
BBBBBBBBBBBBBB.
CCCCCCCCCCCCCC.
DDDDDDDDDDDDDD.
EEEEEEEEEEEEEE.
FFFFFFFFFFFFFF.
GGGGGGGGGGGGGG.
HHHHHHHHHHHHHH.
IIIIIIIIIIIIII.
JJJJJJJJJJJJJJ.
KKKKKKKKKKKKKK.
TUWAANG
D¥ 240Ô
LLLLLLLLLLLLLL.
MMMMMMMMMMMMMM.
Mga
NNNNNNNNNNNNNN . Kababalaghan
OOOOOOOOOOOOOO.
PPPPPPPPPPPPPP.
QQQQQQQQQQQQQQ.
RRRRRRRRRRRRRR.
SSSSSSSSSSSSSS.
TTTTTTTTTTTTTT.
UUUUUUUUUUUUUU.
VVVVVVVVVVVVVV.
WWWWWWWWWWWWWW.
XXXXXXXXXXXXXX.
Para saYYYYYYYYYYYYYY . mga kababalaghan sa epiko sa pagkilala ng

akin, nakatulong ang
mga tauhan sapagkat
_____________________________________________________________
ZZZZZZZZZZZZZZ.
_____________________________________________________________
____________
AAAAAAAAAAAAAAA.
BBBBBBBBBBBBBBB.
D¥ 241Ô
CCCCCCCCCCCCCCC.
ANG
PAGLA
LAHOK
NG
MGA
PANGY
AYARIN
G DI-
KAPANI
-
PANIW
ALA O
KABAB
ALAGH
AN SA
EPIKO
AY
SINASA
BING
NAKAP
AGPAP
AKITA
NG
PAGKA
-
PILIPIN
O.
HINDI
BA’T
D¥ 242Ô
BAHAG
I NA
NG
IYONG
PAGKA
-
PILIPIN
O ANG
MANIW
ALA SA
ANTIN
G-
ANTIN
G,
GAYUM
A,
PAMAH
IIN, AT
IBA
PA?
DDDDDDDDDDDDDDD.
EEEEEEEEEEEEEEE.
Pangalan:___________________________________________
SURIIN
Edad: MONG
____________________________________________
MABUT
Tirahan: __________________________________________
I ANG
Hilig: PANGU
____________________________________________
NAHIN
Katangian:_________________________________________
G
Kakayahan:_________________________________________
TAUHA
Pangarap: ________________________________________
Misyon: _______________________________________
D¥ 243Ô
N.
BATAY
SA
MGA
DETAL
YE AT
PANGY
AYARIN
NAKAP
ALOOB
SA
EPIKO,
BUMUO
KA NG
CHARA
CTER
PROFIL
E
TUNGK
OL SA
PANGU
NAHIN
TAUHA
N .
FFFFFFFFFFFFFFF.
GGGGGGGGGGGGGGG.
HHHHHHHHHHHHHHH.
D¥ 244Ô
IIIIIIIIIIIIIII.
JJJJJJJJJJJJJJJ.
KKKKKKKKKKKKKKK.
LLLLLLLLLLLLLLL.
MMMMMMMMMMMMMMM.
NNNNNNNNNNNNNNN.
OOOOOOOOOOOOOOO.
PPPPPPPPPPPPPPP.
QQQQQQQQQQQQQQQ.
RRRRRRRRRRRRRRR.
SSSSSSSSSSSSSSS.
NAUNA
WAAN
MO NA
BA
KUNG
BAKIT
ITINUT
URING
NA
BAYANI
SA
KANI-
D¥ 245Ô
KANIL
ANG
POOK
ANG
PANGU
NAHIN
TAUHA
N SA
EPIKO?
KATAN
GGAP-
TANGG
AP
BANG
MAITU
TURIN
G ANG
KATAN
GIANG
TAGLA
Y NG
PANGU
NAHIN
TAUHA
UPANG
KILALA
NIN
SIYA
D¥ 246Ô
BILAN
BAYANI
? ANG
SUSUN
OD NA
GAWAI
N AY
MAKAT
UTULO
NG SA
IYO
UPANG
MAGIN
GANAP
ANG
IYONG
PAG-
UNAWA
SA
KABAY
ANIHA
N NG
BAWAT
PANGU
NAHIN
TAUHA
N SA
EPIKO.
D¥ 247Ô
TTTTTTTTTTTTTTT.
UUUUUUUUUUUUUUU.
BUMASA
KA NG
ISA A at B: Pagkakaiba
PANG C: Pagkakatulad
HALIM
BAWA
NG
EPIKO.
SURIIN
MO
ANG
KATAN
GIAN
NG
PANGU
NAHIN
TAUHA
N.
PAGKA
TAPOS,
GUMA
WA KA
NG
PAGHA
HAMBI
NG SA
MGA
D¥ 248Ô
PANGU
NAHIN
TAUHA
N NG
EPIKON
IYONG
BINASA
AT
EPIKON
G “
TUWA
ANG”.
GUMA
MIT NG
VENN
DIAGR
AM.
GAYAH
IN ANG
PORMA
T SA
PAPEL
AT
DOON
ISULAT
ANG
SAGOT.
VVVVVVVVVVVVVVV.
D¥ 249Ô
WWWWWWWWWWWWWWW.
XXXXXXXXXXXXXXX.
Tuwaan
g
YYYYYYYYYYYYYYY.
ZZZZZZZZZZZZZZZ. C Tauhan sa B
A
ibang
AAAAAAAAAAAAAAAA.
BBBBBBBBBBBBBBBB.
CCCCCCCCCCCCCCCC.
DDDDDDDDDDDDDDDD.
EEEEEEEEEEEEEEEE.
FFFFFFFFFFFFFFFF.
GGGGGGGGGGGGGGGG.
HHHHHHHHHHHHHHHH.
IIIIIIIIIIIIIIII.
ANO ANG
MGA
PANGY
AYARI
NA
D¥ 250Ô
NAGPA
PATUN
AY NA
ANG
AKDAN
BINASA
AY
EPIKO
NG
MGA
BAGOB
O? ISA-
ISAHIN
ITO.
JJJJJJJJJJJJJJJJ.
KKKKKKKKKKKKKKKKTUWAANG
.
LLLLLLLLLLLLLLLL.
Epiko ng mga Bagobo
MMMMMMMMMMMMMMMM.
NNNNNNNNNNNNNNNN.
OOOOOOOOOOOOOOOO.
Mga Patunay
PPPPPPPPPPPPPPPP.
QQQQQQQQQQQQQQQQ.
RRRRRRRRRRRRRRRR.
SSSSSSSSSSSSSSSS.
TTTTTTTTTTTTTTTT.
D¥ 251Ô
UUUUUUUUUUUUUUUU.
MADA
LI
MONG
MAKIKI
LALA
ANG
ISANG
EPIKO
KUNG
SAANG
REHIY
ON ITO
NABIBI
LANG
DAHIL
SA
KULTU
RA AT
TRADIS
YONG
NAKAP
ALOOB
DITO.
SA
EPIKON
IYONG
BINASA
D¥ 252Ô
NAKIL
ALA
MO BA
NANG
BAHAG
YA
ANG
MGA
BAGOB
O?
VVVVVVVVVVVVVVVV.
WWWWWWWWWWWWWWWW.
XXXXXXXXXXXXXXXX.
YYYYYYYYYYYYYYYY.
ZZZZZZZZZZZZZZZZ.
MATAPOS
MONG
SAGUTI
N ANG
MGA
NAUNA
NG
GAWAI
N, SA
IYONG
PALAG
AY,
ANO
D¥ 253Ô
ANG
MGA
KATAN
GIAN
NG
EPIKO
UPANG
MATUK
OY
ANG
KAIBA
HAN
NITO
SA IBA
PANG
AKDAN
PAMPA
NITIKA
N ?
IPALIW
ANAG.
AAAAAAAAAAAAAAAAA.
BBBBBBBBBBBBBBBBB.
SA
TULON
G NG
MGA
GAWAI
D¥ 254Ô
N NA
IYONG
ISINAG
AWA,
SA
TINGIN
KO,
UNTI-
UNTI
MO
NANG
NAKIKI
TA ANG
KASAG
UTAN
SA
MAHAL
AGANG
TANON
G NA ”
BAKIT
NAGPA
TULOY
ANG
PAGLA
GANAP
NG
EPIKO
MULA
PANAH
ON NG
D¥ 255Ô
KATUT
UBO
HANGG
ANG
SA
KASAL
UKUYA
N? AT
UPANG
MAGIN
MATIBA
Y ANG
IYONG
PAG-
UNAWA
SA
ARALI
NG
PINAG-
AARAL
AN,
BIGYA
N MO
NG
PANSIN
ANG
MAHA
HALAG
ANG
IMPOR
D¥ 256Ô
MASYO
N .
CCCCCCCCCCCCCCCCC.
DDDDDDDDDDDDDDDDD.
ALAM MO
BA
NA ...
EEEEEEEEEEEEEEEEE.
EPIKO
FFFFFFFFFFFFFFFFF.
DALA NG
MGA
NINUN
ONG
NANDA
YUHAN
SA
PILIPIN
AS
GGGGGGGGGGGGGGGGG.
ANG
MGA
EPIKO.
MAHA
BANG
TULAN
PASALA
YSAY
ITO
D¥ 257Ô
HHHHHHHHHHHHHHHHH.
TUNGK
OL SA
KABAY
ANIHA
N NG
PANGU
NAHIN
TAUHA
N.
IIIIIIIIIIIIIIIII.
NAGLA
LAMAN
ANG
EPIKO
NG
MGA
PANGY
AYARIN
G DI
KAPANI
-
PANIW
ALA.
JJJJJJJJJJJJJJJJJ.
MGA
ANDA
NG
EPIKO:
D¥ 258Ô
KKKKKKKKKKKKKKKKK.
ANG PAG-
ALIS O
PAGLIS
AN NG
PANGU
NAHIN
TAUHA
N SA
SARILI
NG
TAHAN
AN.
LLLLLLLLLLLLLLLLL.
PAGTATAG
LAY NG
AGIMA
TO
ANTIN
G-
ANTIN
G NG
PANGU
NAHIN
TAUHA
N.
MMMMMMMMMMMMMMMMM.
ANG
PAGHA
D¥ 259Ô
HANAP
NG
PANGU
NAHIN
TAUHA
N SA
ISANG
MINAM
AHAL.
NNNNNNNNNNNNNNNNN.
PAKIKIPAG
LABAN
NG
PANGU
NAHIN
TAUHA
N.
OOOOOOOOOOOOOOOOO.
PATULOY
NA
PAKIKI
DIGMA
NG
BAYANI
.
PPPPPPPPPPPPPPPPP.
MAMAMA
GITAN
ANG
D¥ 260Ô
ISANG
BATHA
LA
PARA
MATIGI
L ANG
LABAN
AN.
QQQQQQQQQQQQQQQQQ.
ANG
PAGBU
BUNYA
G NG
BATHA
LA NA
ANG
NAGLA
LABAN
AY
MAGK
ADUGO
.
RRRRRRRRRRRRRRRRR.
PAGKAMAT
AY NG
BAYANI
.
SSSSSSSSSSSSSSSSS.
PAGKABU
HAY
NA
D¥ 261Ô
MULI
NG
BAYANI
.
TTTTTTTTTTTTTTTTT.
PAGBABAL
IK NG
BAYANI
SA
SARILI
NG
BAYAN.
UUUUUUUUUUUUUUUUU.
PAG-
AASAW
A NG
BAYANI
.
VVVVVVVVVVVVVVVVV.
KUNG
MAGPO
POKUS
SA
TATLO
NG
PUNTO:
ANG
PAULIT
-ULIT
NA
PAKSA
D¥ 262Ô
ATEMA
,
WWWWWWWWWWWWWWWWW.
ANG
PAGSAS
ALARA
WAN
NG
MGA
LALAKI
NG
BAYANI
, AT
ANG
MGA
PANGU
NAHIN
XXXXXXXXXXXXXXXXX.
BABAENG
KARAK
TER SA
ISTORY
A;
ATING
MAKIKI
TA
KUNG
PAANO
NAIPAK
IKITA
D¥ 263Ô
NG
YYYYYYYYYYYYYYYYY.
EPIKO ANG
KULTU
RA NG
ISANG
PANGK
AT NG
TAO.
ZZZZZZZZZZZZZZZZZ.
AAAAAAAAAAAAAAAAAA.
BBBBBBBBBBBBBBBBBB.
CCCCCCCCCCCCCCCCCC.
DDDDDDDDDDDDDDDDDD.
ANG
PAULIT
-ULIT
NA
PAKSA
O
TEMA
EEEEEEEEEEEEEEEEEE.
KATAP
ANGAN
AT
PAKIKI
PAGSAP
ALARA
N NG
BAYANI
D¥ 264Ô
FFFFFFFFFFFFFFFFFF.
MGA
SUPER
NATUR
AL NA
GAWA
NG
BAYANI
GGGGGGGGGGGGGGGGGG.
PAG-
IBIG AT
ROMAN
SA
HHHHHHHHHHHHHHHHHH.
PANLIL
IGAW –
PAG-
AASAW
A –
PAGBU
BUNTIS
– MGA
YUGTO
NG
BUHAY
IIIIIIIIIIIIIIIIII.
KAMAT
AYAN
AT
PAGKA
D¥ 265Ô
BUHAY
JJJJJJJJJJJJJJJJJJ.
PAKIKI
PAGLA
BAN AT
KAGITI
NGAN
NG
BAYANI
KKKKKKKKKKKKKKKKKK.
KAYAM
ANAN,
KAHAR
IAN AT
IBA'T
IBANG
MGA
KASIYA
HAN O
PIGING
LLLLLLLLLLLLLLLLLL.
MGA
RITWA
L AT
KAUGA
LIAN
MMMMMMMMMMMMMMMMMM.
UGNAY
AN NG
D¥ 266Ô
MAGK
AKAPA
MILYA
NNNNNNNNNNNNNNNNNN.
OOOOOOOOOOOOOOOOOO.
ANG
LALAK
ING
BAYAN
I
PPPPPPPPPPPPPPPPPP.
SA
PAGBA
BASA
NG
MGA
EPIKO,
AGAD
NA
MAKIKI
TA ANG
KATAN
GIAN
NG
ISANG
BAYANI
.
KARA
MIHAN
SA
KANIY
D¥ 267Ô
ANG
MGA
KATAN
GIAN
AY
MAUUR
I SA
ALINM
AN SA
SUMUS
UNOD:
PISIKA
L,
SOSYA
L, AT
SUPER
NATUR
AL.
MAAA
RI
DING
ISAMA
ANG
KANIY
ANG
INTELE
KTWAL
AT
MORAL
NA
KATAN
D¥ 268Ô
GIAN
QQQQQQQQQQQQQQQQQQ.
RRRRRRRRRRRRRRRRRR.
ANG
PANGU
NAHIN
BABAE
NG
KARAK
TER
SSSSSSSSSSSSSSSSSS.
ANG
PANGU
NAHIN
BABAE
NG
KARAK
TER AY
KADAL
ASANG
ANG
BABAE
NG
INIIBIG
NG
BAYANI
MAAAR
I RIN
D¥ 269Ô
NAMA
NG
TINUTU
KOY
RITO
ANG
KANYA
NG
INA.
TTTTTTTTTTTTTTTTTT.
ILANG
EPIKO
SA
PILIPIN
AS
UUUUUUUUUUUUUUUUUU.
ﾵ BIAG NI
LAM-
ANG ﾧ-
ILOKO
S
VVVVVVVVVVVVVVVVVV.
MARAGTA
S-
BISAYA
WWWWWWWWWWWWWWWWWW.
BANTUGA
N-
MINDA
NAO
XXXXXXXXXXXXXXXXXX.
D¥ 270Ô
HUDHUD -
IFUGA
O
YYYYYYYYYYYYYYYYYY.
DARANGA
N –
MUSLI
M
ZZZZZZZZZZZZZZZZZZ.
AAAAAAAAAAAAAAAAAAA.
SA
TULON
G NG
MGA
IMPOR
MASYO
N NA
IYONG
NALAM
AN
TUNGK
OL SA
PAKSA,
NANINI
WALA
AKO
NA
NADAG
DAGAN
ANG
D¥ 271Ô
IYONG
KAALA
MAN
AT
LUMAW
AK PA
ANG
IYONG
PAG-
UNAWA
SA
ARALI
N.
NAIS
KONG
SURIIN
MO
ANG
MGA
PANGY
AYARI
SA
EPIKON
IYONG
BINASA
.
NAILA
RAWAN
BA
NANG
D¥ 272Ô
TIYAK
ANG
MGA
PANGY
AYARI
SA
NASABI
NG
EPIKO?
MALA
KI BA
ANG
GINAM
PANAN
PAPEL
NG
PANG-
ABAY
NA
PAMAR
AAN
UPANG
MAGIN
TIYAK
ANG
MGA
PANGY
AYARI
SA
D¥ 273Ô
EPIKO?
SUBUK
IN
MONG
SAGUTI
N ANG
KASUN
OD NA
MGA
GAWAI
NANG
SA
GAYO’
IYONG
MATUK
OY
ANG
SAGOT
SA
MGA
TANON
G.
BBBBBBBBBBBBBBBBBBB.
CCCCCCCCCCCCCCCCCCC.
DDDDDDDDDDDDDDDDDDD.
EEEEEEEEEEEEEEEEEEE.
GAWAIN
1.1.3.E
:
D¥ 274Ô
PAGS
UBOK
SA
KASA
NAYA
NG
PANG
GRAM
ATIKA
FFFFFFFFFFFFFFFFFFF.
PANSININ
MO
ANG
MGA
SALITA
NG
NAKAS
ULAT
NANG
NAKAH
ILIG SA
LOOB
NG
PANGU
NGUSA
P. ANO
ANG
GAMIT
NITO
SA
MGA
D¥ 275Ô
SALITA
NG
NAGSA
SAAD
NG
KILOS?
NAGLA
LARAW
AN BA
ITO O
NAG-
UUGNA
Y?
ISULAT
ANG
SAGOT
SA
SAGUT
ANG
PAPEL.
GGGGGGGGGGGGGGGGGGG.
HHHHHHHHHHHHHHHHHHH. Ang kaugnayan ng mga

1.Agad-agad na naghanda si
IIIIIIIIIIIIIIIIIII.
Tuwaang salitang nakahilig sa
pandiwa ay
2.Naghanda nang mabilis si ____________________
Tuwaang para sa kaniyang
JJJJJJJJJJJJJJJJJJJ. ____________________
paglalakbay. ____________________
____________________
3. Binato nang napakalakas ni
KKKKKKKKKKKKKKKKKKK. ____________________
Tuwaang ang binata. ____________________
LLLLLLLLLLLLLLLLLLL. __________________
4. Ang binata ay unti-unting ____________________
namatay. ___
MMMMMMMMMMMMMMMMMMM. ____________________
NNNNNNNNNNNNNNNNNNN. ___
____________________
___
D¥ 276Ô
OOOOOOOOOOOOOOOOOOO.
PPPPPPPPPPPPPPPPPPP.
QQQQQQQQQQQQQQQQQQQ.
RRRRRRRRRRRRRRRRRRR.
SSSSSSSSSSSSSSSSSSS.
SA
BAHAG
ING
ITO,
NAKIL
ALA
MO
ANG
PANG-
ABAY
NA
PAMAR
AAN
SA
PAMAM
AGITA
N NG
RELAS
YON
NITO
SA
KASAM
ANG
PANDI
WA.
BUKOD
D¥ 277Ô
SA
IMPOR
MASYO
NG ITO,
PAANO
MO PA
KAYA
MAKIKI
LALA
ANG
PANG-
ABAY
NA
PAMAR
AAN.
SUBUK
IN
MONG
SAGUTI
N ANG
SUSUN
OD NA
MGA
GAWAI
UPANG
HIGIT
NA
MAPAG
YAMAN
ANG
D¥ 278Ô
IYONG
KAALA
MAN
SA
ARALI
NG
PANGG
RAMAT
IKA .
TTTTTTTTTTTTTTTTTTT.
UUUUUUUUUUUUUUUUUUU.
PUNAN MO
NG
ANGKO
P NA
SALITA
ANG
PATLAN
AYON
SA
IMINU
MUNG
KAHI
NG
LARAW
AN.
ISULAT
SA
SAGUT
ANG
D¥ 279Ô
PAPEL
ANG
MGA
SAGOT.
VVVVVVVVVVVVVVVVVVV.
WWWWWWWWWWWWWWWWWWW.
XXXXXXXXXXXXXXXXXXX.
A.
SILA
AY
______
___NA
SUMAK
AY SA
B.
SILA’Y
______
_ NA
NAKAR
ATING
YYYYYYYYYYYYYYYYYYY.
SINALI
MBA
AT
PUMUN
TA
SA
TAHAN
AN NI
BATOO
D¥ 280Ô
Y.
ZZZZZZZZZZZZZZZZZZZ.
SA
KATUU
SAN,
KUNG
SAAN
LUPA
ITO
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAA.
NANG
WALAN
KAMAT
AYAN.
BBBBBBBBBBBBBBBBBBBB.
CCCCCCCCCCCCCCCCCCCC.
C.____
____
TINAN
GGAP
NI
GUNG
UTAN
D.____
___NA
NAKIPA
GLABA
N SI
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDD.
D¥ 281Ô
ANG
ALOK
NI
TUWA
ANG
NA
MAGLA
KBAY.
TUWA
ANG.
EEEEEEEEEEEEEEEEEEEE.
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFF.
NAKAT
ULONG
BA
ANG
ANG
MGA
LARAW
AN
UPANG
MADAL
I MONG
MAKIL
ALA AT
GGGGGGGGGGGGGGGGGGGG.
MAGAMIT
ANG
MGA
D¥ 282Ô
PANG-
ABAY
NA
PAMAR
AAN?
SUBUK
IN
MONG
SAGUTI
N ANG
SUSUN
OD NA
GAWAI
UPANG
HIGIT
PANG
MATAY
A ANG
ANTAS
NG
IYONG
PAG-
UNAWA
SA
ARALI
NG ITO.
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHH.
IIIIIIIIIIIIIIIIIIII.
PUNAN MO
NG
D¥ 283Ô
ANGKO
P NA
PANG-
ABAY
NA
PAMAR
AAN
ANG
BAWAT
PATLAN
UPANG
MABUO
ANG
MGA
PAHAY
AG NA
GINAMI
T SA
USAPA
N.
PILIIN
ANG
SAGOT
SA
LOOB
NG
KAHON
.
ISULAT
SA
D¥ 284Ô
SAGUT
ANG
PAPEL.
JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ.
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKK.
JEWILL :
HOY
EMIL!
BAKIT
NANDI
TO KA
NA SA
LABAS
? DI
BA
HINDI
PA
NINYO
LLLLLLLLLLLLLLLLLLLL.
UWIAN
?
MMMMMMMMMMMMMMMMMMMM.
NNNNNNNNNNNNNNNNNNNN.
EMIL :
MAAG
A
KAMIN
PINAU
WI.
D¥ 285Ô
KAYA
TINGN
AN MO,
______
__NAN
G
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOO.
NAGLA
LABAS
AN
ANG
AKING
MGA
KAMA
G-
ARAL.
PPPPPPPPPPPPPPPPPPPP.
QQQQQQQQQQQQQQQQQQQQ.
JEWILL:
GANO
N BA?
AKALA
KO
NAG-
CUTTIN
CLASSE
S KA
DAHIL
NAKIT
D¥ 286Ô
RRRRRRRRRRRRRRRRRRRR.
KITAN
______
_ NA
LUMAL
ABAS
MULA
SA
INYON
SILID-
ARALA
N.
SSSSSSSSSSSSSSSSSSSS.
TTTTTTTTTTTTTTTTTTTT.
EMIL :
HIHINT
AYIN
KO
KASI
DITO
ANG
KAIBIG
AN
KONG
SI
JOHN.
UUUUUUUUUUUUUUUUUUUU.
VVVVVVVVVVVVVVVVVVVV.
JEWILL:
D¥ 287Ô
BAKIT
?
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWW.
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXX.
EMIL :
PUPUN
TA
KASI
KAMI
SA
SILID-
AKLAT
AN
PARA
MAGSA
LIKSIK
TUNGK
OL
YYYYYYYYYYYYYYYYYYYY.
SA
EPIKO.
______
__
NAGTU
RO
KANIN
A ANG
AMING
GURO
SA
ZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZ.
D¥ 288Ô
FILIPIN
O KAYA
NAMA
N NAIS
NAMIN
IPAKIT
A ANG
AMING
PANAN
ABIK
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA.
SA
KANYA
NG
LEKSIY
ON.
BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB.
CCCCCCCCCCCCCCCCCCCCC.
JEWILL:
NAKU..
.
______
NA
TINAN
ONG NI
GNG.
GOMEZ
ANG
KANYA
D¥ 289Ô
NG
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD.
KLASE
KANIN
DAHIL
KAUNT
I LANG
DAW
ANG
NAKAG
AWA
NG
EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE.
TAKDA
NG-
ARALI
N.
KAYA ,
HUSAY
AN
NINYO.
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF.
GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG.
EMIL :
TALAG
A?
KAILA
NGAN
TALAG
D¥ 290Ô
A
NAMIN
MAGSA
LIKSIK.
MARA
MING
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH.
SALAM
AT. O
PAANO
?
______
___ NA
KAMIN
AALIS.
PAALA
M.
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIII.
JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ.
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK.
sabay-sabay isa-isa pagalit dahan-dahan
LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL.
ganadong-ganadong
MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM.
NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN.
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO.
PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP.
D¥ 291Ô
QQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQ.
MULA SA
ISINAG
AWANG
PAGSAS
ANAY,
NAGIN
MALIN
AW NA
ANG
KILOS
AY
INILA-
LARAW
AN O
BINIBI
GYANG
-
TURIN
G NG
PANG-
ABAY.
KAPAG
ANG
INILAR
AWAN
AY
ANG
PARAA
D¥ 292Ô
KUNG
PAANO
GINAW
A ANG
KILOS ,
ITO AY
PANG-
ABAY
NA
PAMAR
AAN.
UPANG
LUBOS
MONG
MAUNA
WAAN
ANG
TUNGK
OL
DITO,
BASAHI
N MO
ANG
SUSUN
OD NA
BAHAG
I.
RRRRRRRRRRRRRRRRRRRRR.
SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS.
ALAM MO
BA
D¥ 293Ô
NA ...
TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT.
UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU. Ugnay-Wika
ANG
PANG-
ABAY
NA
PAMA
RAAN
VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV.
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW.
ANG
PANG-
ABAY
NA
PAMAR
AAN
AY
NAGLA
LARAW
AN
KUNG
PAANO
NAGAN
AP,
NAGAG
ANAP
MAGA
GANAP
ANG
D¥ 294Ô
KILOS
NA
IPINAP
AHAYA
G NG
PANDI
WA.
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX.
YYYYYYYYYYYYYYYYYYYYY.
DALAWA
ANG
PANAN
DANG
GINAG
AMIT
SA
PANG-
ABAY
NA
PAMAR
AAN:
(1)
ANG
PANAN
DANG
NANG
AT (2)
ANG
NA/NG.
NARIT
O ANG
D¥ 295Ô
MGA
HALIM
BAWA:
ZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZ.
KINAMAYA
N NIYA
AKO
NANG
MAHIG
PIT
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA.
NATULOG
SIYA
NANG
PATAGI
LID.
BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB.
BAKIT
SIYA
UMALI
S NA
UMIIYA
K?
CCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCC.
LUMAPIT
DITON
TUMAT
AKBO
ANG
BATA
D¥ 296Ô
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD.
NALULUH
A SIYA
NANG
NAGPA
SALAM
AT.
EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE.
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF.
NAGING
MALIN
AW BA
SA IYO
NA SA
TULON
G NG
MGA
PANG-
ABAY
NA
PAMAR
AAN
AY
NAGIN
TIYAK
ANG
DETAL
YE NG
KILOS
NG
D¥ 297Ô
BAWAT
TAUHA
N? SA
IYONG
PALAG
AY,
NAKAT
ULONG
BA
ANG
MGA
ITO
UPANG
MAUNA
WAAN
ANG
DALOY
NG
MGA
PANGY
AYARI
SA
AKDA?
ANG
MAHA
HALAG
ANG
KONSE
PTO NA
IYONG
NATUT
D¥ 298Ô
UHAN
SA
ARALI
NG ITO
AY
MAKAT
UTULO
NG
UPANG
HIGIT
MONG
MAPAL
ALIM
ANG
IYONG
PAG-
UNAWA
SA
ARALI
NG
TINALA
KAY.
GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG.
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH.
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII.
JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ.
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK.
LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL.
ANG
D¥ 299Ô
BAHAG
ING ITO
NG
ARALI
N AY
TUTUL
ONG
UPANG
MATAY
A ANG
LALIM
NG
IYONG
PAG-
UNAWA
SA
MGA
KONSE
PTONG
NATUT
UHAN.
SA
BAHAG
ING ITO
AY
MAKA
KIKILA
LA KA
NG
KAUGN
AY NA
D¥ 300Ô
TEKST
O NA
IYONG
MAGIGI
NG
GABAY
SA
GANAP
NA
PAGKA
TUTO.
MAHA
LAGAN
MAIUG
NAY
MO
ANG
MGA
KONSE
PTONG
NATUT
UHAN
SA
ARALI
NG
PAMPA
NITIKA
N AT
PANGG
RAMAT
D¥ 301Ô
IKA.
GAYUN
DIN,
MAGIGI
NG
KAPAKI
-
PAKINA
Ang kakaba-kabang
BANG
dibdib ni Mang Ibiong ay napanatag nang
kaunti. Nang makakain si Mang Ibiong, siya ay kinausap ng
ANG
Presidente. “ Mang Ibiong, ano po ba ang aming pagkakasala sa inyo at
kami’y ayaw ninyong
TEKSTbigyan ng pagkakataong makapagpulong sa pook ng
Felix Huertas?” ONG

“Ako po ay isang mahirap na tao, Ginoong Quezon. Lahat po ng
BABAS
aking pagsisikap ay aking ginawa upang mahango ko ang aking pamilya sa
AHIN
pagdaralita.Ako’y lumapit sa pamahalaan. Halos magpalimos po ako
KUNG
upang makapaghanapbuhay.
Ang lahatIYONG
po ng aking pagsisikap ay nawalan ng halaga. Palagay
ko po ay walang MAILA
mangyayari sa aming pamumuhay kung ang
pangkasalukuyang partido ay mamamayani,” ang paliwanag ni Mang
LAPAT
Ibiong.
ANG
“ Ganoon ba? Ikinalulungkot ko ang nangyari sa iyo. Ngunit
sisikapin kong ikaw
MGAay matulungan. Hintayin mo ang aking sulat kung
ikaw ay mabibigyan
NATUT ng hanapbuhay.”
Umalis naUHAN
si Mang. Ibiong. Dinili-dili niya ang pagtanggap sa kanya
ng Presidente ng Senado. Siya’y isa lamang hamak, ngunit siya’y
MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM.
tinanggap na parang isang mahal na tao.Ang inaalala niya’y baka ang
NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN.
pangakong hanapbuhay
ay mauwi lamang sa pangako. Kung panahon ng kampanya ang mga
BASAHIN
pulitiko ay sadyang
AT masarap mangako.
Hindi pa nakababangon sa kanyang tulugan, si Mang Ibiong ay
UNAWA
ginising na ng isang” tao po “. Nagbalikwas siya upang siyasatin kung
IN.
sino ang napaka-agang panauhin. Sina Mang Basio at Mang Justo pala ay
maagang inutusan .
ng Presidente upang ipagbigay-
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO alam kay Mang Ibiong
na maaari na PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP
siyang mag-simula sa isang . pagawaan sa umaga ring iyon.
Napamangha QQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQ
si Mang Ibiong. Hindi niya sukat . akalaing ganoon kaagap
kung mangako ang Presidente ng Senado.
D¥ Bahagi ng Si Manuel L. Quezon sa Harap ng 302Ô

Kaaway ni P.S. Vergara
RRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRR.
SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS.
TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT.
UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU.
VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV.
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW.
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX.
YYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYY.
ZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZ.
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA.
BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB.
CCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCC.
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD.
EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE.
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF.
GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG.
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH.
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII.
JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ.
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK.
LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL.
MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM.
NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN.
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO.
PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP.
QQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQ.
RRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRR.
SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS.
TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT.
UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU.
D¥ 303Ô
VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV.
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW.
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX.
YYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYY.
GAWAIN
1.1.3.F
:
PAGP
APAL
ALIM
NG
IYON
G
KAAL
AMA
N
ZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZ.
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA.
1.ISA-
ISAHIN
ANG
KATAN
GIANG
TAGLA
Y NI
MANU
EL L.
QUEZO
N
BATAY
SA
D¥ 304Ô
NILALA
MAN
NG
BINASA
NG
ANEKD
OTA.
GAWIN
SA
PAPEL.
BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB.
CCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCC.
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD.
EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE.
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF.
GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG.
SA IYONG
PALAG
AY,
MAKA
HULUG
AN BA
ANG
GINAW
A NI
MANU
EL L.
QUEZO
N PARA
KAY
MANG
D¥ 305Ô
IBIONG
?
PANGA
TUWIR
ANAN.
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH.
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII.
BATAY SA
TAGLA
Y NA
KATAN
GIAN
NG
PANGU
NAHIN
TAUHA
N SA
EPIKO
AT ANG
KATAN
GIAN
NA
TAGLA
Y NI
MANU
EL L.
QUEZO
N NA
ISINAL
AYSAY
D¥ 306Ô
SA
ANEKD
OTA,
IBAHA
GI ANG
IYONG
IDEYA
TUNGK
OL SA
KABAY
ANIHA
N?
IPALIW
ANAG.
ISULAT
ANG
SAGOT
SA
PAPEL.
JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ.
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK.
SUMULAT
KA NG
ISANG
KARAN
ASAN (
MAAAR
ING
PANSA
RILI O
SA
D¥ 307Ô
IBA )
NA
NAGPA
PAKITA
NG
KABAY
ANIHA
N.
SIKAPI
NG
MAGIN
MALIN
AW
ANG
MGA
PANGY
AYARI
SA
TULON
G NG
PAGGA
MIT NG
MGA
PANG-
ABAY
NA
PAMAR
AAN.
GAWIN
SA
D¥ 308Ô
PAPEL.
LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL.
MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM.
MAGALIN
G !
IYONG
NAPAT
UNAYA
N NA
ANUM
ANG
URI NG
TEKST
O ANG
GAMITI
N,
KAYAN
G-
KAYA
MONG
MAILAP
AT ANG
MGA
KAALA
MAN
AT
KASAN
AYAN
NA
IYONG
NALIN
D¥ 309Ô
ANG.
SA
BAHAG
ING
ITO,
NAIS
KONG
BALIK
AN MO
ANG
MGA
IDEYA
AT
KAALA
MAN
NA
IYONG
NATUT
UHAN
SA
ARALI
NG ITO.
IPAKIT
A MO
ANG
PATUN
AY NA
MALIN
AW
MONG
NABATI
D¥ 310Ô
D ANG
MAHA
HALAG
ANG
KONSE
PTO NA
SAKLA
NITO.
NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN.
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO.
GAWAIN
1.1.3.G
:
HULI
NG
HIRIT.
..
PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP.
SAGUT
IN MO
ANG
TANON
G NA -
”
BAKIT
NAGPA
TULOY
ANG
PAGLA
GANAP
D¥ 311Ô
NG
EPIKO
MULA
PANAH
ON NG
KATUT
UBO
HANGG
ANG
SA
KASAL
UKUYA
N?
MAKA
TUTUL
ONG
SA
IYONG
PAGSA
GOT
ANG
PAGGA
MIT NG
MGA
SALITA
NG
NASA
KAHON
UPANG
MAGIN
D¥ 312Ô
MALIN
AW
ANG
KAISIP
AN NA
NAIS
MONG
IPABATI
D.
QQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQ.
RRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRR.
kultura at tradisyon kababalaghan .

SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS pagpapahalaga
kabayanihan paraan ng pamumuhay lahing Pilipino
TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT.
UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU.
VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV.
ANG
LAYUNI
N MO
SA
BAHAG
ING ITO
AY
ILAPAT
ANG
MGA
KONSE
PTONG
NATUT
UHAN
D¥ 313Ô
MO SA
ARALI
NG
PAMPA
NITIKA
N AT
PANGG
RAMAT
IKA SA
PAGBU
O NG
INAAS
AHANG
PRODU
KTO.
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW.
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX.
YYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYY.
MARAMI
ANG
NAGBU
NYING
PILIPIN
O SA
NAGAN
AP NA
KANON
D¥ 314Ô
ISASYO
N KAY
PEDRO
CALUN
GSOD
BILAN
PANGA
LAWAN
SANTO
NA
NAGM
ULA SA
ATING
BANSA.
DAHIL
DITO,
ANG
NAMU
MUNO
SA
INYON
BARAN
GAY AY
NAGKA
ROON
NG
INTERE
S NA
D¥ 315Ô
MAKAB
UO NG
PROYE
KTO
NA
MAGTA
TANGH
AL SA
BUHAY
NG
MGA
KARAN
IWANG
MAMA
MAYAN
NA
NAGPA
PAKITA
NG
PAGMA
MALAS
AKIT
SA
KAPWA
.
ZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZ.
IKAW,
BILAN
AKTIB
ONG
D¥ 316Ô
OPISYA
L SA
INYON
BARAN
GAY AY
NAGPA
NUKAL
A NG
PAGSU
LAT NG
BIOPOE
UPANG
MAISA
KATUP
ARAN
ANG
PROYE
KTO
NA
SINAN
G-
AYUNA
N NG
LAHAT
.
HINIKA
YAT
NINYO
NG
LUMAH
D¥ 317Ô
OK
ANG
MGA
MAMA
MAYAN
NA
NASAS
AKUPA
N NG
INYON
LUGAR
. ANG
MAGW
AWAGI
NG
BIOPOE
M AY
BIBIGK
ASIN
NANG
MAHUS
AY NA
MAMBI
BIGKAS
NG
INYON
BAYAN
KUNG
SAAN
D¥ 318Ô
PANON
OORIN
NG
LAHAT
NG
MAMA
MAYAN
SA
INYON
KOMU
NIDAD.
ANG
BIOPOE
M AY
MATAT
AYA SA
SUMUS
UNOD
NA
PAMAN
TAYAN.
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA.
PAGKAKA
UGNAY
SA
PAKSA
BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB.
ORGANISA
SYON
NG
D¥ 319Ô
IDEYA
CCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCC.
KABULUH
AN
( TAGL
AY NA
MENSA
HE)
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD.
PAGIGING
MASINI
NG
EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE.
TAPAT
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF.
MAY
BATAY
AN
GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG.
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH.
BINABATI
KITA
SA
MATIY
AGA
MONG
PAGSA
GOT SA
MGA
GAWAI
N NA
D¥ 320Ô
INILAA
N SA
MGA
ARALI
NG
ITO.
SA
BAHAG
ING
ITO,
INAAS
AHAN
NA
ANG
LAHAT
NG
MAHA
HALAG
ANG
KONSE
PTO NA
IYONG
NATUT
UHAN
SA
PANAH
ON NG
KATUT
UBO
AY
NAKAT
D¥ 321Ô
ULONG
UPANG
HIGIT
MONG
MAKIL
ALA
ANG
PINAG
MULAN
AT
KULTU
RA NG
ATING
LAHI
SA URI
NG
PANITI
KANG
MAYRO
ON ITO.
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII.
JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ.
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK.
LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL.
MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM.
NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN.
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO.
PAGNI
LAYAN
AT
D¥ 322Ô
UNAW
AIN
PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP.
QQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQ.
NAKAT
UTUWA
NG
ISIPIN
NA
NAIPAK
ITA MO
ANG
IYONG
HUSAY
SA
PAG-
RRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRR.
UNAWA
NG
MAHA
HALAG
ANG
KONSE
PTO SA
MGA
ARALI
NG
PAMPA
NITIKA
N AT
D¥ 323Ô
SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS.
PANGG
RAMAT
IKA SA
PANAH
ON NG
KATUT
UBO.
TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT.
UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU.
SA
BAHAG
ING
ITO,
MULI
KONG
SUSUB
UKIN
ANG
IYONG
KAALA
MAN
SA
KABUU
ANG
ARALI
UPANG
MATAY
A KO
KUNG
D¥ 324Ô
NANATI
LI ANG
MAHA
HALAG
ANG
KONSE
PTO NA
IYONG
NATUT
UHAN.
GAYUN
DIN ,
MAHAL
AGANG
MAIPA
MALAS
MO SA
BAHAG
ING ITO
ANG
IYONG
KABATI
RAN
KUNG
BAKIT
KAILA
NGANG
MAUNA
WAAN
ANG
MGA
D¥ 325Ô
AKDAN
PAMPA
NITIKA
N NA
LUMAG
ANAP
SA
PANAH
ON NG
KATUT
UBO
TULAD
NG
KARUN
UNGAN
G-
BAYAN
( SALA
WIKAI
N,
SAWIK
AIN AT
KASABI
HAN ),
ALAMA
T , AT
EPIKO.
VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV.
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW.
SUBUK
D¥ 326Ô
IN MO
MULIN
PAGAN
AHIN
ANG
IYONG
ISIPAN
SA
TULON
G NG
PAGSA
GOT SA
SUMUS
UNOD
NA
GAWAI
N:
Karunungang- bayan
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX.
YYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYY.
ZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZ.
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA.
BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB.
Alamat
D¥ 327Ô
Panahon ng Katutubo
CCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCC.
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD.
EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE.
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF.
Epiko GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG.
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH.
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII.
Kasalukuyan
JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ.
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK.
LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL.
MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM.
SA
TULON
G NG
MGA
LARAW
AN,
SAGUTI
N ANG
SUMUS
UNOD
NA
TANON
G.
NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN.
BAKIT
KAILA
NGANG
UNAWA
IN ANG
D¥ 328Ô
MGA
AKDAN
PAMPA
NITIKA
N NA
UMUSB
ONG
SA
PANAH
ON NA
NAISUL
AT ITO?
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO.
PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP.
PAANO
MAPAN
ANATIL
I AT
MAPAP
AUNLA
D ANG
PANITI
KANG
MINAN
A PA
SA
ATING
MGA
NINUN
O SA
D¥ 329Ô
KASAL
UKUYA
NG
PANAH
ON?
QQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQ.
RRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRR.
SA
BAHAG
ING
ITO,
IPAKIT
A MO
NA
MALAK
I ANG
TUNGK
ULING
GINAM
PANAN
NG
MGA
ARALI
NG
PANGG
RAMAT
IKA SA
MGA
AKDAN
PAMPA
D¥ 330Ô
NITIKA
UPANG
LALON
MAGIN
MABIS
A ANG
PAGHA
HATID
NG
MAHA
HALAG
ANG
KONSE
PTO.
SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS.
TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT.
UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU.
VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV.
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW.
PAANO
NAKAT
ULONG
ANG
MGA
ARALI
NG
PANGG
RAMAT
D¥ 331Ô
IKA SA
KABISA
AN NG
MGA
AKDAN
PAMPA
NITIKA
N?
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX.
YYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYY.
DALAWAN
URI
G
MahalagaNG ang paggamit ng dalawang uri ng paghahambing sa
pagtalakay ng karunungang- bayan upang __________ ang
P
______________ at _______________ ng salawikain, sawikain at
AGHA
kasabihan.
HAMBI
NG
KARUN
UNGAN
G-
BAYAN
ZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZ.
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA.
BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB.
CCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCC.
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD.
EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE.
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF.
GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG.
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH.
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII.
D¥ 332Ô
PANG-
ABAY
NA
PAMAN
AHON
AT
PANLU
NAN
ALAMA
T
JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ.
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK.
Nakatutulong nang malaki ang paggamit ng mga pang-abay na
LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL.
___________ at ___________ sa ____________upang mabisang
maipabatid ang mga ______________ .
MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM .
NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN.
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO.
PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP.
QQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQ.
RRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRR.
SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS.
TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT.
PANG-
ABAY
NA
PAMAR
AAN
EPIKO
UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU.
VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV.
Ang paggamit ng mga _________________ sa __________ ay
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW.
nakatutulong upang maging ____________ ang kilos ng mga
_________ sa ganang ganito, magiging
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX . ______________ ang
daloy ng mga ____________________.
D¥ 333Ô
YYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYY.
ZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZ.
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA.
BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB.
CCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCC.
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD.
EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE.
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF.
BALIKAN
MULI
NATIN
ANG
MAP
OF
CONCE
PTUAL
CHANG
E NA
IYONG
SINAG
UTAN
SA
UNANG
BAHAG
I NG
MODY
UL. SA
PAGKA
KATAO
NG ITO,
SAGUTI
D¥ 334Ô
N MO
ANG
PAGKA
TAPOS
BUMAS
A.
ALAM
KO NA
MALIN
AW NA
SA IYO
ANG
MGA
IDEYA
AT
KONSE
PTO NG
KABUU
ANG
ARALI
N.
GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG.
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH.
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII.
JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ.
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK.
LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL.
ANTICIPA
TION-
REAC
D¥ 335Ô
TION
GUID
E
MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM.
BAGO
BUMAS
A
NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN.
MGA
PANGU
NGUSA
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO.
PAGKATAP
OS
BUMAS
A
PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP.
QQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQ.
SUMASAN
G-
AYON
RRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRR.
DI
SUMAS
ANG-
AYON
SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS.
ANG
DAMD
AMIN,
D¥ 336Ô
SALOO
BIN,
KAUGA
LIAN, O
TRADIS
YON
NG
LAHI
KAPAG
NAISAT
ITIK AY
TINATA
WAG
NA
PANITI
KAN.
TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT.
SUMASAN
G-
AYON
UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU.
DI
SUMAS
ANG-
AYON
VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV.
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW.
SUMASAN
G-
AYON
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX.
D¥ 337Ô
DI
SUMAS
ANG-
AYON
YYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYY.
KAILANMA
N.
HINDI
MAAAR
ING
MAGK
A-
UGNAY
ANG
PANITI
KAN AT
KASAY
SAYAN.
ZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZ.
SUMASAN
G-
AYON
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA.
DI
SUMAS
ANG-
AYON
BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB.
CCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCC.
SUMASAN
G-
D¥ 338Ô
AYON
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD.
DI
SUMAS
ANG-
AYON
EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE.
ANG
PILIPIN
AS,
BAGO
PA
MAN
DUMAT
ING
ANG
ESPAÑ
OL AY
MAYAM
AN NA
SA
PANITI
KAN.
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF.
SUMASAN
G-
AYON
GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG.
DI
SUMAS
ANG-
D¥ 339Ô
AYON
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH.
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII.
SUMASAN
G-
AYON
JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ.
DI
SUMAS
ANG-
AYON
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK.
HINDI
MABAB
ATID
SA
PANITI
KAN
ANG
TUNAY
NATING
PAGKA
LAHI.
LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL.
SUMASAN
G-
AYON
MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM.
DI
SUMAS
ANG-
D¥ 340Ô
AYON
NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN.
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO.
SUMASAN
G-
AYON
PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP.
DI
SUMAS
ANG-
AYON
QQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQ.
BAGO PA
MAN
DUMAT
ING
ANG
ESPAÑ
OL AY
MAY
ALPAB
ETO
NANG
GINAG
AMIT
ANG
ATING
MGA
NINUN
RRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRR.
D¥ 341Ô
SUMASAN
G-
AYON
SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS.
DI
SUMAS
ANG-
AYON
TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT.
UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU.
SUMASAN
G-
AYON
VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV.
DI
SUMAS
ANG-
AYON
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW.
ANG
EPIKO,
ALAMA
T AT
MGA
KARUN
UNGAN
BAYAN
AY
NAKIL
ALA
D¥ 342Ô
LAMAN
G NG
ATING
MGA
NINUN
NOONG
PANAH
ON NG
ESPAÑ
OL.
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX.
SUMASAN
G-
AYON
YYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYY.
DI
SUMAS
ANG-
AYON
ZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZ.
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA.
SUMASAN
G-
AYON
BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB.
DI
SUMAS
ANG-
AYON
CCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCC.
D¥ 343Ô
NAPATUNA
YAN
NG
MGA
ESPAÑ
OL NA
ANG
ATING
MGA
NINUN
O AY
HINDI
MAHILI
GIN SA
TULA,
AWIT,
KUWEN
TO,
BUGTO
NG AT
PALAISI
PAN.
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD.
EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE.
SUMASAN
G-
AYON
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF.
DI
SUMAS
ANG-
D¥ 344Ô
AYON
GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG.
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH.
SUMASAN
G-
AYON
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII.
DI
SUMAS
ANG-
AYON
JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ.
ANG
PANITI
KAN
AY
HINDI
SUMA-
SALAM
IN SA
PANAH
ON
KUNG
KAILA
N ITO
ISINUL
AT ITO.
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK.
SUMASAN
G-
AYON
D¥ 345Ô
LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL.
DI
SUMAS
ANG-
AYON
MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM.
NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN.
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO.
PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP.
BINABATI
KITA!
IPINAK
ITA MO
ANG
HUSAY
MO SA
PAGSA
GOT SA
MGA
GAWAI
N.
PATUN
AY
LAMAN
G ITO
NA
MALAL
IM NA
ANG
IYONG
PAG-
D¥ 346Ô
UNAWA
SA
MGA
PAKSA
NG
PINAG-
ARALA
N.
IPAGPA
TULOY
MO
ANG
IYONG
KAHUS
AYAN.
ALAM
KONG
MAGA
GAMPA
NAN
MO
ANG
INAAS
AHANG
PAGGA
NAP SA
PAGTAT
APOS
MO SA
ARALI
NG ITO
D¥ 347Ô
– ANG
PANITI
KAN
SA
PANAH
ON NG
KATUT
UBO.
MULI
MONG
GAMITI
N ANG
MGA
NATUT
UHANG
KAALA
MAN
AT
KASAN
AYAN
SA
PAGSAS
AKATU
PARAN
NG
GAWAI
N.
QQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQ.
RRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRR.
SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS.
TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT.
D¥ 348Ô
UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU.
VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV.
ILIPAT
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW.
NANA
NABIK
KA NA
BANG
ISAGA
WA
ANG
INAAS
AHANG
PAGGA
NAP
PARA
SA
ARALI
N 1.1?
NAIS
MO
BANG
MASUB
OK
ANG
KAHUS
AYAN
MO SA
PAGSAS
D¥ 349Ô
AKATU
PARAN
NG
GAWAI
N?
ANG
LAYUNI
N MO
SA
BAHAG
ING ITO
AY
MAILAP
AT ANG
NATUT
UHANG
MGA
KONSE
PTO NG
MGA
ARALI
NG
PAMPA
NITIKA
N AT
PANGG
RAMAT
IKA SA
KABUU
AN NG
ARALI
D¥ 350Ô
N.
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX.
YYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYY.
IKAW
AY
KASAL
UKUYA
NG
NAMA
MAHAL
A NG
MUSEO
SA
INYON
LUNGS
OD.
ISANG
ARAW,
IKAW
AY
IPINATA
WAG
NG
MAYOR
UPANG
IPAALA
M NA
MAY
DARATI
D¥ 351Ô
NG NA
PANAU
HIN SA
INYON
LUNGS
OD SA
SUSUN
OD NA
BUWAN
NA
DADAL
UHAN
NG
DILG
SECRET
ARY AT
ILANG
LOCAL
OFFICI
ALS NG
IBA’T
IBANG
LUNGS
OD.
NAIS
NG
INYON
MAYOR
NA
D¥ 352Ô
MAGPA
KITA
KA NG
PRESEN
TASYO
N PARA
SA
MGA
ARTIFA
CTS AT
DOKU
MENTO
NA
NAKAL
AGAK
DOON.
KAYA
NAMA
N ,
IKAW
AY
INAAS
AHANG
MAKAB
UBUO
NG
TIMELI
NE NG
MGA
ARTIFA
CTS AT
D¥ 353Ô
DOKU
MENTO
NA
MATAT
AGPUA
N SA
MUSEO
. ANG
TIMELI
NE AY
KAILA
NGANG
NAKAB
ATAY
SA
SUMUS
UNOD
NA
PAMAN
TAYAN:
ZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZ.
ORGAN
ISASYO
( MAA
YOS
ANG
PAGKA
KASUN
OD-
SUNOD
D¥ 354Ô
)
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA.
MENSAHE
BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB.
PRESE
NTASY
ON
( KALI
NAWAN
,
BISWA
L )
CCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCC.
MAKA
TOTOH
ANAN (
BATAY
SA
PANAN
ALIKSI
K)
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD.
EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE.
VII.
PANGW
AKAS
NA
PAGTA
TAYA
(PARA
D¥ 355Ô
SA
ARALI
N 1.1)
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF.
BUMUO
NG
ISLOGA
BATAY
SA
PAKSA:
(5
PUNTO
S)
GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG.
“
KARUN
UNGAN
G-
BAYAN,
DUNO
NG NA
DAPAT
PINAG
YAYAM
AN”.
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH.
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII.
BUMUO
NG
D¥ 356Ô
SARILI
MONG
SIMUL
A AT
GITNA
NG
BAHAG
BATAY
SA
WAKAS
NG
JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ.
ALAMA
T.
GUMA
MIT NG
PANG-
ABAY (
PANLU
NAN,
PAMAN
AHON
AT
PAMAR
AAN )
SA
PAGBU
O NG
DALAW
ANG
D¥ 357Ô
BAHAG
I.ISULA
T SA
PAPEL
ANG
IYONG
SAGOT.
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK.
(10
PUNTO
S)
LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL.
MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM.
Pagkakita sa puno, naalala ni Juana ang brasong ibinaon niya sa
NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN.
lupa doon mismo sa pinagtubuan ng puno. Nasambit niya sa sarili ang
pangalan ni Aging. "Ang halamang iyan ay si Aging," wika ni Juana.
Magmula .
noon ang halamang iyon ay tinawag na "Aging"na
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO di nagtagal ay
naging Saging.
PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP .
Halaw sa Alamat ng Saging

QQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQ.
RRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRR.
SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS.
TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT.
UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU.
VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV.
SUMULAT
NG
MAIKLI
NG
TALATA
TUNGK
OL SA
KABAY
D¥ 358Ô
ANIHA
N NA
DAPAT
IPAKIT
A NG
ISANG
PILIPIN
O SA
KASAL
UKUYA
NG
PANAH
ON. (10
PUNTO
S)
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW.
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX.
BINAB
ATI
KITA
AT
MATAG
UMPAY
MONG
NATAP
OS
ANG
MGA
ARALI
N SA
PANAH
D¥ 359Ô
ON NG
KATUT
UBO.
NGAYO
NG
MAY
MALAW
AK KA
NANG
KAALA
MAN
HINGGI
L SA
ATING
PANITI
KAN
NOONG
PANAH
ON NG
KATUT
UBO,
MABUT
ING
ALAMI
N MO
RIN
ANG
NAGIN
KALAG
AYAN
D¥ 360Ô
NG
ATING
PANITI
KAN
SA
PANAH
ON NG
MANA
NAKOP
PARTIK
ULAR
NOONG
PANAH
ON NG
ESPAΗΗ͂
OL. SA
IYONG
GAGA
WING
PAG-
AARAL
SA
SUSUN
OD NA
MODY
UL,
MALAL
AMAN
MO
KUNG
UMUNL
D¥ 361Ô
AD
ANG
ATING
PANITI
KAN
SA
PANAH
ON NG
KANIL
ANG
PANAN
AKOP.
MAKIK
ILALA
MO RIN
KUNG
ANO
ANG
MGA
AKDAN
PAMPA
NITIKA
N NA
LUMAG
ANAP
AT
NAKIL
ALA SA
ATING
BANSA
D¥ 362Ô
SA
PANAH
ON NG
ESPAΗΗ͂
OL. SA
PAGPAP
ATULO
Y MO
SA
SUSUN
OD NA
ARALI
N,
INAAS
AHAN
KO NA
NASIYA
HAN
KA SA
ATING
PAGTAT
AGPO .
ANG
LAHAT
NA
NATUT
UHAN
MO
RITO
AY
MAAAR
D¥ 363Ô
I MONG
MAGA
MIT SA
SUSUN
OD NA
ARALI
N.
YYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYY.
ZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZ.
ARALIN
1.2 :
ANG
PANITI
KAN
SA
PANAH
ON NG
MGA
ESPAÑ
OL
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA.
BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB.
PANIMULA
AT
MGA
POKUS
NA
TANON
G
CCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCC.
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD.
D¥ 364Ô
EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE.
ANG
MAHIGI
T NA
TATLO
NG
Ang Krus ni Magellan sa Cebu, ang sagisag ng
DAANG pagdating ng Kristiyanismo sa Pilipinas.
TAONG
PANAN
AKOP
AT
PANINII
L NG
MGA
ESPAÑ
OL SA
ATING
BANSA
ANG
SANHI
NG
UNTI-
UNTIN
PAGKA
KABUO
AT
PAGLA
GANAP
NG
D¥ 365Ô
DAMD
AMING
MAKAB
AYAN
AT
MAPAN
GHIMA
GSIK
NA
MGA
PILIPIN
O.
NAGK
AROON
NG
MGA
BAGON
KILUSA
N SA
POLITI
KA AT
PANITI
KAN
SA
PILIPIN
AS.
ANG
DATING
DIWAN
D¥ 366Ô
MAKAR
ELIHIY
ON AY
NAGIN
MAKAB
AYAN
NA
HUMIHI
NGI NG
PAGBA
BAGO
SA
PAMAM
ALAKA
D NG
PAMAH
ALAAN
AT
SIMBA
HAN.
ANG
NAGIN
PAKSA
NG
PANITI
KAN
AY
PAWAN
PAGTU
D¥ 367Ô
LIGSA
SA
PAMAH
ALAAN
AT
SIMBA
HAN,
AT
PAGBIB
IGAY-
PAYO
SA
MGA
PILIPIN
O
UPANG
MAGISI
NG,
MAGK
AISA
AT
MAGH
ANDA
UPANG
MATAM
O ANG
MINIMI
THING
KALAY
AAN.
AT
D¥ 368Ô
ILAN
SA
MGA
PANITI
KANG
LUMAG
ANAP
SA
PANAH
ONG
ITO NG
PAGHIH
IMAGSI
K ANG
TATALA
KAYIN
NATIN
SA
MODY
UL NA
ITO.
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF.
GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG.
SA
ARALI
NG ITO,
MATUT
UKLAS
AN MO
ANG
SAGOT
D¥ 369Ô
SA
SUMUS
UNOD
NA
TANON
G SA
TULON
G NG
MGA
ARALI
NG
INILAA
N KO
PARA
SA IYO.
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH.
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII.
BAKIT
NABAG
O ANG
PAKSA
NG
PANITI
KAN
SA
PANAH
ONG
ITO?
JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ.
ANONG
DAMD
D¥ 370Ô
AMIN
ANG
NAGHA
HARI
SA
MGA
AKDAN
PAMPA
NITIKA
N SA
PANAH
ONG
ITO?
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK.
LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL.
MASASAL
AMIN
BA SA
PANITI
KANG
LUMAG
ANAP
NG
PANAH
ONG
ITO
ANG
KALAG
AYANG
PANLIP
D¥ 371Ô
UNAN
AT
KULTU
RA NG
BANSA
?
PATUN
AYAN.
MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM.
NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN.
ANG MGA
ARALI
N AT
ANG
SAKLA
W
NITO
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO.
NARITO
ANG
MGA
ARALI
N NA
MAKAT
UTULO
NG
UPANG
MATAM
O MO
ANG
PAMAN
D¥ 372Ô
TAYAN
PANGNI
LALAM
AN SA
ITAAS.
PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP.
QQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQ.
ARALIN
1.2 :
ANG
PANITI
KAN
SA
PANAH
ON NG
NG
MGA
ESPAÑ
OL
RRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRR.
SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS.
ARALIN
1.2.1
PANITI
KAN:
DULAN
G
PANTA
NGHAL
AN
D¥ 373Ô
TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT.
KARAG
ATAN
UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU.
DUPLO
VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV.
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW.
WIKA:
MGA
EUPEM
ISTIKO
NG
PAHAY
AG
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX.
YYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYY.
ARALI
N 1.2.2
PANITI
KAN:
TULA
ZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZ.
“PAG-
IBIG SA
TINUB
UANG
LUPA”
D¥ 374Ô
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA.
NI
ANDRE
S
BONIF
ACIO
BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB.
CCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCC.
WIKA:
MGA
PANDI
WANG
GINAG
AMIT
SA
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD.
PAGPA
PAHAY
AG NG
EMOSY
ON O
DAMD
AMIN
EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE.
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF.
ARALI
N 1.2.3
PANITI
D¥ 375Ô
KAN:
SANAY
SAY
GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG.
“ANG
KATAM
ARAN
NG
MGA
PILIPIN
O”
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH.
NI
DR.JOS
E P.
RIZAL
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII.
JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ.
WIKA:
PANGU
NAHIN
AT
PANTU
LONG
NA
KAISIP
AN
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK.
D¥ 376Ô
LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL.
MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM.
MGA
INAAS
AHANG
KASAN
AYAN
NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN.
ANG
SUMUS
UNOD
ANG
KAALA
MAN
AT
KAKAY
AHAN
NA
MALILI
NANG
SA IYO
SA
PAGTA
LAKAY
MO SA
ARALI
NG ITO.
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO.
PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP.
ARALIN 2
QQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQ.
D¥ 377Ô
RRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRR.
PANAHON
SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS.
NG
TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT.
ESPAÑOL
UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU.
MGA
KASAN
AYANG
PAMPA
GKATU
TO
VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV.
PAG-
UNAWA
SA
NAPAK
INGGA
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW.
NABIBIGY
ANG
KAHUL
UGAN
ANG
MGA
MAKAB
ULUHA
NG
SALITA
D¥ 378Ô
/MATAT
ALING
HAGAN
PAHAY
AG NA
GINAMI
T SA
AKDAN
NAPAKI
NGGAN
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX.
YYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYY.
NAKIKINIG
NANG
MAY
PAG-
UNAWA
UPANG:
ZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZ.
MAILAHAD
ANG
LAYUNI
N NG
NAPAKI
NGGAN
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA.
MASAGOT
ANG
MGA
D¥ 379Ô
TIYAK
NA
TANON
BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB.
MAIPALIW
ANAG
ANG
PAGKA
KAUGN
AY-
UGNAY
CCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCC.
NG
MGA
PANGY
AYARI
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD.
EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE.
PAGSASAL
ITA
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF.
NAGAGAM
IT ANG
MGA
KAALA
MAN
AT
KAKAY
AHANG
PANGW
D¥ 380Ô
IKA NA
GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG.
MAKATUTU
LONG
SA
PAGTAT
AMO
NG
PASALI
TANG
KOMU
NIKAS
YON
TULAD
NG:
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH.
MGA
EUPEMI
STIKON
PAHAY
AG
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII.
MATAT
ALING
HAGAN
PAHAY
AG
JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ.
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK.
D¥ 381Ô
NAIBABAH
AGI
ANG
SARILI
NG
OPINY
ON,
PANAN
AW,
DAMD
AMIN,
AT
SALOO
BIN NA
MAY
KAUGN
AYAN
SA
PAKSA
LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL.
MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM.
PAG-
UNAWA
SA
BINAS
A
NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN.
NASUSURI
ANG
ILANG
URI NG
D¥ 382Ô
PANITI
KAN
BATAY
SA
MGA
KATAN
GIAN
NITO:
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO.
KARAGATA
PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP.
DUPLO
QQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQ.
TULA
RRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRR.
SANAYSAY
SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS.
TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT.
NAPAUUNL
AD
ANG
KAKAY
AHANG
UMUNA
WA SA
BINASA
SA
PAMAM
AGITA
N NG:
D¥ 383Ô
UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU.
PAGKILAL
A SA
KAHUL
UGAN
NG
MGA
SALITA
VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV.
KASINGKA
HULUG
AN AT
KASAL
UNGAT
NA
KAHUL
UGAN
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW.
TALINGHA
GA
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX.
PAGBIBIGA
Y NG
IMPRES
YON
SA
BINASA
NG
AKDA
KAUGN
AY NG:
D¥ 384Ô
YYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYY.
PAKSA/TE
MA
ZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZ.
TONO
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA.
LAYON
BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB.
PAGBIBIGA
Y NG
HINUH
BATAY
SA:
CCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCC.
MGA
IDEYA/
PANGY
AYARI
SA
AKDA
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD.
DATING
KAALA
MAN
KAUGN
AY SA
BINASA
EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE.
PAG-
UUGNA
D¥ 385Ô
Y NG
AKDA
SA:
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF.
SARILI
GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG.
KAPALIGIR
AN
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH.
IBANG TAO
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII.
JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ.
NAIPALILI
WANAG
KUNG
PAANO
NG
ANG
MGA
ELEME
NTO
NG
AKDA
AY
NAKAT
ULONG
UPANG
MAIPA
BATID
ANG
D¥ 386Ô
LAYUNI
N NG
MAY-
AKDA
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK.
LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL.
NAPAHAH
ALAGA
HAN
ANG
KULTU
RANG
PILIPIN
O NA
MASAS
ALAMI
N SA
MGA
AKDAN
PINAG-
ARALA
MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM.
NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN.
PAGSULAT
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO.
NAKABUB
UO NG
ANGKO
P NA
D¥ 387Ô
PAGPAP
ASIYA
BATAY
SA
AKDAN
BINASA
AT SA:
PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP.
PAMANTAY
ANG
PANSA
RILI O
PANSA
RILING
KARAN
ASAN
QQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQ.
PAMANTAY
ANG
GALIN
G SA
IBANG
TAO O
SA
IBANG
RRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRR.
BABAS
AHIN
SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS.
TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT.
D¥ 388Ô
NAGAGAM
IT ANG
IBA’T
IBANG
TEKNIK
SA
PAGPAP
ALAWA
K NG
PAKSA
UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU.
VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV.
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW.
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX.
YYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYY.
ZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZ.
NAGAGAW
ANG
KAWILI
-WILI
ANG
PANIM
ULA
NG
TALATA
SA
ISANG
KOMPO
SISYON
SA
PAMAM
D¥ 389Ô
AGITA
N NG
ISANG:
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA.
KAAKIT-
AKIT
NA
PAHAY
AG
BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB.
NAPAPANA
HONG
SIPI O
BANGG
IT
CCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCC.
SERYE NG
MGA
TANON
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD.
EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE.
NAKASUSU
LAT NG
TALATA
NA
MAY
WASTO
NG
PAGLU
LUGAR
D¥ 390Ô
NG
PANGU
NAHIN
AT
PANTU
LONG
NA
KAISIP
AN
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF.
GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG .
NAWAWAK
ASAN
ANG
TALATA
NA
MAY
PANGK
ALAHA
TANG
IMPRES
IYON
SA
PAMAM
AGITA
N NG
PAGTU
KOY
SA:
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH.
PANGUNAH
D¥ 391Ô
ING
KAISIP
AN
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII .
PANTULON
G NA
KAISIP
AN
JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ.
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK.
TATAS
LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL.
NAIPAMA
MALAS
ANG
NATAM
ONG
MGA
KAALA
MAN
AT
KAKAY
AHAN
SA
PAGLIN
ANG
NG
KAKAY
AHANG
PANGK
OMUNI
D¥ 392Ô
KATIBO
MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM.
NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN.
NAGAGAM
IT ANG
PORMA
L AT
IMPOR
MAL
NA
FILIPIN
O SA
KOMU
NIKAS
YON
AYON
SA
SITWAS
YON,PA
NGANG
AILAN
GAN AT
PAGKA
KATAO
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO .
PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP.
PAKIKITUN
GO SA
WIKA
AT
D¥ 393Ô
PANITI
KAN
QQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQ .
NAGPAPAK
ITA NG
KAWILI
HAN AT
KASABI
KAN
SA
PAGBU
O AT
PAGSA
GOT SA
MGA
TANON
G AT
PUNA
SA
PANITI
KANG
NAPAN
OOD,
NABAS
A O
NAPAKI
NGGAN
RRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRR.
SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS.
ESTRATEHI
YA SA
D¥ 394Ô
PAG-
AARAL
TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT.
NAGAGAM
IT ANG
ANGKO
P NA
ESTRAT
EHIYA
SA
PAG-
AARAL
UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU.
VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV.
NAIPAMA
MALAS
ANG
KAKAY
AHANG
MAIAN
GKOP
ANG
BILIS
NG
PAGBA
SA SA
LAYUNI
N AT
ANTAS
NG
KAHIR
D¥ 395Ô
APAN
NG
AKDA
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW .
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX.
PANANALI
KSIK
YYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYY.
NALILIKO
M ANG
MGA
KAKAI
LANGA
NING
IMPOR
MASYO
MULA
SA
IBA’T
IBANG
PINAG
KUKUN
ANG
SANGG
UNIAN
ZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZ.
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA.
NAILALAH
AD
NANG
D¥ 396Ô
MAAYO
S ANG
MGA
NALIK
OM NA
IMPOR
MASYO
N SA
ISINAG
AWANG
PANAN
ALIKSI
BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB.
CCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCC.
NAGAGAM
IT ANG
DIKSY
UNARY
O AT
IBA
PANG
KAGA
MITAN
SANGG
UNIAN
SA
AKLAT
AN/INT
ERNET
D¥ 397Ô
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD.
EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE.
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF.
GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG .
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH.
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII .
JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ.
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK.
KONSEPTU
WAL
NA
BALAN
GKAS
LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL.
MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM.
NARIT
O ANG
KONSE
PTWAL
NA
BALAN
GKAS
NG
ARALI
NG ITO
NA
MAKAT
UTULO
NG
UPANG
D¥ 398Ô
MAGIN
GABAY
MO SA
PAG-
AARAL
.
NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN.
Ang Panitikan sa Panahon ng Español
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO .
PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP.
QQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQ .
RRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRR.
Panitikan: Panitikan:Tula Panitikan: Sanaysay
Dulang “Pag-ibig sa “Ang Katamaran
SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS . ng
Tinubuang mga Pilipino” ni Dr.
TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT.
Pantanghalan Lupa” ni Andres Jose P. Rizal
Karagatan UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU
Bonifacio .
Duplo Wika: Pangunahin at
VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV.
Wika: Mga Pantulong na Kaisipan
Wika: Mga WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW
Pandiwang Ginagamit .
Eupemistikong sa Pagpapahayag ng
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX.
Pahayag Emosyon o
Damdamin
YYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYY .
ZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZ.
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA.
BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB.
CCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCC.
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD.
EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE.
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF.
GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG .
MARAHIL
AY
HANDA
NG –
D¥ 399Ô
HANDA
KA NA
SA
ATING
GAGA
WING
PAG-
AARAL
.
ALAMI
N
NATIN
ANG
TUNGK
OL SA
ILANG
AKDAN
PAMPA
NITIKA
NG
LUMAG
ANAP
MATAP
OS
ANG
PANAH
ON NG
KATUT
UBO,
ANG
D¥ 400Ô
PANAH
ON NG
MGA
ESPAÑ
OL,
PARTIK
ULAR
SA
PANAH
ON NG
HIMAG
SIKAN.
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH.
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII .
JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ.
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK.
LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL.
MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM.
NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN.
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO .
PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP.
QQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQ .
RRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRR.
SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS.
TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT.
UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU.
VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV.
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW .
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX.
YYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYY.
D¥ 401Ô
ZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZ.
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA.
BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB.
PANIMULA
NG
PAGTA
TAYA
CCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCC.
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD.
ALAMIN
NATIN
KUNG
ANO
NA
ANG
MGA
ALAM
MO SA
ARALI
NG ITO.
BASAH
IN AT
UNAWA
IN MO
ANG
BAWAT
AYTEM
.
PAGKA
TAPOS,
SAGUTI
D¥ 402Ô
N ANG
MGA
TANON
KAUGN
AY
NITO.
SIKAPI
NG
SAGUTI
N ANG
LAHAT
NG
AYTEM
.
PAGKA
TAPOS
MONG
SAGUTI
N ANG
PAGSUS
ULIT
NA ITO,
MAKIKI
TA MO
ANG
IYONG
ISKOR.
ITALA
AT
TANDA
D¥ 403Ô
AN
ANG
MGA
AYTEM
NA
HINDI
MO
NASAG
OT
NANG
TAMA
AT
HANAP
IN MO
ANG
TAMAN
SAGOT
HABAN
PINAG-
AARAL
AN MO
ANG
ARALI
NG ITO
EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE.
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF.
PANUTO:
PILIIN
AT
D¥ 404Ô
ISULAT
SA
SAGUT
ANG
PAPEL
ANG
LETRA
NG
TAMAN
SAGOT.
GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG .
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH.
1.
BAKIT
TINAW
AG NA
DULAN
PANTA
HANAN
ANG
DUPLO
?
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII .
A.
ITO AY
NILALA
HUKAN
NG
MGA
D¥ 405Ô
KASAPI
NG
PAMILY
A.
JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ.
B.
IDINAR
AOS
ITO SA
BAKUR
AN O
LOOB
NG
ISANG
TAHAN
AN.
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK.
C.
ANG
MGA
PAKSA
NG
PAGTAT
ALO AY
TUNGK
OL SA
TAHAN
AN.
LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL.
D.
IBINIBI
D¥ 406Ô
GAY SA
ILAW
NG
TAHAN
AN
ANG
GANTI
MPALA
NG
MGA
MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM.
KALAH
OK.
NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN.
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO .
2. ANG
SUMUS
UNOD
AY
PAGPAP
ATUNA
Y SA
ANGKI
NG
HUSAY
NG
MGA
PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP.
PILIPIN
O SA
D¥ 407Ô
PAGTU
LA.
ALIN
SA
MGA
ITO
ANG
HINDI
KABIL
ANG?
QQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQ .
RRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRR.
A.
ANG
PAGTAT
ALONG
PATULA
AY
GINAG
AMITA
N NG
MGA
TALING
HAGA.
SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS.
B.
NAGPA
PALITA
N NG
MGA
D¥ 408Ô
KATUW
IRAN
SA
TULON
G NG
TULAN
G MAY
TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT.
SUKAT
AT
TUGMA
.
UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU.
VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV.
C.
ANG
PAKSA
AY
TUNGK
OL SA
NAWAW
ALANG
LORO
NG
HARI.
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW .
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX.
D.
NAGTA
D¥ 409Ô
TALO
AT
NAGPA
PALITA
N NG
MATU
WID SA
PARAA
NG
AGARA
YYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYY.
WALAN
PAGHA
HANDA
.
ZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZ.
3. SA
PANAH
ON NG
ESPAÑ
OL,
KARAM
IHAN
NG
MGA
AKDA
NA
BINAB
D¥ 410Ô
ASA O
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA.
ITINAT
ANGHA
L MAN
AY
TUNGK
OL SA
MGA
SANTO/
SANTA.
NAGSI
SIMUL
A ITO
BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB.
SA
PANAL
ANGIN.
SAMA
KATUW
ID,
ANO
ANG
IBIG
SABIHI
NITO?
CCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCC.
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD.
A.
D¥ 411Ô
INIANG
KOP SA
PANITI
KAN
ANG
RELIHI
YON.
EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE.
B.
LIKAS
NA
RELIHI
YOSO
ANG
MGA
PILIPIN
O.
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF.
C.
MAHIL
IG SA
MGA
PAGTAT
ANGHA
L ANG
MGA
PILIPIN
O.
GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG .
D¥ 412Ô
D.
IBINAH
AGI NG
MGA
ESPAÑ
OL
ANG
PARAA
N NG
KANIL
ANG
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH.
PANAN
AMPAL
ATAYA.
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII .
JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ.
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK.
LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL.
MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM.
NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN.
ANO ANG
TAWAG
SA
MGA
BINATA
AT
DALAG
A NA
D¥ 413Ô
NAGLA
LARO
NG
DUPLO
NA
SILA
RIN
ANG
NAGTA
TALO?
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO .
PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP.
A.
BILYAK
O/BILY
AKA
QQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQ .
B.
MAMBI
BIGKAS
RRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRR.
C.
MANU
NULA
SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS.
D.
PRINSIP
E/PRIN
SESA
TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT.
SI ALEX
D¥ 414Ô
AY
MAG-
AARAL
SA
BAITA
NG 8.
MAHIL
IG
SIYANG
SUMUL
AT AT
BUMIG
KAS
NG
TULA.
PAANO
MALILI
NANG
SA
PAARA
LAN
ANG
KANIY
ANG
TALEN
TO SA
PAGTU
LA?
UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU.
A.
MAG-
D¥ 415Ô
ARAL
NG
ASIGNA
TURAN
PAMA
MAHAY
AG.
VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV.
B.
DUMA
LO SA
MGA
SA
MGA
SEMIN
AR-
WORKS
YAP NG
SAMA
HAN
NG
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW .
MAMBI
BIGKAS
SA
PAARA
LAN.
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX.
C.
LAGIN
D¥ 416Ô
G
LUMAH
OK SA
MGA
PATIMP
ALAK
NG
PAGBIG
KAS
NG
TULA.
YYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYY.
D.
MAGH
ANAP
NG
MASAS
ALIHA
NG
SAMAH
AN NG
MGA
MANU
NULA.
ZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZ.
PANGULO
KA NG
SAMA
HAN
NG
MGA
D¥ 417Ô
MAG-
AARAL
SA
FILIPIN
O
(SAM
AFIL)
AT SA
DARATI
NG NA
PAGDIR
IWANG
NG
BUWA
N NG
WIKA
SA
TAONG
ITO,
NAPAG
-
USAPA
NINYO
NG
PAMUN
UAN
NG
INYON
SAMAH
D¥ 418Ô
AN NA
MAGK
AKARO
ON NG
PALIGS
AHAN
SA
PAGTAT
ALONG
PATULA
GAMIT
ANG
FLIPTO
P.
ALAM
MO NA
ITO AY
LUBHA
NG
KINAGI
GILIWA
N NG
MGA
MAG-
AARAL
NA
KATUL
AD MO
SA
KASAL
UKUYA
D¥ 419Ô
N. ANO
ANG
PANGU
NAHIN
LAYUNI
N NG
SAMA
FIL SA
PAGDA
RAOS
NITO?
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA.
BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB.
MAHIKAYA
T NA
MAGIN
KASAPI
NG
SAMA
FIL
ANG
LAHAT
NG
MAG-
AARAL
SA
PAARA
LAN.
CCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCC.
D¥ 420Ô
B.
MAHIK
AYAT
NA
LUMAH
OK
ANG
MGA
MAG-
AARAL
SA
PALIGS
AHAN.
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD.
C.
MAGIN
G
BAGO
SA
PANING
IN NG
MGA
GURO
ANG
FLIPTO
P.
EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE.
D.
MALIN
ANG AT
MAIBIG
D¥ 421Ô
AN NG
MGA
MAG-
AARAL
ANG
SINING
NG
PAGTU
LA.
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF.
ANONG
KATAN
GIAN
NG
MGA
PILIPIN
O ANG
TAGLA
Y SA
PAGGA
MIT NG
EUPEMI
STIKON
PAHAY
AG?
GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG .
A.
TAPAT
C.
MADAL
D¥ 422Ô
ING
UMUNA
WA
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH.
B.
MAGAL
ANG
D.
MALU
MANAY
MAGSA
LITA
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII .
ANO ANG
LUMUL
UTANG
NA
PAKSA
NG
GINAMI
T NG
MANU
NULAT
SA
MGA
AKDAN
JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ.
PAMPANITI
KAN
SA
D¥ 423Ô
PANAH
ON NG
HIMAG
SIKAN?
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK.
PAG-IBIG
SA
BAYAN
LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL.
MGA
KAUGA
LIANG
PILIPIN
O
MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM.
PAGMAMA
HALAN
NG
PAMILY
NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN.
PAGPUPURI
SA
PAMAH
ALAAN
ESPAῊ
A
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO .
PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP.
7. PAANO IPINAKITA
NI DR.JOSE
D¥ 424Ô
RIZAL ANG
KANIYANG
PAKIKIPAGLABAN
SA MGA
8. ESPAΗΗ͂OL?
9. A.
NAKIPAG-USAP
SA
KINAUUKULAN.
10. B.
GINAMIT ANG
MGA AKDANG
PAMPANITIKAN
UPANG GISINGIN
ANG
11.
DAMDAMI
NG
MAKABAY
AN NG
MGA
PILIPINO
12.
13. C.
NANGIBAN
G-BANSA
SIYA
UPANG
HIKAYATIN
ANG
KAPWA
MGA
14.
PILIPINO
NA
MAGKAISA
SA
PAGLABAN
SA
PAMAHALA
ANG
ESPAῊOL.
15.
16.
D¥ 425Ô
D.NAGTATAG
NG
SAMAHANG
TUTULIGSA
SA ESPAῊA.
17.
18. 10. ANG
KARAGATAN
AT DUPLO AY
PAWANG MGA
AKDANG
PAMPANTIKA
N NA NASA
ANYONG___
_____.
19. A.
PROSA
C.
PASALAYSAY
20. B.
PATULA
D.
TULUYAN
21.
IV. YUGTO NG
PAGKATUTO
V.
VI.
VII. ALAMIN
VIII.
IX. SIMULAN
MO NA ANG
PAG-AARAL
UPANG SA
GAYO’Y
MATUKLASA
N MO KUNG
D¥ 426Ô
BAKIT
NABAGO
ANG PAKSA
NG
PANITIKAN
SA
PANAHONG
ITO?
ANONG
DAMDAMIN
ANG
NAGHAHARI
SA MGA
AKDANG
PAMPANITIK
AN SA
PANAHONG
ITO?
MASASALAM
IN BA SA
PANITIKANG
LUMAGANAP
SA
PANAHONG
ITO ANG
KALAGAYAN
PANLIPUNAN
AT KULTURA
NG BANSA?
SA TULONG
D¥ 427Ô
NG KWHL
SHEET,
NAIS KONG
BIGYAN MO
NG HINUHA
ANG
TANONG NA
NASA LOOB
NG KAHON.
SAGUTIN
MO MUNA
ANG
TATLONG
NAUNANG
KOLUM, ANG
KWH.
PAGKATAPO
S MONG
PAG-
ARALAN
ANG
MODYUL NA
ITO,
SAGUTIN MO
NA ANG
HULING
KOLUM, ANG
L.
X.
XI.
XII.
D¥ 428Ô
XIII.
XIV.
XV.
XVI.
XVII.
XVIII.
XIX.
XX. K
Masasalamin XXI. ANO ANG
ALAM MO NA?
ba sa panitikan XXII. (WHAT DO
YOU KNOW?)
ang kultura o
kalagayang H
PAANO MO MAKIKITA
panlipunan ng ANG NAIS MONG
MAUNAWAAN?
isang bansa sa (HOW CAN YOU FIND
OUT WHAT YOU WANT
panahon at
TO LEARN?)
lugar na
isinulat ito?
L
ANO ANG IYONG
NATUTUHAN/
Patunayan.
NAUNAWAAN?
WHAT DID YOU LEARN?)
BILANG PATUNAY NA NAUNAWAAN MO NA ANG NILALAMAN NG MODYUL NA ITO,

IKAW AY INAASAHANG MAKAPAGPAPAHAYAG NG IYONG SARILING PANANAW, DAMDAMIN
AT SALOOBIN SA KASAKULUYANG KALAGAYAN NG ATING BANSA SA MASINING NA
PARAAN. SIMULAN NA ANG PAGSAGOT SA MGA GAWAING INILAAN PARA SA IYONG PAG-
UNAWA.
GAWAIN 1.2.1.A: BAYANITIKAN

ANG MGA NASA LARAWAN AY ILAN LAMANG SA MGA BAYANING PILIPINO NA
NAGPAHAYAG NG DAMDAMIN SA KANI-KANILANG PANULAT. ALAMIN ANG DAMDAMING
NAMAYANI SA KANILANG MGA ISINULAT. GAYUNDIN, KUNG MASASALAMIN BA SA
KANILANG ISINULAT ANG KALAGAYAN NG BANSA SA KANILANG PANAHON? BASAHIN AT
UNAWAIN ANG BAWAT SAKNONG. ISULAT SA SAGUTANG PAPEL ANG LETRA NA TUTUGON
SA ANGKOP NA AKDA NANG NAKALARAWANG MANUNULAT.
Paalam na, Ina, itong Pilipinas,
Paalam na, Ina, itong nasa hirap,
Paalam, paalam, Inang walang habag,
Paalam na ngayon, katapusang tawag.
D¥ 429Ô
-mula sa Katapusang Hibik ng
Pilipinas
JOSE P. RIZAL A
Idalanging lahat yaong nangamatay,

nangagtiim hirap na walang kapantay;
mga ina naming walang kapalaran
na inihihibik ay kapighatian.
mula sa Huling Pahimakas B
MARCELO H. DEL PILAR B
Pagpilitan mo ang kasarinlan ng iyong

bayan, sapagkat ikaw lamang ang tunay
na nakapagmamalasakit sa kanyang
kadakilaan at ikatatanghal, palibhasa’y
ang kanyang pagdakila ang magdadala sa
iyo ng lahat mong kailangan at ang
kanyang pagtatanghal ang siya mong
kabantugan at kabuhayang walang
hanggan.
APOLINARIO MABINIAng Tunay na Sampung Utos ngCDiyos
“Pinupuri ko sila. Sila’y kabataang may

pagkakaisa at paninidigan. Dapat silang
magsimula: ang kanilang pagtutol ay
makatawag na ng pansin.
mula sa Fray Botod
D
EMILIO JACINTO
D¥ 430Ô
Inaalo ng ina ang anak, idinuyan sa mga
bisig at wari bagang ibig bigyan ng
lakas ang yayat na katawan niyon na
halos takasan na ng buhay.
mula sa Impresiones
E
GRACIANO LOPEZ JAENA
Ay! Ang Anak ng Bayan, ang kapatid ko

ay matuto kaya na kumuhang halimbawa
at lakas sa pinagdaanang mga hirap at
binatang mga kaapihan?
F at Liwanag
- mula sa Ang Ningning
ANDRES BONIFACIO F
“Sa cadaquilaang ito, sino kaya sa mundo ang sa

caniya’y macacahuad? Huwag na ang sa gawang
lumicha, huag na sa pagdudulot ng buhay at
kaligayahan, may puso caya baga sa lupang
pagmamahal? May puso caya baga sa lupang
macapamumuhunan nang buong pag-irog sa iyo
cahit sucat nang wala cang igaganti cundi
catampalasan?
mula sa Ang Cadaquilaan nang Dios
MAHUSAY , KUNG NASAGOT MO NANG TAMA ANG LAHAT NG BILANG. KUNG HINDI
NAMAN, HUWAG KANG MAG-ALALA AT GAGABAYAN KA NG MODYUL NA ITO PARA HIGIT
MONG MAUNAWAAN ANG TAMANG SAGOT SA BAWAT TANONG.
SA UNANG ARALIN, AALAMIN NATIN KUNG PAANO IPINAHAYAG NG MGA PILIPINO

ANG KANILANG PANANAW, SALOOBIN, AT DAMDAMIN SA PANAHONG ITO.
MAKATUTULONG SA IYONG PAG-AARAL ANG MGA GABAY NA TANONG SA IBABA.
D¥ 431Ô
1. NANINIWALA KA BA NA ANG MGA PILIPINO MULA NOON HANGGANG SA
KASALUKUYAN AY MAY LIKAS NA HILIG SA PAGTULA?
2. PAANO IPINAKITA NG MGA PILIPINO ANG HUSAY SA PALITAN NG OPINYON AT

PAGSAGOT SA MGA TALINGHAGA?
ANG PAG-AARAL NG AKDANG PAMPANITIKAN ANOMAN ANG ANYO NITO AY

NAGLALAYONG MAGBIGAY NG MABUTING BISA SA KAASALAN NG TAO TULAD NG
PAGPAPAUNLAD NG PAKIKIPAG-UGNAYAN SA KAPWA SA PAMAMAGITAN NG MAGANDANG
URI NG PAGPAPAHAYAG.
PAUNLARIN
ISA SA ITINUTURING NA MATANDANG ANYO NG PANITIKAN ANG KARAGATAN AT DUPLO.

TINATAWAG ITONG TULANG PADULA SAPAGKAT ANG MGA ITO AY NASUSULAT NANG
PATULA AT GINAGAMPANAN NG MGA TAUHAN. TINATAWAG DIN ITONG DULANG
PANTAHANAN SAPAGKAT KARANIWANG IDINARAOS SA LOOB NG BAHAY O BAKURAN NG
NAMATAY. NAGIGING PARANGAL DIN ITO SA NAMATAY. ALAMIN NATIN KUNG PAANO
IPINAHAYAG NG ATING MGA NINUNO ANG KANILANG SARILING PANANAW, SALOOBIN AT
DAMDAMIN SA KANILANG KAPANAHUNAN. GAYUNDIN, KUNG MASASALAMIN BA ANG
KULTURA NG MGA PILIPINO SA MGA GANITONG URI NG AKDANG PAMPANITIKAN?
SA PAGTATAPOS NG ARALING ITO, IKAW AY INAASAHANG MAKAPAGPAPAHAYAG NG

IYONG SARILING PANANAW, SALOOBIN AT DAMDAMIN TUNGKOL SA KAUGALIANG
PILIPINO SA KASALUKUYAN GAMIT ANG WIKA NG KABATAAN. MAAARI MO NANG GAWIN
ANG KASUNOD NA MGA GAWAIN.
GAWAIN 1.2.1.B : PICK-UP LINES… TUNOG-MAKATA

ANG PAGLALARO NG PICK-UP LINES AY NAGTATAMPOK SA PAGIGING
MALIKHAIN NG KABATAAN, MAGING NG NAKATATANDA SA KASALUKUYAN. SUBUKIN

MONG SAGUTIN ANG ILAN SA PICK-UP LINES NA KASUNOD. GAWIN ITO SA IKAAPAT NA
BAHAGI NG PAPEL.
BANGIN KA BA? … BAKIT?
D¥ 432Ô
2. KAPE KA BA? … BAKIT? ____________________________________
3. PUSTISO KA BA? … BAKIT? ________________________________
4.KUMAIN KA BA NG ASUKAL? … BAKIT?

_____________________________________
5. SURGEON KA BA? … BAKIT? _______________________________
MARAHIL AY GANITO ANG IYONG ISINAGOT.

1. BANGIN KA BA? BAKIT? NAHULOG KASI AKO SA’YO.
2. KAPE KA BA? BAKIT? NINENERBIYOS KASI KO SA’YO E.
3. PUSTISO KA BA? BAKIT? KASI, I CAN’T SMILE WITHOUT YOU.
4. KUMAIN KA BA NG ASUKAL? BAKIT? ANG TAMIS KASI NG NGITI MO.
5. SURGEON KA BA? BAKIT? KASI IKAW LANG ANG
NAKAPAGBUKAS NG PUSO KO.
NAKATUTUWA ‘DI BA? SIMPLE PERO MAY DATING, SABI NGA. SA GANITONG
PARAAN, MABISA MO KAYANG MAIPARARATING SA IYONG KAPWA ANG NAIS MONG
SABIHIN? PAANO? BAKIT HINDI MO SUBUKING GUMAWA NG SARILI MONG PICK-UP LINES.
ISULAT MO ITO SA PAPEL. GAYAHIN ANG KASUNOD NA PORMAT.
D¥ 433Ô
TO...
CC...
SUBJECT:
SEND
ANG IYONG GINAWA AY ILAN LANG SA MGA PARAAN KUNG PAANO KA
MAKAPAGBIBIGAY NG IYONG PANANAW, SALOOBIN AT DAMDAMIN. SAMANTALA, SA
PANAHON NG ESPAÑOL, PAANO NGA BA IPINAHAYAG NG MGA PILIPINO ANG KANILANG
PANANAW, SALOOBIN AT DAMDAMIN?
MATUTUNGHAYAN MO SA SUSUNOD NA PAGTALAKAY ANG MGA GAWAING
NAGPAPAKITA NG KATANGIAN AT PARAAN NG PAGPAPAHAYAG NG MGA PILIPINO SA
NABANGGIT NA PANAHON.
GAWAIN 1.2.1.C : SINING: KARAGATAN AT DUPLO
ANG KARAGATAN
ITO AY ISANG LARONG MAY PALIGSAHAN SA TULA.
D¥ 434Ô
2. ANG KUWENTO NITO AY BATAY SA ALAMAT NG SINGSING NG ISANG
DALAGA NA NAHULOG SA GITNA NG DAGAT.
PAKAKASALAN NG DALAGA ANG BINATANG MAKAKAKUHA NG SINGSING.

4. SA LARONG ITO, HINDI KINAKAILANGANG “SUMISID’ SA DAGAT ANG BINATANG
NAIS MAGKAPALAD SA DALAGANG NAWALAN NG SINGSING.
5. GINAGANAP ANG LARO SA BAKURAN NG ISANG BAHAY.

6. MAY DALAWANG PAPAG SA MAGKABILA NG ISANG MESANG MAY SARISARING
PAGKAING-NAYON.
7. MAGKAHARAP ANG PANGKAT NG BINATA AT DALAGA.

8. KARANIWANG ISANG MATANDA ANG MAGPAPASIMULA NG LARO.
9. MAAARING MAGPALABUNUTAN PARA MAPILI ANG BINATANG UNANG
BIBIGYAN
NG DALAGA NG TALINGHAGA.
10. MAAARI PA RIN ANG PAGPILI SA BINATA AY BATAY SA MATATAPATAN

NG TABONG MAY TANDANG PUTI.
11.BIBIGKAS MUNA NG PANIMULANG BAHAGI ANG BINATA BAGO TULUYANG

SAGUTIN ANG TALINGHAGA.
H ALAW SA TALINDAW NINA ABUEG, E.R.

ET. AL
NAIS KONG UNAWAIN MONG MABUTI ANG MGA KATANGIAN NG KARAGATAN NA
IYONG MATUTUNGHAYAN.
BASAHIN AT UNAWAIN.
ANG IYONG MABABASA AY UNANG BAHAGI NG
PAGTATANGHAL NG KARAGATAN NG SULO NG INANG WIKA NOONG
IKA-19 NG DISYEMBRE 1967, SA IKA-19 NA PAGKAKATATAG NG
UNIBERSIDAD NG MANUEL L. QUEZON.
ANG KARAGATAN
D¥ 435Ô
(MAY ISANG MESANG NAKALAGAY ANG MGA PANINDA-MGA GARAPON NG
PAGKAIN AT MGA DE-BOTE. MAY DALAWANG DALAGA AT APAT NA BINATA SA PALIGID NG
MESA. MARAMING TAO SA PALIGID. ISANG MATANDA ANG LALAPIT SA PONDA.)
TANDANG TERONG: HUMM… TILA MATAGAL NANG NAKASALANG ANG SINAING

AY ‘DI
PA NAGAGATUNGAN.
ISANG MANONOOD: KAILANGANG GATUNGAN ANG SINAING NANG MALUTO’T
TAYO’Y
MAKAKAIN.
MARING: ANG KAHOY NA PANGGATONG KAYA ‘DI MASINDIHAN AY
HIGIT
NA MARAMI ANG NASA KALAN KAYSA KAILANGAN.
ISA PANG MANONOOD: TAMA SI MARING. ANG ISA’Y MALUNGKOT KAYA’T

NAGHAHANAP; DALAWAHA’Y ANGKOP AT SIYANG ANONG SARAP;
NGUNIT PAG NAGTATLO’Y ISA NA ANG KALABISAN.KUNG ‘DI
MATIYAK NI NENENG KUNG SINO SA KANILA ANG
KAKAUSAPIN,
MGA KANAYON ANO’NG KAILANGAN?
LAHAT: TANGING PARAA’Y ANG KARAGATAN.
INGKONG TERONG: AYOS KA NA BA, NENENG?
NENENG: TUMANGGI MAN PO AKO’Y WALANG MANGYAYARI.
KAGUSTUHAN
RIN NINYO ANG MASUSUNOD.
D¥ 436Ô
INGKONG TERONG: AT KAYONG APAT?
APAT NA LALAKI : OPO.
INGKONG TERONG: AKIN NA, NENENG ANG IYONG SINGSING. (AABUTIN SA
DALAGA
ANG SINGSING AT IHUHULOG SA TUBIG NA NASA GARAPON).
K AYONG APAT AY MAGPAPALABUNUTAN KUNG SINO ANG
UNANG
SISISID SA SINGSING NA INIHULOG NI NENENG.

(PALABUNUTAN).
AT IKAW BERTING ANG UNANG SISISID SA DAGAT NG PAG-IBIG
UPANG MAKUHA ANG SINGSING.
MGA TAO: (PALAKPAKAN)
ISANG TAO: PAGBUTIHIN MO, BINATA AT SI NENENG AY MARAMI NANG

NAILUNOD NA TALISUYO SA KARAGATAN.
BERTING: MAGANDANG GABI SA INYONG LAHAT

MGA NARIRITONG KANAYON NI NENENG
AT SA IYO MUTYA’Y MULING NAGPUPUGAY.
IPINANGANGAKONG NAHULOG MONG SINGSING
AKING SISIRI’T SA IYO’Y IBIBIGAY
TANDA NG PAG-IBIG NA WALANG HANGGANAN.
DAHILAN SA AKO’Y SIYANG NAKABUNOT
NG PALITONG ITONG NAGPAPAHINTULOT
D¥ 437Ô
AKO AY SUMISID SA DAGAT NG NAIS
AT ANG IYONG SINGSING AY AKING MAKAMIT
AY KATUNAYAN NANG DIYOS ANG PUMILI
NA AKO NGANG ITO’Y SIYA MONG ITANGI.
SUMISID SA SINGSING NA AKING HINULOG
SUBALIT ‘DI UPANG SIYANG MAGING IROG
KUNDI IDAAN LANG MUNA SA PAGSUBOK
KAYA’T SISIRIN MO ANG TANONG KONG ITO
AT SINGSING KONG ITO AY NANG MAANGKIN MO
ANG SINGSING NA ITONG LINSO’T WALANG BATO
TURAN MO’NG SIMULA AT ANG DULO NITO.
BERTING: TILA ANG BUGTONG MO’Y SINLALIM NG DAGAT

NA ‘DI MATATAROK NG ISIP KONG PAHAT.
KAYA’T IYONG SINGSING NAIS MANG MAKUHA
ISA PANG PAGSUBOK AY HILING KO SINTA.
KULAS: ANG PAGKAKATAO’Y ISALIN SA IBA

NANG ‘DI MASABING IKAW AY BUWAYA
AKONG NABUNOT NG PANG-IKALAWA
INAANGKIN HIRANG KANYANG KARAPATAN
SUMISID SA DAGAT NG SINGSING MONG BUGTONG
NA SIYANG PANUMBAS SA IYONG PAG-IROG.
NENENG: KUNG GAYON, O, KULAS, IYO NANG SISIRIN

ANG LALIM NG PUNO’T DULO NIYANG SINGSING.
D¥ 438Ô
KULAS: SINGSING, AKING NENENG, WALANG PUNO’T DULO
MAYROON NGANG SIMULA AT MAY WAKAS ITO
ANG SIMULA’Y BILOG NITO NA PANLOOB
AT ANG KATAPUSA’Y PANLABAS NA BILOG.
GANYAN KUNG GAWIN, SINGSING NG PAG-IBIG
HAYA’T NASISID KO SINGSING MONG NAHULOG.
NENENG: IYAN ANG TANONG DIYAN KAY LAMBERTO

KAYA’T HETO NAMAN ANG PARA SA IYO;
NANG IKA’Y PARITO, PAMULA SA KANTO
ILANG BAHAY, KULAS, ANG NARAANAN MO?
MAY ILAW AY ILAN, IYO SANANG TURAN
TINGNAN KO ANG TIBAY PANG-ALAALA MO?
KULAS: SALAMAT NENENG KO’T IYANG KATANUNGAN

KAY DALING SAGUTIN KAYA’T AKING MASASABING
AKO’Y TANGING MAHAL; HETO ANG TUGON KO:
BAHAY, PITO LAMANG AT SA MGA ITO’Y
AKING NATANDAAN, APAT ANG MAY ILAW-
ITO’Y PATOTOONG ISIP KO’Y MALINAW.
NENENG: KULAS, IKA’Y MALI SA IYONG KATUGUNAN

KAYA’T ISASALIN ITONG AKING TANONG
SA SINONG IKATLONG SA TUBIG LULUSONG
AT SIYANG SISISID, SA SINGSING KONG BUGTONG.
NARDO: AKO ANG IKATLONG DAPAT SUBUKIN MO

KAYA’T IYONG DINGGIN ANG TUGON KO’Y:
PAMULA SA KANTO AT HANGGANG SA RITO
WALANG BAHAY NI ILAW AKONG NATANDAAN
KUNDI ITONG PONDA NI NENENG KONG MAHAL.
D¥ 439Ô
MGA TAO: (PALAKPAKAN AT KANTIYAWAN)
NENENG: KUNG GAYON ITO NAMAN AY TUGUNIN

PANG-UNA SA IKATLONG IYONG SASAGUTIN
BAKIT BA ANG TUBIG SA BILOG NA MUNDO
HINDI TUMATAPON WALANG LIGWAK ITO?
NARDO: SA ABOT NG ISIP NARITO ANG TUGON:

TUBIG, BATO’T TAO, AT LAHAT SA MUNDO
AY ‘DI TUMATAPON DAHIL SA ANG GLOBO
AY ISANG MALAKI’T MABISANG MAGNETO;
HINIHIGOP NITO ANG LAHAT NG NARITO
AT SA KALAWAKA’Y ‘DI TAYO TUTUNGO.
MGA TAO: MAGALING! MABUHAY SI NARDO!
NENENG: PANGALAWANG TANONG,HETO NA’T PAKINGGAN

PAANONG BUWANG SA LANGIT AY TANGLAW
AKING MAHIHIPO’T MAPAGLALARUAN?
ITO’Y PANGARAP NANG AKO’Y MUSMOS PA LAMANG
KUNG TALAGANG AKO AY SADYANG MAHAL MO
PAIIRUGAN MO ANG HILING KONG ITO.
NARDO: SALAMAT, O, INA, SA PAG-AARUGA MO,

NOONG AKO’Y MUNTI’T PINALALAKI MO.
ISANG PABORITO’T IBIG KONG KUWENTO
AY SIYANG PANUGON SA TANONG NA ITO.
SA PAMAMAGITAN NG ISANG SALAMIN
MINUMUTYANG BUWAN AY PABABABAIN
KAHIT SA KANDUNGAN NG MUTYA KO’T GILIW
MAPAGLALARUANG BUWANG HINIHILING.
D¥ 440Ô
MGA TAO: MAGALING! IYAN ANG BINATA NAMIN!...
PAKINGGAN NATIN ANG TANONG NA IKATLO.
NARDO: AKO’Y NAKAHANDA SA PANGATLONG TANONG

SINGSING NA NAHULOG AKING SISISIRIN
SUKDANG IKAPUGTO NG HININGANG TANGAN
KUNG PUSO NG MUTYA’Y AKING MAAANGKIN.
NENENG: AKO’Y NANGANGAMBA, AKO’Y NATATAKOT

NA ANG HULING TANONG KANIYANG MASAGOT
ITONG KARAGATAN ISANG LARO LAMANG
NGUNIT PAGLALARONG BIRONG TOTOHANAN
AYOKO NA YATANG ITO AY ITULOY
BAKA SA SAGUTAN AKO’Y MAPAROOL.
INGKONG TERONG: ITULOY MO, APO, BAHALA NA AKO.
NENENG: KUNG GAYON, LEONARDO, TUGUNIN MO ITO.

KUNG TAYO’Y MAKASAL, AY NANAISIN KO
NA MAGPULOT-GATA SA BAYANG MINDORO
NA ATING SASAKYA’Y BINALSANG KAWAYAN
NA BIGKIS NG LUBID NA PAWANG HINABI
SA BUHANGING PINO’T IKAW ANG PIPILI.
NARDO: NENENG, AKING MAHAL, SADYANG MAHAL KITA

KAYA’T IMPOSIBLE’Y PAG-AARIIN PA
LUBID NA BUHANGIN, AKING PIPILIIN
KUNG PABABAUNAN NG AKING PAGKAIN
BAWAT ISANG LINGGONG KAKAILANGANIN
D¥ 441Ô
SA ‘SANG DAHONG IPIL IYONG BABALUTIN.
NENENG: ‘DI BA’T ANG HILING SA AKIN NANGGALING

BAKIT NGAYO’Y AKO ANG PASUSULITIN?
NARDO: ‘PAGKAT PANIWALANG ‘DI KA SINUNGALING
NENENG: ANO ANG BATAYAN NG IYONG PASARING?
NARDO: SALAMAT KUNG GAYON, MUTYA KO AT GILIW

IKAW AY MAY WIKANG TAPAT AT MATINING
NANG IYONG SABIHIN TAYO’Y KAKASALIN
INAKALANG TAPAT IKAW SA PAGGILIW
KAYA’T SA PROBLEMANG AKING
KAHATI KA SA TUWA’T SA LIGAYA GAYO’Y DIN
ANG BUHANGING LUBID AY KAYA KONG GAWIN

KUNG SA HIRAP NITO’Y KASALO ANG GILIW.
NENENG: AYOKO’T ‘DI TAMA! ‘DI PALA KASAL,

NI WALANG SINTAHAN AY MAG-AASAWA NA.
NARDO: ‘DI NGA MAG-ASAWA NGUNIT MAY PAGSINTA!
NENENG: AY SAYANG! SAYANG NA PAG-IBIG

SAYANG ANG SINGSING KONG NAHULOG SA TUBIG
KUNG IKAW RIN LANG SIYANG SISISID
MAHANGA’Y HINTIN KONG KUMATI ANG TUBIG.
TANDANG TERONG: SA UNANG PAGKAKATAON AY NAGKAGANITO ANG APO KO.
D¥ 442Ô
AKO ANG HAHATOL. TAMA SI NARDO.
ANG KARAGATA’Y SIMULA LANG NG KUWENTO
MULA NGAYON, NARDO, SA BAHAY PUMANHIK
AT DOON MO IHIBIK ANG IYONG PAG-IBIG.
PEPITO: (IILING-ILING AT MAGKIKIBIT NG BALIKAT.)
MGA TAO: MABUHAY SI INGKONG TERONG! MABUHAY!

MABUHAY ANG KARAGATAN, ALIWANG PILIPINO!
(PALAKPAKAN)
W A K AS
HALAW SA PANITIKANG PILIPINO

NINA PINEDA, G.D AT ONGOCO, T.C
SUBUKIN NATIN ANG NAGING PAG-UNAWA SA IYONG BINASA? MAAARI MO
NANG SAGUTIN ANG KASUNOD NA MGA TANONG.
ANO ANG PAKSA NG BINASANG KARAGATAN?
PAANO ITO BINIGYANG-BUHAY NG MGA TAUHAN? ANO-ANO ANG PAPEL
KANILANG GINAMPANAN?
BAKIT SINASABING HINDI KINAKAILANGANG “SUMISID” ANG BINATANG NAIS
MAGKAPALAD SA DALAGANG NAWALAN NG SINGSING?
D¥ 443Ô
Alam mo ba na …
Ang matalinghagang pahayag ay mga pahayag na
gumagamit ng mga salita na hindi tuwirang inihahayag ang tunay
na kahulugan nito. Karaniwan itong ginagamitan ng
paghahambing ng mga bagay na nagpapataas ng pandama ng mga
mambabasa.
ANO ANG MATATALINGHAGANG PAHAYAG NA BINIGKAS NI NENENG? PAANO

TINUGON NG MGA BINATA ANG KANIYANG TALINGHAGA? ITALA MO ITO SA SAGUTANG
PAPEL. GAYAHIN ANG KASUNOD NA PORMAT.
MATATALINGHAGANG PAHAYAG NA BINIGKAS NI NENENG

TUGON NG MGA BINATA
D¥ 444Ô
SA IYONG PALAGAY, ANO ANG ANGKOP NA PAMAGAT NG BINASANG KARAGATAN?
ILAHAD ANG MGA PAG-UUGALI O KASANAYANG NAPAUNLAD NG MGA PILIPINO

BATAY SA LARONG KARAGATAN?
MATUTUKOY MO KAYA ANG PAGKAKATULAD AT PAGKAKAIBA NG KARAGATAN SA
DUPLO? TUNGHAYAN MO NAMAN KUNG ANO ANG DUPLO.
D¥ 445Ô
ANG DUPLO
ISA RIN ITONG LARONG MAY PALIGSAHAN SA PAGTULA KAYA MAAARI RING
MAURING TULANG PATNIGAN.
ANG MGA LALAKING KASALI AY TINATAWAG NA DUPLERO AT ANG MGA BABAE AY

DUPLERA.
SILA AY TINATAWAG NA BILYAKO AT BILYAKA KAPAG NAGLALARO NA.

ANG PALMATORYA AY ISANG TSINELAS NA GINAGAMIT NG HARI SA PAGPALO SA
PALAD NG SINUMANG NAHATULANG PARUSAHAN.
ANG PARUSA AY MAAARING PAGPAPABIGKAS NG MAHABANG DASAL PARA SA
KALULUWA NG NAMATAY.
ANG PAKSA NG PAGTATALO AY TUNGKOL SA NAWAWALANG LORO NG HARI O KAYA

NAMAN AY MAGSUSUMBONG ANG BILYAKO SAPAGKAT HINAMAK NG ISANG BILYAKA.
GINAGANAP ITO SA BAKURAN NG ISANG TAHANAN.

TULAD NG KARAGATAN, GINAGANAP KAPAG MAY LAMAY O PARANGAL SA ISANG
NAMATAY.
NAGPAPATALAS NG ISIP SAPAGKAT ANG PAGMAMATUWID AY DAGLIAN O
IMPROMPTU.
PINANGUNGUNAHAN NG ISANG MATANDA NA GAGANAP NA HARING TAGAHATOL.
HALAW SA TALINDAW NINA ABUEG, E.R. ET AL.
D¥ 446Ô
NARITO ANG HALIMBAWA NG DUPLO NA SADYANG PINAIKLI AT INIANGKOP
SA MAG-AARAL NA TULAD MO.
ANG DUPLO:
ANG IBON NG HARI
HARI: SIMULAN NA ANG LARO. BUMILANG KAYO.
MGA BILYAKA: UNA, IKALAWA, IKATLO.
MGA BILYAKO: UNA, IKALAWA, IKATLO.
HARI: TRIBULASYON!
LAHAT: TRIBULASYON!
HARI: ESTAMOS EN LA BUENA COMPOSICION.(TITINDIG)

ANG KOMPOSISYON NG TANAN
AY PAGLALARONG MAHUSAY!
D¥ 447Ô
ANG MAGULO AY MAHALAY
SA MATA NG KAPITBAHAY.
MGA BINIBINI AT MGA GINOO,
MATATANDA’T BATANG NGAYO’Y NARIRITO,
MALUGOD NA BATI ANG TANGING HANDOG KO
SA PAGSISIMULA NITONG LARONG DUPLO.
ANG HARDIN KO’Y KUBKOB NG REHAS NA BAKAL,

ASERO ANG PINTO’T PATALIM ANG URANG;
NGUNIT AT NAWALA ANG IBON KONG HIRANG,
ANG MGA BILYAKA ANG NUHA’T NAGNAKAW!
MGA BILYAKA: HINDI KAMI ANG NAGNAKAW.
HARI: SINO ANG NAGNAKAW?
BILYAKO 1: KAGABI PO, HARI, MALIWANAG ANG B’WAN;

MAY ISANG ANINONG AKING NATANAW;
HINDI SINASADYA, NANG AKING LAPITAN
ISANG BABAE PO, IYANG NATAGPUAN.
AT KITANG-KITA KONG IKINUBLI NIYA.

SIYA’Y NARIRITO AT NASA TRIBUNA,
NAGNAKAW NG IBON AY ISANG BILYAKA!
HARI: DIYATA’T BILYAKA?

SINO SA KANILA?
BILYAKO 1: SA UNANG HANAY PO.
D¥ 448Ô
BILYAKA 2: H’WAG PANIWALAAN.
SIYA’Y BULAAN!
(MAGKAKAINGAY)
HARI: (SA LAHAT) KATAHIMIKAN!

(SA BILYAKO 1) MAPATOTOTOHANAN?
BILYAKO 1: AKO’Y NALALAAN!
BILYAKA 2: KUNG KAGABI LAMANG ANG SINABI NIYA,

HINDI MAAARI’T KAMI’Y MAGKASAMA;
KAMI’Y NAMAMASYAL NG IROG KONG SINTA,
PA’NONG MANANAKAW ANG IBON SA HAWLA?
HARI: KUNG HINDI NGA SIYA, SABIHIN KUNG SINO

AT PAKAASAHANG PARURUSAHAN KO.
BILYAKA 2: ANG NUHA NG IBO’Y SA IKALAWANG HANAY,

DOON NAKAUPO NANG BUONG HINUSAY,
WALANG IBA KUNDI KANYANG KASINTAHAN (ITUTURO.)
KUNG HINDI AY BAKIT IPINAGSASANGGALANG?
HARI: PINARARATANGA’Y HINDI UMIIMIK,

TILA NGA MAY SALA’T DILA’Y NAUUMID. (MAG-IISIP)
SAPAGKAT MAY SALA
HETO, PALMATORYA! (AKMANG PAPALUIN)
BILYAKO 2: KAIINGAT KAYO, O MAHAL NA HARI,

MAG-ISIP-ISIP KA’T BAKA MAGKAMALI.
(TITIGIL NG PAGSASALITA BAGO MAGPAPATULOY)
NALALAMAN KO PO KUNG SINONG NAGNAKAW.
D¥ 449Ô
AKING IBUBULONG KUNG PAHIHINTULUTAN.
HARI: NAGPAPAHINTULOT!
BILYAKO 2: (LALAPIT AT BUBULONG)
HARI: IPAKAKAON KO, TALAGA BANG TUNAY?

(SIYANG PAGDATING NG ABAY NG REYNA)
ABAY NG REYNA: MAHAL NA HARI PO, IBO’Y AKING DALA,

ISASAULI KO SA KINUNANG HAWLA;
KAGABI PO ITO’Y KINUHA NG REYNA
SIYA AY NAG-ALIW SA PANGUNGULILA!
HARI: KUNG GAYON AY WALANG DAPAT PARUSAHAN!

IBALIK ANG IBON SA HAWLANG KINUNAN.
KUNG UULITIN PA’Y IPAGBIBIGAY-ALAM
NANG HUWAG ANG IBA ANG MAPAGBINTANGAN.
ABA NG REYNA: ’PINAGBIGAY-ALAM SA INYONG GWARD’YA,

BAKA NALIMUTAN AT NALINGAT SIYA.
HARI: MARAMING SALAMAT, BILYAKA’T BILYAKO,

NGAYO’Y TINATAPOS ITONG LARONG DUPLO.
PAALAM SA LAHAT, SALAMAT SA INYO,
MULING MAGKIKITA PAG NAGLARO TAYO.
WAKAS
HALAW SA TALINDAW NINA ABUEG, E.R. ET AL.
D¥ 450Ô
6. Makatuwiran pa rin kaya na gawin ang

larong duplo sa mga lamay sa patay sa
kasalukuyan? Bakit?
5. Sa iyong palagay, ano-ano ang mabuting

epekto ng dupluhan?
4. Paano ipinagtatanggol ng mga bilyako at bilyaka

ang bawat isa?
D¥ 451Ô
3. Paano nilalaro ang duplo?
2. Sino-sino ang tauhang gumaganap sa duplo?
1. Tungkol saan ang binasang duplo?
BATAY SA MGA IMPORMASYONG IYONG BINASA, MAGIGING DAAN ITO UPANG
MAUNAWAAN MO NA ANG MGA KATANGIAN NG KARAGATAN AT DUPLO BILANG MGA
AKDANG PAMPANITIKAN.
GAWAIN 1.2.1.D : SURIIN: PAGKAKATULAD AT PAGKAKAIBA
D¥ 452Ô
BATAY SA MAHAHALAGANG TALA NA IYONG NABASA TUNGKOL SA KARAGATAN
AT DUPLO, ITALA ANG PAGKAKATULAD AT PAGKAKAIBA NG MGA ITO BATAY SA MGA
ELEMENTO NG MGA ITO. GAWIN SA SAGUTANG PAPEL.
KARAGATAN
MGA ELEMENTO
DUPLO
PAKSA
MGA TAUHAN
HAKBANG NG PAGSASAGAWA
PALITAN NG PANGANGATUWIRAN
D¥ 453Ô
HATOL
PAGKAKATULAD
PAKSA: ___________________________________________________
MGA TAUHAN: ______________________________________________
HAKBANG NG PAGSASAGAWA: __________________________________
PALITAN NG PANGANGATUWIRAN: _________________________________
HATOL: ____________________________________________________
SA TULONG NG KARAGATAN AT DUPLO, PAANO MAILALARAWAN ANG MGA

PILIPINO BATAY SA SUMUSUNOD:
PAGBIBIGAY-PARANGAL SA NAMATAY
D¥ 454Ô
PAG-ALIW SA NAMATAYAN
PAGPAPAHAYAG NG INTENSIYON NA MAKAPANLIGAW
PARAAN NG PAGPAPAHAYAG
PAGGAMIT NG MGA SALITA
SA PAGKAKATAONG ITO AY INAASAHAN KONG MALINAW NA SA IYO ANG MGA
TIYAK NA KATANGIAN NG KARAGATAN AT DUPLO BILANG MGA AKDANG PAMPANITIKAN
NA LUMAGANAP SA PANAHON NG ESPAÑOL AT NAGING INSTRUMENTO NG PAGPAPAHAYAG

NG PANANAW, DAMDAMIN AT SALOOBIN NG MGA PILIPINO SA PANAHONG IYON.
D¥ 455Ô
GAWAIN 1.2.1.E: PAGPAPAHAYAG…SARILING REPLEKSIYON
MASASALAMIN PA RIN ANG KATAYUGAN NG PAG-IISIP AT PAGIGING MASINING SA
PAGSASALITA NA MAHALAGANG SANGKAP SA PAKIKIPAG-UGNAYAN SA KAPWA NA
BIBIGYANG PANSIN NG SUSUNOD NA GAWAIN.
BATAY SA SUMUSUNOD NA SITWASYON, PAANO MO IPAHAHAYAG ANG IYONG
PANIG?
SITWASYON
SARILING PANIG
NASA ELEMENTARYA KA PA LAMANG AY HILIG MO NA ANG MAGLARO NG ARAL-
ARALAN DAHIL PINAPANGARAP MO SA BUHAY ANG MAGING GURO SA HINAHARAP.
NGAYONG IKAW AY NASA HAYSKUL NA PINAAALALAHANAN KA NG IYONG MAGULANG NA
D¥ 456Ô
KUMUHA NG IBANG KURSO. PAANO MO SASABIHIN SA KANILA NA ANG IYONG KURSONG
IBIG PAG-ARALAN AY PAGIGING GURO?
ISA SA MGA AKTIBONG ORGANISASYON SA INYONG PAARALAN ANG SAMAHAN NG

MGA MAG-AARAL SA FILIPINO (SAMAFIL). HINIHIKAYAT KA NG IYONG MGA KAIBIGAN
NA SUMALI SA NASABING SAMAHAN NGUNIT BUO NA ANG IYONG PASIYA NA IKAW AY
LALAHOK SA ANG TINIG, ANG OPISYAL NA PAHAYAGANG PAMPAARALAN SA FILIPINO.

ANO ANG IYONG SASABIHIN SA KANILA?
NAKATAKDA KANG MAG-ULAT SA INYONG KLASE SA ARALING PANLIPUNAN.

SUBALIT SA ARAW NA IYON IKAW AY NAHULI DAHIL MAY ISANG MATANDA SA KANTO NA
IYONG TINULUNGAN. NARAMDAMAN MO ANG MAKAHULUGANG TINGIN NG IYONG MGA
KAKLASE. PAANO MO IPAHAHAYAG ANG IYONG PANIG?
MADALAS KANG BIRUIN AT TUKSUHIN NG IYONG KAKLASE NA TOTOO NAMANG
IKINAIINIS MO. NAIS MO SIYANG KAUSAPIN UPANG PATIGILIN SA GINAGAWANG
PANUNUKSO SA IYO. ANO ANG SASABIHIN MO SA KANIYA?
ISA KANG MAG-AARAL NA BUO ANG LOOB PARA SABIHIN ANG IYONG NADARAMA
SA KAKLASE MAN O SA GURO. ISA MONG BAGONG KAKLASE ANG IYONG HINAHANGAAN.
PAANO MO SASABIHIN ANG IYONG PAGHANGA?
D¥ 457Ô
ANG IBA’T IBANG SITWASYON SA BUHAY AY HUMAHAMON SA TAO NA
MANATILING MAAYOS SA KANIYANG PAKIKIPAG-UGNAYAN SA KAPWA. NAPAKAHALAGA

NG PAGGAMIT NG ANGKOP NA SALITA SA PAGSASAALANG-ALANG SA DAMDAMIN NG IBA.
SADYANG ANG SALITANG GINAGAMIT NG TAO AY TUNAY NA REPLEKSIYON NG SARILING
PAGKATAO.
ALAM MO BA NA MARAMING PARAAN PARA MAPAGANDA AT MAGING KATANGGAP-

TANGGAP ANG MGA PAHAYAG? TUNGHAYAN MO ANG SUSUNOD NA TALAKAYAN.
GAWAIN 1.2.1.F.: EUPEMISTIKONG PAGPAPAHAYAG…

ISAALANG-ALANG
PAGPAPAGANDA NG PAHAYAG
BATAY SA OBSERBASYON ANG MGA Ugnay-Wika

PILIPINO AY PANGKAT NG MGA TAO NA MAPAGPAHALAGA
SA URI NG WIKA NA GINAGAMIT. PANSININ ANG
SUMUSUNOD NA IMPORMASYON.
1. NAUURI ANG WIKA BATAY SA ANTAS NITO AYON SA:

A.PAKSA NG USAPAN
B.TAONG SANGKOT SA USAPAN
C.LUGAR
2. MATAAS ANG PANDAMA O SENSITIBO SA MGA PAHAYAG NA

NAGPAPAHIWATIG LAMANG.
3. GUMAGAMIT NG TALINGHAGA PARA ‘DI TUWIRANG TUKUYIN ANG NAIS

IPAHAYAG NA NAKATUTULONG UPANG LALONG MAG-ISIP ANG NAGSASALITA
AT KINAKAUSAP.
D¥ 458Ô
SA KALAHATAN, UMIISIP NG MAGAGANDANG SALITA O PAHAYAG NA
KILALA SA TAWAG NA EUPEMISMO. ANG PAGGAMIT NG MAGAGANDANG PAHAYAG AY
NAGLALAYONG PAHALAGAHAN ANG DAMDAMIN NG IBA.
SA HALIP NA SABIHING: GUMAGAMIT NG:

1. PATAY SUMAKABILANG
BUHAY
2.NADUDUMI TAWAG NG
KALIKASAN
3. INIWAN NG ASAWA SUMAKABILANG
BAHAY
4. KATULONG KASAMBAHAY
ANG PAGSASALITA AY ISA SA LIKAS NA GAWAIN NG TAO. NAIPAKIKILALA MO ANG

IYONG SARILI SA PAMAMAGITAN NG MGA SALITANG IYONG GINAGAMIT. SA LAYUNING
HINDI MAKASAKIT SA DAMDAMIN NG IBA, SINISIKAP NATING GUMAMIT NG
MAGAGANDANG PAHAYAG. BASAHIN ANG MGA SALITA AT SIKAPIN MONG TUMBASAN
ANG MGA ITO NG EUPEMISMO.
4. sugarol
3. tsimay
2. maarte
5.
mayabang
1.
pakialamero
D¥ 459Ô
NATAPOS MO NA ANG BAHAGI NG PAUNLARIN PARA SA ARALING ITO. HANDA KA
NA SA MGA GAWAING TUTULONG SA IYO NA PALALIMIN PA ANG IYONG KAALAMAN. SA

BAHAGING ITO NG IYONG PAG-AARAL, ANG MGA GAWAING INIHANDA AY NAGLALAYONG
PAGTIBAYIN ANG MGA NABUONG PAG-UNAWA AT KASANAYAN. MARAHIL, UNTI-UNTI MO
NANG NAKITA ANG BAKAS NG NAKARAAN, ANG NAGING PARAAN NG MGA PILIPINO SA
KANILANG PAGPAPAHAYAG NOON AT ANG PARAAN NAMAN NG PAGPAPAHAYAG SA
KASALUKUYAN. PAREHO ITONG NAGPAPAKITA NG BAHAGI NG KULTURANG PILIPINO.
GAWAIN 1.2.1.G: MAGTAGALOG WALANG SAKITAN
SUBUKIN MONG BUMUO NG PANGANGATUWIRAN SA PAKSANG NASA LOOB NG
KASUNOD NA GRAPHIC ORGANIZER. GAMITIN ANG PAMARAANG PALINYA O PATALUDTOD
NA BUBUUIN NG LIMA HANGGANG ANIM NA SAKNONG. MAAARING MAY SUKAT O WALA.
GAWING GABAY ANG KASUNOD NA MGA SAKNONG.
Ang pagtatalo ay isang laro ng isipan

Walang sakitan ng katawan pati ng kalooban
Ingatan ang salitang bibigkasin at bibitawan
Dahil ang totoo’y paksa lang ang pagtatalunan.
Subuking sagutin ang isyu ngayon

Ako ay nasa panig ng pagsang-ayon
Samantalang ikaw ay lubos na di- umaayon
Pagkakaiba ng mga pananaw sa mundo’y
nagpapayabong.
D¥ 460Ô
PAKSA
Ang paghahanapbuhay ng mga ina ng tahanan ang
sinasabing dahilan sa pagkaligaw ng landas ng
maraming anak/kabataan.
SANG-AYON SALUNGAT
SA PAGKAKATAONG ITO, SINIKAP MONG MAKAPAGPAHAYAG NANG MAY SINING SA
ISANG PAKSA. TULAD NG KARAGATAN AT DUPLO, SINIKAP MONG HUMABI NG MGA
TALUDTURAN NA GINAMITAN NG MGA SALITANG HIGIT NA NAKABUBUTI KAYSA
NAKAPANANAKIT. MAHUSAY NA NAPAGSAMA-SAMA MO ANG IYONG KAALAMAN SA
TULA, PARAAN NG PAGPAPAHAYAG AT PAGGAMIT NG MAGAGANDANG PAHAYAG.
GAWAIN 1.2.1.H: BUUIN: KONSEPTONG NATUTUNAN
DUGTUNGAN ANG MGA PAHAYAG NA NAGPAPAKITA NG KABUUAN NG PAKSANG

TINALAKAY.
ANG KARAGATAN AT DUPLO AY MGA _________________________________

ITO AY NAGPAPAKITA NG _________________________________________
D¥ 461Ô
MAKIKITA SA KULTURANG PILIPINO ANG _______________________________
SA PAGPAPAHAYAG, MAHALAGANG ISAALANG-ALANG ANG
___________________
MAAARING MAGKAROON NG PAGTATALONG _____________________________
SA KASALUKUYAN, ITO’Y YAMANG ___________________________________
BINABATI KITA! PINATUNAYAN MO SA IYONG MGA SAGOT NA IKAW AY MAAARI
NANG SUMUBOK SA PANGWAKAS NA GAWAIN.
GAWAIN 1.2.1I : NAIIBANG FLIPTOP
MARAHIL AY NAKAPANOOD KA NA NG FLIPTOP SA TELEBISYON, SA INYONG
KOMUNIDAD, SA YOUTUBE, O SA IBA PANG SOCIAL NETWORKING SITE. ANO-ANO ANG
IYONG NAPANSIN? ISULAT SA PAPEL ANG SAGOT. GAYAHIN ANG KASUNOD NA PORMAT.
MGA NAPANSING POSITIBONG MENSAHE AT PARAAN NG PAGGAMIT NG WIKA

FLIPTOP
MGA NAPANSING NEGATIBONG MENSAHE AT PARAAN NG PAGGAMIT NG WIKA
1.
2.
3.
1.
2.
D¥ 462Ô
3.
ALAM MO BA NA ISA SA KINAGIGILIWAN NG MARAMING KABATAAN AY ANG
PAGTATALO GAMIT ANG FLIPTOP? ITO AY ISANG PAGTATALO TUNGKOL SA ANUMANG
NAPAPANAHONG PAKSA SA PARAANG MAKABAGO. SINISIKAP NG MAGKATALONG PANIG NA

GUMAMIT NG MGA TUGMAAN AT TALINGHAGA UPANG HIGIT NA PAGHUSAYAN NG
MAGKATUNGGALING PANIG GAYUNDIN KUNG PAANONG HIHIKAYATIN ANG MGA
TAGAPANOOD NA KARANIWANG NAGBIBIGAY NG HATOL SA PAMAMAGITAN NG KANILANG
HIYAWAN AT PALAKPAKAN.
KAUGNAY NITO, MAGDARAOS NG PALIGSAHAN NG FLIPTOP SA INYONG
KOMUNIDAD, AT ANG MGA KALAHOK AY ANG KABATAAN. BILANG PAGHAHANDA, IKAW
AY GAGAWA NG ISKRIP AYON SA PAKSANG IBINIGAY NG MGA TAGAPAMAHALA.
PRESENTASYON ITO UPANG MAKAPAGTANGHAL AT MAKIPAGTAGISAN KA NG GALING SA
ENTABLADO. AYON SA PAMANTAYAN, KINAKAILANGANG KAKITAAN ITO NG SUMUSUNOD:
PAMANTAYAN
BAHAGDAN
KABULUHAN NG PAKSA
25
KALINAWAN NG PANININDIGAN
20
KAHUSAYAN SA PAGGAMIT NG MGA EUPEMISMONG PAHAYAG
25
D¥ 463Ô
WASTONG GAMIT NG MGA SALITA
15
IDEYA NG PAGTATALO
15
KABUUAN
100
NGAYON AY NAPAGTAGUMPAYAN MO ANG MGA GAWAIN SA PAKSANG KARAGATAN

AT DUPLO. ALAM KONG HANDA KA NA PARA PAG-ARALAN ANG SUSUNOD NA AKDA NA
KINILALA SA PANAHON NG ESPAÑOL – ANG TULA.
ARALIN 1.2.2: TULA

SA ARALING ITO, TATALAKAYIN NATIN ANG ISA SA MGA TULA NA UMUSBONG SA
PANAHON NG PANANAKOP NG MGA ESPAΗΗ͂OL. ITO ANG “PAG-IBIG SA TINUBUANG LUPA”

NA ISINULAT NG ATING BAYANING SI ANDRES BONIFACIO. TATALAKAYIN NATIN ANG
NILALAMAN AT ANG SINING NA TINATAGLAY NG TULA BILANG ISA SA MGA ANYO NG
PANITIKANG PILIPINO. PAG-AARALAN MO RIN ANG MGA PANDIWANG MAGAGAMIT UPANG
HIGIT NA MAIPADAMA ANG ATING EMOSYON O DAMDAMIN. MAGIGING TULONG ANG
KASUNOD NA TANONG.

ANO ANG KALAGAYANG PANLIPUNAN NG PILIPINAS SA PANAHONG ISINULAT NI
ANDRES BONIFACIO ANG TULA?

PAANO IPINAHAYAG NG MAY AKDA ANG KANIYANG EMOSYON O DAMDAMIN SA
KANIYANG ISINULAT NA TULA?
D¥ 464Ô
IPALIWANAG KUNG ANO ANG NAKATULONG UPANG MABISANG MAIPARATING NG
MAY- AKDA SA MGA MAMBABASA ANG KANIYANG EMOSYON O DAMDAMIN?
BAGO NATIN SIMULAN ANG PAG-AARAL, SAGUTIN MO MUNA ANG MGA GABAY NA
TANONG BATAY SA IYONG NALALAMAN. DUGTUNGAN ANG KASUNOD NA PAHAYAG.
Mabisang naipahayag ni Andres Bonifacio ang kaniyang

damdamin sa pamamagitan ng
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
________________________
MAGKASAMA NATING AALAMIN KUNG TAMA ANG SAGOT SA PAMAMAGITAN NG
PAG-AARAL AT PAGSASAGAWA NG MGA GAWAIN SA ARALING ITO. ANG LAHAT NG IYONG
MATUTUTUHAN AY MAKATUTULONG UPANG MAISAGAWA MO NANG BUONG HUSAY ANG
INAASAHANG PRODUKTO. BILANG PATUNAY NA TALAGANG NAUNAWAAN MO ANG ARALIN,

INAASAHANG IKAW AY MAKASUSULAT KA NG IYONG SARILING TULA NA MAGPAPAHAYAG
NG IYONG DAMDAMIN TUNGKOL SA KASALUKUYANG KALAGAYAN NG NINYONG SARILING
LUGAR O NG ATING BANSA.
ANG IYONG LAYUNIN SA BAHAGING ITO AY MABASA AT MASURI ANG TULANG
“PAG-IBIG SA TINUBUANG LUPA” NA ISINULAT NI ANDRES BONIFACIO UPANG NANG SA
GAYO’Y MALAMAN MO KUNG PAANO NIYA IPINAHAYAG ANG MASIDHING PAGMAMAHAL
D¥ 465Ô
SA BAYAN. UPANG LUBOS MONG MAPAHALAGAHAN ANG TULA, KILALANIN MO MUNA SI
ANDRES BONIFACIO.
SI ﾵ ANDRES BONIFACIO ﾧ AY IPINANGANAK NOONG IKA-30 NG NOBYEMBRE,

1863. ANG KANIYANG MAGULANG AY SINA SANTIAGO BONIFACIO AT CATALINA DE
CASTRO. NAKATAPOS SIYA NG PAG-AARAL SA MABABANG PAARALAN NI

GUILLERMO OSMENIA NG CEBU. SA GULANG NA 14, ANG
KANIYANG MGA MAGULANG AY NAMATAY KAYA NAPILITAN
SIYANG HUMINTO SA PAG-AARAL UPANG ALAGAAN ANG NAKABABATA NIYANG
KAPATID NA BABAE AT LALAKI. BILANG HANAPBUHAY, SINABIHAN NIYA ANG KANIYANG
MGA KAPATID NA TULUNGAN SIYA SA PAGGAWA NG KAHOY NA BASTON AT PAPEL NA
PAMAYPAY NA ITITINDA NIYA SA MGA LANSANGAN.
DAHIL SA MARUNONG SIYANG BUMASA AT SUMULAT, NAGING
AHENTE SIYA NG FLEMING AND COMPANY, ISANG KOMPANYA NA NAGTITINDA NG
RATTAN AT IBA PANG MGA PANINDA. SUBALIT ANG KANIYANG KINIKITA AY HINDI PA RIN
SAPAT NA PANSUPORTA SA KANIYANG MGA KAPATID. LUMIPAT SIYA SA FRESSELL AND
COMPANY BILANG AHENTE. IPINAKITA NIYA ANG KANIYANG DETERMINASYON AT SIPAG
KAYA NAGING MATATAG SIYA SA KANIYANG TRABAHO.
DINAGDAGAN NIYA ANG KANIYANG KAKULANGAN SA PAG-AARAL SA
PAMAMAGITAN NG PAGBABASA AT SARILING PAG-AARAL. KASAMA SA KAKAUNTING
AKLAT NA KANIYANG BINASA AY ANG MGA NOBELA NI RIZAL NA NOLI ME TANGERE AT
EL FILIBUSTERISMO, ANG BUHAY NG MGA PANGULO, ANG "LES MISERABLES" NI
VICTOR HUGO (NA ISINALIN NIYA SA TAGALOG), ANG PAGKASIRA NG PALMYRA AT
HIMAGSIKANG PRANSES, AT IBA PA. NAKASULAT DIN SIYA NG MGA ARTIKULO AT MGA
TULA AT ISA NA RITO ANG SIKAT NA “PAG-IBIG SA TINUBUANG LUPA”.

ANG NABASA NIYANG MGA AKLAT ANG NAGING DAHILAN UPANG MAKARAMDAM
SIYA NG PAGHIHIMAGSIK NG MGA PILIPINO LABAN SA MGA ESPAÑOL. NAITATAG DIN NIYA
ANG KATIPUNAN O KKK (KATAASTAASANG KAGALANG-GALANGANG KATIPUNAN NG
MGA ANAK NG BAYAN) NOONG IKA-7 NG HULYO, 1892, KASAMA SINA LADISLAO DIWA,
TEODORO PLATA AT DEODATO ARELLANO. ANG KANIYANG ASAWA NA SI GREGORIA DE
D¥ 466Ô
JESUS ANG NAGING LAKAMBINI NG KATIPUNAN. ANG SAMAHANG ITO AY MABILIS NA
KUMALAT SA MARAMING BAHAGI NG PILIPINAS.

NARAMDAMAN NI BONIFACIO NA KAYA NA NIYANG SIMULAN ANG HIMAGSIKAN
NOONG MAYO NG 1896. SUBALIT, BAGO PA MAN SIYA MAGSIMULA, ANG KATIPUNAN AY
NATUKLASAN NA NG MGA ESPAÑOL. MAHIGIT SA 1,000 KATIPUNERO ANG SUMAMA SA
KANIYA SA PUGAD LAWIN, CALOOCAN NOONG IKA-23 NG AGOSTO, 1896. DAHIL SA
KAKULANGAN NG MGA ARMAS, AT KAKAUNTI ANG TUMULONG SA KANILA, HINDI SILA
NAGTAGUMPAY. ITO ANG NAGKUMBINSI KAY MAGDIWANG NA ANYAYAHAN SI BONIFACIO

SA CAVITE PARA AYUSIN ANG KANILANG HIDWAAN AT PATULOY NA MAGKAISA.
ISANG PULONG ANG GINANAP SA TEJEROS, CAVITE. SI BONIFACIO ANG NAMUNO
NG PAGPUPULONG UPANG ITATAG ANG REPUBLIKA NG PILIPINAS. SA ISINAGAWANG
HALALAN, SI EMILIO AGUINALDO ANG NAHALAL NA PANGULO, SI MARIANO TRIAS ANG
PANGALAWANG PANGULO AT SI BONIFACIO ANG KALIHIM.

HINDI MATANGGAP NI BONIFACIO ANG KINALABASAN NG HALALAN. GINAMIT
NIYA ANG KANIYANG KARAPATAN BILANG PINAKAMATAAS NA PINUNO NG KATIPUNAN,
UPANG MAPAWALANG BISA ANG HALALAN. LUMIPAT SIYA SA NAIC, CAVITE AT BUMUO NG
SARILI NIYANG PAMAHALAAN AT PUWERSA. DAHIL ANG MGA SUNDALONG ESPAÑOL SA
PAMUMUNO NI HENERAL CAMILO DE POLAVIA AY NAGBABANTANG SAKUPIN ANG
CAVITE, INUTUSAN NI AGUINALDO SINA PIO DEL PILAR AT IBA PA NA PAWANG BINIGYAN
NG MATATAAS NA KATUNGKULAN NA IWANAN SI BONIFACIO AT BUMALIK SA KANILANG
GAWAIN.
SI BONIFACIO KASAMA ANG KANIYANG PAMILYA AY UMALIS SA NAIC AT LUMIPAT SA

INDANG, PAGKATAPOS AY SA MONTALBAN, RIZAL. NANG MALAMAN NI AGUINALDO NA
SI BONIFACIO AY NASA MONTALBAN, NAGPADALA SIYA NG KANIYANG MGA TAUHAN DITO

UPANG SIYA AY ARESTUHIN. HUMARAP SI BONIFACIO SA PAGLILITIS DAHIL SA KANIYANG
GAWAIN LABAN SA BAGONG PAMAHALAN. BINIGYAN SIYA NG SENTENSIYANG BITAY NG
ISANG MILITAR NA HUKUMAN. ANG MGA TAUHAN NI AGUINALDO ANG NAGSAGAWA NG
KAPARUSAHAN SA KANIYA SA KABUNDUKAN NG MARAGONDON, CAVITE NOONG IKA-10
NG MAYO, 1897.
D¥ 467Ô
IBAHAGI ANG IYONG NAGING DAMDAMIN PAGKATAPOS MONG MALAMAN ANG
ILANG MAHAHALAGANG BAHAGI SA BUHAY NI ANDRES BONIFACIO. ISULAT SA SAGUTANG

PAPEL. GAYAHIN ANG PORMAT NA PAGSUSULATAN NG MGA SAGOT.
SA SUSUNOD NA BAHAGI NG ATING PAG-AARAL, SURIIN MO KUNG MASASALAMIN
BA SA TULA NI ANDRES BONIFACIO ANG BUHAY AT MGA KARANASAN NA KANIYANG
PINAGDAANAN? NAKARAGDAG BA ANG MGA ITO UPANG MABISA NIYANG MAIPAHAYAG
ANG KANIYANG EMOSYON O DAMDAMIN SA TULANG KANIYANG NILIKHA?
D¥ 468Ô
BASAHIN AT UNAWAIN:
PAG-IBIG SA TINUBUANG LUPA

NI ANDRES BONIFACIO
ALING PAG-IBIG PA ANG HIHIGIT KAYA

SA PAGKADALISAY AT PAGKADAKILA
GAYA NG PAG-IBIG SA SARILING LUPA?

ALING PAG-IBIG PA? WALA NA NGA, WALA.
PAGPUPURING LUBOS ANG PALAGING HANGAD

SA BAYAN NG TAONG MAY DANGAL NA INGAT,
UMAWIT, TUMULA, KUMANTA'T SUMULAT,
KALAKHAN DIN NIYA'Y ISINISIWALAT.
WALANG MAHALAGANG HINDI INIHANDOG

NG MAY PUSONG MAHAL SA BAYANG NAGKUPKOP,
DUGO, YAMAN, DUNONG, KATIISA'T PAGOD,
BUHAY MA'Y ABUTING MAGKALAGUT-LAGOT.
BAKIT? ALIN ITO NA SAKDAL LAKI,

NA HINAHANDUGAN NG BUONG PAGKASI,
NA SA LALONG MAHAL NAKAPANGYAYARI,

AT GINUGUGULAN NG BUHAY NA IWI?
AY! ITO'Y ANG INANG BAYANG TINUBUAN:

SIYA'Y INA'T TANGI SA KINAMULATAN
D¥ 469Ô
NG KAWILI-WILING LIWANANG NG ARAW
NA NAGBIGAY-INIT SA BUONG KATAWAN.
KALAKIP DIN NITO'Y PAG-IBIG SA BAYAN,

ANG LAHAT NG LALONG SA GUNITA'Y MAHAL,
MULA SA MASAYA'T GASONG KASANGGULAN
HANGGANG SA KATAWA'Y MAPASA-LIBINGAN.
SA ABA NG ABANG MAWALAY SA BAYAN!

GUNITA MA'Y LAGING SAKBIBI NG LUMBAY,
WALANG ALAALA'T INAASA-ASAM
KUNDI ANG MAKITA'Y LUPANG TINUBUAN.
PATI NG MAGDUSA'T SAMPUNG KAMATAYAN

WARI AY MASARAP KUNG DAHIL SA BAYAN
AT LALONG MAHIRAP. OH, HIMALANG BAGAY!
LALONG PAG-IROG PA ANG SA KANYA'Y ALAY.
KUNG ANG BAYANG ITO'Y MASASA-PANGANIB

AT SIYA AY DAPAT NA IPAGTANGKILIK,
ANG ANAK, ASAWA, MAGULANG, KAPATID;
ISANG TAWAG NIYA'Y TATALIKDANG PILIT.
HAYO NA NGA, HAYO, KAYONG NANGABUHAY

SA PAG-ASANG LUBOS NG KAGINHAWAHAN
AT WALANG TINAMO KUNDI KAPAITAN,
HAYO NA'T IBANGON ANG NAABANG BAYAN!
KAYONG NALAGASAN NG BUNGA'T BULAKLAK
D¥ 470Ô
NG KAHO'Y NG BUHAY NA NILANTA'T SUKAT,
NG BALA-BALAKI'T MAKAPAL NA HIRAP,
MULING MANARIWA'T SA BAYA'Y LUMIYAG.
IPAHANDUG-HANDOG ANG BUONG PAG-IBIG

AT HANGGANG MAY DUGO'Y UBUSIN ITIGIS;
KUNG SA PAGTATANGGOL, BUHAY AY MAPATID
ITO’Y KAPALARAN AT TUNAY NA LANGIT!
GAWAIN 1.2.2.A: PAGLINANG NG TALASALITAAN
UPANG HIGIT MONG MAUNAWAAN ANG TULA, BIGYANG-KAHULUGAN ANG
ILANG MAHIHIRAP NA SALITANG GINAMIT NG MAY AKDA. HANAPIN ANG KAHULUGAN NG

MGA ITO SA LOOB NG KAHON, AT ISULAT SA SAGUTANG PAPEL ANG LETRA NG WASTONG
SAGOT. PAGKATAPOS AY GAMITIN ANG MGA SALITANG ITO SA PAGBUO NG ISANG TALATA
NA MAY KAUGNAYAN SA TULA. GAWIN SA ISANG BUONG PAPEL.
isinisiwalat sakbibi itigis

.
__________________ __________________ __________________
__ __ __
lumiyag
tatalikdan __________________
__________________ __
__
a. itapon
b. umibig
c. tatalikuran
d. inilabas/ipinagsasa
bi
e. kaligayahan
Talata: f. matinding
kalungkutan
D¥ 471Ô
GAWAIN 2: SA ANTAS NG IYONG PAG-UNAWA
GAWAIN 1.2.2.B: SA ANTAS NG IYONG PAG-UNAWA

ANG GAWAING ITO AY NAGLALAYONG MASUKAT ANG IYONG NAUNAWAAN
TUNGKOL SA NILALAMAN NG TULANG IYONG BINASA. SAGUTIN NANG MATAPAT ANG MGA
TANONG AT GAWAIN UPANG MATAMO MO ANG IYONG HINAHANGAD NA MAUNAWAAN AT
MAISAGAWA SA PAGTATAPOS NG ARALIN.
SAAN MAAARING IHAMBING ANG PAG-IBIG NA NADARAMA NG MAY-AKDA PARA
SA KANIYANG BAYAN? IPALIWANAG. IGUHIT DIN ANG MAAARING SUMAGISAG SA PAG-IBIG
NA ITO.
Paliwanag:
Iguhit dito ang simbolo/sagisag:
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
ANONG PANAHON NAISULAT ANG TULA? A_________________________
NO ANG KALAGAYANG PANLIPUNAN NG
PILIPINAS NG PANAHONG NAISULAT NG MAY-AKDA ANG TULA? MAGSALIKSIK NG ILANG

IMPORMASYON TUNGKOL DITO AT ITALA SA TULONG NG RAYS CONCEPT ORGANIZER.
GAWIN SA PAPEL. GAYAHIN ANG KASUNOD NA PORMAT.
D¥ 472Ô
SA KASALUKUYAN, PAANO MAIPAKIKITA ANG IYONG PAGMAMAHAL SA BAYAN?
MULI, GUMUHIT O GUMUPIT NG SIMBOLO NA MAGPAPAKITA NG IYONG PAG-IBIG SA
BAYAN. GAWIN SA MAIKSING COUPON BOND.

