Professional Documents
Culture Documents
ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑΣ
ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
RADAR
Ιωάννης Καλαθάς
Επιβλέπων Καθηγητής
Ιωάννης Βραδέλης
2008
Ευχαριστίες
Θα ήταν παράληψή μου μην ευχαριστήσω τους γονείς μου για την στήριξη
που μου έχουν προσφέρει στα χρόνια της φοίτησής μου στη Σχολή
προσφέροντας ότι μπορούσαν έτσι ώστε να επικεντρωθώ αποκλειστικά στα
καθήκοντά μου .
2
Περιεχόμενα
Κεφάλαιο 1 Ε ισ αγω γή...................................................................................... 5
1.1 Ορισμός................................................................................. 5
1.2 Ιστορικό.................................................................................. 5
Κεφάλαιο 2 Βασικές Αρχές RADAR................................................................7
2.1 Ο ρισ μοί................................................................................... 7
2.2 Ιδιότητες Η / Μ Κυμάτων....................................................... 7
2.3 Παράμετροι Η / Μ Κύματος.................................................11
2.4 Η / Μ Φάσμα..........................................................................12
2.5 Κατηγορίες Η / Μ Κυμάτων................................................14
2.6 Διαγράμματα Κάλυψης....................................................... 18
Κεφάλαιο 3 Βασικές Αρχές Λειτουργίας R A D A R .......................................20
3.1 Αρχές Λειτουργίας................................................................ 20
3.2 Εξίσωση RADAR..................................................................21
3.3 Χαρακτηριστικά Συσκευών RADAR....................................23
3.4 Συμπεράσματα.....................................................................30
Κεφάλαιο 4 Κατηγορίες r A d A R ...................................................................31
4.1Ανάλογα με τον σκοπό που εξυπηρετούν..........................31
4.2 Ανάλογα με την εμβέλεια.................................................... 33
4.3 Ανάλογα με τον τρόπο εκπομπής τ ο υ ς ............................33
4.4 Ανάλογα με τα στοιχεία που π αρέχουν...........................34
4.5 Ανάλογα με την συχνότητα εκπομπής..............................35
4.6 Ανάλογα με τον σκοπό της αποστολής.............................35
4.7 Ανάλογα με την χρησιμοποίησή τ ο υ ς ............................ 36
Κεφάλαιο 5 RADAR Παλμικής Εκπομπής................................................... 38
5.1 Βασικά Συγκροτήματα........................................................38
5.2 Σύστημα Εκπομπής............................................................38
5.3 Κυματοδηγοί ..................................................................... 47
5.4 Κεραία.................................................................................. 49
5.5 Σύστημα Λ ή ψ η ς ................................................................. 51
5.6 Ενδείκτης............................................................................. 55
5.7 Τροφοδοτικό Ισχύος...........................................................56
Κεφάλαιο 6 Είδη Ενδεικτώ ν.......................................................................... 57
6.1 Τύποι σαρώσεων................................................................ 57
6.2 Τύποι οθονών......................................................................59
Κεφάλαιο 7 Δευτερεύον RADAR ( IFF / SIF ) ........................................... 64
7.1 Εισαγωγή.............................................................................64
7.2 Συγκροτήματα IFF / S IF ................................................... 64
7.3 Διαδικασία αναγνώρισης...................................................65
7.4 Πλεονεκτήματα του IFF / SIF έναντι του RADAR..........65
7.5 Μειονεκτήματα του IFF / SIF........................................... 65
7.6 Παρασιτικά φαινόμενα στο IFF / SIF............................... 66
Κεφάλαιο 8 Παρεμβολές - Ηλεκτρονικός Πόλεμος - Φίμωση
εχθρικού RADAR.......................................................................67
8.1 Σκοπός................................................................................. 67
8.2 Ηλεκτρονικά Αντίμετρα ( ECM = Electronic Counter
Measures )...........................................................................67
3
8.3 Ηλεκτρονικά αντι-αντίμετρα.............................................. 74
8.4 Επιπρόσθετα Επινοήματα.................................................79
Κεφάλαιο 9 Εύρεση της θέσης του Radar με GPS.................................... 80
9.1 Γ ενικά .................................................................................. 80
9.2 Εντοπισμός του Δέκτη με GPS..........................................82
Κεφάλαιο 10 Κακοκαιρία -Στιγμιαίος Ιονισμός - Αποφυγή
κεραυνού - Αντικεραυνική Προστασία.......................... 85
10.1 Κακοκαιρία.........................................................................85
10.2 Κ αταιγίδα..........................................................................85
10.3 Οι κεραυνοί........................................................................87
10.4 Αλεξικέραυνο.................................................................... 90
10.5 Αντικεραυνική Προστασία - Βελτίωση ή Αρχική
Εγκατάσταση.................................................................... 90
Βιβλιογραφία.............................................................101
4
Κεφάλαιο 1
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1.1 Ορισμός
Η λέξη RADAR προέρχεται από τα ακρωνύμια των λέξεων RAdio
Detection And Ranging ( Ραδιοανιχνευτής ή Ραδιοανίχνευση και μέτρηση
απόστασης )
Ραντάρ ονομάζεται ένα βασικό ηλεκτρονικό σύστημα
ηλεκτρομαγνητικού εντοπισμού και παρακολούθησης ακίνητων και κινητών
στόχων ή αντικειμένων στον αέρα, στη θάλασσα ή στη ξηρά με τις μεθόδους
του ραδιεντοπισμού, για αντικείμενα που δεν είναι ορατά από το ανθρώπινο
μάτι ή και οπτικά όργανα.
Δεν ανιχνεύεται μόνο η απόσταση και η θέση του στόχου, αλλά αν είναι
κινούμενος υπολογίζεται και η ταχύτητα και η πορεία του
1. 2 Ιστορικό
Το πρώτο στοιχείο που οδήγησε τους επιστήμονες στην έρευνα ενός
στοιχειώδους τύπου RADAR ήταν οι νυχτερίδες οι οποίες καθοδηγούνται στο
σκοτάδι από την ηχώ των παλμών τους οποίους εκπέμπουν οι ίδιες με την
βοήθεια ειδικών κεραιών τις οποίες διαθέτουν .
Οι επιστήμονες παρατήρησαν οτι οι κεραίες της νυχτερίδας εκπέμπουν
στενούς παλμούς συχνότητας 500 kHz / s που όταν συναντήσουν ένα
αντικείμενο ανακλώνται και επιστρέφουν προς το μέρος της νυχτερίδας που
τους εξέπεμψε και η ηχώ συλλαμβάνεται από τις ίδιες κεραίες που ενεργούν
σαν πομπός και σαν δέκτης και η νυχτερίδα καθοδηγείται με ασφάλεια στο
σκοτάδι .
Το έτος 1849 είχε μετρήσει ο Γάλλος Φυσικός Armand Fizeau (Φιζώ,
819-1896) την ταχύτητα του φωτός με την καταγραφή του χρόνου που
χρειάζεται μια φωτεινή δέσμη να ανακλαστεί σε εμπόδιο που βρίσκεται σε
δεδομένη απόσταση, και να επιστρέψει στον πομπό της. Από τη στιγμή που
είναι γνωστή η ταχύτητα του φωτός, μπορούμε να επαναλάβουμε το πείραμα
με στόχο τον προσδιορισμό της απόστασης, στην οποία βρίσκεται το
εμπόδιο. Όμως, το φως δεν προσφέρεται για τέτοιες εφαρμογές, γιατί
ανακόπτεται εύκολα από διάφορα εμπόδια και επίσης απορροφάται και
σκεδάζεται σε μεγάλο βαθμό από την υγρασία και τη σκόνη της ατμόσφαιρας.
Ως πρωτοπόρος του RADAR δύναται να θεωρηθεί ο Rudolf Hertz ο οποίος
το έτος 1866 ελέγχοντας τις θεωρίες του Maxwell περί διάδοσης
ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων απέδειξε ότι τα ραδιοκύματα αντανακλώνται
όταν προσπίπτουν επί μεταλλικών ή διηλεκτρικών σωμάτων.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1870 επανέλαβε ο Ινδός Jagadish Chandra Bose
(Μπόουζ, 1858-1937) τα πειράματα του Χερτς στην Καλκούτα,
χρησιμοποιώντας μικρότερα μήκη κύματος. Με τα αποτελέσματα από αυτά τα
πειράματα οδηγήθηκε ο Μπόουζ στην κατασκευή των πρώτων κυματοδηγών.
Τη μέθοδο Φιζώ για εντοπισμό μεταλλικών αντικειμένων αλλά με
ραδιοκύματα εφάρμοσε το έτος 1904 ο Γερμανός φοιτητής Christian
Huelsmeyer (Χυλσμάγερ, 1881-1957), ο οποίος στα πλαίσια πειραμάτων ως
υποψήφιος εκπαιδευτικός, προσδιόρισε την ακριβή απόσταση πλοίων στη
θάλασσα από το εργαστήριό του. Τα ραδιοκύματα είναι κατάλληλα για
μετρήσεις απόστασης μεταλλικών αντικειμένων εφόσον έχουν υψηλή
συχνότητα (μικρό μήκος κύματος), αλλιώς κάμπτονται κατά την πρόσκρουση
σε μεταλλικά εμπόδια και αλλάζουν κατεύθυνση εκπομπής. Τα κύματα
5
μεγάλης συχνότητας (μικροκύματα) είναι διεισδυτικά και διαπερνούν τα
σύννεφα. Το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας που έλαβε ο Χυλσμάγερ το ίδιο έτος έχει
τίτλο: «Μέθοδος ειδοποίησης ενός παρατηρητή για την ύπαρξη
απομακρυσμένων μεταλλικών αντικειμένων με χρήση ραδιοκυμάτων».
Το έτος 1917 αξιοποίησε ο Γάλλος Φυσικός Paul Langevin (Λανζεβέν, 1872
1946) τους υπερήχους για εντοπισμό αντικειμένων στο νερό. Τα
ηλεκτρομαγνητικά κύματα και το φως δεν ήταν δυνατόν να χρησιμοποιηθούν
σ' αυτό το μέσο, ενώ οι υπέρηχοι προσφέρονται λόγω του μικρού μήκους
κύματος που διαθέτουν κι επειδή δεν σκεδάζονται ή απορροφώνται από το
νερό. Τα αντικείμενα που έπρεπε να εντοπιστούν δεν ήταν άγνωστα
ευρήματα αλλά γερμανικά υποβρύχια, τα οποία κατά τη διάρκεια του α'
παγκόσμιου πολέμου προκαλούσαν τεράστιες απώλειες στα αντίπαλα
πλεούμενα. Η συσκευή που κατασκεύασε ο Λανζεβέν, το σονάρ (sonar =
SOund, Navigation And Ranging), δεν ολοκληρώθηκε βέβαια έγκαιρα ώστε
να αξιοποιηθεί στον πόλεμο, χρησιμοποιείται όμως βελτιωμένη μέχρι σήμερα
για να εντοπιστούν, εκτός από υποβρύχια και ναυάγια, κοπάδια ψαριών,
αλλά και για να καταγραφεί το ανάγλυφο του πυθμένα των θαλασσών.
Το πρώτο ραντάρ που τέθηκε σε λειτουργία με πολύ ικανοποιητικά
αποτελέσματα ήταν κατασκευή του Εθνικού Εργαστηρίου Φυσικής (National
Physical Laboratory, NPL) της Μ. Βρετανίας και ειδικότερα του προϊσταμένου
του Ρόμπερτ Ουάτσον-Ουατ με το οποίο ήταν δυνατή η επισήμανση
αεροσκάφους,το οποίο πετάει πέρα από την ακτίνα που φτάνει το ανθρώπινο
μάτι χάρη στην ανάκλαση των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων .
Αρχικά ήταν ένα σύστημα που αποκλήθηκε "Radio Direction Finding ή
RDFra! στη συνέχεια μετονομάστηκε σε ραντάρ.
6
Κεφάλαιο 2
ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ RADAR
2.1 Ορισμοί
2.1.1 RADAR
Είναι το ηλεκτρονικό σύστημα το οποίο χρησιμοποιεί ραδιοκύματα
για να ανιχνεύσει αντικείμενα και να προσδιορίσει την απόσταση , την θέση ,
την ταχύτητα και την κατεύθυνση των αντικειμένων . (Σχ. 2.1).
2.1.2 ΡΑΔΙΟΚΥΜΑ
Ραδιοκύμα είναι μια έκρηξη ενέργειας που εκπέμπεται από τον
πομπό ενός Radar μέσω της ατμόσφαιρας. Αυτή η έκρηξη ενέργειας είναι μία
σύνθεση ηλεκτρικού και μαγνητικού πεδίου και ονομάζεται
ηλεκτρομαγνητικό (Η/Μ) κύμα. Μετά την εκπομπή του ταξιδεύει με την
ταχύτητα του φωτός. Καθώς τα Η/Μ κύματα ταξιδεύουν με την ταχύτητα του
φωτός, η οποία είναι σταθερή, ο χρόνος ταξιδιού και επιστροφής προς ένα
αντικείμενο μπορεί να μετρηθεί. Έτσι προσδιορίζεται η απόσταση. Με τη
χρήση ραδιοκυμάτων, το Radar μπορεί να προσδιορίσει την ακριβή
αζιμουθιακή θέση του αντικειμένου που δημιουργεί την ηχώ.
2.1.3 ΗΧΩ
Ηχώ είναι το ποσοστό της ενέργειας το οποίο επιστρέφει στο Radar
μετά την πρόσκρουση του ραδιοκύματος στο αντικείμενο. Αυτή η αρχή
ανάκλασης είναι η βασική μέθοδος ανίχνευσης των αντικειμένων.
7
Το Η/Μ κύμα όπως και το φως όταν προσπέσει σε λεία επιφάνεια (με
μικρές αvωμαλίες συγκριτικά με to μήκος κύματoς)
8
Επειδή o δείκτης διάθλασης ελαττώνεται στην ατμόσφαιρα με το ύψος, το
υψηλότερο τμήμα του κύματος κινείται με μεγαλύτερη ταχύτητα του
χαμηλότερoυ τμήματος, με απoτέλεσμα vα μηv έχoυμε ευθύγραμμη κίvηση
αλλά καμπύλη τρoχιά. Άρα τo Η/Μ κύμα καλύπτει απόσταση μεγαλύτερη του
oπτικoύ oρίζovτα λόγω της διάθλασης πoυ υφίσταται στηv ατμόσφαιρα.
Η απόσταση στην oπoία μεταφέρεται τo Η/Μ κύμα καλείται Ορίζοντας
RADAR (HORIZON RADAR) και δίδεται από τον τύπo :
+ (2)
όπου :
Η = είναι το υψόμετρo της κεραίας RADAR και
h = το ύψoς στόχoυ.
οποία θεωρούμε μία εικovική σφαιρική γήινη επιφάvεια, έχoυσα ακτίvα 4/3 της
πραγματικής. Η υπόθεση αυτή διευκoλύvει την επίλυση σχετικώv
πρoβλημάτωv και επιτρέπει τov ακριβή πρoσδιoρισμό τoυ ύψoυς του στόχoυ
συvαρτήσει της απόστασης και της γωvίας του ύψoυς, καθόσov μ’ αυτή την
ακτίvα τα Η/Μ κύματα διαδίδονται εφαπτομενικά της επιφάνειας της γης. Τα
διαγράμματα αυτά δίδονται από τον κατασκευαστή και ονομάζονται
διαγράμματα 4/3.
