La Consolacion University

Philippines
(formerly University of Regina Carmeli)

Ugnayan ng Panitikang Rehiyonal sa Pambansang Panitikan

Ni

Robby V. Dela Vega

MAE Filipino

G. Erwin E. Urian
Propesor

Filipino 206:
Nobela, Tula at Dula

Unang Trimestre
Taong Pampaaralan 2019-2020
La Consolacion University
Philippines
(formerly University of Regina Carmeli)

MAYKAWAYAN
ni Bb. Francisca Laurel
Manunulat na taga-Meycauayan
Pebrero 1961
 La Consolacion University
Philippines
(formerly University of Regina Carmeli)
Sa gitna ng isang malawak na parang
Na luntiang damo ang nakahalayhay
Sa tabi ng batis buhat sa Marilaw
At hanggang sa ilog noong Binuangan
May isang lupaing ligid ng kawayan
Iyan ang bayan ko; mutyang Maykawayan.
Kung siya ma’y isang bayang munti’t dukha
At sa lalawigan ang pinakaaba
Angkin naman nuya ang lalong dakilang
Maningning na hiyas sa balat ng lupa
Isang kayamanang hindi mawawala,
Ginintuang puso, bigay ni Bathala.
Sa silong ng kanyang mabituing langit
Ang bawat tahanan’y ganap na tahimik
Walang manawagan sa pintuang pinid
Na hindi tinanggap ng bukas na dibdib.
Ang hapag niya’y laan sa bawat may nais
At inihahandog buong pag-ibig.
Sa lilim ng kanyang langit nabubuhay
Mahirap man sila’y isang kabanalan
Ng buong payapa tanang mamamayan
Yaong pagtitiis sa karalitaan
Walang kailangan ang maging dukha man
Kung may puri naman at may karangalan.
Saka siya’y may isang patnubay na tala
Ang Sta. Relihiyon na kahanga-hanga
Ang pintakasi niya’y bukod pinagpala
San Francisco de Asis, ang nagpakarukha
Tanang yaman niya’y ipinagbiyaya
Nagtiis ng madling hirap at dalita.
Nilisan ang kanyang mariwasang buhay
Nagpakasakit siyang namuhay sa ilang
Nagdamit ng lalong karukha-rukhaan
Nababatid niyang sa mundong ibabaw
Yama’y tanikala sa kapalaluan…
At nakamiy niya ang langit na bayan.
Maykawayan, ikaw ay pugad ng pag-ibig
Ang mamamayan mo’y magkakapatid
Kababaihan mo’y may sipag at bait
Masintahing puso’t mapagbatang dibdib
Mga lalaki mo’y matipunong bisig
At matatalino na kanais-nais.
Kaya itong kahuli-hulihan
Sa hanay ng iyong mga mamamayan
Ay walang pangarap sa buo kong buhay
Kundi makita kang hiyas na maringal
Ng lalawigan mo at ng kapuluan
Isang bayang puspos ng kadakilaan
Sa mata ng Diyos at ng daigdigan.
 La Consolacion University
Philippines
(formerly University of Regina Carmeli)

DASALAN AT TOCSOHAN
ni Marcelo H. Del Pilar
Propagandista mula sa Bulakan, Bulacan
1888

Ang Tanda

Ang tanda nang cara- i- cruz ang ipangadya mo sa amin, Panginoon naming Fraile, sa manga
bangay 1aming, sa ngalan nang Salapi at nang Maputing binte, at nang Espiritung Bugaw.
Siya naua.

Pagsisisi

Panginoon kong Fraile, Dios na hindi totoo at labis nang pagkatuo gumaga at sumalacay sa
akin: pinagsisihan kong masaquit sa tanang loobang dilang pag-asa ko sa iyo, icaw nga ang
berdugo ko. Panginoon ko at kaauay ko na inihihibic kong lalo sa lahat, nagtitica akong
matibay na matibay na dina muli-muling mabubuyo sa iyo: at lalayuan ko na at
pangingilagan ang balanang makababacla nang loob ko sa pag-asa sa iyo, macalilibat nang
dating sakit nang manga bulsa ko, at nagtitica naman acong maglalathala nang dilang
pagcadaya ko umaasa akong babambuhin ka rin, alang-alang sa mahal na pasyion at
pangangalakal mo nang Cruz, sa pagulol sa akin. Siya naua.

Ang Amain Namin

Amain naming sumasaconvento ka, sumpain ang ngalan mo, malayo sa amin ang kasakiman
mo, quitlin ang liig mo dito sa lupa para nang sa langit. Saulan mo cami ngayon nang aming
kaning iyong inaraoarao at patauanin mo cami sa iyong pagungal para nang pag papataua
mo kung cami'y nacucualtahan; at huag mo kaming ipahintulot sa iyong manunukso at
iadya mo cami sa masama mong dila. Amen.