SI DR. JOSE RIZAL AT ANDRES BONIFACIO AY MAY MAGKAIBANG PANANAW
TUNGKOL SA PAG-IBIG SA BAYAN. MAGTANONG SA IYONG KAKILALA NA SA IYONG
PALAGAY AY MAKATUTULONG UPANG MALAMAN MO ANG KANI-KANILANG PANANAW.
ILAHAD MO ANG MGA ITO. PAGKATAPOS, BUMUO AT IBAHAGI MO NAMAN ANG IYONG
SARILING PANANAW TUNGKOL SA PAG-IBIG SA BAYAN. ISULAT ANG SAGOT SA PAPEL.
Rizal sarili Bonifacio
pag-ibig sa bayan
MAGHANAP NG ISANG TULA SA KASALUKUYANG PANAHON NA PAG-IBIG SA BAYAN

ANG PAKSA. SIPIIN MO ITO AT IHAMBING SA TULANG ISINULAT NI BONIFACIO.
Pag-ibig sa Tinubuang Lupa Ibang tula
____________________________ _____________________________
____________________________ _____________________________
____________________________ _____________________________
____________________________ _____________________________
__________________ _____________________________
_____
ANO ANG IYONG NARAMDAMAM PAGKATAPOS BASAHIN ANG DALAWANG TULA?
D¥ 473Ô
MABISA BANG NAIPAHAYAG NG MGA SUMULAT ANG KANILANG DAMDAMIN SA
ISINULAT NILANG TULA? ANO KAYA ANG NAKATULONG UPANG MAISAGAWA NILA ITO
NANG MABISA? IPALIWANAG.
Alam mo ba na…
Ang tradisyunal na tula ay mga pahayag na kadalasang
nagtataglay ng sukat at tugma sa bawat taludtod, o ang mga salita
at paraan ng pagbuo ng pahayag ay piling-pili, matayutay, at
masining bukod sa pagiging madamdamin.
Ang sukat ay bilang ng mga pantig sa bawat taludtod,
samantalang ang tugma ay pagkakasintunugan ng mga huling pantig
sa bawat taludtod ng saknong.
May aliw-iw at indayog kung bigkasin ang tulang Tagalog dahil
sa tinataglay nitong katutubong tugma. Magkakasintunog ang huling
salita ng taludturan. Karaniwan nang gamitin ang wawaluhin at
lalabindalawahing pantig ang sukat.
BALIKAN ANG TULANG “PAG-IBIG SA TINUBUANG LUPA”, AT SUBUKING SAGUTIN

ANG SUMUSUNOD NA TANONG. ISULAT SA PAPEL ANG SAGOT.
TANONG
SAGOT
ILANG TALUDTOD MAYROON ANG TULA?
ILANG SAKNONG MAYROON ANG TULA?
D¥ 474Ô
ANO ANG SUKAT NG TULA?
MAY TUGMAAN BA ANG MGA DULONG SALITA NG BAWAT TALUDTOD NG MGA
SAKNONG? PATUNAYAN.
MAGBIGAY NG HALIMBAWA NG MGA SALITANG MAGKAKATUGMA SA BAWAT
TALUDTOD NG MGA SAKNONG NG TULA?
NAKATULONG BA ANG MGA ELEMENTO NG TULA UPANG MABISANG MAIPAHAYAG
NG MAY-AKDA ANG KANIYANG EMOSYON O DAMDAMIN? IPALIWANAG.
MULI, MAGHANAP NG ISA PANG TRADISYUNAL NA TULA NA NAGPAPAHAYAG NG
EMOSYON O DAMDAMIN. SIPIIN MO ITO SA IYONG NOTBUK AT PAGKATAPOS AY SURIIN.
MAKATUTULONG SA IYO ANG MGA GABAY NA TANONG SA GAGAWIN MONG PAGSUSURI.
GAMITIN ANG PORMAT SA IBABA. GAWIN SA PAPEL.
Ang may-akda ng tula (maikling talambuhay)
D¥ 475Ô
Pamagat ng Tula
SAGUTIN MO NAMAN ANG SUMUSUNOD NA TANONG. GAWIN SA PAPEL.
Ano ang emosyon o damdaming 2. Ano ang nakatulong upang

ipinahahayag ng may-akda sa mabisang maipahayag ng
kaniyang tula? may -akda ang kaniyang
D¥ emosyon o damdamin? 476Ô
3. Ano ang iyong naging damdamin
matapos mong mabasa ang tula?
Bakit ito ang iyong naramdaman?
Ipaliwanag.
Ilang taludtod mayroon ang tula?

Ilang taludtod mayroon ang bawat taludtod?
Ilan ang sukat ng taludtod?
Magbigay ng halimbawa ng mga salitang magkakatugma sa
bawat saknong.
BUONG HUSAY MONG NAISAGAWA ANG MGA GAWAIN. MARAHIL AY NAUUNAWAAN

MO NA KUNG PAANO MABISANG MAIPAHAHAYAG NG ISANG TAO ANG KANIYANG EMOSYON
O DAMDAMIN? PAANO NGA BA? TINGNAN KO NGA KUNG ALAM MO NA. DUGTUNGAN MO
LAMANG ANG PAHAYAG NA ITO.
D¥ 477Ô
Mabisang maipahahayag ng isang tao ang kaniyang
emosyon o damdamin kung
_______________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
__________
PERO HINDI LAMANG IYAN. MAYROON PANG MAKATUTULONG KUNG PAANO NATIN
MAIPAHAHAYAG ANG ATING EMOSYON O DAMDAMIN. ALAMIN NATIN.
GAWAIN 1.2.2.C: EMOSYON MO... IPAHAYAG MO

MAHALAGANG MAIPAHAYAG NATIN NANG MALINAW AT MAAYOS
ANG ATING DAMDAMIN AT SALOOBIN UPANG MAUNAWAAN TAYO NG ATING KAPWA. SA

PAGPAPAHAYAG NG ATING EMOSYON O DAMDAMIN, MAKATUTULONG ANG PAGGAMIT NG
MGA PANDIWANG NAGLALARAWAN NG ATING NADARAMA.
ANG MGA PANDIWANG NAGPAPAHAYAG NG DAMDAMIN AY MAY
ASPEKTO O PANAHUNAN. HINDI LAMANG GINAGAMIT ANG PANDIWA SA PAGSASAAD NG
KILOS O GALAW. MAY MGA PANDIWA RIN NA MAGAGAMIT SA PAGPAPAHAYAG NG
DAMDAMIN TULAD NG SUMUSUNOD:(ILAN ITO SA MAKIKITA SA TULANG “PAG-IBIG SA
TINUBUANG LUPA”).
ISULAT SA KABILANG KOLUM ANG DAMDAMING IPINAHAHAYAG NG BAWAT
PANDIWA. GAWIN SA PAPEL. GAYAHIN ANG KASUNOD NA PORMAT.
MGA PANDIWANG NAGPAPAHAYAG NG EMOSYON O DAMDAMIN

EMOSYON O DAMDAMIN
PAGPUPURING LUBOS
D¥ 478Ô
BUONG PAGKASI
SAKBIBI NG LUMBAY
WARI AY MASARAP
TUNAY NA LANGIT
A. BALIKAN ANG ISA SA MGA TULANG IPINAHANAP KO SA IYO SA MGA

NAUNANG GAWAIN. ITALA ANG MGA PANDIWANG GINAMIT NG MAY-AKDA
SA PAGPAPAHAYAG NG KANIYANG EMOSYON O DAMDAMIN. ISULAT SA
SAGUTANG PAPEL.
B. BATAY SA MGA PANDIWANG GINAMIT NG MAY-AKDA, ANO ANG

DAMDAMING NANGINGIBABAW SA KANIYANG TULA? IPALIWANAG.
C. IKAW NAMAN ANG MAGPAHAYAG NG IYONG DAMDAMIN. SAGUTIN MO

LAMANG NANG TAPAT ANG KASUNOD NA TANONG. “ANO ANG IYONG
NARARAMDAMAN SA MGA ORAS NA ITO?” GAWIN MO SA PAPEL.
D¥ 479Ô
PAGKATAPOS MONG MAUNAWAAN ANG IBA’T IBANG KONSEPTO KAUGNAY NG
ARALING ITO, PALALIMIN PA NATIN ANG IYONG PAG-UNAWA SA SUSUNOD NA BAHAGI.
ANG IYONG LAYUNIN SA BAHAGING ITO AY HIGIT PANG MAPALALIM ANG IYONG
PAG-UNAWA SA MAHAHALAGANG KONSEPTO NA NAIS KONG IWANAN SA IYONG ISIPAN
DAHIL ITO ANG TULAY UPANG MAISAGAWA MO NANG BUONG HUSAY ANG INAASAHANG
PRODUKTO NA ISASAGAWA MO SA PAGTATAPOS NG ARALING ITO.
GAWAIN 1.2.2.D: ALAM KO NA…
Higit mong
maipahahayag ang
iyong emosyon o
damdamin kung…
ANONG MAHAHALAGANG KONSEPTO ANG IYONG NATUTUHAN SA ARALIN? PAANO

MO ITO GAGAMITIN SA IYONG SARILING BUHAY? MAY NABAGO BA SA IYONG SARILI,
MATAPOS MONG MAUNAWAAN ANG MGA KONSEPTONG ITO? IBAHAGI. NGAYON AY
NAKAHANDA KA NANG ILIPAT ANG IYONG NATUTUHAN SA TUNAY NA SITWASYON, NANG
SA GAYO’Y MAKITA MO ANG KABULUHAN NG PAG-AARAL NG MODYUL NA ITO.
GAWAIN 1.2.2.E : DAMDAMIN KO… ISULAT KO
D¥ 480Ô
SA BAHAGING ITO, ILILIPAT MO NA ANG IYONG NATUTUHAN SA
SITWASYONG KASALUKUYAN MONG GINAGALAWAN. ITO AY ANG PAGSULAT NG SARILING
TULA NA NAGPAPAHAYAG NG EMOSYON O DAMDAMIN SA ISANG TAONG INIIDOLO O
HINAHANGAAN. BASAHIN ANG KASUNOD SITWASYON.
Sitwasyon:
Nais ng inyong Punong-bayan na parangalan ang mga taong
nakapag-ambag o nakagawa ng kabutihan sa inyong pamayanan. Isang
paligsahan sa pagsulat ng tula an8ˆ"B_Içñà»»LBÇE)e¥ƒÃO¡ÆÑ‡mÝB³
T¢…²ÌË`"
Ü<âkø9áMþš*˜ì,
&â57&&àm5éd~épŽ”Ã®EU‡ObÇ†QìsµŸ}”YƒŒS³* p<
¢‘iEƒF†t¨ÉN©.áÆsKE‡ñ'Š÷6}xY–G™Ôï7g{½›¥SY\‰€Th ﾤ í}-å¯rª•4É
®©?Hw‚s3F˜J@
jÃò-ép:¯iNÙƒç! o@Møõ+S¯g{ﾧ°ò:VUâ êd3äc/ÚèÒ9|kßza
ƒaò«àAÖè•hs½eõ8}êü-håÙó*v& `ïÍWí}Ë¡±^‰Š€–yçBiOdD9“cZŸÈÕ }
éöñò»[G _ŒÄT`‚Nž$ŠÖ÷OmNÛy¡S481É…ﾧﾧ/½ñBzHwÅ@”
D¥ 481Ô
ANO ANG IYONG NATUTUHAN SA ISINASAGAWANG GAWAIN? MAKATUTULONG BA
ITO SA IYONG PANG-ARAW-ARAW NA BUHAY? PAANO?

PAGKATAPOS MONG MATUTUHAN ANG TUNGKOL SA TULA BILANG ISA SA MGA
AKDANG PAMPANITIKAN, NGAYON AY MAKIKITA MO ANG PAGKAKAIBA NITO SA ISA PANG
AKDANG TULUYAN-ANG SANAYSAY.
ARALIN 1.2.2: SANAYSAY
ANG KARANASAN ANG NAGTUTULAK SA TAO UPANG SIYA AY
MAKAPAGPAHAYAG. MARAMING KARANASAN ANG IDINULOT NG PANANAKOP NG MGA
DAYUHANG ESPAÑOL SA LOOB NG MAHABANG PANAHON. BAGAMAT DUMANAS NG
PANINIIL ANG MGA PILIPINO SA KAMAY NG MGA DAYUHAN, HINDI ITO NAGING HADLANG
UPANG IPAHAYAG NILA ANG KANILANG PANANAW, DAMDAMIN AT SALOOBIN.
SA PAGKAKATAONG ITO, ISA PA RING AKDANG PAMPANITIKAN ANG IYONG PAG-
AARALAN- ANG SANAYSAY. GAYUNDIN, MAKIKITA ANG KABISAAN NG ISANG MAHUSAY
NA SANAYSAY SA PAMAMAGITAN NG MAAYOS NA PAGKAKAHANAY NG PANGUNAHIN AT
MGA PANTULONG NA KAISIPAN. KUNG GAYON, MAHALAGANG TANONG NA ATING PAG-
UUKULAN SA PAG-AARAL NA ITO ANG: PAANO IPINAHAYAG NG MGA MANUNULAT ANG
KASAYSAYAN, KAUGALIAN AT KALAGAYANG PANLIPUNAN NG BANSA SA KANILANG
PANAHON?
GAWAIN 1.2.3.A: KALAKASAN, KAHINAAN…

TUKUYIN AT ITALA
D¥ 482Ô
SINASABING ANG ISANG TAO MAGING ANG ISANG BANSA AY NAGTATAGLAY NG
MGA KALAKASAN AT KAHINAAN. BATAY SA MGA PAHAYAG, TUKUYIN MO ANG MGA
KALAKASAN AT KAHINAAN NG MGA PILIPINO. MAAARI KA PANG MAGTALA NG
KARAGDAGANG KATANGIAN AT MGA PATUNAY TUNGKOL DITO.
ñF£ËL°iMÄÚÖ ÿq*t§| ™àÂ¹§RLC

wÕ w"I‘ÀAf£ðR G™G,Ahá®! s4šaSÖ ª¥z™…ÕØâÒx~!
_îÔ¸èLJåDõ5kaò~èæì=9y @¤6è©úöüa° œnÓî`$ÀÝå©8F”#ã¬ëŠ~”
tb\ŠkSÍåam÷£þÃŸŸF‘p ÷2K#?!„+™ÙH#! ¯Q)†hVÚŠ*$Vµåû
ÔI¯ k.VÅ™ ó3z¥PÃ4¢ Ãëÿl
ajÞ™+žÖØl=Š-‘ ôçlßk
+
xy|"f€R^ËÀ,V.Òé¬i» ã+*l£íÂzchÙmÞ
nQœÕaä¨nPÙ®D øf
R¤@FqJÒL+i ¢œÅ×°{äÇHmM¤ï
øL>òbŸÛW År²À-
+ïftlW
È!
~ÑÔï#B‡tØ¥Ëá‚i˜*
&1'u=ÿ-6m
3>ê‡2âWl´QC†Sž
va½ý„aâW|‚VE|_ôBè…
³$@c´dG•†’S^9¯¤
nË˜}Á—cYH= µ»
»@ åJ•"š®Vâ=)G+ÊayŽAq
0zzÐj¥µ‘ïg:ýå ´RY+B¥§… Ÿ?U"ë,ek"›êQ!
‰¨Ütb9à²™- O'ø2©!‰ 3Sí}>}šÑ×lïeÍ`
Á4åÑ¸é¤"Á ‚å‚«¢Ed%,¿}
¿Ä($¦o8}â7¸çU
ü\·`ò`çÁ,ðyýi</
MhAî=INPIŠÐÑúá¶7
r
%p’ZÛÆ”6ÓÍ@þ×›m
_SÆÄ¡ªÅ':¢
£cÓÞôÒõJ‚Â^©azz+úb
·t[DF43 ²‹Àšd
D¥ 483Ô
ANO-ANO ANG KALAKASAN AT KAHINAAN NG MGA PILIPINO BATAY SA MGA
PAHAYAG? GAWIN SA PAPEL. GAYAHIN ANG PORMAT.
KALAKASAN
PATUNAY
KAHINAAN
PATUNAY
D¥ 484Ô
.
D¥ 485Ô
SA IYONG PALAGAY, PAANO NAKAAAPEKTO ANG MGA ITO SA KALAGAYAN NG
BANSA? DUGTUNGAN ANG PAHAYAG. ISULAT ANG SAGOT SA PAPEL. GAYAHIN ANG
PORMAT.
ANG KALAKASAN NG MGA PILIPINO AY:
¤á¦
”ˆ
€Ïj
êâ
“©
SAMANTALA, ANG MGA KAHINAAN NG MGA PILIPINO AY …(ISULAT SA LOOB NG
ALIMANGO):
W~ º:
m
D¥ 486Ô
ÿ „ý
ALIN ANG NAKAHIHIGIT ANG KALAKASAN O ANG KAHINAAN NG MGA PILIPINO?

PATUNAYAN.
GAWAIN 1.2.3.B:: LIHIM NG MGA SALITA … TUKLASIN
TUKLASIN MO ANG LIHIM NG MGA SALITANG PINAHUHULAAN? ALAMIN MO ANG
TEKNIK UPANG MATUKOY ANG MAHALAGANG SALITA NA GAGAMITIN SA SANAYSAY NA
IYONG BABASAHIN.
HALIMBAWA:
AKO ANG SIMULA NG BUHAY
AT SIMULA PA RIN NG UMAGANG KAYGANDA
GITNA NG BAHAY NA KONGKRETO
AT SIMULA NG ARAW-ARAW NA BIYAYA
AT KATAPUSAN NG BAGAY .
D¥ 487Ô
NATUKLASAN MO BA KUNG ANONG SALITA AKO?
TAMA, ANG SALITA AY BUHAY.
2. AKO ANG SIMULA NG KATOTOHANAN
AT KATAPUSAN NG TAPAT NA PAGSINTA

AKO ANG MATATAGPUAN SA UNAHAN NG LIGAYA
NGUNIT NASA GITNA NG KAWALAN
AKO ANG SIMULA NG YAMAN NG BAWAT BANSA
AT SIMULA RIN NG ALAB NG PUSO
AKO ANG KATAPUSAN NG PAG-ASA
NGUNIT SIMULA NG NABUHAY NA PANGARAP.
HULAAN MO ANG SALITA.
SIMULA AKO NG ELEMENTONG PINAG-UUSAPAN

AT KATAPUSAN NG MABAGAL NA PAG-UNLAD
AKO ANG NASA UNAHAN NG ULAP NA BUGHAW
AKO PA RIN ANG SIMULA NG KATAHIMIKAN
NASA GITNA NG MALAKAS NA TAWANAN
AKO ANG NASA UNAHAN NG SIMULA
AT SIMULA PA RIN NG YUKONG WALANG HUMPAY
AKO ANG KATAPUSAN NG MUSIKANG KULANG SA TONO
AT WAKAS NG NANAY NA ‘DI MATAGPUAN.
HULAAN MO ANG SALITA.
NATUKLASAN MO BA KUNG PAANO MAHUHULAAN ANG MGA SALITA? NATUKOY

MO BA NA ITO AY ANG KALAYAAN AT EDUKASYON? TAMA, KUNG NAPANSIN MO AY
WALANG KAUGNAYAN ANG MGA PAHAYAG SA BAWAT ISA. ANG TANGING PALATANDAAN
PARA MAHULAAN ANG SALITA AY ANG PAGGAMIT NG SIMULA, GITNA AT KATAPUSAN NG
D¥ 488Ô
KASUNOD NA SALITA/MGA SALITA. KUNG GAYON, BINABATI KITA! ALAM KONG NASAGOT
MO ANG MGA TANONG AT GAWAIN SA BAHAGING ITO. NGAYON AY HANDA KA NA PARA SA
MGA GAWAIN SA BAHAGING PAUNLARIN.
ANG BAHAGING ITO NG PAG-AARAL AY MAKATUTULONG UPANG LUBUSAN MONG
MAKILALA ANG SANAYSAY BILANG ISANG AKDANG PAMPANITIKAN. MAIHAHAMBING MO
ITO SA IBA PANG AKDANG PAMPANITIKANG PINAG-ARALAN KUNG MATUTUKOY MO ANG
KATANGIAN NITO. TUTUKLASIN MO RIN KUNG PAANO NAKATUTULONG ANG PAGGAMIT NG

PANGUNAHIN AT MGA PANTULONG NA KAISIPAN SA PAGBUO NG SANAYSAY. GAYUNDIN, SA
PAGBABASA NG HALIMBAWANG AKDA MALALAMAN MO ANG KALIGIRANG PINAGMULAN
AT MGA DAHILAN NG MAY-AKDA. DAHIL DITO, MAHALAGANG TANONG NA DAPAT
TANDAAN: PAANO IPINAHAYAG NG MGA MANUNULAT ANG KASAYSAYAN, KAUGALIAN AT
KALAGAYANG PANLIPUNAN NG BANSA SA KANILANG PANAHON? IYONG BALIKAN ANG
ILANG TALA SA BUHAY NI DR. JOSE P. RIZAL.
ALAM MO BA NA …
SI DR. JOSE P. RIZAL AY IPINANGANAK NOONG HUNYO 19, 1861 SA CALAMBA,
LAGUNA, ARAW NG MIYERKULES SA PAGITAN NG IKA-11:00 AT 12:00 NG GABI.
ANG KANIYANG INA NA SI GNG. TEODORA ALONZO Y QUINTOS REALONDA AY
NAHIRAPAN SA PANGANGANAK SAPAGKAT ANG ULO NI JOSE AY MALAKI KAYSA
KARANIWAN.
ANG KANIYANG AMA NA SI DON FRANCISCO MERCADO RIZAL AY ISINILANG SA
BIΗΗ͂AN, LAGUNA.
BATA PA LAMANG SI JOSE AY KINAKITAAN NA NG ANGKING TALINO SAPAGKAT
TATLONG TAONG GULANG PA LAMANG AY NATUTUHAN NA NIYA ANG ALPABETO.
NAKASULAT NG DULANG ITINANGHAL SA PISTA NG BAYAN AT SA GULANG NA WALO AY
ISINULAT ANG TULANG NAUUKOL SA KAHALAGAHAN AT PAGMAMAHAL SA WIKA.
NATAMO NI JOSE ANG UNANG PAG-AARAL SA KANIYANG UNANG GURO, ANG
KANYANG INA. SAMANTALA, NAGING GURO NAMAN NIYA SI JUSTINIANO AQUINO CRUZ
SA BIΗΗ͂AN, LAGUNA.
D¥ 489Ô
IPINAGPATULOY NIYA ANG PAG-AARAL SA ATENEO MUNICIPAL DE MANILA.
SAMANTALA, SA UNIBERSIDAD NG SANTO TOMAS SIYA NAGSIMULANG MAG-ARAL NG
MEDISINA SUBALIT TINAPOS NIYA ITO SA UNIBERSIDAD CENTRAL DE MADRID.

NAKAPAGSALITA SIYA NG DALAWAMPU’T DALAWANG WIKA.
MARAMI SIYANG NAISULAT NA AKDANG PAMPANITIKAN TULAD NG TULA, DULA,
NOBELA, SANAYSAY, ATBP.
MAITUTURING NA ISANG MANGGAGAMOT, SIYENTIPIKO, MAKATA, DALUBWIKA,
MANANALIKSIK AT PILOSOPO.
(10)NAGBUWIS NG BUHAY PARA SA BAYAN. BINARIL SA BAGUMBAYAN NA

NGAYON AY TINATAWAG NA LUNETA NOONG DISYEMBRE 30, 1896 DAHIL
SA PARATANG NA PANGHIHIMAGSIK LABAN SA MGA ESPAΗΗ͂OL.
(11)KINIKILALANG PAMBANSANG BAYANI DAHIL SA SUMUSUNOD NA SALIK:
A. SI RIZAL AY KAUNA-UNAHANG PILIPINONG UMAKIT UPANG ANG BUONG
BANSA AY MAGKAISA-ISANG MAGHIMAGSIK LABAN SA MGA ESPAΗΗ͂OL.
B.SI RIZAL AY HUWARAN NG KAPAYAPAAN.
C.SI RIZAL AY MAY MADULANG PAGKAMATAY.
GAWAIN 1.2.3.C.: AKO AT ANG BAYANI
PAGKATAPOS MONG BASAHIN ANG MAHAHALAGANG TALA SA BUHAY NG
PAMBANSANG BAYANI, SUBUKIN MONG ISULAT ANG MGA KAISIPANG NAIBAHAGI NITO SA
PAMAMAGITAN NG PAGDURUGTONG SA MGA PAHAYAG. GAWIN SA PAPEL.

NABATID KO NA ANG BUHAY NI DR. JOSE P. RIZAL AY
________________________________________________________________
____________________________________________________________
HINDI MAIKAKAILA ANG MARUBDOB NA PAGMAMAHAL NIYA SA BAYAN DAHIL
________________________________________________________________
D¥ 490Ô
________________________________________________________________
__________________________________________________________
BILANG MAG-AARAL, NAIS KONG
________________________________________________________________
________________________________________________________________
__________________________________________________________
NAIS MO BANG MARAGDAGAN ANG IYONG PAGKAKILALA SA PAMBANSANG

BAYANI? KUNG GAYON, BASAHIN ANG KANIYANG SANAYSAY.
GAWAIN 1.2.3.D: LIGHT.: MGA KAISIPAN … HANAPIN

AT PATUNAYAN
BAGO MO BASAHIN ANG SANAYSAY, NAIS KONG LAGYAN MO NG TSEK(√) ANG

MGA KAISIPAN NA SA PALAGAY MO AY MATATAGPUAN SA SANAYSAY.
___1. LIKAS NA TAMAD ANG MGA PILIPINO.
___2. HINDI TAMAD ANG MGA PILIPINO.
___3. ANG KATAMARAN NG MGA PILIPINO AY BUNGA NG KALAGAYANG

PANLIPUNAN
SA PANAHON NG MGA ESPAÑOL.
___4. ISA SA DAHILAN NG KATAMARAN NG MGA PILIPINO AY ANG MAINIT NA

SINGAW NG PANAHON.
___5. ANG SIKAP AT PAGKUKUSA AY NAPANATILI NG MGA PILIPINO SA KABILA

NG
DI- MAGANDANG SISTEMANG UMIIRAL SA PANAHON NG MGA ESPAÑOL.
___6. ANG PAGSASAKA’Y NAPABAYAAN DAHIL PA RIN SA SAPILITANG PAGGAWA
NA
IPINATUTUPAD NG PAMAHALAAN.
___7. SINUSUPORTAHAN NG MGA ESPAÑOL ANG MGA MAGSASAKA NA ANG

PANANIM AY PININSALA NG MGA HAYOP O BAGYO.
D¥ 491Ô
___8. AYON KAY JOSE RIZAL, KUNG WALANG EDUKASYON AT WALANG
KALAYAAN,
WALANG PAGBABAGONG MAISASAGAWA, WALANG HAKBANG NA
MAKAPAGDUDULOT NG BUNGANG NINANAIS.
___9. NAGPAPAHIRAM NG PUHUNANG SALAPI ANG MGA ESPAÑOL SA LAYUNING

MAPAUNLAD ANG BUHAY NG MGA MAGSASAKA.
___10.ANG MGA PILIPINO AY NAGKAROON NG MABABANG PAGKILALA SA SARILI

AT
PAGWAWALANG-BAHALA SA PAGGAWA DAHIL SA MALUPIT NA SISTEMA
NG
EDUKASYON.
ANGIYONG PAGBABASA AT PAG-UNAWA SA SANAYSAY NA PINAMAGATANG

“ANG KATAMARAN NG MGA PILIPINO” NA ISINULAT NI DR. JOSE P. RIZAL ANG
MAGPAPATUNAY SA MGA KAISIPAN KUNG ITO AY BINANGGIT SA KANIYANG SANAYSAY.
SIKAPIN MONG SALUNGGUHITAN ANG MGA KAISIPANG NAPATUNAYAN MONG

TUWIRANG BINABANGGIT DITO.
ÿüc3/önp,— ANG KATAMARAN NG MGA

øìq0np PILIPINO
NI DR. JOSE P. RIZAL
(ANG MATUTUNGHAYAN AY ISANG

LAGOM SA TAGALOG NG SANAYSAY
NA “LA INDOLENCIA DE LOS
FILIPINOS,” NA NALATHALA SA LA SOLIDARIDAD MULA NOONG HULYO 15
HANGGANG SETYEMBRE 15, 1890. ANG SANAYSAY NA ITO’Y ISINULAT NI RIZAL
SA IKALAWANG PAGTUNGO NIYA SA EUROPA. ISINULAT NIYA ITO BILANG
TUGON SA PAULIT-ULIT NA UPASALA SA MGA PILIPINO NA SILA’Y MGA TAMAD.
ANG UPASALANG ITO’Y HINDI TINUTULAN NI JOSE RIZAL SA KANIYANG
SANAYSAY. MANAPA’Y INAMIN NGA NIYA ANG PAG-AANGKIN NG KATAMARAN NG
KANIYANG MGA KABABAYAN. AT SA PAG-AMIN NIYANG IYAN AY NAGBIGAY SIYA
NG MGA MATUWID KUNG BAKIT ANG MGA PILIPINO AY MASASABI NGANG
TAMAD. NARITO ANG KANIYANG MGA MATUWID.
D¥ 492Ô
ANG PANGUNAHING SANHI AY ANG MAINIT NA SINGAW NG PANAHON.
KAHIT NA ANG MGA BANYAGANG NANDARAYUHAN SA PILIPINAS BUHAT SA MGA
BAYANG MALAMIG ANG KLIMA AY NAGIGING TAMAD PAGDATING DITO AT AYAW
HUMAWAK NG MABIBIGAT NA GAWAIN. SA BAYANG MAINIT ANG PANAHON,
KAHIT HINDI KUMILOS ANG ISANG TAO, SIYA’Y PINAGPAPAWISAN AT HINDI
MAPALAGAY. WIKA PA NI RIZAL: ANG MGA EUROPEONG NANINIRAHAN SA
PILIPINAS AY NANGANGAILANGAN PA NG MGA TAGAPAYPAY AT TAGAHUGOT NG
SAPATOS, AT HINDI NAGSISIPAGLAKAD KUNDI LAGING LULAN NG KANILANG
KARWAHE, GAYONG MASASARAP ANG KANILANG KINAKAIN AT GINHAWA ANG
KANILANG KABUHAYAN. SILA’Y MALAYA, ANG BUNGA NG KANILANG MGA
PAGSISIKAP AY PARA SA KANILANG SARILI, MAY PAG-ASA SA KINABUKASAN, AT
IGINAGALANG NG MADLA. ANG ABANG KATUTUBO, ANG TAMAD NA KATUTUBO AY
KULANG SA PAGKAIN, WALANG INAASAHAN SA ARAW NG BUKAS, ANG BUNGA NG
KANILANG PAGOD AY SA IBA NAPUPUNTA, AT KINUKUHA SILA SA PAGGAWANG
SAPILITAN.
SINASABING ANG MGA EUROPEO AY NAHIHIRAPAN SA MGA BAYANG MAINIT

ANG SINGAW NG PANAHON PALIBHASA’Y HINDI SILA HIRATI SA GAYONG KLIMA,
KAYA’T KARAMPATAN LAMANG NA DULUTAN SILA NG BALANANG
MAKAPAGPAPAGINHAWA SA KANILANG KALAGAYAN. DATAPUWA’T ANG WIKA NGA
NI RIZAL, ANG ISANG TAO’Y MAAARING MABUHAY KAHIT SAAN KUNG SISIKAPIN
LAMANG NIYANG IBAGAY ANG KANYANG SARILI SA HINIHINGI NG
PANGANGAILANGAN.
ANG SIKAP AT PAGKUKUSA AY NAWALA SA MGA PILIPINO DAHIL DIN SA

KAGAGAWAN NG MGA KASTILA. ANG MGA PILIPINO, NANG BAGO DUMATING ANG
MGA KASTILA AY GINHAWA SA KANILANG KABUHAYAN, NAKIKIPAGKALAKALAN
SILA SA TSINA AT IBA PANG MGA BANSA, AT HINAHARAP NILA ANG PAGSASAKA,
PAGMAMANUKAN, PAGHABI NG DAMIT AT IBA PA. KAYA’T MAPAGKIKILALANG
NANG WALA PA RITO ANG MGA KASTILA, ANG MGA PILIPINO BAGAMAN ANG MGA
PANGANGAILANGAN NILA’Y HINDI NAMAN MARAMI, AY HINDI MGA
MAPAGPABAYANG GAYA NGAYON.
ANG LAHAT NG INDUSTRIYA AT PATI NA ANG PAGSASAKA AY NAPABAYAAN

SAPAGKAT ANG MGA PILIPINO’Y HINDI MAKAPAGTANGGOL LABAN SA
PANANALAKAY NG MGA MANDARAMBONG BUHAT SA MINDANAW AT SULU.
PAANO’Y AYAW PAHINTULUTANG MAKAPAG-INGAT NG MGA BARIL AT IBA PANG
D¥ 493Ô
SANDATA ANG MGA PILIPINONG NAIIWAN SA BAYAN HABANG ANG IBA’Y WALA
AT KASAMA SA MGA PANDARAYUHANG WALANG KABULUHAN. NANG PANAHON NG
KASTILA’Y MARAMING DIGMA AT KAGULUHAN SA LOOB NG BAYAN AT MARAMING
IPINAPAPATAY.ISINALAYSAY NI RIZAL ANG NANGYARI SA ISANG PULONG
MALAPIT SA SEBU, NA HALOS NAWALAN NG TAO SAPAGKAT MADALING
NANGABIHAG NG MGA PIRATANG BUHAT SA SULU PALIBHASA’Y WALANG SUKAT
MAIPANANGGOL SA SARILI.
ANG PAGSASAKA’Y NAPABAYAAN DAHIL PA RIN SA SAPILITANG PAGGAWA NA

IPINATUTUPAD NG PAMAHALAAN. DAHIL SA MARAMING PANDARAYUHANG
GINAGAWA NG MGA KASTILA, KAILANGAN ANG WALANG TIGIL NA PAGGAWA NG
MGA BARKO, KAYA’T MARAMING PILIPINO ANG PINAPAGPUPUTOL NILA NG MGA
KAHOY SA GUBAT UPANG MAGAMIT. WALA TULOY KATIYAKAN ANG KABUHAYAN
NG MGA TAO KAYA’T NAGING MGA MAPAGPABAYA. TUNGKOL DITO’Y SINIPI NI
RIZAL SI MORGA NA NAGSABI (SA KANYANG SUCESOS) NA HALOS
NAKALIMUTAN NA NG MGA KATUTUBO ANG PAGSASAKA, PAGMAMANUKAN, ANG
PAGHABI, NA DATI NILANG GINAGAWA NOONG SILA’Y MGA PAGANO PA
HANGGANG SA MGA ILANG TAON PA PAGKATAPOS NG PAGSAKOP. IYAN ANG
NAGING BUNGA NG TATLUMPU’T DALAWANG TAON NG SAPILITANG PAGGAWA NA
IPINATAW SA MGA PILIPINO.
ANG PAMAHALAA’Y WALANG DULOT NA PAMPASIGLA UPANG ANG MGA TAO AY

MAHIKAYAT NA GUMAWA. PINATAMLAY KASTILA ANG
NG MGA
PAKIKIPAGKALAKALAN SA MGA BANSANG MALAYA, GAYA NG SIAM, CAMBODIA,
AT HAPON, KAYA’T HUMINA ANG PAGLULUWAS NG MGA PRODUKTONG PILIPINO
AT ANG INDUSTRIYA AY HINDI UMUNLAD. ANG PILIPINO’Y HINDI MAAARING
GUMAWA SA KANILANG BUKID KUNG WALANG PAHINTULOT NG PAMAHALAAN.
BUKOD SA MGA IYAN, ANG PILIPINO’Y HINDI TUMATANGGAP NG

KARAMPATANG HALAGA SA KANILANG MGA PRODUKTO. SINABI NI RIZAL NA
ALINSUNOD SA ISTORYA, MATAPOS ALIPININ NG MGA ENCOMENDERO ANG MGA
PILIPINO, SILA’Y PINAGAGAWA PARA SA SARILI NILANG KAPAKINABANGAN, AT
ANG IBA NAMA’Y PINIPILIT NA SA KANILA IPAGBILI ANG INAANI O PRODUKTO
SA MALIIT NA HALAGA AT KUNG MINSA’Y WALA PANG BAYAD O KAYA’Y
DINADAYA SA PAMAMAGITAN NG MGA MALING TIMBANGAN AT TAKALAN.
ALINSUNOD PA RIN KAY RIZAL, ANG LAHAT NG NEGOSYO’Y SINASARILI NG

GOBERNADOR, AT SA HALIP PUKAWIN ANG MGA PILIPINO SA KANILANG
D¥ 494Ô
PAGPAPABAYA, ANG INIISIP LAMANG NIYA’Y ANG KANYANG KAPAKANAN KAYA’T
SINUSUGPO ANG ANO MANG MAKAAAGAW NIYA SA MGA PAKINABANG SA
PANGANGALAKAL.
MGA KUNG ANU-ANONG KUSKOS-BALUNGOS SA PAKIKITUNGO SA

PAMAHALAAN, MGA“KAKUWANAN” NG PULITIKA, MGA KINAKAILANGANG
PANUNUYO AT “PAKIKISAMA,” MGA PAGREREGALO, AT ANG GANAP NA
PAGWAWALANG-BAHALA SA KANILANG KALAGAYAN,- ANG MGA IYAN AY NAGING
PAMATAY-SIGLA SA PAGGAWANG KAPAKI-PAKINABANG.
NARIYAN PA ANG HALIMBAWANG IPINAMALAS NG MGA KASTILA: PAG-IWAS

SA PAGPAPARUMI NG KAMAY SA PAGGAWA, PAGKUHA NG MARAMING UTUSAN SA
BAHAY, NA PARA BANG ALANGAN SA KANILANG KALAGAYAN ANG MAGPATULO NG
PAWIS, AT ANG PAGKILOS NA ANIMO’Y KUNG SINONG MAGINOO AT PANGINOON
NA IPINAGING PALASAK TULOY NG KASABIHANG “PARA KANG KASTILA,”- ANG
LAHAT NG IYAN AY NAGPUNLA SA KALOOBAN NG MGA PILIPINO NG BINHI NG
KATAMARAN AT PAGTANGGI O PAGKATAKOT SA MABIBIGAT NA GAWAIN.
AT ANG WIKA PA NG MGA PILIPINO NOON: “BAKIT GAGAWA PA? ANG SABI
NG KURA AY HINDI RAW MAKAPAPASOK SA KAHARIAN NG LANGIT ANG TAONG
MAYAMAN.”
ANG SUGAL AY BINIBIGYAN NG LUWAG, AT ITO’Y ISA PA RING NAGPAPALALA

NG KATAMARAN.
ANG PILIPINO’Y HINDI BINIBIGYAN NG ANO MANG TULONG NA SALAPI O

PAUTANG UPANG MAGING PUHUNAN. KUNG MAY SALAPI MAN ANG ISANG
PILIPINONG MAGSASAKA, ANG NATITIRA, MATAPOS BAWASIN ANG BUWIS AT
IBA PANG IMPUWESTO AY IPINAMBABAYAD NAMAN NIYA SA KALMEN, KANDILA,
NOBENA, AT IBA PA.
KUNG ANG MGA PANANIM AY PINIPINSALA NG BALANG O NG BAGYO, ANG

PAMAHALAAN AY HINDI NAGBIBIGAY NG ANO MANG TULONG SA MGA
MAGSASAKA, KAYA ANG MGA ITO AY INAALIHAN NG KATAMARAN.
WALANG PAMPASIGLANG IBINIBIGAY SA PAGPAPAKADALUBHASA. MAY ISANG

PILIPINONG NAG-ARAL NG KIMIKA SA EUROPA, NGUNIT HINDI MAN LAMANG
SIYA PINAG-UKULAN NG PANSIN.
D¥ 495Ô
ANG KATAMARA’Y PINALULUBHA PANG LALO NG DI MABUTING SISTEMA NG
EDUKASYON. GANITO ANG WIKA NI RIZAL:
“IMINULAT PALIBHASA SA HALIMBAWA NG MAPAGBULAY-BULAY AT TAMAD

NA PAMUMUHAY NG MGA MONGHE, ANG MGA KATUTUBO NAMA’Y WALANG
GINAWA KUNDI IUKOL ANG KANILANG BUHAY SA PAGKAKALOOB NG KANILANG
SALAPI SA SIMBAHAN DAHIL SA INAASAHANG MGA HIMALA AT IBA PANG
KATAKA-TAKANG BAGAY. ANG KANILANG KALOOBAN AY NAGAYUMA; BUHAT SA
PAGKABATA AY WALA SILANG NATUTUHAN KUNDI ANG PAGKILOS NA PARANG
MGA MAKINA NA HINDI NALALAMAN ANG BUONG KABAGAYAN. KATAKA-TAKA
BANG ANG GANITONG MALING PAGMUMULAT SA ISIP AT KALOOBAN NG ISANG
BATA AY MAGBUNGA NG KAHAMBAL-HAMBAL NA MGA PAGKAKASALUNGATAN?
IYANG WALANG PUKNAT NA PAGTUTUNGGALI NG ISIP AT NG TUNGKULIN… AY
HUMANTONG SA PANANAMLAY NG KANYANG MGA PAGSISIKAP, AT SA TULONG NG
INIT PANAHON, ANG KANIYANG WALANG KATAPUSANG PAG-AATUBILI, ANG
KANIYANG MGA PAG-AALINLANGAN AY SIYANG NAGING UGAT NG KANIYANG
KATAMARAN.”
ANG SISTEMA NG EDUKASYON, NA ISANG KAWIL NG MGA PAGMAMALUPIT,

AY NAGPATAMLAY SA HALIP NA MAGPASIGLA SA PILIPINO. SIYA’Y NAGKAROON
NG MABABANG PAGKAKILALA SA SARILI AT PAGWAWALANG-BAHALA SA
PAGGAWA.
ANG ISA PANG NAGPALALA SA KATAMARAN NG MGA PILIPINO AY ANG

KAWALAN NILA NG DAMDAMIN BILANG ISANG BANSA PALIBHASA’Y
PINAGKAITAN SILA NG KARAPATANG MAKAPAGTATAG NG MGA SAMAHAN NA
MAGBIBIGAY SA KANILA NG PAGKAKATAONG MAGKAUNAWAAN AT MAGKAISANG
DAMDAMIN.
PALIBHASA NGA’Y WALANG BANSANG KINAAANIBAN, ANG MGA PILIPINO’Y

HINDI NAGKAROON NG PAGKABAHALA SA ANO MANG KAHIRAPANG DINARANAS
NG MGA TAO. PATAY ANG APOY NG KANILANG PAGSISIKAP, AT WALANG SUKAT
MAKAGANYAK SA KANILA NA MAG-UKOL NG PANAHON AT SIGLA ALANG-ALANG
SA KAUNLARAN AT KASAGANAAN NG KANILANG BAYAN.
ANG RIZAL: “ANG EDUKASYON AY SIYANG

SABI NI LUPA, AT ANG KALAYAAN
AY SIYANG ARAW, NG SANGKATAUHAN. KUNG WALANG EDUKASYON AT WALANG
D¥ 496Ô
KALAYAAN, WALANG PAGBABAGONG MAISASAGAWA, WALANG HAKBANG NA
MAKAPAGDUDULOT NG BUNGANG NINANAIS.”
1. TUNGKOL SAAN ANG SANAYSAY?
2. ISA-ISAHIN ANG DAHILAN NG SINASABING KATAMARAN NG MGA PILIPINO? ISULAT

SA PAPEL ANG SAGOT.
ÎTPÛËz`NßÁŽ®^ŠFœÚ8Y¡OHÀœËODRF
N}ôe{
žèQ
ÀÍ
s
zK
={ä
…›/
Þ/m
t¢
°6[
uP}D
3. SA IYONG PALAGAY, MAKATUWIRAN BA ANG MGA PUNA NG SUMULAT TUNGKOL SA

KALAGAYANG PANLIPUNAN SA KANIYANG PANAHON? GAWIN SA PAPEL.
Müy±497uð×ÿhõnrte-5
è¥«_E‹¹©éÆù-ìm3Ùlš_-
Ò.¦GI ‹à£ß»w£÷6èvyZ¤Š
„'kfËÇH
¢Ç‡g’Ê:gÅõ®W®#bãÝbn
ÆMÇÉ®j-
VâO±=b[mjýQýÊzo
%n3æ÷©ó8T°iŸïª£
{ÎÛtàôg])Ï®”=:Kå…wX
D¥ 497Ô
4. ILARAWAN ANG DAMDAMING NANGINGIBABAW SA SANAYSAY.
5. IPALIWANAG ANG KAISIPANG NAKAPALOOB SA LARAWAN. ISULAT ANG MGA SAGOT

SA PAPEL.
6. SA IYONG PALAGAY, BAKIT ISINULAT NG BAYANI ANG SANAYSAY?
7. SA KASALUKUYAN, NANINIWALA KA BANG TAMAD ANG MGA PILIPINO?

PANGATUWIRANAN.
GAWAIN 1.2.3.E: MAGHANAY NG DETALYE … KAYA KO!
PAGKATAPOS MONG BASAHIN AT SAGUTIN ANG MGA TANONG TUNGKOL SA

NILALAMAN NG SANAYSAY, ALAM KONG KAYANG-KAYA MONG IHANAY ANG MGA DETALYE
NG BAWAT KAISIPAN. ISA-ISAHIN ANG MGA PATUNAY SA PAHAYAG. GAWING BATAYAN
ANG SANAYSAY.
A. ANG PANGUNAHING SANHI NG KATAMARAN NG MGA PILIPINO AY ANG MAINIT

NA SINGAW NG PANAHON.
B. ANG SIPAG AT TIYAGA NG MGA PILIPINO AY NAWALA DAHIL SA MALING

SISTEMANG PINAIRAL NG MGA ESPAÑOL.
C. ANG HINDI MABUBUTING UGALI NG MGA ESPAÑOL AY NAGPALALA SA

KATAMARAN NG MGA PILIPINO.
NAIHANAY MO ANG DETALYE NG KAISIPANG TINALAKAY SA SANAYSAY.

MATUTUKOY MO BA ANG KATANGIAN NG SANAYSAY BILANG AKDANG PAMPANITIKAN?
BASAHIN MO ANG SUMUSUNOD NA MGA IMPORMASYON.
D¥ 498Ô
Uh SANAYSAY
IxfÉý'yœCï.°
SINASABING ANG
SANAYSAY BILANG AKDANG
PAMPANITIKAN AY HULING
NAKAKITA NG LIWANAG SA
LARANGAN NG PANITIKAN. ANG SANAYSAY AY NAGLALAHAD NG PANANAW
AT OPINYON NG SUMULAT TUNGKOL SA TIYAK NA PAKSA.
URI NG SANAYSAY
SA PANGKALAHATAN, DALAWA ANG URI NG SANAYSAY- (1) ANG
PORMAL O IMPERSONAL NA SANAYSAY AT (2) ANG DI-PORMAL O PERSONAL
NA SANAYSAY.TUMATALAKAY SA MGA SERYOSONG PAKSA ANG PORMAL NA
SANAYSAY, TULAD NG KAMATAYAN, AGHAM, PAG-UNLAD, KABIHASNAN
SAMANTALANG MAGAAN ANG MGA PAKSANG MATATAGPUAN SA DI-PORMAL,
TULAD NG PAGHIHINTAY SA BUS, KAHIT NA NG PAGTULOG. ANG
KAPORMALAN NG UNA AY NAGDIDIKTA NG URI NG WIKA NITO- DI MALAPIT
O NAKIKIPAGLAYO, SIYENTIPIKO, MAY HIMIG NA NAG-UUTOS, MATAAS,
ISTANDARD. ANG PAGKAMALAPIT NG IMPORMAL NA SANAYSAY AY
NAGMUMUNGKAHING ANG LENGGWAHE NITO AY PARANG NAKIKIPAG-USAP,
MAINIT, MATAGINTING, KUNG MINSA’Y GARAPAL NGUNIT MAPAGNILAY-
NILAY RIN SA IBANG PARAAN. UNANG MAKATATAWAG NG PANSIN SA
KAISIPAN, BAGO SA DAMDAMIN ANG PORMAL NA SANAYSAY;
KABALIGTARAN SA DI-PORMAL.
MGA TIYAK NA URI NG SANAYSAY

MAY 12 NATATANGING URI NG SANAYSAY: (1) PASALAYSAY, (2)
NAGLALARAWAN, (3) MAPAGDILI-DILI, (4) KRITIKAL O MAPANURI (5)
DIDAKTIKO O NANGANGARAL, (6) NAGPAPAALALA, (7) EDITORYAL, (8)
MAKA-SIYENTIPIKO O MAKAAGHAM, (9) SOSYO-POLITIKAL, (10) SANAYSAY
NA PANGKALIKASAN, AT (11) SANAYSAY NA BUMABALANGKAS SA ISANG
TAUHAN.
D¥ 499Ô
1. BATAY SA MGA IMPORMASYONG INILAHAD TUNGKOL SA SANAYSAY SUBUKIN MONG:
A. PAGHAMBINGIN ANG SANAYSAY NA PORMAL AT DI-PORMAL
j5¤§‰ ¶àÉJ¤
§rÏÕR½ ‰wM{Ë…ï…
A¿Áž¶[^bV^wmÜk§ ïw*Ö¹åâ}õÛ”þq}T
Kð·Ïþ:ZòÊ=+W| ûYý•¼US¹÷Ä
„^^ËãÍr- ÌßA/G± P¶¸À; ²>—
Pýû<¥C×E=Xzµ o™ÿ„=ÙÏsŽOÓ'5lì(N4
ÑQØIíHE]³ºÄÈïVµXy w÷AxR ¯‡ÍYøÈ
v×ž¨×æ »¢ÏÅcàŸÎ†
N~@Åß>ße%í ¢L¿OÅò7_«
¢©ÏŽ b=óh=
X¬à- ´üzøŸW^Ô§mÊ_Ë
xJ”R˜lSÓ#cä•Oœo S"£[CÌ÷sMÃTa
B. QÏ ì_k (BATAY SA TIYAK NA URI NG SANAYSAY
SURIIN Ä? ) ANG MGA MUNGKAHING
‰Z®Ð3®OB&h®(n:
PAMAGAT NG SANAYSAY 3<ý7½µA@ëöwÓQ
ØC,\'ú– —
1. SI PAPA AT MAMA
¢K¶·“0Zöõ+}nËÓk09 eXÉD:ÇcÀE¿Ïcã_L
2. BAKIT NAGKAKAROON NG CLIMATE `ÙËnr,;î*KåAÎIY›\–
ÈèÝ¢ CHANGE?
3. A NG L
‹[Ó”&Õi(c¨[AdKZzVe
AKI SA LAYAW : A RAL NG B ·žWó=ev-
UHAY
4. ANG POLITIKA SA PILIPINAS
ÜÕÏQ?ÎÕ ™~Wú†®‹šÜ*:*3
5. I
´ìICMÁ™vßßú6‡àÐÍ
SANG GABING P AGNINILAY ù½(uûQÍ2¸b’_NZÂF·
±sÄguÝY`NCöföx< ¶]pßÏapZÃ^\9Š
NAGKAROON
/1Ÿ;íÿ±WÄ KA NA NG MGA KAALAMAN ¯îOˆ2Œ£ŸÖ’as“>({ÍD
TUNGKOL SA SANAYSAY BILANG ISA SA
MGA AKDANG PAMPANITIKAN. HANDA KA NA UPANG PAGKQ¸
”ªéW<e´m -ARALAN
ŒûU1¶¤Å>]
ANG MGA ELEMENTO
ŸmX‡W³Ÿó•ÂJp
NA NAGPAPABUTI SA KABUUAN NG PAGSULAT NG SANAYSAY - ANG PAGTUKOY SA
¿A×è(þ˜Š¸ÆlíÝ?
f¯JOÚ&
PANGUNAHIN AT MGA PANTULONG NA KAISIPAN.
eEqO— ×ºlM[&Lï;[#
íhq\uÄC"A_SÉNeŽ! û{kàM¿Åø¿6_íús@
BILANG MAMBABASA, MALAKI ANG MAITUTULONG SA IYO NG MGA KASANAYANG
éC€q/²bWw@_,iwúI
MATATAMO CîpÓ*Ï÷IzÚÕÝ_¿I7}
SA PAGTUKOY NG PANGUNAHIN AT MGA PANTULONG NA KAISIPAN SAPAGKAT
PARAAN MATITIYAK KONG MAUUNAWAAN MO ANG LAYUNIN NG SUMULAT.
{ß4èí
SA GANITONG
MAAARING{äåõØçY~
MAPATUNAYAN MO RIN NA ANG PAGBABASA AY ISANG GAWAING
.
p”$Ô¬UÌ×îæ
INTERAKTIBO ¶f«6’d
NÒÛ÷,r*’HZgÌ"—
nÙÛ-¬*Ê
MGA GABAY NA TANONG
D¥ 500Ô
1. BASAHIN ANG SUMUSUNOD NA TALATA. SIPIIN/KOPYAHIN ANG BAWAT TALATA.
SALUNGGUHITAN ANG PANGUNGUSAP NA NAGPAPAHAYAG NG PANGUNAHING
KAISIPAN AT LAGYAN NG TSEK(√) ANG MGA BINILANGANG PANGUNGUSAP NA
NAGPAPAHAYAG NG PANTULONG NA KAISIPAN. GAWIN SA SAGUTANG PAPEL.
A) (1) ANG EDUKASYON AY MAHALAGANG INSTRUMENTO PARA

MAGTAGUMPAY ANG ISANG TAO. (2) ITO AY NAGPAPALAYA SA TAO SA
KAMANGMANGAN. (3) NAGKAKAROON SIYA NG SAPAT NA TIWALA SA
SARILI NA NAKATUTULONG SA PAGHARAP SA IBA’T IBANG SITWASYON
SA BUHAY.
(4) NAGAGAWA NIYANG PAUNLARIN ANG SARILING
KAKAYAHAN. (5) NAGKAKAROON SIYA NG GANAP NA KAMALAYAN SA
KANIYANG KAPALIGIRAN. (6) NATUTUTONG LUMIKHA ANG TAO NG
MGA BAGAY NA MAKABUBUTI SA KANIYA, SA BANSA AT SA MUNDO.
B) (1) NAGING MAPAGPABAYA ANG MGA PILIPINO DAHIL SA

PAGPAPATUPAD NG SAPILITANG PAGGAWA. (2) ANG MGA
ENCOMENDERO AY LUBHANG NAGSAMANTALA SA PAMAMAGITAN NG
PAGPILIT SA MGA MAGSASAKA NA IPAGBILI SA KANILA ANG MGA ANI
SA MURANG HALAGA NA NAGING DAAN SA PANANAMLAY NG MGA
MAGSASAKA SA PAGGAWA SA BUKID. (3) SINASARILI RIN NG
GOBERNADOR ANG LAHAT NG NEGOSYO AT NAWAWALAN NG KITA ANG
MGA MAGSASAKA. (4) WALANG DULOT NA PAMPASIGLA SA MGA TAO
ANG PAMAHALAAN. (5) SAMAKATUWID ANG SIPAG AT TIYAGA NG MGA
PILIPINO AY NAWALA DAHIL SA MALING PAMAMALAKAD NG MGA
ESPAÑOL.
C) (1) ANG MGA PILIPINO AY MAPAMAHIIN. (2) NANINIWALA SILA NA

ANG PAGKAHULOG NG KUTSARA O TINIDOR AY NANGANGAHULUGAN
NG PAGDATING NG PANAUHIN. (3) HINDI DAPAT TUMULOY SA
ANUMANG LAKAD KUNG NAKASALUBONG NG ITIM NA PUSA DAHIL ITO’Y
HUDYAT NG KAPAHAMAKAN. (4) MAWAWALA ANG SUWERTE KAPAG
NAGWALIS SA BAHAY TUWING GABI. (5) ANG PAGKABASAG NG
SALAMIN AY MAGDUDULOT NG PITONG TAONG KAMALASAN. (6)
SADYANG MAPAMAHIIN ANG MGA PILIPINO.
D¥ 501Ô
D)(1) HINDI MAIKAKAILA NA MARAMI PA RIN SA MGA PILIPINO
ANG NAGNANAIS PUMUTI ANG BALAT AT TUMANGOS ANG ILONG. (2)
NAGSISIKAP NA MAPABUTI ANG PAGSASALITA SA WIKANG INGLES
DAHIL GUSTONG MATAWAG NA SOSYAL. (3) IPINAGPAPARANGALAN SA
MGA KAIBIGAN ANG DAMIT AT SAPATOS NA IMPORTED. (4) TUNAY NA
SULIRANING PANLIPUNAN PA RIN ANG PAGKAKAROON NG DIWANG-
ALIPIN NG MGA PILIPINO. (5) NAGPAPATULOY PA RIN ANG PAG-IDOLO
SA MGA KANLURANING KULTURA TULAD NG AWITIN, SAYAW, PAGKAIN
AT PANANAW. (6) MAGING ANG IBA PANG SISTEMANG UMIIRAL SA
BANSA AY MULA SA MGA DAYUHAN.
NATUTUWA AKO SA IYO DAHIL NATAPOS MO ANG MGA GAWAIN SA
BAHAGING NANG MAY KAHUSAYAN. SA PAGKAKATAONG ITO AY SUSUBOK KA NA
SA SUSUNOD NA GAWAIN UPANG PALALIMIN PA ANG IYONG KAALAMAN.
MAHALAGANG MAPAGTIBAY MO ANG MGA KONSEPTONG IYONG NATUTUHAN AT
NAUNAWAAN SA PAMAMAGITAN NG PAGSAGOT SA MGA INILAANG GAWAIN.
INAASAHAN KO NA IYONG NAKITA ANG PAGKAKAUGNAY-UGNAY NG MGA GAWAIN
TUNGKOL SA MAHALAGANG TANONG NA: PAANO IPINAHAYAG NG MGA
MANUNULAT ANG KASAYSAYAN, KAUGALIAN AT KALAGAYANG PANLIPUNAN NG
BANSA SA KANILANG PANAHON? SA GAYON AY MAIHAHAMBING MO ANG
KASALUKUYANG KALAGAYANG PANLIPUNAN AT KUNG IKAW AY BIBIGYAN NG
PAGKAKATAON PAANO MO ITO MAAARING MAIPAHAYAG?
GAWAIN 1.2.3.F: LARAWAN AT KAAISIPAN
MATUTUNGHAYAN MO SA IBABA ANG MGA LARAWANG NAGPAPAKITA NG

IBA’T IBANG KALAGAYAN SA LIPUNAN. ISULAT SA LOOB NG MALAKING KAHON
ANG PANGUNAHING KAISIPAN AT SA MALILIIT NA KAHON ANG MGA PANTULONG
NA KAISIPAN.
- M
u Ö
>
D¥ 502Ô
»
ü ;
LAGYAN NG BITUIN () ANG LARAWANG NAGSASAAD NG PANGUNAHING

KAISIPAN. LAGYAN NG TSEK () ANG LARAWANG TUMUTUKOY SA MGA
PANTULONG NA KAISIPAN. PAGKATAPOS, BUMUO NG MGA PAHAYAG NA
NAGPAPAKITA NG PANGUNAHIN AT MGA PANTULONG NA KAISIPAN BATAY SA MGA
LARAWANG NAPILI. ISULAT ANG SAGOT SA MGA KAHON SA IBABA. SUNDIN ANG
PORMAT.
9ž
D¥ 503Ô
᰿⌥
ሺ５
⚼蜁
NAKIKITA MO BA ANG PAGKAKAUGNAY-UGNAY NG MGA PANGYAYARI NOON SA

KASALUKUYAN? ANG MGA KALAGAYANG PANLIPUNAN NGAYON NA IPINAKIKITA NG MGA
LARAWAN AY NAKATUTULONG SA PAGBUO NG MGA KAISIPAN. MAAARING SA TULONG
NG MGA ITO, MAKAKALILIKHA KA NG PANGUNAHIN AT MGA PANTULONG NA KAISIPAN.
GAWAIN 1.2.3.G: BUUIN: KONSEPTONG MAKATOTOHANAN
DUGTUNGAN MO ANG MGA PAHAYAG NA NAGPAPAKITA NG KABUUAN NG

PAKSANG TINALAKAY.
√ ANG SANAYSAY AY
_______________________________________________________
_________________________________________________________
_____________________________________________________
√ IPINABATID NG SANAYSAY ANG TUNGKOL SA PAMBANSANG BAYANI NA

_______________________________________________________
_________________________________________________________
_____________________________________________________
√ SA KASALUKUYAN, MAPAIIGTING ANG KALAKASAN NG MGA PILIPINO

_______________________________________________________
_________________________________________________________
_____________________________________________________
D¥ 504Ô
√ MAKATUTULONG AKO SA PAGLUTAS NG MGA SULIRANIN NG BANSA SA
PAMAMAGITAN NG
______________________________________________________
________________________________________________________
____________________________________________________
√ SA PAGBABASA NG TALATA, MAKIKILALA ANG PANGUNAHING KAISIPAN

________
_________________________________________________________
__
√ SAMANTALA, ANG MGA PANTULONG NA KAISIPAN SA ISANG TALATA AY

______________________________________________________
_________________________________________________________
_____________________________________________________
GAWAIN1. 2.3.H: MAGSULAT, MAGPAHAYAG, AT MANGAMPANYA
UNTI-UNTI MO NA BANG NAKIKITA ANG BUNGA NG IYONG PAG-AARAL? TANDAAN

NA NAPAKAHALAGA NG PAG-UNAWA SA ARALIN PARA SA ISANG MAG-AARAL NA TULAD
MO. ITO ANG MAGIGING DAAN UPANG IYONG MAISAGAWA ANG INAASAHANG PRODUKTO/
PAGGANAP. KAYA, ALAM KONG HANDA KA NANG GAWIN ANG PANGWAKAS NA GAWAIN.
ANG BARANGAY CAPTAIN SA INYONG LUGAR AY NAGHAHANAP NG MGA

KABATAANG MANUNULAT NA MAGHAHANDA NG FLYERS (LEAFLET) TUNGKOL SA
LIGTAS-KAPALIGIRAN, SAGIP-KALIKASAN: ISANG KAMPANYA.
ANG FLYERS NA ITO AY IPAMIMIGAY SA BAWAT PAMILYA NG NASABING BARANGAY.
LAYUNIN NITONG ILAHAD ANG KASALUKUYANG KALAGAYAN NG KAPALIGIRAN SA
INYONG BARANGAY NA MAY MALAKING EPEKTO SA KALIKASAN.
BATAY SA PAMANTAYAN, NARARAPAT NA MAGTAGLAY NG SUMUSUNOD ANG

FLYERS:
D¥ 505Ô
1. MAGLAGAY NG TATLO HANGGANG APAT NA LARAWAN TUNGKOL SA
SULIRANIN SA KAPALIGIRAN NG INYONG BARANGAY.
2. BAWAT LARAWAN AY LALAGYAN NG LIMA HANGGANG PITONG

PANGUNGUSAP NA MAGLALAHAD NG KALAGAYANG PANGKAPALIGIRAN SA
INYONG BARANGAY.
3. TIYAKING MAKAPAGTATALA NG LIMA HANGGANG PITONG MUNGKAHING

HAKBANG NA GAGAWIN NG BAWAT PAMILYA PARA MAKATULONG SA
PANAWAGAN.
4. GAWIN ITONG KAAKIT-AKIT, MALINAW, AT NAKAPANGHIHIKAYAT.

ISAALANG-ALANG ANG SUMUSUNOD SA PAGBUO NG FLYERS:
KALINAWAN NG MENSAHE SA LARAWAN
40%
KATIYAKAN AT KAISAHAN NG MGA PANGUNGUSAP AYON SA PAKSA
50%
KABISAAN SA PANGHIHIKAYAT SA MAMBABASA
10% ____
100%
PAGNILAYAN AT UNAWAIN
TIYAK KONG BATID MO NA ANG MGA LUMAGANAP NA AKDANG

PAMPANITIKAN SA PANAHON NG ESPAΗΗOL. MARAHIL AY HUMANGA KA SA
KAPWA PILIPINO DAHIL SA PARAAN NG KANILANG PAGPAPAHAYAG. IPINAKITA
SA MGA AKDANG PAMPANITIKANG TULAD NG KARAGATAN, DUPLO, TULA AT SANAYSAY
ANG HUSAY SA MABILIS NA PAG-IISIP GAYUNDIN ANG KASININGAN SA PAGGAMIT NG
WIKA. KAYA NAMAN PATUNAYAN MONG IKAW AY NAGMULA SA LAHING ITO NA MAY
ANGKING HUSAY SA PAG-IISIP AT PAGPAPAHAYAG.
D¥ 506Ô
NATUTUWA AKO PARA SA IYO SAPAGKAT BATID KONG MAY SAPAT KA NANG
KAALAMAN TUNGKOL SA MGA PANITIKANG SUMIBOL SA PANAHON NG ESPAΗΗOL.
NATITIYAK KONG ANG DATI MONG KAALAMAN SA SIMULA NG PAGTALAKAY SA ARALIN AY
HIGIT NA LUMAWAK AT LUMALIM. SAMAKATUWID, SA TULONG NG KWHL SHEET, ANG
NAUNA MONG MGA PAGHIHINUHA AY NAPAGTIBAY NA NG NAKUHA MONG MGA
KAALAMAN SA KABUUAN NG ARALIN KAYA MAAARI MO NANG SAGUTIN ANG HULING
KOLUM NG SHEET.
SA TULONG NG KWHL SHEET, NAIS KONG BIGYAN MO NG HINUHA ANG TANONG

SA KASUNOD NA KAHON SA P. 150. NASAGOT MO NA ANG TATLONG NAUNANG KOLUM,
ANG KWH,HINDI BA? PAGKATAPOS NATING PAG-ARALAN ANG ARALIN 1.2 AY SAKA MO
SAGUTIN ANG HULING KOLUM, ANG L.
\㪔㲳뚶왗 K
ㄱ糆)똱䕭 ANO ANG ALAM MO NA?
瑉ᄟ ᢓ 炫チ 덈돍
(WHAT DO YOU KNOW?)
䍲䄉 ȱ 퉮瀞⋒
W
ANO ANG NAIS MONG MALAMAN?
宴뉥薊忿䕰 (WHAT DO YOU WANT TO FIND OUT)
팒⽵苬鶢潊㨈
跒썯서뾴睳ꂄ
찟⣨⭆忊淠긵
H
PAANO MO MAKIKITA ANG NAIS MONG MAUNAWAAN?
儣 Ǭ ሧ 铼鍳 (HOW CAN YOU FIND OUT WHAT YOU WANT TO LEARN?)
‫ޣ‬ই Ȓ㍮郝찾 ະ
Ń 㶄‫؁‬윹浢譁
अ 퐹┟ዸ 癰倪
L
ANO ANG IYONG NATUTUHAN/
緧퍻굡 ‫ﴜ‬怟턡 NAUNAWAAN?
WHAT DID YOU LEARN?)
BINABATIKITA! BUONG HUSAY MONG NAGAMPANAN ANG MGA GAWAING INILAAN NG

BAHAGING ITO NG MODYUL. INAASAHAN KONG NAGING MALINAW SA IYO ANG
SUMUSUNOD NA KONSEPTO:
D¥ 507Ô
MASASALAMIN SA PANITIKAN ANG KULTURA O KALAGAYANG PANLIPUNAN NG ISANG
BANSA SA PANAHONG ISINULAT ITO ;
GUMAMIT NG IBA’T IBANG ANYO NG PANITIKAN TULAD NG DUPLO, KARAGATAN, TULA AT

SANAYSAY ANG MGA PILIPINO SA PAGPAPAHAYAG NG KANILANG PANANAW, SALOOBIN AT
DAMDAMIN ;
MAHALAGA ANG PAPEL NA GINAGAMPANAN NG WIKA SA MAAYOS NA PAGPAPAHAYAG; AT
SA KASALUKUYAN, MAKIKITA PA RIN ANG KAUGNAYAN NG MGA AKDANG PAMPANITIKAN

SA BUHAY NG MGA PILIPINO.
ILIPAT
SA BAHAGING ITO, ILILIPAT MO NA ANG IYONG MGA NATUTUHAN, GAWIN

MO ANG HAMON SA PAMAMAGITAN NG PAGTUGON SA SUSUNOD NA GAWAIN.
ISA KANG KOLUMNISTA SA PAHAYAGAN. MARAMING SUMUSUBAYBAY SA IYONG

KOLUM/PITAK. AYON SA PAMUNUAN NG PAHAYAGAN, IMINUMUNGKAHI NILANG
TALAKAYIN MO SA IYONG SUSUNOD NA KOLUM ANG PAKSANG NAUUKOL SA SULIRANING
KINAKAHARAP NG PAPARAMING BATANG NASASANGKOT SA KRIMEN O TINATAWAG NA
YOUTH OFFENDERS TULAD NG MGA BATANG HAMOG ATBP. ANG MUNGKAHI NG
PAMUNUAN AY AYON NA RIN SA LIHAM NA NATANGGAP NILA SA MGA MAG-AARAL SA
HAYSKUL NA NAGLALAYONG MATALAKAY ANG PAKSA AT MAKITA ANG PARAAN NG
PAGKAKABUO NITO SA GINAGAWA NILANG PAG-AARAL.
INAASAHAN NG MGA TAGASUBAYBAY NG MAG-AARAL ANG SUMUSUNOD:
MAKATAWAG-PANSING PAMAGAT
LAWAK NG PAGTALAKAY SA PAKSA
PAGLALAHAD NG MGA DATOS O ESTADISTIKA
WASTONG GAMIT NG MGA SALITA
KALINAWAN NG MENSAHENG NAKAPALOOB
PANGWAKAS NA PAGSUSULIT (PARA SA ARALIN 1.2)
SA PAGKAKATAONG ITO, ALAMIN MO KUNG ANO NA ANG IYONG MGA NATUTUHAN
SA MGA PAKSANG IYONG PINAG-ARALAN.
BASAHIN AT UNAWAIN MO ANG BAWAT AYTEM. PAGKATAPOS, SAGUTIN ANG MGA TANONG
KAUGNAY NITO.
AYON SA PAGKAKASALAYSAY, ANG URING ITO NG TULUYAN ANG HULING NAKAKITA NG

LIWANAG SA MGA AKDANG PAMPANITIKAN NA NAGLALAMAN NG MGA OPINYON AT
SALOOBIN NG SUMULAT TUNGKOL SA ISANG MAHALAGANG PAKSA O ISYU.
TULA C. DULA
SANAYSAY D. MAIKLING KUWENTO
D¥ 508Ô
SA PAGBABASA NG ISANG TALATA PAANO MAGIGING MADALING MAKITA ANG
PANGUNAHING IDEYA NITO?
ALAMIN ANG PAKSA NG TALATA.

ISA-ISAHIN ANG MGA DETALYE.
HANAPIN ANG MGA HALIMBAWA SA TALATA.
TUKUYIN ANG PINAKAMAHALAGANG KAISIPAN TUNGKOL SA PAKSA.
BASAHIN AT UNAWAIN ANG MGA PANGUNGUSAP. PAGKATAPOS, TUKUYIN ANG

PANGUNAHING KAISIPAN.
SA KASAGSAGAN NG BAGYO, ISANG DALAGITA ANG NAGLIGTAS SA BANDILA NG

PILIPINAS.
SAMANTALA, ISANG NAWAWALANG MATANDA ANG TINULUNGANG MAKITA ANG
KANIYANG PAMILYA SA PAMAMAGITAN NG FACEBOOK SA TULONG NG ISANG BINATA.
TULAD NI AHLI, ARAW-ARAW NIYANG INAAKAY ANG KANIYANG LOLO NA MAY
KAPANSANAN.
NAKATUTUWANG ISIPIN NA MAY KABATAAN PA RIN SA KASALUKUYAN ANG HANDANG
MAGLINGKOD SA KAPWA AT BAYAN.
ANO ANG PINAKAMABUTING MAAARING IBUNGA NG PAGGAMIT NG EUPEMISTIKONG

PANANALITA?
NAGPAPAUNLAD NG PAKIKIPAG-UGNAYAN SA KAPWA.

NAGPAPAKILALA SA TAO SA KANIYANG KAPWA.
NAGDUDULOT NG PAGKAKAROON NG MARAMING KAIBIGAN.
NAGHAHATID NG SAYA SA KAUSAP.
IKAW AY INANYAYAHAN NG IYONG KAMAG-ARAL NA DUMALO SA KANIYANG KAARAWAN.
SUBALIT ALAM MO NA HINDI KA PAHIHINTULUTAN NG IYONG MAGULANG SAPAGKAT SA
GABI ISASAGAWA ANG PAGDIRIWANG. PAANO MO SASABIHIN SA IYONG KAMAG-ARAL NA
HINDI KA MAKADADALO?
“PASENSIYA KA NA KUNG HINDI AKO MAKADADALO KASI ISTRIKTO ANG MAGULANG KO.”
“IKINALULUNGKOTKO NA HINDI AKO MAKADADALO SAPAGKAT TALAGA LAMANG MAY

PANUNTUNAN KAMING SINUSUNOD SA BAHAY.”
“ SANA GINAWA MO NA LANG NG HAPON PARA MAKADALO AKO.”

“DELIKADO ANG PANAHON NGAYON KAYA HINDI AKO DADALO SA IYONG KAARAWAN.
ANG DUPLO BILANG ANYO NG PANITIKAN AY NAGTATAGLAY NA SUMUSUNOD NA

KATANGIAN MALIBAN SA:
ANG PALMATORYA AY ISANG TSINELAS NA GINAGAMIT NG HARI SA PAGPALO SA PALAD NG

SINO MANG NAHATULANG PARUSAHAN.
D¥ 509Ô
ANG PARUSA AY MAAARING PAGPAPABIGKAS NG MAHABANG DASAL PARA SA KALULUWA
NG NAMATAY.
ANG PAKSA NG PAGTATALO AY TUNGKOL SA NAHULOG NA SINGSING NG ISANG DALAGA.
ANG MGA LALAKING KASALI AY TINATAWAG NA DUPLERO AT ANG MGA BABAE AY

DUPLERA.
BAKIT MAINAM PA RING LARUIN ANG KARAGATAN AT DUPLO SA KASALUKUYAN?

NAGPAPATALAS ITO NG ISIP SAPAGKAT ANG PAGMAMATUWID AY DAGLIAN O IMPROMPTU.
NAAALIW NITO ANG MGA NAMATAYAN.

NAUUWI SA PAGLILIGAWAN ANG BIRUAN LAMANG SA SIMULA NG KABATAAN.
NASASANAY MAGKABISADO NG TULA ANG KABATAAN
BASAHIN AT UNAWAIN ANG KASUNOD NA MGA SAKNONG NG TULA. PAGKATAPOS,

SAGUTIN ANG MGA TANONG KAUGNAY NITO.
몴䅊䢭탚⤷ 蠙∳䭑 ‫מ‬荋锹潹吥靏一晐

뀽苧䆰읅ࡽ⬮軮㓱㓫兇֢㎿㶱띁䛅 ౦ 㘊 ᘧ
‫័៏ ﭩ‬
‫ ﭩﭩﭩﭩ‬懴 ៴ ꎴ쪵귋᧶䏳䙸䀐턳첚쳝ࡽࡽࡽࡽ쇟뷡ゴ拄팅 ↛
‫ﯧ‬㏳偪苻 ዛ 襨䤘讯廇膸 ‫ۮ‬烦툁렳첀 ᐉ 꽵壟吤
‫צ‬䌷䠰遅妠ᇿ粧㈶ꊣ孷艕  栾ࡽ遌鈇鐊姹䇱莄
斂呛䥣 B 盢恺ࡽ滘鴭酙嬪保 ™7Nˆ„¯$
+ºú©$D!ò+€Ê‘/F=Däø…@
Þæà(æçô>;d™m_–eâ
8.ANO ANG IBIG SABIHIN NG SALITANG KUHILA?
API ~•‚YÝÂ!g;Þß[ù~>\¤B’mØú-eø|
C. GANID
TAKSIL Vu qç-c*Üm‘SûÎ£ª‰
D. HIRAP
9.SINO ANG TINUTUKOY NA INA SA TULA?
ﾤ yŸé7fq510ž3¨¦ƒ¼5Â;)}ÂÑì[n
ESPAΗΗ͂A C. HAPON
PILIPINAS D. AMERIKA
10. ALIN SA MGA TALUDTOD ANG ANGKOP NA KASUNOD NG SAKNONG NA:
BAKIT? ALIN ITO NA SAKDAL LAKI,
NA HINAHANDUGAN NG BUONG PAGKASI,
NA SA LALONG MAHAL NAKAPANGYAYARI,
AT GINUGUGULAN NG BUHAY NA IWI?
A.AY! ITO ANG INANG BAYANG TINUBUAN B. SIYA’Y INA’T TANGI KINAMULATAN
B.NG KAWILI-WILING LIWANAG NG ARAW D. NA NAGBIGAY-INIT SA BUONG KATAWAN
WOW! NATAPOSMO NA NANG BUONG HUSAY ANG ARALIN 1.2. MALAWAK NA

ANG IYONG KAALAMAN TUNGKOL SA ILANG AKDANG PAMPANITIKAN NA LUMAGANAP
NAMAN NOONG PANAHON NG MGA ESPAÑOL. NAKATITIYAK AKO NA NAGKAROON KA RIN
NG KAALAMAN TUNGKOL SA KULTURA AT KAUGALIANG PILIPINO NG MGA PANAHONG
D¥ 510Ô
IYON DAHIL NASALAMIN MO ANG MGA ITO SA BAWAT AKDANG ATING TINALAKAY.
MARAHIL AY NANININIWALA KA NA ANG PANITIKAN AY TALAGANG SALAMIN NG
KULTURA NG MGA TAO SA PANAHON AT LUGAR NA PINAGMULAN NG MGA ITO.
PAGKATAPOS NG PANANAKOP NG MGA ESPAÑOL SA ATING BANSA, DUMATING

NAMAN ANG MGA HAPON. KATULAD NG MGA NAUNANG DAYUHAN NA SUMAKOP SA ATIN,
MAYROON DIN SILANG KULTURA AT URI NG PANITIKAN NA IPINAKILALA SA ATING MGA
KABABAYAN. IYAN ANG AALAMIN NATIN SA HULING ARALIN NG MODYUL 1, ANG ARALIN
1.3 – ANG PANITIKAN SA PANAHON NG MGA HAPON. SIMULAN NA NATIN.
ARALIN 1.3: ANG PANITIKAN SA PANAHON NG MGA HAPON
NAITANONG MO NA BA SA IYONG SARILI
KUNG BAKIT ANG PAKSA NG MGA TULA
NOONG PANAHON NG HAPON AY TUNGKOL SA
BAYAN, PAG-IBIG, KALIKASAN, BUHAY-
LALAWIGAN O NAYON, PANANAMPALATAYA AT
SINING? MARAHIL NAGTATAKA KA KUNG
BAKIT ‘DI NAGING PAKSA NG MGA AKDANG
PAMPANITIKAN NOON ANG TUNGKOL SA
PAMAMAHALA NG MGA HAPONES.
SA ARALING ITO MALALAMAN MO ANG MGA

AKDANG PAMPANITIKAN NA SUMIBOL SA œ°=NåÁ8õTn¼§^Gó²w. C*ý8´fÃ—d^l
PANAHONG ITO NA NAIMPLUWENSIYAHAN SA ±³KCO n”‘aë‚cqgšQÌì%s Õ¼© 8o"/Ñ–¡GÒánä_¡"ŽÉÕ
%è£dÚ?ã÷]r]^n|øVÛ
PANAHONG NAISULAT ITO, TULAD NG
TANAGA, HAIKU AT MAIKLING KUWENTO. ALAMIN MO KUNG ANO ANG KULTURANG
NAMAMAYANI NG PANAHONG ITO? MASASALAMIN BA SA URI NG PANITIKANG
LUMAGANAP SA PANAHONG ITO ANG KULTURA NG ATING MGA NINUNO?
ANG MGA ARALIN AT ANG SAKLAW NITO

MASASAGOT MO ANG MAHAHALAGANG TANONG, AT MAISASAGAWA MO ANG
INAASAHANG PRODUKTO/PAGGANAP KUNG UUNAWAIN MO ANG SUMUSUNOD NA ARALIN
NA NAKAPALOOB SA MODYUL NA ITO:
ARALIN 1. 3- ANG PANITIKAN SA PANAHON NG HAPONES
1. 3. 1. A. PANITIKAN: TULA
A.TANAGA
B.HAIKU
1. 3. 2. A.PANITIKAN: MAIKLING KUWENTO
“UHAW ANG TIGANG NA LUPA”
NI LIWAYWAY ARCEO
B.WIKA: SANHI AT BUNGA
D¥ 511Ô
SA ARALING ITO, MALILINANG SA IYO ANG SUMUSUNOD NA KAALAMAN AT KASANAYAN.

ARALIN 1.3
MAIPALIWANAG ANG PAGKAKAUGNAY NG MGA PANGYAYARI
MASURI ANG SANHI AT BUNGA NG MGA PANGYAYARI
MAPATUNAYAN ANG KAWASTUAN NG MGA IMPORMASYON BATAY SA SARILING
KARANASAN
NABIBIGYANG-KAHULUGAN ANG MGA MAKABULUHANG SALITA/MATATALINGHAGANG

PAHAYAG NA GINAMIT SA TEKSTO/ DISKURSONG NAPAKINGGAN
PAGSASALITA
NABIBIGYANG-KAHULUGAN ANG MGA PAHAYAG/PANGUNGUSAP NA NAGBIBIGAY-
PAHIWATIG
NAIBABAHAGI ANG SARILING OPINYON, PANANAW, KATUWIRAN, INTERPRETASYON SA

TULONG NG MGA DISKURSONG:
NAGPAPALIWANAG
NANGANGATUWIRAN
NAGSASALAYSAY
NAGLALARAWAN
PAG-UNAWA SA BINASA
NASUSURI ANG IBA’T IBANG AKDANG PAMPANITIKAN BATAY SA MGA KATANGIAN NITO
TULA
MAIKLING KUWENTO
NAPAUUNLAD ANG KAKAYAHANG UMUNAWA SA BINASANG AKDA/
TEKSTO SA PAMAMAGITAN NG PAG-UUGNAY NG SANHI AT BUNGA NG MGA PANGYAYARI
NAKAGAGAWA NG MGA GAWAING MAGPAPATUNAY SA MAPANURING PAGBASA NG

AKDA/TEKSTO
NAKABUBUO NG BALANGKAS NG BINASANG TEKSTO
NAILALARAWAN SA IMAHENG BISWAL ANG MGA KAISIPAN O IDEYANG NAKAPALOOB SA
AKDA/TEKSTO
NAHUHULAAN ANG KAHIHINATNAN NG MGA PANGYAYARI SA PAMAMAGITAN NG:

PAGPILI NG LOHIKAL NA WAKAS
PAGGAWA NG SARILING WAKAS
PAGBABAGO NG WAKAS
PAGSULAT
D¥ 512Ô
NAILALAHAD ANG SARILING KURO-KURO SA MGA DETALYE,KAISIPAN AT OPINYONG
NAKAPALOOB SA TEKSTO KUNG:
MABUTI O MASAMA
KATOTOHANAN O OPINYON
NAISASAAYOS ANG MGA TALA/IMPORMASYONG NAKALAP MULA SA IBA’T IBANG

PINANGGALINGAN(PANAYAM, AKLAT, PELIKULA, INTERNET AT IBA PA) NA MAY
KAUGNAYAN SA PAKSANG TINALAKAY

DEPINISYON
PAGHAHALIMBAWA
PAGSUSURI
SANHI AT BUNGA
NAGPAPAKITA NG KAWILIHAN AT KASABIKAN SA PAGBUO AT PAGSAGOT SA MGA TANONG
AT PUNA SA AKDANG PAMPANITIKANG NAPANOOD,NABASA O NAPAKINGGAN
NAIPAMAMALAS ANG KAKAYAHANG MAIANGKOP ANG BILIS NG PAGBASA SA LAYUNIN AT
ANTAS NG KAHIRAPAN NG AKDA
TATAS
NAIPAMAMALAS ANG NATAMONG MGA KAALAMAN AT KAKAYAHAN SA PAGLINANG NG
PANGANGAILANGANG PANGKOMUNIKATIBO.
NATATAYA KUNG ANG NAPAKINGGAN, NAPANOOD, O NABASA AY MAY KABULUHAN AT

KREDIBILIDAD
NASUSURIANG MAHAHALAGANG DETALYE NG NAPANOOD, NAPAKINGGAN O NABASANG

IMPORMASYON (MEDIA LITERASI)
PANANALIKSIK
NAKABUBUO NG BALANGKAS NG NASALIKSIK NA MGA IMPORMASYON
NALILIKOM ANG MGA KAKAILANGANING IMPORMASYON MULA SA IBA’T IBANG

PINAGKUKUNANG SANGGUNIAN
NAILALAHAD NANG MAAYOS ANG NALIKOM NA MGA IMPORMASYON SA ISINAGAWANG

PANANALIKSIK
NAGAGAMIT ANG DIKSYUNARYO AT IBA PANG KAGAMITANG SANGGUNIAN SA

AKLATAN/INTERNET
D¥ 513Ô
NARITO ANG KONSEPTUWAL NA BALANGKAS NG ARALING ITO NA MAKATUTULONG

UPANG MAIPLANO MO ANG IYONG MGA GAWAIN.
-¿n¯BÅn€xÑ -3(‡tdF
:Ó…›Ï_#Ãè‘ìŽ
¹VtUQ„˜ ×Àà`ýÉà3ºÎs
~µï‚¿ﾤ
]ïƒ|ùrK PBï÷Òä Ñø¬4Íe.»‹G®Öž*

ﾵ ~aqƒ ﾵ
’
‰ñ˜20ìfýŠ7\mOÄ² Á.hbÔfTWÍ‹â<xª¡÷ﾵ
§kŒ_ ÐyŸB6¿Oû ﾵ w1“
ú>sc¹Ã
MARAHIL AY HANDANG-HANDA KA NA SA ATING GAGAWING PAG-AARAL. ALAMIN NATIN
ANG TUNGKOL SA MGA AKDANG PAMPANITIKAN SA PANAHON NG HAPON.
ALAMIN MUNA NATIN KUNG GAANO NA ANG ALAM MO SA PANITIKANG SUMIBOL NOONG
PANAHON NG HAPONES SA PAMAMAGITAN NG PAGSAGOT SA PANIMULANG PAGTATAYA.
SA PAGTATAPOS NG MGA GAWAIN SA ARALING ITO MALALAMAN MO KUNG TAMA ANG
IYONG MGA KASAGUTAN.
PANUTO: BASAHIN, UNAWAIN AT SAGUTIN ANG MGA TANONG SA PAMAMAGITAN NG

PAGSULAT NG LETRA NG TAMANG SAGOT.
PAANO MO MALALAMAN NA HAIKU ANG ISANG TULA?
A.MAY TATLONG TALUDTOD NA BINUBUO NG 17 PANTIG NA MAY PARDON NA 5-7-

5 O 5-5-7 O 7-5-5
D¥ 514Ô
B.MAY TATLONG TALUDTOD NA BINUBUO NG 18 PANTIG NA MAY PARDON NA 10-
4-4 O 5-5-8 O 8-4-6
C.MAY TATLONG TALUDTOD NA BINUBUO NG 12 PANTIG NA MAY PARDON NA 4-4-

4 O 8-2-2 O 2-8-2
D.MAY TATLONG TALUDTOD NA BINUBUO NG 14 PANTIG NA MAY PARDON NA 5-4-

5 O 4-5-5 O 5-5-4
ANO ANG IKINAIIBA NG TANAGA SA HAIKU?
A. TULA NA MAY APAT NA TALUDTOD, BINUBUO NG PITONG PANTIG
B. TULA NA MAY TIG-5 TALUDTOD ANG BAWAT SAKNONG
C. TULA NA MAY APAT NA TALUDTOD AT BINUBUO NG WALONG PANTIG
D. TULA NA MAY 6 NA TALUDTOD ANG BAWAT SAKNONG
3. ANONG PANAHON NAGSIMULANG LUMAGANAP ANG MGA TANAGA AT HAIKU SA ATING

BANSA?
A. KATUTUBO
B. ESPAÑOL
C. HAPON
D. KASARINLAN
4. ANO ANG KARANIWANG PAKSA NG MGA TANAGA AT HAIKU NOON?
A. KABABALAGHAN C. KALAGAYAN SA BUHAY
C. KATATAKUTAN D. KAGULUHAN
5. BASAHIN ANG ISANG HALIMBAWA NG TANAGA. ANO ANG IBIG SABIHIN NG SALITANG
DUMALAW ?
PANALANGIN
NI ASUNCION B. BOLA
PAGSUBOK ‘PAG DUMALAW
‘DI KA MAKAPAGPASIYA
ANG PANALANGIN LAMANG
SAGOT SA MGA PROBLEMA
BUMISITA C. DUMATING
PUMUNTA D. BUNGA
6. ANO ANG PAKSA NG KASUNOD NA HAIKU?
IYONG GALANGIN
ANG ASAWA’Y YAKAPIN
HUWAG BUGBUGIN.
HUWAG NANG BUKSAN,
LAHAT NG NAKARAAN
WALANG SUMBATAN.
PLANONG PAMILYA
AY DAPAT GINAGAWA
NG MAG-ASAWA.
BUHAY MAY ASAWA
D¥ 515Ô
ANG PAG-AASAWA
PAGPLANO NG PAMILYA
PAG-AARUGA NG PAMILYA
BAKIT NANGIBABAW ANG PANITIKAN SA TAGALOG NOONG PANAHON NG HAPONES?
A. NAGANDAHAN ANG MGA HAPONES SA PANITIKANG TAGALOG.

B. IPINAGBAWAL NG MGA HAPONES ANG PANITIKAN SA INGLES.
C. NAUUNAWAAN NG LAHAT ANG PANITIKAN SA TAGALOG.
D. MAS MAAYOS ANG PAGKAKALAHAD NG MGA IDEYA NG PANITIKAN SA
TAGALOG.
8. ANO ANG PAGKAKATULAD NG HAIKU AT TANAGA?

A. NAGLALAMAN NG MGA PANGYAYARI.
B. MAGKAPAREHO ANG TUNOG SA HULIHAN NG BAWAT TALUDTOD.
C. HINDI PARE-PAREHO ANG PANTIG SA BAWAT TALUDTOD.
D. KAPWA MAY SUKAT AT TUGMA.
9. KAILAN SUMIBOL ANG GINTONG PANAHON NG MAIKLING KUWENTO?
A. 1941 C. 1942
B. 1943 D. 1944
10. ANO ANG TAWAG SA LIWAYWAY NA TANGING MAGASIN NOON NA PINANGASIWAAN
NG MGA HAPONES NA KUMILALA SA PANITIKAN?
A. LIKHANG SINING NG MGA MANUNULAT

B. OBRA NG MGA MANUNULAT
C. LAKAS NG MANUNULAT
D. BUHAY NG MANUNULAT
11. BAKIT SINASABING ANG PANITIKAN AY TINIG NG KILUSAN SA PANAHON NG
HAPON?
NAILILIMBAG ANG MAKABAYANG KAISIPAN NG MGA MAKATA,

MANANAYSAY AT MANUNULAT NG MAIKLING KUWENTO.
NAIPAHAHAYAG ANG DI PAGSANG-AYON SA MGA DAYUHAN.
NAIPARARATING ANG MGA KAHILINGAN, ALITUNTUNIN O KAUTUSAN
NG MGA PILIPINO.
NAKASUSULAT NG MGA AKDANG NAIS IPALIMBAG.
. KUNG IKAW ANG BATA SA AKDANG “ UHAW ANG TIGANG NA LUPA”ANO ANG IYONG
GAGAWIN SA NARARAMDAMAN MONG KATAHIMIKAN SA INYONG TAHANAN?
A. IPAGWAWALANG BAHALA KO SAPAGKAT AYAW KONG MAKIALAM.

B. HAHAYAAN KO NA LANG SAPAGKAT BATA PA AKO.
C. MAGTATANONG AKO SAPAGKAT BILANG ANAK KARAPATAN KONG
MALAMAN ANG NANGYAYARI.
D. PABABAYAAN KO NA LANG SILA SAPAGKAT BAKA MAPAGALITAN PA

AKO.
D¥ 516Ô
“ANG NGITI NI INA AY PATAK NG ULAN KUNG TAG-ARAW: ANG BATA KONG PUSO AY
TIGANG NA LUPANG UHAW NA UHAW”, ANO ANG NAIS IPAHIWATIG NG PAHAYAG NA ITO?
A. MADALANG MASILAYAN ANG PAGNGITI NG INA.

B. MAY PROBLEMANG DINADALA KAYA DI SIYA NAPAPANSIN.
C. HINDI UMUULAN KAYA TIGANG ANG LUPA.
D. MALUNGKOT ANG PALIGID.
14. KAILAN MASASABING ANG ISANG PAMILYA AY HUWARAN?
A. MAY INA, AMA AT MGA ANAK
B. NAKATIRA SA MAAYOS NA BAHAY
C. MAY MASAGANANG PAMUMUHAY
D.MAY PAGMAMAHALAN AT RESPETO SA ISA’T ISA.
15. ANO ANG MAGIGING BUNGA KAPAG ANG ISANG ANAK AY LUMAKI SA ISANG
HUWARANG PAMILYA?
A. MAGIGING MAMAMAYANG MAY KAPANAGUTAN SA ANUMANG
GAWAIN
B. MAGIGING SIKAT NA MAMAMAYAN
C. HINDI MASASANGKOT SA ANUMANG GULO SA PAMAYANAN
D. MAGKAKAROON NG DISIPLINANG PANSARILI
KUMUSTA? ILAN KAYA SA MGA AYTEM ANG NASAGOT MO NG TAMA? KUNG MARAMI ANG
MALI, HUWAG KANG MAG-ALALA, TUTULUNGAN KA NG MODYUL NA ITO UPANG MAITAMA
MO ANG MGA ITO. SIMULAN NA NATIN ANG PAG-AARAL NG MGA PANITIKANG
LUMAGANAP SA PANAHON NG HAPON.
VI.YUGTO NG PAGKATUTO
ALAMIN
ALAM MO BA NA BAGO PA MAN DUMATING ANG MGA MANANAKOP TAYO AY MAY SARILI
NANG PANITIKAN? HINDI MAIKAKAILANG YUMABONG PA ITO SA KANILANG PAGDATING.
SA ARALING ITO, PAG-AARALAN NATIN ANG MGA AKDANG SUMIBOL SA PANAHON NG
HAPONES NA BAGAMAT NAPAKAHIRAP NG BUHAY NG MGA PILIPINO NOON AY
NAPAUNLAD PA RIN ANG MGA TULA (HAIKU AT TANAGA), AT MAIKLING KUWENTO.
ALAMIN MO KUNG ANO ANG KULTURANG NAMAMAYANI SA PANAHONG ITO?
MASASALAMIN BA SA URI NG PANITIKANG LUMAGANAP SA PANAHONG ITO ANG KULTURA
NG ATING MGA NINUNO? NANINIWALA KA BA NA ANG MGA PAKSA NG AKDANG
PAMPANITIKAN AY NAIIMPLUWENSIYAHAN NG PANAHONG NAISULAT ITO?
ALAM KO NA MAY NALALAMAN KA NA SA PANITIKAN NOONG PANAHON NG HAPON.

KUNG WALA NAMAN, MAKATUTULONG SA IYO ANG ARALING ITO UPANG MABATID AT
MADAGDAGAN ANG IYONG KAALAMAN TUNGKOL DITO. SUBUKIN MO KUNG HANGGANG
SAAN NA ANG IYONG NALALAMAN SA PAMAMAGITAN NG SUSUNOD NA GAWAIN.
GAWAIN 1.3.1.A : TUGON SA PAGKATUTO
D¥ 517Ô
ANG TAHANAN NG MGA KONSEPTO AY MGA KONSEPTO NA IYONG
PAGNINILAYAN SA KABUUAN NG ARALING ITO.
Y>51
8HA,fîƒ:*÷ýêl'Ôo/ÿO<#
\…‘k$Â'g™bllHƒ518A>Èd%Pò´¦
N FZCõl!‘¥ÐSîÑ’©~ÂK²!Ãg$ípæ[³)
w7V&Ü{þ°óPõ„ñZôàà,3 k3÷
%o.ÿû¹ßÑ5ómðŠpaÑOšÁ™ú¿g^ÅÖgN¤MTÎÁñ¦IûEŽí ﾵ u®à!*Š~Ö
G*Nyˆ›ﾵ ²Ï®+Â ¬ æ-¦c ƒ—^ û
ãçåþ¯v“XG <° 2#³!‘$Uµ®Iú§?
iàÝ<e2>úiöY
M²N†ò¤ièŸ¶ 2Ê:¼ÿÊ¾ˆŒ8’æÎy9d%›þPFÕ}3ï? ú`ü|
Z¨ 6˜ÎŸã[¸`QmGMÖKnÊÌ®d3_c |N@±0Ä£ﾧ ±•†œÐSaBÄb¦
öùíõmAçÔŒ7(3$Cà¯È$àsþÛv Ìe+ðz±ÇJk SXEE ‡ŽÒU§
Äg& u ¸
\sO H“4…`V“b“ò•{\ã'>i£+~^fÞ¡mû&u±í¤? pz”Üj •ˆN5
ﾧ ò"r{cT>êþ¸l é}ÃÙe¼I| !–à„4€>]
Ÿpr¸ü2*ð¥ø ÂQ¯ÖYe¤m¿=Dd§ÙD_r¾à¸ø&82©oÎw %Âhç0-
Œúe!ﾧ Âêq°– 1o‘—TÙBÜIg6ûsÿ”3¨]\ âö†~ùtr sïoz2€dðlöDR
EWõ¦§Ì±Æ#ï ﾵ ýÏÚÑoðúgêÚuÀ¿T“VÐ1(¨-Kÿqa ﾵ¤:&ß Ý‡^·Þ2`s(¿œ
U§@ﾵ†ÿ:- ¥m[XfLGS{?u²)Þ1) D…GTDzà
êNncž{nÕ,à½ ájrðý¸elqé0É¿wNPj÷¨²ÊdóŒ³<Û>I>’Ãºg\ ‰ÄŽ¿ﾵ Ío]Ë
5¶dÒ9¨Þ- ½ŸRÇj.Ü yÇð+ùÓ?¡ÕÊeâVqÍrSK9B Æ×£;®¯Ô¸6$!
MATAPOS MONG GAWIN ANG TUGON SA PAGKATUTO MALALAMAN
MO ANG MGA KONSEPTO NA SA PALAGAY MO AY TOTOO. ITO AY IYONG BABALIKAN
UPANG MAITAMA ANG MGA KONSEPTONG ALAM MO NA TOTOO AT DI-TOTOO.
GAWAIN 1.3.1.B: HANAP-SALITA
HANAPIN MO ANG TATLONG SALITA NA SA PALAGAY MO AY MAY KAUGNAYAN SA

ATING TATALAKAYIN SA PANITIKAN SA PANAHON NG HAPONES. BILUGAN ANG
MABUBUONG SALITA.
K
I
L
A
L
A
U
E
P
S
D¥ 518Ô
T
O
W
A
L
A
N
G
E
H
A
I
K
U
N
I
M
I
T
O
T
A
N
A
G
A
O
Y
A
Y
I
E
SA PANAHON NG HAPONES , MAY DALAWANG KLASE NG AKDANG PAMPANITIKAN ANG

SUMIBOL NA IYONG PAG-AARALAN SA BAHAGING ITO- TULA (TANAGA AT HAIKU) AT
MAIKLING KUWENTO.
ANG SUSUNOD NA GAWAIN AY MAKATUTULONG UPANG MAUNAWAAN ISA-ISA ANG MGA

AKDANG SUMIBOL SA PANAHON NG HAPONES. BIBIGYAN MO RIN NG POKUS SA IYONG
PAG-AARAL ANG ARALING PANGGRAMATIKA NA GAGAMITIN UPANG MAISAGAWA ANG
D¥ 519Ô
PRODUKTONG INAASAHAN PAGKATAPOS NG IYONG PAG-AARAL SA MODYUL NA ITO.
SIMULAN NATIN SA TULA, ANG TANAGA AT HAIKU.
PAUNLARIN
SA BAHAGING ITO HIGIT MONG MAUUNAWAAN ANG MGA KONSEPTONG
DAPAT MONG MATUTUHAN SA TANAGA AT HAIKU BILANG MGA
AKDANG PAMPANITIKAN NA SUMIBOL SA BANSA NOONG PANAHON
NG HAPONES.
MAUUNAWAAN MO DIN KUNG ANO ANG NAGING TUNGKULIN NG PANITIKAN SA
NOONG PANAHONG IYON. SA IYONG PALAGAY, NAKATULONG BA ANG MGA AKDANG
PAMPANITIKANG ITO UPANG MASILAYAN NATIN ANG KULTURA AT KALAGAYANG
PANLIPUNAN NG MGA PILIPINO SA PANAHONG ITO? UPANG MATUGUNAN MO NANG WASTO
ANG MAHALAGANG TANONG, PAGYAMANIN MO ANG IYONG KAALAMAN SA PAKSA NA
IYONG PAG-AARALAN SA TULONG NG MGA GAWAING INILAAN SA ARALING ITO.
GAWAIN 1.3.1.C: GABAY NG BUHAY
SURIIN AT TUKUYIN ANG MGA NAKATALA SA KASUNOD NA MGA KAHON KUNG

ALIN ANG TANAGA AT HAIKU. ISULAT ANG LETRA SA SAGUTANG PAPEL KUNG HAIKU O
TANAGA ANG MGA NAKATALA SA KAHON.
Îõåtyt§ùÔ- :2C¯ÜÓs"ßïkûK…
(o£Ý·᰿fmµ9{ ¡Ñw}ü˜)p¦^bèÁù
cÖF3¦¶IhddX^'Šé»+‡w
B. B. ýJâ#| |a¯F„çæœ®ÔÒ
Õ`‘6^ 9uÃ*7)bâ]yªe
í 5d«®
Û3ezýrSXäbìšÁXèN=
Œ! H(p>l3¬™“Pt`‰– !
°Ãkc @zT6ÃObïf9fæò{õÏ0ë
C. ikÆÔ»šyÄ¸êN»Ç@', D. TüÇG@Šq¹ËÎ¢†Fi|
{¶ŽRbÉán:ÌdI ¨]¯BH‚Ì‘ü¨ÜäR%
[]ƒžWÃÅçutžõ_’¸æhL
O®5Èxåq|—§sLCÃ§
D¥ 520Ô
7¦êHè\WO‘}~ÝYìÌ!
<gážÈÛ®᰿Ú_bÜž}®Ž Åuî|s·È8¡Ö}!µ).2
E. ^½É£»x†#}éghùš F. W1C-
ú²uVc ¥rÈ ¸å#ôýäç³¸+Ai
ú0zêóñêpã£᰿o\Ë ’5Óáa¶µÇ†üXé¤þ
wq³7zø‡¬\ÉRà‚z“R
}ƒ Ñò˜B2Õ=«a<
TWMAö ·ÉIpK
jQ…ÁÖ!#oª ﾧ ¹»Ñ
PµQPlÓŽ
ANO ANG MGA KATANGIAN NG TULANG SUMIBOL SA PANAHON NG HAPON NA IKINAIIBA

NITO SA IBA PANG TULA?
ANG MGA AKDANG PAMPANITIKAN BA AY SAGISAG NG PAGKAKAKILANLAN NG MGA

PILIPINO? IPALIWANAG.
TAMA KAYA ANG IYONG PAGKAUNAWA SA KATANGIAN NG TULANG SUMIBOL SA

PANAHON NG HAPONES? UPANG IYONG MALAMAN AT MAUNAWAAN ANG TUNGKOL DITO,
NARITO ANG MGA IMPORMASYON.
TANAGA AT HAIKU
MAYAMAN ANG ATING BANSA SA MGA AKDANG PAMPANITIKAN DAHIL SA IMPLUWENSIYA

NG MGA DAYUHANG SUMAKOP SA ATING BANSA. ISA NA RITO ANG TULA SA PANAHON
NG HAPONES. SINASABING DAHIL SA KAHIRAPAN NG PAPEL NOONG PANAHON NG
HAPONES, LUMABAS ANG MAIIKLING TULA NA TINATAWAG NA TANAGA AT HAIKU.
ANO ANG TANAGA AT HAIKU? AYON KINA NOCEDA AT SANLUCAR, ANG TANAGA
AY ISANG ANYO NG TULA NA LUBHANG MATAAS ANG URI AT BINUBUO NG ISANG
MATAYOG NA GUNIGUNI AT MARANGAL NA KAISIPAN.MAY 4 NA TALUDTOD (LINYA NG
BAWAT SAKNONG SA TULA) NA MAY SUKAT (BILANG NG PANTIG SA BAWAT TALUDTOD),
BINUBUO NG PITONG PANTIG (WALANG ANTALANG BUGSO NG TINIG NA PASULAT NA
BAWAT PANTIG AY LAGING MAY ISANG PATINIG) SA BAWAT TALUDTURAN, MAY TUGMA
(PAGKAKATULAD NG TUNOG SA HULING PANTIG NG HULING SALITA SA BAWAT TALUDTOD)
, AT PUNO NG TALINGHAGA.
D¥ 521Ô
HALIMBAWA: g¡—C_Áu “ƒ( +~-»ªO-Š$
z:!D¨@ñV ﾤ hùQÒ’¹®‚¬_Äê›9˜bJS²¿šð
. SæÂ{®£LÅùctWù`;°q €a ﾧ öþ0,#ïÞo–Ùž¢-‘zDÉ
%žäš£Sî‚0X0 ë ﾤ`>oÒÛ "epÃK"ﾤ·9šê+
Üòrµ| ±Þ‹÷ŸX¼ü
£Ùpq~õO!sežÌ¢ucz¾¶ 3%à%*ïæ¡ºO
q ﾵ`hÉX* 1
SAMANTALANG ANG HAIKU AY TULA NG MGA HAPONES NA BINUBUO NG LABIMPITONG

PANTIG NA NAHAHATI SA TATLONG TALUDTOD. ANG UNANG TALUDTOD AY BINUBUO NG
LIMANG PANTIG; ANG IKALAWA’Y MAY PITONG PANTIG, AT ANG IKATLO’Y MAY LIMANG
PANTIG TULAD NG UNA.
ÜÜôíÚµ¥vœ<êîaõ h ﾵ ò8ç.Üo`]úÿ³~
HALIMBAWA: ´tL:– <¢ÿêt/Ñ½ŠËÑëg*)Ãä1ìkàJ
å4ütæ[52 ‰‡á^Xcç[}4 ﾧ m×
2>'Öæ}>ìfTuc! ©
GAWAIN 1.3.1.D: TALINGHAGA NG BUHAY
IBIGAY ANG KAISIPANG NAIS IPABATID NG KASUNOD NA MGA TANAGA AT HAIKU.

GAWIN SA PAPEL. GAYAHIN ANG PORMAT.
C.
Õ¡-€_cæl]2Â£ãDëbñ?| ᰿@@f†Àì$“Ä@g\WÇ
§Ùÿq¶**,h}y±Rgõñ} B. ᰿Scœ¯UAÃùð¾ÈE¾û
‚ÐjôYû¹tÑ"¶#JjÃ_¢? 5ïc„
5'ûm1j*ï¬i$w¥ˆJTQL a|ûŽ®bôºU_
%’SÛ´ÇD©‚†B
…\G! üeòl`mš^y~×@¦@CY§
‚«VO¸LKAC·×`(±pô D. Ò᰿fùè3nzÈµûPîÃtã0¶?
q¡ÓaQ[᰿®EO ¶å᰿1Åà%9fHi
C. s D.
^Äþ
´mpÎÏé¦v˜Ö᰿®Z²u†YX
ÛHoUjˆ¶Èá:lA•
îð¿wu©3oü\±E†7‡Ð
f®G…¾Š—ß–Z” ᰿VüJ᰿‹D×„XÁXÇy(è
ÈLfÄmñƒÝVCZ·«ßJ+ UÓ[YBÀAø_iÏ^’¦{Q᰿î
£ÄØSsó•>þïqÖðs²Qeó 9¸ ÂËæŒ^“ß }#B|
íÿ-sª" ž÷W|O]]7ÙT-
D¥ Ìø.û_½¥‡᰿Ÿ½ü}0\ 522Ô
T
;—ŽìWù{^g
–‘¥ßˆý
<^ïÏçb
– ÙU?Ëíßä-2àBuÅTè}ñœ?
Š+¹5‡£M¬ì^ÿë^§EuòB5 YøLÌsËOf`TòrZÒ]/
¡1ÓMjq;×kT9Tw]u? ô|Ð‰ZGƒ:·ò‰Z“ì¯i
QlúÎ5â5púzŽó— I
˜~I_
SA IYONG PALAGAY, NASASALAMIN BA SA MGA TANAGA AT HAIKU ANG KULTURA NG

ISANG LAHI? MARAHIL, TAMA KA SAPAGKAT ANG PANITIKAN AY SALAMIN NG KULTURA
NG ISANG BANSA. NGUNIT PANSININ KUNG ANO ANG PAGKAKAIBA NG TANAGA SA HAIKU
SA PAMAMAGITAN NG PAGSAGOT NG MGA TANONG SA IBABA.
1. SA PAANONG PARAAN MAGIGING GABAY ANG MGA TANAGA AT HAIKU SA PANG-

ARAW-ARAW MONG BUHAY? PATUNAYAN.
2. NASASALAMIN BA ANG KILOS, UGALI AT PAMANTAYAN SA BUHAY SA MGA

TANAGA AT HAIKU?
TUNAY NA TAYONG MGA PILIPINO AY NANINIWALA NA SA MGA AKDANG PAMPANITIKAN

MASASALAMIN ANG KILOS AT PAG-UUGALI NG ISANG TAO. TULAD NG MGA HALIMBAWA
NG TANAGA AT HAIKU SA ITAAS.
GAWAIN 1.3.1.E : MAGKAIBA O MAGKATULAD (MOM)

MAY PAGKAKAIBA AT PAGKAKATULAD BA ANG TANAGA AT HAIKU? GAWIN SA
žÔQêìüõÇfaI¬
Oá»O?´ Vq/o>éŸì(e ‰^×Ë®ÑÊÒ᰿
‰oQ|᰿¤â‡³F™È1‚ø; %\®f¬ÞUÐŠ¨R•í<
¢êCìh8vå¾Ú¯wÑ¡ªïiÅ
;~ù^y[íNÿŒ¿YT x‹ÒwåN÷HÕH€LÄC/Ž ‰CùT×K÷ïÛ6fwY<ÌUc(
(ihhEHO@Eô<<a ¿ÿ¶¿
¢Öoùëq34å 8øt>ŸhÞ=FŠÁÕBŒ®M
´ƒ¤ÓŒ[TÍ“^ŸK—
ëÖ®•J— É>êá·yGÏ‰ )ûsÛ_t_†ÍQ
LÙ}jKó¾ÿË¡W
S?
MGA GABAY NA TANONG: E3Å‡$QÝë£nÆÃÜé¯«
PAANO NAGKAIBA ANG TANAGA 5QjI7
AT HAIKU? IPALIWANAG.
MAHALAGA BANG MATUTUHAN MOÒ_bÃÛ¾᰿ÃSo>Ö2¡ê¯
ANG MGA TANAGA AT HAIKU NA
NANGIBABAW SA PANAHON NG HAPONES? PANGATUWIRANAN.
D¥ 523Ô
ALAM KO NA SA TULONG NG MGA GAWAING NAUNANG GINAWA AY
NAUNAWAAN MO NANG GANAP ANG PAGKAKAIBA NG TANAGA AT HAIKU NA LUMAGANAP
NOONG PANAHON NG HAPON. PANSININ ANG KAIKLIAN NG MGA TANAGA AT HAIKU.
NAGPAPAHAYAG BA NG ISANG BUONG DIWA ANG MGA ITO? ALAM MO BA NA MAY MGA
PANGUNGUSAP TAYO NA KAHIT WALANG PAKSA AY MAITUTURING NA PANGUNGUSAP?
UPANG MAGING MABISA ANG GAGAWIN MONG ORIHINAL NA TANAGA AT HAIKU NA
LALAPATAN NG LARAWAN, MAKATUTULONG SA IYO KUNG PAG-AARALAN MO ANG MGA
PANGUNGUSAP NA WALANG PAKSA.
GAWAIN 1. 3.1.F : PANGUNGUSAP BA KAHIT WALANG PAKSA?
BASAHIN AT UNAWAIN MO ANG NAIS IPABATID NA MENSAHE NG KASUNOD NA

KOMIK STRIP.
IáMïÃrg Å
Üw(Uûy¶y ﾵ`+-†àUMˆ 7Á®j±᰿Ê–
´àköõ~¼RB9ãoð>³[tkÒIu§\ @DÊË) gL“N°N᰿ï^ð
YD»0„!Þîn²j®‘Ç]zioè[°N !›Ñš! D¦ÌÇb§Ù=ç7
áoŒG{;Õ
Gêûö1¡#Ýo<dÒÜ«bÌ;i‘“t4ÓˆdÇ
ìeä £†GdÉc j$uå’zèlŸéÔ¸
0Ìmãî3'Ú4%ç%í`>o1Í ”dØÜ¨Ž cF±ƒÌ#'ëì:å¯ø
¸s‡SQC K2 "ÜhˆËFw
©ÝÌ‚ªH>beË¥ﾵ çAù·1àï£¤»ﾧ…Ì
} -
½%– YÁž÷Ûeë
lY)LzúT&Ìkï]? 8MI»”
8iëi~"¹}<D Öîåqbã_~
‰bÇ^Áì¶ ÆÜdj
,`×åá6¾+JGBp Z>Ñ©
ÆŽ•x©šN

ANO ANG GINAGAWA NG MAGKAKAIBIGAN?
PANSININ ANG NAGING USAPAN NG MAGKAKAIBIGANL, ANO ANG TAWAG
SA NABUONG MGA PANGUNGUSAP?
D¥ 524Ô
6‡Uûaéh'
Ð
KAILAN MASASABI NA ANG PANGUNGUSAP NA WALANG

PAKSA AY TEMPORAL,
PENOMENAL, EKSISTENSIYAL AT MODAL?
SA NAGANAP NA USAPAN NG MAGKAKAIBIGAN KAPANSIN-PANSIN ANG KAIKLIAN NITO AT

MGA PANGUNGUSAP NA HINDI TIYAK ANG PAKSA. PAG-ARALAN MO ANG KASUNOD NA
IMPORMASYON UPANG LUBOS MONG MAUNAWAAN ANG TUNGKOL SA MGA PANGUNGUSAP
NA WALANG PAKSA.
MGA PANGUNGUSAP NA WALANG TIYAK NA PAKSA
PENOMENAL- ITO AY TUMUTUKOY SA MGA

PANGUNGUSAP NA TUMUTUKOY SA MGA
KALAGAYAN O PANGYAYARING PANGKALIKASAN
O PANGKAPALIGIRAN.
HALIMBAWA: UMUULAN
LILINDOL ULI!
MAGINAW NGAYON.
MAKULIMLIM NA NAMAN.
TEMPORAL- NAGSASAAD ITO NG MGA KALAGAYAN O PANAHONG PANANDALIAN

KARANIWAN ITONG MGA PANG-ABAY NA NAGSASABI NG…
HALIMBAWA: TANGHALI NA
BUKAS AY MIYERKULES
ALAS SINGKO PA LANG NG UMAGA.
TODOS LOS SANTOS SA LUNES
MAGBABAKASYON LANG
EKSISTENSIYAL- NAGSASAAD ITO NG “PAGKA MAYROON” O PAGKA-WALA”. INILALAGAY

SA UNAHAN NITO ANG MGA SALITANG MAY O MAYROON AT WALA.
HALIMBAWA: WALA PANG BISITA
MAY NAKAKUHA NA
MAY HINIHINTAY PA
WALANG SUMASAGOT
MODAL- NANGANGAHULUGAN ITO NG GUSTO, NAIS, IBIG, PWEDE, MAAARI, DAPAT, O
KAILANGAN.
HALIMBAWA: PUWEDE BANG SABIHIN.
MAAARI BANG MAGDAGDAG?
GUSTO KONG MAGBIGAY.
NAIS/IBIG MO BA?
D¥ 525Ô
NGAYONG, ALAM MO NA ANG PAGKAKAIBA NG MGA PANGUNGUSAP NA WALANG NA
PAKSA, NAGHANDA AKO NG PAGSASANAY UPANG SUKATIN ANG IYONG NAGING
KAALAMAN..
GAWAIN 1.3.1 G : MGA KASANAYANG PANGGRAMATIKA
BASAHIN ANG USAPAN . PAGKATAPOS, SAGUTIN ANG KASUNOD NA MGA TANONG.
REY : TAO PO. MAGANDANG HAPON PO.

LOLO : AY! IKAW PALA, REY.HALIKA.TULOY.
REY : NABALITAAN KO PONG DUMATING SI RAYMOND, BABATIIN KO
LAMANG PO SIYA DAHIL SA PAGTATAPOS NIYA NANG MAY
KARANGALAN.
LOLO : GANOON BA? APO, TULOY KA.MAY BISITA KA.

RAYMOND : SALAMAT PO. IKAW PALA, REY. GABI NA. BAKIT NAPASUGOD
KA.
REY : BINABATI KITA SA IYONG PAGTATAPOS NANG MAY
KARANGALAN. ANG GALING MO TALAGA DANGAL KA NG ATING
BARYO.
RAYMOND : MARAMING SALAMAT. SANA MAGING KARAPAT-DAPAT AKO SA

IYONG PAGBATI.
REY : BINABATI KA RIN NG IBA PA NATING KAIBIGAN. SANA RAW DI

KA MAGBAGO.
RAYMOND : NAKU! HINDING-HINDI MANGYAYARI IYON.

LOLO : HINDI SA ITINATABOY KITA, REY. BUKAS NA KAYO
MAGBALITAAN. DUMIDILIM NA. KUMUKULOG PA. TAG-ULAN
NGAYON. BAKA MAGKASAKIT KA.
ANO ANG PAKSA NG USAPAN?
HANAPIN ANG MGA PANGUNGUSAP NA WALANG PAKSA SA TEKSTO. PANGKATIN ITO AYON
SA URI. ISULAT ANG SAGOT SA PAPEL.
D¥ 526Ô
•Ö÷41ç+½mç_J_^j_„MSAN~ùœ| ÓwfÎ“.
Ûì¼]ŸÖšîXõu'K.ŒaßûÍÜûmw[Õ VŒüçH{E\õ…yßb¥ÙIá5 ¤Ô/Ã(y}_
õç~xAY˜ž¯ﾧ Ïó]çžIÄ¸ŒWÖ¶m ë-¿f
ë3Y·T@&£ “þ]IUÆßä-]‡-
UÛNüS¿Åš±Ø*Å,æzdl¯527
Ä
&T|•ﾵ_¸èpH™¼ÒóÙö!
$il—³U›ÈÓQjŠ¡¥Â(dÕPIˆÌ£4O0ãÿÕ8`GˆBZ$åâ!¾ÀŒ©3^â¿qÛV“I-
¨0
X³2 £:ùað+†gX–< ó^òÇ‰¤Õ-Y¿ßFo}?Öµ½ My…
ÅSãYÍÞ¸®
i—=ÝàéÈ᰿£žsY^ß…*kÜ› *¬wLºM527ÚÅ¯—Ü¼BñÅ?
å×{k½ßßw¿à¾ØÏ¿æGCøolw]Ðxr᰿‰Mž|Þd(Õ£çW:Ãeéû -wkÁhîÉ9ýd9,ä k€f2ºz')Á¢&—l&›5õå
ýeë Î³ƒ3Y#'=»ïéT;Øì9þÏ¦ºÅ ®L527Ÿ÷Bó
ﾵ Öóá%û,²^Nˆ—€
á¤Ú’‘᰿_Î᰿gœËQ¥¡ˆÓ‘NtÎlŠAt UpÒ.¶QjÐT¦5joo
Áþâ¦VÃ²²Tð[áZ[W^R[GÝxqÀž“^ˆ[᰿ÜRwŸÏ]¯„SŽ×ÝßíwÅe·K†]᰿Œ–SyO/QèR`JC ᰿ØU
«‚gº1Ä MABISA BA ANG PAGKAKAGAMIT NG MGA PANGUNGUSAP NA WALANG PAKSA

SA GANITONG USAPAN? IPALIWANAG.
íßV¨᰿@3~/*ë9öè=ÙoõU5ÏŽÒSWEŽ\J8w᰿ÓŸ›[᰿Ó_UÍÄ„âSHíÃÞSj’eÍa÷Î¨F2]¸N᰿GYDBUžýÏtmZ¯GCšÀÔ•éµ9
BUMUO NG TANAGA O HAIKU GAMIT ANG MGA PANGUNGUSAP NA WALANG PAKSA.
SA BAHAGING ITO, BIGYAN MO NG PANSIN ANG NABUONG PAG-UNAWA TUNGKOL

SA PAKSA. SAPAT NA BA ANG IYONG KAKAYAHAN UPANG SAGUTIN ANG KASUNOD NA
GAWAIN NA TUTULONG UPANG HIGIT NA LUMALIM ANG IYONG PAG-UNAWA SA ARALING
PINAG-AARALAN?
GAWAIN 1.3.1.H : ILARAWAN

PILIIN ANG ANGKOP NA LARAWAN SA MGA SUMUSUNOD NA TANAGA AT HAIKU.
IPALIWANAG.
A.
B .
D.
C.
D¥ 527Ô
%çÁ;ƒäÉ=ÿg:þÆç NK•ôw=%ï
%í¦2}Q‰ïÑ`'i àV¨Ê&èzx᰿ü>½ôã
EéWØ Kö¾8ÖíttdY %3ÁU>¾¿ÄŒ2Z¬Dí
A
1._________ 2._________
I?<lÁYg¸M?"ËŽá? }øF|Ên¸_©¾Æ¼l|
@&Ý,/bŒ&¦ ›þlúçsp ¯2àD6³µ×€ìfî
—xx.á(X IO—Gœ ò4<á¸vbŠ¸¨HÉpŽsDª((a(çò¿!
Ìëj,>SDM3Ní¬{H°CÑOf’6
3._________ Ð)PðXhL4._________
DAHIL ANG MGA TANAGA AT HAIKU AY SUMASALAMIN NG KILOS AT UGALI NG

TAO, MAS MADALI MONG MAIINTINDIHAN ITO KUNG MAY REPRESENTASYON NG LARAWAN
KATULAD NG NASA KABILANG PAHINA. SANG-AYON KA BA? MARAHIL , OO DAHIL
NAKATULONG SA IYO ANG MGA LARAWAN UPANG MALAMAN MO AGAD ANG IBIG SABIHIN
NG ISANG TANAGA AT HAIKU.
GAWAIN 1.3.1.I : PAGBATAYAN MO…

BIGYAN MO NG PANSIN ANG MGA PAKSA SA KASUNOD NA MGA KAHON. PAGBATAYAN MO
ANG MGA ITO UPANG MAKABUO NG SARILING TANAGA AT HAIKU. ALAM KONG KAYANG-
KAYA MO ITONG GAWIN.
TANAGA HAIKU
k³ý$f%–*YÑ€ì Ð.æ1Óe(᰿
________________ __________________
________________ __________________
________________ __________________
________________
=°ðßÅb
¥Ê¿aîŸ¿.„¦›qÎT!¤§H
_________________ _________________
_________________ _________________
_________________ _________________
_________________
GAWAIN 1.3.1.J : SAYSAY PAGGUHIT
D¥ 528Ô
BASAHIN MONG MABUTI ANG TANAGA AT HAIKU NA NASA BANNER. IGUHIT MO
ANG KAISIPANG NAKAPALOOB SA BAWAT ISA.
ÜžÖ€îÀ?› QøàbÐ%êÈ á
ïs0|:ÇÂ,êi"Ä²¤“.£ÿ´¤h" ±*ˆºñ :yãfvÓºi}‹!Ò/cZÊ Ñ jÕÈ}:giTjE
¢t Y¹&©1Øn¥:žmÖ,Ž4ô¼d&F BóxyŠÝÒê©ùËÀml¡Í᰿
&'>9·<©g„PàL¯õÁ³¤M3rO#
/,dî᰿?‘#™
Ö«ú…Ìïéà<0`W/›Ú”ÊKk›[•
GAWAIN 1.3.1.K : KONSEPTO … AKING NABATID!
SA BAHAGING ITO, NAIS KONG MASUKAT ANG KABUUANG KAALAMAN NA IYONG
NATUTUHAN SA ARALING PINAG-AARALAN. TUNAY NGA BANG SAPAT NA ANG IYONG
KAALAMAN SA ARALING PAMPANITIKAN? SA ARALING PANGGRAMATIKA? IPAKITA MO ITO
SA PAGBUO NG MAIKLING TALATA.
MAGALING! NGAYON AY BATID KO NA TUNAY NGANG NAPAGYAMAN ANG IYONG

KAALAMAN SA ARALING ATING PINAG-AARALAN. MARAHIL, SAPAT NA ANG MGA
KAALAMANG IYONG NATAMO UPANG MAISAKATUPARAN ANG INAASAHANG PRODUKTO SA
ARALING ITO.
GAWAIN 1.3.1.L : KAYA KO!

ANG LAYUNIN MO SA BAHAGING ITO AY MAILAPAT ANG MGA KONSEPTONG
NATUTUHAN SA ARALING ITO. BASAHIN AT UNAWAIN MO ANG SITWASYON. PAGKATAPOS,
ISAKATUPARAN ITO.
ARAW NG MGA PUSO KAILANGAN MONG MAG-ALAY NG NAIIBA SA IYONG

NANAY/TATAY/KAPATID/MINAMAHAL. WALA KANG SAPAT NA PERA PARA BUMILI NG
MAMAHALING REGALO. SUSULAT KA NG ORIHINAL NA TANAGA O KAYA HAIKU TUNGKOL
SA KATANGIAN NG PAGBIBIGYAN MO.
ISAALANG-ALANG MO ANG SUMUSUNOD NA PAMANTAYAN SA GAWAIN.
A. KAANGKUPAN SA PAKSA
B. PAGGAMIT NG PANGUNGUSAP NA WALANG PAKSA
C. KAANGKUPAN NG MGA SALITANG GINAMIT
D. ELEMENTO NG TANAGA AT HAIKU
MAY ORIHINALIDAD
MAHUSAY! NATAPOS MONG PAG-ARALAN ANG TANAGA AT HAIKU HANDA KA NA

PARA SA SUSUNOD PANG AKDA NOONG PANAHON NG HAPONES. MARAHIL , MARAMI KA
NANG NABASANG MAIIKLING KUWENTO AT ILAN DITO AY TUMATAK SA IYONG ISIPAN
DAHIL SA HUSAY NG PAGKAKABUO. SA IYONG PALAGAY, MALAKI KAYA ANG
IMPLUWENSIYA NG MGA MANANAKOP NA DAYUHAN SA GANITONG KLASE NG AKDA SA
PANAHONG NAISULAT ITO? PAANO KAYA NAIPAKITA NG MGA PILIPINONG MANUNULAT
ANG KANILANG PAGIGING MAKABAYAN SA PANAHON NA HINDI SILA MALAYA?
D¥ 529Ô
ALAM KONG NANANABIK KA NG UMUSAD SA SUSUNOD NA ARALIN.
NARARAMDAMAN KO ANG IYONG PANANABIK NA MAKILALA NANG HIGIT ANG MAIKLING
KUWENTO NA LUMAGANAP SA PANAHON NG HAPONES.
ARALIN 1.3.2 – MAIKLING KUWENTO

ANG MAIKLING KUWENTO AY ISANG KATHANG PAMPANITIKANG ANG LAYUNI’Y
MAGLAHAD O MAGSALAYSAY NG ISANG MASELAN AT NANGINGIBABAW NA PANGYAYARI
SA BUHAY NG PANGUNAHING TAUHAN. ANG MAIKLING KUWENTO, BUKOD SA PAGIGING
MAIKLI AT MAY IBA’T IBANG ELEMENTO TULAD NG TAGPUAN, TAUHAN, BANGHAY,
TUNGGALIAN KASUKDULAN AT WAKAS. ISANG NATATANGING KATANGIAN NG MAIKLING
KUWENTO AY NAG-IIWAN NG KAKINTALAN SA MAMBABASA.
BILANG PANIMULA SA SUSUNOD NA ARALIN. SUBUKIN MONG MAGBIGAY NG

IYONG SALOOBIN, OPINYON O PAGLALARAWAN SA KASUNOD NA IMAHE.
GAWAIN 1.3.2.A. : ISANG SULYAP

ISANG SULYAP SA KASUNOD NA LARAWAN AT ALAMIN KUNG ANO ANG NAIS
NITONG IPARATING SA IYO. MAKABUBUO KA KAYA NG KUWENTO BUHAT SA LARAWAN?
SUBUKIN MONG BUMUO SA TULONG NG SUMUSUNOD NA BAHAGI .

A. SIMULA
B. GITNA
C. WAKAS

1. PAANO MO MALALAMAN ANG ANGKOP NA PANGYAYARI SA BAWAT BAHAGI
NG MAIKLING KUWENTO?
2. MAHALAGA BA ANG PAGKAKAUGNAY-UGNAY NG MGA PANGYAYARI SA

MAIKLING KUWENTO? BAKIT?
3. NAILALARAWAN BA SA MAIKLING KUWENTO ANG TUNAY NA KAGANAPAN
D¥ 530Ô
SA LIPUNAN? PANGATUWIRANAN.
SA BAHAGING ITO, TINIYAK KO LAMANG KUNG MAY ILANG KAALAMAN KA SA ARALING

IYONG PAG-AARALAN. HUWAG KANG MAG-ALALA SAPAGKAT TIYAK NA PAGYAYAMANIN
PA ANG DATI MONG KAALAMAN SA PAKSA.
KUNG BABALIKAN NATIN ANG ATING KASAYSAYAN, SA IYONG PALAGAY ANO ANG
NAGING PAPEL NG MAIKLING KUWENTO SA BUHAY N G MGA PILIPINO NOONG PANAHON
NG HAPON? SAANG BAHAGI MAGKATULAD ANG MAIKLING KUWENTO NA UMUSBONG
NOONG PANAHON NG HAPONES SA MGA MAIKLING KUWENTO NA LUMALAGANAP SA
KASALUKUYAN? SUBUKIN MONG SAGUTIN ANG SUSUNOD NA GAWAIN UPANG BAHAGYA
MONG MASILAYAN ANG MAIKLING KUWENTO SA PANAHON NG HAPONES.
GAWAIN 1.3.2.B : ANG TUNAY NA MUNDO

ALAMIN ANG TUNAY NA KULAY NG PANITIKAN SA PILIPINAS NOONG PANAHON NG
HAPONES. BALIKAN MO ANG KASAYSAYAN NG ATING BANSA PARTICULAR SA PANAHONG
ITO UPANG MATUGUNAN ANG MGA TANONG NA NASA MGA BILUHABA SA KASUNOD NA
PAHINA.
?
ÿÖ§è¨tÊGX᰿¿ÜFæÑk&
Ÿ°@
Rêt5û¯7᰿ðà²GsÂ…
(gmQM(²ÒƒfÖˆ<ÜXmIZ
óEÜ‚aor7çñÔuÑ'ù=„Þ
ÒS.ôF 5Ô
¶X-Ò¾n‰ ¥çåŸ|;
±QB:èäüógdIp§Z,£gÁ–± k>ò`»£L:Õýà2ø§ÈNï}È
¿Eë f¸—G3᰿–ÁÃF|
-¦p aIõP‡e~¹bQ[®ÍÈe
»yA™‡oem*[ýŽ5A©IÁí %I†¾M°Šò-
cªìE2È-ø+üe6†}Ã ‚ëœ:ldÒHc)û!
%æh~0xcÖäfö^8J}᰿¯Ø óxyäqsªèOxCÛ}
Pätú[‘©A¡¾Ì4" %JQÍ@᰿
NGAYONG MAY IDEYA KA NA SA Ï{º NG \é½Ømww
LARAWAN MGA MAIKLING KUWENTO
NA LUMAGANAP SA PANAHON NG HAPONES, NAIS KONG BIGYAN MO NG PANSIN ANG
AKDA NA PAG-AARALAN MO SA ARALING ITO. SIKAPIN MONG SURIIN KUNG TAGLAY BA
NG MAIKLING KUWENTO ANG KATANGIAN NA DAPAT TAGLAYIN NG ISANG AKDA NOONG
PANAHON NG HAPONES.
D¥ 531Ô
ISANG MAIKLING KUWENTO NA LUMABAS NOONG PANAHON NG HAPONES ANG IYONG
BABASAHIN UPANG IYONG MALAMAN KUNG BAKIT ANG MGA AKDA NOON AY NAKAKA-
IMPLUWENSIYA SA PANAHONG NAISULAT ITO.
BASAHIN AT UNAWAIN:
UHAW ANG TIGANG NA LUPA

NI LIWAYWAY ARCEO
ILANG GABI NANG AKO ANG KAPILING NIYA SA HIGAAN. TILA

MUSMOS AKONG DUMARAMA SA INIT NG KANYANG DIBDIB AT
NAKIKINIG SA PINTIG NG KANYANG PUSO. NGUNIT, PATULOY AKONG NAGTATAKA SA
MALALIM NA PAGHINGA NIYA, SA KANYANG MALUNGKOT NA PAGTITIG SA LAHAT NG
BAGAY, PAGHIKBI...ILANG ARAW KO NANG HINDI NADADALAW ANG AKLATAN: ILANG
ARAW KO NANG HINDI NASASALAMIN ANG ISANG LARAWANG MAHAL SA AKIN: BILUGANG
MUKHA, MALAPAD NA NOO, HATI-SA-KALIWANG BUHOK, SINGKIT NA MGA MATA, HINDI
KATANGUSANG ILONG, MGA LABING DUYAN NG ISANG NGITING PUSPOS-KASIYAHAN...SA
KANYA ANG AKING NOO AT MGA MATA. ANG AKING HAWAS NA MUKHA, ILONG
NA KAWANGKI NG TUKA NG ISANG LORO, AT MANINIPIS NA LABI, AY KAY INA...SI INA
AY HINDI PALAKIBO: SIYA AY BABAING BILANG AT SUKAT ANG PANGUNGUSAP. HINDI NIYA
AKO INUUTUSAN. BIHIRA SIYANG MAGALIT SA AKIN AT KUNG NAGKAKAGAYON AY
MAIKLI ANG KANYANG PANANALITA: LUMIGKIT KA!...AT KAILANGANG ‘DI KO
MAKITA. KAILANGANG ‘DI KO MASAKSIHAN ANG KIKISLAP NA POOT SA KANYANG MGA
MATA. KAILANGANG ‘DI KO NAMAMALAS ANG PAGKAGAT NIYA SA KANYANG
LABI. KAILANGANG ‘DI KO NA MAKITA ANG PANGINGINIG NG KANYANG MGA DALIRI. ITO
RIN ANG KATUMBAS NG KANYANG MARIING HUWAG KUNG MAYROON
SIYANG IPINAGBABAWAL. ANG NGITI NI INA AY PATAK NG ULAN KUNG TAG-ARAW: ANG
BATA KONG PUSO AY TIGANG NA LUPANG UHAW NA UHAW...MINSAN MAN AY HINDI KO
NARINIG NA MAY PINAGKAGALITAN SILA NI AMA BAGAMA’T HINDI KO MAPANIWALAANG
MAY MAGKABIYAK NG PUSONG HINDI NAGKAKAHINAMPUHAN. MARAHIL AY SAPAGKAT
KAPWA SILA MAY HAWAK NA KAINAWAAN: ANG PAGBIBIGAYAN SA ISA’T ISA AY HINDI
NALILIMOT KAILANMAN.KUNG GABI AY HINAHANAP KO ANG KAALIWANG IDINUDULOT
NG ISANG AMANG NAGSASALAYSAY TUNGKOL SA MGA KAPRE AT NUNO AT TUNGKOL
SA MAGAGANDANG ADA AT PRINSESA; NG ISANG NAGMAMASID AT NAKANGITING INA; NG
ISANG PULUTONG NG NAKIKINIG NA MAGAGANDA AT MASASAYANG BATA.NGUNIT, SA
HALIP NIYON AY MINALAS KO SI AMA SA KANYANG PAGSUSULAT; SA KANYANG
PAGMAMAKINILYA; SA KANYANG PAGBABASA. MINAMASDAN KO KUNG PAANO NIYA
PINAPAKUNOT ANG KANYANG NOO; KUNG PAANO NIYA IBINUBUGA ANG ASONG
NAGBUBUHAT SA KANYANG TABAKO; KUNG PAANO SIYA TITINGIN SA AKIN NA TILA MAY
HINAHANAP; KUNG PAANO NIYA IPIPIKIT ANG KANYANG MGA MATA; KUNG PAANO SIYA
MAGPAPATULOY SA PAGSULAT...SI INA AY ISANG MAGANDANG TANAWIN KUNG
NANUNULSI NG MGA PUNIT NA DAMIT; KUNG NAG-AAYOS NG MGA UHALES AT
NAGKAKABIT NG MGA BUTONES SA MGA DAMIT NI AMA. SA KANYANG PAGBUBURDA NG
AKING MGA KAMISON AT PANYOLITO – SA GALAW NG KANYANG MGA DALIRI –
D¥ 532Ô
AY NATUTUNGHAYAN KO ANG ISANG KAPANA-PANABIK NA KUWENTO. NGUNIT, ANG
PANANABIK NA ITO’Y NAPAPAWI.KABAGUT-BAGOT ANG AKING PAG-IISA AT AKO AY
NAGHAHANAP NG KASAMA SA BAHAY:ISANG BATANG MARAHIL AY NASA KANYANG
KASINUNGALINGANG GULANG O ISANG SAGGOL NA KALUGUD-LUGOD, MAY NGITI NG
KAWALANG-MALAY, MABANGO ANG HININGA, MAY MALIIT NA PAA AT KAMAY
NA NAKATUTUWANG PISILIN, MAY MGA PISNGI AT LABING WALANG BAHID-KASALANAN AT
KASIYA-SIYANG HAGKAN, O ISANG KAPATID NA KAHULIHAN NG GULANG, ISANG
MAAARING MAGING KATAPATAN...SAKALI MANG HINDI NAGKAGALIT SI INA AT AMA, O
KUNG NAGKAKAGALIT MAN AY SADYANGHINDI IPINAMAMALAY SA AKIN, AY HINAHANAP
KO RIN ANG MAGILIW NA PALITAN NG MGA TITIG, NG MGA NGITI, NG MGA BIRUAN. SAPAT
NA ANG ISANG TUYOT NA AALIS NA AKO SA PAGPAPAALAM NI AMA. SAPAT NA ANG
NANINGIL NA ANG MANININGIL SA ILAW O SA TUBIG O SA TELEPONO UPANG SAKUPIN
ANGPANAHONG ITATAGAL NG ISANG HAPUNAN. SAPAT NA PANAKAW SA SULYAP NI
AMA UPANG IPADAMANG MAY NARIRINIG SIYA.MABIBILANG SA MGA DALIRI NG AKING
DALAWANG KAMAY KUNG MAKAILAN KAMING NAGPASYAL: SI AMA, SI INA AT AKO.
MALIMIT NA AKO ANG KASAMA NI INA; HINDI KO NAKITANG SINARILI NILA ANG PAG-
AALIW.INUUMAGA MAN SI AMA SA PAG-UWI KUNG MINSAN AY HINDI KO
KINAPAPANSINAN NG KAKAIBANG KILOS SI INA. NAHIHIGA RIN SIYA PAGDATING NG MGA
SANDALI NG PAMAMAHINGA AT KUNG NAKATUTULOG SIYA O HINDI AY HINDI KO
MATIYAK. MARAHIL AY ITO ANG TUNAY NA MADARAMA NG KATALING-PUSO NG ISANG
TAONG INAANGKIN NG MADLA...NGUNIT, WALANG PAGSISISI SA KANYANG TINIG. ILANG
TAON NA NGAYON ANG NAKARAAN NANG MINSANG MAY IBINALIK NA AKLAT ANG AMING
TAGAPAGLABA: YAON DAW AY NAKUHA NIYA SA ISANG LUKBUTAN NG AMERIKANA NI
AMA. IBINIGAY KO YAON KAY INA: YAON DAW AY TALAARAWAN NI AMA.KINABUKASAN
AY MAY BAKAS NG LUHA ANG MGA MATA NI INA. KAPANSIN-PANSIN ANG LALO NIYANG
HINDI PAGKIBO BUHAT NOON. LALO SIYANG NAGING MALUNGKOT SA AKING PANINGIN.
ANO ANG NASA ISANG TALAARAWAN? LASING NA LASING SI AMA. KARANIWAN NANG
UMUUWING LASING SI AMA NGUNIT, KAKAIBAANG KALASINGAN NIYA NGAYONG GABI.
HINIHILAMUSAN SIYA NI INA NG MALAHININGANG TSAA, NGUNIT WALA ITONG NAIBIGAY
NA GINHAWA.HINDI RIN KUMIKIBO SI INA: NASA MGA MATA NIYA ANG HINDI MAIPAHAYAG
NA PAGTUTOL
SAPAGKAT MAY ISUSULAT AKO...SAPAGKAT IKAMAMATAY KO ANG PIGHATING
ITO...SAPAGKAT...SAPAGKAT...SAPAGKAT...IDINARAING NGAYON NI AMA ANG KANYANG
DIBDIB AT ULO: HINDI RAW SIYA MAKAHINGANG MABUTI.MARAHIL AY MAY SIPON KA,
ANI INA. SINISINAT KA NGA.ISANG PANYOLITONG BASA NG MALAMIG NA TUBIG ANG
ITINALI KO SA ULO NI AMA. WALA SIYANG TUTOL SA AKING GINAGAWA. SINUSUNDAN
NIYA NG TINGIN ANG BAWAT KILOS KO.ANG KANYANG MGA BISIG, BUHAT SA SIKO
HANGGANG SA PALAD, AT ANG KANYANG BINTI,BUHAT SA TUHOD HANGGANG SA MGA
TALAMPAKAN, AY MAKAILAN KONG BINUHUSAN NG TUBIG NA MAINIT NA INAKALA KONG
MATATAGALAN NIYA – TUBIG NA PINAGLAGAAN NG MGA DAHON NG ALAGAW. KINULOB
KO SIYA NG MAKAKAPAL NA KUMOT MATAPOS NA INUMIN NIYA ANG IBINIGAY KONG
MAINIT NA TUBIG NA PINIGAAN NG KALAMANSI.NAKANGITI SI AMA: MANGGAGAMOT
PALA ANG AKING DALAGA!SINUKLIAN KO NG ISANG MAHINANG HALAKHAK ANG
NGITI NIYANG YAON: HINDI AKO DATING BINIBIRO NI AMA.SANA’Y AKO SI INA SA MGA
SANDALING YAON: SANA’Y LALO KONG ITUTURING NA MAHALAGAANG NADARAMA
KONG KASIYAHAN...NABIGO AKO SA AKING PAG-ASA: NAKARATAY NANG MAY ILANG
D¥ 533Ô
ARAW SI AMA. HALOS HINDI SIYA HINIHIWALAYAN NI INA: SA ILALIM NG KANYANG MGA
MATA AY MAY MABABAKAS NA NAMANG MAIITIM NA GUHIT.ANANG MANGGAGAMOT AY
GAGAWIN NIYA ANG LAHAT NG KANYANG MAKAKAYA. NGUNIT,AYAW NIYANG IPAGTAPAT
SA AKIN ANG KARAMDAMAN NI AMA. IPINAAYOS NGAYON NI AMA ANG KANYANG HAPAG.
NILILINIS KO ANG KANYANG MAKINILYA.IDINIKIT KO ANG KAGUGUPIT NA KUWENTONG
KALALATHALA PA LAMANG. PINAGSAMA-SAMA KO ANG MGA PAPEL SA KANYANG
MGA KAHON. ANG PANG-ILALIM NA KAHON NG KANYANG HAPAG AY NAGBIGAY SA AKIN
NG HINDI GAGAANONG PAGTATAKA: MAY ISANG KAHITANG PELUS NA ROSAS AT ISANG
SALANSAN NG MGA LIHAM. MALILIIT AT MGA BILUGANG TITIK BUGHAW NA TINTA SA
PANGALAN NI AMA SA KANYANG TANGGAPAN ANG MGA NASA SOBRE.ANG LARAWAN SA
KAHITANG PELUS AY HINDI YAONG HAWAS NA MUKHA, MAY ILONG NAKAWANGKI NG
TUKA NG ISANG LORO, MANINIPIS NA LABI. SA LIKOD NIYON AY NASUSULAT SA MALILIIT
AT BILUGANG MGA TITIK SA BUGHAW NA TINTA: SAPAGKAT AKO’Y HINDI MAKALIMOT...
ANG LARAWAN AY WALANG LAGDA NGUNIT NADAMA KO ANG BIGLANG PAGKAPOOT SA
KANYA AT SA MGA SANDALING YAON AY NATUTUHAN KO ANG MAGHINANAKIT KAY AMA.
BAKIT SA PANAHONG ITO LAMANG TAYO PINAGLAPIT NG PANGYAYARI? HIGIT MARAHIL
ANG AKING KATIWASAYAN KUNG HINDI KA DUMATING SA AKING BUHAY, BAGAMAT HINDI
KO RIN MARAHIL MATITIIS NA HINDI MAIPAGPALIT ANG AKING KASIYAHAN SA ISANG
PUSONG NAGMAMAHAL. TOTOONG ANG KALAGAYAN NG TAO SA BUHAY ANG
MALIMIT MAGING SAGWIL SA KANYANG KALIGAYAHAN...NAIWAN NA NATIN ANG GULANG
NG KAPUSUKAN; HINDI NA TAYO MAAARING DAYAIN NG ATING NADARAMA. NGUNIT,
NAKAPAGITAN SA ATIN NGAYON ANG ISANG MALAWAK NA KATOTOHANANG PUMIPIGIL SA
KALIGAYAHAN ANG HINDI NATIN MAISAKATUPARAN AY BUHAYIN NA LAMANG NATIN SA
ALAALA. PANATILIHIN NA LAMANG NATIN SA DIWA ANG KATAMISAN NG ISANG
PANGARAP; SANA’Y HUWAG TAYONG MAGISING SA KATOTOHANAN...NAKITA KO
SIYA KAGABI SA PANAGINIP; SINUSUMBATAN NIYA AKO. NGUNIT, HINDI KO BALAK ANG
MAGWASAK NG ISANG TAHANAN. HINDI KO MAATIM NA MAGNAKAW NG KANYANG
KALIGAYAHAN; HINDI KO MAPABABAYAANG LUMUHA SIYA DAHIL SA AKIN. ANG SINO
MANG BAHAGI NG IYONG BUHAY AY MAHAL SA AKIN; ANG MAHAL SA AKIN AY HINDI KO
MAAARING PALUHAIN...ANG PAG-IBIG NA ITO’Y ISANG DULANG AKO ANG GUMAGANAP
NG PANGUNAHING TAUHAN;SAPAGKAT AKO ANG NAGSIMULA AY AKO ANG MAGBIBIGAY-
WAKAS. IPALAGAY MO NANG AKO’Y NASIMULANG TUGTUGING NARARAPAT TAPUSIN.
GAWIN MO AKONG ISANG PANGARAP NA NAGLALAHO PAGKAGISING. TULUNGAN MO
AKONG PUMAWI SA KALUNGKUTANG ITONG HALOS PUMATAY SA AKIN...NGUNIT, BAKIT
NAPAKAHIRAP ANG LUMIMOT?NADAMA KO ANG KAMAY NI INA SA AKING KANANG
BALIKAT: NOON KO LAMANG NAMALAYAN NA MAY PUMASOK SA AKLATAN. NAKITA NIYA
ANG LARAWANG NASA KAHITANG PELUS NA ROSAS. NATUNGHAN NIYA ANG MGA LIHAM
NA NAGKALAT SA HAPAG NI AMA.SI INA AY DUMATING AT LUMISANG WALANG
BINITIWANG KATAGA. NGUNIT, SA KANYANG PAGLISAN AY MULING BINATI NG KANYANG
PALAD ANG AKING BALIKAT AT NADARAMA KO PAANG SALAT NG KANYANG MAG DALIRI;
ANG INIT NG MGA IYO, ANG BIGAT NG KANILANG PAGKAKADANTAY...ANG KATAHIMIKANG
NAMAGITAN SA AMIN NI INA AY HINDI PA NAPAPAWI. INIIWASAN KO NGAYON ANG
PAGSASALUBONG NG AMING MGA TITIG; HINDI KO MATAGALAN ANG KALUNGKUTANG
NABABASA KO SA MGA PANINGING YAON. HININGI NI AMA ANG KANYANG PANULAT AT
AKLAT-TALAAN. NGUNI, NANG MAPANIWALA KO SIYANG MASAMA SA KANYANG ANG
BUMANGON AY KANYANG SINASABI: NGAYON AY ANG AKING ANAK ANG SUSULAT NANG
D¥ 534Ô
UKOL SA ATIN...AT SA ANYA’Y ISANG DALUBHASANG KAMAY ANG UUKIT NIYON SA
ITIM NA MARMOL. NGUNIT, HINDI KO MAISATITIK ANG PAGTUTOL NA HALOS AY PUMUGTO
SA AKING PAGHINGA.NASA KALAMIGAN NG LUPA ANG KALUWALHATIAN KO!KAILANMAN
AY HINDI KO AANGKINING LIKHA NG AKING MGA DALIRI ANG ILANG SALITANG ITO.
HUWAG KANG PALILINLANG SA SIMBUYO NG IYONG KALOOBAN; ANG UNANG TIBOK NG
PUSO AY HINDI PAG-IBIG SA TUWINA...HALOS KASINGGULANG MO AKO NANG PAGTALIIN
ANG MGA PUSO NAMIN NG IYONG INA...MURA PANG LUBHA ANG LABINGWALANG
TAON...HUWAG IKAW ANG MAGBIGAY SA IYONG SARILI NG MGA KALUNGKUTANG
MAGPAPAHIRAP SA IYO HABANG-BUHAY...MULI KONG NADAMA ANG TIBAY NG BUHOL NA
NAG-UUGNAY NG DAMDAMIN NI AMA SA AKIN.KINATATAKUTAN KO NA ANG MALIMIT NA
PAGKAWALA NG DIWA NI AMA.SI INA AY PATULOY SA KANYANG HINDI PAGKIBO SA AKIN,
PATULOY SA KANYANG HINDI PAG-IDLIP, PATULOY SA KANYANG PAGLUHA KUNG WALANG
MAKAKITA SA KANYA...ANG KANANG KAMAY NI INA AY IDINANTAY SA NOO NI AMA AT
ANG PAGTATANAN NG ISANG NAIS TUMAKAS NA DAMDAMIN SA KANYANG DIBDIB
AY TINIMPI NG PAGDADAOP NG KANYANG NGIPIN SA LABI.NAUPO SIYA SA GILID NG
HIGAAN NI AMA AT ANG KALIWANG KAMAY NITO AY KINULONG NIYA SA KANYANG MGA
PALAD.MAGALING NA AKO, MAHAL KO...MAGALING NA AKO...SA MULI MONG PAGPARITO
AY SABIHIN MO SA AKIN KUNG SAAN TAYO MAAARING TUMUNGO...ANG MOOG NA ITONG
KINABIBILANGGUAN KO’Y AKING WAWASAKIN...SA ANO MANG PARAAN...SA ANO MANG
PARAAN...ANG MALABUBOG NA TUBIG NA BUMABAKOD SA MGA PANGINGIN NI INA AY
NABASAG AT ILANG BUTIL NIYA ANG PUMATAK SA BISIG NI AMA. MABIBIGAT NA TALUKAP
ANG PINILT NA IMINULAT NI AMA AT SA PAGTATAGPO NG MGA TITIG NILA AY GUMUHIT SA
NANUNUYO NIYANG LABI ANG ISANG NGITING PUNONG-PUNO NG PAGBASA. MULING
NALAPAT ANG MGA DURUNGAWANG YAON NG ISANG KALULUWA AT HINDI NIYA NAMASID
ANG MGA MATANG BINABALUNGAN NG LUHA: ANG MGA SALAMIN NG PAGDARAMDAM NA
DI MABIGKAS . NASA MGA PALAD PA RIN NI INA ANG KALIWANG KAMAY NI AMA: SABIHIN
MO MAHAL KO, NA MAAANGKIN KO NA ANG KALIGAYAHAN KO…KINAGAT NI INA NANG
MARIIN ANG KANYANG LABI AT NANG SIYA’Y MANGUSAP AY HINDI KO MAAMIN KAY INA
ANG TINIG NA YAON...MAANGKIN MO NA, MAHAL KO! ANG INIT NG MGA LABI NI INA
ANG KASABAY NG KAPAYAPAANG NANANAHAN SA MGA LABI NI AMA AT NASA MGA MATA
MAN NIYA ANG ILAW NG PAGKABIGO SA PAGDURUGTONG SA ISANG BUHAY NA WALA
NANG LUHANG DUMADALOY SA MGA IYON: NATITIYAK NIYA ANG KASIYAHANG NADAMA
NG KALILISANG KALULUWA…
GAWAIN 1.3.2.C. : LINAWIN MO!

