1
BAB 3 Tamadun Awal Asia Tenggara
(东南亚古文明)
- kerajaan agraria = 农业王国
- kerajaan maritim = 海上贸易王国
- kerajaan agraria + kerajaan maritim saling
bergantung (两种王国互惠互助)
- pengaruh agama Hindu + Buddha
(印度在统治，建筑，语文，文学 4 个方面的影响)
- Tamadun awal Asia Tenggara boleh dibuktikan
kewujudannya mll :　 Angkor. (生产稻米，应付人口需求)
- sumber bertulis dr China
- sumber arkeologi
(A) Kerajaan Agraria (农业王国) (75-77=课本页数)
- ciri-ciri penting:
- Kerajaan agraria = kerajaan yg mjlnk kegiatan ekonomi
berasaskan pertanian, penternakan dan pemungutan
hasil hutan + sungai (进行农牧，采集土产)
- tbtk di kws pertanian yg subur spt di lembah sungai (河流
流 域 ) + pedalaman ( 内 陆 ) (kawasan berbukit + lereng
tanah gunung berapi ) (火山区斜坡地)
- tbtk sc evolusi ( 演 变 ) - bermula dgn petempatan
kekal(人类定居点) - kemudian mjd bandar - akhir mjd
kerajaan
- hasil pertanian
- tanaman-tanaman makanan = padi sawah (kr mdpt
bekalan air yg mencukupi), padi huma (bukit diteres),
jagung, pisang, keledek + sayur-sayuran
- rempah = cengkih + lada hitam
- hasil hutan yg dikumpul = tanduk, gading, sarang
burung
- ternakan = lembu, kerbau, kambing + ayam
- apb tdpt lebihan - dipasarkan + dibekalkan kpd kerajaan
maritim
- cth kerajaan agraria : kerajaan Angkor + kerajaan
Funan
- kerajaan agraria yg kemudian berkembang mjd kerajaan
maritim = kerajaan Funan (扶南)
Kerajaan Funan (76) (“变性”的王朝)
- = sebuah kerajaan agraria
- pertanian berkembang kr tdpt sistem pengairan yg mggnk
air Sg Mekong + Tasik Tonle Sap
- kemudian berkembang mjd kerajaan maritim kr :
- 1. Kedudukan pelabuhan Oc-eo yg terletak di muara Sg.
Mekong + terlindung dpd tiupan angin dr Teluk Siam
- 2. Kemudahan pelabuhan yg disediakan
- 3. Kemudahan mdptk bekalan makanan + minuman
Kerajaan Angkor (吴哥王朝) (76-77)
- = kerajaan agraria yg kuat
- terletak di Lembah Sg Mekong
- faktor-faktor yg mybk kerajaan ini mjd kuat =
- 1.berhampiran dgn Tasik Tonle Sap
- 2.iklim yg panas + lembap
- 3.sistem pengairan yg baik
Kepentingan Tasik Tonle Sap (77)
1. membekalkan sumber air minuman (提供食水)
2. pd musim banjir limpahan air dari Sg Mekong akan
mengalir ke Tasik Tonle Sap. Pd musim hujan keluasan
tasik ini mjd 300.78 km persegi (雨季吸纳湄公河水量，面积大
增)
3. pd musim kemarau, kws sekitar Tasik Tonle Sap mjd subur
dsbk mendapan lumpur yg subur (旱季肥沃的泥浆沉淀)
4. membekalkan sumber protein spt ikan kpd penduduk sekitar
(鲜鱼是蛋白质来源)
5. air tasik dpt dialirkan ke kws penanaman padi dgn mggnk
terusan + sistem pengairan (灌溉系统把湖水引到稻田里)
6. sumber air tasik ini digunakan utk penanaman padi bagi
menyediakan bekalan beras yg mencukupi utk penduduk
Angkor + seterusnya mengembangkan peranan kerajaan
Iklim yg panas + lembap (77)
- sesuai utk penanaman padi sawah
Sistem pengairan yg baik (76-77)
- mengembangkan pertanian
- bersumber dr Sg Mekong + Tasik Tonle Sap