9
ττπος a
Η 5 r c F jL iT ^ c r w o ti/T o : ν 7 / ϊ/
'/ 7 / ξ ΊΓΤψ s μ ε α τ τ ο τ ε λ ε Ε τ μ α ν 7/ ϊ/ ε μ ς ^ α ε .—
i/ttr T y τ^τ^ω £ κ ι/ ω μ £ κ Λ .7 ^ ξ *5 ^ ,a t ( 5 d c t t j s _
------------------------------------------- - *ΎτοΑά^Χ<χαις
1ΤΠΟΑΙΑΘΛΑΣ Ε
Γ4——------------------
K
tlV
OVL
M .il
2.2.4.1 Υποδιάθλαση:
Συμβαίνει όταv o ρυθμός μεταβoλής touδείκτη διάθλασης ε^αι
μικρότερoς τoυ καvovικoύ (η δέσμη touRADAR κάμπτεται πρoς τα πάvω
απoμακρυvόμεvη βαθμιαία από ^ v επιφάvεια της γης). Σε πολλές
περιπτώσεις υπάρχει η πιθανότητα να αντιστραφεί η καμπυλότητα του
κύματος, με αποτέλεσμα να ελαττώνεται η απόσταση που μπορεί να καλύψει
το Η/Μ κύμα. Η υποδιάθλαση παρατηρείται σε ομιχλώδη ατμόσφαιρα γιατί τα
υδροσταγονίδια δημιουργούν μικρότερη διηλεκτρική σταθερά από ^ v
υπερκείμεvη ατμόσφαιρα.
2.2.4.2 Υπερδιάθλαση:
Συμβα^ει όταv o ρυθμός μεταβoλής touδείκτη διάθλασης ε^αι
μεγαλύτερoς τoυ καvovικoύ, με απoτέλεσμα η ταχύτητα τoυ υψηλότερoυ
τμήματoς τoυ Η/Μ κύματoς vα είvαι μεγαλύτερη απ' ότι σ ^ oμαλή διάδoση και
έτσι vα έχoυμε αύξηση της εμβέλειας RADAR. Υπερδιάθλαση παρατηρείται
όταv θερμός αέρας κληθεί πάvω από ψυχρή θαλάσσια επιφάvεια,
πρoκαλώvτας πτώση της θερμoκρασίας τoυ αέρα κovτά στηv επιφάvεια της
γης (ξηρά, θάλασσα). Έτσι δημ^υργείται αύξηση της θερμoκρασίας με to ύψoς
και τo φαιvόμεvo αυτό πoυ καλείται Θερμoκρασιακή Αvτιστρoφή επηρεάζει
τηv τιμή τoυ δείκτη διάθλασης.
Η υπερδιάθλαση μπoρεί vα δημιoυργήσει έvα καvάλι μέσα στo oπoίo vα
δεσμεύεται τo Η/Μ κύμα και vα μεταφέρεται σε μεγάλες απoστάσεις. Συvήθως
αυτό to καvάλι δημιoυργείται γύρω στα 200 μέτρα πάvω από τηv επιφάvεια.
10
(Το φαινόμενο αυτό εγκλωβισμού του κύματος καλείται DUCTING ή
TRAPPING).
11
Σχ. 2.7 Περίοδος
12
Επειδή το Η/Μ φάσμα καλύπτει συχνότητες από 10 Ηζ έως 1025Ηζ έχει κριθεί
σκόπιμη η υπoδιαίρεσή του σε κατηγoρίες στις oπoίες τα Η/Μ κύματα έχoυv τις
ίδιες σχεδόv ιδιότητες.
13
BAND FREQUENCY Μ ^ CHANNEL
WIDTH
A (ALPHA) 0 - 250 25
14
Σχ. 2.9 Κατηγορίες κυμάτων
15
ανάκλασης εξαρτάται από το έδαφος.Ο συνδιασμός απ' ευθείας και
ανακλώμενου κύματος πρoκαλεί στo δέκτη τoυ RADAR, φαιvόμεvα διαλείψεωv
(εκ της συμβoλής τωv δύo κυμάτωv) τα οποία επηρεάζoυν σημαvτικά τηv
απόδoσή του, κυρίως για μεγάλoυς στόχoυς.
16
ΝΜ μέχρι τα 100 ΝΜ είναι σταθερή. Γι' αυτό και το στρώμα αυτό συχνά
αναφέρεται και ως ισόθερμο στρώμα.
Η δράση του ήλιου πάvω στην ατμόσφαιρα (η oπoία εκτείνεται πρακτικά
αμετάβλητη ως τα 90 Km περίπου), είναι η κύρια αιτία της ύπαρξης της
ω όσφαιρας. Η κίνηση της γης και oι αλλαγές στην κατάσταση και ακτιvoβoλία
του ήλιαυ πρoκαλoύv μεταβoλές στηv ω όσφ αιρα. Η δράση αυτή
χαρακτηρίζεται από ακτιvoβoλίες (υπεριώδεις, χ και γ) ηλεκτρoμαγvητικής και
σωματιδιακής μoρφής, πoυ βoμβαρδίζoυv τηv ατμόσφαιρα και τη γη σε
μεγάλες πoσότητες. Οι μεταβoλές αυτές χαρακτηρίζovται ως κανονικές και μη
καvovικές.
17
συμβαίνει μόνο για ορισμένες συχνότητες. Ο βαθμός διάθλασης εξαρτάται
από τη συχvότητα τωv Η/Μ κυμάτωv, τη γωvία πρόσπτωσης και ^ v
ηλεκτρονική π υ ^ ό τη τα τoυ στρώματoς. Στις πολύ υψηλές συχνότητες o
βαθμός διάθλασης ε^α ι τόσo μικρός πoυ τα Η/Μ κύματα διαπερνούν ^ v
ω ό σ φ α ιρ α και ταξιδεύoυv στo διάστημα.
Κρίσιμη Συχνότητα:
ε^αι η συχvότητα σ ^ oπoία τα Η/Μ κύματα πoυ εκπέμπονται
κατακόρυφα (90°) επιστρέφουν στη γη. Όσο μεγαλύτερο ε^αι to πoσoστό
ιονισμού της ιovόσφαιρας, τόσo μεγαλύτερη συχvότητα χρειάζεται για vα
διαπεραστεί η ιovόσφαιρα.
Η μέγιστη χρησιμοποιούμενη συχvότητα είvαι πoλύ σημαντική διότι γι'
αυτή και για δεδομένη απόσταση πoμπoύ - δέκτη έχoυμε τη μικρότερη
απορρόφηση εvέργειας και τη μεγαλύτερη ένταση πεδίου στo σημείο λήψης.
Κρίσιμη Γωνία:
ε^α ι η γωvία ως πρoς τo έδαφoς, πάvω από ^ v oπoία τα
εκπεμπόμενα Η/Μ κύματα παγιδεύονται ή διατρυπούν ^ v ω όσ φ αιρα. Η
κρίσιμη γωvία εξαρτάται από τη συχvότητα τωv Η/Μ κυμάτωv και τo πoσoστό
ιονισμού της ω όσ φ αιρας.
Η απόσταση από ^ v κεραία εκπoμπής μέχρι τo σημείο πoυ τo
ιονοσφαιρικό κύμα επιστρέφει στη γη, καλείται ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΑΠΟΣΤΑΣΗ
ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ (SKIP DISTANCE) και εξαρτάται από τη γωvία εκπoμπής και to
ύψoς tou ιονοσφαιρικού στρώματoς. Όσο μικρότερη είvαι η γωvία εκπoμπής
και όσo ψηλότερα βρίσκεται to αvακλόv ιovoσφαιρικό στρώμα, τόσo
μεγαλύτερη είvαι η SKIP DISTANCE.
18
Απεικονίζει τη μέγιστη εμβέλεια του RADAR μετά την εγκατάστασή
του σε συγκεκριμέvη θέση αvεξαρτήτως στόχoυ.
Μ’ άλλα λόγια το ΔΚΚΛ εκφράζει την πoιότητα τoυ RADAR και το ΔΟΚΛ
τηv διαμόρφωση την οποία υφίσταται η εμβέλεια RADAR από τον ορίζοντα και
τα φυσικά εμπόδια.
19
Κεφάλαιο 3
Βασικές Αρχές Λειτουργίας RADAR
3.1 Αρχές Λειτουργίας
Η λειτουργία του Radar βασίζεται στις ιδιότητες που έχουν τα
ηλεκτρομαγνητικά κύματα να ανακλώνται όταν προσπίπτουν επί ενός
αντικειμένου , στη μεγάλη ταχύτητα διάδοσης ( 300 *106 μέτρα / sec ή 162*103
μίλια ) , στην ευθύγραμμη διάδοση και στην ικανότητα κατευθυντικότητας υπό
μορφή λεπτής δέσμης προς ορισμένη επιθυμητή διεύθυνση .
Έτσι ο εντοπισμός των διαφόρων στόχων επιτυγχάνεται δια της υπό
μορφή δέσμης εκπομπής ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων προς την περιοχή που
πρόκειται να ερευνηθεί . Όταν η δέσμη προσκρούσει επί ενός αντικειμένου ,
μέρος της ηλεκτρομαγνητικής ενέργειας ανακλάται , τμήμα δε αυτής επιστρέφει
στο Radar , όπου και ενισχύεται σε ένα πολύ ευαίσθητο δέκτη και εμφανίζεται
σε ειδικό ενδείκτη ( οθόνη ) σαν ένδειξη παρουσίας στόχου . Πριν επιστρέψει η
ενέργεια από το στόχο , ο πομπός σταματά και όταν επιστρέψουν στον πομπό
όλες οι ανακλάσεις , ο πομπός τίθεται εκ νέου σε λειτουργία και
επαναλαμβάνεται η ίδια διαδικασία .
Ο ενδείκτης μετρά το χρόνο μεταξύ της εκπομπής ηλεκτρομαγνητικής
ενέργειας και της επιστροφής της ανακλασθείσας .
Επειδή η ενέργεια κινείται με σταθερή ταχύτητα ( αυτή του φωτός ) ο χρόνος
μεταξύ εκπομπής και λήψης χρησιμοποιείται σαν μέτρο υπολογισμού της
απόστασης του στόχου από το σταθμό Radar .
Η απόσταση του στόχου υπολογίζεται από τη σχέση :
c *t
( 3.1 )
όπου :
r = απόσταση του στόχου ( συνήθως μετράται σε μίλια )
c = ταχύτητα μετάδοσης Η / Μ κυμάτων
t = ο χρόνος πλήρους διαδρομής του κύματος
Αφού η ταχύτητα του Η / Μ κύματος είναι 162.000 μίλια / sec άρα
ταξιδεύει με 1 μίλι ανά 6,2 μsec
Επειδή πρέπει τα Η / Μ κύματα πρέπει να ταξιδέψουν διπλά , ( προς το
στόχο και επιστροφή ) άρα ταξιδεύουν 1 μίλι σε 12,4 μsec . Το μίλι αυτό
ονομάζεται ΜΝίΓβάβΓ . π.χ. έστω ο παλμός ξεκινά προς το στόχο και η ηχώ
επιστρέφει στο Radar μετά από 620 μsec . Η απόσταση του στόχου θα είναι :
620 : 12,4 = 50 μίλια
Ή σύμφωνα με την ( 3.1 ) :
1 6 2 * ΙΟ 3 *6 2 0 *1 0 6
r ---------------7--------------- = 50 μίλια
20
γωνία σε μοίρες κατά την οποία ο στόχος είναι πάνω ή κάτω από την θέση του
Radar .
Η εύρεση αυτών των δυο διαστάσεων εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά
διευθύνσεων των στοιχείων της κεραίας , δηλαδή από την κατεύθυνση του
μετώπου του ανακλώμενου κύματος .
Από τις παραπάνω πληροφορίες είναι δυνατόν να προσδιοριστεί και η
σχετική ταχύτητα του στόχου . Αυτό πετυχαίνεται με την μέτρηση της
απόκλισης της συχνότητας, που υφίσταται το κύμα μετά την ανάκλασή του σε
κινούμενο στόχο ( Φαινόμενο Doppler ) .
Η ολίσθηση της συχνότητας κατά το Φαινόμενο Doppler δίνεται από τη
σχέση :
( 3.2 )
όπου :
: . = συχνότητα ολίσθησης (Doppler ) σε Ηζ
υ 0 = σχετική ταχύτητα στόχου ως προς το Radar σε m / sec
Λ = μήκος κύματος του εκπεμπόμενου σήματος σε m
Εάν η συχνότητα επαναλήψεως εκπομπής είναι πολύ μεγάλη , τότε είναι
δυνατόν σήματα ηχούς από απομακρυσμένο στόχο να φτάσουν στο δέκτη
μετά την εκπομπή του επόμενου παλμού . Επειδή όμως σαν αρχή μετρήσεων
χρόνων λαμβάνεται η χρονική στιγμή της εκπομπής κάθε παλμού , η άφιξη της
καθυστερημένης αυτής ηχούς θα έχει σαν αποτέλεσμα την εσφαλμένη ένδειξη
της απόστασης του στόχου . Η ηχώ αυτή καλείται δευτεροβάθμια , η
εμφανιζόμενη μετά τον τρίτο παλμό τριτοβάθμια , κλπ , και όπως είναι επόμενο
θα εμφανίζει τον στόχο σε πολύ μικρότερη απόσταση από την πραγματική . Η
απόσταση πέρα από την οποία οι στόχοι εμφανίζονται με δευτεροβάθμια ηχώ
καλείται Μέγιστη απόλυτη απόσταση και εκφράζεται με την σχέση:
( 3.3 )
Pt
Πυκνότητα ισχύος = ----- - ( 3.3 )
4ττγζ
όπου :
4 π r2 = νοητή σφαιρική επιφάνεια ακτίνας r .
21
Pt*G
^
Πυκνότητα ισχύος = ------ π ( 3.4 )
4ττγ£
Εάν η ενεργός επιφάνεια του στόχου είναι σ τότε η ισχύς Ρσπου
προσπίπτει στο στόχο είναι :
Pt* Gt*a
Ρσ ( 3.5 )
4 ir r 2
Ρ{* ΰ|-*σ
Pk = ( 3.6 )
(4 τ τ γ 2 )2
Το Radar λαμβάνει ένα μέρος από την ισχύ της ηχούς , ανάλογα με την
ενεργό επιφάνεια Α r της κεραίας λήψης , τότε η ισχύς ηχούς Pr που λαμβάνεται
θα είναι :
Pk* Α r , δηλαδή :
Pt * Gt * Ο * A r
Pr = (3.7)
ιβ π 2τ4
και ( 3.8 )
όπου :
t και r = δείκτες που αναφέρονται σε κεραίες εκπομπής και λήψης .
Επειδή χρησιμοποιείται η ίδια κεραία για εκπομπή και λήψη , έχουμε :
Gt = Gr = G και Αt = Αι- = Ae
Αντικαθιστώντας στην ( 3.7) έχουμε :
P t*A |*ff
Pr ( 3.9 )
4 ττλ 2 r 4
( 3.10 )
όπου :
κ 0 = συντελεστής εξαρτώμενος από τον τύπο της κεραίας
Από την ( 3.10 ) έχουμε :
A e = Κο * Α και αντικαθιστώντας το Ae στην ( 3.9 ) έχουμε :
„ Pt*Kn*A2*0
( 3.11 )
4ττΛ 2 r 4
22
Εάν Pr mjn είναι η ισχύς της μικρότερης ηχούς , η οποία μπορεί να
διεγείρει τον δέκτη και να εμφανιστεί τελικά στην οθόνη , τότε για την ισχύ αυτή
θα έχουμε την μέγιστη εμβέλεια του Radar που προκύπτει από την σχέση (
3.11 )
Π ττ2 A2 1
( JP .
^ ΙΙΛ r r mm
)4
( 3.12 )
23
Εάν η εκπεμπόμενη κυματομορφή αποτελείται από μια σειρά
ορθογώνιων παλμών ( Σχ. 3.1 ) τότε η μέγιστη ισχύς συνδέεται με την μέση
ισχύ με την σχέση :
-► t
24
Σχ.3.2 Έξοδος δέκτη επί οθόνης τύπου Α
25
Όταν ένα αντικείμενο δέχεται ένα ηλεκτρομαγνητικό κύμα , μέρος της
προσπίπτουσας σ ' αυτό ενέργειας απορροφάται από αυτό σαν θερμότητα , η
υπόλοιπη ενέργεια διαχέεται ακτινοβολούμενη προς όλες τις κατευθύνσεις .