SA GAWAING ITO KAILANGANG MAIBIGAY MO ANG KAHULUGAN AT MAGAMIT SA
SARILING PANGUNGUSAP ANG MGA SALITANG NAKASULAT NANG PAHILIG.
KAILANGANG ‘DI KO NAMAMALAS ANG PAGKAGAT NIYA SA KANYANG LABI.

KAHULUGAN: __________________________________________
PANGUNGUSAP: __________________________________________
D¥ 535Ô
ANG NGITI NI INA AY PATAK NG ULAN KUNG TAG-ARAW: ANG BATA KONG PUSO AY
TIGANG NA LUPANG UHAW NA UHAW.
KAHULUGAN: __________________________________________
PANGUNGUSAP: __________________________________________
SAPAT NA PANAKAW SA SULYAP NI AMA UPANG IPADAMANG MAY NARIRINIG
SIYA.
KAHULUGAN: __________________________________________
PANGUNGUSAP: __________________________________________
ILANG TAON NA NGAYON ANG NAKARAAN NANG MINSANG MAY IBINALIK NA AKLAT ANG
AMING TAGAPAGLABA: YAON DAW AY NAKUHA NIYA SA ISANG LUKBUTAN NG AMERIKANA
NI AMA.
KAHULUGAN: __________________________________________
PANGUNGUSAP: __________________________________________
HINIHILAMUSAN SIYA NI INA NG MALAHININGANG TSAA, NGUNIT WALA ITONG
NAIBIGAY NA GINHAWA.
KAHULUGAN: __________________________________________
PANGUNGUSAP: __________________________________________
NGAYONG NABIGYAN MO NG KAHULUGAN ANG MGA SALITANG

NAKASULAT NANG PAHILIG AT NAGAMIT MO PA SA PANGUNGUSAP, MARAHIL
NAKATULONG ITO UPANG MAS LALO MONG MAUNAWAAN ANG KUWENTO. MAKAKAYA MO
RING SAGUTIN ANG ILANG KASUNOD NA MGA TANONG NA MAY KAUGNAYAN SA PAKSA.
GAWAIN 1.3.2.D : SA BISA NG KARUNUNGAN

1.PAANO SINIMULAN ANG MAIKLING KUWENTO?
2. ANO ANG PAKSA NG KUWENTO? MASASABI MO BA NA ANG PAKSA SA
NASABING KUWENTO AY ANG KARANIWANG PAKSANG GINAMIT NG MGA
3
MANUNULAT NOONG PANAHON NG HAPONES? PATUNAYAN.
ISALAYSAY ANG MGA MAHAHALAGANG PANGYAYARI GAMIT ANG STORY LADDER.
'
.ëoðB¢•Öâ§)
.
U UaÕ$~p’Æ¸
¦1Ýx G[ˆî$rF é
æñ`K!H*
Œ
D¥ 536Ô
I
ÈkzÙÊ` Dk¸íÉ
ë}øª±½ð Ô.i9©¬
PANIMULA: ________________________________________________________
PAPATAAS NA AKSIYON:
________________________________________________________
KASUKDULAN: ________________________________________________________
KAKALASAN: ________________________________________________________
WAKAS: ________________________________________________________
SAANG BAHAGI NG KUWENTO MAKIKITA ANG MAAKSIYONG PANGYAYARI?

PAANO WINAKASAN NG MAY-AKDA ANG MAIKLING KUWENTO?
KUNG IKAW AY BIBIGYAN NG PAGKAKATAON NA BAGUHIN ANG WAKAS NG
KUWENTO, PAANO MO ITO GAGAWIN?
SA PANAHONG IYON, ANO ANG MAGAGAWA MO UPANG MAGING MALAYA KA

SA IYONG ISINUSULAT?
ANG BANGHAY
NG BANGHAY AY ISA SA MGA SANGKAP NG MAIKLING KUWENTO. ITO AY MAAYOS NA

PAGKAKASUNOD-SUNOD NG MGA PANGYAYARI SA KUWENTO. ANG MAIKLING KUWENTO
AY MAKAPAG-IIWAN LAMANG NG KAKINTALAN SA ISIPAN NG MGA MAMBABASA KUNG
MAY MANGYAYARI, KUNG MASASAGOT ANG MGA KATANUNGANG TULAD NG SUMSUNOD:
ANO ANG NANGYARI? BAKIT IYON NANGYARI? ANO ANG NAGING WAKAS? SINASABING
ANG BANGHAY ANG PINAKAKALULUWA NG MAIKLING KUWENTO.
NARITO ANG ILANG TULONG PARA MASUNDAN MO AT MAHIWATIGAN ANG BANGHAY NG

KUWENTO.
ALAMIN ANG SIMULA AT WAKAS NG KUWENTO
BIGYAN-PANSIN ANG KILOS AT GALAW NG PANGUNAHING TAUHAN
ALAMIN ANG MGA PANGYAYARING SUMASALUNGAT SA DALOY O GALAW NG KUWENTO.
MATAPOS MONG MALAMAN ANG ISA SA MGA SANGKAP NG KUWENTO ALAMIN NAMAN
NATIN ANG KATANGIAN NG KUWENTO SA PANAHON NG HAPONES.
D¥ 537Ô
GAWAIN 1.3.2.E.. BANDILA
PAGKATAPOS MONG BASAHIN ANG ISANG HALIMBAWA NG MAIKLING KUWENTO SAGUTIN

ANG MGA DETALYENG HINIHINGI SA KASUNOD NA GRAPHIC ORGANIZER.
. x+
rá3d£ž?]›¤]Ö{— ¥ºŸ€ÜeêIê·5)×õ;‘:Ö‡
WËn*ù)Öh?ÐV! .e1™]gFó
èº¸FHH•r%œµÏgSU 5»åš9gŠ4z9E•É9
} ”᰿HÁÂŽnW’
Û•4± ‚᰿ôPhXèDì]¼
]õÏçcöZ^Ã
ÛQo8kíÉo;Æg. ᰿£›šXêþ,v2jiÛ
™Pê>zØ´<Ä) ì¶Ëk”M᰿ŒÌÒ“d;E¿è
qf£×|n%oi
+ž,ß[wM²RûN\2Õvkz c˜Ü€b5ÆrH{s|
4¸hNXÉÕÖ)Ùx4þD9
Ží
%Ëko_ßÕ¬9•&Šìs|— fßÔ#jE5èòw~Þ
___________ §Æl;"?,øzßßÄ ‰"ƒ#Ï„"ìmf˜¨B<
_________
gâ¾ÿªƒP¯pE¥µ£cÑŸ &"¼*P„ü¿4Fm†ÅÔ*
__________________
¼Û]ÎŠnYìÉ<èN7Ý¹© (ªW
_________________
Y‹>Ï a;‰´|
_______________
º.H…zõ†}Þ]nEUO¶Ì) Ã᰿qRIàorÓö¾᰿F&‚
`!
#8ªªA°,îa*ß ¤Ì[6~îºxn
ûqïžIi᰿Ÿ\˜FìOw
SURIIN
ANG GRAPHIC ORGANIZER, AT SAGUTIN ANG KASUNOD
NA MGA TANONG
UPANG MATUKOY ANG IKINAIIBA AT KALAGAYAN NG PANITIKAN NOONG PANAHON NG
ÅÙ5L¯s‚4<&ç¿rÏbô
HAPONES.
QvÎÜ‚‡—%÷H!
FoDu¶°Ïžœ
ANO ANG MAIKLING KUWENTO AT PAANO ITO NAIIBA SA IBA PANG AKDANG
PAMPANITIKAN?
2. BAKIT SINASABING ANG MGA AKDANG NAISULAT NOONG PANAHON

NG HAPONES AY NAIMPLUWENSIYAHAN NG PANANAKOP NILA?
SA IYONG PALAGAY, PAANO NAGAGAWA NG MGA MANUNULAT SA PANITIKAN

SA KASALUKUYAN ANG MAGING MALAYA SA PAGSULAT NG MGA AKDA
D¥ 538Ô
NILA?
PAGKATAPOS MONG MAGKAROON NG KAALAMAN SA MAIKLING KUWENTO NA

LUMAGANAP NOONG PANAHON NG HAPONES, TINGNAN NATIN ANG MAS MALALIM NA
MGA PANGYAYARI KUNG ANO ANG NAGING SANHI AT BUNGA NG PAGSUSULAT NG MGA
MANUNULAT SA PILIPINO NG MGA AKDANG PAMPANITIKAN SA PANAHONG NABANGGIT..
TUTULUNGAN KA NG SUSUNOD NA GAWAIN SA ARALING PANGGRAMATIKA UPANG

MALAMAN ANG MGA DETALYE KAUGNAY NG MGA SANHI NG PAGLAGANAP NG MAIKLING
KUWENTO AT MGA BUNGA NITO SA LIPUNANG PILIPINO NOONG PANAHONG IYON.
GAWAIN 1.3.2.F : SANHI AT BUNGA

SURIIN AT PAGTAPAT-TAPATIN ANG MAGKAKAUGNAY NA MGA LARAWAN UPANG
MALAMAN ANG SANHI AT BUNGA NG BAWAT PANGYAYARI. ISULAT SA SAGUTANG PAPEL
ANG LETRA NA TUTUGON SA WASTONG PAGTATAPAT AT ANG PALIWANAG SA UGNAYAN NG
BAWAT LARAWAN.
d¦
!K
2.
R…
3.
D¥ 539Ô
SA BAHAGING ITO NALAMAN MO NA ANG ISANG PANGYAYARI AY MAY
BUNGA NA MAAARING MAGANDA O DI KAYA’Y DI KANAIS-NAIS. UPANG HIGIT MONG
MAUNAWAAN ANG TUNGKOL SA KASANAYANG SANHI AT BUNGA NARITO ANG MGA
IMPORMASYON NA IYONG UUNAWAIN AT TATANDAAN.
SANHI AT BUNGA
ANG PAGGAMIT NG KASANAYANG SANHI AT BUNGA AY
HIGIT NA NAKAPAGPAPALIWANAG AT
NAKAPAGLALARAWAN KUNG BAKIT NAGANAP ANG
ISANG PANGYAYARI AT KUNG ANO ANG NAGING
EPEKTO NITO. KARANIWANG GINAGAMIT ANG ILANG
PAHAYAG NA TULAD NG “DAHIL DITO, KUNG KAYA,
NAGING BUNGA NITO, ANG SANHI NG, KAPAG
IPINATUPAD ITO AT IBA PA.
SA PAGLALAHAD NG SANHI AT BUNGA SINASAGOT ANG MGA KATANUNGANG
“BAKIT ITO NANGYARI” AT “ ANO ANG NAGING EPEKTO NG NATURANG PANGYAYARI? ANG
SAGOT SA UNANG TANONG AY TUMUTUKOY SA SANHI AT ANG IKALAWANG TANONG AY
TUMUTUKOY NAMAN SA BUNGA.
HALIMBAWA:
SANHI BUNGA
GAWAIN 1.3.2.G. BUUIN MO!
SA PAMAMAGITAN NG KASUNOD NA SITWASYON, ISULAT ANG SANHI AT BUNGA

NITO. GAWIN SA PAPEL. GAYAHIN ANG PORMAT.
SITWASYON
SANHI
BUNGA
MAGULONG PAMILYA
PAKIKIPAGBARKADA
PAGPUTOL NG MGA
PUNO
MARUMING PALIGID
MABABANG MARKA
D¥ 540Ô
SA GAWAING ITO, MAS LALO MONG MALALAMAN KUNG SAPAT NA ANG
KAALAMAN MO SA MAIKLING KUWENTO AT KASANAYANG SANHI AT BUNGA SA ARALING
PANGGRAMATIKA..
GAWAIN 1.3.2.I: BUHAY MO, KUHA KO, KWENTO KO
NALALAPIT NA ANG PAGGAWA NG INYONG YEAR END ISSUE. IKAW AY ISA SA

PATNUGOT NG PAHAYAGAN NA NAATASANG SUMULAT NG ISANG LATHALAIN TUNGKOL SA
MAG-AARAL NG ALS(ALTERNATIVE LEARNING SYSTEM) NA KASAMA SA NAGTAPOS.
KAILANGANG MAKALIKHA KA NG ISANG LATHALAIN. KUMUHA KA NG 4 NA LARAWAN
NA PATUNAY NG KANIYANG PAGSUSUMIKAP, I-LAY OUT MO ITO AT BUMUO KA NG
MAIKLING KUWENTO. KUNG WALA NAMANG KAMERA, GUMUPIT NG 4 NA LARAWAN NA
MAY KAUGNAYAN SA BUHAY NG MAG-AARAL.
NAUNAWAAN MO NA ANG KAUGNAYAN NG PANANAKOP NG HAPONES SA
TEMA NG AKDANG PAMPANITIKAN NA NANGIBABAW NOON. LUBOS MO PANG
MAUUNAWAAN ANG PANITIKAN NOON SA SUSUNOD NA MGA GAWAIN.
SAGUTING MULI ANG GAWAIN.
TUGON SA PAGKATUTO
(MAP OF CONCEPTUAL CHANGE)
›‘z¯$YÝi>@«!
NJ2{²v@XD”
DäV÷ž½WE\¦ÓÄjã<ﾤ-#é²h d}‚*«—‡hÔ]é£´Tåq÷2”³F-ﾤ"žRók541-æ50ª
D
%,£XÒ
ÇpaUþcj3Ëf"ïú‰QÛ÷tðWºX†w®9wËxð
Á¢l jÄXÉ
Ûtí³»IFŠÆÏbè -kz'à9Á{g
ð¡ Ã8à¨Ï™•:
E¹ArÝ
þŒùÒrnÍ¨¶‚é ¼ù¦<Œ·SÏ Ê9hÀz-”=ékYVWNgÀe&Õ)- [4¹ÝJ*™÷¨ﾤ?
Ä á ú³3ií— ï7Á7®átÔúŸ²
î+FïA~{2÷csžYü»‚zÜw'Õd9‡zS,54
©Ó“jœUßÜS Ä »,Cn ﾵ Êûçú
1'¢\sÇ'gïvzñ”ù¯±8uc-³"ný
& ´·Š@÷ru@¡
µ, Êf!H€ð
Yê•èÁxbMÊ Œ‚Nº¹]ÌÎv2—
x)†ú˜>\iÉ-1VvîB=yä0õ&M1CX
ÄQëÂ xz¼º
å
´Mªïä$Ÿ¸¼O ‰œY9mØi R
l\aj—Zyb "\‡Euz2}em>v–ﾧ Û½ï!?
‡% ±NEðªÀ
eE¾Ž”kZÝK+Ðyè'>|¿`‚51!$eð– ) ë( ©
ã5417ÇñS¹f ´Ïô^w
ﾧ˜õ
D· ,m.ßmëIXì);;-
ù@ép÷9ó!¿cJ!Ü-))dXWQLFb v=`9–
¯üÓÇ!
ÙR®ÑÄßÖ³ºü™aÑØï!J
MGA GABAY NA TANONG :
ANO ANG IYONG NAPANSIN SA KINALABASAN NG IYONG MGA SAGOT?
D¥ 541Ô
TAMA BA ANG MGA ITO? NAGAWA MO BANG IWASTO ANG MGA DATING MALI?
3. BAKIT KAYA SINASABING NAIIMPLUWENSIYAHAN ANG MGA AKDANG PAMPANITIKAN
NA NANGIBABAW SA PANAHONG NAISULAT ITO?
1. SA PAMAMAGITAN NG KASUNOD NA DAYAGRAM SA IBABA. SAGUTIN KUNG PAANO

NAKAIMPLUWENSIYA ANG MGA HAPONES SA PANITIKAN NOONG PANAHONG SINAKOP
NILA ANG PILIPINAS?
2. SA IYONG PALAGAY, NAKATULONG KAYA ITO SA PAGPAPALAGANAP

O PAGPAPAUNLAD NG PANITIKAN?
ILIPAT
SITWASYON:
TUWING BUWAN NG AGOSTO ANG NATIONAL HISTORICAL INSTITUTE AY
NAGKAKAROON NG EKSIBIT KAALINSABAY SA PAGDIRIWANG NG BUWAN NG
WIKA.AT BILANG MGA KAWANI NG NASABING TANGGAPAN, IKAW AY NAATASANG
BUMUO NG PICTO-TULA/KUWENTO. ITO AY KALIPUNAN NG MGA ORIHINAL NA
TULANG HAIKU AT TANAGA. SA TULONG NG TEKNOLOHIYA AT MGA LARAWAN DAPAT NA
MAGING MALINAW NA MAIPAKIKITA ANG NATATANGING KULTURA AT KASAYSAYAN NG
LAHING PILIPINO. ANG EKSIBIT AY SASAKSIHAN NG IBA-IBANG SANGAY NG PAMAHALAAN.
ISAALANG-ALANG ANG PAGGAMIT NG TUGMAAN SA MGA TULANG BUBUUIN, MGA
LARAWANG BISWAL, AT PAGGAMIT NG TEKNOLOHIYA AT KAISAHAN/ KAANGKUPAN.
D¥ 542Ô
óä»a=ƒ¾TvŒ‚#YçDâüsòç55/Í &1|8„-tz_
)x[R‹O
ëÞ¹ÞÎ¯§:’Þ4âQbúºó€ys8³;``ËÅÊ¹¤ÆìÇ`òãó‰p)ûôøÓÆnc¦ÒÁøn`ßïúüÆyÍ\ù‚K
…k±–AˆìjnJ&{&wX(P§F’ªPÏº»VÏDúõúyôR¨+Kiˆ9 ﾵ{È…²ú
ü3±mýÞÿ2˜=×gaVa(¿{U;} {/‹Þ†)(ëûª?Ä+¶)À«1`&Èn¦ðÚa˜è“4SÐþK
´ÏÈîiÿ543p¾y0êi*vé™° Es{ÔÖw¸GÓ'îñ0Cì·nPQ(m
ﾤ 2-ô543-òú}ðÑúäðJì¤3L®EêHPôš¬õØäç
©"q\Iš2›¥ÕÌâÓ8o5“¹Ç-;i¡Æhá:˜àK»íK«‚@×!hÑ*p`"Ì#m TKxü^½
À6QøSkÝ)£ä?rf×\/)à~vRƒÕ†,ﾧ ûh5¤h
Ž“WL#†6²nE’
÷Yùv‰ÛK,ih _7K=q-Xu®ﾧ ²¼Gb,cF+éÑí,-K4ÁífŸm«5‰®^¤ýp25x¯"ﾤ l¸ëAy
ﾵ~øTP$¼
g?ªk ßù^¢&Ž&™7@o ﾧe¿s$:3 í¤ûfyhóN=ã}ÎCÒ‹¥`Á—¨!ŽóÓ¹» ‚øT3€¯
Oäò³çHÇ#å+±`æ-¦2ƒÖ„ÌWz
[#w<P~Ë(¯ä»°Å ÏþíÎš.543¸÷·Ç4ªé½
0=«`øªâp½%™ª_±‡ 4ºÂÍø‘÷Ç÷#d¯wËûBõ‡ðÃæfIÃFbï72â¥p«¯‡cS]ý—
w]ÑOÔÊã°{gé‘~Þ¤dL¾ü“]üyc
h8‘Ð´¶•Bt ﾤ ÅîªJ8ÙT&¯543
l±Oóˆæs;{.âgÏý:*qêe?ïòsQ6û`ð°
›=SîG6è¤¨LK³
:öÓ%/£Í³bFÎd"›!gd„ÆS©ý
8ƒa÷;éež8ä_"¢&éi1 v,S|`ZCôwl@ŠÌŸ`P¾¥…‹$¯Ÿ]Ÿ×näéúÝ9g7´h
UÇÏ§µl g-ý(Î-£ö¦µ‘ö(|¼Å:crYoÁìã§GI&ê©'ÛÕìïoóß«æ58ü]1»¢Q543\óÇõo{ﾧ
ô&ô D>â Ž¼Ó™[Q
‹'ZsŸ5S£ñ?|‚ZT,ñ§rI1¾dÃÕI`Ú^ñXÐ‚i¡V]xÒª9%cò2[4Œ +L7
BINABATIKITA SA MATAGUMPAY MONG PAGSASAGAWA NG MGA GAWAIN SA MGA ARALIN
SA MODYUL NA ITO , PANITIKAN SA PANAHON NG HAPONES.
VII.PANGWAKAS NA PAGTATAYA (ANG PANITIKAN SA PANAHON NG HAPONES)

PANUTO: IBIGAY ANG HINIHINGI NG BAWAT BILANG SA PAHALANG AT PABABA.GAWIN SA
1.
2.
3.
4.
ABB
5.
D¥ 543Ô
7.
8.
9.
PABABA
ISANG URI NG AKDANG PAMPANITIKAN
SA PANAHONG ITO NAGING MAHIRAP ANG BUHAY NG MGA PILIPINO
ITO AY WALANG ANTALANG BUGSO NG TINIG NA ANG BAWAT PANTIG
D¥ 544Ô
AY LAGING MAY ISANG PATINIG
LIMA – PITO - ______

PAGKAKATULAD NG TUNOG SA HULING PANTIG NG HULING SALITA SA BAWAT TALUDTOD.
IBANG SALITA NG SAGOT

PAHALANG
2. TULA NG MGA HAPONES NA BINUBUO NG LABIMPITONG PANTIG NA NAHAHATI SA

TATLONG TALUDTOD
7. ANG TANAGA AY BINUBUO NG _____ PANTIG BAWAT TALUDTOD.

8. UHAW ANG ______ NA LUPA
9. ISANG ANYO NG TULA NA LUBHANG MATAAS ANG URI AT BINUBUO NG ISANG MATAYOG
NA GUNIGUNI AT MARANGAL NA KAISIPAN.
( PARA SA MODYUL 1)
DUGTUNGAN ANG PAHAYAG UPANG MAKABUO NG PAGLALAGOM NG

TUNGKOL SA KALAGAYAN NG PANITIKAN SA TATLONG PANAHON NA
NAKAPALOOB SA MODYUL NA ITO – ANG PANITIKAN SA PANAHON NG
KATUTUBO, PANAHON NG ESPAṄOL AT PANAHON NG HAPONES.
‹CKÅu%wÜࡽzÒ×-!(”
¡pAË7dÝmü–n™s1…K^gÆzj.Ðmà
{Ütó±ˆ2û§n+K(³\F|}µ64È¨ïD;Õ„æ¶ú]r!i¿É>2qÒÍîý?
¹ÆŒð¬s
?õþ¶;s½Œ‹[,EëÇûY³ÖÐ{¬Ø+xßWPw±[
.SbWoÉG¼UT'Æä¡*3¥tMÓR
ú`Íÿ0›JT¾÷ÃÅ—bGýPGGËdc˜RÌŽhâÛpúé\"êmeWË|
fÍÝoÓãm¹ÔOß#;W=yJ×Gb*¹
µ¦ùÍ'Pý= 8k.‘oÌêß¨Ú &Ÿ®4Éࡽ//oêÅ¿¸Èw-§ì^
a™–R‘ŽÞ»/}šòÛaEŸ®ÂÌkA 0J6Žq1ࡽ kB^Øƒiã /
[¬:K£H×³qu°Ï@dƒÃtgŸrºLéòhó8; Ö.
D¥ 545Ô
a/Q¶Msr#%8%»íÅèn?
QR[ÁŽ®¸Dõ Í¤²†ˆÆ:¸×âµ=~é‚ÿ
S> 3ùóc
ILIPAT ( PARA SA MODYUL 1 )
SITWASYON
NALALAPIT NA ANG ARAW NG KALAYAAN. ANG SK CHAIRMAN NINYO
AY NAGLUNSAD NG ISANG PATIMPALAK NA GAWAIN SA PAGGAWA NG SCRAPBOOK NG MGA
ORIHINAL NA AKDANG PAMAPANITIKAN NG NA LUMAGANAP SA PANAHON NG KATUTUBO,
ESPAṄOL AT HAPON. IKAW BILANG KABATAAN AY SASALI SA PATIMPALAK NA ITO UPANG
MAIPAKITA MO ANG IYONG PAGPAPAHALAGA SA MGA AKDANG PAMAPANITIKAN NA
LUMGANAP SA TATLONG PANAHONG NABANGGIT.
MAY HALIMBAWA NG BAWAT AKDANG PAMPANITIKAN NA LUMAGANAP
SA PANAHON KATUTUBO, ESPAṄOL AT HAPONES.
ORIHINALIDADA
KAKANGKUPAN NG MGA SALITANG GINAMIT
NATAPOS MO NA ANG HULIG BAHAGI NG MODYUL NA ITO. AT NANINAIWALA AKONG

BUONG HUSAY MO ITONG NAISAGAWA. TANGGAPIN MO ANG AKING PAGBATI.
IMINUMUNGKAHI KONG SAGUTIN MO ANG PANGWAKAS NA PAGSUSULIT UPANG HIGIT
D¥ 546Ô
MONG MATIYAK NA TALAGANG NAUNAWAAN MO NA ANG MGA ARALING NAKAPALOOB S
MODYUL NA ITO. SIMULAN MO NA!
VII.PANGWAKAS NG PAGSUSULIT (MODYUL 1)
PANUTO: PILIIN ANG ANGKOP NA SAGOT SA SUMUSUNOD NA MGA TANONG
ANG PANITIKAN SA PANAHON NG HAPONES AY BINIGYANG-HALAGA NA MAKAPAGSULAT

SA WIKANG PILIPINO ANG MGA MANUNULAT NA PILIPINO NGUNIT INGAT NA INGAT SILA
SA MGA PAKSANG ISUSULAT .AT DAHIL SA KAHIRAPAN NG BUHAY SA PANAHONG IYON
NAGTIPID ANG MGA MANUNULAT SA KANILANG ISUSULAT KAYA LUMAGANAP ANG
TANAGA AT HAIKU. ALING PAHAYAG ANG NAGPAPAKITA NG SANHI NG PANGYAYARI?
BINIGYANG- HALAGA NA MAKAPAGSULAT SA WIKANG PILIPINO

INGAT NA INGAT SILA SA PAKSANG ISUSULAT
DAHIL SA KAHIRAPAN NG BUHAY SA PANAHONG IYON
LUMAGANAP ANG TANAGA AT HAIKU
ISA SA MGA DAHILAN KUNG BAKIT MARAMING KABATAAN ANG NALILIGAW

NG LANDAS AY ANG PAGKAKAROON NG SIRANG PAMILYA. ANO ANG IPINAHIHIWATIG
NG PAHAYAG?
MABUTING KINAHINATNAN NG MGA PANGYAYARI

MASAMA ANG PAGKAKAROON NG BUONG PAMILYA
NAGPAPAKITA NG KATOTOHANAN
OPINYON LAMANG NG IBA
ILANG GABI NANG AKO ANG KAPILING NIYA SA HIGAAN. TILA MUSMOS AKONG
DUMARAMA SA INIT NG KANYANG DIBDIB AT NAKIKINIG SA PINTIG NG KANIYANG PUSO.
NGUNIT, PATULOY AKONG NAGTATAKA SA MALALIM NA PAGHINGA NIYA, SA KANYANG
MALUNGKOT NA PAGTITIG SA LAHAT NG BAGAY, PAGHIKBI. ANO ANG NAIS IPAHIWATIG NG
SITWASYON?
MAY PROBLEMANG HINAHARAP ANG KANYANG KAIBIGAN

ISANG SANGGOL SA PILING NG ISANG INA
NARARAMDAMAN NIYA ANG SULIRANING PAMPAMILYA
BINABALIKAN ANG MGA PANGYAYARI
MULA SA TEKSTONG NASA BLG.3 NA BAHAGI NG KUWENTONG “UHAW ANG TIGANG

NA LUPA”, ANO ANG IBIG SABIHIN NG, “ TILA MUSMOS AKONG DUMARAMA SA INIT
NG KANYANG DIBDIB”?
BATANG NASA TABI NG INA NA NATUTULOG

SANGGOL NA KALONG KALONG NG INA
D¥ 547Ô
NAKIKIRAMDAM SA PINTIG NG PUSO
MASAMA ANG PAKIRAMDAM
MAIKLI ANG ISINUSULAT NA AKDA DAHIL SA PAGTITIPID NOONG PANAHON NG HAPONES

NGUNIT NAGIGING GABAY ANG MGA ITO NG BUHAY. ANONG AKDANG PAMPANITIKAN ANG
TINUTUKOY SA PAHAYAG?
KARUNUNGANG - BAYAN
TANAGA AT HAIKU
BUGTONG
TULA
ELEMENTO NG MAIKLING KUWENTO NA TUMUTUKOY SA MAAYOS NA PAGKAKASUNOD-

SUNOD NG MGA PANGYAYARI SA KUWENTO NA NAG-IIWAN NG ISANG KAKINTALAN SA
ISIPAN NG MGA MAMBABASA.
BANGHAY
TAGPUAN
TAUHAN
TEMA
MAAGANG GUMISING SI CARLOS PARA MAGTUNGO SA PALENGKE. MASAYANG- MASAYA
SIYA NA NAG-AAYOS NG KANIYANG MGA PANINDA NGUNIT WALANG ANO-ANO’Y DUMILIM
KAYA’T NASABI NIYANG “UULAN NA NAMAN”. NALUNGKOT SIYA. KAPAG UMUULAN
MATUMAL AT KAUNTI LANG ANG KANIYANG KIKITAIN. ALIN SA MGA PAHAYAG ANG
PANGUNGUSAP NA WALANG PAKSA?
MAAGANG GUMISING.
UULAN NA NAMAN.
MASAYANG- MASAYA SIYA.
NALUNGKOT SITA.
NARITO ANG ISANG ORIHINAL NA TANAGA. ANO ANG NAIS IPAHIWATIG NITO?
DAMDAMIN NG ISANG INA
NI ASUNCION B. BOLA
NASASAKTAN MAN AKO

SA AKING MGA DESISYON
PANININDIGAN ITO
SA IKABUBUTI MO.
PAGDIDISIPLINA SA KANIYANG ANAK

PAGLAYO SA KANIYANG MINAMAHAL
PAGPAPARAYA SA KANIYANG MAHAL
NARARAMDAMAN NG ISANG TAO
D¥ 548Ô
LAGI NIYANG HINIHINTAY ANG PAGSAPIT NG DISYEMBRE. SA GULANG NIYANG PITONG
TAON, MASAYA SIYA KAPAG SUMASAPIT ANG BUWANG ITO. TSOKOLEYT, DAMIT AT
LARUAN ANG KANYANG NATATANGGAP. PASKO NA BUKAS. SA ORAS NA ITO KAIBA ANG
KANYANG NADARAMA. LUNGKOT. ITO ANG ARAW NA INIWAN SIYA NG KANYANG INA AT
NAMAYAPA. ANONG URI NG PANGUNGUSAP NA WALANG PAKSA ANG MGA SALUNGGUHIT
NA PAHAYAG?
PENOMENAL
EKSISTENSIYAL
TEMPORAL
MODAL
SA KANIYANG PAGIGINGMATIYAGA, MAPAGPAKUMBABA AT MASIPAG SA PAG-AARAL SIYA

ANG NAGING VALEDICTORIAN NG KANILANG PAARALAN. ALING PAHAYAG ANG
NAGSASAAD NG BUNGA NG PANGYAYARI?
SA KANYANG PAGIGING MATIYAGA

NAGING VALEDICTORIAN NG KANILANG PAARALAN
SA KANIYANG PAGIGING MAPAGKUMBABA
MASIPAG SA PAG-AARAL
ALING PAG-IBIG PA ANG HIHIGIT KAYA

SA PAGKADALISAY AT PAGKADAKILA
GAYA NG PAG-IBIG SA SARILING LUPA?
ALING PAG-IBIG PA? WALA NA NGA, WALA.
ANONG ELEMENTO NG TULA ANG TINUTUKOY SA MGA SALITANG NAKASULAT NG

PAHILIG?
A. SUKAT
B. ALIW-IW
C. TUGMA
D. INDAYOG
KUNG ANG BAYANG ITO’Y MASASA-PANGANIB
AT SIYA AY DAPAT NA IPAGTANGKILIK,
ANG ANAK, ANG ASAWA, MAGULANG, KAPATID
ISANG TAWAG NIYA’Y TATALIKDANG PILIT
PANSININ ANG PAGKAKAGAMIT NG PARIRALANG TATALIKDANG PILIT. ANO ANG NAIS

IPAKAHULUGAN NITO?
LABAG SA KALOOBAN
TATALIKOD
DI SANG-AYON
MAGSASAWALANG-KIBO
D¥ 549Ô
SAAN NABIBILANG ANG PAHAYAG NA “ ANG LAHAT NG PALAYOK, MAY KATAPAT
NA SAKLOB”?
A.BUGTONG
B.SALAWIKAIN
C.SAWIKAIN
D.SABI-SABI
14. NAMATAY SIYANG MALAYO SA BAYANG SINILANGAN DAHIL SA PAG-ASAM NG ISANG

MAS MABUTING BUHAY PARA SA KANYANG MGA MINAMAHAL. ANONG SALITA ANG
BINIBIGYANG- TURING NG MGA SALITANG NAKAHILIG SA PANGUNGUSAP?
SIYA
MALAYO
NAMATAY
PAG-ASAM
BALIKANG MULI ANG PANGUNGUSAP NA NASA BLG. 14. ANO ANG TINUTUKOY NG MGA
SALITANG NAKAHILIG?
PANAHON
LUGAR O LUNAN
PARAAN
KAISIPAN
NAG-UMPISA ANG PALATUNTUNAN NANG TANGHALI KAYA NAMAN PAWISAN ANG MGA
NAGSIPAGDALO. ANO ANG BINIBIGYANG- TURING NG SALITANG TANGHALI?
PALATUNTUNAN
NAGSIPAGDALO
PAWISAN
NAG-UMPISA
ANO ANG TINUTUKOY NG SALITANG TANGHALI SA PANGUNGUSAP BLG. 17?

PARAAN
PANAHON
PANAHON O LUGAR
DAHILAN
“ ALAM MO BANG LABIS AKONG NALULUNGKOT SAPAGKAT DI- GAANONG MASAYA ANG
PAGDIRIWANG NG PASKO DITO SA MIDDLE EAST DAHIL KAKAUNTI LANG KAMING MGA
PILIPINO SA KOMPANYANG AKING PINAPASUKAN?” ANO ANG GAMIT NG SALITANG MAY
SALUNGGUHIT SA LOOB NG PANGUNGUSAP?
D¥ 550Ô
A. NAGLALAHAD NG DAHILAN C. NAGPAPAKITA NG PAGHAHAMBING
B.NAGPAPAKITA NG KATUWIRAN D. NAGLALAHAD NG DI PAGSANG-AYON
20. ANO ANG SALITANG GINAMIT NA NAGPAPAKITA NG PAGHAHAMBING NA DI-

MAGKATULAD?
DI- GAANO
LABIS
C. DAHIL
TULAD
NATAPOS MO NA ANG MODYUL 1. NAKATITIYAK AKO NA NAUNAWAAN MO ANG

MAHAHALAGANG KONSEPTO SA BAWAT ARALIN DAHIL BUOBNG BISA MO ITONG NAILIPAT
SA TUNAY NA SITWASYON NA MAGAGAMIT MO SA PANG-ARAW-ARAW NA PAMUMUHAY.
SA MODYUL NA ITO AY NAPAG-ARALAN DIN NATIN ANG ILANG AKDANG PAMAPANITIKAN
NA LUMAGANAPA SA TATLONG PANAHON. PAGKATAPOS NG PANAHON NG HAPONES, ANG
PANAHON NG AMERIKANO, KOMONWELT AT KASARINLAN NAMAN AT ANG PANITIKANG
NAMAYANI SA BAWAT PANAHON AN GATING PAG-AARALAN. MULI, MALIGAYANG PAG-
AARAL.
MODYUL 2: SANDIGAN NG LAHI …

IKARANGAL NATIN

KUMUSTA NA? IKINATUTUWA KO ANG IYONG PAGTATAGUMPAY SA PAGSAGOT SA
MODYUL 1. MULI, MAGBUBUKAS AKO NG MGA BAGONG GAWAIN AT ARALIN PARA
NAMAN SA MODYUL 2 AT ITO AY NAKATUON SA ILANG AKDANG PAMPANITIKAN NA
LUMAGANAP SA PANAHON NG PANANAKOP NG AMERIKANO, KOMONWELT AT
KASARINLAN. ANG ILAN SA MGA ITO AY ANG BALAGTASAN, SARSUWELA, SANAYSAY,
MAIKLING KUWENTO AT DULA. GAYUNDIN ANG TUNGKOL SA ARALING PANGGRAMATIKA
TULAD NG PANANDANG DISKURSO, KAANTASAN AT KAYARIAN NG PANG-URI, IBA’T
IBANG PARAANG GINAGAMIT SA PAGPAPAHAYAG NG PAGSANG-AYON AT PAGSALUNGAT,
AT ASPEKTO NG PANDIWA.
BAKIT UMUSBONG AT SUMIGLA ANG PANITIKANG PILIPINO NOONG PANAHON NG

AMERIKANO? BAKIT MAHALAGANG PAG-ARALAN ANG MGA AKDANG PAMPANITIKAN SA
PANAHONG ITO? MALAYA BA ANG MGA MANUNULAT SA PANAHON NG KOMONWELT?
NAKATULONG BA ANG PANITIKAN SA PAGLALAHAD NG DAMDAMIN, KATUWIRAN,
D¥ 551Ô
OPINYON O SALOOBIN NG MGA MANUNULAT UPANG MAIPAHAYAG NILA ANG DAMDAMING
MAKABAYAN SA PANAHON NG KASARINLAN? TUNAY BANG ANG PANITIKAN AY SALAMIN
NG KULTURA NG ISANG BANSA? BAKIT KAILANGANG PAG-ARALAN ANG PANITIKAN SA
IBA’T IBA’T IBANG PANAHON? AT BAKIT KAILANGANG MAGKAROOON KA NG KAALAMAN
AT KASANAYAN SA GRAMATIKA? NAKATUTULONG BA ANG MGA ITO SA PAGIGING MABISA
SA PAGPAPAHAYAG NG SALOOBIN, DAMDAMIN O PANANAW NG ISANG TAO? ANG
MAHAHALAGANG TANONG NA ITO AY MAGSISILBING GABAY MO SA PAGTUKLAS NG
MAHAHALAGANG KONSEPTO NA NAKAPALOOB SA MODYUL NA ITO.
BILANG PATUNAY NA NAUNAWAAN MO ANG MAHAHALAGANG KONSEPTO NA

NAKAPALOOB SA MODYUL NA ITO, SA PAGTATAPOS NG IYONG PAG-AARAL, IKAW AY
INAASAHAN KONG MAKIKIBAHAGI SA PAGBUO AT PAGTATANGHAL NG ISANG VIDEO
PRESENTATION NA NAGPAPAKITA NG KULTURANG PILIPINO NA NANANATILI PA SA
KASALUKUYAN, NABAGO AT NAWALA NA. NARITO ANG MGA TIYAK NA ARALIN NA IYONG
PAG-AARALAN SA MODYUL 2.
SA MODYUL NA ITO AY MASASAGOT MO ANG MAHALAGANG TANONG KUNG PAG-

AARALAN MO ANG SUMUSUNOD NA ARALIN.
ARALIN 2. 1: ANG PANITIKAN SA PANAHON NG AMERIKANO

“BULAKLAK NG LAHING KALINIS-LINISAN” NI JOSE CORAZON DE
JESUS
B. WIKA: OPINYON O KATOTOHANAN

ARALIN 2.1.2: A. PANITIKAN: SARSUWELA

ARALIN 2.2: ANG PANITIKAN SA PANAHON NG KOMONWELT
ARALIN 2.2.1: A. PANITIKAN: SANAYSAY (TALUMPATI)

ARALIN 2.2.2: A. PANITIKAN: MAIKLING KUWENTO
D¥ 552Ô
ARALIN 3: ANG PANITIKAN SA PANAHON NG KASARINLAN
ARALIN 2.3.1: A. PANITIKAN : MAIKLING KUWENTO

“ANG PAGLALAYAG SA PUSO NG ISANG BATA”

ARALIN 2.3.2: A. PANITIKAN: DULA
B. WIKA: PAGSANG-AYON AT PAGSALUNGAT
SA PAGTATAPOS NG MODYUL NA ITO, IKAW AY INAASAHANG:
ARALIN 2.1 – MAKAPAGPAPAMALAS NG IYONG PAG-UNAWA SA BALAGTASAN AT

SARSUWELA NA LUMAGANAP SA PANAHON NG AMERIKANO NA SUMASALAMIN SA
KULTURA AT KALAGAYANG PANLIPUNAN NG MGA PILIPINO MULA NOON HANGGANG SA
KASALUKUYAN;
ARALIN 2.2 – MAKAPAGPAPAMALAS NG IYONG ANG PAG-UNAWA SA SANAYSAY AT

MAIKLING KUWENTO NA LUMAGANAP SA PANAHON NG KOMONWELT UPANG
MAPAHALAGAHAN ANG KULTURA AT KALAGAYANG PANLIPUNAN NG ATING BANSA SA
PANAHONG NAISULAT ANG MGA ITO;
ARALIN 2.3 –MAKAPAGPAPAMALAS NG IYONG PAG-UNAWA SA MAIKLING KUWENTO AT

DULA NA UMUSBONG SA PANAHON NG KASARINLAN UPANG IYONG MAPAHALAGAHAN
ANG KULTURA NG ATING BANSA SA PANAHONG ITO.
III. MGA INAASAHANG KASANAYAN

SA MODYUL NA ITO, MALILINANG SA IYO ANG SUMUSUNOD NA KAALAMAN AT
KASANAYAN:
MODYUL 2
SANDIGAN NG LAHI…IKARANGAL NATIN

PAKIKINIG
NAPAUUNLAD ANG KASANAYAN SA PAG-UNAWA SA DISKURSONG NAPAKINGGAN
NAKAGAGAWA NG SARILING PAG-AAYOS NG MGA IDEYANG PINAKINGGAN
NAIBUBUOD ANG TEKSTO BATAY SA MAHAHALAGANG PUNTO
NAKAPAGLALAHAD NG KAHULUGAN, KATANGIAN, AT KAHALAGAHAN NG MGA DULANG
PANTANGHALAN SA BUHAY NG MGA TAO/ MAG-AARAL
D¥ 553Ô
NAISASALAYSAY ANG MAGKAKAUGNAY NA PANGYAYARI SA NAPAKINGGAN
NAIHAHAMBING ANG SARILING SALOOBIN SA SALOOBIN NG NAGSASALITA
NAIUUGNAY ANG PINAPAKSA NG NAGSASALITA SA IBA PANG PAKSA AT KARANASAN
NAKABUBUO NG MAKABULUHANG TANONG BATAY SA NAPAKINGGAN
NAILILIPATANG IMPORMASYON MULA SA DISKURSONG NAPAKINGGAN TUNGO SA IBA

PANG ANYO (TRANSCODING)
NAKAGAGAWA NG SARILING REAKSIYON (PASALITA O PASULAT) SA MGA IDEYANG

PINAKINGGAN
NAPIPILI ANG ANGKOP NA EKSPRESIYON/PANANALITA SA PAGPAPAHAYAG NG SARILING
PUNA
NAKAGAGAWA NG ANGKOP NA PAGWAWASTO SA MGA INAAKALANG MALING PANANAW O

IMPORMASYONG NAPAKINGGAN
PAGSASALITA
NABIBIGYANG-KAHULUGAN ANG MGA PAHAYAG / PANGUNGUSAP NA NAGBIBIGAY
PAHIWATIG
NATUTUKOY SA LOOB NG PANGUNGUSAP ANG KAANTASAN NG PANG-URI TULAD NG:

LANTAY
PAHAMBING
PASUKDOL
NAIBABAHAGI ANG SARILING OPINYON,PANANAW,DAMDAMIN AT SALOOBIN

NAKAPAGSASADULA NG DULANG PANTANGHALAN (SARSUWELA) NA NANGIBABAW SA
PANAHON NG AMERIKANO
NAILALAHAD ANG MGA PAGPAPASIYA BATAY SA MGA PATUNAY
AT KATUWIRAN
NAKAPANGANGATUWIRAN NANG MAAYOS AT MABISA BATAY SA IBA’T IBANG SITWASYON
NAILALAHAD NANG MAAYOS ANG PANSARILING PANANAW, OPINYON
AT SALOOBIN BATAY SA MGA IDEYA,KAISIPANG INILAHAD NG TEKSTO
NAIPAPAHAYAGNANG MAAYOS ANG MATINDING REAKSIYON SA MGA BAGAY NA ‘DI

NAGUGUSTUHAN (MAY PAGSASAALANG-ALANG SA DAMDAMIN NG KAUSAP)
NAKAPAGSASAGAWA NG INTERBYU/PANAYAM
NAKAPAGSASAGAWA NG SARBEY BATAY SA KULTURANG PILIPINO GAMIT ANG PANITIKAN
NAKAPAGLALAHAD NG PAMAMARAAN SA PAGSASAGAWA NG SIMPOSYUM TUNGKOL SA

KAHALAGAHAN NG KULTURANG SARILING ATIN
NAKAPAGLALAHAD NG SARILING PANANAW KUNG PAANO MAPANANATILI ANG

KULTURANG PILIPINO SA TULONG NG PANITIKAN
D¥ 554Ô
PAG-UNAWA SA BINASA
NASUSURI ANG ILANG AKDANG PANITIKAN BATAY SA MGA KATANGIAN NITO
BALAGTASAN
SARSUWELA
NAPAUUNLAD ANG KAKAYAHANG UMUNAWA SA BINASA SA PAMAMAGITAN NG:

NAIPALILIWANAGKUNG PAANONG ANG MGA ELEMENTO NG AKDANG PAMPANITIKAN AY

NAKATULONG UPANG MAIPAHATID ANG LAYUNIN
NG MAY-AKDA
NAIHAHAMBING ANG AKDA SA IBA PANG URI NG AKDA BATAY SA:

PAKSA
LAYON
TONO
PANANAW
GAMIT NG SALITA

SA MGA AKDANG BINASA
NAIBIBIGAY ANG KAUGNAYAN NG AKDA SA:

SARILI
KAPALIGIRAN
IBANG TAO
NAIPALILIWANAG ANG MGA ELEMENTO NG ISANG AKDA

MAIKLING KUWENTO
DULA
NAISASAAYOS ANG MGA PANGUNGUSAP UPANG MAKABUO NG MGA TALATANG MAY

KAISAHAN SA PAMAMAGITAN NG PAG-AAYOS NG MGA DETALYE NA LOHIKAL ANG
PAGKAKASUNOD-SUNOD
NAPIPILI ANG PANGUNAHIN AT PANTULONG NA MGA IDEYA O KAISIPANG NAKASAAD SA
BINASA
NAHIHINUHA ANG PAMAKSANG DIWA NG TEKSTO
NAIISA-ISA ANG MGA TIYAK NA LAYON NG TEKSTO

TEKSTO/AKDA
D¥ 555Ô
NAKABUBUO NG BALANGKAS NG BINASANG TEKSTO/AKDA
NAKABUBUO NG SINTESIS NG MGA KAISIPAN O IDEYANG NAKAPALOOB
SA TEKSTO/AKDA
NAKAPANGANGATUWIRAN SA NAPILING ALTERNATIBONG SOLUSYON O PROPOSISYON SA

SULIRANING INILAHAD SA TEKSTO
NASUSURI ANG IBA’T IBANG URI NG PANITIKAN BATAY SA KAHULUGAN AT KATANGIAN NG

MGA ITO:
NAILALAHAD ANG PUNONG KAISIPAN AT ANG PARAAN NG PAGPAPAIKLI NG PAKSA
NASUSURI ANG LAYUNIN NG PAKSA
NASUSURI ANG MGA URI NG PANITIKAN AT ANG KATANGIAN NG BAWAT ISA
NAIPALILIWANAG ANG MOTIBASYON O DAHILAN NG MGA KILOS O GAWI NG MGA TAUHAN
NABIBIGYANG KAHULUGAN ANG MGA SIMBOLO AT PAHIWATIG
NA GINAMIT SA AKDA
NAIBUBUOD ANG BINASANG AKDA
NATUTUKOY ANG IBA’T IBANG TUNGGALIANG NAGANAP SA AKDA

NAPAGSUSUNOD-SUNOD ANG MGA PANGYAYARI SA AKDANG BINASA BUHAT SA SIMULA,
TUNGGALIAN, KASUKDULAN, KAKALASAN, AT WAKAS
NAPAYAYAMAN ANG KARANASAN NG MAG-AARAL SA TULONG NG MGA AKDANG

PAMPANITIKAN UPANG MAPAUNLAD AT MAPALAWAK ANG KAKAYAHAN AT PANANAW SA
BUHAY
NAIPALILIWANAG KUNG PAANONG ANG MGA ELEMENTO NG AKDA/TEKSTO AY

NAKATULONG UPANG MAIPAHATID ANG LAYUNIN NG MAY-AKDA
NAKAPAGBIBIGAY-HINUHA SA
PANGYAYARI
KAALAMAN
PAKAY O MOTIBO
LAYUNIN NG MAY-AKDA
NAIHAHAMBING ANG KALAGAYAN NG PANITIKAN AT EPEKTO NITO SA KULTURANG

PILIPINO NOON AT NGAYON
NASUSURI SA TEKSTO ANG MGA ASPEKTO NG PANDIWA
NAISASAAYOS ANG MGA PANGYAYARI SA MAIKLING KUWENTO/DULA AYON SA WASTONG

PAGKAKASUNOD-SUNOD
NASUSURI ANG BAHAGI NG MAIKLING KUWENTO/DULA/SANAYSAY
NAPAGHAHAMBING ANG ELEMENTO NG MAIKLING KUWENTO SA DULA
D¥ 556Ô
NASUSURI ANG KULTURANG TAGLAY NG PANITIKAN KUNG ITO’Y NANATILI, NABAGO O
NAWALA NA
PAGSULAT
NAKABUBUO NG ANGKOP NA PAGPAPASIYA BATAY SA AKDANG BINASA AT SA:
PAMANTAYANG PANSARILI O PANSARILING KARANASAN
PAMANTAYANG GALING SA IBANG TAO O SA IBANG BABASAHIN
NAGAGAMIT ANG IBA’T IBANG TEKNIK SA PAGBUO NG DIYALOGO/ ISKRIP
NAKASUSULAT NG TALATA NA MAY PANGUNAHIN AT PANTULONG NA KAISIPAN
NAISASAALANG-ALANG ANG MGA KASANAYAN SA PAGGAMIT NG FILIPINO SA PAGSULAT

NG TALATA
PAGBIBIGAY NG DEPINISYON
PAGHAHALIMBAWA
NAISASAAYOS ANG MGA PANGUNGUSAP SA LOOB AT PAGITAN NG TALATA UPANG

MAGKAROON NG KAISAHAN SA PAMAMAGITAN NG:
PAG-AAYOS NG MGA DETALYE NA LOHIKAL ANG PAGKAKASUNOD-SUNOD
PAGGAMIT NG MGA EKSPRESIYONG TRANSISYUNAL
PAGLALAHAD NG MGA PANGUNGUSAP NA MAY MAGKATULAD NA PAGKAKABUO
NAIPAKIKITA ANG KASANAYAN SA PAGSULAT NG TALATA

NAKABUBUO NG BALANGKAS UPANG MAIPAKITA NANG MALINAW
ANG SARILING IDEYA AT INTENSIYON SA PAGBUO NG KOMPOSISYON
NAGAGAWANG KAWILI-WILI ANG PANIMULA NG KOMPOSISYON
NAPAPANAHONG SIPI O BANGGIT
NAWAWAKASAN ANG KOMPOSISYON NANG MAY PANGKALAHATANG IMPRESIYON SA
PAMAMAGITAN NG:
PAGBUBUOD
NAIPAKIKITA ANG KASANAYAN SA PAGSULAT NG ISANG TIYAK NA URI

NG PAGLALAHAD
NAISASAALANG-ALANG ANG MGA KAILANGANIN SA PAGSULAT
NG SANAYSAY
NAKAPIPILI NG ISANG NAPAPANAHONG PAKSA
NAKAPAGTATALA NG MGA KINAKAILANGANG IMPORMASYON
NAKAPAGPAPANGKAT-PANGKAT NG MAGKAKAUGNAY-UGNAY NA IDEYA AT IMPORMASYON
NAPALALAWAK ANG MGA KAISIPANG KAUGNAY NG PAKSA
NAKABUBUO NG ISANG:
D¥ 557Ô
MAKATAWAG-PANSING SIMULA
MABISANG WAKAS
NAILALAHAD ANG SARILING KURO-KURO SA MGA DETALYE, KAISIPAN, AT

OPINYONG NAKAPALOOB SA TEKSTO KUNG:
TOTOO O HINDI TOTOO
MABUTI O MASAMA
NAKAPAGLALAHAD NG SARILING PANANAW BATAY SA NILALAMAN NG AKDANG

BINASA KUNG ITO’Y MAKATOTOHANAN O DI-MAKATOTOHANAN GAMIT ANG GRAPHIC
ORGANIZER
NAKASUSULAT NG MAIKLING KUWENTO BATAY SA KULTURA NG LUGAR

NA PINAGMULAN
NAKASUSULAT NG TALATANG:
NAGLALARAWAN
NAGLALAHAD
NAGSASALAYSAY
NANGANGATUWIRAN
NAKAPAG-UUGNAY NG MGA KAISIPAN MULA SA BINASANG AKDA HANGO SA SARILING

KARANASAN
NASAKSIHAN
NAPAKINGGAN/NAPANOOD/NABASA
TATAS
NAIPAMAMALAS ANG NATAMONG MGA KAALAMAN AT KAKAYAHAN SA PAGLINANG
NG PANGANGAILANGANG PANGKOMUNIKATIBO
NAIPAMAMALAS ANG MAKAHULUGAN AT MASINING NA PAGPAPAHAYAG

PARA SA MABISANG PAKIKIPAGKOMUNIKASYON
NAGAGAMIT ANG MAGAGALANG NA PANANALITA SA

PAKIKIPAGKOMUNIKASYON
NAGAGAMIT ANG PORMAL AT IMPORMAL NA FILIPINO SA KOMUNIKASYON AYON SA

SITWASYON, PANGANGAILANGAN AT PAGKAKATAON

AT PUNA SA PANITIKANG NAPANOOD, NABASA O NAPAKINGGAN
ESTRATEHIYA SA PAG-AARAL/PANANALIKSIK
D¥ 558Ô

NALILIKOM ANG MGA PANOORIN NA NAMAYANI SA PANAHON NG AMERIKANO

AKLATAN/INTERNET
NAILALAHAD NANG MAAYOS ANG MGA NALIKOM NA IMPORMASYON

SA ISINAGAWANG PANANALIKSIK TUNGKOL SA MOCKUMENTARY

AKLATAN/INTERNET
IV.KONSEPTUWAL NA BALANGKAS
NARITO ANG KONSEPTUWAL NA BALANGKAS NG MGA ARALING NAKAPALOOB SA
MODYUL 2 NA IYONG PAG-AARALAN.
¸H”
Í}½6<vwÕŸ*YêÂÿNp-¤gå„@ÝO
C‹c ã¸ŠòTý¹û„2U® Éx-äîr>ÉÇè üi$X €X“o‡2’
ÀðÊå+j PA §½ëŸ~{ 9<ª.ÏÇG
Jª‡Ž¤ÑobÂsû_~¼°Ì*µIÊá JèòSqŒ±‚3
£H¡°Nù}»W
ëÿ,p¢5=æïz|æ|}RÔx¹B2ÎwLÆ€¦[F°T´ ‹@tŒ×O<†
žµ™¥lÞ+ofQoµ 'h`®z}M‰Ræ
ó¦Ã (jû- zuÛÆ–K™€Ïzn¥’zVÐnºZÕøQbˆ_¥='@-B)
'(j & ”¼ÂGfB@ŽoÓ_¦tï û.¾
ï!HrÐu!ãë´•Ê.ø¹ízÅCÕËáÒÈo±iÁÜgæaDÅ¬ó
¢™þ¬8‹+á¼×ª ´Ã™WFfvXRÕãm!’ÀóxãÔ¦£Í(…1
=4Bxˆd0L©ÇKd”üepåà &¢¡Xx€6£¤Ý(kg
3áÕ8å*¹¨LB#òAì§"mfµ_
ßeŸUôøû /•¶Æ‚épnZ¹±…à/°áÅçeíîY3·ÓD¦
‰>š2x[0aÈÁD?# ø¢¯ —
“‘©¨À
³3Wc~&W €>˜tÍà~zóh%û ch™PdOW
f5S•Ï»’šÉ~"ŠæYø ¾7DN€‡œ68¢ºJj9•v
M¼ÑK
.±|óò´ žNŸù*(,ƒhÀàjii’r€h,y¤¶]Œ#GÁ`¨š½Ä
etÑ«| ¦`ÏÓ¤›
UPANG
´éÂs±#.:
MAGING éþwøQ b°Ãe?ûø¸¹ÅNç[L|KjÒjd
MATAGUMPAY KA SA PAGSAGOT NG¼‰ìR/Ã/âqÿ:xÁ¼8Òû-
…?%Èa(N.‚êiÓAwäèd%Ý£ªbùf(C¬E’Ö~èSðzô–
MODYUL NA ITO, NARITO ANG ILANG
ÚTTxó$;
GABAY. ù{t™¾œ9Š$~¢ZN
nS]Z|m%Ãf={·ÍØ¦¢;Qlû€;)
ˆ µR†GVxsÔYcJÍQ {yTøÛŒ é9ÅR
±èÇ¼†Y§tð0ô¨À»ã¿`øÇydA‹~Q©ÌÍ-
HANAPIN ANG
`=_þú¾ ‹DV-
KAHULUGAN ANG MGA SALITANG HINDI MO NAUUNAWAAN.
Ó5«&¦ÒM8ôeñÙ:l{|¯çU°%EñsÁœîª¼\Æjenõ‰!
SAGUTIN ANG LAHAT NG TANONG AT GAWAIN.
N"^ûúöp'‹µ-Ù%»*q±ÔÇê´>K$|
ðjµ]¾‰3šÜ[k™¸\
MAGSALIKSIK AT ITALA NG MAHAHALAGANG IMPORMASYON KAUGNAY NG KALIGIRANG
lRœNL6ÅWp†b=Ñ€§Lræ·>'å‹;´#oÌ
v#
PANGKASAYSAYAN NG EPIKO.
ALAMIN ANG IBA’T IBANG PARAAN NG PAGSULAT NG TEKSTONG NAGLALAHAD
2b;î|í2xÿH=¤üìÓ¹aF\@O
"ç®‹Ã!dF¶‚ˆzIÉ@kÊãÁ?{²š
D¥ \uh^[ñ5p¨qÝC«$K|Æò‚uI # 559Ô
.8Ôàlôÿ`½žú»°ïx¤]M§!\µ€1ÙÔé+NiÁTÃ{
±iàÊ¦dEX3j9‘d
¸¾ °…#¶¬(jå™/Ô#jùúÁrdÌé~s`Ö(r
Ch1@k@Û„(sKÛé¡0èàº°-
Òtëc¼‹³MŒF™ÍÕfMxA
SUBUKING BUMUO NG IBA’T IBANG PARAAN NG PAGTATANONG NA ANGKOP SA
SITWASYON.
ALAMIN NATIN KUNG GAANO NA ANG ALAM MO SA ARALING ITO. PILIIN ANG
PINAKAANGKOP NA SAGOT SA SUMUSUNOD NA MGA TANONG/PAHAYAG. MANGYARING
SAGUTIN ANG LAHAT NG AYTEM. PAGKATAPOS MONG SAGUTIN ANG PAGSUSULIT NA ITO,
MAKIKITA MO ANG IYONG ISKOR. ITALA AT TANDAAN ANG MGA AYTEM NA HINDI MO
NASAGOT NANG TAMA AT HANAPIN MO ANG TAMANG SAGOT HABANG PINAG-AARALAN
MO ANG ARALING ITO.
UNANG BAHAGI
PANUTO: PILIIN AT ISULAT ANG LETRA NG TAMANG SAGOT SA SUMUSUNOD NA
TANONG/PAHAYAG.
TINAGURIANG AMA NG MAIKLING KUWENTO.

ROGELIO R. SICAT
DEOGRACIAS A. ROSARIO.
NARCISO REYES
LIWAYWAY . ARCEO
DAHILAN KUNG BAKIT LUBUSANG LUMAGANAP ANG MAIKLING KUWENTO SA PANAHON
NG KOMONWELT.
NAGKAROON NG SAMAHAN NG MGA MANUNULAT NA TINAWAG NA PANITIKAN.
NAGKAROON NG PAGHIHIMAGSIK SA MGA DAYUHANG MANUNULAT
NAGLUNSAD NG MGA MAKABAGONG PAG-AARAL SA PAGSULAT
GINAWANG INSTRUMENTO ANG PAHAYAGANG LA SOLIDARIDAD NG MGA KUWENTISTA.
TINAWAG NI ALEJANDRO G. ABADILLA NA “PAGSASALAYSAY NG ISANG SANAY.”

SALAYSAY
KOMPOSISYON
TALUMPATI
SANAYSAY
DAHILAN KUNG BAKIT ANG SANAYSAY ANG MAY PINAKAKAUNTING BILANG NG

SUMUSULAT AT BUMABASA.
MALAYO ITO SA DAMDAMIN NG MADLA

NAPAKAHIRAP NITONG GAWIN
DAHIL NAGMULA ITO SA IBANG BANSA.
ANG PARAAN NG PAGLALAHAD AY HINDI TINATANGKILIK.
IKINAIBA NG SANAYSAY SA IBA PANG AKDANG TULUYAN.

ITO LAMANG ANG MAY PANGUNAHING TAUHAN NA NAAAPI SUBALIT LUMALABAN.
MAYROON ITONG ISAHANG YUGTO.
TUMUTUGON ITO SA INTERES NG BUHAY, SA PANITIKAN AT IBA PANG SINING.
D¥ 560Ô
ITOAY MAAARING PORMAL DAHIL NAGBIBIGAY NG IMPORMASYON AT PAMILYAR DAHIL
NANG-AALIW.
IKALAWANG BAHAGI
PANUTO: BASAHIN AT UNAWAIN ANG SUMUSUNOD NA BAHAGI NG TEKSTO UPANG
MASAGOT ANG KASUNOD NA MGA TANONG.
SéåyJFÅB`í¬åÿÆnÒ¼Ž2QuùlS6G|T¸zãÆw‚5Àà ﾵ
6561Ð÷^|@¢ÖOl-0f-ﾵ ê5ì¦"¹\ÿð~BÔê*XeËD-3/ﾤ Hj)éG·Ê³P—
¾ôÐŠåi5ë?aëQNKî±‹„ª E5ÌHdeP5„aÀª¦FœÅ ﾤ
ﾧ ûùÂìk¾ìà"DÓ<÷1Ý1¯B ﾤ ƒÁhdýI/%&oïò~’W¹
DtËGí ~{;ﾧ´?€4$Œ¢âA H%]mý^vñÈ8ç¡8þå>óíoä-?)
ﾵ Ä"XƒXÙqéryYæ ;€q^Z-A{ç—ñ88ù;w EAÿðù4·Q`RBÇHjìã]e)Ÿx]
UŸmá²'u%Ð)È/!iÑ[ÁhBÛÌ+(zfÔUÀaûpa¸
ANONG URI NG PANITIKAN ANG BINASA?
BALAGTASAN
€t€Þ‚&{ˆY\ü[c ﾤ ebNßBÄÏ’ùG0'ïêŒwga2Îýñ¡{”FÞ¨ç&xkêP©ÃYqk
BATUTIAN
KARAGATAN ™±w‰ÈU/y(Áì¹Äªn ﾤ ËDëÏId²(ÇïR<FáAApóQ..¥%llüÿW?
DUPLO
Óöm²ÖKXDLR‰‘t¤aöS°D‚‚¦Ø4%XpW"S;zl¯ŠÞ]ØÊç
SINO ANG NAGSASALITA SA¢Ê561¡ÈK¤RÈY^Žü¹óÂ¼çÔ»hœPšNæþú*ýë±êjøFhEKsÄ
HINANGONG AKDA?
MAY-AKDA
LAKANDIWA
MAMBABALAGTAS NG PUSO AT ISIP
MAMBABALAGTAS NG ISIP AT KATUWIRAN
ANONG SUKAT MAYROON ANG AKDA?

WAWALUHIN
LALABINDALAWAHIN
LALABING-ANIMIN
LALABINGWALUHIN
ANONG PAKSA KAYA ANG PAGTATALUNAN SA AKDA?

KABUTIHAN – DI-KABUTIHAN
DUNONG - PAGMAMAHAL
TAGUMPAY O KABIGUAN
ISIP AT KATUWIRAN
ALIN ANG PAGPAPAKAHULUGAN SA PUSO BATAY SA MGA SAKNONG NA BINASA?

PAGKAIN
KAYAMANAN
PAG-IBIG
D¥ 561Ô
KARANGALAN
ANONG BAHAGI NG PANALITA ANG SALITANG MATAHIMIK?

PANGNGALAN
PANGHALIP
PANG-URI
PANDIWA
ÛÊøÈ5ewš\ŸånˆÚœùÐ¯uÅ”#œÌîPrÇÛïàþ@#N9(Þgjû2Å¡ÕÐhú`qØk¬
XK `¨ò@RÌk5\|Å”í\Šùj÷ÎQ&Ãþ¬,ã«%
© $žæ;~õ¦ä ﾤ þw²!]&rb¥YÇ&,4d|,£ZS{Û;+3± ‡KPd‹Ã-íAy
ÔE÷ðzºÅNkãø=9ÑbegZóKw=>pljÔ–¨Ó6l5jâࡽ´^8‡4R©êwࡽ¶Ô«á?¶2(g
ﾧ ¹±xlu—áÞvë"çpi¿9†c˜(ù¨v ﾧ l ﾤ Ò<`¼¾g‘Sª÷¨ä ÁÉ*ÅhcYÞ
¢ÐI,«Ï~ô9UzpÔåuoÜ
a+0M]¸Ú°^à@â ïÚÙÓ ê¤³<(ú;pjßØëo`žßR¨4Õž(ô˜2œo2]
„ÛmŽ[TEŸŠö³qÈ«uCࡽÃYÂM6S.I'miB Iˆgsº‚©ࡽÑè)íw~XÊþuì€°˜ê©œ
ñfõXì1kÆe ]éÌu8M"opûìÝàfoÒßíäºi5‡a¸,¬ §:¤¦šž]\?(7Ù¤?
sœ³Ý,›aãþ¼Ž‚†uìøࡽd dBࡽ¬‹>ÞgŒ©
&1¦©/]~ÊÖM¤_‹«5628ë;Xã43aTZ0•©4î;Içrt—èÀ>¬.—
ﾤ O3ࡽ´3ŒR3.bi©!‹êrç¿´ࡽ#“†Ù?-80ô49!½¸ࡽÎS
m#ÿ8t¬†Ñ¼jB29)¢c]j ¹562¢ÓãÆ/5‡}0Óo?*¦ë‘7×tdò
»3…iÙ>³.ãÑ ä,óds*]j$/àñ—sWP\…€íæ¼ Ëd a¬Þ‹Ô´™îŽ,!ñ*f¬Ç
¢Û xÚ‹4œ½o\"ß!ã(!®'¶Tç,êéq=gU9hgJÑEcGÚ"°
±¹ÌÄ|¥£@g__# ﾧ TÈ‰¬öòkc=;Îiëž ©
ÑKÌž? ~5¦sI?>4{`ð,ïËÀí9/ÕÂÕ÷%K
Ú6ÞâÚmࡽ*\`N[nnA«BvéU:ÿ u+m¸ªࡽ™f¤_ÈåHÍ¢]ÀŠæJsI^>C-
Ë¨á ﾵ ua ﾵ#L/°ï<É5628£Õj{´Äelä
æìrî~á{©åÊýìør¹wb‰\Ì m,
É³¡Ž‹Xy3+¸¦ÝIå‰ë»W–ò]
µ"3
ôÆ`y4÷4«+É"î+_Q™D‹3hyXkv=¨pbRÈ )§¥ÍÅÑáñ562¸`ç|
QŠ‡¹Ó#‹ïu&
&U%x~ÆÞõÂ3æ«øÛT0¯!ÏíãzQR ÍÃdÚeò6:üàåwŒdí¬"~
~éV§‰a6/Ðq¢Ãâ7{æB¹%÷=8@ëÁöi°•!o øô5þñyü‚ nus¥
€OœUPŒW3Îxÿk*#ékÂ›
y",eeÝZ562<ÞB1¬ﾤ v¸Àƒ,¦#(t€Y ﾧ\)Èp-š9,Bi@e
|ÂH7§?Êóùð¹óœ„E6ã¸1562m½Ñ€çÿYÎ¡õ
ôÂ‡ñã`d]=Z-å 3¢Ê¯¼:Žö×èïvWßîÝ Í4'é©¾ÑG¦8(%/¦’HÅnžËí>
<¼0F“ö|F
0I¾$À¬Ê ér˜ÙYdM„e/-½+UaÇú9aæUx 9 å¢yÏv4†
‹9—%ÙKÎA! iñ,ù>`0(u}Sƒ²úH9% ÉÂ‚þ ¶€mÈ—
aùŽ©3Ä=»Ð¹øT7îSéî4E˜Â ﾵ „ õ)ô` hÈQ¦ ﾤ ¤Âª³WlB…_wAQpIÔD¥Œ
ANONG URI NG PANITIKAN ANG BINASANG SELEKSIYON?
—X&Ä²ì·¹°†äLa¬\P'ëíÍðó:O‹2³kJI>Ä×yÕ¿Ds÷‡*ä`õ·èD=…ÉËoðÈñ|
TULA
z‘çé6»ÅlAôóbéIsM“
NOBELA
W² KUWENTO
MAIKLING »#ﾤ,V8y¢X„|SMB"å®
Þ[hËgïŠ«”l—øT(¯:
SANAYSAY
mG¿à¾¯562°²e{+ë%w.(ç¦4ŸqÐ%gªnA–Š4P)-deP—
ANONG KALAYAAN ANG TINUTUKOY SA AKDA?
À.¸
I²XÌÀäœ¡
|u ‡8QU™Èþ².Ïe”øêD"¾]Ã™gQ&î'Ÿ¨â"£`
D¥ 562Ô
È¶:K–ÉÖ0'.8øM³ qJî*:!ðHm ﾵ d'Ê.¿
ƒ%)ãßv€Ç”(]È?Gk€\p÷~n†Á~B³k•Ë
PAGIGING ISANG POLITIKO
PAGPAPAKITA NG DAMDAMIN
KAHIRAPAN
PAGPAPAHAYAG NG SALOOBIN
“ILANG DANTAON NA IKAW AY NILAGYAN NG TANIKALA.” ANO ANG SINISIMBOLO NG

SALITANG MAY SALUNGGUHIT?
BILANGGUAN
KALAYAAN
SAKIT SA KATAWAN
KADENA
SINO ANG MGA PUTI NA TINUTUKOY SA AKDA?
AMERIKANO
HAPON
ESPAÑOL
TSINO
SINO ANG KAUSAP NG MANUNULAT SA AKDA?
DAYUHAN
PILIPINO
NAMUMUNO SA PAMAHALAAN
KABATAAN
ALIN SA SUMUSUNOD ANG NAGPAPAHAYAG NG PAGSANG-AYON?
LUMAYA LAMANG ANG IYONG KATAWAN SUBALIT NAIWAN SA LIKOD MO ANG MGA LATAY
NA TUMIMO SA IYONG ISIP.
MALAYA KA NA NGA SA SALITANG MALAYA, ISANG TUNAY NA PILIPINO SA BAYANG

PILIPINAS.
SUBALIT, ANG KILOS MO, ANG KAUGALIAN AT ANG IYONG KAISIPAN.
AHH…HANGGANG NGAYON AY MABABAKAS PA ANG MGA LATAY NG IYONG KAHAPON.
AYON SA AKDA, BAKIT LALONG HINIGPITAN NG MGA PUTI ANG TANIKALA NG MGA
PILIPINO?
DAHIL SA PAGIPILIT NA PALITAN ANG WIKANG INIHANDOG NG INANG-BAYAN NA MALAON

NANG GINAGAMIT
UPANG LALONG TANGGAPIN ANG MGA DAYUHAN SA KANILANG PANANAKOP SA BANSA
SAPAGKAT HINDI MATANGGAP NG MGA PILIPINO ANG WIKANG INGLES NA PILIT NA

IPINAPALIT SA SARILING WIKA
D¥ 563Ô
DAHIL UNTI-UNTI NA TAYONG NAKALALAYA NA AYAW NAMAN NILANG MANGYARI
BAKIT NATUTONG LUMABAN ANG PILIPINO SA MANANAKOP NA MGA AMERIKANO?
DAHIL MAS MATINDI ANG PAGPAPAHIRAP NG MANANAKOP NA MGA AMERIKANO
UPANG IPAKITA NA MAY TAGLAY RING KATAPANGAN ANG MGA PILIPINO
SAPAGKAT MANHID NA ANG MGA PILIPINO SA LATAY NA DUMADAPO SA KANILANG

KATAWAN
DAHIL MAGING ANG LUPANG SINILANGAN – ANG PILIPINAS AY HINAHAMAK NA RIN NG

MANANAKOP
ALIN SA SUMUSUNOD NA SITWASYON ANG NAGPAPAKITA NG PAGIGING MALAYA MULA SA

MGA DAYUHAN SA KASALUKUYAN?
PAGTANGKILIK SA SARILING PRODUKTO KAYSA SA MGA GAWANG DAYUHAN
PAGPAPAHAYAG NG SARILING OPINYON LABAN SA IBANG BANSA
PAGTANGKILIK SA PRODUKTONG DAYUHAN UPANG MASABING IN
PAG-AARAL SA WIKA NG MGA DAYUHAN NA MAKATUTULONG SA SARILING PAG-UNLAD
ILAN SA MGA AYTEM ANG NASAGOT MO NG TAMA? KUNG MARAMI ANG MALI, HUWAG
KANG MAG-ALALA, TUTULUNGAN KA NG MODYUL NA ITO UPANG MAIWASTO MO ANG
MGA ITO. SIMULAN NA NATIN ANG PAG-AARAL.

ALAMIN
HINDI MAIKAKAILANG ISA SA IPINAGMAMALAKI NG ATING BANSA ANG ATING SARILING

PANITIKAN. BAGO PA MAN DUMATING ANG MGA AMERIKANO, NAGKAROON NG SARILING
PAMAHALAAN HANGGANG SA MAKAMIT NG BANSA ANG KASARINLA. ANG PANITIKAN AY
KINAGIGILIWANG BASAHIN NG ATING MGA KABABAYAN. DAHIL SA ITO AY BAHAGI NA NG
ATING BUHAY, NARARAPAT LAMANG NA ITO AY PAG-ARALAN UPANG LALO PA ITONG
MAUNAWAAN.
ANO BA ANG IYONG PANINIWALA TUNGKOL SA PANITIKAN? SA TULONG NG BELIEFS

INVENTORY, ALAMIN NATIN ANG IYONG PANINIWALA TUNGKOL DITO. PAGKATAPOS NG
LAHAT NG GAWAIN SA MODYUL NA ITO, BAGO ANG PAGTATAPOS NA PAGTATAYA, MULI
ITONG BALIKAN UPANG MATIYAK NA ANG IYONG PANINIWALA AY WASTO O MALI.
D¥ 564Ô
GAWAIN 2.1: BELIEVE IT OR NOT…
LAGYAN MO NG TSEK (() ANG PATLANG BAGO ANG PAHAYAG NA IYONG

PINANINIWALAAN TUNGKOL SA PANITIKAN. PAGKATAPOS NG MGA ARALIN SA MODYUL NA
ITO AY MULI ITONG BALIKAN AT ILAGAY SA DULO NG PAHAYAG ANG MK KUNG ITO AY
MAY KATOTOHANAN AT WK KUNG ITO AY WALANG KATOTOHANAN.
NANINIWALA AKO NA. . .
_____ ANG PANITIKAN AY SALAMIN NG LAHING PILIPINO.

_____ MALAYA ANG MGA MANUNULAT NOONG PANAHON NG AMERIKANO.
_____ ANG BALAGTASAN AY MAAARING GAWING AKDANG TULUYAN.
_____ WALANG KAUGNAYAN ANG PAGLALAHAD NG OPINYON AT KATUWIRAN
SA BALAGTASAN.
_____ NAGSASAAD NG KILOS O GALAW ANG PANDIWA.
_____ MAY LAYUNING BATIKUSIN ANG MGA PILIPINO NG DULANG, “WALANG
SUGAT NI SEVERINO REYES.”
_____ NAGING MALAYA ANG MGA MANUNULAT NA PILIPINO NOONG PANAHON
NG KOMONWELT.
_____ NAKATUTULONG SA MGA MANUNULAT ANG PAGGAMIT SA PANG-URI
UPANG MAS MAGING MASINING ANG KANILANG AKDA.
_____ ANG SANAYSAY ANG PINAKAMARAMING NAISULAT NOONG PANAHON
NG AMERIKANO.
_____ MASASALAMIN SA MGA AKDANG PAMPANITIKAN NOONG PANAHON NG
AMERIKANO, PANAHON NG KOMONWELT AT PANAHON NG KASARINLAN
ANG KULTURANG PILIPINO.
TINGNAN MO SA KALAKIP NA SUSI SA PAGWAWASTO ANG TAMANG SAGOT. KUNG

NASAGOT MO NANG WASTO ANG 8 – 10 NA AYTEM, NAPAKAHUSAY! BINABATI KITA
SAPAGKAT MAY IDEYA KA NA SA ATING MAGIGING ARALIN. KUNG 5 -7, MAHUSAY
SAPAGKAT MAY KAALAMAN KA NA RIN SA MAGIGING ARALIN NA PALALAWAKIN PA NATIN
SA TULONG NG MGA GAWAIN O PAGSASANAY. KUNG 4 PABABA ANG IYONG NAKUHA,
HUWAG KANG MALUNGKOT SAPAGKAT ANG MODYUL NA ITO ANG IYONG MAGIGING
GABAY UPANG LUMAWAK ANG IYONG KAALAMAN SA ARALIN.
GAWAIN 2.2. IMPORTANTASTIK

SA TULONG NG CONCEPT MAP, ISULAT
MO ANG MAHAHALAGA AT KAHANGA-HANGANG
IMPORMASYONG IYONG NALALAMAN TUNGKOL SA PANITIKAN SA PANAHON NG
AMERIKANO, KOMONWELT AT KASARINLAN. ISULAT ANG MGA ITO SA BLANGKONG
BILOG.
D¥ 565Ô
ÞÜ2¯`ÈFâî{
MARAMI KA BANG NAISULAT NA IMPORMASYON? ANG MGA IMPORMASYONG IYONG

NAITALA AY NAGPAPATUNAY KUNG GAANO NA ANG ALAM MO SA NILALAMAN NG
MODYUL NA ITO. KUNG KAUNTI LAMANG ANG IYONG NAISULAT AY HUWAG KANG MAG-
ALALA SAPAGKAT TUTULUNGAN KA NG MGA GAWAIN AT PAGSASANAY NA INIHANDA KO
UPANG LUMAWAK PA ANG IYONG KAALAMAN SA MGA PAKSANG ATING PAG-AARALAN.
HALINA’T SIMULAN NA NATING PAUNLARIN ANG IYONG DATING NG ALAM.
PAUNLARIN
SA BAHAGING ITO, PAUUNLARIN NATIN ANG ANG IYONG KAALAMAN AT

KAKAYAHAN SA PAGSUSURI NG IBA’T IBANG URI NG PANITIKAN TULAD NG BALAGTASAN,
SARSUWELA, SANAYSAY, MAIKLING KUWENTO AT DULA SA IBA’T IBANG PANAHON. ANG
MGA IMPORMASYON, GAWAIN AT PAGSASANAY NA NAKAPALOOB SA BAWAT ARALIN AY
MAKATUTULONG UPANG PALAWAKAIN PANG LALO ANG IYONG KAALAMAN SA PANITIKAN
AT NANG SA GANOON AY MATUTO ITONG PAHALAGAHAN BILANG SALAMIN NG ATING LAHI
MULA NOON, SA KASALUKUYAN AT MAGING SA HINAHARAP. BIBIGYANG-PANSIN DIN SA
MODYUL NA ITO ANG PAG-AARAL TUNGKOL SA WIKA TULAD NG MGA PAHAYAG NA MAY
OPINYON AT KATOTOHANAN, KAANTASAN NG PANG-URI, IBA’T IBANG PARAAN NG
PAGPAPAHAYAG, KAYARIAN NG PANG-URI, ASPEKTO NG PANDIWA, AT MGA PAHAYAG NG
PAGSANG-AYON AT PAGSALUNGAT.
SIMULAN NA NATIN ANG PAGPAPAUNLAD NG IYONG KAALAMAN AT KAKAYAHAN

SA PAMAMAGITAN NG PAGTALAKAY SA ARALIN 2.1 NG MODYUL NA ITO - ANG
PANITIKAN SA PANAHON NG AMERIKANO.
ARALIN 2.1: ANG PANITIKAN SA PANAHON NG AMERIKANO
D¥ 566Ô
KUNG RELIHIYON ANG NAGING PAMANA NG MGA ESPAÑOL, EDUKASYON
NAMAN ANG NAGING PANGUNAHING IPINAMANA NG MGA AMERIKANO SA PILIPINO. SA
PANAHON DING ITO ISINILANG ANG ILANG MAKATANG PILIPINO NA NAGSULAT SA INGLES
AT TAGALOG. NAITANONG MO NA BA KUNG BAKIT MAHALAGANG PAG-ARALAN AT
UNAWAIN ANG MGA AKDANG PAMPANITIKANG PILIPINO SA PANAHON NG AMERIKANO?
MASASALAMIN BA SA MGA AKDA TULAD NG BALAGTASAN AT SARSUWELA ANG
KULTURANG PILIPINO SA PANAHONG NAISULAT ANG MGA ITO? SA ARALING ITO,
TATALAKAYIN AT TUTUKLASIN NATIN ANG SAGOT SA MGA TANONG NA ITO SA
PAMAMAGITAN NG ATING PAGLALAKBAY SA ILANG AKDANG PAMPANITIKAN SA PANAHON
NG AMERIKANO AT PAGSASALIKSIK SA MGA AKDA NG MGA BATIKANG MANUNULAT NG
BANSA.

NA NAKAPALOOB SA MODYUL NA ITO:
ARALIN 2.1: PANAHON NG AMERIKANO

“BULAKLAK NG LAHING KALINIS-LINISAN”
NI JOSE CORAZON DE JESUS
B. WIKA: KATOTOHANAN AT OPINYON
ARALIN 2.2.2 A. PANITIKAN: SARSUWELA


NARITO ANG MGA KAALAMAN AT KASANAYANG MALILINANG SA IYO SA PAGTALAKAY MO
SA ARALING ITO
ARALIN 2.1
ANG PANITIKAN SA PANAHON NG AMERIKANO

D¥ 567Ô
NAPAUUNLAD ANG KASANAYAN SA PAG-UNAWA SA DISKURSONG NAPAKINGGAN
NAKAGAGAWA NG SARILING PAG-AAYOS NG MGA IDEYANG PINAKINGGAN
NABUBUOD ANG TEKSTO BATAY SA MAHAHALAGANG PUNTO
NAKAPAGLALAHAD NG KAHULUGAN, KATANGIAN, AT KAHALAGAN NG MGA

DULANG PANTANGHALAN SA BUHAY NG MGA TAO/ MAG-AARAL
PAGSASALITA
NABIBIGYANG-KAHULUGAN ANG MGA PAHAYAG / PANGUNGUSAP NA NAGBIBIGAY
PAHIWATIG
NATUTUKOY SA LOOB NG PANGUNGUSAP ANG KAANTASAN NG PANG-URI TULAD NG:

LANTAY
PAHAMBING
PASUKDOL
NAIBABAHAGI ANG SARILING OPINYON,PANANAW,DAMDAMIN AT SALOOBIN
NAKAPAGSASADULA NG MGA DULANG PANTANGHALAN (SARSUWELA) NA

NANGIBABAW SA PANAHON NG AMERIKANO
PAG-UNAWA SA BINASA
NASUSURI ANG ILANG URI NG PANITIKAN BATAY SA MGA KATANGIAN NITO
BALAGTASAN
SARSUWELA
NAPAUUNLAD ANG KAKAYAHANG UMUNAWA SA BINASA SA PAMAMAGITAN

NG:
NAIPALILIWANAG KUNG PAANONG ANG MGA ELEMENTO NG GENRE

AY NAKATULONG UPANG MAIPAHATID ANG LAYUNIN NG MAY-AKDA
NAIHAHAMBING ANG AKDA SA IBA PANG URI NG AKDA BATAY SA:

PAKSA
LAYON
TONO
PANANAW
GAMIT NG SALITA
NAILALAHAD ANG MGA KAISIPAN O IDEYANG NAKAPALOOB SA AKDANG
BINASA
NAIBIBIGAY ANG KAUGNAYAN NG AKDA SA:
D¥ 568Ô
SARILI
KAPALIGIRAN
IBANG TAO
NAIPALILIWANAG ANG MGA ELEMENTO NG AKDA
NAISASAAYOS ANG MGA PANGUNGUSAP UPANG MAKABUO NG MGA TALATANG

MAY KAISAHAN SA PAMAMAGITAN NG PAG-AAYOS NG MGA DETALYE NA LOHIKAL ANG
PAGKAKASUNOD-SUNOD

SA MGA AKDANG BINASA
PAGSULAT
NAKABUBUO NG ANGKOP NA PAGPAPASIYA BATAY SA AKDANG BINASA AT SA:
PAMANTAYANG PANSARILI O PANSARILING KARANASAN
PAMANTAYANG GALING SA IBANG TAO O SA IBANG
BABASAHIN
NAKAGAGAMIT ANG IBA’T IBANG TEKNIK SA PAGBUO NG DIYALOGO/ ISKRIP
NAKASUSULAT NG TALATA NA MAY WASTONG PAGLULUGAR NG PANGUNAHIN

AT PANTULONG NA KAISIPAN
TATAS
NAIPAMAMALAS ANG NATAMONG MGA KAALAMAN AT KAKAYAHAN
SA PAGLINANG NG KAKAYAHANG PANGKOMUNIKATIBO

AT PUNA SA PANITIKANG NAPANOOD,NABASA, O NAPAKINGGAN
ESTRATEHIYA SA PAG-AARAL/ PANANALIKSIK

NALILIKOM ANG NAKAKALAP NA MGA PANOORIN NA NAMAYANI

SA PANAHON NG AMERIKANO
NAILALAHAD NANG MAAYOS ANG NALIKOM NA MGA IMPORMASYON

SA ISINAGAWANG PANANALIKSIK
NAGAGAMIT ANG DIKSYUNARYO AT IBA PANG KAGAMITANG SANGGUNIAN

SA AKLATAN/INTERNET
D¥ 569Ô
NAKAPAGSASAGAWA NG ISANG PANAYAM SA MGA TAONG MAY SAPAT NA KAALAMAN SA
SARSUWELA AT BALAGTASAN

NARITO ANG KONSEPTUWAL NA BALANGKAS NG MGA ARALING NAKAPALOOB SA MODYUL
NA ITO NA IYONG PAG-AARALAN.
•Ãåiõ)
(}5ÍÓE£½PKKyÅµ&ºc
j? cƒÑ hh
a. AQt @öÑ±#U
2I*S ŽcÙQÓV`dë«X£¦_-
%îhpHzQî;ž’ŽÊ“lÃ&/.È« +SUsÉÔQ¨Ve…]
b. ‘·ÞÆ,ü[oƒSBT„÷Á|'mU ‡ﾤ hòUß òh5‰oPB
570F·ù†qÚ ﾤ×
¢dˆŸ']i)OøÊô03Ýtó1à©¼ ¥äN#)
PANIMULANG PAGTATAYA
ALAMIN NATIN570¡²xË £à,kôœí:c'×-)©-
KUNG GAANO NA ANG ALAM MO SA ARALING ITO. ITO AY PANIMULANG
có NA HAHAMON SA IYONG KAKAYAHAN SA PAG
PAGTATAYA -AARALANG MGA AKDA.
ØcÉuï‰<ù×
HANAPIN ANG SA IYONG PALAGAY AY TAMANG SAGOT SA BAWAT TANONG. SAGUTIN ANG
LAHAT NG AYTEM. PAGKATAPOS MASAGOT ANG MAIKLING PAGSUSULIT NA ITO,
MALALAMAN MO ANG IYONG ISKOR. ALALAHANIN MO NA ANG MGA AYTEM NA MALI ANG
IYONG SAGOT AT HANAPIN MO ANG TAMANG SAGOT HABANG PINAG-AARALAN MO ANG
MODYUL NA ITO. MAAARI MO NANG SIMULAN.
HANAPINSA LOOB NG PUZZLE ANG MGA SALITANG MAY KAUGNAYAN SA UMUSBONG NA

MGA AKDA SA PANAHON NG AMERIKANO. BILUGAN ANG SALITA NG TAMANG SAGOT.
G
A
L
D
E
B
A
T
E
D¥ 570Ô
N
B
D
D
E
I
U
A
D
T
T
A
H
K
O
S
H
U
P
D
A
G
L
I
L
M
O
A
B
A
L
A
G
T
A
S
A
N
N
N
A
T
D¥ 571Ô
O
S
I
R
C
S
D
T
O
E
L
N
H
B
A
T
U
T
I
A
N
L
A
K
A
N
D
I
W
A
D
G
A
K
S
A
K
G
I
B
I
B
M
D¥ 572Ô
A
M
PUNAN NG WASTONG PANANDANG PANDISKURSO ANG BAWAT PANGUNGUSAP UPANG

MABUO ANG DIWA NITO.
____________SI FRANCISCO BALTAZAR BALAGTAS AY DAPAT NGANG TANGHALING AMA

NG BALAGTASAN.
____________NAGING MAKULAY ANG KANIYANG BUHAY NANG MAKILALA NIYA

SI MARIA ASUNCION RIVERA.
ATING ____________ ANG KANIYANG NAIAMBAG SA PANITIKAN AT SA EDUKASYON.
MAY MAGAGAWA ____________TAYO UPANG MAIPAKITANG MAHAL NATIN ANG ATING

BAYAN GAYA NI BALAGTAS.
_________NARARAPAT NA IPAGPATULOY NA PAG-ARALAN ANG MGA TRADISYON

AT KULTURA PARA SA SUSUNOD NA HEHERASYON.
ﾧ~íÖs+åYü4.¦"|+WškÇ[nm
™A(Â:r K1JþÏúiOQSTîÄª´¦mË-¤\
ILAN KAYA SA MGA AYTEM ANG NASAGOT MO NG TAMA? KUNG MARAMI ANG MALI,
vµ·æk6#)"A ½§þÅ{ìr'úE|ÔÞ ç§åElÌÚ+"`æWõ x·×Wá
HUWAG KANG MAG-ALALA, TUTULUNGAN KA NG ARALING ITO UPANG MAIWASTO MO ANG
÷8N ﾧ©xó ﾵ#|$mµTÈÀ©R HÛß«§ŒD
MGA ITO. SIMULAN NA NATIN ANG PAG-AARAL NG ILAN SA MGA AKDANG PAMPANITIKAN
¯òKŒÅ
SA PANAHON NG MGA AMERIKANO.
YUGTO NG PAGKATUTO
ALAMIN
SA TULONG NG KWHL SHEET NA ANO ANG ALAM MO NA
( WHAT DO YOU KNOW?), ANO ANG NAIS MONG MALAMAN (WHAT DO YOU WANT TO
FIND OUT?), PAANO MO MAKIKITA ANG NAIS MONG MALAMAN (HOW CAN YOU DIND OUT
WHAT YOU WANT TO LEARN?), ANO ANG IYONG NATUTUHAN/NAUNAWAAN? (WHAT DID
YOU LEARN?), AY SUBUKIN MONG SAGUTIN ANG MGA TANONG. SAGUTIN MO MUNA ANG
TATLONG NAUNANG KOLUM, ANG KWH. PAGKATAPOS NATING PAG-ARALAN ANG
ARALING ITO AY SAKA MO SAGUTIN ANG HULING KOLUM, ANG L. GAWIN MO ITO SA
SAGUTANG PAPEL. GAYAHIN ANG PORMAT.
¥nÈ—aP±|
+Îøål8 F*8 xìyrI4øÄ Ë£
GAWAIN+:2.1.A : KWHL CHART [â@ÜÌ«¢}¡¸? ¤8á
«'™å<¯hVÑ-
+íG"<î6à :8 ££†8] ö Ž7Â)_a{‡ÞÑ= vÂ<."£'
¬Ñ‚y^)§òE{ U„´ØS¦€J4Wø¡0[á…~O2DIHÉné
)eMG‹ êõLøù} aæ k ñfcô<ÉnUãø6S)!
1L+Iàéwò ,Mfeý~{ßï ñ{
N/ N'Êe2D(573Ò øÏÈçÜõ9°í
n{£èGrUÚ\d ﾤ 68*#àº÷€û¬sÌZ«é€ú_}ÇÌíD2i(5
™ÕlpŒ×àR³ù ©Ìfjd
ôçÅ1`ècñK»¤Œ¨<Ô“ Ôg«ÕC!µe‡u8
²TÂúà z©mmJŠØ et¤h - ; ÔrEÚ$&$–s|
ó8Åm* À)³ Jth“ÉUm ÿswŸ(µg ˆ
.æ ºÎ Re WO
D¥ 573Ô
SIMULA PA LAMANG NG GAWAIN AY HUMAHAMON NA SA IYONG KAALAMAN –ANG DATI
AT ANG MALALAMAN MO PA LAMANG. IPAGPATULOY MO ANG PAGBUKLAT SA MGA PAHINA
NG ARALING ITO HANGGANG SA MATUKLASAN MO ANG MGA SAGOT SA MGA TANONG NA
IYAN.
GAWAIN 2.1.B: HANGGANG SAAN ANG AKING KAALAMAN?

GAMIT ANG CONCEPT MAP, IBIGAY ANG MGA IMPORMASYONG IYONG NALALAMAN SA
PANAHON NG AMERIKANO.
YSi|
ÂžmWN O©rYÏÖe
+ ‡ Ö‡þ•| ½
¶USðÂ\&7
£Õ„HMz
ôéü=in
NAGING MADALI BA SA IYO ANG PAGSAGOT? KUNG OO, NANGANGAHULUGAN ITO NA

MAS MAGIGING MADALI PARA SA IYO ANG ARALIN. KUNG HINDI NAMAN, HUWAG KANG
MAG-ALALA SAPAGKAT TUTULUNGAN KA NG MODYUL NA ITO LUMAWAK ANG IYONG
KAALAMAN TUNGKOL SA PAKSA.
PAUNLARIN
ANG BAHAGING ITO AY MAKATUTULONG SA IYO UPANG MAUNAWAAN MO ANG
MAHAHALAGANG KONSEPTO SA ARALIN. HUWAG KANG MAG-ALALA GAGAWIN NATING
MAGAAN ANG PAGPOPROSESO NG IYONG PAG-UNAWA. MALIGAYANG ARAW NG PAG-
UNAWA!
DALAWA SA MGA AKDANG PAMPANITIKAN ANG PAG-AARALAN NATIN SA BAHAGING ITO

– ANG BALAGTASAN AT SARSUWELA. SIMULAN NATIN SA BALAGTASAN (ARALIN 2.1) -
NA ISANG URI NG TULANG PATNIGAN NA MAY PAGTATALO. LUMAGANAP ITO NOONG
PANAHON NA ANG PILIPINAS AY NASA ILALIM NG AMERIKANO, BATAY SA MGA LUMANG
TRADISYON NG MASINING NA PAGTATALO GAYA NG ﾵ KARAGATAN ﾵ , BATUTIAN AT
ﾵ DUPLO ﾵ . NAGMULA SA PANGALAN NI FRANCISCO BALTAZAR BILANG PARANGAL SA
PAGDIRIWANG NG KANIYANG KAARAWAN ANG TAWAG SA BALAGTASAN.
D¥ 574Ô
BAGO TAYO MAGSIMULANG TALAKAYIN ANG ARALING ITO AY NAIS KO MUNANG
MALAMAN MO RIN ANG MAHALAGANG TANONG PARA SA ARALING ITO: “MASASALAMIN
BA SA BALAGTASAN ANG KULTURANG PILIPINO? PATUNAYAN.” NARITO ANG MGA GABAY
NA TANONG UPANG MASAGOT MO ITO.
MGA GABAY NA TANONG

ANO ANG BALAGTASAN?
BAKIT ITO KINAGIGILIWAN NG MGA PILIPINO NOONG PANAHON NG AMERIKANO?
MAY NARIRINIG O NABABASA KA PA BANG BALAGTASAN SA KASALUKUYAN?
PAANO ITO NAIIBA SA IBANG TULANG PATNIGAN?
BAKIT DAPAT PAHALAGAHAN AT PALAGANAPIN ANG BALAGTASAN SA ATING

BANSA?
SAGUTIN MO MUNA ANG MGA TANONG BATAY SA IYONG DATING KAALAMAN. SA

PAGWAWAKAS NG ARALING ITO TINGNAN NATIN KUNG WASTO ANG NAGING MGA SAGOT.
UPANG MATIYAK NA NAUNAWAAN MO ANG NILALAMAN NG ARALING ITO, SA PAGTATAPOS
NG IYONG PAG-AARAL, INAASAHANG MAILALAPAT MO ANG IYONG MGA NATUTUHAN SA
PAMAMAGITAN NG PAGSULAT NG ISANG ARGUMENTATIBONG EDITORYAL NA
SUMASALAMIN SA KAUGALIAN NG ISANG MASAYANG PAMILYA . NARITO ANG MGA
PAMANTAYAN KUNG PAANO ITATAYA ANG GAWAING ITO: A) MALINAW NA NAILAHAD ANG
OPINYON SA ISYUNG TINALAKAY; B) GUMAMIT NG MGA EBIDENSYA O PATUNAY UPANG
MAGING MAKATOTOHANAN ANG SINABI; C) NAKITAAN NG TIWALA SA SARILI AT
KAALAMAN SA ISYU; D) NAIPAHAYAG ANG OPINYON SA MAGALANG NA PARAAN; D)
NAPANIWALA AT NAHIKAYAT ANG MGA MAMBABASA AT E) WASTO ANG PAGKAKAGAMIT
NG GRAMATIKA. NARARAMDAMAN KONG SABIK NA SABIK KA NA SA ATING GAGAWING
PAG-AARAL. ALAMIN NA NATIN ANG TUNGKOL SA BALAGTASAN.
GAWAIN 2.1.1.A: PICK-UP LINES

SIMULAN NA NATIN ANG PAGLALAKBAY SA MUNDO NG BALAGTASAN. ALAMIN
MO MUNA ANG PINAGMULAN, KAHULUGAN AT KATANGIAN NG BALAGTASAN BILANG
ISANG AKDANG PAMPANITIKAN. BAGO MO SIMULAN ANG PAG-AARAL TUNGKOL SA
BALAGTASAN, NAGHANDA AKO NG ISANG LARO. ANG LARO AY PICK-UP LINE. SINAGOT
NA ANG UNA PARA MAGING GABAY MO SA SUSUNOD NA TANONG.
LAPIS KA BA ? BAKIT KASI NAIS KONG ISULAT LAGI ANG

PANGALAN MO SA ISIP KO…
AKLAT KA BA?
PAPEL KA BA?
TABLE OF CONTENTS KA BA?
BAGYO KA BA?
TELESERYE KA BA?
D¥ 575Ô
MAHUSAY ANG IYONG GINAWA. ANO ANG NAPANSIN MO SA LARONG ITO? TAMA! ITO AY
GINAGAMIT NA PARAAN NG PANUNUYO O PANLILIGAW NG KABATAAN SA KASALUKUYAN O
MODERNONG PANAHON. IDADAAN SA SIMPLENG PATANONG AT IHAHAMBING SA ISANG
BAGAY ANG SINUSUYO UPANG MAIPAHATID ANG KANIYANG NARARAMDAMAN. PICK-UP
LINES ANG TAWAG SA PAMAMARAANG ITO NG PAGHAHATID NG DAMDAMIN. NOONG
PANAHON NG AMERIKANO, ISANG PARAANG GINAGAWA NG BINATA UPANG IPAHAYAG ANG
KANIYANG PAG-IBIG SA DALAGANG NILILIGAWAN AY SA PAMAMAGITAN NG BALAGTASAN.
MATAPOS MONG GAWIN AT MALAMAN ANG DATOS, BALIKAN NATIN ANG ATING
PINAG-ARALAN SA PAMAMAGITAN NG PAGLALAGOM. ISULAT SA PAPEL ANG MGA SAGOT.
SùrsØR`±ÔÎ` <0æmóï:¨¨ mA|5lªÄic…

HöC>ÿ ^†]ÝÑ˜`
mÑò¡
5*ñdïg¶¹j CF7¸,HXÏÕì,5
c7UE‚ ã
GAWAIN 2.1.1.B: IBA AKO EH!

SA PAGKAKATAONG ITO AY NAIS KONG MALAMAN KUNG ANO ANG IYONG NALALAMAN SA
SALITANG BALAGTASAN. TINGNAN NATIN ANG IYONG NALALAMAN SA KASUNOD NA
GAWAIN. IBIGAY ANG MGA KATANGIAN NG BALAGTASAN BILANG URI NG PANITIKAN.
¥ƒºßõT
[yE
ÁUÏËgn
3Þ÷¥>÷Æ×V+²jM; 4”¾WÒÆ^wþ¤¹¨écº
Ê"MÎ@Ê
“Q¼<›xe"AÎÑXÈIq× HEÝÑX
UPANG\CHÛÝÂYÀ ´ƒV¿8Ü~þOs³\ß\`/r
KAALAMAN SA BALAGTASAN, ALAMIN MO
MARAGDAGAN ANG IYONG¼«Ž—šLWO²\Y ANG
g\8"¸ü·u
ú`bŸ¡ NITO. UMPISAHAN NA NATIN.
KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN O PINAGMULAN
BASAHIN AT UNAWAIN.
æ‰ÄÒ¤ë|áa5C¥ KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN NG
…4´œ BALAGTASAN
D¥ 576Ô
ANG BALAGTASAN AY ISANG PAGTATALO SA PAMAMAGITAN NG PAGTULA. NAKILALA ITO
NOONG PANAHON NA ANG PILIPINAS AY NASA ILALIM NG AMERIKA, BATAY SA MGA
LUMANG TRADISYON NG PATULANG PAGTATALO GAYA NG KARAGATAN, BATUTIAN AT
DUPLO.
BAGO PA MAN MASAKOP NG MGA DAYUHAN ANG ATING BANSA MAYAMAN NA SA
TRADISYONG TULANG SAGUTAN SA IBA’T IBANG REHIYON NG PILIPINAS. MAY
TINATAWAG NA PATULANG BALITAO ANG AKLANON MAGING ANG CEBUANO, ISANG
BIGLAANG DEBATE NG LALAKE AT BABAE. SAGUTAN NAMAN NG KINATAWAN O SUGO NG
DALAWANG PAMILYANG NAKIKIPAGNEGOSASYON SA PAG-IISANG DIBDIB NG DALAGA AT
BINATA ANG SIDAY NG MGA ILONGGO AT PAMALAYE NG MGA CEBUANO. SA MGA
SUBANEN NAMAN AY SA INUMAN ISINASAGAWA ANG SAGUTAN. ANG UNANG BAHAGI NG
GANITONG GAWAIN AY PAGTIKIM NG ALAK KUNG SAAN NALALAMAN ANG PAPEL NA
GAGAMPANAN NG BAWAT ISA, ANG MGA TUNTUNIN AT IBA PANG BAGAY NA DAPAT
ISAALANG-ALANG.
ANG BALAGTASAN AY ISANG MAKABAGONG DUPLO. ANG MGA KASALI SA DUPLO AY
GUMAGANAP NA NASA ISANG KORTE NA SUMISIYASAT SA KASO NG ISANG HARI NA
NAWALA ANG PABORITONG IBON O SINGSING. MAY GUMAGANAP NA PISKAL O TAGAUSIG,
ISANG AKUSADO,AT ABOGADO. ITO AY MAGIGING DEBATE O SINASABING TAGISAN NG
KATUWIRAN SA PANIG NG TAGA-USIG AT TAGAPAGTANGGOL AT MAAARING PAIBA-IBA ANG
PAKSA. BAGAMAT ITO AY LUMALABAS NA DEBATE SA PAMAMARAANG PATULA, LAYUNIN
RIN NITO NA MAGBIGAY-ALIW SA PAMAMAGITAN NG PAGHAHALO NG KATATAWANAN,
TALAS NG ISIP, NA MAY KASAMANG MGA AKTOR SA ISANG DULA. ANG BALAGTASAN AY
GINAMIT NG MGA MANUNULAT UPANG MAIPAHIWATIG ANG KANILANG PALAGAY SA
ASPETONG POLITIKA AT NAPAPANAHONG MGA PANGYAYARI AT USAPAN.
NABUO ANG KONSEPTONG ITO SA ISANG PAGPUPULONG. ANG NANGUNGUNANG MGA
MANUNULAT NOONG MARSO 28, 1924, SA TANGGAPAN NI ROSA SEVILLA SA INSTITUTO
DE MUJERES (WOMEN'S INSTITUTE), TONDO, MAYNILA. ITO AY NAGANAP BILANG
PAGHAHANDA SA PAGDIRIWANG NG KAARAWAN NG DAKILANG MAKATA NA SI FRANCISCO
BALAGTAS O ARAW NI BALAGTAS SA DARATING NA ABRIL 2. IMINUNGKAHI NI G. JOSE
SEVILLA NA TAWAGIN ITONG BALAGTAS. HINUNLAPIANG “AN” ANG PANGALAN KAYA
NAGING BALAGTASAN NA ANG TAWAG DITO.
ANG UNANG BALAGTASAN AY NANGYARI NOONG ABRIL 6, 1924. TATLONG PARES NG
MAKATA ANG NAGTALO NA GUMAMIT NG ISKRIP. ANG PINAKAMAGALING SA MGA
NAGBALAGTASAN AY SINA JOSÉ CORAZÓN DE JESÚS AT FLORENTINO COLLANTES, KAYA
NAISIPAN NG MGA BUMUO NA MAGKAROON NG ISA PANG BALAGTASAN PARA SA
DALAWANG KAGALANG-GALANG NA MAKATANG ITO, NA WALANG ISKRIP. GINAWA ITO
NOONG OKTUBRE 18, 1925 SA OLYMPIC STADIUM SA MAYNILA. SI JOSE CORAZON DE
JESUS ANG NAGWAGI BILANG UNANG HARI NG BALAGTASAN.NAKILALA SI JOSE
CORAZON DE JESUS BILANG SI "HUSENG BATUTE" DAHILAN SA KANIYANG ANGKING
KAHUSAYAN SA BALAGTASAN NOONG 1920.
MULA NOON HANGGANG ILANG TAONG MAKALIPAS ANG IKA-2 DIGMAANG PANDAIGDIG,
NAGING PABORITONG ALIWAN ANG BALAGTASAN. GUMAWA PATI ANG MGA MAKATA SA
IBANG MGA WIKA SA PILIPINAS NG SARILI NILANG BERSYON, GAYA NG BUKANEGAN NG
MGA ILOKANO (MULA SA APELYIDO NG MAKATANG ILOKANONG SI PEDRO BUKANEG AT
NG CRISOSTAN NG MGA PAMPANGO (MULA SA PANGALAN NG PAMPANGONG MAKATA NA
SI JUAN CRISOSTOMO SOTO).
D¥ 577Ô
SA PAGDATING NG MGA AMERIKANO SA BANSA SUMULPOT ANG MGA SAMAHANG
PAMPANITIKANG NAKABATAY SA PAARALAN KUNG HINDI MAGKAKAROON NG
PAGKAKATONG MAPABILANG SA MGA SAMAHANG PAMPANITIKAN.
ANG BALAGTASAN AY KARANIWANG MAY MGA PAKSANG PINAG-UUSAPAN NG TATLO
KATAO. ANG MGA KALAHOK AY INAASAHANG MAGALING SA PAG-ALALA NG MGA TULANG
MAHAHABA AT PAGBIGKAS NITO NG MAY DATING (CON TODO FORMA) SA PUBLIKO. ANG
TAKBO NG TULA AY MAGIGING LABANAN NG OPINYON NG BAWAT PANIG
( MAMBABALAGTAS). MAY MGA HURADO NA MAGSISIYASAT KUNG SINO SA KANILA ANG
PANALO O ANG MAS MAY MAKABULUHANG PANGANGATUWIRAN.
NALAMAN MO NA ANG MAHAHALAGANG PANGYAYARI TUNGKOL SA PINAGMULAN NG

BALAGTASAN. ATIN NAMANG PAUNLARIN ANG IYONG KAALAMAN SA SUMUSUNOD NA
GAWAIN.
GAWAIN 2.1.1.C: SA ANTAS NG IYONG PAG-UNAWA
IPALIWANAG MO KUNG ANO ANG PAGKAKAIBA AT PAGKAKATULAD NG BALAGTASAN SA

IBA PANG URI NG TULANG PATNIGAN.
›NP^‡ÅUL¨ápT ÉµÌnN5Àï.ù:æÑäðh,
‰J578û0
Ñaö©`Õ‚exg ³ë9>^#Eå
'cAÇs0Àu¢¬
ANG BALAGTASAN AY ISA SA SANDIGAN NG PANITIKANG PILIPINO. PAANO MO ITO

MAPANANATILI UPANG MAGANYAK ANG KAPWA MO MAG-AARAL NA BASAHIN,
PALAGANAPIN AT PAHALAGAHAN ITO?
BAKIT MAHALAGA ANG TAUHAN, AT ELEMENTO NG BALAGTASAN? SAGUTIN ANG

KASUNOD NA MGA TANONG.
BYêÃódr”^x
sí*… ƒP _«ÄBú+9aëàÎGPÓ«-
Ý ³I'Ãð/qC°ïPy A6aé1i}dˆy×EÓŠ˜é.k huSÆiF`Ï!ídëÚè
Ã,6 éh©QÅó'I! tó’Qzb¡«Ÿ@Ë5eµ0 ¢Ð'°LÏ&oC «•;íuêÇ5t
ªl{ CûŠÿó ¶^¦nªíÉ2#j)b¦AOý½Z,ã
D¥ º£DdËÞ"/dºÿH0Ï Œr 578Ô
SURIIN MO ANG GINAGAMPANANG PAPEL NG MGA TAUHAN SA BALAGTASAN. PUNAN NG
MGA ANGKOP NA IMPORMASYON ANG KASUNOD NA DIYAGRAM. GAWIN ITO SA SAGUTANG
PAPEL.
Ø´© ú=+1#¶Knagampanan
sa Balagtasan
MAMBA-
MANONOOD
BALAGTAS
___________________
___________________
__________________
MAHUSAY ANG IYONG GINAGAWA. ITULOY MO LANG ITO. HUWAG KANG MAG-
AALALA, GAGABAYAN KA NG MGA ARALIN SA MODYUL NA ITO. MAAARI MO NANG
BASAHIN ANG ISANG HALIMBAWA NG BALAGTASAN. UNAWAIN MO ITO UPANG
MASAGOT/MAISAGAWA ANG KASUNOD NA MGA TANONG AT GAWAIN.
BALAGTASAN:
ﾵ BULAKLAK NG LAHING KALINIS-LINISAN ﾵ
- JOSE CORAZON DE JESUS
LAKANDIWA: YAMANG AKO’Y SIYANG HARING INIHALAL

BINUBUKSAN KO NA ITONG BALAGTASAN,
LAHAT NG MAKATA’Y INAANYAYAHANG
SA GAWANG PAGTULA AY MAKIPAGLABAN.
ANG MAKASASALI’Y BATIKANG MAKATA

AT ANG BIBIGKASI’Y MAGAGANDANG TULA,
MAGANDANG KUMILOS, MAY GATA SA DILA
AT KUNG HINDI AY MAPAPAHIYA.
ITONG BALAGTASA'Y GALING KAY BALAGTAS

NA HARI NG MGA MANUNULANG LAHAT,
D¥ 579Ô
ITO’Y DATING DUPLONG TINATAWAG-TAWAG
BALAGTASAN NGAYON ANG IPINAMAGAT.
AT SA GABING ITO’Y SA HARAP NG BAYAN

BINUBUKSAN KO NA ITONG BALAGTASAN
SAKA ANG IBIG KONG DITO’Y PAG-USAPAN:
BULAKLAK NG LAHING KALINIS-LINISAN.
TINATAWAGAN KO ANG MGA MAKATA,

ANG LALONG KILABOT SA GAWANG PAGTULA,
LUMITAW NA KAYO’T DITO’Y PUMAGITNA
AT MAGBALAGTASAN SA SARILING WIKA.
PARUPARO: MAGANDANG GABI SA KANILANG LAHAT

MGA NALILIMPING KAWAL NI BALAGTAS,
AKO’Y PARUPARONG MAY ITIM NA PAKPAK
AT NAGBABALITA NG MASAMANG ORAS.
NANANAWAGAN PO, BUNYING LAKANDIWA,

ANG UOD NA DATING NGAYO’Y NAGMAKATA,
NAGING PARUPARO SA GITNA NG TULA
AT ISANG BULAKLAK ANG PINIPITHAYA.
SA ULILANG HARDING PINANGGALINGAN KO

LAON NANG PANAHONG NAGTAMPO ANG BANGO,
NGUNI’T AYWAN BAGA’T SA SANDALING ITO
AY MAY KABANGUHANG BINUBUHAY AKO.
MAY ILANG TAON NANG NAGTAMPO SA AKIN

ANG BANGO NG MGA BULAKLAK SA HARDIN,
LUKSANG PARUPARO KUNG AKO’Y TAWAGIN,
MATA KO’Y LUHAAN, ANG PAKPAK KO’Y ITIM.
BUNYING LAKANDIWA, DAKILANG GATPAYO,

YARING KASAWIA’Y PAGPAYUHAN NINYO,
AT SI LAKAN-ILAW ANG GAGAMITIN KO
UPANG MATALUNTON ANG NAGLAHONG BANGO.
LAKANDIWA: SA KAPANGYARIHAN NA TAGLAY KO NA RIN

IKINAGAGALAK NA KAYO’Y TANGGAPIN,
MAGTULOY PO KAYO AT DITO SA HARDIN,
TINGNAN SA KANILA KUNG SINO AT ALIN.
PARUPARO: SA AKING PAGLANGHAP AY LAON NANG PATAY

ANG BANGO NG MGA BULAKLAK SA PARANG,
D¥ 580Ô
NGUNI’T ANG PUSO KO’Y MAY NAPANAGIMPANG
BULAKLAK NG LAHING KALINIS-LINISAN.
ANG BULAKLAK KO PONG PINAKAIIROG

UBOD NA NG GANDA’T PUTI ANG TALULOT,
BULAKLAK PO ITO NG LUPANG TAGALOG,
KAPATAK NA LUHANG PANGALA’Y KAMPUPOT.
KUNG KAYA PO NAMAN DI KO MASANSALA

ANG TAGHOY NG DIBDIB NA KANYANG DINAYA,
MATAPOS NA SIYA’Y DILIGAN NG LUHA
NANG SIYA’Y UMUNLAD, NAGTAGO…NAWALA!
ISANG DAPIT-HAPONG PALUBOG ANG ARAW

SA LOOB NG HARDIN, KAMI’Y NAGTAGUAN,
PARUPARO, ANYA KITA’Y TATALIAN,
AKO’Y HANAPIN MO’T KUNG MAKITA’Y HAGKAN.
ISANG PANYONG PUTING MAY DAGTA NG LASON

ANG SA AKING MATA’Y ITINAKIP NOON,
AT ANG BULAKLAK KO’Y BUMABA SA DAHON,
NAGTAGO PA MANDIN AT AKING HINABOL.
HINABOL-HABOL KO ANG BANGO AT SAMYO

HANGGANG MAKARATING AKO SA MALAYO,
AT NANG ALISIN NA ANG TAKIP NA PANYO
WALA SI KAMPUPOT, WALA YARING PUSO.
ANG TAGUANG BIRO’Y NAGING TOTOHANAN

HANGGANG TUNAY NA NGANG MAWALA SA TANAW,
AT ANG HINAGPIS KO NOONG AKO’Y IWAN,
BALIW NA MISTULA SA PAGSISINTAHAN.
SA LAHAT NG SULOK AT LAHAT NG PANIG

AY SIYA ANG LAGING LAMAN NIRING ISIP,
MATULOG MAN AKO’Y NAPAPANAGINIP,
MISTULANG NALIMBAG SA SUGATANG DIBDIB.
SA APAT NA SULOK NG MUNDONG PAYAPA

ANG AKING ANINO’Y TULANG NABANDILA,
PARUPARO AKONG SA MATA’Y MAY LUHA,
ANG MGA PAKPAK KO’Y MAY PATAK NA LUKSA.
ANG SAKDAL KONG ITO, LAKANDIWANG MAHAL,

IBALIK SA AKIN, PUSO KONG NINAKAW,
D¥ 581Ô
AT KUNG SI KAMPUPOT AY AYAW PO NAMAN,
AY ANG PUSO NIYA SA AKI’Y IBIGAY.
BUBUYOG: HINDI MANGYAYARI AT ANG PUSO NIYA’Y

KARUGTONG NG AKING PUSONG NAGDURUSA,
PUSO NI BULAKLAK PAG IYONG KINUHA
ANG LALAGUTIN MO’Y DALAWANG HININGA.
PUSONG PINAGTALI NG ISANG PAG-IBIG

PAG PINAGHIWALAY KAPANGA-PANGANIB,
DAGA’T MA’T HATIIN ANG AGOS NG TUBIG,
SA NGALAN NG DIYOS AY MAGHIHIMAGSIK.
ANG DALAWANG IBON NA MAGKASINTAHAN,

PAPAGLAYUIN MO’T KAPWA MAMAMATAY,
KAMBAL NA PAG-IBIG PAG PINAGHIWALAY,
BANGKAY ANG UMALIS, PATAY ANG NILISAN,
PARUPARONG SAWING MAY PAKPAK NA ITIM

WARING ANG MATA MO’Y NAGTATAKIPSILIM,
AT SA DAHIL SA DIWANG BALIW SA PAGGILIW
“DI MAN KAMPUPOT MO’Y IYONG INAANGKIN.
DINARAMDAM KO RIN ANG DINARANAS MO

AT SA KASAWIA’Y MAGKAURI TAYO,
AKO MA’Y MAYROONG NAWAWALANG BANGO
NG ISANG BULAKLAK KAYA NAPARITO.
BUHAT PA KANGINANG IKAW’Y NANGUNGUSAP

BAWAT SALITA MO’Y MATULIS NA SIBAT,
SAKA ANG HANAP MONG MABANGONG BULAKLAK,
LUKSANG PARUPARO, SIYA KO RING HANAP.
IPAHINTULOT MO, PARUPARONG LUKSA,

DALITIN KO YARING MATINDING DALITA.
ITULOT MO RIN PO, HUKOM NA DAKILA,
BUBUYOG SA SAWI’Y MAKAPAGSALITA.
PARUPARO: ‘DI KO PINIPIGIL ANG PAGSASALAYSAY

LALO’T MAGNININGNING ANG ISANG KATWIRAN,
NGUNI’T TANTUIN MO NA SA DAIGDIGAN
ANG BAWA’T MAGANDA’Y PINAG-AAGAWAN.
LAKANDIWA: MAGSALITA KAYO AT IPALIWANANG

ANG UBOD NG LUNGKOT NA INYONG DINANAS,
D¥ 582Ô
PAANO AT SAAN NINYO NAPAGMALAS
NA ITO ANG SIYA NINYONG HINAHANAP?
BUBUYOG: SA ISANG MALUNGKOT AT ULILANG HARDIN

ANG BINHI NG ISANG HALAMA’Y SUMUPLING,
SA BUTAS NG BAKOD NA TAHANAN NAMIN
AY KASABAY AKONG ISINISILANG DIN.
NANG IYANG HALAMA’Y LUMAKI, UMUNLAD,

LUMAKI AKO’T TUMIBAY ANG PAKPAK,
AT NANG SA BUTAS KO AKO’Y MAKALIPAD
ANG UNANG HINAGKA’Y KATABING BULAKLAK.
SA KANYANG TALULOT UNANG ISINANGLA

ANG TAMIS NG AKING HALIK NA SARIWA,
AT SA AKING BULONG NA MATALINGHAGA
NAPAMUKADKAD KO ANG KANYANG SANGHAYA.
NANG MAMUKADKAD NA ANG AKING KAMPUPOT

SA ARAW AT GABI AKO’Y NAGTATANOD,
LANGGAM AT TUTUBING DUMAPO SA UBOD
SA PANIBUGHO KO’Y AKING TINATAPOS.
NGAYON, TANDA KO NGANG KAYO’Y NAGTAGUAN

HABANG AKO’Y KANLONG SA ISANG HALAMAN,
LUKSANG PARUPARO NANG IKAW’Y MALIGAW
ANG AKING HALAKHAK AY NAKABULAHAW.
ANG INYONG TAGUAN, AKALA KO’Y BIRO,

KAYA ANG TAWA KO’Y ABOT SA MALAYO,
NGANI’T NANG ANG SAYA’Y TUMAGOS SA PUSO
SA AKIN MAN PALA AY NAKAPAGTAGO.
LUMUBOG ANG ARAW HANGGANG SA DUMILIM

GILIW KONG BULAKLAK DIN DUMARATING,
NANG KINABUKASA’T MULING NANGULIMLIM
AY HINANAP KO NA ANG NAWALANG GILIW.
NILIPAD KO HALOS ANG TAAS NG LANGIT

AT TINALUNTON KO ANG BAKAS NG IBIG,
ANG KAWIKAAN KO SA AKING PAG-ALIS
KUNG DI MAKITA’Y DI NA MAGBABALIK.
SA MALAONG ARAW NA NILIPAD-LIPAD

DITO KO NATUNTON ANG AKING BULAKLAK,
D¥ 583Ô
BUKONG SA HALIK KOKAYA NAMUKADKAD
‘DI KO PAPAYAGANG MAPAIBANG PALAD.
LUKSANG PARUPARO, KAMPUPOT NA IYAN,

IYAN ANG LANGIT KO, PAG-ASA AT BUHAY,
ANG UNANG BALIK KONG KATAMIS-TAMISAN
SA TALULOT NIYA AY NAKALARAWAN.
PARUPARO: HINDI MANGYAYARING SA ISANG BULAKLAK

KAPWA MAPALOOB ANG DALAWANG PALAD.
KUNG IKAW AT AKO’Y KANYANG TINATANGGAP
NAGKASAGI SANA ANG KANITANG PAKPAK.
IKAW AY BUBUYOG, SA URANG SUMILANG

NANG MAKALABAS KA’Y SAKA MO HINAGKAN:
AKO AY LUMABAS SA KANYA RING TANGKAY,
SINO ANG MALAPIT SA PAGLILIGAWAN?
UNA MUNA AKONG NAG-UOD SA SANGA

NA BALOT NG SAPOT NG PAGKAULILA,
NANG BUKSAN NG DIYOS YARING MGA MATA
BULO’T DAHON NAMIN AY MAGKASAMA NA.
SA UGOY NG HANGIN SA MADALING-ARAW

NAGDURUYAN KAMING DALAWA SA TANGKAY,
AT KUNG BUMABAGYO’T MALAKAS ANG ULAN,
ANG KANYA RING DAHON ANG AKING BALABAL.
SA KANYANG TALULOT KUNG MAY DUMADALOY

NA PATAK NG HAMOG, AKING INIINOM;
SA DAHON DING IYON AKO NAGKAKANLONG
SA INIT NG ARAW SA BUONG MAGHAPON.
PAANO NGANG SIYA AY PAGKAKAMALAN

NA KAMI’Y LUMAKI SA IISANG TANGKAY,
KAYA NGA KUNG AKO’Y SA KANYA NABUHAY
IBIG KO RIN NAMANG SA KANYA MAMATAY.
BUBUYOG: HUWAG KANG MATUWA SAPAGKA’T KANIIG

NIYARING BULAKLAK NA INAARING LANGIT,
PAGKA’T TANTUIN MO SA NGALANG PAG-IBIG
MALAYO MA’T IBIG, DAIG ANG MALAPIT.
SAKA ANG SABI MONG SA MUTYANG KAMPUPOT

NAKIKIINOM KA NG PATAK NG HAMOG,
D¥ 584Ô
KAUNTING BIYAYA NA BIGAY NG DIYOS,
TAPANG NG HIYA MONG IKAW ANG LUMAGOK.
IKAW’Y ISANG UOD, MAY BULO KANG TAGLAY;

SA ISANG BULAKLAK LASO’T KAMATAYAN,
AT AKONG BUBUYOG ANG DALA KO’Y BUHAY
BULONG NG HININGANG KATAMIS-TAMISAN.
PARUPARO: AKONG MALAPIT NA’Y NAPIPINTASAN MO,

IKAW NA MALAYO NAMAN KAYA’Y PA’NO?
DALAW KA NANG DALAW, DI MO NAIINO,
AY UBOS NA PALA ANG TAMIS SA BAO.
BUBUYOG NA LAGING MAY UNGOL AT BULONG

AY NAKAYAYAMOT SAAN MAN PUMAROON,
AT ANG KATAWAN MO’Y MAYRONG KARAYOM
PA’NO KANG LALAPIT, DI NADURO TULOY?
DI KA HUMAHALIK SA MGA BULAKLAK,

TALBOS NG KAMOTE ANG SIYA MONG LIYAG,
ANG MGA BINTANA’Y IYONG BINUBUTAS,
DOON ANG BAHAY MO, BUBUYOG NA SUKAB.
IKAW AY BUBUYOG, AKO’Y PARUPARO,

IYONG MGA BULONG AY NARIRINIG KO;
KUNG DINIG NG LAHAT ANG PANAMBITAN MO
HIYA NI KAMPUPOT, AYAW NA SA IYO.
BUBUYOG: KUNDI INIIBIG ANG NAKIKIUSAP

LALO NA ANG TAHIMIK NA TATAPAT-TAPAT,
KUNG ANG MAGSALITA’Y DI-MAGTAMONG-PALAD
LALO NA ANG DUNGONG DI MAKAPANGUSAP.
LILIPAD-LIPAD KA NA PAYAO’T DITO

PASAGILANG-BINGIT, AT PATANAW-TAO,
PAG LIGAW-MATANDA SA PANAHONG ITO
PAGTATAWANAN KA NG LILIGAWAN MO.
IKAW’Y PARUPARO, AKO AY BUBUYOG

NILANG KA SA TANGKAY, AKO AY SA BAKOD,
NGUNI’T SAANG PANIG NITONG SANSINUKOB
NAKAKATUWAAN ANG PARIS MONG UOD?
SAKA, PARUPARO, DAPAT MONG MALAMANG

SA MULA’T MULA PA’Y ‘DI KA MINAMAHAL,
D¥ 585Ô
ANG PANYONG PANALI NANG IKAW AY TAKPAN
IKAW ANG MAY SABING MAY LASON PANG TAGLAY.
PARUPARO: GANYAN ANG HINALANG NAMUGAD SA DIBDIB,

PAGKA’T NAPALIGAW ANG AKING PANGMASID,
HINDI PALA LASO’T DAGTA NG PAG-IBIG
ANG SA AKING PANYO’Y KANYANG IDINILIG.
BUBUYOG: DADAYAIN KA NGA’T TAKSIL KANG TALAGA

AT SA MGA DAHO’Y NAGTATAGO KA PA.
PARUPARO: KUNG AKO’Y DINAYA’T IKAW ANG TATAWA

SA TAGLAY KONG BULO NILASON NA KITA.
BUBUYOG: PAGKA’T IKAW’Y TAKSIL, AKIN SI KAMPUPOT.

SIYA’Y BULAKLAK KO SA TABI NG BAKOD.
PARUPARO: BULAKLAK NGA SIYA’T AKO’Y KANYANG UOD.

LAKANDIWA: TIGIL NA BUBUYOG, TIGIL PARUPARO,
INYO NANG WAKASAN IYANG PAGTATALO;
YAMANG DI-MALAMAN ANG MAY-ARI NITO,
KAMPUPOT NA IYA’Y PAGHATIAN NINYO.
BUBUYOG: KAPAG HAHATIIN ANG AKING BULAKLAK

SA KAY PARUPARO’Y IBIGAY NANG LAHAT;
IBIG KO PANG AKO’Y MAGTIIS NG HIRAP
KAYA ANG TALULOT NIYA ANG MALAGAS.
PARUPARO: KUNG HAHATIIN PO’Y AYOKO RIN NAMAN

PAGKA’T PATI AKO’Y KUSANG MAMAMATAY;
KABYAK NA KAMPUPOT, AANHIN KO IYAN
O BUO WALA NGUNI’T AKIN LAMANG.
LAKANDIWA: MAGING SI SOLOMONG KILABOT SA DUNONG

DITO’Y MASISIRA SA GAWANG PAGHATOL;
KAPWA NAGNANASA, KAPWA NAGHAHABOL,
NGUNI’T KUNG HATII’Y KAPWA TUMUTUTOL.
IPAHINTULOT PONG SA MUTYANG NARITO

NA SIYANG KAMPUPOT SABIHIN KUNG SINO
KUNG SINO ANG KANYANG BINIGYAN NG OO,
O KUNG SI BUBUYOG, O KUNG SI PARUPARO.
KAMPUPOT: ANG KASINTAHAN KO’Y ANG LUHA NG LANGIT,

ANG ARAW, ANG BUWAN SA GABING TAHIMIK,
AT SI BUBUYOG PO’T PARUPARONG BUKID,
D¥ 586Ô
AY KAPWA HINDI KO SILA INIIBIG.
PARUPARO: MATANONG NGA KITA, SINTA KONG BULAKLAK,

LIMOT MO NA BAGA ANG AKING PAGLIYAG?
LIMOT MO NA BAGANG SA BUONG MAGDAMAG
PINAPAYUNGAN KA NG DALAWANG PAKPAK?
KAMPUPOT: TILA NGA, TILA NGA SA AKI’Y MAYROONG

SA HAMOG NG GABI AY MAY NAGKAKANLONG,
NGUNIT AKALA KO’Y DAHON LANG NG KAHOY
AT DI INAKALA NA SINUMAN YAON.
BUBUYOG: AT AKO BA, MUTYA, HINDI MO NA BATID

ANG MGA BULONG KO’T DAING NG PAG-IBIG,
ANG AKIN BANG SAMO AT MGA PAGHIBIK
NA BULONG SA IYO’Y ‘DI MO BA NARINIG?
KAMPUPOT: TILA NGA, TILA NGA AKO’Y MAY NAPANSING

DAING AT PANAGHOY NA KUNG SAAN GALING,
NGUNIT AKALA KO’Y PASPAS LANG NG HANGIN
AT DI INAKALA NA SINUMA’T ALIN.
BUBUYOG: SA MINSANG LIGAYA’Y TALI ANG KASUNOD,

MAKAPITONG LUMBAY O HANGGANG MATAPOS.
PARUPARO: DITO NAPATUNAYAN YAONG KAWIKAAN

NA ANG PAGLILILO’Y NASA KAGANDAHAN.
BUBUYOG AT PARUPARO: ANG ISANG SANGLANG NAIWAN SA AKIN

AY DI MANANAKAW MAGPAHANGGANG LIBING.
LAKANDIWA: ANG HATOL KO’Y ITO SA DALAWANG HIBANG

NABALIW NANG HINDI KINABABALIWAN:
YAMANG ANG PANAHON AY INYONG SINAYANG
KAYA’T NARARAPAT NA MAPARUSAHAN.
IKAW AY TUMULA NGAYON, PARUPARO

ANG IYONG TULAIN AY “PAGBABALIK” MO,
AT ANG “PASALUBONG” SA BABAING LILO,
BUBUYOG, TULAIN, ITO ANG HATOL KO.
(PAGKATAPOS TUMULA NI PARUPARO)
LAKANDIWA: SANG-AYON SA AKING INILAGDANG HATOL,

AY IKAW BUBUYOG ANG TUMULA NGAYON;
ANG IYONG TULAIN AY ANG “PASALUBONG”
D¥ 587Ô
NG KABUHAYAN MONG TIGIB NG LINGGATONG.
(PAGKATAPOS TUMULA NI BUBUYOG)

MINAMAHAL NAMI’T SINISINTANG BAYAN,
SA NGAYO’Y TAPOS NA ITONG BALAGTASAN;
AT KUNG IBIG NINYONG SILA AY HATULAN,
HATULAN NA NINYO PAGDATING NG BAHAY.
GAWAIN 2.1.1.D: HANAP-SALITA

PILIIN SA HANAY B ANG NAIS IPAHIWATIG NG MGA PARIRALANG NASA HANAY B.
ISULAT LAMANG ANG LETRA NG MAPIPILING SAGOT AT PAGKATAPOS GAMITIN ITO SA
PANGUNGUSAP. ISULAT SA SAGUTANG PAPEL ANG SAGOT.
HANAY A HANAY B
____ 1. May gata sa dila

b. konti
____ 2. Kapatak na luha
____ 3. Hinagpis ko noong c. mahulog

ako’y iwan d. matinding lungkot
____
4. Ang binhi ng isang
halaman ay sumupling e. mahusay bumigkas
____ 5. Halakhak ay
f. nakaistorbo
nakabulahaw
MAHUSAY ANG NAGING SAGOT MO. MADALI MONG NAUNAWAAN ANG SIMULANG
BAHAGI NG ARALIN. PAGKATAPOS MONG MASAGUTAN ANG PAGSASANAY AY DUMAKO
TAYO SA KASUNOD NA GAWAIN, ANG PAGTALAKAY SA NILALAMAN NG BINASANG
BALAGTASAN. ATIN PANG IPAGPATULOY ANG PAGSUSURI SA ARALING ITO. ISULAT SA
PAPEL ANG MGA SAGOT. GAYAHIN ANG PORMAT.
GAWAIN 2.1.1.E: SA ANTAS NG IYONG PAG-UNAWA

SAGUTIN MO ANG MGA TANONG NA BATAY SA IYONG PAG-UNAWA.
BAKIT IISA LAMANG ANG NAGUGUSTUHAN NINA PARUPARO AT BUBUYOG?
MAKATUWIRAN BA ANG PAGMAMATUWID NG NAGTATALONG MGA MAKATA? PATUNAYAN.
D¥ 588Ô
SA IYONG PAGSUSURI SA BULAKLAK NG LAHING KALINIS-LINISAN, KANINONG PANIG
ANG MATUWID AT DAPAT NA PANIGAN? BAKIT?
PAANONG BINIGYAN NG PAGWAWAKAS O PAGHATOL NG LAKANDIWA ANG BALAGTASAN?
SANG-AYON KABA SA KANIYANG HATOL? BAKIT?
Ang higit na
PARUPARO matimbang sa inyong BUBUYOG
dalawa ay si…
NAGING MAAYOS BA ANG PAGHAHANAY NG MGA PAGPAPALIWANAG AT PANGANGATWIRAN
NG DALAWANG NAGTATAGISAN NG TALINO SA PAKSANG KANILANG PINAGTATALUNAN.
MAGTALA NG MGA PATUNAY.
IHAMBING MO ANG PANLILIGAW NG MGA BINATA SA DALAGA NOON SA KASALUKUYANG

PANAHON. GAMITIN ANG FAN FACT ANALYZER. GAWIN ITO SA IYONG SAGUTANG PAPEL.
GAYAHIN ANG PORMAT.
Pagkakatulad at pagkakaiba ng
panliligaw ng mga binata sa
dalagahan noon sa ngayon
Pagkakaiba
Pagkakatulad Pagkakaiba
PAANO KA MAKATUTULONG SA PAGPAPANATILI NG BALAGTASAN UPANG MAGANYAK ANG

KAPWA MO MAG-AARAL NA BASAHIN, PALAGANAPIN, AT PAHALAGAHAN ITO?
MATAPOS MONG MAPAG-ARALAN ANG NILALAMAN NG ARALIN SA PANITIKAN,

MAGTUNGO NAMAN TAYO SA WIKA – ANG PAGBIBIGAY NG KATOTOHANAN AT OPINYON.
ANG BALAGTASAN AY MASINING DIN NA PARAAN SA PAGLALAHAD NG KATOTOHANAN AT
OPINYON. BASAHIN MO ANG ILANG IMPORMASYON TUNGKOL DITO.
KATOTOHANAN AT OPINYON
MAY MGA PAGKAKATAONG ANG TAO AY NAGBIBIGAY NG KANIYANG SARILING
OPINYON O HAKA- HAKA SA MGA PAKSANG PAMPOLITIKA O MAGING SA PANGYAYARING
NAGAGANAP SA LIPUNAN O KAHIT SA MGA PANG-ARAW-ARAW NA PAKIKIPAGTALAKAYAN.
D¥ 589Ô
AT MAY PAGKAKATAON DIN NAMANG KAILANGANG MAGLAHAD NG KATOTOHANAN.
MAHALAGANG MAURI ANG MGA PAHAYAG NA MARIRINIG KUNG ITO BA AY OPINYON O
KATOTOHANAN.
OPINYON
MATATAWAG NA OPINYON ANG MGA PAHAYAG MULA SA MGA PALIWANAG
LAMANG BATAY SA MGA TOTOONG PANGYAYARI. ANG OPINYON AY MGA IMPORMASYON
NA BATAY SA SALOOBIN AT DAMDAMIN NG TAO. NAG-IIBA ANG MGA ITO SA
MAGKAKAIBANG PINAGMUMULAN NG IMPORMASYON AT HINDI MAAARING MAPATUNAYAN
KUNG TOTOO O HINDI.
GINAGAMITAN ITO NG MGA SALITA O PARIRALA TULAD NG: SA AKING PALAGAY, SA
NAKIKITA KO, SA PAKIWARI KO, KUNG AKO ANG TATANUNGIN, PARA SA AKIN, SA GANANG
AKIN ATBP.
HALIMBAWA:
KUNG AKO ANG TATANUNGIN, MAHALAGA SA MAGKAIBIGAN ANG PAGTITIWALA SA ISA’T
ISA.
SA AKING PALAGAY, MAS PAYAPA ANG BUHAY NG ISANG TAO NA MAY TAKOT SA DIYOS.
KATOTOHANAN
ANG MGA PAHAYAG NA MAY KATOTOHANAN AY KADALASANG SINUSUPORTAHAN
NG PINAGKUNAN. ANG KATOTOHANAN AY MGA IMPORMASYON NA MAAARING
MAPATUNAYANG TOTOO. BIHIRA ITONG MAGBAGO MULA SA ISANG PINAGMUMULAN NG
IMPORMASYON SA IBA PA.
GINAGAMITAN ITO NG MGA SALITA O PARIRALA TULAD NG: BATAY SA, RESULTA
NG, PINATUTUNAYAN NG, PINATUTUNAYAN NI, SANG-AYON SA, MULA KAY, TINUTUKOY
NA, MABABASA NA ATBP.
HALIMBAWA:
BATAY SA TALA NG DEPARTMENT OF EDUCATION, UNTI-UNTI NG NABABAWASAN ANG
MGA OUT-OF SCHOOL YOUTH.
MABABASA SA NAGING RESULTA NG PANANALIKSIK NG MGA EKONOMISTA NA UNTI-
UNTING UMUUNLAD ANG TURISMO NG ATING BANSA.
TANDAAN:
KATOTOHANAN
OPINYON
PAREHO NG UR IMPORMASYON
MAAARING MAPATUNAYAN NA TOTOO

BASE SA MGA SALOOBIN AT HINDI MAAARING MAPATUNAYANG TOTOO.
BIHIRANG MAGBAGO SA PINAGMUMULAN

MADALAS NAGBABAGO SA MGA PINAGMULAN
D¥ 590Ô
BATAY SA NALAMAN MONG MGA DATOS TUNGKOL SA KATOTOHANAN O OPINYON,
MAGKAROON TAYO NG PAGTATAYA TUNGKOL DITO UPANG MALAMAN NATIN ANG IYONG
NAGING PAG-UNAWA SA PAKSANG ITO. SIMULAN NA NATIN.
GAWAIN 1.1.E: KATOTOHANAN O OPINYON
SAGUTIN KUNG ANG SUMUSUNOD AY KATOTOHANAN O OPINYON.

