7

የሰባተኛ ክፍሌ የሒሳብ ትምህርት የመምህሩ መምሪያ
የሒሳብ ትምህርት
የመምህሩ መምሪያ
7ኛ ክፍሌ
ተርጓሚዎች: አብራሃም ዴሪባ
ጌታቸው መገርሳ
ኢዱተሮች: ቀኖ ማቴዎስ
ፈዬራ ሇሜሳ
እሸቱ ቱፋ
ገምጋሚዎች፡ ጥሊሁን አሇሙ

ሇገሠ ተረፈ
ግርማ ማሙዬ
በኢትዮጵያ ፌዯራሊዊ ዱሞክራሲያዊ

ሪፑብሉክ የትምህርት ሚኒስቴር
2004 ዓ/ም
i
በ2003 ዓ.ም በኢትዮጵያ ፌዯራሊዊ ዱሞክራሲያዊ ሪፑብሉክ በትምህርት

ሚኒስቴር ሥር በጠቅሊሊ ትምህርት ማሻሻያ ፕሮጀክት በአፋን ኦሮሞ
ከታተመ መጽሏፍ ሊይ በኦሮሚያ ትምህርት ቢሮ በኩሌ በ2004 ዓ.ም ወዯ
አማርኛ የተተረጎመ ነው፡፡
©2011 መብቱ በኢትዮጵያ ፌዯራሊዊ ዱሞክራሲያዊ ሪፑብሉክ የትምህርት

ሚኒስቴር ሲሆን በኦሮሚያ ትምህርት ቢሮ ከአፋን ኦሮሞ መጽሏፍ ሊይ ወዯ
አማርኛ የተተረጎመ ነው፡፡ ማንኛውንም የመጽሏፉን ክፍሌ ከባሇመብቱ
ትምህርት ሚኒስቴር ወይም በኢትዮጵያ ፌዯራሊዊ ዱሞክራሲያዊ ሪፑብሉክ
አዋጅ ነጋሪት ጋዜጣ አዋጅ ቁጥር 410/2004 ባሇው የጉርብትና መብት
በማስጠበቅ ከተፈቀዯሊቸው አካሌ በጽሁፍ ከተሰጣቸው ውጪ፤ ማባዛት፣ በሌዩ
ሁኔታ ሇመጠቀም ማስቀመጥ፣ በኤላክትሮኒክስ በማግኔት በዴምፅ ወይም
እነዚህን በመሳሰለት እና በላልች በመሳሳለ ማባዛት ወይም ማከማቸት
ክሌክሌ ነው፡፡
ትምህርት ሚኒስቴር በመጀመሪያ መጽሏፍን በአፋን ኦሮሞ ማዘጋጀት ሊይ

ሇተሳተፉት እና ወዯ አማርኛ ሇተረጎሙት ቡዴኖች እና ግሇሰቦች ምስጋናውን
ያቀርባሌ፡፡
ii
ማውጫ
አርዕስት ገጽ
ምዕራፍ 1
1. ንብብር ቁጥሮች ………………………...…………………………….…..1
1.1 የንብብር ቁጥሮች ጽንሰ ሀሳብ .......................................................... 2
1.2 ንብብር ቁጥሮችን ማነጻጸር እና በቅዯም ተከተሌ ማስቀመጥ............ 8
1.3. ስላቶች በንብብር ቁጥሮች ሊይ ...................................................... 10
ምዕራፍ 2
2. መስመራዊ የእኩሌነት እና ያሇ-እኩሌነት ዏረፍተ ነገሮች…….…….…19
2.1. መስመራዊ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን ማስሊት .............................. 20
2.2. መስመራዊ ያሇ-እኩሌነት አረፍተ ነገሮችን ማስሊት .......................... 25
ምዕራፍ 3
3. ንጥጥር፣ ወዯር እና መቶኛ……………………………………………..…31
3.1. ንጥጥር እና ወዯር .......................................................................... 32
3.2 መቶኛ .......................................................................................... 41
3.3 በስላቶች ውስጥ የመቶኛ ሥራ ሊይ መዋሌ ................................... 46
ምዕራፍ 4
4. የመረጃ አያያዝ………………………………..………………….….……..52
4.1. የጭረት ቆጠራን በመጠቀም መረጃ መሰብሰብ ................................. 53
4.2. የመስመር ግራፍ እና የፓይ ግራፍ መስራት እና መተርጏም .......... 56
4.3. የመረጃ አማካኝ፣ ዴግግሞሽ፣ መሃሌ ከፋይ እና ሬንጅ .................... 61
ምዕራፍ 5
5. የጂኦሜትሪ ምስልች እና ሥፍር…………………………….………...…..67
5.1. ጏነ-አራት፣ ጏነ-ብዙ እና ክብ ........................................................ 69
5.2. የጏነ ሦስት ቴረሞች ...................................................................... 82
5.3. ሌኬት ............................................................................................ 87
የሰባተኛ ክፍሌ ሒሳብ ትምህርት ሲሇበስ .................................................. 102
iii
መግቢያ
ባሇፉት ክፍልች የሒሳብ ትምህርት ውስጥ ስሇ መቁጠሪያ ቁጥሮች፣ ሙለ
ቁጥሮች፣ ዴፍን ቁጥሮች እና ስሇ ክፍሌፋዮች አስተምረሃሌ/ሻሌ፡፡ በዚህ
ምዕራፍ ውስጥ ዯግሞ አዱስ ጽንሰ ሀሳብ የሆነ ከንብብር ቁጥሮች ጋር
ተማርዎቹ ይተዋወቃለ፡፡ ስሇዚህ ከመምህር የሚጠበቀው ባሇፉት ክፍልች
ውስጥ የተማሩትን ቁጥሮች በመከሇስ ያሊቸውን እውቀት እንዱያዲብሩ
በመረዲት የቁጥሮቹን ስብስብ ወዯ ንብብር ቁጥሮች ማሳዲግ አስፈሊጊነቱን
በተጨባጭ ማስረጃ ማሳየት፡፡ ስሇዚህ በዚህ ምዕራፍ ውስጥ የንብበር ቁጥሮችን
አስፈሊጊነት ከስረዯህ/ሽ በኋሊ ማነፃፀር፣ መዯመር፣ መቀነስ፣ ማባዛት እና
ማካፈሌ እንዯዚሁም እነዚህ ስላቶች በንብብር ቁጥሮች ሊይ ያሊቸውን ፀባይ
በማስረዲት ተማሪዎችን መርዲት እና ሞራሊቸውን መቀስቀስ
ይጠበቅብሃሌ/ብሻሌ፡፡
የዚህ ምዕራፍ አሊማ