- dpt dilaksanakan kr
- raja sendiri terlibat dlm pembinaannya
- kerajaan btggjwb sc langsung dlm pengurusannya
- - cth: Raja Indravarman l (877M) telah mbina sistem
pengairan + baray - mengairi 12.5 juta ekar tanah - utk
menampung keperluan beras kerajaan Angkor
- baray ( 人 工 湖 ) = tasik buatan manusia yg dpt
menakung air pd musim hujan utk kegunaan musim
kemarau (雨季盛水，旱季可供水灌溉的人工湖)
(B) Kerajaan Maritim (海上贸易王国) (78-82)
- ciri-ciri penting :
- kerajaan maritim = kerajaan yg mjlnk kegiatan ekonomi
berasaskan perdagangan + kelautan
- terletak berhampiran dgn kws pantai, lembah sungai +
kepulauan (沿海、河流流域，或群岛地带)
- berfungsi sbg pelabuhan ( 也 是 经 商 的 港 口 ) – mjd pelabuhan
pembekal, pelabuhan kerajaan + akhirnya mjd pelabuhan
entrepot apb berdagang dgn China + India
- cth kerajaan maritim : kerajaan Srivijaya + kerajaan Kedah
Tua
Perkembangan (78-79)
- pd peringkat awal, di petempatan ( 定 居 点 ) ini - pddknya
menangkap ikan + memungut hasil laut
- kemudian berkembang mjd perkampungan nelayan
- ada yg mengeluarkan bijih timah + emas
- apb lebihan hasil diperdagangkan - petempatan ini mjd tempat
berdagang
- kemudian berkembang mjd pelabuhan pembekal
- pelabuhan pembekal
- = pelabuhan terawal ant pelbagai jenis pelabuhan.
- Peranan = membekalkan bahan logam tempatan (timah +
emas) serta bekalan makanan kpd pedagang yg singgah
utk mdptknya
- cth = Jenderam Hilir + Kelang (Selangor), Kuala Berang
(Kuala Terengganu), Kuala Selinsing (Perak)
- kemudian berkembang maju - mjd pelabuhan kerajaan
- pelabuhan kerajaan
- pd asalnya = pelabuhan pembekal ttp kemudiannya mjd
pelabuhan kerajaan apb petempatan tsbt berkembang +
wujud kerajaan di situ masih mjd pelabuhan pembekal +
tempat berdagang
- pd awalnya - berdagang dgn kws yg berhampiran

- kemudian berkembang + mjd tarikan kpd pedagang
dr China, India + Barat - cth : pelabuhan kerajaan
Kedah Tua + Srivijaya
- kedudukan Kedah Tua + Srivijaya yg strategik yg
terletak di Selat Melaka + Selat Sunda mybknya
berkembang mjd pelabuhan entrepot
- pelabuhan entrepot
- = pelabuhan yg membekalkan hasil tempatan + hasil
kws takluknya kpd pedagang antarabangsa yg
berdagang di pelabuhannya
- juga membeli barangan dpd pedagang antarabangsa
+ mengedarkannya kpd pedagang yg datang dr
pelabuhan sekitarnya + kws takluknya
Ciri-ciri kerajaan maritim yg lain (80)
- 1. Hasil buminya diperdagangkan - cth:
- logam, hasil hutan (damar, rotan) + laut serta hasil dr
kerajaan lain yg dibekalkan kpdnya
- logam emas + timah telah menarik pedagang asing
ke pelabuhannya -
- mybk Semenanjung Tanah Melayu + Sumatera
dikenali sbg
- Suvarnadvipa (Semenanjung Emas) +
Suvarnabhumi (Bumi Emas) oleh org India
- mybk Semenanjung Tanah Melayu dikenali sbg
- Golden Khersonese oleh Ptolemy
- 2. Penduduknya terdiri dpd org tempatan, org laut +