ANG MGA KAUGALIANG TULAD NG BAYANIHAN, PAGMAMANO, PAGSAGOT NG PO AT OPO,
AT PAGTANAW NG UTANG NA LOOB AY TANGING SA PILIPINAS LAMANG MAKIKITA.
SA AKING PALAGAY LIKAS NA MAPAGMAHAL SA KANIYANG PAMILYANG KINAGISNAN ANG

MGA PILIPINO.
AYON KAY ADRIAN EUMAGIE, 2012, SA MAKABAGONG PANAHON NGAYON, ANG

KAUGALIAN NG PILIPINO AY NANANATILING MAYAMAN SA BAWAT ISA SA ATIN.
PARA SA AKIN ANG MGA KAUGALIANG PILIPINO ANG PINAKASENTRO NG PAGHUBOG SA

ISANG TAO AT MAAARING MAGING ISANG SANDIGAN NG ISANG BANSA AT MAMAMAYANG
TUMATAHAK SA MATUWID NA LANDAS.
KUNG AKO ANG TATANUNGIN, ANG MGA KAUGALIANG PILIPINO AY NARARAPAT NA

PANATILIHIN AT MAIPAGPATULOY HANGGANG SA SUSUNOD NA HENERASYON.
MAHUSAY, NAGAWA MONG MABUTI ANG IYONG GAWAIN.MADALI LANG

HINDI BA? KAYANG-KAYA MO NANG KILALANIN KUNG ALIN ANG OPINYON AT
KATOTOHANAN BATAY SA MGA HALIMBAWA AT PAGSASANAY NA TINALAKAY. MATAPOS
MONG MAUNAWAAN ANG GRAMATIKA (OPINYON AT KATOTOHANAN) AY MAAARI MO
NANG SAGUTAN ANG SUSUNOD NA GAWAIN NA MAGTATAYA SA IYONG NAGING PAG-
UNAWA SA ARALIN.
GAWAIN 1.1.F: DUGTUNGAN
PUNAN MO NG ANGKOP NA SALITA ANG BAWAT PATLANG UPANG MABUO ANG

DIWANG IPINAHAHAYAG NG MGA PANGUNGUSAP AT UPANG MASAGOT MO ANG MGA
TANONG .
D¥ 591Ô
BAHAGI NA NG KUTURANG PILIPINO ANG _________________ AT
______________________ BILANG PARANGAL SA MGA ______________________.
IPINAKIKITA NITO KUNG GAANO NATIN _____________________________ ANG MGA
________________________. MASASALAMIN DIN ANG ________ ________NG ATING
MGA NINUNO SA PAGHABI NG MAGKAKATUGMANG ________________________ AT
PAGBIGKAS NANG MAY _____________________.
MAHUSAY. MATAPOS MONG MASAGUTAN ANG ATING ARALIN, NGAYON NAMAN AY

MAAARI KA NANG MAGLAPAT NG IYONG KAALAMAN NA NATUTUHAN. BILANG
PANGWAKAS NA GAWAIN PARA SA BAHAGING ITO, MAAARI KA NA RING GUMAWA O
SUMULAT NG ISANG EDITORYAL NA ARGUMENTASYON NA MAY KAUGNAYAN SA
KAUGALIANG PILIPINO BILANG SANDIGAN NG ISANG PAMILYANG PILIPINO AT NG BANSA.
IKAW AY TATASAHIN SA SUMUSUNOD 1) LOHIKAL ANG PAGKAKASUNOD-SUNOD NG MGA
PANGYAYARI, 2) MALIKHAIN AT MASINING ANG PRESENTASYON, 3) MAIKLI AT
NAKAKAKUHA NG INTERES ANG PAMAGAT 4) MALINAW NA NAIPAHAYAG ANG
ARGUMENTO SA EDITORYAL.
BINABATI KITA SAPAGKAT NATAPOS MO NA ANG IYONG GAWAIN SA KATATAPOS NA

ARALIN. NGAYON AY HANDA KA NG TUKLASIN AT PALAWAKIN ANG IYONG KAALAMAN
SA ARALIN NA TUNGKOL SA AKDANG PAMPANITIKAN NA SARSUWELA NA NAMAYANI
NOONG PANAHON NG AMERIKANO.
SA ARALING ITO AY MATUTUNGHAYAN NATIN ANG SARSUWELANG “WALANG SUGAT” NA

ISINULAT NI SEVERINO REYES. ITO AY ISANG MELODRAMA O KOMEDYANG BINUBUO NG
TATLONG YUGTO AT TUNGKOL SA DAMDAMIN NG TAO TULAD NG PAG-IBIG, GALIT,
PAGHIHIGANTI, KALUPITAN, PAGHIHIMAGSIK O KAYA’Y MGA SULIRANING PANLIPUNAN AT
PAMPOLITIKA NOONG PANAHON NG ESPAÑOL . ANG KATHANG PANTANGHALANG ITO AY
NAIIBA SA MGA DRAMANG NAPAPANOOD MO SA KASALUKUYAN DAHIL MAY MGA BAHAGI
O DIYALOGONG INAAWIT DITO.
NOON, ISANG MABISANG KASANGKAPAN SA PAGPAPAHAYAG NG ISIPIN AT DAMDAMING

MAKABAYAN ANG SARSUWELA. ISINISIGAW NITO ANG PAGMAMAHAL SA BAYAN AT
PAGHIHIMAGSIK LABAN SA MGA MANANAKOP NA DAYUHAN, TULAD NG AKDANG
BABASAHIN MO NA PINAMAGATANG “WALANG SUGAT” NI SEVERINO REYES. SA
BAHAGING ITO, TATALAKAYIN NATIN ANG TUNGKOL SA SARSUWELA. BUKOD DITO, PAG-
AARALAN NATIN ANG KAANTASAN NG PANG-URI UPANG MASAGOT MO KUNG
MASASALAMIN BA SA SARSUWELA ANG KALAGAYANG PANLIPUNAN SA PANAHON NG
AMERIKANO? NARITO ANG MGA GABAY NA TANONG NA IYONG SASAGUTIN.
MGA GABAY NA TANONG

1. ANO ANG SARSUWELA?
2. BAKIT ITO KINAGILIWAN NG MGA PILIPINO NOONG PANAHON NG AMERIKANO?
D¥ 592Ô
3. MAY SARSUWELA PA BA SA KASALUKUYAN? PATUNAYAN.
4. BAKIT DAPAT PAHALAGAHAN AT PALAGANAPIN ANG SARSUWELA?
5. MASASALAMIN BA SA SARSUWELA ANG KULTURANG PILIPINO? IPALIWANAG.
SIMULAN NATIN ANG PAG-AARAL NG SARSUWELA SA PAMAMAGITAN NG PAGPILI SA

SUMUSUNOD NA MGA PANGALAN NA NAKILALA BILANG MANUNULAT AT ANG KANILANG
MGA AKDANG NAISULAT.
GAWAIN : 2.1.1 F: AKDA KO, TUKUYIN MO

NASA LARAWAN ANG MGA TAONG MAY KINALAMAN SA KASAYSAYAN NG
PANITIKAN SA PILIPINAS NA NAMAYANI HANGGANG SA KASALUKUYAN. HANAPIN MO SA
KABILANG HANAY, HANAY B, ANG AKDANG ISINULAT NG MGA MANUNULAT SA HANAY A.
ISULAT SA SAGUTANG PAPEL ANG SAGOT.
HANAY A HANAY B
a. Walang Sugat
b. Dalagang Bukid
c. Kahapon, Ngayon at
Bukas
d. Ako Ang Daigdig
e. Sa Aking Mga
Kababata
INAASAHAN KONG NASAGOT MO NANG WASTO ANG
TANONG. KUNG HINDI NAMAN AY HUWAG KANG MAG-
f. Isang Punongkahoy
ALALA SAPAGKAT LAYUNIN NG ARALING ITO NA SA SARILING SIKAP AT TIYAGA AY
MAHANAP MO ANG TAMANG KASAGUTAN. ANG HULING BAHAGI AY SA IYO NAKABATAY.
SUBUKIN MO ANG DATING KAALAMAN SA PAKSANG TATALAKAYIN.
D¥ 593Ô
ALAM MO BA …
SI SEVERINO REYES, MASay
Ang Sarsuwela KILALA BILANG LOLA BASYANG AY ITINUTURING NA AMA NG
isang anyo ng dulang musikal na unang
ﾵ SARSUWELA ﾵ. ISA SIYANG MAHUSAY NA DIREKTOR AT MANUNULAT NG DULA. NANG
umunlad
ITINATAGsaANG ﾵ LIWAYWAY
España ﾵ NOONG
noong ika-17 siglo.1923, SI REYES
Binubuo ito ng mga
ANG pagsasalaysay
NAGING na
UNANG PATNUGOT
NITO. SIYA RIN AY NAGSILBING PANGULO NG AKLATANG BAYAN AT GINAWANG KASAPI NG
sinamahan ng mga
ILAW AT PANITIK sayawMGA
, KAPWA at tugtugin
SAMAHANat NGmay
MGApaksang
MANUNULATmitolohikal
. at
KINALAUNAN, SI REYES AY NAGING KILALA SA MGA KUWENTONG ISINULAT NIYA
kabayanihan.
TUNGKOL KAYHinango
LOLA Bang taguring
ASYANG Sarsuwela
. NAGSIMULA ANGsa maharlikang
LOLA BASYANGpalasyo
NOONG SIYA AY
NAGING PUNONG-PATNUGOT SA LIWAYWAY. NANG SINABIHAN SIYA NG KANIYANG MGA
ng La Zarzuela
PATNUGOT na malapit
NA WALA sa Madrid,
NG NATITIRANG España. UPANG
MATERYALES Sa Pilipinas,
PUNUINdinala ito niMALIIT NA
ANG ISANG
ESPASYO SA ISANG PAHINA NG MAGASIN, KINAILANGAN NIYANG MAGSULAT NG ISANG
Alejandro Cubero noong 1880 kasama ni Elisea Raguer. Itinatag nila ang
KUWENTO UPANG UMABOT SA TAKDANG ORAS. MATAPOS NA MAISULAT ANG KUWENTO,
NAG-ISIPFernandez,
Teatro ang unang
SIYA NG IBANG grupo ng
PANGALAN NAmga PilipinongILAGAY
MAAARING Sarsuwelista
BILANG saMAY-AKDA
KUWENTONG ITO.
Pilipinas.
NAALALA NIYA ANG MATANDANG BABAE NA KAPITBAHAY NG KANIYANG KAIBIGAN SA
QUIAPO, MAYNILA. ANG PANGALAN NG BABAE AY GERVACIA GUZMAN DE ZAMORA O
Ang sarsuwela
MAS KILALA bagamat
SA TANDANG BASYANGipinakilala
. TUWING noong
ALASpanahon ng Español
-4 NG HAPON ay
, MAGSASAMA -SAMA
ANG MGA KABATAAN SA KANILANG LUGAR AT MAKIKINIG SA MGA KUWENTO NI
namulaklak
TANDANG Bnoong
ASYANGPanahon ng Himagsikan
. KAYA NAMAN , MATAPOS at ng, ANG
NITO Amerikano sa pamamayani
MGA KUWENTO NA NAISULAT NI
REYES AY MAY PIRMA NA LOLA BASYANG. UNANG NAILATHALA ANG KUWENTO NI LOLA
nina: Severino
BASYANG Reyes na kilala sa taguring Lola Basyang sa kaniyang
SA LIWAYWAY NOONG 1925. SIYA AY NAKASULAT NG 26 NA SARSUWELA.
“Walang Sugat”, Hermogenes Ilagan “Dalagang –Bukid”, Juan K. Abad

MATAPOS MONG MABASA ANG TUNGKOL KAY SEVERINO REYES, NGAYON NAMAN AY
Tanikalang
“ATING Ginto”
ALAMIN , Juan Crisostomo
ANG TUNGKOL Sotto
SA KASAYSAYAN SARSUWELA
NG“Anak .
ng Katupunan” , at
Aurelio Tolentino “Kahapon, Ngayon, at Bukas.”
Ang Sarsuwela o dula ay isang uri ng panitikan na ang
pinakalayunin ay itanghal sa tanghalan. Mauunawaan at matutuhan ng isang
manunuri ng panitikan ang tungkol sa isang dula sa pamamagitan ng
panonood. Nahahati ito sa ilang yugto na maraming tagpo. Pinakalayunin
nitong itanghal ang mga tagpo sa isang tanghalan o entablado. Ang tagpo
sa dula ay ang paglabas-masok sa tanghalan ng mga tauhan.
Gaya ng ibang panitikan, ang karamihan sa mga dulang itinatanghal
ay hango sa totoong buhay maliban na lamang sa iilang dulang likha ng
malikhain at malayang kaisipan.Lahat ng itinatanghal na dula ay naaayon sa
isang nakasulat na dula na tinatawag na iskrip. Ang iskrip ng isang dula ay
iskrip lamang at hindi dula, sapagkat ang tunay na dula ay yaong
pinanonood na sa isang tanghalan na pinaghahandaan at batay sa isang

D¥ 594Ô
iskrip.
Mga Elemento ng Sarsuwela
Iskrip o nakasulat na dula – Ito ang pinakakaluluwa ng isang dula; lahat ng
bagay na isinasaalang-alang sa dula ay naaayon sa isang iskrip; walang dula
kapag walang iskrip.
Gumaganap o aktor – Ang mga aktor o gumaganap ang magbibigay-buhay sa
iskrip. Sila ang bumibigkas ng diyalogo, at nagpapakita ng iba’t ibang
damdamin.
Tanghalan – Anumang pook na pinagpasyahang pantanghalan ng isang dula ay
tinatawag na tanghalan. Maaaring hindi lamang entablado ang tanghalan ang
daan, sa loob ng siid-aralan, at iba pa ay nagiging tanghalan din.
Tagadirehe o Direktor – Ang direktor ang nagpapakahulugan sa isang iskrip;
siya ang nagpapasya sa itsura ng tagpuan, ng damit ng mga tauhan hanggang
sa paraan ng pagganap at pagbigkas ng mga tauhan ay dumidepende sa
interpretasyon ng direktor sa iskrip.
Manonood – Ang nagpapahalaga sa dula. Sila ang pumapalakpak sa galing at
husay ng nagtatanghal. Pinanonood nila nang may pagpapahalaga ang bawat
tagpo , yugto at bahagi ng dula.
Eksena
NGAYON AY DUMAKO eksena
at tagpo- Ang NA TAYO aySAang paglabas-masok
SARSUWELANG sa tanghalan
ISINULAT ng mga
NI SEVERINO
NA REYES
“WALANG
tauhan SUGAT”.angITULOY
samantalang tagpo MO
nama’y ang pagpapalit
LAMANG ng tagpuan.
ANG PAGBABASA AT GAGABAYAN KITA
SA
TULONG NG NAKAWIWILING MGA GAWAIN UPANG LALO MO PANG MAUNAWAAN ANG
ARALING ITO. HALIKA SIMULAN MO NA.
D¥ 595Ô
BASAHIN AT UNAWAIN.
WALANG SUGAT
NI SEVERINO REYES
UNANG BAHAGI
I TAGPO:
(TANGGAPAN NG BAHAY NI JULIA. SI JULIA AT ANG MGA BORDADOR. MUSIKA)
KORO : ANG KARAYOM KUNG IDURO

ANG DALIRI’Y NATITIBO,
KAPAG NAMALI NG DURO
BURDA NAMA’Y LUMILIKO
JULIA : ANONG DIKIT, ANONG INAM

NG PANYONG BINUBURDAHAN,
TATLONG LETRANG NAG-AGAPAY
NA KAY TENYONG NA PANGALAN.
KORO : ANG KARAYOM KUNG ITIRIK

TUMUTIMO HANGGANG DIBDIB.
JULIA : PIYESTA NIYA’Y KUNG SUMIPOT

PANYONG ITO’Y IAABOT,
KALAKIP ANG PUSO’T LOOB,
NG KANIYANG TUNAY NA LINGKOD.
SI TENYONG AY MABIBIGHANI
SA DIKIT NG PAGKAGAWA
MGA KULAY NA SUTLA,
ASUL, PUTI AT PULA.
JULIA : PANYO’T DITO KA SA DIBDIB,

SABIHIN SA AKING IBIG
NA AKO’Y NAGPAPAHATID
ISANG MATUNOG NA HALIK.
KORO : ANG KARAYOM KUNG IDURO

ANG DALIRI’Y NATITIBO.
HOY TINGNAN NINYO SI JULIA
PATI PANYO’Y SINISINTA,
D¥ 596Ô
KAPAG PANYO NG IBIG
TINATAPOS NG PILIT
NANG HUWAG DAW MAPULAAN
NG BINATANG PAGBIBIGYAN:
ANG PANYO PA’Y SASAMAHAN
NG MAINAM NA PAGMAMAHAL.
AT ANG MAGANDANG PAG-IBIG

KAPAG NAMUGAD SA DIBDIB
NALILIMUTAN ANG SAKIT
TUWA ANG GUMIGIIT.
MGA IROG NATIN NAMAN

SILA’Y PAWANG PAGHANDUGAN
MGA PANYONG MAINAM
IBURDA ANG KANILANG PANGALAN.
JULIA : PIYESTA NIYA’Y KUNG SUMIPOT

PANYONG ITO’Y IAABOT
KALAKIP ANG PUSO’T LOOB
NG KANIYANG TUNAY NA LINGKOD.
KORO : NANG HUWAG DAW MAPULAAN

NG BINATANG PAGBIBIGYAN
ANG PANYO PA’Y SASAMAHAN
NG MAINAM NA PAGMAMAHAL.
SALITAIN
JULIA : LIGPITIN NA NINYO ANG MGA BASTIDOR AT KAYO’Y MANGAGSAYAW NA.
(PAPASOK ANG MAGKASINTAHAN). (LALABAS SI TENYONG).
II TAGPO
(TENYONG AT JULIA…)
TENYONG: JULIA, TINGNAN KO ANG BINUBURDAHAN MO…
JULIA : HUWAG NA TENYONG, HUWAG MO NANG TINGNAN, MASAMA ANG

PAGKAKAYARI, NAKAKAHIYA.
TENYONG: ISANG SILIP LAMANG, HINDI KO NA HIHIPUIN, GANOON LANG?… AY…
JULIA : SA IBANG ARAW, PAGKATAPOS NA, OO, IPAKIKITA KO SA IYO.
TENYONG: (TANGAN SI JULIA SA KAMAY) ANG DALIRI BANG ITO NA HUBOG

KANDILA, NA ANAKI’Y NILALIK NA MAPUTING GARING, AY MAY YAYARIIN
KAYANG HINDI MAINAM? HALA NA, TINGNAN KO LAMANG.
D¥ 597Ô
JULIA : HUWAG MO NA AKONG TUYAIN, PANGIT NGA ANG MGA DALIRI KO.
TENYONG: (NAGTATAMPO) AY!…
JULIA : BAKIT TENYONG, NAPAGOD KA BA? (HINDI SASAGOT). MASAMA KA

PALANG MAPAGOD.
TENYONG: MASAKIT SA IYO!
JULIA : (SARILI) NAGALIT TULOY! TENYONG, TENYONG…(SARILI) NALULUNOD

PALA ITO SA ISANG TABONG TUBIG!
TENYONG: AY!
JULIA : (SARILI) ANONG LALIM NG BUNTUNGHININGA! (BIGLANG IHAHAGIS NI

JULIA ANG BASTIDOR). (SARILI) LALO KO PANG PAGAGALITIN.
TENYONG: PUPULUTIN ANG BASTIDOR AT DALA). JULIA, JULIA KO. (LULUHOD)

PATAWARIN MO AKO; HINDI NA AKO NAGAGALIT…
JULIA : MASAKIT SA AKING MAGALIT KA AT HINDI. LAKING BAGAY!
TENYONG: LUMALAGANAP SA DIBDIB KO ANG MASAGANANG TUWA, NARITO AT

NAKIKITA KO NA MINARAPAT MONG ILIMBAG SA PANYONG ITO ANG
PANGALAN KO.
JULIA : HINDI AH, NAGKAKAMALI KA, HINDI UKOL SA IYO ANG PANYONG IYAN…
TENYONG: SINUNGALING! AT KANINONG PANGALAN ITO? A. ANTONIO; N. NARCISO,

AT E. AY FLORES.
JULIA : NAMAMALI KA, HINDI MO PANGALAN IYAN.
TENYONG: HINDI PALA AKIN AT KANINO NGA?
JULIA : SA AMONG! IYA’Y IAALAY KO SA KANYA NGAYONG KAARAWAN NG PASKO.
TENYONG: KUNG SA AMONG MAN O SA DEMONYO, BAKIT ANG LETRA’Y A, N, AT

F?
JULIA : OO NGA SAPAGKAT ANG A, AY AMONG, ANG N, NATIN
AT ANG F AY FRAYLE.
JULIA : NAKAGANTI NA AKO! (DUDUKUTIN NI TENYONG SA KANYANG BULSA ANG

POSPORO AT MAGKIKISKIS NG MARAMING BUTIL AT NAG-AALAB NA MAGSASALITA).
D¥ 598Ô
TENYONG: JULIA, MAGSABI KA NG KATOTOHANAN, PARA SA KURA NGA BA? KAPAG
HINDI KO SINILABAN, AY … SINUNGALING AKO… MANGUSAP KA.
SUSULSULAN KO NA? (ANYO NANG SISILABAN)
MUSIKA NO. 2
JULIA : HUWAG MONG SILABAN ANG TUNAY MONG PANGALAN.
TENYONG: SA PAGKAKASABI MONG SA KURANG SUKABAN NAGISING ANG GALIT AT

‘DI MAPIGILAN.
JULIA : HINDI MAGHAHANDOG SA LAHI NI SATAN, ANG PANYONG IYAN AY

TALAGANG IYO, SAMPU NG NAGBURDANG SI JULIANG INIIROG MO.
TENYONG: SALAMAT, SALAMAT, JULIANG POON KO.
JULIA : OH, TENYONG NG PUSO, OH, TENYONG NG BUHAY KO.
TENYONG: PAG-IIBIGAN TA’Y KAHIMANAWARI LUMAWIG NA TUNAY AT DI MAPAWI

PAGLINGAP MO SA AKIN KUSANG MAMALAGI HUWAG MALIMUTAN SA
TUWI- TUWI…
TENYONG: JULIA KO’Y TUPARIN ADHIKAIN NATIN.
JULIA : TAYO’Y DUMULOG SA PAA NG ALTAR.
TENYONG: ASAHAN MO.
SABAY: ‘DI MUMUNTING TUWA DITO’Y DUMADALAW, ANO PA’T WARI ‘DI NA
MAMAMATAY SA PILING MO OH! (TENYONG) NIYARING BUHAY (JULIA)
MAALAALANG MAY KABILANG BUHAY… (LALABAS SI JUANA).
III TAGPO
(TENYONG, JULIA, AT JUANA MAMAYA’Y LUKAS ) SALITAIN
JUANA : JULIA, JULIA, SAAN MO INILAGAY ANG BARO KONG MAKATO?
(NAGULAT SI JULIA AT SI TENYONG.) (LALABAS SI LUKAS.)
LUKAS : MAMANG TENYONG, MAMANG TENYONG…!
TENYONG: NAPAANO KA, LUKAS?
LUKAS : DINAKIP PO ANG TATANG MO NG BOLUNTARYO NG SANTA MARIA.
TENYONG: DIYATA DINAKIP SI TATANG?
LUKAS : OPO.
D¥ 599Ô
TENYONG: SAAN KAYA DINALA?
LUKAS : SA BULAKAN DAW PO DADALHIN.
TENYONG: TIYA, AKO PO PAPAROON MUNA’T SUSUNDAN SI TATANG.
JUANA : HINTAY KA SANDALI AT KAMI’Y SASAMA. JULIA, MAGTAPIS KA…

(MAGSISIPASOK SINA JUANA, JULIA, AT LUKAS).
TENYONG: OH, MUNDONG SINUNGALING! SA BAWAT SANDALING LIGAYANG

TINATAMO NG DIBDIB, AY TINUTUNTUNGAN KAPAGDAKA NG MATINDING
DUSA! MAGDARAYA KA! ANG TUWANG IDINUDULOT MO SA AMIN AY
MAITUTULAD SA BANGO NG BULAKLAK, AT SA SANDALING ORAS AY
KUSANG LUMILIPAS.
(TELONG MAIKLI) KALYE

IV TAGPO
(MUSIKA)
KORO AT LUKAS
LUKAS : TAYO NA’T ATING DALAWIN MGA TAGARITO SA ATIN.
KORO : DALHAN SILA NG MAKAKAIN AT BIHISAN AY GAYUNDIN.
ISANG BABAE: NAUBOS NA ANG LALAKI.
LAHAT NG BABAE: LAHAT NA’Y HINUHULI MGA BABAE KAMI.

LUKAS : MARAMI PANG LALAKI.
LAHAT NG LALAKI: HUWAG MALUMBAY…KAMI NG NASASA BAHAY AT NAKAHANDANG

TUNAY, LAAN SA LAHAT NG BAGAY…
LAHAT NG BABAE: (SASALITAIN) MGA LALAKING WALANG DAMDAM, KAMING MGA

BABAE’Y PABAYAAN, DI NAMIN KAYO KAILANGAN.
ISANG LALAKI: MAKIKITA KO SI TATANG.
ISANG LALAKI: KAKA KO’Y GAYUNDIN NAMAN.
ISANG BABAE: ASAWA’Y PAROROONAN.
ISANG BABAE: ANAK KO’Y NANG MATINGNAN.
LAHAT: TAYO NA’T SUMAKAY SA TREN BUMILI PA NG BIBILHIN AT SA

KANILA’Y DALHIN MASARAP NA PAGKAIN.
D¥ 600Ô
MGA BABAE: TAYO NA, TAYO NA.
LAHAT: SUMAKAY NA SA TREN.
MGA LALAKI: DOON SA ESTASYON.
LAHAT: ATING HIHINTUIN. (PAPASOK LAHAT) (ITATAAS ANG TELONG

MAIKLI)
V TAGPO
(BILANGGUAN SA BULAKAN, PATYO NG GOBYERNO, MARAMING MGA BILANGGONG
NAKATALI SA MGA REHAS).
SALITAIN
RELIHIYOSO 1.0: AH, SI KAPITAN LUIS! ITO TAGAROON SA AMIN; MARAMING TAO
ITO…
MARCELO: MASON PO YATA, AMONG?
RELIHIYOSO 1.0: KUNG HINDI MAN MASON, MARAHIL FILIBUSTERO, SAPAGKA’T

KUNG SIYA’Y SUMULAT MARAMING K, CABAYO K.
MARCELO: HINDI PO AKO KABAYO, AMONG!

RELIHIYOSO 1.0: HINDI KO SINASABING KABAYO IKAW, KUNDI, KUNG ISULAT NIYA
ANG KABAYO MAY K, NA LAHAT NG C PINAPALITAN NG K.
MASAMANG TAO IYAN, MABUTI MAMATAY SIYA.
RELIHIYOSO 2.0: MARCELO, SI KAPITAN PITON, SI KAPITAN MIGUEL, AT ANG

JUEZ DE PAZ, AY DARAGDAGAN NG RASYON.
MARCELO: HINDI SILA MAKAKAIN EH!
RELIHIYOSO 1.0: HINDI MAN ANG RASYON ANG SINASABI KO SA IYO NA

DAGDAGAN, AY ANG PAGKAIN, HINDI, ANO SA AKIN KUNDI SILA
KUMAIN?MABUTI NGANG MAMATAY SILANG LAHAT. ANG RASYON
NA SINASABI KO SA IYO AY ANG PALO, MARAMING PALO ANG
KAILANGAN.
MARCELO: OPO, AMONG, HIRAP NA PO ANG MGA KATAWAN NILA AT

NAKAAAWA PO NAMANG MAGSIDAING; ISANG LINGGO NA PONG
PALUAN ITO, AT ISANG LINGGO PO NAMANG WALANG TULOG SILA!
RELIHIYOSO 2.0: LOKO ITO! ANONG AWA-AWA? NAYON WALA AWA-AWA, DURO
QUE DURO-AWA-AWA? ILANG KABAN AN RASYON?
ANG RASYON NAN PALO, HA!
D¥ 601Ô
MARCELO: DATI PO’Y TATLONG KABAN AT MAIKATLO SA ISANG ARAW NA
TINUTULUYAN,NGAYON PO’Y LIMA NG KABAN, AT MAKALIMA PO
ISANG ARAW.
RELIHIYOSO 2.0: SAMAKATUWID AY LIMANG BESE 25, AT MAKALIMANG 125, AY

HUSTON 526 (BINIBILANG SA DALIRI). KAKAUNTI PA! (BIBIGYAN
SI MARCELO NG KUWALTA AT TABAKO).
MARCELO: SALAMAT PO, AMONG!
RELIHIYOSO 1.0: KAHAPON ILAN ANG NAMATAY?
MARCELO: WALA PO SANA, DATAPWA’T NANG MAG-UUMAGA PO AY PITO

LAMANG.
RELIHIYOSO1.0: BAKIT GANOON? (GULAT)
MARCELO: DAHIL PO, AY SI KAPITAN INGGO AY PINGSAULAN NG HININGA.

RELIHIYOSO 1.O: SI KAPITAN INGGO PINAGSAULAN NG HININGA! NARITO SI
KAPITANA PUTIN, AT IBIG DAW MAKITA SI KAPITAN INGGO NA
ASAWA NIYA. KUNG GANOON AY HINDI MAMAMATAY SI KAPITAN
INGGO.
MARCELO: MAMAMATAY PONG WALANG PAGSALA: WALA NA PONG LAMAN

ANG DALAWANG PIGI SA KAPAPALO, AT ANG DALAWANG BRASO
PO’Y LITAW NA ANG MGA BUTO, NAGIGIT SA PAGKAKAGAPOS.
RELIHIYOSO 1.0: MAY BUHAY-PUSA SI KAPITAN INGGO! SAAN NAROROON

NGAYON?
MARCELO: NARIYAN PO SA KABILANG SILID, AT TINUTULUYAN ULI NG LIMANG

KABAN.
RELIHIYOSO 1.0: MABUTI, MABUTI, MARCELO HUWAG MONG KALILIMUTAN, NA SI

KAPITAN INGGO AY ARAW-ARAW PAPALUIN AT IBIBILAD AT
BUHUSAN NG TUBIG ANG ILONG, AT HUWAG BIBIGYAN NG
MABUTING TULUGAN, HA?
MARCELO: OPO, AMONG (SA MGA KASAMA NIYA) COMPANEROS, HABEIS TRAIDO EL
DINERO PARA EL GOBERNADOR?
RELIHIYOSO 2,3,4: SI, SI, HEMOS TRAIDO.
RELIHIYOSO 1.0: MARCELO, DALHIN DITO SI KAPITAN INGGO.
MARCELO: HINDI PO MAKALAKAD, EH!
D¥ 602Ô
RELIHIYOSO 1.0: DALHIN DITO PATI ANG PAPAG.
RELIHIYOSO 2.0: TONTO.
TADEO : BAKIT KA MUMURAHIN?
JUANA : KUMUSTA PO NAMAN KAYO, AMONG?
P. TEBAN: MASAMA, JUANA, TALAGA YATANG ITONG PAGKABUHAY NAMIN

AY LAGI NA LAMANG SA HIRAP, NOONG ARAW KAMI AY WALANG
INAASAHAN KUNDI KAUNTING SWELDO DAHIL SA KAMI’Y ALIPIN
NG MGA PRAYLE; NGAYON NGA, KUNG SA BAGAY AY KAMI NA ANG
NAMAMAHALA, WALA NAMAN KAMING KINIKITA; WALA NANG
PAMISA, MGA PATAY AT HINDI NA DINADAPIT; NGAYON
NAPAGLIRIP NA ANG MGA KABANALANG GINAWA NG MGA TAO
NOONG ARAW AY PAWING PAKUNWARI AT PAKITANG-TAO
LAMANG ALINSUNOD SA MALAKING TAKOT SA MGA PRAYLE.
JUANA : TOTOO PO BA ANG SABI MO.
P.TEBAN: KAYA, JUANA, DI-MALAYONG KAMING MGA LKLERIGO AY MAUWI

SA PAGSASAKA, TANTUIN NIYONG KAMING MGA PARI AY HINDI
MABUBUHAY SA PANAY NA HANGIN.
JUANA : BAKIT DAMI MO PONG MGA PINAKAING MGA PAMANGKING

DALAGA?
P. TEBAN: SIYA NGA, ULILANG INAAMPON KO.
MIGUEL: AY! ALING JULIA… AY… MA… MA… MALAPIT NA PO… ALIN PO
ANG MALAPIT NA?
MIGUEL: ANG… ANG… ANG…
JULIA : (SARILI) ANO KAYA ANG IBIG SABIHIN NITO?
TADEO : MIGUEL, TAYO NA’T NAGKAYARI NA KAMI NG KANIYANG INA.
MIGUEL: AY… SALAMAT (TUWANG-TUWA.)
JULIA : (SARILI) IPINAGKAYARI NA PALA AKO NI INANG?
TADEO : ANO BA ANG SINABI MO?
MIGUEL : SINABI KO PONG … AY JULIA! AY! ALING JULIA! AY, JULIA KO!
D¥ 603Ô
TADEO : WALA KA NANG NASABI KUNDI PULOS NA “AY”? HINDI KA
NAGPAHAYAG NG PAGSINTA MO?
MIGUEL : SINABI KO PONG MALAPIT NA…
TADEO : MALAPIT NA ANG ALIN?
MIGUEL : ITINATANONG NGA PO SA AKIN KUNG ALIN ANG MALAPIT NA EH,

HINDI KO PO NASAGUTAN…
TADEO: NAPAKADUNGO KA! AY IGE, TAYO NA’T BAKA KA PA

MAHALATA…
RELIHIYOSO 1.0: KAPITANA PUTIN, MANA DALAW, PARITO KAYO. (MAGSISILABAS

ANG MGA DALAW).
TADEO: NAPAKADUNGO KA! AY IGE, TAYO NA’T BAKA KA PA

MAHALATA…
RELIHIYOSO 1.0: KAPITANA PUTIN, MANA DALAW, PARITO KAYO. (MAGSISILABAS

ANG MGA DALAW).
VI TAGPO
(MGA RELIHIYOSO, PUTIN, JUANA, JULIA, TENYONG, AT MGA DALAW, BABAE AT
LALAKI).
SALITAIN
RELIHIYOSO 1.0: KAPITANA PUTIN, NGAYON MAKIKITA MA NA ANG TAO MO,
DADALHIN DITO, AT SINABI KO SA ALKALDE NA HUWAG NANG
PALUIN, HUWAG NANG IBIBILAD AT IPINAGBILIN KO NA BIBIGYAN
NA NG MABUTING TULUGAN…
PUTIN : SALAMAT PO, AMONG.
RELIHIYOSO 1.0: KAMI AY AAKYAT MUNA SANDALI SA GOBERNADOR, AT SASABIHIN

NAMIN NA PAWALAN, LAHAT ANG MGA BILANGGO, KAAWA-AWA
NAMAN SILA.
PUTIN : OPO, AMONG, MANO NA NGA PO… SALAMAT PO, AMONG.
(MAGSISIHALIK NG KAMAY, SI TENYONG AY HINDI AT ANG MGA IBANG LALAKI).
RELIHIYOSO 1.0: (SA MGA KASAMA) DESPUES DE VER EL GOBERNADOR.. A

MANILA, COGEMEROS EL TREN LA ESTACION DE GUIGUINTO, ES
NECESARIO DECIRAL GENERAL QUE EMPIECE YA A FUSILAR A LOS
RICOS E ILUSTRADOS DE LA PROVINCIA, PORQUE ESTO VA MAL.
D¥ 604Ô
RELIHIYOSO 2.0: YA LO CREO QUE VA MAL.
LOS 3 : SI, SI A FUSILAR, A FUSILAR. (PAPASOK ANG MGA PARI).
VII TAGPO
(SILA RIN, WALA NA LAMANG ANG MGA RELIHIYOSO)
SALITAIN
PUTIN : TENYONG, KAYSAMA MONG BATA, BAKIT KA HINDI HUMALIK NG KAMAY

SA AMONG?
TENYONG: INANG, ANG MGA KAMAY PONG… NAMAMATAY NG KAPWA AY HINDI

DAPAT HAGKAN, HUWAG PONG MANINIWALANG SASABIHIN NIYA SA
GOBERNADOR NA SI TATANG AY PAWALAN, BAGKUS PA NGANG
IPAGBIBILING PATAYIN NA NGANG TULUYAN. (SARILI) KUNG NABABATID
LAMANG NG MGA ITO ANG PINAG-USAPAN NG APAT NA LILO!
NAKALULUNOS ANG KAMNGMANGAN!
(IPAPASOK SI KAPITAN INGGO NA NAKADAPA SA ISANG PAPAG NA MAKITID).
PUTIN : INGGO KO!
TENYONG: TATANG!
JULIA : KAAWA-AWA NAMAN!
TENYONG: MAHABAGING LANGIT!
MUSIKA
TENYONG: ANG DALAWANG BRASO’Y GITGIT NA ANG LAMAN, NAGLABAS ANG MGA
BUTO SA MGA TINALIAN, LIPOS NA ANG SUGAT ANG BUONG KATAWAN,
NAKAHAHAMBAL! AY! ANG ANYO NI AMANG! ANG LAHAT NG ITO’Y GAWA
NG PARI NA SA PILIPINAS SIYANG NAGHAHARI LALANG NI LUCIFER SA
DEMONYONG LAHI KAY SATANG MALUPIT NAKIKIUGALI… AH, KAPAG KA
NAMATAY OH, AMA KONG IBIG, ASAHAN MO PO AT IGAGANTING PILIT
KAHIT NA ANO ANG AKING MASAPIT, SA ULO NG PRAYLE ISA SA KIKITIL.
SALITAIN
TENYONG: TATANG, IKAW PO’Y ITITIHAYA KO NANG HINDI MANGALAY…
INGGO : HUWAG NA … ANAK KO… HINDI NA MAAARI… LURAY-LURAY NA ANG

KATAWAN…TAYO’Y MAGHIHIWALAY NA WALANG PAGSALA! BUNSO KO,
HUWAG MONG PABABAYAAN ANG INANG MO! PUTIN, AY PUTIN … JUANA
JULIA.. KAYO NA LAMANG ANG INAASAHAN KONG KAKALINGA SA KANILA…
ANG KALULUWA KO’Y INIHAIN KO NA KAY BATHALA.
D¥ 605Ô
TENYONG: DIYOS NA MAY KAPANGYARIHAN! ANO’T INYONG IPINAGKALOOB ANG
GANITONG HIRAP? (DITO LAMANG ANG PASOK NG KANTANG “ANG
DALAWANG BRASO’Y…)
MUSIKA NO.2
TENYONG: ANG DALAWANG BRASO’Y GITGIT NA ANG LAMAN, NAGLABAS ANG BUTO
SA MGA TINALIAN, LIPOS NA NG SUGAT ANG BUONG KATAWAN,
NAKAHAHAMBAL, AY! ANG ANYO NI AMANG! ANG LAHAT NG ITO’Y GAWA
NG PARI NA SA PILIPINAS SIYANG NAGHAHARI, LALANG NI LUCIFER SA
DEMONYONG LAHI KAY SATANG MALUPIT NAKIKIUGALI. AH! KAPAG
NAMATAY KA, OH, AMA KONG IBIG, ASAHAN MO PO’T IGAGANTING PILIT
KAHIT NA ANO ANG AKING MASAPIT SA ULO NG PRAYLE, ISA SA KIKITIL.
JULIA : TAYA NG LOOB KO AT BINABANTA-BANTA MGA TAONG IYA’Y TADTARIN

MAN YATA LAHAT NIYANG LAMAN, BUTO SAMPUNG TABA, DI
MAKABABAYAD SA UTANG NG MADLA.
MGA BABAE AT LALAKI: DI NA KINAHABAGAN KAHIT KAUNTI MAN, PARISEOS AY

DAIG SA MAGPAHIRAP.
TENYONG: OO’T DI MATINGNAN PUSO KO’Y SINUSUBHAN SA GINAWA KAY AMANG

NG MGA TAONG HUNGHAN… ANG AWA’Y NILIMOT SA KALUPITAN…
LALAKI’T BABAE: WARI MUKHA NANG BANGKAY…
TENYONG: INANG, MASDAN MO PO… AT MASAMA ANG LAGAY NI TATANG,

INANG, TINGNAN MO’T NAGHIHINGALO… TATANG, TATANG…
PUTIN : INGGO KO… INGGO…
TENYONG: PATAY NA!
(MANGAGSISIHAGULGOL NG IYAK)
TELONG MAIKLI
VIII TAGPO
(SILA RING LAHAT,WALA LAMANG SI KAPITANG INGGO, ANG ALKALDE, AT MGA
BILANGGONG NANGAKAGAPOS).
SALITAIN
D¥ 606Ô
PUTIN : TENYONG, HINDI YATA AKO MAKASASAPIT SA ATIN! JULIA,
NANGANGATAL ANG BUONG KATAWAN KO! NAGSISIKIP ANG AKING
DIBDIB! ANG SAKIT AY TAOS HANGGANG LIKOD! AY, TENYONG, HINDI
AKO MAKAHINGA! ANG PUSOKO’Y PARANG PINIPITPIT SA PALIHANG
BAKAL! (SI PUTIN AY MAPAPAHANDUSAY).
TENYONG: LANGIT NA MATAAS! (PAPASOK LAHAT)
IX TAGPO
(TENYONG AT MGA KASAMANG LALAKI, MAMAYA’Y SI JULIA).
SALITAIN
TENYONG: MGA KASAMA, MAGSIKUHA NG GULOK, AT ANG MAY REBOLBER AY
DALHIN.
ISA : AKO’Y MAYROONG INIINGATAN.
ISA PA : AKO MA’Y MAYROON DIN.
TENYONG: TAYO NA SA ESTASYON NG GUIGUINTO.
ISA : NALALAMAN MO BANG SILA’Y MANGASISILULAN?
TENYONG: OO, WALANG PAGSALA, NARINIG KO ANG SALITAAN NILA, AT NABATID KO

TULOY NA SASABIHIN DAW NILA SA HENERAL NA TAYO’Y PAGBABARILIN
NA.
ISA : MGA TAMPALASAN.
ISA PA : WALANG PATAWAD!
(NANG MANGAGSIAYON, SI TENYONG AY NAKAHULI SA PAGLAKAD, SA LALABAS SI

JULIA).
JULIA : TENYONG, TENYONG!

TENYONG: JULIA!
JULIA : DIYATA’T MATITIIS, NA INA’Y LISANIN MO SA KAHAPIS-HAPIS NA ANYO?

DI BA NALALAMAN MONG SA KANIYA’Y WALANG IBANG MAKAAALIW
KUNDI IKAW, AT SA MAY DAMDAM NIYANG PUSO, AY WALANG LUNAS
KUNDI IKAW NA BUGTONG NA ANAK? BAKIT MO SIYA PAPANAWAN?
TENYONG: JULIA, TUNAY ANG SINABI MO; DATAPWA’T SA SARILI MONG LOOB, DI BA
SI INANG AY KAKALINGAIN MONG PARANG TUNAY NA INA; ALANG-ALANG
SA PAGLINGAP MO SA AKIN? SA BAGAY, NA ITO, ANO ANG IPAG-AALAALA
KO?
D¥ 607Ô
JULIA : OO NGA, TENYONG, NGUNIT HINDI KAILA SA IYO NA ANG MAILILINGAP NG
ISANG LALAKING KAMUKHA MO AY DI MAITITINGIN NG ISANG BABAING
GAYA KO. TENYONG, HUWAG KANG UMALIS!
TENYONG: JULIA, HINDI MAAARI ANG AKO AY DI PASA-PARANG; AKO AY

HINIHINTAY NG MGA KAPATID, JULIA, TUMUTUGTOG NA ANG ORAS NG
PANANAWAGAN NG NAAAPING INA, SA PINTO NG NAGPAUBAYANG ANAK;
ANG INA NATIN AY
NANGANGAILANGAN NG TUNAY NATING PAGDAMAY; DITO SA DIBDIB KO’Y
TUMITIMO ANG NAKALULUNOS NIYANG HIMUTOK, ANG NAKAPANLULUMO
NIYANG DAING: “MAY ANAK AKO,” ANYA, “NGAYO’Y KAPANAHUNANG
AKO’Y IBANGON NA NINYO SA PAGKALUGAMI. ORAS NA, JULIA KO, NG
PAGLAGOT NG MATIBAY NA TANIKALANG MAHIGPIT SA TATLONG DAANG
TAONG SINASANGAYAD; HINDI DAPAT TULUTANG… MGA IAANAK NATIN AY
MAGISING PA SA KALAGIM-LAGIM NA KAALIPIN.
JULIA : WALA AKONG MAITUTUTOL, TANGGAPIN NA LAMANG ANG HULING

TAGUBILIN! (HUHUBARIN ANG GARANTILYANG MAY MEDALYITA;
TANGNAN AT ISUSUO KAY TENYONG ANG GARANTILYA.) ANG LARAWANG
ITO’Y AKING ISASABIT SA TAPAT NG PUSO’Y HUWAG IWAWAGLIT AT SA
MGA DIGMA, KUNG SIYA’Y MASAMBIT IPAGTANGGOL KA SA MGA
PANGANIB. KUNG SAKA-SAKALING IROG KO’Y MASAKTAN, PAHATID KANG
AGAD SA AKING KANDUNGAN. ANG MGA SUGAT MO’Y AKING HUHUGASAN
NG MASAGANANG LUHANG SA MATA’Y NUNUKAL.
TENYONG: SA DIYOS NANANALIG.
JULIA : PUSO KO’Y DINADALAW NG MALAKING HAPIS.
TENYONG: HUWAG MAMANGLAW. HUWAG IPAGDUSA ANG AKING PAGPANAW.
JULIA : MANGUNGULIMLIM NA ANG SA MATANG ILAW.
TENYONG: ANG ULAP JULIA KO’Y DI MANANATILI. DARATING NA IBIG, ANG

PAGLULUWALHATI.
JULIA : TENYONG NA POON KO’Y KAHIMANAWARI. MAGLIWAYWAY ULI’T DILIM

AY MAPAWI.
TENYONG: HUWAG NANG MATAKOT, HUWAG NANG MANGAMBA. AKO’T TUTUPAD

LANG NG AKING PANATA SA PAKIKIANIB SA MGA KASAMA. AMING
TUTUBUSIN, NAALIPING INA. IKAW IROG KO’Y AKING ITATAGO SA LOOB
NG DIBDIB, SA TABI NG PUSO. NANG HINDI MALUBOS ANG
PAGKASIPHAYO SA MGA SAKUNA, IKAW’Y KALAGUYO. (TITIGIL) YAYAO
NA AKO!
D¥ 608Ô
JULIA : AKO’Y LILISANIN? BALOT YARING PUSO NG MATINDING LUMBAY,
BUMALIK KA AGAD NANG DI IKAMATAY.
TENYONG: JULIANG AKING SINTA!
JULIA : OH, TENYONG NG BUHAY!
TENYONG: (ANYONG AALIS) (SARILI) KAAWA-AWA! (TULUYANG AALIS).
JULIA : (BIGLANG LILINGON) TE…! YUMAO NA! (PAPASOK)
X TAGPO
(TUGTUGING NAGPAPAKILALA NG DAMDAMIN. PAGDATING NG BAHAGING MASAYA AY
MARIRINIG ANG SIGAWAN SA LOOB. MGA PRAYLE AT MGA KASAMA NI TENYONG AT SI
TENYONG.)
SA LOOB.
MGA LAHI NI LUCIFER! MAGSISI NA KAYO’T ORAS NA NINYO! IKAW ANG PUMATAY SA
AMA KO – PERDON! WALANG UTANG-NA-DI PINAGBABAYARAN! (HAGARA AT MAPAPATAY
ANG MGA PRAYLE, ISA ANG MABIBITIN NA SASAMA SA TREN).
TELON
WAKAS NG UNANG BAHAGI
IKALAWANG BAHAGI
I TAGPO
(BAHAY NI JULIA)
JULIA AT JUANA
SALITAIN
JUANA : JULIA, IGAYAK ANG LOOB MO; NGAYON AY PAPARITO SI MIGUEL AT ANG
KANYANG AMA, SILA’Y PAGPAPAKITAAN NANG MAINAM.
JULIA : KUNG PUMARITO PO SILA, AY DI KAUSAPIN MO PO!
JUANA : BAKIT BA GANYAN ANG SAGOT MO?
JULIA : WALA PO!
JUANA : HINDI NAMAN PANGIT, LIPI NG MABUBUTING TAO, BUGTONG NA ANAK

AT NAKARIRIWASA, ANO PA ANG HANGARIN MO?
JULIA : AKO PO, INANG KO, AY HINDI NAGHAHANGAD NG MGA KABUTIHANG

TINURAN MO, ANG HINAHANGAD KO PO AY…
JUANA : AY ANO? DULUHAN MO, SABIHIN MO AT NANG MATALASTAS KO.
D¥ 609Ô
JULIA : ANG TANGGAPIN PONG MAHINUSAY NG PUSO KO.
JUANA : (NATATAWA) JULIA, AKO’Y NATATAWA LAMANG SA IYO, IKAW AY BATA PA

NGA- ANONG PUSU-PUSO ANG SINASABI MO? TOTOO NGA’T NOONG UNANG DAKO,
KAPAG MAY LALAKING MANGINGIBIG AY TINATANGGAP NG MGA MATA AT ITINUTULOY SA
PUSO, AT KUNG ANO ANG KANIYANG TIBOK AY SIYANG SINUSUNOD DATAPWA’T GAYO’Y
IBA NA, NAGBAGO NANG LAHAT ANG LAKAD NG PANAHON, NGAYO’Y KUNG MAY
LALAKING NANGINGIBIG AY TINATANGGAP NG MGA MATA AT ITINUTULOY DITO.
JULIA : (HIHIPUIN ANG NOO) DITO SA ISIP AT DI NA SA PUSO; AT KUNG ANO ANG
PASYA NG ISIP AY SIYANG PAIIRALIN: ANG PUSO SA PANAHONG ITO AY HINDI NA
GUMAGANAP NG MAGANDA NIYANG KATUNGKULAN, SIYA’Y NAGPAPAHINGALAY NA…
JULIA : NAKASISINDAK, INANG KO, ANG MGA PANGUNGUSAP MO!
JUANA : SIYANG TUNAY!
JULIA : AKO PO’Y MAKASUNOD SA MASAMANG KALAKARAN NG PANAHON, DITO

PO AKO MAKATATAKWIL SA TAPAT NA UDYOK NG AKING PUSO.
JUANA : JULIA, TILA WARI… MAY KINALULUGDAN KA NANG IBA.
JULIA : WALA PO!
JUANA : KUNG WALA AY BAKIT KA SUMUSUWAY SA AKING INIAALOK? NALAMAN

MO NA, ANG KAGALINGAN MONG SARILI ANG AKING NINANANAIS. ANG
WIKA KO BAGA, AY BUKAS- MAKALAWA’Y MAG-AASAWA KA RIN
LAMANG… AY KUNG MAPASA-MORO, AY MAPASA-KRISTIYANO NA!
JULIA : SARILI) MORO YATA SI TENYONG!
II TAGPO
(JULIA AT MONICA)
SALITAIN
JULIA : MONICAAAAAAAAAA, MONICAAAAAAAAAA!.
MONICA : (SA LOOB) POOO!
JULIA : HALIKA (LALABAS SI MONICA) PUMAROON KA KAY LUKAS, SABIHIN

MONG HINIHINTAY KO SIYA; MADALI KA…
MONICA: OPO (PAPASOK).
III TAGPO
(JULIA, MAMAYA’Y MIGUEL, TADEO, PARI TEBAN, AT JUANA)
D¥ 610Ô
MUSIKA
DALIT NI JULIA
OH, TENYONG NIYARING DIBDIB,
DIYATA’ AKO’Y NATIIS
NA HINDI MO NA SINILIP
SA GANITONG PAGKAHAPIS.
AY! MAGDUMALI KA’T DALUHAN,

TUBUSIN SA KAPANGANIBAN,
HUWAG MO AKONG BAYAANG
MAPASA IBANG KANDUNGAN.
HALIKA, TENYONG, HALIKA,

AT BAKA DI NA ABUTIN
SI JULIA’Y HUMIHINGA PA…
PAPANAW, WALANG PAGSALA!
AT KUNG PATAY NA ABUTIN

ITONG IYONG NALIMUTAN
ANG BANGKAY AY DALHIN NA LAMANG
SA MALAPIT NA LIBINGAN.
HULING SAMO, OH TENYONG,

KUNG IYO NANG MAIBAON
SA MALUNGKOT NA PANTIYON,
DALAWAIN MINSAN MAN ISANG TAON.
SALITAIN
P. TEBAN: (PUMALAKPAK)MABUTI ANG DALIT MO JULIA…DATAPWA’T
NAPAKALUMBAY LAMANG…
JULIA : (GULAT) PATAWARIN PO NINYO AT HINDI KO NALALAMANG KAYO’Y

NANGAGSIRATING…KAHIYA-HIYA PO.
P. TEBAN: HINDI. HINDI KAHIYA-HIYA, MAINAM ANG DALIT MO. ANG INANG MO?
JULIA : NARIYAN PO SA LABAS: TATAWAGIN KO PO. (PAPASOK).
P. TEBAN: MAGANDANG BATA SI JULIA, AT MUKHANG LALABAS NA MABUTING

ASAWA..MARUNONG KANG PUMILI, MIGUEL.
TADEO : AKO, AMONG, ANG MABUTING MAMILI, SI MIGUEL PO’Y HINDI MAALAM
MAKIUSAP. (LALABAS SI JUANA).
JUANA : ABA, NARITO PALA ANG AMONG! MANO PO, AMONG!
D¥ 611Ô
P. TEBAN: AH, JUANA, ANO ANG BUHAY-BUHAY?
JUANA : MABUTI PO, AMONG.
TADEO : (KAY MIGUEL) LAPITAN MO.
MIGUEL : BAKA PO AKO MURAHIN AH! 17 MAY MANLILIGAW SI JULIA NA MIGUEL

ANG PANGALAN. MAYAMAN AT BUGTONG NA ANAK NGUNIT DUNGO.
PAYO NI ALING JUANA: ”ANG PAG-IBIG AY TINATANGGAP NG MATA AT ITINUTULOY SA

ISIP AT DI SA PUSO” TUTOL SI JULIA KAY MIGUEL. NGUNIT
IPINAGKAYARI SIYA NG INA SA AMA NI MIGUEL. HINDI ALAM NI JUANA
ANG UKOL SA ANAK AT PAMANGKING SI TENYONG. NAGPADALA NG
LIHAM SI JULIA KAY TENYONG SA TULONG NI LUKAS. SI TENYONG AY
KAPITAN NG MGA NAGHIHIMAGSIK. WALANG TAKOT SA LABANAN.
NATAGPUAN NI LUKAS ANG KUTA NINA TENYONG. IBINIGAY ANG SULAT
NG DALAGA. ISINASAAD SA SULAT ANG PAGKAMATAY NG INANG SI
KAPITANA PUTIN AT ANG ARAW NG KASAL NIYA KAY MIGUEL. SASAGUTIN
NA SANA NI TENYONG ANG SULAT NGUNIT NAGKAROON NG LABANAN.
IKATLONG BAHAGI
SINABI NI LUKAS KAY JULIA ANG DAHILAN NANG DI PAGTUGON NI TENYONG SA LIHAM.
NAGBILIN LAMANG ITO NA UUWI SA ARAW NG KASAL. MINSAN HABANG NANLILIGAW SI
MIGUEL KAY JULIA AY SI TENYONG NAMAN ANG NASA ISIP NG DALAGANG AYAW
MAKIPAG-USAP SA MANLILIGAW KAHIT KAGALITAN NG INA.
SI TADEO NA AMA NI MIGUEL AY NANLILIGAW NAMAN KAY JUANA, NA INA NI JULIA.

KINABUKASA’Y IKAKASAL NA SI JULIA KAY MIGUEL. NAGPAPATULONG SI JULIA KAY
LUKAS NA TUMAKAS UPANG PUMUNTA KAY TENYONG. NGUNIT DI ALAM NI LUKAS KUNG
NASAAN NA SINA TENYONG KAYA WALANG NALALABI KAY JULIA KUNGDI ANG
MAGPAKASAL O MAGPATIWAKAL. PINAYUHAN NI LUKAS SI JULIA NA KAPAG ITATANONG
NA NG PARI KUNG INIIBIG NITO SI MIGUEL AY BUONG LAKAS NITONG ISIGAW ANG “HINDI
PO!”. NGUNIT TUMUTOL ANG DALAGA DAHIL MAMAMATAY NAMAN SA SAMA NG LOOB
ANG KANYANG INA.
SA SIMBAHAN, IKAKASAL NA SI JULIA KAY MIGUEL NANG DUMATING SI TENYONG NA

SUGATAN. IPINATAWAG NG HENERAL NG MGA KATIPUNERO ANG PARI PARA
MAKAPANGUMPISAL SI TENYONG. KINUMPISAL NG KURA SI TENYONG. IPINAHAYAG NG
KURA ANG HULING HILING NG BINATA – NA SILA NIJULIA AY MAKASAL. GALIT MAN SI
JUANA AY PUMAYAG ITO. MAGING SI TADEO AY PUMAYAG NA RIN SA HULING
KAHILINGAN NG MAMAMATAY. GAYUNDIN SI MIGUEL. MATAPOS ANG KASAL, BUMANGON
SI TENYONG. NAPASIGAW SI MIGUEL NG “WALANG SUGAT”. GAYUNDIN ANG ISINIGAW
NG LAHAT. GAWA-GAWA LAMANG NG HENERAL AT NI TENYONG ANG LAHAT.
WAKAS (MAGSASARA ANG TELON)
D¥ 612Ô
GAWAIN 2.1.1 H: HANAP - SALITA
IBIGAY ANG HINIHINGI NG SUMUSUNOD NA MGA SALITANG NASA KAHON.
PAGKATAPOS, GAMITIN MO ITO SA PANGUNGUSAP.
HANAY A HANAY B
_____ 1. PAGKASIPHAYO A. SINISINTA
_____ 2. SUMISIMSIM B. KALUNGKUTAN
_____ 3. KAPARANGAN C. APIHIN
_____ 4. MALUMBAY D. AWIT- PANALANGIN
_____ 5. DALIT E. MAGTAKSIL
_____ 6. MAGLILO F. MALUNGKOT
_____ 7. MAGAHIS G. MAMATAY
_____ 8. MAKITIL H. MAPAHAMAK
_____ 9. AGLAHIIN I. MAPULAAN
____ 10. PAGBABATA J. KABUKIRAN
K. PAGTITIIS
GAWAIN 2.1.1.I: STORYBOARD

PAGKATAPOS MONG SAGUTAN ANG PAGSASANAY SA TALASALITAAN AY DUMAKO
NA TAYO SA KASUNOD NA GAWAIN.IBUOD MO ANG SARSUWELA SA TULONG NG
SUMUSUNOD NA STORY BOARD. PILIIN MO SA KASUNOD NA MGA PANGYAYARI. ISULAT
ANG TAMANG LETRA SA LOOB NG KAHON AYON SA PAGKAKASUNOD- SUNOD. GAWIN SA
A. SUGATANG DUMATING SI TENYONG SA KASAL.

B. NAISIPAN NI JULIA NA TUMAKAS AT PUMUNTA SA KINAROROONAN NI TENYONG.
C. BINUBURDAHAN NI JULIA ANG PANYONG IBIBIGAY KAY TENYONG.
D. IPINAGKASUNDO NI JUANA SI JULIA KAY MIGUEL.
E. NAMATAY SI KAPITAN INGGO DAHIL SA SOBRANG PALO NA DINANAS.
F. SINULATAN NI JULIA SI TENYONG AT IBINALITA ANG PAGKAMATAY NI KAPITANA
PUTIN AT PAGPAPAKASAL NIYA KAY MIGUEL.
G. MATAPOS ANG KASAL AY BUMANGON SI TENYONG AT ANG LAHAT AY NAPASIGAW

NG “WALANG SUGAT”.
H. IBINILIN NI TENYONG NA DARATING SIYA SA ARAW NG KASAL NI JULIA.

I. HINULI NG MGA BOLUNTARYO NG STA. MARIA SI KAPITAN INGGO.
J. SI TENYONG AT ANG MGA KALALAKIHAN AY HUMANDANG MAKIPAGLABAN UPANG
MAPALAYA ANG INANG-BAYAN.
D¥ 613Ô
GAWAIN 2.1.1.J: SA ANTAS NG IYONG PAG-UNAWA
SAGUTIN ANG MGA TANONG NAMAY KAUGNAYAN SA BINASANG AKDA UPANG
MASUKAT NATIN KUNG NAUNAWAAN MO ANG NILALAMAN NITO.
BAKIT HINDI AGAD INAMIN NI JULIA NA KAY TENYONG ANG PANYONG KANIYANG
BINURDAHAN?
ANO ANG NANGYARI SA TATAY NI TENYONG NA SI KAPITAN INGGO? ANO-ANONG

PAGPAPAHIRAP ANG NARANASAN NIYA SA KAMAY NG MGA PRAYLE?
3. ISULAT
ANG MGA KATANGIAN NG MGA TAUHAN SA AKDA. GAYAHIN ANG PORMAT SA
SAGUTANG PAPEL.
WALANG SUGAT
JULIA TENYONG LUKAS JUANA
___________
4.GAMIT ___________
ANG VENN DIAGRAM ___________ AT PAGKAKIBA
, IPAKITA ANG PAGKAKATULAD ___________
NI JULIA SA
___________ ___________ ___________ ___________
KABABAIHAN SA KASALUKUYAN. ISULAT SA PAPEL ANG SAGOT. GAYAHIN ANG PORMAT.
___________ ___________ ___________ ___________
___________ Pagkakatulad
___________ ___________ ___________
________ ________ ________ ________
JULIA
KABABAIHAN SA
KASALUKUYAN
Pagkakaiba Pagkakaiba
5. TAMA BA ANG GINAWA NG INA NI JULIA NA IPAGKASUNDO NITO ANG ANAK SA ISANG
LALAKING MAYAMAN ? KUNG IKAW ANG NASA SITWASYON NI JULIA, PAPAYAG KA BA
SA PASIYA NG IYONG INA? BAKIT?.
D¥ 614Ô
6. IIARAWAN ANG NAMAYANING DAMDAMIN SA TAGPO II.
7. ANGKOP BA ANG PAMAGAT NA WALANG SUGAT SA AKDA? BAKIT?
8. TAMA BA NA MAGTANIM NG GALIT SI TENYONG SA MGA PARI? IPALIWANAG.
MAHUSAY ANG IYONG GINAWA. MADALI MONG NAUNAWAAN ANG SIMULANG BAHAGI NG
ARALIN. ALAMIN MO NAMAN ANG KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN NG SARSUWELA NA
NAMAYANI SA PANAHON NG AMERIKANO. GAGABAYAN KA SA IYONG PAG-AARAL NG
SUMUSUNOD NA GABAY NA MGA TANONG.
MGA GABAY NA TANONG

1. ANO ANG SARSUWELA?
2. BAKIT ITO KINAGILIWAN MGA PILIPINO NOONG PANAHON NG AMERIKANO?
3. MAY SARSUWELA PA BA SA KASALUKUYAN? PAANO ITO NAIIBA SA IBANG AKDANG
PAMPANITIKAN?
4.BAKIT DAPAT PAHALAGAHAN AT PALAGANAPIN ANG SARSUWELA BILANG BAHAGI NG

PANITIKANG PILIPINO?
5. SURIIN ANG KULTURA O KALAGAYANG PANLIPUNANG MASASALAMIN SA AKDANG

WALANG SUGAT.
KUNG IKAW AY KABATAAN NA NABUHAY SA PANAHON NG AMERIKANO, PAANO MO

MAIPAKIKITA ANG PAGMAMAHAL SA BAYAN?
SA PAGWAWAKAS NG GAWAIN MO SA BAHAGING ITO, MAIBIBIGAY MO NA ANG IYONG

DAMDAMIN SA DULANG PANTANGHALANG BINASA MO. GAWIN ITO SA DYORNAL.
GAYAHIN ANG PORMAT SA SAGUTANG PAPEL.
PAGSULAT
Ituloy mo ang pahayag…
Habang binabasa ko ang Sarsuwela ako’y

, dahil ako’y . kaya nais kong maging
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
__
MAHUSAY! NGAYON AY UNTI-UNTI MONG NAUUNAWAAN ANG DALOY SA ATING ARALIN.

NAKATULONG BA ANG MGA SALITANG NAGLALARAWAN NA GINAMIT NG MAY-AKDA SA
BINASANG SARSUWELA? MARAHIL AY NAPANSIN MO NA IBA-IBA ANG ANTAS NG PANG-
URI NA GINAMIT NG MAY-AKDA UPANG HIGIT NIYANG MAIKINTAL SA ISIPAN NG
D¥ 615Ô
MAMBABASA ANG IMAHE NA NAIS NIYANG IWANAN SA ISIPAN . SURIIN NATIN ANG ILAN
SA MGA ITO.
Kaantasan ng Pang-uri
Pang-uri - Isang mahalagang bahagi ng panalita ang pang-uri.

Ang pang-uri ay bahagi ng panalita na naglalarawan ng pangngalan o ng panghalip.
Kaantasan ng Pang-uri
Lantay –Naglalarawan sa isa o isang pangkat ng tao, bagay, o pangyayari.
Halimbawa:
Nabighani ako sa kagandahan ng lugar na ito.
Masagana ang ani ng palay sa taong ito.
Pahambing -Nagtutulad ng dalawang tao, bagay, o pangyayari.

Pahambing na magkatulad – nagtataglay ng pagkakatulad na katangian. Ginagamitan
ito ng mga panandang sing, kasing, at magsing, magkasin
Halimbawa:
.Magsing-talino sina Felix Irving at Andrela. Ugnay-
. Sintanda ng aking ate ang guro ko sa musika. Wika
Pahambing na di- magkatulad (pasahol)-Kung hindi magkapantay ang katangian ng
isang bagay na itinutulad sa iba. Ginagamitan ito ng mga pananda tulad ng salitang di-
gaano, di- gasino, higit, o lalo bago ang pang-uri at sinusundan ito ng tulad, gaya o
kaysa.
Halimbawa
Di- gaanong magkapalad naging karanasan ni Alvin sa ibang kabataan .
Di-gasinong matamis ang mangga rito na gaya sa Guimaras.
Pasukdol – ay ginagamit kung ipinapakita ang kahigitan ng isang bagay , tao o
pangyayari sa karamihan. Gumagamit ito ng mga pananda o pariralang kay ganda-
ganda, ubod ng, hari ng at mga kataga/salitang napaka, pinaka, totoong, talagang,
sadyang, ubod, hari, sukdulan ng, sobra, tunay, labis
D¥ 616Ô
PAGHUSAYIN MO PA ANG IYONG KAALAMAN SA WIKA. MAGSANAY TAYO. PAGKATAPOS
MONG MALAMAN ANG MGA IMPORMASYON SA KAANTASAN NG PANG-URI, NGAYON AY
SUSUBUKIN NATIN ANG IYONG KAALAMAN. ISULAT SA SAGUTANG PAPEL ANG
KAANTASAN NG PANG-URI NA SINALUNGGUHITAN SA BAWAT PANGUNGUSAP. (LANTAY,
PAHAMBING O PASUKDOL).
______________ 1. TUNAY NA BAYANI NG MAKABAGONG SIGLO SI KESZ.
______________ 2. SI KESZ AY SIKAT NA SIKAT NA KABATAANG SIMBOLO NG PAG-

ASA.
______________ 3. KAMI AY UBOD SAYA SA TAGUMPAY NA KANIYANG NATAMO.
______________ 4. SIYA ANG PINAKABATANG BOLUNTARYONG TUMUTULONG

SA DYNAMIC TEEN COMPANY NI PEÑAFLORIDA.
______________ 5. DI- GAANONG MAGKAPALAD ANG NAGING KARANASAN NI KESZ

SA IBANG KABATAAN NGAYON.
______________ 6. TUNAY NA HUWARAN ANG KABATAANG TULAD NI KESZ VALDEZ.
______________ 7. MAGKASINGGANDA NG HANGARIN SI EFREN AT SI KESZ SA

KANILANG GAWAIN.
______________ 8. BUHAY MAN NIYA AY SALAT SA KARANGYAAN AT DUNONG

NGUNIT HINDI NIYA IPINAGKAIT ANG LAKAS NIYA UPANG
MATULUNGAN ANG MGA KABATAAN NA NALILIGAW NG LANDAS.
_______________9. SA
GULANG NA TATLO, NAMALIMOS SI KESZ GAYA NG IBANG MGA
BATANG LANSANGAN AT NAGKALKAL NG MABAHONG BASURA PARA MAKAHANAP NG
ANUMANG BAGAY NA MAY HALAGA NA MAAARING IBENTA UPANG SUPORTAHAN ANG
KANIYANG PAMILYA.
_____________ 10. SI KESZ AY MAY MABUTING KALOOBAN GAYA NG KANIYANG

GURO NA SI EFREN PEÑAFLORIDA.
NASAGUTAN MO LAHAT ANG IYONG GAWAIN SA PAGSASANAY NA ITO. KUNG HINDI

NAMAN AY OKEY LANG. GAGABAYAN KA NG ARALING ITO SA PAGLINANG PA NG IYONG
KAALAMAN. MAGKAROON KA NAMAN NG PAGLALAGOM KUNG ANO ANG IYONG
NAUNAWAAN SA PINAG-ARALAN SA ARALING ITO.
D¥ 617Ô
MAHALAGANG PAG-ARALAN ANG MGA BAHAGI NG PANALITA NA NAGBIBIGAY-TURING SA
PANGNGALAN O PANGHALIP AT ANG PAGBIBIGAY NG PAGHAHAMBING O PAGTUTULAD NITO
BATAY SA KAANTASAN NG PANG-URI SAPAGKAT NAGIGING MABISA ANG PAGSASALAYSAY
AT PAGLALARAWAN SA MGA TAUHANG KARANIWANG GINAGAMIT SA ISANG SARSUWELA.
NGAYON AY MAAARI MO NG GAWIN ANG GAWAING AKING INIHANDA.
Bakit mahalagang gamitin ang

kaantasan sa paglalarawan?
UPANG MALAMAN NATIN KUNG LUBOS MO NANG NAUNAWAAN ANG ATING PINAG-
ARALANG AKDA, BALIKAN NATIN ANG MAHALAGANG TANONG NA SUMASALAMIN BA SA
SARSUWELA ANG KULTURANG PILIPINO GAMIT ANG PINASIDHING ANYO NG PANG-URI?
PATUNAYAN. ISULAT SA SALAMIN (MIRROR GRAPHIC ORGANIZER) ANG IYONG SAGOT.
SARSUWELA SALAMIN NG KULTURANG

PILIPINO
NAPATUNAYAN MO NA ANG SARSUWELA AY LARAWAN NG KULTURANG PILIPINO, BUKOD
DITO ISA PA SA MGA TULONG UPANG HIGIT NA MASALAMIN ANG KALAGAYANG
PANLIPUNAN. NAKATULONG BA ANG MGA KAANTASAN NG PANG-URI UPANG MAPALABAS
ANG KULTURANG PILIPINO UPANG MAKAPAGLARAWAN NG MABISA?
BINABATI KITA AT ILANG HAKBANG NA LAMANG AY TAPOS NA ANG IYONG

PAGLALAKBAY. UPANG MATIYAK NATIN NA NAUNAWAAN MO ANG ARALIN, NAIS KONG
MAGSALIKSIK KA NG ISANG DULA NA NAGLALARAWAN NG KALAGAYANG PANLIPUNAN,
KAUGALIAN AT PANINIWALA NG PAMILYANG PILIPINO. SURIIN MO ITO. IBUOD AT
IPALIWANAG KUNG PAANO INILARAWAN DITO ANG MGA NABANGGIT SA ITAAS.
D¥ 618Ô
ANG LAYUNIN MO SA BAHAGING ITO AY MATAYA NATIN KUNG TAMA ANG
PAGKAUNAWA MO SA MAHAHALAGANG KONSEPTO NA NAKAPOOB SA BUONG
ARALIN- ANG PANITKAN SA PANAHON NG AMERIKANO. MULI, SAGUTIN MO
ANG MAHAHALAGANG TANONG NA ITO. INAASAHAN KONG KUNG MAY
MALI KA MANG KONSEPTO, AY NAITAMA NA NATIN ANG MGA ITO SA TULONG NG IBA’T
IBANG GAWAING IYONG PINAGDAANAN.
BAKIT UMUSBONG ANG PANITIKANG PILIPINO NOONG PANAHON NG AMERIKANO?
BAKIT MAHALAGANG UNAWAIN/PAG-ARALAN ANG MGA AKDANG PAMPANITIKAN

SA PANAHON NG MGA AMERIKANO?
TUNAY BANG SALAMIN NG KULTURA ANGMGA AKDANG PAMAPANITKAN? PATUNAYAN.
SAGUTIN MO ANG MGA NABANGGIT NA TANONG SA PARAANG PATALATA. MAGING

MATAPAT KA SA IYONG PAGSAGOT DAHIL DITO KO MALALAMAN KUNG DAPAT NA TAYONG
MAGPATULOY SA SUSUNOD NA ARALIN, O BALIKAN PA ANG ILANG GAWAIN UPANG SA
GAYO’Y MAGKAROON KA NG MALALIM NA PAG-UNAWA SA NILALAMAN NG ARALING ITO.
MAKATUTULONG SA IYO KUNG SASAGUTIN MO PA ANG GAWAIN SA IBABA/KABILANG
PAHINA.
ANO ANG NATUTUHAN MO SA KABUUAN NG ARALING TINALAKAY? ISULAT ANG

SAGOT SA IYONG DYORNAL.
Sa araw na ito naunawaan ko na

____________________________________________________________
Natatandaan ko na natuwa ako sa na
____________________________________________________________
Ngayong araw na ito, maipagmamalaki kong natutuhan ko ang/ ang mga
_________________________________________________________________
___________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
________
MARAHIL AY MAYROON KA NANG SAPAT NA PAG-UNAWA TUNGKOL SA BALAGTASAN AT

_
SARSUWELA . GAYUNDIN, NATUTUHAN MO NA ANG KAHALAGAHAN NG MALIKHAIN AT
MAPANAGUTANG PAGGAMIT NG WIKA SA PAMAMAGITAN NG PAG-UNAWA SA PAGKAKAIBA
NG KATOTOHANAN O OPINYON AT KAANTASAN NG PANG-URI. NATITIYAK KO NA SA
TULONG NG MGA GAWAIN NA NAISAGAWA MO AY HIGIT NA LUMAWAK AT LUMALIM ANG
D¥ 619Ô
IYONG PAG-UNAWA. PAALALA LAMANG NA MULI MONG BALIKAN ANG KAHON NG
HINUHA SA UNAHANG BAHAGI NG ARALING ITO, AT DUGTUNGAN MO NA ANG HULING
PAHAYAG SA LABAS NG KAHON UPANG MATIYAK MO KUNG NAUUNAWAAN MO TALAGA
ANG ARALING ITO. MARAMING SALAMAT.
ILIPAT
SA MGA NATUTUHAN MONG MGA ARALING PAMPANITIKAN AT PANGWIKA AY
NATITIYAK KONG KAYANG-KAYA MONG MAISAGAWA ANG INAASAHANG PRODUKTO- ANG
MAKASULAT KA NG ISKRIP AT DIYALOGO NG ISANG DULA NA SUMASALAMIN SA
PAMILYANG PILIPINO. BAGO IYAN, NAKATITIYAK AKO NA MAKATUTULONG SA IYO ANG
KARAGDAGANG KAALAMAN NA ITO TUNGKOL SA INAASAHANG PRODUKTO – ANG
PAGSULAT NG ISKRIP AT DIYALOGO NG ISANG DULA. ATIN PANG IPAGPATULOY AT ALAMIN
NAMAN KUNG ANO ANG ISKRIP AT DIYALOGO. SIMULAN NA NATIN.
Ang Iskrip at Diyalogo

Sa isang pagtatanghal, walang kuwento ang maisasadula kung wala ang
iskrip. Matatawag lamang na dula ang isang katha kung ito’y itinatanghal, ngunit
maitatanghal lamang ito kung may iskrip na magsisilbing gabay ng mga tauhan
upang magsadula. Taglay ng iskrip ang mga diyalogo ng mga aktor sa
pagtatanghal ng isang tagpo at maging ng buong dula.
Tinatawag na iskrip ang nakasulat na gabay ng aktor direktor at iba pa na
nagsasagawa ng dula. Ang iskrip ang pinakakaluluwa ng isang dulang itatanghal
sapagkat lahat ng bagay na isinasaalang-alang sa dula ay nagmumula rito. Sa
iskrip matatagpuan ang galaw ng mga aktor, ang mga tagpo, ang mga eksena. At
gayundin ang diyalogo ng mga tauhan.
Ang diyalogo ang sinusundan ng mga aktor. Ito ang nagbibigay ng mga
mensahe sa isang dula. Diyalogo ang tawag sa anumang usapan sa pagitan ng
dalawa at ilan pang mga tauhan sa loob ng isang dula.
Sa pamamagitan ng iskrip, mabibigyan ng pagpapakahulugan ng direktor kung
anong magiging kabuuan ng tagpuan, ang mga damit ng tauhan hanggang sa
paraan kung paano isasaganap at ipahahayag ng mga tauhan ang kani-kanilang
diyalogo. Isa sa batayan upang gumanda ang isang dula sa iskrip gayundin ang
lawak ng karanasan ng direktor sa ganitong larangan.
Narito ang paraan ng pagsusulat ng Iskrip.
D¥ 620Ô
PARAAN NG PAGSUSULAT
AYON KAY SICAT SA KANYANG SANAYSAY NA “SA PAGSULAT,” NAGSISIMULA
SIYA SA IDEYA. MULA SA IDEYA, ANIYA, ITINATAYO NIYA ANG BALANGKAS SA ISIP AT
PINAGLALAPAT-LAPAT NIYA RITO, SA PAMAMAGITAN NG MAHIWAGANG KAPANGYARIHAN
NG IMAHINASYON, ANG SAMU’T SARING IMPRESYON, GUNITA, LARAWAN, DAMDAMIN AT
PANGYAYARI. TILA SIYA MANGANGASO, KUNG SAAN-SAAN SIYA NAKARARATING. NARITO
ANG MGA PARAAN O TEKNIK KUNG PAANO MAKASUSULAT NG ISKRIP
DAPAT NA MARUNONG ANG ISANG MANUNULAT NA TUMIMPLA NG KANYANG MGA
SINUSULAT. NAKABALING ITO SA TONO’T HIMIG NA HANGAD IPAHIWATIG SA KATHA.
MGSIMULA SA PAGSULAT NG MGA DIYALOGO. KAILANGANG MASALANG MABUTI KUNG
ANO ANG MGA GAGAMITING SALITA SA DIYALOGO.
PILIIN NG SALITA NA GAGAMITIN DEPENDE SA MANONOOD O PAKSA.
MAHALAGA NA MAY NILALAMAN (CONTENT) ANG ISANG KUWENTO. ITO ANG MENSAHE
NG KUWENTO, ANYO (FORM) SAPAGKAT MAPAPAILALIM SA ANYO ANG KASININGAN NG
PAGSUSULAT. DITO PUMAPASOK ANG ESTILO.
KAILANGAN SA PAGSULAT ANG DISENYO, ANG PAGBALANGAKAS, ANG MGA DIBISYON
(ANG SIMULA, SINULONG, AT WAKAS). DAPAT RIN NA PAG-ARALAN ANG
MAKATOTOHANAN AT EPEKTIBONG BANGHAY (PLOT), KARAKTER (CHARACTER), TAGPUAN
(LOCATION), PANINGIN (POINT OF VIEW), AT IBA PANG SANGKAP SA PAGKATHA. SA
PAGSULAT NG ISKRIP NALRARAPAT NA LAKIPAN ITO NG ANGKOP NA TUNOG SAPAGKAT
ANG IYONG GAGAWIN AKDA AY PAGBABATAYAN AT PINAKABUHAY NG ISANG DULA.
NGAYONG NALAMAN MO NA ANG MGA DAPAT ISAALANG-ALANG SA PAGSULAT NG ISKRIP
Dahil
NG sa .lumalalang
DULA isyung
NAKATITIYAK panlipunan
AKO na may kinalaman
NA MAGIGING MATAGUMPAY sa estado
ANG ng ating GAGAWING
INYONG
pamayanan
PRODUKTO . Btungkol
ASAHINsaATkultura,
ISAGAWA gawi,
ANG kaugalian ng .pamilya,
SITWASYON GAMITINGangGABAY
NCCAANG kasama ang
SUMUSUNOD
Lokal na Pamahalaang Panturismo,
NA PAMANTAYAN SA PAGSASAGAWA NITO. DSWD ay maglulunsad ng isang patimpalak sa
dulang pantanghalan na magtatampok sa mga pamilya na hanggang sa kasalukuyan
ay makikita pa ang mga kultura, gawi sa makabagong panahon. Ang timpalak ay
naglalayon na mahikayat ang bawat pamilya na magsilbing inspirasyon sa
komunidad.
Ikaw bilang pangulo ng Samahang Kabataan (SK) ang napiling mamahala
ng inyong punong bayan sa patimpalak na ito. Upang mangalap ng mga pamilya na
naangkop sa aganitong kategorya. Ang magwawaging lahok ay tatanggap ng salapi,
tropeo at sertipiko at mailalathala sa lokal na pahayagan sa bayan. Inaasahan na ang
dula ay dapat na makatotohanan, may angkop na kasuotan, naaangkop sa tema,
may angkop na tunog, ilaw,at tagpuan, mahusay ang iskrip at sumasalamin sa
kultura at paniniwala ng pamilyang Pilipino.
D¥ 621Ô
RUBRIK SA PAGSULAT NG ISKRIP AT DIYALOGO
MGA PAMANTAYAN
NAPAKA-HUSAY
5
MAHUSAY
4
KATAMTAMANG HUSAY
3
HINDI MAHUSAY
2
NANGANGAILANGAN PA NG PAGPAPAHUSAY
1
PAGKAMALIKHAIN
MAKATOTOHANAN AT KAPANI-PANIWALA ANG PAGKAKASULAT NG ISKRIP
D¥ 622Ô
ORIHINAL
SUMASALAMIN SA KULTURANG PILIPINO AT NAAANGKOP SA KASALUKUYAN
WASTO ANG PAGKAKAGAMIT NG WIKA
Interpretasyon
21- 25 -Napakahusay
16- 20 -Mahusay
11-15 -Katamtamang Husay
6-10 -Hindi Mahusay
1-5 -Nangangailangan pa ng Pagpapahusay
NAKUMPLETO MO NA ANG ARALING ITO. BAGO KA DUMAKO SA SUSUNOD NA

ARALIN, BAKIT HINDI MO SUBUKING ITAYA ANG IYONG MGA NATUTUHAN? MAAARI MO
NG SAGUTAN ANG PANGWAKAS NA PAGSUSULIT UPANG MATIYAK NATIN KUNG SAPAT NA
ANG IYONG KAHANDAAN. SIMULAN MO NA.
D¥ 623Ô
PANGWAKAS NA PAGSUSULIT (PANITIKAN SA PANAHON NG AMERIKANO)
PANUTO: PILIIN AT ISULAT ANG LETRA NG TAMANG SAGOT. GAWIN ITO SA SAGUTANG
PAPEL.
ISANGURI NG TULANG PATNIGAN NA MAY PINAGTATALUNANG MAHALAGANG PAKSA NA

KARANIWANG MAY LAKANDIWA NA NAMAMAGITAN.
BALAGTASAN
DUPLO
KARAGATAN
KARILYO
DAHILAN KUNG BAKIT ISINUNOD ANG TAWAG NA BALAGTASAN SA PANGALAN NI

FRANCISCO BALTAZAR.
BILANG ALAALA SA KANIYANG KADAKILAAN

BILANG PARANGAL SA PAGDIRIWANG NG KANIYANG KAARAWAN
UPANG LALO SIYANG TANGKILIKIN NG MGA MAKATA
SAPAGKAT SIYA ANG PINAKAMAHUSAY NA MAMBIBIGKAS NOONG KANIYANG
KAPANAHUNAN.
ITO AY BIGLAANG DEBATE NG LALAKE AT BABAE NG MGA TAGA-CEBU.
BALITAO
BATUTIAN
DUPLERO
SIDAY
SILA ANG PINAKAMAGALING NA MAMBABALAGTAS NOONG KANILANG KAPANAHUNAN.
JOSE RIZAL AT ANDRES BONIFACIO

JUAN LUNA AT ANTONIO LUNA
FRANCISCO BALTAZAR AT JOSE DELA CRUZ
JOSE CORAZON DE JESUS AT FLORENTINO COLLANTES
DAHILAN KUNG BAKIT TINAWAG NA “HUSENG BATUTE” SI JOSE CORAZON DE JESUS.
SIYA ANG TAGAPAMAGITAN SA MGA MAMBIBIGKAS.

MAHILIG SIYANG MAGSULAT NG BALAGTASANG HINDI PORMAL.
D¥ 624Ô
PINAKAMAHUSAY SIYANG MAMBABALAGTAS SA KANIYANG KAPANAHUNAN.
PAGBIBIGAY-GALANG IT OKAY JOSE CORAZON DE JESUS.
PANUTO: ISULAT SA PATLANG ANG WASTONG ANYO NG KAANTASAN NG PANG-URI.

GAWING GABAY ANG MGA SALITA SA LOOB NG PANAKLONG. ISULAT SA SAGUTANG PAPEL
ANG MGA SAGOT.
ANG BAWAT MAMAMAYAN AY DAPAT NA (HUSAY) __________ SA

PAGGAMIT NG ATING PAMBANSANG WIKA.
TALAGANG (HANGA) __________SIYA SA KANYANG IPINAMALAS NA

HUSAY SA PAGSASALITA.
(MARAMI) __________ NG MAGAGANDANG DAHILAN UPANG ATING

PAUNLARIN ANG ATING WIKA.
(GUSTO) __________ NG MGA MANONOOD ANG BALAGTASAN AT

SARSUWELA SA PALATUNTUNAN NG BUWAN NG WIKA.
(HANGA) __________ ANG TAONG NAGMAMALAKI AT NAGMAMAHAL

SA SARILING WIKA.
PANUTO: GAMIT ANG 3-2-1 CHART, BUUIN ANG KONSEPTO O IDEYANG NABUO SA IYO SA
PAG-AARAL SA DULA.
3
TATLONG BAGAY, KAISIPAN O IDEYANG NALAMAN SA ARALIN
2
DALAWANG KAWILI-WILING BAGAY NA NALAMAN
1
ISANG MALAKI AT ITINUTURING NA PINAKAMAHALAGANG KONSEPTONG NATUTUHAN SA
DULA
SA SUSUNOD NA ARALIN, BIBIGYAN NATIN NG PANSIN ANG PANAHON NG KOMONWELT.

AALAMIN NATIN KUNG ANO ANG PAPEL NA GINAMPANAN NG MGA AKDANG
D¥ 625Ô
PAMPANITIKANG NAMAYANI SA PAGBABAGONG ANYO NG PANAHON AT MASASABI MO BA
NA ANG PANITIKAN AY NAGING SALAMIN NG KULTURA NG ISANG BANSA? PAGKATAPOS
SAGUTAN ANG ILANG MGA TANONG SA PANIMULANG PAGTATAYA PARA SA ARALIN 2.2,
IPAGPATULOY MO NA ANG IYONG PAG-AARAL.
ARALIN 2.2 : ANG PANITIKAN SA PANAHON

NG KOMONWELT
KUMUSTA? BINABATI KITA SAPAGKAT MATAGUMPAY MONG NAISAGAWA ANG MGA

GAWAIN AT PAGSASANAY SA ARALIN 2.1. SA BAGONG ARALIN, TUTUKLASIN NATIN ANG
PANITIKAN SA PANAHON NG KOMONWELT.
ANG PANAHON NG KOMONWELT AY SINASABING MALASARILING

PAMAHALAAN SA ILALIM NG PAMAMAHALA NI MANUEL L. QUEZON.
MARAHIL AY MAITATANONG MO SA IYONG SARILI KUNG ANG
PANITIKAN BA SA PANAHONG ITO AY NAGPATULOY SA PAG-UNLAD
DAHIL ANG ATING BANSA AY NAGING MALAYA NA SA PANANAKOP
NG MGA AMERIKANO. MAHALAGA BA ANG NAGING
KONTRIBUSYON SA ATING BANSA NG MGA MANUNULAT NG
PANITIKAN SA PANAHON NG KOMONWELT? SA TULONG NG MGA
GAWAING INIHANDA PARA SA IYO, MALALAMAN MO ANG KASAGUTAN SA
MAHALAGANG TANONG NA ITO.
HUDYAT NA NAUNAWAAN MO ANG ARALING ITO KUNG SA PAGTATAPOS AY
MAKAPAGPAPAHAYAG KA NG IYONG KATUWIRAN NA ANG LAYUNIN AY MAKAHIKAYAT SA
IYONG TAGAPAKINIG/TAGAPANOOD NA MANIWALA AT PUMANIG SA IYONG KATUWIRAN.
MAGKAKAROON NG PAGTATAYA SA IYONG GINAWA SA PAMAMAGITAN NG SUMUSUNOD NA
PAMANTAYAN: A.) NAGLALAHAD NG SARILING OPINYON AT KATUWIRAN; B.)
NAPANININDIGAN ANG OPINYON AT KATUWIRAN; C.) MAY BATAYAN ANG INILAHAD NA
OPINYON AT KATUWIRAN; AT D.) PARAAN NG PRESENTASYON.
SA ARALING ITO, AY MALALAMAN MO ANG IBA PANG PANITIKANG NAPATANYAG SA

PANAHONG ITO PARTIKULAR NA ANG SANAYSAY (TALUMPATI) AT MAIKLING KUWENTO.
GAYUNDIN ANG MGA ARALING PANGGRAMATIKA TULAD NG IBA’T IBANG PARAAN NG
PAGPAPAHAYAG, AT KAYARIAN NG PANG-URI.
SA ARALING ITO AY TUTUKLASIN ANG SUMUSUNOD NA PAKSA:
D¥ 626Ô
ARALIN 2.1- ANG PANITIKAN SA PANAHON NG KOMONWELT
ARALIN 2.1.1 A. PANITIKAN:SANAYSAY (TALUMPATI)
ARALIN 2.1.2 A.
PANITIKAN: MAIKLING KUWENTO

SA ARALING ITO, MALILINANG SA IYO ANG SUMUSUNOD NA KAALAMAN AT KASANAYAN
ANG
PANITIKAN
SA
PANAHON
NG
KOMON-
WELT
NAPAUUNLAD ANG KASANAYAN SA PAG-UNAWA SA DISKURSONG PINAKINGGAN
NAISASALAYSAY ANG MAGKAKAUGNAY NA PANGYAYARI

SA NAPAKINGGAN
NAIHAHAMBING ANG SARILING SALOOBIN SA SALOOBIN
NG NAGSASALITA
NAIUUGNAY ANG PINAPAKSA NG NAGSASALITA SA IBA PANG
PAKSA AT KARANASAN
NAKABUBUO NG MAKABULUHANG TANONG BATAY SA NAPAKINGGAN
NAPALALALIM ANG PAG-UNAWA SA DISKURSONG PINAKINGGAN

SA PAMAMAGITAN NG PAGSUSURI SA NILALAMAN NITO
NABUBUOD ANG TEKSTO BATAY SA MAHAHALAGANG PUNTO

NAILILIPAT ANG IMPORMASYON MULA SA DISKURSONG NAPAKINGGAN TUNGO SA IBA
PANG ANYO (TRANSCODING)
NAKAGAGAWA NG SARILING REAKSIYON (PASALITA O PASULAT) SA MGA IDEYANG

PINAKINGGAN
NAPIPILI ANG ANGKOP NA EKSPRESIYON/PANANALITA

SA PAGPAPAHAYAG NG SARILING PUNA
D¥ 627Ô
NAKAGAGAWA NG ANGKOP NA PAGWAWASTO SA INAAKALANG MGA MALING PANANAW O
IMPORMASYONG NAPAKINGGAN
PAGSASALITA
NAILALAHAD ANG MGA PAGPAPASIYA BATAY SA MGA PATUNAY
AT KATWIRAN
NAKAPANGANGATUWIRAN NANG MAAYOS AT MABISA BATAY SA IBA’T IBANG SITWASYON

AT SALOOBIN
PAG-UNAWA SA BINASA
NAPIPILI ANG PANGUNAHIN AT PANTULONG NA MGA IDEYA O KAISIPANG NAKASAAD SA
BINASA
NAHIHINUHA ANG PAMAKSANG DIWA NG TEKSTO
NAIISA-ISA ANG MGA TIYAK NA LAYON NG TEKSTO
NAKAGAGAWA NG MGA GAWAING MAGPAPATUNAY SA MAPANURING PAGBASA NG TEKSTO

NAKABUBUO NG SINTESIS NG MGA KAISIPAN O IDEYANG NAKAPALOOB SA TEKSTO
NAIBIBIGAY ANG KAUGNAYAN NG TEKSTO SA:
SARILI
IBANG TAO
NAKAPANGANGATUWIRAN SA NAPILING ALTERNATIBONG SOLUSYON
O PROPOSISYON SA SULIRANING INILAHAD SA TEKSTO
NASUSURI ANG IBA’T IBANG URI NG PANITIKAN BATAY SA KAHULUGAN

AT KATANGIAN NG MGA ITO
SANAYSAY
NAILALAHAD ANG PUNONG KAISIPAN AT ANG PARAAN
NG PAGPAPAIKLI NG PAKSA
NASUSURI ANG LAYUNIN NG PAKSA
NAIPALILIWANAG ANG TEMA O KAISIPANG NAKAPALOOB
SA SANAYSAY
NASUSURI ANG MGA URI NG SANAYSAY AT ANG KATANGIAN NG BAWAT ISA
NAIPAHAHAYAG ANG MAGANDANG KAISIPANG NAIS IPABATID NG MAY-AKDA SA
KANIYANG ISINULAT
MAIKLING KUWENTO
NAIPALILIWANAG ANG MGA ELEMENTO NG MAIKLING KUWENTO
NAIPALILIWANAG ANG MOTIBASYON O DAHILAN NG MGA KILOS O GAWI NG MGA TAUHAN
NABIBIGYANG-KAHULUGAN ANG MGA SIMBOLO AT PAHIWATIG NA GINAMIT SA AKDA
D¥ 628Ô
NAIBUBUOD ANG BINASANG AKDA
PAGSULAT
NAISASAALANG-ALANG ANG MGA KASANAYAN SA PAGGAMIT NG FILIPINO SA PAGSULAT
NG TALATA
NAGAGAMIT ANG IBA’T IBANG TEKNIK SA PAGPAPALAWAK

NG PAKSA:
PAGBIBIGAY NG DEPINISYON
PAGHAHALIMBAWA
NAISASAAYOS ANG MGA PANGUNGUSAP SA LOOB

AT PAGITAN NG TALATA UPANG MAGKAROON NG KAISAHAN
SA PAMAMAGITAN NG:
PAG-AAYOS NG MGA DETALYE NA LOHIKAL ANG
PAGKAKASUNOD-SUNOD
PAGGAMIT NG MGA EKSPRESIYONG TRANSISYUNAL
PAGLALAHAD NG MGA PANGUNGUSAP NANG MAY
MAGKATULAD NA PAGKAKABUO
NAIPAKIKITA ANG KASANAYAN SA PAGSULAT NG TALATA
NAKABUBUO NG BALANGKAS UPANG MAIPAKITA NANG MALINAW ANG SARILING IDEYA AT

INTENSIYON SA PAGBUO
NG KOMPOSISYON
NAGAGAWANG KAWILI-WILI ANG PANIMULA NG KOMPOSISYON SA PAMAMAGITAN NG
ISANG:
NAPAPANAHONG SIPI O BANGGIT
NAWAWAKASAN ANG KOMPOSISYON NANG MAY PANGKALAHATANG IMPRESIYON SA
PAMAMAGITAN NG:
PAGBUBUOD
NAIPAKIKITA ANG KASANAYAN SA PAGSULAT NG ISANG TIYAK NA URI

NG PAGLALAHAD
NAISASAALANG-ALANG ANG MGA KAILANGANIN SA PAGSULAT NG SANAYSAY

NAKAPAGTATALA NG KINAKAILANGANG MGA IMPORMASYON
NAKAPAGPAPANGKAT-PANGKAT NG MAGKAKAUGNAY-UGNAY
NA IDEYA AT IMPORMASYON
NAPALALAWAK ANG MGA KAISIPANG KAUGNAY NG PAKSA
NAKABUBUO NG ISANG:
MAKATAWAG-PANSING SIMULA
D¥ 629Ô
MABISANG WAKAS
TATAS
NAIPAMAMALAS ANG NATAMONG MGA KAALAMAN AT KAKAYAHAN
SA PAGLINANG NG KAKAYAHANG PANGKOMUNIKATIBO

NAGPAPAKITA NG KAWILIHAN AT KASABIKAN SA PAGBUO AT PAGSAGOT
SA MGA TANONG AT PUNA SA PANITIKAN
ESTRATEHIYA SA PAG-AARAL/ PANANALIKSIK



NAILALAHAD NANG MAAYOS ANG MGA NALIKOM NA IMPORMASYON

SA ISINAGAWANG PANANALIKSIK TUNGKOL SA MOCKUMENTARY

AKLATAN/INTERNET
NARITO ANG KONSEPTUWAL NA BALANGKAS NG ARALING ITO
Ang Panitikan sa Panahon ng

Komonwelt
Panitikan: Sanaysay Panitikan: Maikling

Wika: Iba’t Ibang Paraan Kuwento
ng Pagpapahayag Wika: Kayarian ng Pang-
uri
Mini-museum o eksibit
NAGKAROON KA NA NG IDEYA SA ATING MAGIGING ARALIN. NGAYONG NALAMAN MO NA

ANG MAGIGING PAKSA SA ARALING ITO AT ANG INAASAHANG KAKAYAHAN AT
KASANAYAN NA LILINANGIN SA IYO, TINGNAN MUNA NATIN ANG IYONG KAHANDAAN SA
D¥ 630Ô
MAGIGING PAKSA NG ARALIN SA PAMAMAGITAN NG PAGSAGOT SA PANIMULANG
PAGTATAYA.
ALAMIN NATIN KUNG GAANO NA ANG ALAM MO SA ARALING ITO. PILIIN ANG
PINAKAANGKOP NA SAGOT SA SUMUSUNOD NA MGA TANONG/PAHAYAG. MANGYARING
SAGUTIN ANG LAHAT NG AYTEM. PAGKATAPOS MONG SAGUTIN ANG PAGSUSULIT NA ITO,
MAKIKITA MO ANG IYONG ISKOR. ITALA AT TANDAAN ANG MGA AYTEM NA HINDI MO
NASAGOT NANG TAMA, AT HANAPIN MO ANG TAMANG SAGOT HABANG PINAG-AARALAN
MO ANG ARALING ITO.
UNANG BAHAGI
PANUTO: IBIGAY ANG MAGKAIBANG KATANGIAN NG DALAWANG URI NG SANAYSAY.

(PARA SA BILANG 1 – 4).
Sanaysay
Pormal Pamilyar
Magkaibang katangian:
__________________________________________________
______________________________________
IKALAWANG BAHAGI
ANG MATANDANG BABAE AY ‘DI NAKASAGOT. BABAE PALIBHASA AT INA NG

NAGTATANONG NA DALAGINDING AY NATAROK NA KAPAGKARAKA ANG LAGAY NG
KALOOBAN NG KANIYANG ANAK. SI IRENE AY HINDI NGA SASALANG GINUGULO NOON NG
MGA SULIRANIN NG PUSO. UMIIBIG, DI SASALANG SIYA’Y UMIIBIG.
“HINDI,” ANG TIYAK NA SAGOT.
“NANG MAKILALA MO BA SI TATANG,” ANG PATULOY NA TANONG, “AY MAY
NARAMDAMAN KA BANG PINTIG SA LOOB NG DIBDIB?”
“OO!”
“IPINAGTAPAT MO BA SA IYONG INANG?
D¥ 631Ô
“OO!”
“E ANO ANG SINABI SA IYO?”
“NAGALIT, KINAGALITAN AKONG MABUTI AT SINABING DI SASALANG AKO’Y MAY INIIBIG
NA LALAKI. AKO’Y KANIYANG PINAGBALAAN. AT PINAGSABIHANG KAPAG AKO’Y NAG-
ASAWA AY KANIYANG PAPATAYIN.”
“AY, ANO ANG NAGING SAGOT MO?”
“AKO’Y NANGAKO, SINABI KONG ANG LALAKING AKING NAKILALA AY AKING
ISUSUMPA.”
“KUNG GAYO’Y BAKIT MO NAGING ASAWA SI TATANG?”
“SAPAGKAT. . . ANG PAG-IBIG AY ISANG DAMDAMING SINTIGAS NG BATO A DI
NADUDUROG SA HAMPAS NG ALON, HINDI NATITINAG SA KINALALAGYAN, MAMATAY …
MABUHAY, LAGING SARIWA.”
“A, KAYA PALA!”
“KAYA PALANG ANO?”
“KAYA PALA LAGI NANG KAKABA-KABA NGAYON ANG AKING DIBDIB.”
ANG INA AY NAPAHAGULGOL NG IYAK NANG GANAP NA MAUNAWAAN ANG IBIG
SABIHIN NI IRENE.
MULA SA, ANG DALAGINDING

NI IÑIGO ED. REGALADO
ANG TINUTUKOY NA DALAGINDING AY MGA BABAENG NASA EDAD ____________.

10 – 12
13 – 15
16 – 18
19 – 21
ANG SALITANG SARIWA AY HALIMBAWA NG ___________.

PANGNGALAN
PANGHALIP
PANDIWA
PANG-URI
“ANG PAG-IBIG AY ISANG DAMDAMING SINTIGAS NG BATO.” ANG SALITANG MAY

SALUNGGUHIT AY NASA ANYO NG PANG-URI NA ________________.
PAYAK
LANTAY
PAHAMBING
PASUKDOL
“AKO’Y KANIYANG PINAGBALAAN. AT PINAGSABIHANG KAPAG AKO’Y NAG-ASAWA AY

KANIYANG PAPATAYIN.” ALIN SA SUMUSUNOD ANG PINAKAMALAPIT NA INTERPRETASYON
NG BINASANG PAHAYAG?
D¥ 632Ô
GAGAWIN NG MAGULANG ANG LAHAT MASAKOP LAMANG ANG ANAK MAGING SA PAG-
IBIG.
HINDI NAKAUUNAWA ANG MAGULANG SA DAMDAMIN NG MGA TAONG UMIIBIG KAHIT PA

NGA ITO AY KANIYANG ANAK.
TAKOT ANG MAGULANG MAIWANAN NG ANAK SA PAG-AAKALANG HINDI NA SILA

AALAGAAN SA KANILANG PAGTANDA.
AYAW NG MAGULANG NA UMIBIG ANG ANAK SA MURANG EDAD PA LAMANG.
INILARAWAN ANG PAG-IBIG SA AKDA SA PAMAMAGITAN NG __________.

PAGPAPALIWANAG SA KAHULUGAN NITO
PAGHAHAMBING GAMIT ANG TAYUTAY
PAGSASALAYSAY SA KARANASAN NG TAUHAN
PAGPAPAHAYAG NG SARILING KARANASAN
“KAYA PALA LAGI NANG KAKABA-KABA NGAYON ANG AKING DIBDIB.” ANO ANG
MAHIHINUHA SA PAHAYAG NA ITO NI IRENE?
LAGING MAY TAKOT NA NADARAMA SI IRENE KAPAG KAUSAP ANG INA.
HINDI NA NAKADARAMA NG KAPAYAPAAN SI IRENE DAHIL SA MGA KAGALIT.
SI IRENE AY NAGSISIMULA NANG UMIBIG.
BUNGA NG SAKIT ANG KABANG NADARAMA NI IRENE.
UPANG MAGKAROON KA NG PAGTATAYA SA IYONG NAGING SAGOT, TINGNAN MO SA SUSI

SA PAGWAWASTO ANG WASTONG SAGOT. KUNG MARAMI KANG NASAGOT NA WASTO AY
MASASABI KONG HANDA KA NA PARA SA ARALIN. MAAARI MO NANG SIMULAN.
YUGTO NG PAGKATUTO
ALAMIN
BAGO PA MAN DUMATING ANG MGA MANANAKOP, TAYO AY MAY SARILI NG PANITIKAN.
HINDI NATIN MAIKAKAILA NA YUMABONG PA ITO SA KANILANG PAGDATING. SA ARALING
ITO AY NAKAPOKUS TAYO SA SANAYSAY AT MAIKLING KUWENTO SA PANAHON NG
KOMONWELT. MARAHIL AY MAITATANONG MO SA IYONG SARILI, ANO KAYA ANG
KALAGAYAN NG ATING PANITIKAN AT MANUNULAT SA PANAHONG ITO? BIGYANG-PANSIN
MO RIN ANG MAHALAGANG TANONG NA: “MALAYA BA SA PAGSULAT ANG MGA
MANUNULAT SA PANAHON NG KOMONWELT?” INAASAHAN KONG ANG MGA GAWAIN AT
PAGSASANAY SA BAHAGING ITO AY MAKATUTULONG UPANG MASAGOT ANG MGA TANONG
NA ITO.
D¥ 633Ô
GAWIN MO RING GABAY ANG PAMANTAYANG PANGNILALAMAN KUNG SAAN AY
MAIPAMAMALAS MO BILANG MAG-AARAL ANG PAG-UNAWA SA ILANG AKDANG
PAMPANITIKAN PARTIKULAR NA ANG SANAYSAY NA UMUSBONG NOONG PANAHON NG
KOMONWELT HANGGANG SA KASARINLAN. INAASAHAN NA SA PAGTATAPOS NG ARALING
ITO AY MAKAPAGSASAGAWA KA NG MOCKUMENTARY TUNGKOL SA WIKA. AT SA
PAGSISIMULA MO SA ARALING ITO, IYONG ISULAT ANG UNA MONG NAISIP TUNGKOL SA
MANUNULAT NOONG PANAHON NG KOMONWELT SA TULONG NG GENERALIZATION
TABLE.
GAWAIN 2.2.1: GENERALIZATION TABLE

ANG UNANG KOLUM ANG UNANG SASAGUTAN BAGO ANG KASUNOD NA MGA KOLUM.
ANG IKALAWA AT IKATLONG KOLUM AY SA SUSUNOD NA MGA BAHAGI NG ARALIN AT ANG
HULI AY SA BAHAGING PAUNLARIN NG ARALING ITO.
UNA KONG NAISIP NA . ..
NATUKLASAN KO NA . . .
PATUNAY NITO ANG . . .
Kaya ang aking

SIMULAN NATIN
kongklusyon ay:
SIMULANNATIN ANG PAG-AARAL NG MODYUL NA ITO SA PAMAMAGITAN NG PAGPILI SA

SUMUSUNOD NA PANGALAN NA NAKILALA BILANG MANUNULAT SA PANAHON NG
KOMONWELT AT ANG KANILANG NAISULAT SA PANAHON DING ITO.
GAWAIN 2.2. 3-2-1 ACTION
Gamit ang estratehiyang 3-2-1, piliin sa kahon ang tatlong (3) akdang
napabantog sa Panahon ng Komonwelt at ang manunulat ng mga akdang ito,
dalawang (2) katangian ng akda at manunulat na may likha ng mga ito at isang
(1) tanong/pahayag na nais mo pang mabatid tungkol sa manunulat at sa
kanilang akda.
D¥ 634Ô
Mga Manunulat Mga Akda
Genoveva Edroza Matute Ang Anluwage
Buenaventura S. Medina Jr. Ang Dalaginding
Adriano P. Landicho Lugmok na ang Nayon
Iñigo Ed. Regalado Lupang Tinubuan
Narciso G. Reyes Sa Aking mga Kabata
Deogracias A. Rosario Hikbi sa Karimlan
3
MGA AKDANG NAPABANTOG SA PANAHON NG KOMONWELT AT ANG MANUNULAT NG MGA
AKDANG ITO
1.
2.
3.
2
KATANGIAN NG AKDA AT MANUNULAT SA NAGING SAGOT SA 3
1.
2.
1
TANONG/PAHAYAG NA NAIS MO PANG MABATID TUNGKOL SA MANUNULAT AT SA
KANIYANG AKDA
1.
INAASAHAN KONG NASAGOT MO NANG WASTO ANG UNANG DALAWANG KOLUM NA

MAGKASUNOD. KUNG HINDI NAMAN AY HUWAG KANG MAG-ALALA SAPAGKAT LAYUNIN
NG MODYUL NA ITO NA SA SARILING SIKAP AT TIYAGA AY MAHANAP MO ANG TAMANG
KASAGUTAN. ANG HULING BAHAGI AY SA IYO NAKABATAY. WALANG TAMA O MALI SA
BAHAGING IYON.
BIBIGYANG-TUON
NATIN SA ARALING ITO ANG SANAYSAY (TALUMPATI) AT MAIKLING
KUWENTO NA LUMAGANAP SA PANAHONG ITO. TUTUKLASIN NATIN ANG IYONG DATI
NANG KAALAMAN SA ATING MAGIGING PAKSA SA PAMAMAGITAN NG SUMUSUNOD NA
GAWAIN.
D¥ 635Ô
GAWAIN 2.2.3: ILALAHAD KO, KILALANIN MO
Lagyan ng tsek (() ang patlang kung ang bawat aytem ay

tumutukoy tungkol sa sanaysay, ekis (X) kung ito ay
tumutukoy naman sa Maikling kuwento at asterisk (*) kung
parehong tumutukoy
__ NAGBIBIGAY NG MAHAHALAGANG sa Sanaysay at Maikling kuwento.
KAISIPAN
__ ITO AY ORIHINAL NA PANITIKAN NG MGA PILIPINO
__ NAGSISILBING ALIWAN/LIBANGAN
__ KABILANG ANG SULATING PAMPAHAYAGAN
__ MAY MGA TAUHANG NAGSISIGANAP
__ BUENAVENTURA S. MEDINA JR.
__ DEOGRACIAS A. ROSARIO
__ MICHEL DE MONTAIGNE
__ MAAARING IUGNAY SA SARILING KARANASAN AT KARANASAN NG IBANG TAO
__ GINAGAMITAN NG MASINING O MGA TAYUTAY NA MGA SALITA O PAHAYAG
NAGINGMADALI BA SA IYO ANG PAGSAGOT? KUNG HINDI, HUWAG KANG MAG-

ALALA SAPAGKAT SINUSUKAT LAMANG NATIN ANG IYONG KAALAMAN SA MAGIGING
ARALIN. ANG SUSUNOD NA BAHAGI AY MAKATUTULONG SA IYO UPANG LALO PANG
LUMAWAK ANG IYONG KAALAMAN SA PANITIKAN SA PANAHON NG KOMONWELT.
MAKATUTULONG ANG MGA GAWAIN UPANG MASAGOT MO ANG MAHALAGANG TANONG
NA “MALAYA BA SA PAGSULAT ANG MGA MANUNULAT SA PANAHON NG KOMONWELT?”
PAUNLARIN
ANG BAHAGING ITO AY MAKATUTULONG SA IYO UPANG MAUNAWAAN MO

ANG MAHAHALAGANG KAISIPAN/KONSEPTO NA SAKLAW NG ARALIN. ANG MGA AKDANG
PAMPANITIKAN NA PAG-AARALAN NATIN SA BAHAGING ITO AY SANAYSAY AT MAIKLING
KUWENTO NA SUMIBOL SA PANAHON NG KOMONWELT. MAHALAGANG MASAGOT SA
BAHAGING ITO ANG TANONG NA: “MALAYA BA SA PAGSULAT ANG MGA MANUNULAT SA
PANAHON NG KOMONWELT?” SIMULAN NATIN SA SANAYSAY. SA LAHAT NG URI NG
PANITIKAN, ANG SANAYSAY ANG SINASABING MAY PINAKAKAUNTING BILANG NG
MANUNULAT DAHIL SA MALAYO ITO SA DAMDAMIN NG MGA TAO. GAYON PA MAN,
MANANATILING ANG NILALAMAN NITO AY KAPUPULUTAN NG ARAL AT ALIW SA
MAMBABASA. SA ARALING ITO AY GAWING GABAY ANG SUMUSUNOD NA TANONG NA
MAKATUTULONG SA IYO SA MAAARI MONG MAGING TUNGUHIN SA ARALING ITO.
Mabisa bang paraan ng paglalahad Bakit mahaIaga ang iba’t ibang

ng katuwiran ang pagsulat ng paraan ng pagpapahayag sa
sanaysay? isang sanaysay?
______________________________ __________________________
______________________________ __________________________
______________________________ __________________________
______________________________ __________________________
______________________________ __________________________
______________________________ __________________________
D¥
______________________________ __________________________ 636Ô
______________________________ __________________________
__________________________
SA PAGPAPATULOY NG ARALIN AY MALALAMAN MO RIN ANG WASTONG SAGOT SA MGA
TANONG NA IYAN. IPAGPATULOY MO LAMANG ANG PAGLALAKBAY AT PAGTUKLAS SA MGA
KAALAMANG IBIBIGAY SA IYO NG MODYUL NA ITO. MULI MONG GAWIN ANG HINIHINGING
SAGOT SA SUSUNOD NA GAWAIN.
GAWAIN 2.2.1.A: KONSEPTULONG
Magbigay ng mga pantulong na konsepto na may kaugnayan sa

salitang Sanaysay na sa iyong palagay ay makatutulong upang
makabuo ng isahang konsepto para sa aralin. Gawin sa
sagutang papel.
Isahang konsepto sa salitang sanaysay

______________________________________________
SA MGA NAGING GAWAIN AY INALAM LANG NATIN KUNG GAANO NA ANG IYONG
______________________________________________
NALALAMAN SA ARALING ITO. SA PAGPAPATULOY NG IYONG PAG-AARAL, MALALAMAN
MO KUNG TAMA ANG______________________________________________
IYONG MGA SAGOT. MAKATUTULONG ANG PAGBASA SA KASUNOD
______________________________________________
NA SANAYSAY (TALUMPATI ) UPANG MAUNAWAAN ANG ARALIN, SUBALIT BAGO IYON AY
______________________________________________
MAGBIGAY KA MUNA NG IMPORMASYON TUNGKOL SA SUMULAT NG TALUMPATING
_______________
TATALAKAYIN, SI MANUEL L. QUEZON.
Kapanganakan Pamilya Mga Katangian Naiambag sa

Pilipinas
Si Manuel L. Quezon na itinuturing na Ama ng Wikang Pambansa ay nahirang na

Komisyoner ng ating bansa, may kalayaang magpahayag subalit walang kalayaang
bomoto sa U.S. House of Representatives. Ipinaglaban niya ang pagkakaroon ng
kalayaan mula sa mga Amerikano noong 1935. Nagtapos din siya ng kursong
abogasya at nakuha ang pang-apat sa pinakamataas na iskor sa pagsusulit.
MAAARI MO NANG BASAHIN ANG TALUMPATING BINIGKAS NI MANUEL L. QUEZON. ANG
TALUMPATI AY TUMUTUKOY SA ﾵ KAISIPAN ﾵ O OPINYON NG ISANG TAO NA IPINABABATID
SA PAMAMAGITAN NG ﾵ MASINING ﾵ NA PAGPAPAHAYAG PARA SA PANGKAT NA MGA TAO.
D¥ 637Ô
LAYUNIN NITONG HUMIKAYAT, TUMUGON, MANGATUWIRAN, MAGBIGAY NG KAALAMAN O
IMPORMASYON AT MAGLAHAD NG ISANG PANINIWALA. ISANG URI ITO NG
ﾵ KOMUNIKASYONG ﾵ PAMPUBLIKO NA NAGPAPALIWANAG SA ISANG PAKSA NA
BINIBIGKAS SA HARAP NG MGA TAGAPAKINIG.
BASAHIN AT UNAWAIN
WIKANG PAMBANSA
NI MANUEL L. QUEZON
HINDI KO NAIS NA KASTILA O INGLES ANG MAGING WIKA NG
PAMAHALAAN. KAILANGANG MAGKAROON NG SARILING WIKA ANG
PILIPINAS, ISANG WIKANG NAKABATAY SA ISA SA MGA KATUTUBONG WIKA.
NAGMULA ANG KARAMIHAN NG MGA SULIRANIN O PAGKUKULANG NA
KASALUKUYANG NARARANASAN DITO SA KAWALAN NG ATING SARILING WIKANG
PAMBANSA. ANG PAGNANAIS GAYAHIN ANG LAHAT NG KILOS BANYAGA KAHIT HINDI
ALAM KUNG ITO'Y MABUTI O MASAMA AY DAHIL SA ISANG KAHINAAN—ANG
KAKULANGAN NG ISANG TUNAY NA PAMBANSANG KAMALAYAN. HINDI MAAARING
MAGKAROON NG PAMBANSANG KAMALAYAN KUNG SAAN WALANG WIKANG GINAGAMIT
NG LAHAT.
NAUNAWAAN KO LAMANG KUNG GAANO KAHIRAP ANG KAKULANGAN NG WIKANG
PAMBANSA NOONG NAGING PANGULO AKO. AKO ANG PANGULO NG PILIPINAS; AKO ANG
KUMAKATAWAN SA BAYANG PILIPINAS AT SA MGA PILIPINO.
NGUNIT KAPAG AKO'Y NAGLALAKBAY SA MGA LALAWIGAN AT KINAKAUSAP ANG
AKING MGA KAPWA MAMAMAYAN, KAILANGAN KO NG TAGAPAGSALIN. NAKAKAHIYA,
HINDI BA?
SANG-AYON AKO SA PATULOY NA PAGTUTURO SA INGLES SA MGA PAARALAN AT
ITATAGUYOD KO RIN ANG PAGPAPATULOY NG KASTILA. SUBALIT DUMATING NA ANG
PANAHON UPANG MAGKAROON TAYO NG ISANG WIKANG PAMBANSA.
ANG SULIRANIN AY GUSTO NG MGA ILOKANO NA ILOKANO ANG WIKANG PAMBANSA;
ANG MGA TAGALOG, TAGALOG; ANG MGA BISAYA, BISAYA. AKO AY TAGALOG. KUNG
SASABIHIN NG MGA DALUBHASA SA IBA'T IBANG WIKANG PILIPINO NA MANGYAN ANG
KATUTUBONG WIKANG PINAKAMAINAM GAMITIN, MANGYAN ANG TATANGKILIKIN KO
HIGIT SA IBANG WIKA. TAGALOG ANG GINAGAMIT NAMIN SA PAMILYA. PERO HANDA
AKONG MAG-ARAL NG ILOKANO, BISAYA O ANUPAMANG IBANG KATUTUBONG WIKA PARA
LAMANG MAGKAROON TAYO NG WIKANG GINAGAMIT NG LAHAT.
GAWAIN 2.2.1.B: PAGLINANG NG TALASALITAAN

Pumili ng isang salita sa akdang iyong binasa, ilagay ito sa
pinakagitnang
Kahulugan kasunod na grapiko. Ibigay ang kahulugan, ang
Katangian
katangian, ang bahagi ng panalita at ang halimbawang
pangungusap. Gawin sa sagutang papel.
SALITA
Bahagi ng Panalita Halimbawang
Pangungusap
D¥ 638Ô
ISULAT ANG SUMUSUNOD NA TANONG AT ANG IYONG SAGOT SA IYONG SAGUTANG PAPEL.
SA IYONG PALAGAY, BAKIT KAILANGANG MAGKAROON NG WIKANG PAMBANSA ANG
PILIPINAS?
BIGYANG INTERPRETASYON ANG PAHAYAG NA NAKASULAT NANG PAHILIG: “KAILANGANG

MAGKAROON NG SARILING WIKA ANG PILIPINAS, ISANG WIKANG NAKABATAY SA ISA SA
MGA KATUTUBONG WIKA.”
KUNG IKAW AY NASA KATAYUAN NI DATING PANGULONG QUEZON, TULAD DIN BA NG

KANIYANG DESISYON ANG IYONG GAGAWIN UPANG MAGKAROON TAYO NG ISANG WIKANG
PAMBANSA? BAKIT?
SA KASALUKUYAN, MAKIKITA BANG MALAYA ANG MGA PILIPINO SA PAGGAMIT NG

WIKANG PAMBANSA? MAGBIGAY NG SITWASYON BATAY SA SARILING KARANASAN O NG
IBANG TAONG NAKAPALIGID SA IYO.
BILANG ISANG KABATAAN, PAANO MO MAIPAKIKITA ANG PAGPAPAHALAGA SA WIKANG

PAMBANSA?
PAKINGGAN ANG AWITING AKO’Y ISANG PINOY NI FLORANTE. ILAHAD ANG

PANGUNAHING IDEYA SA AWIT NA ITO. MAY KAUGNAYAN BA ANG AWIT NA ITO SA
TALUMPATI NI MANUEL L. QUEZON? ILAHAD ITO.
SA DAMDAMING NAMAMAYANI SA IYO TUNGKOL SA WIKA, IHAMBING ITO SA DAMDAMING

NAMAMAYANI SA AWIT.
BAKIT KAILANGANG MAGKAROON NG WIKANG PAMBANSA ANG

PILIPINAS?
NASAGOT/NAISAGAWA MO BA ANG LAHAT NG KATANUNGAN/GAWAIN? BALIKAN MONG

MULI ANG IYONG NAGING MGA SAGOT AT LIMIIN ITO SA IYONG SARILI. SA IYONG
BINASANG AKDA AY MABISANG NAILAHAD NG MAY-AKDA ANG KANIYANG KATUWIRAN
UPANG MAKAHIKAYAT, MANIWALA AT SUMANG-AYON SA KANIYA. NAPAKASARAP PAG-
ARALAN ANG WIKA LALO’T ITO AY SARILI. WALA NA NGANG TATAMIS PA SA SARILING
WIKA. KAYA NAMAN SA PANAHON NG KOMONWELT AY PINAGTIBAY ANG WIKANG
MAGIGING WIKANG PAMBANSA.
D¥ 639Ô
ANG BINASANG AKDA AY ISANG HALIMBAWA NG SANAYSAY NA NASA ANYONG
TALUMPATI. NOONG PANAHON NG KOMONWELT AY NAKATULONG ITO UPANG
MAIPAHAYAG ANG SALOOBIN NG ISANG PILIPINO SA KATAUHAN NI MANUEL L. QUEZON
NA PAHALAGAHAN ANG WIKANG SARILI NA MAG-UUGNAY SA MGA PILIPINO NOON
HANGGANG NGAYON. ANG WIKANG PAMBANSA AY ITINAGUYOD NI DATING PANGULONG
MANUEL L. QUEZON PARA SA MAS IKATATATAG AT PAGKAKAROON NG UNAWAAN NG MGA
PILIPINO.
SA BAHAGING ITO AY NAIS KONG ITANONG SA IYO KUNG HANDA KA NA BANG

MADAGDAGAN ANG IYONG KAALAMAN SA SANAYSAY? KUNG GAYON, BASAHIN ANG
KASUNOD NA MGA IMPORMASYON.
ANG SANAYSAY AY ISANG URI NG PANITIKAN NA NASA ANYONG TULUYAN NA

IPINAHAHAYAG ANG SARILING KAISIPAN, KURO-KURO, SALOOBIN AT DAMDAMIN NA
KAPUPULUTAN NG ARAL AT ALIW NG MAMBABASA.
AYON KAY ALEJANDRO G. ABADILLA, ITO’Y “PAGSASALAYSAY NG ISANG SANAY.”
ANG SANAYSAY AY ANYO NG SULATING HIRAM. NOONG 1580, ISINILANG ITO SA
PRANSIYA AT SI MICHEL DE MONTAIGNE ANG TINAGURIANG AMA. ITO AY TINAWAG
NIYANG ESSAI NA NANGANGAHULUGANG ISANG PAGTATANGKA, ISANG PAGTUKLAS, ISANG
PAGSUBOK SA ANYO NG PANULAT.
ANG DALAWANG URI NG SANAYSAY AY PORMAL AT DI-PORMAL O PAMILYAR.
NARITO ANG KANILANG PAGKAKAKILANLAN.
PORMAL
DI-PORMAL O PAMILYAR
NAGBIBIGAY NG IMPORMASYON
NAGSISILBING ALIWAN/LIBANGAN
NAGBIBIGAY NG MAHAHALAGANG KAISIPAN O KAALAMAN SA PAMAMAGITAN NG

MAKAAGHAM AT LOHIKAL NA PAGSASAAYOS SA PAKSANG TINATALAKAY
NAGBIBIGAY-LUGOD SA PAMAMAGITAN NG PAGTALAKAY SA MGA PAKSANG KARANIWAN,
PANG-ARAW-ARAW AT PERSONAL
MAINGAT NA PINIPILI ANG PANANALITA

ANG PANANALITA AY PARANG NAKIKIPAG-USAP LAMANG
ANG TONO AY MAPITAGAN

PAKIKIPAGKAIBIGAN ANG TONO
OBHEKTIBO O DI KUMIKILING SA DAMDAMIN NG MAY-AKDA

SUBHEKTIBO SAPAGKAT PUMAPANIG SA DAMDAMIN AT PANINIWALA NG MAY-AKDA
D¥ 640Ô
NGAYONG NADAGDAGAN NA ANG IYONG KAALAMAN TUNGKOL SA SANAYSAY,
MAAARI MO NG SAGUTIN AT ISAGAWA ANG MGA KAUGNAY NA GAWAIN.
GAWAIN 2.2.1.D: TUKUYIN ANG KAIBAHAN

SAGUTIN ANG TANONG NA “PAANO NAIIBA ANG SANAYSAY SA IBA PANG URI NG
PANITIKAN?” GAMITIN ANG DIYAGRAM NG HAMBINGAN AT KONTRAST SA
PAGHAHAMBING SA IBA PANG ANYO NG TULUYAN.
Sanaysay Iba pang tuluyan
Paano nagkatulad?
Paano nagkaiba sa…

URI
KATANGIAN
PAGKAKALAHAD
IBA PANG PAGPAPALIWANAG
NAUNAWAAN MO NA BA ANG ILANG BAGAY TUNGKOL SA SANAYSAY? KUNG HINDI PA

GANAP ANG IYONG PAGKAUNAWA, BASAHIN ANG ISA PANG HALIMBAWA NG SANAYSAY AT
SAGUTIN ANG KASUNOD NA MGA TANONG.
AKO AY IKAW
NI HANS ROEMAR T. SALUM
D¥ 641Ô
“AKO’Y ISANG PINOY, SA PUSO’T DIWA. PINOY NA
ISINILANG SA. ATING BANSA. AKO’Y ‘DI SANAY SA WIKANG MGA BANYAGA, AKO’Y
AKIN PINOY NA M
MATAGAL NA PANAHON NA RIN SIMULA NANG AKO AY
IPAGLABAN NI DATING PANGULONG MAUEL L. QUEZON. ANG
PAKIKIPAGLABAN NIYANG ITO AY DAAN UPANG AKO AY
UMUSBONG, GAMITIN AT TANGKILIKIN. AKO ANG SIMBOLO NG PAGKAKAKILANLAN NG
ATING BANSA, ANG PILIPINAS. AKO AY GINAGAMIT SA MARAMING SITWASYON AT
PAGKAKATAON. AH, TUNAY NGANG MALAYO NA ANG AKING NARATING BILANG ISANG
INSTRUMENTO NG KOMUNIKASYON. SA PAGLIPAS NG PANAHON AY MABILIS NA NAGING
MODERNO NA ANG ATING BANSA. MODERNONG KAGAMITAN, PAMUMUHAY, MODERNO NA
RIN PATI KABATAAN. TALAGANG ANG MGA PINOY AY HINDI NAGPAPAHULI. SUBALIT,
KASABAY NG PAGBABAGO AT PAGIGING MODERNONG ITO AY GINAWA NA RIN AKONG
MODERNO. PAKIRAMDAM KO AY BINIHISAN AKO UPANG SUMABAY SA MAKABAGONG
PANAHON. MAYROONG WIKA NG KABATAAN NGAYON, TAGLISH, MGA JEJEMON WIKA NGA.
ANG SALITANG NANAY SASABIHING MUDRA, ANG TATAY AY PUDRA. MAY MAGSASABI
RING I WANNA MAKE BILI THAT SAPATOS! HAY, KAILANGAN BANG KASABAY NG
PAGBABAGO AY PAGBABAGO SA AKIN? NASAAN NA ANG IPINAGLABANG WIKA? MGA
KABATAAN, AKO AY IKAW NA SASALAMIN SA ATING BANSA. HINDI MASAMA ANG PAG-
UNLAD AT ANG PAGBABAGO KUNG ANG PAGBABAGONG ITO AY PARA SA IKABUBUTI AT
IKAAAYOS NG KOMUNIKASYON.
SA MAKABAGONG PANAHON, GAMITIN MO AKO KUNG SA PARAAN NG IYONG WIKA ANG

IBIG MO, PILIIN LAMANG SA TAMANG PANAHON AT TAMANG SITWASYON, TIYAK NA ANG
AKING PATULOY NA PAG-UNLAD.
MGA GABAY NA TANONG

ANONG URI NG SANAYSAY ANG BINASANG AKDA. IPALIWANAG.
PANSININ ANG KASUNOD NA MGA PANGUNGUSAP NA MAY SALUNGGUHIT. ANO ANG
LAYUNIN NG MGA PANGUNGUSAP NA ITO?
Matagal na panahon na rin simula nang ako ay ipaglaban ni

dating Pangulong Mauel L. Quezon.
__________________________________________________
Sa paglipas ng panahon ay mabilis na naging moderno na ang

ating bansa
__________________________________________________
Pakiramdam ko ay binihisan ako upang sumabay sa makabagong
panahon.
__________________________________________________
Sa makabagong panahon, gamitin mo ako kung sa paraan ng

iyong wika ang ibig mo, piliin lamang sa tamang panahon at
D¥ 642Ô
tamang sitwasyon, tiyak na ang aking patuloy na pag-unlad.
__________________________________________________
MALALAMAN NATIN KUNG WASTO ANG IYONG NAGING SAGOT SA KATATAPOS NA GAWAIN
SA PAMAMAGITAN NG ILANG IMPORMASYON TUNGKOL SA IBA’T IBANG PARAAN NG
PAGPAPAHAYAG. MAY IBA’T IBANG PARAAN AT LAYUNIN ANG ISANG TAO SA KANIYANG
PAGPAPAHAYAG. UPANG LUBOS ITONG MAUNAWAAN, BASAHIN ANG NASA KAHON AT
ISAGAWA ANG GAWAING KAUGNAY NITO. HANDA KA NA BA?
Iba-iba ang paraan ng pagpapahayag, maaaring paglalahad,

paglalarawan, pagsasalaysay, at pangangatuwiran. Ang paglalahad ay may
layuning magpaliwanag. Layunin ng paglalarawan ang ipakita ang kabuuang anyo
ng tao, bagay o pook upang maipakita ang kaibahan nito sa mga kauri. Kung ang
nais ay maglahad ng mga pangyayari, pagsasalaysay ito. Pangangatuwiran kung
ito ay may layuning umakit ng iba sa pamamagitan ng pagbanggit sa mga
katuwiran.
GAWAIN 2.2.1.E: PAGBUO NG SARILING YAMAN

SUMULAT NG SARILING PAGPAPAHAYAG TUNGKOL SA ISANG BAGAY NA ITINUTURING
MONG SARILI MONG YAMAN NA MAAARING SA PARAANG PAGLALAHAD, PAGLALARAWAN,
PAGSASALAYSAY, AT PANGANGATUWIRAN. MAGKAKAROON NG PAGTATAYA SA IYONG
GINAWA SA PAMAMAGITAN NG SUMUSUNOD NA PAMANTAYAN: A.) KALINAWAN; B.)
WASTONG GAMIT NG GRAMATIKA; C.) WASTONG GAMIT NG BANTAS; D.) KAISAHAN NG
SALITA, PANGUNGUSAP AT TALATA; E.) MAKATOTOHANAN; AT F.) NAGLALAHAD,
NAGLALARAWAN, NAGSASALAYSAY O NANGANGATWIRAN (DEPENDE KUNG ANONG
PARAAN NG PAGPAPAHAYAG ANG PINILI NG MAG-AARAL).
GAWAIN 2.2.1.F: BALITA MO, ISUSULAT KO

SUMULAT NG SARILING SANAYSAY NA MAAARING SA ANYONG PORMAL O PAMILYAR MULA
SA NAPANOOD NA BAGONG BALITA SA TELEBISYON O SA MGA BALITANG
DOKUMENTARYO. GAMITIN ANG IBA’T IBANG PARAAN NG PAGPAPAHAYAG. MALAYA KANG
PUMILI NG ANUMANG PAKSA SA NAPANOOD. MAGKAKAROON NG PAGTATAYA SA IYONG
GINAWA SA PAMAMAGITAN NG SUMUSUNOD NA PAMANTAYAN: A.) KAISAHAN NG SALITA,
PANGUNGUSAP AT TALATA; B.) WASTONG GAMIT NG GRAMATIKA; C.) WASTONG GAMIT NG
BANTAS; D.) MAKATOTOHANAN; AT E.) GAMIT ANG IBA’T IBANG URI NG PAGPAPAHAYAG.
NGAYONG GANAP MO NANG NAUNAWAAN ANG ARALIN, BINABATI KITA! MULING

BALIKAN ANG IKALAWA AT IKATLONG KOLUM SA HULING BAHAGI NG ALAMIN. PUNAN
ANG MGA KOLUM NA ITO. MATAPOS ITONG MAISAGAWA AY PALALIMIN PA NATIN ANG
IYONG KAALAMAN SA TINALAKAY NA ARALIN.
D¥ 643Ô
UNA KONG NAISIP NA . ..
NATUKLASAN KO NA . . .
PATUNAY NITO ANG .Kaya
. . ang aking
kongklusyon ay:
MINSAN PA AY MAGKAROON TAYO NG PAGTATAYA SA IYONG KAALAMAN SA NAGING MGA

ARALIN SA PAMAMAGITAN NG PAGLALAGOM SA IYONG MGA NATUTUHAN.
GAWAIN 2.2.1.G: YES/NO ANALYSIS

IBIGAY ANG SARILING OPINYON TUNGKOL SA KAHALAGAHAN NG OPINYON AT
KATUWIRAN SA ISANG SANAYSAY NOONG PANAHON NG KOMONWELT.
GAWAIN 2.2.1.H: ANG MALI NOON, ITATAMA NGAYON…

Sa tulong ng reflective journal ay itala ang kabuuang
konseptong natutuhan sa aralin.
MULI, BINABATI KITA! MAAARI KA NA NGAYONG SUMUBOK SA PANGWAKAS NA GAWAIN

PARA SA ARALING ITO. GAWIN SA SAGUTANG PAPEL.
ANG LAGOM NG AKING NAGAWA SA ARALIN:
(PANITIKAN)
(WIKA)
MGA BAGO KONG NATUTUHAN SA PARAAN NG PAGLALAHAD NG KATUWIRAN GAMIT ANG

SANAYSAY:
NAUNAWAAN KO NA ANG IBA’T IBANG PARAAN NG PAGPAPAHAYAG AY:
D¥ 644Ô
ANG DATI KONG KAALAMAN NA NATUKLASAN KONG MALI SA:
(PANITIKAN)
(WIKA)
NATULUNGAN AKONG MAUNAWAAN NA
(PANITIKAN)
(WIKA)
SA AKING PALAGAY, MAGAGAMIT KO ANG KAALAMANG ITO SA PAMAMAGITAN NG:

(SA PAG-AARAL)
(SA TUNAY NA BUHAY)
BINABATI KITA! MAAARI KA NA NGAYONG SUMUBOK SA PANGWAKAS NA GAWAIN PARA

SA ARALING ITO. BASAHIN ANG TUNGKOL SA ISA SA MGA ANYO NG BALITANG
DOKUMENTARYO, ANG TINATAWAG NA MOCKUMENTARY. MAKATUTULONG ANG
IMPORMASYONG ITO PARA SA HULING BAHAGI NG ARALING ITO. UPANG MARAGDAGAN PA
ANG KAALAMAN DITO, MAKATUTULONG ANG
ﾵ HTTP://EN.WIKIPEDIA.ORG/WIKI/LIST_OF_MOCKUMENTARIES ﾵ.
Ang mockumentary ay isang uri ng pelikula o programang

pantelebisyon na kadalasang ginagamit sa pagsusuri o pagbibigay puna sa
napapanahong pangyayari at isyu sa bansa na maaaring komedya o katawa-tawa o
drama. Ito ay maaaring isang paraan ng panggagaya na maaaring ang bahagi o ang
kabuuan ay itinatanghal nang natural upang maging makatotohanan.
GAWAIN 2.2.1.I: NATUTUHAN AY ISASABUHAY…
Subukin mo na ngayon ang panghuling gawain sa araling ito.

Bilang pagtataya sa iyong natutuhan, isabuhay mo ito sa tulong
ng gawaing ito.
IKAW AY KABATAANG MAG-AARAL NA NAIMBITAHANG DUMALO SA
GAGANAPING PROGRAMA PARA SA BUWAN NG WIKANG PAMBANSA. LAYON NITONG
IPAGTANGGOL ANG WIKA NG KABATAAN SA HARAP NG MAMAMAYAN DAHIL SA HINDI
RESPONSABLENG PAGGAMIT NITO. IKAW AY MAKIKIBAHAGI SA PAGSASAGAWA NG
MOCKUMENTARY NA MAGKAKAROON NG PAGTATAYA SA PAMAMAGITAN NG: A.) MAHUSAY
NA PAGBIBIGAY NG KATUWIRAN; B.) MAKATOTOHANAN; C.) NAKAHIHIKAYAT SA
PAGBIBIGAY NG KATUWIRAN; AT D.) NAGAGAMIT ANG IBA’T IBANG PARAAN NG
PAGPAPAHAYAG.
D¥ 645Ô
MGA PAMANTAYAN SA PAGTATAYA SA GINAWANG PAGTATANGHAL NG
MOCKUMENTARY
PAMANTAYAN
10
8
6
4
2
PAMANTAYAN
MAHUSAY ANG PAGKAKALAHAD NG MGA KATUWIRAN
DI-GAANONG MAHUSAY ANG PAGKAKALAHAD NG MGA KATUWIRAN
LAHAT NG INILAHAD NA IMPORMASYON AT PAGKAKALAHAD NG PAKSA AY

MAKATATOTOHANAN.
MAY MGA IMPORMASYONG HINDI MAKATOTOHANAN ANG PAGKAKALAHAD.
NAKAHIKAYAT SA LAHAT NG MANONOOD PAGBIBIGAY NG KATUWIRAN
HINDI LAHAT NG MANONOOD AY NAHIKAYAT SA IBINIGAY NA KATUWIRAN.
NAGAMIT ANG LAHAT NG PARAAN NG PAGPAPAHAYAG.
ISA O WALANG NAGAMIT NA PARAAN NG PAGPAPAHAYAG
KABUUAN
D¥ 646Ô
INTERPRETASYON:
31 – 40 LUBOS NA KASIYA-SIYA
21 – 30 KASIYA-SIYA
11 – 20HINDI GAANONG KASIYA-SIYA
2 – 10 HUSAYAN PA
MARAHIL AY SAPAT NA ANG IYONG KAALAMAN TUNGKOL SA SANAYSAY. KUNG

MAYROON PANG HINDI MALINAW SA IYO, MAAARI MONG BALIKAN ANG NAGING
TALAKAYAN AT MGA GAWAIN. SA NAUNANG NAGING MGA GAWAIN SA NAUNANG ARALIN
NA IYONG NAPAGTAGUMPAYAN, BINABATI KITA! PAG-AARALAN NAMAN NATIN NGAYON
ANG ISA PANG URI NG PANITIKANG TULUYAN – ANG MAIKLING KUWENTO. (ARALIN 2.2)
ANG MAIKLING KUWENTO AY ISANG SANGAY NG PANITIKAN NA MASINING ANG

PAGKAKALIKHA UPANG MABISANG MAIKINTAL SA ISIP AT PUSO NG MAMBABASA ANG MGA
PANGYAYARING NAKAPALOOB DITO. INAASAHAN NA SA PAGTATAPOS NG ARALING ITO AY
MASAGOT MO ANG MGA GABAY NA TANONG UPANG IKAW AY MAKABUO NG
MAHAHALAGANG KONSEPTO PARA SA ARALIN. INAASAHANG MAKABUBUO KA NG
ADVERTISEMENT POSTER SA PAGTATAPOS NG ARALING ITO. ANG PAMANTAYAN SA
PAGTATAYA NG IYONG GAGAWIN AY BATAY SA A.) KASININGAN; B.) PAGKAMALIKHAIN;AT
C.) PAGIGING MAKATOTOHANAN.
MGA GABAY NA TANONG

PAANO NAKATULONG ANG MAIKLING KUWENTO SA MGA MANUNULAT AT SA IBA PANG
PILIPINO NOONG PANAHON NG KOMONWELT?
2. BAKIT GUMAGAMIT NG IBA’T IBANG KAYARIAN NG PANG-URI ANG ISANG

KUWENTISTA?
GAWAIN 2.2.A: KATOTOHANAN O OPINYON?

