เอกสารประกอบการเรียนรายวิชา ว30204 ฟิสิกส์เพิ่มเติม

เรื่อง ไฟฟ้าและแม่เหล็ก (Electricity and Magnetism) 1

การเคลื่อนที่ของอนุภาคที่มีประจุไฟฟ้าในสนามแม่เหล็ก

เมื่ อ ประจุ q เคลื่ อ นที่ ด้ ว ยความเร็ ว v ผ่ า นเข้ า ไปในสนามแม่ เ ล็ ก B ในทิ ศ ท ามุ ม  กั บ

สนามแม่เหล็กจะเกิดแรงแม่เหล็กกระทาต่อประจุ ขนาด F ตามสูตร
F = qV  B
หรือ F = qVBsin 
ให้ F คือ แรงแม่เหล็กกระทาต่อประจุไฟฟ้า หน่วย นิวตัน (N)
q คือ ประจุไฟฟ้า หน่วย คูลอมบ์ (C)
v คือ อัตราเร็วของประจุไฟฟ้า หน่วย เมตรต่อวินาที (m/s)
B คือ ขนาดของสนามแม่เหล็ก หน่วย เทสลา (T)

การหาทิศของแรงแม่เหล็กจะหาได้จากการใช้มือแสดง โดยแยกเป็น 2 กรณี ตามชนิดของประจุ คือ

1. ประจุบวก หาได้จากการใช้มือขวาแบฝ่ามือให้นิ้วทั้งสี่ชี้ตามความเร็ว v แล้วงอนิ้วทั้งสี่ให้วนไป
ตามทิศสนามแม่เหล็ก B นิ้วหัวแม่มือที่กางอยู่จะชี้ทิศของแรง F ที่เกิดขึน้
. 2. ประจุลบ แรง F ที่เกิดขึ้นจะมีทิศตรงข้ามกับนิ้วหัวแม่มือของมือขวาในข้อที่ 1

© นายสมประสงค์ จาปาทอง กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ โรงเรียนพุทธิรงั สีพิบูล

 เอกสารประกอบการเรียนรายวิชา ว30204 ฟิสิกส์เพิ่มเติม
เรื่อง ไฟฟ้าและแม่เหล็ก (Electricity and Magnetism) 2

 ตัวอย่างการคานวณการเคลื่อนที่ของอนุภาคที่มีประจุไฟฟ้าในสนามแม่เหล็ก

ตัวอย่าง 1 อิเล็กตรอนมวล m ประจุ e เคลื่อนที่ด้วยอัตราเร็ว v เข้าสู่สนามแม่เหล็กสม่เสมอ B ในทิศตั้ง

ฉาก พบว่าอิเล็กตรอนเบนเป็นเส้นโค้งวงกลมในสนามแม่เหล็ก จงหา (1) แรงแม่เหล็ก (2) รัศมี
ความโค้ง (3) เวลาครบรอบ (4) จานวนรอบต่อเวลา (5) มุมเบน  ณ เวลา t

ตัวอย่าง 2 อิเล็กตรอนมวล m ประจุ -q ถูกทาให้เคลื่อนที่เป็นเส้นโค้งวงกลมในสนามแม่เหล็กโดยมีขนาด

โมเมนตัม p จงหา (1) แรงแม่เหล็ก (2) รัศมีความโค้ง (3) เวลาครบรอบ (4) จานวนรอบต่อเวลา
(5) มุมเบน  ณ เวลา t

ตัวอย่าง 3 อิเล็กตรอนมวล m ประจุ -q วิ่งไปทางขวาด้วยอัตราเร็ว v เข้าสู่สนามแม่เหล็ก B ในทิศตั้งฉาก

แล้วออกจากสนามแม่เหล็กมาทางซ้าย จงหาเวลาที่เคลื่อนที่ในสนามแม่เหล็ก

© นายสมประสงค์ จาปาทอง กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ โรงเรียนพุทธิรงั สีพิบูล

 เอกสารประกอบการเรียนรายวิชา ว30204 ฟิสิกส์เพิ่มเติม
เรื่อง ไฟฟ้าและแม่เหล็ก (Electricity and Magnetism) 3

ตัวอย่าง 4 อนุภาค m มีประจุ +q เคลื่อนที่เข้าสู่สนามแม่เหล็ก B ในแนวตั้งฉาก จะต้องใช้เวลาเคลื่อนที่ใน

สนามแม่เหล็กนานเท่าใดจึงจะเบนจากแนวเริ่มต้น 30 องศา

ตัวอย่าง 5 ประจุบวกเคลื่อนที่เข้าไประหว่างแผ่นตัวนาขนานซึ่งมีสนามไฟฟ้า 10 โวลต์/เมตร ภายในที่ว่าง

ระหว่างแผ่นขนานมีสนามแม่เหล็ก 2 เทสลา ในทิศตั้งฉากกับสนามไฟฟ้า จงหาอัตราเร็วของ
ประจุที่ทาให้เคลื่อนที่เป็นเส้นตรงผ่านสนามทั้งสอง

ตัวอย่าง 6 ประจุลบเคลื่อนที่เข้าไประหว่างแผ่นตัวนาขนานซึ่งมีความต่างศักย์ 100 โวลต์ วางห่างกัน 0.02

เมตร ภายในที่ว่างระหว่างแผ่นขนานมีทิศสนามแม่เหล็ก 5 เทสลา ในทิศตั้งฉากกับสนามไฟฟ้า
จงหาอัตราเร็วของประจุที่ทาให้เคลื่อนที่เป็นเส้นตรงผ่านสนามทั้งสอง

ตัวอย่าง 7 ในการเร่งอนุภาคมวล m ประจุ +q จากความเร็วต้นเป็นศูนย์ ผ่านสนามไฟฟ้าที่มีความต่างศักย์

V0 เข้าสู่สนามแมเหล็กสม่าเสมอ B ปรากฏว่าอนุภาคเคลื่อนที่ เป็นเส้นโค้งวงกลมในสนามแม
เหล็ก จงหารัศมีความโค้ง

© นายสมประสงค์ จาปาทอง กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ โรงเรียนพุทธิรงั สีพิบูล

 เอกสารประกอบการเรียนรายวิชา ว30204 ฟิสิกส์เพิ่มเติม
เรื่อง ไฟฟ้าและแม่เหล็ก (Electricity and Magnetism) 4

ตัวอย่าง 8 ในการเร่งอนุภาคมวล m ประจุ -q จากความเร็วต้นเป็นศูนย์ ผ่านสนามไฟฟ้าสม่าเสมอ E เป็น

ระยะทาง d เข้าสู่สนามแม่เหล็กสม่าเสมอ B ปรากฏว่าอนุภาคเคลื่อนที่เป็นเส้นโค้งวงกลมใน
สนามแมเหล็ก จงหารัศมีความโค้ง

© นายสมประสงค์ จาปาทอง กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ โรงเรียนพุทธิรงั สีพิบูล