Ενδιαφέρει μόνο η ενέργεια που διαχέεται προς την κατεύθυνση του Radar .
Το πεδίο από την διάχυση μπορεί να υπολογιστεί θεωρητικά με επίλυση των
εξισώσεων Maxwell με κατάλληλες οριακές συνθήκες . Αυτό δυστυχώς μπορεί
να γίνει μόνο για τα πολύ απλά γεωμετρικά σχήματα , άρα ο ακριβής
υπολογισμός της ενεργού επιφάνειας των πραγματικών στόχων είναι αδύνατη .
26
Σχ. 3.3 Επίδραση της συχνότητας επί της εμβέλειας
27
εκπομπής - λήψης την σύνδεση του δέκτη με την κεραία . Σήματα λοιπόν ,
από κοντινούς στόχους που θα φτάσουν στην κεραία κατά το μικρό αυτό
χρονικό διάστημα , δεν θα εμφανιστούν στο δέκτη .
Ένα επίσης πιθανό αίτιο είναι το γεγονός της υπερφόρτισης των
κυκλωμάτων του δέκτη κατά την διάρκεια της εκπομπής . Παρά την ύπαρξη
του διακόπτη εκπομπής - λήψης ο δέκτης δέχεται κατά την εκπομπή μια
ποσότητα από την εκπεμπόμενη ενέργεια πολύ μεγαλύτερη από εκείνη που
αποστέλλουν οι στόχοι στο δέκτη . Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την υπερφόρτιση
των κυκλωμάτων ενίσχυσης του δέκτη και την μετατόπιση των σημείων
λειτουργίας αυτών πέραν των κανονικών ορίων . Για να αποκατασταθεί η
λειτουργία των ενισχυτών μετά το πέρας του παλμού εκπομπής απαιτείται ένα
χρονικό διάστημα κατά το οποίο ο δέκτης δεν θα διεγείρεται από τα συνήθη
σήματα των ηχών διαφόρων στόχων .
Τέλος η διάρκεια του παλμού εκπομπής και η ενεργός επιφάνεια του
στόχου είναι δυο σοβαρά αίτια που επιδρούν στην ελάχιστη απόσταση
εντοπισμού στόχων .
Από την αρχή λειτουργίας των Radar προκύπτει οτι στόχοι που
βρίσκονται σε απόσταση μικρότερη του μισού διάρκειας του παλμού εκπομπής
δεν θα εμφανιστούν στη οθόνη , γιατί όταν φτάσει η ηχώ , ο πομπός ακόμη θα
εκπέμπει τον παλμό .
Όσον αφορά την ενεργό επιφάνεια του στόχου , παρατηρούμε τα εξής :
Επειδή η ισχύς μιας ηχούς δεν εξαρτάται μόνο από την απόσταση του
στόχου , αλλά και από τις ανακλαστικές ιδιότητες αυτού , γιαυτό , στόχος που
βρίσκεται σε κάποια απόσταση μπορεί να συλληφθεί μόνον ,εάν η ενεργός
επιφάνεια αυτού ( σ ) υπερβαίνει μια ορισμένη τιμή .
Στο Σχ. 3.5 δίνεται η απαιτούμενη ενεργός επιφάνεια στόχου ( σ ) σε
συνάρτηση της απόστασής του από το Radar .
28
3.3.3.1 Μέτρηση της απόστασης στόχου
Για να επιτευχθεί ακρίβεια μέτρησης θα πρέπει η πλευρές της
ηχούς να είναι όσο το δυνατόν κάθετες , ώστε να μην υπεισέρχεται μεγάλο
σφάλμα , κατά την εκτίμηση του μέσου της πλευράς . Αυτό σημαίνει οτι ο
πομπός πρέπει να εκπέμπει ορθογώνια πάλμωση με όσο το δυνατόν
απότομες τις κατακόρυφες πλευρές . Γιαυτό το λόγο , κατά την μέτρηση της
απόστασης χρησιμοποιούμε την αριστερή πλευρά του παλμού , η οποία είναι
δυνατόν να γίνει κατακόρυφη ευκολότερα από την δεξιά . Παρόλα αυτά στην
οθόνη και η αριστερή πλευρά της ηχούς θα έχει κάποια κλίση ως προς την
κατακόρυφη , γιατί το εύρος ζώνης διέλευσης συχνοτήτων του δέκτη είναι
περιορισμένο .
29
Οι στόχοι Α και Β του Σχ. 3.6 ( α ) βρισκόμενοι στην ίδια απόσταση θα
συλληφθούν ταυτόχρονα και θα εμφανιστούν επί της οθόνης σαν ένας στόχος .
Με την χρησιμοποίηση όμως , πιο στενού λοβού ( Σχ. 3,6 ( β ) ) οι ίδιοι στόχοι
Α και Β δεν θα συλληφθούν ταυτόχρονα και επομένως θα διαχωριστούν στην
οθόνη .
Εάν οι στόχοι Α και Β βρισκόταν στη ίδια κατεύθυνση αλλά σε μικρή
απόσταση από το Radar τότε ο Β θα έδινε ηχώ ανιχνεύσιμη και θα
συλλαμβανόταν ταυτόχρονα με τον Α . Έτσι οι δυο στόχοι θα έδιναν πάλι μια
ηχώ .
Παρατηρούμε οτι η διαχωριστική ικανότητα μιας συσκευής Radar
ελαττώνεται για στόχους που βρίσκονται κοντά .
Εκτός από τα παραπάνω οι πλευρικοί λοβοί της κεραίας , αν και
περιλαμβάνουν μόλις το 2 % της ενέργειας του κυρίως λοβού , είναι δυνατόν
για κοντινούς στόχους , να δυσκολεύουν την εξαγωγή σωστών
συμπερασμάτων .
3.4 Συμπεράσματα
Από την ανάλυση των χαρακτηριστικών του Radar προκύπτει ότι οι
παράμετροι οι οποίες υπεισέρχονται στον καθορισμό αυτών επιδρούν με
διαφορετικό τρόπο σε κάθε περίπτωση , και ως εκ τούτου ο καθορισμός μιας
παραμέτρου για ωφέλεια ενός χαρακτηριστικού , θα επιδράσει πιθανόν
δυσμενώς σε άλλα χαρακτηριστικά καλής απόδοσης του Radar .
Έτσι στον τελικό καθορισμό των παραμέτρων , οδηγός θα είναι ο σκοπός
για τον οποίο προορίζεται το Radar .
30
Κεφάλαιο 4
Κατηγορίες RADAR
Τα Radar γενικά μπορούν να ταξινομηθούν κατά διάφορους τρόπους οι
κυριότεροι των οποίων είναι :
4.1 Ανάλογα με τον σκοπό που εξυπηρετούν
31
Σχ. 4.2 Κεραία RADAR Ύψους
32
4.1.2.1 Εξίσωση Ύψους :
Εάν δεν ληφθεί υπ' όψη η καμπυλότητα της γης, το ύψος του
στόχου δίδεται από τη σχέση:
h = R*τιμθ°
όπου :
R = η Slant Range (υποτείνουσα) και
θ = η γωνία ύψους.
Για την εύρεση του σωστού ύψους θα πρέπει να προστίθεται και το ύψος
του Radar (Η). Προς αντιμετώπιση του σφάλματος ύψους λόγω διάθλασης, η
ακτίνα της γης λαμβάνεται ίση με 4/3 της πραγματικής.
4.1.3 Radar αεροναυτιλίας
Είναι εγκατεστημένα είτε στο έδαφος , είτε επί αεροσκαφών , τα
οποία χρησιμοποιούνται για αεροναυτιλιακούς σκοπούς .
33
ισχυρότερες ανακλάσεις απ' ότι το ΜΤΙ. To PD χρησιμοποιείται πιο πολύ για
αποκάλυψη χαμηλά ιπτάμενων στόχων και η απαιτούμενη μέγιστη εμβέλεια
είναι μικρή λόγω του ορίζοντα Radar (παράδειγμα τέτοιου Radar είναι το
MPDR - 90 της SIEMENS).
όπου :
fd: είναι η διαφορά συχνότητας σε Hz/sec,
103: σταθερά,
Vr: η ταχύτητα του στόχου σε knots και
λ: το μήκος κύματος της εκπεμπόμενης συχνότητας σε cm.
Τα Radar CW (Continuous Wave) χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση της
ταχύτητας, εντοπίζουν μόνο κινητούς στόχους και έχουν δύο κεραίες
διαφορετικές για εκπομπή και λήψη.
Υποκατηγορία τωv CW είναι τα FM-CW (Frequency Modulation - CW).
Στα FM-CW εφαρμόζεται η τεχνική μεταβολής της συχνότητας της
εκπεμπόμενης ενέργειας που με κατάλληλη επεξεργασία του σήματος που
επιστρέφει, υπολογίζεται η απόσταση του στόχου.
Ο πομπός είναι μια λυχνία η οποία ταλαντώνεται στη συχνότητας fo. O
δέκτης που καλείται ομώδυνος διαφέρει από τον υπερετερώδυνο στο ότι η
εvδιάμεση συχνότητα (IF) δεv προκύπτει από τη μίξη ηχούς και σήματος
τοπικού ταλαντωτή αλλά παράγεται από έναν ταλαντωτή ενδιάμεσης
συχνότητας.
Το εύρος της ζώνης δέκτη πρέπει να είναι τέτοιο ώστε να επιτρέπει τη
διέλευση των αναμενόμενων συχνοτήτων DOPPLER οι οποίες είναι ανάλογες
τωv ταχυτήτων τωv στόχων τους οποίους το RADAR προορίζεται vα εντοπίσει.
Δέκτης ευρείας ζώνης που θα καλύπτει όλο το φάσμα τωv συχνοτήτων δεv
συvίσταται γιατί ελαττώνεται ο λόγος σήματος προς θόρυβο S/Ν.
Για το λόγο αυτό προτιμάται η χρησιμοποίηση φίλτρων τοποθετημένων
μετά τον ενισχυτή ενδιαμέσου συχνότητας (IF). Κάθε φίλτρο θα επιτρέπει τη
διέλευση μικρού εύρους ζώνης συχνοτήτων. Μ' αυτό τον τρόπο βελτιώνεται ο
λόγος S/N. Κλασικό παράδειγμα Cw RADAR είναι το RADAR της τροχαίας
που μετρά την ταχύτητα των αυτοκινήτων.
34
κατά 360° με ταχύτητα έξι σαρώσεις το λεπτό. Αυτό σημαίνει ότι κάθε 10sec θα
έχουμε συγχρόνως ένδειξη διόπτευσης - απόστασης και ύψος στόχου. Τα
RADAR 3D χρησιμοποιούν διάφορες τεχνικές για να εξάγουν το στοιχείο του
ύψους.
35
Σχ. 4.4 RADAR G.C.A.
4.6.5 Προσδιορισμός από τα ίδια αεροσκάφη για το ύψος πτήσης τους
από το έδαφος .
4.6.6. Προσδιορισμός της ταχύτητας των οχημάτων στους δρόμους για
την παρακολούθηση των ορίων ταχύτητας σε κάθε δρόμο .
4.6.7 Προσδιορισμός των στοιχείων διαφόρων σημείων στη γαιωδεσία
4.6.8 Επιτήρηση αέρος - θαλάσσης - εδάφους για την ανίχνευση της
παρουσίας εχθρικών στόχων και εντοπισμό τους .
4.6.9 RADAR Αεροσκαφών Αναχαίτισης
Όσον αφορά τα RADAR των αφών η μόνη διαφορά τους από τα
Radar κωνικής σάρωσης είναι η συχνότητα και ο τύπος σάρωσης στο ρυθμό
έρευνας. Γενικά ένα RADAR αεροσκάφους αναχαίτησης χρησιμοποιεί κωνική
σάρωση για ρυθμό παρακολούθησης (LOCK ON) και σπειροειδή, RASTER ή
PALMER - RASTER για ρυθμό έρευνας (TRACKING M o D e ). Συνήθως αυτά
τα RADAR λειτουργούν σε συχνότητες πάνω από 8500 MHz για μείωση του
μεγέθους τους (υπενθυμίζεται ότι το μήκος κύματος άρα και η συχνότητα
εκπομπής συνδέονται άμεσα με τις φυσικές διαστάσεις της κεραίας).
4.6.10 Έλεγχο πυρός , δηλαδή εξαγωγή στοιχείων βολής για
πυροβόλα όπλα , κατεύθυνση κατευθυνόμενων βλημάτων , καθοδήγηση των
αεροσκαφών αναχαίτισης και βομβαρδισμού .
4.6.11 Αναγνώριση φίλιων αεροσκαφών και πλοίων .
36
ανίχνευσης από CW, κωνικής σάρωσης μέχρι σάρωσης οριζόντιου τομέα,
εμπρόσθιας ή πλευρικής όψης (SAR - Synthetic Aperture Radar).
37
Κεφάλαιο 5
RADAR Παλμικής Εκπομπής
5.1 Βασικά Συγκροτήματα
Τα βασικά συγκροτήματα του RADAR Παλμικής Εκπομπής είναι:
1. Συγχρονιστής ( Timer )
2. Διαμορφωτής
3. Πομπός
4. Κυματοδηγοί
5. Κεραία
6. Δέκτης
7. Ενδείκτης
8. Τροφοδοτικό Ισχύος
Στο Σχ. 1 φαίνεται χονδρικό διάγραμμα RADAR Παλμικής Εκπομπής
Η PRF ενός Radar καθορίζει την μέγιστη απόσταση κάλυψης αυτού και
κατά κάποιο τρόπο την ακρίβεια του Radar . Η έξοδος από τον Χρονιστή
38
οδηγείται στον Διαμορφωτή .Ο συγχρονιστής που η αποστολή του είναι η
πυροδότηση του πλέγματος μιας λυχνίας κενού ή αερίου , είναι μία απλή
ηλεκτρονική διάταξη .
5.2.2 Διαμορφωτής ( Modulator )
Ο Διαμορφωτής περιλαμβάνει τέσσερα βασικά κυκλώματα :
1 . Μία λυχνία αερίου Thyratron
2 . Ένα δικτύωμα Μετασχηματιστή ( PFN = Pulse Forming
Network )
3 . Ένα τροφοδοτικό που παράγει Υ.Τ. ( Υψηλή Τάση ) της
τάξης των KV .
4 . Ένα μετασχηματιστή παλμών ( Pulse Transform er)
Σχ. 5.2 Δ ια μ ο ρ φ ω τή ς
Οι σκανδαλισμοί από τον χρονιστή εισέρχονται στην λυχνία Thyratron η
οποία ενεργεί σαν ηλεκτρονικός διακόπτης , επιδρώσα επί της PFN .
Ταυτόχρονα στην PFN φτάνει Υ.Τ. από το τροφοδοτικό του διαμορφωτή
Από την επίδραση των δυο αυτών κυκλωμάτων η PFN παράγει ένα
παλμό Υ.Τ. και επιθυμητής διάρκειας ( από 1 έως 50 μικροδευτερόλεπτα ή
περισσότερο ) για κάθε σκανδαλισμό από τον χρονιστή , για την διέγερση του
πομπού .Το πλάτος του παλμού αυτού ( Pulse Width ) θα καθορίσει και τον
χρόνο εκπομπής του Radar . Η διάρκεια μεταξύ των παλμών αυτών καλείται
«Χρόνος Λήψης » και σε αυτό το Radar περιμένει να λάβει ανακλάσεις από
την ενέργεια την οποία εξέπεμψε . Το εύρος του παλμού καθορίζει και την
μέγιστη ισχύ εξόδου της ηλεκτρομαγνητικής ενέργειας του Radar .