SAGUTIN ANG SUMUSUNOD NA GABAY NA TANONG SA TULONG NG FACT OR
OPINION ANALYSIS. MATUTUKLASAN MO ANG WASTONG SAGOT SA PAGPAPATULOY MO SA
ARALING ITO.
Paano nakatulong ang Maikling kuwento sa

manunulat at sa iba pang Pilipino noong
Panahon ng Komonwelt?
D¥ Bakit gumagamit ng iba’t ibang 647Ô
kayarian ng pang-uri ang isang
kuwentista sa kaniyang pagsulat?
PAHAYAG
KATOTOHANAN
O OPINYON?
PALIWANAG
SI DEOGRACIAS A. ROSARIO AY “AMA NG MAIKLING KUWENTO.”
NAKATULONG ANG MAIKLING KUWENTO SA MANUNULAT AT SA MGA PILIPINO NOONG

PANAHON NG KOMONWELT.
MAAARING BUHAY NG MANUNULAT ANG IPINAHAHAYAG SA AKDANG KANIYANG

ISINULAT.
MAYAMAN ANG MGA MANUNULAT.
HINDI MALAYA ANG MGA PILIPINONG MANUNULAT NOONG PANAHON NG KOMONWELT.
NAKATUTULONG ANG PANG-URI SA PAGLALARAWAN NG MGA KATANGIAN NG ISANG

LUGAR AT MGA TAUHAN SA AKDA.
MARAMI KA BANG NASAGOT NANG TAMA? TINGNAN SA SUSI SA PAGWAWASTO UPANG

MAKITA ANG ANTAS NG IYONG KAALAMAN SA MAGIGING PAKSA. KUNG ANG LAHAT AY
WASTO, IPINABABATID KO SA IYO ANG AKING PAGBATI. NGUNIT KUNG MARAMI ANG MALI
SA IYONG NAGING SAGOT, HUWAG KANG MAG-ALALA SAPAGKAT BAHAGI LAMANG ITO NG
PAGTATAYA AT PAGTUKLAS SA IYONG DATING KAALAMAN TUNGKOL SA PAKSA.
GAWAIN 2.2.B: KILALANIN MO

Sa bahaging ito ay alamin natin kung gaano mo kakilala ang sumusunod na mga
manunulat na Pilipino. Ibigay ang naging kontribusyon nila sa panitikang Pilipino.
D¥ 648Ô
DEOGRACIAS ROGELIO SEVERINO
A. R. REYES
ROSARIO SIKAT
NASAGUTAN MO BA NANG WASTO ANG MGA TANONG SA GAWAIN? KUNG HINDI KA

NAKATITIYAK SA IYONG MGA SAGOT, ANG PAGPAPATULOY MO SA PAGTUKLAS SA
BAHAGING ITO NG MODYUL AY MAKATUTULONG UPANG MAPALAWAK MO PA ANG
KAALAMAN TUNGKOL SA MAIKLING KUWENTO GAYON DIN NAMAN SA KAUGNAY NA WIKA
NITO, ANG KAANTASAN NG PANG-URI.
SA NAGING MGA GAWAIN AY INALAM LANG NATIN KUNG GAANO NA ANG IYONG
NALALAMAN SA ARALING ITO. SA PAGPAPATULOY NG IYONG PAG-AARAL, MALALAMAN
MO KUNG TAMA ANG IYONG MGA SAGOT. UPANG GANAP NA MAUNAWAAN ANG ARALIN,
BASAHIN AT UNAWAIN MO MUNA ANG KASUNOD NA MAIKLING KUWENTO AT PAGKATAPOS
AY SAGUTIN/GAWIN ANG MGA GAWAIN O PAGSASANAY SA BAHAGING ITO.
GAWAIN 2.2.C: PAGTUKOY SA MAAARING NILALAMAN NG AKDA
BIGYAN NG MGA KAUGNAY NA SALITA/PARIRALA/PANGUNGUSAP ANG PAMAGAT NG

BABASAHING AKDA AT ANG MAAARING NILALAMAN NITO.
Lupang
Tinubuan
BASAHIN AT UNAWAIN
LUPANG TINUBUAN
NARCISO G. REYES
ANG TREN AY TUMULAK SA GITNA NG SALI-SALIMUOT NA MGA INGAY. SIGAWAN ANG

MGA BATANG NAGTITINDA NG MGA BABASAHIN, TRIBUNE, MAMA, TRIBUNE, TALIBA?
UBOS NA PO. LIWAYWAY, BAGONG LABAS. ALINGAWNGAW NG MGA HABILINAN AT
D¥ 649Ô
PAGPAPAALAM. HUWAG MONG KALILIMUTAN, SINDO, ANG BABA MO AY SA STA. ISABEL,
TINGNAN MO ANG ISTASYON. TEMIONG, HUWAG MONG MABITIW-BITIWAN ANG SUPOT NA
IYAN. NAGKALAT ANG MGA MAGNANAKAW, MAG-INGAT KA! KAMUSTA NA LANG SA KA
UWENG. SELA, SABIHIN MONG SA MAHAL NA ARAW NA KAMI UUWI. ANG PASES MO
KIKO, BAKA MAWAGLIT. MALIGAYANG PAGLALAKBAY, GNG. ENRIQUEZ. NGUMITI KA
NAMAN, BEN, HINDI NAMAN AKO MAGTATAGAL DOON AT SUSULAT AKO ARAW-ARAW.
KAMUSTA NA LAMANG. PAALAM. PAALAM. HANGGANG SA MULI. ANG TREN AY
NABUHAY AT DAHAN-DAHANG KUMILOS. H-S-S-SS.TSUG, TSUG, TSUG.
NAIWAN SA LIKURAN NINA DANDING ANG TAKIPSILIM NG TUTUBAN, AT SILA’Y
NAPAGITNA SA MALAYANG HANGIN AT SA LIWANAG NG UMAGA.
HUMINGA NANG MALUWAG ANG KANYANG TIYA JUANA AT ANG SABI, “SALAMAT AT
TAYO’Y NAKATULAK NA RIN. KAY INIT DOON SA ISTASYON.” ANG KANYANG TIYO GORYO
AY NAKADUNGAW AT NAGMAMASID SA MGA BAHAY AT HALAMAN SA DINARAANAN.
ANG GALAW NG MAKINA NGAYON AY MABILIS NA AT TUGMA-TUGMA, TILA PINTIG NG
ISANG PUSONG WALA NANG ALINLANGAN. NAPAWING TILA ULAP SA ISIP NI DANDING ANG
GULO AT INGAY NG PAG-ALIS, AT GUMITAW ANG PAKAY NG KANILANG PAG-UWI SA
MALAWIG. NAGSASALITA NA NAMAN ANG KANYANG TIYA JUANA, “ANG NAMATAY AY
ANG TATA INONG MO, PAMANGKIN NG IYONG LOLA ASYANG AT PINSAN NAMIN NG IYONG
AMA. MABAIT SIYANG TAO NOONG SIYA’Y NABUBUHAY PA.”
SI DANDING AY SINAGIAN NG LUNGKOT, BAGAMA’T HINDI NIYA NAKITA KAILANMAN ANG
NAMATAY NA KAMAG-ANAK. ANG PAGKABANGGIT SA KANYANG AMA ANG TUMIMO SA
ILANG BAHAGI NG KANYANG PUSO, AT NAGLAPIT SA KANYANG DAMDAMIN ANG HINDI
KILALANG PATAY. NAALALA NIYA NA SA MALAWIG IPINANGANAK, LUMAKI AT NAGKAISIP
ANG KANYANG AMA. BUMALING SIYA SA KANYANG TIYA JUANA AT ITINANONG KUNG
ANO ANG ANYO NG NAYONG IYON, KUNG MAYAMAN O DUKHA, KUNG LIBLIB O MALAPIT
SA BAYAN. AT SAMANTALANG NAG-AAPUHAP SA ALAALA ANG KANYANG BUTIHING ALE
AY NABUBUO NAMAN SA ISIP NI DANDING ANG ISANG KAAYA-AYANG LARAWAN, AT
UMUSBONG SA KANYANG PUSO ANG PAMBIHIRANG PANANABIK.
SA UNANG MALAS, ANG MALAWIG AY WALANG PAGKAKAIBA SA ALINMANG NAYON SA
KALAGITNAANG LUZON. ISANG DAANG MAKITID, PALIKU-LIKO, NATATALUKAPAN NG
MAKAPAL AT MANILAW-NILAW NA ALIKABOK. MGA PUNO NG KAWAYAN, MANGGA, NIYOG
AT AKASYA. MGA BAHAY NA PAWID, LUMA NA ANG KARAMIHAN AT SUNOG SA ARAW ANG
MGA DINGDING AT BUBONG. PASALIT-SALIT, ISANG TINDAHANG HINDI MAPAGWARI KUNG
TITITIGAN SA MALAPIT. DOON AT DITO, NASISILIP SA KABILA ANG MADALANG NA HANAY
NG MGA BAHAY. AT SA IBABAW NG LAHAT, NAKANGITI AT PUNO NG NINGNING NG
UMAGA, ANG BUGHAW, MAALIWALAS AT WALANG ULAP NA LANGIT.
(WALANG MAGANDA RITO KUNDI ANG LANGIT,” ANG SABING PABIRO NG KUTSERO NG
KARITELANG SINASAKYAN NILA. PINAGLALABANAN NI DANDING ANG SULAK NG
PAGKABIGO SA KANYANG DIBDIB. (HINDI PO NAMAN,” ANG MARAHAN NIYANG TUGON.
NAISALOOB NIYANG SA MGA NAYONG TULAD NITO ISINILANG AT NAGSILAKI SINA DEL
PILAR, AT IBA PANG BAYANI NG LAHI, AT SA GAYONG MGA BUKID NAGTINING ANG DIWA
NG KABAYANIHAN NG HIMAGSIKAN LABAN SA MGA KASTILA. ANG ALAALANG IYON AY
NAKAAALIW SA KANYA, NAGBIGAY NG BAGONG ANYO SA LAHAT NG BAGAY SA PALIGID-
LIGID.
D¥ 650Ô
KAYRAMI PALA NIYANG KAMAG-ANAK DOON. HINDI MAPATID-PATID ANG PAGPAPAKILALA
NG KANYANG TIYA JUANA. SILA ANG IYONG LOLO TASYO, AT SILA ANG IYONG LOLA
INES. ANG MGA PINSAN MONG JUAN, SELING, MARYA AT ASYAS.
ANG IYONG NANA BITO. ANG IYONG TATA ENTENG. YUKOD AT NGITI RITO, HALIK
NG KAMAY ROON. MGA KAMAG-ANAK NA MALAPIT AT MALAYO, TUNAY AT HAWA
LAMANG, MATATANDA AT MGA BATA. ANG LAHAT YATA NG TAO SA BAHAY, BUHAT SA MGA
NANGASAPUNO NG HAGDAN HANGGANG SA NANGASALOOB AY PAWANG KAMAG-ANAK NI
DANDING. (MABUTI NA LAMANG AT LIKAS NA SARAT ANG ILONG KO,” ANG NAISALOOB
NIYA. (KUNG HINDI AY PULPOL NA MARAHIL NGAYON.”
SAPAGKAT SILA LAMANG ANG NAGSIPANGGALING SA MAYNILA, SA PAGTITIPONG IYON AY
NAPAKO KINA DANDING ANG PANSIN NG LAHAT. UMUGONG ANG KAMUSTAHAN. ANG
BALANA AY NAGTANONG KAY DANDING NG KUNG ANO ANG LAGAY NG KANYANG AMANG
MAY SAKIT AT NG KANYANG INANG SIYA NA LAMANG NGAYONG BUMUBUHAY SA
KANILANG MAG-ANAK. SINULYAPAN NG KANYANG TIYA JUANA SI DANDING AT SINIKAP
NA SALUHIN ANG MGA TANONG. BANTAD NA SIYA SA PAGKAMARAMDAMIN NG KANIYANG
PAMANGKIN AT ALAM NIYANG ANG KASAWIAN NG AMA NITO AY TALUSALING NA SUGAT
SA PUSO NITO. NGUNIT HINDI NIYA MAUNAHAN NG PAGTUGON SI DANDING NA TILA
MAGAAN NGAYON ANG BIBIG AT PALAGAY NA ANG LOOB SA PILING NG MGA KAMAG-
ANAK NA NGAYON LAMANG NAKILALA.
ISANG MANIPIS NA DINDING NG SAWALI ANG TANGING NAKAPAGITAN SA BULWAGAN AT
SA PINAKALOOB NG BAHAY, NA SIYANG KINABUBURULAN NG PATAY. AT SA BUKAS NG
LAGUSAN, NA NAPAPALAMUTIHAN SA MAGKABILANG PANIG NG MGA PUTING KURTINANG
SALO NG PINAGBUHOL NA MGA LASONG ITIM, AY WALANG TIGIL ANG PAGYAYAO’T DITO
NG MGA TAONG NAKIKIRAMAY SA MGA NAMATAYAN AT NAGMAMASID SA BANGKAY.
NGUNIT PAGPASOK NA PAGPASOK NI DANDING AY NAG-IBA ANG KANYANG PAKIRAMDAM.
NAPAWI SA KANYANG PANDINIG ANG ALINGAWNGAW SA LABAS, AT DUMAMPI SA
KANYANG PUSO ANG KATAHIMIKAN NG KAMATAYAN. DAHAN-DAHAN SIYANG LUMAPIT SA
KABAONG, AT PINAGMASDAN ANG MUKHA NG BANGKAY. MAPUTI, KAAYA-AYA ANG
BUKAS, ISANG MUKHANG NAGBABANDILA SA KATAPATAN AT KAGITINGAN. NABAKAS NI
DANDING ANG LAPAD NG NOO, SA MGA MATANG HINDI GANAP ANG PAGKAKAPIKIT, AT SA
HUGIS NG ILONG, ANG BAHAGYANG PAGKAKAHAWIG SA KANYANG AMA. BIGLA SIYANG
NAKARAMDAM NG AWA AT LUNGKOT.
"HINDI MO PA NABABATI ANG NANA MARYA MO,” ANG MARAHANG PAALALA NG
KANYANG TITA JUANA. (AT ANG PINSAN MONG SI BINING,” ANG PABULONG PANG HABOL.
HUMALIK NG KAMAY SI DANDING SA ASAWA NG YUMAO, AT NAUPO SA TABI NI BINING,
NGUNIT WALA SIYANG NASABING ANUMAN. PUNO ANG KANYANG PUSO. PAGKARAAN NG
ILANG SANDALI AY UMABOT SIYA NG ISANG ALBUM SA MESANG KALAPIT, BINUKSAN
IYON, AT PINAGMUNI-MUNI ANG MAHIWAGA AT MAKAPANGYARIHANG KAUGNAYAN NG
DUGO NA NAGBUBUKLOD NG MGA TAO.
PAGKAKAIN NG TANGHALIAN AY NANAOG SI DANDING AT NAGTUNGO SA BUKID SA MAY
LIKURAN NG BAHAY. NAKARAAN NA ANG PANAHON NG PAGGAPAS, AT NAIMANDALA NA
ANG ANI. MALINIS ANG HUBAD NA LUPA, NA NAGLALATANG SA INIT NG ARAW. NAUPO SI
DANDING SA ILALIM NG ISANG PULUTONG NG MGA PUNONG KAWAYAN, AT NAGMASID SA
PALIGID-LIGID.
HINDI KALAYUAN, SA GAWING KALIWA NIYA, AY NAROON ANG KANYANG LOLO TASYO
NA NAGKAKAYAS NG KAWAYAN. ANG TALIM NG MATANDA AY TILA HIYAS NA KUMIKISLAP
D¥ 651Ô
SA ARAW. TUMINDIG SI DANDING AT LUMAPIT SA MATANDA. SI LOLO TASYO ANG UNANG
NAGSALITA.
(KAPARIS KA NG IYONG AMA,’ ANG WIKA NIYA.
(BAKIT PO?”
(BALISA KA SA GITNA NG KARAMIHAN; IBIG MO PA ANG NAG-IISA.”
(MAY MGA SANDALI PONG KAILANGAN NG TAO ANG MAPAG-ISA.”
(GANYAN DIN SIYA KUNG MAGSALITA, BATA PA’Y MAGULANG NA ANG ISIP.”
(NASAKSIHAN PO BA NINYO ANG KANYANG KABATAAN?”
(NASAKSIHAN!’ NAPAHALAKHAK SI LOLO TASYO. (ANG BATANG ITO! AKO ANG
NAGBAON NG INUNAN NG AMA MO. AKO ANG GUMAWA NG MGA UNA NIYANG LARUAN.
NAULILA AGAD SIYA SA AMA.”
TUMAYONG BIGLA SI LOLO TASYO AT ITINURO NG ITAK ANG HANGGANAN NG BUKID.
(DOON SIYA MALIMIT MAGPALIPAD NG SARANGGOLA NOONG BATA PA SIYANG MUNTI. SA
KABILANG PITAK SIYA NAHULOG SA KALABAW, NANG MINSANG SUMAMA SIYA SA AKIN SA
PAG-ARARO. NASAKTAN SIYA NOON, ANG AKALA KO’Y HINDI SIYA TITIGIL SA KAIIYAK.”
LUMINGON ANG MATANDA AT TININGALA ANG PUNONG MANGGA SA KANILANG LIKURAN.
(SA ITAAS NG PUNONG ITO PINAAKYAT KO AT PINAGTAGO ANG AMA MO ISANG HAPON,
NOONG KAINITAN NG HIMAGSIKAN, NANG MABALITAANG MAY MGA HURAMENTADONG
KASTILA NA PAPARITO. AT DOON, SA KINAUUPUAN MO KANINA, DOON NIYA ISINULAT
ANG KAUNA-UNAHAN NIYANG TULA - ISANG MAIKLING PAPURI SA KAGANDAHAN NG ISA
SA MGA DALAGANG NAKILALA NIYA SA BAYAN. MAY TAGONG KAPILYUHAN ANG AMA
MO.”
NAPANGITI SI DANDING. (ANG DALAGA PO BANG IYAN ANG NAGING SANHI NG
PAGKAKALUWAS NIYA SA MAYNILA?”
(OO,” NATIGILAN SI LOLO TASYO NA TILA NALALASAP SA ALAALA ANG MGA NANGYARI.
(NAHULI SILA SA TABI NG ISANG MANDALA NG PALAY.”
(NAHULI PO?”
(OO – SA LIWANAG NG ILANG AANDAP-ANDAP NA BITUIN.”
MARAMI PANG IBIG ITANONG SI DANDING, NGUNIT NAALALA NIYA ANG PATAY AT ANG
MGA TAO SA BAHAY; BAKA HINAHANAP NA SIYA. UNTI-UNTING PINUTOL NIYA ANG PAG-
UUSAP NILA NI LOLO TASYO, AT INIWAN ANG MATANDA SA MGA ALAALA NITO.
(ANO ANG PINANOOD MO SA BUKID?” ANG USISANG BIRO NG ISA SA MGA BAGONG
TUKLAS NIYANG PINSAN.
(ANG ARAW,” ANG TUGON NI DANDING, SABAY PIKIT NG MGA MATA NIYANG NANINIBAGO
AT HINDI HALOS MAKAKITA SA AGAW-DILIM NA TILA NAKALAMBONG SA BAHAY.
ANG LIBINGAN AY NASA GILID NG SIMBAHAN, BAGAY NA NAGPAPAGUNITA KAY DANDING
NG SUMPA NG DIYOS KAY ADAN SA MGA ANAK NITO, AT NG MALUNGKOT AT BATBAT-
SAKIT NA PAGKAKAWALAY NILA, NA KAMATAYAN LAMANG ANG LUBUSANG
MAGWAWAKAS. NAGUNITA NIYA NA SA MALIIT NA BAKURANG ITO NG MGA PATAY NA
NAKAHIMLAY ANG ALABOK NG KANYANG NINUNO, ANG ABANG LABI NG KATIPUNAN, NG
MGA PAG-ASA, PAG- IBIG, LUMBAY AT LIGAYA, NG PALALONG MGA PANGARAP AT MGA
PAGKABIGO NA SIYANG PUMANA SA KANYA NG KANYANG ANGKAN. MAGAAN ANG
PAGYAPAK NI DANDING SA MALAMBOT NA LUPA, AT SINIKAP NIYANG HUWAG MASALING
MAGING ANG PINAKAMALIIT NA HALAMAN.
HANDA NA ANG HUKAY. WALA NA ANG NALALABI KUNDI ANG PAGHULOG AT
PAGTATABON SA KABAONG. NGUNIT NG HULING SANDALI AY BINUKSANG MULI ANG TAKIP
D¥ 652Ô
SA TAPAT NG MUKHA NG BANGKAY, UPANG ITO’Y MINSAN PANG MASULYAPAN NG MGA
NAULILA. NABASAG ANG KATAHIMIKAN AT NAGHARI ANG IMPIT NA MGA HIKBI AT ANG
MGA PIPING PANANGIS NA HIGIT NA MAKADUROG-PUSO KAYSA MAINGAY NABASAG ANG
KATAHIMIKAN AT NAGHARI ANG IMPIT NA MGA HIKBI AT ANG MGA PAG-IYAK. PINAGTIIM
NI DANDING ANG KANYANG MGA BAGANG, NGUNIT SA KABILA NG KANYANG PAGTITIMPI
AY NARAMDAMAN NIYANG NANGINGILID ANG LUHA SA KANYANG MGA MATA.
SANDALING NAG-ULAP ANG LAHAT NG KANYANG PANINGIN. NILUNOD ANG KANYANG
PUSO NG MATINDING DALAMHATI AT NG MALABONG PAKIRAMDAM NA SIYA MAN AY
DUMARANAS NG ISANG URI NG KAMATAYAN. BALISA AT NAGSISIKIP ANG DIBDIB NG
DAMDAMING ITO, SI DANDING AY DAHAN-DAHANG LUMAYO AT NAGPAUNANG BUMALIK
SA BAHAY.
IBIG NIYANG MAPAG-ISA KAYA’T NANG MAKITA NIYANG MAY TAONG NAIWAN SA BAHAY
AY PATALILIS SIYANG NAGTUNGO SA BUKID. LUMULUBOG NA ANG ARAW, AT
NAGSISIMULA NANG LUMAMIG ANG HANGIN. ANG ABUHING KAMAY NG TAKIPSILIM AY
NAKAAMBA NA SA HIMPAPAWID. TUMIGIL SI DANDING SA TABI NG PULUTONG NG MGA
KAWAYAN AT PINAHID ANG PAWIS SA KANYANG MUKHA AT LIIG.
ANG KAPAYAPAAN NG BUKID AY TILA KAMAY NG ISANG INANG HUMAHAPLOS SA NAG-
IINIT NA NOO NI DANDING. HUMINGA SIYA NANG MALALIM, UMUPO SA LUPA, AT IPINIKIT
ANG MGA MATA. DAHAN-DAHANG INUNAT NIYA ANG KANYANG MGA PAA, ITINUKOD SA
LUPA ANG MGA PALAD; TUMINGALA AT BINAYAANG MAGLARO SA LIGALIG NIYANG
MUKHA ANG BANAYAD NA HANGIN.
KAY LAMIG AT KAY BANGO NG HANGING IYON.
UNTI-UNTI SIYANG PINANAWAN NG LUMBAY AT AGAM-AGAM, AT NATIWASAY ANG PAGOD
NIYANG KATAWAN. SA KAPIRASONG LUPANG ITO, NA SIYANG SINILANGAN NG AMA NIYA,
AY NAPANATAG ANG KANYANG PUSO.
PALAKAS NANG PALAKAS ANG HANGIN, NA NAGTATAGLAY NG AMOY NG LUPA AT KAY
BANGO NG NAKAMANDALANG PALAY! NAALALA NI DANDING ANG MGA KUWENTO NI
LOLO TASYO TUNGKOL SA KANYANG AMA, AT SIYA’Y NAPANGITI NANG LIHIM. ANG
PAGSASARANGGOLA SA BUKID, ANG PAGKAHULOG SA KALABAW, DALAGA SA BUNTON NG
PALAY, ANG LAHAT AY NANANARIWA SA KANYANG GUNITA. TUMAWA NANG MARAHAN SI
DANDING AT PINAG-IGI PANG LALO ANG PAGKAKASALAMPAK NIYA SA LUPA. TILA ISANG
PUNONG KABABAON DOON ANG MGA UGAT, SIYA’Y NAKARAMDAM NG PAGKAKAUGNAY
SA BUKID NA MINSA’Y NADILIG NG MGA LUHA AT UMALINGAWNGAW SA MGA HALAKHAK
NG KANYANG AMA.
SA SANDALING IYON AY TILA HAWAK NI DANDING SA PALAD ANG LIHIM NG TINATAWAG
NA PAG-IBIG SA LUPANG TINUBUAN. NAUUNAWAAN NIYA KUNG BAKIT ANG
PAGKAKATAPON SA IBANG BANSA AY NAPAKABIGAT NA PARUSA, AT KUNG BAKIT ANG
MGA NAWAWALAY NA ANAK AY SUMASALUNGA SA BAGYO AT BAHA MAUWI LAMANG SA
INA NG BAYAN. KUNG BAKIT WALANG ATUBILING NAGHAIN NG DUGO SINA RIZAL AT
BONIFACIO.
SA KABILA NG MGA MAGIGITING NA PANGUNGUSAP NG PAMBIHIRANG MGA
PAGMAMALASAKIT, AT NG KAMATAYAN NG MGA BAYANI AY NASULYAPAN NI DANDING
ANG KAPIRASONG LUPA, NA KINATITIRIKAN NG KANILANG MGA TAHANAN,
KINABUBUHAYAN NG KANILANG MGA KAMAG-ANAK, KASALO SA KANILANG MGA LIHIM
AT NAGTATAGO NA PAMANA NG KANILANG MGA ANGKAN. MULI SIYANG NAPANGITI.
D¥ 653Ô
SA DAKO NG BAHAY AY NAKARINIG SIYA NG MGA TINIG, AT NAUULINIGAN NIYANG
TINATAWAG ANG KANYANG PANGALAN. DAHAN-DAHAN SIYANG TUMAYO. GABI NA,
KAGAT NA ANG DILIM SA LAHAT NG DAKO. WALANG BUWAN AT MAY KADILIMAN ANG
LANGIT. NGUNIT NABABANAAGAN PA NIYA ANG DULO NG MGA KAWAYANG NAKAPANOOD
NG PAGLIKHA NG UNANG TULA NG KANYANG AMA, AT ANG ILANG AANDAP-ANDAP NA
BITUING SAKSI NG UNANG PAG-IBIG NITO.
NAIBIGAN MO BA ANG KUWENTONG BINASA? SUBUKIN NATIN ANG IYONG KAKAYAHAN

SA PAG-UNAWA. GAWIN ANG SUMUSUNOD NA MGA GAWAIN.
GAWAIN 2.2.D: PAGLINANG NG TALASALITAAN

IBIGAY ANG KAHULUGAN NG SUMUSUNOD NA SALITA. PAGKATAPOS, IBIGAY KUNG
ANONG BAHAGI NG PANALITA ITO, AT GAMITIN SA PANGUNGUSAP ANG MGA IBINIGAY NA
KAHULUGAN.
SALITA MULA SA ARALIN

KAHULUGAN
BAHAGI NG PANALITA
PANGUNGUSAP
PINAGMUNI-MUNI
AGAW-DILIM
PIPING PANANGIS
SUMASALUNGA
MAKADUROG-PUSO
D¥ 654Ô
GAWAIN 2.2.E: SA ANTAS NG IYONG PAG-UNAWA
ISULAT ANG SUMUSUNOD NA TANONG AT ANG IYONG SAGOT SA IYONG SAGUTANG
PAPEL.
1. ILARAWAN ANG NAYON NG MALAWIG. IBIG MO BANG MARATING ANG NAYON NA

ITO? BAKIT?
BAKIT LUMUWAS SI DANDING SA MALAWIG?
ILAHAD ANG MGA KAUGALIAN NG MGA TAGA-MALAWIG. NAKIKITA PA BA ITO SA

KASALUKUYAN? MAGBIGAY NG MGA PATUNAY.
KAUGALIAN NG MGA TAGA-MALAWIG
NAKIKITA PA BA SA KASALUKUYAN? (OO/HINDI)
PATUNAY NA NAKIKITA/HINDI NA NAKIKITA SA KASALUKUYAN
ANG MALAWIG AY ISANG LALAWIGAN. IHAMBING ANG PAMUMUHAY RITO AT SA

LUNGSOD. ALIN ANG NAIS MONG MAGING TIRAHAN? BAKIT?
Paraan ng Paraan ng
Pamumuhay sa Pamumuhay sa
Lalawigan Lungsod
Dahilan:
D¥ 655Ô
SA IYONG PALAGAY, NANAISIN BA NI DANDING NA MANATILI NA LAMANG SA LUPANG
TINUBUAN NG KANIYANG AMA KAYSA ANG BUMALIK SA SIYUDAD NA KANIYANG
KINALAKHAN? MAGBIGAY NG MGA PATUNAY SA PAMAMAGITAN NG PAGLALAHAD SA
BAHAGING NAGPAPATUNAY NITO.
NANAISIN MO PA BANG BUMALIK SA IYONG TINUBUANG LUPA KUNG MAGANDA NA ANG

IYONG BUHAY SA IBANG BAYAN O BANSA? BAKIT?
BILANG MAG-AARAL, PAANO MO MAIPAKIKITA ANG IYONG PAGMAMAHAL AT

PAGMAMALASAKIT SA SARILING BAYAN?
ANG BINASA AT TINALAKAY NA AKDA AY ISANG HALIMBAWA NG MAIKLING KUWENTO.

ALAM MO BA KUNG ANO ANG MAIKLING KUWENTO? BAKIT KAYA ITO PATULOY NA
PINAG-AARALAN MULA NOONG PANAHON NG PANANAKOP HANGGANG SA KASALUKUYAN?
BASAHIN ANG KASUNOD NA MGA IMPORMASYON TUNGKOL SA MAIKLING KUWENTO AT
PAGKATAPOS AY GAWIN MO ANG KASUNOD NA MGA GAWAIN.
ANG MAIKLING KUWENTO

ANG MAIKLING KUWENTO O MAIKLING KATHA AY NILILIKHA NANG MASINING UPANG
MABISANG MAIKINTAL SA ISIP AT DAMDAMIN NG MAMBABASA ANG ISANG PANGYAYARI
TUNGKOL SA BUHAY NG TAUHAN O NG LUGAR NA PINANGYARIHAN NG MAHAHALAGANG
PANGYAYARI. TAGLAY NITO ANG PAGKAKAROON NG (1) IISANG KAKINTALAN; (2) MAY
ISANG PANGUNAHING TAUHANG MAY MAHALAGANG SULIRANING KAILANGANG BIGYAN
NG SOLUSYON; (3) TUMATALAKAY SA ISANG MADULANG BAHAGI NG BUHAY, (4) MAY
MAHALAGANG TAGPUAN, (5) MAY KAWILIHAN HANGGANG SA KASUKDULAN NA KAAGAD
SUSUNDAN NG WAKAS.
ISA SA MGA URI NG MAIKLING KUWENTO AY ANG KUWENTO NG KATUTUBONG KULAY

– ANG BINIBIGYANG DIIN AY ANG TAGPUAN, ANG KAPALIGIRAN NG ISANG POOK, ANG
PAMUMUHAY, ANG MGA KAUGALIAN AT MGA GAWI SA LUGAR NA BINIBIGYANG-DIIN SA
KUWENTO.
UPANG MATIYAK NA NAUNAWAAN MO ANG MAIKLING KUWENTO, SUBUKING SAGUTIN O

GAWIN ANG MGA KAUGNAY NA GAWAIN O PAGSASANAY SA MAIKLING KUWENTO.
D¥ 656Ô
SA IYONG PALAGAY, PAANO NAKATULONG ANG MAIKLING KUWENTO SA MGA
MANUNULAT AT SA IBA PANG PILIPINO NOONG PANAHON NG KOMONWELT AT MAGING SA
KASALUKUYAN?
ANONG URI NG MAIKLING KUWENTO ANG BINASANG ARALIN? PATUNAYAN.
GUMAWA NG BALANGKAS NG KUWENTO NG KATUTUBONG KULAY. MAAARING KUWENTO

TUNGKOL SA IYONG SARILING BAYAN O KUWENTO NG IYONG PABORITONG LUGAR NA
NAPASYALAN. GAWING GABAY ANG KASUNOD NA PORMAT. GAWIN SA PAPEL.
Pamagat Solusyon
May-akda
Mga Tauhan
Suliranin
MULA SA GINAWANG BALANGKAS AY BUMUO NG SARILING MAIKLING KUWENTO. I-POST

ITO SA IYONG FB ACCOUNT AT PABIGYANG PUNA (Wakas
LIKE O DISLIKE) ITO SA MGA KAMAG-
ARAL O KAIBIGAN. KUNG WALA NAMANG FB ACCOUNT, PABIGYANG PUNA ITO SA KANILA
SA PAMAMAGITAN NG PAGLALAGAY NG TSEK (() SA PANGKAT NG MGA BITUING NAPILI.
PABIGYANG PALIWANAG KUNG BAKIT ITO ANG KANILANG PUNA SA IYONG LIKHA.
(((((((
NAPAKAHUSAY
(((((
MAHUSAY
(((
D¥ 657Ô
MAY KAUNTING HUSAY
(
NANGANGAILANGAN NG MALAKING PAGBABAGO
MALAKI ANG TULONG NG MAIKLING KUWENTO UPANG LALO PANG SUMIGLA AT TUMAAS
ANG KATAYUAN NG PANITIKAN SAPAGKAT WIKANG PAMBANSA ANG GINAMIT NA
MIDYUM SA PAGSULAT, DUMAMI ANG MANUNULAT, NAGKAROON NG IBA’T IBANG
PAMAMARAAN NG PAGKUKUWENTO AT ANG MGA PAKSANG DATING HINDI NAISUSULAT AY
NABIGYAN NG PANSIN. INAASAHAN KONG NAUNAWAAN MO NA ANG ATING ARALIN.
PALALIMIN PA NATIN ANG IYONG KAALAMAN SA PAMAMAGITAN NG PAG-AARAL SA
KAUGNAY NA WIKA NG ATING ARALIN – ANG KAYARIAN NG
Ugnay- PANG-URI. BASAHIN ANG MGA IMPORMASYON TUNGKOL DITO.
Wika
ANG PANG-URI
ANG PANG-URI AY SALITANG NAGLALARAWAN TUNGKOL SA
PANGNGALAN AT PANGHALIP. MARAMING PARAAN UPANG
MAGLARAWAN.
MAAARING SA PAMAMAGITAN NG PAGGAMIT NG KAYARIAN NG PANG-URI. ANG MGA
ITO AY ANG PAYAK, MAYLAPI, INUULIT AT TAMBALAN.
PAYAK ANG PANG
Sa -buhay,
URI KUNG kailangang
BINUBUO maging
LAMANGpusong mamon kaUGAT
NG SALITANG .
sa mga
HALIMBAWA: GANDA ,
taong nangangailangan ng tulong. Hindi mahalaga ang
TALINO BAGO
MAYLAPI KUNG kasikatan
ANG SALITANGdahil sa yaman, sikat na sikat
NAGLALARAWAN AY ka nga kungNG SALITANG–UGAT AT
BINUBUO
PANLAPI. hindi mo naman alam ibahagi sa iyong kapwa, balewala
HALIMBAWA: MAGANDA
rin. Maging , MATALINO
matulungin, MAKABAGO
at hindi dapat maging palalo,
INUULIT KUNGiyan
ANGdapat
SALITANGang maging panuntunanAY
NAGLALARAWAN sa INUULIT
buhay ngANG
mgaISANG BAHAGI NITO O
- .
taong biniyayaan ng Panginoon ng maraming bagay.
ANG BUONG SALITANG UGAT
HALIMBAWA: KAYGANDA
Hindi dapat-GANDA tapakan , MATALINONG
ang mga taong -MATALINO
may buhay-
TAMBALAN KAPAG
alamang, sa taimtim na panalangin sa MAGKAIBANG
ITO AY BINUBUO NG DALAWANG Dakilang SALITANG PINAGSAMA
O PINAGTAMBALLumikha,
NA MAAARING mababago rin ang mahirap
MAGKAROON nilang buhay.KAHULUGAN.
NG PANGALAWANG
HALIMBAWA: BALAT - , -
Kaysarap sa pakiramdam ang tumulong sa kapwa.
SIBUYAS UTAK MATSING
Magiging magaang-magaan ang pakiramdam kung ikaw
UPANG ay magiging
MATIYAK NATIN ANGdaan
IYONG PAG-UNAWA
sa pagtupad sa kanilang
TUNGKOL SA PANG-URI, BASAHIN ANG
simpleng
SA AT SAGUTIN ANG KASUNOD NA MGA TANONG TUNGKOL DITO.
pangarap.
KASUNOD NA TEKSTO
D¥ 658Ô
SURIIN ANG MGA SALITANG MAY SALUNGGUHIT SA BINASANG TEKSTO. ITALA ANG MGA
ITO SA ILALIM NG ANGKOP NA KAYARIAN NG PANG-URI.
PAYAK
MAYLAPI
INUULIT
TAMBALAN
MULA SA MGA LARAWAN SA IBABA, PUMILI NG ISA. SUMULAT NG KOMPOSISYON

TUNGKOL DITO NA NAGLALARAWAN GAMIT ANG IBA’T IBANG KAYARIAN NG PANG-URI.
BAKIT GUMAGAMIT NG IBA’T IBANG KAYARIAN NG PANG-URI ANG ISANG KUWENTISTA?
KUMUSTA? NAISAGAWA MO BA ANG LAHAT NG GAWAIN? TUNAY NA NAKATUTULONG ANG

MGA KAYARIAN NG PANG-URI UPANG MAS MABISANG MAILARAWAN ANG TAGPUAN, MGA
TAUHAN AT MGA PANGYAYARI SA AKDA. NGAYONG NATAPOS MO NA ANG MGA GAWAING
PAMPANITIKAN AT PANGGRAMATIKA, SUBUKIN NAMAN NATING MAGKAROON NG
PAGTATAYA SA IYONG PAG-UNAWA SA MAHAHALAGANG KONSEPTONG NAKAPALOOB SA
D¥ 659Ô
ARALIN. SAGUTIN ANG TANONG UPANG MATAYA ANG IYONG PAG-UNAWA SA NAGING
ARALIN.
NATUTUWA AKO AT MALAPIT KA NA SA HAGDANAN NG

TAGUMPAY. KAUNTING SIKAP PA AT MAKAKAMIT MO NA
ANG BANDILA NG TAGUMPAY. NAKITA MO NA ANG
KAHALAGAHAN NG MAIKLING KUWENTO. SA
PANAHON NG KOMONWELT AY MALAYA ANG MGA
MANUNULAT NA IPAHAYAG ANG KANILANG SALOOBIN,
DAMDAMIN AT IDEYA. KASAMA NG KALAYAAN SA
PAGPAPAHAYAG NG MGA ITO ANG KALAYAAN SA PAGGAMIT NG
SARILING WIKA SA KANILANG MGA AKDA.
PAGKATAPOS MONG MAUNAWAAN ANG MAIKLING
KUWENTO, MAGKAROON PA TAYO NG PAGTATAYA SA GAWAING SUSUBOK SA IYONG PAG-
UNAWA SA ARALIN. BASAHIN ANG KASUNOD NA SITWASYON AT IHANDA ANG SARILI SA
PAGSASAGAWA NITO. NANINIWALA AKO SA IYONG KAKAYAHAN KAYA’T HALIKA NA!
GAWAIN 2.2.F: PROUD TO BE KABARANGAY!
MAGKAKAROON NG PANAUHIN SA INYONG LUGAR DAHIL SA NALALAPIT NA
PAGDIRIWANG NG KAPISTAHAN. BILANG SK CHAIRMAN NG INYONG BARANGAY, IKAW AY
NAATASANG I-PROMOTE ANG INYONG LUGAR SA INAASAHANG MGA PANAUHIN NA
PUNONG-LALAWIGAN, PUNONG-BAYAN AT IBA PANG POLITIKO, MGA TURISTA AT MGA
KABARANGAY SA PAMAMAGITAN NG PAGGAWA NG ADVERTISEMENT POSTER. ANG IYONG
LIKHA AY MAGKAKAROON NG PAGTATAYA BATAY SA: A.) PAGIGING MASINING; B.)
PAGIGING MALIKHAIN; C.) HUSAY SA PAGPAPALIWANAG; AT C.) PAGIGING
MAKATOTOHANAN.
MGA PAMANTAYAN SA PAGMAMARKA NG ADVERTISEMENT POSTER

NAPAKAHUSAY
MAHUSAY
MAHUSAY-HUSAY
KAILANGAN PANG PAUNLARIN
NATUGUNAN ANG LAHAT NG PANGANGAILANGAN SA NILALAMAN AT MEKANIKS

NATUGUNAN ANG LAHAT NG PANGANGAILANGAN SA NILALAMAN AT MEKANIKS
NATUGUNAN ANG ILANG PANGANGAILANGAN
NATUGUNAN ANG ILANG PANGANGAILANGAN
GANAP AT EPEKTIBONG NAIHATID ANG MENSAHE

EPEKTIBONG NAIHATID ANG MENSAHE
D¥ 660Ô
NAHIRAPANG MAIHATID ANG MENSAHE
WALANG GAANONG NAIHATID NA MENSAHE
NAPAKAHUSAY AT HIGIT SA INAASAHANG ELEMENTONG DISPLAY NA BISWAL

NAKAAAKIT ANG DISPLAY NA BISWAL
KATAMTAMAN ANG PANG-AKIT NA DISPLAY
WALANG ORGANISASYON AT KAAYUSAN ANG DISPLAY NA BISWAL
NAIPALIWANANG NANG MAAYOS AT WASTO ANG POSTER.

NAIPALIWANAG NANG MAAYOS ANG POSTER
HINDI GAANONG MALINAW ANG PAGPAPALIWANAG
HINDI MALINAW ANG PAGPAPALIWANAG
NGAYON AY NATALAKAY NA NATIN ANG SANAYSAY AT MAIKLING KUWENTO, MGA

PANITIKANG MAGING SA KASALUKUYAN AY DAPAT NA BIGYANG-PANSIN. BALIKAN ANG
NAGING MGA GAWAIN AT IHAMBING ANG IYONG UNANG IDEYA SA NAGING TAKBO NG
TALAKAYAN. ILAN SA IYONG MGA IDEYA ANG WASTO? KUNG HALOS LAHAT AY NAKUHA
MO NANG TAMA, BINABATI KITA. KUNG HINDI NAMAN AY MAYROON KA PANG
PAGKAKATAON UPANG MAIWASTO ITO. ALAM MO NA ANG MAHAHALAGANG IDEYA SA
ARALING ITO, PALALIMIN PA NATIN ANG KAALAMANG ITO SA SUSUNOD NA BAHAGI.
ANG LAYUNIN MO SA BAHAGING ITO AY PALALALIMIN PA ANG IYONG PAG-UNAWA

SA MAHAHALAGANG KONSEPTONG NAKAPALOOB SA ARALING ITO – ARALIN 2.2: ANG
PANITIKAN SA PANAHON NG KOMONWELT. MAY ILAN PANG GAWAIN NA
PAGTUTULUNGAN NATING GAWIN AT SAGUTIN UPANG SA GAYO’Y MATIYAK KO NA WALA
KA NANG MALING PAG-UNAWA SA NILALAMAN NG ARALING ITO.
GAWAIN 2.3: KKK (KATUWIRAN KO’Y KAILANGAN)
SA NAKARAANG ARALIN AY NATUTUHAN MO ANG IBA’T IBANG PARAAN NG

PAGPAPAHAYAG. ISA NA RITO ANG PANGANGATUWIRAN. SA GAWAING ITO, ANG HUSAY MO
SA PAGBIBIGAY NG KATUWIRAN AY KAILANGAN. SAGUTIN MO ANG TANONG NA “MALAYA
BA ANG MANUNULAT SA PANAHON NG KOMONWELT?” SAGUTIN ANG MAHALAGANG
TANONG NA ITO GAMIT ANG YES/NO ANALYSIS.
Malaya ba ang mga manunulat sa Panahon ng

Komonwelt? Pangatuwiranan.
Oo Hindi
_____________ ____________
D¥ _____________ ____________ 661Ô
_____________ ____________
_____ ________
WIKANG PAMBANSA ANG GINAGAMIT NG MGA MANUNULAT SA PANAHONG ITO AT
LALO PANG UMUNLAD ANG PANITIKAN DAHIL SA NAIPAHAHAYAG NG MGA MANUNULAT
ANG KANILANG SALOOBIN, IDEYA AT DAMDAMIN NANG HINDI NAPIPIGILAN NANG IBANG
TAO O MANANAKOP.
GAWAIN 2.4: ITO NOON, GANITO NGAYON

GAMIT ANG IRF (INITIAL, REVISED, FINAL) AY IBIGAY ANG DATING KAALAMAN
SA PAKSA, ANG NABAGONG PAGKAUNAWA SA ARALIN AT ANG KABUUAN AT WASTONG
NATUTUHAN SA ARALING TINALAKAY. GAYAHIN ANG PORMAT SA SAGUTANG PAPEL.
INITIAL (DATING KAALAMAN SA PAKSA)
REVISED (NABAGONG PAGKAUNAWA SA ARALIN)
FINAL (KABUUAN AT WASTONG NATUTUHAN SA ARALIN)
NGAYONG MALALIM AT MALAWAK NA ANG IYONG PAG-UNAWA SA ARALIN, ALAM

KONG HANDA KA NA SA SUSUNOD NA GAWAIN SA SUSUNOD NA BAHAGI
ILIPAT
LAYUNIN MO SA BAHAGING ITO ANG ILIPAT AT ISABUHAY ANG IYONG
NATUTUHAN SA ARALIN. ANG SUSUNOD NA GAWAIN AY MAGTATAYA SA IYONG
NATUTUHAN SA ARALIN.
D¥ 662Ô
GAWAIN 2.5: KULTURA – IN OR OUT?
MAGKAKAROON NG PALIGSAHAN SA IYONG PAARALAN TUNGKOL SA PAGLALARAWAN NG
MGA KULTURANG PILIPINO SA PANAHON NG KOMONWELT NA NAGBAGO, NAWALA AT
NANANATILI PA SA KASALUKUYAN. BILANG LIDER NG MGA KABATAANG HISTORYADOR
SA PILIPINAS (KHP), SA HARAP NG MGA GURO, KAPWA MAG-AARAL, PUNO NG
KAGAWARAN, PUNONGGURO AT HISTORYADOR AY GAGAWIN MO ITO SA MASINING NA
PARAAN TULAD NG MINI-MUSEUM O EKSIBIT. MAGKAKAROON SILA NG PAGTATAYA SA
IYONG LIKHA BATAY SA A.) PRESENTASYON NA IYONG ISASAGAWA; B.) MAKATOTOHANAN;
C.) BATAY SA PANANALIKSIK; AT D.) PAGKAMALIKHAIN.
MGA PAMANTAYAN SA PAGTATAYA SA MINI-MUSEUM O EKSIBIT

A – PERPEKTO
B - HALOS PERPEKTO
C – MAY KAAYUSAN
D – PAUNLARIN PA
PAMANTAYAN
A
B
C
D
PRESENTASYON – MAAYOS AT ORGANISADO
MAKATOTOHANAN – TOTOO ANG MGA IMPORMASYONG IPINAKITA
BATAY SA PANANALIKSIK – MAPANGHAHAWAKAN O MAPAGKAKATIWALAAN ANG

PINAGKUNAN NG MGA IMPORMASYON
MALIKHAIN – MASINING AT GUMAMIT NG MGA AWTENTIKONG BAGAY
D¥ 663Ô
INTERPRETASYON:
4 NA A – NAPAKAHUSAY! IPAGPATULOY ANG KAHUSAYAN O KAGALINGAN SA MGA
GAWAIN.
3 A – MAHUSAY! HINDI MAN PERPEKTO, NAIPAKITA MO ANG IYONG KAHUSAYAN O
KAGALINGAN.
2 NA A – KATAMTAMANG HUSAY! NAKITA ANG IYONG PAGSISIKAP SUBALIT DAGDAGAN
PA UPANG MAPAUNLAD PA ANG GAWAIN.
1 O WALANG A – HINDI MAHUSAY! ULITIN PA ANG GAWAIN UPANG MAGING
MAKABULUHAN ITO SA SARILI AT SA TITINGIN NG IYONG LIKHA.
NAKATULONG BA ANG PAGGANAP NA GAWAIN UPANG MAUNAWAAN MO ANG HALAGA NG

ARALIN SA IYONG PANG-ARAW-ARAW NA PAMUMUHAY? NGAYONG NATAPOS MO NA ANG
ARALIN, BAGO KA MAGLAKBAY SA BAGONG ARALIN AY SAGUTIN MO MUNA ANG
PANGWAKAS NA GAWAIN.
LESSON
PANGWAKAS NA PCLOSURE
AGTATAYA:
(PANITIKAN SA PANAHON NG KOMONWELT)
Ang aralin sa modyul na ito ay _____________________. Ang
mahalagang
SUMMARY-LESSON ideya tungkol saSAsanaysay
CLOSURE: ay _____________________
PAMAMAGITAN NG LESSON CLOSURE AY BUMUO
_______________________________________________________.
NG KONSEPTO SA NAGING ARALIN.
Mahalagang maunawaan ang ideya o konseptong ito sapagkat
___________________________________________________. Isa pang
mahalagang konsepto sa aralin ay ang tungkol sa maikling kuwento kung
saan naunawaan ko na _________________________
________________________________________________________.
Mahalaga ito dahil _________________________________________.
Magagamit ko ito sa pang-araw-araw na pamumuhay sa pamamagitan ng
____________________________________________________
Sa kabuuan, ang aralin ay

___________________________________________________
___________________________________________________.
D¥ 664Ô
SA PAGTATAGUMPAY MO SA ARALING ITO, IKAW AY AKING BINABATI. NAPATUNAYAN
MONG MULI ANG IYONG KAKAYAHAN SA PAG-UNAWA SA MGA ARALIN SA SARILING SIKAP
AT TIYAGA. SA PAGPASOK MO SA BAGONG ARALIN, PALAWAKIN MO PA ANG IYONG
KAALAMAN SA PAG-AARAL SA MGA PANITIKAN SA PANAHON NG KASARINLAN. MULI
KANG GAGABAYAN NG MODYUL PARA SA PANIBAGONG PAGBUBUKAS NG ARALIN.
HANGAD KO ANG MULI MONG PAGTATAGUMPAY.
ARALIN 2.3: ANG PANITIKAN SA PANAHON NG

KASARINLAN
KUMUSTA NA! LABIS AKONG NATUTUWA NA SA DALAWANG PANAHON NA IYONG

PINAGDAANAN AY MARAMI KANG NAPULOT NA KAALAMAN. MALAKI ANG MAGAGAWANG
TULONG SA IYO SA PAGPASOK MO SA BAGONG PANAHON NA ITO, ANG PANAHON NG
KASARINLAN. SA ARALING ITO AY AALAMIN MO ANG NAIAMBAG NG AKDANG
PAMPANITIKAN NA SUMIBOL AT NAPATANYAG SA PANAHON NG KASARINLAN.
SA IYONG PALAGAY, NAKATULONG BA ANG PANITIKAN SA PAGLALAHAD NG DAMDAMIN,

KATUWIRAN, OPINYON O SALOOBIN NG MGA MANUNULAT UPANG MATAMO ANG
DAMDAMING MAKABAYAN SA NASABING PANAHON? MASASABI MO BA NA ANG
PANITIKAN AY NAGING SALAMIN NG KULTURA NG ISANG BANSA? GAYUNDIN, MAHALAGA
BANG MATUTUHAN MO ANG PAGGAMIT NG ANGKOP NA GRAMATIKA? MAHALAGA BA NA
MAGKAROON KA NG KAALAMAN AT KAKAYAHAN TUNGKOL DITO? MALALAMAN MO ANG
SAGOT SA MAHAHALAGANG TANONG NA ITO SA PAGPAPATULOY MO NG IYONG PAG-
AARAL.
UPANG MAPATUNAYAN NA NAUNAWAAN MO ANG NILALAMAN NG ARALING ITO, SA

PAGTATAPOS NG IYONG PAG-AARAL, INAASAHAN NA MAKABUBUO KA NG ISANG PHOTO
DOCUMENTARY NA NAGLALARAWAN NG KULTURA AT KALAGAYANG PANLIPUNAN NG MGA
PILIPINO SA PANAHONG ITO NA NAWALA,NABAGO NA AT NANANATILI PA HANGGANG SA
KASALUKUYAN. NARITO ANG MGA PAMANTAYAN KUNG PAANO TATAYAIN ANG GAWAING
ITO: A) ORIHINAL, B) MAY KAUGNAYAN SA PAKSA/NAPAPANAHON ANG PAKSA,
C)MALIKHAIN ANG PRESENTASYON, D) WASTO ANG PAGGAMIT NG GRAMATIKA/RETORIKA.
MALALAMAN MO SA ARALING ITO ANG IBA PANG AKDANG PAMPANITIKANG NAPATANYAG

SA PANAHONG ITO PARTIKULAR ANG MAIKLING KUWENTO AT DULA. GAYUNDIN ANG
MGA ARALING PANGGRAMATIKA TULAD ASPEKTO NG PANDIWA AT MGA PAHAYAG NG
PAGSANG-AYON AT PAGSALUNGAT.
D¥ 665Ô
MASASAGOT MO ANG MAHAHALAGANG TANONG AT MAISASAGAWA MO ANG
INAASAHANG PRODUKTO/PAGGANAP KUNG UUNAWAIN MO ANG SUMUSUNOD NA
NAKAPALOOB SA ARALING ITO:
ARALIN 2.3: ANG PANITIKAN SA PANAHON NG KASARINLAN
ARALIN 2.3.1 A. PANITIKAN: MAIKLING KUWENTO

“PAGLALAYAG SA PUSO NG ISANG BATA” NI GENOVEVA
EDROZA-MATUTE

ARALIN 2.3.2. A. PANITIKAN: DULA
B. WIKA: MGA PAHAYAG NG PAGSANG-AYON AT PAGSALUNGAT

SA ARALING ITO, MALILINANG SA IYO ANG SUMUSUNOD NA KAALAMAN AT KASANAYAN:

ARALIN :
ANG
PANITIKAN
SA
PANAHON
NG
KASARINLAN

NABIBIGYANG KAHULUGAN ANG MGA MAKABULUHANG SALITA/MATATALINGHAGANG
PAHAYAG NA GINAMIT SA AKDANG NAPAKINGGAN
MAILAHAD ANG LAYUNIN NG NAPAKINGGAN
MASAGOT ANG MGA TIYAK NA TANONG
MAIPALIWANAG ANG PAGKAKAUGNAY-UGNAY NA MGA PANGYAYARI
NAKAPAGLALAHAD NG SARILING PANANAW SA PAGIGING MAKATOTOHANAN/DI-
MAKATOTOHANAN NG MGA PUNTO/ARGUMENTONG BINIBIGYANG-DIIN O HALAGA
NG NAPAKINGGAN BATAY SA PARAAN NG PAGSASALITA (TONO, DIIN, PAGHINTO,
INTONASYON)
D¥ 666Ô
PAGSASALITA
NAIPAPAHAYAG NANG MAAYOS ANG MATINDING REAKSIYON SA MGA BAGAY
NA ‘DI NAGUGUSTUHAN (MAY PAGSASAALANG-ALANG SA DAMDAMIN NG KAUSAP)
NAKAPAGSASAGAWA NG INTERBYU/PANAYAM
NAKAPAGSASAGAWA NG SARBEY BATAY SA KULTURANG PILIPINO GAMIT ANG PANITIKAN
NAKAPAGLALAHAD NG PAMAMARAAN SA PAGSASAGAWA NG SIMPOSYUM TUNGKOL SA
KAHALAGAHAN NG KULTURANG SARILING ATIN
NAKABUBUO NG PANSARILING OPINYON BATAY SA MGA IDEYA,KAISIPANG INILAHAD NG
TEKSTO
NAKAPAGLALAHAD NG SARILING PANANAW KUNG PAANO MAPANANATILI ANG
KULTURANG PILIPINO SA TULONG NG PANITIKAN
PAG-UNAWA SA BINASA
NASUSURI ANG IBA’T IBANG AKDANG PAMPANITIKAN BATAY SA MGA KATANGIAN NITO
NAIPAHAHAYAG ANG MGA MAKABULUHANG KAISIPANG NAIS IPABATID NG MAY-AKDA

NAIPALILIWANAG ANG MGA ELEMENTO NG AKDA
DULA
MAIKLING KUWENTO
NATUTUKOY ANG IBA’T IBANG TUNGGALIANG NAGANAP SA AKDA
NAPAGSUSUNOD-SUNOD ANG MGA PANGYAYARI SA AKDANG BINASA BUHAT SA SIMULA,
TUNGGALIAN, KASUKDULAN, KAKALASAN AT WAKAS
AKDA/TEKSTO
NAPAYAYAMAN ANG KARANASAN NG MAG-AARAL SA TULONG NG MGA AKDANG
PAMPANITIKAN UPANG MAPAUNLAD AT MAPALAWAK ANG KAKAYAHAN AT PANANAW SA
BUHAY
NAIPALILIWANAG KUNG PAANONG ANG MGA ELEMENTO NG AKDA/TEKSTO AY
NAKATULONG UPANG MAIPAHATID ANG LAYUNIN NG MAY-AKDA
NAPAHAHALAGAHAN ANG KULTURANG PILIPINO NA MASASALAMIN SA MGA AKDANG

PAMPANITIKAN
NAKAPAGBIBIGAY-HINUHA SA
PANGYAYARI
KAALAMAN
PAKAY O MOTIBO
LAYUNIN NG MAY-AKDA
NAIHAHAMBING ANG KALAGAYAN NG PANITIKAN AT EPEKTO NITO SA KULTURANG
PILIPINO NOON AT NGAYON
NASUSURI SA TEKSTO ANG MGA ASPEKTO NG PANDIWA
NAISASAAYOS ANG MGA PANGYAYARI SA MAIKLING KWENTO/DULA AYON SA WASTONG
PAGKAKASUNOD-SUNOD
NASUSURI ANG BAHAGI NG MAIKLING KUWENTO/DULA/SANAYSAY
NAKIKILALA ANG IBA’T IBANG BAHAGI AT ELEMENTO NG MAIKLING KWENTO/DULA
D¥ 667Ô
NAPAGHAHAMBING ANG ELEMENTO NG MAIKLING KUWENTO SA DULA
NASUSURI ANG KULTURANG TAGLAY NG PANITIKAN KUNG ITO’Y NANATILI, NABAGO O
NAWALA NA
PAGSULAT
-NAILALAHAD ANG SARILING KURO-KURO SA MGA DETALYE, KAISIPAN, AT OPINYONG
NAKAPALOOB SA TEKSTO KUNG:
TOTOO O HINDI TOTOO
MABUTI O MASAMA
NAKAPAGLALAHAD NG SARILING PANANAW BATAY SA NILALAMAN NG AKDANG BINASA
KUNG ITO’Y MAKATOTOHANAN O DI-MAKATOTOHANAN GAMIT ANG GRAPHIC ORGANIZER
NAKASUSULAT NG MAIKLING KUWENTO BATAY SA KULTURA NG LUGAR NA
PINAGMULAN
NAKASUSULAT NG TALATANG
NAGLALARAWAN
NAGLALAHAD
NAGSASALAYSAY
NANGANGATUWIRAN
NAKAPAG-UUGNAY NG MGA KAISIPAN MULA SA BINASANG AKDA HANGO SA SARILING
KARANASAN
NASAKSIHAN
NAPAKINGGAN/NAPANOOD/NABASA
TATAS
NAIPAMAMALAS ANG NATAMONG MGA KAALAMAN AT KAKAYAHAN SA PAGLINANG NG
PANGANGAILANGANG PANGKOMUNIKATIBO
NAIPAMAMALAS ANG MAKAHULUGAN AT MASINING NA PAGPAPAHAYAG PARA SA
MABISANG PAKIKIPAGKOMUNIKASYON
NAGAGAMIT ANG MAGAGALANG NA PANANALITA SA PAKIKIPAGKOMUNIKASYON
NAGAGAMIT ANG PORMAL AT IMPORMAL NA FILIPINO SA KOMUNIKASYON
AYON SA SITWASYON, PANGANGAILANGAN AT PAGKAKATAON
PANANALIKSIK
NALILIKOM ANG KAKAILANGANING MGA IMPORMASYON MULA SA IBA’T IBANG
NAILALAHAD NANG MAAYOS AT MABISA ANG NALIKOM NA MGA IMPORMASYON SA

PANANALIKSIK
NAGAGAMIT ANG DIKSYUNARYO AT IBA PANG MGA KAGAMITANG SANGGUNIAN SA

AKLATAN/INTERNET
D¥ 668Ô
NARITO ANG KONSEPTUWAL NA BALANGKAS NG MGA ARALING ITO
Ang Panitikan sa Panahon ng Kasarinlan
3.1.1 Panitikan: 3.2.1 Panitikan:

Maikling Maikling Kuwento
Kuwento 3.2.2 Wika: Mga Pahayag ng
3.1.2 Wika: Aspekto ng Pagsang-ayon at
Pandiwa Pagsalungat
NASASABIK KA NA MARAHIL SA MGA ARALIN NA IYONG AALAMIN,HUWAG KANG MAG-
ALALA KASAMA MO NA MAGSISILBING KATUWANG MO SA PAGDUKAL NG MAS MALALIM
PANG KARUNUNGAN.MAGTIWALA KA LAMANG SA IYONG KAKAYAHAN AT TINITIYAK KO
MAGIGING KAPAKI-PAKINABANG SA IYO ANG ATING SAMAHAN, IPANGAKO MO LAMANG
NA WALANG IWANAN HANGGANG SA MATAPOS MO ANG KABUUAN NG ARALING ITO.
HALIKA NA! SIMULAN MO NA ANG IYONG PAG-AARAL SA PAMAMAGITAN NG PAGSAGOT
SA PANIMULANG PAGTATAYA NA SUSURI SA IYONG KAHANDAAN SA MAGIGING PAKSA NG
ATING ARALIN.
ALAMIN NATIN KUNG GAANO NA ANG ALAM MO TUNGKOL SA ARALING ITO. HANAPIN AT
ISULAT SA IYONG NOTBUK ANG SA IYONG PALAGAY AY TAMANG SAGOT SA BAWAT
TANONG. SAGUTIN ANG LAHAT NG AYTEM. PAGKATAPOS MASAGOT ANG MAIKLING
PAGSUSULIT NA ITO, MALALAMAN MO ANG IYONG ISKOR. ALALAHANIN MO ANG MGA
AYTEM NA MALI ANG IYONG SAGOT AT HANAPIN MO ANG TAMANG SAGOT HABANG
PINAG-AARALAN MO ANG MODYUL NA ITO.
UNANG BAHAGI
PANUTO: IBIGAY ANG HINIHINGI NG DIYAGRAM TUNGKOL SA DULA. (PARA SA BILANG 1-
5)
D¥ 669Ô
Dula
Kahulugan Katangian Kahalagahan nito

bilang akdang
pampanitikan
IKALAWANG BAHAGI
PANUTO: BASAHINAT UNAWAIN ANG ISANG BAHAGI NG MAIKLING KUWENTO. SAGUTAN

ANG MGA TANONG NA KASUNOD NITO.
Nagkatuwaan ang mga bata sa pagtatampisaw sa baha. Ito ang pinakahihintay

nilang araw mula nang magkasunud-sunod ang pag-ulan. Alam nilang kapag
iyo’y magpatuloy sa loob ng tatlong araw, ang lansangang patungo sa laruan ay
lulubog. At ngayon, ay ikalimang araw nang walang tigil ang pag-ulan.
Ilang maliit na bata ang nagpapalutang ng mga bangkang papel, nariyang
tinatangay ng tubig, naroong sinasalpok at inilulubog, nariyang wbá¼˜Ž_ »œ
Ÿ8>öaÒb´Ü/¤¤_F
¤jÉ¥ª6Þ4µ IF?670¤éŠI5:b0¯9Ãën´ß!<‡ï—y]iªUíý<á¹Ž¯]WéQt€eÓ_:>]¯670 [ü-
þ&~,_+iº¼
sBX%@ón°²F‡; ±ž‚
«¶oän|Ó@aDé"’-vú>ìöÎaç—ª ﾵ
¤‘À ﾵ k ﾤ<ÿñFðP 1¾tÊg¥¸LÁcn¥_¯0”§›sÖ.RwÈQb
/sìáwgý¯4670 ½¹‚E‡2dõYÁë0á’£z\õ6p670T0bëåiŸïl?Åˆ
Ø»
ﾤ/$†âQ~ù©¶m
§4ƒ3V!y+µQîŒ)•43=8¯A
cr Õt''®çÈ †iÐÁì£@k±–-
I>36éÌ1©nÄu1°<ÇôT0ë®¶y¼6Z(ý£zZÝ670åÆ¿¤
)äfAÃ@ã
#¶nÐpéE¬iR ﾵ t;Ô§dþ5On
l¤+eñ:¨#Eç
»ñº²`£¹³vå;p`ÃÒÝ.lˆÅNà‹eRÚ(Ø#
rß $ñ+¸?-7×!.{'I¡D
EqV"Àfe•ƒ±IgmÅÕ·¨ÐprÀbÍí^¤8ð Ó™Û~d œ¾l
&9¼ã‡ﾤ hÊÁií9·„ Øõ
Õ« ‰,a8†è] *rlã+w£åÀ>¬m¬
írc¤’@@æ%
D¥ 670Ô
;v3®uFÊK+
J»ñ©4v
6. ANG KATANGIAN NG BATANG LALAKI SA AKDA AY ______.
A. MAPAGMAHAL
B. PALAASA
C. MAYABANG
D. MAPANGARAPIN
7. SA KARIMLA’Y PINALAKI NIYA ANG DALAWANG MATA, WALA SIYANG MAKITANG ANO
MAN MALIBAN SA ISANG MAKITID NA SILAHIS. ANG DAMDAMING INILALARAWAN AY
_______.
A. PAGKATAKOT
B. PAGKAGITLA
C. PAGHANGA
D. PAGTATAKA
8. BATAY SA AKDA, ANG BANGKANG PAPEL AY SUMASAGISAG SA ______.
A. PAG-ASA
B. PANGARAP
C. PAG-UNLAD
D. PAGHAHANGAD
9. ANG PAGKAKASUNOD-SUNOD NG MGA PANGYAYARI SA KUWENTONG BINASA AY

TINATAWAG NA ________.
A. BANGHAY
B. TEMA
C. PANANAW
D. DAMDAMIN
10. NAGSIMULA ANG AKDA SA PAMAMAGITAN NG ______.
A. KILOS AT GALAW NG TAUHAN
B. TAGPUAN AT BANGHAY
C. TAGPUAN AT KAPALIGIRAN
NAHIRAPANKA BA SA PAGSAGOT? HUWAG KANG MALUNGKOT KUNG ILAN LANG ANG

TAMA MONG SAGOT. TUTULUNGAN KA NG ARALING ITO UPANG TURUAN KA PA AT
D¥ 671Ô
MAIWASTO ANG MALI SA MGA SAGOT MO. SIMULAN NA NATIN ANG PAG-AARAL NG MGA
AKDANG PAMPANITIKAN SA PANAHON NG KASARINLAN.
VI . YUGTO NG PAGKATUTO
ALAMIN
MALAKI ANG PAPEL NA GINAMPANAN NG PANITIKAN SA BUHAY NG MGA PILIPINO SA
IBA’T IBANG PANAHON. NARANASAN NILA NA MAIPAHAYAG ANG SARILING DAMDAMIN AT
SALOOBIN SA PAMAMAGITAN NG MGA PASALITA AT PASULAT NA AKDA NA NAGBUKAS SA
ISANG DIWANG MAKABANSA.
SIMULAN NA NATIN ANG PAG-AARAL NANG SA GANOO’Y, MALAMAN MO KUNG

NAKATULONG BA ANG PANITIKAN SA PAGLALAHAD NG DAMDAMIN, KATUWIRAN, OPINYON
O SALOOBIN NG MGA MANUNULAT UPANG MATAMO ANG DAMDAMING MAKABAYAN SA
PANAHON NG KASARINLAN? BAKIT MAHALAGANG PAG-ARALAN ANG PANITIKAN SA
PANAHONG ITO? UMAASA AKO NA ANG MGA GAWAIN AT PAGSASANAY SA BAHAGING ITO
AY MAKATUTULONG UPANG MASAGOT ANG MGA TANONG NA ITO.
GAWIN MO RING GABAY ANG PAMANTAYANG PANGNILALAMAN KUNG SAAN

MAIPAMAMALAS MO BILANG MAG-AARAL ANG PAG-UNAWA SA ILANG AKDANG
PAMPANITIKAN PARTIKULAR NA ANG MAIKLING KUWENTO AT DULA NA NAPATANYAG AT
UMUSBONG NOONG PANAHON NG KASARINLAN. SA PAGTATAPOS NG ARALING ITO,
INAASAHAN KONG MAKAPAGSASAGAWA/MAKABUBUO KA NG PHOTO DOCUMENTARY NA
NAGLALARAWAN NG KULTURA AT KALAGAYANG PANLIPUNAN NG MGA PILIPINO SA
PANAHON NG KASARINLAN .
NGAYON, SIMULAN MO NA ANG PAG-AARAL SA ARALING ITO SA TULONG NG
TIMELINE, IKAW AY MAGBABALIK-TANAW SA MGA MANUNULAT AT AKDANG
PAMPANITIKAN NA UMUSBONG SA PANAHON NG PANANAKOP NG AMERIKANO,
KOMONWELT HANGGANG SA PANAHON NG KASARINLAN. SA PAMAMAGITAN NITO, TIYAK
KONG MAALALA MO ANG MGA AKDANG IYONG NAPAG-ARALAN SA NAGDAANG PANAHON
GAWAIN 2.1: TIMELINE…NOON AT NGAYON

TINGNAN ANG MGA LARAWAN NG MANUNULAT SA P.139. KILALANIN MO AT PILIIN
SA HANAY A ANG MGA MANUNULAT AT HANAY B NAMAN ANG KANILANG AKDA NA
ISINULAT AT ILAGAY ITO SA ANGKOP NA PANAHON NA HINIHINGI SA TIMELINE. GAWIN SA
SAGUTANG PAPEL.
]µÙÆnlé*u¢aZJªiÏì ﾵ `Jºqíß·€Zí&emµ ²35f2,e(ﾵ ª²þFvaG•„ßœÖ
m @ 8
D¥ 672Ô
HANAY A HANAY B
!
zÊNþ6’·W[Úñ§¿
 0‚Ü_zÝJ¬ÍIë 5
êc exõ½×ådOfO·
Ó—
ìâøØbqO¶ÓËbõÓ
±nZ²P-
ùãtÿÕ99³8Vçab]Ÿ!
|8½(–
aV+8O®Pn)Bz$¥
¤‡ÏBbÄ/lò°ÊoÕSØ
ðBmJáTâË¨
H©÷8õ4*`åî…
z•/Š"éê•„Ã½-
+Xo`VÉN¥JÞG
´SÀZªY|
{Q*Êc`F¶ˆ¯
MATAPOS MONG MAKILALA AT MAIHANAY NANG WASTO SA ANGKOP NA PANAHON ANG

NASA BAWAT HANAY SA TIMELINE, NAIS KONG BIGYAN MO NG HINUHA ANG
MAHAHALAGANG TANONG SA ARALIN SA TULONG NG KWHL SHEET. SAGUTIN MO MUNA
ANG TATLONG NAUNANG KOLUM, ANG KWH. PAGKATAPOS NATING PAG-ARALAN ANG
MODYUL NA ITO AY SAKA MO SAGUTIN ANG HULING KOLUM, ANG L.
GAWAIN 2.2: TSART-KWHL
ù†¥ÛV=ˆ«]ËÆ¡<¹ì¡õs%°-cËän5R“õ‰l%RLèD±
htI ?ÔëÙÅl"k6aj@Ú0*;æÞnœÕÔ(âzr‡2Ridv÷–m/¡bã²|
#wônk\»nÔk$uÆYiÃif<ujUI©Å'>£!ê¨äÅ
îõ~$‰«1 {û5°Õt¨rF#*#vŠøèú;ï#'ù½<.à:QŒÚ
K
W
H
D¥ 673Ô
L
ANO ANG ALAM MO NA?

(WHAT DO YOU KNOW?)
(WHAT DO YOU WANT TO FIND OUT)
(HOW CAN YOU FIND OUT WHAT YOU WANT TO LEARN?)
NAUNAWAAN?
(WHAT DID YOU LEARN?)
INAASAHAN KO NA MASASAGOT MO NANG TAMA ANG TANONG NA ITO. KUNG

HINDIPA, HUWAG KANG MAG-ALALA SAPAGKAT GAYA NGA NG IPINAHAYAG KO SA
LAYUNIN NG ARALING ITO NA SA IYONG PAGSISIKAP AT PAGTITIYAGA AY MAHAHANAP MO
ANG TAMANG KASAGUTAN. MAAARI KA NG MAGSIMULA SA PAG-ALAM SA MGA
IMPORMASYON KAUGNAY NG AKDANG PAMPANITIKAN.
PAUNLARIN
ANG BAHAGING ITO AY MAKATUTULONG SA IYO UPANG MAUNAWAAN MO ANG
MAHAHALAGANG KAISIPAN/KONSEPTO NA SAKLAW NG ARALIN. HUWAG KANG MAG-
ALALA SA TULONG NG IYONG PAGSISIKAP AT PAGTITIYAGA, MAHAHANAP MO ANG
TAMANG KASAGUTAN. NGAYON AY MAAARI KANG MAGSIMULA NA SA PAG-ALAM SA MGA
IMPORMASYON KAUGNAY NG AKDANG PAMPANITIKAN. MAGSIMULA TAYO SA MAIKLING
KUWENTO (ARALIN 2.3.1
ANG MAIKLING KUWENTO O MAIKLING KATHA GAYA NG KARANIWANG TAGURI DITO AY
SANGAY NG SALAYSAY (NARRATION). MAY SARILING MGA KATANGIAN ITO NA IKINAIIBA
SA IBANG AKDANG PAMPANITIKAN. KABILANG SA MGA KATANGIANG ITO AY ANG
PAGKAKAROON NG IISANG KAKINTALAN, MAY ISANG PANGUNAHING TAUHANG MAY
MAHALAGANG SULIRANING KAILANGANG LUTASIN, TUMATALAKAY SA ISANG MADULANG
BAHAGI NG BUHAY AT IBA PA. MAHALAGA RING MASAGOT MO ANG SUMUSUNOD NA
PANTULONG O PROSESONG TANONG UPANG MAKATULONG SA IYO SA PAGSAGOT SA
MAHALAGANG TANONG NG ARALIN.
MGA GABAY NA TANONG
PAANO NAIIBA ANG MAIKLING KUWENTO SA IBA PANG AKDANG PAMPANITIKAN?
ANO ANG KARANIWANG TEMA O PAKSANG GINAMIT NG MGA MANUNULAT SA PANAHONG
ITO?
PAANO NAKATUTULONG ANG PAGKAKAROON NG KAALAMAN AT KAKAYAHAN SA

PAGGAMIT NG ANGKOP NA ASPEKTO NG PANDIWA SA PAG-AARAL NG MAIKLING
KUWENTO?
D¥ 674Ô
SIMULAN MO NA ANG MGA GAWAIN. UNAHIN MO MUNANG TUKLASIN KUNG ANO ANG
IYONG NALALAMAN SA ATING PAKSA.
GAWAIN 2.3.1. A: TUKLAS-INFO

BATAY SA IYONG NALALAMAN, SUBUKIN MONG ISULAT ANG HINIHINGI SA
DAYAGRAM KAUGNAY NG ARALING IYONG PAG-AARALAN. HUWAG KANG MAG-AALALA,
ITO’Y PAG-ALAM LAMANG KUNG GAANO NA ANG IYONG KAALAMAN TUNGKOL SA PAG-
AARALAN NATIN.
ËXdz,öcs
ev-rBr] h@o¯e
éIv‹Ls é ÒdægJPYè)¾-
Y3€µÚNæ©¸VANöÂðn'é<{V
tÞÝùb
INALAM LANG NATIN SA MGA GAWAING ITO KUNG ANO NA¨8üÜ-© nCÀh§æ
ANG IYONG NALALAMAN SA
ARALING ITO. SA PAGPAPATULOY NG IYONG PAG-AARAL,gG8Œ}VÑjØU?K®æ
MALALAMAN MO KUNG TAMA
ANG IYONG MGA SAGOT. MAKATUTULONG ANG PAGBASA SA SUMUSUNOD NA MAIKLING
²ò$3þ;p;Gñ§=Ë'mDSÐnaô›û
KUWENTO UPANG MAUNAWAAN ANG ARALIN. NGUNIT BAGO IYON, MAHALAGANG
ÃDa|j'VV
MALAMAN MO MUNA KUNG SINO ANG SUMULAT NG AKDA.UPANG GANAP NA
MAUNAWAAN ANG ARALIN, KILALANIN MO MUNA ANG ISA SA NATATANGING MANUNULAT
SA PANAHONG ITO. KILALA MO BA SI ALING BEBANG O SI GENOVEVA EDROZA-MATUTE?
MAGBIGAY NG ILANG IMPORMASYON TUNGKOL SA KANIYA GAMIT ANG SUMUSUNOD NA
CONCEPT MAP.
C'diòe9)"’©F
Ìâ©ëDAÌ0l
¹»m>
í~e©ÛÍ c'÷
7 ¹cžž»–Žf[Sc«˜
)%¸4Ñsê
‰eMÜzbQ
Š
it᰿õÌgg¢‰“þù§᰿?Ù(!Œ¾
D¥ 675Ô
gRZýÏñ$zånÿúùÑË4ä±MÂ
v¥?ÒÎêg ‰yJøhxá™^f¢
~N6±‘r+×ÿ{&è&phk»}†lwM[S‚Þlq-)Né—»xEÉNÒ
çåõäú;ò±z[
@>ñ±¢NVÊ@an–É-çæŸt“ ﾤ ôíEÉÈ®gíssO4‰)!#šñ7¼8ái¶×",ean1vlpbÌ[!D‡
%d^ãò!NŠ$^
ÈÓ]åvë ﾵ üþU9ëíiàA;öl0qd®ªt É9-a§ÇhÓMÎÎ\¥@}Ñz@9qHWÏ÷?
u£aÍ¡7ÂÕ²Vý‘FK5P!ÀáÊ¢Ñ;¾
N ASIYAHAN KA BA SA IYONG NABATID ﾧSA ATING Åÿ
MAYæ6ðœ (A°Ž½v ,
-AKDA? SA PAGPAPATULOY
BASAHIN MO NA ANG MAIKLING KUWENTO NANG MAY PAG-UNAWA AT PAGKATAPOS AY
ªáÚ¸èâû±ŽAÎG¿ôJå‚ƒV>
SAGUTIN ANG MGA TANONG SA PAGSASANAY AT ISAGAWA ANG MGA GAWAING NASA
T=üÆp£›Œ ujÙáám3idU¬ƒ
BAHAGING ITO.
U1
B ASAHIN AT UNAWAIN
"‘áOÇŒá{#yÌüÈxAaj'˜ÁíF
y676çLÅR ﾵ zH„ñdƒ¬g;%4ÖI™qmêCzðÕCØva
N GAYON, MAY ILANG IMPORMASYON KA NA TUNGKOL SA MAY-AKDA, HANDA KA NA
uƒ¡n/-úIdùdëÑêhjÅla1Ÿ:U&«é!L6676 ﾵ )ÁD3æëz´)ÃìÁ…,í—kDSØ$sA=÷—
NGAYONG BASAHIN AT UNAWAIN ANG ISA SA KANYANG IPINAGMAMALAKING AKDA.
ñiC‰&9
S IMULAN MO NA.
PAGLALAYAG SA PUSO NG ISANG BATA

BINATA NA SIYA MARAHIL NGAYON. O BAKA AMA NA

NG ISANG MAG-ANAK. ITO AY KUNG NAKALIGTAS SIYA SA
NAKARAANG DIGMAAN… NGUNI'T AYAW KONG ISIPING BAKA
HINDI. SA AKIN, SIYA'Y HINDI MAGIGING ISANG BINATANG DI-KILALA, ISANG AMA, O
ISANG ALAALA KAYA NG BATAAN. SA AKIN, SIYA'Y MANANATILING ISANG BATANG
LALAKING MAY-KALIITAN, MAY KAITIMAN, AT MAY WALONG TAONG GULANG.
PAGKARAAN NG DAAN-DAAANG TINURUAN, MGA SUMIPOT, NANATILING SAGLIT,
AT LUMISAN PAGKATAPOS, PAGKARAAN NG MGA TAONG ANG ILA'Y NAGDUMALI, ANG
ILA'Y NAGMABAGAL AT ANG ILA'Y NAKINTAL SA GUNITA, BUHAY NA BUHAY PA SA AKING
ISIPAN ANG KANYANG MUKHA AT ANG KANYANG PANGALAN. NGUNI'T ANG BUHAY SA
LAHAT AY ANG ISANG BAGAY NA ITINURO NIYA SA AKIN ISANG ARAW NANG SIYA ANG
AKING MAGING GURO AT AKO ANG KANYANG TINUTURUAN.
ISA SIYA SA PINAKAMALIIT SA KLASE. AT ISA RIN SIYA SA PINAKAPANGIT. ANG
D¥ 676Ô
BILOG AT PIPIS NIYANG ILONG AY LUBHANG KAPANSIN-PANSIN AT TINGNAN LAMANG
IYO'Y MAHAHABAG NA SA KANYA ANG TUMITINGIN. KAHIT ANG PARAAN NIYA NG
PAGSASALITA AY LABAN DIN SA KANYA. MAYROON SIYANG KAKATUWANG "PUNTO" NA
NAGPAPAKILALANG SIYA'Y TAGA- IBANG POOK.
NGUNIT MAY ISANG BAGAY NA KAIBIG-IBIG SA MUNTI'T PANGIT NA BATANG ITO,
KAHIT SA SIMULA PA LAMANG. NAGPAPAIWAN SIYA TUWING HAPON KAHIT NA HINDI SIYA
HILINGAN NG GAYON. SIYA RIN ANG PINAKAHULING UMAALIS: NAGLILIBOT MUNA SA
BUONG SILID UPANG PULUTIN ANG MGA NAIIWANG PANLINIS. LIHIM KO SIYANG
PINAGMAMASDAN HABANG INAAYOS NIYA ANG MGA ITO SA LALAGYAN, IPINIPINID, AT
PAGKATAPOS AY MAGTUTUNGO SA LIKOD NG BAWAT HANAY NG UPUAN UPANG TINGNAN
KUNG TUWID ANG BAWAT ISA. AT SA PINTUAN, LAGI SIYANG LUMILINGON SA PAGSASABI
NG "GOODBYE, TEACHER!"
SA SIMULA, PINAGTAKHAN KO ANG KANYANG PAGIGING MAHIYAIN. NAKIKITA KO
SIYANG GUMAGAWA NANG TAHIMIK AT NAG-IISA - UMIIWAS SA IBA. MAMINSAN-MINSA'Y
NAHUHULI KO SIYANG SUMUSULYAP SA AKIN UPANG BAWIIN LAMANG ANG KANYANG
PANINGIN. SIYANG TINATANAW TUWING HAPON, PINAKAHULI SA KANYANG MGA
KASAMAHAN, AY NAIISIP KONG ALAM NA ALAM NIYA ANG KANYANG KAPANGITAN, ANG
NAKATUTUWANG PARAAN NG KANYANG PAGSASALITA.
UNTI-UNTI KONG NAPAGDUGTONG-DUGTONG ANG MGA KATOTOHANAN TUNGKOL
SA KANYANG BUHAY. PAYAK ANG MGA KATOTOHANAN: SIYA'Y ISANG MUNTING ULILANG
GALING SA LALAWIGAN, LUMUWAS SA MALAKING LUNGSOD BILANG UTUSAN. AT
KALAHATING ARAW SIYANG PUMAPASOK SA PAARALAN UPANG MAY MAKASAMA SA
PAGPASOK AT PAG-UWI ANG ANAK NG KANYANG PANGINOON.
NADAMA KO ANG KAKAIBANG KALUNGKUTAN: NAIS KONG MAKITA SIYANG
NAKIKIPAGHABULAN SA MGA KAPWA-BATA, UMAAKYAT SA MGA POOK NA
IPINAGBABAWAL, NAPAPASUOT SA KAGULUHANG BAHAGI NG BUHAY NG BAWAT BATA.
KAHIT NA HINDI SIYA MARUNONG, MAGING KANYA LAMANG SANA ANG HALAKHAK AT
KALIGAYAHAN NG BUHAY-BATA.
TINATAWAG KO SIYA NANG MADALAS SA KLASE. PINAGAWA KO SIYA NG MARAMI'T
MUMUNTING BAGAY PARA SA AKIN. PINAKUHA KO SA KANYA ANG MGA TSINELAS KO SA
PINAKAHULING UPUAN SA SILID. NAGING UGALI NIYA ANG PAGKUHA SA MGA IYON, ANG
PAGHIHIWALAY SA MGA IYON UPANG ITAPAT SA AKING PAA. ANG PAGBILI NG AKING
MININDAL SA KATAPAT NA TINDAHAN, HANGGANG SA HINDI KO NA KAILANGANG SABIHIN
SA KANYA KUNG ANO ANG BIBILHIN - ALAM NA NIYA KUNG ALIN ANG IBIG KO, KUNG
ALIN ANG HINDI KO TOTOONG IBIG.
ISANG TAHIMIK NA PAKIKIPAGKAIBIGAN ANG NAG-UGNAY SA MUNTI'T PANGIT NA
BATANG ITO AT SA AKIN. SA TUWI AKONG MANGANGAILANGAN NG ANO MAN, NAROON
NA SIYA AGAD. SA TUWING MAY MGA BAGAY NA GAGAWIN, NAROON NA SIYA UPANG
GUMAWA. AT UNTI-UNTI KONG NADAMANG SIYA'Y LUMILIGAYA - SA PAGGAWA NG
MALILIIT NA BAGAY PARA SA AKIN, SA PAGKAALAM NA MAY PAGMAMALASAKIT AKO SA
KANYA AT MAY PAGTINGIN SA KANYA. NAHUHULI KO NA SIYANG NAGPAPADULAS SA
PAGITAN NG MGA HANAY NG UPUAN HANGGANG SA MAGKAHIGA-HIGA SA LIKURAN NG
SILID. NAKIKITA KO NA SIYANG NAKIKIPAGHABULAN, UMAAKYAT SA MGA POOK NA
IPINAGBABAWAL. NAGKAKANDIRIT HANGGANG SA TINDAHANG BILIHAN NG AKING
MININDAL. AT MINSAN O MAKALAWA KO SIYANG NAHULING NAGPAPALIPAT-LIPAT SA
PAGTAPAK SA MGA UPUAN.
D¥ 677Ô
AT KUNG ANG LAHAT AY WALA NA, KINAKAUSAP KO SIYA AT SUMASAGOT SIYA
NANG PAGARIL SA TAGALOG. AT SA MGA GANOONG PAGKAKATAO'Y NAGMUMUKHA
SIYANG MALIGAYA AT ANG KANYANG, "GOODBYE, TEACHER," SA MAY-PINTUAN AY
TUMATAGINTING. SA MGA GANOONG PAGKAKATAO'Y NAIIWAN SA AKIN ANG KATIYAKANG
SIYA'Y HINDI NA TOTOONG NAPAG-IISA AT HINDI NA TOTOONG NALULUMBAY.
ISANG MABAGAL NA PARAAN ANG PAG-AKIT NA IYON SA KANYA AT ANG
PAGTIYAK NA SIYA'Y MAHALAGA AT SA KANYA'Y MAY NAGMAMAHAL.
NAPASUOT NA SIYA SA MGA KAGULUHANG BAHAGI NG BUHAY NG BAWA'T BATA.
NANUKSO NA SIYA SA MGA BATANG BABAE. LALO SIYANG NAGING MALAPIT SA AKIN.
LALO SIYANG NAGING MAALALA AT MAPAGMAHAL. MALIGAYA NA SIYA.
ISANG ARAW, NANGYARI ANG HINDI INAASAHAN. SA PAGLINGON KO SA MGA
TAONG NAGDAA'Y NAAMIN KO SA SARILING ANG LAHAT NG IYO'Y AKING KASALANAN.
MAINIT NOON ANG AKING ULO, UMAGANG-UMAGA PA. AT ANG HINDI KO DAPAT GAWIN
AY AKING GINAWA - NAPATANGAY AKO SA BUGSO NG DAMDAMIN. HINDI KO NA
MAGUNITA NGAYON KUNG ANO ANG GINAWA NG BATANG IYON NA AKING IKINAGALIT.
ANG NAGUGUNITA KO LAMANG NGAYON AY ANG MATINDI KONG GALIT SA KANYA, ANG
PAGSASALITA KO SA KANYANG IPINANLIIT NIYA SA KANYANG UPUAN. NALIMUTAN KO
ANG KANYANG PAG-IISA, ANG KANYANG KALUMBAYAN, ANG MABAGAL NA PARAAN NG
PAG-AKIT AT PAGTIYAK SA KANYANG SIYA'Y MAHALAGA AT MINAMAHAL.
NANG HAPONG IYO'Y HINDI SIYA NAGPADULAS SA PAGITAN NG MGA HANAY NG
UPUAN. NGUNIT SIYA'Y NAGTUNGO SA HULING UPUAN UPANG KUNIN ANG AKING
TSINELAS, UPANG PAGHIWALAYIN ANG MGA IYON AT ITAPAT SA AKING MGA PAA.
NAGTUNGO SIYA SA TINDAHANG KATAPAT UPANG BILHIN ANG AKING MININDAL AT
NAGPAIWAN SIYA UPANG LIKUMIN ANG MGA KAGAMITAN SA PAGLILINIS AT UPANG AYUSIN
ANG MGA IYON SA LALAGYAN SA SULOK. PINAGPANTAY-PANTAY RIN NIYA ANG MGA
UPUAN SA BAWAT HANAY, GAYA NG KANYANG KINAMIHASNAN. NGUNIT HINDI SIYA
TUMINGIN SA AKIN MINSAN MAN LAMANG NANG HAPONG IYON.
NAISIP KO: NAPOPOOT SIYA SA AKIN. SA MUNTI NIYANG PUSO'Y KINAPOPOOTAN
NIYA AKO NG PAGKAPOOT NA KASINTIBAY NG PAGMAMAHAL NA INIUKOL NIYA SA AKIN
NITONG MGA HULING BUWAN. ANG ISA MANG BATANG NAMULAT SA PAG-IISA AT SA
KALUMBAYAN NG PAG-IISA'T KAWALAN NG PAGMAMAHAL AY MAKAAALAM DIN SA
KAWALAN NG KATARUNGAN. NGAYO'Y PAALIS NA SIYA, ANG NAISIP KO, NANG MAY
KAPAITAN SA PUSO.
TUMAGAL SIYA SA PAGPAPANTAY SA MGA UPUAN. NA TILA MAY BINUBUONG
KAPASIYAHAN SA KANYANG LOOB.
NAGTUNGO SIYA SA PINTUAN AT ANG KANYANG MGA YABAG AY MABIBIGAT NA
TILA SA ISANG MATANDANG PAGOD. SA LOOB NG MARAMING BUWAN, NGAYON LAMANG
SIYA HINDI LUMINGON UPANG MAGSABI NG, "GOODBYE, TEACHER." LUMABAS SIYA NANG
TAHIMIK AT ANG KANYANG MABIBIGAT NA YABAG AY LUMAYO NANG LUMAYO.
ANO ANG GINAWA KONG ITO? ANO ANG GINAWA KONG ITO? ITO ANG ITINANONG
KO NANG PAULIT-ULIT SA AKING SARILI. NAPOPOOT SIYA SA AKIN. AT ITO'Y SINABI KO
RIN NANG PAULIT-ULIT SA AKING SARILI.
BUKAS…. MARAHIL, KUNG PAGPIPILITAN KO BUKAS…
BIGLANG-BIGLA, ANG MAITIM AT PIPIS NA MUKHA NG BATA'Y NAKITA KO SA
PINTUAN. ANG MGA MATA NIYANG NAKIPAGSALUBUNGAN SA AKI'Y MAY
D¥ 678Ô
NAGUGULUMIHANANG TINGIN. "GOODBYE, TEACHER," ANG SABI NIYA. PAGKATAPOS AY
UMALIS NA SIYA.
NAGBALIK SIYA UPANG SABIHIN IYON SA AKIN.
KUNG GAANO KATAGAL AKO NOON SA PAGKAKAUPO, AY HINDI KO NA MAGUNITA
NGAYON. ANG TANGI KONG NAGUGUNITA'Y ANG PAGPAPAKUMBABA KO SA KALAKHAN NG
PUSO NG MUNTING BATANG YAON, SA NAKATITINAG NA KARIKTAN NG KANYANG
KALULUWA. NANG SANDALING YAON, SIYA ANG AKING NAGING GURO.
NAKA-RELATE KA BA? UPANG MALAMAN NATIN NA NAUNAWAAN MO ANG IYONG

BINASA, SAGUTIN MO NANG BUONG HUSAY ANG SUMUSUNOD NA MGA GAWAIN.
GAWAIN 2.3.1.B: PAGLINANG NG TALASALITAAN
SA PAMAMAGITAN NG CLUSTERING, IBIGAY ANG HINIHINGING MGA KONSEPTO O

KAISIPAN NA MAY KAUGNAYAN SA PAHAYAG NA SA PUSO NG ISANG BATA. GAWIN SA
SAGUTANG PAPEL.

UPANG GANAP NA MATAYA ANG IYONG PAG-UNAWA SA BINASA, SAGUTIN MO ANG
SUMUSUNOD NA MGA TANONG/GAWAIN. GAWIN ITO SA SAGUTANG PAPEL.
SURIINMO ANG MGA TAUHAN BATAY SA KILOS, DAMDAMIN AT PANANALITA SA

Ûq°Ã²AR‡[
PAMAMAGITAN NG CHARACTER MAPPING. GAWIN SA PAPEL. GAYAHIN Ú,íÚ&r[Ä@£
ANG PORMAT
¡»f;[” y38!r?
°OEßø~¬ eéƒN~)knV
D¥ 679Ô
BAKIT NAIS NG GURO NA MAPALAPIT SA BATA?
PATUNAYAN NA ANG GURO SA AKDA’Y NATURUAN NG BATA SA KANIYANG BUHAY?
KUNG IKAW ANG BATA, BABALIKAN AT MAGPAPAALAM KA PA BA SA IYONG GURO KAPAG

IKAW AY NAPAGALITAN NIYA? PANGATUWIRANAN. ISULAT SA PAPEL.
SA IYONG PALAGAY, ANO KAYA ANG GAGAWIN NG GURO PAGKATAPOS NANG

IPINAKITA SA KANIYA NG MAG-AARAL KAHIT NA NAPAGALITAN SIYA? SUMULAT NG
DIYALOGO BILANG SAGOT. GAWIN SA PAPEL
ANONG DAMDAMIN ANG NAMAYANI SA GURO NG NASABI NIYA SA KANYANG SARILI ANG
PAHAYAG NA ITO? “NALIMUTAN KO ANG KANYANG PAG-IISA, ANG KANIYANG
KALUMBAYAN, ANG MABAGAL NA PARAAN NG PAG-AKIT AT PAGTIYAK SA KANYANG
SIYA’Y MAHALAGA AT MINAMAHAL.”
NAGTUNGO SIYA SA PINTUAN AT ANG KANIYANG MGA YABAG AY MABIBIGAT NA TILA SA

ISANG MATANDANG PAGOD. SA LOOB NG MARAMING BUWAN, NGAYON LAMANG SIYA
HINDI LUMINGON UPANG MAGSABI NG, “GOODBYE, TEACHER.” LUMABAS SIYA NANG
TAHIMIK AT ANG KANIYANG MABIBIGAT NA YABAG AY LUMAYO NANG LUMAYO. ANO
ANG MENSAHENG NAIS IPARATING NITO SA GURO AT MAG-AARAL? ISULAT ANG SAGOT SA
PAPEL.
PUNAN ANG MGA KAHON NG MGA MENSAHE NG KUWENTO. GAWIN SA PAPEL.
9. ANO ANG TEMA O PAKSA NG NASABING AKDA? PATUNAYAN.

10. SA IYONG PALAGAY, MAY KAUGNAYAN ANG PAKSA O TEMA NG NASABING AKDA
SA BUHAY NG MAY-AKDA NG KUWENTO?
D¥ 680Ô
11.MULA SA SIMULA HANGGANG SA WAKAS NG KUWENTO, ANONG PAMAMARAAN ANG
GINAMIT NG MAY-AKDA?
@L™{(^©HÈ1ã¼3Aá@$ë~|g¾
wálecôæ®%ê-ë*hù«RY\2F¨fnt'yØŸàåï?ò¤„½‰W}tMVáéÒ,šQ
¢ôÔMÿ‰w¶/¿¸J dÎÈ&kâ©ýF5¬u[Þi<ˆ)XYÕB%ã$yh•è
6sbpÃSTÑÆnŒ+ÿ›Gì•J(ð
MÍMÛKýƒ™çJüKôK
5ÂÀ<ïáÔya,`gˆñCéŽ==Ù£kŠŸœÐ)éd<ëwíUûKföÎ—
OÍLRFzveá,ÛwìSIXÏ¦êØ ﾵ }rã
0åÊqœ÷”Üÿ.sÙckT ﾤ ýŠõQþSŒaT³Úˆ8í±3‡frTSo!³ƒrPŸKd1“íðM-s·Ïb&O
BøÄw´¤"È¿b°{~Èfåy
NASAGOT•rP£A}ä'> Bðh9÷!#Þàn¼?¼Ácd
AT NAISAGAWA MO ]OÃpâ9Orô¹r§hÈS&G!
BA ANG LAHAT NG KATANUNGAN /GAWAIN? MULI, BALIKAN
Â§æfJT:'"}Iìñ÷b®[
MO ANG IYONG MGA NAGING SAGOT AT SURIIN MO . S A IYONG BINASA, MABISANG
NAISALAYSAY NG MAY-AKDA ANG TEMA, PAKSA O LAYUNIN SA KANYANG AKDA SA
jEý¶8Så7Ÿ|Où
PAMAMAGITAN NG MABISANG PAGGAMIT NG MGA PAHIWATIG.
õâqÒSo8L$˜CD`Ø
ISANG HALIMBAWA NG MAIKLING KUWENTO ANG IYONG BINASANG AKDA. MALIBAN SA
KUWENTO NG KATUTUBONG KULAY NA IYONG NAPAG-ARALAN SA PANAHON NG
KOMONWELT, MAY IBA PANG MGA URI ANG MAIKLING KUWENTO. SIYANGA PALA, ANG
BINASA MONG AKDA AY ISANG HALIMBAWA NG MAIKLING KUWENTO NA NASA URING
KUWENTO NG TAUHAN. HANDA KA NA BANG MADAGDAGAN PA ANG IYONG KAALAMAN
TUNGKOL SA MAIKLING KUWENTONG ITO? KUNG GAYON, BASAHIN MO ANG KASUNOD NA
IMPORMASYON.
À¥žÉÒf.Ó«"¡Ä…
9Õï¡Í‹d‘mèÔ/âÖ~u·óÊ+a`HîÌã£qåYhz²Èòå-;lÈH+UeŠÂT Ù¤Rj¿Þ)|
µÛ4‚PÇ5ú$ö=ëq1ÖÔP0IgBYV<KfuÔPî¢ûðÙÍqã©ö)muBaËÏ¿à°{€ÅÞtæÒú q
ÒÑpâ5³ÉÈe¥¶ËO#©®ÊˆéÕ: kËãDêx*
ÑÍò#oG2÷6{IP ò›;Ï681ãÀ²E‚°Pâéxqn2æ£>Ç%¢ôI4ÅÙØj®Y„T5C!%®!
Ô˜0T|Kòòu6#"svÁ!éìí†q –Z…ôÈù`vÓIde5—áñõ$ý4†®W‚pV
‰4Lê2H¶`"ó0esQ&¹8¥5IâèFcðÜu`ﾧ v8¡tœ`ï¿3Fè”}f-
h5g2'±681wúad„ñÒp ÌÿæBã@R ³fÅ½mÇ¥Æq\cÇ„&QdrÕ5ã€ûi³Ý
×9¦öj2ùÑó¾c\· 7 Ô5 ‘«~…7u%"ÅìþHwFj ýá/z,‘xëÓ(ìk=ﾧ¢¹
‰Åd*]ã<DPÀ&ŠcTû6ÛánLêÌOè<{ç
:8ò ﾧ óL÷6qåRF(íÞ`w ﾵ Qb<”TæIrdøò…ôÕã÷ ﾵ r"+,/ ,~fÿì;4h¢Î±”ßˆ_Òã0RÃ
¿ß
D¥ 681Ô
œhsQ@Wâ
NADAGDAGAN NA ANG IYONG KAALAMAN TUNGKOL SA MAIKLING KUWENTO,
MANGYARING SAGUTIN AT GAWIN MO ANG KAUGNAY NA MGA GAWAIN.
GAWAIN 2.3.1.D: PANANAW MO,PANANAW KO,PANANAW NG LAHAT

IBIGAY ANG KAHULUGAN NG MAIKLING KUWENTO AYON SA IYONG SARILING PANANAW,
PANANAW NG IBANG TAO (KAPWA KAMAG-ARAL, KAIBIGAN) AT PANANAW NG EKSPERTO
(MAAARING KAPANAYAMIN NILA). GAWIN SA PAPEL.
[X ÒúÃ0ëSöQJé”µ•S¨-
8H"mmsKÝ‚ß?O
(A®døxYÈÁ&²<1
ÀÑ~g]G½B
íÃ‹{[‡O‘j\…"â Akî?þ®†
=¶†¸J
SA PANANAW NG MGA EKSPERTO...
L ¬
D¥ 682Ô
GAWAIN 2.3.1.E: PAGKAKAIBA-PAGKAKATULAD
PAANO NAIIBA ANG MAIKLING KUWENTO SA IBANG AKDANG PAMPANITIKAN? ISULAT SA
PAPEL ANG SAGOT. GAYAHIN ANG PORMAT.
KI0°AÕÙeÕ[cOÊ @}ÀÛk-\¦¹H
À{gÌºkœ)ßçFÉ(± jù
PAGKAKAIBA
PAGKAKATULAD
SA TEMA
SA PAKSA
SA LAYUNIN
SA PAMAMARAAN
KUNG SUSURIIN MO, SAï8)<`¢

PAGDAAN NG MGA PANAHON (MULA SA PANAHON NG
AMERIKANO, PANAHON NG KOMONWELT HANGGANG PANAHON NG KASARINLAN) ANG
6g'Wæx#Ub¹Ø^qM É©
MAIKLING KUWENTO AY NAGING BEHIKULO NG MGA MANUNULAT PARA MAIPAHAYAG
Ì¹áY£ÁE| ý÷y!i½Br)ò9/¦õäcUKIÀCë/o=ÓO^žõÃÝV-y
ANG KANILANG SALOOBIN, DAMDAMIN, KATUWIRAN O OPINYON. NAGKAKAIBA LAMANG
§m½
SILA SA TEMA, PAKSA, o[B683³Pãùçuyb¬¼FžRT-S»ão¸ÓFuY®§cW$'óSKÃ09©Aì.
LAYUNIN AT PAMAMARAAN KUNG PAANO ITO NILIKHA NG ISANG
´çUdJmŸX;IVPRGÇöû¾
MANUNULAT NA NAKABATAY d¾ÐI²µw<V>auÇ~–nâ
§å5ñ¼ï6')hi]4u°y*¤u4C+Äµ÷öX3¦Læú{5ÓÌéê´q¹.Õ3þN
KUNG MINSAN SA KANILANG NAGING KARANASAN O TOTOONGﾤ BUHAY
ﾤ ¯Ëê²~``
. ATz3IB$43
UPANG HIGIT
MOáÁÒ
PANG MAUNAWAAN AT MAKILALA ANG MAIKLING KUWENTO, BASAHIN MO PA ANG
*·“ÉYkJ’€áYÝh¬n2Â
ISANG HALIMBAWA NITOﾧAT¡¦CÁïk–0.lAT.
SAGUTIN ANG' ﾧKASUNOD NA MGA TANONG:
ãu]ÅïüÉzø$;¬#1¸9Z`æ’§ODØ ﾵ R^ás
%Nà zeÛBz‡DW
ì ﾤ ëtñ¸Sp„vPØá¼$pS ﾧ ìu @hß.„©kÞó˜
lRw@FFþ4(ôàlâÀê,D×ˆç,‡@~Ñ683`QŠcòwLx«]²#Ã'bplzr9è~%`? Tiàù©¡¶
!Ãl"Õ(û™aßë^Ï½u4*½aÉ%1³Å°UÓê3Ÿ~íbÁRƒ¦û>YÀ U#³Ë8Z~
µIsàÃû&úu§ÁT%æJ:.sS7oP¾ži@0é
Bçé¡L§‹5ç~®öAôõÙïéÓÞädHcù"(„û+ŒEŽÕTáÁÛ ﾧ yË]¤â³„ÚÁ
D¥`â„\ø34683©æÒ÷‚í]ë 683Ô
dW´Ã7«©€Ockh/ìû/§wlûæÜwýÓøÏ5 C@ÝSÕæ[áÂÖ ÕÙ
s\«$ ãÝ3@_ÌèƒjGk*ñTBÁ683R dî=«‡{ÐG˜‰ÃawQ(ç÷
Puòa~o§kõx†ee,ìÚÄHó‰Z!nÿ’i ﾤ éñk9€
¤B<–V/9jTCÁ–ﾤ 9þ!2Pn˜SîÇÚU\Hö
57ù‘§¤
W–¨|Ü^±_ÈwÒù
Y}'nA$6ÊPŒkî„îãî²ð
h°ˆ5PÑo[d´”.oò× kný[>¬ÎÄœáYL}"@G:tÔàX›ígÈ*2ë
è ‘ë§È¹Q~c¡m¿÷î!KÓ0ª-×ÿq ﾤ 1Aècˆ*Qh+#1Më%–ïv8"®uã
%_'"©z9xÇV&@`KäWqÂ`´Í#'us'´.öoR‡neX}€ÖUqK684¡Â0)²p…
H•ÍÈSja$¸¥F 'oWíFŠ!‰»,Š1Þã¸
MGA GABAY NA TANONG
XÓF!fü&!Fc $o>âOt-ÕD[þ3û
SINO ANGCý!X&cZq3¼Áaön_tÐ÷Ä˜‹ò7Ý(Á-8ÐÊ
NAGSASALAYSAY SA KUWENTO?
684›ì1Y,Bu)=†Hún/µåíÊ ﾵ -
ANONG URI NG MAIKLING KUWENTO ANG IYONG BINASA?PATUNAYAN.
ô²9jrdaoÓ˜…~;¸JêOÖ†1zLû[å{¡%xë"ë” ﾧ öW-fHòl½2ñ-]Ý!q684èØ†v
ALING BAHAGI SA AKDANG ITO ANG MASASABI MONG MAY PAGKAKATULAD/
PAGKAKAIBA SA KUWENTONG NAUNA MO NANG NABASA? PANGATUWIRANAN.
PANSININ ANG SALITANG MAY SALUNGGUHIT SA KUWENTO. ANONG BAHAGI ITO NG

PANALITA? ANO ANG DIWANG INIHAHATID NITO?
MALALAMAN MO KUNG WASTO ANG IYONG NAGING SAGOT SA KATATAPOS NA GAWAIN SA

PAMAMAGITAN NG MGA IMPORMASYON TUNGKOL SA ASPEKTO NG PANDIWA. MALAKING
TULONG UPANG HIGIT NA MAIPAKITA ANG KASININGAN NG LARAWAN AT DALOY NG
MAIKLING KUWENTO SA PAMAMAGITAN NG WASTONG PAGGAMIT NG ASPEKTO NG
PANDIWA.
MULA SA SALITANG ASPEKTO, MALALAMAN NA ITO AY NAGPAPAKITA KUNG KAILAN

NATAPOS, KATATAPOS, KASALUKUYANG GINAGAWA ANG KILOS. UPANG LUBOS ITONG
MAUNAWAAN, BASAHIN ANG NASA KAHON AT GAWIN ANG GAWAING KAUGNAY NITO.
HANDA KA NA BA?
D¥ 684Ô
RãÃCbRËí~»tnæ_Â`¥0»Œë}gÉ""eoE ﾧ +ó·þ:-Kïôœ ﾤ ÷°ž°Ùlõ)
´þšð©c
c¤b7./€ËKÃÏÉHŽm|å9_Š`¿0¬¬¦$bC±imÆuN~/8¤ªcç
‰Rj·'³³@†ËÑT+±
%"O¹,hEo*²'éU7²V5&ƒl9}jO³¤®%`c³é}Nu.y…ÔLP-X+={üä
%tÆU ﾧ 1)Ý,YÇýUvxá%OœóîB;†@17ýÑF6œ
‘ïRöM:=
ò8Ãfm"æhsÕÑËœ15Qkƒ›z]—ë|öaM¯Û£|ŒEÔ=\Î€-
GAWAIN 2.3.1.F: ASPEKTO-TSART
Îô/"PsE˜EÊt¡Yù
BALIKAN MULI ANG KUWENTO. ISULAT ANG MGA SALITANG MAY SALUNGGUHIT SA
TAMANG º·€§çæ
TALAHANAYAN NANG
M"rFbu6`– µð‘4°SA
AYON ASPEKTO NITO.
¯ëí½óð
ÅÇNG
ASPEKTO ﾵ—@0™«ÔÇ¢ôJcW™k¿Dé4®k¦qÍA~àeÙ
PANDIWA
ASPEKTONG PERPEKTIBO
ASPEKTONG PERPEKTIBONG KATATAPOS
ASPEKTONG IMPERPEKTIBO
ASPEKTONG KONTEMPLATIBO
GAWAIN 2.3.1.G: SALAYSAYIN NG BUHAY

MAGSALAYSAY NG ILANG PANGYAYARI SA IYONG BUHAY NOON NA SA IYONG
PALAGAY AY NANGYAYARI PA RIN SA NGAYON. ISAALANG-ALANG ANG SIMULA, GITNA AT
WAKAS NG PAGSASALAYSAY. GAMITIN AT SALUNGGUHITAN ANG MGA ASPEKTO NG
PANDIWA SA GAGAWING PAGSASALAYSAY.
D¥ 685Ô
GANAP NA ANG IYONG PAGKAUNAWA SA ARALIN. MULING BALIKAN ANG HULING
KOLUM NG TSART-KWHL. PUNAN ANG KOLUM NA ITO. MATAPOS ITONG MAISAGAWA AY
PALALIMIN PA NATIN ANG IYONG KAALAMAN SA TINALAKAY NA ARALIN.
D5HÅu6ÑØç(;j7ál©Ja0ß£ßžJÛÎ _œ—q¦À^RD£kFÌ€]_¾70¥l9½ïS
´\æP¼6l„ZÃ8áfmlD[Ko°HÀHh^^Êˆä³Ì‡8Îu ¹½øµãâð>ûPmèyÔƒ7Qü
×øæKIõE<5²!Í/ïb…y@½$`èÙIp1>s•Îl#ãÓHª…äÑpRü/×;(Ob:0
K Æ
W
H
L
ANO ANG ALAM MO NA?

(WHAT DO YOU KNOW?)
(WHAT DO YOU WANT TO FIND OUT)
(HOW CAN YOU FIND OUT WHAT YOU WANT TO LEARN?)
NAUNAWAAN?
(WHAT DID YOU LEARN?)
PAGKATAPOS MONG PAG-ARALAN ANG MAIKLING KUWENTO AT ANG WASTONG

PAGGAMIT NG ASPEKTO NG PANDIWA, DUGTUNGAN MO ANG PAHAYAG NA NASA KAHON
UPANG MAKABUO NG MAKABULUHANG PAHAYAG.
GAWAIN 2.3.1.H: DUGTUNGANGPAHAYAG

ITALA MO ANG KABUUANG KONSEPTONG NATUTUHAN SA ARALIN SA
PAMAMAGITAN NG PAGDURUGTONG SA PAHAYAG NA NASA KAHON.
êud(_nßÚàíÖúwŠŠ]“áµ2
ã³ìª+8Å ﾧ t‚¹Ü?ý1¶¤^Ìo|ß ®ï
*AÑÆý%I5ûc~Ï;d,
D¥ 686Ô
BINABATI KITA AT ILANG HAKBANG NA LAMANG AY TAPOS NA ANG IYONG
PAGLALAKBAY PARA SA ARALING ITO. ANG LAYUNIN MO SA BAHAGING ITO AY
MAIPAKITA ANG IYONG PAGKAUNAWA SA ARALIN SA PAMAMAGITAN NG PAGTATANGHAL
NG MASINING NA PAGKUKUWENTO O MGA KAURI NITO TUNGKOL SA MGA PANGYAYARI SA
KASALUKUYAN NA MAY PAGKAKATULAD O KABALIGTARAN NG MGA PANGYAYARI SA
MAIKLING KUWENTO. MAAARI KA NA NGAYONG SUMUBOK SA PANGWAKAS NA GAWAIN
PARA SA ARALING ITO.
GAWAIN 2.3.1.I: INSPIRASYON KO, KUWENTO NG BUHAY MO
SINASABI NA KUNG WALANG GURO, WALANG ANUMANG PROPESYON TULAD NG

DOKTOR, ABOGADO, INHINYERO AT IBA PA. KAYA NAMAN DAPAT LAMANG KILALANIN
ANG MAHAHALAGANG PAPEL NG KAGURUAN SA PAGHUBOG NG ISANG KABATAAN.
MARAPAT LAMANG NA SIYA’Y TUMANGGAP NG PAGKILALA. KAAKIBAT NG PROGRAMA NG
KAGAWARAN NG EDUKASYON AY ANG PAMBANSANG KONGRESO NG MGA GURO SA
PILIPINAS. ITO AY LALAHUKAN NG MGA PILING GURO SA BUONG PILIPINAS, MGA
TAGAPANAYAM, MGA SUPERBISOR, PUNONG-GURO, FILIPINO SPECIALIST AT BUONG
PANGASIWAAN NG KONGRESO. IKAW, BILANG KAMPEON SA KATATAPOS NA PAMBANSANG
PALIGSAHAN SA LARANGAN NG MASINING NA PAGKUKUWENTO AY INANYAYAHAN BILANG
ISA SA MGA PANAUHING PANDANGAL NA MAGPAPAKITA KA NG MASINING NA
PAGKUKUWENTO BATAY SA PAKSANG “MY TEACHER, MY HERO” KAUGNAY SA
PAGDIRIWANG NG WORLD TEACHERS DAY BILANG PASASALAMAT SA KANILANG BUONG
PUSONG PAGTUPAD SA TUNGKULIN. TIYAKIN MO NA ITO’Y A)ORIHINAL; B) MALIKHAIN; C)
MAY PAGKAKAUGNAY-UGNAY ANG MGA PANGUNGUSAP; D) MAKATOTOHANAN; E)
NAPAPANAHON; AT F) MAY WASTONG GAMIT NG ASPEKTO NG PANDIWA.
KAHANGA-HANGA ANG IYONG GINAWA! MAGALING! TUNAY NGA NA IKAW AY

MALIKHAIN. TIYAK KO NA SAPAT NA ANG IYONG KAALAMAN TUNGKOL SA MAIKLING
KUWENTO. KUNG MAYROON PANG HINDI MALINAW SA IYO, MULI MONG BALIKAN ANG
NAGING TALAKAYAN AT MGA GAWAIN. NGAYON NAKUMPLETO MO NA ANG ARALING ITO,
DUMAKO KA NAMAN SA SUSUNOD NA ARALIN, ANG DULA (ARALIN 2.3.2) HALINA AT
SIMULAN MO NA ANG PANIBAGONG ARALIN.
ISANG TULUYAN ANG DULA NA KABABAKASAN NG KULTURANG

PILIPINO IPINAKIKITA RITO ANG PARAAN NG PAMUMUHAY NOON
HANGGANG SA PAG-UNLAD NITO SA KASALUKUYAN, NA NAGING
PAGKAKAKILANLAN NG ATING LAHI. SA PANAHON NG
KASARINLAN, NAIPAKILALA NG MGA MANUNULAT NA ANG DULA
AY HINDI LAMANG PARA SA NAPAKABABAW NA LAYUNING
MAGBIGAY NG KAALIWAN, SA HALIP, ITO AY MAAARING MABISANG
KASANGKAPAN SA PAGBIBIGAY NG KAMALAYANG PANLIPUNAN, SA
PAGGISING NG DAMDAMIN AT SA PAGPAPAKILOS.
D¥ 687Ô
INAASAHAN NA SA PAGTATAPOS NG ARALING ITO AY MASASAGOT MO ANG MGA GABAY
NA TANONG UPANG MAKABUO NG MAHAHAHALAGANG KONSEPTO PARA SA ARALIN.
INAASAHANG IKAW AY MAKABUBUO AT MAKIKIBAHAGI SA PAGTATANGHAL NG DULA
MULA SA ORIHINAL NA ISKRIP NA NAGLALARAWAN NG ILANG PANGYAYARI SA BUHAY NG
ISANG TAO/MGA TAO SA KASALUKUYAN BATAY SA MGA KRAYTIRYA: A) KAANGKUPAN, B)
MAKATOTOHANAN, C) MASINING, D) ORIHINAL, E)KAANGKUPAN NG
TUNOG/PROPS/COSTUME, F) TAGLAY ANG MGA BAHAGI NG DULA, G) KAHUSAYAN SA PAG-
ARTE.
MGA GABAY NA TANONG

MASASALAMIN BA ANG KULTURANG PILIPINO SA MGA DULANG PANTANGHALAN SA
KASALUKUYAN?
NAGING MABISA BANG KASANGKAPAN NG MGA MANUNULAT SA PAGHAHAYAG NG

KANILANG DAMDAMIN, SALOOBIN, OPINYON AT KARANASAN ANG DULA?
BAKIT MAHALAGANG MALAMAN MO ANG TAMANG PARAAN NG PAGPAPAHAYAG NG

PAGSANG-AYON AT PAGSALUNGAT?
GAWAIN 2.3.2.A: PAGKAKATULAD-PAGKAKAIBA

SA TULONG NG VENN DIAGRAM, IPAKITA AT ILAHAD ANG PAGKAKAIBA AT
PAGKAKATULAD NG DALAWA SA MGA URI NG PANITIKAN. GAWIN SA PAPEL. GAYAHIN ANG
PORMAT.
PAGKATAPOS MONG MAILAHAD ANG PAGKAKAIBA AT PAGKAKATULAD NG MAIKLING

KUWENTO AT DULA, SIKAPIN MO NAMANG SAGUTIN ANG HINIHINGI SA TALAHANAYAN.
GAWAIN 2.3.2.B: BALIK-TANAWIN…

BALIKAN MO ANG ILAN SA ARALING NAPAG-ARALAN MO UPANG MASAGUTAN MO ANG
DAYAGRAM.GAWIN SA SAGUTANG PAPEL.
D¥ 688Ô
MAIKLING KUWENTO
PANAHON NG KOMONWELT
PANAHON NG KASARINLAN
PAMAGAT
PAKSA
MAY -AKDA
PANGUNAHING TAUHAN
ARAL
DULA
PANAHON NG KOMONWELT
PANAHON NG KASARINLAN
PAMAGAT
PAKSA
D¥ 689Ô
MAY -AKDA
PANGUNAHING TAUHAN
ARAL
GAWAIN 2.3.2.C: SANG-AYON O SALUNGAT

SAGUTIN MO ANG SUMUSUNOD NA MGA GABAY NA TANONG SA TULONG NG
DISCUSSION WEB. MALALAMAN MO ANG WASTONG SAGOT SA PAGPAPATULOY NG IYONG
PAG-AARAL NG ARALING ITO.
SANG-AYON SALUNGAT
|LçŽa#ÔçfrÄÔ-Yº}tâaÅ}¬^‚}
[çd,8VM|u<Te&"~¯»oÏûÞ÷–
úÍÅK'äCÃáÆÒmîÚâXóü=GcD"ÏÊæ
ôÂé"m×éñûd:IìÊ³Lwe‡’V^jæ¸ù¤!
K-åºr’^ë¿ðÏB±¸XÈ'j
lÇ¦9hÍhYW«5EJ7ëlÓ+yïSìròQ:
BERÃHg.õnôb
¢“ÙXZ5~Faq ¬®Ëp'k…EÇk¡GýÓp
¢–D ñÂüÒbuR
¿re¬KŽ5oéñx÷Ç€,èr8J`D•Á
NASAGUTAN MO BA NANG WASTO ANG MGA TANONG SA GAWAIN? KUNG HINDI KA TIYAK
v¿È9¸nÎgîùN
SA IYONG NAGING MGA SAGOT, IPAGPATULOY MOa¯Ð|
néaFpxsLÇhOGyaUþî( LAMANG ANG IYONG PAGTUKLAS SA
BAHAGING ITO NG ARALIN NAîDÃ¯ëÈ5 sŽÒ©jde‹õÇ·nL{ã_
MAKATUTULONG UPANG MAPALAWAK PA ANG KAALAMAN
MO TUNGKOL SA DULA GAYUNDIN %ký1³s»ñK·Ë2egé¸sY
NAMAN SA KAUGNAY NA WIKA NITO, ANG
/ÜP3<.zVM¬3V«eõÊ{
PAGPAPAHAYAG NG PAGSANG-AYON AT PAGSALUNGAT
PARA SA HIGIT NA PAGKAKAUNAWA MO SA ARALIN, HALIKA AT KILALANIN MO ANG ISA

SA NAPANTANYAG NA MANUNULAT SA PANAHON NG KASARINLAN. PAGKATAPOS MO
SIYANG MAKILALA, BASAHIN AT UNAWAIN MO MUNA ANG KASUNOD NA DULA NA
ISINULAT NIYA NOONG PANAHON NG KASARINLAN.
DIONISIO S. SALAZAR
D¥ 690Ô
TUBONG-NUEVA ECIJA NA IPINANGANAK NOONG PEBRERO 8,1919 SI DIONISION
SANTIAGO SALAZAR. NAGTAPOS NG KOLEHIYO SA PRESTIHIYOSONG UNIBERSIDAD NG
PILIPINAS (KURSONG AB) AT UNIBERSIDAD NG STO. TOMAS (PARA SA KANYANG MA).
ISA SIYANG PREMYADONG MANUNULAT AT HINDI MATATAWARAN ANG KANIYANG HUSAY
AT GALING, PATUNAY NA RITO ANG SIYAM (9)NA NOBELANG KANIYANG ISINULAT AT
NAILATHALA NA TUNAY NAMANG MAIPAGMAMALAKI NATIN. NAGTAMO SIYA NG IBA’T
IBANG PARANGAL GAYA NG CARLOS PALANCA AWARD, NATIONAL BALAGTAS AWARD,
DANGAL NG LAHI SA DULA, MANILA CULTURAL HERITAGE AWARD, TOFIL AWARDEE
FOR DRAMA AND LITERATURE AT IBA PA. SIYA AY TUNAY NA HUWARANG MANUNULAT NG
MAKABAGONG PANAHON. ANG KANIYANG MGA DULA AY ISANG OBRA MAESTRANG
MAIPAGMAMALAKI NATING LAHAT. ISA SIYANG PREMYADO AT WALANG KATULAD ANG
HUSAY NA MANUNULAT NA DAPAT IPAGMALAKI SA LAHAT. ANG KANIYANG MGA ISINULAT
AY DAPAT TANGKILIKIN SAPAGKAT ITO’Y SARILING ATIN.
O, NASIYAHAN KA BA SA IYONG NABATID TUNGKOL KAY DIONISIO SALAZAR? SA

PAGPAPATULOY, BABASAHIN MO NA ANG DULA, HUWAG MONG KALILIMUTANG SAGUTIN
ANG MGA TANONG SA PAGSASANAY. ISAGAWA ANG MGA GAWAIN SA BAHAGING ITO.
BILANG PANIMULA, NAIS KO MUNANG BIGYAN MO NG HINUHA ANG PAMAGAT NG ATING
DULA. ISULAT SA PAPEL ANG SAGOT.
GAWAIN 2.3.2.D: HINUHA MO…HINUHA KO
ANG AKING HINUHA SA PAMAGAT AY

________________________________________________________________________
____________________________________________________
MATAPOS MONG MABIGYAN NG HINUHA ANG PAMAGAT NG ATING DULA, HANDA

KA NA PARA BASAHIN ITO.
BASAHIN AT UNAWAIN
SINAG SA KARIMLAN
NI DIONISIO S. SALAZAR
MGA TAUHAN :
TONY ……………….. BINATANG BILANGGO
LUIS ……………….. ANG KANYANG AMA
ERMAN ………………
DOMING …………….. MGA KAPWA BILANGGO
D¥ 691Ô
BOK …………………
PADRE ABENA ………ISANG PARI NG BILIBID
MISS REYES ………… ISANG NARS
ISANG TANOD
PANAHON: KASALUKUYAN
TAGPUAN: ISANG PANIG NG PAGAMUTAN NG PAMBANSANG BILANGGUAN SA
MUNTINLUPA.
ORAS: UMAGA
PROLOGO: PAMBANSANG BILANGGUAN SA MUNTINLUPA: WAKAS AT SIMULA …
MOOG NG KATARUNGAN … SAGISAG NG DEMOKRASYA … SALAMING
PAMBUDHI … PALIHAN NG PUSO’T DIWA…WATERLOO NG KASAMAAN…
HAMON SA PAGBABAGONG BUHAY …MAY MGA MAIKLING GAYONG DAPAT
HUBDAN NG MASKARA AT SA SINAPUPUNAN NITO KAILANGANG IWASTO AY
HAYU’T TALINGHAGANG MAMAMAYAGPAG AT UMIIRING SA BATAS. SA ISANG
DAKO’Y MAY MGA WALANG MALAY NA DAHIL SA KASAMAANG-PALAD,
KAHINAAN, O LIKAS NA MAPAGSAPALARAN AY DITO HUMAHANTONG; DITO RIN
SINISIKATAN O NILULUBUGAN NG KATOTOHANAN AT KATARUNGAN… MARAMI
NANG LUBHA ANG MGA PUMASOK AT LUMABAS DITO. WALANG
MAKAPAGSASABI KUNG GAANO PA KARAMI ANG TATANGGAP NG KANYANG
TATAK…MAY SALA O WALA, ANG BAWAT PUMASOK DITO AY KABUUAN NG
ISANG MARIKIT AT MAKULAY NA KASAYSAYAN…
PAGBUBUKAS NG TABING AY MABUBUNGAD ANG ISANG BAHAY NG PAGAMUTAN NG

PAMBANSANG BILANGGUAN SA MUNTINLUPA. MAY ANIM NA TEHERAS ANG MAKIKITA
RITO. ANG DALAWANG NASA MAGKABILANG GILID AY BAKANTE. SA DALAWANG NASA
GAWING KANAN AY MAGKAAGAPAY SI TONY (19 NA TAON) AT SI BOK (29); SA GAWING
KALIWA NAMAN AY NAROROON SI MANG ERMAN (45) AT SI DOMING (30). MAY MUNTING
DURUNGAWANG NAHAHADLANGAN NG MGA REHAS NA BAKAL NA MAKIKITA SA GAWING
LIKOD, KALAGITNAAN. HUBAD ANG NATUTULOG NA SI TONY. MAY BAKAS NG DUGO ANG
MGA BENDANG NASA KANYANG TIYAN AT KALIWANG BISIG. MAY BLACK EYE RIN SIYA. SI
BOK NA BILANGGONG LABAS-MASOK SA BILIBID, AY NAKAKULUBONG – MAY
TRANGKASO SIYA. SI MANG ERMAN, NA MAY APAT NA ARAW NANG NAOOPERAHAN SA
ALMORANAS, AY GISING AT WARING NAG-IISIP. NAKA-PLASTER CAST NAMAN ANG ISANG
PAA NI DOMING …PAMINSAN- MINSA’Y MARIRINIG ANG MALAKAS NG PAGHILIK NI BOK .
DOMING : (BIBILING SA HIGAAN, IIANGAT ANG ULO, AT TATANUNGIN SI BOK)

TIPANINGMAYAP, LAKAS NAMANG MAG-ILIK NI BOK.
ERNAN : (MANGINGITI) PASENSIYA KA NA DOMING.
DOMING : KELAN PA KAYA LALABAS DITO ‘YAN, A MANG ERNAN? TRAGA MALAS
HANG.BABAYING . BA,SINO ‘YAN? …. (INGUNGUSO SI TONY.)
ERNAN : EWAN, HATINGGABI KAGABI NANG IPASOK ‘YAN DITO. KAWAWA
NAMAN. DUGUDUGUAN SIYA.
DOMING : OXO SEGURO ‘YAN. O KAYA SIGUE-SIGUE. NAGBAKBAKAN NAMAN
SEGURO. (MAMASDANG MABUTI SI TONY.) MUKHANG BATA PA.
ERNAN : AT MAY HITSURA, ANG SABIHIN MO.(MAPAPALAKAS ANG HILIK NI
BOK.)
D¥ 692Ô
DOMING : TIPANING – PARANG KOMBO! (MATATAWA SI MANG ERNAN.)
BOK : (BIGLANG MAG-AALIS NG KULUBONG; PASIGAW) SAYLENS!
MAGAPATULOG MAN KAYO! YAWA….
ERNAN : SI BOK NAMAN. KONTING LAMIG, ‘BIGAN.
DOMING : HISI LANG, TSOKARAN.
BOK : TULUYAN NANG BABANGON: MATAPOS MAG-INAT AT MAGHIKAB AY
SUSULYAPAN ANG KATABI) NAGAPUYAT AKO KAGAB-I. GALAKING SUGAT
N’YA.(TITINGNAN SI TONY.) (KIKILOS SA PAGKAKAHIGA AT MAPAPAHALINGHING SI
TONY.)
DOMING : KILALA MO SIYA, BOK?
BOK : (SABAY ILING) DE-HIN. KUNG IBIG YO GIGISINGIN KO…
DOMING : BA, ‘WAG!, (MAKIKITANG KIKILOS SI TONY.) O, AYAN, GISING NA.
TONY : (MATAPOS HUMINGA NG PAIMPIT NA WARING AYAW IPAHALATA ANG
NARARAMDAMANG SAKIT) M-MA—GANDANG UMAGA SENYO…
ERNAN : GAYUNDIN SA ‘YO. ESTE, ANO NGA’NG - ?
TONY : (MAUUPO; MAHAHALATANG NAGPIPIGIL PA RIN SA SAKIT) TONY HO’NG
PANGALAN KO. TEKAYO!KAYO SI GINOONG ERNANI ALBA, DI HO BA?
ERNAN : AKO NGA.
TONY : NABABASA KO’NG INYONG MGA AKDA. HANGA AKO SENYO!
ERNAN : SALAMAT, TONY.
BOK : (MAY PAGMAMALAKI) AKO GID, DE-HIN MO KILALA? DI WAN EN ONLY
BOK –ALYAS THOMPSON JUNIOR. BIG BOS NG BATSI GANG. MARAI
PADRINO. YEBA!… (MANGINGITING MAKAHULUGAN ANG LAHAT.)
TONY : HAHARAPIN SI DOMING; MALUMANAY) KAYO?
DOMING : DOMING HANG PALAYAW KO. WALANG H-ALYAS .
BOK : (KAY TONY) OXO? … SIGUE – SIGUE? … BAHALA NA? … PAWANG ILING ANG
ITUTUGON NITONY.) BERI-GUD GINSAMA KA A ‘MING BATSI GANG, HA?
TONY : SALAMAT, BOK. PERO SAWA NA ‘KO SA MGA GANG, SA MGA BARKADA. DAHIL
SA BARKADA’Y –HETO, MAGDADALAWANG TAON NA ‘KO DITO SA BIG HOUSE.
ERNAN : MUKHANG MAKULAY ANG … PEWEDE BA TONING KAHIT PAHAPYAW AY
IBIDA MO SA ‘MIN ANG IYONG BUHAY?
BOK : (BAGO MAKAPANGUSAP SI TONY) HOLDI’T,TONY BOY! … BA’T NAGALASLAS
ANG IMONG TIYAN,BER? AT… TERIBOL YANG BLAKAY MO. YAWA.
DOMING : (MAPAPANSIN ANG PANGAGASIM NG MUKHA NI TONY) MAKAKAYA
MO BA,TONY?
TONY : (TATANGO MUNA BAGO UMAYOS NG UPO) PUMUGA SINA SILVER BOY
KAGABI.NANG HINDI AKO SUMAMA’Y SINUNTOK AKO. MABUTI KANYO’T NAILAGAN
KO’NG SAKSAK DITO (SABAY TURO SA KALIWANG DIBDIB), KUNDI’Y … NASIRANG TONY
NA ‘KO NGAYON. PERO ANG DI NAILAGA’Y YUNG SAKYOD NI PINGAS … NAGPATAY-
PATAYAN LANG AKO KAYA … ARUY!
ERNAN : SA NARINIG KONG USAPAN NG NARS AT TANOD KAGABI AY TATLO ANG