pedagang luar
- 3. Mggnk lebih dpd 1 bhs, ttp Bhs Melayu = lingua franca
( 沟 通 用 语 ) = bhs perhubungan = bhs yg digunakan dlm
pelbagai urusan
- ini dsbk org Melayu = pelaut, pedagang + peneroka
yg terulung di Asia Tenggara
- 4. Penduduk kerajaan maritim jg mpy semangat
penerokaan (开拓精神) yg mendorong mereka berdagang
ke kws yg jauh
- 5. Mereka jg mpy kemahiran membuat perahu + kapal
layar - digunakan utk perdagangan jarak jauh – cth:
- kapal besar org Bugis
- tinggalan perahu yg ditemui di Kedah + Pahang
- 6. Mereka jg mengetahui kaedah utk menuju ke sst
tempat berpandukan bintang di langit
Kerajaan Srivijaya (80-81)
- abad ke 7 - 13 = kerajaan maritim terulung di Asia
Tenggara
- ciri-ciri :
- pelabuhan yg baik + kedudukan yg strategik di Selat
Melaka - mybknya mjd tempat persinggahan kapal yg
berdagang ant China + India
- kws pemerintahannya + wilayah taklukannya
membekalkan barangan di pelabuhan utk perdagangan
antarabangsa
- memiliki bala tentera laut ( 海 上 舰 队 ) yg besar yg
dianggotai oleh pelbagai golongan rakyat tmsk org laut -
fungsi tentera laut =
- mengawal perdagangan di Selat Melaka
- mengawal keselamatan kerajaan
- menurut catatan I-Tsing ( 义净，中国唐朝僧人 ), Srivijaya
mampu menghasilkan kapal besar
2
Kerajaan Kedah Tua (Chieh-cha （ 羯 茶 ， 中 国 古 代 称 吉
打）/ Kataha) (81-82)
- = pelabuhan + kerajaan yg tertua di pantai barat Semenanjung
Tanah Melayu
- terletak di Lembah Bujang
- abad ke-5 – ke-13 - berkembang + berkaitan dgn Srivijaya
- abad ke-5~11 : terletak di Sg Emas - menganut agama
Buddha
- abad ke-11~13 : terletak di Sg Bujang - menganut agama
Hindu
- sejak abad ke-5 - mjd pelabuhan entrepot - buktinya =
jumpaan spt:
- tembikar China + tembikar Timur Tengah
- pelita tembaga （铜灯）
- manik (珠子)
Faktor perkembangan pelabuhan (82)
- 1. Gunung Jerai
- mjd panduan kapal pedagang yg keluar masuk terutama pd
waktu malam mll nyalaan api (夜里日莱峰上的火把帮助商船辨
认)
- 2. Selat Melaka
- kedudukannya yg strategik di laluan Selat Melaka - terlindung
dpd tiupan angin monsun barat daya + timur laut
- 3. Kemudahan menyimpan barang dagangan
- 4. Kekayaan hasil hutan
- spt timah, rotan + damar
- barangan dr luar = kain kapas, sutera, teh, tembikar
(C) 2 jenis kerajaan saling bergantung ( 83 )
Kerajaan Agraria (83)
- kerajaan agraria membekalkan brg-brg berikut kpd kerajaan
maritim :
- makanan utama (beras)
- hasil hutan
- kayu - utk membuat kapal - diperoleh dpd kerajaan Pegu
di Burma
- binatang kenderaan (gajah) - diperoleh dr Burma + Siam
- tukang kayu
- tukang batu
(可见他们让 kerajaan maritim 吃饱)
Kerajaan Maritim (83)
- kerajaan maritim membekalkan brg-brg berikut kpd kerajaan
agraria
- brg mewah (tembikar, tekstil, gelas + manik)
(可见他们让 kerajaan agraria 炫富)
(D) Pengaruh Agama Hindu + Buddha (84-94)