ከዚህ ምዕረፍ ትምህርት በኋሊ፡
 የንብብር ቁጥሮችን ትርጓሜ ይሰጣለ፡፡
 ንብብር ቁጥሮችን በክፍሌፋይ መሌክ ይገሌጻለ፡፡
 በ ሙ፣ ዴ እና ን መሀከሌ ያሇውን ትስስር ያሳያለ፡፡
 ንብብር ቁጥሮችን በቅዯም ተከተሌ ያስቀምጣለ፡፡
 ንብብር ቁጥሮችን ያሰሊለ፡፡
1
የትምህርት መርጃ መሳሪያዎች

በአንዴ ክፍሌ ውስጥ የሚገኙ ተማሪዎች የተሇያየ ሌምዴ ይዘው ስሇሚመጡ
ሇመማር የተሇያዩ ዘዳ ይፈሌጋለ፡፡ ስሇዚህ የትምህርት መርጃ መሳሪያ
በመጠቀም እነዚህን ከተሇያዩ ሌምዴ ያመጡትን ተማሪዎች በዯንብ እንዱማሩ
መርዲት አሇብህ/ሽ፡፡ የዚህን ምዕራፍ ትምህርት ተማሪዎች በዯንብ እንዱረደ
ቀጥል ያሇውን መሳሪያ መጠቀም ሉረዲቸው ይችሊሌ፡፡
 የቁጥር መስመር ሇመስራት የሚረደ ማስመሪያዎች
 የቴርሞ ሜትር ሞዳሌ - የአለታ፣ ዜሮ እና አዎንታ ቁጥሮችን ሥራ
ሊይ መዋሌ ሇማስረዲት
 በሙ፣ መ፣ ዴ እና ን መካከሌ ያሇውን ግንኙነት የሚያሳይ ምስሌ
በተጨማሪም ተማሪዎችን ይረዲሌ ብሇህ/ሸ የምትገምተውን/ቺውን መጠቀም
ትችሊሇህ/ትቺያሇሸ፡፡
1.1 የንብብር ቁጥሮች ጽንሰ ሀሳብ

የተሰጠ ክፍሇ ጊዜ፤ 7
አሊማ
ከዚህ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች፤
 የንብብር ቁጥሮችን በክፍሌፋይ መሌክ ይገሌጻለ፡፡
 የንብብር ቁጥሮችን በቁጥር መስመር ሊይ እንዯ ክፍሌፋይ ስብስብ
ሁለ ያሳያለ፡፡
 በ ሙ፣ ዴ እና ን መካከሌ ያሇውን ትስስር ይገሌጻለ፡፡
 የንብብር ቁጥሮች ንጥረ ዋጋ ይወስናለ፡፡
 ንጥረ ዋጋን ያዘለ ቀሇሌ ያለ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን ያሰሊለ፡፡
አንኳር ቃሊቶች፡- የመቁጠሪያ ቁጥር፣ ሙለ ቁጥር፣ ክፍሌፋይ፣
የንብብር ቁጥር፣ ንጥረ ዋጋ፣ የቁጥር መስመር
2
መግቢያ
በዚህ ርዕስ ሥር ተማሪዎች ባሇፉት ክፍልች የተማሩትን ጽንሰ ሀሳቦች እንዯ
ሙለ ቁጥር፣ ዴፍን ቁጥር እና ክፍሌፋይ ያለትን ካስተዋለ በኋሊ ወዯ
ንብበብር ቁጥሮች ትረጓሜ መሸጋገር አሇባቸው፡፡ ይህንን ከግብ ሇማዴረስ
የተሇያዩ ትግበራዎች በተማሪው መጽሓፍ ውስጥ ስሊለ በተሰጡ ትግበራዎች
ሊይ ተማሪዎችን በማሳተፍ እንዱወያዩ ማዴረግና ውይይታቸውን ዯግሞ
በራሳቸው ሀሳብ ጨምቀው እንዱያቀርቡ ሁኔታዎችን ማመቻቸት
ይጠበቅብሀሌ/ሻሌ፡፡ በመጨረሻም ከተሇያዩ ተማሪዎች ሏሳብ በመሰብሰብ
ካቀናጀህ/ሽ በኋሊ የማጠቃሇያ መብራሪያ ስጥ/ጪ፡፡
ሇማስተማር የሚያስፈሌግ ማስታወሻ(ሇመነሻ ያህሌ)

ይህንን ክፍሌ ሇማስተማር የመነሻ ሀሳብ በተማሪው መጽሓፍ ውስጥ ይሰጥ
እንጂ በክፍሌ ውስጥ ያሇህ/ሽ የፈጠራ ችልታ በጣም ወሳኝ ነው፡፡ ይህ
ሇማስተማር የሚያስፈሌግ ማስታወሻ የሚሇው የሚያተኩረው እንዳት
ትግበራዎችን፣ መነሻ ፕሮብላሞችን እና የቡዴን ሥራን በተማሪዎች መካከሌ
ያሇውን ሌዩነት ማስተካከሌ እና በማነቃቃት እንዱማሩ የሚታዯርግበት/ጊበት
መረጃዎችን የሚሰጥህ/ሽ ነው፡፡ በዚህ ርዕስ ሥር ከመቁጠሪያ ቁጥሮች፣ ሙለ
ቁጥሮች፣ ዴፍን ቁጥሮች እና ክፍሌፋዮች ጋር የተያያዘ ጽንሰ ሀሳብ
ተማሪዎችን ማስረዲት አሇብህ/ሽ፡፡ ተማሪዎችም እንዱረደ ሇመርዲት
በተማሪው መጽሓፍ ሊይ የተሰጠውን ትግበራ 1.1 እንዱሰሩ ኣሳትፍ/ፊ፡፡
የትግባራ 1.1 መሌስ

ከትግበራ 1.1 ተማሪዎች በ መ፣ ሙ እና ዴ መካከሌ ያሇውን ግንኙነት
ይረዲለ፡፡ እንዯዚሁም እነዚህን ቁጥሮች በቁጥር መስመር ሊይ እንዳት
አንዯሚያሰፍሩ ይረዲለ፡፡
1. ሀ. መ= {1፣ 2፣ 3፣…} ሇ. ሙ= {0፣ 1፣ 2፣ 3፣…}
3
ሏ. ዴ= {…፣−3፣ −2፣ −1፣ 0፣ 1፣ 2፣ 3፣ …}