NAPATAY. TILA LIMA ANG PATAWIRIN. ANG IBA’Y NAHULI. (SA SARILI)
A,KALAYAAN, SA NGALAN MO’Y KAY RAMING HUMAHAMAK SA KAMATAYAN ! (KAY
D¥ 693Ô
TONY ) MABUTI’T TUMANGGI KA, TONY, KUNDI’Y … ‘TAY KUNG MASAKIT ‘YAN AY
SAKA NA.
TONY : HUWAG KAYONG MAG-ALALA, KAYA KO ITO … (HIHINGA MUNA NANG
MAHABA.) MULA NANG MADALA KO RITO, E NAG-IBA NA’NG TAKBONG …
NAISIP KONG WALANG IBUBUNGANG MABUTI ANG KASAMAAN … MALAKI’NG UTANG NA
LOOB KO KE PADRE ABENA … SA AKING PAGBABAGO… TOTOO NGA NAMAN, WALANG
UTANG NA HINDI PINAGBABAYARAN …. ME PARUSA SA BAWAT KASALANAN!
ERNAN : (MAY PAGHANGA) MAY SINASABI KA, TONY!
BOK : (NGINGITI – NGITI HABANG NAKIKINIG SA PAHAYAG NI TONY; SA HIMIG
NAGMAMAGALING) NO DAIS, TONY, KUN SILA MALALAKI NAGANAKAW MILYUN –
MILYUN, BA. SIGI LANG, ‘ADRE. BASTA MI LAGAY. BASTA MI PADRINO!
TONY : ME RELIHIYON KA BA, BOK?
BOK : (TATAWA HABANG SUMASAGOT; PAUYAM) RELIYUN? WALA KWENTA ‘YAN. HM,
DAMI, DAMI NAGASIMBA, PERO GINLULUKO SA KAPWA. DAMI GADASAL, PERO GIN-
NAKAW, GIN-ISMAGEL,YAWA.
DOMING : MABUTI PAY ‘WAY NA TAYO MAGHUSAP TUNGKOL SA RELIHIYON.
ERNAN : MAY KATWIRAN SI DOMING. ANG PAKSANG RELIHIYON AY MASYADONG
KONTROBERSYAL. PARIS NG IBA’T IBANG ISMO, KAYA … DI DAPAT PAGTALUNAN.
TONY : PERO, MANG ERNAN, BA’T TAYO MATATAKOT MAGTALO? KUNG WALANG
PAGTATALO, WALANG PAGKAKAUNAWAAN. KUNG WALANG PAGKAKAUNAWAAN, WALANG
PAGKAKAISA. ANG MGA TAONG DI NAGKAKAISA’Y PIRMING NAG- AAWAY.
ERNAN : TAMA ‘YAN. NGUNIT ANG PAGTATALO’Y DAPAT LAMANG SA TAONG
MALAKI ANG PUSO; HINDI SA MGA MALIIT ANG PINAGKUKUNAN. PERO … PINAHAHANGA
MO AKO, TONY! NAG-AARAL KA BA NG BATAS? BA, MAY KAKAIBANG TILAMSIK ANG
IYONG DIWA.
TONY : ELEMENTARYA LAMANG HO ANG NATAPOS KO.
DOMING : KASI NGA NAMAN HASA MO HABUGADO KA KUNG MAGSALITA.
BOK : BER, BER, MGA PARE! ‘YUNG ISTORYA NI TONY!
TONY : IIMBITAHIN KITA , BOK, ISANG ARAW, SA KLASE NAMIN NILA PADRE ABENA.
MARAMI KANG MAPUPULOT DOON. AT PAKIKINABANGAN. TIYAK.
BOK : NO KEN DU! KUN NAYTKLAB PA, OLDITAYM!
TONY : (MATAPOS MAKITANG HANDA NA ANG LAHAT SA PAKIKINIG SA KANYA)
BUWENO…AKO’Y BUHAY SA ‘SANG KARANIWANG PAMILYA SA TUNDO.
EMPLEYADO SI TATAY. GUWAPO SIYA. PERO MALAKAS UMINOM NG TUBA.
AT MAHILIG SA KARERA. NAPAKABAIT NG NANAY KO. KAHIT KULANG ANG
INIINTREGANG SAHOD NI TATAY E DI SIYA NAGAGALIT, PARIS NG IBA. ‘SANG ARAW E
NADISKUBRE NI NANAY ANG LIHIM NG TATAY KO; MERON SIYANG KERIDA . NATURAL,
NAG-AWAY SILA … UMALIS SI TATAY . INIWAN KAMI. AWA NAMAN NG DIYOS E NATAPOS
KO RIN ANG ELEMENTARYA. BALEDIKTORYAN AKO…
BOK : (SISINGIT) BALEDIKTORYAN? SIGA KA. YEBA!
TONY : (MAGPAPATULOY MATAPOS NGITIAN SI BOK) NAMATAY ANG SOLO KONG
KAPATID NA BABAE. MALUBHA SI NANAY. NAOSPITAL SIYA…
NAGHAHANAPBUHAY NAMAN AKO. PERO, KULANG DIN, KASI MAHAL ANG
LAHAT … NAKAKAHIYA PERO … DAHIL SA BARKADA’Y NATUTO AKONG MANDUKOT,
MANG – AGAW, MAGSUGAL. NAGLABAS-MASOK AKO SA WELFAREVILLE … INILIPAT AKO
DITO PAGKATAPOS … SANTAON NA LANG ANG NATITIRA SA SENTEN’SYA KO… A, ANG
D¥ 694Ô
TATAY KO ANG MAY SALA NG LAHAT! … MABUTI NAMA’T IDINISTINO AKO NI DIREKTOR
SA ‘TING LIBRARY. NAKAPAGBABASA AKO ROON. MAHILIG AKONG MAGBASA NG –
ERNAN : MAGALING. ANG PAGBABASA’Y NAKAPAGPAPAYAMAN NG ISIP. SABI NGA
NI BACON AY “NAKALILIKHA NG TUNAY NA LALAKI ANG PAGBABASA…”
TONY : MAHILIG DIN HO AKONG MAGSULAT.
DOMING : TEKA MUNA, TONY! HANONG NANGYARI SA TATAY MO?
TONY : MULA NANG UMALIS SIYA’Y DI NA NAMIN NAKITA. O NABALITAAN KAYA.
KINAMUHIAN KO SIYA NANG LABIS.
ERNAN : HUWAG NAMAN. HINDI TAMA ‘YAN. ANG AMA AY AMA KAILANMAN.
DOMING : KUNG MAGKITA KAYO, HANONG GAGAWIN MO?
TONY : AYOKO NA SIYANG MAKITA PA!
BOK : GAISIP KO RELIYUSO KA. BA’T NGANI…?
TONY : ‘DI BA MALIWANAG? SI TATAY ANG NAGWASAK NG AMING TAHANAN. SIYA’NG
DAHILAN NG PAGKAOSPITAL NI NANAY. NG PAGKAMATAY NG AKING KAPATID… NG
AKING PAGKAKAGANITO!
ERNAN : KUNG SABAGAY AY MADALING SABIHING “LUMIMOT AT
MAGPATAWAD.” SUBALIT MAY KAHIRAPAN ITONG ISAGAWA.
GAYUNMAY’Y WALANG HINDI NAPAG-AARALAN, KUNG TALAGANG IBIG.
AKO? DI NINYO NAITATANONG AY NAGAWA KO RING PATAWARIN ANG
MGA NAGHANGAD NG AKING PAGBAGSAK.
TONY : MALAKI ANG INYONG PUSO, MANG ERNAN! MA-MALAWAK ANG SAKLAW NG
INYONG PUSO. MANG ERNAN! MA-MALAWAK ANG SAKLAW NG IYONG TINGIN.
PAMBIHIRA KAYO.
ERNAN : SALAMAT, IHO. NGUNIT ALAM MO BANG ANG PINAKAMABIGAT KONG
KASAWIAN AY ANG DI PAGKAKAROON NG ANAK?
TONY : BIYUDO KAYO?
ERNAN : HINDI, BUHAY ANG AKING ASAWA. MABAIT SIYA. MAUNAWAIN.
MAPAGMAHAL. MAPAGKAKATIWALAAN. PERO ANG MAG-ASAWANG
WALANG ANAK (MAGBUBUNTUNGHININGA) …NAPAKA … HINDI GANAP
ANG KANILANG KALIGAYAHAN.
DOMING : HILANG TAON NA KAYO, MANG HERMAN?
ERNAN : K’WARENTA’Y SINGKO NA.
BOK : TSIKEN PID! ANG AKIN LOLO, SISENTA NA, GAAANAK PA.
(MAIKLING TAWANAN.)
TONY : GA’NO NA KAYO KATAGAL DITO, TABI ? …
ERNAN : NAKAKAISANG TAON NA AKO. MAY ISA PA. ALAM N’YOY KUWESTIYON
DE PRINSIPYO ANG IPINASOK KO RITO. BINAYARAN KO LANG YUNG MULTA. – NA SABI
NGA NI BOK AY TSIKEN PID LANG – AY LIGTAS NA ‘KO SA PAGKAKABILANGGO.
TONY : E BAT NAMAN KAYO NAMULTAHAN?
ERNAN : KAKAIBA ANG AKING PAGKAMAKABAYAN. ISANG ARAW AY SINUNOG NG
ISANG KAPISANANG PINANGUNGUNAHAN KO ANG MARAMING AKLAT NA IMORAL, MGA
AKLAT KASAYSAYANG MALI-MALI ANG MGA ULAT, MGA NOBELA, KOMIKS AT MAGASIN AT
IBA PA NA NAKAW LANG SA IBA ANG NILALAMAN… NAHABLA KAMI. AT NAMULTAHAN
NG HUKUMAN. DAHIL NGA SA PRINSIPYO’Y INIBIG KO PANG PABILANGGO. MALAYA
NAMAN AKONG NAKAPAGSUSULAT DITO, KUNG SABAGAY.
D¥ 695Ô
TONY : MAAARI HO BANG PATURO SENYO NG PAGSULAT? KAY DAMI KUNG IBIG SULATIN
KASI, E.
ERNAN : TULAD NG ISANG BETERANONG MAG-AALAHAS, AGAD KONG NAKIKILALA
ANG BATONG MAY MATAAS NA URI … ITUTURING KITANG PARANG TUNAY NA ANAK.
MAPAPAMAHAL KA RIN SA KING MABAIT NA MAYBAHAY… MERON DIN KAMING ILANG
ARI-ARIAN … PAG-AARALIN KA NAMIN.
TONY : KE BUTI N’YO! . . . ME PANGAKO RIN SI PADRE ABENA. PAG – AARALIN DIN DAW
AKO. PERO…NAKAKAHIYA NA ATANG PUMASOK SA KLASE. BAKA TAWANAN.
ERNAN : ANG KARUNUNGAN, IHO AY WALANG KINIKILALANG EDAD. ANG TOTOO’Y
WALANG KATAPUSAN ITONG PAG-AARAL NG BUHAY NG TAO.
TONY : GANYAN DIN HO ANG SABI NI PADRE ABENA, MANG ERNAN.
ERNAN : ANG DUNONG AY YAMAN, IKAW, HAGDAN, KAPANGYARIHAN. WALANG
MARUNONG NA NAGKAKAANAK NG ALIPIN.
TONY : WALA RING KUWENTA ANG MASYADONG MARUNONG. PARIS NI RIZAL,
BINARIL –
ERNAN : IBA ANG KANYANG PANAHON, IHO. PASALAMAT TAYO’T DAHIL SA KANYANG
PAMBIHIRANG KATALINUHAN AY NABAGO ANG TAKBO NG ATING KASAYSAYAN.
KAILANGAN NATIN ANG MARUNONG NA LIDER, TONY. YAONG TAONG MATALINO NA’Y
MAKABAYAN PA. HINDI GAHAMAN SA SALAPI’T KARANGALAN. HINDI MAPAGSAMANTALA
YAONG WALANG COLONIAL MENTALITY.
BOK : KALUNYAL MANTILITI? ANU ‘YUN?
ERNAN : DIWANG ALIPIN, BOK. PAMAMANGINOON SA MGA DAYUHAN. WALANG
SARILING PANININDIGAN.WAL- (KAGYAT NA MATITIGIL DAHIL SA NARIRINIG NA TAKATAK
NG SAPATOS.) BANTAY!… (HABANG DUMARAAN ANG MAY EDAD NANG TANOD AY
WALANG IMIK SA MAGKAKASAMA.)
BOK : (PAGKATALIKOD NG TANOD) PWEE, DEDOSO PANG BU-ANG! GAISIP SEGURO
MAGATAKAS TAYO.YAWA. (TAWANAN) PANO NGANI?… MI TRANGKASO… LUMPO
(TITINGNAN SI DOMING) …ALMORANAS (SUSULYAPAN SI MANG ERNAN) . . . GALASLAS
ANG TIYAN? INGUNGUSUSO SI TONY.TAWANAN NA NAMAN.)
TONY : MAIBA ‘KO, MAG ERNAN. BA’T KAYO NAOSPITAL?
ERNAN : HINDI NAMAN.
DOMING : SANG TANONG, MANG ERNAN. NAGAGAWA BANG MAKATA?
ERNAN : ISINISILANG SILA, DOMING …. MAALALA KO NGA PALA! DI BA’T IKAW TONY
ANG TUMULA NANG DUMALAW ITONG MINSAN ANG PRESIDENTE?
TONY : AKO NGA HO.
ERNAN : ANG BINIGKAS MONG TULA’Y –
TONY : PILIPINAS, KE GANDANG TULA. ALAM KONG KAYO’NG GUMAWA NIYON.
ERNAN : IBIG KONG MALAMAN MO NA ANG TULANG IYO’Y KASAMA SA LALABAS KONG
AKLAT NG MGA PILING TULA… KABILANG NA ROON ANG MGA SINULAT KO RITO.
DOMING : HANONG PAMAGAT?
ERNAN : SINAG SA KARIMLAN.
TONY : SINAG SA KARIMLAN? WOW, GANDANG PAMAGAT! BAGAY NA BAGAY SA SAAA
… ATIN DITO! KELANGAN NG MGA NASA DILIM ANG SINAG. ANG LIWANAG!
ERNAN : WALANG TAONG HINDI NALALAMBUNGAN NG DILIM. LUBHANG
MAKAPANGYARIHAN ANG KARIMLAN! SUBALI… NAITATABOY ANG DILIM!
TONY : SANA’Y MABASA KO ‘YON!…
D¥ 696Ô
ERNAN : BIBIGYAN KITA NG SIPI. AT MARAMI PANG IBA.
BOK : (NAKAHAHALATAAN NG PAGKABAGOT KAPAG PANGKAISIPAN NA ANG
PAKSA)BER, BER, DOMING! GIN ISTORYA MO NAMAN PARE…. (TITINGNAN AT TATAGUAN
NG IBA SI DOMING, BILANG PAGAYON SA PAHIWATIG NI BOK)
DOMING : AKO’Y AHENTE NG SEGURO. MALAKAS ANG AKING KOMISYON. SANG
HARAW, BUAT SA HISANG PRUBINS’YA HAY MUWI AKO DAIL SA BAGYO. MAGUGULAT
PERO MATUTUWA NING ASAWA O, SABI KO. SA KUSINA HAKO NAGDAAN. PERO HANONG
NAKITA KO? SUS, HANG ASAWA KO’T MATALIK NA KEBIGAN HAY…ULING-ULI KO SILA .
NAGDILIM HANG AKING TINGIN … BINARIL KO’NG TRAYDOR NANG TUMALON SA
BINTANA… NAPATAY KO SIYA. (MAPAPASANDAL SA DINGDING PAGKATAPOS).
TONY : AT NABILANGGO KA DAHIL DOON? BAKIT GANON?
DOMING : HEWAN KO NGA BA. (MAGBUBUBUNTUNGHININGA)
ERNAN : NAKIKIRAMAY KAMI SA ‘YO, DOMING …. ALAM MO TONY, ANG BILANGGUAN
AY HINDI LAMANG PARA SA MGA NAGKAKASALA . ITO’Y PARA RIN SA MGA SINAMAANG
PALAD. SA MGA KAWAWA. SA WALANG MALAKAS NA NAA…PADRINO, SABI NGA NI BOK.
BOK : (MAY PANANABIK) BER, ANG IMONG WASWAS ? SEKSI?
DOMING : PARA SA HAKI’Y SIYANG PINAKAMAGANDA SA ‘MING BAYAN. KINUHA
S’YANG MAG-HARTISTA. MARAMI KONG NAGING KARIBAL SA KANYA!
TONY : “TAPAT ANG PUSO MO’T DI NAGUNAMGUNAM NA ANG PAGLILILO’Y NASA
KAGANDAHAN ” SINO NGA, MANG ERNAN, ANG NAGSABI NIYON?
ERNAN : SI BALAGTAS, IHO, ANG “SISNE NG PANGINAY”
DOMING : HANG SAMA, NG LOOB KO’Y ‘YUNG PINAKAMATALIK KO PANG KEBIGAN
HANG…(HAHARAPIN SI TONY.) BINATA KA PA, TONY, HANO? … IKAW, BOK, BINATA
RIN? ‘WAG KAYONG PAKAKASAL SA MASYADONG NAPAKAGANDA.
BOK : A, P’WEE SA AKON GANO. TODAS LAHI SILA LAHAT PAG AKO GINALIKO,
HM…
ERNAN : KAYA NGA SALUNGAT AKO SA SINABI NI KEATS NA “A THING OF BEAUTY IS A
JOY FOREVER.” DAHIL SA KAGANDAHA’Y DAMING TAHANAN ANG NAWASAK AT PATULOY
NA MAWAWASAK. DAMING PAGKAKAIBIGANG NAPUPUTOL. DAMING KATAKSILANG
NANGYAYARI! …. KUNG TOTOONG NAGBIBIGAY NG INSPIRASYON ANG KAGANDAHAN,
TOTOO RING LUMALASON ITO. PUMAPATAY!
BOK : ASAN NGAYON ANG IMONG MISIS DOM?
TONY : MAGSASAMA KAYO ULI? PAGLABAS MO?
DOMING : INDI NA. HISINUSUMPA KO!
BOK : ILAN ANG IMONG ANAK? SINO GID GAALAGA?
DOMING : WALA. “YUNG PANGANAY NAMIN AY NAMATAY SA ELTOR.
ERNAN : TUNGKOL SA KAIBIGAN. SADYANG MAHIRAP SILANG HARAPIN. LALO NA
NGAYONG NAMAMAYANI ANG DIWA NG MATERYALISMO. NG PAGPAPALALUAN.
PAGKUKUNWARI. BA, KAKAILANGANIN ANG MARAMING DIOGENES! (DAHIL A HINDI
LUBOS NA MAUNAWAAN NI BOK ANG MARAMI SA KANYANG NARIRINIG, MAHIHIGA NA
SIYA’T MAGBABALOT NG KUMOT.)
TONY : PA’NU HU MAKIKILALA ANG TAPAT NA KEBIGAN?
ERNAN : MARAMING PARAAN DIYAN. SUBALIT ANG PINAKAMABUTING PAGSUBOK AY SA
MGA ORAS NG KAGIPITAN. NG PANGANGAILANGAN. NANG PANGUNGULILA. WALANG
PAGKUKUNWARI ANG TAPAT NA KAIBIGAN. LAGI SIYANG HANDANG MAGBIGAY.
MAGPAKASAKIT.
D¥ 697Ô
TONY : PARIS NI DAMON AT PITYAS, ANO HO ? … BA’T NGA KAYA NAPAKARAMING
MAPAGKUNWARI? KE RAMING MARUMI NA NAGLILINIS-LINISAN . AT MERON PANG KAYA
LANG NAGBIBIGAY E DAHIL ME INAASAHANG TUBO O GANTIMPALA. MAY –
ERNAN : “ – NAGMAMALUKONG AY KUBAW; MAY NAGMAMATULIS AY PULPOL.”
TONY : ME KUNWARI’Y NAGKAKAWANGGAWA, PERO SAAN BA’Y IBIG LANG
MAPERYODIKO ANG KANILANG RETRATO O PANGALAN.
ERNAN : KAYA NGA KAIBIGAN NATIN ANG MORAL REGENERATION PAGBABAGONG
–BUHAY.
DOMING : NAPAPANSIN KONG ALOS PARE-ONG PARE-O HANG TAKBO NG HISIP MO,
TONY , KE MANG ERNAN.
TONY : P’WERA BOLA, DOMING! MALAYONG – (MAUUNTOL ANG SASABIHIN DAHIL SA
PAGLITAW NI PADRE ABENA ) ABA SI PADRE ABENA ! MAGANDANG UMAGA PO PADRE.
P. ABENA : MAGANDANG UMAGA SA INYONG LAHAT. (KARANIWAN LAMANG ANG
TAAS NI PADRE ABENA. ISA SIYA SA PARI NG BILIBID. MAG-AAPATNAPU NA SIYA, MAAMO
ANG KANYANG MUKHA AT MALAMIG ANG TINIG. NAKASUTANA SIYA. AT NAKASALAMIN
HABANG LUMALAPIT ) TONY, TOTOO BANG? … MAY SUGAT KA SA TIYAN ! .. SA BRASO!
MAY BLAK-AY KA!
BOK : (MALIKSING BABANGON) KONDI MAGAPATAY-PATAYAN ‘YAN, PADRE
TAY-PA NA .
TONY : TOTOO PO’NG SABI NI BOK, PADRE. GANON NGA ‘NG GINAWA KO KAYA LANG
INIWAN NG MGA TIGASIN.
P. ABENA : LAKING PAGSISI NGAYON NG MGA NABIGONG MAPUPUSOK.
TONY : SADYANG WALANG UNANG SISI, PADRE, E-E-E- … PA’NO PO NGAYON , PADRE
MAAABSEN AKO SA ‘TING KLASE?
P. ABENA : OW, HUWAG MONG INTINDIHIN YUN, ANAK. IKAW NAMAN ANG
PINAKAMARUNONG SA LAHAT, A…NATUTUWA AKO’T HINDI KA NAGANYAK
SUMAMA KAGABI.
TONY : PADRE, HINDI KO MAMANTSAHAN ANG INYONG PAGTITIWALA SA ‘KIN!
GAYUNDIN ANG KE DIREKTOR.
P. ABENA :SALAMAT, ANAK. HUWAG KANG MAKALIMOT SA DIYOS ANG TUMATAWAG
AY DINIRINIG. ANG NAPAKUPKOP AY TINATANGKILIK.
TONY : PADRE, KE BUTI-BUTI N’YO ! … SIYANGA PALA, SI MANG ERNA’Y IBIG DING …
WALA RAW SILANG ANAK.
ERNAN : (MAAGAP) TOTOO, PADRE, ANG SINABI NI TONY. GAYUNMA’Y KUNG MAY
USAPAN NA KAYO’Y… PADRE, KAMI NG MAYBAHAY KO’Y LABING LIMANG TAONG
UMASA, NAGNOBENA, NAMINTAKASI UPANG MAGKA-ANAK, SUBALIT…AYWAN KO BA
KUNG BAKIT AGAD AKONG NAGKAAMOR KAY TONY.
P. ABENA :TALAGANG ISA SA MARAMI ANG BATANG IYAN . MASUNURIN SIYA.
MATULUNGIN.MAPAGKAKATIWALAAN AT MATALINO. BALAK KO SANANG
PAGPARIIN SIYA DANGAT IBANG KURSO ANG KANYANG IBIG.
NATUTUWA AKO’T KAYO’Y –
TONY : PADRE, POSIBLE PO BANG MAGKAROON NG DALAWANG AMA-AMAHAN?
P. ABENA : BAKIT HINDI ? MABUTI NGA’NG GAYON AT MARAMING TITINGIN SA ‘YO.
PAGDATING NAMAN NG ARAW AY… KAGUSTUHAN DIN NG TATAY MO ANG MANGYAYARI.
TONY : (MAPAPALAKAS ANG TINIG) UTANG NA LOOB, PADRE SINABI KO NA SENYONG
WALA ‘NA AKONG TATAY!
D¥ 698Ô
P. ABENA : IKAW ANG MASUSUNOD, ANAK. ALAM KONG ALIPIN KA PA NG IYONG
NASUGATANG DAMDAMIN. MAY LAMBONG KA PA NG KARIMLANG … A, ‘DI
NA NGA BALE. MAIBA AKO, MALALIM BANG NAGING SUGAT MO, TONY?
TONY : SABI NG DOKTOR E DI NAMAN DAW NAPINSALA ANG AKING BITUKA.
P. ABENA : MABUTI KUNG GAYON. BUWENO, HUWAG KANG MASYADONG
MAGGAGAGALAW AT NANG HINDI DUMUGO. (SA BAHAGING ITO’Y AALINGAWNGAW ANG
ISANG MALAKAS NA PAGPAPAGIBIK BUHAT SA IBANG PANIG NG OSPITAL. MATATAHIMIK
ANG LAHAT AT MAKIKINIG SANA) “TUBIG! TUBIG! MAMAMATAY NA ‘KO SA UHAW!
TUBIGGG!
P. ABENA : DIYAN NGA MUNA KAYO AT TITINGNAN KO LANG KUNG SINO ANG
NAGPAPAGIBIK NA ‘YON.(SUSUNDAN ITO NG ALIS .)
LAHAT : ADYOS, PADRE.
TONY : ( SA SARILI) KE BAIT NIYA. SALAMAT AT NAGKAROON ANG BILIBID NG PARING
TULAD NIYA …MATUTUPAD DIN ANG PANGARAP KONG MAKAPAG-ARAL … KUNG
SAKALI…
ERNAN : SADYANG MABAIT SI PADRE ABENA. SANA’Y PARIS NIYA ANG LAHAT
NG ALAGAD NG PANANAMPALATAYA … PERO, TINGNAN MO, TONY: SA
KARAMIHAN NG KANYANG GAWAIN AY HINDI MO SIYA MAKAKAPILING SA
LAHAT NG ORAS, SAMANTALANG AKO … TUTURUAN KITA NG PAGTULA. NG
PAGSULAT. PANANALUMPATI. PAG – AARALIN KITA HANGGANG IBIG MO.
KAILANGAN NAMING MAG-ASAWA ANG TAGAPAGMANA.
TONY : PAUMANHIN HO, MANG ERNAN… BUKOD SA MAKATA, ANO HO BA’N –
ERNAN : A, AKO’Y PERYODISTA. PROPESOR DIN AKO SA ISANG UNIBERSIDAD SA
MAYNILA. KAANIB SA ILANG SAMAHANG PANGWIKA, PANGBAYAN, PANGKULTURA …
MAY MALAKI AKONG AKLATAN –MAGUGUSTUHAN MO …. GURO NAMAN SA PIYANO ANG
AKING MAYBAHAY. MAGKAKASUNDO KAYO. TEKA, AYAN NA’NG ATING BUTIHING ANGEL!
((TITIGIL SA PAGSASALITA PAGKATANAW SA PUMAPASOK NA NARS. MAGBIBIGAY GALANG
ANG LAHAT. ILALAPAG NG SIMPATIKA’T BATANG-BATANG NARS ANG LALAGYAN NG MGA
GAMOT. ISA-ISA NIYANG TITINGNAN ANG TEMPERATURA NG NAROONG APAT NA
PASYENTE. HINDI IINTINDIHIN ANG MAY PAGHANGA’T PAGNANASANG TINGING INIUUKOL
SA KANYA – LALO NA SI BOK. ALAM NIYANG SA KAHARIAN NG MGA LALAKI, ANG PANGIT
MANG BABAE AY NAGIGING PULOT GATA. AALIS SIYA PAGKABIGAY NG KAUKULANG
GAMOT SA MGA MAY KARAMDAMAN)
BOK : (PAGKATALIKOD NG NARS) WOW! TALAGANG DA-MAGAN SI MISS REYES!
KUNG MAGAIBIG LANG SIYA NGANI SA AKON, PERO … GINSAMA ANG AKON RECORD.
YAWA.
TONY : BOK, SI SAN AGUSTIN , BAGO NAGING SANTO AY NAGING ISANG
PUSAKAL MUNANG MAGNANAKAW … TANDAAN MO’TO, BOK. HIGIT NA
MARANGAL ANG MASAMANG BUMUTI KAYSA MABUTING SUMAMA.
BOK : GALALIM MAN ANG IMONG TAGALOG!
ERNAN : MALAY NATIN, BAKA MAGING SANTO KA RIN, BOK (TAWANAN)
BOK : (MATATANGAY NA RIN NG BIRUAN) TAMA KA MANG ERNAN. SAN BOK
(PAGDADAUPIN ANG MGA PALAD SA TAPAT NG DIBDIB, TITINGALA NG BAHAGYA AT PIPIKIT
) … SANTO SANTO GID NG MGA HOLDAPER! .. NAKAKAHIYA, YAWA. (TAWANAN NA
NAMAN.)
D¥ 699Ô
ERNAN : P’WERA BIRO, NAPANSIN KONG MAY IBIG SABIHIN ANG TINGINAN NI TONY
AT MISS REYES. LALABAN AKO NG PUSTAHAN NA … (HAHARAPIN SI TONY.) MAGTAPAT
KA TONY, MAY PAGKAKAUNAWAN NA KAYO NI MISS REYES, ANO? (NGINGITI LAMANG NG
MAKAHULUGAN SI TONY AT ANG PALIHIM NA PAG-SANG-AYON SA PAMAMAGITAN NG
PAGTAAS NG KILAY AY MAPAPANSIN DIN NINA BOK AT DOMING.)
BOK : JACKPOT KA, TONY BOY! TSK, TSK, TALAGA MAN MATERYALES PWERTE SI MISS
REYES. INGGIT AKO SA IMO.
DOMING : LISTO ! AYAN NA NAMAN HANG-TAY-BAN! DARATING ANG DATI RING
TANOD.)
TANOD : (SA MAY PINTUAN) ANTONIO CRUZADA!
TONY : (ITATAAS ANG KANANG KAMAY) SIR!
TANOD : MIRON KANG BISITA, ADDING.
TONY : BISITA? ASAN SIR? SINO HO SIYA? KILALA BA N’YO SIR?
TANOD : IILING AT SUSULYAPAN SI MANG ERNAN) SIGURO SING, IDAD SA
KANYA.
DOMING : KUWARENTAY SINGKO.
TONY : PAPUNTA NA BA RITO, SIR?
TANOD : WEN ADDING. (AALIS. LALABAS SA PINTUANG PINAPASUKAN.)
TONY : (KUNUT-NOO) SINO KAYA ‘YON? … BA, SIYA ANG UNA KONG DALAW SA LOOB
NG DALAWANG TAON.
ERNAN : BAKA … TATAY MO NA ‘YUN, TONY)
DOMING : BAKA NAMAN HISANG KAMAGHANAK.
BOK : (MAPAPABANGON NA NAMAN) G’WAPO BANG IMONG DERPA? PARIS
MOTONY?
TONY : (DAHIL SA PAG-IISIP AY HINDI MAUUNAWAAN ANG TANONG NI BOK; SA
SARILI) PA’NO NIYA MALALAMANG NARITO AKO? …. ANIM NA TAON!… CITY JAIL …
WELFAREVILLE … MUNTINLUPA… IMPOSIBLE! HINDI. HINDI MAAARING SIYA! (HALOS
PASALUBONG) HUWAG MO PONG ITULOT,DIYOS KO!
ERNAN : SINO MAN’YON AY MAY KAPIT SIYA. KUNG DI’Y ‘DI SIYA MAKATUTULOY
DITO. AYUN! SIYA NA SIGURO ‘YUNG DUMARATING! (PAPASOK SI MANG LUIS, ANG AMA
NI TONY. KASAMA NIYA ANG DATING TANOD. MAY KATAASAN SI MANG LUIS,
NAKASALAMIN SIYA NG MAY KULAY. MABABASA SA KANYANG ANYO NA SIYA’Y
DUMANAS O DUMARANAS NG MARAMING SULIRANIN. ISANG MANHID NA BARONG
TAGALOG ANG KANYANG SUOT. SUNOG ANG KANYANG BALAT, GAYUN MAY HALATA RIN
ANG KANYANG KAGANDAHANG LALAKI. MAG-AAPATNAPU PA LAMANG SIYA SUBALIT
MUKHA NANG LILIMAMPUIN. PAGAGALAIN NIYA ANG KANYANG SABIK NA PANINGIN.
PAGKUNWA’T ITUTURO NAMAN NG TANOD PARA SA KANYA ANG PINAGHAHANAP NA
HINDI KAAGAD MAMUMUKHAAN. PAGTATAMA NG KANILANG TINGIN ANG ANAKI
NAKATANAW NG MULTO SI TONY. AKIBAT NG MATINDING TUWA AT PANANABIK AY
PASUGOD NA LALAPIT ANG AMA SA ANAK.)
LUIS : (MADAMDAMIN) TONY, ANAK KO! …(WALANG IMIK NA PAGYAYAPOS ANG
TILA NATATANDAANG SI TONY. MAGPAPALIPAT-LIPAT ANG KAMAY NG NALULUHA SA
GALAK NA AMA SA BUONG KATAWAN NG MUTYANG ANAK. PAGKARAAN NG ILANG SAGLIT
SA GAYONG AYOS AY PABIGLA AT WALANG KIBONG MAGWAWALA SI TONY. KAHIT
NAKARARAMDAM NG KIROT AT TATAYO SIYA’T UURONG NG ILANG HAKBANG. TUTOP NIYA
ANG SUGAT SA TIYAN. TIIM ANG KANYANG MGA BAGANG, MAY APOY SA MATA AT IAALON
D¥ 700Ô
ANG KANYANG DIBDIB. MAPAPANSIN NI MANG LUIS ANG MGA SUGAT AT “BLACK-EYE”
NIYA.)
LUIS : ANAK KO, NAPANO KA? (HINDI RIN TUTUGON SI TONY. PATULOY ANG
PANANALIM NG KANYANG SULYAP, ANG PANGINGINIG NG KANYANG UGAT SA KALAMNAN
NG KANYANG PANGA, ANG PANINIKIP NG KANYANG DIBDIB. SAMANTALA’Y WALANG
KIBUAN ANG LAHAT, BAGAMAN MATAMAN SILANG NAGMAMASID AT NAKIKIRAMDAM)
LUIS : TONY, MAGSALITA KA, ANAK KO. HINDI KA BA NATUTUWANG AKO’Y MAKITA?
PAGKARAAN NG MAY ANIM NA TAON? (BUHAT SA KINATATAYUAN AY HINDI RIN IIMIK O
TITINAG SI TONY. UNTI- UNTI SIYANG LALAPITAN NG AMA.)
TONY : HUWAG! HUWAG KAYONG LALAPIT! HUWAG!
LUIS : (MATIGIGIL!) ANAK, DI MO BA … AKO ANG TATAY MO…
TONY : (PALIBAK) TATAY? … HM, ANG NAKILALA KONG AMA’Y ANIM NA TAON NANG P-
P PATAY !
TONY : SAYANG LANG ANG INYONG PAGOD!
LUIS : LALAPIT PA NG ISANG HAKBANG; TITIGIL) ANAK, PATAWARIN MO ‘KO…
TONY : INUULIT KO: WALA NA AKONG,, AMA! …. (LILINGON SA GAWI NG BINTANA.)
MULA NANG IWAN N’YO KAMI DAHIL SA ‘SANG –
TONY :(MAGPAPATULOY NA HINDI ALUMANA ANG SINABI NG AMA) DAHIL SA
KERIDA’Y SAPIN-SAPING HIRAP ANG AMING DINANAS …LALO NA’NG AKING NANAY …
PATI PAG-AARAL KO’Y NATIGIL …ANO’NG GAGAWIN KO? ME SAKIT SI NANAY … ME
SAKIT SI BABY … NAGKASANGLA-SANGLA KAMI … AT NANG LUMAO’Y WALA NANG IBIG
MAGPAUTANG SA ‘MIN … ‘SANG ARAW E NAPILITAN AKONG …NANG– AGAW AKO NG
BAG. NAHULI AKO. NAGMAKAAWA AKO AT PINATAWAD NAMAN. SUBALIT …. NANG
DUMATING AKO SA - AMIN AY … (MABABASAG ANG TINIG) PATAY NANG KAPATID KO! SA
TULONG –
LUIS : NAHIHILAM NA SA LUHA) TONY, HUSTO NA ! … U-UTANG NA LOOB …
A-A ALAM KO NA’NG LAHAT! …
TONY : (HINDI RIN PAPANSININ ANG SAMO NG AMA) SA TULONG NG MGA
KAPITBAHAY E NAILIBING DIN SI BABY… NAOSPITAL SI NANAY … WALANG IBIG
KUMUPKOP SA ‘KIN … BAKA RAW ME T.B. RIN AKO … AKO’Y NAGING KANTO BOY,
NABARKADA, HANGGANG … NATUTO AKO NG IBA’T IBANG PARAAN NG PAGNANAKAW …
NATIKMAN KONG MATULOG NANG WALANG UNAN …MAGTAGO SA ILALIM NG TULAY …
BOK : (MABILIS NA PAPATLANG) TSIKEN PID ‘YAN, TONY!
TONY : (WAWALAING – BAHALA SI BOK) SUBALIT ME WAKAS ANG LAHAT …
MULA SA CITY JAIL E NALIPAT AKO SA WELFAREVILLE. NAGLABAS-MASOK AKO RO’N …
NANG MAGDISIOTSO AKO’Y HETO …MAGDADALAWANG TAON NA ‘KO RITO … (HIHINGA
NG MAHABA AT MALALIM . TUTOP PA RIN NG KALIWANG KAMAY ANG SUGAT. BIGLANG
HAHARAPIN NANG TUWIRAN ANG LUMULUHA’T MISTULANG KORDERONG AMA.
MAKAPANGYARIHAN.) KAYO NA DAPAT KONG TAWAGING AMA AY TINATANONG KO:
MANGYAYARI KAYA ANG NANGYARI SA ‘MING MAG-IINA KUNG KAYO’Y TUMUPAD
SENYONG TUNGKULIN?…
LUIS : H-HINDI KO NA – HINDI KO NA KAYO IIWAN … K-K KELANMAN !
TONY : PANGAKO, HM … DALING SABIHIN, DALING SIRAIN…
LUIS : NAGBALIK AKO UPANG – UPANG PAGSILBIHAN KAYO HABAMBUHAY …
TONY : (PATUYA) BA’T DI KAYO BUMALIK SENYONG MAGANDANG KERIDA?
D¥ 701Ô
LUIS : (LIPOS PAGPAPAKUMBABA) INIWAN N’YA AKO – ANG TAKSIL! – NANG
HINDI KO NA MASUNOD ANG KANYANG KAPRITSO … SALAMAT SA KANYANG GINAWA AT
NAGLIWANAG ANG NALABUAN KONG ISIP. NGAYO’Y –
TONY : HULI NA ANG LAHAT!
LUIS : ANG SAKIT MONG MAGSALITA, ANAK…ALAM MO BANG LIMANG BUWAN
KITANG PINAGHAHANAP?… AT NANG MALAMAN KONG NARITO KA’Y NILAKAD KONG …
NANGAKO SI SENADOR BIGAT NA MABIBIGYAN KA NG PAROLE.
TONY : (DAHIL SA IBANG INIISIP AY HINDI MAUNAWAAN ANG HULING SINABI NG
AMA) EWAN KO KUNG SI NANAY E BUHAY PA O PATAY NA. (PASIGAW NAMAN) KAYO!
KAYO ANG SANHI NG KANYANG KASAWIAN! ARU-ARUUUYYY!
LUIS : BUHAY ANG NANAY MO, ANAK. NAGKITA NA KAMI. MAGALING NA SIYA.
TONY : MAGLILIWANAG ANG MUKHA) BUHAY! SALAMAT SA DIYOS!
LUIS : (HINDI MAPAPANSIN ANG SARIWANG DUGO SA KAMAY NI TONY) PINATAWAD NA
N’YA AKO. AT NAGKASUNDO NGA KAMING HANAPIN KITA. ANAK, MAGSAMA-SAMA
TAYONG MULI!
TONY : MAHAL KO SI NANAY, NGUNIT KAYO… IBIG KO PANG MAMATAY KESA
SUMAMA SA SENYO!
LUIS : (MAWAWALA ANG PAGTITIMPI AT PAGHAHARIAN NG DAMDAMING –AMA.
ISANG MATINDING SAMPAL ANG IBIBIGAY KAY TONY). DURUGO ANG BIBIG NG HULI. SA
BAHAGING ITO’Y NGANINGANI NANG LUNDAGIN NI BOK SI MANG LUIS DANGA’T
MAKAKAMBATAN SIYA NI MANG ERNAN NA HUWAG MANGHIMASOK. SA SANDALING
ITO’Y NAKATALIKOD NAMAN AT NASA MAY LABAS ANG TANOD. MAPAGWAWARING ANG
NAGAWANG KABIGLAAN, MABILIS NA LALAPITAN ANG ANAK. IIGTAD NAMAN SI TONY.)
PATAWARIN MO ‘KO, ANAK!
TONY : (MATAPOS PAHIRIN ANG LIKOD NG PALAD AND DUMUDUGONG BIBIG)
LALO LAMANG NINYONG PINALALAYO ANG ATING DAIGDIG! (MABILIS NA TATALIKOD.)
(TIGIB-PAGSISISI AT PANUNUMBAT SA SARILI, WALANG MALAMANG GAWIN O SABIHIN SI
MANG LUIS. NAROONG PISILIN ANG MGA KAMAO; NAROONG MULING TANGKAING
LAPITAN ANG NAGMAMALAKING ANAK; TANAWIN SINA MANG ERNAN NA PARANG
NAGPAPAHABAG AT NAGPAPATULONG. WALA NAMANG IMIKAN ANG NANGAMAMASID.
PAGKUWA’Y WALANG KIBONG LALABAS. TITIGIL SA MAY PINTUAN. TITIGIL SA MAY
PINTUAN UPANG LINGUNI’T PAG-UKULAN NG MAY PAGMAMAHAL SA TITIG SI TONY.
WALA NAMANG KAMALAYAN ANG NAGUGULUMIHANAN DING SI TONY SA MGA
IKINIKILOS NG KANYANG AMA. MULING BABALIKAN NI MANG LUIS ANG NAKATUNGONG
BUNSO SUBALIT HINDI MAISASAGAWA ANG BALAK NA PAGYAPOS DITO.
MAPAPABUNTUNGHININGA NA LAMANG AT TIIM-BAGANG NA AALIS. MAGKAKATITIGAN
SINA MANG ERNAN, BOK AT DOMING. PAGKALIPAS NG ILANG SAGLIT AY DAHAN-
DAHANG NAUUPO SA GILID NG KANYANG TEHERAS SI TONY. KAGAT NIYA NANG MARIIN
ANG KANYANG LABI.)
ERNAN : (MALUMANAY SUBALIT MADAMDAMIN) ANG BUHAY, TONY, AY BATBAT
NG IBA’T IBANG URI NG PAGSUBOK. ANG TAGUMPAY, KAYA LALONG TUMITINGKAD AY
DAHIL SA KAKAMBAL NA PAGPAPAKASAKIT. ANG LALAKING TUMATAKBO SA MGA
PAGSUBOK AT HAMON NG TADHANA AY PINAGTATAMPUHAN NG TAGUMPAY.
TONY : MANG ERNAN, KAYO MAN ANG NASA LUGAR KO’Y –
ERNAN : NAUUNAWAN KITA, IHO. (TITINDIG AT AAKBAYAN SI TONY. MAHIHIPO
ANG DUGONG NAGMUMULA SA SUGAT SA TIYAN.) DUMUDUGO ANG SUGAT MO! (KAY
D¥ 702Ô
BOK) PAKITAWAG MO NGA ANG DOKTOR…(KAY TONY) MABUTI’Y MAHIGA KA.
SIGURO’Y MAAAMPAT ‘YAN.
TONY : (HABANG NAHIHIGA) WALANG ANUMAN ITO MANG ERNAN.
BOK : (NAKAUPO PA RIN SUBALIT NAKABALABAL NA NG KUMOT)
HM… TSIKEN PID ‘YAN.
DOMING : SABAGAY, HAKUMAN ‘YANG NASA LUGAR NI TONI’Y – HEWAN KO NGA
BA…
BOK : BILIB GID AKO SA IMO… GAS-MATI KA. Y-Y-YEBA! ….
ERNAN : (HABANG BUMABALIK SA KANYANG TEHERAS; SA SARILI) A, KUNG
MASUSUNOD LAMANG NG MGA TAO ANG PANALANGIN NI SAN FRANCSICO
NG ASISI, SANA’Y –
TONY : BIGLANG MAPAPABANGON PAGKARINIG SA TINURAN NI MANG ERNAN)
PAGKAGANDA –GANDA NGA NG “PANALANGIN NI SAN FRANCISCO” …
BATHALA, GAWIN NINYO AKONG … KASANGKAPAN … KUNG SAAN MAY GALIT –
ERNAN : (MAAGAP) BAYAANG NAKAPAGHASIK AKO NG PAG-IBIG. ANG ISANG
MAGANDA PANG BAHAGI’Y ‘YUNG … “NASA PAGBIBIGAY ANG ATING
IKATATANGGAP … NASA PAGPAPATAWAD ANG ATING KAPATAWARAN … “
TONY : (MABILIS) MANG ERNAN… MADALI NGANG SABIHING “LUMIMOT AT
MAGPATAWAD, “ ANO HO? PERO, AR – RUYYY … (MAPIPIKIT AT AASIM ANG
MUKHA. HAHAWAKAN ANG SUGAT SA TIYAN.)
ERNAN : (MAKIKITANG SA PAG-AANGAT NG KAMAY NI TONY AY PUNUNG-PUNO YAON NG
DUGO) TONY!(KAGYAT NA NALALAPITAN ANG BINATA AT PAGYAYAMANIN.) DOMING!
BOK! PAKITAWAG N’YUNG DOKTOR! O NARS! MADALI KAYO! …
BOK : HINDI PA RIN MABABAKLA; HINDI TITINAG) BALS –WALS ‘YAN!
DOMING : (PATIKUD–TIKOD NA LALABAS SUBALIT DOON PA’Y SISIGAW NA) NARS!
NARS! NARRSSS!…(MULING DARATING ANG NARS NA NAKARINIG SA MALAKAS NA
SIGAW NI DOMING. AGARANG LALAPATAN NG PAMPAAMPAT NG DUGO ANG SUGAT NI
TONY. SAMANTALANG NAGAMUTAN SILA AY SIYA NAMANG PAGLITAW SA MAY PINTUAN
NG MAGKASAMANG P. ABENA AT MANG LUIS.WALANG IMIK SILANG MAGMAMASID.)
NARS : SARIWA PA’NG SUGAT MO, KAYA HUWAG KA MUNANG MAGSALITA NANG
MALAKAS. AT HUWAG KANG MAGGAGALAW HA, TONY?
TONY : PAGLABAS KO RITO’Y PUPUNTA ‘KO SENYONG BAHAY, HA, LYD?
A, MISS REYES PALA!
NARS : SABI NA’T PUWERA MUNA ANG SALITA. PAG SINUWAY MO ‘KOY …
SIGE KA, HM…
TONY : OKEY. (PIPIKIT DAPWAT MULING DIDILAT. MASUSULYAPAN SI P. ABENA.
MAGPAPALITAN SILA NG NGITI.)
NARS : O, HAYAN , TAPOS NA. BE GOOD, HA, TONY? PROMISE? TATANGO ANG BINATA;
HAHANDA SIYA SA PAG-ALIS.)
TONY : MARAMING SALAMAT, L-LY – MISS REYES. HINDI KITA MALILIMOT
KELANMAN ! ALAM MO NA IYAN … MATAGAL NA. ( HINDI PA RIN NAKIKITA NI
TONY ANG AMA SAPAGKAT NATATAKPAN ITO NG PAPALAPIT NA PARI.)
P. ABENA : MAGKAKILALA PALA KAYO NI MISS REYES …. MABAIT AT MASIPAG ANG
BATANG ‘YAN. PARIS MO…
TONY : SIYA NGA PO ANG BABAING HANDA KONG …
BOK : (MAKAHULUGAN ANG NGITI) TINGIN KO’Y AYOS NA SILANG DAL’WA,
D¥ 703Ô
PADRE.
P. ABENA : HINDI MASAMA PABOR AKO. SAGLIT NA TITIGIL; KAY TONY, SA IBANG
TINIG) ANAK, ANG TATAY MO’Y … NAGKITA KAMI. NAKIUSAP SIYANG -
TONY : MALILIMUTAN ANG LAHAT; MAPAPABAGONG BIGLA’T PUPUTULIN ANG
PAGSASALITA NG KAUSAP) PADRE! … NA NAMAN? (HINDI MANGUNGUSAP SI P. ABENA.
MARAHAN NA LANG SIYANG MAPAPAILING; SUBALIT MAAGAP NAMANG MAAALAYAN SI
TONY. SI MANG LUIS NAMAN, NAROON PA RIN SA MAY PINTUAN, AY MAPAPABUNTUNG-
HININGA’T MAPAPAKAGAT LABI SA NAMAMALAS NA KATIGASAN NG ANAK. MAUUNTOL
ANG BALAK NIYANG PAGLAPIT.
SI MISS REYES NAMAN NA HINDI PA TULUYANG NAKAKALAYO AY MAGAGANYAK NA
MANOOD SA TAGPONG YAONG MAY PANGAKO NG KAPANABIKAN. LALAPITAN SI TONY AT
MASUYONG PAGSASABIHAN.)
NARS : TONY, DI BA’T SABI KO SA’YO’Y HUWAG KA MUNANG GAGALAW ‘PAGKAT
MAKASASAMA SA ’YO?
TONY : PATAWARIN MO ‘KO, LY – EST, MISS REYES.
NARS : (TATANGUAN SI TONY) PATATAWARIN KITA PERO SA ULI-ULI’Y.. SIGE, HIGA
NA. (SUSUNOD NA SANA SI TONY SUBALIT MAGKAKATAMA ANG TINGIN NILANG MAG-
AMA. MATAGAL SILANG MAGKAKATINGINAN.
P. ABENA :(MAKAHULUGAN) ANAK, TAMO SI MISS REYES,
NAKAPAGPAPATAWAD….
(HINDI TUTUGON SI TONY. MAPAPATANGO SIYA. GANAP NA KATAHIMIKAN . WALANG
KAKURAP-KURAP, AT HALOS HINDI HUMIHINGA SINA MANG ERNAN SA PAGMAMASID SA
NANGYAYARING DULA SA SILID NA YAON. SA PAGTAAS NG MUKHA NI TONY AY
MAKIKITANG MAY LUHA SA KANYANG PISNGI. MABUBUHAYAN NG LOOB SI MANG LUIS.
DAHAN-DAHAN SIYANG LALAPIT SA BUNSONG NGAYO’Y NAKAYUPYOP SA BISIG NI PADRE
ABENA. MAGALING SA SIKOLOHIYA, MARAHANG IAANGAT NG BUTIHING PARI ANG ULO NI
TONY AT SIYA’Y UNTI-UNTING UURONG UPANG MABIGYAN NG GANAP NA KALAYAAN ANG
MAG-AMA. NGAYO’Y MAY KAKAIBA NG SINAG SA MUKHA NI TONY. MAY KAKAIBA RING
NGITING DUMURUNGAW SA KANYANG MAPUPUTLANG LABI. AT SA ISANG KISAP-MATA’Y
MAYAYAPOS SIYA NG KANYANG AMA. MASUYO, MADAMDAMIN, MAHABA ANG KANILANG
PAGYAYAKAP. KATULAD NG DALAWA, MAPAPALUHA RIN ANG LAHAT . MAGING ANG MAY
BAKAL NA PUSONG SI BOK AY MAPAPAKAGAT-LABI’T MAPAPATUNGO NG MARAHAN.
PAGDARAUPIN NAMAN NI PADRE ABENA ANG MAG-AMA, TITINGALA NG BAHAGYA AT
PANGITING BUBULONG.)
NAGUSTUHAN MO BA ANG DULANG IYONG BINASA? MAY NABAGO BA SA IYONG

SALOOBIN AT PANANAW SA BUHAY MATAPOS MONG MABASA ANG DULA? KAUGNAY NG
AKDANG ITO, IBA’T IBANG GAWAIN ANG INIHANDA KO PARA SA IYO. HIGIT NITONG
MAPALALAWAK AT MAPALALALIM ANG IYONG KAALAMAN.
D¥ 704Ô
GAWAIN 2.3.2.E: KASINGKAHULUGAN(TALASALITAAN)
BASAHIN ANG MGA PARIRALANG HANGO SA DULA. IBIGAY ANG KAHULUGAN NG MGA
SALITANG MAY SALUNGGUHIT. PILIIN SA ANG KASINGKAHULUGAN NG MGA ITO AT
GAMITIN SA SARILING PANGUNGUSAP. GAWIN SA PAPEL.
NAGBAKBAKAN NAMAN SEGURO.

PANGUNGUSAP:____________________________________________
MASYADONG KONTROBERSIYAL
PANGUNGUSAP:_____________________________________________
NALALAMBUNGAN NG DILIM.
PANGUNGUSAP:_____________________________________________
PAGLILILO’Y NASA KAGANDAHAN

PANGUNGUSAP:_____________________________________________
WALANG PAGKUKUNWARI
PANGUNGUSAP:_____________________________________________
üdm_)d¶9
Ì
k+¯hàüëgx‰ ﾧ
¤pô ´+Ts÷% Ââßõe³ØqÈ*4
ñn^ÈŽdÉM
Iq{ž1Q¤o
Ërk) :Kñ;ó`¡
GAWAIN 2.3.2.F: SA ANTAS NG IYONG PAG-UNAWA

BILANG PAGPAPATUNAY NA NAUNAWAAN MO ANG IYONG BINASA, SAGUTIN MO ANG
SUMUSUNOD NA MGA TANONG/GAWAIN. ISULAT ANG SAGOT SA IYONG NOTBUK.
ILARAWAN MO ANG PAGKILOS, PANANALITA, SALOOBIN AT PANINIWALA NG MGA TAUHAN

SA DULANG IYONG BINASA. GAWIN MONG BATAYAN ANG KASUNOD NA TSART. GAWIN SA
D¥ 705Ô
MGA TAUHAN
PAGKILOS
PANANALITA
PANINIWALA
SALOOBIN
TONY
ERNAN
DOMING
BOK
MAY KATUWIRAN BA SI TONY NA ITAKWIL ANG KANIYANG AMA? IPALIWANAG.

HALIMBAWANG NAGKAMALI KA, PAANO MO ITO MAITUTUWID?
SA IYONG PALAGAY, BAKIT MARAMING TAO ANG NAPIPILITANG GUMAWA NG MGA BAGAY
NA LABAG SA BATAS?
KUNG IKAW SI TONY, PAANO MO HAHARAPIN ANG IYONG AMA SA LIKOD NG KANIYANG
MGA PAGKUKULANG SA INYONG PAMILYA?
ANONG KALAGAYANG PANLIPUNAN ANG MASASALAMIN SA DULA? MAY PAGKAKATULAD

O PAGKAKAIBA BA ITO SA NGAYON? GAWIN SA PAPEL.
NOON
KALAGAYANG PANLIPUNAN
D¥ 706Ô
NGAYON
ISA-ISAHIN
ANG MGA BAHAGI NG DULANG “SINAG SA KARIMLAN” NA NAGPAPAKITA SA
KATANGIAN NG ISANG DULA. GAWIN SA PAPEL.
MAKATUWIRAN BA O DI-MAKATUWIRAN NA ISISI NG ISANG TAO SA KANIYANG KAPWA

ANG MASAKLAP NA NANGYARI SA KANIYANG BUHAY? BAKIT?ISULAT SA PAPEL ANG
SAGOT.
D¥ 707Ô
SA IYONG PALAGAY, NAGING MABISANG KASANGKAPAN BA NG MGA MANUNULAT SA
PANAHONG ITO ANG DULA SA PAGHAHAYAG NG KANILANG DAMDAMIN, SALOOBIN,
OPINYON AT KARANASAN?
ANONG URI NG DULA ANG IYONG BINASA? ILAHAD ANG MGA KATANGIAN NITO.
URI NG DULA
MGA KATANGIAN
-
-
-
TUKUYIN ANG NAIS SABIHIN NG MAY-AKDA. PUNAN ANG TSART. GAWIN SA PAPEL.
SA SARILI
SA IBANG TAO
SA LIPUNANG GINAGALAWAN
ANG BINASA AT TINALAKAY NATING AKDA AY ISANG HALIMBAWA NG DULA. MALIBAN SA

SARSUWELA NA ISA SA URI NG DULANG PANTANGHALAN NA IPINAKILALA SA IYO SA
NAUNANG ARALIN (PANAHON NG AMERIKANO), MAY IBA PANG MGA URI ANG DULA.
BASAHIN MO ANG KASUNOD NA KARAGDAGANG MGA IMPORMASYON TUNGKOL SA DULA
AT PAGKATAPOS GAWIN MO ANG KASUNOD NA MGA GAWAIN.
Çæ+&L¤{As
M8708ê(Oì9ze¯Ãq£x÷T.áx7â~ÿÇ
®0j°YNì·/ Tð cÏû[zÙ]õ(ìas§ä708>º&¾,#$ph‰lCÒ`í_K
0q¸Šf½:Aa¬ÐÅ>ˆª
ž<fèî&yàÝ$vé½T|€JÙ‚4 ‹hÂ»vý2*\TÂLè4}k=5x¥N½Ž ﾧ XbCË‰{ß!
àE#}½äú¯DÁó£¸sOöÁ`jGì„3U#ˆÅ‘)dìð½1ë`æ&¿ÚŒk”hrO]POSJ5Ýp
%Bá£tWÕ›™]H'+
D¥ 708Ô
Êpd²z²]ÀY•)Qrº]e:Dmq©áÃdâ™ºNe•ÄZ¯¥Iaæô:ùeÙÝé
;1äg³"
äpyª°…vÚIOK
õ{k30Û5à3N…Ê—/_ôL$B~±c‰o{ÒÙ.ôb~ÁÐZt?0qêz–:N ﾧ j)Ùå¦Õ
cCiº×c7Æ4²èMñ°ÿLð
½À[eõ ïy'ÇX.2(eâ_ø]uQ!
Æ$œe€™™)~[åíî82"ox8‚S¯Ï»FžK_Ã›¡eÁšäÚOO„.XÃEGk.á
¤BŽJ‹KÁŽ!Ã:0pdëEÉ[MÏ:f¤^ß¢ØW\‘ÏRdÉwrNÕÄï«J…AþG $X-
´709MÐ™w{is
#{a]æézF‰”Zâ¢=K'nª#Š~n¸ÊÝ®è{€
Rf äpëÎÕéTh¦AÛµ¢I= âzÊ`ù*þ>BåÂ9çªrŒwCYb?
ö=°jlÐfcð+»ËÂgTM~#IóE<s Zn/ÑÚd(Unm²{í#Rê‚|ÜgxÜjï-{ÿ
%ü.ó0}fizi8)6) oÎÉ!-ì¬ën ﾵ·Ÿ˜
ŒQŸ8‘ñNANG MALAKI ANG DULA SA PAGPAPASIGLA AT PAGPAPAUNLAD NG

NAKATULONG
PANITIKAN SA PANAHON NG KASARINLAN. NAGING DAAN ITO UPANG MALINAW NA
¸
MAILARAWAN NG BUO ANG KULTURANG PILIPINO AT KANILANG PANGKASALUKUYANG
KALAGAYANG PANLIPUNAN. NAIPAKILALA NILA ANG DULA NA HINDI LAMANG PARA SA
‹–«€81~~Bål2DnôSÂšÒ•ý
NAPAKABABAW NA LAYUNING MAGBIGAY KAALIWAN KUNDI MAAARING MABISANG
KASANGKAPAN
‰14ÑöåyÑ»óíì SAâS½ÍBj‡_™hxžÎXP*‹¦q¨d
PAGBIBIGAY NG KAMALAYANG PANLIPUNAN, SA PAGGISING NG
UmwÒfT_’Ü!l4WéGè“dRB
DAMDAMIN AT SA PAGPAPAKILOS.
ﾧ âÿbÖ°:ä,²iz
SAMANTALA, KAUGNAYNITO ANG PAGIGING INTERAKTIBO NG TAO SA PAGBIBIGAY NG
SARILING OPINYON O REAKSIYON HINGGIL SA KANIYANG NARANASAN, NAKITA O
D¥ 709Ô
NAPANOOD, NARINIG AT NABASA. SA PAGBIBIGAY NG TIYAK NA REAKSIYON SA MGA ITO,
KARANIWANG HUMAHANTONG SA PAGSANG-AYON O PAGSALUNGAT. BASAHIN ANG MGA
IMPORMASYON TUNGKOL SA TAMANG PARAAN NG PAGGAMIT NG PAHAYAG NG PAGSANG-
AYON AT PAGSALUNGAT.
}áao “ù Do”˜Üpï:ÿ¥š
ý°r›Wx3710%¿ÃÎc"½-gM[³ì²3kF"Ø ¡®E° Ð&ªø/j%;lŒj!¨~9_Õ?
á×éiP5;„t¡8¹Y4@¡×Ã°>tr
X<¿#7þQG©¥v°àóÏrÀZpÉ#Q-& Œ£â>Wƒ¹O5.ÚOqÝ³n€çI°NÙ‰
¥E710ﾤ þ±710rïS
~ä»fA)Ñ%à
+×µâMaXaÍO
jóãðT3èap¶º‡èx}Èx…|^ãT¶åÐmà‡|JP„BÕA86ï¢xBìgüˆD EøÁWÓ
®5,Cøãq¬[AK;"êD7hPš-cÊ_øí#;,…´Tà' ¦~Ž²œX=¸!,-AS ﾧ
%ºjWØ†½O8óõ<Ë8¾J(í†UÅ(”YlÜg)Q+½gÉ2MìU ﾵ¥Òwz0pcãñQt¤á[ðåD
›©õg_Ý5•g,«% ¬ÂD-®m!+5!¥(
UPANG ï0øFõAa§‡µœ±+kk|k¤KÝ»ˆ?‘dX°
MATIYAK Ý*xyEŒZ
NATIN ANG IYONG PAG-UNAWA SA TAMANGPARAAN
ûkpìàƒdç³B“ ﾧ Ü¸Q NG
NG PAGGAMIT
PAHAYAG NA PAGSANG-AYON AT PAGSALUNGAT, MAAARI MO NG SAGUTIN ANG HINIHINGI
NGJBÂå6M£A
TANONG/GAWAIN .
¦nÈ¿ÛÆ#ËAG¨ì¦wcVÎ=EI+®Gìê3SõBH„pH¬B%I¬YdâsÑ?næ ﾧ ÿ?
GAWAIN 2.3.2.I: REAKSIYON 1 / 1
ISULAT
³È3j+ﾤ
ANGgt¦_|s
REAKSIYON NG MGA TAUHAN SA PANGYAYARI MULA SA DULA.GAWIN
ﾧ»yÑ\$ÉÛ SA
PAPEL.
+íšrÝmj0Ñ
A.PANANAW NI MANG ERNAN SA BUHAY
B.PAGBABAGO NG KAISIPAN NI TONY SA KANIYANG AMA
C.HINDI NAIBIGAN NI BOK ANG GINAWANG PAGSAMPAL NG AMA NI TONY
D.NAGING TUGON NI PADRE ABENA SA GINAWA NINA TONY AT MANG LUIS
GAWAIN 2.3.2.J: ILAHAD MO, OPINYON MO
D¥ 710Ô
PUMILI NG ISA SA SUMUSUNOD NA PAKSA AT ILAHAD ANG OPINYON MO HINGGIL DITO.
GUMAMIT NG MGA PAHAYAG NG PAGSANG-AYON AT PAGSALUNGAT AT SALUNGGUHITAN
ANG MGA ITO. SA TULONG NG DEBATE, ILAHAD ANG IYONG OPINYON SA SUMUSUNOD NA
PAKSA.
DAPAT BASAHIN AT PAG-ARALAN SA KLASE ANG MAIKLING KUWENTO AT DULA.

DAPAT MAGKAROON NG TAMANG BATAS PARA SA MGA INOSENTENG INDIBIDWAL NA
NAKUKULONG
DAPAT MAGKAROON NG PANTAY NA KARAPATAN ANG BABAE AT LALAKI
GAWAIN 2.3.2.K: SUMASANG-AYON…SUMASALUNGAT

SURIING MABUTI ANG MGA PAHAYAG. SUMASANG-AYON O SUMASALUNGAT KA BA SA
MGA ITO? LAGYAN NG TSEK ( / ) ANG KAHONG KATAPAT NG IYONG SAGOT AT SAKA
IPAHAYAG ANG IYONG PANGANGATUWIRAN SA PATLANG.
ANG PAGPAPATAWAD AY MAHIRAP GAWIN.
SUMASANG-AYON AKO
SUMASALUNGAT AKO
ANG PANGANGATUWIRAN KO AY
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
LUBOS NA NAKATUTULONG SA PAGBABAGONG-BUHAY NG ISANG TAO ANG RELIHIYON.
SUMASANG-AYON AKO
SUMASALUNGAT AKO
ANG PANGANGATUWIRAN KO AY _________________________________

______________________________________________________________
ANG TAO AY SUMASAMA DAHIL SA KANIYANG KAPWA.
SUMASANG-AYON AKO
SUMASALUNGAT AKO
ANG PANGANGATUWIRAN KO AY _________________________________

______________________________________________________________
GAWAIN 2.3.2.L: HALAGA NG WIKA
D¥ 711Ô
BAKIT MAHALAGANG MATUTUHAN MO ANG TAMANG PARAAN NG PAGGAMIT NG MGA
SALITANG NAGPAPAHAYAG NG PAGSANG-AYON AT PAGSALUNGAT? PANGATUWIRANAN.
NAGING MADALI BA SA IYO ANG PAGSAGOT SA GAWAIN? ALAM KONG KAYANG-

KAYA MO ITO. MINSAN PA AY MAGKAROON KA NG PAGTATAYA SA IYONG KAALAMAN SA
MGA NAGING ARALIN SA TULONG NG SUMUSUNOD NA GAWAIN.
GAWAIN 2.3.2.M: ILAHAD…PANANAW MO

ILAHAD ANG IYONG PANANAW SA TANONG NA NASA LOOB NG BILOG
š¤uág"bÐ1/àZ±K‚¦d }
üwWá+|"Ä¸}ºŠ`^#¦/Eª+ç
' Ô
ð$3è`|wVà<ðPa‡Tý_Åì‘?
ﾵ|’s`SE@Eþõí}íŸ´
N3ˆˆ
DF¿Á ﾤﾵ ø`=Äe£ÞEÂÍcæZ”<Æ6d
(ﾤ djLŒ3v`(a8Uä¼ðc7Úm!
ê³îArn¼í“v^ä†ÏÔcœE ﾤ?
m½.6˜Ì+Ð8êElúêH¤qU‚¸¦u}2äK
D ²SêkäaM
0!rq"l
f_½7zP712úd„äå€½§ö=
_ëÎ¬ã·Ï ﾵ àÄÿltÊá!(©
´½òL&³m@Í7áqO§žíHpj"@aG ¤
ø d~¦ÊÊ$n/cíé5˜4 ﾤ w´ÞuÕtïño
â,ù ﾤ b1
’džIžAZcÓi"0Ü%
GAWAIN 2.3.2.N: BISA SA ISIP, DAMDAMIN, KAASALAN
BUUIN ANG PAHAYAG BATAY SA BISANG PANGKAISIPAN, BISANG PANDAMDAMIN AT
BISANG PANGKAASALAN BUHAT SA DULANG NAPAG-ARALAN. GAWIN SA PAPEL. GAYAHIN
ANG PORMAT.
D¥ 712Ô
MATAPOS MONG MAPALALIM ANG IYONG PAG-UNAWA SA ARALIN, HANDA KA NANG
ILAPAT ANG IYONG MGA NATUTUHAN SA SUSUNOD NA BAHAGI.
GAWAIN 2.3.2.O: BUHAY KO, BUHAY MO SA LIKOD NG ISKRIP

SUBUKIN MO NA NGAYON ANG PANGHULING GAWAIN SA ARALING ITO. BILANG
PAGTATAYA SA IYONG NATUTUHAN, ISABUHAY MO ITO SA TULONG NG GAWAING ITO.
BILANG PRESIDENTE NG SAMAHAN NG MANDUDULA SA INYONG PAARALAN, IKAW

AY NAIMBITAHANG DUMALO SA GAGANAPING SEMINAR-WORKSYAP TUNGKOL SA “DULA
AT DULANG TAGALOG SA MODERNONG PANAHON”. ISA SA BAHAGI NG NATURANG
SEMINAR ANG PAGPAPANOOD NG ISANG VIDEO CLIP TUNGKOL SA BUHAY NG ISANG
ARTISTANG NAGWAGI BILANG PINAKAMAHUSAY NA AKTRES O ARTISTANG BABAE SA
LARANGAN NG INDIE FILM. BATAY SA NAPANOOD, GAGAWA KA NG ORIHINAL NA ISKRIP
NA NAGLALARAWAN NG ILANG PANGYAYARI SA BUHAY NG NATURANG AKTRES AT
PAGKATAPOS ITATANGHAL ITO SA GITNA NG MGA MANONOOD BILANG AWPUT. TATAYAIN
ITO BATAY SA MGA KRAYTIRYA: A) KAANGKUPAN, B) MAKATOTOHANAN, C) MASINING, D)
ORIHINAL, E) KAAKMAAN NG TUNOG/PROPS/COSTUME, F) TAGLAY ANG MGA BAHAGI NG
DULA, G) KAHUSAYAN SA PAG-ARTE AT H) NAGAGAMIT ANG PAHAYAG NG PAGSANG-AYON
AT PAGSALUNGAT.
MAGALING! NAISAGAWA MO NANG BUONG HUSAY ANG NATURANG GAWAIN.

SA BAHAGING ITO TAPOS NA NATING TALAKAYIN ANG MAIKLING KUWENTO AT DULA,
MGA PANITIKANG MAGING SA KASALUKUYAN AY DAPAT NA BIGYANG-PANSIN. BALIKAN
MO ANG NAGING MGA GAWAIN AT IHAMBING ANG IYONG INISYAL NA IDEYA SA NAGING
TAKBO NG TALAKAYAN. ILAN SA MGA ITO ANG WASTO? KUNG HALOS LAHAT AY NAKUHA
MO NANG TAMA, BINABATI KITA!. KUNG HINDI NAMAN AY MAYROON KA PANG
PAGKAKATAON NA MULI ITONG BALIKAN UPANG MAIWASTO ITO.
NGAYONG ALAM MO NA ANG MAHAHALAGANG IDEYA/KONSEPTO NG DALAWANG

ARALING ITO, IHANDA MO NAMAN ANG IYONG SARILI SA SUSUNOD NA GAWAIN KUNG
D¥ 713Ô
SAAN MAGKAKAROON NG PAGTATAYA KUNG PAANO MO NAUNAWAAN ANG NAGING MGA
ARALIN.
ILIPAT
LAYUNIN MO SA BAHAGING ITO ANG ILIPAT AT ISABUHAY ANG IYONG NATUTUHAN SA
DALAWANG ARALIN. TATAYAIN ITO SA PAMAMAGITAN NG SUMUSUNOD NA GAWAIN.
Èô|#óõ[=|ÝNPg$_s{œ_ç
¶©%+å>í×5íEc%DEÉDÐLëÃ£j„!£çÛc¯(R‘÷¿k
¨¼WA¡œû×ÂõÿsýÚF ~ £Á ﾧ VòÈ` d.Ó+ª‹ð'wocÓÂd'UÝ714§K
b# ﾤ 7îž3þ¬Ì´:FÝŠÙ×Äaý"k¸Åio0ÂÓêpq•VüäU{gÆØågÿÙ;
•>Îì'¯pBîr¹ëU7eûg3/Œ.R[Šl å>ÍÐKZplãV*i ù-DÌõ`îcüõEDõD Àë° ﾤ |uà.Ø-
•¦Ëk;àe¤Yefjlhël91u2¡Ê?Ð;©)>nyª¹Aónb€Ù8Q2†àB¾CIeò~—
FÛ=l¶f08®þ;=<N&]5JLTÅ¬c‘{á|ÖweÙ
ü-l&"ühôI1bÉYC â`c
KUMUSTA? ANO ANG PAKIRAMDAM MO MATAPOS MONG MAGAWA ANG NATURANG
GAWAIN? SABI ,¯-{.
KO NA NGA BA, KAYANG ™ . NAKUMPLETO Þ}yžqÑº
ﾵ -KAYA MO ITONG GAWIN MO NA '
ANG MGA ARALING ITO. BAGO KA DUMAKO SA SUSUNOD NA GAWAIN O BAHAGI,
SAGUTINÌ@¢WþIG±5sð+ÎX½j2hÐ)[¹<-:H ﾵ ñd'zLeó¬®
MO MUNA ANG PANGWAKAS NA PAGSUSULIT \]ÓqÊ
UPANG %yuïe€
ﾵ NATIN
MATIYAK ﾧ b
KUNG
SAPAT NA ANG IYONG KAHANDAAN.
ﾤ ì}yeH¬ìb-I{÷$ã”¢/2[|«K8ýTD ﾵ 1¿$
÷ZpG:ëIaÑŠ'‚,1‡¹·Éb9ßOK.gvíGMÀÒ2“)hqŽƒS°C@âY>9+î›z³y´
ﾧ ÀU)aµ±HÊÿe|}P?H$ñí#‹,I¸ ñÞ±ªüMÃ3;ùt - ¤°üÌ‡i ﾵ Y¹—
NÃº4ÅèÕlúØy'ﾵ Ço¡H,Æé£}
PANGWAKAS NA PAGTATAYA (PANAHON NG KASARINLAN)
D¥ 714Ô
ANO
ANG NALAMAN O NATUTUHAN MO SA ATING ARALIN? ILAHAD ANG
NARAMDAMAN MATAPOS ITONG MATALAKAY.
1>é¼©µêEóÅíså-ÿm2ó›g|²!5LIM—=Ûgû{Ô|è=9…
"y¯ù5
MU
ÀÇZ ÀL`hÏ1¤þ£f§ðG7‘V÷[>O$×÷O_]\Wúa|ýa²|»Ã?E~}…[V˜
)T
3µìÊÌmP³J3 Ñðï¦
ñØtéYHRd¼Õ€+zâ¨~Lj´ÝÖ`íY4
PINATUNAYAN MONG MULI NA SA SARILING SIKAP AT TIYAGA, MALALAMPASAN MO ANG

LAHAT NG PAGSUBOK SA MODYUL NA ITO. SA KABUUAN, NAUNAWAAN MO NA ANG
TUNGKOL SA TULONG NA HATID NG PANITIKAN SA PAGTATAMO NG DAMDAMING
MAKABAYAN SA PANAHON NG KASARINLAN AT SA KAHALAGAHAN NITO BILANG
SALAMIN NG KULTURA NG ISANG BANSA.
OOPS, HUWAG KA MUNANG BIBITIW. UPANG MAS LALO PA NATING MALAMAN NA GANAP
AT MALALIM NA TALAGA ANG IYONG PAGKAUNAWA SA BUONG MODYUL 2, MULING
PAGNILAYAN, SURIIN,AT SAGUTIN MO ANG MAHAHALAGANG KONSEPTO NITO NA
MATATAGPUAN SA UNAHANG BAHAGI.
NGAYON SUBUKIN NATIN KUNG TALAGANG NAUNAWAAN MO ANG
MAHAHALAGANG KONSEPTONG NAKAPALOOB SA MODYUL NA ITO NA NAIS KONG
MATANDAAN MO. MASASAGOT MO NA NANG TAMA KUNG BAKIT KAILANGANG
PAG-ARALAN ANG PANITIKAN SA IBA’T IBANG PANAHON? TUNAY BA NA ANG
PANITIKAN AY NAGING SALAMIN NG KULTURA NG ISANG BANSA?
IBIGAYANG KONSEPTONG INILALAHAD NG GRAPHIC ORGANIZER. PAG-ARALAN MO ITO

NANG MABUTI. GAWIN SA PAPEL. GAYAHIN ANG PORMAT
D¥ 715Ô
eÒLé?o‡Â*
|g\$hÔPfÏ"n^ãÉöàõ
716î>À`éRYæé !£<^,ke†{uT€¿2D$#àÿèSàeöÏ+ªóþþw
¢ûYp.sHjDl+ž-.î.°ãÄ-clf-dz¬CK Çöb/xSZ.-
äu0•Ó<çOrbÅGoˆH¬tÓG*3¤¡!°*@Ë
îâÿõaaQ³ ŒS^{‘
NnÄŸ n†ƒ°ZÜ6|öœe+‡ëEµ•N\» Þ9Ñêo7ªˆQäO+çù ﾵ>|
ò#Ëyão dˆ;…ô)ô(WmhVW) ¤^G„sQ4qxübµÎAKG®~ß—bT
lrÞÞõ¨ñÊŽ®2Òˆ{ 2=é3u'î‚»
Ž5%EµË½ Ú®¨Ì+< À ; ‹
vwQ4Z ä8ôÎÇ¡A2ðJ©Xiaù£aÃ°
WÐg+@4ÛõÍðêü
X+I[J,á©jœÃP`}ûôªAÂŒ¤-
áíxJ ﾵ bxd ﾧ Õ²cBrÀUèÆ¼uvsà\¿]>®
716(³î³{Ñ4+-ádP\
”D
BAKIT MAHALAGANG PAG-ARALAN ANG MGA AKDANG PAMPANITIKAN SA MGA

PANAHONG ITO?
NAKATULONG BA ANG PANITIKAN UPANG MAGING DAAN NG PAGPAPAHAYAG NG
SALOOBIN, OPINYON AT KATUWIRAN?
ANO ANG NATUTUHAN MO SA KABUUAN NG ARALING ATING TINALAKAY? SAGUTIN ITO
SA PAMAMAGITAN NG PAGDURUGTONG SA MGA PAHAYAG NA NAKASULAT SA SPEECH
BALLOON. GAWIN SA PAPEL.
ÍU+A¡ DP&‘2“~NÎã²s«POqí$-i±J,Œ7'L!Q] íT-¤ÃLÊ|

~ó¨ƒphm¹rú_¿„®úÇ4 d|U:7ij¨˜Â a‹Þ®éÏº¥Q¬þL:ŽùÑñk¤
 ú-vó;}¨pª—ÊÁO»JÙERBJÊ,Þ¾ù
9W\W‘ŽŸTÕþüXË{Ã”ÿIÏUÇßSá+¬ø?VE•
Û\îÙä{<Î—'•^C-Kó÷0E"ß.o[ŸÒèÃ}ßá¤Uœ0…
ôAG*,e®¾Á~-?¼œoÒŸVÿS
[öOllœƒ
Á‘æ‡qQg5[,õëo@ÞT‘
<¼ËpflLSyµ\Íõ+ÁllŸPUžWgUorþÞûóY3)"j7~ýW»E]}¾‘Çßž
Ç|7Þ~šÿóÇžâ„>]ã3+
ïz¥Ó°Åóxp®bÍÊ[Wë
NASISIYAHAN ÞÍoÖk9Í^Ï[pß
AKO AT NAGAGALAK SAPAGKAT NATUGUNAN MO
¢zmT$¬‘cMYIÆ»$ð¯WÛJYòJºÃQ{Î9ql
ANG LAHAT NG GAWAIN NA INILAAN PARA SA IYO NG MODYUL NA ITO. TUNAY NA
MARAMI KA NG NAIPONG dSK)8l’Ze_Ûj½ZM¨
KAALAMAN/IMPORMASYON AT HIGIT NA ANG IYONG
KAHANDAAN HINDI LAMANG SA PAGSAGOTHÿ'0‰rÆN²ŠŸW‡R
ÊÞAöŽV\àX>T¦Ÿ| NG MODYUL KUNDI HIGIT SA MAS
ÌHÇz$=y¡žÜ‹I^Î¯CÏG]¢
_ÁBQ‡>{[Þdy[ÜÖ”ÕVBüÕwKIŒÍãï±;Ò`{jÜ›—
TÔWhMVfxVK¹›D·8…]åÓüÀÓxªÏŒ;[n
D¥ ÷i·šsn^Þëäû®MPKÄ)ý¥wVÇžÆ‡% 716Ô
MAKABULUHANG PATUTUNGUHAN NITO. BILANG ISANG HAMON, MULI SIKAPIN MONG
MATUGUNAN AT MAHIGITAN ANG INAASAHAN KONG MAGAGAWA MO SA SUSUNOD NA
BAHAGI.
ILIPAT
BINABATI KITA! AT ILANG HAKBANG NA LAMANG AT TAPOS NA ANG
IYONG PAGLALAKBAY SA MODYUL NA ITO. ANG LAYUNIN MO SA BAHAGING ITO
AY ILIPAT AT ISABUHAY ANG IYONG NATUTUHAN SA MODYUL 2 SA PAMAMAGITAN
NG PAKIKIBAHAGI SA PAGBUO AT PAGTATANGHAL NG ISANG VIDEO PRESENTATION
NA NAGPAPAKITA NG KULTURANG PILIPINO NA NANANATILI PA SA KASALUKUYAN,
NAGBAGO AT NAWALA NA. UNAWAIN MONG MABUTI ANG SITWASYON UPANG MAISAGAWA
MO NANG BUONG HUSAY ANG GAWAIN.
‰QÌ`:¥æNHÅa¦
ô?®x ﾵ “ =5¶6Xt<Pc#kkvôQ:²ìÃ¿fâƒÿ53â7cæÆ
ć„ÏåºugY7òp=BôàîFô}yﾤ 0»ö5³a·¼° …5wz\DD@ÊÔ„7-
à=úWah]•JÓÁÊ$¢3g!° Æ}T éˆfU|ûË´r•³[Åˆ™6êû¨0¶}!³{?L¬}-
Ðè8Ia¤bæý"zA#N:ç`gÐQ.Ç ﾤ¡q>[æ³|
Ò "#ðYwSÁr#óQëNx9äa; î@:Në
)0¨7f¥ﾧ Ž+fé7h¦—C)iOgCa$qÊMüõó ù~z³³JC
21až˜óË‰u‰wÿÕ’üÄ‹g¤
›UÐ.aRË£¢‚@aŽ¿6ÖŠ.k“üÐ»(Äl6ÙÚ-##?é¦¹21qÙn”:“VöÀhcQ
‰,þÝk,š›Z
—~]æŠs)•?˜rœE_, %uhÃh*-ldCYaúBK
N%d7|‘ÙªÕùo.ö°ô9P;²Õô©ù¼dšvÚÂ¬þj+Æ¼ä˜ò,lk`”®]
APAKAHUSAY NG IYONG VIDEO PRESENTATION! MAIPAGMAMALAKI NA KITA!
NAGAGALAK AKO AT NATAPOS MO NA ANG ARALING ITO. INAASAHAN KO NA
MARAMI 'W¥o¿E€ ﾧ
KANG NATUTUHAN SA ATING PAG-UUGNAYAN fèíU
. KAYA BAGO KA DUMAKO SA
#½ÄÎ,BÉ†bP >Ü©Ù]¯æz«5ä8a~(§ñeó$amjh(ôÉHòvýQGîúàëµ|
<ò$c>o4Ú"ùöu€—n]*íåv4r$€ÓŸkÞÃ+l¸”Ce™˜ûc+Ò%]*
D¥ 717Ô
}Ç}'”Ýh³io©/ù]ÕH/²#–$nhœL
SUSUNOD NA MODYUL, SAGUTIN MO ANG ATING PANGWAKAS NA PAGSUSULIT. HUWAG
KANG MATAKOT, KAYANG-KAYA MO ITO DAHIL MARAMI KA NG ALAM.
VII.PANGWAKAS NA PAGSUSULIT (PARA SA MODYUL 2)

SA BAHAGING ITO AY MAGKAKAROON KA NG PAGTATAYA KUNG PAANO MO
NAUNAWAAN ANG ARALIN. SAGUTIN ANG SUMUSUNOD NA TANONG. TIYAKIN NA
NABASANG MABUTI ANG PANUTO UPANG MASAGOT MO ITO AYON SA ISINASAAD NITO.
MAAARI KA NANG MAGTUNGO SA BAGONG ARALIN KUNG MAIPAPASA MO ANG HULING
PAGTATAYA SUBALIT KUNG HINDI NAMAN AY BABALIKAN MO LAMANG MULI ANG MGA
GAWAIN. HUWAG KANG MAG-ALALA SAPAGKAT BAHAGI LAMANG ITO NG PROSESO UPANG
MATIYAK NA NAUNAWAAN MO ANG ARALIN.
PANGKALAHATANG PANUTO
1.BASAHING MABUTI ANG BAWAT PANUTO SA PAGSUSULIT.
2.ISULAT ANG SAGOT SA IYONG NOTBUK.
3.BASAHIN AT BALIKANG MULI ANG MGA TANONG AT ANG IYONG NAGING SAGOT
UPANG MATIYAK NA NASAGOT MO ANG LAHAT NG KATANUNGAN AT MAPAG-
ARALANG MULI ANG IYONG MGA NAGING KASAGUTAN.
SIMULAN MO NA ANG PAGSAGOT.
1. SINO ANG TINAGURIANG AMA NG MAIKLING KUWENTO?

A. ROGELIO R. SIKAT
DEOGRACIAS A. ROSARIO
NARCISO REYES
LIWAYWAY ARCEO
2. PAANO LUBUSANG LUMAGANAP ANG MAIKLING KUWENTO SA PANAHON NG
KOMONWELT?
NAGKAROON NG SAMAHAN NG MGA MANUNULAT NA TINAWAG NA
PANITIKAN.
NAGKAROON NG PAGHIHIMAGSIK SA MGA DAYUHANG MANUNULAT
NAGLUNSAD NG MGA MAKABAGONG PAG-AARAL SA PAGSULAT
D¥ 718Ô
GINAWANG INSTRUMENTO ANG PAHAYAGANG LA SOLIDARIDAD NG MGA KUWENTISTA
3.TINAWAG NI ALEJANDRO G. ABADILLA NA “PAGSASALAYSAY NG ISANG SANAY.”

SALAYSAY
KOMPOSISYON
TALUMPATI
SANAYSAY
4.BAKIT ANG SANAYSAY ANG MAY PINAKAKAUNTING BILANG NG SUMUSULAT AT

BUMABASA?
MALAYO ITO SA DAMDAMIN NG MADLA
NAPAKAHIRAP NITONG GAWIN.
DAHIL NAGMULA ITO SA IBANG BANSA.
ANG PARAAN NG PAGLALAHAD AY HINDI TINATANGKILIK.
5.PAANO NAIIBA ANG SANAYSAY SA IBA PANG AKDANG TULUYAN?
ITO LAMANG ANG MAY PANGUNAHING TAUHAN NA NAAAPI SUBALIT LUMALABAN.
MAYROON ITONG ISAHANG YUGTO.
TUMUTUGON ITO SA INTERES NG BUHAY, SA PANITIKAN AT IBA PANG SINING.
ITOAY MAAARING PORMAL DAHIL NAGBIBIGAY NG IMPORMASYON AT PAMILYAR DAHIL

NANG-AALIW.
ANONG BAHAGI NG KUWENTONG NAGBIBIGAY NG PINAKAMASIDHI O PINAKAMATAAS NA

KAPANABIKAN O INTERES SA MAMBABASA?
A.KAKINTALAN
B.KASUKDULAN
C.KAKALASAN
D.WAKAS
7. ANO ANG TAWAG SA MGA PAHAYAG O IDEYANG HINDI LANTAD O HAYAG ANG
KAHULUGANG NAIS IPARATING NG MGA MANUNULAT SA MAIKLING KUWENTO?
A. SIMBOLISMO
B. PAHIWATIG
C. KAKINTALAN
D. LARAWANG-DIWA
D¥ 719Ô
Ï±/4&öx¹
Æôâz7©©A`p“
[{Z¡NLØïqVAYKÂé¦¨XIE~µÓ„Óìžpq“Îž§c8«ÎV»Æÿ$IË¥b{îPéO8IäB|“« ﾵ
Ä]ì!Åì¡">ã7¾%4|¯˜I×.ø#n$dÇâý÷M®Y@FN†ÌÔ,i<ë }p‰×ÕÑGSÒÄm
ÔpÜ£ŸY-Ãl¨G3 ﾵ ìiu:—O¸_dL-Fl¤a)•v“-¿à÷¤ºmÿ 0bÞ+Ü™Å‘)ÍjaãÉ
´÷išô–nleÛS¡69D%±mUn²æ|G«6ÀÜJü^þ ﾤ¡‰bJì1ªÏi(Êoc\ºì»nC\
!Ôbh’ zhy@E¢ZM }!Ë-«*Á¦a`ö¸ÉÌkx¾´ô5xé¿o(âüç_{>\n¬ÐXî?
{mc¾ÈéKlÔ}F{ªp§¾";
8.ANONG URI NG TULANG PATNIGAN ANG BINASA?
BALAGTASAN
øÚ“™ur=8©#Wh¹!ªL§¥b%1ˆÝ}Bq)>F
DUPLO
¨mæ4/õ$—›ð3Ü)Ae(q†=~Q;¤ïcËÑH†é{U1Ç‹Ë?Ï¨¿=hÍ6
KARAGATAN
è£æ1ZIåhƒ¦5rOj¬«õcÓ²mµï!T§§ì
BATUTIAN ﾵ ÁF\ìáUP'$’#õ
ﾧ Èß _˜à²¥¥—ã– 6DïwØò720]=UTÕ'åÂj9^ŠTŸ
9. SINO KAYA
\JaC°él–uv ¾x
ANGú& SA HINANGONG AKDA? ¨ËVÆ[kbo±4¬Ïå
€Iù!ZC£©a&`ò|9q*4ß¹@*i¦²".
NAGSASALITA
MAY-AKDA
›©ue?³ˆwe8Á‹!—y¸ú,›…sû=[é#ÖADjâ~>v(æFjU'§Ž">ÁHÞn 720ÔØ–Â0‰
LAKANDIWA
¢]ha6720ÄTæýP%CÇ~A½HBNåè
MAMBABALAGTAS 1 ﾤ í×ðvæQXäâ Ñ ﾧ D×«æ%ŠP#—
8‰g_RŽ;ÜÍEM(mFU_“¦%bO±,¨Å#9…ÓU#¥`
MAMBABALAGTAS 2
-âR¼âiU
ANONG SUKAT MAYROON ANG AKDA?
WAWALUHIN
dûqÃ½Ii>nDþkØ avázý¨ƒíeZ8±.b¤ŸJHöàJ(‡†<ª720k®wd~
LALABINDALAWAHIN
ØÝ)-" PHå2 ﾵ Òhºql¯ý@Y’´†$:bK½?è’RæcÞq@üè™R 4{YQ",]»n‚ìyü¦ð¡Ôú/–
LALABING-ANIMIN
¦4b7ô=¡é×¾¢Æœêó\eÝÙ§ê‚qº>(
LALABINGWALUHIN
pˆH720êîê1é¸2Ho`ŸÏ"¨¾‚Ïùt>-æÂÔj±t±.ÚßA±ƒoÝ‘))gú¡c%iæ
A NONG PAKSA KAYA ANG PAGTATALUNAN SA AKDA? ﾧ -Ç(¡àu|
Ç£o‡J"ú4faæ_oè[8Oû.3°Í*-7
KALAKASAN AT KAHINAAN
KAYAMANAN AT KARALITAAN
1ìqH`ì+Ô
PAG-AARAL O PAG-IBIG
Ç:3›Œp½<©
PUSO AT ISIP f_2`ý ˜ò]m%5EÙŒò9m %.OÐíä‘oû´ž.pD‹á{ÜùÁZ8ã² ?”8µZ.
Ñ;â{È;ÎkÈçÍP'm RU/'Ã‚;yx-» +à§T"¡âÓðd»«ëçÖò
[K¢ñc[°à¬¥p¡½áhö4ŒOpìœ—1s¹þ)xæb
q?8À©D¦k¢vÑ:ÈÞîÌÙoBm)uO¾l³¥}g5$ï¤¼éuvo¯p.z!;ÀÛø‡êl‚©yzxûºëƒuñ
ﾵ M§f‚š±p³-nõÒ±%#G)ZƒWX~É-¥”cavWÛb˜Ëý=GkÃ)Íˆ2]
$Yð²e'_cG<–ë„smm\O¿fsÒË9æ¿}Ä‘!4JéñnìIhîv ﾧ þWØfBY
ﾵ "Sf9ÂJ)/žE¸c|õwþZ(ç‡ ruþ§Û¢ÑDÒkÍ7KŽ.<Ü™Arh}&.B|
åasåx“ª5kŽ§ü®dòqe=jÉ'~eéö7ÝPZÖcqJ|Ó¹aj{7£î. ﾵ Ä×KÆ ﾤ Ât¯¡p
ù`šp»¼i%6s¦}lñ1JHc¯¡d¬%7.Sa%dCð¥$¾Tyþ¶ﾵ.P$õ™Erk3*
\ÒaF ê|×¹v+~E¸êhw‡¶(6KÎoôd¹Oâ`ß01
¬ýaC'¨Ív ﾤ sU)](Á„Â;Å"Ã›Ëð
œ½qi,ôI^j`ôðÜ° m8ujµ*0¡ËãÌ‘Mtí?UGž*
ÞÑŽf«Az‡y›emñD=}Àõ¡Ùj1({%Jà(uÛ5øMþXtÍ€Ë'§2 ú!ët'a “Ã!2#‹-
åz›U_M«Ï9àù<h¦!u,KzK;õvUvFŠe-àï¢Ó¨
ªC
D¥ 720Ô
D’uàà¼Ú°9Á~j¼..Åàìð
w`ªc†÷Lî†z·”ZyñX?ogÔ:l¬{@è&T¯vÄ…#P¾4õpó:ò6K/N'¢$(bT
“UTANG NA LOOB, PADRE. SINABI KO NA SEYONG WALA AKONG TATAY!” ANG PAHAYAG
NA ITO NI TONY AY NAGPAPAHIWATIG NG _______________.
A. PAGNGINGITNGIT NI TONY SA AMA

B. PAGKAGALIT NI TONY SA KALAGAYAN NIYA
C. PAGTATAMPO NI TONY KE PADRE ABENA
D. PAGKAINIS NI TONY SA PANGALANG BINANGGIT
ANG PANDIWANG MAY SALUNGGUHIT SA PANGUNGUSAP NA “DIYAN NGA MUNA KAYO AT

TITINGNAN KO LANG KUNG SINO ANG NAPAGIBIK NA ‘YON.” AY NASA
ASPEKTONG_____________
A. PERPEKTIBO
B. KONTEMPLATIBO
C. IMPERPEKTIBO
D. PERPEKTIBONG KATATAPOS
14. ANO ANG TAWAG SA ANUMANG USAPAN SA PAGITAN NG DALAWA AT MARAMING
MGA TAUHAN SA LOOB NG ISANG DULA.
A.USAPAN
B.DIYALOGO
C.SALITAAN
D.EKSENA
15. SINO ANG KINIKILALANG BIDA SA ISANG AKDANG PAMPANITIKAN?
A. ANTAGONISTA
B. EKSTRA
C. KONTRABIDA
D. PROTAGONISTA
D¥ 721Ô
xzá@üý“‚Z
Œfqu;á¦ü}a<W+
ì5®YÐ‘áuýŠzæ`rt¶þIK|
7ì3‹B@ŠäöwØ-¯Nön€HÂÆ})-s]V-¸yKYJ{Í¢¸ÎÅ(H¥¿…v:oà»¡úí1øl8-Lúë
ä¶ÅÄ)c}ﾵ L¾
}òlžïô\÷øÀ%f¢<> öäü63õ“<Îb¸FDKˆCÒàt4Yâw¢BP-
np722³á<7¤bÅ-|nLè¡íNnJˆBsG—Áû:xmC ﾧ ËÿñF‚
õúãÓ0[@ýng¨wŸ722Éªâ ﾤ 6æf,o(á~Ùz½Z
ðjæ‡%dU]»+k.Á$:m§+DéÃ<äé3„põÕQp;fö"7}-epb‘Zji†WFG\-ÎëcL ﾤ úaU‚-
Ýïª9»ØsDèG´À‹¦ŒT»2fc.dePÚª“l}Íöâ´ÒëOù™q ﾵ /û‘¥•®µlqª¶
¢e+z·àÍŽB™~
„ Ðôîòtöe@JÎÎ ﾵ(?î(å)ûKµ?Aò
æ‚@ð!3¸'c©\J
~µS+H-mß]+é•åN& )óâr~#¨9Äìd Âû* ﾤ K„Ì§"Iq<Ua…
©lSH+ð^³ûO}¨µr¸™Çé|7ß>¨jIT6þÃW+722ÖroQHúŒa|
w¶ôFt“åY>wÊä^_2Ü+ê-v%5‰¼U„¼Êw,XWL‰Dã>4è»Í¢£A.:+§Š8!º¦–
À‘Öäm2 @÷G¨ô)¯·å[;ùìrp¹4€'ƒâãhx‘ÕücYjx#•
ŠsL´bÙÜ©ÊVê
esç?~k¬ìÀ
w"”¬’~yÈ‘7¾êA¤ëáó8ö7 iÞ-cákA©ŸOY!72ä\{K ﾵ q.B€A¤D

<¼m|ü]aP0KÌ¾å¹EôApª¤ÔÒIíÉ:v(Úro‡¹¯Å # eÃ@a,•[S‚ôR¥
4s¸)XÛÞ=ëwj&Ùêik$e¬WÉEa_Êb
ÓXk
¤í‡=[|F¯rÊ’à“a<ý%°HÎD.Wì-;d¡©}ËÊ'[ðm°Y‡Év[ôrïÖrXk}Q×-7ø\9øk
ñÓ¸hE ªñ>õ¬5
D¥ ¿üÂké,÷d„kþwÛ¾+àÙFfYrbM1-_ÁKÑmôDix 722Ô
Þ¾ hxöx-{Ðût›ßóÀ•(¡n,ÄÍkË¯ÏäŒ“ýuY=¢H«.
16.ANONG KALAYAAN ANG TINUTUKOY SA AKDA?
POLITIKO
MANANAKOP
KAHIRAPAN
PAGPAPAHAYAG NG SALOOBIN.
17. “WALA NA ANG PANLALAIT, WALA NA ANG PANDURUSTA, WALA NA ANG PAGHIHIRAP
AT WALA NA ANG TANIKALA.” ANO ANG SINISIMBOLO NG SALITANG MAY
SALUNGGUHIT?
BILANGGUAN
KALAYAAN
SAKIT SA KATAWAN
KADENA
18. ALIN SA SUMUSUNOD ANG NAGPAPAHAYAG NG PAGSANG-AYON?
LUMAYA LAMANG ANG IYONG KATAWAN SUBALIT NAIWAN SA LIKOD MO ANG MGA LATAY
NA TUMIMO SA IYONG ISIP.
MALAYA KA NA NGA SA SALITANG MALAYA, ISANG TUNAY NA PILIPINO SA BAYANG
PILIPINAS.
SUBALIT, ANG KILOS MO, ANG KAUGALIAN AT ANG IYONG KAISIPAN.
AHH…HANGGANG NGAYON AY MABABAKAS PA ANG MGA LATAY NG IYONG KAHAPON.
AYON SA AKDA, BAKIT LALONG HINIGPITAN NG MGA PUTI ANG TANIKALA SA MGA
PILIPINO?
DAHIL SA PAGPIPILIT NA PALITAN ANG WIKANG INIHANDOG NG INANG-BAYAN NA
MALAON NANG GINAGAMIT
UPANG LALONG TANGGAPIN ANG MGA DAYUHAN SA KANILANG PANANAKOP SA BANSA
SAPAGKAT HINDI MATANGGAP NG MGA PILIPINO ANG WIKANG INGLES NA PILIT NA

IPINAPALIT SA SARILING WIKA
DAHIL UNTI-UNTI NA TAYONG NAKALALAYA NA AYAW NAMAN NILANG MANGYARI
ALIN SA SUMUSUNOD NA SITWASYON ANG NAGPAPAKITA NG PAGIGING MALAYA MULA SA

MGA DAYUHAN SA KASALUKUYAN?
PAGTANGKILIK SA SARILING PRODUKTO KAYSA SA MGA GAWANG DAYUHAN

PAGPAPAHAYAG NG SARILING OPINYON LABAN SA IBANG BANSA
PAGTANGKILIK SA PRODUKTONG DAYUHAN UPANG MASABING IN
PAG-AARAL SA WIKA NG MGA DAYUHAN NA MAKATUTULONG SA SARILING PAG-UNLAD
D¥ 723Ô
NGAYON, TINGNAN MO ANG IYONG SAGOT SA PAGTATAPOS NG MODYUL. MARAMI
KA BANG NAGING WASTONG SAGOT? NATUTUWA AKO AT PUNONG-PUNO KA NG
KAALAMAN SA ARAW NA ITO!
ALAM MO BA NA ‘DI LAMANG SA PANAHON NG PANANAKOP NG AMERIKANO,

KOMONWELT AT KASARINLAN LUMAGANAP ANG MGA AKDANG PAMPANITIKANG
NATUTUHAN MO DAHIL SA KASALUKUYAN AY MAY TINATAWAG NA TAYONG PANITIKANG
POPULAR.. GUSTO MO BANG MALAMAN ANG MGA ITO? IKAW, NASA USO KA BA? IN KA
BA NGAYON? KUNG OO, TIYAK NA MAKAPAG-AARAL KA NA SA IKATLONG MODYUL NA
IYONG PAG-AARALAN…ANG REPLEKSIYON NG KASALUKUYAN…TUNGO SA
KINABUKASAN. MALIGAYANG PAGLALAKBAY!!!
MODYUL 3: REPLEKSIYON NG KASALUKUYAN… TUNGO SA

KINABUKASAN
I. PANIMULA AT MGA POKUS NA TANONG
BINABATI KITA! NGAYON AYMAGSISIMULA KA NA SA MODYUL 3 NG IYONG PAG-AARAL

SA FILIPINO! SA MODYUL NA ITO, MATUTUKLASAN MO AT MAUUNAWAAN ANG
KULTURANG POPULAR SA KASALUKUYAN SA PAMAMAGITAN NG PAG-AARAL NG MGA
BABASAHING POPULAR (TABLOID, KOMIKS, MAGASIN AT KONTEMPORARYONG DAGLI),
BROADCAST MEDIA (RADYO AT TELEBISYON) AT PELIKULA.
MASASABING MALAKI NA ANG NAGING PAG-UNLAD NG TEKNOLOHIYA SA BUONG

MUNDO MAGING SA ATING BANSA. ANG PAGLAGANAP NG INTERNET, PAG-USBONG NG
IBA’T IBANG SOCIAL MEDIA NETWORK GAYA NG FACEBOOK AT TWITTER, GAYUNDIN ANG
PAGKAHUMALING NG KABATAAN SA PAGTANGKILIK SA MGA WEBSITE GAYA NG YOUTUBE
AY NAGDULOT NG MALAKING PAGBABAGO SA KULTURANG PILIPINO. ANG PAGKAHILIG NG
D¥ 724Ô
MARAMI, LALO NA NG KABATAAN, SA MGA KONTEMPORARYONG ANYO NG PANITIKAN
ANG NAG-UDYOK SA PAGBABAGONG BIHIS NG TRADISYUNAL NA ANYO NITO. PAANO NGA
BA NAIBA ANG TRADISYUNAL NA URI NG PANITIKAN SA PANITIKANG POPULAR? BAKIT
NAGKAROON NG TRANSPORMASYON MULA SA TRADISYUNAL NA PANITIKANG PILIPINO
TUNGO SA PANITIKANG POPULAR? MALALAMAN MO ANG SAGOT SA MAHAHALAGANG
TANONG NA ITO SA PAGPAPATULOY MO NG IYONG PAG-AARAL.
PAGKATAPOS NG MODYUL NA ITO, IKAW AY INAASAHAN KONG

MAKAPAGPAPAMALAS NG IYONG PAG-UNAWA SA ESTILO, MEKANISMO, PAMAMARAAN/
TEKNIK AT MGA KAALAMANG TEKNIKAL NG MGA PANITIKANG POPULAR TUNGO SA
KAMALAYANG PANLIPUNAN. BILANG PATUNAY NA NAUNAWAAN MO ANG
MAHAHALAGANG KONSEPTO, SA PAGTATAPOS NG IYONG PAG-AARAL SA MODYUL NA ITO,
INAASAHANG IKAW AY MAKIKIBAHAGI SA PAGBUO NG KAMPANYA TUNGO SA
KAMALAYANG PANLIPUNAN (SOCIAL AWARENESS CAMPAIGN) SA PAMAMAGITAN NG
ALINMANG MIDYUM NG MULTIMEDIA NA IYONG MATUTUTUHAN SA MODYUL NA ITO.
MAGIGING KAAGAPAY MO RIN SA PAGBUO NITO ANG MGA ARALING PANGWIKA NA IYONG
PAG-AARALAN.
II. MGA ARALIN AT ANG SAKLAW NITO

NA NAKAPALOOB SA MODYUL NA ITO
MGA ARALIN SA YUNIT
ARALIN 3.1: KONTEMPORARYONG PANITIKAN TUNGO SA KULTURA

ATPANITIKANG POPULAR
A. PANITIKAN: POPULAR NA BABASAHIN

PAHAYAGAN (TABLOID)
KOMIKS
MAGASIN
D¥ 725Ô
PORMAL
DI-PORMAL
BALBAL
ARALIN 3.2: BROADCAST MEDIA: MEKANISMO NG PAGBABAGO

. A. PANITIKAN: OPINYON AT TALAKAYANG PANRADYO

B. WIKA: KONSEPTO NG PANANAW
A. PANITIKAN: DOKUMENTARYONG PANTELEBISYON

B. WIKA: MGA KONSEPTONG MAY KAUGNAYANG LOHIKAL
ARALIN 3.3: DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA:

PANITIKAN: MANORO (ANG GURO) SA DIREKSIYON NI

BRILLANTE MENDOZA
WIKA: KOMUNIKATIBONG GAMIT NG MGA PAHAYAG
SA PAGTATAPOS NG BAWAT ARALIN, IKAW AY INAASAHANG:
ARALIN 3.1: MAKAPAGBABAHAGI NG MGA BABASAHING POPULAR NA SUMASALAMIN SA

KULTURA AT TRADISYON SA KASALUKUYANG PANAHON;
ARALIN 3.2: MAKALILIKHA NG ISANG AKDANG NAGLALAHAD NG SARILING PANANAW

BATAY SA PAMANTAYAN NG ISANG MAPANAGUTANG MAMAMAHAYAG;
ARALIN 3.3:MAKAPAGPAPAMALAS NG PAG-UNAWA SA ESTILO, MEKANISMO AT

KAALAMANG TEKNIKAL NG ISANG DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA BILANG MIDYUM SA
PAGBABAGONG PANLIPUNAN.
III. MGA INAASAHANG KASANAYAN

SA MODYUL NA ITO, MALILINANG SA IYO ANG SUMUSUNOD NA KAALAMAN AT
KASANAYAN
REPLEKSIYON
NG
KASALUKUYAN
TUNGO
SA
KINABUKASAN
PAKIKINIG
NAILILIPAT SA ISANG GRAPIKONG ORGANAYSER ANG MGA IMPORMASYONG
NAPAKINGGAN (TRANSKODING)
D¥ 726Ô
DAYAGRAM
GRAP
GRID
NAILALAHAD ANG SARILING PAMAMARAAN SA NAPAKINGGANG PAHAYAG, MENSAHE AT
TEKSTO
NAPAUUNLAD ANG KASANAYAN SA MAPANURING PAKIKINIG/PANONOOD

NAPAG-IIBA ANG KATOTOHANAN SA MGA HINUHA, OPINION AT PERSONAL NA
INTERPRETASYON NG NAGSASALITA AT NAKIKINIG
NAPAG-IIBA ANG KATOTOHAHAN (FACTS) SA MGA HINUHA (INFERENCES), OPINYON AT
PERSONAL NA INTERPRETASYON NG NAGSASALITA AT NG NAKIKINIG /NANONOOD
NAILALAHAD ANG MGA PAGKILING (BIASES, PREJUDICES) AT SARILING INTERES NG
NAGSASALITA
NAISASAAYOS ANG MGA IDEYA O IMPORMASYON MULA SA TEKSTO O DISKURSONG
NAPAKINGGAN/NAPANOOD
NAILALAHAD SA SARILING PAMAMARAAN ANG MGA NAPAKINGGANG PAHAYAG, MENSAHE
AT TEKSTO
PAGSASALITA
NAILALAHAD NANG MAAYOS AT MABISA ANG NALIKOM NA MGA DATOS
SA PANANALIKSIK

AT SALOOBIN
NAKAPAGPAPAHAYAG NANG WASTO NG MGA PAG-AALINLANGAN/

PAG-AATUBILI O PASUBALI
PAG-UNAWA SA BINASA
NAKIKILALA ANG TONO NG TEKSTO SA TULONG NG MGA TIYAK NA BAHAGI NITO
NAIHAHAMBING ANG TEKSTO SA IBA PANG URI NG TEKSTO BATAY SA:

PAKSA
LAYON
TONO
PANANAW
PARAAN NG PAGKAKASULAT
PAGBUBUO NG SALITA
PAGBUBUO NG PANGUNGUSAP
PAGTATALATA

GAYA NG SUMUSUNOD:
NAKAPAGBIBIGAY NG IMPRESIYON SA TEKSTO KAUGNAY NG
PAKSA
D¥ 727Ô
TONO
LAYON
ESTILO AT
GAMIT NG MGA SALITA
NAIUUGNAY ANG MGA KAISIPANG NAKAPALOOB SA AKDA BATAY SA MGA NANGYAYARI

SA:
SARILI
PAMILYA
PAMAYANAN
LIPUNAN
DAIGDIG
NAKAPAGBIBIGAY NG SARILING KURO-KURO AT MUNGKAHI TUNGKOL

SA ALINMAN SA MGA PAKSA GAYA NG SUMUSUNOD:
HIV AND DRUG PREVENTION
PEACE EDUCATION
KARAPATANG PAMBATA AT KANILANG RESPONSIBILIDAD
KALIGTASAN NG TAO, BATAS TRAPIKO AT MGA PILIPINO
NAPAUUNLAD ANG KAKAYAHANG UMUNAWA SA BINASANG TEKSTO

SA PAMAMAGITAN NG PAGKILALA SA:
NAIISA-ISA ANG MGA POSITIBO AT NEGATIBONG PAHAYAG

NAPAGSASAMA-SAMA ANG MAGKAKASALUNGAT NA IDEYA
NAKIKILALA ANG TONO NG TEKSTO SA TULONG NG MGA TIYAK
NA BAHAGI NITO
NAKAGAGAWA NG MGA GAWAING MAGPAPATUNAY SA MAPANURING PAGBASA SA TEKSTO;
NAKAPAGBIBIGAY NG IMPRESIYON SA TEKSTO KAUGNAY NG:

PAKSA/TEMA
LAYON
GAMIT NG MGA SALITA
PAGSULAT
NAGAGAMIT ANG IBA’T IBANG ESTRATEHIYA SA PANGANGALAP NG IDEYA SA PAGSULAT
TULAD NG PANAYAM, BRAINSTORMING, PANANALIKSIK AT PANONOOD
NAKAPAGSASAGAWA NG REBISYON KUNG KINAKAILANGAN
NAKAPAGTATALA NG MAHAHALAGANG IMPORMASYON
NABABANGGIT NANG WASTO ANG MAY-AKDA, PERSONALIDAD, ORGANISASYON O GRUPO
NA NAGPAPATUNAY SA DATOS O IMPORMASYONG NAGBIBIGAY- KREDIBILIDAD SA MGA
KAISIPAN AT OPINYONG IPINAHAHAYAG SA LATHALAIN
NAISASAALANG-ALANG ANG MGA KAKAILANGANIN SA PAGSULAT NG ISANG

DOKUMENTARYONG PANRADYO
D¥ 728Ô
NAKABUBUO NG MAAYOS NA BALANGKAS
NABABANGGIT NANG WASTO ANG MAY-AKDA, PERSONALIDAD, ORGANISASYONG
NAGBIBIGAY-KREDIBILIDAD SA MGA KAISIPANG IPINAHAHAYAG
NAGAGAMIT ANG MGA EKSPRESIYONG NAGPAPAKILALA NG KONSEPTO NG PANANAW
NAGAGAMIT ANG MGA EKSPRESIYONG NAGPAPAKILALA
NG KAUGNAYANG LOHIKAL
TATAS
NAGPAPAKITA NG KAALAMAN SA PAGKAKAIBA NG PORMAL AT IMPORMAL NA FILIPINO
PASALITA MAN O PASULAT
NAGAGAMIT ANG GRAMATIKA/RETORIKA AT BOKABULARYONG FILIPINO SA
PAKIKIPAGKOMUNIKASYON, PASALITA MAN O PASULAT
NASUSURI ANG MAHALAGANG DETALYE NG NAPAKINGGANG IMPORMASYON
NAPAGTITIMBANG-TIMBANG KUNG ANG NAPAKINGGAN AY MAY KABULUHAN AT

KREDIBILIDAD
NAKIKIPAGKOMUNIKASYON GAMIT ANG WIKANG FILIPINO BATAY SA HINIHINGI NG

PAGKAKATAON/SITWASYON

NAIUUGNAY SA PANG-ARAW-ARAW NA PAMUMUHAY ANG MGA NATUTUHAN SA PAG-
AARAL NG WIKA AT PANITIKAN
HINAHARAP ANG MGA PANG-ARAW-ARAW NA GAWAIN SA KLASE NA MAY KASIYAHAN AT

KASIGLAHAN
MASIGASIG NA TUMUTUGON SA MGA OPORTUNIDAD SA IBAYONG PAG-AARAL NG WIKA AT

PANITIKAN
NAGAGAMIT SA ANGKOP NA SITWASYON AT PANGANGAILANGAN ANG MGA NATUTUHAN

SA PAG-AARAL NG WIKA AT PANITIKAN
ESTRATEHIYA SA PAG-AARAL/PANANALIKSIK
NAIPAMAMALAS ANG KAKAYAHANG MAISAAYOS ANG MGA IMPORMASYON AT TALANG
NALIKOM MULA SA IBA’T IBANG LAWAK NG PAG-AARAL/ PANANALIKSIK
NAILALAHAD NANG MAAYOS AT MABISA ANG NALIKOM NA MGA DATOS SA PANANALIKSIK
NALILIKOM ANG MGA IMPORMASYON SA TULONG NG MGA SANGGUNIAN SA AKLATAN/
INTERNET
NALILIKOM ANG KAKAILANGANING MGA IMPORMASYON MULA SA IBA’T IBANG

PANANALIKSIK.
D¥ 729Ô
PANONOOD
NAGPAPAMALAS NG KAKAYAHANG SURIIN ANG TEKSTO O DISKURSONG NAPANOOD
NAKABUBUO NG SARILING PANANAW TUNGKOL SA ISANG NAPAPANAHONG ISYU NA MAY
KAUGNAYAN SA NAPANOOD

NARITO ANG KONSEPTUWAL NA BALANGKAS NG MGA ARALING NAKAPALOOB SA MODYUL
NA ITO NA IYONG PAG-AARALAN.
REPLEKSIYON NG KASALUKUYAN… TUNGO SA KINABUKASAN
Aralin 3.1 Kontemporaryong Panitikan Tungo sa Kultura at

Panitikang Popular
a. Panitikan: Popular na mga Babasahin
 Pahayagan(tabloid)
 Komiks
 Magasin
 Kontemporaryong Dagli
b. Wika: Antas ng Wika
 Pormal
 Di-Pormal
 Balbal
Aralin 3.2 Broadcast Media: Mekanismo ng Pagbabago at Pag-unlad

ng
Kulturang Pilipino
. a. Panitikan: Komentaryong Panradyo
Dokumentaryong Pantelebisyon
b. Wika: Konsepto ng Pananaw/Kaugnayang Lohikal
Aralin 3.3 Dokumentaryong Pampelikula: Midyum sa Pagbabagong

Panlipunan
a. Panitikan: Manoro (Ang Guro) sa Direksiyon ni
Brillante
Mendoza
b. Wika: Komunikatibong Gamit ng mga Pahayag
D¥ 730Ô
UPANG MAGING MATAGUMPAY KA SA PAGSAGOT NG MODYUL NA ITO, GAWIN MO ANG
SUMUSUNOD NA GABAY.
BASAHIN AT UNAWAING MABUTI ANG NILALAMAN NG MODYUL.
SIKAPING MAKASUNOD SA MGA DIREKSIYON/PANUTO NG MGA GAWAIN.
HANAPIN ANG KAHULUGAN NG MGA SALITANG HINDI MO GAANONG MAUNAWAAN.
BALIKAN ANG MGA BAHAGING HINDI MO GAANONG NAINTINDIHAN. GAWIN ITONG GABAY
SA MGA BAHAGI NG ARALIN NA DAPAT PANG PAGLAANAN NG ORAS SA PAG-AARAL.
MAGSALIKSIK. TUMUKLAS PA NG KARAGDAGANG KAALAMAN NA MAKATUTULONG SA

LALONG PAG-UNAWA SA MODYUL NA ITO.
ALAMIN NATIN KUNG GAANO NA KALAWAK ANG IYONG KAALAMAN KAUGNAY NG MGA
ARALIN SA MODYUL NA ITO. SUBUKIN MONG SAGUTIN ANG PAUNANG PAGSUSULIT BAGO
KA MAGSIMULA NG IYONG PAG-AARAL. BASAHING MABUTI ANG MGA TANONG. PILIIN AT
ISULAT ANG LETRA NA SA PALAGAY MO AY TAMA.
MATAPOS MAIWASTO ANG IYONG PAPEL, TANDAAN MO ANG IYONG MGA PAGKAKAMALI.
MATUTUKLASAN MO ANG MGA WASTONG SAGOT SA PAMAMAGITAN NG MGA GAWAIN SA
MODYUL NA ITO. SIMULAN MO NA.
TEKSTO A.
(1) Nakikinig kaming lahat sa aming guro sapagkat mahusay siyang
magturo. (2) Malinaw siyang magpaliwanag, laging handa at paminsan-
minsan ay nagpapatawa kaya nawiwili kami sa kaniyang klase. (3) Marami
kaming natututuhan sa kanya at sa lahat ng ito siya’y aming
pinasasalamatan. (4) Sana’y marami pang tulad niya upang maraming mag-
aaral ang mahasikan niya ng karunungan.
D¥ 731Ô
ANG PAMAKSANG PANGUNGUSAP AY MATATAGPUAN SA PANGUNGUSAP BILANG
__________.
A. 1 C. 3
B. 2 D. 4
2. ANG TONONG NANGINGIBABAW SA HULING PANGUNGUSAP AY __________.

A. PAGHANGA C. PAG-ASAM
B. PANANABIK D. KASIYAHAN
3. MAPAPANSIN NA ANG LAYON NG TEKSTONG BINASA AY _____________.
A. MANGHIKAYAT C. MAGBIGAY-PARANGAL
B. MAGPALIWANAG D. MAGBIGAY-KAALAMAN
TEKSTO B
Tanaga ng Sakada
Jayson Alvar Cruz
Tahan ka sa’king silid Halika’t manibasib

apuhapin ang sakit sa katas ay sumipsip.
nang naglatag na sugat, Nang panawan nglakas,
sa banig, mutyang papag. kat’wang nais lumikas.

Doo'y lasapin kata Pagsaluhan na kata
nawaglit na gunita Utopia ng ideya.
usapin sa ‘ting lupa, Nang lumagpak na sila,
limot na alaala. sa ‘ting mga haraya.
Halikan mo ang langib,

sugat sa aking dibdib.
Haplusin mo ang hapdi.
Isip, namimighati.
4. ALIN SA SUMUSUNOD NA PANGYAYARI ANG MAY MALAPIT NA KAUGNAYAN

SA TULA?
D¥ 732Ô
DEMOLISYON NG MGA BAHAY SA BRGY. JOSE CORAZON DE JESUS SA SAN JUAN, METRO
MANILA
PAGPUTOK NG BULKANG PINATUBO NA NAGING SANHI NG PAGLIKAS

NG MGA KATUTUBONG AETA.
PAKIKIPAGLABAN NG MGA MAGSASAKA SA HACIENDA LUISITA TUNGKOL SA USAPIN SA

LUPA
TENSIYON SA PAGITAN NG BANSANG TSINA AT PILIPINAS SA ISYU NG PANATAG SHOAL.
ANONG PINAKAMALAPIT NA KAISIPAN ANG LUMULUTANG SA TULA?
A. NASA PAGTUTULUNGAN NG BAWAT ISA ANG IKAPAGTATAGUMPAY NG

ANUMANG LAYUNIN.
B. KUNG MAKIKIISA ANG LAHAT, MAKAKAMIT ANG MABUTING HANGARIN
C. WALANG HANGAD NA MABUTI ANG MGA TAONG SAKIM SA

KAYAMANAN AT KAPANGYARIHAN.
HINDI NAGBUBUNGA NG KABUTIHAN ANG ANUMANG KASAMAAN.
TEKSTO C.
Sa pelikula man o sa telebisyon, iba’t ibang uri ng dokumentaryo

ang ating napapanood na tumatalakay sa iba’t ibang paksa o isyu. Sa
paglipas ng panahon, ang mga dokumentaryo ay nagsilbing instrumento
o midyum upang maimulat ang kamalayan ng mamamayan sa mga
suliranin at isyung panlipunan na kinahaharap sa araw-araw. Karaniwang
nakatuon ito sa kahirapan, korapsyon, problema sa edukasyon,
suliraning pang-ekonomiya at mga katiwalian. Nagsisilbi rin itong tinig
ng taong-bayan upang maiparating sa kinauukulan ang mga kakulangang
dapat maaksyunan. Higit pa rito, ang mga nahihimlay na kaluluwa ng
mga politiko ay nagigising upang harapin ang hindi mapasusubaliang
katotohanan.
Kaya naman, bilang kabataan, ano kaya ang iyong magagawa
upang ikaw ay makatulong kahit sa simpleng pamamaraan sa iyong
kapwa? Sa paanong paraan mo maipararating ang hinaing ng iyong
kapwa mag-aaral at ng inyong komunidad sa barangay. Nasa iyo ang
natatanging kasagutan.
AYON SA AKDA, PAANO NAGING MABISANG INSTRUMENTO ANG MGA
D¥ 733Ô
DOKUMENTARYO UPANG MAGISING ANG KAMALAYAN NG BAWAT
INDIBIDWAL?
NAIMUMULAT NITO ANG ISIPAN NG MGA TAO SA MGA ISYUNG

PANLIPUNAN.
SADYANG NAKALILIBANG LANG TALAGA ITONG PANOORIN.
MASYADONG NAG-IISIP NG PROBLEMA ANG MGA TAO.
NAGAGABAYAN TAYO NITO PARA UMASENSO AT YUMAMAN.
ANO ANG KAHULUGAN NG PAHAYAG NA ‘HINDI MAPASUSUBALIAN’

AYON SA PAGKAKAGAMIT SA AKDA?
WALANG MASYADONG INIISIP
HINDI MAPASISINUNGALINGAN
WALANG KATOTOHANAN
HINDI ANGKOP SA SITWASYON
‘NAHIHIMLAY NA KALULUWA NG MGA POLITIKO.’ ANO ANG MAHIHINUHA SA PAHAYAG?
PURO PANGANGAMPANYA LAMANG ANG MGA POLITIKO.
KAKAUNTI LAMANG ANG SULIRANING UMIIRAL.
HINDI LUBUSANG NAGAGAMPANAN NG MGA POLITIKO ANG

KANILANG TUNGKULIN.
WALA NAMANG DAPAT MASYADONG IPAG-ALALA.
AYON SA AKDA, ANG PANGUNAHING MISYON SA PAGLIKHA NG MGA DOKUMENTARYO AY

UPANG ___________.
MATUGUNAN NG NARARAPAT NA AKSIYON ANG MGA ISYUNG

PANLIPUNAN
MAIPALABAS LAMANG SA MADLA ANG MGA ITO
PANOORIN ANG DOKUMENTARYO AT MASIYAHAN
D¥ 734Ô
AKSIYUNAN LAMANG ANG MGA PANGUNAHING PROBLEMA
BILANG ISA SA MGA KABATAAN, ANO ANG DAPAT NA MAGING IMPLIKASYON SA IYO NG
MGA PAHAYAG SA HULING TALATA?
MAAARI KANG MAKATULONG SA IYONG KAPWA KAHIT SA SIMPLENG PAMAMARAAN.
PAMUNUAN ANG LAHAT NG MGA WELGA SA PAMAYANAN.
MAGING ISANG LIDER UPANG MAGING SIKAT.
ANG ISANG KABATAAN AY WALA PANG GAANONG MAGAGAWA.
TEKSTO D
Komentarista 1 : Kasado na raw ang Sin Tax Bill sa Senado, partner!

Komentarista 2: Tama ka dyan! Mukhang nakatulong d’yan ang
pagsang-ayon ni PNOY tungkol sa panukalang batas
na ‘yan!
Komentarista 1: Naku! Eh bali-balita ngang dalawang senador ang
bumoto laban sa pagpapasa ng Bill na ‘yan eh.
Komentarista 2: Inaasahan partner na tataas ang makokolektang
buwis mula sa mga kompanya ng sigarilyo at alak
dahil dito.
Komentarista 1: Pero ayon kay La Union Representative Victor
Ortega, magdurusa ang mga magtatabako dahil
marami sa kanila ang maaaring mawalan ng trabaho.
Komentarista 2: Kaya naman pala todo papogi ang mga re-electionist
na senador na bumoto laban sa bill na ‘yan!
Komentarista 1: Hindi bale nang maraming mamatay dahil sa kanser
sa baga, manalo lang sa eleksyon!
D¥ Komentaista 2: Tumpak! 735Ô
ALIN SA SUMUSUNOD ANG MAITUTURING NA NEGATIBONG PAHAYAG?
KASADO NA RAW ANG SIN TAX BILL SA SENADO.
TAMA KA DYAN! NAKATULONG D’YAN ANG PAGSANG-AYON NI PNOY!
INAASAHAN NA TATAAS ANG MAKOKOLEKTANG BUWIS DAHIL SA SIN TAX BILL.
MAGDURUSA ANG MGA MAGTATABAKO DAHIL SA PAGTAAS NG BUWIS NA SISINGILIN SA
MGA KOMPANYA NG SIGARILYO.
ALIN SA SUMUSUNOD ANG PAKSA NG KOMENTARYONG PANRADYO?

PAGTAAS NG PRESYO NG MGA BILIHIN GAYA NG SIGARILYO AT
ALAK
PAGPASA SA SIN TAX BILL
PAGTUTOL NG MGA SENADOR SA PAGPASA NG BILL
PAGHIHIRAP NG MGA MAGTATABAKO DAHIL SA SIN TAX BILL
ALIN SA SUMUSUNOD ANG SALITANG NAGPAPAHAYAG NG KONSEPTO NG KAUGNAYANG
LOHIKAL?
PATI NA RIN C. AYON KAY

DAHIL DITO D. KAYA NAMAN
MARAMI ANG MAAAPEKTUHANG MGA MAGTATABAKO ______________ SA
PAGKAKAPASA NG SIN TAX BILL. ANO ANG ANGKOP NA SALITA/PARIRALANG NARARAPAT
GAMITIN UPANG MABUO ANG PAHAYAG?
UPANG C. NANG SA GAYON

DAHIL SA D. KUNG
ALIN SA SUMUSUNOD ANG MAITUTURING NA OPINYON?
NAIPASA NA ANG SIN TAX BILL SA SENADO.
NAKATULONG ANG PAGSANG-AYON NI PNOY SA SIN TAX BILL.
MARAMING MAGTATABAKO ANG MAAPEKTUHAN DAHIL SA SIN TAX BILL.
TINUTULAN NG ILANG SENDOR ANG PAGPASA NG PANUKALANG BATAS.
ANO ANG UNANG DAPAT GAWIN SA PAGSASAGAWA NG PANAYAM?
IULAT NANG PATAS AT WASTO ANG NAKUHANG MGA
IMPORMASYON.
MAGING MALINAW SA PAGTATANONG.

ALAMIN ANG ISKEDYUL NG KAKAPANAYAMIN.
MAGSALIKSIK NG MGA KAUGNAY NA IMPORMASYON TUNGKOL SA
PAKSA NG PANAYAM.
ALIN SA SUMUSUNOD ANG MAITUTURING NA BROADCAST MEDIA?

KOMIKS AT MAGASIN C. PELIKULA AT TELEBISYON
D¥ 736Ô
RADYO AT TELEBISYON D. AKLAT AT PAHAYAGAN
ANO ANG MAHALAGANG PAPEL ANG GINAGAMPANAN NG BROADCAST MEDIA SA
LIPUNAN?
NABIBIGYAN NITO NG PANSIN ANG MGA KATIWALIAN SA

PAMAHALAAN.
NAIMUMULAT NITO ANG MAMAMAYAN SA NAGAGANAP SA

PALIGID.
NAGIGING KILALA O TANYAG ANG MGA PERSONALIDAD DAHIL DITO.
NAKAPAGBIBIGAY ITO NG IMPORMASYON KAUGNAY NG POLITIKA

AT SHOWBIZ.
HINDI BALE NANG MARAMING MAMATAY DAHIL SA KANSER SA BAGA, MANALO LANG SA
ELEKSIYON! ANO ANG IPINAHIHIWATIG NA OPINYON SA PAHAYAG?
MARAMI ANG MAMAMATAY DAHIL SA PANINIGARILYO.

MAY MGA POLITIKO NA HINDI PUMAPAYAG SA PANUKALANG BATAS DAHIL NAIS NA
MAPABORAN NG PUBLIKO SA PARATING NA ELEKSIYON.
SIGURADONG MATATALO SA ELEKSIYON ANG MGA POLITIKONG PABOR SA PANUKALANG

BATAS.
MARAMING POLITIKO ANG NAPAPAHAMAK DAHIL SA PANINIGARILYO.
ANG PANGUNAHING KAISIPAN NG BINASANG AKDA AY_______________.

BAWAT INDIBIDWAL AY MAY MAGAGAWA PARA SA ATING LIPUNAN
BAHALA NA ANG KABATAAN KUNG KIKILOS SILA
MANOOD PALAGI NG MGA DOKUMENTARYO
TAMA NA ANG MULAT KA SA IYONG KAPALIGIRAN
ILAN KAYA SA MGA AYTEM ANG NASAGOT MO NANG TAMA? KUNG MARAMI ANG MALI,
HUWAG KANG MAG-ALALA, TUTULUNGAN KA NG MODYUL NA ITO UPANG MAITAMA MO
ANG MGA ITO. SIMULAN NA NATIN ANG PAG-AARAL NG MGA PANITIKANG POPULAR NA
KINAGIGILIWAN NG MGA KABATAANG TULAD MO.

ALAMIN
HANDA KA NA BANG TUMUKLAS NG MGA BAGONG KAALAMAN? KUNG GAYON, SIMULAN
NA NATIN ANG IYONG PAG-AARAL TUNGKOL SA MGA PANITIKANG POPULAR. NAISIP MO
NA BA KUNG PAANO NAIBA ANG MGA PANITIKAN SA KASALUKUYAN SA MGA
TRADISYUNAL NA URI NG PANITIKAN NA IYONG NATALAKAY SA NAUNANG MGA ARALIN?
D¥ 737Ô
BAKIT NGA BA NAGKAROON NG TRANSPORMASYON MULA SA TRADISYUNAL NA
PANITIKANG PILIPINO TUNGO SA PANITIKANG POPULAR? BAKIT KAILANGANG BASAHIN AT
PAG-ARALAN ANG MGA PANITIKANG POPULAR?
GAWAIN 1: BUGTUNGAN, DUGTUNGAN!
ALAM MO BA ANG IBA’T IBANG URI NG PANITIKAN NA MAITUTURING NATING BAHAGI NG

PANITIKANG POPULAR? BATID MO RIN BA ANG IBA’T IBANG MIDYUM NA GINAGAMIT
UPANG MAIPAHATID ANG MGA ITO SA HIGIT NA NAKARARAMING MAMAMAYAN? TUKUYIN
MO ANG INILALARAWAN NG MGA BUGTONG SA IBABA. PAGKATAPOS, ISULAT MO ANG MGA
TITIK NG IYONG SAGOT SA MGA KAHON UPANG MABUO ANG CROSSWORD PUZZLE.
Mga Bugtong:
1 – Pinipilahan ng mga
2 4 5 manonood, Sa pinilakang tabing
. . . ito’y itinatampok!
2 – Kahong puno ng makukulay
na larawan at usapan ng mga
tauhan. Tunay na kinagigiliwan ng
kabataan!
3 – Kuwadradong elektronikon
M 6 T D
kagamitan.Tampok ay iba’t ibang
.
palabas na kinaaaliwan!
3 L 4 – Sa isang click lang mundong
. ito’y mapapasok na para mag- Fb,
1P Twitter o magsaliksik pa.
. 5 – Musika’t balita ay
B mapapakinggan na. Sa isang galaw
lamang ng pihitan, may FM at AM
pa!
6 – Maliit na diyaryong
inilalako sa daan; balita, tsismis at
T iba paang laman.
7 – Pabalat nito’y may larawan
7 G pang sikat na artista. Nilalama’y
. mga artikulong tumatalakay sa iba’t
ibang paksa.
D¥ 738Ô
KUNG NAKUHA MO NANG TAMA ANG LAHAT NG AYTEM, BINABATI KITA DAHIL
MAY IDEYA KA NA SA IBA’T IBANG URI NG PANITIKANG POPULAR! KUNG HINDI NAMAN,
HUWAG KANG MAG-AALALA DAHIL TUTULUNGAN KA NG MODYUL NA ITO UPANG
MAITAMA ANG IYONG MGA MALING AKALA.
Alam mo ba na...
May iba’t ibang midyum na ginagamit sa paghahatid ng impormasyon, balita at
iba’t ibang palabas na maaaring napakikinggan o napanonood ng mamamayan lalo
na ng kabataan sa kasalukuyan? Ang ilan sa mga ito ay ang tabloid, komiks,
magasin, internet, radyo at telebisyon. Ang mga ito ay maituturing nating
kumakatawan sa kulturang popular ng mga Pilipino sa ngayon.
GAWAIN 2: ALIN, ALIN ANG PAGKAKAIBA?
NAPANSIN MO BA ANG PAGKAKATULAD NG MGA KATANGIAN NG MGA NABANGGIT NA

PANITIKANG POPULAR SA GAWAIN 1? NAISIP MO BA ANG PAGKAKAIBA NG MGA ITO SA
MGA TRADISYUNAL NA PANITIKAN? SUBUKIN NAMAN NATING ISA-ISAHIN ANG MGA
KATANGIAN NG PANITIKANG POPULAR AT TRADISYUNAL SA TULONG NG KASUNOD NA
GAWAIN . ISULAT MO SA KAHON ANG MGA KATANGIAN NA SA IYONG PALAGAY AY TAGLAY
NG PANITIKANG POPULAR AT TRADISYUNAL NA PANITIKAN. BIGYAN MO NG PANSIN ANG
PAKSANG KADALASANG TINATALAKAY SA MGA ITO, WIKANG GINAGAMIT AT MIDYUM NA
GINAGAMIT SA PAGHAHATID NITO SA MAMAMAYAN. GAYAHIN ANG PORMAT SA SAGUTANG
PAPEL.
Tradisyunal na
Panitikan Panitikang Popular
__________________ ________________
Paksang __________________ ________________
Tinatalakay __________________ ________________
___ _________
__________________ ________________
Wikang __________________ ________________
Ginagamit __________________ ________________
___ _________
__________________ ________________
Paraan/Midyum __________________ ________________
sa Paghahatid __________________ ________________
___ _________
KUNGNAKUHA MO NANG TAMA ANG LAHAT NG AYTEM, BINABATI KITA DAHIL
MAY IDEYA KA NA SA KATANGIANG TAGLAY NG TRADISYUNAL NA PANITIKAN AT
PANITIKANG POPULAR. MAY NAPANSIN KA RIN BANG PAGKAKATULAD NG MGA ITO?
BAKIT KAYA NAGKAROON NG TRANSISYON MULA SA TRADISYUNAL NA URI NG PANITIKAN
D¥ 739Ô
TUNGO SA PANITIKANG POPULAR NA KILALA NATIN SA KASALUKUYAN? HUWAG KANG
MAG-ALALA, LALO PA NATING PAGYAYAMANIN ANG IYONG KAALAMAN SA MGA
PANITIKANG POPULAR SA SUSUNOD NA MGA GAWAIN.
PAUNLARIN
SA BAHAGING ITO NG MODYUL AY BIBIGYAN NATIN NG PANSIN

ANG IBA’T IBANG URI NG PANITIKANG POPULAR AT ANG IBA’T IBANG
MIDYUM NA GINAGAMIT SA PAGPAPALAGANAP NITO. SA PAMAMAGITAN NG MGA GAWAIN
NA NAKAHANAY SA MGA ARALIN, MATUTUKLASAN NATIN ANG KAHALAGAHAN NG PAG-
AARAL NG MGA PANITIKANG POPULAR AT ANG PAPEL NA GINAGAMPANAN NG MGA ITO SA
KAMALAYANG PANLIPUNAN NG MAMAMAYAN NG ISANG BANSA.
SA TULONG NG MGA ARALING PANGWIKA, PAGTALAKAY SA IBA’T IBANG

PAMAMARAAN SA PAGBUO NG PANITIKANG POPULAR, PAGSASAGAWA NG MGA
PROGRAMANG PANRADYO AT MAGING NG PELIKULA, INAASAHANG MAGIGING BAHAGI KA
RIN NG PAGHAHANDA NG ISANG KAMPANYA TUNGO SA KAMALAYANG PANLIPUNAN SA
PAMAMAGITAN NG MULTIMEDIA (SOCIAL AWARENESS CAMPAIGN THROUGH THE USE OF
MULTIMEDIA) SA KATAPUSAN NG IYONG PAG-AARAL SA MODYUL NA ITO.
SIMULAN NA NATIN ANG PAGPAPAUNLAD NG IYONG KAALAMAN AT KAKAYAHAN

SA PAMAMAGITAN NG PAGTALAKAY SA ARALIN 3.1 NG MODYUL NA ITO - ANG MGA URI
NG KONTEMPORARYONG PANITIKAN.
ARALIN 3.1: KONTEMPORARYONG PANITIKAN TUNGO

SA KULTURA AT PANITIKANG POPULAR
NAHIHILIG KA RIN BA SA PAGBABASA NG MGA POCKETBOOK, MAGASIN AT KOMIKS?

MALIBAN SA MGA AKLAT NA ISINULAT NI BOB ONG, NABASA MO NA BA ANG MGA
NAISULAT NINA EROS ATALIA, RICKY LEE, EDGAR SAMAR AT JUN CRUZ REYES? EH, ANG
MGA NAKAKIKILIG NA TEXTSTORY NI MARCELO SANTOS SA FACEBOOK, NABASA MO NA?
PAANO NAIIBA ANG TRADISYUNAL NA URI NG PANITIKAN SA PANITIKANG POPULAR?
BAKIT NAGKAROON NG TRANSPORMASYON MULA SA TRADISYUNAL NA PANITIKANG
PILIPINO TUNGO SA PANITIKANG POPULAR? BAKIT KAILANGANG BASAHIN ANG MGA
POPULAR NA BABASAHIN NG KABATAAN? MALALAMAN MO ANG MGA SAGOT SA MGA
TANONG NA ITO SA PAGPAPATULOY NG IYONG PAG-AARAL.
ANG MGA ARALIN AT ANG SAKLAW NITO:
SA ARALING ITO, INAASAHANG MAIPAMAMALAS MO ANG IYONG PAG-UNAWA SA

MGA BABASAHING POPULAR GAYA NG TABLOID, KOMIKS, MAGASIN, AT
KONTEMPORARYONG DAGLI BILANG BAHAGI NG PANITIKANG POPULAR UPANG
MAUNAWAAN MO KUNG BAKIT MAHALAGANG BASAHIN ANG MGA ITO. NARITO ANG MGA
D¥ 740Ô
ARALIN NA MAKATUTULONG UPANG MATAMO MO ANG PAMANTAYANG PANGNILALAMAN
NA LILINANGIN SA ARALING ITO.
ARALIN 3.1: KONTEMPORARYONG PANITIKAN TUNGO SA KULTURA AT PANITIKANG
POPULAR
ARALIN 3.1 A. PANITIKAN: PANITIKANG POPULAR NA BABASAHIN
(TEKSTUWAL ANALISIS)
PAHAYAGAN(TABLOID)/BROAD SHEET
KOMIKS
MAGASIN
PORMAL
DI-PORMAL
BALBAL

ANG SUMUSUNOD ANG KAALAMAN AT KAKAYAHAN NA MALILINANG SA IYO SA
PAGTALAKAY MO SA ARALING ITO.
KON
TEMPORARYONG PANITIKAN TUNGO
SA
KULTURA AT PANITIKANG POPULAR
PAKIKINIG
NAILILIPAT SA ISANG GRAPHIC ORGANIZER ANG MGA IMPORMASYONG NAPAKINGGAN
(TRANSKODING)
DAYAGRAM
GRAP
GRID
NAILALAHAD ANG SARILING PAMAMARAAN SA NAPAKINGGANG PAHAYAG, MENSAHE AT

TEKSTO
PAGSASALITA
NAILALAHAD NANG MAAYOS AT MABISA ANG NALIKOM NA MGA DATOS SA
PANANALIKSIK
NAILALAHAD NANG MAAYOS ANG PANSARILING PANANAW, OPINYON AT SALOOBIN
PAG-UNAWA SA BINASA
NAKIKILALA ANG TONO NG TEKSTO SA TULONG NG MGA TIYAK NA BAHAGI NITO
D¥ 741Ô
NAIHAHAMBING ANG TEKSTO SA IBA PANG URI NG TEKSTO BATAY SA:
PAKSA
LAYON
TONO
PANANAW
PARAAN NG PAGKAKASULAT
PAGBUBUO NG SALITA
PAGBUBUO NG PANGUNGUSAP
PAGTATALATA

GAYA NG SUMUSUNOD:

NAKAPAGBIBIGAY NG IMPRESIYON SA TEKSTO KAUGNAY NG
PAKSA
TONO
LAYON
ESTILO AT
GAMIT NG MGA SALITA.
NAIUUGNAY ANG MGA KAISIPANG NAKAPALOOB SA AKDA BATAY SA MGA NANGYAYARI

SA:
SARILI
PAMILYA
PAMAYANAN
LIPUNAN
DAIGDIG
NAKAPAGBIBIGAY NG SARILING KURO-KURO AT MUNGKAHI TUNGKOL SA ALINMAN SA

MGA PAKSA GAYA NG SUMUSUNOD:
HIV AND DRUG PREVENTION

PEACE EDUCATION
KARAPATANG PAMBATA AT KANILANG RESPONSIBILIDAD
KALIGTASAN NG TAO, BATAS TRAPIKO AT MGA PILIPINO
PAGSULAT
NAGAGAMIT ANG IBA’T IBANG ESTRATEHIYA SA PANGANGALAP NG IDEYA SA PAGSULAT
TULAD NG PANAYAM, BRAINSTORMING, PANANALIKSIK AT PANONOOD
NAKAPAGSASAGAWA NG REBISYON KUNG KINAKAILANGAN
NAKAPAGTATALA NG MAHAHALAGANG IMPORMASYON
D¥ 742Ô
NABABANGGIT NANG WASTO ANG MAY-AKDA, PERSONALIDAD, ORGANISASYON O GRUPO
NA NAGPAPATUNAY SA DATOS O IMPORMASYONG NAGBIBIGAY KREDIBILIDAD SA MGA
KAISIPAN AT OPINYONG IPINAHAHAYAG SA KANIYANG LATHALAIN
TATAS
NAGAGAMIT ANG GRAMATIKA/RETORIKA AT BOKABULARYONG FILIPINO SA

PAKIKIPAGKOMUNIKASYON, PASALITA MAN O PASULAT

NAGAGAWA ANG MGA PANG-ARAW-ARAW NA GAWAIN SA KLASE NA MAY KASIYAHAN AT

KASIGLAHAN
MASIGASIG NA TUMUTUGON SA MGA OPORTUNIDAD SA IBAYONG PAG-AARAL NG WIKA AT

PANITIKAN

NAGAGAMIT SA ANGKOP NA SITWASYON AT PANGANGAILANGAN ANG MGA NATUTUHAN

SA PAG-AARAL NG WIKA AT PANITIKAN
NAIPAMAMALAS ANG KAKAYAHANG MAISAAYOS ANG MGA IMPORMASYON AT TALANG
NALIKOM MULA SA IBA’T IBANG LAWAK NG PAG-AARAL/PANANALIKSIK
NAILALAHAD NANG MAAYOS AT MABISA ANG NALIKOM NA MGA DATOS SA PANANALIKSIK
NALILIKOM ANG MGA IMPORMASYON SA TULONG NG MGA SANGGUNIAN SA
AKLATAN/INTERNET
PANONOOD
NAGPAPAMALAS NG KAKAYAHANG SURIIN ANG TEKSTO O DISKURSONG NAPANOOD
NAKABUBUO NG SARILING PANANAW TUNGKOL SA ISANG NAPAPANAHONG ISYU NA MAY
KAUGNAYAN SA NAPANOOD
D¥ 743Ô
NARITO ANG GRAPIKONG PRESENTASYON NG ARALING ITO NA MAKATUTULONG UPANG
MAIPLANO MO ANG IYONG MGA GAWAIN:
Aralin3.1: Kontemporaryong Panitikan Tungo sa Kultura

at Panitikang Popular
Panitikan: Mga Popular na

Wika: Antas ng Wika
Babasahin
Pahayagan (tabloid/ broad
Pormal
sheet)
Di-pormal
Komiks
Balbal
Magasin
Kontemporaryong Dagli
Produkto/Pagganap: Literary Folio na sumasalamin

sa kasalukuyang kalagayan ng barangay.
MAAARING SABIK NA SABIK KA NA SA ATING GAGAWING PAG-AARAL. ALAMIN NATIN ANG

TUNGKOL SA MGA BABASAHING POPULAR GAYA NG TABLOID, KOMIKS, MAGASIN AT
KONTEMPORARYONG DAGLI.
CROSSWORD PUZZLE
TUKUYIN ANG MGA SALITA SA CROSSWORD PUZZLE SA TULONG NG MGA GABAY SA
PAGSAGOT. GAWIN SA PAPEL. GAYAHIN ANG PORMAT.
GABAY SA PAGSAGOT
1. KUWENTONG ISINALARAWAN NG MGA DIBUHISTA. (PABABA)

2. PAHAYAGAN NG MASA. (PAHALANG)
3. KUWENTONG HIGIT NA MAIKLI SA MAIKLING KUWENTO. (PAHALANG)
4. MAKULAY NA BABASAHIN NA HITIK SA IBA’T IBANG IMPORMASYON (PAHALANG)
VI . YUGTO NG PAGKATUTO
ALAMIN
D¥ 744Ô
MASASABING NAGPATULOY ANG TRADISYON SA PANITIKAN SA KABILA
NG MODERNISASYON SA PAMAMAGITAN NG PAGPASOK NG TEKNOLOHIYA. MARAHIL,
NAGKAROON LAMANG ITO NG BAGONG MUKHA. KAPANSIN-PANSIN SA KASALUKUYAN NA
ANG KINAWIWILIHAN NG KABATAAN NA MGA BABASAHIN GAYA NG KOMIKS, MAGASIN, AT
DAGLING KATHA AY NAUULIT LAMANG ANG PAKSA AT TEMA SA MGA AKDA SA
TRADISYUNAL NA URI NG PANITIKAN. KUNG SUSURIIN, NAGKAKAIBA LAMANG SA ESTILO,
PAMAMARAAN AT KAALAMANG TEKNIKAL ANG PANITIKANG POPULAR. SIMULAN NA
NATIN ANG PAG-AARAL NANG SA GANOO’Y MALAMAN MO KUNG PAANO NAIIBA ANG
TRADISYUNAL NA URI NG PANITIKAN SA PANITIKANG POPULAR? BAKIT NAGKAROON NG
TRANSPORMASYON MULA SA TRADISYUNAL NA PANITIKANG PILIPINO TUNGO SA
PANITIKANG POPULAR? BAKIT KAILANGANG BASAHIN ANG MGA BABASAHING POPULAR?
SA TULONG NG SARBEY-TSEKLIST, NAIS KONG MALAMAN KUNG ALIN SA MGA

BABASAHING POPULAR ANG KILALANG-KILALA MO AT BINABASA NG KABATAANG TULAD
MO. SA PAMAMAGITAN NITO, NAKATITIYAK AKONG MAIHAHAMBING MO ANG MGA
BABASAHING POPULAR NA ITO SA MGA TRADISYUNAL NA ANYO NG PANITIKAN NA PINAG-
ARALAN MO SA MODYUL 1 AT 2 SA HULING BAHAGI NG ARALING ITO.
GAWAIN 3.1.A : SARBEY-TSEKLIST

LAGYAN MO NG TSEK (/) ANG MGA BABASAHING POPULAR PARA SA IYO.
PAGKATAPOS, IAYOS ANG MGA ITO NANG PARANGGO BATAY SA NAGING RESULTA.
LAGYAN NG BILANG 1-4 ANG BAWAT KAHON. PINAKAMATAAS ANG BILANG 1
SAMANTALANG ANG BILANG 4 ANG PINAKAMABABA. GAWIN SA PAPEL. GAYAHIN ANG
FORMAT
PAHAYAGAN
KOMIKS
MAGASIN
MGA AKLAT
BROADSHEET
___ INQUIRER
___ MANILA BULLETIN
___ PHILIPPINE STAR
___ BUSINESS
MIRROR
___ MANILA TIMES
TABLOID
___ ABANTE
___ TALIBA
___ PILIPINO MIRROR
___ PILIPINO STAR
NGAYON
___ TEMPO
D¥ 745Ô
___ ALIWAN
___ PANTASTIK
___ HALAKHAK
___ PUGAD BABOY
___ SUPER
___ MANHWA
KOREAN
COMICS
___ ARCHIE
___ MARVEL
___ JAPANESE
MANGA
___ CAPTAIN
AMERICA
___ LIWAYWAY
___ YES!
___ FHM
___ CANDY
___ T3
___ MEN’S HEALTH
___ METRO
___ ENTREPRENEUR
___ COSMOPOLITAN
___ GOOD
HOUSEKEEPING
___ MGA AKLAT NI

BOB ONG
___ FLORANTE AT
LAURA
___ NOLI ME
TANGERE
___ MGA AKLAT NI
EROS ATALIA
___ AKLAT-
KALIPUNAN
NG MGA TULA
___ TEKSBUK
___ HORRORBOOKS
___ ANTOLOHIYA NG
MAIKLING
KUWENTO
___ KALIPUNAN NG
DAGLING
D¥ 746Ô
KATHA
___ BIBLIYA
RANGGONG AYOS
PAHAYAGAN (TABLOID/ BROAD SHEET) LEYENDA
KOMIKS 1 -------------------------------------
Pinakapopular sa
MAGASIN akin
2 ------------------------------------- Popular sa
KONTEMPORARYONG DAGLI akin
3 ------------------------------------- Di-
GAWAIN 3.1.B: KAHON NG HINUHA
MATAPOS MONG MATUKLASAN ANG RESULTA NG ISINAGAWANG SARBEY-TSEKLIST, NAIS

KONG IBIGAY MO ANG IYONG HINUHA TUNGKOL SA MAHAHALAGANG TANONG SA
ARALING ITO SA PAMAMAGITAN NG PAGDURUGTONG SA MGA HINDI TAPOS NA PAHAYAG
SA LOOB NG KAHON NG HINUHA. PAGKATAPOS NG ARALING ITO SAKA MO DUGTUNGAN
ANG KASUNOD NA MGA PAHAYAG NA NASA LABAS NG KAHON.
Sa aling palagay, ang kaibahan ng panitikang popular sa tradisyunal na uri ng

panitikan ay ____________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
Sa aking palagay, ang pagbabago sa panitikang popular ay bunsod ng ____
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
Nalalaman ko na kailangang basahin ang panitikang popular dahil

_____________________________________________________________
NGAYO’Y NAUNAWAAN KO NA, ________________________

_____________________________________________________
_____________________________________________________
NABAGO ANG AKING PANINIWALA SA ___________________
_____________________________________________________
D¥ 747Ô
BILANG PATUNAY NA NAUUNAWAAN MO NA ANG NILALAMAN NG ARALING ITO,
IKAW AY INAASAHANG MAKAGAGAWA NG ISANG LITERARY FOLIO NA SUMASALAMIN SA
KASALUKUYANG KALAGAYAN NG ISANG BARANGAY. IPAGPATULOY MO LANG ANG
PAGSAGOT SA MGA GAWAING INIHANDA PARA SA IYONG PAG-UNAWA.
PAUNLARIN
ANG BAHAGING ITO AY MAKATUTULONG SA IYO UPANG MAUNAWAAN MO
ANG MAHAHALAGANG KONSEPTO SA ARALIN. HUWAG KANG MAG-ALALA GAGAWIN
NATING MAGAAN ANG PAGPOPROSESO NG IYONG PAG-UNAWA. TUTULUNGAN KITANG
ALAMIN KUNG PAANO NAIIBA ANG TRADISYUNAL NA URI NG PANITIKAN SA PANITIKANG
POPULAR? BAKIT NAGKAROON NG TRANSPORMASYON MULA SA TRADISYUNAL NA
PANITIKANG PILIPINO TUNGO SA PANITIKANG POPULAR? AT BAKIT KAILANGANG BASAHIN
ANG MGA BABASAHING POPULAR? MALIGAYANG ARAW NG PAG-UNAWA!
NAPAKARAMING POPULAR NA BABASAHIN SA KASALUKUYAN ANG KINAGIGILIWANG

BASAHIN. NARIYAN ANG MGA TABLOID, KOMIKS, MAGASIN, AT MGA KONTEMPORARYONG
DAGLING KATHA. MAGSIMULA TAYO SA TABLOID.
PAHAYAGAN (TABLOID)
MULA NOON HANGGANG NGAYON, MALAKI ANG GINAGAMPANANG PAPEL NG MGA
BALITA SA PANG-ARAW-ARAW NATING PAMUMUHAY. MAGMULA SA PAGBALIKWAS SA
HIGAAN HANGGANG BAGO MATULOG AY NAKATUTOK TAYONG MGA PILIPINO SA
NANGYAYARI SA ATING PALIGID. ISA NA ANG PAHAYAGAN BILANG ISANG URI NG PRINT
MEDIA ANG KAILANMA’Y HINDI MAMAMATAY AT BAHAGI NA NG ATING KULTURA.
PANSININ ANG PAGSUSURING ISINAGAWA NI WILLIAM RODRIGUEZ MULA SA KANIYANG
BLOG SA SANIB-ISIP TUNGKOL SA TABLOID.
TABLOID: ISANG PAGSUSURI

WILLIAM RODRIGUEZ II
“SINASABING ANG TABLOID AY PANG MASA DAHIL SA TAGALOG ITO NAKASULAT
BAGAMA'T ILAN DITO AY INGLES ANG MIDYUM.”
BUHAY NA BUHAY PA RIN ANG INDUSTRIYA NG DIYARYO SA BANSA DAHIL SA ABOT-KAYA

LANG ANG PRESYO. ANG KATIBAYAN NITO AY ANG DAMI NG MGA TABLOID NA MAKIKITA
SA MGA BANGKETA. BUMEBENTA PA RIN, KAHIT ANG MGA BALITA AY UNANG
LUMALABAS SA TELEBISYON AT NAIULAT NA RIN SA RADYO.MAY SARILING HATAK ANG
NASA PRINT MEDIA DAHIL LAHAT AY 'DI NAMAN NAIBABALITA SA TV AT RADYO. ISA PA,
HANGGA'T NAITATABI ANG DIYARYO AY MAY EPEKTO PA RIN SA MAMBABASA ANG MGA
NILALAMAN NITO.
IBA'T IBA ANG DAHILAN NG MGA TAO KUNG BAKIT NAGBABASA NG DIYARYO. MAYROONG
HANAP TALAGA AY BALITA, MAGBASA NG TSISMIS, SPORTS, LITERATURA O 'DI KAYA'Y
D¥ 748Ô
SUMAGOT NG PALAISIPAN. PINAGSAMA-SAMA NA YATA ANG LAHAT SA DIYARYO PARA
MAGUSTUHAN NG MGA TAO. MAINAM ITONG PAMPALIPAS-ORAS KAPAG WALANG
GINAGAWA. SINASABING ANG TABLOID AY PANG MASA DAHIL SA FILIPINO ITO
NAKASULAT BAGAMA'T ILAN DITO AY INGLES ANG MIDYUM. HINDI KATULAD SA
BROADSHEET NA ANG TARGET READERS AY CLASS A AT B. "YUN NGA LANG SA TABLOID
AY MASYADONG BINIBIGYANG-DIIN ANG TUNGKOL SA SEX AT KARAHASAN KAYA'T
TINAGURIAN ITONG 'SENSATIONALIZED JOURNALISM.' BIHIRA LAMANG MAIBALITA ANG
MAGAGANDANG KAGANAPAN SA ATING BANSA. ITO KAYA AY DAHIL SA ITINUTURO NG
AKLAT NG DYORNALISMO, NA ANG KATANGIAN NG MAGANDANG BALITA AY NASA
MASAMANG BALITA?
SA KASALUKUYAN AY MAYROONG HUMIGIT SA DALAWAMPUNG NATIONAL DAILY

TABLOID ANG NAGSI-CIRCULATE SA BANSA.
GAWAIN 3.1.C: LISTING
NAPANSIN MO BA ANG PAGSUSURI SA ARTIKULO TUNGKOL SA TABLOID AT BROADSHEET?

NGAYON, IBIG KONG ITALA MO ANG MGA KATANGGAP-TANGGAP NA IDEYA O PAHAYAG
MULA SA ARTIKULO. ISULAT SA PAPEL ANG SAGOT.
MGA KATANGGAP-TANGGAP NA IDEYA O PAHAYAG
1.
2.
3.
4.
5.
SA IYONG PALAGAY, BAKIT HIGIT NA BINABASA NG MGA TAO ANG TABLOID KAYSA SA
BROADSHEET?
SA KABILA NG PAGPASOK NG TEKNOLOHIYA, LALO NA ANG MALAGANAP NA INTERNET,

BAKIT MARAMI PA RIN ANG TUMATANGKILIK AT NAGBABASA NG MGA PAHAYAGAN?
PAGKATAPOS MONG MALAMAN ANG ILANG KONSEPTO TUNGKOL SA POPULAR NA

BABASAHING TABLOID, DUMAKO NAMAN TAYO SA ISA PANG KINAGIGILIWANG BASAHIN,
LALO NA NG KABATAANG TULAD MO – ANG KOMIKS.
KOMIKS
D¥ 749Ô
ANG KOMIKS AY ISANG GRAPIKONG MIDYUM NA ANG MGA ﾵ SALITA ﾵ AT ﾵ LARAWAN ﾵ
AY GINAGAMIT UPANG IHATID ANG ISANG ﾵ SALAYSAY ﾵ O ﾵ KUWENTO ﾵ . MAAARING
MAGLAMAN ANG KOMIKS NG KAUNTING DIYALOGO SAPAGKAT BINUBUO ITO NG ISA O
HIGIT PANG MGA LARAWAN, NA MAAARING MAGLARAWAN O MAGHAMBING NG
PAGKAKAIBA NG TEKSTO UPANG HIGIT NA MAKAAPEKTO NANG MAY LALIM. BAGAMAN
PALAGIANG PAKSANG KATATAWANAN ANG KOMIKS, SA ﾵ KASAYSAYAN ﾵ , LUMAWAK NA
ANG SAKOP NG ANYO NG ﾵ SINING ﾵ NA ITO NA KINABIBILANGAN NG LAHAT NG MGA URI
(GENRE), HINAHAYAAN ANG MGA ARTISTANG TUKLASIN ANG KANILANG SARILING
EKSPRESYON.
NARITO ANG ISANG HALIMBAWA NG KOMIKS AT ANG MGA BAHAGI NITO.
Kuwadro-
Naglalaman ng Pamagat ng
isang tagpo sa kuwento
kuwento (frame)
Larawang guhit
ng mga tauhan
Kahon ng Isinulat ni Carlo J. sa kuwento
Lobo ng usapan-
Salaysay- Caparas. Mula sa Pinagsusulatan ng
SINASABING ANG ﾵ KOMIKS ﾵ AY INILARAWAN
Pinagsusulatan Komiklopedia.wordpres usapan ng mga tauhan;
BILANG
ng maiklingISANG s.com.
MAKULAY AT POPULAR
may iba’t ibang anyo ito
NAsalaysay
BABASAHIN NA
tungkol NAGBIGAY-ALIW SA
MAMBABASA,
batayNAGTURO
sa inilalarawan ng
NG IBA'T IBANG
KAALAMAN AT NAGSULONG NG KULTURANG PILIPINO. ANG KULTURA NG KOMIKS AY
BINUBUO NG MGA MANUNULAT AT DIBUHISTA NA NAPAKALAWAK NG IMAHINASYON.
ANG PAGIGING MALIKHAIN NG MGA TAGAKOMIKS ANG NAGPAGALAW MAGING SA MGA
BAGAY NA WALANG BUHAY. IPINAKITA NILA ANG HINDI NAKIKITA NG IBA.
LUMIKHA SILA NG MGA BAGAY MULA SA WALA. GUMAWA NG MAHIKA. PINAGKABIT-
KABIT ANG MGA ELEMENTO. AT KAHIT WALANG TELESKOPYO AY GINALUGAD NILA
ULTIMONG TULDOK SA KALAWAKAN, IPINAKITA NA BUKOD SA ATING MUNDO AY MAY IBA
PANG MUNDO, AT MAY IBA PA PALANG URI NG MGA NILALANG. MARAMING BATA ANG
LUMAKI KASABAY NG KOMIKS AT BAON NILA ANG TAPANG NG MGA SUPER KARAKTER NA
LUMALABAN SA MGA HAMON NG BUHAY. MARAMING PINALIGAYA ANG KOMIKS,
MARAMING BINIGYAN NG PAG-ASA, MARAMING PINAIBIG.
Mga larawan
mula sa
Philippine
D¥ 750Ô
SA PILIPINAS, SINASABING ANG BAYANING SI ﾵ JOSE RIZAL ﾵ ANG KAUNA-UNAHANG
ﾵ PILIPINO ﾵ NA GUMAWA NG KOMIKS. NOONG 1884 AY INILATHALA SA MAGASING
"TRUBNER'S RECORD" SA EUROPA ANG KOMIKS STRIP NIYA NA "PAGONG AT MATSING".
ITO AY HALAW NG BAYANI MULA SA ISANG POPULAR NA PABULA SA ﾵ ASYA ﾵ.
MAKULAY ANG PINAGDAANAN NG KOMIKS SA PILIPINAS MAGMULA NANG LUMABAS ITO
SA MGA MAGASIN BILANG PAGE FILLER SA ENTERTAINMENT SECTION NITO NOONG 1920.
MAGMULA DITO, NAGSULPUTAN NA ANG MGA REGULAR NA SERYE NG HALAKHAK
KOMIKS NOONG 1946, PILIPINO KOMIKS, TAGALOG KLASIKS NOONG 1949, AT SILANGAN
KOMIKS NOONG 1950.
SINASABING SA PAGPASOK NG DEKADA OTSENTA UNTI-UNTING HUMINA ANG
BENTA NG KOMIKS DAHIL SA IPINATANGGAL ANG ILAN SA NILALAMAN AT IPINAG-UTOS
ANGPAGGAMIT NG MURANG PAPEL. NAAPEKTUHAN NITO ANG KALIDAD AT ITSURA NG
KOMIKS. NAGRESULTA ITO NANG PAG-ALIS NG MGA DIBUHISTA NG KOMIKS SA PILIPINAS
PARA MAGTRABAHO SA AMERIKA SA PAREHONG INDUSTRIYA, ANG KOMIKS. KABILANG
DITO SINA ALFREDO ALCALA, MAR AMONGO, ALEX NIÑO AT IBA PA.
PAGKATAPOS NG MARTIAL LAW MULING NAMUHUNAN ANG INDUSTRIYA NG
KOMIKS. SA PANAHONG ITO SUMIKAT ANG MANUNULAT NA SINA PABLO S. GOMEZ,
ELENA PATRON AT NERISSA CABRAL. ANG PAGBABALIK NG INTERES NG MAMBABASA SA
KOMIKS AY TUMAGAL LAMANG HANGGANG SIMULA NG 1990 DAHIL NAHUMALING NA
ANG MGA TAO SA IBA’T IBANG ANYO NG PAGLILIBANG.
SA KASALUKUYAN, MARAMI PA RIN ANG NAGNANAIS NA MULING BUHAYIN ANG
INDUSTRIYA SA BANSA. ISA NA RITO AY ANG KILALANG DIREKTOR NA SI CARLO J.
CAPARAS. NOONG TAONG 2007 TINANGKA NIYANG BUHAYIN AT PASIGLAHIN ANG
TRADISYUNAL NA KOMIKS SA SIRKULASYON SA PAMAMAGITAN NG MGA GINAWA NILANG
KOMIKS CARAVAN SA IBA’T IBANG BAHAGI NG PILIPINAS.
HINDI LAMANG SA PILIPINAS NAKILALA ANG GALING AT HUSAY NG MGA MANLILIKHA NG
KOMIKS KUNDI MAGING SA IBANG BANSA. AYON SA BLOG NI FERMIN SALVADOR, 'ﾵ WO ﾵ
ﾵ RLD ﾵﾵ-ﾵﾵ CLASS ﾵ' ANG KAKAYAHAN NG MGA PILIPINO SA PAGLIKHA NG KOMIKS.
KINILALA ANG GALING AT HUSAY NG MGA PINOY SA LARANGAN NG SINING AT
MALIKHAING PAGSULAT SA LOKAL MAN AT INTERNASYONAL NA KOMUNIDAD. KABILANG
SA MGA ﾵ KOMIKERONG PILIPINO ﾵ NA KILALA SA LABAS NG PILIPINAS SINA GERRY
ALANGUILAN, WHILCE PORTACIO, PHILIP TAN, ALFREDO ALCANTARA, AT MARAMI PANG
IBA.
TUNAY NA HANGGANG SA NGAYON AY POPULAR NA BABASAHIN PA RIN ANG KOMIKS.
AYON NGA KAY PROF. JOEY BAQUIRAN NG UP, SA ﾵ PASKO SA KOMIKS ﾵ . “HINDI
MAMAMATAY ANG KOMIKS DAHIL MAY KAKANYAHAN ITO. ANG KATANGIANG BISWAL AT
TEKSTO. ISANG KAKANYAHANG HINDING-HINDI MAMAMATAY SA KULTURANG PILIPINO
D¥ 751Ô
HANGGA'T ANG MGA PILIPINO AY MAY MGA MATA PARA MAKAKITA AT BIBIG PARA
MAKABASA-- MAGPAPATULOY ANG EKSISTENSIYA NG KOMIKS.”
NAKATUTUWANG MABASA NA KAYANG-KAYA NG MGA DIBUHISTANG PINOY NA

MAKIPAGSABAYAN SA BUONG DAIGDIG SA LARANGAN NG PAGLIKHA NG KOMIKS? IKAW,
HINDI KA BA NAAAKIT NA MAGING TULAD DIN NILA? ANG KANILANG KASANAYAN SA
LARANGANG ITO ANG NAGBIGAY SA KANILA NG IKABUBUHAY AT KATANYAGAN.
GAWAIN 3.1.D: GUHIT-LIKHANG KUWENTO
SUBUKIN MO ANG IYONG KAKAYAHAN NA MALAGYAN NG ANGKOP NA SALITAAN ANG

MGA LARAWANG GUHIT SA BAWAT KUWADRO NG KOMIKS ISTRIP UPANG MAKABUO KA NG
ISANG KUWENTO.
Isang
araw,
ipinakita
at
ikinuwent
o ng lola
ni Cyrus
ang mga
MGA GABAY NA TANONG: …
MGA GABAY NA TANONG
BAKIT PATULOY NA KINAGIGILIWANG BASAHIN ANG KOMIKS?
MABISA BANG MIDYUM ANG KOMIKS UPANG MAILARAWAN ANG KULTURA, TRADISYON AT
ANG KASALUKUYANG KALAGAYAN NG ISANG LIPUNAN?
NGAYON AY DUMAKO NA TAYO SA TINATAWAG NA PINAKAMAKULAY NA POPULAR NA

BABASAHIN SA KASALUKUYAN – ANG MAGASIN. ITULOY MO LAMANG ANG PAGBABASA
AT GAGABAYAN KITA SA TULONG NG NAKAWIWILING MGA GAWAIN UPANG LALO MO PANG
MAUNAWAAN ANG ARALING ITO.
D¥ 752Ô
MAGASIN
HINDI MAWAWALA ANG LIWAYWAY KUNG PAG-UUSAPAN ANG MAGASIN SA PILIPINAS.