Ang Aba Guinoong Baria

Aba guinoong Baria nakapupuno ka nang alcancia ang Fraile'y sumasainyo bukod ka niyang
pinagpala't pina higuit sa lahat, pinagpala naman ang kaban mong mapasok. Santa Baria,
Ina nang Deretsos, ipanalangin mo caming huag anitan ngayon at cami ipapatay. Siya naua.

Ang Aba Po Santa Baria

 La Consolacion University
Philippines
(formerly University of Regina Carmeli)

Aba po Santa Bariang Hari, inagao nang Fraile, icao ang cabuhayan at catamisan. Aba bunga
nang aming pauis, ikaw ang pinagpaguran naming pinapanaw na tauong Anac ni Eva, ikaw
nga ang ipinagbubuntong hininga naming sa aming pagtangis dito sa bayang
pinacahapishapis. Ay aba pinacahanaphanap naming para sa aming manga anac, ilingon mo
sa aming ang cara- i cruz mo man lamang at saca bago matapos ang pagpanaw mo sa amin
ay iparinig mo sa amin ang iyong calasing. Santa Baria ina nang Deretsos, malacas at
maalam, matunog na guinto cami ipanalangin mong huag magpatuloy sa aming ang manga
banta nang Fraile. Amen.

Ang Manga Utos Nang Fraile (Ang Sampung Utos ng Prayle)

Ang manga utos nang Fraile ay sampo:

Ang nauna: Sambahin mo ang Fraile na lalo sa lahat.
Ang ikalaua: Huag kang mag papahamak manuba nang ngalang deretsos.
Ang ikatlo: Mangilin ka sa Fraile lingo man at fiesta.
Ang ikapat: Isangla mo ang catauan mo sa pagpapalibing sa ama’t ina,
Ang ikalima: Huag kang mamamatay kung uala pang salaping pang libing.
Ang ikanim: Huag kang makiapid sa kanyang asaua.
Ang ikapito: Huag kang makinakaw.
Ang ikaualo: Huag mo silang pagbibintangan, kahit ka masinungalingan.
Ang ikasiyam: Huag mong ipagkait ang iyong asaua.
Ang ikapulo: Huag mong itangui ang iyong ari.
Itong sampong utos nang Fraile’I dalaua ang kinaoouian.
Ang isa: Sambahin mo ang Fraile lalo sa lahat.
Ang ikalaua: Ihayin mo naman sa kaniya ang puri mo’t kayamanan. Siya naua.

Ang manga kabohongang asal, ang pangala’i tontogales ay tatlo.

Igalang mo ……………
Katakutan mo………… Ang Fraile
At Pag Manuhan mo …..
 La Consolacion University
Philippines
(formerly University of Regina Carmeli)

TULA #45
Rio Alma (Virgilio S. Almario)
Pambansang Alagad ng Sining sa Panitikan
Manunulat mula sa San Miguel
Mula sa Lungting Lungsod ng Lunggati
2013

Madalîî ang magsinungaling; Dahil nilakaran mo rin araw-araw.

Ordinaryong trabaho ito ng entablado. Ang takipsilim
Ngunit mahal ko ang sinabi kong mahal Dahil matagal mong pinanood
Dahil bahagi ng aking buú hay. At hinangaan.
Tulad ng mahal kong kanin sa araw-araw, Ang bantayog
Ng saging, Dahil niligid mong nakatingala.
Ng laging preparadong sardinas, Mahal ko ang suklay dahil iyo:
Ng mahirap kalimutang higop ng kape, Ang botones,
Ng sagitsit ng kawali, Ang sinulid at karayom,
Ng ulyaning gripo, Ang imperdible,
Ng lahat ng pumapalyang sistema ng Ang garter,
lungsod, Ang palda,
Ng naninisnis na kalinga ng tuwalya, Ang panti’t bra, at marami pa.
Ng masunuring sapatos. Lalong hindi ako sinungaling kung
Mahal ko na minamahal ko
Kahit ang kailangang inuming gamot. Ang araw,
At mahal ko ang sorbetes pandan dahil Ang dagat,
mahal mo: Ang naglalahoò ng bundok,
Ang sapin-sapin, Ang pangahas na simoy,
Ang inipit na halimuyak ng ilang-ilang, Ang ulap,
Ang kundiman at jazz, Ang buhangin at bato,
Ang aklat ng tula, Dahil naaalaala ko ang init at lamig mo,
Ang paborito mong restoran, Ang lungtian at harot mo,
Si Chaplin. Ang mga pangarap mo,
Ang damuhang ito dahil inupuan mo. Ang lambot at tigas mong minamahal ko.
Ang bangketang iyon
 Ugnayan ng Panitikang Rehiyonal sa Pambansang Panitikan

Ang panitikan ay isang lagusan upang tanawin ang kasaysayan, kultura, lahi, at wika.