2.
3. የአንዴን አከባቢ የሙቀት መጠን ሇመግሇጽ፣ ትርፍ እና ክሳራን ሇማሳየት
የመሳሰለት
4.
5. ሙ ⊆ ድ (ማንኛውም ሙለ ቁጥር ዴፍን ቁጥር ነው፡፡ ነገር ግን ሁለም
ዴፍን ቁጥሮች ሙለ ቁጥር ሉሆኑ አይችለም፡፡)
6. + ፣ − እና × (በህሪያቸውን በመጨመር ስጣቸው/ጪያቸው)
7. ሀ. ጠ = 0 ሇ. ጠ = 3፣ 4፣ 5፣ 6፣ 7፣ 8
ሏ. 11፣ 12፣ 13፣ 14፣ …
መ. ጠ = 18፣ 19፣ 20፣ 21፣ 22፣ 23፣ 24፣ 25፣ 26
8. አዎ፡፡ 1 ከሁለም የመቁጠሪያ ቁጥሮች የሚያንስ መቁጠሪያ ቁጥር ነው፡፡
9. አዎ፡፡ 0 ከሁለም ሙለ ቁጥሮች ያነሰ ሙለ ቁጥር ነው፡፡
10. 22፤ ሙለ ቁጥር እና ዴፍን ቁጥር
1
፤ ሁሇቱም አይዯሇም −5፤ ዴፍን ቁጥር
5
2
2.5፤ ሁሇቱም አይዯሇም ፤ ሁሇቱም አይዯሇም
3
1
−3.5፤ ሁሇቱም አይዯሇም − ሁሇቱም አይዯሇም
5
100፤ ሙለ ቁጥር እና ዴፍን ቁጥር 0፤ ዴፍን ቁጥር

18
− = −3 ዴፍን ቁጥር
6
የመመዘኛ ስሌቶች
ትግበራ 1.1 በመጠቀም የተማሪዎችን ችልታ ሇይ/ዪ፡፡ እንዯዚህ ዓይነቱ
ትግበራ የሚያገሇግሇው ሌዩ ችግር ያሊቸውን በመሇየት ሌዩ ፕሮግራም
በማዘጋጀት ችልታቸውን ሇማዲበር ነው፡፡ እንዯዚሁም በክፍሌ ውስጥ
ስታስተምር/ሪ ችልታቸው አነስተኛ ሇሆኑ ተማሪዎች ትኩረት እንዱትሰጥ/ጪ
4
ይራዲሃሌ/ሻሌ፡፡ ይህንን ከፈጸምክ/ሽ በኋሊ ትግበራ 1.2 ሊይ እንዴወያዩ

አዴርግ/ጊ፡፡ ይህም ወዯ ንብብር ቁጥሮች ትርጓሜ እና ወዯ ንብብር ቁጥሮች
ስብስብ ያቀናሌ፡፡ በመቀጠሌ፤ትግበራ 1.3 ንብብር ቁጥሮችን በቁጥር
መስመር ሊይ ማሳየት ሊይ ያተኮረውን ተማሪዎች በቡዴን ሆነው እንዱሞክሩ
መስመር አስዝ/ዢ፡፡
ትግበራ 1.4 ዯግሞ በ መ፣ ሙ እና ን መከካሌ ባሇው ግንኙነት ሊይ
ያተኩራሌ፡፡ ትግበራ 1.5 ዯግሞ ወዯ ንጥረ ዋጋ ትርጓሜ ስሇሚያመራ
እንዱሰሩ አበራታታቸው/ችያቸው፡፡
የትግበራ 1.2 መሌስ

325 3 16 4 11
1. ሀ. ለ .2 ሐ. − 10 መ. ሠ.
100 1 10
ሀ
2. አዎ ይቻሊሌ፡፡ ሀ ∈ ድ ቢሆን ሀ = 1 ይሆናሌ፡፡
3 2
3. ሀ. ለ.
5 5
1. ሀ.
ሇ.
ሏ.
መ.
2. የ1ኛ ጥያቄን ዘዳ በመጠቀም አስረዲ/ጂ/፡፡
3. ሀ.
ሇ.
5
ሏ.
የመሌመጃ 1.1 መሌስ

1. የንብብር ቁጥር ይገኛሌ ግን ዴፍን ቁጥር አይገኝም፡፡
2. ሀ. ማንኛውንም ዴፍን ቁጥር ብንወስዴ መሌስ ይሆናሌ፡፡
ሇምሳላ −3፣ 0፣ 5
3 1
ሇ. − ፣ ፣ 4.6
5 4
ሏ. ዴፍን ቁጥር ሆኖ ንብብር ቁጥር ያሌሆነ የሇም፡፡

2
መ. −3፣ ፣ 3.1
5
3. ሀ. −2፣ 0፣ 1፣ 2 ሇ. −2፣ 0 ፣ 0.5፣ 1፣ 5

7 1 2 1 1 1 1 1
ሏ.  ፣  ፣ ፣ 1 መ.  3 ፣  ፣ ፣ ፣ 1
3 3 3 2 4 8 2 2
2
4. ሀ. 1.25 ሇ. −0.7 ሏ. 2 መ. 57
5. ሀ. 0 እና 1 ሇ. 1 እና 2 ሏ. −4 እና −3 መ. −1 እና 0
6.
7. ሀ. 2 እና 15 የመቁጠሪያ ቁጥሮች ናቸው፡፡

ሇ. −5፣ −2፣ 0፣ 2 እና 15 ዴፍን ቁጥሮች ናቸው፡፡
ሏ. ሁለም ንብብር ቁጥሮች ናቸው፡፡
8. አዎንታ ንብብር ቁጥሮች ከዜሮ የሚበሌጡ ሲሆኑ አለታ ንብብር ቁጥሮች
ዯግሞ ከዜሮ የሚያንሱ ናቸው፡፡
4
9. ሀ. =ጠ ሇ. ጠ= −1.2 ሏ. ጠ= −2፣ −1፣ 0፣ 1 መ. ጠ > 0
5
14 2 12 18 5 1 6 1
10. ሀ. 35
=5 ሇ. 35
ሏ. 35
መ. 35
=7 ሠ. 35
ረ. 7
6

ሀ. 1 በመሇካት ሇ. 2 በመሇካት ሏ. 1 በመሇካት

11
1. ሀ . ሇ. 1.05 ሏ. 17 + 2 = 19
23
1
መ. 18 − 9 = 9 ሠ. 3 4 ረ. 12 + 13 = 25
ሸ. −4 − 6 = −10 = 10 ቀ. −9 + 5 = 4 = 4
2. ሀ. 8 ወይም − 8 ሇ. 3.5 ወይም − 3.5
12 12 3 3
ሏ. 17
ወይም − 17 መ. 4 5 ወይም − 4 5
3.
ሀ -3 -1.5 1 -1 -4.5 -0.8 3 7
4 12
3 2
ሀ 3 1.5 1 1 4.5 0.8 3 7
4 12
3 2
4. ሀ. 20 ሇ. 8 ሏ. 10
5. −7
6. ሀ. = ሇ. < ሏ. = መ. >
1. ሀ. 20 ሇ. 25 ሏ. 23 መ. 20.1 ሠ. 12.6 ረ. 24
2. ሀ. ጠ=24 ወይም -24 ሇ. ጠ=0.4 ወይም -0.4
1 1
ሏ. ጠ= 5 ወይም -5 መ. መፍትሄ የሇውም
3. የፈሇከውን/ሺውን ቁጥር በመውሰዴ አረጋግጥ/ጪ፡፡