NAGLALAMAN ITO NG MGA MAIKLING KUWENTO AT SUNOD-SUNOD NA MGA NOBELA.
DAHIL DITO, NAGING PARAAN ITO PARA MAPALAGO ANG KAMALAYAN NG MGA PILIPINO.
DINALA NITO ANG PANITIKAN SA MGA KABAHAYAN NG PAMILYANG PILIPINO. BAGO PA
MAN ANG DIGMAANG PASIPIKO, ANG ARAW NG PAGRARASYON NG MAGASIN NA ITO AY
TALAGA NAMANG INAABANGAN NG MGA MIYEMBRO NG PAMILYA AT NAGIGING DAHILAN
RIN NG KANILANG PAGTITIPON UPANG MABASA LAMANG LALO NA ANG MGA NOBELA.
BUNSOD NANG MABILIS NA PAGBABAGO NG PANAHON, UNTI-UNTING HUMINA ANG

PRODUKSIYON NG LIWAYWAY. NAG-IBA ANG PANLASA NG MGA PILIPINO MULA NANG
MAGPASUKAN ANG IBA’T IBANG MAGASIN MULA SA IBANG BANSA. SA KASALUKUYAN,
NARIRITO ANG NANGUNGUNANG MGA MAGASIN NA TINATANGKILIK SA BANSA.
1. FHM (FOR HIM MAGAZINE) - ANG MAGASING ITO AY TUMATAYO BILANG
MAPAGKAKATIWALAAN AT PUNO NG MGA IMPORMASYON NA NAGIGING INSTRUMENTO
UPANG MAPAG-USAPAN NG KALALAKIHAN ANG MARAMING BAGAY TULAD NG BUHAY,
PAG-IBIG, AT IBA PA NANG WALANG PAG-AALINLANGAN.
2. COSMOPOLITAN – MAGASING PANGKABABAIHAN. ANG MGA ARTIKULO DITO AY
NAGSISILBING GABAY UPANG MALIWANAGAN ANG KABABAIHAN TUNGKOL SA MGA
PINAKAMAINIT NA ISYU SA KALUSUGAN, KAGANDAHAN, KULTURA AT ALIWAN.
3. GOOD HOUSEKEEPING - ISANG MAGASIN PARA SA MGA ABALANG INA. ANG MGA
ARTIKULONG NAKASULAT SA DITO AY TUMUTULONG SA KANILA UPANG GAWIN ANG
KANILANG MGA RESPONSIBILIDAD AT MAGING MABUTING MAYBAHAY.
4.YES! - ANG MAGASIN TUNGKOL SA BALITANG SHOWBIZ. ANG NILALAMAN NITO AY
PALAGING BAGO, PUNO NG MGA NAKAW-ATENSYON NA LARAWAN AT MALALAMAN NA
DETALYE TUNGKOL SA MGA PINAKASIKAT NA ARTISTA SA BANSA.
5. METRO - MAGASIN TUNGKOL SA FASHION, MGA PANGYAYARI, SHOPPING AT MGA ISYU
HINGGIL SA KAGANDAHAN ANG NILALAMAN NG METRO.
6. CANDY - BINIBIGYAN NG PANSIN ANG MGA KAGUSTUHAN AT SULIRANIN NG
KABATAAN. ITO AY GAWA NG MGA BATANG MANUNULAT NA MAS NAKAUUNAWA SA
SITWASYON NG MGA MAMBABASA.
7. MEN’S HEALTH – MAGASIN NA NAKATUTULONG SA KALALAKIHAN TUNGKOL SA MGA
ISYU NG KALUSUGAN. MGA PAMAMARAAN SA PAG-EHERSISYO, PAGBABAWAS NG
TIMBANG, MGA PAGSUSURI SA PISIKAL AT MENTAL NA KALUSUGAN ANG NILALAMAN
NITO, KUNG KAYA ITO AY NAGING PABORITO NG MARAMING KALALAKIHAN.
8. T3 - ISANG MAGASIN PARA LAMANG SA MGA GADGET. IPINAKIKITA RITO ANG MGA
PINAKAHULING PAGBABAGO SA TEKNOLOHIYA AT KAGAMITAN NITO. ITO RIN AY MAY MGA
NAPAPANAHONG BALITA AT GABAY TUNGKOL SA PAG-AALAGA NG MGA GADGET.
9. ENTREPRENEUR – MAGASIN PARA SA MGA TAONG MAY NEGOSYO O NAIS MAGTAYO NG
NEGOSYO.
D¥ 753Ô
TALAGANG NAPAKALAYO NA NANG NARATING NG MAGASIN SA PILIPINAS. MAGMULA SA
LIWAYWAY HANGGANG SA MGA POPULAR NGAYONG MAGASIN.
GAWAIN 3.1.E: KONTRA-SALIKSIK
SA BAHAGING ITO, NAIS KONG MAGSAGAWA KA NG SARILI MONG PANANALIKSIK SA MGA

GURO SA INYONG PAARALAN KUNG ANONG POPULAR NA MAGASIN ANG BINABASA NILA.
GAMITIN MONG GABAY SA PANANALIKSIK ANG KASUNOD NA BALANGKAS NA NASA
IBABA. GAWIN SA PAPEL.
PAMAGAT:_______________________________________
MGA NATUKLASAN SA NAUNANG BINASANG PANANALIKSIK

MGA NATUKLASAN SA ISINAGAWANG PANANALIKSIK
KONGKLUSYON
____________________________________________________________
_____________________________________________________________
________________________________________________________________
MGA GABAY NA TANONG
ANO ANG PAGKAKATULAD AT PAGKAKAIBA NG TABLOID, KOMIKS, AT MAGASIN SA ISA’T

ISA?
SA IYONG PALAGAY, PAANO NAKATUTULONG ANG MGA BABASAHING ITO SA PAG-UNLAD
NG IYONG PAGKATAO AT SA LIPUNANG IYONG GINAGALAWAN?
BINABATI KITA SA MATIYAGA MONG PAGBABASA AT PAGSAGOT SA MGA GAWAIN. NGAYON
NAMAN, DUMAKO NA TAYO SA PINAKATAMPOK NA POPULAR NA BABASAHIN NA ITUTURO
SA IYO NG MODYUL NA ITO – ANG KONTEMPORARYONG DAGLI. BASAHIN AT UNAWAIN
ANG TEKSTO. PAGKATAPOS, SAGUTIN ANG INIHANDANG MGA TANONG AT GAWAIN.
D¥ 754Ô
ANG DAGLI AY ISANG ANYONG PAMPANITIKAN NA MAITUTURING NA MAIKLING

ﾵ MAIKLING KUWENTO ﾵ . BAGAMAT WALANG KATIYAKAN ANG PINAGMULAN NITO SA
ﾵ PILIPINAS ﾵ, SINASABING LUMAGANAP ITO SA UNANG DEKADA NG PANANAKOP NG MGA
ﾵ AMERIKANO ﾵ.
WALA RING NAKATITIYAK SA ANGKOP NA HABA PARA MASABING DAGLI ANG ISANG
AKDANG PAMPANITIKAN. SUBALIT SINASABING KINAKAILANGANG HINDI ITO AABOT SA
HABA NG ISANG MAIKLING KUWENTO. KABILANG SA KILALANG MGA MANUNULAT NG
DAGLI
SINA ﾵ IÑIGO ED. REGALADO ﾵ NA MAY TALIPANPANG ﾵ TENGKELENG ﾵ, ﾵ JOSE CORAZON
DE JESUS ﾵ , ﾵ ROSAURO ALMARIO ﾵ ( ﾵ RIC. A. CLARIN ﾵ ), ﾵ PATRICIO MARIANO ﾵ ,
ﾵ FRANCISCO LAKSAMANA ﾵ, AT LOPE K. SANTOS.
SA PANANALIKSIK NI ﾵ ROLANDO TOLENTINO ﾵ, SINABI NI ﾵ TEODORO AGONCILLO ﾵ NA
SUMULPOT ANG DAGLI NOONG 1902, KASABAY NG PAGKAKALATHALA NG PAHAYAGANG
ﾵ MULING PAGSILANG ﾵ NA PINAMAHALAAN NI LOPE K. SANTOS, AT NAGPATULOY
HANGGANG 1930.
AYON NAMAN KAY E. ARSENIO MANUEL, NAG-UGAT ANG DAGLI SA PANAHON NG
PANANAKOP NG MGA ﾵ KASTILA ﾵ. NAGING TAMPOK ANG MGA ITO SA MGA PAHAYAGANG
ﾵ ESPANYOL ﾵ AT TINAWAG NA INSTANTANEAS. GAYUNMAN, HINDI MALINAW KUNG
HINANGO NGA NG MGA MANUNULAT SA TAGALOG ANG GANITONG ANYO MULA SA MGA
ESPAÑOL DAHIL
HINDI PA MALINAW NOON KUNG ANONG URI ANG ITATAWAG SA AKDANG ANYONG ﾵ PROSA
ﾵ NGUNIT PATULA ANG HIMIG.
NAGKAROON LAMANG NG LINAW ANG ANYONG PROSANG GAYA NG MAIKLING KUWENTO

AT ﾵ NOBELA ﾵ PAGSAPIT NG 1920, AT MULA RITO'Y LALONG SUMIGLA ANG
PAGPAPALATHALA NG DAGLING NASA ILALIM NG SAGISAG-PANULAT
AYON KAY ﾵ ARISTOTLE ATIENZA ﾵ , MALAKING BILANG NG MGA DAGLI NA NAKALAP
NILA NI TOLENTINO PARA SA ANTOLOHIYANG “ANG DAGLING TAGALOG: 1903-1936”
ANG TUMATALAKAY SA KARANASAN NG MGA ﾵ LALAKI ﾵ SA ISANG ﾵ PATRIYARKAL ﾵ NA
LIPUNANG KANILANG GINAGALAWAN. KARANIWAN DING INIAALAY ANG DAGLI SA ISANG
BABAENG NAPUPUSUAN SUBALIT MAY ILAN DING GINAMIT ITO UPANG IPAHAYAG ANG
KANILANG MGA DAMDAMING MAKABAYAN AT KAISIPANG LUMALABAN SA MANANAKOP
NA AMERIKANO.
SA OBSERBASYON NI TOLENTINO, NAGPAPALIT-PALIT ANG ANYO NG DAGLI MULA SA
HARAP NA PAHINA NG MGA PAHAYAGAN HANGGANG SA MAGING NAKAKAHONG KUWENTO
SA MGA ﾵ TABLOID ﾵ O TAMPOK NA KUWENTO (FEATURE STORY) SA MGA KOLUM,
PANGUNAHING BALITA (HEADLINE) SA PAHAYAGAN, AT ﾵ TELEBISYON ﾵ . ANIYA, “NA-
TRANSFORM NA ANG DAGLI, HINDI NA ITO TINAWAG NA DAGLI AT NAGKAROON NA NG
IBANG LEHITIMONG PANGALAN AT KATAWAGAN—ANEKDOTA, SLICE-OF-LIFE, DAY-IN-THE-
LIFE, AT IBA PA AT LEHITIMASYON (PAGPASOK NG GANITONG URI NG KWENTO SA MEDIA).”
ANG DAGLI SA KASALUKUYAN
D¥ 755Ô
KARANIWANG NAPAGKAKAMALANG KATUMBAS NG FLASH FICTION O SUDDEN FICTION SA
INGLES ANG DAGLI. NGUNI'T AYON SA PANAYAM KAY DR. ﾵ REUEL MOLINA AGUILA ﾵ,
NAUNANG NAGKAROON NG DAGLI SA PILIPINAS (1900S) BAGO PA MAN NAGKAROON NG
KATAWAGANG FLASH FICTION NA UMUSBONG NOONG 1990. MAAARI ITONG NAGMULA SA
ANYONG ﾵ PASINGAW ﾵ AT ﾵ DIGA ﾵ NG MAGBABARKADA KUNG KAYA'T MASASABING
MARAMI SA
MGA PROBINSYA AT MALALAYONG LUGAR ANG NAGKAROON NG GANITONG PARAAN NG
KUWENTUHAN.
NOONG 2007, LUMABAS ANG ANTOLOHIYANG “MGA KWENTONG PASPASAN” NA
PINAMATNUGUTAN NI ﾵ VICENTE GARCIA GROYON ﾵ . TAONG 2011 NAMAN NANG
MAILATHALA ANG “WAG LANG DI MAKARAOS (100 DAGLI MGA KWENTONG PASAWAY,
PAAWAY AT PAMATAY)” NI ﾵ EROS ATALIA ﾵ KUNG SAAN, AYON SA ﾵ BLOGGER ﾵ NA SI
WILLIAM RODRIGUEZ, TINATALAKAY ANG “SAMU’T SARING PANGYAYARI SA LIPUNAN SA
PARAANG MADALING UNAWAIN DAHIL SIMPLE LANG ANG PAGGAMIT NG WIKA.”
INILATHALA NAMAN NITONG MAYO 2012 ANG KOLEKSIYON NG MGA DAGLI NI ﾵ JACK
ALVAREZ ﾵ NA MAY PAMAGAT NA "ANG
AUTOBIOGRAFIA NG IBANG LADY GAGA" NA AYON KAY AGUILA: "NAIANGAT NI JACK
ALVAREZ ANG DAGLI SA ISANG SINING NG PAGLIKHA NG MALAKING DAIGDIG MULA SA
MALIIT
AT PARTIKULAR NA KARANASAN… ISANG MAKABULUHANG KONTRIBUSYON ITO SA
PANITIKAN NG BANSA.
SA KASALUKUYANG PANAHON, ANG DAGLI AY HALOS IHAMBING DIN SA ﾵ TULANG

TULUYAN ﾵ, PASINGAW, AT PROTO-FICTION O MICRO-FICTION SA INGLES.
NARITO ANG ISANG HALIMBAWA NG DAGLI NA ISINULAT NI ﾵ SALVADOR R. BARROS ﾵ
"TUNGKOL SA MGA BAGAY NA PUMAPASOK SA PANDINIG, ANG LALAKI, BABAE, AT
REPORTER AY MAY MALAKING IPINAGKAKAIBA.”
"ANG PUMAPASOK SA ISANG TAINGA NG LALAKI AY LUMALABAS SA KABILA.”
"ANG PUMAPASOK SA DALAWANG TAINGA NG BABAE AY LUMALABAS SA BIBIG.”
"AT ANG PUMAPASOK SA DALAWANG TAINGA NG REPORTER AY LUMALABAS SA

PAHAYAGAN."
(ﾵ SAMPAGITA ﾵ, 8 NOBYEMBRE 1932)

SA PAGDAAN NG PANAHON, MARAMING KATAWAGANG NAGSULPUTAN NA HINANGO SA
FLASH FICTION. BATAY SA NAGING KARANASAN NI ABDON BALDE JR., ISANG
MANUNULAT, MULA SA ISANG PULONG NG LUPON NG MANUNULAT SA PILIPINAS AY
PINAGTATALUNAN DIN KUNG ANO ANG ITATAWAG SA HIGIT NA PINAIKLING MAIKLING
KUWENTO. LUMABAS ANG “MGA KUWENTONG PASPASAN,” NA INEDIT NI VICENTE
GROYON NOONG 2007; ANG MGA KUWENTO AY WALANG SUKAT AT KARAMIHAN AY
LAMPAS NG 150 SALITA. SI VIM NADERA AY NAGPANUKALA NA ANG DAPAT ITAWAG AY
KAGYAT. SABI NI VIRGILIO S. ALMARIO, PAMBANSANG ALAGAD NG SINING SA
PANITIKAN AY MAIGI ANG PANGALANG MALAPIT SA FLASH FICTION. NANG
MAGPANUKALA SI MICHAEL COROZA NG IGLAP AY SAKA NAISIP NI ABDON BALDE JR.
ANG KISLAP, KUWENTONG ISANG IGLAP. KUNG KAYA ANG NAGING BUNGA NG PAG-
D¥ 756Ô
UUSAP AY NAISULAT AT NAILATHALA ANG AKLAT NA “KISLAP” NG MANUNULAT NA SI
ABDON M. BALDE JR. ANG AKLAT NA ITO, AYON SA MANUNULAT AY KALIPUNAN NG MGA
KUWENTONG MAAARING UMABOT, MAAARING HINDI, NGUNIT HINDI HIHIGIT SA 150
SALITA.
NARITO ANG ISANG HALIMBAWA NG KISLAP NI ABDON BALDE JR. NA UMABOT SA 116
NA SALITA.
HAHAMAKIN ANG LAHAT

ABDON M. BALDE JR.
(SANGGUNIIN ANG AKLAT NA 100 KISLAP NI ABDON BALDE JR., P. 29 NA INILATHALA

NG ANVIL PUBLISHING, INCORPORATED UPANG MABASA ANG KABUUAN NG
DAGLING KATHA)
MATAPOS ANG PAGKAKALATHALA NG 100 KISLAP NI ABDON BALDE JR.

SINUNDAN NAMAN ITO NG PAGKAKALATHALA NG “WAG LANG DI MAKARAOS” NI EROS
ATALIA NA KINATATAMPUKAN NG KANIYANG 100 DAGLI. AYON SA MANUNULAT, HALOS
TATLONG TAON DIN NIYANG ISINULAT ANG AKLAT. MAS NAHIRAPAN SIYANG ISULAT ITO
KAYSA SA MGA NAUNA NIYANG AKLAT NA NALATHALA.
NARITO ANG ISANG DAGLING KATHA NI EROS ATALIA MULA SA PAHAYAGANG
PILIPINO MIRROR NA NALATHALA NOONG OKTUBRE 29, 2012. UNA ITONG NAILATHALA
NG VISUAL PRINT ENTERPRISES NOONG DISYEMBRE, TAONG 2011.
SKYFAKES
EROS ATALIA
(SANGGUNIIN ANG AKLAT NA “WAG LANG DI MAKARAOS” NA INILATHALA NG
VISUAL PRINT ENTERPRISES UPANG MABASA ANG KABUUAN NG DAGLING KATHA)
MGA GABAY NA TANONG/GAWAIN
SA TULONG NG CONCEPT MAP, ITALA ANG HINIHINGING MGA IMPORMASYON KAUGNAY

NG BINASANG TEKSTO.
Mga Katangian ng
Layunin ng Naunang Dagling
Naunang mga Katha
Dagling Katha
Mga Unang
Katawagan
D¥ 757Ô
KONTEMPORARYONG
DAGLI
Internasiyonal na
Pag-aaral na Lokal na Pag-aaral
Naisagawa na Naisagawa
Tungkol sa Dagli Tungkol sa Dagli
SA PAMAMAGITAN NG DAYAGRAM NA PAGHAHAMBING AT PAGTUTULAD, SURIIN ANG

NILALAMAN NG DALAWANG DAGLI NA IYONG NABASA BATAY SA PAKSA, TONO, LAYON,
ESTILO, AT GAMIT NG MGA SALITA. GAYAHIN ANG PORMAT SA SAGUTANG PAPEL.
HAHAMAKIN ANG LAHAT SKYFAKES

Abdon M. Balde Jr. EROS ATALIA
Paano Nagkakatulad?
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
Paano Nagkaiba?
___________________________ ___________________________
___________________________ ___________________________
___________________________ ___________________________
___________________________ ___________________________
D¥ 758Ô
SA TULONG NG T-CHART, IBIGAY ANG MGA KAISIPANG TAGLAY NG BAWAT AKDA AT
IUGNAY ITO BATAY SA MGA NANGYAYARI SA SARILI, PAMILYA, PAMAYANAN, LIPUNAN, AT
DAIGDIG. GAYAHIN ANG PORMAT SA SAGUTANG PAPEL.
HAHAMAKIN ANG LAHAT SKYFAKES

Abdon M. Balde Jr. EROS ATALIA
Kaisipan: Kaisipan:
1. sarili: 1. sarili:
2. pamilya: 2. pamilya:
3. pamayanan: 3. pamayanan:
4. lipunan: 4. lipunan:
5. daigdig: 5. daigdig:
GAMIT ANG 3-2-1 CHART, ITALA ANG MGA NATUKLASAN, KAPAKI-PAKINABANG NA

KAALAMAN, AT TANONG NASA IYONG ISIPAN HANGGANG SA NGAYON MAGMULA SA
UNANG GAWAIN HANGGANG SA HULING GAWAIN SA ARALIN.
3-2-1 CHART
3. MGA NATUKLASAN
2. MGA KAPAKI-PAKINABANG NA KAALAMAN
1. MGA KATANUNGANG NASA ISIPAN HANGGANG SA KASALUKUYAN
D¥ 759Ô
SA TULONG NG THREE MINUTE PAUSE, ILAHAD ANG SARILING KONGKLUSYON,
PANINIWALA, PAGBABAGO SA SARILI AT BISA NG MGA AKDA HINDI LAMANG SA SARILI
KUNDI SA NAKARARAMI.
1. KONGKLUSYON
2. PANINIWALA
3. PAGBABAGO SA SARILI
PANSININ ANG PAGGAMIT NG MGA SALITA NG DALAWANG MANUNULAT, ANO ANG

KAPUNA-PUNA SA PAGGAMIT NILA NG WIKA SA KANILANG AKDA?
MAGBIGAY NG MGA TIYAK NA PATUNAY MULA SA AKDA TUNGKOL SA PAGGAMIT NILA NG

WIKA. SINO ANG GUMAMIT NG PORMAL, DI- PORMAL AT BALBAL NA WIKA?
MAHUSAY! NGAYON AY UNTI-UNTI MONG NAUUNAWAAN ANG DALOY SA ATING

ARALIN. UPANG LUBOS MONG MAUNAWAAN ANG ARALING PANGWIKA SA ATING ARALIN,
NARITO ANG ISANG KAUGNAY NA TEKSTO (PABULA) BASAHIN AT SURIIN ANG WIKANG
GINAMIT NG MANUNULAT. MALIGAYANG PAGBABASA!
GAWAIN 3.1.F: PAHINA NG PAGKILALA (PAGBASA O PAKIKINIG)
BASAHING MABUTI ANG TEKSTO. PANSININ ANG GINAMIT NA WIKA NG

MANUNULAT.
ANG TALANGKANG NAKAHARAP LUMAKAD

(PABULA)
JAYSON ALVAR CRUZ
D¥ 760Ô
USAP-USAPAN SA BARYO TALANGKUKAY ANG KAKAIBANG PAG-IISIP AT IKINIKILIOS NI
MOKONG TALANGKA. HINDI SIYA PALAKIBO AT MADALAS NA HINDI NAKIKIHALUBILO SA
IBA PANG TALANGKA SA KANILANG BARYO. MADALAS LAMANG SIYANG NATATANAWAN
SA KANIYANG BINTANA NA NAGBABASA, UMIINOM NG KAPE AT NAGSUSULAT. MINSAN,
ISANG BATANG TALANGKA ANG NAGKAINTERES NA USYOSOHIN KUNG ANO ANG
GINAGAWA NI MOKONG TALANGKA. MULA SA MALIIT NA BUTAS SA DINGDING NG
BAHAY NI MOKONG TALANGKA AY SUMILIP ANG BATANG TALANGKA. LAKING
PAGTATAKA NG BATANG TALANGKA NANG MARINIG NIYANG TILA MAY KAUSAP SI
MOKONG TALANGKA.
BATID NG LAHAT SA BARYONG IYON NA MAG-ISA NA LAMANG SA BUHAY SI MOKONG
TALANGKA. ANG PAGTATAKANG ITO NG BATANG TALANGKA AY NAPALITAN NG
PAGKATULALA AT PAGKAGULAT SAPAGKAT ANG KAUSAP NI MOKONG AY ANG MISMO
NITONG SARILI HABANG NAKAHARAP SA SALAMIN. AT ANG LALONG IKINAGIMBAL NG
BATANG TALANGKA AY NANG MAKITA NITO ANG KAKAIBANG PAGLAKAD NI MOKONG
TALANGKA, PAHARAP NA KATULAD NG IBANG HAYOP AT HINDI PATAGILID KAGAYA NG
IBANG TALANGKA SA KANILANG BARYO.
UMUGONG ANG BULUNG-BULUNGAN SA BARYO TALANGKUKAY MATAPOS NA IPAGKALAT
ITO NG BATANG TALANGKA. NAGTAASAN ANG KILAY NG MGA PUROK LIDER NA
TALANGKA SA BARYO. NAGTAWANAN NAMAN ANG MGA ISTAMBAY NA TALANGKA SA
KAKAIBANG PARAAN NG PAGLAKAD NI MOKONG TALANGKA.
“NABABALIW NA SIGURO SI MOKONG, PALIBHASA’Y HINDI SUMASALI SA MGA USAP-
USAPAN DITO SA ATING BARYO. PARATI LAMANG KAHARAP ANG KANIYANG MGA AKLAT,”
WIKA NG ISA SA MGA PUROK LIDER NA NASA UMPUKAN.
“KAAWA-AWANG NILALANG, MAAGANG PINANAWAN NG BAIT,” PAMBUBUSKA NG ISA
PANG TALANGKA.
LAKING GULAT NG MGA TALANGKA SA UMPUKAN NANG MAKITANG NAGBUKAS NG PINTO
SI MOKONG TALANGKA. TILA PATUNGO ITO SA KANILANG KINAROROONAN. NAGULAT
ANG KARAMIHAN NANG MAKITANG PAHARAP NGA NA MAGLAKAD SI MOKONG AT HINDI
PATAGILID.
“AKO BA ANG PINAG-UUSAPAN NINYO?” TANONG NI MOKONG SA MGA NAROONG LIDER
TALANGKA SA KANILANG BARYO.
“ OO! EH ANO NAMAN SA IYO NGAYON KUNG IKAW ANG PINAG-UUSAPAN NAMIN?”
PAGTATARAY NG ISANG BABAENG TALANGKA.
“NAIS KONG LINAWIN ANG KUMAKALAT NA MASAMANG MGA BALITA LABAN SA AKIN.
AKO’Y WALANG GINAWANG MASAMA LABAN SA INYO. TAHIMIK LAMANG AKO AT
NINANAIS
NA MAKAPAG-ISA. TAMA KAYO. NAPAPANSIN NINYO AKONG NAGSASALITANG MAG-ISA
SA AKING BAHAY, ITO AY DAHIL SA NAIS KONG BUHAYIN ANG MGA LETRA SA AKING MGA
NAISUSULAT. NANINIWALA AKO NA WALANG SAYSAY ANG ISANG PANULAT KUNG HINDI
ITO MARIRINIG AT MAIPARIRINIG. NATUWA NAMAN AKO DAHIL MAY ISA SA INYO DITO
ANG NAGKAROON NG INTERES SA AKING MGA GINAGAWA. MARAHIL SIYA ANG
NAGBALITA SA INYO NITO. TUNGKOL NAMAN SA AKING KAKAIBANG PARAAN NG
PAGLALAKAD NA TALIWAS SA INYONG NAKAUGALIANG PAGLAKAD, IPAGPAUMANHIN
NINYO, HINDI SA NAIS KONG MAGING KAKATWA SA KARAMIHAN. HINDI KO LAMANG IBIG
NA UMAYON SA LAKAD NA PATAGILID. BATID KO NA MAUUNAWAAN N’YO RIN AKO
D¥ 761Ô
BALANG-ARAW, SA TAMANG PANAHON AT PAGKAKATAON.” MAHINAHONG PAGLILINAW NI
MOKONG TALANGKA.
SAGLIT NA NATULALA ANG KARAMIHAN. MULING BUMALIK SI MOKONG TALANGKA SA
KANYANG BAHAY. NABUHAYAN NA LAMANG ANG MGA TALANGKA NANG MAIPINID NA NI
MOKONG ANG PINTO NG BAHAY NITO.
“HU, ANG AKALA MO’Y KUNG SINONG MARUNONG. SIYA LANG ANG MAGALING. SIYA
LANG ANG MAHUSAY”. GALIT NA WINIKA NG ISANG PUROK LIDER NA TALANGKA.
“AT MAY SINASABI-SABI PANG MABUTI’T MAY NAGKAINTERES SA KANIYANG GINAGAWA.
WALANG MAY INTERES SA KANIYANG MGA GINAGAWA KUNDI ANG SARILI NIYA
LAMANG,” INIS NA TINIG NG ISA PANG PUROK LIDER NA TALANGKA.
LINGID SA KAALAMAN NG LAHAT NG TALANGKA AY NARINIG NI MOKONG ANG LAHAT NG
MASASAKIT NA SALITANG BINITIWAN NG MGA KABARYO NIYANG TALANGKA. NAISIP
BIGLA NI MOKONG NA PAANO NAGING LIDER ANG MGA ITO GAYONG WALANG
KAKAYAHANG MAG-ISIP PARA SA KANILANG SARILI, PAANO PA KAYA ANG KANILANG MGA
NASASAKUPAN?
ISANG ARAW, HABANG NAGMAMASID ANG BATANG TALANGKANG SI TIKANG SA BUTAS NG
BAHAY NI MOKONG, NAGULAT SI TIKANG DAHIL MULA SA KANYANG LIKURAN AY MAY
KUNG SINO ANG KUMALABIT DITO. SI MOKONG TALANGKA. NAGIMBAL SA KAHIHIYAN
SI TIKANG TALANGKA. PINAHUPA NI MOKONG ANG KABA AT KAHIHIYAN NG BATANG
TALANGKA. INALOK NIYA ITONG PUMASOK SA KANIYANG BAHAY.
NAMANGHA SI TIKANG TALANGKA SA DAMI NG AKLAT NA NAIPON NI MOKONG
TALANGKA. MAAYOS NA NAKASALANSAN ITO SA BAWAT DINGDING NG BAHAY. PATONG-
PATONG SA MALIIT NA MESA ANG MGA MAGASIN AT PAHAYAGAN. KAPANSIN-PANSIN DIN
ANG NAKASUBONG PAPEL SA MAKINILYA NI MOKONG TALANGKA.
“MAAARI MONG HAWAKAN AT BASAHIN ANG NAKIKITA MONG MGA AKLAT. ANG
MAIIBIGAN MO AY MAAARI MO NANG IUWI SA INYONG TAHANAN.” MARAHANG ALOK NI
MOKONG TALANGKA.
“TALAGA PO!” ANG BAIT N’YO PALA. AKALA KO PO KASI AY SALBAHE KAYO DAHIL
WALA KAYONG KINAKAUSAP SA ATING LUGAR. SABI PO KASI NG MGA MAGULANG KO,
HUWAG DAW PO KAMING LALAPIT SA BAHAY NINYO DAHIL NABABALIW NA PO RAW
KAYO.” SUNOD-SUNOD NA NAWIKA NI TIKANG.
“TIKANG, ANG PAKIKIPAG-USAP AT PAKIKISALAMUHA SA IBANG TAO AY HINDI MASAMA
SUBALIT PAANO AKO MAKIKITUNGO SA KANILA KUNG AKO NAMAN AY HINDI NILA
NAUUNAWAAN? SINUBUKAN KO NA DATI NA MAKIPAG-USAP SA MGA PUROK LIDER NG
ATING BARYO. NAGBIGAY AKO NG MGA MUNGKAHI TUNGO SA PAG-UNLAD NG BUHAY NG
MGA KABABARYO NATIN. NGUNIT, ANO ANG NAGING REAKSIYON NILA SA NAIS KONG
MGA PAGBABAGO? KABALIWAN DAW AT NALALAYO SA KATOTOHANAN ANG AKING MGA
IPINAGSASASABI. MAGMULA NOON, HINDI NA AKO LUMAHOK SA ANUMANG PAGTITIPON
AT
PULONG NA IPINATATAWAG SA BARYO NATIN. NAMUHAY AKONG MAG-ISA KAPILING ANG
MGA AKLAT AT ANG AKING PANULAT. DITO SA LOOB NG BAHAY KO IBINUHOS ANG
NAIISIP KONG MAGIGING SOLUSYON SA KRISIS AT MATAGAL NA PROBLEMA NATING MGA
TALANGKA SA BARYO TALANGKUKAY,” PALIWANAG NI MOKONG TALANGKA.
“ ISA NA LAMANG PO, BAKIT PO PAHARAP ANG INYONG PARAAN NG PAGLALAKAD?” PAG-
UUSISA NI TIKANG.
D¥ 762Ô
“DAHIL AYAW KONG PATANGAY NA LAMANG SA AGOS, SA KULTURANG KINAMUMUHIAN
KO SA ASAL NATING MGA TALANGKA. DAHIL SA IISANG PARAAN NG PAGLALAKAD NATIN,
NAGKAKAROON NG HILAHAN KAPAG MAY DUMARATING NA PANGANIB SA ATING BARYO.
AT KUNG MAY NAUUNA NAMANG MAG-ISIP NA ISANG TALANGKA SA KARANIWANG
TALANGKA AY GANOON DIN ANG GINAGAWA NILA, HINIHILA. AYAW KO NANG GANOONG
KULTURA. KAYA MAGMULA NOON AY PINAG-ARALAN KO ANG LUMAKAD NANG PAHARAP
AT HINDI PATAGILID.” DUGTONG NI MOKONG TALANGKA.
GABI NA NANG MAKAUWI SI TIKANG SA KANILANG BAHAY. AGAD SIYANG INUSISA
NG KANIYANG MGA MAGULANG. NANG MALAMAN NA NANGGALING ITO SA BAHAY NI
MOKONG TALANGKA AY PINAGALITAN ITO. IPINAGTANGGOL NAMAN NI TIKANG SI
MOKONG AT SINABING MALI ANG MGA PARATANG NILA, MABAIT AT MAGINOO ANG
SINASABING
NABABALIW NA SI MOKONG. DAHIL SA SINABI NI TIKANG, NAG-INIT ANG ULO NG AMA
NITO AT AGAD NA PINULONG ANG IBANG KASAMAHANG TALANGKA. NILUSOB NILA ANG
BAHAY NI MOKONG.
“WALANG KAHIHIYAN ANG MOKONG NA IYAN. NILALASON ANG ISIP NG ANAK KO.
TINUTURUANG MAGREBELDE SA AMIN. KAILANGANG MAWALA SA LANDAS NATIN ANG
TALANGKANG IYAN.” GALIT NA WIKA NG AMA NI TIKANG.
“LUMABAS KA MOKONG! HARAPIN MO KAMI DITO!” SIGAW NG INA NI TIKANG.
NAKAAKMA NA ANG LAHAT NG SANDATA NG MGA TALANGKANG NASA HARAP NG BAHAY
NI MOKONG NANG BIGLANG YUMANIG ANG LUPANG KANILANG TINATAPAKAN.
“MGA KASAMA, NARIYAN NA ANG MGA TAONG NANANALAKAB. TAKBO!” SIGAW NG
ISANG PUROK LIDER.
NAGSIPANAKBUHAN ANG MGA TALANGKA. NAG-UUNAHAN. ANG IBANG MALILIIT NA
TALANGKA AY NAIWAN SAPAGKAT HINIHILA NG IBANG KASAMAHANG TALANGKA. NAIPIT
NAMAN ANG IBA. LAKING TUWA NG MGA MANANALAKAB SAPAGKAT NAPAKARAMI
NILANG NAHULING TALANGKA. WALA HALOS NATIRA SA LIPI NG TALANGKA SA BARYO
TALANGKUKAY
MALIBAN KAY MOKONG TALANGKA NA DAHIL SA PAHARAP ANG NAKAUGALIANG
PAGLALAKAD AY NAIBA NG DIREKSIYON MULA SA NAGTAKBUHANG KABABARYO.
IKINALUNGKOT NI MOKONG ANG NANGYARI SA IBANG KASAMA. MULA SA KALAYUAN AY
MAY NARINIG SIYANG PAMILYAR NA TINIG, ISANG KABABARYO NIYANG TALANGKA ANG
UMIIYAK. SI TIKANG. AGAD NIYANG TINUNGO ANG KINAROROONAN NG HUMIHIKBI.
NATUWA NAMAN SI MOKONG NANG MAKITA NIYA SI TIKANG GAYUNDIN NAMAN ANG
BATANG TALANGKA.
“NGAYON PO AY NAUUNAWAAN KO NA KUNG BAKIT PAHARAP ANG PARAAN NG
PAGLALAKAD NINYO”, NAWIKA NI TIKANG.
“SALAMAT TIKANG. NGAYON, BUBUO TAYO NG BAGONG HENERASYON NG MGA
TALANGKA SA ATING BARYO. ISANG HENERASYON NA MAY BUSILAK NA KALOOBAN NA
WALANG HALONG INGGIT SA KALOOBAN”. MARAHANG TUGON NI MOKONG TALANGKA.
GAWAIN 3.1.G: PAHALAGANITIK
BIGYANG-HALAGA ANG PABULANG BINASA SA PAMAMAGITAN NG PAHALAGANITIK.

DUGTUNGAN ANG SUMUSUNOD NA PAHAYAG UPANG MABUO ANG KAISIPAN SA LOOB NG
FRAME. GAWIN SA PAPEL. GAYAHIN ANG PORMAT.
D¥ 763Ô
Ang Katibayan ng Pagpapahalaga
Inihahandog para sa akdang
Ang Talangkang Nakaharap Lumakad

(pabula)
Dahil sa taglay nitong mensahe tungkol sa ____________________

______________________________________________________.
Nagkaroon ng pitak sa aming puso ang maiiwan nitong kaisipan na
______________________________________________________
Pangalan at Lagda ng Mag-aaral
MGA GABAY NA TANONG
ANONG ANTAS NG WIKA ANG GINAMIT NG MANUNULAT SA AKDA? PATUNAYAN SA

PAMAMAGITAN NG PAGBIBIGAY NG MGA TIYAK NA BAHAGI MULA SA AKDA.
NAGING MABISA BA ANG PAGGAMIT NG WIKA NG MANUNULAT UPANG MAIPAHAYAG NIYA

ANG KANIYANG SALOOBIN O PANINIWALA? PATUNAYAN.
MAHALAGA BA ANG ANTAS NG WIKA SA PASALITA O PASULAT NA KOMUNIKASYON?
IPALIWANAG ANG IYONG SAGOT.
ALAM MO BA…
KABILANG SA ANTAS NG WIKA ANG 1. BALBAL 2. KOLOKYAL 3. DIYALEKTAL/
LALAWIGANIN 4. TEKNIKAL AT 5. MASINING
SA ARALING ITO, BIBIGYANG HALAGA ANG PAGTALAKAY SA PROMAL, DI-PORMAL, AT

BALBAL NA ANTAS NG WIKA.
ANTAS NG WIKA
NAHAHATI ANG ANTAS NG WIKA SA DALAWA: PORMAL AT DI-PORMAL AT SA LOOB NG

BAWAT ISA AY MAY IBA PANG ANTAS. SA PORMAL, NARIYAN ANG PAMBANSA,
PAMPANITIKAN AT TEKNIKAL. SAMANTALA ANG MGA DI-PORMAL NAMAN AY
LALAWIGANIN, KOLOKYAL AT BALBAL.
SA ARALING ITO, NAGBIGAY TUON ANG SUMUSUNOD: ANG PORMAL, DI PORMAL AT ANG
BALBAL
D¥ 764Ô
1. PORMAL – WIKANG GINAGAMIT SA MGA SERYOSONG PUBLIKASYON, TULAD NG MGA
AKLAT, MGA PANULAT NA AKADEMIKO O TEKNIKAL, AT MGA SANAYSAY SA MGA
PAARALAN. ITO AY IMPERSONAL, OBHETIBO, EKSAKTO, AT TIYAK. ITO AY GUMAGAMIT NG
BOKABULARYONG MAS KOMPLIKADO KAYSA SA GINAGAMIT SA PANG-ARAW-ARAW NA
USAPAN. GUMAGAMIT DIN ITO NG MGA PANGUNGUSAP NA BINUBUO AYON SA MGA
PANUNTUNANG GRAMATIKAL.
2. DI-PORMAL – WIKANG GINAGAMIT NG KARAMIHANG TAO ARAW-ARAW. SIMPLE LANG
ANG BOKABULARYO NITO AT ANG MGA PANGUNGUSAP NITO AY MAIIGSI LAMANG.
TINATANGGAP DITO ANG TONONG KUMBERSEYSYONAL AT ANG PAGGAMIT NG MGA
PANGHALIP NA “AKO” AT “MO.” HINDI ITO MAHIGPIT SA TAMANG PAGGAMIT NG DIN- RIN,
DAW-RAW, KAUNTI-KONTI, ATBP. ANG MGA ARTIKULO AT KOLUM SA MGA DIYARYO NA
PARANG NAKIKIPAG-USAP LAMANG SA MAMBABASA AY KADALASANG GUMAGAMIT NG
MGA WIKANG DI-PORMAL. ITO RIN ANG MGA WIKANG GINAGAMIT SA PAGSULAT SA MGA
KAIBIGAN.
HALIMBAWA NITO AY ANG SALITANG BALBAL TUMUTUKOY SA KATAGA O
PARIRALANG LIKHA O HIRAM SA IBANG WIKA NA KARANIWANG GINAGAMIT NG MGA
MABABA ANG KATAYUAN SA BUHAY. KUNG ITO’Y HIRAM, BINABAGO ANG ANYO NITO
UPANG MAIAKMA SA PAGGAMIT.
BINABATI KITA! NGAYON AY NATAPOS MO NA ANG BAHAGING PAUNLARIN.
NAKATITIYAK NA AKO NA TAGLAY MO NA ANG MAHAHALAGANG

KONSEPTONG NAIS KONG MAUNAWAAN MO SA TULONG NG MGA TANONG
AT GAWAING IYONG NAPAGDAANAN. IPAGPATULOY LAMANG ANG IPINAMAMALAS NA
SIPAG AT TIYAGA SA PAGTUGON SA MGA GAWAIN SA ARALING ITO. NAKATITIYAK AKO NA
ALAM MO NA KUNG PAANO NAIIBA ANG TRADISYUNAL NA URI NG PANITIKAN SA
PANITIKANG POPULAR? BAKIT NAGKAROON NG TRANSPORMASYON MULA SA
TRADISYUNAL NA PANITIKANG PILIPINO TUNGO SA PANITIKANG POPULAR? AT BAKIT
KAILANGANG BASAHIN ANG MGA BABASAHING POPULAR? SUBUKIN KO NGA.
GAWAIN 3.1.H : MALIKHAING PAGSULAT

GAMIT ANG IYONG MGA NATUTUHAN SA ARALING ITO, SUBUKING HUMALAW NG
IBA’T IBANG URI NG BABASAHIN MULA SA DIYALOGO GAMIT ANG MALIKHAIN AT
MAPANAGUTANG GAMIT NG WIKA (PORMAL).
ISANG GABI SA PILING NG MAYNILA

JAYSON ALVAR CRUZ
SABIK NA SABIK NA LUMUWAS NG MAYNILA SI BOYET. NAIS NIYANG

MARANASAN ANG KANIYANG MGA NABABASA SA KOMIKS TUNGKOL SA KAUNLARAN NG
MAYNILA. IBIG NIYANG MAKITA ANG NAGTATAYUGANG MGA GUSALI. GUSTO NIYANG
D¥ 765Ô
MALAKARAN ANG NAGLALAKIHANG MALL. GABI NA NANG MAKARATING SA MAYNILA SI
BOYET. SINUNDO SIYA
SA TERMINAL NG KANIYANG TIYUHIN. LAKING GULAT NI BOYET SA LARAWANG
TUMAMBAD SA KANIYA. NANIKIP ANG KANIYANG DIBDIB MATAPOS MAKABABA NG BUS.
BOYET: “GANITO BA KARUMI ANG MAYNILA TIYO? NAPAKAUSOK AT LUBHANG
NAPAKARAMI NG KALAT.”
TIYO: “MASANAY KA NA BOYET. HINDI BA GUSTO MONG MARANASAN ANG BUHAY
DITO SA MAYNILA? HALIKA’T IPAPASYAL MUNA KITA BAGO TAYO UMUWI NG
BAHAY.” SA KANILANG PAGLALAKAD, NARINIG NI BOYET ANG USAPAN NG ISANG
PANGKAT NG MGA KABATAAN.
BINATILYO 1: “WOW TROPA, LAKAS NG AMATS NG DUBI! PANALO!”
BINATILYO 2: “NAGSOLO KA NAMAN BROD EH, BWISET! WAISTED TULOY AKO
KANINA. BUTI NA LANG, MAY KARGA SI TUKLAW NA TOBATS, NAKA-
JAM AKO KAHIT KONTI.”
BINATILYO 3: “DAPAT MAKADISKARTE TAYO NG TSIBOG NGAYON. TOMGUTS NA
KO EH.”
BINATILYO 1: (BUMULONG SA BINATILYO 2. NANLILISIK ANG MGA MATA.
INGINUSO ANG NAGLALAKAD NA ESTUDYANTE. MAYA-MAYA’Y
BIGLANG NAGLAHO ANG TATLONG BINATILYO SA DILIM. NARINIG NIYA
ANG IMPIT NA TILI NG DALAGITANG ESTUDYANTE.
TINANGKANG SAKLOLOHAN ITO NI BOYET SUBALIT PINIGILAN SIYA NG
KANIYANG TIYUHIN.
TIYO: “HUWAG KANG MAKIALAM BOYET. MAPAPAHAMAK LANG TAYO. HAYAAN MO
NA SILA.”
BOYET: BAKIT TIYO? NANGANGAILANGAN NG SAKLOLO ANG BABAE. KAILANGAN NIYA
TAYO.
TIYO: “HUWAG NA! MASANAY KA NA SA MAYNILA.”
NAGPATULOY SILA SA PAGLALAKAD, MAY SUMALUBONG SA KANILANG MGA
BABAE. NAKAPUSTURA AT PUNO NG KOLORETE ANG MGA MUKHA NITO.
BABAE 1: “BOSS, SHORT TIME? 500 LANG.”
TIYO: (UMILING ANG TIYO NI BOYET) “HINDI, IPINAPASYAL KO LAMANG ANG
PAMANGKIN KO.”
BOYET: “ANONG SINASABI NG BABAE TIYO? BAKIT GANOON ANG AYOS NG KANILANG
PANANAMIT?”
TIYO: “MALALAMAN MO RIN BOYET PAGDATING NG PANAHON KUNG BAKIT SILA
NASADLAK SA GANOONG BUHAY. MAUUNAWAAN MO RIN ANG LAHAT DITO SA
MAYNILA.” LABIS NA NAGUGULUHAN SI BOYET SA MGA NANGYAYARI SA
KANIYANG PALIGID. MARAMI SIYANG KATANUNGAN SA KANIYANG ISIP.
HANGGANG SA MARATING NA NILA ANG ESKINITA PATUNGO SA BAHAY NG
KANIYANG TIYUHIN. MAKIPOT AT TILA BITUKA NG MANOK ANG KANILANG
BINABAGTAS NANG MAY MARINIG SILANG PUTOK. PINADAPA SIYA NG
KANIYANG TIYUHIN. KUMUBLI SILA SA ISANG LUGAR NA NAPALILIGIRAN NG
PADER. SUNOD-SUNOD NA PUTOK. MAYA-MAYA, NARINIG NIYA ANG SIRENA
NG PULIS. TUMAYO NA SILA. PAROO’T PARITONG NAGTATAKBUHAN ANG MGA
TAO. SA WAKAS, NARATING NA NILA ANG BAHAY NG KANIYANG TIYUHIN.
BUMUNGAD AGAD SA KANIYA ANG LIMA NIYANG PAMANGKIN NA
D¥ 766Ô
KASALUKUYANG HIMBING NA NATUTULOG SA LAPAG NG BAHAY. MALIIT,
MASIKIP AT MAY KUNG ANONG NAKASUSULASOK NA AMOY ANG NALANGHAP NI
BOYET.
BOYET: TIYO, PAANO NINYO NATITIIS NA TUMIRA SA GANITONG LUGAR? HINDI NA BA
KAYO BABALIK SA PROBINSIYA? WALA BA KAYONG BALAK NA DOON
PALAKIHIN ANG MGA PINSAN KO?
TIYO: MATAGAL KO NANG BINABALAK NA UMUWI SUBALIT NARIRITO ANG TRABAHO KO,
WALA AKONG MAGAWA BOYET, WALA.
NGAYON PAGKAKATAON MO NA UPANG PATUNAYAN NA TALAGANG NAUUNAWAAN MO NA

ANG MAHAHALAGANG KONSEPTO SA ARALING ITO. GAYA NG ATING NAPAG-USAPAN SA
UNAHANG BAHAGI SUBUKIN MONG HUMALAW NG IBA’T IBANG AKDA GAMIT ANG
MALIKHAIN AT MAPANAGUTANG WIKA (PORMAL) MULA SA MGA PANGYAYARI SA
DIYALOGO BATAY SA HINIHINGI NG MGA KAHON SA IBABA: MAAARI KANG GUMAMIT NG
IBANG PAPEL SA BAHAGING ITO.
BALITA
ARTIKULO (SANAYSAY)
KOMIKS
DAGLING KATHA (HANGGANG 150 SALITA)
BINABATI KITA! MATAGUMPAY MONG NASAGUTAN ANG MGA GAWAIN SA BAHAGING

PAGNILAYAN AT UNAWAIN NG ARALING ITO. MAYROON KA NANG SAPAT NA PAG-UNAWA
TUNGKOL SA MGA BABASAHING POPULAR SA KASALUKUYAN. GAYUNDIN, NATUTUHAN
MO NA ANG KAHALAGAHAN NG MALIKHAIN AT MAPANAGUTANG PAGGAMIT NG WIKA SA
PAMAMAGITAN NG PAG-UNAWA SA IBA’T IBANG ANTAS NG WIKA. NATITIYAK KO NA SA
TULONG NG MGA GAWAIN NA NAISAGAWA MO AY HIGIT NA LUMAWAK AT LUMALIM ANG
IYONG PAG-UNAWA. PAALALA LAMANG NA MULI MONG BALIKAN ANG KAHON NG
D¥ 767Ô
HINUHA AT DUGTUNGAN MO NA ANG HULING PAHAYAG SA LABAS NG KAHON UPANG
MATIYAK MO KUNG NAUUNAWAAN MO TALAGA ANG ARALING ITO. KINOPYA KO ULIT ITO
PARA SA IYO.
GAWAIN 3.1.B: KAHON NG HINUHA
MATAPOS MONG MATUKLASAN ANG RESULTA NG ISINAGAWANG SARBEY-TSEKLIST, NAIS

KONG IBIGAY MO ANG IYONG HINUHA TUNGKOL SA MAHAHALAGANG TANONG SA
ARALING ITO SA PAMAMAGITAN NG PAGDURUGTONG SA MGA HINDI TAPOS NA PAHAYAG
SA LOOB NG KAHON NG HINUHA. DUGTUNGAN ANG KASUNOD NA MGA PAHAYAG NA NASA
LABAS NG KAHON.
Sa aking palagay, ang kaibahan ng panitikang popular sa tradisyunal na uri ng

panitikan ay ________________________________________________
__________________________________________________________
Sa aking palagay, ang pagbabago sa panitikang popular ay bunsod ng

__________________________________________________________
__________________________________________________________
Nalalaman ko na kailangang basahin ang panitikang popular dahil

__________________________________________________________
NGAYO’Y NAUNAWAAN KO NA, ______________________________

_____________________________________________________
_____________________________________________________
NABAGO ANG AKING PANINIWALA SA _________________________

_____________________________________________________
ALAM KONG HANDA KA NA PARA SA SUSUNOD NA BAHAGI. SA MGA NATUTUHAN MONG

MGA ARALING PAMPANITIKAN AT PANGWIKA AY NATITIYAK KONG KAYANG-KAYA MONG
MAISAGAWA ANG INAASAHANG PRODUKTO- ANG MAKABUO KA NG ISANG LITERARY
FOLIO NA SUMASALAMIN SA KASALUKUYANG KALAGAYAN NG ISANG BARANGAY. BAGO
IYAN, NAKATITIYAK AKO NA MAKATUTULONG SA IYO ANG KARAGDAGANG KAALAMAN NA
ITO TUNGKOL SA INAASAHANG PRODUKTO – ANG PAGGAWA NG LITERARY FOLIO.
MGA DAPAT ISAALANG-ALANG SA PAGGAWA

NG LITERARY FOLIO
D¥ 768Ô
SAPAMAMAGITAN NG PAKIKIISA NG BAWAT ISA SA INYONG KLASE AY
MAKABUBUO KAYO NG ISANG LITERARY FOLIO NA SUMASALAMIN SA KASALUKUYANG
KALAGAYAN NG ISANG BARANGAY. NARITO ANG MGA DAPAT ISAALANG- ALANG SA
PAGGAWA NITO.
1. MAGKAISA ANG BUONG KLASE KUNG ANO ANG MAGIGING PAMAGAT NG INYONG
LITERARY FOLIO. KASAMA NA RITO ANG NAPAGKASUNDUANG LOGO, KONSEPTO NG
PABALAT NG AKLAT AT KINAKAILANGANG MGA LARAWAN.
HALIMBAWA:
Mataas na Paaralang Neptali A.

Gonzales
Lungsod ng Mandaluyong
KALSADA-PASADA
(Mga Akdang Napulot sa Kalsada)
Literary Folio 2012
2. SUMULAT NG PANIMULA, PASASALAMAT AT PAGHAHANDOG SA UNAHANG BAHAGI

NG INYONG LITERARY FOLIO.
3. KINAKAILANGANG MAKITA RIN ANG TALAAN NG NILALAMAN BAGO ANG KOLEKSIYON

NG MGA AKDANG PAMPANITIKAN NA ISINULAT NG BAWAT ISA. SIKAPING MAURI ANG
BAWAT ISA SA BAHAGING ITO UPANG MADALING MAKITA NG MAMBABASA KUNG TULA,
MAIKLING KUWENTO, DULA AT IBA PANG AKDANG PAMPANITIKAN.
4. ATANG PINAKATAMPOK SA LITERARY FOLIO ANG KOLEKSIYON NG IBA’T IBANG

AKDANG
PAMPANITIKAN NA ORIHINAL NA ISINULAT NG BAWAT ISA SA INYONG KLASE NA
DUMAAN SA PROSESO NG PAG-EEDIT.
NGAYONG NALAMAN MO NA ANG MGA DAPAT ISAALANG-ALANG SA PAGGAWA NG

LITERARY FOLIO NAKATITIYAK AKO NA MAGIGING MATAGUMPAY ANG IYONG GAGAWING
PRODUKTO.
D¥ 769Ô
ILIPAT
ANG LAYUNIN MO SA BAHAGING ITO AY MAILIPAT ANG MAHAHALAGANG

KONSEPTO NA IYONG NATUTUHAN SA TUNAY NA BUHAY. IKAW AY BIBIGYAN NG
MGA GAWAIN NA MAGPAPAKITA NG IYONG PAG-UNAWA SA MAHAHALAGANG
KONSEPTO NA NATAMO MO SA ARALING ITO. GAMITING GABAY NG INYONG PANGKAT
ANG SUMUSUNOD NA PAMANTAYAN.
MGA PAMANTAYAN
5
4
3
2
1
A. MALIKHAIN
B. KAISAHAN (PAGKAKAUGNAY-UGNAY NG MGA PANGUNGUSAP)
C. MAKATOTOHANAN (SUMASALAMIN SA LIPUNANG GINAGALAWAN)
D. PORMAL AT RESPONSABLE ANG GAMIT NG WIKA
E. KAWASTUHAN (WASTO ANG GAMIT NG MGA SALITA AT BANTAS)
D¥ 770Ô
LEYENDA
20 – 25………………………………………………... Napakahusay
15 – 20 ………………………………………………. Mahusay
10 – 15 ………………………………………………. Katamtamang
Husay
5 – 10 ………………………………………………. Hindi mahusay
0 – 5 ……………………………………………….. Nangangailangan
ng rebisyon
BINABATIKITA! MATAGUMPAY MONG NAISAKATUPARAN ANG MGA GAWAIN SA ARALIN 1
NG MODYUL NA ITO! SA PAMAMAGITAN NG MGA GAWAIN NA IYONG NAISAKATUPARAN,
NAGKAROON KA NA NG MAS MALALIM NA PAG-UNAWA SA ILANG KONTEMPORARYONG
URI NG PANITIKAN. NATUKLASAN MO NA BA KUNG ANO ANG PINAGKAIBA NG
TRADISYUNAL NA URI NG PANITIKAN SA KONTEMPORARYONG ANYO NITO? BAKIT HINDI
MO SUBUKING TAYAIN ANG IYONG MGA NATUTUHAN?
PANGWAKAS NA PAGTATAYA
ISULAT ANG TAMANG SAGOT NA TINUTUKOY SA BAWAT BILANG. ISULAT ITO SA
IYONG SAGUTANG PAPEL.
___________1. ISANG GRAPIKONG MIDYUM NG MGA SALITA AT LARAWAN AY

GINAGAMIT UPANG IHATID ANG ISANG SALAYSAY O KUWENTO.
___________2. ANG TAWAG SA MGA KUWENTONG BINUBUO NG 1,000 HANGGANG
2,000 LIBONG SALITA.
___________3. ITO AY NAGLALAMAN NG MGA MAIKLING KUWENTO AT SUNOD-SUNOD
NA MGA NOBELA.
___________4. BINUBUO ITO NG MGA SALITANG GINAGAMIT LAMANG SA PANG-ARAW-
ARAW NA USAPAN.
___________5. SALITANG TUMUTUKOY SA KATAGA O PARIRALANG LIKHA O HIRAM SA
IBANG WIKA NA BINAGO ANG ANYO UPANG MAIAKMA SA PAGGAMIT.
SA SUSUNOD NA ARALIN, BIBIGYAN NATIN NG PANSIN ANG MUNDO NG BROADCAST

MEDIA. AALAMIN NATIN KUNG ANO ANG PAPEL NA GINAGAMPANAN NG RADYO AT
TELEBISYON SA PAGBABAGONG ANYO NG PANITIKAN AT KUNG PAANONG ANG ATING
NAPAKIKINGGAN AT NAPANONOOD AY NAGKAKAROON NG MALAKING BISA SA ATING
KAMALAYAN SA MAHAHALAGANG KAGANAPAN SA ATING LIPUNAN? PAGKATAPOS
SAGUTAN ANG ILANG MGA TANONG SA PANIMULANG PAGTATAYA PARA SA ARALIN 3.2.
IPAGPATULOY MO NA ANG IYONG PAG-AARAL.
D¥ 771Ô
ARALIN 3.2: ANG BROADCAST MEDIA: MEKANISMO NG PAGBABAGO AT PAG-UNLAD NG
KULTURANG PILIPINO
PANIMULA AT MGA POKUS NA TANONG:
AYON SA ENCYCLOPEDIA, ANG PAGHAHATID NG MGA IMPORMASYON SA MAMAMAYAN SA

PAMAMAGITAN NG RADYO AT TELEBISYON AY MAITUTURING NA BROADCAST MEDIA.
MULA NOON HANGGANG SA KASALUKUYAN, HINDI MAITATANGGING MALAKI ANG PAPEL
NA GINAGAMPANAN NITO SA LIPUNANG ATING GINAGALAWAN.
SINO NGA BA ANG HINDI NAKIKINIG SA RADYO UPANG MAPAKINGGAN ANG PABORITONG
AWITIN O KAYA NAMAN AY MALAMAN ANG MAHAHALAGANG ANUNSIYO MULA SA
PAGASA? SINO NGA BA ANG HINDI NANONOOD NG TELEBISYON UPANG MALAMAN ANG
MGA KAABANG-ABANG NA TAGPO SA PABORITONG TELENOBELA O KAYA’Y MALAMAN
ANG MAHAHALAGANG BALITA SA NAKALIPAS NA ARAW? TUNAY NGANG BAHAGI NA NG
ATING BUHAY ANG BROADCAST MEDIA.
NGUNIT PAANO NGA BA NAKATUTULONG ANG BROADCAST MEDIA SA PAGPAPALAGANAP

NG KULTURANG POPULAR? PAANO NAGAGAMIT ANG RADYO AT TELEBISYON SA
PAGPAPAIGTING NG KAMALAYANG PANLIPUNAN NG MGA MAMAMAYAN NG ISANG BANSA?
ANG KASAGUTAN SA MGA TANONG NA ITO ANG ATING TUTUKLASIN SA PAMAMAGITAN
NG MGA GAWAIN SA ARALING ITO.
SA ARALING ITO AY TUTUKLASIN ANG SUMUSUNOD NA PAKSA:
ARALIN 3.2 : ANG BROADCAST MEDIA: MEKANISMO NG PAGBABAGO

PANITIKAN: KOMENTARYONG PANRADYO/

DOKUMENTARYONG PANTELEBISYON
WIKA: MGA EKSPRESIYONG NAGPAPAKILALA S

KONSEPTO
NG PANANAW/ MGA EKSPRESIYONG NAGPAPAKILALA
NG KAUGNAYANG LOHIKAL
D¥ 772Ô
NARITO ANG MGA KAALAMAN AT KASANAYANG MALILINANG SA IYO SA PAGTALAKAY MO
SA ARALING ITO:
ARALIN
BROADCAST MEDIA
MEKANISMO
NG
PAGBABAGO
AT
PAG-UNLAD
NG
KULTURANG
PILIPINO

NAPAUUNLAD ANG KASANAYAN SA MAPANURING PAKIKINIG/PANONOOD
NAPAG-IIBA ANG KATOTOHANAN SA MGA HINUHA, OPINYON AT PERSONAL NA
INTERPRETASYON NG NAGSASALITA AT NG NAKIKINIG
NAPAG-IIBA ANG KATOTOHANAN (FACTS) SA MGA HINUHA (INFERENCES), OPINYON AT
PERSONAL NA INTERPRETASYON NG NAGSASALITA AT NG NAKIKINIG/NANONOOD
NAILALAHAD ANG MGA PAGKILING (BIASES,PREJUDICES) AT SARILING INTERES NG
NAGSASALITA
NAISASAAYOS ANG MGA IDEYA O IMPORMASYON MULA SA
TEKSTO O DISKURSONG NAPAKINGGAN/NAPANOOD
NAILALAHAD SA SARILING PAMAMARAAN ANG NAPAKINGGANG MGA PAHAYAG,
MENSAHE AT TEKSTO
PAG-UNAWA SA BINASA
NAPAUUNLAD ANG KAKAYAHANG UMUNAWA SA BINASANG TEKSTO SA PAMAMAGITAN NG
PAGKILALA SA:
NAIISA-ISA ANG MGA POSITIBO AT NEGATIBONG PAHAYAG
NAPAGSASAMA-SAMA ANG MAGKAKASALUNGAT NA MGA IDEYA
NAKIKILALA ANG TONO NG TEKSTO SA TULONG NG MGA TIYAK NA
BAHAGI NITO
D¥ 773Ô
NAKAGAGAWA NG MGA GAWAING MAGPAPATUNAY SA MAPANURING PAGBASA SA TEKSTO
NAKAPAGBIBIGAY NG IMPRESYON SA TEKSTO KAUGNAY NG:
PAKSA/TEMA
LAYON
GAMIT NG MGA SALITA
PAGSASALITA
NAKAPAGPAPAHAYAG NANG WASTO NG MGA PAG-AALINLANGAN/PAG-AATUBILI/PASUBALI
NAILALAHAD NANG MAAYOS ANG PANSARILING PANANAW,OPINYON AT SALOOBIN
PAGSULAT
NAISASAALANG-ALANG ANG MGA KAKAILANGANIN SA PAGSULAT NG ISANG
DOKUMENTARYONG PANRADYO
NAKABUBUO NG MAAYOS NA BALANGKAS
NABABANGGIT NANG WASTO ANG MAY AKDA, PERSONALIDAD, ORGANISASYONG
NAGBIBIGAY KREDIBILIDAD SA MGA KAISIPANG IPINAPAHAYAG
NAGAGAMIT ANG MGA EKSPRESIYONG NAGPAPAKILALA NG KONSEPTO NG PANANAW
NAGAGAMIT ANG MGA EKSPRESIYONG NAGPAPAKILALA NG KAUGNAYANG LOHIKAL
TATAS
NASUSURI ANG MAHALAGANG DETALYE NG NAPAKINGGANG IMPORMASYON
NAPAGTITIMBANG-TIMBANG KUNG ANG NAPAKINGGAN AY MAY KABULUHAN AT

KREDIBILIDAD
NAKIKIPAGKOMUNIKASYON GAMIT ANG WIKANG FILIPINO BATAY SA HINIHINGI NG

PAGKAKATAON/SITWASYON
PANANALIKSIK

PANANALIKSIK

AKLATAN/INTERNET
D¥ 774Ô
NARITO ANG KONSEPTUWAL NA BALANGKAS NG ARALING ITO
Broadcast Media: Mekanismo ng Pagbabago

at Pag-unlad ng Kulturang Pilipino
RADYO TELEBISYON
Panitikan: Komentaryong Panitikan:

Panradyo Dokumentaryong
Pantelebisyon
Wika:
Mga Ekspresyong Wika:
Nagpapakilala ng Mga Ekspresyong
Konsepto ng Pananaw Nagpapakilala ng
Kaugnayang Lohikal
Dokumentaryong Panradyo/
Dokumentaryong Pantelebisyon
MARAHIL AY NANANABIK KA NANG SIMULAN ANG ARALING ITO. SIMULAN NA NATIN ANG
PAGTUKLAS NG MGA BAGONG KAALAMAN!
D¥ 775Ô
ANG BAHAGING ITO ANG MAKAPAG-UUGNAY SA IYO SA MGA BAGAY NA DAPAT
MONG MALAMAN KAUGNAY NG ARALIN 2 SA MODYUL NA ITO. GUMAMIT NG SAGUTANG
PAPEL SA PAGSAGOT NG PUZZLE. UNAWAIN AT LIMIIN ANG ISINAAD NA MGA DATOS UPANG
MAIBIGAY ANG TAMANG SAGOT. BILUGAN ANG MGA LETRANG BUMUBUO SA TAMANG
SAGOT SA BAWAT BILANG. KOPYAHIN AT GAWIN ITO SA PAPEL.
NAGHAHATID NG BALITA AT MGA PROGRAMANG NAKAALIW AT KAWILI-WILI.
ISANG PALABAS NA MAARING MAGING DAAN UPANG MAIMULAT ANG MAMAMAYAN SA

KATOTOHANAN NG BUHAY SA KANIYANG PALIGID.
MAAARING MAGHATID NG BALITA, TALAKAYAN AT IMPORMASYON SA BAYAN MAN

O SA NAYON.
ISA SA MGA NAIHAHATID NG RADYO NA NAGDUDULOT NG ALIW SA MARAMI.
MAARING MARINIG O MAPANOOD ANG MGA ITO MAGING SA RADYO O TELEBISYON.

T
E
L
E
B
I
S
Y
O
N
M
V
L
M
N
H
I
E
A
D¥ 776Ô
Y
O
A
U
M
E
J
O
S
H
I
D
I
E
T
S
U
L
I
R
A
B
A
L
I
T
A
I
S
E
C
A
C
R
I
S
T
Y
S
K
A
D¥ 777Ô
M
A
R
I
C
A
R
R
O
A
K
D
O
K
U
M
E
N
T
A
R
Y
O
MAHUSAY! MARAHIL NANANABIK KA NANG IPAGPATULOY ANG IYONG PAG-

AARAL. NAIS KONG IPAKILALA SA IYO ANG BROADCAST MEDIA SA PAMAMAGITAN NG
PAG-ANYAYA SA IYO SA PATULOY NA PAGBASA NG ARALING ITO. TARA NA!
YUGTO NG PAGKATUTO
ALAMIN
MAHILIG KA BANG MAKINIG NG RADYO O MANOOD NG TELEBISYON? KUNG OO ANG

IYONG SAGOT, ISA KA SA MARAMING TUMATANGKILIK NG BROADCAST MEDIA.
GAWAIN 3.2.A: PABORITO KO!
ISULAT MO SA LOOB NG LARAWAN NG TELEBISYON ANG IYONG KINAGIGILIWANG

PALABAS, AT SA LOOB NAMAN NG LARAWAN NG RADYO ANG IYONG PABORITONG
D¥ 778Ô
PINAKIKINGGANG PROGRAMA. IPALIWANAG MO RIN ANG MGA DAHILAN KUNG BAKIT MO
PINANONOOD O PINAKIKINGGGAN ANG MGA PROGRAMANG IYONG NABANGGIT.
Paboritong Palabas sa Telebisyon:

_______________________________
__
Dahilan Kung Bakit Kinagigiliwan:

_______________________________
_______________________________
_______________________________
______ Paboritong programa sa
Radyo:
___________________
Dahilan Kung Bakit

Kinagigiliwan:
___________________
___________________
_
MULA SA GAWAING ITO, ATING NAPATUNAYAN NA BAHAGI NA NG ATING BUHAY ANG

PAKIKINIG NG RADYO AT PANONOOD NG TELEBISYON. NGUNIT PAANO NGA BA NITO
NABAGO ANG ATING KULTURA AT PANITIKAN? ANO ANG GAMPANIN NG MGA MIDYUM NA
ITO SA PAGPAPAIGTING NG KAMALAYAN NG MAMAMAYAN SA MAHAHALAGANG
KAGANAPAN SA ATING LIPUNAN?
GAWAIN 3.1.B: ALAM KO ‘YAN!
ALAMIN MUNA NATIN ANG LAWAK NG IYONG KAALAMAN KAUGNAY NG PAKSANG ATING
TATALAKAYIN. ISULAT MO SA MGA TALAHANAYAN ANG MGA KAISIPANG ALAM MO NA,
NAIS MONG MALAMANBroadcast Media: Mekanismo
AT ANG PARAAN KUNG PAANO ng ITO MATUTUTUHAN. SAGUTIN MO
Pagbabago
NAMAN ANG HULING HANAY at Pag-unlad
SA KATAPUSAN NGngPAG
Kulturang
-AARAL MO SA ARALING ITO UPANG
Pilipino
IYONG MAITALA ANG MGA KAISIPANG IYONG NATUTUHAN. GAYAHIN ANG PORMAT SA
SAGUTANG PAPEL.
Ano ang Ano ang NAIS kong Paano ko ito Ano ang aking
ALAM MALAMAN? MATUTUTUH NATUTUHAN?
ko na? AN?
D¥ 779Ô
TALAGA NAMANG MAYROON KANG PAGNANAIS NA MATUTO! BINABATI KITA!
IPAGPATULOY MO ANG GANYANG GAWI UPANG IKAW AY MAGTAGUMPAY! SA KATAPUSAN
NG ARALING ITO, INAASAHANG MAKIKIBAHAGI KA SA PAGLIKHA NG ISKRIP NG ISANG
KOMENTARYONG PANRADYO O KAYA NAMAN SA PAGLIKHA NG ISANG DOKUMENTARYONG
PANTELEBISYON. HUWAG KANG MAG-ALALA. MATUTUTUHAN MO ANG IBA’T IBANG
MAHALAGANG KAALAMAN UPANG MAGING HANDA KA SA PAGSASAGAWA NG MGA
GAWAING ITO.
PAUNLARIN
SA BAHAGING ITO, BIGYAN MUNA NATIN NG PANSIN ANG RADYO

BILANG ISA SA MGA MIDYUM NG KOMUNIKASYON NA
NAGLALAYONG MAGBAHAGI NG MGA KAGANAPAN NG MUNDO SA MAS MALAWAK
NA SAKOP NITO. SA MODYUL NA ITO, MATUTUKLASAN MO ANG GAMPANIN NG RADYO
BILANG GABAY SA KAMALAYANG PANLIPUNAN.
GAWAIN 3.2.C: RADYORIFIC ANG HATID
TUKLASIN MO KUNG GAANO NA KALAWAK ANG IYONG KAALAMAN SA ARALING ITO.

GAMIT ANG ARROW IKONEKTA ANG MGA PAHAYAG NA MAY KAUGNAYAN SA RADYO SA
LARAWANG NASA GITNA. NASA LOOB NG MALILIT NA KAHON ANG NASABING MGA
PAHAYAG. GAWIN SA IYONG SAGUTANG PAPEL. GAYAHIN ANG PORMAT.
nagpapahatid
ng mga
naghahatid ng panawagan
musika
D¥ 780Ô
nagpapalabas
ng pelikula
nagpalabas ng
variety show
nagpapalabas
ng teledrama
nagpapakilala
ng isang
produkto
nakikinig ng
naghahatid ng mga mga awit
talakayan/pulso ng
bayan
nagbibigay ng
opinyon
naghahatid ng
kaugnay ng
napapanahong
isang paksa
balita
BINABATI KITA SA MGA TAMANG SAGOT NA IYONG NAKUHA! IPAGPATULOY MO ANG

IYONG SIGLA SA PAGSAGOT! MAPALALALIM ANG IYONG KAALAMAN KAUGNAY NG
GAMPANIN NG RADYO SA PAGKAKAROON NG KAMALAYANG PANLIPUNAN NG
MAMAMAYAN. MATUTUTUHAN MO RIN KUNG PAANO MAKASUSULAT NG ISANG
KOMENTARYONG PANRADYO GAMIT ANG IBA’T IBANG KONSEPTO NG PANANAW. SA IBABA
AY MABABASA MO ANG ILANG MGA GABAY NA TANONG NA MAAARING MAKATULONG SA
IYO UPANG MAGING LUBOS ANG IYONG PAG-UNAWA SA ARALING ITO.
MADALI MO BANG NATUKOY ANG KAHALAGAHAN NG RADYO? MASASABI MO BANG

MALAKI ANG NAGING BAHAGI NG KASALUKUYANG ANYO NG RADYO BILANG MIDYUM NG
PAGPAPALAGANAP PANITIKANG POPULAR? IPALIWANAG.
MAHUSAY ANG IYONG GINAWANG PAGPAPALIWANAG. NGAYON NAMAN NAIS KONG

PUNAN MO ANG KASUNOD NA TSART. UNAHING SAGUTIN ANG TATLONG NAUNANG
KOLUM, ANG KWH. SASAGUTIN LAMANG ANG HULING KOLUM, NA L PAGKATAPOS NA
MAPAG-ARALAN ANG ARALING ITO.
D¥ 781Ô
Masasabi mo bang malaki ang naging bahagi ng kasalukuyang anyo ng radyo
bilang midyum ng pagpapalaganap ng panitikang popular? Ipaliwanag.
K
W
H
L
ANO ANG ALAM MO NA?

NAUNAWAAN?
SA BAHAGING ITO NG ARALIN, NAIS KONG BASAHIN AT UNAWAIN MO ANG MGA

KOMENTARYONG PANRADYO. UNAWAIN ANG MGA BAGAY SA LIKOD NG ISANG ISYUNG
TUMATALAKAY SA LIPUNANG IYONG GINAGALAWAN, ANG FREEDOM OF INFORMATION
BILL” BILANG POKUS NG ISANG KOMENTARYONG PAGTALAKAY SA RADYO, GAYUNDIN
ANG PAKIKINIG SA ISANG PROGRAMANG PANRADYO NA KOMENTARYO ANG LAPAT.
NARITO ANG ISANG BAHAGI NG PAGTATALAKAYAN SA RADYO.
D¥ 782Ô
KOMENTARYONG PANRADYO KAUGNAY NG FREEDOM OF INFORMATION
BILL (FOI)
ANNOUNCER: MULA SA BULWAGANG PAMBALITAAN NG DZYX, NARITO ANG INYONG
PINAGKAKATIWALAANG MAMAMAHAYAG SINA ROEL MAGPANTAY AT
MACKY FRANCIA AT ITO ANG KABOSES MO.
ROEL: MAGANDANG UMAGA SA INYONG LAHAT!
MACKY: MAGANDANG UMAGA PARTNER!
ROEL: PARTNER, TALAGA NAMANG MAINIT NA ISYU NGAYON YANG FREEDOM OF
INFORMATION BILL NA HINDI MAIPASA-PASA SA SENADO.
MACKY: OO NGA PARTNER. NAKU, SABI NGA NG IBA, KUNG ANG FOI AY
FREEDOM OF INCOME EH MALAMANG NAGKUKUMAHOG PA ANG MGA
POLITIKO NA IPASA IYAN KAHIT PA NAKAPIKIT !
ROEL: SINABI MO PA, PARTNER!
MACKY: ANO BA TALAGA YANG FOI NA ‘YAN PARTNER?
ROEL: SANG-AYON SA SEKSYON 6 NG PANUKALANG BATAS NA ITO EH BIBIGYAN NG
KALAYAAN ANG PUBLIKO NA MAKITA AT MASURI ANG MGA OPISYAL NA TRANSAKSIYON
NG MGA AHENSYA NG GOBYERNO.
MACKY: NAKU! DELIKADO NAMAN PALA ‘YAN! EH DI MAGDIRIWANG NA ANG MGA
TSISMOSA AT PAKIALAMERO SA PILIPINAS. ISYU DITO, ISYU DOON NA NAMAN
YAN! DEMANDA DITO, DEMANDA DOON!
ROEL: EH ANO NAMAN ANG MASAMA, PARTNER? SA GANANG AKIN, HINDI BA’T
DAPAT NAMAN TALAGA NA WALANG ITINATAGO ‘YANG MGA POLITIKONG
‘YAN DAHIL SILA AY IBINOTO AT NAGSISILBI SA BAYAN.
MACKY: SA ISANG BANDA KASI PARTNER MAARING MAGING “THREAT” DAW YAN
SA MAHAHALAGANG DESISYON NG LAHAT NG AHENSYA NG PAMAHALAAN.
ROEL: SA TINGIN KO PARTNER EH MAKATUTULONG PA NGA YAN DAHIL

MAGIGING MAS MAINGAT SILA SA PAGDEDESISYON AT MATATAKOT ANG
MGA CORRUPT NA OPISYAL.
MACKY: EH PANO YAN PARTNER? AYON KAY QUEZON REPRESENTATIVE
LORENZOTAÑADA III, ‘PAG HINDI PA NAIPASA ANG FOI BAGO MAG-
PASKO EH MUKHANG TULUYAN NA ITONG MAIBABASURA.
ROEL: NAKU! NALOKO NA!
HINALAW AT ISINULAT NINA CYRUS MAGPANTAY

AT MARICAR FRANCIA MULA SA:
ﾵ HTTP://POLITIKANGPINOY.WORDPRESS.COM/2012/09/ﾵ
GABAY NA TANONG
ANO ANG MGA BAGAY NA NAKAPUKAW SA IYONG ISIPAN HABANG BINABASA ANG MGA
PAHAYAG MULA SA BINASANG HALAW NA PAGTATALAKAYAN SA RADYO?
GAWAIN 3.2.D : RADYOPINYON
D¥ 783Ô
BASAHIN ANG MGA PAHAYAG NG MGA KOMENTARISTA. ALIN SA MGA ITO ANG
NAGSASAAD NG POSITIBO AT NEGATIBONG PANANAW? ISULAT SA BITUIN ANG POSITIBO AT
SA BILOG ANG NEGATIBO. GAWIN SA IYONG SAGUTANG PAPEL.
Ang komentaryong panradyo ayon kay Elena Botkin – Levy,

Koordineytor, ZUMIX Radio; ay ang pagbibigay ng
oportunidad sa kabataan na maipahayag ang kanilang mga
opinyon at saloobin kaugnay sa isang napapanahong isyu, o sa
isang isyung kanilang napiling talakayan at pagtuunan ng
pansin. Ang pagbibigay opinyon ayon kay Levy ay
makatutulong nang malaki upang ang kabataan ay higit na
maging epektibong tagapagsalita. Ayon pa rin sa kaniya, ang
unang hakbang upang makagawa ng isang mahusay at
epektibong komentaryong panradyo ay ang pagkakaroon ng
malawak na kaalaman sa pagsulat ng isang sanaysay na
naglalahad ng opinyon o pananaw.
GAWAIN 3.2.E : RADYOMENTARYO
D¥ 784Ô
BILANG BAHAGI NG IYONG GAWAIN NAIS KONG I-KLIK MO ANG ALIN MAN SA MGA
LINK SA LOOB NG BILOG. MAKINIG NG ILANG NAPAPANAHONG MGA BALITA.
http://www.tv5.com.ph/ click radyo5

http://www.interaksyon.com/article/42
031/teodoro-l--locsin-jr---why-theyre
-afraid-of-foi
tunein.com/radio/Radyo-Patrol-630-
s14674/
radioonlinenow.com/2011/02/25/liste
n-to-92-3-news-fm-online/
PARA SA MGA WALANG INTERNET SA KLASE, MAAARING MAKINIG SA RADYO SA

ANOMANG ESTASYON SA AM O KAYA AY BASAHIN ANG KASUNOD NA TEKSTO NA
KUWENTUHANG MEDIA.
TANDAAN : HABANG IKAW AY NAKIKINIG, SIKAPIN

MONG MAGTALA NG IBA’T IBANG DETALYE TUNGKOL SA:
1) PAMAGAT NG PAKSANG TINALAKAY;
2) MGA BATAYAN NG MGA SALAYSAY, AT 3) MGA ARAL NA NATUTUHAN

TUNGKOL SAAN ANG IYONG NAPAKINGGAN?
PAANO NAGING MALINAW AT KAPANI-PANIWALA ANG MGA PAHAYAG NG MGA
KOMENTARISTA?
PAANO NAGIGING MAKABULUHAN ANG ISANG KOMENTARYO?
BAGO MAKASULAT NG ISANG DOKUMENTARYONG PANRADYO
NARITO ANG MGA DAPAT TANDAAN
Magsaliksik ng mga impormasyon
Huwag kalimutang banggitin ang mga personalidad na binanggit sa mga
detalye upang ipakita ang kredibilidad ng iyong isinulat
KUWENTUHANG
Magkaroon ngMEDIA
malinaw na pagpapasiya sa paksa
POSTED BY ﾵ ONLINE BALITA ﾵ ON JUN 2ND, 2012 ﾵ
ﾵ NAKATUTUWANG MAKAKUWENTUHAN ANG MGA KASAPI AT PINUNO NG MEDIA SA
OKASYON NG KAARAWAN NG MAGALING NA COORDINATOR NA SI LIZA CARREON SA
D¥ 785Ô
ISANG FORUM NA KUNG TAWAGIN AY TUESDAY CLUB SA PASIG CITY. MAGAGALING,
MATATALAS AT ANALITIKAL ANG KANILANG MGA PANANAW SA HALOS LAHAT NG ISYU O
PANGYAYARI SA ATING BANSA, GAYA NG MGA USAPIN NG PANATAG SHOAL AT NI CJ
RENATO CORONA.
KABILANG SA MEDIA PEOPLE NA NAKAUSAP KO AT NAKAPALITAN NG KURO-KURO

AY SINA MANILA BULLETIN EDITOR-IN-CHIEF CRIS “JUN” ICBAN; BUTCH RAQUEL, GMA
VICE PRESIDENT FOR COMMUNICATIONS; BIZNEWS ASIA MAGAZINE EDITOR-IN-CHIEF
TONY LOPEZ, TONY KATIGBAK (CHAIRMAN NG TUESDAY CLUB); BONG OSORIO NG ABS-
CBN, EX-MMDA CHAIRMAN BAYANI FERNANDO AT EX-MARIKINA CITY MAYOR
MARIDES FERNANDO; EX-GRAPHIC EDITOR MANUEL ALMARIO; COLUMNIST BOO
CHANCO; PANDAN, CATANDUANES MAYOR RESTY DE QUIROZ, DATING REPORTER NG
DZRH, AT IBA PA.
SA GANITONG PAGTITIPON, HINDI MASASAYANG ANG IYONG ORAS DAHIL BUKOD SA

TAWANAN, BIRUAN AT KUMUSTAHAN, NAKAPUPULOT KA NG MATATALINO, MAGAGANDA
AT SARIWANG OPINYON, ANALISIS AT PERSONAL NA PANINIWALA NA KONTRA O KATIG SA
ISANG KONTROBERSIYAL NA PERSONALIDAD O USAPIN. ANG CLUB NA ITO AY IPINUNDAR
NG YUMAONG SINA MAX SOLIVEN AT ART BORJAL.
BINIGWASAN NG CHINA SI US STATE SECRETARY HILLARY CLINTON DAHIL SA
REMARKS NITO TUNGKOL SA GUSOT SA WEST PHILIPPINE SEA (SOUTH CHINA SEA) NA
RITO AY LANTARANG DINUDURO NG DAMBUHALANG BANSA ANG SISIW NA PILIPINAS SA
PANATAG SHOAL. AYON KAY HILLARY, LUMALABIS ANG CHINA SA PAG-ANGKIN NITO SA
NASABING KARAGATAN KONTRA SA IPINAHIHINTULOT NG UNITED NATIONS CONVENTION
ON THE LAW OF THE SEA (UNCLOS). NAGBABALA ANG CHINA NA HINDI DAPAT
MAKIALAM ANG US SA USAPING ITO. WELL, MALIWANAG ANG PAHIWATIG NI MS.
CLINTON NA TIYAK NA SUSUGOD ANG US FORCES PARA TULUNGAN ANG ATING BANSA SA
SANDALING GANAP NA SALAKAYIN AT AGAWIN NG CHINA ANG BAJO DE MASINLOC.
SA KABILA NG PAGBATIKOS AT PAGSALUNGAT NG MGA MAKAKALIWANG GRUPO
NA SAGAD-HANGGANG-LANGIT ANG GALIT AT PAG-AYAW SA UNITED STATES, WALANG
MAGAGAWA O MASUSULINGAN ANG PILIPINAS KUNDI ANG HUMINGI NG TULONG (KAHIT
HINDI DIRETSAHAN) O SUMANDAL SA PUWERSA NG BANSA NI UNCLE SAM LABAN SA
ALINMANG DAYUHANG LAKAS NA OOKUPA AT MANDUDURO SA ATIN.
MGA GABAY NA TANONG
ANONG NAPANSIN MO SA MGA PAHAYAG MULA SA TEKSTONG IYONG

BINASA O SA MGA PAHAYAG NA IYONG NAPAKINGGAN?
MAY MGA SALITA BANG GINAMIT ANG MAY-AKDA O ANG MAMAMAHAYAG UPANG
MAGING SUSI SA PAGLALAHAD NG MGA DETALYE?
BATAY SA TEKSTO, PAANO INILAHAD ANG BAHAGING GINAMPANAN NG RADYO BILANG

SALIK NG PANITIKANG POPULAR SA PAG-UNLAD NG KASALUKUYANG LIPUNAN?
GAWAIN 3.2.F: RADYOPORMASYON
D¥ 786Ô
PAGKATAPOS MONG BASAHIN AT UNAWAIN ANG MGA PAHAYAG SA BINASANG
TEKSTO, PUNAN ANG KASUNOD NA KAHON NG TAMANG MGA IMPORMASYON. GAWIN SA
PAPEL.
MGA NAGPAPAHAYAG NG IMPORMASYON
MGA PAHAYAG NG MGA PERSONALIDAD
SARILING PANANAW
GAWAIN 3.2.G: RADYOTIK NA MGA TITIK
NAPANSIN MO BA ANG MGA SALITANG MAY SALUNGGUHIT SA MGA HALIMBAWA NG

ISKRIP PANRADYO NA IYONG BINASA? ANG MGA IYON AY TINATAWAG NA”KONSEPTO NG
PANANAW.”
MULA SA BINASANG TEKSTO NA KWENTUHANG MEDIA, HANAPIN ANG MGA SALITANG
TUMUTUKOY SA MGA KONSEPTO NG PANANAW. ISULAT ANG IYONG SAGOT SA MGA BILOG.
D¥ 787Ô
Ugnay-Wika
NARITO ANG ILAN PANG DAGDAG NA KAALAMAN UPANG
LUBOS MONG MAUNAWAAN KUNG ANO ANG TINATAWAG NA
KONSEPTO NG PANANAW.
MAY
MGA EKSPRESIYONG NAGPAPAHAYAG NG KONSEPTO NG
PANANAW. KABILANG DITO ANG AYON/BATAY/PARA/SANG-
AYON SA/KAY, GANOON DIN SA PANINIWALA/PANANAW/AKALA KO/NI/NG, AT IBA PA.
INIHUHUDYAT NG MGA EKSPRESYONG ITO ANG INIISIP, SINASABI O PANINIWALAAN NG
ISANG TAO. TULAD NITO:
AYON/ BATAY/ SANG-AYON SA 1987 KONSTITUSYON NG PILIPINAS, ANG FILIPINO ANG

PAMBANSANG WIKA AT ISA SA MGA OPISYAL NA WIKA NG KOMUNIKASYON AT SISTEMA
NG EDUKASYON.
SA PANINIWALA/ AKALA/ PANANAW/ PANINGIN/ TINGIN/ PALAGAY NI/ NG PANGULONG

QUEZON, MAS MABUTI ANG MALA-IMPIYERNONG BANSA NA PINAMAMAHALAAN NG MGA
PILIPINO KAYSA MAKALANGIT NA PILIPINAS NA PINAMUMUNUAN NG MGA DAYUHAN.
INAAKALA/ PINANINIWALAAN/ INIISIP KONG HINDI MAKABUBUTI KANINO MAN ANG

KANILANG PLANO.
SA GANANG AKIN/ SA TINGIN/ AKALA/PALAGAY KO, WALA NANG GAGANDA PA SA LUGAR

NA ITO.
MAY MGA EKSPRESIYONG NAGPAPAHIWATIG NG PAGBABAGO O PAG-IIBA NG PAKSA AT/ O

PANANAW, TULAD NG SUMUSUNOD NA HALIMBAWA. GAYON MAN, MAPAPANSING DI
TULAD NG NAUNANG MGA HALIMBAWA NA TUMITIYAK KUNG SINO ANG PINAGMUMULAN
NG PANANAW, NAGPAPAHIWATIG LAMANG NG PANGKALAHATANG PANANAW ANG
SUMUSUNOD NA HALIMBAWA:
SA ISANG BANDA/ SA KABILANG DAKO, MABUTI NA RIN SIGURONG NANGYARI IYON

UPANG MATAUHAN ANG MGA NAGTUTULOG-TULUGAN.
SAMANTALA, MAKABUBUTI SIGURONG MAGPAHINGA KA MUNA PARA MAKAPAG-ISIP KA
NANG HUSTO.
Tandaan: Ang panitikang popular ay may malaking kaugnayan sa kulturang popular

na ang mga bagay ay pawang gumagamit ng mga bagong kasangkapan, imahe, diwa,
at iba pang kaugnay na paksa, upang maitanghal ang isang uri ng kulturang kakaiba sa
dating nakagisnan ng mga Pilipino.
GAWAIN 8: RADYOMENTARYONG MAKABAGO
D¥ 788Ô
MULA SA MGA GAWAING IYONG NABIGYANG-TUGON MULA SA SIMULA NG ARALING ITO,
BIGYANG TUGON ANG TSART NA KASUNOD SA BAHAGI NG L.
PAGKATAPOS MONG MAITALA ANG MGA BAGAY NA IYONG NATUTUHAN, NAIS KO

NAMAN NA IYONG BIGYANG-PANSIN ANG MGA BAGAY NA NAGDULOT SA IYO NG MALING
PAG-UNAWA. HINGIN ANG TULONG NG IYONG GURO UPANG MAS MALAWAK AT MAS
KOMPREHENSIBO ANG MGA BAGAY NA IYONG NATUTUHAN.
SA HULI, GUMAWA NG ISANG KOMENTARYONG TUMATALAKAY SA ISANG

NAPAPANAHONG ISYU GAYA NG CYBER BULLYING, CHILD PROTECTION POLICY AT
KALAGAYAN NG EDUKASYON SA BANSA. GAWIN ITO AYON SA HINIHINGING
PAMANTAYAN.
ISANGTALATANG SANAYSAY NA NAGBIBIGAY PUNA O NAGSASAAD NG IYONG SARILING

PANANAW.
GAMIT ANG MGA SALITANG NAGSASAAD NG KONSEPTO NG PANANAW.
SUBUKIN MO NAMANG MAKAGAWA NG ISANG BAGAY NA NOONG UNA’Y INISIP MONG

MGA KILALANG MAMAMAHAYAG LAMANG SA RADYO ANG NAKAGAGAWA. MULA SA
IYONG NAIPONG KAALAMAN SA MGA NAGDAANG GAWAIN, ALAM KONG HANDA KA NA.
BILANG PANGULO NG INTERACT CLUB NG INYONG BAYAN; SA PAMAMAGITAN MO AY
INANYAYAHAN KAYONG MAGPAKITA NG PAGTATANGHAL NG ISANG PROGRAMANG
PANRADYO BILANG PAGBIBIGAY-PUGAY SA ISANG “AWARD WINNING RADIO
BROADCASTER/ KOMENTARISTA” NA MULA SA INYONG BAYAN, NAGDIRIWANG DIN SIYA
NG KANYANG IKA-60, KAARAWAN; KASABAY NG PAGDIRIWANG NG PAGKAKATATAG NG
INTERACT CLUB.
NARITO ANG MGA PAMANTAYAN SA PAGTATAYA NG GINAWANG
PAGTATANGHAL NG ISANG PROGRAMANG PANRADYO
PAMANTAYAN
NAPAKAHUSAY
4
D¥ 789Ô
MAHUSAY
3
UMUUNLAD
2
NAGSISIMULA
1
KABUUANG
MARKA
MASAKLAW NA PAGLALAHAD NG NAPAPANAHONG IMPORMASYON

KOMPREHENSIBO AT MAKABULUHAN ANG NAPAPANAHONG MGA IMPORMASYONG
INILALAHAD SA MATERYAL ALINSUNOD SA PAKSANG ITINATAMPOK.
MASAKLAW, MAKABULUHAN AT NAPAPANAHON ANG MGA IMPORMASYONG INILALAHAD
SA MATERYAL ALINSUNOD SA PAKSANG ITINATAMPOK.
MAKABULUHAN AT NAPAPANAHON ANG MGA IMPORMASYONG INILALAHAD SA MATERYAL
ALINSUNOD SA PAKSANG ITINATAMPOK NGUNIT MAY MGA DETALYENG HINDI NAILAHAD
NA HIGIT NA MAKATUTULONG SA PAGTATANGHAL
MAY MAKABULUHAN AT NAPAPANAHONG MGA IMPORMASYONG INILAHAD SA MATERYAL
UKOL SA PAKSANG ITINATAMPOK NGUNIT LIMITADO ANG MGA ITO.
MASINING AT MAINGAT NA PAGGAMIT NG WIKA
NATATANGI ANG PAGGAMIT NG WIKA NG KABATAAN NANG HIGIT PA SA INAASAHANG

PAMAMARAAN SA MATERYAL.
MASINING AT MAINGAT NA NAGAMIT ANG WIKA NG KABATAAN SA KABUUANG
PAGPAPAHAYAG SA NABUONG MATERYAL.
MASINING AT MAINGAT NA NAGAMIT ANG WIKA NG KABATAAN SA KARAMIHAN NG
PAHAYAG SA NABUONG MATERYAL.
MASINING NA GINAMIT ANG WIKA NG KABATAAN SA KARAMIHAN NG PAHAYAG SA
NABUONG MATERYAL NGUNIT HINDI MAINGAT ANG PAGGAMIT.
MAHUSAY NA ASPETONG TEKNIKAL
TIPONG PROPESYONAL ANG PAGKAKAGAWA SA MATERYAL DAHIL SA HUSAY NG

PAGTATAGPI-TAGPI NG MGA ELEMENTO NITO.
TAGLAY ANG LAHAT NG KAILANGANG ELEMENTO SA MABISANG PAGBUO NG MATERYAL.
NAIPAPAMALAS ANG KAHUSAYAN SA TEKNIKAL NA PAGGANAP.
TAGLAY ANG MGA SUSING ELEMENTO SA MABISANG PAGBUO NG MATERYAL AT
NAIPAMALAS ANG ANGKOP NA TEKNIKAL NA PAGGANAP.
NAIPAMALAS SA MATERYAL ANG MINIMAL NA ANTAS NG PAGTATAGPI-TAGPI NG
ELEMENTO AT TEKNIKAL NA PAGGANAP.
PAGKAPRAKTIKAL NG REKOMENDASYON
D¥ 790Ô
ANG MGA INILAHAD NA REKOMENDASYON AY NAGMUMUNGKAHI NG KAISIPANG
PANGMATAGALAN SA KAMALAYAN NG MADLA
MALINAW AT KAPAKI-PAKINABANG PARA SA LAHAT ANG INILAHAD NA REKOMENDASYON.
MAKABULUHAN ANG KARAMIHAN SA INILAHAD NA REKOMENDASYON.
MAY MGA REKOMENDASYONG INILAHAD NGUNIT HINDI MALINAW ANG
INIMUMUNGKAHING MGA KAISIPAN.
KABUUANG MARKA
NAGING MADALI BA PARA SA IYO ANG PAGGAWA NG ISANG ISKRIP PANRADYO? PAANO
NITO NAIMULAT ANG IYONG ISIPAN SA KATOTOHANAN NG BUHAY? GAWIN SA PAPEL.
SAGOT:
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
BINABATIKITA SA IYONG PAGSASAKATUPARAN NG MGA GAWAIN KAUGNAY NG IYONG

PAGTUKLAS NG MGA KAALAMAN KAUGNAY NG RADYO BILANG ISANG MIDYUM NG
BROADCAST MEDIA. NGAYON NAMAN, ATING AALAMIN ANG MAHAHALAGANG
KAALAMAN TUNGKOL SA ISA PANG MIDYUM NG BROADCAST MEDIA, ANG TELEBISYON.
D¥ 791Ô
ISA PANG MAHALAGANG MIDYUM SA LARANGAN NG
BROADCAST MEDIA AT HINDI MAIKAKAILANG BAHAGI NG
BUHAY NG BAWAT PILIPINO ANG TELEBISYON. NAGING
BAHAGI AT SINASABING KASAMA NGA SA DAILY ROUTINE NG
MGA PILIPINO ANG PANONOOD NG MGA PALABAS SA
TELEBISYON SIMULA SA PAGGISING SA UMAGA SA MGA
MORNING SHOW HANGGANG SA ORAS NA BAGO MATULOG SA
MGA PRIME TIME NA MGA PANOORIN KABILANG NA ANG MGA
TELEDRAMA, BALITA AT MGA DOKUMENTARYONG
PANTELEBISYON.
SAGLIT MANG NAHINTO ANG PAMAMAYAGPAG NG TELEBISYON NOONG PANAHON NG

BATAS MILITAR, SUMIBOL NAMAN ANG MAS MATAPANG NA ANYO NG BALITA AT
TALAKAYAN SA MAS MAKABULUHANG GAMPANIN NG TELEBISYON SA MAMAMAYAN.
UNTI-UNTING IPINAKILALA ANG TELEBISYON BILANG MIDYUM SA PAGHAHATID NG
MAHAHALAGANG KAGANAPAN SA BAWAT SULOK NG BANSA SA PAMAMAGITAN NG
DOKUMENTARYONG PANTELEBISYON. DITO KINILALA ANG MGA BATIKANG
MAMAMAHAYAG NA SINA CHECHE LAZARO, ABNER MERCADO, JESSICA SOHO, HOWIE
SEVERINO, SANDRA AGUINALDO, JAY TARUC AT KARA DAVID AT IBA PA.
NAIS MO RIN BANG MAGING ISANG SIKAT AT PINAGTITIWALAANG DOKUMENTARISTANG

GAYA NILA? PAANO MO LILINANGIN ANG IYONG KAKAYAHAN?
SA ARALING ITO, TATALAKAYIN NAMAN NATIN ANG ILANG MGA HAKBANG UPANG
MAGING ISA KANG MAHUSAY NA DOKUMENTARISTA SA TELEBISYON - KUNG PAPAANONG
ANG BAWAT GALAW NG TAO SA TUNAY NA BUHAY AY MABIBIGYANG-KULAY SA LIKOD NG
KAMERA, AT KUNG PAANONG ANG KATOTOHANANG IPINAKIKITA NG ISANG
DOKUMENTARYONG PALABAS SA TELEBISYON AY NAIHAHATID SA KAALAMAN NG BAWAT
MAMAMAYAN.
GAWAIN 3.2.1: PABORITO KONG PALABAS!
SIMULAN MONG PAG-ARALAN ANG TUNGKOL SA TELEBISYON SA PAMAMAGITAN NG

PAGKILALA SA MGA PROGRAMANG PANTELEBISYON SA IBABA. ALIN- ANG PAMILYAR SA
IYO? PUMILI NG TATLO AT ISAAYOS AYON SA DALAS NG IYONG PANONOOD. IPALIWANAG
KUNG BAKIT.
D¥ 792Ô
Weekend XXX
Getaway
TV Patrol Talentadong
Pinoy
ART Angel Rated K
Matanglawin TV Patrol
Umagang Kay i - Witness

Ganda
Tween Hearts
MAHUSAY MONG NAKILALA ANG MGA LARAWAN, TUNAY NGANG IKAW AY ISANG
AKTIBONG KABATAAN AT MULAT SA KAMALAYAN NG MGA PANGYAYARI SA IYONG
PALIGID.
GAWAIN 3.2.J: GULONG NG BUHAY TELEBISYON
MAGBIGAY KA NG MGA DAHILAN KUNG BAKIT MO PINANONOOD ANG PROGRAMANG

PANTELEBISYON.
PAMAGAT NG PROGRAMA DAHILAN KUNG BAKIT PINANONOOD
D¥ 793Ô
GAWAIN 3.2.K: TELEMBISTIGA
PANSININ ANG MGA PAMAGAT NG PALABAS SA TELEBISYON NA NAKASULAT SA KASUNOD

NA MGA KAHON. IBIGAY ANG PAGKAKATULAD NILA.
STORYLINE INVESTIGATIVE S. O. C. O.
DOCUMENTARIES
KRUSADA REEL TIME
REPORTER’S
NOTEBOOK
ALAM KONG NAGING MADALI PARA SA IYO ANG PAGKILALA AT PAGBIBIGAY DETALYE SA
MGA LARAWAN SA ITAAS. ORAS NA UPANG IPAGPATULOY MO ANG PAG-UNAWA AT PAG-
AARAL NG ARALING ITO.
MGA GABAY NA TANONG

ANO-ANO ANG IPINAKIKITA NG MGA LARAWAN?
SINO-SINO ANG TAGAPAG-ULAT SA MGA PROGRAMANG NABANGGIT?
PAANO NILA TINATALAKAY ANG KANILANG MGA PAKSA?
ANG TELEBISYON BILANG SALIK NG PANITIKANG POPULAR AY MAITUTURING BANG ISANG
MALAKING IMPLUWENSYA SA PAGHUBOG NG BAGONG KABATAAN? PANGATUWIRANAN.
ANO ANG NAPANSIN MO SA IYONG MGA SAGOT? TAMA! MGA PAHIWATIG NA IKAW AY
NAKIKISANGKOT SA MGA USAPING PANLIPUNAN GAMIT ANG BROADCAST MEDIA TULAD
NG TELEBISYON. IPAGPATULOY MO ANG PAGTUKLAS NG KARUNUNGAN SA SUSUNOD PANG
MGA GAWAIN. NAIS KONG BIGYANG-PANSIN MO ANG BAHAGING ITO NG ARALIN. MALAKI
ANG MAITUTULONG NITO UPANG HIGIT MONG MAUNAWAAN ANG KAUGNAYAN NG
NAUNANG MGA GAWAIN SA MGA SUSUNOD PA.
D¥ 794Ô
GAWAIN 3.2.L: TELEISIPAN NG BUHAY
KUNG MAYROON KANG KOMPYUTER AT KONESKSYON SA INTERNET, PANOORIN

ANG DOKUMENTARYONG “PAGPAG FOR SALE” SINETOTOO NI HOWIE SEVERINO NA
MATATAGPUAN SA YOUTUBE.
ﾵ HTTP://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=5ERCIH2NJX0&FEATURE=RELATED ﾵ .KUNG
WALA NAMA’Y BASAHIN MO ANG BLOG PARA SA ISANG DOKUMENTARYONG
PANTELEBISYON.
“SA GITNA NG DILIM”

NI MIL ADONIS
KASALUKUYAN AKONG NASA HIGH-SCHOOL NANG UNA KONG MAPANOOD ANG

MAITUTURING KONG ISA SA PINAKAMAIMPLUWENSIYANG BAGAY SA AKING BUHAY. ANG
DOKUMENTARYO NI KARA DAVID NA “GAMU-
GAMO SA DILIM” ANG NAGBUKAS SA MURA
KONG PAG-IISIP SA KAHALAGAHAN NG
EDUKASYON AT SA KUNG PAANONG DAPAT
ITO’Y PINAHAHALAGAHAN.
HUMANGA AKO SA DEDIKASYON NG

MGA GURO AT HIGIT SA LAHAT SA MGA
KABATAAN NG MGA TAGA LITTLE BAGUIO
DAHIL BAGAMA’T KULONG SILA SA REHAS NG
KAHIRAPAN AT BULAG SA DILIM NG KANILANG
MGA LANDAS AY PATULOY SILANG
NAGSUSUMIKAP, NANGANGARAP AT LUMALABAN UPANG MAGING MAS MALIWANAG ANG
KANILANG KINABUKASAN.
DAHIL SA INSPIRASYONG IDINULOT SA AKING PUSO NG DOKUMENTARYONG ITO,

NABAGO ANG AKING NAUNANG MGA PANGARAP SA BUHAY.
UNA KONG HINANGAD NA MAGING ISANG MAHUSAY NA INHENYERO UPANG

TUPARIN ANG NAUNSIYAMING PANGARAP NG AKING AMA PARA SA KANYANG SARILI
SUBALIT, NAPALITAN ITO NG HIGIT NA MATAAS NA PANGARAP, PANGARAP NA
MAKATULONG SA IBANG TAO AT MAGING BOSES AT MATA NG MGA TAONG DAPAT
PAKINGGAN AT DAPAT PAGLAANAN NG HIGIT NA ATENSYON.
NANG TUMUNTONG AKO SA KOLEHIYO, KINUHA KO ANG KURSONG HINDI

INASAHAN NG LAHAT NA AKING KUKUNIN. TANGAN-TANGAN ANG PANGARAP AT
PANINIWALANG IBINIGAY SA AKIN NG DOKUMENTARYONG “GAMU-GAMO SA DILIM”,
KINUHA KO ANG KURSONG AB MASS COMMUNICATION.
GUSTO KONG SUMILIP SA LENTE NG CAMERA, BAKA SAKALI, MAKITA KO ANG MGA
BAGAY NA HINDI NAKIKITA NG IBA. BAKA SAKALI, ANG LIPUNANG AKING GINAGALAWAN
D¥ 795Ô
AY HIGIT KONG MAKILALA. NAIS KONG HUMAWAK NG PANULAT, BAKA SAKALI, SA MGA
LETRANG IGUGUHIT KO SA PAPEL AT MGA KUWENTONG AKING ISUSULAT AY HIGIT NA
MAUNAWAAN ATMAKIKILALA NG MGA TAO ANG KANILANG MGA SARILI GAYUN DIN ANG
MGA TAO SA KANILANG PALIGID. GUSTO KO, DUMAMI ANG MGA KATULAD NI MYRA, NA
SA GITNA NG KAHIRAPAN, SA GITNA NG WALANG KASIGURADUHANG BUHAY AT SA GITNA
NG KADILIMAN NG PALIGID AY PILIT NIYANG NILAMPASAN ANG LAHAT AT NAGING ISANG
GANAP NA TANGLAW AT LIWANAG.
ANO-ANO ANG PUMUKAW SA IYONG DAMDAMIN HABANG PINANONOOD ANG

DOKUMENTARYO?
BILANG KABATAAN, ANONG MASASABI MO SA MGA PANGYAYARING ITO SA IYONG

LIPUNAN?
ANONG GAMAPANIN NG TELEBISYON ANG IPINAKITA SA DOKUMENTARYONG ITO?
NARITO NAMAN ANG MGA DAGDAG KAALAMAN NA DAPAT MONG TANDAAN NA ALAM
KONG MAGAGAMIT MO SA SUSUNOD NA GAWAIN:
Gaya ng pelikula ang mga programang pantelebisyon ay maituturing ding isang

uri ng sining na nagsisilbing libangan at gumigising sa isip at damdamin ng isang
tao. Ito’y mahalaga at mabisang sangay ng kabatirang panlipunan, pang-
espirituwal, pangkultura, pangmoralidad, pang-edukasyon at iba pa. Malaki ang
nagagawang impluwensiya nito sa katauhan ng isang nilalang. Ang mga kaisipan,
ugali, kabuluhan at pananaw ng isang nilikha ay maaaring maimpluwensiyahan
ng pinanonood na mga programa sa telebisyon.
Dokumentaryong Pantelebisyon – Mga palabas na naglalayong maghatid ng
komprehensibo at estratehikong proyekto na sumasalamin sa katotohanan ng
buhay at tumatalakay sa kultura at pamumuhay sa isang lipunan.
BASAHIN AT UNAWAIN MO ANG ILANG PARAAN UPANG TAGUMPAY NA MAISAKATUPARAN

ANG GAGAWING PANANALIKSIK PARA SA ISANG DOKUMENTARYO.
D¥ 796Ô
BAGO SINIMULAN ANG PANANALIKSIK BASAHIN MUNA ANG MGA DAPAT
TANDAAN SA PAKIKIPANAYAM UPANG MAISAKATUPARAN ANG PAGBUO
NG DOKUMENTARYONG PANTELEBISYON
PAGHAHANDA PARA SA PANAYAM
*MAGPAALAM SA TAONG GUSTONG KAPANAYAMIN

*KILALANIN ANG TAONG KAKAPANAYAMIN
*PARA SA KARAGDAGANG KAALAMAN I-KLIK ANG KASUNOD NA SITE
ﾵ HTTP://WWW.CAREERANDJOBSEARCH.COM/INTERVIEW_CHECKLIST.HTM ﾵ
MGA DAPAT GAWIN BAGO MAGPANAYAM
TEKNIK SA PAKIKIPANAYAM
BAGO MAGPANAYAM
PAKIKIPANAYAM
*MAGING MAGALANG
*MAGTANONG NANG MAAYOS.
*ITANONG ANG LAHAT NG IBIG MALALAM KAUGNAY NG PAKSA.
*MAKINIG NANG MABUTI SA SAGOT NG KINAKAPANAYAM.
ﾵ HTTP://WWW.CAREERANDJOBSEARCH.COM/INTERVIEW_CHECKLIST.HTM ﾵ
TEKNIK SA PAKIKIPANAYAM
TAGUMPAY SA PAKIKIPANAYAM
PAGKATAPOS NG PANAYAM
*MAGPASALAMAT.
*IULAT NANG MAAYOS ANG NAKUHANG IMPORMASYON SA PANAYAM
ﾵ HTTP://WWW.CAREERANDJOBSEARCH.COM/POST_INTERVIEW.HTM ﾵ
PAGKATAPOS NG PANAYAM
GAWAIN 3.2.M: TELEHANAYAN NG KASAGUTAN
SA GAWAING ITO, IKAW MISMO SA IYONG SARILI ANG MAKAPAGTATALA NG MGA BAGAY
NA IYONG NATAMO SA PAG-AARAL NG ARALING ITO. MAGING MAINGAT AT MATAPAT KA
SA PAGTUGON SA HINIHINGI NITO. GAMIT ANG TALAAN NG PAGLALAHAT NA NASA
KABILANG PAHINA NAIS KONG SAGUTIN MO ANG UNANG APAT NA KOLUM, ANG
IKALIMANG KOLUM AY IYONG SAGUTIN SA PAGTATAPOS MO SA KABUUAN NG ARALIN
KAUGNAY NG TELEBISYON.
PAKSA: “ANG TELEBISYON BA BILANG MIDYUM NG PANITIKANG POPULAR AY MAY

MALAKING IMPLUWENSIYA SA PAGHUBOG NG BAGONG KABATAAN?”
D¥ 797Ô
MGA NAUNA NANG NALAMAN
MGA NALAMAN AT NATUKLASAN
MGA PATUNAY NG NALAMAN AT NATUKLASAN
KATANGGAP-TANGGAP NA MGA KONDISYON
PAGLALAHAT
GAWAIN 3.2.N: TELEMENTARYO
MARAMING MAKABULUHANG KAISIPAN ANG TINALAKAY SA DOKUMENTARYONG

IYONG NAPANOOD. SUBUKIN MONG DUGTUNGAN ANG KASUNOD NA MGA PAHAYAG UPANG
MAKABUO NG KAISIPANG INILALAHAD NITO. GAWIN SA SAGUTANG PAPEL.
DADALHIN ANG PAGPAG SA KARINDERYA PARA ____________________.
DAHIL _____________ KAYA BINUBURA SA ISIPAN ANG PINANGGAGALINGAN NG

PAGKAIN.
D¥ 798Ô
NILILINIS NILANG MABUTI ANG PAGPAG NANG SA GANOO’Y ______________.
DAHIL SA INSPIRASYONG IDINULOT SA AKING PUSO NG DOKUMENTARYONG ITO,

_________________________________________.
TANGAN-TANGAN ANG PANGARAP AT PANINIWALANG IBINIGAY SA AKIN NG

DOKUMENTARYONG “GAMU-GAMO SA DILIM,” __________________________.
NAPANSIN MO BA ANG PAGKAKATULAD NG MGA PAHAYAG SA ITAAS? ANO ANG

IYONG NAPUNA? TAMA, MAY MGA SALITANG GINAGAMIT UPANG MAKABUO NG MGA
EKSPRESIYONG NAGPAPAHAYAG NG KAUGNAYANG LOHIKAL. NARITO PA ANG
KARAGDAGANG IMPORMASYON HINGGIL SA MGA EKSPRESIYONG NAGPAPAKITA NG MGA
KONSEPTONG MAY KAUGNAYANG LOHIKAL.
MGA KONSEPTONG MAY KAUGNAYANG LOHIKAL
MAY MGA KONSEPTONG HIGIT NA NAGIGING MAKAHULUGAN

Ugnay- KAPAG PINAG-UGNAY O PINAGSAMA. HALIMBAWA NITO ANG MGA
Wika KONSEPTONG NAGPAPAHAYAG NG RELASYON O KAUGNAYANG LOHIKAL
TULAD NG DAHILAN AT BUNGA, LAYUNIN AT PARAAN, PARAAN AT
RESULTA, KONDISYON AT BUNGA O KINALABASAN.
DAHILAN AT BUNGA/ RESULTA
NAGPAPAHAYAG NG SANHI O DAHILAN ANG DAHILAN NG ISANG PANGYAYARI. NAGSASABI

NAMAN NG BUNGA O KINALABASAN ANG RESULTA NITO.
TINGNAN ANG HALIMBAWANG MGA PANGUNGUSAP NA NAGPAPAKITA NG RELASYONG

DAHILAN/SANHI AT RESULTA/ BUNGA. PANSININ ANG MGA PANG-UGNAY NA GINAMIT,
GAYON DIN ANG PADRON NG PAGSUSUNOD-SUNOD NG MGA KONSEPTO. (NAKATURO SA
RESULTA ANG ARROW O PALASO)
NAG-AARAL SIYANG MABUTI (DAHILAN + PANG-UGNAY+RESULTA)
KAYA/KAYA NAMAN NATUTO

SIYA NANG HUSTO.
NAG-AARAL SIYANG MABUTI. (DAHILAN + PU + RESULTA; MAY

HINTO
DAHIL DITO/BUNGA NITO/TULOY SA PAGITAN NG DAHILAN AT
D¥ 799Ô
RESULTA)
NATUTO SIYA NANG HUSTO.
SAPAGKAT/PAGKAT/DAHIL (PU + DAHILAN + RESULTA; MAY
HINTO
NAG-ARAL SIYANG MABUTI PAGKATAPOS NG DAHILAN)
NATUTO SIYA NANG HUSTO.
NATUTO SIYA NANG HUSTO (RESULTA + PU + DAHILAN)
SAPAGKAT/PAGKAT/KASI/ DAHIL
NAG-ARAL SIYANG MABUTI
MAKIKITANG MAIPAHAHAYAG ANG RELASYONG DAHILAN AT BUNGA SA IBA’T IBANG

PARAAN. GINAGAMIT ANG MGA KAWSATIB NA PANG-UGNAY NA SAPAGKAT, DAHIL,
DAHILAN SA AT KASI SA PAGSASABI NG DAHILAN O SANHI SAMANTALANG NAGHUHUDYAT
NG RESULTA O BUNGA ANG MGA PANG-UGNAY NA KAYA, KAYA NAMAN, DAHILAN DITO AT
BUNGA NITO.
PARAAN AT LAYUNIN
IPINAKIKITA NG RELASYONG ITO KUNG PAANO MAKAKAMIT ANG ISANG LAYUNIN O

NAIISIPAN SA TULONG NG ISANG PARAAN. TINGNAN ANG HALIMBAWA. PANSININ ANG
MGA PANG-UGNAY, PATI NA ANG PADRON NG PAGPAPAHAYAG NG RELASYON. (NAKATUON
SA LAYUNIN ANG ARROW O PALASO)
UPANG/PARA MATUTO NANG HUSTO, (PU + LAYUNIN + PARAAN

NAG-AARAL SIYANG MABUTI. MAY HINTO PAGKATAPOS
NG
LAYUNIN)
NAG-AARAL SIYANG MABUTI
UPANG /PARA/NANG SA GANOO’Y (PARAAN + PU + LAYUNIN)
MATUTO NANG HUSTO.
SA RELASYONG ITO, GINAGAMIT ANG MGA PANG-UGNAY NA PARA, UPANG, O NANG SA

GANOON UPANG MAIHUDYAT ANG LAYUNIN.
PARAAN AT RESULTA
NAGPAPAKITA ANG RELASYONG ITO KUNG PAANO NAKUKUHA ANG RESULTA. SA MGA
HALIMBAWA, NAKATURO SA RESULTA ANG ARROW.
SA MATIYAGANG PAG-AARAL, (PARAAN + RESULTA)

NAKATAPOS SIYA NG KANIYANG KURSO.
D¥ 800Ô
NAKATAPOS SIYA NG KANIYANG (RESULTA + PARAAN)
KURSO SA MATIYAGANG PAG-AARAL.
MAPAPANSING WALANG GINAMIT NA PANG-UGNAY SA RELASYONG ITO.

INIHUHUDYAT NG SA ANG PARAANG GINAMIT UPANG MAKAMIT ANG RESULTA.
KONDISYON AT BUNGA O KINALABASAN
MAIHAHAYAG ANG RELASYONG ITO SA DALAWANG PARAAN:UNA, TUMBALIK O SALUNGAT

SA KATOTOHANAN ANG KONDISYON. TINGNAN ANG HALIMBAWA KUNG SAAN NAKATURO
SA BUNGA O KINALABASAN NG ARROW.
KUNG NAG-AARAL KA LANG NANG MABUTI, (PU + KONDISYON +

BUNGA)
SANA’Y NATUTO KA NANG HUSTO.
NATUTO KA SANA NANG HUSTO (BUNGA + PU +

KONDISYON)
KUNG NAG-ARAL KANG MABUTI.
AT IKALAWA, HAYPOTETIKAL ANG KONDISYON; TULAD NITO:
KAPAG/SA SANDALING/ BASTA’T (PU+ KONDISYON +

BUNGA)
NAG-ARAL KANG MABUTI,

MATUTUTO KA NANG HUSTO.
MATUTUTO KA NANG HUSTO (BUNGA + PU +

KONDISYON)
KAPAG/ SA SANDALING/ BASTAT

NAG-ARAL KANG MABUTI.
SAUNANG PARAAN (SALUNGAT SA KATOTOHANAN ANG KONDISYON), GINAMIT

ANG PANG-UGNAY NA KUNG AT KARANIWAN ITONG SINAMAHAN NG SANA UPANG
D¥ 801Ô
MAIPAKITANG SALUNGAT NGA SA KATOTOHANAN ANG BUNGA O KINALABASAN. SA
IKALAWA, GINAMIT ANG KAPAG, SANDALING… O BASTA’T UPANG IPAHAYAG NA
MAAARING MAGANAP ANG ISANG PANGYAYARI KUNG ISASAGAWA ANG KONDISYON.
GAWAIN 3.2.O: SINEMATOTOHANANG KAGANAPAN
GAMIT ANG MGA SALITA O EKSPRESIYONG NAGPAPAKITA NG MGA UGNAYANG

LOHIKAL, SABIHIN ANG KAISIPANG ISINASAAD NG BAWAT LARAWAN. GAWIN SA PAPEL.
kaisipan kaisipan
kaisipan
kaisipan kaisipan
kaisipan
D¥ 802Ô
PAGKATAPOS MONG MAKITA ANG MGA LARAWAN SA PAHINA SA ITAAS, SAGUTIN MO ANG
SUMUSUNOD NA TANONG.
ANO-ANO ANG IPINAKIKITA NG MGA LARAWAN?
PAANO TINATALAKAY ANG KANILANG MGA PAKSA?
NAGSILBINGDAAN BA ANG MGA LARAWAN UPANG MAIMULAT KA SA KATOTOHANAN NG

MGA KAGANAPAN SA IYONG LIPUNAN?
BINABATI KITA, ALAM KONG NAGING MADALI PARA SA IYO ANG PAGKILALA AT
PAGBIBIGAY-DETALYE SA MGA LARAWAN. ORAS NA UPANG ANG MGA NATUTUHAN MO SA
MGA GAWAIN SA ARALING ITO AY MABIGYAN MO NG PAGTATAYA.
GAWAIN 3.2.P: DOKPANTELE

LAYUNIN MO SA GAWAING ITO NA ILAPAT SA TUNAY NA SITWASYON ANG
MAHAHALAGANG KONSEPTO TUNGKOL SA DOKUMENTONG PANTELEBISYON NA IYONG
NATUTUHAN. BASAHIN AT UNAWAIN ANG IPAGAGAWA KO SAIYO.
SITWASYON:
TAON-TAON AY IDINARAOS ANG PAGDIRIWANG PARA SA PAGKAKATATAG NG INYONG
LALAWIGAN. NGAYONG TAON, NAATASAN ANG INYONG SAMAHANG PANGKABATAAN NG
LALAWIGAN (SPL) UPANG MAGKAROON NG ISANG PALABAS SA GABI NG PAGTATANGHAL.
BILANG PANGULO NG INYONG SAMAHAN, IKAW ANG NAATASANG MANGUNA SA
PAGPAPALABAS NA MAY LAYUNING MAIPABATID ANG KASALUKUYANG KALAGAYAN NG
INYONG LALAWIGAN. ITO AY SA PAMAMAGITAN NG DOKUMENTARYONG PANTELEBISYON.
ANG DOKUMENTARYONG INYONG ITATANGHAL AY DAPAT A) GUMAMIT ANG WIKA NG
KABATAAN SA KASLUKUYAN, B) MAY MGA EKSPRESIYONG NAGPAPAKITA NG MGA
KONSEPTONG MAY KAUGNAYANG LOHIKAL, AT C) ESTILO AYON SA HALIMBAWANG IYONG
NABASA O NAPANOOD AT SA PANLASA NG KABATAANG TULAD MO.
MAGALING! NATAPOS NA NATING TALAKAYIN ANG TUNGKOL SA RADYO AT TELEBISYON,

AT NATITIYAK KONG NAUNAWAAN MO NA RIN ANG MAHAHALAGANG KONSEPTO NA
NAKAPALOOB SA ARALING ITO. PARA MAKATIYAK AKO, GAWIN MONG MULI ANG
SUMUSUNOD NA GAWAIN.
D¥ 803Ô
SA BAHAGING ITO, NAIS KONG PAGNILAYAN MO ANG SUMUSUNOD NA

GAWAIN UPANG HIGIT MONG MAPALALIM ANG IYONG PAG-UNAWA SA
MAHAHALAGANG KONSEPTO NA NAKAPALOOB SA ARALING ITO. INAASAHAN KO NA
PAGKATAPOS NG MGA GAWAIN, ANG LAHAT NG IYONG MALING AKALA O PALAGAY AY
NAITAMA NA DAHIL ITO ANG DAAN UPANG MABISA MONG MAILIPAT SA TUNAY NA
SITWASYON ANG MAHAHALAGANG KONSEPTO NA IYONG NATUTUHAN. IPALIWANAG SA
PAMAMAGITAN NG SUMUSUNOD NA DAYAGRAM KUNG PAANO NAKATUTULONG ANG
BROADCAST MEDIA SA IBA’T IBANG KAPARAANAN SA ATING ARAW-ARAW NA
PAMUMUHAY.
BROADCAST MEDIA
RADYO TELEBISYON
 pagbibigay ng impormasyon
 pagpapahayag ng mga pananaw at opinyon
 pagpapabatid ng mga pangunahing suliranin
 paglalatag ng mga solusyon sa mga pangunahing
suliranin
 aksiyong naisagawa/solusyon sa ipinahatid na mga
Buuin ang pahayag
suliranin (serbisyo publiko)
Ang Broadcast Media ay nakatutulong sa ating araw-araw na pamumuhay
sapagkat_________________________________________________________
__________________________________________jÒÛkchšÛ
I æþ9G•=?Ùë9ˆpÐQ
LIPAT H[àCV¯ﾤ Ç804/Ku€"
PAGKAKATAON MO NANG ILIPAT ANG MAHAHALAGANG KONSEPTO NA

IYONG NATUTUHAN SA ARALING ITO. ALAM KONG KAYANG-KAYA MO ITO.
KUNG MAYROON KA PANG HINDI NAUUNAWAAN, MAAARI MONG TANUNGIN
ANG IYONG GURO. SA PAMAMAGITAN NG MGA KASANAYANG IYONG NATUTUHAN MULA
SA MGA ARALIN KAUGNAY NG BROADCAST MEDIA, TIYAK KONG MATAGUMPAY MONG
NAISAKATUPARAN ANG MGA GAWAING IYONG ISINAGAWA! ALAM KONG NABATID MO RIN
D¥ 804Ô
ANG PAPEL NA GINAGAMPANAN NG BROADCAST MEDIA SA PAGHAHATID NG
MAHAHALAGA AT NAPAPANAHONG IMPORMASYON NA NAGDUDULOT SA PAGKAKAROON
NG KAMALAYANG PANLIPUNAN NG MAMAMAYAN. MULI, SUBUKIN NATIN ANG IYONG
GALING AT TALINO. NASA IBABA ANG ISANG GAWAING TIYAK KONG KAYANG-KAYA MONG
ISAKATUPARAN.
˜]8r|c
=nðšüïG*aRØࡽ‡?ÀZ ³ð‹#ࡽÌu¢¯mö@{ÆÌä&|¥'
¡PÙØ^ìävlS÷ÉWlÕcH‚m…xòbmR¥D´ࡽléï(:*ÀïgR´
ëºu§Ùäo¯Ê=. >`êL‘àKO
î¬çŠÄ*"®(ü¬ý©qú”ñRB 'GTNèÜí9à
}¼}‡g:•ÇKœ}ÓÃìk)J€OPࡽaWÿ#Td²«MiŒRࡽˆê÷:EÍüaÉK^ZÁá¹?
ƒÖ7Xnp^ƒX{ÌE/gs±dÏ¶\á¡!®·† Êö¤uçW¢¿pÎí¼1G ‚Ag,a+Qk"Ù7ä
—}™‹±CÈ¡åLéWzG%zÄÔû™÷Ö$%!¢å
‰»Ÿs›ðíq6~ˆšÚï¬û,0¨’ࡽšPe¤‹D½ËµS‘OéŒÈ q.Û3¦ࡽFAo6žO.FpJ7Èiü…
Å]ÿöå$7ææ'Öþb4baÐ]œ2ó3–ñT0D¢Ê”gd0
#ofË[F`_ÞÌHà¨š›’ŠsÙƒ,Š4We‘ËÛoÇ3Éµ` û'ð¶ÄÞ?Qcëø„R
E¤©àoè¬Ü4s`5mÒÝháࡽo•ÎyXDdeh³.©T8E„kÕy»ü:)§jIieClÌ
m1‘l‡{2’¦Ú‚ࡽÀÈ$rwÛ3®§Ë¼ ®r²eÒ‹¢_rÈ³ï5 fR6Áîc
¢ûT²ÎèôòÁ¶s¿\MÉv#¡7Úê·§‚hwAfŠ8;¯.êÕ>×ª#
ê;C£L_`³ò;xî8ðy%ìk)’£TÍEÆM*8ap×s¹cLM\vÏ ?Pì_:Uô›ËÏ&¦ìû?t
çŽs¤ÖÎzÀ{z›Ô§;Fÿóì[|‰³ Hë@`6¹2!òk¼a×Ö*beS
°òGVEM5‡aÍž&Öࡽ.Ÿ%ÛðÕã¯t-[ì©Ç>aqnÛÎ¼UÍÉ £l¿}”n‚-@«-H
‰4\.ÿB~ÑY-`ìtýM$³,Ã¿%ÍÜjiæ'oh65{eZÈÇ@,ŠÿࡽïÛ§Ý€Ãf¯Ï
êx»Åçï¡n‚ÿftøEL\»ࡽNÙøéxÍ,.m£‹
™”Ô×¢ÐJL|Ÿࡽ´ZV€„ðñèIêࡽ58¶t€…Ð¸ࡽy`ä{ý–u
oC_æã¯dˆPR9»7á® €‚ÒGkBÈ‡iUÁ€`R~ôðࡽÄb¶žNÔiäTs2#@a
«(OövùÖq(ñýîrwo/×äZ¸?õ\˜€Øs$Ø/)z8KvHN‡_ Ýc!
MࡽÏª»‡QÉûvzÜÍ·f¡ÄËµQÿX·Ë;ª¡nôÖ¿hI-Xh
Þyâ·ûò‹ÿØäèâN<j0Ða!h«ž«ÔDõë ¼Ëk`›^–Úࡽâ…r^Üࡽ§,†(
D¥ 805Ô
E
NARITO ANG ILAN SA MGA ISYU NA MAAARING MAGING PAKSA NG IYONG

KOMENTARYONG PANRADYO O DOKUMENTARYONG PANTELEBISYON:
DAGDAG NA TAON SA HAYSKUL, KAILANGAN PA BA?

ANG MUNDO BA’Y SADYANG SA PERA UMIIKOT?
PAMAHALAAN, LAGI BANG HANDA SA PANAHON NG KALAMIDAD?
BAGONG TEKNOLOHIYA SAGOT NGA BAS A PAG-UNLAD?
ISULATANG MATATAPOS MONG ISKRIP SA ISANG BOND PAPER. TIYAKIN NA MALINIS AT

MAAYOS ANG PAGKAKASULAT NITO. GAGAMITIN SA PAGTATAYA NG IYONG GAWA ANG
MGA RUBRIC NA GINAMIT SA PAGTATAYA NG KOMENTARYONG PANRADYO AT
DOKUMENTARYONG PANTELEBISYON SA NAUNANG MGA GAWAIN.
NARITO ANG RUBRIK KUNG PAANO MAMARKAHAN ANG IYONG PRODUKTO:

RUBRIK PARA SA MULTIMEDIA PRESENTATION
PINAKAMAHUSAY
4
MAHUSAY
3
UMUUNLAD
2
NAGSISIMULA
1
NILALAMAN: LAYUNIN
ANG PRESENTASYON AY MAY TIYAK NA LAYUNIN O TEMA. ANG LAHAT NG IPINAKITA RITO
AY MAY TIYAK NA KAUGNAYAN SA LAYUNIN AT LUBHANG MAKABULUHAN.
ANG PRESENTASYON AY MAY TIYAK NA PAKSA, AT MAY KAUGNAYAN ANG MGA IPINAKITA
RITO SA PAKSA.
MAY TIYAK NA PAKSA ANG PRESENTASYON NGUNIT ILANG BAHAGI LAMANG ANG
NAGPAKITA NG KAUGNAYAN SA PAKSA.
DIMALINAW NA NAIPAKITA ANG PAKSA AT ANG KARAMIHAN SA BAHAGI AY WALANG

MALINAW NA KAUGNAYAN SA TEMA.
NILALAMAN: KONGKLUSYON
GINAMIT KO ANG AKING NATUTUHAN AT MGA DATI NG KAALAMAN UPANG MAILAHAD

ANG AKING PAG-UNAWA SA MGA DATOS NA NAKALAP.
NAKAPAGHINUHA AKO NANG MAAYOS NA KONGKLUSYON MULA SA MGA DATOS NA
NAKALAP.
806qý
E
SA TULONG NG IBA, NAKAPAGHINUHA AKONG ISANG MAGANDANG KONGKLUSYON.
DI NAGING MADALI ANG PAGHINUHA KO NG KONGKLUSYON.
KATANGIANG PANG-MULTIMEDIA
GUMAMIT NG MGA GRAPIKO, VIDEO, TUNOG, AT IBA PANG MULTIMEDIA NA

MAKATUTULONG UPANG HIGIT NA MAGING MAKABULUHAN ANG PRESENTASYON.
SUMUNOD SA BATAS KAUGNAY NG COPYRIGHT SA PAGGAMIT NG MULTIMEDIA FEATURES.
GUMAMIT NG MULTIMEDIA UPANG MAISAGAWA ANG PRESENTASYON. SUMUNOD SA BATAS

KAUGNAY NG COPYRIGHT SA PAGGAMIT NG MULTIMEDIA FEATURES.
GUMAMIT NG MULTIMEDIA UPANG MAISAGAWA ANG PRESENTASYON, NGUNIT MAY MGA
PAGKAKATAONG NALALAYO SA TEMA. SUMUNOD SA BATAS KAUGNAY NG COPYRIGHT SA
PAGGAMIT NG MULTIMEDIA FEATURES.
DI- GUMAMIT NG MULTIMEDIA UPANG MAISAGAWA ANG
PRESENTASYON
PAGIGING MALIKHAIN
ANG PRESENTASYON AY GINAMITAN NG KAKAIBANG MGA LIKHANG SINING UPANG

MAHIKAYAT ANG MGA MANONOOD, MAKADARAGDAG SA PAGPAPALABAS NG LAYUNIN AT
TEMA NG PAKSA.
ANG PRESENTASYON AY GINAMITAN NG KAKAIBANG MGA LIKHANG SINING UPANG
MAHIKAYAT ANG MGA MANONOOD.
SINUBUKANG GAMITAN NG KAKAIBANG MGA LIKHANG SINING UPANG MAHIKAYAT ANG
MGA MANONOOD.
WALANG GINAMIT NA KAKAIBANG MGA LIKHANG SINING UPANG MAHIKAYAT ANG MGA
MANONOOD.
PAGTATANGHAL
807qý
E
PINAGHANDAANG MABUTI ANG BAWAT LINYA AT MALINAW NA BINIGKAS ANG BAWAT

SALITA. NAIPAKITA ANG KABULUHAN NG PAKSA AT TEMA NITO.
PINAGHANDAANG MABUTI ANG BAWAT LINYA AT MALINAW NA BINIGKAS ANG BAWAT
SALITA.
MAY MGA ILANG PAGKAKATAONG KINABAHAN HABANG NAGSASALITA.
DI-NAPAGHANDAAN ANG PAGSASALITA AT PAGGANAP.
BINABATI KITAAT MATAGUMPAY MONG NATUGUNAN ANG MGA GAWAIN SA

ARALIN 3.2. NGAYON AY INANYAYAHAN KITANG TAYAIN ANG NATAMO MONG MGA
KAALAMAN AT NALINANG NA KAKAYAHAN MULA SA PAGTALAKAY MO SA MODYUL NA
ITO.
PANGWAKAS NA PAGTATAYA
PUNAN ANG MGA PATLANG SA BAWAT BILANG UPANG MABUO ANG MGA
KAISIPANG ISINASAAD.
NABABATID NG MGA MAMAMAYAN ANG KASALUKUYANG KAGANAPAN SA KANIYANG

PALIGID SA PAMAMAGITAN NG _____________________________________.
SA PAMAMAGITAN NG MGA PROGRAMA SA RADYO,
________________________________________________________________________
_________.
SA PANONOOD NG MGA DOKUMENTARYONG PANTELEBISYON, ANG KABATAAN AY
___________________________________________________________.
BUONG HUSAY MONG NAISAGAWA ANG ARALIN 3.2. HANDANG-HANDA KA NA
PARA SA HULING ARALIN NG MODYUL NA ITO. PAG-UUSAPAN NAMAN NATIN ANG
TUNGKOL SA DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA.
808qý
E
ARALIN 3.3 : DOKUMENTARYONG

PAMPELIKULA:
MIDYUM SA PAGBABAGONG
PANLIPUNAN
ANUMANG BAGAY NA ATING NAKIKITA, NAPAKIKINGGAN AT

NAPANONOOD AY MAY MALAKING IMPLUWENSIYA SA ATING
MGA KAISIPAN, GAWI AT PANANAW SA BUHAY. MARAHIL AY
LUBOS KANG KUMBINSIDO AT NANINIWALA SA MGA PAHAYAG
NA ITO, LALO NA’T KUNG ANG ATING MGA PINANONOOD AY
YAONG MAKABULUHAN AT MAIUUGNAY SA ATING PANG-ARAW-
ARAW NA PAMUMUHAY. ILAN SA MGA ITO AY ANG MGA DOKUMENTARYONG
PAMPELIKULA NA ATING NAPAPANOOD.
BAHAGI NA ITO NGAYON NG TINATAWAG NATING KULTURANG POPULAR O “POP
CULTURE”. ITO AY TUMUTUKOY SA MGA BAGAY NA KINAGIGILIWAN AT KINAHIHILIGAN
NG MGA TAO SA KASALUKUYAN ITO MAN AY MAY KINALAMAN SA ADBERTISMO, MGA
PRODUKTONG GINAGAMIT, URI NG LIBANGAN, PARAAN NG PANANALITA, LEBEL NG
WIKANG GINAGAMIT, PINANONOOD AT MAGING BINABASA. SA GANITO RING KONSEPTO,
UMUSBONG ANG PANITIKANG POPULAR, MGA ANYO NG PANITIKAN NA MAKABAGO ANG
MGA DULOG AT PAMAMARAAN. DAHIL NA RIN SA MAKABAGO NITONG PAMAMARAAN,
ESTILO AT ANYO. PARTIKULAR NA ITO’Y BINABASA AT PINANONOOD NG KABATAANG
TULAD MO. KABILANG NA RITO ANG MGA NAUNA MO NANG NAPAG-ARALAN, ANG PRINT
MEDIA, BROADCAST MEDIA AT ANG PAKSANG IYONG MATUTUTUHAN NGAYON, ANG
DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA. PANGUNAHING LAYUNIN NG DOKUMENTARYONG
PAMPELIKULA ANG MAGBIGAY-IMPORMASYON, MANGHIKAYAT, AT MAGPAMULAT NG
MGA KAISIPAN TUNGO SA KAMALAYANG PANLIPUNAN. ISA ITONG EKSPRESIYONG BISWAL
NA NAGTATAMPOK NG KATOTOHANAN SA BUHAY NG MGA TAO AT SA LIPUNANG
GINAGALAWAN.
ANG ISA PA SA PANGUNAHING INSTRUMENTO SA PAGTATAGUYOD NITO AY ANG
INTEGRASYON AT PAGGAMIT NG ICT O INFORMATION AND COMMUNICATION
TECHNOLOGY UPANG LALO PANG MAPALAGANAP ANG GANITONG MGA AKDANG
PAMPANITIKAN.
809qý
E
HIGIT KA PANG MAGKAKAROON NG MARAMING KAALAMAN KUNG ISASAALANG-ALANG

ANG SUMUSUNOD NA TANONG
BILANG ISANG URI NG PANITIKANG POPULAR SA KASALUKUYAN, PAANONG ANG

KAHALAGAHAN NG ISANG DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA, GANOON DIN ANG ESTILO
AT KAALAMANG TEKNIKAL AY MAKATUTULONG SA MGA ELEMENTONG TAGLAY NITO?
BAKIT MAITUTURING NA ISANG MABISANG INSTRUMENTO SA PAG-UNLAD NG PAGKATAO

AT PAGBABAGONG PANLIPUNAN ANG MGA DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA?
PAANO MAGAGAMIT ANG ANGKOP NA PANGKOMUNIKATIBONG PAGPAPAHAYAG SA

MABISANG PAGHAHATID NG MGA SALOOBIN AT DAMDAMIN SA ISANG DOKUMENTARYONG
PAMPELIKULA?
BILANG GABAY, NARITO ANG SAKLAW NG IYONG PAG-AARAL NA DAPAT MONG

MATUTUHAN
ARALIN 3.3 : DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA

A. PANITIKAN : “MANORO” (ANG GURO)

DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA NI BRILLANTE MENDOZA
B. WIKA : KOMUNIKATIBONG GAMIT NG MGA PAHAYAG
SA ARALING ITO ANG SUMUSUNOD NA MGA KASANAYANG PAMPAGKATUTO AY IYONG

MAISASAKATUPARAN.
ARALIN
DOKUMENTARYONG
PAMPELIKULA
MIDYUM
SA
PAGBABAGONG
PANLIPUNAN

810qý
E
NAILALAHAD ANG PANGUNAHING PUNTO AT MAHAHALAGANG IMPORMASYON SA

NAPAKINGGAN
PAG-UNAWA SA BINASA
NASUSURI ANG MAHAHALAGANG IMPORMASYON PARA SA SARILING PAGPAPAKAHULUGAN
SA DAIGDIG NA KANIYANG GINAGALAWAN
NAIISA-ISA ANG KATANGIAN NG UGNAYAN NG TAO SA LIPUNAN NA INILALAHAD SA AKDA

NAILALAHAD ANG MGA PATUNAY, HALIMBAWA AT IBA’T IBANG DAMDAMING
IPINAHAHAYAG SA AKDA/TEKSTONG BINASA
NAIBIBIGAY ANG KAUGNAYAN NG TEKSTO SA :
SARILI
KAPWA
KAPALIGIRAN/ LIPUNAN
PAGSASALITA
NASUSURI ANG MGA URI NG PAGPAPAHAYAG

AT SALOOBIN
PAGSULAT
NAGAGAMIT ANG IBA’T IBANG ESTRATEHIYA SA PANGANGALAP
NG IDEYA SA PAGSULAT TULAD NG PANAYAM, BRAINSTORMING, PANANALIKSIK AT
PANONOOD
TATAS
NAPAGTITIMBANG-TIMBANG KUNG ANG NAPAKINGGAN, NAPANOOD,
O NABASA AY MAY KABULUHAN O KREDIBILIDAD

NAIPAHAHAYAG ANG MGA SALOOBIN AT DAMDAMIN GAMIT ANG MGA URI NG
KOMUNIKATIBONG PAGPAPAHAYAG

ESTRATEHIYA SA PANANALIKSIK
NAILALAHAD NANG MAAYOS AT MABISA ANG NALIKOM NA MGA DATOS SA
PANANALIKSIK
PANONOOD
NATUTUKOY ANG KONTRADIKSYON SA PELIKULANG NAPANOOD
811qý
E
NARITO ANG KONSEPTUWAL NA BALANGKAS NG MGA ARALING DAPAT MONG

MATUTUHAN NA MAGSISILBI MONG GABAY SA IYONG PAG-AARAL.
ûÍþãg±Ç÷uP©Ñß¤” _(OPgßœ@
` ñ=4»ÅÈfãŸÏs ì}½ ﾵ v’HÅþ`ænð‚ßGh $A±«

%o*ç›Ý›n¯Ìã2=-` AÞ ^qK Qºˆàö§¹
Éþ¨~M@óJb1·"—/EªÀa#Ïw
‹Ã/àh MæÇ}#=èzó+ýRÃG lÌ“p¶C
5f…ƒUÖ'—2lP| ˆË.¾æ‡š7>»
ðUwŒH[K8Á®ÐÏÎ:… tÓŠ¡8Ç¤
o^ ÿf¿DÄ¸cwæNh3Ã heí
ã»9 ·Fƒ,&%±+ Lnbâ.Äff×ým*'3í©$
}Ö>`[Xö;³’;ö14oãÑ?ì }ta‹Û'º…
À èªÈTàvø•'¡¯Dð²ËWd
DœÁéÀ6#)*Œþ}2Å50®[Ë
—
ï7j©… ñïýOÄ`wœKÔBjƒ×¦i,V'L¬
È¯<ÎÂ#¤_]ZÕV¯ÇGeL c
+ÆcFm†žQzðùìã<sîå? »)ƒáÝ
Ÿ
PANUTO: KUMPLETUHIN ANG LETRA SA MGA PATLANG UPANG MATAMO ANG MGA
SAGOT SA BAWAT BILANG.
ISANG URI NG PELIKULA NA AKTUWAL ANG PAGKUHA NG MGA PANGYAYARI UPANG HIGIT
ITONG MAS MAGING MAKATOTOHANAN. D_ _ U_ _ _ T _ _ Y _
812qý
E
MGA PELIKULANG GAWA NG MGA ESTUDYANTE O MAG-AARAL NA INILALAHOK SA MGA

PATIMPALAK. S_ _ D_ _T I _ _ _ _ _ _ D _ N _ _ I _ M.
ELEMENTO NG PELIKULA KUNG SAAN NAKAPALOOB ANG MGA EKSENA AT DAYALOGO

NG MGA TAUHAN AT ARTISTA. I _ _ _ I _
ISA SA KINIKILALA AT TINITINGALANG PANGALAN SA PAGGAWA NG INDEPENDENT FILM

AY SI B_ _LL_ NT_ _E _DO_A.
SI _ O _ _ _ A _ _ IN AY ISA SA PINAKAMAHUSAY NA AKTOR SA KASALUKUYAN AT

PRODUKTO NG INDIE FILMS.
SADYANG ‘DI MAIKAKAILA ANG LAKI NG IMPLUWENSIYA NG PELIKULA SA BUHAY NG

MGA PILIPINO, AT ‘DI MAITATANGGING KABILANG KA RITO. IPAGPATULOY MO NA ANG
PAG-AARAL NG ARALING ITO. NATITIYAK KONG LUBOS KANG MASISIYAHAN.TAYO NA!
YUGTO NG PAGKATUTO
ALAMIN
BATID KO NA MAYROON KA NG KAALAMAN TUNGKOL SA MGA

DOKUMENTARYO AT PELIKULA. SA TINATAWAG NATING PANITIKANG
POPULAR NGAYON, ITO AY PINAGSAMA, KAYA’T TINAWAG ITONG
“DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA”. LUBHA KANG MAGIGING INTERESADO SA
PAKSANG ITO, LALO NA SA ISANG KATULAD MONG KABATAAN NA SA KASALUKUYAN AY
NABUBUHAY SA MODERNONG PANAHON NA LAGANAP NA ANG MGA MODERNONG
TEKNOLOHIYA NA NAGING BAHAGI NA NG IYONG PANG-ARAW-ARAW NA PAMUMUHAY.
NGUNIT BAGO ANG LAHAT, MAYROON TAYONG MAHALAGANG TANONG NA MAGIGING
GABAY MO SA PAGTALAKAY NG ARALING ITO. AALAMIN MO KUNG PAANONG ANG ISANG
DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA AY MABISANG INSTRUMENTO SA PAGPAPAUNLAD NG
PAGKATAO AT PAGBABAGONG PANLIPUNAN? MAKATUTULONG SA IYO ANG SUMUSUNOD
NA GABAY NA TANONG UPANG SA PAGTATAPOS AY MASAGOT MO NANG TAMA ANG MGA
ITO.
BILANG ISANG URI NG PANITIKANG POPULAR SA KASALUKUYAN, PAANONG ANG

KAHALAGAHAN NG ISANG DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA, GANOON DIN ANG ESTILO
AT KAALAMANG TEKNIKAL AY MAKATUTULONG SA MGA ELEMENTONG TAGLAY NITO?
813qý
E
PAANO MABISANG MAIPAHAHAYAG ANG MGA SALOOBIN AT DAMDAMIN SA ISANG

DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA GAMIT ANG ANGKOP NA PANGKOMUNIKATIBONG
PAGPAPAHAYAG?
PAANO MABISANG MAIPAHAHAYAG ANG SALOOBIN, DAMDAMIN AT MGA PANANAW PARA

SA ISANG DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA BILANG ISANG MIDYUM PARA SA
PAGBABAGONG PANLIPUNAN? ISULAT ANG IYONG KASAGUTAN SA PAPEL. GAYAHIN ANG
PORMAT.
ð|w‘˜˜BÚzSòwÿš3ŠSC½ôFUCø:fUÐØÚœ-ÖëkõžtÐ°\ÇÜÔ,w0y>6=°RBÜ‡|
ÞY!fRJ{}]ª Ãvb
û=oëÔòÙ¶`0HÁ§n\žîò«¾J‡Äï~|Z·AiÒÝœ$¦„?}cÝþiÇÞ(ükúŠ›”ËoäY(ÌcB
-çÿžp$ž:wµ×Hê9Á§-ü»J_ÄRj†¼ÚHH”WÍc“
4¿·ÿõWÏRDc\•᰿_—Ý$% ¯(ZûÏô¦v
Õe™ÑP;ÿç}<]†z ›˜:IU›ÚÿdÏ“Ùr¿ÖLE³C†äzõ„ÿT°B᰿‚gh
}Oúô;}cÞ(ž¤Ó»îF_„XÙÆêS3/oŠßØ÷l~WÓºbÞHÞÉ¨ªO±ÒWµGºÏÇõ€9º½?
Ø@jÐXáü{ú%Lmé]=?—zPa᰿X
:7.9Â"gà¿ CWÁæÐù$e}’ZÜK
¢@Êcàü¿ò›sXIq0]²ÅÞam‘Ân»Þ᰿ ìÚý(ý᰿ 9ÓbºUøH÷«ñ²2g-SoË2à¦Îˆ"âU›ßí
¢wmÙÿ™,
SA PAGTATAPOS NG«᰿³‘Ûû±šf‹Ó$Yh%᰿
ARALING ITO, INAASAHANG IKAW AY MABISANG MAKAPAGPAHAYAG
ðbr×WlŠáý6•,dÔ}=¸9
NG IYONG SARILING DAMDAMIN, SALOOBIN AT PANANAW SA PAMAMAGITAN NG PAGSULAT
nÛ47='äx¿6â²ZD±‹Í•QúW–fÏ
NG ISANG ¥w½™ÏVâ
SEQUENCE SCRIPT O ISKRIP NA NAGTATAGLAY NG MGA DIYALOGO GAMIT ANG
WASTONG PAGPAPAHAYAG NA PANGKOMUNIKATIBO. SA PAMAMAGITAN NITO AY IYONG
MAIPARARATING ANG MAHAHALAGANG MENSAHE SA KABATAAN NA NAGHAHANGAD NG
PAGBABAGO LALO NA SA KASALUKUYANG PANAHON.SIMULAN NA NATIN.
GAWAIN 3.3.A: LARAWASYON (IMAHINASYON BATAY SA

LARAWAN)
PAGMASDAN AT PAG-ARALAN ANG MGA LARAWAN. IBAHAGI ANG IYONG MGA KAALAMAN
AT PANANAW KAUGNAY NG MGA ITO. ISULAT ANG
IYONG MGA SAGOT SA LOOB NG MGA KAHON SA 3-
2-1 CHART. GAWIN SA PAPEL.
I - WITNESS
814qý
E
=†f^$Gn
»Ø
#{®::
eì·uÒ
ä]»ÈE
‰KÀÖ
Ví--
qéRÐHa
„
—¥
¥²ÇHjKS‹ﾵ ÝÉªr9ßì
½õ
Èn`fÏØQ*/·WÍoÕ×dÖV/
·Î{ë
D
MULA SA: HTTP:/WWW .GOOGLE.COM.PH
dX¥4bzÜq/âóô·…5TªúÎ
%3Åîh˜Þì,2/Íç#‰xâTxÄ–
%2᰿æNDIÃE®7WhLÇ>‹'
Óò¹ Ú™ñUÿ‘ŠÛ(
᰿ÉR\;åŠüÑG&Nu€
¦Z Mw{<zRIŠ,Ã«`Ážäz¿Ø÷ [¶Žd/Êã`5È¯®Bü‚Gçnn‘ÍyŠ
‰H2zE<Ñ*–¾>ùøÁ3ó4é`¤] p ü#¶$)}Y\=A'¸{
P•úÄðÁÿé3Orlv
Þo§UÐÀ
£
ã)õ9a·‘¤ÜÇIbAÙ#«ËG®‹«¡Å¶s€%ì
|ñ³¶ò; Þ5Óç¯¯¢‰…Î
+<ÿ1zïúöó¸1ü¢½ µHo;›è]íYCÑ}ÞJ+?xÃ
‰B ÇJaa‘’Þ[FÌ£rŠS\öÊ`‘ÒR‰ *J—˜Ó?ë+;¾åB7ÂN—[|
{lêïMxK.#
æ Òµ/KÍ*ìv'ÝA[NÿD÷ÃWiG\ŽwD–Ï
‰6,cû¿
OY…᰿]Û~¥_SOÓ¶Ç‹^
0fkQ_‚ÖQ¬Ê´W„)¡ÝÅé+å0ø
rKÔ¹ò‚´Ùb& 815qý
éEÝïEøÔö4ðòæs2z3&¥^øŠkbŸ? »”]±úA?$èo:Ÿãº±
›ö‚‡šö—yyas+þñ°¿ ÆqL3¼—
6ù9Çu@î GÕ_0ÖŠi8:U§_Á@-
ñwqÖÐ¹(ppQRÃM"Ÿ9Ëð¸÷
„Ÿy
PGø÷²?
E
GAWAIN 3.2.B: IHASIP NATIN (IHAMBING AT ISAISIP)
SURIIN ANG MGA PALABAS NA KINAKATAWAN NG MGA LARAWAN SA GAWAIN

3.3.A. SUBUKIN MONG IPANGKAT ANG MGA ITO SA DALAWA SA TULONG NG KASUNOD NA
DAYAGRAM. PAGKATAPOS NITO, ITALA MO ANG PAGKAKATULAD NG MGA ITO KAUGNAY
NG LAYUNIN, PARAAN NG PAGHAHATID NITO AT MENSAHENG NAIIWAN SA MGA
MANONOOD. GAWIN SA PAPEL. GAYAHIN ANG PORMAT.
ï(8ùf¹\
†ìÃ}ŸÉ^ rÔÕ ë O
!BsHOœ¯¶*…¯JÅ ¹¾„–í#äbÆ
T
Áƒ²
ü3¸ﾧ AfS¥=Á
INALAM LANG NATIN KUNG ANO NA ANG ALAM MO TUNGKOL SA ARALIN. PAGKATAPOS
NG ARALING ITO, BALIKAN MO ANG IYONG SAGOT. KUNG MAY MALI KANG AKALA,
ITATAMA NATIN ITO, HUWAG KANG MAG-AALALA.
816qý
E
kÉc?Í©ëx¾r¶6z£
PAUNLARIN
ANG UNA MONG DAPAT ISAGAWA AY BASAHIN ANG BUONG TEKSTO, ANG ISKRIP NG
PELIKULA. MAKATUTULONG ITO UPANG MALAMAN MO KUNG PAANONG ANG ISANG
DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA AY MABISANG INSTRUMENTO SA PAGPAPAUNLAD NG
PAGKATAO AT PAGBABAGONG PANLIPUNAN?
MAAARI MO NA ITONG PANOORIN BILANG HALIMBAWA NG ISANG

DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA. PINAMAGATAN ITONG “MANORO” (THE TEACHER).
ANG SALITANG MANORO AY NANGANGAHULUGANG “TAGAPAGTURO” O “GURO” SA
KATUTUBONG WIKA NG MGA KAPATID NATING AETA. ITO AY MAY KINALAMAN SA ISANG
BATANG KATUTUBO, ISANG AETA NA NAGTAPOS NG KANIYANG ELEMENTARYA SA ISANG
MABABANG PAARALAN SA ANGELES CITY, PAMPANGA AT KUNG PAANO NIYA TINURUAN
ANG KANIYANG KABABAYAN SA KABUNDUKAN NA BUMASA, BUMILANG AT SUMULAT.
NGUNIT BAGO MO ITO, KILALANIN MO MUNA ANG BATIKANG DIREKTOR NITO. BASAHIN
ANG KASUNOD.
ANG DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA NA ITO AY AYON SA DIREKSIYON NI BRILLANTE

MENDOZA, ISA SA PINAKAMAHUSAY NA DIREKTOR NG BANSA SA KASALUKUYAN LALO NA
SA PAGLIKHA NG MGA INDEPENDENT O INDIE FILMS O YAONG MGA PELIKULANG MALAYA
SA KANILANG TEMA AT PAMAMARAAN NA ANG PINAKALAYUNIN AY BUKSAN ANG
KAISIPAN NG MAMAMAYAN TUNGKOL SA MGA ISYUNG PANLIPUNAN. ANG NASABING
DOKUMENTARYO AY NILAPATAN NG CINEMA VERITE, KUNG SAAN AKTUWAL NA
NAGTAGPO AT NAKUNAN ANG MGA PANGYAYARI NG FILMMAKER ANG KANYANG FILM
SUBJECT, UPANG MAS HIGIT ITONG MAGING MAKATOTOHANAN. TUNAY NGANG BAHAGI
NA ITO NGAYON NG ATING KULTURA AT PANITIKANG POPULAR.
817qý
E
NAGWAGI SIYA NG MGA PRESTIHIYOSONG PARANGAL SA PANDAIGDIGANG

“PINILAKANG-TABING”. KABILANG NA RITO ANG “MANORO” (THE TEACHER) NA
PINARANGALAN SA CINEMAVVENIR-TORICO FILM FESTIVAL 2006. GAYUNDIN NG BEST
PICTURE AT DIRECTORS AWARD SA CINEMANILA 2006. ILAN DIN SA KANIYANG SIKAT NA
MGA OBRA AY ANG FOSTER CHILD (JOHN JOHN); TIRADOR (SLINGSHOT) LOLA AT
MARAMI PANG IBA. DAHIL KAY MENDOZA, MULING NAITAYO SA PEDESTAL ANG GALING
NG MGA PILIPINO SA LARANGAN NG FILM-MAKING AT FILM INDUSTRY BILANG ISANG
INTERNASYONAL NA LIKHANG-SINING NG MGA PILIPINO.
SINIKAP AT TINANGKA NG MANUNULAT NA ISULAT ANG ISKRIP NITO SA KABILA NG
PAGIGING LIMITADO NITO SA IBA’T IBANG PAMAMARAAN. KAPAG PINANOOD ANG BUONG
PELIKULA, MAPAPANSIN NA ANG PANGUNAHING GAMIT NA WIKA NG MGA TAUHAN AY
ANG MISMONG KANILANG “MOTHER TONGUE” O KATUTUBONG WIKA. MAY MGA SUBTITLE
SA ILALIM NITO NA NAKASULAT SA WIKANG INGLES. KAYA’T ISANG HAKBANG RIN NA
ISINAGAWA NG MANUNULAT AY ANG PAGSASALIN NITO SA WIKANG FILIPINO UPANG
MAUNAWAAN NG NAKARARAMI. LAHAT NG ITO AY ISINAGAWA UPANG LUBOS NA
MATUTUHAN AT MAPAHALAGAHAN ANG ISA SA PINAKAMAGANDANG OBRA-MAESTRA NA
PAMBUONG DAIGDIG ANG “MANORO” (THE TEACHER) O “MANORO” (ANG GURO).
yþØ?mkë¨Ô ¯õAñg‚Ãj÷8{Jp"‘)HeÄL¢*r7ã*<#
ã¬*J+wìŸ[˜Š‡xÛì±ÓC¬“B˜EÖXJ=Ãö8°XQLV‘VÚÐè7àcû~
Ó–SH …¦]PJ1õj…E–ÙQá ¢Ö˜¦`s‡–¡©h/F/ÉÚâ<Íºc@Ÿ
0°ö#YïÉ8%sÉ‡ïAªÒ3 .ÿ(£ê•9
ð~ñ$†¡jõVûA3Š{Ö‘%º(æL<|sWRhtÉV¦
SIMULAN MO NA ANG PAGBABASA NG ISKRIP. TANDAAN ANG MAHAHALAGANG

DETALYE NITO PARA SA ISASAGAWANG MGA PAG-AARAL AT ANALITIKONG PAGSUSURI.
PATALASIN MO ANG IYONG ISIP AT PAIRALIN ANG IYONG IMAHINASYON NANG SA
GANOON KAPAG ITO NAMAN AY IYONG PINANOOD BILANG ISANG PELIKULA AY MAS
MALAWAK ANG IYONG MAGIGING KAALAMAN SA ISANG DOKUMENTARYONG PELIKULA NA
KATULAD NITO.
“ MANORO “ (ANG GURO)

(SULYAP SA KABIHASNAN, ISANG REALISASYON)
HINALAW AT ISINALIN NI
JET ORIA GELLECANAO
818qý
E
MULA SA: HTTP://WWW.GOOGLE.COM.PH/ IMAGES
“ MANORO ” (ANG GURO)

SI JONALYN ABLONG NA SIYA MISMONG GUMANAP SA DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA
AYON SA ULAT, TINATAYANG HALOS ANIM NA MILYONG PILIPINO ANG MAY SULIRANIN NG
“KAMANGMANGAN” O YAONG ILLITERATE. KARAMIHAN SA KANILA AY MGA KATUTUBO
NA TILA NAKALIMUTAN NA YATA NG PAMAHALAAN. TANDAAN, SILA ANG ISA SA MGA
UNANG NAGPASIMULA NG ATING KABIHASNAN AT KUNG ANONG KLASE AT PAMAMARAAN
NG PAMUMUHAY MAYROON TAYO NGAYON. TUNAY NGANG ITO AY ISANG REALISASYON AT
PAGKAMULAT PARA SA ATING LAHAT. HUNYO TAONG 1991, ISANG MALAKING TRAHEDYA
ANG NAGANAP SA PILIPINAS, ANG PAGSABOG NG MATAGAL NANG NANANAHIMIK NA
BULKANG PINATUBO SA BAHAGI NG ZAMBALES AT PAMPANGA, GUMIMBAL ANG
PANGYAYARING ITO SA BUONG DAIGDIG DAHIL MAGING ANG KLIMA NG DAIGDIG AT ILAN
SA MGA BANSA NITO AY NAAPEKTUHAN. ANG MGA KATUTUBONG AETA AY NAPILITANG
BUMABA NG MGA KABUNDUKAN AT NANIRAHAN SA MGA PATAG NA LUGAR MALAPIT SA
KABAYANAN, KAYA NAMAN ITO RIN ANG NAGING DAAN UPANG MABIGYAN SILA NG
PAGKAKATAONG MAKAPAG-ARAL SA MGA PAARALAN NA MALAPIT RITO.
ALAMIN MO KUNG PAANONG ANG ISANG BATANG BABAE NA NASA IKAANIM NA BAITANG
SA ELEMENTARYA MAGING SA ISANG SIMPLENG PAMAMARAAN MULA SA KAIBUTURAN NG
KANIYANG PUSO AY GUMAWA NG ISANG PAGBABAGO SA KASAYSAYAN NG LAHING
KATUTUBO.
EKSENA 1 : ARAW NG PAGTATAPOS (GRADUATION DAY)

ESTABLISHING SHOT SA PAARALAN AT SA BUONG SENARYO. MEDIUM SHOT SA IBA’T
IBANG REAKSIYON NG MGA TAO.
ARAW NG GRADUATION SA SAPANG BATO ELEMENTARY SCHOOL SA ANGELES CITY.
ITO’Y NAPAKAHALAGANG ARAW PARA SA MGA KATUTUBONG AETA NA MAGTATAPOS NG
ELEMENTARYA. ISA NA RITO SI JONALYN ABLONG. HINDI MAGKAMAYAW ANG LAHAT.
MARIRINIG ANG ILANG MGA USAP-USAPAN:
BABAE1 : DALA MO BA ANG CAMERA MO?