Pendapat ttg cara-cara kedatangan pengaruh Hindu
+ Buddha (印度文化由以下途径传到东南亚) (84-85)
1. Dibawa oleh golongan Ksyatria / tentera (通过刹帝利传播)
- menyatakan pengaruh Hindu + Buddha disebarkan oleh
golongan penakluk dr India yg membentuk tanah jajahan
di Asia Tenggara 吠舍
2. Dibawa oleh golongan Vaisya / pedagang (通过刹帝利传播)
3. Dibawa oleh golongan Brahmin / pendeta (通过婆罗门传播)
( 第 1 项到第 3 项 是说印度人传来什么我们就接受什么)
4. Kerajaan Asia Tenggara mengambil aspek-aspek kebudayaan
India yg menarik shj - kemudian disesuaikan dgn budaya
tempatan

( 第 4 项是说我们会选择，并只接受某些印度文化，然后再融入本
土文化。所以，我们看到同一时期内，有的王朝接受 Hindu, 有
的接受 Buddha )
- pendapat ini diterima oleh para sejarawan - bukti =
- jumpaan seni arca (雕像、塑像) yg kasar yg mpy
langgam ( 款 式 、 风 格 ) Asia Tenggara - spt arca
dgn ikatan tali kulit harimau yg hanya ditemui di
Srivijaya (神像显示印度文化，老虎皮显示本土文化)
- pd waktu yg sama, aspek-aspek yg diambil dr India oleh
ssorg pemerintah dgn pemerintah lain mungkin
berbeza. - cth:
- pd abad ke-5,
- kerajaan Kedah Tua : agama Buddha
- kerajaan Dieng : agama Hindu
- pd abad ke-7,
- kerajaan Takuapa + kerajaan Bangka :
agama Hindu mazhab (教派) Vishnu
- kerajaan Sumatera + kerajaan Jawa : agama
Buddha Mahayana
5. India berusaha mdptk emas dr Asia Tenggara
- perdagangan emas berkembang dgn lebih pesat apb
Maharaja Vespian dr Rom memberhentikan
perdagangan emas dgn India.
Pengaruh Hindu + Buddha : Pemerintahan (85-87)
- sblm kerajaan awal wujud, pemerintahan diterajui oleh
sorg ketua, gelaran raja blm wujud
- apb wujud kerajaan yg dipengaruhi oleh sistem beraja di
India, gelaran raja digunakan
- susunan dlm sistem tsbt :
- raja
- kerabat diraja
- pembesar, ahli agama (Brahmin)
- rakyat
- hamba
- Raja - berkuasa mutlak dlm semua aspek - cth: undang-
undang, pentadbiran, hubungan luar, ketenteraan +
khazanah negara
- Perintah raja (国王的命令) mjd undang-undang
- Sesiapa yg melanggar perintah bermakna mereka
menderhaka (背叛) – mereka x akan diampun
- Raja dikehendaki adil thdp mereka yg diperintah
- Walaupun raja x berlaku adil, rakyat takut utk
menderhaka kr wujud kepercayaan bhw raja =
bayangan tuhan
- Ini melahirkan konsep dewa-raja: dewa-raja / raja tuhan
dipercayai memiliki kesaktian (法力)
- kemudian lahirlah unsur mitos + legenda ( 神 话 因 素 )
tentang asal usul raja utk menguatkan status raja
- Adat istiadat spt upacara pertabalan ( 登 基 仪 式 ) juga
diadakan utk membezakan kedudukan raja dpd golongan
diperintah
- Upacara ini dipimpin oleh Brahmin
- setiap raja di Asia Tenggara ingin mjd raja yg menguasai
seluruh alam semesta (宇宙)
- oleh itu kompleks kota ( 都 城 建 筑 群 ) yg
melambangkan Orde Kosmos ( konsep alam
semesta ) didirikan - cth:
- Raja Suryavarman ll membina Angkor Wat
- Orde kosmos (宇宙秩序):
3
- negara dianggap abg satu alam semesta
- Raja + ibu kotanya = pusat alam + pusat
pemerintahan.