4. አንችሌም፡፡ምሳላ |−3| > |−2| እና −3 < −2 ነው፡፡
7
የአፈጻጻም መመዘኛ ስሌት መጠቀም ጥሩ ይሆናሌ፡፡ እነዚህም በተግባራት
ሊይ የሚዯረጉ ክርክሮች፣ የቤት ሥራ፣ የክፍሌ ሥራ እና የመሳሰለት
ይሆናሌ፡፡ ሇዚህም መሌመጃ 1.1 እና መሌመጃ 1.2 መጠቀም ትችሊሇህ/ሽ፡፡
1.2 ንብብር ቁጥሮችን ማነጻጸር እና በቅዯም ተከተሌ

ማስቀመጥ
የተሰጠ ክፍሇ ጊዜ፡ 7
አሊማ
ከዚህ ርዕስ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች፤
 የንብብር ቁጥሮችን ያነጻጽራለ፡፡
 በቁጥር መስመር ሊይ ንብብር ቁጥሮችን ያሰፍራለ፡፡
 የተሰጠውን የንብብር ቁጥር ንጥረ ዋጋ ይናጋራለ፡፡
አብይ ቃሊቶች፡- ማነጻጸር፣ በቅዯም ተከተሌ ማስቀመጥ፣ ከሁለ ያነሰ፣

ከሁለ የበሇጠ፣ ተመጣጣኝ ክፍሌፋይ፣ ሊዕሌ፣
ታህት፣ የጋራ ታህት
መግቢያ
ነገሮችን የምናነፃፅረው ትሌቅ የሆነውን እና ትንሽ የሆነውን አሇያይተን
ሇማወቅ ነው፡፡ ተማሪዎች የዴፍን ቁጥሮችን እንዳት እንዯሚያነጻጽሩ እና
እንዳት ንብብር ቁጥሮችን ወዯ ተነፃፃሪ ክፍሌፋዮች እና የጋራ ታህት
ወዲሇቸው በመቀየር የቁጥር መስመርን በመጠቀም እንዱያነፃጽሩ እና
በቅዯም ተከተሊቸው እንዱያስቀምጡ አግዛቸው/ዢያቸው፡፡
8
ሇማስተማር የሚያሰፈሌጉ ማስታወሻ(ሇመነሻ ያህሌ)

ስሇ ተነፃፀሪ ክፍሌፋዮች በማብራራት እና እንዳት በቅዯም ተከተሊቸው
እነዯሚቀመጡ እና መነጻጸር እንዯሚችለ ሊይ በማተኮር ተማሪዎችን ጽንሰ
ሀሳብ ታስይዛሇህ/ሽ፡፡ ስሇዚህ ተማሪዎችን ሇመርዲት ቀጥል መሌሱ
የተሰጠውን ትግበራ 1.6 ተማሪዎች እንዱያከናውኑ አዴርግ/ጊ፡፡

1. ተማሪዎች እንዱሞክሩ ካዯረካቸው/ክሻቸው በኋሊ መብራሪያ
ስጣቸው/ጪቸው፡፡
7. ሀ. እውነት ሇ. እውነት ሏ. እውነት መ. ውሸት
ትግበራ 1.6 በመጠቀም የተማሪዎችን አስተዋይነት እና ችልታ ሇይ/ዪ፡፡
ይህም የሚያስፈሌገው በዚህ ርዕስ ሊይ ተማሪዎች ያሊቸውን እውቀት
በዯረጃ ሇማስቀመጥ ስሇምረዲ ነው፡፡ ተማሪዎችህን/ሺን ከሇየህ/ሽ በኋሊ
አስፈሊጊውን እገዛ ሇመስጠት መረጃ ታገኛሇህ/ሽ፡፡ ስሇዚህ ትግበራ 1.6
በመጠቀም ባገኘህ/ሽ መረጃ ሊይ በመመርኮዝ በዚህ ርዕስ ሊይ ችልታቸው
አነስተኛ ሇሆኑት አስፈሊጊውን እገዛ አዴርግሊቸው/ጊሊቸው፡፡ የቤት እና
የክፍሌ ሥራን በመስጠት ተማሪዎችን መገምገም አሇብህ/ሽ፡፡ ሇዚህም
መሌመጃ 1.3 ወይንም ላሊ ተመሳሳይ መሌመጃ መጠቀም ትችሊሊህ/ሽ፡፡

1. ሀ. < ሇ. < ሏ. < መ. < ሠ. <
ረ. < ሰ. = ሸ. > ቀ. < በ=
1
3. ሀ. −9፣ −3.2፣ −1፣ − ፣ 0፣ 0.75
2
ሇ. −1.9፣ −1.8፣ −0.9፣ 0፣ 0.5፣ 2.3
8 3
ሏ. −2፣ ፣ −1፣ 0፣
5 2
9
1 1
መ. −1.3፣ −1፣ 0፣ 1 ፣ │−2│፣ 3 2
5
5 40 6 42 5 6
4. ሀ. = 56 ፤ = 56 ∴7<8
7 8
2 6 1 3 2 10 4 12
ሇ. − = − ፤ − = − ፤ = ፤ =
5 15 5 15 3 15 5 15
2 1 2 4
∴ −5 < −5 < 3 < 5
3 42 4 40 9 63
ሏ. = ፤ = ፤ =
5 70 7 70 10 70
4 3 9
∴ < 5 < 10
7
3
መ. −1 ፣ − 0.7 ፣ − ፣ − 0.75
4
3
−1 < −0.75 < −0.7 ስሇዚህ ፡ − 1 < − 4 < −0.7
4፣ 5 እና 6 ተማሪዎች እንዱሰሩ አዴርግ/ጊ፡፡
1.3. ስላቶች በንብብር ቁጥሮች ሊይ