Ένας ειδικός διαμορφωτής απαιτείται για να παράγει αυτούς τους
παλμούς Υψηλής Τάσης . Η Tyratron υδρογόνου είναι ο πιο κοινός
διαμορφωτής.
This dot
indicates
the gas filling
cathode heating
39
Ο Διαμορφωτής χρησιμοποιεί μια PFN ( Pulse Forming Network ) που
φορτίζεται αργά , σε μια υψηλή τιμή της τάσης .Το δίκτυο εκφορτίζεται
γρήγορα μέσω ενός μετασχηματιστή παλμών ( Pulse T ransformer ) για να
αναπτύξει ένα παλμό εξόδου . Η μορφή και η διάρκεια του παλμού
καθορίζονται από τα ηλεκτρικά χαρακτηριστικά της PFN και Pulse
Transformer .
Ο Pulse Transformer είναι ένας ανυψωτής τάσης ο οποίος αυξάνει το
εύρος του παλμού για την επίτευξη της επιθυμητής ισχύος εξόδου του Radar
Ταυτόχρονα δημιουργεί μια αντιστροφή πολικότητας του παλμού , όπου
αυτός εφαρμοζόμενος στην λυχνία Magnetron αναγκάζει αυτήν να
ταλαντώνεται.
40
Η Thyratron ( σαν συσκευή διακοπής διαμορφωτή ) είναιένα ανοιχτό
κύκλωμα σε χρόνο μεταξύ των παλμών του Trigger . Γιαυτό παρουσιάζεται
σαν ανοιχτός διακόπτης στο Σχ. 5.6
charging diode D magnetic field
41
5.2.2.2 Εκφόρτιση της PFN
Όταν ένας θετικός παλμός Trigger εφαρμόζεται στο πλέγμα
της Thyratron η λυχνία ιονίζει και αναγκάζει την PFN να εκφορτιστεί μέσω της
Thyratron και του πρωτεύοντος του Pulse Transform er. ( Σχ. 5.8 )
Επομένως ένα ρεύμα διατρέχει κατά την διάρκεια του Pulse Width
διαμέσου του πρωτεύοντος του Pulse Transformer στη γη , και από τη γη στη
Thyratron , η οποία τώρα οδηγεί την άλλη πλευρά της PFN . O παλμός Υ.Τ.
για την Magnetron μπορεί να ληφθεί από το δευτερεύον του Pulse
Transformer. Ακριβώς για αυτή την περίοδο η Magnetron ταλαντώνεται στη
συχνότητα εκπομπής . Λόγω των επαγωγικών ιδιοτήτων της PFN , η θετική
τάση εκφόρτισης τείνει να ταλαντωθεί αρνητικά.
discharge of the
pulse-forming network
discharge of
a condenser
PW
42
5.2.3 Πομπός
Ο πομπός περιλαμβάνει την Magnetron και τον Αποφράκτη .
Οι παλμοί που έρχονται από τον Pulse Transformer μετατρέπονται σε
ενέργεια υπό μορφή ηλεκτρομαγνητικού κύματος σε εξαιρετικά μεγάλη ισχύ
και η ενέργεια αυτή οδηγείται κατάλληλα μέσω του συστήματος κυματοδηγών
στην κεραία .
Οι πομποί διακρίνονται σε δυο μεγάλες κατηγορίες .
• Η μια περιλαμβάνει τους πομπούς με αυτοδιεγειρόμενο
ταλαντωτή , όπως είναι ο ταλαντωτής της λυχνίας Magnetron .
• Η άλλη περιλαμβάνει τους πομπούς που χρησιμοποιούν
σταθερό ταλαντωτή χαμηλής ισχύος και μια ή δυο ενισχυτικές βαθμίδες
ισχύος μέσω των οποίων επιτυγχάνεται η ενίσχυση των παραγόμενων
ταλαντώσεων στην επιθυμητή στάθμη ισχύος εκπομπής . Αυτοί
ογκωδέστεροι των πομπών με αυτοδιεγειρόμενο ταλαντωτή .
Η επιλογή του ταλαντωτή γίνεται αφού ληφθεί υπ'όψη η επιθυμητή
συχνότητα και η ισχύς εκπομπής .
Η επιλογή της συχνότητας εκπομπής εξαρτάται από διάφορους
παράγοντες , κυριότεροι από τους οποίους είναι :
1. Το μέγεθος και η κατευθυντικότητα της κεραίας.
2. Οι απώλειες κατά την διάδοση των εκπεμπόμενων κυμάτων
εντός της ατμόσφαιρας και
3. Η τακτική χρησιμοποίηση της συσκευής .
Η ισχύς εκπομπής καθορίζεται από την επιθυμητή εμβέλεια της
συσκευής .Αύξηση όμως της εμβέλειας με αύξηση της ισχύος εκπομπής είναι
πολύ δαπανηρή .
Στην αρχή οι πομποί Radar λειτουργούσαν στην περιοχή VHF ή UHF
και χρησιμοποιούσαν κοινές τριόδους ή τετρόδους λυχνίες . Με την
ανακάλυψη της Magnetron κατέστη δυνατή η κατασκευή πομπών στην
περιοχή των μικροκυμάτων .
Στους πομπούς αυτοδιεγειρόμενου ταλαντωτή χρησιμοποιείται εκτός της
Magnetron και η Stabilitron, ενώ στους πομπούς ενισχυτών ισχύος
χρησιμοποιούνται συνήθως οι λυχνίες Reflex Klystron ( Σχ. 5.8 ) , Οδεύοντος
Κύματος ( TWT ) ( Σχ. 5.9 ) και Amplitron
43
Σχ. 5.9 H igh-pow er TWT VTR 572B
5.2.3.1 Magnetron
Η Magnetron είναι μια διοδική λυχνία ( Σχ. 5.10 )της οποίας η
άνοδος είναι γειωμένη , ο δε αρνητικός παλμός από τον Pulse Transformer
εφαρμόζεται στην κάθοδο.
Είναι ειδικού τύπου και χρησιμοποιείται στα Radar για την δημιουργία
ηλεκτρομαγνητικής ενέργειας πολύ υψηλών συχνοτήτων , μεγάλης ισχύος .Η
άνοδος που αποτελεί το εξωτερικό περίβλημα της λυχνίας είναι από χαλκό ,
εσωτερικά δε φέρει συντονισμένες κοιλότητες .Κάθε κοιλότητα φέρει ένα
άνοιγμα προς το κέντρο της λυχνίας .( Σχ. 5.11 )
Ανοδος
44
Σχ. 5.12 Ο μ αγνήτης στη M agnetron
45
ταλαντώνεται αυτή υπερθερμαίνεται με κίνδυνο να καταστραφεί και ο μόνιμος
μαγνήτης να εξασθενήσει αρκετά .
Γιαυτό υπάρχει σύστημα ψύξης . Οι Magnetron μικρής ισχύος φέρουν
εξωτερικά , πτερύγια ψύξης για την δημιουργία μεγαλύτερης εξωτερικής
επιφάνειας , ώστε να γίνεται διάχυση της θερμοκρασίας . Οι Magnetron
μεγαλύτερης ισχύος , εκτός από τα πτερύγια ψύχονται είτε με ανεμιστήρα είτε
με ροή κρύο νερού μέσα σε σωλήνες γύρω από τη λυχνία .
Η RF ενέργεια από τη Magnetron μέσω του συζευκτήρα οδηγείται στον
κυματοδηγό , όπου μέσω του αποφράκτη οδηγείται στην κεραία για εκπομπή
στο χώρο .
5.2.4 Αποφράκτης
Η έξοδος από την Magnetron οδηγείται στην κεραία μέσα από τον
διακόπτη κεραίας T - R . Ο διακόπτης αυτός βραχυκυκλώνεται και κλείνει
από την ισχύ που εκπέμπει η Magnetron όταν ταλαντώνεται . Με τον τρόπο
αυτό προφυλάσσει την είσοδο του δέκτη .
Το εσωτερικό του διακόπτη T - R φαίνεται το Σχ. 5.14 .
ΗΗεκτροόιο
προ.ονισρου
προς tov πομπό
Παρόθυρο
ΚουΠουροκωνικό πΠεισρόβια
( Ραδιενεργό
υλικό )
Σχ. 5.14 Δ ια κ ό π τη ς TR σε κυμαοδηγό
Είναι ένα κομμάτι κυματοδηγού που η είσοδος και η έξοδός του έχουν
φραχτεί με γυάλινα φράγματα , ώστε να μένει αεροστεγώς κλεισμένος , χωρίς
να διακόπτει τη ροή των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων .
Η κατασκευή έχει μήκος λίγο μεγαλύτερο από το μήκος λg της
συχνότητας που εκπέμπει η Magnetron μέσα στον κυματοδηγό . Το
εσωτερικό περιέχει υδρατμούς σε πολύ χαμηλή πίεση .
Μέσα στο διακόπτη υπάρχουν δυο ζεύγη κολουροκωνικών ηλεκτροδίων
, τοποθετημένα στο μέσων των δυο απέναντι φαρδιών πλευρών του
κυματοδηγού , εκεί που το ηλεκτρικό πεδίο έχει την μεγαλύτερη ένταση . Η
απόσταση ανάμεσα στα δυο ζεύγη των ηλεκτροδίων κατά μήκος του
κυματοδηγού είναι λg / 4 . Ανάμεσα στα κολουροκωνικά ηλεκτρόδια των
απέναντι πλευρών υπάρχει ένα διάκενο κλάσματος του χιλιοστομέτρου . Έτσι
όταν το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο μέσα στον κυματοδηγό έχει μεγάλη τιμή ,
ανάμεσα στα αντικριστά ηλεκτρόδια και των δυο ζευγών εκρίγνηνται
σπινθήρες που δημιουργούν δυο βραχυκυκλώματα σε απόσταση λg / 4 και
διακόπτουν την ροή των κυμάτων .
Στο ζευγάρι κολουροκωνικών ηλεκτροδίων , που τοποθετείται
μακρύτερα από την έξοδο του πομπού , εφαρμόζεται μια συνεχής τάση ίση
περίπου με 1 KV . Ονομάζεται τάσ η π ρ ο ϊο νισ μ ο ύ και έχει σκοπό να διατηρεί
συνεχώς ένα αριθμό ιόντων γύρο από το ηλεκτρόδιο , ώστε σε κάθε κύκλο να
46
γίνεται η έκρηξη του σπινθήρα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα ( κλάσμα του
nsec ) .
5.3 Κυματοδηγοί
Η μεταφορά ηλεκτρομαγνητικής ενέργειας πολύ υψηλών συχνοτήτων δεν
γίνεται με κοινές γραμμές μεταφοράς ( καλώδιο Coaxial ) αλλά μέσω
κυματοδηγών για αποφυγή απωλειών . Αυτοί είναι κοίλοι μεταλλικοί σωλήνες
ορθογώνιας διατομής ή κυκλικοί. Οι διαστάσεις τους εξαρτώνται από την
συχνότητα της ενέργειας την οποία πρόκειται να μεταφέρουν . Οι πιο
συνηθισμένοι είναι οι ορθογώνιας διατομής . Υπάρχουν οι σταθεροί
κυματοδηγοί ( Σχ. 5.15 ) και οι εύκαμπτοι ( flexible waveguide ) ( Σχ. 5.16 )
Σχ. 5.15 Σταθερός κυμ ατο δηγό ς Σχ. 5.16 Ε ύκαμπ τος Κ υμ ατοδηγός
( 5.2 )
Από αυτή τη σχέση προκύπτει οτι όσο η τιμή του λ πλησιάζει την τιμή
του λα τόσο το λκ αυξάνει .
5.3.1.3 Ταχύτητα φάσης ( υρ )
Είναι η ταχύτητα κίνησης του μετώπου του κύματος από τον
κυματοδηγό και συνδέεται με τα λ , λα , λκ με την σχέση :
υρ = f * λκ ( 5.3 )
47
2τι
β= ( 5.4 )
( 5.5 )
48
5.3.4 Κάμψεις - συστρέψεις κυματοδηγών .
Οι κυματοδηγοί μπορούν να καμφθούν ή και να συστραφούν ,όπου
αυτό απαιτείται . Οι μεταβολές αυτές πρέπει να γίνονται βαθμιαία ώστε να μη
δημιουργείται ανάκλαση ταξιδεύοντος Η / Μ κύματος . Εκεί όπου απαιτείται
ελευθερία κινήσεων χρησιμοποιούνται ελαστικά τμήματα κυματοδηγών .Αυτά
εσωτερικά φέρουν λεπτή μεταλλική επένδυση, ενώ εξωτερικά φέρουν ένα
στρώμα από ελαστικό για να καθίστανται αεροστεγή .
5.4 Κεραία
Είναι το συγκρότημα του Radar που εκπέμπει τον παλμό εκπομπής στο
χώρο και λαμβάνει την ηχώ του στόχου . Συνδέεται μα τον πομπό και τον
δέκτη μέσω γραμμών μεταφοράς ενέργειας ( κυματοδηγών ) . Κατά την
εκπομπή η κεραία εστιάζει την ακτινοβολούμενη ενέργεια σε μια ορισμένη
περιοχή στο χώρο . Στη λήψη η κεραία συγκεντρώνει την ενέργεια που
περιέχεται στο σήμα της ηχούς και την παρέχει στο δέκτη .
Επειδή η κεραία βλέπει προς μια κατεύθυνση , πρέπει να περιστρέφεται
προκειμένου να καλύπτει όλη την περιοχή γύρο από το στόχο . Αυτό καλείται
ερεύνηση ή σάρωση και με αυτή επιτυγχάνεται η ύπαρξη στόχων στην
περιοχή κάλυψης του Radar .
Διακρίνουμε δυο βασικά μέρη στην κεραία Radar :
1 . Το ακίνητο ( Βάση )
2 . Το κινητό
49
κάτοπτρο . Αφού τα Η / Μ κύματα συμπεριφέρονται όπως το φως , εάν
αναλύσουμε ένα ηλεκτρομαγνητικό κύμα σε ηλεκτρομαγνητικές ακτίνες ,
αυτές συμπεριφέρονται κατ'αναλογία όπως και οι φωτεινές .
/ ι
A
Λ ·· *
,
/" \. V *
μ ~ V\ Χο άν η
” ' ____ _
ιι —— m 1
γ /
Α να κ Λ α ο τή |> α ς
50
Μια μικρή κεραία με ρυθμιστικό προσαρμογής στο κάτω μέρος του
ορθογώνιου κυματοδηγού , μέσω μιας οπής εισέρχεται στον κατακόρυφο
κυκλικό κυματοδηγό .Η κεραία διεγείρεται από την ενέργεια του ορθογώνιου
κυματοδηγού και στη συνέχεια αυτή διεγείρει τον κυκλικό κυματοδηγό .Μια
επαγωγική περιστρεφόμενη σύνδεση εισέρχεται στον κυλινδρικό κυματοδηγό
κατά τέτοιο τρόπο , ώστε χωρίς να υπάρχει μηχανική συνέχεια , να υπάρχει
ηλεκτρική .Τα δυο τμήματα του κυλινδρικού κυματοδηγού στο σημείο
περιστροφής δυνατόν να εφάπτονται ή να υπάρχει κάποιο κενό μεταξύ τους .
Συνήθως τίθεται κομμάτι μονωτικής ύλης από πλαστικό για την αποφυγή
σκόνης ή υγρασίας μέσα στους κυματοδηγούς .Στην κορυφή του κυλίνδρου η
ενέργεια μεταφέρεται σε ένα ορθογώνιο κυματοδηγό με τον ίδιο τρόπο που
τροφοδοτείται το κάτω μέρος του κυλινδρικού κυματοδηγού .