- Raja btggjwb utk mengatur kesejahteraan negara +
rakyat selaras dgn Dharma (佛法,教法)
Sistem pentadbiran Angkor (86)
- Raja dewa di puncak pemerintahan
- dibantu oleh pembesar (tmsk pegawai tentera + hakim)
- di setiap daerah tdpt gabenor
- Brahmin memainkan peranan dlm upacara agama
Sistem pentadbiran Srivijaya (86-87)
- Pengaruh India = raja mengamalkan agama Buddha
Mahayana （大乘佛教）
- Di bawah raja tdpt pentadbiran pusat + daerah
- Pentadbiran pusat
- Tdpt 4 kumpulan anak raja :
- yuvaraja
- pratiyuvaraja
- raja kumara
- raja putra (anak gundik yg x boleh menggantikan
raja)（王和宫女所生，不能继承王位）
- Di bawah anak raja = senapati (首相) = ketua pentadbiran
pusat ( jg merupakan parvanda, 王族 )
- Di bawah senapati = hakim, temenggung + penghulu dll
- Golongan paling bawah = hamba
- Pentadbiran daerah
- Ditadbir oleh datu yg dilantik oleh raja
- Datu yg berketurunan raja = parvanda (王族)
- Datu yg x berketurunan raja = bhupati
- Setiap orang yg dilantik mjd datu hendaklah mengikuti upacara
angkat sumpah (宣誓仪式) - supaya taat setia
- Dilaksanakan di sebuah tempat suci bernama Telaga Batu
di Palembang
- Ini dibuktikan dengan jumpaan sebuah batu bersurat dgn
ular tedung berkepala tujuh (这七头眼镜蛇造型的石碑，上
面刻着宣誓念的文字) di situ.
Pengaruh Hindu + Buddha : Kesenian +
Kesusasteraan (88-94)
- 1. Seni bina (88-92)
- monumen (纪念碑，或有纪念意义的建筑) = binaan / bangunan
batu yg dibuat dgn tujuan memperingati org ternama /
peristiwa penting
- tmsk rumah ibadat (神庙), arca + patung
- rumah ibadat digelar sbg :
- candi di Indonesia, Tanah Melayu
- stupa di Burma
- wat di Thailand, Kemboja + Vietnam
- rumah ibadat yg terkenal :
- Candi Dieng + Candi Borobudur di Indonesia
- Angkor Wat di Kemboja
- Candi di Lembah Bujang, Kedah
- 5 个 peranan candi :
- 1. sbg rumah ibadat
- 2. sbg tempat menyimpan abu jenazah (骨灰) raja +
- keluarganya
- 3. sbg tempat menyimpan patung dewa
- 4. melambangkan (象征) keagungan pemerintah
 4
- 5. melambangkan orde kosmos (宇宙秩序) (意思是说
那些国王以为自己的王国即是整个宇宙，而国王和他的 - 2. Bahasa + tulisan (92-93)
都城就是宇宙的统治中心。为了维护国家和平安宁，国 - bhs Sanskrit (梵语) telah meningkatkan pencapaian dlm bidang
王的统治必须符合教法 / 佛法。见课本 86 页小字)
intelek (知识、学术) masyarakat kr :
- patung-patung yg dijumpai :
- bhs Sanskrit = bhs kitab agama, bhs pemerintah, bhs
- patung Avalokitesvara (agama Buddha) (观音的印度
名) ilmu + bhs komunikasi kerajaan awal
- patung dewa Visnu, Siva, Brahma, Durga, Lingga - bnyk batu bersurat (inskripsi ， 碑 铭 ) mengandungi maklumat
(agama Hindu) ttg agama, pemerintahan raja + undang-undang - cth:
- patung Drawapala, Nandiswara (yg menjaga candi - batu bersurat Kutei (Kedah Tua) - menjelaskan keturunan
spy x dimasuki roh jahat, 即是印度门神) raja
- gaya patung - batu bersurat Sg Mas (Kedah Tua) - berkaitan dgn agama