አሊማ
ከዚህ ርዕስ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎቹ፡
 የንብበር ቁጥሮችን ይዯምራለ፡፡
 በቅይይር እና ተጣማጅ ፀባዮች ይጠቀማለ፡፡
 አንዴን ንብብር ቁጥር ከላሊ ሊይ ይቀንሳለ፡፡
 የሁሇት ንብብር ቁጥሮችን ብዜት ይፈሌጋለ፡፡
 የንብብር ቁጥሮችን የማብዛት ዯንብ በስራ ሊይ ያውሊለ፡፡
 የማብዛት እና የቅይይር፣ ተጣማጅ ፀባዮች እና ማብዛት
በመዯመር ሊይ ያሇውን የስርጭት ፀበይ ይጠቀማለ፡፤
 አንዴን ንብብር ቁጥር ከዜሮ በቀር ሇላሊ ንብበር ቁጥር
ያካፍሊለ፡፡
10
 የንብብር ቁጥሮችን የማካፈሌ ሕግ በሥራ ሊይ ያውሊለ፡፡
አብይ ቃሊቶች፡- የቅይይር ፀባይ፣ የተዛማጅ ፀባይ፣ የስርጭት ፀባይ
መግቢያ
ይህ ክፍሌ በአራት ትናንሽ ክፍልች ተከፍሎሌ፡፡ እነሱም የንብብር ቁጥሮችን
መዯመር፣ መቀነስ፣ ማብዛት እና ማካፈሌ ናቸው፡፡ በዚህ በተቀመጠው ቅዯም
ተከተሌ ማቅረብ አሇባቸው፡፡ በእያንዲንደ ንዐስ አርዕስት ስር የተሰጡ
ትግበራ እና መሌመጃዎች ስሊለ ተማሪዎች እንዱተገብሩ በማዴረግ
ኣሳትፍ/ፊ፡፡

ይህንን ርዕስ ሇማስተማር በተማሪው መጽሏፍ ሊይ ያሇውን አካሄዴ በመከተሌ
ምሳላ በመስጠት መጀመር ትችሊሇህ/ሽ፡፡ ከዚህ በኋሊ ዯግሞ በትግበራ 1.7
በመስጠት የዴፍን ቁጥሮችን አዯማመር እና አቀናነስ በመከሇስ
እንዱያስታውሱ አግዛቸው/አግዢያቸው፡፡ በመቀጠሌ የንብብር ቁጥሮችን
አዯማመር ሥርዓት ካብራራህ/ሽ በኋሊ ተማሪዎችን የቅይይር እና ተጣማጅ
ፀባዮች በመዯመር ሊይ በመከሇስ በውይይት መሌክ ኢንዱያስተውለ
አግዛቸው/አግዢያቸው፡፡
የሁሇት ንብብር ቁጥሮች ዴምር ባህሪይን ከተረደ በኋሊ በተመሳሳይ መሌኩ
የንብብር ቁጥሮችን እንዴቀንሱ በተማሪው መጽሏፍ ሊይ የተሰጡትን
ምሳላዎች እና የተሇያዩ መሌመጃዎችን በመጠቀም አሳይ/ዪ፡፡
ስሇ መዯመር እና መቀነስ ከጨረስክ/ሽ በኋሊ ወዯ ማባዛት እና ማካፋሌ ማሇፍ
ትችሊሇህ/ሽ፡፡ ይህንንም በተማሪው መጽሏፍ ሊይ በተሰጠው መሰረት
አከናውን/ኚ፡፡ በክፍሌ ውስጥ ተማሪዎች በመማር ማስተማር ሊይ እንዱሳተፉ
ሇመርዲት ትግበራ 1.7 እና ትግበራ 1.8 ተጠቀም/ሚ፡፡
11
የመመዘኛ ዘዳዎች
ተማሪዎች በትግበራ 1.6፣ 1.7 እና 1.8 ሊይ ክርክር እንዱያዯርጉ በማዴረግ
እና በግሌ ወይም በቡዴን መገምገም፡፡ የቤት ሥራ፣ የክፍሌ ሥራ እና
የተሇያዩ መሌመጃዎችን በመስጠት ስራቸውን መገምገም አሇብህ/ሸ፡፡ ሇዚህም
መሌመጃ 1.4፣ 1.5፣ 1.6 እና 1.7 ወይም ማንኛውንም ተመሳሳይ መሌመጃ
መጠቀም ትችሊሇህ/ሽ፡፡
በዚህ ምዕራፍ ሊይ ሙከራ በመስጠት በሙከራቸው ውጤት መሰረት
የሚያስፈሌጋቸውን እገዛ ስጣቸው/ጪያቸው፡፡
1. ሀ.
∴ −4 + −7 = −11
ሇ.
∴ −28 + 12 = −16
ሏ.
∴ 12 + (−9) = 3
መ.
3 3 6 3 −6+ −3 9
∴ −2 + −4 = −4 + −4 = = −4
4
12
ሠ.
∴ 11 + (−8) = 3
ረ.
∴ −14 + −20 = −34
18 12 46
2. ሀ. 8 ሇ. ሏ. መ. − 18
8 16
99
ሠ. − 10 ረ. −20 ሰ. 0 ሸ. −220
ቀ. 98 በ. −11.1 ተ. 2.5 ቸ. 2
ነ. − 2.5 ኘ. 17
3.
ሀ ሇ መ ሀ+ሇ ሇ+ሀ (ሀ+ሇ) ሇ+ ሀ+(ሇ+መ)
+መ መ
3 −4 8 −1 −1 7 4 7
−1.5 −2.5 3.5 −4.2 −4.2 −1.0 0.5 −1.0
3 5 1 1 13 17 − 13
−0.5
− 28 28 − − 28
4 7 28 14
−7 −12 −8 −19 −19 −27 −20 −27
4. 410ሰ −(−110ሰ) =520ሰ ዝቅ ይሊሌ፡፡

1. ሀ.
∴ −6 + 12 = 6 − 12 = 6
13
ሇ.
∴ −13 − −8 = −13 + 8 = −5
18 12 18 12 9 6 15
ሏ. − − 20 = 20 + 20 = 10 + 10 = 10
20
መ. 13-7
13−7=6
2. ሀ. 2 ሇ. 11 ሏ. −4.6 መ. −11
6 20 21 1
ሠ. ረ. −11 ሰ. =5 ሸ. = 1 20
4 4 20
3. ሀ ለ መ ሀ−ለ ለ−ሀ (ሀ−ለ)−መ ለ−መ ሀ−(ለ−መ)

8 −5 −10 13 −13 23 5 3
−1.5 2.8 −3.5 −4.3 4.3 −0.8 6.3 −7.8
1 1 1 7 7 5 10
−1 4 −4 3 12 −3 12 36 −1
2 3
3
1 −2.8 −1.5 2.3 −2.3 3.8 −1.3 0.8
−
2
3 1 1 3 1 7 6 2 3 6 2 3
4. ሀ. −4≠4−4 ⟹5≠5 ለ. −5 −5 ≠5− −5
4 5 5
4 3 6 1
⟹ − ≠ − −
5 5 5 5
1 7
⟹ ≠
5 5
5. -12oሰ
14
የትግበራ 1.7 መሌስ በክፍሌ ውስጥ ተማሪችን በማሳተፍ ሥሩ፡፡