Η λήψη της Η / Μ ενέργειας μέσω του περιστρεφόμενου συνδέσμου
ακολουθεί ακριβώς την αντίστροφη πορεία .
5.5.1 Ενισχυτής RF
Λαμβάνει από τον αποφράκτη τα ασθενή επιστρεφόμενα σήματα
υψηλής συχνότητας και τα ενισχύει ώστε να αποκτήσουν ικανοποιητικό εύρος
51
.Απαιτείται η χρησιμοποίηση ειδικών λυχνιών χαμηλού θορύβου , λόγω των
πολύ ασθενών σημάτων που καλείται να ενισχύσει .
Συνήθως χρησιμοποιείται ο Παραμετρικός Ενισχυτής που παρουσιάζει
χαμηλό δείκτη θορύβου. Ονομάζεται έτσι από τις παραμέτρους που
εμφανίζονται στην διαφορική εξίσωση η οποία διέπει την λειτουργία του .
Τα ενισχυμένα σήματα οδηγούνται στο κύκλωμα μίξης .
5.5.2 Μίκτης
Το κύκλωμα αυτό λαμβάνει δυο εισόδους. Μια είσοδο από τον
ενισχυτή RF , η οποία είναι το σήμα λήψης και μια είσοδο από τον Τοπικό
Ταλαντωτή .
Ο Μίκτης συγκρίνει τις δυο εισόδους , αφού τις αναμίξει και εξάγει μια
νέα συχνότητα σταθερή η οποία θα είναι το άθροισμα ή η διαφορά των δυο
συχνοτήτων των σημάτων εισόδου και η οποία καλείται Ενδιάμεση
Συχνότητα ( IF = Interm ediate Frequency ) .
Αυτό πετυχαίνεται ως εξής :
Λόγω της ικανότητας του Τοπικού Ταλαντωτή να μπορεί να ταλαντώνεται σε
μια αρκετά μεγάλη ζώνη συχνοτήτων , αυτός συντονίζεται ώστε η συχνότητα
εξόδου να είναι πάνω ή κάτω από τη συχνότητα του σήματος λήψης , κατά
ποσοστό ίσο προς την επιθυμητή ενδιάμεση συχνότητα .
Είναι γνωστό οτι η συχνότητα του σήματος λήψης είναι ίδια με αυτή της
εκπομπής . Εάν γνωρίζουμε την συχνότητα στην οποία ταλαντώνεται η
Magnetron και εάν καθορίσουμε την επιθυμητή ενδιάμεση συχνότητα , εύκολα
μπορούμε να βρούμε την συχνότητα που θα συντονίσουμε τον Τοπικό
Ταλαντωτή .
Παράδειγμα :
Έστω οτι η ενδιάμεση συχνότητα είναι 60 MHz . Αφού η Μίκτρια θα
πρέπει να βγάζει στην έξοδο συχνότητα 60 MHz , τότε ο Τοπικός Ταλαντωτής
θα πρέπει να συντονιστεί ή στα 1360 MHz ή στα 1240 MHz . Συνήθως
συντονίζεται πάνω από την συχνότητα εκπομπής .
Στην βαθμίδα του Μίκτη χρησιμοποιούνται κρύσταλλοι , συνήθως
πυριτίου ( 1Ν21 ή 1Ν25 ) λόγω του χαμηλότερου θορύβου που
παρουσιάζουν έναντι των άλλων κρυστάλλων .
Το σήμα εισόδου αφού περάσει από το Duplexer και τον ενισχυτή RF
οδηγείται στην κρυσταλλική Μίκτρια δια μιας κοιλότητας συντονισμού . (
Σχ.5.19 )
52
Η κοιλότητα μίξης αντιπροσωπεύεται από το πηνίο L το οποίο
συντονίζεται στη συχνότητα του σήματος με την χωρητικότητα Cp . ( Σχ. 5.20
)
53
μεταβάλλονται . Τέτοιες λυχνίες είναι η λυχνία Φάρος ( π.χ. 2C40 ) αλλά
πέραν των 3000 MHz χρησιμοποιείται λυχνία τύπου Klystron .
Ο Τοπικός Ταλαντωτής ταλαντώνεται σε συχνότητα 30 ή 60 MHz
μικρότερη από την συχνότητα της Magnetron και δέχεται ρύθμιση της
συχνότητας των ταλαντώσεων χοντρομετρική ( χειροκίνητα ) ή μικρομετρική (
ηλεκτρονικά ) .
5.5.5 Φωρατής
Σκοπός του κυκλώματος είναι να μετατρέψει σε οπτικό σήμα (
Video ) την εξαχθείσα ενδιάμεση συχνότητα .
Αυτό γίνεται με την βοήθεια μιας διοδικής λυχνίας κενού ή μιας
κρυσταλλοδιόδου ,οι οποίες εξαλείφουν τις αρνητικές ημιπεριόδους των
σημάτων IF μετατρέποντας τις θετικές στο ρυθμό χαμηλής συχνότητας που
είναι το Video .
Η έξοδος υπό μορφή παλμών εφαρμόζεται στον ενισχυτή Οπτικού
Σήματος για περαιτέρω ενίσχυση .
54
Σχ. 5.21 Σύστημα λή ψ η ς ΜΤΙ
Από την έξοδο του δέκτη το σήμα οδηγείται σε ένα κύκλωμα αφαίρεσης
από δυο διαφορετικές κατευθύνσεις .Από τη μια κατεύθυνση το σήμα
εφαρμόζεται απ ' ευθείας στο κύκλωμα αφαίρεσης , ενώ από την άλλη το
σήμα διέρχεται από μια γραμμή καθυστέρησης , πριν οδηγηθεί στο κύκλωμα
αφαίρεσης .
Στην γραμμή καθυστέρησης το σήμα υφίσταται μια καθυστέρηση Τ ίση
προς την περίοδο επανάληψης των παλμών εκπομπής T r . Η αφαίρεση των
δυο αυτών σημάτων που λαβαίνει χώρα στο κύκλωμα αφαίρεσης , θα έχει
σαν αποτέλεσμα την εξαφάνιση των ηχών σταθερού πλάτους , που
προέρχονται από μη κινούμενους στόχους . Η συνεχής όμως μεταβολή του
πλάτους των ηχών από τους κινούμενους στόχους θα έχει σαν αποτέλεσμα
την εμφάνιση στην έξοδο του κυκλώματος αφαίρεσης , σήματος πλάτους ίσου
προς την διαφορά δυο διαδοχικών ηχών προερχόμενων από τον ίδιο στόχο.
5.6 Ενδείκτης
Ο ενδέικτης είναι το συγκρότημα εκείνο του Radar το οποίο αφού λάβει
το οπτικό σήμα από τον δέκτη , το απεικονίζει στην οθόνη του ενδείκτη ,
ανάλογα με τον τύπο του ενδείκτη .Όλοι οι ενδείκτες έχουν σάρωση η οποία
σε άλλους απεικονίζεται σαν απόκλιση ,όπου υπάρχει στόχος , και σε άλλους
χαράσσει μια γραμμή που κινείται κατά μήκος της επιφάνειας της οθόνης ή
περιστρέφεται ώστε να καλύπτεται ολόκληρη η επιφάνεια της οθόνης .
Σ'αυτούς ο στόχος εμφανίζεται σαν λαμπρότερο σημείο , πάνω στην
κινούμενη σάρωση .
Η σάρωση πρέπει να συγχρονίζεται ακριβώς με τον εκπεμπόμενο
παλμό γιαυτό και παίρνει Trigger ( Χρονισμό ) από το χρονιστή .Επίσης
πρέπει να συγχρονίζεται με την περιστροφή της κεραίας , γιαυτό και έχει
σύστημα SELSYN ( Synchro ) αντίστοιχο με αυτό της κεραίας με το οποίο
είναι συνδεδεμένο . ( Σχ. 5.22 )
55
| y Κ εραία
Ενδείκτης ΡΡΙ
Συνχρονη
Γεwήτpια
Πηνίο
Οδηνος
Κινητήρας /»» Εκτροπης
Τάση Τροφοδοσίας AC Συνχρονος
κινητήρας
Σχ. 5.22 Σύστημα Συγχρονισ μού
56
Κεφάλαιο 6
ΕΙΔΗ ΕΝΔΕΙΚΤΩΝ
6.1 Τύποι σαρώσεως
Η μέθοδος παρουσίας των πληροφοριών στην οθόνη εξαρτάται από την
αποστολή του RADAR , επειδή δε η ηλεκτρονική δέσμη διατρέχει την οθόνη
του ενδείκτη , η μέθοδος παρουσίασης αναφέρεται και σαν τύπος σάρωσης .
Οι κυριότεροι τύποι σάρωσης που χρησιμοποιούνται στους ενδείκτες είναι :
57
κατεύθυνση του Βορρά . Στα κατακόρυφα πηνία εκτροπής εφαρμόζεται
ένταση γραμμικά μεταβαλλόμενη με το χρόνο , που αναγκάζει την δέσμη να
κινηθεί κατακόρυφα με σταθερή ταχύτητα . Η κατακόρυφη αυτή κίνηση της
δέσμης που καλείται και Βάση Χρόνου επαναλαμβάνεται κατά την έναρξη
της ακτινοβολίας κάθε παλμού . Επειδή δε η ταχύτητα της κατακόρυφης
κίνησης της δέσμης είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από την οριζόντια , θα
εμφανιστεί στην οθόνη μια σειρά κατακόρυφων γραμμών που ισαπέχουν . Η
ένταση της δέσμης ρυθμίζεται ώστε οι γραμμές να είναι μόλις ορατές στην
οθόνη.
Η ηχώ εφαρμόζεται στο πλέγμα της καθοδικής λυχνίας σαν θετικός
παλμός και έτσι στην οθόνη εμφανίζονται σαν μια έντονη κηλίδα .Οι
συντεταγμένες αυτής της κηλίδας θα καθορίσουν τα στοιχεία του στόχου , η
τεταγμένη την απόσταση και η τετμημένη την κατεύθυνση .
58
Χρησιμοποιείται για χειροκίνητη σκόπευση πυροβόλου . Όταν ο στόχος
τοποθετηθεί στο κέντρο της οθόνης , σημαίνει οτι το πυροβόλο έχει σωστή
σκόπευση , όταν δε τα πτερύγια της ηχούς φτάσουν σε ορισμένο μέγεθος , ο
στόχος βρίσκεται σε απόσταση βολής .
59
6.2 Τύποι οθονών
Ανάλογα με τον τύπο της σάρωσης που χρησιμοποιούν οι ενδείκτες είναι
αντίστοιχου τύπου . Δηλαδή έχουμε ενδείκτες τύπου Α , Β , ΡΡΙ , C , E , G , J ,
L . Επίσης υπάρχει και ο ενδείκτης RHI . Κυριώτεροι από αυτούς είναι :
1 . Τύπου Α
2 . Τύπου ΡΡΙ
3 . Τύπου RHI
targets
Λ \
S7
range marks
60
Η περιστροφή επιτυγχάνεται είτε με περιστροφή των πηνίων εκτροπής σε
συγχρονισμό με την κεραία , είτε με σταθερά πηνία τροφοδοτούμενα με
κατάλληλα ρεύματα .
Στην πρώτη μέθοδο , ένα ζεύγος πηνίων εκτροπής τροφοδοτούμενο
μέσω ψυκτρών με τραπεζοειδή τάση εκτρέπει την δέσμη από το κέντρο της
οθόνης προς την περιφέρεια , δημιουργώντας την βάση χρόνου για την
μέτρηση της απόστασης των στόχων .Το σύστημα των πηνίων εκτροπής
περιστρέφεται ταυτόχρονα με το σύστημα κεραίας από ένα σύγχρονο κινητήρα
( SELSYN ) , σε συνδυασμό με την συγχρονογεννήτρια της κεραίας . ( Σχ. 6.3 )
Κινητήρας
Πηνίο εκτροπής
Οδοντωτοί τροχοί
/ Πηνίο Εστίασης
ώακτυλιοι επαφής
Οθόνη ΟΑ - 175
Στην δεύτερη μέθοδο για την περιστροφή του μαγνητικού πεδίου μπορεί
να χρησιμοποιηθεί ένα ζευγάρι σταθερών πηνίων εκτροπής , γύρο από το
λαιμό της καθοδικής λυχνίας , τροφοδοτούμενων με τα κατάλληλα ρεύματα ,
που διεγείρουν μαγνητικά πεδία κάθετα μεταξύ τους ( Σχ. 6.4 )
61
Σχ. 6.4 Μέθοδος σταθερού π ηνίου
Τα ρεύματα που διαρρέουν τα πηνία είναι σύγχρονα πριονωτά , με
περίοδο Τ που δίνει ο χρονιστής του Radar και προκαλούν την ακτινική
εκτροπή της δέσμης , και τα πλάτη τους ορίζονται από τα σήματα που δίνει η
συγχρονογεννήτρια της κεραίας, έχουν συχνότητα την συχνότητα
περιστροφής της κεραίας και διαφορά φάσεως 900 .
Το σύνθετο πεδίο που δημιουργούν τα δυο κάθετα πηνία προκαλεί την
περιστροφή της ακτίνας του ενδείκτη , συγχρονισμένη με την περιστροφή της
κεραίας . Τέτοιοι τύποι ενδεικτών είναι : AN/UPA-35 και ΑΝ/ϋΡΑ-62 .
Οι στόχοι προξενούν μεταβολή της λαμπρότητας της σάρωσης , στα
σημεία στα οποία εμφανίζονται στην οθόνη .Το κέντρο της οθόνης παριστάνει
την θέση του σταθμού , το διάστημα μεταξύ της θέσης του φωτεινού στίγματος
και του κέντρου παριστάνει την απόσταση του στόχου από το σταθμό και
μετριέται σε μίλια , και η διεύθυνση του στόχου σε σχέση με το Βορρά ( 00 )
παριστάνει την διόπτευση του στόχου και μετριέται σε μοίρες .
Έτσι η οθόνη είναι ένας κυκλικός χάρτης με το σταθμό του Radar στο
κέντρο του χάρτη ( κέντρο της οθόνης ) .
Για να είναι ακριβής και γρήγορος της απόστασης και διόπτευσης των
διαφόρων στιγμάτων έχει εφαρμοστεί ένα σύστημα ηλεκτρικής επικάλυψης
που παρέχει παραστάσεις γραμμών στην επιφάνεια της οθόνης .
1 . Φωτεινοί ομόκεντροι κύκλοι που καλούνται σημεία αποστάσεως (
Range Marks ) και που εμφανίζονται στην οθόνη σε επιθυμητές αποστάσεις .
Συνήθως οι οθόνες ρυθμίζονται ώστε τα R.M. εμφανίζονται σε διάστημα 10
μιλίων με κάθε πέμπτο ( 50 μίλια ) φωτεινότερο .
2. Ακτινοειδείς φωτεινές γραμμές που καλούνται σημεία γωνιών (
Angle Marks ) που αρχίζουν από το κέντρο της οθόνης και καταλήγουν στην
περιφέρεια . Σε κάθε υποδιαίρεση αντιστοιχεί και μια ακτίνα . Συνήθως κάθε
300 εμφανίζεται μια φωτεινότερη .
Σε άλλους ενδείκτες τα Range Marks παράγονται στα κυκλώματα του
Radar και σε άλλους στους ίδιους τους ενδείκτες .
62
6.2.3 Ενδείκτης τύπου RHI
Αυτός ο τύπος ενδείκτη μπορεί να μας δώσει το ύψος των
αποκαλυπτόμενων στόχων από το Radar .