- yg dibuat ant abad ke-3~5 : tdpt pengaruh Amaravati Buddha
- yg dibuat ant abad ke-5~7 : tdpt pengaruh zm Gupta - batu bersurat di Palembang (yg mggnk bhs Melayu
- gaya patung itu jg menggabungkan elemen India dgn kuno ， 古 代 马 来 语 ) - berkaitan dgn pemerintahan +
elemen tempatan - mnjkk adunan tamadun India + amaran raja kpd pembesar + rakyat - agar tidak
tamadun Asia Tenggara menderhaka
- masyarakat tempatan jg mpy kemahiran yg tinggi utk memahat
以下介绍三个地方的建筑： tulisan pd batu spy batu itu tidak pecah + tulisan itu dpt dibaca
1. Angkor Wat - oleh itu bnyk perkataan Sanskrit masih kekal dlm bhs Melayu
- 6 km ke utara Siem Reap + bhs lain di Asia Tenggara - cth:
- Dibina utk agama Hindu - dosa (dlm bhs Melayu dosa), dorhaka (derhaka), manusa
- Melambangkan orde kosmos (manusia), samsara (sengsara)
- Setiap sudut mpy menara
- Luas kwsnya = 208 hektar - 3. Sastera (93-94)
- Tempat pemujaannya terletak di bhgn tengah - tinggi = - dlm kitab sastera Hindu, Buddha + Tamil – bhs Sanskrit
39m - teresnya bertingkat empat memainkan peranan penting
- tembok luarannya - epik India spt Ramayana, Mahabharata + Puranas
- dibina dpd batuan laterit + batu pasir menyumbangkan kpd unsur mitos dlm sastera klasik Asia
- ukurannya = 850 m lebar, 1 000 m panjang Tenggara – cth:
- 以上数字都不重要 - dlm penceritaan lisan ( 口 头 传 说 ) + wayang kulit -
- ukirannya menggambarkan epik Mahabharata + masyarakat Asia Tenggara terdedah kpd cerita dlm
Ramayana Ramayana + Mahabharata
- dlm puisi + prosa Jawa spt:
2. Borobudur - Nagarakertagama
- Terletak di Jawa Tengah - Sutasoma
- Mewakili agama Buddha Mahayana - Arjunwiwaha
- Dibina dlm masa 75 tahun - Kunjarkarna (书名是梵语加爪哇语，所以比较奇怪，记
- Terbahagi kpd 3 tingkat - 一两个就行了。)
- setiap tingkat diwakili oleh patung stupa + patung - tdpt jg naskhah tempatan (本地版的作品) yg lahir dpd epik India
Buddha - cth:
- tingkat pertama tdpt ukiran cerita kehidupan - yg lahir dpd Mahabharata
Gautama Buddha - Hikayat Pendawa Lima
- 3 tingkat itu melambangkan 3 tahap kehidupan dlm - Hikayat Pendawa Jaya
ajaran Buddha : - Hikayat Sang Samba
- Panna (aspek kebijaksanaan) 慧 - yg lahir dpd Ramayana
- Samadhi (aspek penumpuan) 定 - Hikayat Seri Rama
- Sila (aspek moral) 戒 2017 TAN HONG KHENG 真的实在确实没错果然不差一定就是读吧读霸晶莹剔透金光闪闪好料
沉底读过就知一看就懂功效神速屡试不爽惊奇不断惊喜连连
3. Candi-candi di Lembah Bujang
- dijumpai pd 1840 an oleh James Low
- tdpt lebih dpd 70 buah tapak arkeologi ( 考 古 挖 掘 点 ) -
hanya 9 buah tapak dpt dibina semula strukturnya
- 以上年代数字都不重要
- kesemuanya bersaiz kecil + hanya tinggal bhg tapak (建筑
基部、底部) shj
- candi agama Hindu terbahagi kpd 2 bhg:
- vimana = bhg suci tempat arca keagamaan
diletakkan
- mandapa = bhg luar candi
- candi agama Buddha memiliki pelan jenis cruciform (十字
形)