1
1. ሀ. −72 ሇ. 42 ሏ. 0 መ. 4
1 2 2
ሠ. ረ. −1.44 ሰ. −9 ሸ.
6 3
ቀ. 2 በ. 0.2
2. ሀ. −0.175 ሇ. 0.27 ሏ. −0.1 መ. 3.0
ሠ. −700 ረ. 1800 ሰ. 3 ሸ. 1432.2
3. ሀ. አለታ ሇ. አዎንታ ሏ. አዎንታ
መ. አዎንታ ሠ. አለታ ረ. አዎንታ
4. ሀ. 5(−6+9)= 5(−6)+5(9) = −30 +45 =15
ሇ.−5 −8 − 6 = −5 −8 + −5 −6 = 40 + 30 = 70
ሏ. −8 −9 + 15 = −8 −9 + −8 15 = 72 + −120 = −48
መ. −7 −2 − 3 = −7 −2 + −7 −3 = 14 + 21 = 35
3 3 3
ሠ. − 4 (0.8 + −16 = − 4 0.8 + − 4 (−16) = −0.6 + 12 = 11.4
ረ. 5(1.8+2.2) = 5 1.8 + 5 2.2 = 9.0 + 11.0 = 20

2 5 2 5
ሰ. − 3 + 4 × −12 = − 3 −12 + 4 −12 = 8 − 15 = −7
1 1 1 21 21
ሸ. 5 4 1.8 + 2.2 = 5 4 1.8 + 5 4 2.2 = 1.8 + 2.2
4 4
21 18 21 22 189 231 420

= + = + = = 21
4 10 4 10 20 20 20
5. ሀ. = ሇ. > ሏ. < መ. =
ሠ. < ረ. < ሰ. > ሸ. =
15
6.
ሀ ሇ መ ሀ×ለ ለ×ሀ (ሀ × ለ) × መ ሀ × (ለ × መ)
−2 8 −5 −16 −16 80 80
−2
1
−2
3
4 3 3
3 3
4 4
−0.5 −0.25 −5
4
0.125 0.125 −0.1 −0.1
−
3
−8 −
1
6 6 −3 −3
4 2
7. ሀ. 5 + 3 × 4 = 8 × 4 = 32
ነገር ግን 5 + 3 × 4 = 5 + 12 = 17
∴ 5+3 ×4> 5+3×4
ሇ . −6 + 3 × 2 = −6 × 2 + 3 × 2 = −12 + 6 = −6
ነገር ግን − 6 + 3 × 2 = −6 + 6 = 0
∴ −6 + 3 × 2 < −6 + 3 × 2
ሏ. (−6−7)× −2 = −6 × −2 − (7 × −2 )
8. ሀ. ጠ የ + ዘ =ጠየ +ጠዘ
1 7 1 1 7 1 1
⟹− 2 + 9 = −2 + − 2 ( 9)
6 6
1 21+2 7 −1
⟹− 2 = − 12 +
18 18
1 23 −21+ −2
⟹− 2 =
18 36
23 23
⟹− 36 = − 36
∴ ጠ(የ+ዘ =ጠየ+ጠዘ
ሇ. ጠ(የ −ዘ)=ጠየ −ጠዘ
1 7 1 1 7 1 1
⟹− 2 − 9 = −2 − − 2 ( 9)
6 6
1 21−2 7 1
⟹− 2 18
= − 12 − (− 18 )
16
1 19 7 1
⟹− 2 = − 12 + 18
18
19 −21+2
⟹− 36 = 36
23 23
⟹− 36 = − 36
∴ ጠ(የ − ዘ)=ጠየ −ጠዘ

ሏ. (ጠየ)ዘ =ጠ(የዘ)
1 7 1 1 7 1
⟹ − × =− ( × )
2 6 9 2 6 9
7 1 7 7 7
⟹ − 12 = −2 ⟹ − 108 = − 108
9 54
∴ (ጠየ)ዘ =ጠ(የዘ)
1 7 7 1
መ. ጠየ = የጠ ⟹ − 2 (6) = (− 2)
6
−7 −7
⟹ = ∴ ጠየ = የጠ
12 12

1. ሀ. −6 ሇ. −0.5 ሏ. 0 መ. −0.5
ሠ. −1 ረ. 0.9 ሰ. −37 ሸ. −80
1
2. ሀ. − 2 = −0.5 ሇ. 10 ሏ. − 2 መ. 5
1 5
ሠ. − ረ. ሰ. 2 ሸ. −300
6 4
3. ሀ. −6 ሇ. −3 ሏ. 3 መ. −85
3
ሠ. −3 ረ.−9 ሰ. − 28
3 5 2
4. ሀ.− 4 ሇ. − 8 ሏ. መ. − 2ሇ
5
3 1 1 3 3 1 3 2 6 3
5. ሀ. ÷ ≠2÷4 ምክን ያቱም ÷2=4÷1 =4 =2
4 2 4
1 3 1 4 4 2
ነገር ግን ÷4 =2 ×3 =6 =3
2
ስሇዚህ ማካፈሌ የቅይይር ባህሪይ የሇውም

5 1 5 1
ሇ. ÷ 10 ÷ 14 ≠ 7 ÷ (10 ÷ 14 )
7
17
5 1 5 1 1 5 1
ምክንያቱም ÷ 10 ÷ 14 = (7 × 10 ) ÷ 14 = 10 × 10 × 14 = 1
7
5 1 5 5 5 1 1
ነገር ግን ÷ 10 ÷ 14 = 7 ÷ (10 × 14) = 7 ÷ 140 = 7 × 140 = 196
7
ማካፈሌ የተጣማጅ ባህሪይ የሇውም
የምዕራፍ 1 ክሇሳ መሌመጃ መሌስ

1
1. ሀ. 4.8 ሇ. 0 ሏ. −6 መ. 3 8
2. ሀ. 1.85 ሇ. 2 − 2 ሏ. ሇ−ሀ መ. 1.2+ 2.8 = 4

1 1 7
ሠ. 2 3 − 1 − 1.5 = 2 3 − 1 − 1.5 = 3 + −1 − 1.5
7
=
+ −2.5
3
7 25 70 − 75 5 1
= − = =− =−
3 10 30 30 6
3. ሀ. 4ጠ − ጠ ፡ ጠ = −5
4(−5) − −5 = −20 − 5 = 20 − 5 = 15
1
ሇ. 2 − 2ጠ − 4 ጠ ፡ ጠ = − 2
1 1
2 − 2 − 2 − 4( − 2
1
2+1−4 =3−2=1
2
2
4. ሀ. −2 ፣ − 1፣ − 3 ፣ − 0.001 ፣ 2 ፣ 3 ፣ 1001
2 1 1 2
ሇ. − 1.25፣ − 3 ፣ − 2 ፣ 0.125 ፣ ፣ ፣ 0.75
4 3
9 161
5. ሀ. ሇ. − ሏ. −1.64 መ. −6.01
8 38
ሠ. −108 ረ. −10.5 ሰ. 0.896 ሸ. −2.88