Το RHI ( Range Height Indicator = ενδείκτης αποστάσεως ύψους )
χρησιμοποιεί λυχνία καθοδικών ακτίνων Η / Μ τύπου . Χρησιμοποιείται στα
Radar ύψους . Η κεραία της συσκευής αυτής στρέφεται προς το στόχο ( από
τον χειριστή μέσω του Overlay) ,που ο ενδείκτης ΡΡΙ προσδιόρισε την
διόπτευση και την απόσταση και εκτελεί συνεχώς υποκλίσεις , σαρώνοντας τον
εναέριο χώρο προς την διεύθυνση του οποίου έχει εντοπιστεί ο στόχος .
Η κηλίδα αρχίζει να κινείται από το κάτω αριστερό άκρο της οθόνης (
απόσταση και ύψος 0 ) όπου και η θέση του Radar , εκτείνεται προς την δεξιά
πλευρά της οθόνης , για την δημιουργία της σάρωσης , η δε σάρωση
υποκλίνεται συνέχεια πάνω κάτω και καλύπτει όλη την επιφάνεια της οθόνης
.Η κίνηση αυτή είναι απόλυτα συγχρονισμένη με τις υποκλίσεις της κεραίας . Ο
συγχρονισμός γίνεται με σύστημα SELSYN ανάλογο του ΡΡΙ .
Οι αποκαλυπτόμενοι στόχοι εμφανίζονται στην οθόνη υπό μορφή
φωτεινού επιμήκους κατακόρυφου στίγματος και δημιουργώντας μια μεταβολή
λαμπρότητας της σάρωσης στο σημείο που απεικονίζεται .
Η απόσταση του στόχου προσδιορίζεται με την βοήθεια των Range
Marks , που εδώ εμφανίζονται σαν κατακόρυφες φωτεινές γραμμές . Το ύψος
των στόχων προσδιορίζεται με την βοήθεια βαθμονομημένης κλίμακας κατά
την κατακόρυφη έννοια από μηχανικό CURSOR ή με την βοήθεια ηλεκτρονικού
CURSOR .
63
Κεφάλαιο 7
Δευτερεύον Radar ( IFF ή SSR )
Identification Friend or Foe ( Αναγνώριση φίλου ή εχθρού ) Secondary
Surveillance Radar
7.1 Εισαγωγή
Το RADAR είναι μια ηλεκτρονική συσκευή που αποκαλύπτει αντικείμενα
στο χώρο .Το τελικό αποτέλεσμα είναι η εμφάνιση στην οθόνη ενός ίχνους (
BLIP ) από το οποίο προκύπτουν ταχύτητα , πορεία , ύψος κ.λ.π.
Το αν ο στόχος είναι εχθρός ή φίλος , ( ικανότητα που δεν έχει το κοινό
RADAR , παρέχει το σύστημα IFF / SIF ( Selective Identification Feature =
Δυνατότητα επιλογής των χαρακτηριστικών αναγνώρισης ) .
Το IFF / SIF είναι πομποδέκτης που συνεργάζεται με μια συσκευή που
υπάρχει στο αεροσκάφος και παρέχει :
1 . Διεύθυνση και απόσταση του αεροσκάφους με την χρησιμοποίηση
των αρχών του RADAR .
2 . Ύψος του αεροσκάφους με την χρησιμοποίηση κωδικοποιημένων
παλμών .
3 . Πληροφορίες για την ταυτότητα του αεροσκάφους με την
χρησιμοποίηση κωδικοποιημένων παλμών .
64
για να εκτελέσει την αποκωδικοποίηση .
65
7.4.2 Η χρησιμοποίηση των διαφορετικών συχνοτήτων εκπομπής και
λήψης περιορίζει τις ανεπιθύμητες ανακλάσεις από το έδαφος , θάλασσα ,
νέφη κλπ
7.4.3 Εξασφαλίζει την αναγνώριση της ταυτότητας του αεροσκάφους .
7.5.2 Το άνοιγμα του λοβού της κεραίας του ερωτητή δεν επιτρέπει
ικανοποιητικό αζιμουθιακό διαχωρισμό των αεροσκαφών .
66
Κεφάλαιο 8
Παρεμβολές
Ηλεκτρονικός πόλεμος
Φίμωση εχθρικού RADAR
8.1 Σκοπός :
Η ανάπτυξη της ικανότητας ελέγχου , εκείνου του τμήματος του
ηλεκτρομαγνητικού φάσματος που επιθυμεί να χρησιμοποιήσει
αποτελεσματικά ή να παρεμποδίσει και υποβιβάσει την αποτελεσματική
χρησιμοποίηση από τον εχθρό .
67
8.2 Ηλεκτρονικά αντίμετρα ( ECM = Electronic Counter
Measures )
Τις ενέργειες αυτές παρέχει ο παρεμβολέας ( JAMMER ) και επειδή
υπάρχουν πολλοί τύποι RADAR που πρέπει να αντιδράσουν , πρέπει να
εφαρμοστούν διαφορετικοί τύποι παρεμβολής και παρεμβολέα .
Οι διαφορετικοί τύποι παρεμβολής μπορούν να χωριστούν σε τρεις
κατηγορίες :
α . Παρεμβολή Θορύβου
β . Παρεμβολή Παραπλανήσεως ( μερικές φορές ονομάζεται
SPOOFING )
γ . Συνδυασμός παρεμβολής θορύβου και παρεμβολής
παραπλανήσεως , γνωστή σαν Διαμορφωμένη Παρεμβολή .
Η ισχύς του παρεμβολέα , αν και σημαντική , δεν καθορίζει την ολική
αποτελεσματικότητα του παρεμβολέα του RADAR .
68
Σχ. 2 Οθόνη Radar με π αρεμβολή
Οι παρεμβολείς θορύβου μπορούν να χωριστούν σε τρεις μεγάλες
κατηγορίες :
i------------------ ■ * '
£
1
° “ Ο" B ilN C W D T H JAM W C*
- L · . . .. .
11 ΰ ----------------------------------- US
0 “ B W * CW □ Ε Τ Γ σ τΓ Γ » c w
ΛΛΛΛΛΤ L
■q.
1
ID E A L
J&MMiT R j — -
^ r q t g tF V E H r n —1
* *
Ά ? - Τ \.Ά Ϊ. SPOT
*
jam w e :* —
'
/L·.
Σχ. 3 SPOT JAMMER
69
παρεμβολή σαρώσεως σε μια γρήγορη αναλογία ) μπορεί να προσεγγίσει την
συνεχή κάλυψη προκαλώντας ένα φαινόμενο γνωστό σαν " RINGING ” .
70
Αυτό προκαλεί σφάλματα στην γωνία παρακολούθησης στο ποσό του
μισού εύρους της δέσμης του RADAR . Αυτό μπορεί να μην εκτείνεται , αλλά
με εύρος δέσμης ενός βαθμού , αυτό μεταφράζεται σε ένα σφάλμα
παρακολούθησης περίπου 150 μέτρων σε μια εμβέλεια 10 ναυτικών μιλίων .
Ο σκοπός στην παρεμβολή πλευρικών λοβών ενός RADAR έρευνας είναι η
αχρήστευση ενός μεγάλου τομέα του δέκτη . Αυτό θα κάνει επιλεκτική κάλυψη
στους στόχους σε αζιμούθια διαφορετικά από αυτά του του αεροσκάφους
παρεμβολής . Μια φυσική συνέπεια και στην παρεμβολή θορύβου και στην
παρεμβολή παραπλάνησης είναι ένας συνδυασμός των δυο , ο οποίος
παράγει «διαμορφωμένη» παρεμβολή .
71
Η παρεμβολή αυτή παίρνει σαν πλεονέκτημα οποιαδήποτε
εσωτερική αδυναμία στα κυκλώματα παρακολουθήσεως της θύρας
αποστάσεως ( RANGE GATE ) του RADAR Ο παρεμβολέας αρχικά
λαμβάνει , ενισχύει και αναμεταβιβάζει το σήμα του RADAR . Το σήμα του
παρεμβολέα εμφανίζεται στην κορυφή και δυναμώνει την ανακλώμενη
επιστροφή του RADAR . Στο κύκλωμα παρακολούθησης του RADAR ,
υπάρχει μια αυτόματη ρύθμιση κέρδους ( GAIN CONTROL ) και ο δυνατός
αναμεταβιβαζόμενος παλμός προκαλεί την αυτόματη ρύθμιση κέρδους , να
χαμηλώσει το κέρδος του κυκλώματος . Το κύκλωμα αποστάσεως με το
χαμηλωμένο κέρδος θα συναντήσει μόνο το σήμα του παρεμβολέα και όχι της
επιστροφής του RADAR . Η θύρα αποστάσεως ( RANGE GATE )
αιχμαλωτίζεται . Οι παλμοί που ακολουθούν από το RADAR λαμβάνονται ,
ενισχύονται και αναμεταδίδονται με μια αυξανόμενη καθυστέρηση χρόνου
όπως φαίνεται στα Σχ. 7 και 8
72
RADAR και ενισχύει τους πιο αδύνατους παλμούς πολύ περισσότερο απ’ ότι
οι δυνατότεροι παλμοί . Όταν αυτοί οι παλμοί αναμεταβιβάζονται , το RADAR
θα λάβει παλμούς , οι οποίοι έχουν πλάτος αντίθετο από ότι οι πραγματικοί
παλμοί . Τότε στο κύκλωμα ανιχνεύσεως γωνίας του RADAR λαμβάνει
έμμεσα σήματα ψευδούς διόρθωσης το οποίο καταλήγει σε γωνιακό
απεγκλωβισμό ( BREAK-LOCK ) ή « ANGLE WALK OFF »
73
το πράγμα επιτρέπει στα CHAFF να είναι αποτελεσματικά σε περισσότερα
από ένα RADAR . Τα CHAFF χρησιμοποιούνται για να βοηθήσουν τα
αεροσκάφη να διεισδύσουν σε ένα δίκτυο RADAR δημιουργώντας πλήθος
παραπλανητικών στόχων ή μια μεγάλη περιοχή με συμπαγείς επιστροφές ,
που προκαλούν σύγχυση και παραπλάνηση . Ακόμη και αν το RADAR
προσδιορίσει τον στόχο η παρουσία των CHAFF μπορεί να προκαλέσει
σφάλματα παρακολούθησης .
Τα CHAFF μπορούν να διασκορπιστούν σε μεγάλες ποσότητες για μια
συνεχή χρονική περίοδο με αποτέλεσμα να έχουμε μια σειρά επιστροφών
αρκετών μιλίων πάνω στην οθόνη του RADAR . Σχ. 10
8.3.2 Πομπός
8.3.2.1 Ευκινησία αλλαγής συχνότητας ( Frequency Agility )
Είναι η ικανότητα ενός RADAR να συντονίζεται γρήγορα από
μια συχνότητα σε μια άλλη . Ο συντονισμός μπορεί να γίνει με το χέρι ή
74
μπορεί να προσαρμοστεί μια προγραμματισμένη αλλαγή συχνότητας . Οι
προγραμματισμένες αλλαγές συχνότητας μπορούν να γίνονται αυτόματα σε
προκαθορισμένους χρόνους ή σε τυχαία διαστήματα .
75
Σχ. 12 STAGGERED PRF
Κανονικά , το διάστημα ανάμεσα σε εκπεμπόμενους παλμούς ( PRT )
δεν θα αλλάζει από παλμό σε παλμό . Όταν αυτό το διάστημα κλιμακώνεται
επηρεάζεται η χρονομέτρηση του παλμικού συγχρονισμού . Η εμβέλεια της
ηχούς του RADAR θα παραμείνει σταθερή , αλλά οι εμβέλειες ψευδών
στόχων που προκαλούνται από την παρεμβολή θα ποικίλουν από σάρωση
σε σάρωση καθιστώντας τις ενσωματωμένες τεχνικές του VIDEO , ικανές να
ξεχωρίζουν τα ψευδή σήματα της παρεμβολής από την πραγματική ηχώ του
RADAR.
8.3.3 Δέκτης
Η λειτουργία ενός δέκτη είναι η ενίσχυση του ληφθέντος σήματος
σε μια τέτοια έκταση ώστε , να είναι δυνατή η απεικόνισή του με κάποια
μορφή . Σε ένα RADAR , αυτό σημαίνει ότι η ηχώ του στόχου πρέπει να είναι
ισχυρότερη από ένα ατμοσφαιρικό θόρυβο ή ένα σήμα παρεμβολής . Αυτό
είναι γνωστό σαν αναλογία σήματος - θορύβου ή σήματος - παρεμβολής .
Εάν το εύρος της ηχούς του στόχου υπερβεί εκείνο του σήματος παρεμβολής
, η μείωση κέρδους του δέκτη μπορεί να απαλείψει την παρεμβολή , ενώ θα
διατηρήσει το στόχο . Η μείωση κέρδους επηρεάζει και το στόχο και την
παρεμβολή ισοδύναμα .
Μερικές τεχνικές ελέγχου κέρδους είναι οι παρακάτω :
76
επίπεδο της εξόδου σταθερό . Επειδή όμως τα AGC λειτουργούν πάρα πολύ
σιγά , χρησιμοποιείται ο !AGC του οποίου ο χρόνος απόκρισης είναι αρκετά
μικροδευτερόλεπτα και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να μειώσει την
πιθανότητα να κορεστεί ο δέκτης .
77
κυρίως RADAR και του συστήματος λήψης . Όπως υπονοεί και ο όρος «
διαγραφή πλευρικού λοβού » οι επιστροφές αζήτητων σημάτων εξαλείφονται
με την τεχνική της διαγραφής . Η διαγραφή μπορεί να γίνει στο επίπεδο IF ή
VIDEO . Στην εφαρμογή , το κέρδος της συνδυασμένης SLC κατευθυντικής
κεραίας μαζί με τον δέκτη της , διαμορφώνεται για να είναι ελαφρώς
μεγαλύτερο από το κέρδος του μεγαλύτερου πλευρικού λοβού της
συνδυασμένης κύριας κεραίας , μαζί με τον δέκτη του κύριου RADAR . Η SLC
είναι περισσότερο αποτελεσματική εναντίον ενός μόνο παρεμβολέα . Με
περισσότερους του ενός παρεμβολείς αρχίζει να χάνει την δραστικότητά της ,
επειδή δεν μπορεί να ξεχωρίσει τα σήματα της παρεμβολής , από τις
διάφορες πηγές για την διαδικασία της διαγραφής .
Η αμαύρωση του πλευρικού λοβού χρησιμοποιεί τα ίδια βασικά στοιχεία
όπως η SLC, με την εξαίρεση ότι η SLC εξαλείφει τις αζήτητες επιστροφές του
πλευρικού λοβού με μια τεχνική αμαυρώσεως , μάλλον παρά με την μέθοδο
της διαγραφής του SLC . Όταν η έξοδος του διαγραφέα δείχνει παρεμβολή
πλευρικού λοβού , παράγεται μια πύλη αμαυρώσεως που διακόπτει τον κύριο
δέκτη . Καθώς αμαυρώνεται ο κύριος δέκτης , δεν μπορεί να υπάρξει καμμία
έξοδος οποιουδήποτε είδους . Έτσι η SLB θα προκαλέσει την απώλεια των
ισχυρών στόχων . Εάν η παρεμβολή είναι μικρής διάρκειας , όπως η
παρεμβολή παλμού , η SLB μπορεί να είναι ακόμη αποτελεσματική , επειδή
αμαυρώνει τον κύριο δέκτη μόνο , για μικρά χρονικά διαστήματα , μειώνοντας
έτσι την απώλεια πληροφοριών για έγκυρους στόχους στην SLB .