Salik ito upang mabanaag ang angking kagandahan ng isang sibilisasyon. Madalas sa hindi,

ang panitikan sa kabuuan ng isang komunidad ay kolektibo - binubuo ito ng isang

pamayanan.
Sa ating bansa, malaki ang saklaw ng Panitikang Pilipino. Sa dami ng mga pangkat

etniko na may kani-kaniyang sariling wika, nagkaroon din ng maraming mga anyo ng

panitikan na nabuo ayon sa dikta ng kanilang mga kultura. Ngunit sa mga nakaraang mga

kurikulum ay tila ba hindi naisasama sa mga nakatakdang aralin sa pantikan ang mga

akdang rehiyunal.
Binanggit ni Bienvenido Lumbera sa kanyang aklat na lumakas lamang ang gamit ng

“rehiyonal” lalo na bilang pantukoy sa panitikan nang matapos ang panahon ng pananakop

ng mga Amerikano at noong pinalalakas ang nasyonalismo ng Estado. Ngunit hindi

isinasama sa mga teksbuk ang mga katutubong mga akda lalo na yaong mga nakasulat sa

kani-kanilang wika at diyalekto. Matapos ang Rebolusyong EDSA at sa pagbibigay ng interes

ng Cultural Center of the Philippines ay unti-unting naging matunog ang mga panitikang

rehiyonal na nagbukas sa mga manunulat ng mga oportunidad tulad ng writing grants,

pagbuo ng mga aklat at antolohiya. Nagkaroon ng masigasig na paggalugad sa mga

halimbawa ng mga akdang rehiyunal na isasama sa pag-aaralan sa kurikulum ng bansa

upang makabuo ng mga “kanon” na siyang gagamitin sa mga paaralan. Matatandaan na

halos nagkaroon ng maling pagkaunawa noon na hindi naisasama ang mga halimbawa ng

panitikang rehiyunal sapagkat marami sa mga akdang itinuring na canon noon ay nasa

wikang Tagalog lamang. Sa pag-usad ng panahon, ang mga akdang rehiyonal ay naisalin sa

Filipino at siya na ngayong binabasa at sinusuri sa mga paaralan.

 Ang pag-aaral ng panitikang rehiyunal ay nakatutulong sa pagbuo sa malaking

bahagi ng identidad ng bansa. Kumakatawan ito sa mga natatanging tradisyon, kultura, at

kasaysayan ng isang grupong pangkultura na sa bahagi ng pangkalahatan kultura ng bansa.

Mula sa kalipunan ng mga akdang rehiyonal ay may mga akdang matutukoy bilang may

“pambansang” tatak dahil sa nilalaman nitong mga tradisyon at kultura na ilan sa mga

halimbawa nito ay nagbibigay ng pagkilala sa Pilipinas bagama’t ito ay may himig rehiyonal.
Mayaman sa panitikan ang Pilipinas bago pa man dumating ang mga mananakop sa

ating bansa. Mayroon na tayong sariling kalinangang minana sa ating mga ninuno na

hanggang sa kasalukuyan ay nagsisilbing tanda ng ating pagkakakilanlan. Ito ang nagiging

tagapag-ugnay sa atin sa kultura ng iba’t ibang rehiyon sa ating bansa. Kung susuriin, sa

kabila ng napakaraming impluwensiya ng ibang bansa ay masasabing natatangi pa rin ang

ating panitikan rehiyonal sapagkat laging makikita ang pagpapahalaga sa saloobin,

paniniwala at pag-uugali ng Pilipino mula sa kaniyang pag-iisip, pagsasalita at paggawa.

Naipamamalas dito ang pag-unawa at pagpapahalaga sa mga akdang pampanitikan mula sa

iba’t ibang rehiyon sa Luzon, Visayas at Mindanao na lalong nagpapatibay ng ating

pagtangkilik sa sariling panitikan.

MGA SANGGUNIAN
Apiit, Marilyn S. et. al. Panitikang Rehiyonal – Ikapitong Baitang, Kagamitan ng Mag-aaral
Quezon City. Vibal Group, Inc. 2017

Barrios, John E. Panitikang Rehiyonal at ang Pagsasaling Pampanitikan sa Filipino sa

Kanlurang Bisayas: Tuon sa Dalawang Akda ni Magdalena Jalandoni. Daluyan:
Dyornal ng Wikang Filipino. Quezon City. Sentro ng Wikang Filipino-UP. 2016. pp 9-
27

Lumbera, Bienvenido. Writing the Nation/Pag-akda ng Bansa. Quezon City. University of the
Philippines Press. 2000. pp. 157-165