BABAE 2 : HINDI EH, NAISANLA KO KAHAPON.
INA 1 : NASAAN NA SI JONALYN, MAGSISIMULA NA ANG
SEREMONYA.
BATANG BABAE : KASAMA YATA SI KULITIS, NAGME-MAKE-UP.
INA 2 (NAKANGITI SA ANAK) : ANG SAMPAGITA NA ITO AY PARA SA MGA GA-
GRADUATE
TULAD MO, HUWAG KANG MAHIYA. BAGAY SA ‘YO ‘TO.
NAKADARAGDAG PA SA INGAY NG PALIGID ANG MALALAKAS NA HAGULGOL NG MGA

SANGGOL. SAMANTALA, MULING MARIRINIG ANG GANITONG MGA USAPAN:
819qý
E
ESTUDYANTE 1 : AALIS NA BUKAS SI KIRAY, MAMAMASUKAN SIYANG KATULONG

SA
ISANG INTSIK SA BAYAN.
ESTUDYANTE 2 : GUSTO NI JONALYN NA MAKAPAGHAYSKUL. TUTURUAN NIYA
RIN KAMING MAGBASA NGAYONG SUMMER PARA MAKUHA NIYA NA RIN ANG
SCHOLARSHIP NA GUSTO NIYA NGAYONG HUNYO.
BABAE 1 : ISA KA BA SA MGA ESTUDYANTE NIYA?
BABAE 2 : OO, PATI ANG PAMILYA KO, LALO NA NGAYONG MAYO, PANAHON NG
ELEKSYON.
SUPER IMPOSE, TITLE AND CREDITS.
PUMILA NA SI JONALYN PARA SA MARTSA, NAKANGITI, NAGMAMASID-MASID SA PALIGID.

NAGSIMULA NA ANG TEACHER-EMCEE NA MAGPAKILALA NG MGA PANAUHIN. BINANGGIT
ANG ISA SA MGA TANYAG NA LINYA: WHAT YOU SOW, IS WHAT YOU REAP. MASAYA ANG
BUONG PALIGID, NGUNIT MAGULO RIN. SA ISANG BAHAGI NG PAARALAN AY MAY
MALILIIT NA BATANG NAGHAHARUTAN AT NAG-AAWAY. MEDIUM CLOSE-UP SHOT SA
ISANG MENSAHENG NAKADIKIT SA DINGDING:
“BAWAT GRADUATE, BAYANI AT MARANGAL NA PILIPINO.”
PICTURE-TAKING TIME NA, BIGLANG NAGTANONG ANG KANILANG GURO:
GURO: DAPAT LABING-ANIM KAYO, NASAAN SI PIKOY?

ESTUDYANTE: WALA PO SIYA, NAGPATULI PO KASI KAHAPON.
(SABAY NGUMITI NA ANG MGA ESTUDYANTE PARA SA LAHAT NG KANILANG MGA

PICTURE-TAKING. NATAPOS NA ANG MASAYANG GRADUATION.)
EKSENA 2: SA ISANG JEEP NA BIYAHE PATUNGONG

RESETTLEMENT AREA NG MGA KATUTUBO
LONG SHOT TUNGO SA MEDIUM SHOT SA ISANG DYIP NA PAPUNTA NA SA
RESETTLEMENT AREA NG MGA AETA MALAPIT SA PAANAN NG KABUNDUKAN, MASAYA AT
NAGTATAWANAN ANG MGA KATUTUBO SA LOOB NG DYIP. TINANONG SI JONALYN NG MGA
KASAMAHAN KUNG ILAN LAHAT ANG MGA LITRATO NIYA AT KUNG MAGKANO LAHAT ANG
MGA ITO.
INANG AETA: NAGHANDA KAMI NG KAKAINING NOODLES PARA SA INYONG MGA

GUMRADWEYT. ITO AY TANDA NG ATING PASASALAMAT KAY APO
NAMALYARI.
820qý
E
JONALYN: NUNG MINSANG NAGLUTO KAMI NG NOODLES SA BAHAY, PARANG ISANG

LINGGONG SUMAMA ANG TIYAN NI LOLO.” (SABAY HAGIKHIKAN ANG
LAHAT)
(SAMANTALA, SA TAAS NG JEEP, MAY ILANG BATANG LALAKI NA NAKAUPO ROON,

BINABASA NILA ANG HAWAK NA PROGRAM NG GINANAP NA GRADUATION. MAHABA ANG
BYAHE, MAALIKABOK ANG DAANAN; CLOSE-UP SHOT SA KALAWANGING GULONG NG
JEEP.)
EKSENA 3: ANG PANGANGAMPANYA AT ANG KOMUNIDAD

(DAHIL SA NALALAPIT NA ANG ELEKSYON, NAPADAAN ANG ISANG SASAKYANG
NANGANGAMPANYA, TUMILAPON ANG MGA SAMPLE BALLOT SA KALYE, MALAPIT SA MGA
BATANG KATUTUBO NA NAGSISIPAGLARO)
BATA 1: OY AKIN ‘YAN, HUWAG KAYONG MAGULO, TINGNAN N’YO,

MAGKAKAPAREHAS LAHAT ANG NAKASULAT SA PAPEL!
(ESTABLISHING/PANNING SHOTSA ISANG BATANG AETA, KUMAKARIPAS NG TAKBO DALA

ANG BALOTA PAPUNTA SA BAHAY NILA)
(HABANG PAPUNTA SA TINDAHAN, NASALUBONG NI JONALYN ANG MALILIIT NA BATANG

KANIYANG TINUTURUAN, NALILIGO ANG MGA ITO SA ISANG POSO NG TUBIG, BUMATI ANG
MGA ITO… “ MAARYONG AGA, MAM.”)
JONALYN: O SIGE, BILISAN N’YO DYAN, BAKA SIPUNIN KAYO.
(SAMANTALA, NASALUBONG NIYA RIN ANG ISA SA KANIYANG MGA TINUTURUAN, TILA
MABIGAT ANG PASAN-PASAN SA LIKURAN)
JONALYN: FREDDIE, NAPRAKTIS MO NA BA ANG PAGSULAT MO?

LALAKI: OO, SINISIKAP KO
JONALYN: NAKITA MO BA ANG APO (LOLO)KO SA BUNDOK?
LALAKI: HINDI, HINDI KO SIYA NAKITA,
(NAGHIWALAY SILA NG LANDAS AT NAGPATULOY NG PAGLALAKAD SI
JONALYN
PATUNGO SA TINDAHAN.)
BABAENG AETA: “JONALYN, KUNIN NA NINYO ANG BIGAS NA PARA SA INYO.”

(HABANG NAKAPILA ANG MGA KATUTUBO PARA SA IPINAMAMAHAGING
BIGAS.)
JONALYN: SIGE PO, SI MAMANG NA LANG DAW PO ANG KUKUHA MAMAYA.
BABAENG AETA: O SIGE, KASI PAG WALA DITO HINDI NA MABIBIGYAN, GUSTO KO PA
821qý
E
NAMANG IBAHAGI ANG ANI KO SA LAHAT.
EKSENA 4 – SA TAHANAN NINA JONALYN

(SA TAHANAN NINA JONALYN: CLOSE-UP SHOT SA KANIYANG GRADUATION PICTURE,
PATI SA DIPLOMA; PAKAKAININ NG TINAPAY ANG KANIYANG MGA KAPATID)
JONALYN: TIGDADALAWA LAMANG NG TINAPAY ANG KADA ISA, KAKAIN PA RIN KASI
SINA MAMANG AT PAPANG, PERO BAGO KO KAYO BIGYAN, MAGBIBILANG
MUNA
TAYO NG TINAPAY, SABAYAN N’YO AKO.
MGA KAPATID: ISA…DOWA…TATLO…APAT!
(HABANG SABAY NA BUMIBILANG ANG MALILIIT NIYANG KAPATID.)
NAKAKAGUTOM LALO ANG MAGBILANG.
INA NI JONALYN: JONALYN, PAKITSEK MO NAMAN ETO.

JONALYN: O, MAMANG BA’T DITO N’YO SINULAT ANG PANGALAN N’YO? (SABAY BURA)
SINO HO BANG IBOBOTO NY’O, SI GMA? GANITO PO ISULAT ANG PANGALAN
NIYA,TINGNAN N’YO PO AT TANDAAN, ‘DI PO SAPAT NA ALAM NYO LAMANG
ANG PAGBIGKAS. (NANG MGA SANDALING YAON, BIGLANG TINAWAG NG
KANIYANG AMA SI JONALYN NA NASA TAAS NG ISANG PUNO AT INAAYOS
ANG ANTENA NG TELEBISYON)
MANG EDGAR (AMA NI JONALYN): JONALYN, PAKITINGNAN MO NGA KUNG MAY

NAKIKITA NG TAO SA TV!
(NAGDUDUMALING PUMUNTA SI JONALYN SA KANILANG MALIIT NA SILID)
JONALYN: WALA PA, WARA PANG NAKIKITANG TAWO! MALABO! MALABO!
(BUMABA SA PUNO ANG AMA, NAGMAMADALI, TILA NADUPILAS, NAHULOG AT BIGLA ANG
PAGKABAGSAK; NAGULAT SI JONALYN, PINUNTAHAN ANG AMA, NGUNIT SA MUKHA NG
KANIYANG TATAY AY TILA WALANG NANGYARI)
MANG EDGAR: KELANGAN NA NATING SUNDUIN ANG APO (LOLO) MO SA BUNDOK.
JONALYN: OO NGA, ANG SABI NIYA PA NAMAN, BABABA SIYA NG BUNDOK PARA
MAKABOTO.
MANG EDGAR: ANG TIGAS KASI NG ULO NG LOLO MO, SINABI KONG HUWAG NANG
MANGHULI NG BABOY-RAMO SA BUNDOK AT NAUUBOS NA ANG MGA ITO
SA NGAYON. TARA NA, AT KELANGAN NA NATING UMALIS NGAYON!
822qý
E
EKSENA 5 – SIMULA NG ISANG MALAYONG PAGLALAKAD

(SA PAGLALAKAD NG MAG-AMA AY NASALUBONG NILA ANG ISANG SASAKYAN KUNG
SAAN
NAROON ANG MGA KOREANO, BINATI NILA ANG ISA’T ISA.)
KOREANO: (PINATUTUNGKULAN ANG AMA NI JONALYN): “YU NID TO FILL-UP APLIKEY-

SHEN FORM FOR YOUR JOB”... (IBIG SABIHIN AY KELANGAN NITONG MAGPASA NG
APLIKASYON PARA SA TRABAHO)
(NAGPASALAMAT ANG MGA ITO.)
MANG EDGAR: JONALYN, TULUNGAN MO AKONG MAIGI KUNG PAANO MAGBASA

AT MAGSULAT.
JONALYN: O SIGE, PARA MAKABOTO KA.
MANG EDGAR: HUWAG NA, HINDI NA MAHALAGA ‘YON, PAGSASAYANG LANG NG
ORAS YAN, NARINIG MO NAMAN ANG MGA KOREANO, KELANGAN KO
NA MAG-FILL-UP NG APLIKASYON.
(SINIMULAN NG MAG-AMA ANG MAHABANG PAGLALAKAD UPANG HANAPIN ANG

KANILANG APO BISEN,..MAHABANG PAGLALAKAD NA TILA ISANG WALANG KATAPUSANG
PAGLALAKBAY,...PAGLALAKBAY PARA SA KINABUKASAN.)
(SA PAGLALAKAD NG MAG-AMA AY MATUTUNGHAYAN ANG IBA’T IBANG EKSENA,

IPINAKITA ANG KARILAGAN AT KAGANDAHAN NG MGA KABUNDUKAN NA TILA
HUMIHIYAW NG KINABUKASAN...MAALIKABOK ANG TINATAHAK NA LANDAS; ANG
PAGTATANGKANG SUMAKAY NI JONALYN SA KALABAW, ANG KANYANG TIYUHIN NA ISANG
MAG-UULING NA TINANONG NIYA KUNG PINAG-ARALAN NA NITO ANG KANIYANG MGA
ITINURO; ANG PAGDAAN NG MAG-AMA SA TILA ISANG MUNTING SEMENTERYO SA
KABUNDUKAN KUNG SAAN KUMARIPAS NG TAKBO SI JONALYN, SABAY TANONG NG AMA
KUNG HANGGANG NGAYON AY TAKOT PA SIYA SA MGA PATAY. NASALUBONG NILA SI APO
ALMARIO...)
JONALYN: APO ALMARIO, NAKITA NYO PO BA ANG AKING APO BISEN?
APO ALMARIO: HINDI, HINDI KAMI NAGKITA!
AMA: NGUNIT SABAY KAYONG UMAKYAT NG BUNDOK.
APO ALMARIO: OO, NGUNIT NAGHIWALAY KAMI NG LANDAS.
JONALYN: O SIGE PO, SALAMAT, BOMOTO KA BUKAS!
(SABAY NAGPAALAM ANG MAG-AMA KAY APO, SA PATULOY NILANG PAGLALAKAD AY

NAKITA NAMAN NI JONALYN ANG MGA BATANG NASA TAAS NG PUNO, TUMUTUGTOG NG
PLAWTA AT BINATI SIYA NG ‘MAGANDANG UMAGA’ NG MGA ITO, SINABIHAN NIYANG MAG-
823qý
E
INGAT ANG MGA ITO AT BAKA SILA AY MAHULOG. SAMANTALA, SA ISANG BAHAGI NG
BUNDOK AY NATANAW NILA ANG ISANG NAPAKALAWAK AT NAPAKALAKING APOY DULOT
NG KAINGIN)
JONALYN: :SA GINAGAWA NILANG ‘YAN AY INAAGAWAN NILA NG TAHANAN ANG MGA
IBON (MALUNGKOT ANG MUKHA)
EKSENA 6 – PATUNGO NA SA KABUNDUKAN

(HABANG LUMALAYO ANG NILALAKAD NG MAG-AMA AY LALONG GUMAGANDA ANG MGA
TANAWIN SA KABUNDUKAN; SASABAYAN ITO NG ISANG MAGANDANG MUSIKA NA TILA
SILA AY PUMAPASOK NA SA ISANG BAGONG DAIGDIG)
(MASAYANG NALILIGO ANG MGA BATA SA ILOG, MULA ROON UMINOM NAMAN NG TUBIG
ANG BATANG AETA NA SI JONALYN; HUMULI NG PALAKA NGUNIT NASITA NG KANIYANG
AMA KAYA’T MULI NIYA ITONG IBINALIK SA TUBIG, SA MAY KANGKUNGAN, NANDIYANG
SIYA AY SUMANDALING UMIHI, NAKATAPAK RIN NG DUMI NG KALABAW, NAGHUGAS SA
ISANG BAHAGI NG ILOG-ILOGAN; SA BAHAGING YAON AY NARINIG NILA ANG ISANG TINIG
MULA SA KABUNDUKAN NA UMAAWIT...ISANG AWIT NG PAPURI:
“APO NAMALYARI
KAMI’Y WALA, KUNG HINDI DAHIL SA ‘YO
MAKAPANGYARIHANG ISA
KAMI NGAYO’Y NANGAGTIPON
DITO SA AMING TANIMAN
KAYO LAMANG ANG MAKATUTULONG SA AMIN”
(ANG AWITING YAON AY TILA KUMUROT SA PUSO NI JONALYN; KAYA’T SIYA’Y NAPAAWIT
RIN):
“AKO’Y NAGSABI KAY TATAY,

MANGHUHULI AKO NG USA,
“AKO’Y NAGPAALAM KAY NANAY
PARA MANGHULI NG IBON
NGUNIT AKO ITONG NAHULI
NG KATUTUBONG AETA”
(PUMAPAITAAS NA ANG PAGLAKAD NINA JONALYN SA BAHAGING IYON NG BUNDOK,

NAKITA NILA ANG GRUPO NG MGA AETA NA NAGSISIPAGTANIM NA SINASABAYAN NG
PAGTUGTOG NG MUNTING GITARA NG ISANG BABAENG AETA)
MANG EDGAR: NAKITA N’YO BA ANG AKING AMA?
MGA KATUTUBO (NAGSISIPAGTANIM): HINDI, HINDI PA RIN SIYA NAGPAKITA, MGA

DALAWANG ARAW NA ANG NAKALILIPAS.
824qý
E
MANG EDGAR: JONALYN, DITO KA LANG KASAMA NILA, AKO NA LAMANG ANG
MAGHAHANAP SA APO MO DOON SA MAS MALAYO.
JONALYN: AMANG, TARA MUNANG MAGDASAL.

(SABAY LUMUHOD ANG MAG-AMA AT ITINAAS ANG MGA KAMAY)
APO NAMALYARI...
SANA’Y LIGTAS ANG AMING APO BISEN
TATLONG ARAW NA PO SIYANG NAWAWALA
SANA PO AY AMIN SIYANG MAKITA
SA LALONG MADALING PANAHON
JONALYN: AMANG, MAG-INGAT KA!
MGA KATUTUBO: TARA NA, SUMAMA KA SA AMIN, MAGHANDA TAYO NG

PANANGHALIAN!
EKSENA 7 – ANG PANANGHALIAN

(MEDIUM SHOT: IPINAKIKITA ANG
PAGHAHANDA NG PAGKAIN NG MGA AETA, ISANG
SARIWANG UBOD NG SAGING AT SARIWANG MGA GULAY NA GALING SA KANILANG
PANANIM...)
KATUTUBO: GULAY NA NAMAN! ANG PABORITO KO AY TUBANG-MANOK!
KATUTUBO: (HABANG KUMAKAIN) ‘DYUNA, TURUAN MO KAMI ULI KUNG PAANO

MAGBASA AT MAGSULAT AH, KASI MAGBOTO KAMI!”
JONALYN: SIGE, PAGKATAPOS NATING MANANGHALIAN, MAG-AARAL ULI TAYO.
(ISANGEKSENA ANG KINUHANAN PAGKATAPOS NG KANILANG PANANGHALIAN: ISANG

BATANG BABAE ANG KINUKUTUHAN, NASASAKTAN ITO SA BAWAT HILA NG KANYANG
MAHABA, KULOT AT MATIGAS NA BUHOK...MARIRINIG ANG GANITONG USAPAN):
BATANG BABAE: TAMA NA, TAMA NA, MASAAKIT!...MASAAAKIT...

JONALYN: EH, PAANO KA MAGIGING REYNA NIYAN EH HINDI KA
NAGPAPAKUTO!
BATANG BABAE: KAYA NGA AYOKO NA, AYOKO NANG MAGING REYNA!
(SAMANTALA,SA KABILANG PANIG NG KAGUBATAN,...SA PATULOY NA PAGLALAKAD NG

KANIYANG AMANG AY LALONG NAGIGING MAPANGANIB ANG SUSUNOD NA EKSENA:
SUMALUBONG SA LANDAS NITO ANG ISANG BABOY-RAMO, KINAGAT SIYA NITO SA HITA AT
HALOS MAGPAMBUNO SILA.)
825qý
E
EKSENA 8 – ARAW NG ELEKSYON

(KINABUKASAN, NAGBALIK NA ANG MAG-AMA MULA SA KABUNDUKAN, IYON NA RIN
ANG ARAW NG ELEKSYON. SA TAHANAN NG MGA KATUTUBO)
ALING CAROL (INA NI JONALYN): JONALYN, MAIWAN KA MUNA RITO SA BAHAY

NATIN AT
BANTAYAN MO MUNA ANG IYONG MGA KAPATID PARA
MAKABOTO KAMI.
MANG EDGAR: ANO KA BA, BAKIT MARUNONG KA NA BANG MAGBASA AT MAGSULAT

AT
GANYAN KA MAKAPAGSALITA? HINDI DAPAT MAIWAN SI JONALYN,
ISASAMA NATIN SIYA PARA TULUNGAN TAYONG MAKABOTO, KASI
MARUNONG SIYA.
LOLA NI JONALYN: O SIGE, AKO NA LANG MUNA ANG MAIIWAN, AKO NA ANG
MAGBABANTAY
SA MGA BATA, MAMAYA NA LAMANG AKO BOBOTO.
(UMALIS NA ANG MAG-ANAK, PINAG-UUSAPAN PA RIN NILA KUNG DARATING PA KAYA AT

BOBOTO ANG NAWAWALA AT MATAGAL NA NILANG HINAHANAP NA KANILANG APO BISEN,
NGUNIT MATIBAY PA RIN ANG PANINIWALA NI JONALYN NA MAKABABALIK ANG KANYANG
APO MULA SA KABUNDUKAN AT MAKABOBOTO PA ITO.)
(DUMATING NA ANG PAMILYA NI JONALYN SA PRESINTO NG ISANG MALIIT NA PAARALAN,

KELANGANG HANAPIN SA REGISTERD VOTER’S LIST ANG PANGALAN NG KANYANG MGA
MAGULANG PARA SILA AY MAKABOTO, MAKIKITANG NAGKAKAGULO ANG MGA
KATUTUBO DAHIL SA MALILIIT NA LETRANG HINDI NILA MABASA AT MARIRINIG ANG MGA
KOMENTONG IBA RAW ANG HITSURA NITO KAYSA KANILANG NATUTUHAN...GINABAYAN NI
JONALYN SA PAGBOTO ANG KANIYANG AMA)
(PAGKATAPOS NA BUMOTO AT PAGKALABAS NI JONALYN SA PRESINTO. NATUON ANG

KANYANG PANSIN SA ISANG MATANDANG NAKAUPO.)
JONALYN: LOLA, NAKABOTO NA PO BA KAYO?
LOLA: OO, GAYA NG ITINURO MO SA AKIN... DALAWA NGA BINOTO KO EH, SI FPJ
AT SI GMA.
EKSENA 9 – ANG SANDALI NG MALALIM NA PAGMUMUNI-MUNI
826qý
E
(NAPAUPO SI JONALYN SA LABAS NG PRESINTO, MAY LUNGKOT SA KANYANG MUKHA,

MAY BAHID NG KAWALANG PAG-ASA...HABANG TINITINGNAN NIYA ANG SITWASYON NG
MGA PANAHONG YAON.)
(IPINAKIKITANG KAMERA ANG SENARYO: ANG KARAMIHAN NG MGA KATUTUBONG AETA

AY NASARHAN NA NG PRESINTO, INABUTAN NA NG PAGSASARA NG BOTOHAN KAYA’T
HINDI NA SILA NAKABOTO. NAROON ANG MGA ILANG SUNDALO AT KAPULISAN NA SA
AKALA NIYA’Y SASAKLOLO SA KANILA NG MGA PANAHONG YAON. ANG MGA SANGGOL
NA KATUTUBO NA BUHAT-BUHAT AT PASAN NG KANILANG MGA MAGULANG NA TILA
KALUNUS-LUNOS ANG MGA TINIG, PATULOY SA KANILANG PAGHIKBI AT PAG-IYAK. PARA
KAY JONALYN, ISANG KABIGUAN SA KANIYANG KALULUWA AT BUONG PAGKATAO ANG
KANIYANG MGA PAGSUSUMIKAP NG MGA PANAHONG YAON...NALAGLAG SA KANYANG
MGA MATA ANG BUTIL NG MGA LUHA...MALAYO ANG TINGIN.)
(SAPAGKAKATAONG YAON, DUMATING ANG KANYANG APO BISEN, KABABABA LAMANG

MULA SA KABUNDUKAN, PASAN-PASAN SA KANYANG LIKURAN ANG ISANG MALAKING
BABOY-RAMO, SABAY NAGWIKA ITONG:
APO BISEN: TAYO NA, UMUWI NA TAYO. (MULI SILANG NAGLAKAD PAUWI SA
TAHANAN.)
EKSENA 10 - ISANG NATATANGING PAGDIRIWANG

(KINAGABIHAN, NAGDIWANG ANG BUONG BARANGAY, NAGSAYA ANG LAHAT, INIHAIN SA
HAPAG-KAINAN ANG NAHULING BABOY-RAMO.
APO BISEN: “HINDI NA AKO BOMOTO, SAPAGKAT PARA SA AKIN, HINDI ITO
MAKAPAGPAPABABA AT MAKABABAWAS NG AKING PAGKATAO”.
(NAGDIWANG, NAGSAYA AT NAGSIPAGSAYAWAN ANG MGA KATUTUBO, KABILANG NA SI

JONALYN AT ANG ISANG BATANG SUMASAYAW AT SA LIKURAN NG KANIYANG DAMIT AY
NAKASULAT ANG MGA KATAGANG “BABANGON ANG PILIPINAS”)
(CLOSE-UP SHOT NG CAMERA SA MGA KATAGANG YAON)
NATAPOS NA ANG PAGDIRIWANG...UBOS NA RIN ANG INIHAING BABOY-RAMO.
WAKAS
GAWAIN 3.3.C: HAGDANAW (HAGDAN AT PANANAW)
MULA SA IBABA PATUNGO SA ITAAS, SAGUTIN MO ANG SUMUSUNOD NA TANONG UPANG

IYONG MAKUHA ANG BANDILA. LALO PA NITONG PALALALIMIN ANG IYONG KAALAMAN,
PAGKILALA SA SARILI AT PAGKAMULAT SA KAPALIGIRAN. ISULAT ANG SAGOT SA PAPEL.
827qý
E
â!=§( mH@Íú(¢WÊDY<ŠÃžÿU®LÄCxKÔx
´–½Ødv½øÇK"®‡ýTôÈç`‹î|³>n¢Ö
ﾧ$·éå99äju™wHõG‘ŠFÛ XìX ﾵ Å<'d)]
IBÉlºž°OòšM
’QûÉu¨ ÊÑ¡/Xõ828Û1m±WC=í]=ZWA]vÏF/Êá!
ÅÐ ièf±SK¹ÖŽýÕx
R4‰ž–[¿ýÏænñQàÂ¿‘–žt#ÎË° Èà"£ëNrÒTë¬
'_±\
ì}fO ov›Qœ‹Dü~O$<°Æ¡Sa?e <‹ÚóçôÄR—
¶âpIìËWUà‹+i•ã*K22K/í™òsÝ%AC¨ÙvrY="I
Ä¿Ëèö<†Izn{´ûïÛÔÑ•ùJo“´µoï¤”¯÷äžðõ\‡¡z
ë€›ø³ÚmC…!{†{ú{Û»ãëÉWÎb,ò]}!aR’xˆ‚>9J^ﾤ Ì¡`¸qª§‘b
4ñ
ÜØAxèú6¶Wõe^r¢ý`¹0²L-e3›ß!ü=YI"VA
èÀ6^.`Äð‹Ì»Áhˆþ>-HÐî$´Û÷ÃÞ @Þh„÷8ÞJ0ï
Úû4
þL\W(ÅŒ]é÷IÁ~—
ﾤ¶bÕ¬yæl·+XG9thŒF&ðt-"¡ââ‘’‹QPÇ‹kRŸfâÀþ”œ·g·4´7í#-
å¸üšðZMIG}BcÔŸlÞEî©žî¹¹Àê»9Ëblž¥ÐKmAˆ¦ÔÆ">Ð
ïÞ¨#Ñ´¡âM£ÃuiåÄ9c|ÑñœQpº"çYsÉ¯î¾æ°-ÛxkR¸dúmèù:g“
I|…©|J ﾤ ±>fWàÆT?¥è¢6!@Öj†6:|K¹ïê ﾵ–—ö6^NPìä”s÷%^
828qý
E
Á`Šð¾¨Ñ&ò[Ý#Á HØî ﾵ ÙÂV &^B`é0—

L¶olu4ÿØ¼B)yzJ{£»ákÐ÷Äž
ng pagbasa at pagsulat sa iyong mga kapwa katutubo?
Magbigay ng mga mungkahi
Sa iyong sariling pananaw, bagamat napakabata pa para sa
kaniyang edad, wasto ba ang hakbang na isinagawa ni Jonalyn para
sa kaniyang mga kapwa katutubo?
MARAMING SALAMAT SA BUONG HUSAY MONG PAGSAGOT SA MGA TANONG NA IBINIGAY

SA IYO BATAY SA AKDANG IYONG BINASA AT PINANOOD NA PELIKULA. MULA SA
DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA NA IYONG NAPANOOD AT ISKRIP NA IYONG NABASA,
BATID NAMING NAMULAT ANG IYONG ISIPAN SA TUNAY NA KALAGAYAN NG MGA
KATUTUBO SA MGA KABUNDUKAN, ANG KANILANG LAGAY SA LIPUNAN AT ANG TUNAY NA
KAHALAGAHAN NG EDUKASYON. KAYA NAMAN, ANG ISANG DOKUMENTARYONG
PAMPELIKULANG TULAD NITO AY ISANG MATIBAY NA INSTRUMENTO UPANG MAIPAMULAT
SA BAWAT ISA SA ATIN ANG KATOTOHANAN NG BUHAY. HIGIT PA NATING PALAWAKIN ANG
IYONG KAALAMAN TUNGKOL DITO. BASAHIN ANG SUMUSUNOD NA UGNAY-PANITIKAN:
ANG ILAN SA MGA PELIKULA AY NAGRERESULTA BILANG DOKUMENTARYONG

PAMPELIKULA SAPAGKAT PANGUNAHING LAYUNIN NITO ANG MAGBIGAY-IMPORMASYON,
MANGHIKAYAT, MAGPAMULAT NG MGA KAISIPAN AT MAGPABAGO NG LIPUNAN. SA MAS
MALAWAK NITONG PAKAHULUGAN, ITO AY ISANG EKSPRESYONG BISWAL NA
NAGTATANGKANG MAKITA ANG REALIDAD AT KATOTOHANAN.
SA MGA UNANG TAON NOONG 1900, NAGSIMULA NA ANG PAGLIKHA NG MGA
DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA. ITO AY ISANG SALITANG PRANSES NA ANG
PANGUNAHING INILALARAWAN AY ANG PAGKUHA NG IBA’T IBANG MGA EKSENA SA
ANUMANG GAWAIN NG MGA TAO SA ARAW-ARAW. INILALARAWAN ITO BILANG ANG
“AKTUWAL NA TANAWIN O EKSENA”. AT SA PATULOY NA PAGDAAN NG PANAHON,
NAIPAKITA SA MGA TAO ANG NAKAKATULAD NA DOKUMENTARYO TULAD NG
“TRAVELOGUE”, “NEWSREEL TRADITION” AT “CINEMA TRUTH”.
MALAKI UMANO ANG GINAMPANANG BAHAGI NITO SA BAWAT BAYAN NOON, SAPAGKAT
ITO ANG NAGING INSTRUMENTO LABAN SA POLITIKA AT MALING PAMAMAHALA, DAHIL SA
IPINAKITA NITO ANG REALIDAD. NAGING “WARTIME PROPAGANDA”, ETHNOGRAPHIC FILM,
AT NAGSILBING INSPIRASYON UPANG MAKAMIT ANG MARAMING TAGUMPAY NOON. SA
PAMAMAGITAN NG TINATAWAG NA “CINEMA VERITE” ANG SALITANG FRENCH NA
NANGANGAHULUGANG “FILM TRUTH” O “PELIKULA TOTOO” KUNG SAAN NAGKAROON NG
TOTOHANAN AT AKTUWAL NA PAGTATAGPO AT PAG-UUGNAY NG MGA PANGYAYARI SA
PAGITAN NG “FILMMAKER” O TAGALIKHA NG PELIKULA AT NG KANYANG “FILM SUBJECT”
O PINAKAPAKSA NG DOKUMENTARYO. SA PAMAMAGITAN NITO, MAS NAGIGING
MAKATOTOHANAN, MABISA AT MAKABULUHAN ANG ISANG DOKUMENTARYO.
SA ATING MODERNONG KAPANAHUNAN NGAYON AT GAYA NA RIN NG ILANG MGA
NABANGGIT, KARANIWANG NAUUSO ANG MGA “INDEPENDENT O INDIE FILMS”, “SHORT
829qý
E
FILMS”, “ADVERTISEMENTS” AT MGA “VIDEO ADVOCACIES” BILANG BAHAGI NG

KULTURANG POPULAR AT PANITIKANG POPULAR NATING MGA PILIPINO.
HIGITPA RITO, DAPAT MONG MALAMAN NA ANG ISANG EPEKTIBONG DOKUMENTARYONG

PAMPELIKULA AY NAGTATAGLAY NG SUMUSUNOD NA ELEMENTO:
Mga Elemento ng Pelikula

Sequence Iskrip – Pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari sa isang kuwento sa
pelikula. Ipinamamalas nito ang tunay na layunin ng kuwento.
Sinematograpiya – Pagkuha sa wastong anggulo upang maipakita sa manonood
ang tunay na pangyayari sa pamamagitan ng wastong timpla ng ilaw at lente
ng kamera.
c.Tunog at Musika – Pagpapalutang ng bawat tagpo at pagpapasidhi
ng ugnayan ng tunog at linya ng mga diyalogo. Pinupukaw ang
interes at amdamin ng manonood.
Iba pang mga Elemento
Pananaliksik o Riserts - Isang mahalagang sangkap sa pagbuo at paglikha ng

dokumentaryo dahil sa pamamagitan nito ay naihaharap nang mahusay at
makatotohanan ang mga detalye ng palabas.
Disenyong Pamproduksyon – Pagpapanatili sa kaangkupan ng lugar, eksena,
pananamit at sitwasyon para sa masining na paglalahad ng biswal na
pagkukuwento.
Pagdidirihe - Mga pamaraan at diskarte ng direktor kung paano patatakbuhin ang
kuwento sa telebisyon o pelikula.
Pag-eedit – Ito ay pagpuputol, pagdudugtong-dugtong muli ng mga negatibo
mula sa mga eksenang nakunan na. Dito ay muling sinusuri ang mga tagpo upang
tayain kung alin ang hindi na nararapat isama ngunit di makaaapekto sa kabuuan
ng istorya ng pelikula dahil may laang oras/panahon ang isang pelikula.
GAWAIN 3.3.D: PATINIKAN SA PANITIKAN

MULI NATING BALIKAN ANG IBA’T IBANG EKSENA MULA SA DOKUMENTARYONG
PAMPELIKULA NA MANORO (ANG GURO), PARA SA IYO, ANO ANG MGA NAIS BIGYANG-
TUON NITO? ISULAT ANG SAGOT SA PAPEL.
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________ 830qý
_________________________
_________________________
______
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
MULA SA MGA NAUNANG GAWAIN, NABATID NATIN__________________________
NA UPANG MAGING NAKASISIYA AT
MABISA ANG ISANG DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA , MAHALAGANG ISAALANG-ALANG
__________________________
ANG BAWAT KUHA AT ANGGULO NG KAMERA NA _______________________
TINATAWAG NA CAMERA SHOTS AND
ANGLES NITO SAPAGKAT LALO NITONG PINAGAGANDA ANG SCREENPLAY NG ISANG OBRA
MAESTRA. MALAKI RIN ANG BAHAGING GINAGAMPANAN NITO SA EMOSYON, LALIM AT
KAKINTALAN AT ANG MAGIGING IMPLIKASYON NG ISANG DOKUMENTARYO SA MGA
MANONOOD NITO.
Mga Karaniwang Uri ng Anggulo at Kuha ng Kamera
Establishing / Long Shot – Sa ibang termino ay tinatawag na “scene- setting”.

Mula sa malayo ay kinukunan ang buong senaryo o lugar upang bigyan ng ideya
ang manonood sa magiging takbo ng buong pelikula o dokumentaryo.
Medium Shot – Kuha ng kamera mula tuhod paitaas o mula baywang paitaas.
Karaniwang ginagamit ito sa mga senaryong may diyalogo o sa pagitan ng
dalawang taong nag-uusap. Gayundin, kapag may ipakikitang isang maaksiyong
detalye.
Close-Up Shot – Ang pokus ay nasa isang partikular na bagay lamang, hindi
binibigyang-diin ang nasa paligid. Halimbawa nito ay ang pagpokus sa
ekspresiyon ng mukha; sulat-kamay sa isang papel.
Extreme-Close Up – Ang pinakamataas na lebel ng “close-up shot”. Ang
pinakapokus ay isang detalye lamang mula sa close-up . Halimbawa, ang pokus
ng kamera ay nasa mata lamang sa halip na sa buong mukha.
High Angle Shot – Ang kamera ay nasa bahaging itaas, kaya ang anggulo o pokus
ay nagmumula sa mataas na bahagi tungo sa ilalim.
Low Angle Shot – Ang kamera ay nasa bahaging ibaba, kaya ang anggulo o pokus
ay nagmumula sa ibabang bahagi tungo sa itaas.
Birds Eye-View – Maaari ring maging isang “aerial shot” na anggulo na
nagmumula sa napakataas na bahagi at ang tingin ay nasa ibabang bahagi.
Halimbawa nito ay ang senaryo ng buong karagatan at mga kabundukan na ang
manonood ay tila isang ibong lumilipad sa himpapawid.
Panning Shots – Isang mabilis na pagkuha ng anggulo ng isang kamera upang
masundan ang detalyeng kinukunan. Halimbawa nito ay ang kuha sa isang
tumatakbong sasakyan o isang taong kumakaripas ng takbo.
831qý
E
GAWAIN 3.3.E: KUHA KO, HULA MO
MATAPOS MONG MATUTUHAN ANG IBA’T IBANG URI NG ANGGULO AT KUHA NG

KAMERA AT ANG KAHALAGAHAN NITO SA PELIKULA, NGAYON AY PAGMASDAN MO ANG
KASUNOD NA MGA LARAWAN NG MGA AKTUWAL NA KUHA NG KAMERA SA PELIKULANG
IYONG NAPANOOD. ISULAT KUNG ANONG URI ITO NG CAMERA SHOT AT IPALIWANAG ANG
NAIS NITONG IPAHIWATIG.
Uri ng Kuha:
_______________________
Nais Ipahiwatig:
________________________________
________________________________
____
Uri ng Kuha:
_______________________
Nais Ipahiwatig:
________________________________
________________________________
____
Uri ng Kuha:
_______________________
Nais Ipahiwatig:
________________________________
________________________________
____
Uri ng Kuha:
_______________________
Nais ipahiwatig:
________________________________
________________________________
MULA SA: ﾵ HTTP://WWW.GOOGLE.COM.PH/IMAGES ﾵ
____
ISA PANG MAHALAGANG ASPETO NG DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA AY ANG
KOMUNIKATIBONG PAGGAMIT NG MGA PAHAYAG O MGA URI NG
PAGPAPAHAYAG. SA PAMAMAGITAN NITO, HIGIT NATING
NAIPAUUNAWA ANG MGA IBIG IPAHIWATIG NG TAUHAN SA
PARAAN NG KANIYANG MGA PANANALITA.
832qý
E
LALO NA SA WIKANG FILIPINO, ANG BAWAT PAHAYAG NA ATING SINASABI AY

TUMUTUGON SA ANUMANG LAYUNIN AT PANGKOMUNIKATIBONG PAHAYAG GAMIT ANG
WIKA UPANG EPEKTIBO NATING MAIPARATING ANG NINANAIS NA MENSAHE O REAKSYON.
PANSININ MO ANG SUMUSUNOD NA PANGUNGUSAP.
PAGPAPAHAYAG AT PAG-ALAM SA KAISIPAN AT SALOOBIN
“TAOS-PUSO KONG TINATANGGAP ANG IYONG MGA IPINAYO.” (PAGTANGGAP)
“MAAARI KAYANG MANGYARI ANG KANIYANG MGA HINALA?” (PAG-AALINLANGAN)
“NAKALULUNGKOT ISIPIN, NGUNIT HINDI KO KAILANMAN SINABI ANG MGA

PANANALITANG YAON.” (PAGTANGGI)
“TALAGANG SUMASANG-AYON AKO SA IYONG MGA SUHESTIYON.”

(PAGSANG-AYON)
“IKINALULUNGKOT KO, TAHASAN AKONG SUMASALUNGAT SA IYONG MGA PAHAYAG.”

(PAGSALUNGAT)
PAGPAPAHAYAG AT PAG-ALAM SA ANGKOP NA GINAGAWI, IPINAKITA AT IPINADARAMA
PAGBIBIGAY-BABALA
“MAG-INGAT KA SA LAHAT NG IYONG MGA LAKAD.” (PAGBIBIGAY-BABALA)
“HUWAG KANG MAGPABIGLA-BIGLA SA IYONG MGA DESISYON.”
PANGHIHINAYANG
“SAYANG, TAMA SANA ANG AKING KASAGUTAN.”
“KUNG NAIPAGTAPAT KO LAMANG SA KANIYA ANG LAHAT, HINDI SANA NANGYARI YAON.”
HINDI PAGPAYAG
“ HINDI YATA SAPAT KUNG GANOON LAMANG ANG INYONG GAGAWIN.”
“ BAHALA NA KAYO SA ANUMANG HAKBANG NA NAIS N’YONG ISAGAWA.”
GAWAIN 3.3.F: PAHAYAG KO, TUGON MO
BIGKASIN ANG SUMUSUNOD NA LINYA O MGA PAHAYAG BATAY SA IYONG NAPANOOD.

ALAMIN KUNG ANONG GAWI NG PAGSASALITA ANG NAKAPALOOB SA BAWAT
PANGUNGUSAP. PILLIN ANG TAMANG SAGOT MULA SA KAHON SA ITAAS . ISULAT SA
PAPEL ANG MGA SAGOT.
Pagtanggi Pagsang-ayon
Pagbibigay-babala Panghihinayang
Panghihikayat Pagsalungat
“Ama mag-ingat ka sa iyong “Hindi dapat maiwan si Jonalyn,

paglalakbay, mapanganib sa daan!” dapat kasama natin siya sa
pagboto.”
833qý
2.
____
1.
____________________________
__
“Hindi na ako bomoto, dahil
“Sa ginagawa nilang iyan, naniniwala akong hindi naman
inaagawan nila ng tahanan ito makapagpapababa at
ang mga ibon.” makababawas ng aking
pagkatao.”
3. 4.
___________________________ __________________________
“Ang sampagitang ito ay para sa
___ “ O sige, mag-aaral tayo
____
mga ga-gradweyt lamang, isuot pagkatapos ng pananghalian
mo, huwag kang mahiya, bagay natin.”
sa iyo ito.”
5.
__________________________ 6. MO
GAWAIN 3.3.G: PAHAYAG KO, INTERPRETASYON
____ ___________________________
NGAYON NAMAN AY BASAHIN MO ANG SANAYSAY NA ITO. SA PAMAMAGITAN NITO AY
HIGIT KA PANG MAGKAKAROON NG KASANAYAN ___ SA ATING TINATALAKAY NA PAKSANG
PANGWIKA. NAKAPALOOB RITO ANG ILAN SA MGA PAGPAPAHAYAG AT PAG-ALAM NG MGA
KAISIPAN, SALOOBIN, PAGGAWI AT PAGDAMA. HANAPIN ANG MGA ITO MULA SA
SANAYSAY AT ISULAT ANG IYONG MGA KASAGUTAN. IPALIWANAG DIN ANG KAHULUGAN
NG BAWAT PAHAYAG. ISULAT SA PAPEL ANG IYONG KASAGUTAN. SUNDIN ANG PORMAT.
PINTIG, LIGALIG AT DAIGDIG
JET ORIA GELLECANAO
“SADYANG MABILIS ANG PAGLIPAS NG PANAHON. ANG BAWAT ARAW AY

NAGIGING MGA ORAS, ANG BAWAT ORAS AY NAGIGING MINUTO, ANG BAWAT MINUTO AY
NAGIGING MGA SEGUNDO NA LAMANG. KAYA NAMAN, MAGING ANG PINTIG NG BAWAT
SANDALI, NG BAWAT PUSO, NG BAWAT BAGAY AT NILALANG SA MUNDO AY SUMASABAY
RIN SA ISANG MALIGALIG NA DAIGDIG.”
SA UMPUKAN NG MGA NAKATATANDA AY MADALAS MARINIG ANG MGA USAPANG
ITO “TALAGANG SANG-AYON AKO SA MGA PAHAYAG NA ITO,” WIKA NG ISANG LOLA.
“KAKAIBA NA ANG PANAHON SA NGAYON, MAS HIGIT NA MAPANGANIB!” MAS MATIGAS
NA RIN ANG ULO NG MGA KABATAAN!” SAMBIT NAMAN NG ISA. SUMAGOT NAMAN ITONG
SI LOLO: “HINDI AKO SANG-AYON RIYAN, MAS MARURUNONG AT MAS MAABILIDAD NA
834qý
E
ANG MGA BATA SA NGAYON.” KAYA, KABATAAN, SINO KA SA MGA NABANGGIT NILA?
PAANO MO PINATUNAYAN SA IYONG SARILI ANG TAGLAY MONG MGA TALENTO AT TAGLAY
NA KAALAMAN?
MADALAS RIN SILANG MAGPAYO SA ATIN: “MAG-INGAT KA SA IYONG PAGLAKAD, AT
BAKA IKA’Y MADAPA, MAS MALALIM ANG SUGAT.” DAPAT LAMANG NA PAKINGGAN NATIN
ANG MGA PAYONG ITO SABAY SAMBITIN ANG MGA KATAGANG “TAOS-PUSO PO NAMING
TINATANGGAP ANG INYONG MAHALAGANG MGA PAALAALA AT MGA GINTONG KAISIPAN.”
KAISIPANG NAGPAPAALALA SA ATIN NA NAWA’Y TAHAKIN NATIN ANG TAMA AT TUWID NA
LANDAS.
SA KABILANG PANIG, TANGGAPIN NATIN ANG KATOTOHANAN NA MAY MGA
PAGBABAGONG NAGAGANAP SA KASALUKUYANG PANAHON. TUNAY NGANG KAKAIBA NA
TALAGA SA NGAYON ANG TAKBO NG BUHAY. MAKIKITA ITO SA URI AT ISTILO NG
PAMUMUHAY NG BAWAT ISA. SA PARAAN NG KANILANG MGA PANANALITA AT GAWI AT
LALO NA SA KANILANG MGA PANANAW, PANINIWALA AT PANININDIGAN SA BUHAY. ISA SA
MGA HIGIT NA NAKAKAIMPLUWENSIYA SA MGA TAO NGAYON AY ANG PAG-USBONG NG
MODERNONG TEKNOLOHIYA. IDINIRIIN SA ATIN ANG KONSEPTO NG “GLOBALISASYON” AT
ANG PAGLITAW NG TEORYANG “GLOBAL VILLAGE” KUNG SAAN ANG MUNDO, ANG BAWAT
BANSA AT BAYAN NA NARIRITO AY WALA NANG ANUMANG MGA HADLANG O
TAGAPAMAGITAN LALO NA SA LARANGAN NG PAKIKIPAGTALASTASAN. NARIYAN ANG
INTERNET, FACEBOOK, TWITTER, YOUTUBE, SKYPE AT IBA PA UPANG MAS HIGIT NA
MAPADALI AT MAPABILIS ANG KOMUNIKASYON.
KASABAY NG PAG-UNLAD NG TEKNOLOHIYA, AY ANG PANINIWALA NG KARAMIHAN
NA DAHIL SA LABIS NA ANG KASAMAAN NG TAO,SANDALI NA LAMANG AT MAGUGUNAW
NA ANG MUNDO. MAAARI KAYANG MANGYARI ANG IBA’T IBANG MGA HULA NG MGA TAO
TUNGKOL DITO? TANDAAN NATIN, NILIKHA NG DIYOS ANG TAO AT ANG DAIGDIG HINDI
UPANG GUNAWIN AT SIRAIN LAMANG ITO. SA HALIP, ANG MGA BAGAY NA HINDI KARAPAT-
DAPAT MANIRAHAN DITO ANG SIYA LAMANG NIYANG AALISIN. TANGING SIYA LAMANG AT
WALA NANG IBA PA ANG NAKAAALAM KUNG KAILAN NIYA MANGYAYARI ANG PAGPUKSA
SA MGA MASASAMA AT SA SUMISIRA NG KANYANG MGA NILIKHA.
KAYA MGA KAPWA KO KABATAAN, PANAHON NA UPANG IKAW AY MAGBULAY-
BULAY. ANO NA ANG NAGAWA KO PARA SA AKING SARILI? PARA SA AKING KAPWA? HIGIT
SA LAHAT, AY ANG IYONG MAGANDANG KAUGNAYAN SA DIYOS. KAYA’T ITO ANG
TAMANG PANAHON UPANG HARAPIN ANG MGA BAGONG HAMON SA BUHAY. MAGPATULOY
KA, UPANG MINSAN SA ISANG ARAW NG IYONG BUHAY AY HINDI MO MASAMBIT ANG MGA
KATAGANG “SAYANG, KUNG GINAWA KO LAMANG SANA IYON.”
SADYANG MABILIS ANG PAGLIPAS NG PANAHON, ANG BAWAT ARAW...NAGIGING
ORAS, NAGIGING MINUTO HANGGANG MAGING SEGUNDO. ANG BAWAT PINTIG, PINTIG...AT
PINTIG SADYANG MAY LIGALIG SA ATING DAIGDIG... KABATAAN! PANAHON NA UPANG
TANGGAPIN MO ANG HAMON SA IYO!
Pahayag: _____________________________
Paliwanag/Interpretasyon: ____________________________________
Pahayag: _____________________________
Pahayag: ______________________________
Pahayag: ______________________________
Paliwanag/Interpretasyon:____________________________________ 835qý
E
GAWAIN 3.3.H: KATUTUBO – KAPATID, KAPAMILYA’T KAPUSO

SUMULAT NG ISANG TALATA TUNGKOL SA KUNG PAANO PAHAHALAGAHAN ANG
MGA KAPATID NATING KATUTUBO. GUMAMIT NG MGA PANGUNGUSAP NA MAY ANGKOP NA
KOMUNIKATIBONG PAGPAPAHAYAG. LAPATAN ITO NG SARILING PAMAGAT.
MULA SA MGA NAUNA NATING PINAG-ARALAN, NATUTUHAN MO ANG

MAHAHALAGANG KONSEPTO TUNGKOL SA DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA.
KABILANG NA RITO ANG PAGSUSURI SA NILALAMAN NITO AT KUNG ANO ANG
PANLIPUNANG KAHALAGAHAN NITO LALO NA SA PANAHON NGAYON. ALAM MO RIN NA
ANG ISANG PINAKAMAHALAGANG ELEMENTO NG DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA AY
ANG ISKRIP KUNG SAAN NAKAPALOOB ANG MGA DIYALOGO O MGA PANANALITANG
NAMUMUTAWI SA BIBIG NG MGA ARTISTANG GUMAGANAP. SA PANANAW NG
SCRIPTWRITER AT NG DIREKTOR, ANG MGA DIYALOGONG ITO AY MAY MAS MALALIM NA
PAGPAPAKAHULUGAN, SAPAGKAT MULA SA MGA ITO AY MAKUKUHA MO ANG MGA
NAKAPALOOB NA MENSAHE UPANG MAGSILBI ITONG KAMALAYAN UPANG BUKSAN ANG
ISIPAN NG BAWAT ISA TUNGKOL SA MGA ISYUNG PANLIPUNAN. NARITO ANG ILAN PANG
GAWAIN NA MAY KINALAMAN DITO UPANG HIGIT PA NATING MAPALALIM ANG IYONG PAG-
UNAWA SA KUNG PAANONG ANG ISANG DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA AY MABISANG
INSTRUMENTO SA PAGPAPAUNLAD NG PAGKATAO AT PAGBABAGONG PANLIPUNAN?
GAWAIN 3.3.I: INTERDAYAL (DIYALOGO KO, INTERPRETASYON MO)
ANG SUMUSUNOD NA DIYALOGO AY HALAW SA DOKUMENTARYONG NAPANOOD. PAANO

MO ITO BIBIGYANG-PAKAHULUGAN? IPALIWANAG ANG KAUGNAYAN NITO SA TUNAY NA
BUHAY AT SA KALAGAYAN NG ATING LIPUNANG GINAGALAWAN SA NGAYON. ISULAT SA
PAPEL ANG SAGOT
“Hindi na ako bomoto, sapagkat para

sa akin, hindi ito makapagpapababa ___________________________
at makababawas ng aking pagkatao” ___________________________
___________________________
_________
“Huwag na, hindi na mahalaga ‘yon,

pagsasayang lang ng oras yan, narinig ___________________________
mo naman ang mga Koreano, ___________________________
kelangan ko na mag-fill-up ng ___________________________
aplikasyon.” _________
836qý
E
“Apo Namalyri
Kami’y wala, kung hindi dahil sa ‘yo
Makapangyarihang Isa
Kami ngayo’y nangagtipon __________________________
Dito sa aming taniman __________________________
Kayo lamang ang makatutulong sa __________________________
amin” ____________
IPINAKIKITA LAMANG NITO NA MAHALAGA SA MABISANG KOMUNIKASYON ANG

PAGPAPAKAHULUGAN SA MGA DIYALOGO. NGAYON AY MULI MONG BALIKAN ANG ILANG
DIYALOGO SA DOKUMENTARYONG PINANOOD NA SA PALAGAY MO AY TUMIMO SA IYONG
ISIPAN, BIGYAN ITO NG PAGPAPAKAHULUGAN.
GAWAIN 3.3.J: PELSKRIP (PELIKULA AT ISKRIP)
SA IYONG NAUNANG MGA GAWAIN AY NALAMAN MO ANG URI NG MGA PAHAYAG

NA MAHALAGANG BAHAGI NG EPEKTIBONG KOMUNIKASYON NA NAKATUTULONG UPANG
MAGKAROON NG MAS MALALIM NA PAGPAPAKAHULUGAN ANG MGA DIYALOGO O
PAHAYAG. NGAYON NAMAN AY SUBUKIN MO ANG IYONG KAKAYAHAN SA BAGAY NA ITO.
ANG SUMUSUNOD NA LARAWAN AY BATAY SA ISANG INDIE FILM NA “ANG BABAE

SA SEPTIC TANK” SA DIREKSIYON NI MARLON RIVERA, ISANG PELIKULANG NAGKAMIT
NG MARAMING PARANGAL NA ANG PANGUNAHING TEMA AY SULIRANING PANLIPUNAN.
SUBUKIN MONG BUMUO NG MGA DIYALOGO MULA SA MGA ITO NA GINAGAMITAN NG
IBA’T IBANG URI NG MGA PAHAYAG NA ATING TINALAKAY SA MGA NAUNANG ARALIN.
GAWIN SA PAPEL.
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_____________________
837qý
E
_________________________________
_________________________________
_________________________________
____________________
MULA SA: WWW.STARCINEMA.COM.PH/
GAWAIN 3.3.K: DOKYUFIL: PELIKULA AT DOKUMENTARYONG FILIPINO –

EPEKTO SA IYO
ANG MGA PELIKULANG KATULAD NG “BABAE SA SEPTIC TANK” AT “MANORO” (ANG

GURO) AY PANGUNAHIN AT TAHASANG TUMATALAKAY SA NAPAPANAHONG MGA ISYU SA
ATING LIPUNAN. KAYA’T ANG MATATAAS NA URI NG MGA OBRA-MAESTRA NA KATULAD
MANORO (Ang Guro)
NG MGA ITO SA LARANGAN AT INDUSTRIYA SA PAGLIKHA NG PELIKULA AY NARARAPAT
Dokumentaryong Pampelikula
LAMANG TANGKILIKIN BILANG BAHAGI NG KULTURA AT PANITIKANG POPULAR SA ATING
BANSA. HINDI LAMANG ITO NAKALILIBANG KUNDI NAIMUMULAT NITO ANG ATING
KAMALAYANG PANLIPUNAN, AT KUNG ANO ANG NAGING IMPLIKASYON O BISA NITO SA
IYO BILANG MAG-AARAL. IPALIWANAG ANG NAGING IMPLIKASYON SA IYO NG
IMPLIKASYON
DOKUMENTARYONG “MANORO” (ANG GURO) BATAY SA SUMUSUNOD NA ASPETO. GAWIN
Kaugnayan sa Tunay na Buhay
SA PAPEL. GAYAHIN ANG PORMAT.
SARILI PAMILYA LIPUNAN
_____________ _____________ _____________

_____________ _____________ _____________
_____________ _____________ _____________
838qý
_____________ _____________ _____________
____ ____ ____
E
GAWAIN 3.3.L: AKO MISMO, KIKILOS AKO!
NGAYONG ALAM MO NA ANG NAGING IMPLIKASYON SA IYO NG AKDA, PANAHON

NA UPANG IBAHAGI MO NAMAN KUNG PAANO KA MAKATUTULONG SA IYONG PAMAYANAN
BILANG ISANG BATANG LIDER SA PAGHARAP AT PAGLUTAS NG MGA SULIRANING
PANLIPUNAN NA KINAKAHARAP SA KASALUKUYAN. GAWIN SA PAPEL. GAYAHIN ANG
PORMAT.
“AKO
MISMO,
BATANG
Ang Aking Repleksyion …
MATAPOS MONG MAISAGAWA LIDER”
ANG NAPAKAHALAGANG GAWAING ITO AY LUBOS
KITANG BINABATI AT PINASASALAMATAN!
________________________________________________________
MULA PA LAMANG SA SIMULA NG IYONG PAG-AARAL AY NABANGGIT NA SA IYO
___________________________________________________________
NA MAHALAGANG MAUNAWAAN MO NA MAHALAGA ANG BAHAGING GINAGAMPANAN NG
___________________________________________________________
DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA SA LIPUNANG ATING GINAGALAWAN AT PATI NA RIN SA
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________ 839qý
___________________________________________________________
___________________________________________________________
E
IYONG SARILI. BATAY RIN SA MGA GAWAING IYONG ISINAGAWA, NAGING BAHAGI KA SA
PAGLUTAS NG ILANG MGA SULIRANIN SA INYONG PAMAYANAN BILANG ISANG BATANG
LIDER. MULA SA MGA ITO AY IYONG MAHIHINUHA ANG KAHALAGAHAN NG MEDIA O
ANUMANG URI NG MIDYUM SA PAGLUTAS NG MGA SULIRANING PANLIPUNAN AT IKAW
BILANG ISANG NATATANGING KABATAAN NA NAGTATALAY NG MATIBAY NA
PERSONALIDAD SA PAGHARAP MO SA MARAMI PANG HAMON NA DARATING SA IYONG
BUHAY. KAUGNAY NITO BUMUO KA NGAYON NG ISANG REPLEKSIYON BATAY SA LAHAT
NG IYONG MGA NATUTUHAN SA ARALING ITO. SUNDIN ANG PORMAT.
ILIPAT
GAWAIN 12: ISKRIPKOTO

SA PAGTATAPOS NG ARALING ITO, INAASAHAN NA IKAW AY MAKALILIKHA NG
ISANG ISKRIP PARA SA ISASAGAWANG DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA
GAMIT ANG IBA’T IBANG URI NG MGA PAGPAPAHAYAG.NGUNIT BAGO IYON, DAPAT MONG
MALAMAN NA BAGO KA GUMAWA NG ISANG ISKRIP PARA SA MGA DIYALOGO AY DAPAT
MO ITONG SIMULAN SA PAGBUO NG ISANG SEQUENCE SCRIPT NA MAGSISILBI MONG
PINAKAPUNDASYON AT PINAKAGABAY SA ISKRIP NA IYONG ISUSULAT. NARITO ANG ISANG
HALIMBAWA, (HALAW SA “MANORO”, ANG GURO) BASAHIN, PAG-ARALAN AT UNAWAIN
MO ITONG MABUTI.
ANG ISKRIP NG MGA EKSENA (“SEQUENCE SCRIPT “)
EKSENA BILANG AT TAGPUAN

KUHA AT ANGGULO NG KAMERA
MGA DETALYE/ PAGLALARAWAN AT KAISIPAN NG EKSENA
MGA TAUHAN AT IBA PANG DATOS NA KINAKAILANGAN
EKSENA / SEQUENCE 1:
SCHOOL GROUNDS (GRADUATION DAY)
840qý
E
ESTABLISHING
SHOT SA “SCHOOL GROUNDS”
MEDIUM SHOT SA MGA TAONG NAKAPALIGID (IBA’T IBANG SENARYO)
CLOSE-UP SHOT NA IPAKIKITA ANG ILANG EKSENA NI JONALYN (PANGUNAHING TAUHAN)
MAGBUBUKAS ANG EKSENA SA “SCHOOL GROUNDS” SA ARAW NG GRADUATION.

HINDI MAGKAMAYAW ANG MGA TAO. MASAYANG-MASAYA ANG LAHAT AT LUBOS ANG
PANANABIK.
NGUNIT KASABAY NITO AY ANG PAG-IYAK NG MGA BATA’T SANGGOL. MARIRINIG ANG
ILANG MGA USAPAN.
KARAMIHAN NG MGA TAO SA ISANG TIPIKAL NA “GRADUATION DAY” (IBA’T IBANG

EKSENA)
ISA SA MGA UNANG MAKIKITA ANG PANGUNAHING TAUHAN (JONALYN ABLONG) KASAMA
ANG ILANG MIYEMBRO NG KANYANG PAMILYA
(MATATAPOS NANG MASAYA ANG GRADUATION)
EKSENA / SEQUENCE 2:
SA ISANG JEEP NA PATUNGONG RESETTLEMENT AREA NG MGA KATUTUBO
LONG SHOT SA ISANG JEEP NA PAPUNTA SA RESETTLEMENT AREA NG MGA KATUTUBO

(TINATAHAK ANG MABABATO AT MAALIKABOK NA MGA DAANAN)
MEDIUM SHOT SA MGA NAGSISIPAGTAWANANG KATUTUBO TUNGO SA CLOSE-UP SHOT SA

NAGSASALITANG SI JONALYN (PANGUNAHING TAUHAN)
IPAKIKITA ANG ANDAR NG ISANG JEEP SA MABATO AT MAALIKABOK NA DAANAN, MAY
ILANG BATANG LALAKI NA NAKASAKAY SA ITAAS NG JEEP
MASAYANG NAGTATAWANAN ANG MGA KATUTUBO TUNGKOL SA KATATAPOS NA

GRADUATION HANGGANG SA PAGDATING SA KANILANG LUGAR
MGA ILANG BATANG KATUTUBO NA GUMRADWEYT, MGA INA, SANGGOL AT IBA PANG MGA
BATANG SUMAMA SA GRADUATION AT TAMPOK ANG PANGUNAHING TAUHAN NA SI
JONALYN ABLONG
841qý
E
GUMAWA KA NG ISANG ISKRIP PANDIYALOGO NA MAAARING ISADULA NG PANGKAT NG

MAG-AARAL KABILANG KA SA LOOB NG LIMANG MINUTONG PAGTATANGHAL NA MAY
TEMANG: “TIWALA ANG TANGING SANDIGAN – PAGSISIKAP AT PAGDARASAL UPANG
MALAMPASAN ANG KAHIRAPAN”.
MATAPOS MONG MASAGUTAN AT MAISAGAWA ANG LAHAT NG MGA GAWAING INILAAN KO

PARA SA IYO, SAGUTIN MO MUNA ANG PANGWAKAS NA PAGTATAYA PARA SA ARALING ITO.
VII. PANGWAKAS NA PAGTATAYA:

ISULAT ANG WASTONG SAGOT SA PATLANG.
1. ITO AY ISANG URI NG CAMERA SHOT NA SA IBANG KATAWAGAN AY SCENE SETTING.
____________
2. ISANG ELEMENTO NG PELIKULA NA ANG PANGUNAHING KONSENTRASYON AY ANG

PAGPAPANATILI SA KAANGKUPAN NG LUGAR, EKSENA, PANANAMIT AT SITWASYON
PARA SA MASINING NA PAGLALAHAD NG BISWAL NA PAGKUKUWENTO.
____________
3. MAY KATUTURANG “PELIKULA TOTOO” AT KATANGIAN NG ISANG DOKUMENTARYONG

PAMPELIKULA UPANG MAIPAKITA ANG REALIDAD AT AKTUWAL NA PANGYAYARI.
____________
TERMINONG FRENCH NA ANG IBIG SABIHIN AY ANG AKTUWAL NA PAGTATAGPO AT

PAGKUHA NG PANGYAYARI NG ISANG FILMMAKER AT NG KANYANG FILM SUBJECT.
NAGING PAMAMARAAN NG MGA MAKABAGONG DIREKTOR SA KASALUKUYAN.
____________
5. ITOANG MGA PELIKULANG MAY MALAYANG TEMA AT PAMAMARAAN, SAPAGKAT

PANGUNAHING LAYUNIN NITO NA BUKSAN ANG KAMALAYANG PANLIPUNAN NG
MAMAMAYAN. ____________
NATAPOS MO NA ANG HULING ARALIN NG MODYUL NA ITO. SA KABUUAN NAUNAWAAN

MO NA ANG TUNGKOL SA IBA’T IBANG URI NG PANITIKANG POPULAR MULA SA MGA
BABASAHING POPULAR, RADYO, TELEBISYON AT MAGING PELIKULA. NGAYON, SUBUKIN
NATIN KUNG TALAGANG NAUNAWAAAN MO ANG MAHAHALAGANG KONSEPTONG
NAKAPALOOB SA MODYUL NA ITO NA NAIS KONG MAIWANAN SA’YO. AT MASASAGOT MO
NA NANG TAMA KUNG PAANO NGA BA NAIBA ANG TRADISYUNAL NA URI NG PANITIKAN
SA PANITIKANG POPULAR, AT BAKIT NAGKAROON NG TRANSPORMASYON MULA SA
TRADISYUNAL NA PANITIKANG PILIPINO TUNGO SA PANITIKANG POPULAR? BAGO PA MAN
842qý
E
KITA PINASAGOT SA MGA GAWAIN SA BAWAT ARALIN AY TINANONG KO NA SA IYO SA

SIMULA PA LAMANG.
BINABATI KITA AT NATAPOS MO NANG BUONG HUSAY ANG TATLONG ARALIN NA
NAKAPALOOB SA MODYUL NA ITO. NATITIYAK KO NA NAUNAWAAN MO NA ANG
MAHAHALAGANG KONSEPTO TUNGKOL SA MGA PANITIKANG POPULAR TULAD NG
IBA’T IBANG URI NG PRINT MEDIA, RADYO, TELEBISYON AT PELIKULA.
NATITIYAK KO RIN NA ALAM MO NA KUNG PAANO NGA BA NAIBA ANG
TRADISYUNAL NA URI NG PANITIKAN SA PANITIKANG POPULAR. NAPAG-ALAMAN MO RIN
NA MAY IBA’T IBANG MGA ASPETO NA NAKAIMPLUWENSIYA AT NAKAAPEKTO KUNG
BAKIT UNTI-UNTING NABAGO ANG MGA ANYO NG PANITIKAN MULA NOONG SINAUNA
PANG PANAHON TUNGO SA KASALUKUYAN.
KAUGNAY NITO, NAIS KO MULING SUBUKIN ANG LAWAK NG IYONG PAG-UNAWA AT ANG
TAGLAY MONG KAALAMAN TUNGKOL SA BAGAY NA ITO. ITO AY MASUSUKAT SA
SUMUSUNOD NA GAWAIN.
IPALIWANAG KUNG PAANO NAKAAPEKTO AT NAKAIMPLUWENSIYA ANG

SUMUSUNOD NA ASPETO O MGA BAGAY SA PAGBABAGO NG MGA ANYO NG PANITIKAN
MULA SA TRADISYUNAL NA URI TUNGO SA MGA PANITIKANG POPULAR.
Lengguwahe/Wika
Makabagong Teknolohiya
Tradisyunal
Panitikang
na Mga Suliranin at Kalagayang
Popular
Anyo ng Panlipunan
Panitikan
BATAY SA IYONG NATAPOSPrinsipyo
NA GAWAINat mga Paniniwala
, BUUIN ANG SUMUSUNOD NA PAHAYAG
Napag-alaman ko na bilang anyo ng panitikan, ang tradisyunal ay

_________________________. Sa paglipas ng panahon, nagkaroon ng mga
pagbabago mula sa tradisyunal na uri ng panitikan tungo sa popular dahil sa
________________________. Nakatutulong ang panitikang popular upang
__________________. Bilang isa sa mga kabataan, sisikapin kong
____________________________.
NATUGUNAN MO NA ANG LAHAT NG GAWAIN NA INILAAN SA IYO NG MODYULNA
ITO. TUNAY NA MARAMI KA NG NAIPON NA KAALAMAN AT HIGIT NA ANG IYONG
KAHANDAAN HINDI LAMANG SA PAGSAGOT NG MODYUL NA ITO, NGUNIT HIGIT SA MAS
MALALIM NA PAGTINGIN SA MGA KAGANAPAN SA IYONG PALIGID. BILANG ISANG HAMON
BAKIT HINDI MO SIKAPING HIGITAN ANG INAASAHAN KONG MAGAGAWA MO. TUNGUHIN
843qý
E
MO ANG PANUTO SA KASUNOD NA PAHINA AT ISAGAWA ANG INIAATANG SA IYONG

GAWAIN.
ILIPAT
DAPAT NATING MAUNAWAAN NA LAHAT NG MGA MIDYUM NA TINALAKAY SA

BAWAT ARALIN NG MODYUL 3, KABILANG ANG KOMPYUTER O ICT BILANG
MALAKING BAHAGI NG KULTURANG POPULAR TUNGO SA MGA PANITIKANG POPULAR NA
UMIIRAL SA KASALUKUYAN. BASAHIN AT UNAWAIN MONG MABUTI ANG NAKAATANG NA
GAWAIN PARA SA IYO AT NG IYONG MGA KAMAG-ARAL. BASAHIN ANG NAKASULAT SA
LOOB NG KAHON:
NALALAPIT NA ANG SOCIAL AWARENESS CAMPAIGN NA TATAMPOK NG MGA LIKHANG-

SINING NA TUMATALAKAY SA MGA SULIRANING PANLIPUNANG KINASASANGKUTAN NG
KABATAAN. BUKAS ANG PATIMPALAK SA LAHAT AT HINIHIKAYAT ANG MGA BARANGAY NA
LUMAHOK DAHIL SA TAMPOK NA PAKSA. NAKITA NG PAMUNUAN NG INYONG BARANGAY
ANG OPORTUNIDAD NG NATURANG PATIMPALAK SA PAGPAPAIGTING NG RESPONSIBILIDAD
AT PANININDIGAN NG KABATAAN SA INYONG BARANGGAY. IKAW ANG PINILI NG
BARANGAY NA MAGING KINATAWAN SA MAF. BUMUO KA NG ISANG MULTIMEDIA
CAMPAIGN O KAMPANYA TUNGO SA KAMALAYANG PANLIPUNAN GAMIT ANG MULTIMEDIA
NA MAGLALAHAD SA ISANG SULIRANING KINASASANGKUTAN NG KABATAAN NG INYONG
BARANGAY AT MGA PARAAN UPANG MASOLUSYUNAN ANG MGA ITO. ANG MATERYAL NA
IYONG BUBUUIN AY HUHUSGAHAN GAMIT ANG SUMUSUNOD NA PAMANTAYAN:
KOMPREHENSIBONG PAGLALAHAD, MALIKHAING PAGGAMIT NG WIKA, KAHUSAYANG
TEKNIKAL AT PRAKTIKAL NA MGA REKOMENDASYON.
ANG IYONG MABUBUONG KAMPANYA TUNGO SA KAMALAYANG PANLIPUNAN O SOCIAL

AWARENESS CAMPAIGN AY MAAARING ILATHALA GAMIT ANG IBA’T IBANG MIDYUM NA
IYONG NATUTUHAN MULA SA MODYUL NA ITO. NARIYAN ANG PRINT MEDIA NA GAMIT NG
MGA KONTEMPORARYONG URI NG PANITIKAN GAYA NG KOMIKS. MAAARI KA RIN
NAMANG BUMUO NG ISANG DOKUMENTARYO O DOCUMENTARY CLIP SA ANYONG VIDEO
NA SIYA NAMANG GINAGAMIT NA MIDYUM SA PAGPAPALABAS NG MGA DOKUMENTARYO
SA TELEBISYON AT PELIKULA. MAAARI MO RING I-POST SA INTERNET ANG IYONG
MALILIKHANG CAMPAIGN MATERIAL. INAASAHANG MAITATAMPOK SA IYONG BUBUUING
KAMPANYA ANG MGA SULIRANING UMIIRAL SA INYONG BARANGGAY AT ANG MAGAGAWA
NG MGA KABATAANG TULAD MO SA PAGLUTAS ANG MGA UMIIRAL NA SULIRANIN AYON SA
INYONG TAGLAY NA KAKAYAHAN AT ABILIDAD.
NGUNIT BAGO NINYO ITO TULUYANG SIMULAN, KINAKAILANGANG MAKALIKHA KAYO NG

ISANG BALANGKAS SA ISASAGAWANG CAMPAIGN MATERIAL. KABILANG NA RITO ANG
INYONG MAHAHALAGANG MGA PLANO PARA MAISAKATUPARAN ANG PROYEKTO.
MAISASAGAWA LAMANG ITO KUNG MAKALILIKHA KAYO NG SEQUENCE AT DIALOGUE
SCRIPT NA SIYA NINYONG MAGIGING BATAYAN PARA SA PANGKALAHATANG PRODUKTO.
844qý
E
BAGO MO TULUYANG ISAGAWA ANG NAKAATANG NA GAWAIN, NARITO ANG ILANG

MAHAHALAGANG PAALALA AT MGA HAKBANG SA PAGBUO AT PAGLIKHA MO NG ISKRIP
PARA SA MGA EKSENA SEQUENCE SCRIPT AT ISKRIP NA PANDIYALOGO
TANDAAN NA ANG ISASAGAWA MONG ISKRIP AY DAPAT NA MAGING MAKATOTOHANAN

UPANG HIGIT ITONG MAGING KAPANI-PANIWALA.
MAGBIGAY LAMANG NG MGA KONKRETONG HALIMBAWA, NGUNIT HUWAG KALIMUTANG

MAGING MALIKHAIN.
MAGING DIRETSO SA PUNTO KAPAG ISINASAGAWA ANG MGA DIYALOGO. GAMITIN ANG
IBA’T IBANG URI NG MGA PAHAYAG NA PANGKOMUNIKATIBO GAMIT ANG WASTONG WIKA
NITO.
MAGING ESPISIPIKO KUNG SINO ANG PARTIKULAR NA IYONG PINATUTUNGKULAN SA

PAGSULAT NG MGA DIYALOGO.
DAPAT NA MAGKAKAUGNAY ANG BAWAT DIYALOGO AT EKSENA NG

ISANG MABISANG ISKRIP.
NARITO NAMAN ANG MAGIGING PAMANTAYAN SA IYONG MABUBUONG CAMPAIGN

MATERIAL
ORIHINALIDAD AT PAGKAMALIKHAIN – 40 %
PAGKAKAUGNAY NG DIWA AT EKSENA - 20 %
LINAW NG KAISIPAN AT MENSAHE - 10 %
EPEKTIBONG GAMIT NG WIKA - 20 %
APLIKASYONG TEKNIKAL - 10 %
_______
100 %
KAUGNAY NITO, NARITO ANG MGA BATAYAN AT PAMANTAYAN SA PAGMAMARKA NG

IYONG ISASAGAWANG PROYEKTO
MGA PAMANTAYAN
KAPUGAY-PUGAY
4
MAGALING
3
UMUUNLAD
2
845qý
E
NAGSISIMULA
1
MARKA
MASAKLAW NA PAGLALAHAD NG NAPAPANAHONG IMPORMASYON

KOMPREHENSIBO AT MAKABULUHAN ANG NAPAPANAHONG MGA IMPORMASYONG
INILALAHAD SA MATERYAL ALINSUNOD SA PAKSANG ITINATAMPOK.
MASAKLAW, MAKABULUHAN AT NAPAPANAHON ANG MGA IMPORMASYONG INILALAHAD
SA MATERYAL ALINSUNOD SA PAKSANG ITINATAMPOK.
MAKABULUHAN AT NAPAPANAHON ANG MGA IMPORMASYONG INILALAHAD SA MATERYAL
ALINSUNOD SA PAKSANG ITINATAMPOK NGUNIT MAY MGA DETALYENG HINDI NAILAHAD
MAY MAKABULUHAN AT NAPAPANAHONG MGA IMPORMASYONG INILAHAD SA MATERYAL
UKOL SA PAKSANG ITINATAMPOK NGUNIT LIMITADO ANG MGA ITO.
MASINING AT MAINGAT NA PAGGAMIT NG WIKA
NATATANGI ANG PAGGAMIT NG WIKA NG KABATAAN NANG HIGIT PA SA INAASAHANG

PAMAMARAAN SA MATERYAL.
MASINING AT MAINGAT NA NAGAMIT ANG WIKA NG KABATAAN SA KABUUANG
PAGPAPAHAYAG SA NABUONG MATERYAL.
MASINING AT MAINGAT NA NAGAMIT ANG WIKA NG KABATAAN SA KARAMIHAN NG
PAHAYAG SA NABUONG MATERYAL.
MASINING NA GINAMIT ANG WIKA NG KABATAAN SA KARAMIHAN NG PAHAYAG SA
NABUONG MATERYAL NGUNIT HINDI MAINGAT ANG PAGGAMIT.
MAHUSAY NA ASPETONG TEKNIKAL
TIPONG PROPESYONAL ANG PAGKAKAGAWA SA MATERYAL DAHIL SA HUSAY NG

PAGTATAGPI-TAGPI NG MGA ELEMENTO NITO.
TAGLAY ANG LAHAT NG KAILANGANG ELEMENTO SA MABISANG PAGBUO NG MATERYAL.
NAIPAPAMALAS ANG KAHUSAYAN SA TEKNIKAL NA PAGGANAP.
TAGLAY ANG MGA SUSING ELEMENTO SA MABISANG PAGBUO NG MATERYAL AT
NAIPAMALAS ANG ANGKOP NA TEKNIKAL NA PAGGANAP.
NAIPAMALAS SA MATERYAL ANG MINIMAL NA ANTAS NG PAGTATAGPI-TAGPI NG
ELEMENTO AT TEKNIKAL NA PAGGANAP.
846qý
E
PAGKAPRAKTIKAL NG REKOMENDASYON
ANG MGA INILAHAD NA REKOMENDASYON AY NAGMUMUNGKAHI NG KAISIPANG

PANGMATAGALAN SA KAMALAYAN NG MADLA
MALINAW AT KAPAKI-PAKINABANG PARA SA LAHAT ANG INILAHAD NA REKOMENDASYON.
MAKABULUHAN ANG KARAMIHAN SA INILAHAD NA REKOMENDASYON.
MAY MGA REKOMENDASYONG INILAHAD NGUNIT MABUWAY ANG MGA
IMINUMUNGKAHING KAISIPAN.
KABUUANG
MARKA
MATAPOS MONG MASAGUTAN AT MAISAGAWA ANG LAHAT NG MGA GAWAING INIATANG SA

IYO BILANG ISANG MAG-AARAL, BINABATI KITA! ISANG MATAGUMPAY NA PAG-AARAL
PARA SA IYO! TUNAY NA ISA KANG MASIPAG AT MATALINONG MAG-AARAL!
PANGWAKAS NA PAGSUSULIT (PARA SA KABUUAN NG MODYUL 3)

PANUTO: PILIIN AT ISULAT ANG TITIK NG TAMANG SAGOT.
Roel: “Partner, talaga namang mainit na isyu ngayon ‘yang Freedom of

Information Bill na hindi maipasa-pasa sa senado.”
Macky: “Oo nga partner. Naku, sabi nga ng iba, kung ang FOI daw ay Freedom of
Income eh malamang nagkukumahog pa ang mga politiko na ipasa ‘yan kahit pa
nakapikit!’
Roel: “Sinabi mo pa, partner!”
Macky: “Ano ba talaga ‘yang FOI, partner?’
Roel: “Sang-ayon sa Seksyon 6 ng Panukalang Batas na ito eh bibigyan ng

kalayaan ang publiko na makita at masuri ang mga opisyal na transaksiyon ng
mga ahensya ng gobyerno.”
Macky: Naku! Delikado naman pala ‘yan! Eh ‘di magdiriwang na ang mga
tsismosa at pakielamero sa Pilipinas. Isyu dito, isyu doon na naman ‘yan!
Demanda dito, demanda roon!
847qý
E
ALIN SA SUMUSUNOD ANG MAITUTURING NA POSITIBONG PAHAYAG?
KUNG ANG FOI AY FREEDOM OF INCOME, MALAMANG NAGKUKUMAHOG PA ANG MGA

POLITIKO NA IPASA ‘YAN KAHIT NA NAKAPIKIT!
SANG-AYON SA SEKSYON 6 NG PANUKALANG BATAS,BIBIGYAN NG KALAYAAN ANG
PUBLIKO NA MAKITA AT MASURI ANG MGA OPISYAL NA TRANSAKSYON NG MGA AHENSYA
NG GOBYERNO.
NAKU! DELIKADO NAMAN PALA IYAN!
ISYU DITO, ISYU DOON. DEMANDA RITO, DEMANDA ROON.
ANO ANG IPINAHIHIWATIG NA OPINYON NG KOMENTARISTA SA PAHAYAG NA MAY

SALUNGGUHIT?
MAY MGA POLITIKONG TIWALI SA PAMAHALAAN.

MARAMI ANG MAKIKINABANG SA PAGPAPASA NG BATAS.
NAKARARAMI ANG HINDI SANG-AYON SA PAGPASA NG BATAS.
HINDI NARARAPAT NA MAIPASA ANG PANUKALANG BATAS NA ITO.
PAANO MAKATUTULONG SA KAMALAYANG PANLIPUNAN ANG MGA KOMENTARYONG

PANRADYO GAYA NG HALIMBAWANG NABASA?
NALALAMAN NG PUBLIKO ANG MGA OPINYON NG MGA KOMENTARISTA.

NABIBIGYAN NG PAGKAKATAON ANG MGA MAMAMAYAN NA MAKINIG NG MGA PAHAYAG
NG MGA PERSONALIDAD.
NATATALAKAY DITO ANG MAHAHALAGANG MGA ISYUNG NAGAGANAP SA ISANG BANSA.
NAKAPAGBIBIGAY ITO NG ALIW SA MAMAMAYANG TAGAPAKINIG.
ANO ANG MGA SALITANG GINAMIT NA PAGPAPAKILALA NG KONSEPTO NG PANANAW MULA

SA AKDA?
NAMAN PALA C. SANG-AYON SA

SABI NGA D. NG MGA
ALIN SA SUMUSUNOD ANG HAKBANG NA KAILANGANG SUNDIN SA PAGBUO NG ISANG
KOMENTARYONG PANRADYO?
MAGSALIKSIK KAUGNAY NG PAKSANG TATALAKAYIN.

HUWAG KALIMUTANG BANGGITIN ANG MGA PERSONALIDAD NA
PINAGKUNAN NG MGA PAHAYAG O DETALYE KAUGNAY NG ISYUNG
TINATALAKAY.
MAGKAROON NG MALINAW NA PAGPAPASIYA KAUGNAY NG ISYU.
848qý
E
LAHAT NG NABANGGIT.
Parami na nang parami ang mga mag-aaral na biktima ng bullying. Ang

masaklap pa nito, nagaganap ang mga pananakit sa loob mismo ng kanilang
paaralan. Hindi maitatangging maging sa mga paaralang pribado o pampubliko
man ay talamak ang ganitong uri ng pang-aabuso. Dahil sa takot, marami sa
mga nagiging biktima nito ay hindi nagsusumbong sa kanilang mga guro
maging sa kanilang mga magulang. Marami rin sa mga kaso ng bullying ay
nagsisimula sa palagiang pag-aasaran sa loob ng klase kung saan
pinagtatawanan at minamaliit ng mga bata ang kanilang kapwa mag-aaral.
Upang maiwasan ang mga ganitong sitwasyon, pinapayuhan ang mga
magulang na paaalalahanan ang kanilang mga anak sa mabuting pag-uugali at
ang iparamdam sa kanila ang pagmamahal, pagpapahalaga at pagtanggap sa
kanilang mga anak.
ANG MGA SALITANG MAY SALUNGGUHIT AY MGA SALITANG NAGPAPAKILALA NG

___________.
SANHI AT BUNGA C. PARAAN AT RESULTA
PARAAN AT LAYUNIN D. KONDISYON AT KINALABASAN
ANO ANG MAITUTURING NA SANHI NG PANANAHIMIK NG MGA BIKTIMA NG BULLYING?
PANG-AABUSO NG MGA KAPATID O IBA PANG MIYEMBRO NG PAMILYA.
TAKOT SA MAAARING PAGPAPANGARAL NG MGA GURO SA PAARALAN.
PANANAKIT NG MGA MAGULANG SA KANILANG MGA ANAK.
TAKOT SA KAPWA KAMAG-ARAL NA NANANAKIT.
UPANG MAIWASAN ANG MGA GANITONG SITWASYON, PINAPAYUHAN ANG MGA
MAGULANG NA PAAALALAHANAN ANG KANILANG MGA ANAK. ALIN ANG NAGPAPAKITA
NG KAUGNAYANG LOHIKAL NA IPINAPAHIWATIG SA PAHAYAG?
BUNGA + SANHI C. PARAAN + RESULTA
SANHI + BUNGA D. RESULTA + PARAAN
PAANO MAIIWASAN ANG BULLYING AYON SA AKDANG BINASA?
PAGHIHIGPIT NG MGA GURO SA MGA PAARALAN.
PAGPAPARAMDAM NG PAGMAMAHAL AT PAGTANGGAP SA MGA BATA.
PAGPAPANGARAL SA MGA MAG-AARAL NA NAG-AASAR SA KANIYANG KAPWA.
PAGSUSUMBONG SA MAGULANG O GURO NG MGA NASASAKSIHANG PANANAKIT.
849qý
E
PAANO NAKATUTULONG ANG MGA DOKUMENTARYONG PANTELEBISYON SA

PAGPAPAIGTING NG KAMALAYANG PANLIPUNAN?
NAISISIWALAT DITO ANG MGA TUNAY NA KALAGAYAN NG ISANG LIPUNAN.
NATATALAKAY DITO ANG IBA’T IBANG PANIG NG ISANG ISYU.
NABIBIGYANG-DAAN ANG PAGTALAKAY SA MGA ISYU NA HINDI GAANONG NABIBIGYAN
NG PANSIN.
LAHAT NG NABANGGIT.
“Nais kong linawin ang mga kumakalat na masamang balita laban sa akin.
Ako’y wala ginagawang masama laban sa inyo. Tahimik lamang ako at
ninanais na mapag-isa. Tama kayo. (2) Napapansin ninyo akong
nagsasalitang mag-isa sa aking bahay, ito ay dahil sa nais kong buhayin ang
mga letra sa aking mga naisusulat. (3) Naniniwala ako na walang saysay
ang isang panulat kung hindi ito maririnig at maiparirinig. Natuwa naman
ako dahil may isa sa inyo dito ang nagkaroon ng interes sa aking mga
ginagawa. Marahil siya ang nagbalita sa inyo nito. (4) Tungkol naman sa
aking kakaibang paraan ng paglalakad na taliwas sa iyong nakaugaliang
paglakad, ipagpaumanhin ninyo, hindi sa nais kong maging kakatwa sa
karamihan. Hindi ko lamang ibig na umayon sa lakad na patagilid. Batid ko
na mauunawaan n’yo rin ako balang-araw, sa tamang panahon at
pagkakataon.” Mahinahong paglilinaw ni Mokong Talangka.
SA ANONG BILANG NG TALATA MATATAGPUAN ANG PAKSA?

1 C. 3
2 D. 4
ANG TONONG NANGINGIBABAW SA HULING PANGUNGUSAP AY _____________.

PAGHANGA C. PAG-ASAM
PANANABIK D. KASIYAHAN
MAPAPANSIN NA ANG LAYON NG TEKSTONG BINASA AY ___________________.

MANGHIKAYAT C. MAGBIGAY-PARANGAL
MAGPALIWANAG D. MAGBIGAY-KAALAMAN
Labis na naguguluhan si Boyet sa mga nangyayari sa kaniyang paligid.

Marami siyang katanungan sa kaniyang isip. Hanggang sa marating na nila ang
eskinita patungo sa bahay ng kaniyang tiyuhin. Makipot at tila bituka ng manok
ang kanilang binabagtas nang may marinig silang putok. Pinadapa siya ng
kaniyang tiyuhin. Kumubli sila sa isang lugar na napaliligiran ng pader. Sunod-
sunod na putok. Maya-maya, narinig niya ang sirena ng pulis. Tumayo na sila.
Paroo’t paritong nagtatakbuhan ang mga tao. Sa wakas, narating na nila ang bahay
ng kaniyang tiyuhin. Bumungad agad sa kaniya aaŽ¡ÙÆ4£©Ÿá
b¨â”îxâf…z
'uú,ìË/?ÐËdúf1K'šbRÝp%Ýì´çÎˆYO…᰿oŸ5E$Jé:}òãèå§@›ÝRÒTÄÅËüy9
šéçãƒàqi^!#! .´6ç;njáè9a?;iÝ3/ý<¤‡ ú
U¶Í/4õ ½PQË‚. çþ#4ÀøÀôX¥y$„¸
850qý
E
ALIN SA SUMUSUNOD NA PANGYAYARI ANG MAY MALAPIT NA KAUGNAYAN MULA SA

TEKSTONG BINASA?
DEMOLISYON NG MGA BAHAY SA BRGY. JOSE CORAZON DE JESUS SA SAN JUAN, METRO
MANILA.
PAGPUTOK NG BULKANG PINATUBO NA NAGING SANHI NG PAGLIKAS NG MGA
KATUTUBONG AETA.
PAKIKIPAGLABAN NG MGA MAGSASAKA SA HACIENDA LUISITA TUNGKOL SA USAPIN SA
LUPA
TENSYON SA PAGITAN NG BANSANG TSINA AT PILIPINAS SA ISYU NG PANATAG SHOAL
ANONG PINAKAMALAPIT NA KAISIPAN ANG LUMUTANG SA TEKSTO?

NASA PAGTUTULUNGAN NG BAWAT ISA ANG IKATATAGUMPAY NG ANUMANG LAYUNIN.
KUNG MAKIKIISA ANG LAHAT, MAKAKAMIT ANG MABUTING HANGARIN.
WALANG HANGAD NA MABUTI ANG MGA TAONG SAKIM SA KAYAMANAN AT
KAPANGYARIHAN.
HINDI NAGBUBUNGA NG KABUTIHAN ANG ANUMANG KASAMAAN
`“BG¡A·>÷K
»Ðí
å_îm#R~J_ŠGÛdD”À°/SÃb2c
Ó
·1)Ãuè•ïyïªz
êï¡#ù᰿âXì+´wâ᰿°ße,ÞËPíyŒfn_"pù÷¸äœØ5qÃþ³hOáÌLêðŒ®Ð9ðìªöuf^- •
ZÅ¡5@ HêXeá|᰿û±>c{t›…ÞF-6s#og3ýV{o¢QQä©Ývc“@
%w*çúúª»ùYÍXJüªÔw¥‡Óh»ûïvêE
‰²®mÉ«_M'¥Û‚h'Þ᰿ƒ\ÛXï¾Q8¡%m’ÉAòhI¦!Í[Xy#ôF$³ÕYC2|
`M•µj¯¬Eø{Ö¬& ³o¬&„¬bÉ4%ÂmðEx{Ñ¿?
õŠùD¨m'¹ž~ÿ{yY“î Gû‡Lª
Ï
·qs$»¤î 5 öRsß&5n®íQ(Åþ[¹;ß¤!ãµ!ŽÔÉ$_᰿bV Ñ¢d0Æ0k#8Q]Þ!×=ä^>')
€áë,/¼–@?™ÕRŠPEÜ^é¡¬ÕÖ–çcwè;ã51
ANO¹ ANG LAYUNIN NG DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA BATAY SA BAHAGING NABASA?
ILARAWAN ANG KALAGAYAN NG MGA BARANGAY SA PILIPINAS.
$jÃ6ýkAê¼¢©᰿r
IPAKITA ANG KAHALAGAHAN NG PAGBOTO UPANG MAGKAROON NG PAGBABAGO.
¾~yl/3%2dêt¡À
MARAMING MGA MAHIRAP NA BAYAN NA HINDI NA MAGIGING MAUNLAD.
ïx³RJ6èìiyK‰¼‹È#᰿PÀ×>'Í¥aÄT_᰿Âm+žfÕ1Pƒø–;v¬!B¯uSiE‡Œ±JÄö¨v,:
DARATING ANG PANAHON
%,àâ4öh©I3r* ÷ÜOV
NA UUNLAD DIN ANG ATING BANSA
ö?ùi}!>g·bkPÉé>5/«¢È†Éý"æfu(ða .
ANOANG
¬Â MENSAHENG IPINAHIHIWATIG NG BAHAGING MAY SALUNGGUHIT ?
MARAMING MAMAMAYAN ANG HINDI NAKAKAUNAWA NG KAHALAGAHAN NG PAGBOTO.
MAY MGA KATUTUBO NA MANGMANG AT HINDI MARUNONG MAGSULAT.
MASAMA ANG LOOB NG ILANG MGA MAMAMAYAN SA PAMAHALAAN.
MARAMING MAHIHIRAP NA BARANGAY SA ATING BANSA.
851qý
E
ANOANG KINAKAILANGANG ISAGAWA SA PAGBUO NG ISANG DOKUMENTARYONG

PAMPELIKULA?
PANANALIKSIK C. PAG-EEDIT
PAGDIDISENYO NG PRODUKSYON D. LAHAT NG NABANGGIT
ANO ANG MENSAHE NG PELIKULA BATAY SA BAHAGING NABASA?
HINDI NAGKAKAROON NG PAGBABAGO SA LIPUNAN DAHIL SA KAMANGMANGAN NG MGA
MAMAMAYAN.
MARAMING MGA PULITIKO ANG TIWALI AT HINDI MATAPAT.
MAHIRAP ANG MARAMING MGA LIPUNAN SA PILIPINAS.
MAY MGA LIPUNAN SA PILIPINAS NA NANANATILING MASAYA SA KABILA NG KAHIRAPAN.
ALING PANGYAYARI SA AKDA ANG MAY IPINAHIHIWATIG NA MENSAHE SA MGA

MANONOOD BATAY SA BAHAGING NABASA?
NAGSASAYAW ANG MGA BATA SA BARANGAY.
NAGDIWANG ANG BUONG BARANGAY AT NAGSAYA ANG LAHAT.
NATAPOS ANG PAGDIRIWANG NG MGA KATUTUBO.
NAKASULAT SA LIKURAN NG MGA BATA ANG KATAGANG BABANGON ANG PILIPINAS
BINABATI KITA AT MATAGUMPAY MONG NASAGOT ANG MGA GAWAIN SA BAWAT ARALIN
NG MODYUL NA ITO. NANINIWALA AKONG NAUNAWAAN MO ANG MAHAHALAGANG
KONSEPTO NA NAIS KONG IWANAN SA IYO NA MAGAGAMIT MO SA IYONG PANG-ARAW-
ARAW NA PAMUMUHAY. NAWA’Y NAGING MAKABULUHAN SA IYO ANG GINAWA NATING
PAG-AARAL. HANDANG-HANDA KA NA PARA SA MODYUL 4 – ITO ANG TUNGKOL SA AWIT
NA FLORANTE AT LAURA. MULI, MALIGAYANG PAGLALAKBAY SA PAGTUKLAS NG
BAGONG KARUNUNGAN.
852qý
E
GLOSARYO
ADVERTISEMENT – IBA’T IBANG MGA ANYO NG PATALASTAS NA MATUTUNGHAYAN SA

IBA’T IBANG URI NG MEDIA, MAGING ITO MAN AY SA PRINT MEDIA, BROADCAST MEDIA,
FILMS AT MG URI NITO.
ADHIKAIN- LAYUNIN; GUSTO

ADVOCACY – ISANG SALITANG INGLES NA ANG KATUTURAN AY “ISANG ADHIKAING
DAPAT NA MAISAKATUPARAN, SUPORTAHAN O ITAGUYOD PARA SA ISANG NATATANGING
LAYUNIN.
AGAM-AGAM- HINALA
ANALITIKAL – PAGBUO NG MGA IDEYA MULA SA IBA’T IBANG IDEYA UPANG MAKABUO NG
HIGIT NA ESTRATEHIKONG PROYEKTO NA SUMASALAMIN SA KATOTOHANAN NG BUHAY
ANGKININ- KUNIN
ARESTUHIN- HULIHIN
BABAE SA SEPTIC TANK – ISANG INDEPENDENT O INDIE FILM NA NAGTATAMPOK NG MGA
ISYUNG PANLIPUNAN AT ANG TUNAY NA KULAY NG “SHOWBIZ” NA LABIS ANG PAGIGING
PRESTIHIYOSO NGUNIT MAY MGA KABULUKAN SA LIKOD NG TABING AT KAMERA.
BAJO DE MASINLOC – PARTE NG PHILIPPINE SEA
BALAKID- HADLANG
BALANGKAS – PAGKAKASUNOD-SUNOD
BETERANO- DATIHAN
BUGSO NG DAMDAMIN-NAPATANGAY SA NARARAMDAMAN
BULWAGAN – LUGAR NA PAGDARAUSAN
CAMERA SHOTS AND ANGLES – TUMUTUKOY SA MGA KUHA AT ANGGULO NG KAMERA

PARA SA ISANG PARTIKULAR NA EKSENA. SA PAMAMAGITAN NITO, NAIPAKIKITA ANG
EMOSYONG NAIS IDIIN NG ISANG SENARYO.
CAMPAIGN ACTIVITY – ISANG GAWAIN NG PANGANGAMPANYA PARA SA ISANG

NATATANGING LAYUNIN. SA GAWAING ITO AY ISINASAALANG-ALANG ANG ILANG
MAHAHALAGANG TUNTUNIN.
CINEMA TRUTH – MAY KATUTURANG “PELIKULA TOTOO”; KATANGIAN NG ISANG

DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA UPANG MAIPAKITA ANG REALIDAD AT AKTUWAL NA
PANGYAYARI.
CINEMA VERITE – TERMINONG FRENCH NA ANG IBIG SABIHIN AY ANG AKTUWAL NA

PAGTATAGPO AT PAGKUHA NG PANGYAYARI NG ISANG FILMMAKER AT NG KANYANG FILM
SUBJECT, UPANG MAS HIGIT ITONG MAGING MAKATOTOHANAN. ISANG URI NG PAGSASA-
PELIKULA SA KASALUKUYAN.
853qý
E
COORDINATOR – TAGAPANGASIWA
CORRUPT – ISANG TAONG MAY POSISYON AT GINAGAMIT ANG PONDO NG BAYAN SA

SARILING KAPAKANAN
DAMBUHALA – MALAKI
DEDIKASYON – PAG-AALAY
DIALOGUE SCRIPT – ISANG

URI NG ISKRIP KUNG SAAN NAKAPALOOB ANG DIYALOGO NG
MGA AKTOR AT AKTRES NG BAWAT EKSENA. NAKABATAY ITO MULA SA “SEQUENCE
SCRIPT”.
DINURO-DURO – MINALIIT
DIYALOGO- TAWAG SA ANUMANG USAPAN SA PAGITAN NG DALAWA AT MARAMING MGA

TAUHAN SA LOOB NG ISANG DULA
DOCUMENTARY FOR TELEVISION – ITO AY MGA PALABAS NA NAGLALAYONG MAGHATID

NG KOMPREHENSIBO AT ESTRATEHIKONG PROYEKTO NA SUMASALAMIN SA KATOTOHANAN
NG BUHAY AT TUMATALAKAY SA KULTURA AT PAMUMUHAY SA ISANG LIPUNAN.
DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA – EKSPRESYONG BISWAL, NAGTATAMPOK NG

REALIDAD AT KATOTOHANAN NG BUHAY NG ISANG LIPUNAN. NAGBIBIGAY NG
IMPORMASYON, NANGHIHIKAYAT AT NAGPAPAMULAT NG KAISIPAN AT KAMALAYANG-
PANLIPUNAN.
ELEMENTO NG PELIKULA – MGA SANGKAP O MGA BAHAGI NG ISANG PELIKULA UPANG

ITO AY KILALANIN BILANG ISANG MATAAS NA URI NG LIKHANG-SINING.
ESTRATEHIKO – PAMAMARAAN
ETHNOGRAPHIC FILM – ISANG

URI NG DOKUMENTARYO NA NAGTATAMPOK SA KULTURA,
KALAGAYAN AT BUHAY NG MGA KATUTUBO SA ISANG LUGAR AT LIPUNAN.
FILM MAKER – ANG TAONG BUMUBUO AT LUMILIKHA NG ISANG PELIKULA.
FILM SUBJECT - MGA BAGAY O PINAKAPAKSA SA PELIKULA NA KINUKUNAN NG KAMERA

UPANG MAIDIIN ANG NAIS IPAHIWATIG NG ISANG FILM MAKER.
FOI – FREEDOM OF INFORMATION
FORUM – PAGTATALAKAYAN, PAKIKIPAGTALASTASAN,PAG-UUSAP, PAGPUPULONG
GUSOT – PROBLEMA
854qý
E
HALAKHAK-MALAKAS NA PAGTAWA
HIMUKIN – HIKAYATIN
HINUHA – PAGBIBIGAY INTERPRETASYON

ILLITERATE – NANGANGAHULUGANG MAY “KAKULANGAN NG KAALAMAN” SA ISANG
BAGAY O MGA BAGAY NA NAKAPALIGID SA KANIYA. SA IBANG SALITA AY
“KAMANGMANGAN” O PAGIGING “IGNORANTE.
IMPLIKASYON – EPEKTONG PANDAMDAMIN, PANGKAISIPAN, PANGKATAUHAN AT

PANLIPUNAN AT PAGKATAPOS NITO AY ANG KASUNOD NA AKSYON O RESULTA
.
INDEPENDENT / INDIE FILMS - MGA PELIKULANG MAY MALAYANG TEMA AT
PAMAMARAAN, SAPAGKAT PANGUNAHING LAYUNIN NITO NA BUKSAN ANG KAMALAYANG
PANLIPUNAN NG MAMAMAYAN.
INFORMATION AND COMMUNICATION TECHNOLOGY (ICT) - ISA SA PANGUNAHING

MIDYUM SA KASALUKUYANG PANAHON UPANG MAS MAGING MABILIS AT PATULUYAN ANG
PROSESO NG GAWAING PANGKOMUNIKASYON AT PAGBIBIGAY-IMPORMASYON.
INTERPRETASYON – SARILING PAG-UNAWA
IPINIPINID-ISINASARA
ISKRIP- PINAKALULUWA NG ISANG DULANG ITATANGHAL SAPAGKAT LAHAT NG BAGAY NA
ISINASAALANG-ALANG SA DULA AY NAGMUMULA RITO
KALUMBAYAN-KALUNGKUTAN
KAMALAYANG PANLIPUNAN – PAGIGING BUKAS ANG ISIPAN SA MGA NAGAGANAP SA
PALIGID
KARIKTAN-KAGANDAHAN
KATIG – KAKAMPI, KINAMPIHAN, KAPANALIG
KAWANGGGAWA- LIBRENG SERBISYO

KINAMIHASNAN-KINAMULATAN
KOMENTARYO – PAGBIBIGAY-OPINYON
KOMPREHENSIBO – KUMPLETO AT KAPANI-PANIWALA
KONTROBERSIYAL – MAKULAY, MARAMING USAPIN
KONTROBERSIYAL- MAINIT NA PINAG-UUSAPAN

KREDEBILIDAD – KAPANI-PANIWALA
KULTURA - ANG KALINANGAN NG ISANG LIPUNAN. SINASALAMIN NITO ANG MGA

IDEYA, PANANAW, KAUGALIAN, KAKAYAHAN AT TRADISYONG UMUNLAD NG ISANG
LIPUNAN. BAHAGI RIN NITO ANG INSTITUSYONG TAGAPAGHUBOG NG KAMALAYAN NG
855qý
E
MAMAMAYAN TULAD NG PAARALAN (EDUKASYON), PAHAYAGAN, MIDYA, RELIHIYON, AT

MGA ESTABLISIMENTONG PANSINING.
KULTURANG POPULAR – SUMASAKLAW SA PAG-AARAL/PAGSUSURI NG IBA’T IBANG

KULTURANG POPULAR, HALIMBAWA, PELIKULA, MUSIKA, KOMIKS AT PAHAYAGAN, MGA
PROGRAMANG PANRADYO, PANTELEBISYON NA NAKAIIMPLUWENSIYA SA PAGHUBOG NG
SARILING KATALINUHAN AT IDENTIDAD. SINASABING KULTURA NG PANGGITNANG URI AT
PARA SA MARAMI (SANGGUNIIN SA INTRODUKSIYON NITO ANG MALALIM AT MALAWAK NA
TALAKAY)
KURO-KURO – OPINYON, SALOOBIN
LANTARAN – KITANG-KITA, BULGAR
LARAWANG-DIWA O IMAHE- TUMUTUKOY ITO SA MGA SALITANG KAPAG BINANGGIT SA

AKDA AY NAG-IIWAN NG MALINAW AT TIYAK NA LARAWAN SA ISIPAN NG MAMBABASA,
NAGPAPATALAS ITO NG PANDAMA.
LIHIM-SEKRETO
LIKUMIN-KOLEKTAHIN
LUMALAWIG – LUMALAWAK
LUMUWAS-NAGPUNTA SA MALAYONG LUGAR

MAMAMAHAYAG – TAGAPAGBALITA, TAGAPAG-ULAT
MANORO – KATUTUBONG SALITA NG MGA AETA NA ANG IBIG SABIHIN AY “GURO”.
MARTIAL LAW – BATAS MILITAR
MASUSULINGAN – MATATAKBUHAN, MAHIHINGAN NG TULONG
MAUUNTOL- MATITIGILAN
MIDYUM – DAAN, INSTRUMENT
MININDAL-MIRYENDA
MULTI-MEDIA – TUMUTUKOY SA IBA’T IBANG URI NG “MEDIA” O MIDYUM NA
GINAGAMIT SA KOMUNIKASYON. KARANIWANG BINUBUO NG PRINT MEDIA, BROADCAST
MEDIA, FILM AT INFORMATION AND COMMUNICATION TECHNOLOGY.
MUNTI-MALIIT
NAGKAKANDIRIT-NAGLULUNDAG NA NAKATINGKAYAD ANG PAA
NAGKUKUMAHOG – NAGMAMADALI
NAGTUNGO-NAGPUNTA
NAGUGULUMIHANAN-NALILITO
NAGUGUNITA-NAALALA
856qý
E
NALALAMBUNGAN- NATATAKPAN
NAPOPOOT- NAGAGALIT, MATINDING GALIT
NEWSREEL – NAGSISILBING BALITA NG BAYAN NA NAGTATAMPOK NG IBA’T IBANG
PANGYAYARI SA KAPALIGIRAN.
OBRA-MAESTRA – ISANG URI NG LIKHANG-SINING NA NAPAGKALOOBAN NG MATAAS NA

URI NG PARANGAL; KINILALA; NAGING TANYAG AT KAKAIBA SA URI NITO; MAY TAGLAY
NA KARIKTAN.
PAGARIL-PAGARALGAL
PAGBATIKOS – PAGTULIGSA
PAGKILING – PAGKAMPI, PAGPANIG
PAGKUKUNWARI- PAGPAPANGGAP
PAGLALAYAG- PAGLALAKBAY
PAGLILILO- PAGTATAKSIL
PAGOD-HAPO
PAGPAPAHIWATIG (FORESHADOWING) ISANG PAGPAPARAMDAM, PAGPAPAKILALA,
PAGBIBIGAY NG MGA BABALA O PAHIWATIG O PAGPAPAUNA SA UNAHAN O KALAGITNAAN
NG KUWENTO UPANG IHANDA ANG MAMBABASA SA MAAARING MANGYARI SA HULIHAN
NG AKDA
PAGPAPALALUAN- PAGYAYABANGAN
PAGSASAHIMPAPAWID – ANG SISTEMA NG PAGPAPAKINIG NG ISANG PROGRAMANG
PANRADYO
PAHIWATIG- MGA PAHAYAG O IDEYANG HINDI LANTAD O HAYAG ANG KAHULUGANG NAIS
NITONG IPARATING. MAY MGA PANTULONG NA PALATANDAAN SA LOOB NG PANGUNGUSAP
O SA MGA BAHAGI NG AKDANG MAKATUTULONG UPANG MAUNAWAAN ANG KAHULUGANG
NAIS NITONG SABIHIN
PAKSANG-DIWA O TEMA (THEME)-ITOY PANGUNAHING KAISIPAN NG TULA, KATHA, DULA,

NOBELA, SANAYSAY, KUWENTO NG ISANG PANGKALAHATANG PAGMAMASID SA BUHAY NG
MAY-AKDA NA NAIS NIYANG IPAHATID SA MAMBABASA. HINDI ITO DAPAT IPAGKAMALI SA
SERMON O ARAL. HINDI SAPAT NA SABIHING TUNGKOL SA PAGIGING INA ANG TEMA.
PAKSA LAMANG ITONG MAITUTURING. ILAHAD ITO NG GANITO; KUNG MINSA’Y PUNO NG
PAGKASIPHAYO KAYSA KALIGAYAHAN ANG PAGIGING INA
PANANALIKSIK- ISANG MASUSING PAG-AARAL SA ISANG PAKSA O PROBLEMANG

INIHAHANAP NG SOLUSYON O KASAGUTAN
PANITIKANG POPULAR - ANYO NG PANITIKAN NA MAKABAGO ANG MGA DULOG AT

PAMAMARAAN. DAHIL NA RIN SA MAKABAGO NITONG MGA PAMAMARAAN, ESTILO AT
ANYO. PARTIKULAR NA ITO’Y BINABASA AT PINANONOOD NG MGA KABATAAN SA
PANAHONG KASALUKUYAN.
857qý
E
PANITIKANG POPULAR – SA ORIHINAL NA LEGAL NA KAHULUGAN, PAG-AARI NG

MAMAMAYAN. KAWING SA “POPULACE” NA IBIG SABIHI’Y HINDI ARISTOKRATA, ARAL - -
ANG MABABANG URI. MAY KONOTASYONG INFERIOR NA URI NG LITERATURA, HANGGANG
SA TRIBYAL (POP). SA USAPING IDEOLOHIKAL, BAGAMA’T TINATANGKILIK NG LAHAT NG
URI NG LIPUNAN, MAY PAGKAKAIBA BATAY SA PANG-EKONOMIYANG LAGAY (HALIMBAWA;
KLASE NG SINENG PINAPANOOD, KLASE NG KOMIKS NA BINABASA. KASALUKUYAN,
NAKAKAWING ANG KONSEPTO NG POPULAR SA MAS MIDYA, KUNG ANO ANG NAAABOT
NITO, ANG SAKLAW ANG SIYANG MAY KAKANYAHANG MAGING POPULAR. ANG POPULAR
AY MAY ORYENTASYONG KOMERSYAL, O SA PAGKITA (PROFIT)
PASUBALI – PAG-AALINLANGAN, PAGDADALAWANG-ISIP
PUNTO-TONO NG BOSES SA PAGSASALITA

REHAS – HARANG, KULUNGAN, HADLANG
RESETTLEMENT AREA – LUGAR NA PINAGLIPATAN UPANG DOON TULUYANG MANIRAHAN.
SAGAD-HANGGANG-LANGIT – LUBOS, WAGAS, SUKDULAN,SOBRA, LUBOS
SALIK – BAGAY NA NAGING DAAN
SANGGUNIAN – KALIPUNAN
SARAT-PANGO
SENARYO – TERMINO SA PELIKULA NA ANG IBIG SABIHIN AY “TANAWIN” O ISANG
“EKSENA”.
SEQUENCE SCRIPT – ISANG URI AT BAHAGI NG ISKRIP NA NAGTATAMPOK NG MGA

DETALYE AT KAISIPAN NG BAWAT EKSENA NG ISANG PELIKULA O DOKUMENTARYO.
GAYUNDIN NG BAWAT “CAMERA SHOTS AND ANGLES” NITO.
SHORT FILMS – MAIIKLING URI NG PELIKULA NA NAGHAHATID NG MAHAHALAGANG

MENSAHE SA MGA MANONOOD.
SIMBOLO- ITO ANG MGA SALITA NA KAPAG BINANGGIT SA ISANG AKDANG PAMPANITIKAN
AY NAG-IIWAN NG IBA’T IBANG PAGPAPAKAHULUGAN SA MAMBABASA, ISANG BAGAY O
KAISIPAN NA KUMAKATAWAN SA IBA PANG KONSEPTO AT MAAARING BIGYAN NG
MARAMING ANTAS NG KAHULUGAN
SIMPATIKA- MALAKAS ANG DATING NG PERSONALIDAD

SISIW – MALIIT, WALANG LAKAS, WALANG KAPANGYARIHAN
858qý
E
SOCIAL AWARENESS – SA TUNAY NA KATUTURAN NITO AY “KAMALAYANG PANLIPUNAN”

BATAY SA KAISIPAN AT UMIIRAL NA MORAL NG ISANG LIPUNAN TUNGO SA PAGKAMULAT
SA KATOTOHANAN.
TABLOID- MALIIT AT ABOT-KAYA KUMPARA SA ISANG BROADSHEET. SAPAGKAT MAS

MALIIT ANG ESPASYO SA TABLOID, MAS MALIIT RIN ANG INAASAHANG PAGKONTEKSTO SA
MGA BALITA. MAY PUNTONG NAISASANTABI NA ANG MGA PAMBANSANG ISYU. SA
KAUNTING ESPASYONG ITO, NAGKAKASYA ANG MARAMING SAMBAHAYAN PARA SA
BALITA AT IMPORMASYON.
HIGIT NA BINIBIGYANG POKUS NG MGA TABLOID ANG MGA POLICE STORIES
(PANGGAGAHASA, PANANAMANTALA/MOLESTATION, KIDNAPPING, ATBP.) AT MGA
KUWENTONG IKAMAMANGHA NG MGA MAMBABASA KUMPARA SA PAMBANSANG ISYUNG
INILALATAG NG MGA BROADSHEET. SA ANYO NG BALITA HANGGANG SA PAGGAMIT NG
TERMINO, PUMAPASOK ANG ISYU NG TAMA O MALI.
TANGAN-TANGAN – HAWAK-HAWAK
TANGLAW – LIWANAG, UMIILAW
TEKSTO – SA TRADISYUNAL NA GAWI, ANG NAKASULAT NA ANYO. SA PAG-AARAL, ANG

TEKSTO AY SASAKOP DI-LAMANG SA NAKASULAT NA ANYO, PATI NA RIN SA PRAKTIKAL
NA GAWI SA PRODUKSYON NG LITERATURA.
TELEDRAMA – MGA DRAMA SA TELEBISYON
TRANSAKSIYON – KASUNDUAN
TRAVELOGUE – ISANG URI NG DOKUMENTARYO NA NAGTATAMPOK NG IBA’T IBANG MGA

LUGAR KUNG SAAN MAAARING MAGLAKBAY.
TUMUTUKOY SA MGA BAGAY NA KINAGIGILIWAN AT KINAHIHILIGAN NG MGA TAO SA
KASALUKUYANG PANAHON, ITO MAN AY MAY KINALAMAN SA ADBERTISMO, MGA
PRODUKTONG GINAGAMIT, URI NG LIBANGAN, PARAAN NG PANANALITA, LEBEL NG
WIKANG GINAGAMIT, PINANONOOD AT MAGING BINABASA.
UTUSAN-KATULONG
VIDEO ADVOCACIES – MGA ADBOKASIYA, PATALASTAS AT MGA PROPAGANDA NA
NAGLALAYONG MANGHIKAYAT, MAGPABAGO NG PANANAW, MAGPAMULAT NG KAISIPAN AT
KAMALAYAN.
WARTIME PROPAGANDA – ANG MGA DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA NOONG UNANG

PANAHON AY NAGSILBING INSTRUMENTO NG NASYONALISMO, PAKIKIPAGLABAN,
DESKRIMINASYON AT PAGKAKABAHA-BAHAGI.
859qý
E
YABAG-TUNOG NG MGA PAA SA PAGLAKAD
SANGGUNIAN
*AKLAT
BAISA-JULIAN, AILEEN G. AT DAYAG, ALMA M., PLUMA I WIKA AT PANITIKAN PARA SA

MATAAS NA PAARALAN. ALMA M. QUEZON CITY, PHILIPPINES, PHOENIX PUBLISHING
HOUSE, INC., 2009
ARROGANTE, JOSE A. ET.AL PANITIKANG FILIPINO PAMPANAHONG ELEKTRONIKO.

NATIONAL BOOK STORE. MANDALUYONG CITY, 1991
AUSTERO, CECILIA S., ET AL, KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO. UNLAD

PUBLISHING HOUSE. PASIG CITY. 2007
EVASCO, EUGENE AT ORTIZ WILL. PALIHAN HIKAYAT SA PANITIKAN AT MALIKHAING

PAGSULAT. C&E PUBLISHING, INC. QUEZON CITY. 2008
GARCIA, LAKANDUPIL., ET AL, KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO, 2006.
GLINOFRIA, MAURITA L. AT LAXINA, TERESITA F., KADLUAN NG WIKA AT PANITIKAN IV

MAKATI CITY, PHILIPPINES, DIWAN SCHOLASTIC PRESS INC., 1999.
MAG-ATAS, ROSARIO U ET.AL., PANITIKANG KAYUMANGGI (PANGKOLEHIYO),

VALENZUELA, METRO MANILA, PHILPPINES, NATIONAL BOOKSTORE, INC. 1994.
RESUMA, VILMA MASCARINA. GRAMATIKANG PEDAGOHIKAL NG WIKANG FILIPINO

KOMUNIKATIBONG MODELO.
REYES, SOLEDAD S. PAGBASA NG PANITIKAN AT KULTURANG POPULAR. ATENEO DE

MANILA UNIVERSITY PRESS. QUEZON CITY. 1997
RUBIN, LIGAYA T. ET.AL., PANITIKAN SA PILIPINAS, SAMPALOC, MANILA, PHILIPPINES,

REX BOOK STORE: 2001.
SANTIAGO, LILIA QUINDOZA ET AL., MGA PANITIKAN NG PILIPINAS, C & E PUBLISHING

INC., 2007
860qý
E
PAHAYAGAN
PILIPINO MIRROR. EROS ATALIA. DAGLING KATHA, OKTUBRE 29, 2012
MAGASIN
AWAKE! MAGAZINE, SOCIAL NETWORKING, WATCHTOWER SOCIETY, SEPTEMBER 2010
MAGASING GUMISING! GABAY SA PAGGAMIT NG KOMPYUTER, OKTUBRE 2011
INTERNET
AŇONUEVO, ROBERTO ALIMBUKAD (HTTP://ALIMBUKAD.COM/2008/08/08/ANG-

EDITORYAL-BILANG-LUNSARAN-NG-PANUNURI/)
HTTP/WWW.YOUTUBE.COM/WATCH
HTTP://ISKWIKI.UPD.EDU.PH/IMAGES/1/12/WORKING_WHILE_IN_CLASS.PDF
HTTP://THE1010PROJECT.MULTIPLY.COM/JOURNAL/ITEM/34/34?
&SHOW_INTERSTITIAL=1&U=%2FJOURNAL%2FITEM
HTTP://WWW.AMPEDASIA.COM/FORUMS/SHOWTHREAD.PH
HTTP://WTÓÇÕTKA©ÎG½ŸN°K861„»%F1ÎÏO"Ê`)/ÂDÌA3%¼MG*F÷ŠM ﾵ XÑ©ÛMM]¾Y
Õ/Ÿ´Ò“*H¤+$©—ÛWG0Õ3©¦861 ±`¢’RK6=¹#86194`5TÒO÷Õ†RCÍ30QQ4 Í-
3Î=ŠÒ7{SÔZÒCŒ/I5Ò}I™}\F
÷ŒFÖ;Ì¥Ñ@ÅRÕRK}|»¹X‡Ž0.%¼+EÁÖÞWÄL
861qý
E
™~¨ÐÙ÷16ZÈ
|QŽ;M)Ú!`ÉŽM E¹˜
YC¬WÏGÍÐÆZ¡IÏFID}>Ý¹2{EPŽTÉÉÞ¨!ËÛYΜÍ€YGV‰ÁÑ¡T
3JÃÛW±Ž
ÌÇ ªM‹ÐSSH£ﾵ I°¿K862¬·;J¥„…[
(ﾵ
862qý
E
¼CGU~2ÈÃJ|†)_8DO ﾵ L¶SS>1ÙA/ÎÉÏ¹ØÏSÐ_¥ÚUQÁG?”ÌÙ¬'MMQ½Z‡O
ﾵ G‚Ù‘Ã°=ÑOO]°ÌÚÜÇ!2Ÿ¥
863qý
E
Õ±FV”ﾵ 2ÅXÆ`.•ªW`R7T#PH6FŒ ﾵ_Z864Å¤½ÏX%E ﾵ-ƑÖ»£WÀŒÀ ﾵ ¾ËRÚ%

ﾵ]°G_D‡ÌD3Ý¡Ã
864qý
E
´Ã ﾵ Û¾¶†¼Ü÷¶1
|XEŸÈÓªÏPDØFÛ_E¨€Ã®ÈO
865qý
E
^T“ÁÄÍD˜
RZÔÝÂ+CÌ8N!ERÌÚ¨&¢»SYÛ
Î°ŸŠÅ
866qý
E
L´H—T?Ï¾.X{Ý8¸ﾵ C
ÕG=¡ %ÈS.Þ¢BYBZÕ01KBÓÎIÇZ{L:É F P&,@³V%ÞVBÀWÛ
0†"„/M+ÄWNN|?$Î,3+)¨£(J#Q«”ÊPQÍ
867qý
E
`“BG¡A·>÷K
YÛ-À»Ðí
Ì@ÆƑ\”M¿ÆTE©ÔVLØDD W€$ÚÃÈMÝEÌ[|‚”Õ>K ﾵ ÌÖSRK ﾵ Q¼LÄ—
C”ÇX ÀL¦Ò¤¥_A<’WÛH&C
å_îm#R~J_ŠGÛ ZÈ
dD”À°/SÃb2c
¯+ Ó
Ï
¹
¾~yl/3%2dêt¡À
%,àâ4öh©I3r* ö?ùi}!>g·bkPÉé>5/«¢È†Éý"æfu(ða÷ÜOV
¬Â
868qý
E
ÃQM¹F] ÄÚ *¢Ï ﾵ Z9D¦Q

`“BG¡A·>÷K ‘OÕSSKÐIÙ8NKÚ`?ÔXCNJY9ÒŠ+
VC“˜.YAÄT^Š×A³{:Ÿ?-§A†1NY)!M-—ÒÎ6‰UDUÈÔÍÝ~§È
Ý =P»Ðí
XPÆEÆÍËÝdD”À°/SÃb2c
å_îm#R~J_ŠGÛ 26È]¼Ç869ÁF*SS²¹WLDTÅ\*O¨T¬Ç}ﾵ}ÓË869FÞU0!
*Ï·HÊA÷
Ó XÙF™BŠÀ
Ï
¹
¾~yl/3%2dêt¡À
¬Â
869qý
E
Ð&;Ç'WIV`7RG‹T4U|°¥AŒ¶ΜRXÀ‹"LŸ-¿IÑPÈ¯B—
ÙB¯@ÏÄÒΜGBU4J`„EŸ/ÝÌUÄYÌ¨Ì«7PO870Ï\–YNˆŽΜÝÚND8ŽX¼ØU9?…MK&={ÏUÔ
ﾵ ÍØOÌÝ•IIÚM X4ˆ/‚ZËÞEÐKJ ﾵ ÛØÅ3WW ﾵ|Ú’ÀC‚}¹
¬ª€Ì¤/
870qý
E
†~L8{
871qý
E
Ü2#D¦¿QÜGIÄ\Í™32'~L§
872qý
E
`“BG¡A·>÷K
»ÐíŒL "|!Z)ÝIªJ?›UÍ½DFÌÎGÔÈUÆ8$©:+¡Ý!~5+ﾵ E…V3XAPKÏ}®T‘¾ØC—± ¬!
È@Ãå_îm#R~J_ŠGÛ
KÁÂÔË>_ÓFA:2 BÁ¹ÈËÈ.=/ÜÚÛK€ËÓ´:
dD”À°/SÃb2c
Ó
Ï
¹
¾~yl/3%2dêt¡À
¬Â
873qý
E
·ƑVW@F
874qý
E
C—Å¨BÎ}¤ZŠÏÅ¯EPX‹¼1>@KD”“Ï
ªH#EUJÙY¬QÈ±-RÇKT/^ΜÜÏ!W¿/§%÷FÍ8™£˜>ÌR{[ÞÆÄ0'Ù¤}.:€¸ÕH$BÈOŽEÊSÇ…!ÃÐ|
ÊØG0 ﾵ E ﾵ
|Ô]ªTZ†¾TÓ›Ë|S!F©G;T¤ºK€ÛR³>ŸT,ÁÀXÎ§(R4¢H ﾵ Ô\Ž ﾵ.ÂË¾3ƑÄ({ÌFK
ÄIŠÍJ`“BG¡A·>÷K
¾ÑOYWPT^ÜÈ;¥ŸÇ¶¨:#¤ÙÂ2Μ&K@ªÖ€Μ ﾵ 2Ù¥V
ﾵ‚Ë€"À/:¥
»Ðí EÜMÚ½}Í”?F ¹F,ZC875)*(]:¤=¨H«ÁÇ¨¶M <EB
9&JÇË )Þ § Òº¾ ﾵ À ÆOÜUW
å_îm#R~J_ŠGÛdD”À°/SÃb2c. F/‡Z› ÎB ‡Ø›ˆ^F~\Ö© GÑZ ‹KX Ƒ)Þ Ñ ¬¨ÆX{T)[˜!
ﾵ^ÑIVÇ
Ó ¨ W Ú÷£±
Ï
¹
¾~yl/3%2dêt¡À
¬Â
875qý
E
CÌ…+Q§=
876qý
E
NÔÛ³N˜<}VW}AUÐ
89> 9 ﾵ Æ¯{ÅΜSSÇLG
877qý
E
`“BG¡A·>÷K
ÃË^"Ä»Ðíﾵ 9Ç¡‚{#ÑEÍ'WCUPY¿Ô=;ÃÆOSEÓ`YP^Š
9 ﾵ Ôå_îm#R~J_ŠGÛ
E©¿-UU°ª‹L W4SΜT`¬ÂÚ
dD”À°/SÃb2c
ÄÀ”ÇÓÉÌ`D_ÝŽG\¶«‡UŽT®ÆÅÎÜO ^ÆÄÀ2ZÀÂ¯J(NY ΜÑ@~6ΜÈJ|Ù~¤±*'¶QXP
Ï
¹
¾~yl/3%2dêt¡À
¬Â
878qý
E
ÆI=Ÿ’ΜŽ-OHK´©ØHBNÇ›Ä=ÆC`1‘Ú]Ð1OÒÔÝ}ÒÊ6ÞE!YÇ ﾵ‚×ÚU\OC"ÕÐB¿
XGS¦YGÕ¶
AW÷–2PJ-Þ ﾵ Q&Ö«BNTRØ6@ﾵ»ÄAÎGÝ…ÖQOLGËÌ*£!ﾵ#.Ã%9-VÔÚE/-¾ÕÆÖF‡Ô
ﾵ ØYÉ4=ÖÂN1\ÄÝM %(ÅIŠ
¡ÂO2Ã!Ç»BS J[<Ì¨B
879qý
E
ÈÖW$]ÅQ ÐM¶Ã‹MÖ2V?ÀP¦P??3ÅÕ>C×÷M>KT“¡OÛ2¥ª^Ý>9UÅ§Ý{JSÏ´¨Ÿ˜
()™ ÓO Ì¿880^Þ¡HSØSSÅ'MËÔÞÚÔ¯Ð
45MRÉ
880qý
E
NÍΜ¹Î†J¶ 1N
V1ŸÂÔ7ZF@GÕQYØÔ ŸÈÛÅ8E(S_Ç ﾵ«U
881qý
E
ÑUZ‡ HVE‡7IÅKY©C[GHŸRÀÜÑYF†TÉΜÖ
QÔYÐŠCOTŸ
882qý
E
`“BG¡A·>÷K
ÊÖ8Â»Ðí
T?{Μ ﾵ NW&U
ﾵ W~å_îm#R~J_ŠGÛ
I883,»SSOSÇÞU5‰ E^YΜΜÃÛ:Ý`Ì)²K‚!'H`{XHCEB$TEIÎÆÁÞ†_ÚVÛ¶ÎÂÞOØ-½®ÄÙ
dD”À°/SÃb2c
Ðª¦ŠÑ`
Ó T N™Ø° ÏÝ¢¢„‡Z¨· UŸ´Ì±¯—«@ÒW´ÂÉÏ&IÞÇË¬XDZ«×ÞÎƑÙK™Œ"WÇ?
ŸÜ®·1)Ãuè•ï
ÛŒ]ÃÇ©ºÙ TCL®BÊ¡—ÖÉ4Ÿ¯D§Ç|ÞÒŽŽÎ€³¹ÐCAÃ8
yïªz
Ï
¹
¾~yl/3%2dêt¡À
¬Â
883qý
E
ÖÝÕ•ÆÙÄÄW±GP«DÛÀ |ﾵ;*W?ÐG¦ÕÏÍ2;OÉÌ¸ÁCMEQÍÏ#G‹„P—9 ﾵ~¼{!@>X
884qý
E
Ò‹E3ÓÊOXÊ-_…×Û
ÝZÉDLÉ}´Ï÷¯³
H"EMY›Ù
885qý

Module 1 2 3 Final

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Module 1 2 3 Final

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

0

“KASABAY NG PAG-UNLAD NG BAYAN ANG PAG-UNLAD NG KANIYANG MAMAMAYAN, SA

TAOS-PUSONG NAGPAPASALAMAT ANG MGA MAY-AKDA SA MGA MANUNULAT NG MGA

MODYUL 1: SALAMIN NG KAHAPON…BAKASIN NATIN NGAYON

ARALIN 1.1 – ANG PANITIKAN SA PANAHON NG MGA KATUTUBO

B. WIKA: DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING

ARALIN 1.1.2 : A. PANITIKAN: ALAMAT

B. WIKA: PANG-ABAY NA PAMANAHON AT

ARALIN 1.1.3 : A. PANITIKAN: EPIKO

ARALIN 1.2 – ANG PANITIKAN SA PANAHON NG MGA ESPAΗΗ͂OL

ARALIN 1.2.2 : A. PANITIKAN: TULA

B. WIKA: MGA PANDIWANG NAGPAPAHAYAG

ARALIN 1.2.3: A. PANITIKAN: SANAYSAY

B. WIKA: ANG PANGUNAHIN AT PANTULONG NA KAISIPAN

ARALIN 1.3 – ANG PANITIKAN SA PANAHON NG MGA HAPONES

ARALIN 1.3.2 : A. PANITIKAN: MAIKLING KUWENTO

B. WIKA: SANHI AT BUNGA NG MGA PANGYAYARI

MODYUL 2: SANDIGAN NG LAHI…IKARANGAL NATIN

ARALIN 2. 1: ANG PANITIKAN SA PANAHON NG AMERIKANO

B. WIKA: OPINYON O KATOTOHANAN

ARALIN 2.1.2: A. PANITIKAN: SARSUWELA

B. WIKA: KAANTASAN NG PANG-URI

ARALIN 2.2: ANG PANITIKAN SA PANAHON NG KOMONWELT

B. WIKA: KAYARIAN NG PANG-URI

ARALIN 3: ANG PANITIKAN SA PANAHON NG KASARINLAN

ARALIN 2.3.1: A. PANITIKAN : MAIKLING KUWENTO

B. WIKA: ASPEKTO NG PANDIWA

B. WIKA: PAGSANG-AYON AT PAGSALUNGAT

MODYUL 3: REPLEKSIYON NG KASALUKUYAN…

ARALIN 3.1: KONTEMPORARYONG PANITIKAN TUNGO SA KULTURA AT

A. PANITIKAN: POPULAR NA BABASAHIN

B. WIKA: ANTAS NG WIKA

ARALIN 3.2: BROADCAST MEDIA: MEKANISMO NG PAGBABAGO

. A. PANITIKAN: OPINYON AT TALAKAYANG PANRADYO

A. PANITIKAN: DOKUMENTARYONG PANTELEBISYON

ARALIN 3.3: DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA:

PANITIKAN: MANORO (ANG GURO) SA DIREKSIYON NI

I. PANIMULA AT MGA POKUS NA TANONG

BINABATI KITA AT NASA BAITANG 8 KA NA NG PAG-AARAL NG FILIPINO!

II. ANG MGA ARALIN AT ANG SAKLAW NITO

ARALIN 1.1 – ANG PANITIKAN SA PANAHON NG MGA KATUTUBO

B. WIKA: DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING

ARALIN 1.1.2 : A. PANITIKAN: ALAMAT

B. WIKA: PANG-ABAY NA PAMANAHON AT

ARALIN 1.1.3 : A. PANITIKAN: EPIKO

B. WIKA: PANG-ABAY NA PAMARAAN

ARALIN 1.2.2 : A. PANITIKAN: TULA

ARALIN 1.2.3: A. PANITIKAN: SANAYSAY

B. WIKA: ANG PANGUNAHIN AT PANTULONG NA KAISIPAN

B. WIKA: SANHI AT BUNGA NG MGA PANGYAYARI

ARALIN 1.2 – MAKAPAGPAPAMALAS NG IYONG ANG PAG-UNAWA SA KARAGATAN,

ARALIN 1.3 – MAKAPAGPAPAMALAS NG IYONG PAG-UNAWA SA TANAGA, HAIKU, AT

III. INAASAHANG MGA KASANAYAN

MODYUL 1 : MGA KASANAYANG PAMPAGKATUTO

NAKAPAGLALAHAD NG SARILING PANANAW SA PAGIGING MAKA

NAKIKINIG NANG MAY PAG-UNAWA UPANG:

NAIBABAHAGI ANG SARILING OPINYON, PANANAW, KATUWIRAN,

NAIBABAHAGI ANG SARILING OPINYON,PANANAW,DAMDAMIN

NAPAUUNLAD ANG KAKAYAHANG UMUNAWA SA BINASA

 PAGBIBIGAY NG HINUHA BATAY SA:

 PAG-UUGNAY NG AKDA SA:

NAIPALILIWANAG KUNG PAANONG ANG MGA ELEMENTO NG

NAPAHAHALAGAHAN ANG KULTURANG PILIPINO NA

u6g¥Îö•>"Cï»6T’GÉÔlåýs´xw›^¢쀇샰汷 ภ 셮쏬잴≍껐챪䢣� ꧎됸ㅓ芆 

Ã-äC5¸œ‘®X zzÍô,¨mƒ§{«åØ}æ¡)R2• ^hó¡}]ÔTìMŸµ}¸¯OÏG—