78
Ο άλλος δίαυλος δεν έχει καμία καθυστέρηση . Τα σήματα
καθυστερήσεως και τα μη καθυστερούμενα συγκρίνονται για σύμπτωση . Οι
πραγματικοί στόχοι θα έχουν περίπου την ίδια εμβέλεια σε διαδοχικές
επιστροφές , αλλά η μη σύγχρονη παρεμβολή δεν θα έχει . Εάν ένας παλμός
εμφανίζεται σε μια PRT ( Pulse Repetition Time ) , αλλά όχι ο επόμενος , τότε
αμαυρώνεται . Εάν ένας στόχος εμφανίζεται στην ίδια εμβέλεια σε διαδοχικές
PRT , θεωρείται πραγματικός και επιτρέπεται να ερευνηθεί . Οι επιστροφές ,
που φαίνονται να κινούνται αισθητά σε απόσταση , κατά την διάρκεια κάθε
PRT καταστέλλονται.
79
Κεφάλαιο 9
Εύρεση της θέσης του Radar με GPS
9.1 Γενικά
Το παγκόσμιο δορυφορικό σύστημα GPS Global Positioning System ) για
την διακρίβωση του στίγματος ( προσδιορισμός των απόλυτων και σχετικών
συντεταγμένων ) ενός δέκτη μπορεί να εντοπίσει τον δέκτη , παντού πάνω στη
γη σε τρέχοντα χρόνο ( Real Time ) .( Σχ. 9
80
Ο προσδιορισμός του στίγματος στηρίζεται στη μέτρηση της απόστασης
του δέκτη από τέσσερις δορυφόρους . ( Σχ. 9.3 )
81
στιγμή της άφιξής τους και να υπολογιστεί ( για κάθε συχνότητα χωριστά ) η
διάρκεια του ταξιδιού της από τον δορυφόρο στο δέκτη , μέσα από την
ιονόσφαιρα .
Όλοι οι δορυφόροι του συστήματος εκπέμπουν στις συχνότητες 1227,6
ΜΗζ και 1575,42 ΜΗζ , συνεχώς . κάθε δορυφόρος όμως χρησιμοποιεί την
δική του χαρακτηριστική κωδική ψευδοτυχαία ακολουθία δυαδικών παλμών ,
όπως του την υπαγορεύουν οι σταθμοί εδάφους , για να διαμορφώσει τις
συχνότητες που εκπέμπει .Η χαρακτηριστική αυτή ακολουθία είναι γνωστή στο
δέκτη , πριν από τη λήψη του σήματος του δορυφόρου . Στο δέκτη , τα σήματα
όλων των δορυφόρων χωρίζονται στο στάδιο της αποκωδικοποίησης , με
υπολογισμό της συνάρτησης αυτοσυσχέτισης της κάθε κωδικοσειράς , ώστε
για κάθε δορυφόρο ( και για κάθε συχνότητα ) να μετριέται χωριστά ο χρόνος
διαδρομής του σήματος .
82
1 Msec
* t
“(γίνικής ri L T m i/H A i? /w k N
'
A
πρόσβασης) Μήκος κώδικα ι msec
Διαδοχή 1000 παλμών E/τανύίΐπψη
διαδοχής
_ j [_ 0,1 μ5«
Κώδικας Ρ __ [
Εμπιστίυτικσς | L. ^ -rL F 1 b j y l . 'V
r
'O P iry ^1
I
83
Έστω οτι είναι γνωστές με ακρίβεια στο δέκτη οι συντεταγμένες
τεσσάρων δορυφόρων ( χι , yi , ζι ) , ( χ 2 , y2 , Ζ2 ) , ( χ 3 , ys , zs ) και ( χ4 , y 4 ,
z4 ) και οι αντίστοιχες χρονικές στιγμές t1 , t2 , t3 και t4 της εκπομπής των
σημάτων τους αλλά και οι αντίστοιχες διορθώσεις Δ^ , Δ t2 , Δ t3 και Δ t4 του
ρολογιού , καθένα του σε σχέση με τον παγκόσμιο χρόνο .
Επίσης έστω οτι υπολογίζονται με ακρίβεια οι χρονικές στιγμές Τ1 ,Τ2 , Τ3
, και Τ4 της άφιξης των τεσσάρων δορυφόρων.
Με αξιοποίηση των δεδομένων αυτών είναι δυνατόν να υπολογιστούν οι
συντεταγμένες χ , y , z αλλά και το σφάλμα του ρολογιού του δέκτη , Δ ^ με τις
εξισώσεις :
( xi - x )2 + ( yi - y )2 + ( zi - ζ )2 =c2 . ( Ti + Δ ^ - ti - Δ ίι )2
84
Κεφάλαιο 10
Κακοκαιρία -Στιγμιαίος Ιονισμός - Αποφυγή
κεραυνού
Αντικεραυνική Προστασία - Βελτίωση ή Αρχική
Εγκατάσταση
10.1 Κακοκαιρία
Ως κα κο κα ιρ ία ορίζεται ένα διάστημα με "κακές" καιρικές συνθήκες.
Αυτό το διάστημα μπορεί να συμπεριλαμβάνει ισχυρές βροχοπτώσεις,
χιονοπτώσεις, καταιγίδες με ή χωρίς χαλάζι
10.2 Καταιγίδα
Η Κ ατα ιγίδα (Thunderstorm) είναι ένα μετεωρολογικό φαινόμενο που
συνοδεύεται από αστραπές, κεραυνούς, μερικές φορές χαλάζι και πάντα με
έντονη βροχόπτωση και ισχυρούς ανέμους. Σπανίως εμφανίζονται και
ανεμοστρόβιλοι μαζί με τις καταιγίδες, αλλά μόνο σε ορισμένα σημεία στον
κόσμο. Καταιγίδα λέγεται κάθε βίαιη ατμοσφαιρική διατάραξη (συνεπώς
κακοκαιρία) που συνοδεύεται από ηλεκτρικές εκκενώσεις.
85
Σχ. 10.1 Σύννεφο C um u lonim bus
86
Σχ 10.2 Η κλασ ική εικό να του α τμ ο σ φ α ιρ ικο ύ ηλεκτρισ μ ού
10.3 Οι κεραυνοί
Οι ηλεκτρικές εκκενώσεις που συμβαίνουν στην ατμόσφαιρα και
οφείλονται σε φυσικά αίτια ονομάζονται κεραυνοί. Ο κεραυνός συνοδεύεται
από φωτεινά φαινόμενα, τις αστραπές, και από ηχητικά φαινόμενα, τις
βροντές.
Οι κεραυνοί δημιουργούνται κατά τη διάρκεια των καταιγίδων, συνήθως
στα νέφη τύπου σωρειτομελανία. Οφείλονται στο διαχωρισμό και τη
συγκέντρωση σε ξεχωριστές περιοχές θετικών και αρνητικών ηλεκτρικών
φορτίων. Ο διαχωρισμός των ηλεκτρικών φορτίων δημιουργεί ηλεκτρικό πεδίο
όταν η ένταση του ξεπεράσει τη διηλεκτρική αντοχή του αέρα, ξεσπά ο
κεραυνός. Κατά τη τι διάρκεια μιας καταιγίδας μπορεί να ξεσπάσουν κεραυνοί
ανάμεσα σε διαφορετικά νέφη, μέσα στο ίδιο νέφος, ανάμεσα σε ένα νέφος
και στον αέρα ή από ένα νέφος προς το έδαφος.
Τα ισχυρά ρεύματα του κεραυνού παράγουν πολύ μεγάλα και χρονικώς
μεταβαλλόμενα ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία ακόμη, προκαλούν πολλές
καταστροφές. Μια από αυτές είναι μεγάλες βλάβες στις ηλεκτρικές γραμμές
μεταφοράς και καταστροφή εκτεθειμένων ή μη προστατευόμενων
ηλεκτρονικών και βιομηχανικών εγκαταστάσεων υψηλού κόστους. Κεραυνοί
πέφτουν σε ολόκληρο τον κόσμο. Εκτιμάται ότι κάθε χρονική στιγμή
βρίσκονται σε εξέλιξη 1.800 καταιγίδες, που παράγουν 100 κεραυνούς το
87
Οι κεραυνοί ξεσπούν επειδή μέσα στα σύννεφα παράγονται, με
διαδικασίες διαχωρισμού των ηλεκτρικών φορτίων, περιοχές που έχουν
αμιγώς ένα μόνο είδος φορτίου, πράγμα που δίνει στα σύννεφα μια δομή
ηλεκτρικού δίπολου (όπως το μαγνητικό δίπολο της Γης, με το ένα άκρο
θετικό και το άλλο αρνητικό).
Ένα καθαρό θετικό φορτίο τοποθετείται σε ύψος δέκα χιλιομέτρων
(όπου η θερμοκρασία είναι περίπου -45°) και ένα καθαρό αρνητικό φορτίο
στα πέντε χιλιόμετρα (-15°). Και τα δύο φορτία έχουν το ίδιο μέγεθος,
συνήθως 40 κουλόμπ. Ένα μικρότερο θετικό φορτίο υπάρχει σε ύψος δύο
χιλιομέτρων (+ 5°). Η διαφορά ηλεκτρικού δυναμικού ανάμεσα στο σύννεφο
και το έδαφος είναι της τάξης των 108 βολτ (εκατό εκατομμύρια βολτ). Στην
περίπτωση αυτή το φορτίο επικάθεται σε σωματίδια πάγου η σε σταγόνες
νερού ή και στα δύο.
Οι ηλεκτρικές εκκενώσεις μπορούν να ξεσπάσουν μεταξύ οποιωνδήποτε
αντίθετα φορτισμένων περιοχών, ή ανάμεσα στο σύννεφο και στον
περιβάλλοντα αέρα.
Με την εμφάνιση των καταιγιδοφόρων νεφών τύπου σωρειτομελανία
(cumulonibus), η ηλεκτρική κατάσταση της ατμόσφαιρας και του εδάφους
αλλάζει ριζικά.
Ο σωρειτομελανίας δρα σαν μια τεράστια ηλεκτροστατική μηχανή,
επειδή στο εσωτερικό του επικρατούν ισχυρά ρεύματα, κυρίως ανοδικά και
καθοδικά. Φορείς των ηλεκτρικών φορτίων είναι οι σταγόνες και οι
παγοκρύσταλλοι.
Σύντομα η διαφορά δυναμικού μεταξύ της βάσης και της κορυφής του
νέφους, που αρχικά υπάρχει λόγω του γήινου ηλεκτρικού πεδίου, παίρνει
πολύ μεγάλες τιμές και ξεσπά ο κεραυνός μεταξύ νέφους και εδάφους, όπου
ήδη έχουν συγκεντρωθεί επαγωγικά μεγάλα ηλεκτρικά φορτία, ή μεταξύ δύο
νεφών ή μέσα στο ίδιο το νέφος.
Συνήθως θετικά φορτισμένη είναι η βάση του νέφους και αρνητικά το
έδαφος, αλλά μπορεί να συμβεί και το αντίθετο, ή ακόμη να γίνει ταχύτατη
εναλλαγή πολικότητας κατά τη διάρκεια του φαινομένου.
Η διαφορά δυναμικού κατά την έκρηξη του κεραυνού είναι εκατοντάδες
εκατομμύρια Volt και το ρεύμα που διέρχεται από τη φλέβα του σπινθήρα
είναι δεκάδες χιλιάδες Αmperes. Το μήκος του κεραυνού μπορεί να φθάσει
αρκετά χιλιόμετρα και έχει τεθλασμένη ή κυματοειδή μορφή, ενώ το πλάτος
της φλέβας του σπινθήρα είναι μικρό, μέχρι μερικές δεκάδες εκατοστόμετρα.
88
Το π ιο χα μηλό τμήμα ενός κα τα ιγιδ ο φ ό ρ ο υ νέφ ους εδώ είναι α ρ νη τικά
φ ορτισ μένο. Λ όγω επ α γω γής το απ έναντι μέρος τη ς Γης φ ορτίζεται
θετικά. Έ τσ ι δ η μ ιο υ ρ γείτα ι ένα ρεύμα α ρ ν η τικ ώ ν φ ο ρ τίω ν π ρ ος τη Γη
(αρνητική ασ τραπ ή). Μ π ορεί όμω ς να δη μ ιο υρ γη θεί και το αντίθετο
φ α ινό μ ενο (θετική ασ τραπ ή)
89
10.4 Αλεξικέραυνο
Αποτελεσματική προστασία από τους κεραυνούς δίνει το αλεξικέραυνο
με το οποίο πρέπει να εφοδιάζονται τα υψηλά και απομονωμένα κτίρια.
Το αλεξικέραυνο αποτελείται από μία ή περισσότερες μεταλλικές
ανοξείδωτες αιχμές, στερεωμένες σε μεταλλική ράβδο που προεξέχει από το
υψηλότερο σημείο του κτιρίου. Η ράβδος γειώνεται με χονδρό χάλκινο
καλώδιο συνδεόμενη με μια μεγάλη χάλκινη πλάκα, κατάλληλα τοποθετημένη
μέσα στο έδαφος. Στις ακίδες των σύγχρονων αλεξικέραυνων τοποθετείται
μικρή ποσότητα ραδιενεργού υλικού, η οποία δημιουργεί ιονισμό στον αέρα
και, συνεπώς, αύξηση της αγωγιμότητας του.
Με την προσέγγιση ηλεκτροφόρου νέφους, το αλεξικέραυνο δρα στην
αρχή προληπτικά, γιατί στην κορυφή του δημιουργείται εκκένωση θυσάνου, η
οποία εκφορτίζει το έδαφος. Αν παρ' όλα αυτά η ένταση του ηλεκτρικού
πεδίου παραμένει υψηλή και πέσει ο κεραυνός, τότε το ισχυρότατο ρεύμα του
διέρχεται από τη «γραμμή» της καλύτερης αγωγιμότητας, που είναι πρώτα η
ιονισμένη από την προηγηθείσα εκκένωση περιοχή του αέρα πάνω από το
αλεξικέραυνο και στη συνέχεια ο αγωγός του αλεξικέραυνου, μέχρι την
απορρόφηση του από το έδαφος. Ικανοποιητική προστασία παρέχει το
αλεξικέραυνο σε απόσταση από τη βάση του περίπου διπλάσια του ύψους
του.
Με ειδικά αλεξικέραυνα εφοδιάζονται πάντοτε και οι εναέριες γραμμές
μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος ώστε, όταν πληγούν άμεσα ή επαγωγικά
από κεραυνό, να μην αυξηθεί υπερβολικά η τάση στο δίκτυο και
επακολουθήσουν καταστροφές.
90
10.5.1.1 Συλλεκτήριο Σύστημα
Η πιθανότητα ένας κεραυνός να πλήξει μια κατασκευή που
χρήζει προστασίας μειώνεται σημαντικά , λόγω της παρουσίας ενός
κατάλληλα μελετημένου συλλεκτηρίου συστήματος .
'Εχει σκοπό να συλλέξει το κεραυνικό ρεύμα και να το διοχετεύσει μέσω
των αγωγών καθόδου στο σύστημα γείωσης με ασφάλεια.
Το συλλεκτήριο σύστημα μπορεί να αποτελείται από οποιοδήποτε
συνδυασμό των ακόλουθων στοιχείων :
1 . Ράβδων
2 . Τεταμένων συρμάτων
3 . Πλέγματος αγωγών
Ο αγωγός χαλκού θα μπορέσει να έχει εφαρμογή σε όλες τις
εγκαταστάσεις αντικεραυνικής προστασίας παρέχοντας μεγαλύτερη
μακροζωία στο σύστημα αντικεραυνικής προστασίας.
Η στήριξη των παραπάνω αγωγών γίνεται ανά 1m περίπου και
οπωσδήποτε σε κάθε αλλαγή κατευθύνσεως του αγωγού, ένα προ της
αλλαγής και ένα μετά, με κατάλληλα στηρίγματα κατασκευασμένα κατά DIN.