1
6. ሀ. 4 ሇ. −4 ሏ. መ . 7.5
15
ሠ. −9 ረ. 6.93
7. ሀ. እውነት ሇ. እውነት ሏ. ውሸት መ. ውሸት
8. 7፣ 8 እና 9 9. 21 10. ቀ= -3 11. 1256 ብር
18
መግቢያ
በ6ኛ ክፍሌ የሒሳብ ትምህርት ውስጥ ተማሪዎች ቀሇሌ ያለ መስመራዊ
የእኩሌነት እና ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን እንዳት እንዯሚያሰለ
ተምረዋሌ፡፡ በዚህ ክፍሌ ውስጥ ዯግሞ ተመጣጣኝ ወዯ ሆነ የማስተሊሇፍ
ዯንብን በመጠቀም በጥሌቀት የተሇዋዋጫቸው ምጥን አዎንታ ቁጥር የሆኑትን
መስመራዊ የእኩሌነት እና ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን ማስሊት መቻሌ
አሇባቸው፡፡

ከዚህ ምዕራፍ በኋሊ ተማሪዎች፤
ወዯ ተመጣጣኝ የመቀየር ዯንብን በመጠቀም መስመራዊ የእኩሌነት
ዓረፍተ ነገሮችን ያሰሊለ፡፡
ወዯ ተመጣጣኝ የመቀየር ዯንብን በመጠቀም ምጥናቸው አዎንታ
የሆኑትን ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን ያሰሊለ፡፡
የትምህርት መርጃ መሳሪያዎች( ሇመነሻ ያህሌ)

ሇዚህ ምዕራፍ ይሆናሌ ብሇህ የሚታስበውን/ቢውን ማንኛውንም መሳሪያ
ተጠቀም/ሚ፡፡
19
2.1. መስመራዊ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን ማስሊት

አሊማ
የተሇዋዋጫቸው ያዊት አዎንታ ቁጥር የሆኑ መስመራዊ የእኩሌነት ዓርፍተ
ነገሮችን ወዯ ተመጣጣኝ የመቀየር ዯንብን በመጠቀም ይፈታለ፡፡
አቢይ ቃሊቶች፤ መስመራዊ የእኩሌነት ዏረፍተ ነገር፣ መስመራዊ የእኩሌነት
ዓረፍተ ነገር ማስሊት፣ እውን ስብስብ፣ ወዯ ተመጣጣኝ
መቀየር፣ መፍትሄ
መግቢያ
በዚህ ርዕስ ስር ተማሪዎች ባሇ አንዴ ተሇዋዋጭ መስመራዊ የእኩሌነት
ዏረፍተ ነገሮችን እንዳት ማስሊት እንዯሚችለ በዯንብ መረዲት አሇብህ/ሽ፡፡
ይህንን ሇማዴረግ መጀመሪያ ተመጣጣኝ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን እንዳት
መፍጠር እንዯሚችለ በመከሇስ እንዱያስተውሱ መርዲት አሇብህ/ሽ፡፡
ሇማስተማር የሚያስፈሌግ ማስታወሻ( ሇመነሻ ያህሌ)

ይህንን ርዕስ ሇማስተማር ወዯ ተመጣጣኝ የመቀየር ዯንብ ሊይ ያተኮረ
ትግበራ በመጠቀም መጀመር ትችሊሇህ/ሽ፡፡ ሇዚህም የሚረዲህ/ሽ ትግበራ 2.1
ነው፡፡
ከትግበራ 2.1 ቀጥል ያለትን ወሳኝ ሏሳቦች መረዯት ትችሊሇህ/ሽ፡፡
1. እኩሌ የሆነ ነገር ከእኩሌ ምሌክት በስተግራ እና ቀኝ ሊይ መዯመር
ወይም መቀነስ በሁሇቱም ቅርጫቶች ውስጥ ባለ ብርቱካኖች እኩሌነት
ሊይ ሇውጥ አያመጣም፡፡
2. አንዴ የተሰጠ ቁጥር ሇተሰጠ የመስመራዊ ዓረፍተ ነገር መፍትሄ
መሆኑን ሇማረጋገጥ በተሇዋዋጭ ፈንታ ቁጥሩን በመተካት ዓረፍተ
ነገሩን እውነት መሆኑን አይተን እንወስናሇን፡፡ ዓረፍተ ነገሩ እውነት
20
ከሆነ ቁጥሩ መፍትሄ ይሆናሌ፡፡ ዓረፍተ ነገሩ ውሸት ከሆነ ግን ቁጥሩ

መፍትሄ ሉሆን አይችሌም፡፡
3. አገሊሇጾችን ስናቃሌሌ በቅንፍ ውስጥ ካለ መጀመር በስላቶች
አጠቃቃም ሊይ የሚከሰተውን ስህተት ይቀንሳሌ፡፡ የአሌጄብራ አገሊሇጾች
የመዯመር፣ መቀነስ፣ የማባዛት እና ማካፈሌ ስላቶች ያቀፈ ወይም
ያሊቀፈ አገሊሇጽ ነው፡፡
እንዯዚሁም ተማሪዎች እውቀታቸውን እንዱያዲብሩ ትግበራ 2.2 እና
መሌመጃ 2.1 በቡዴን ስራ መሌክ፣ በግሌ እና በቤት ስራ መሌክ
ስጣቸው/ጪያቸው፡፡ በክፍሌ ውስጥም የቃሌ ጥያቄዎችን በመጠየቅ እና
ተጨማሪ መሌመጃዎችን በመስጠት አፈጻጸማቸውን በመከታተሌ
የሚያስፈሌገውን እገዛ አዴርግሊቸው/ጊሊቸው፡፡
የትግበር 2.1 መሌስ

1. i. ሀ. 12 ሇ. 12
ሏ. ሁሇቱም እኩሌ ብዛት ያሊቸው ብርቱካኖች ስሊያዙ
ይመጣጠናለ፡፡
ii. ሀ. 4 ሇ. 4
ሏ. ሁሇቱም ይመጣጠናለ ወይንም እኩሌ ይሆናለ፡፡
አስተውሌ/ዪ፡ በሁሇቱም እቃዎች ሊይ እኩሌ ብዛት ያሊቸውን ብርቱካኖች