Υπάρχουν για κάθε επιφάνεια τα κατάλληλα στηρίγματα όπως (π.χ.):
Η επιλογή του υλικού των στηριγμάτων πρέπει να είναι ίδιο με εκείνο
του αγωγού προκειμένου να αποφεύγονται γαλβανικά φαινόμενα, διότι σε
σύντομο χρονικό διάστημα θα υπάρξει διάβρωση είτε στον αγωγό είτε στο
στήριγμα. Προσοχή θα πρέπει να δίδεται στην σωστή επιλογή των
στηριγμάτων τα οποία τοποθετούνται στο δώμα. Θα πρέπει να αποφεύγονται
όσα για την στήριξή τους απαιτείται το άνοιγμα οπής. Εάν παρ’ όλα αυτά
απαιτηθεί το άνοιγμα οπής θα πρέπει να λαμβάνονται μέτρα αποκατάστασης
της στεγανότητας εκεί όπου τοποθετήθηκε το στήριγμα. Έτσι πχ, σε
περίπτωση εγκατάστασης στηρίγματος σε οριζόντια επιφάνεια, θα πρέπει να
γίνει χρήση της ροδέλας στεγανοποίησης.
Κάθε 20m περίπου ευθείας αγωγού καθώς επίσης σε κάθε
διασταύρωση αγωγών, τοποθετείται συστολοδιαστολικό .
Οτιδήποτε αγώγιμο υπερβαίνει τη σκεπή ή το δώμα (πύργοι ψύξης,
σωληνώσεις κ.λ.π) θα πρέπει να συνδέεται αγώγιμα με το συλλεκτήριο
αγωγό μέσω κατάλληλων συνδέσμων για χαλύβδινες επίπεδες επιφάνειες και
για χάλκινες επίπεδες επιφάνειες κ.λ.π, και μέσω κατάλληλων περιλαίμιων
για τις σωληνώσεις κ.λ.π
Στην περίπτωση των μη αγώγιμων κατασκευών (καμινάδες, δώμα κ.λ.π)
είτε τοποθετείται ακίδα επί της άνω επιφάνειας αυτών η οποία γεφυρώνεται
με το κύριο συλλεκτήριο σύστημα, μέσω αγωγού ιδίων διαστάσεων και υλικού
με τους αγωγούς του κύριου συλλεκτηρίου συστήματος, είτε δημιουργούνται
βρόχοι οι οποίοι μέσω τουλάχιστον δύο αγωγών καθόδου συνδέονται με το
κύριο συλλεκτήριο σύστημα επίσης.
Εάν δεν είναι δυνατή η χρησιμοποίηση εξαρτημάτων του ιδίου υλικού,
για την αποφυγή ηλεκτροχημικής διάβρωσης θα πρέπει να παρεμβάλλεται
διμεταλλική επαφή Cupal ή αντίστοιχη μεταξύ διαφορετικών υλικών πχ
χάλκινων και επιψευδαργυρωμένων.
Η θέση του συλλεκτηρίου συστήματος είναι κατάλληλη εάν η κατασκευή
που χρήζει προστασίας, κείται εξ ολοκλήρου μέσα στον όγκο που
προστατεύει.
Ο χώρος προστασίας μίας κατακόρυφου ράβδου έχει τη μορφή ενός
ορθού κυκλικού κώνου με την κορυφή πάνω στον άξονα του ιστού, ημιγωνία
91
κορυφής α εξαρτώμενη από την στάθμη προστασίας και από το ύψος του
συλλεκτηρίου συστήματος, όπως δίνεται στον πίνακα 1. ( Σχ. 10.4 )
92
Σχ.10.6 Ό γκο ς π ρ ο σ τα σ ία ς σ υλλεκτηρ ίο υ σ υσ τήμ ατος π λέγματος.
ΜΕΣΗ ΑΠΟΣΤΑΣΗ
ΣΤΑΘΜΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ
ΑΓΩΓΩΝ ΚΑΘΟΔΟΥ
Ι 10m
ΙΙ 15m
ΙΙΙ 20m
!V 25m
Π ίνακας 1
93
τοποθετούμε προστατευτικό αγωγό διαμέτρου Φ16mm χαλύβδινο θερμά
επιψευδαργυρωμένο, ή χάλκινο. Η χρησιμοποίηση ως μηχανική προστασία
σωλήνας πλαστικής ή μεταλλικής δεν ενδείκνυται, διότι δεν επιτρέπει τον
οπτικό έλεγχο του αγωγού της καθόδου.
Άλλη δυνατότητα προστασίας από μηχανικές καταπονήσεις του αγωγού
καθόδου είναι η τοποθέτηση αντί του προστατευτικού αγωγού ταινίας
30x3,5mm και χρησιμοποίηση λυόμενου συνδέσμου Κατά την είσοδο των
αγωγών στο έδαφος θα πρέπει να επενδύονται με αντιδιαβρωτική ταινία, , 20
30 cm πριν και μετά την είσοδό τους στο έδαφος, προς αποφυγή της
διάβρωσης των αγωγών σε εκείνο το σημείο.
Κατά ανάλογο τρόπο ενεργούμε γενικώς όταν αγωγοί αλλάζουν μέσο
όπως για παράδειγμα από το μπετόν στο έδαφος.
d>s
όπου:
ki εξαρτάται από την επιλεγόμενη στάθμη προστασίας του ΣΑΠ
kc εξαρτάται από το ρεύμα του κεραυνού που ρέει στους αγωγούς
καθόδου
km εξαρτάται από το διαχωριστικό υλικό
l (m) είναι το μήκος του αγωγού καθόδου από το σημείο που πρόκειται να
ελεγχθεί η γειτνίαση μέχρι τ πλησιέστερο σημείο ισοδυναμικής σύνδεσης
Όπου απαιτείται, απόσταση ασφαλείας μεταξύ μιας μεταλλικής
εγκατάστασης (ή ενός ηλεκτρικού καλωδίου) και του συλλεκτηρίου
συστήματος, μπορεί να υπολογισθεί μια προσεγγιστική τιμή του s
χρησιμοποιώντας τη ίδια σχέση που δίνει την απόσταση ασφαλείας από τον
πλησιέστερο εξωτερικό αγωγό καθόδου.
Οι αγωγοί καθόδου δεν πρέπει να εγκαθίστανται μέσα σε οριζόντιες ή
κατακόρυφες υδρορροές ακόμα κι αν καλύπτονται με μονωτικό υλικό. Η
υγρασία που υπάρχει στις υδρορροές επιτείνει τη διάβρωση των αγωγών
καθόδου.
94
Σ υνισ τάται η τοποθέτηση να είναι τέτοια ώστε να προβλέπεται μία
απόσταση μεταξύ αυτών και κάθε θύρας ή παραθύρου.
Π ίνακας 2
Τα παραπάνω μπορούν να επιτευχθούν :
είτε τοποθετώντας σε κάθε κάθοδο ηλεκτρόδια όπως :
■ ραβδοειδείς (σταυρού θερμά επιψευδαργυρωμένα, κυκλικής
διατομής ηλεκτρολυτικώς επιχαλκωμένα)
■ πλάκες θερμά επιψευδαργυρωμένες ή χάλκινες
■ ταινίες θερμά επιψευδαργυρωμένες ή χάλκινες
■ γειωτές τύπου ‘’ Ε ‘’ θερμά επιψευδαργυρωμένοι ή χάλκινοι
είτε κατασκευάζοντας Περιμετρική ή Θεμελιακή γείωση.
Από την άποψη της αντικεραυνικής προστασίας, την καλύτερη λύση
αποτελεί μια ενιαία γείωση ενσωματωμένη στο κτίριο, η οποία μπορεί να
προσφέρει πλήρη προστασία (δηλαδή αντικεραυνική προστασία, προστασία
των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων χαμηλής τάσης και των τηλεπικοινωνιακών
συστημάτων).
Σοβαρά προβλήματα διάβρωσης μπορούν να δημιουργηθούν, όταν στα
συστήματα γείωσης χρησιμοποιούνται διαφορετικά υλικά που συνδέονται
μεταξύ τους.
Ο εξωτερικός δακτύλιος γείωσης πρέπει να τοποθετείται κατά
προτίμηση μέσα στο έδαφος σε βάθος τουλάχιστον 0,5 m και σε απόσταση
τουλάχιστον 1 m από τους τοίχους.
Τα ηλεκτρόδια γείωσης πρέπει να εγκαθίστανται έξω από τον χώρο που
χρήζει προστασίας, σε βάθος τουλάχιστον 0,5 m και να είναι κατανεμημένα
όσο το δυνατό ομοιόμορφα για να ελαχιστοποιούνται τα φαινόμενα
ηλεκτρικής σύζευξης μέσα στο έδαφος.
Τα θαμμένα ηλεκτρόδια γείωσης πρέπει να εγκαθίστανται έτσι ώστε να
επιτρέπεται ο έλεγχος κατά την διάρκεια της κατασκευής του ΣΑΠ.
95
Το βάθος τοποθέτησης και ο τύπος των ηλεκτροδίων γείωσης πρέπει να
είναι τέτοια ώστε να ελαχιστοποιούνται οι επιδράσεις από διάβρωση,
ξήρανση ή πάγωμα του εδάφους, για να σταθεροποιείται η ισοδύναμη
αντίσταση γείωσης.
Το πρώτο μέτρο ενός κατακόρυφου ηλεκτροδίου γείωσης συνιστάται να
μη θεωρείται ενεργό σε συνθήκες πάγου. Για απογυμνωμένο συμπαγή βράχο
συνιστάται να γίνεται με περιμετρικό ηλεκτρόδιο γείωσης , εξωτερικά της
κατασκευής , με τουλάχιστον το 80 % του συνολικού μήκους του , σε επαφή
με το έδαφος ή από ένα ηλεκτρόδιο θεμελιακής γείωσης
Ηλεκτρόδια γείωσης εγκατεστημένα σε μεγάλο βάθος μπορεί να είναι
αποτελεσματικά σε ειδικές περιπτώσεις, όπου η ειδική αντίσταση του
εδάφους μειώνεται με το βάθος και όπου υπάρχουν υποστρώματα χαμηλής
ειδικής αντίστασης σε βάθη μεγαλύτερα από εκείνα στα οποία εγκαθίστανται
συνήθως τα ηλεκτρόδια.
96
δημιουργούνται από φυσικές ή τεχνητές πηγές , όπως κεραυνοί , αστραπές
ηλεκτροστατικές εκφορτίσεις κλπ .
Κρουστικές υπερτάσεις, εννοούμε τις απότομες αυξήσεις της απόλυτης
τιμής του δυναμικού, η διάρκεια των οποίων κυμαίνεται από εκατομμυριοστά
του δευτερολέπτου (10"δ s) μέχρι κάποια χιλιοστά του δευτερολέπτου (10"3s).
Η αύξηση της απόλυτης τιμής του δυναμικού κυμαίνεται από μερικά Volts,
μέχρι χιλιάδες Volts.
97
Οι συγκεκριμένοι απαγωγοί δεν πρέπει κατά την απαγωγή των
κρουστικών υπερτάσεων να διακόπτουν την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας
στο δίκτυο μηδενίζοντας την τάση του δικτύου, αλλά να συνεχίζεται η ομαλή
τροφοδοσία του, έστω και με μεγαλύτερη τάση, μέσα στα πλαίσια της αντοχής
των μονωτικών των συσκευών που τροφοδοτούνται από το δίκτυο .
Η πληρέστερη προστασία ενός δικτύου από κρουστικές υπερτάσεις
επιτυγχάνεται με το διαχωρισμό του σε ζώνες προστασίας. Ως πρώτη ζώνη
τοποθετούμε απαγωγούς που έχουν την ικανότητα να αντεπεξέρχονται σε
κρουστικά ρεύματα μεγάλης έντασης και ενέργειας. Στις υπόλοιπες ζώνες
χρησιμοποιούνται μικρότεροι απαγωγοί, καθώς το κυρίως κρουστικό κύμα
έχει ήδη «κοπεί» στην πρώτη ζώνη, που στόχο έχουν να μειώσουν βαθμιαία
την παραμένουσα τάση στα επιθυμητά όρια.
Ο διαχωρισμός του δικτύου σε αυτές τις ζώνες γίνεται με βάση τις εξής
παραμέτρους:
1 . Τη διηλεκτρική αντοχή των συσκευών που θέλουμε να
προστατεύσουμε.
2 . Το συνολικό μήκος του δικτύου..
3 . Τη στάθμη προστασίας της κατασκευής.
4 . Το αναμενόμενο μέγεθος του κεραυνικού ρεύματος.
5 . Καταμερισμός κεραυνικού ρεύματος
Σχ. 10.7 Κ αταμ ερισ μός του κεραυνικού ρεύματος σε μία κατασκευή.
98
οικονομικό κόστος, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα η προστασία μας να είναι
ελλιπής.
Στην περίπτωση που οι αποστάσεις μέσα στο κτίριο είναι μεγάλες και
ταυτόχρονα απαιτείται μέγιστος βαθμός προστασίας, συνιστάται η
τοποθέτηση απαγωγών κρουστικών υπερτάσεων και στους υποπίνακες της
ηλεκτρολογικής εγκατάστασης, ( Σχ. 10.8 ) , δημιουργώντας κάποιες ζώνες
προστασίας. Έτσι, κάθε συσκευή προστατεύεται όσο ακριβώς χρειάζεται,
χωρίς ελλείψεις και ανακρίβειες, αλλά και χωρίς υπερβολές.
Σχ. 10.9
99
καθώς επίσης να παρέχουν ευχέρεια για τον έλεγχο και τη συντήρηση της
εγκατάστασης.
Θα πρέπει να αποφεύγεται η χρησιμοποίηση υλικών με μεγάλη διαφορά
ηλεκτρολυτικής τάσεως , διότι σε σύντομο χρόνο θα διαβρωθούν και θα
υπάρξει πρόβλημα στην εγκατάσταση. Ειδικότερα , εφόσον χρησιμοποιούνται
αγωγοί από χάλυβα , θερμά επιψευδαργυρωμένοι ή αλουμινίου τα
στηρίγματα καθώς και οι σφικτήρες συνδέσεων θα πρέπει να είναι από
χάλυβα , θερμά επιψευδαργυρωμένοι , χυτοσίδηρο θερμά
επιψευδαργυρωμένοι , χυτό ψευδάργυρο ή πλαστικό, με βίδες χαλύβδινες,
θερμά επιψευδαργυρωμένες ή ανοξείδωτου χάλυβα. Εξαρτήματα από
χυτοχάλυβα (μαντέμι) δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται . Για χάλκινους
αγωγούς , τα στηρίγματα και οι σφικτήρες συνδέσεων πρέπει να είναι από
χαλκό ή κόκκινο ορείχαλκο με βίδες χάλκινες ή ανοξείδωτου χάλυβα ή
κόκκινου ορείχαλκου.
Εφόσον απαιτείται η σύνδεση εξαρτημάτων χαλκού με αλουμίνιο ή με
χάλυβα θερμά επιψευδαργυρωμένα, πρέπει οπωσδήποτε να
χρησιμοποιείται διμεταλλική επαφή. Η σύνδεση αγωγών μεταξύ τους με
ηλεκτροσυγκόλληση ή οξυγονοκόλληση πρέπει να αποφεύγεται και να
χρησιμοποιούνται οι κατάλληλοι σφικτήρες για κάθε περίπτωση. Αγωγός
αλουμινίου και εξαρτήματα από χυτό ψευδάργυρο ή χυτό αλουμίνιο , είναι
επικίνδυνο να χρησιμοποιούνται σε τμήματα της εγκαταστάσεως θαμμένα στο
έδαφος.
10.5.5 Συντήρηση
Βασικός παράγοντας για μία αξιόπιστη συντήρηση ενός ΣΑΠ είναι
οι κανονικές επιθεωρήσεις. Όλα τα σφάλματα που παρατηρήθηκαν π ρέπ ει
να επ ισ κευά ζοντα ι χω ρ ίς καθυστέρηση .
100
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
101