መጨመር እና መቀነስ በሁሇቱም ዕቃዎች ውስጥ ባሇው ሊይ
ሌዩነት አይፈጥርም፡፡ ይህም ሲባሌ በሁሇቱም ዕቃዎች ውስጥ
የሚገኝ የብርቱካኖች ብዛት ሁሌጊዜ እኩሌ ነው ማሇት ነው፡፡
2. የሴት ተማሪዎች ብዛት 40 እና የወንዴ ተማሪዎች ብዛት 20 ናቸው፡፡
3. ሀ. 3ጠ እና 20ጠ ተመሳሳይ ናቸው፡፡
ሇ. ጠ፣ −6ጠ እና −24ጠ ተመሳሳይ ናቸው፡፡
ሏ. 3ተ እና 6ተ ይመሳሰሊለ፡፡
21
መ. ሁለም ተመሳሳይ ናቸው፡፡

4. ሏ፣ መ፣ ሠ፣ ሰ እና ሸ መስመራዊ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮች
አይዯለም፡፡
5. ሀ. 5 ሉሆን ይችሊሌ፡፡ ምክንያቱም 5ን በ "ጠ" ፈንታ ብናስገባ
የተሰጠውን ዓረፍተ ነገር እውነት ያዯርጋሌ፡፡
ሇ. 4 ሏ. አይሆንም
መ. የተሰጠን ቁጥር በተሰጠው የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር ውስጥ
በተሇዋዋጭ ቦታ በመተካት እውነት ማዴረጉን እና አሇማዴረጉን
ታያሇህ/ሽ፡፡
6. ሀ. አዎ ሇ. አይዯሇም
7. ይህንን መሌስ ሇመስጠት በስብስብ "መ" ውስጥ ያለትን አባሇት
እያንዲንደን በተሇዋዋጭ ፈንታ በማስገባት ዓረፍተ ነገሩን እውነት
የሚያዯርገውን እንዯ መፍትሄ እንዱወሰደ ምራ/ሪ፡፡

ሀ. በሁሇቱም አቅጣጫ 2 መዯመር
ሇ. በሁሇቱም በኩሌ 5 መቀነስ
ሏ. እርምጃ 1፡- 5ን በሁሇቱም በኩሌ መዯመር
እርምጃ 2፡- ሁሇቱንም በኩሌ ሇ3 ማካፈሌ
መ. እርምጃ 1፡ በሁሇቱም በኩሌ በ 7 ማባዛት
እርምጃ 2፡ ከሁሇቱም በኩሌ 21 መቀነስ
እርምጃ 3፡ ሁሇቱንም በኩሌ ሇ2 ማካፈሌ
1
ሠ. እርምጃ 1፡ ን በሁሇቱም በኩሌ መዯመር
2

ረ. እርምጃ 1፡ 8ን በሁሇቱም በኩሌ መዯመር
22
ሰ. እርምጃ 1፡ ሁሇቱንም በኩሌ በ5 ማባዛት

እርምጃ 2፡ ከሁሇቱም በኩሌ 3 መቀነስ

1ኛ እና 2ኛ ጥያቄዎችን ሇመስራት ተማሪዎቹ በቃሌ እንዱመሌሱ
አዴርግ/ጊ ፡፡
1. ሀ. ጠ = −16 ሇ. ጠ =5 ሏ. ጠ = 3 መ. ጠ = 6
ሠ. ጠ = 7 ረ. ጠ = −11 ሰ. ጠ = 1 ሸ. ጠ = 0
2. ስሇዚህ ጠ = −3 ስሇዚህ 4ጠ −2= −14
3. 8ጠ −7= 1፣ ጠ= 1 ስሇዚህ 3ጠ+1= 3(1)+1= 4 ይሆናሌ፡፡
4. ሀ. ጠ= −37 ሇ. ጠ= 38 ሏ. ጠ=3 መ. ጠ=5
4
ሠ. የ= −48 ረ. ሀ= − 3 ሰ. ጠ=12 ሸ. ጠ=1
29
ቀ. የ= 5 በ. ጠ= ተ. ጠ= 38 ቸ. የ=3
2
ነ. ሇ= −3 ኘ. የ= −1 አ. መ= 3

1. ሀ. እሲቲ በጭንቅሊታችሁ የያዛችሁትን ቁጥር የ እንበሌ
2
የ+25 = 125 ……….. የተሰጠ
3
ሇ. የ "የ" ዋጋ
2
ሏ. የ+25 − 25 = 125 − 25
3
2
የ= 100
3
2የ= 300 የ= 150

መ. እርምጃ 1፡ የተጠየቀውን የሚተካ ተሇዋዋጭ መምረጥ
እርምጃ 2፡ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር መስራት
እርምጃ 3፡ የተሰራውን የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር ማስሊት
23
2. 74 3. 5
5. እስቲ ይህን ቁጥር የ እንበሌ 2የ−10 = 12
2የ= 22
የ= 11

1. ሀ. ጠ = −25 ሇ. ጠ = 6 ሏ. የ = 10 መ. ጠ = 20
25
ሠ. ሀ = 2 ረ. ጠ = −9 ሰ. ጠ = −5 ሸ. ጠ =
3
ቀ. የ = 1 በ. ጠ = 5 ተ. ጠ = −1 ቸ. ጠ = 0
ነ. ጠ = 6 ኘ. ጠ = 0 አ. ጠ = 8 ከ. ጠ = 1
ወ. ጠ = −3 ዏ. ጠ = 5 ዘ. የ = −3 የ. ጠ = 1
ዠ. ተ = −5 ዯ. ጠ = 20 ጀ. ሀ = 6 ገ. ጠ = 6
ጠ .የ = 1
2. 10ጠ = 60 ፣ ጠ = 6
3. 3ጠ − 16 = 19፣ ጠ = 11.66
4. እስቲ ጠ የመጀመሪያ ቁጥር ነው እንበሌ
ስሇዚህ ጠ+(ጠ+1)= 79
2ጠ+1= 79 2ጠ = 78 ጠ = 39
ስሇዚህ እዚህ ቁጥሮች 39 እና 40 ይሆናለ፡፡
5. 3ጠ −16= 20 ፣ ጠ = 12
6. 3 እና 5 7. 3፣ 4 እና 5
የምዘና ዘዳዎች
ይህንን ርዕስ ተማሪዎች በዯንብ እንዯተረደ ሇማረጋገጥ የተሇያዩ ዘዳዎችን
መጠቀም ትችሊሇህ/ሽ፡፡ ትግበራዎችን እና መሌመጃዎችን በመስጠት
24
ስራቸውን መከታታሌ እና መገምገም አንደ ዘዳ ነው፡፡ ላሊው ዯግሞ

ከተቻሇ እያንዲንደን ተማሪ የቃሌ ጥያቄ በክፍሇ ጊዜው ወይም ከክፍሇ ጊዜው
ውጭ በመጠየቅ ችልታቸው ምን ዯረጃ ሊይ እንዲሇ ማወቅ፡፡
2.2. መስመራዊ ያሇ-እኩሌነት አረፍተ ነገሮችን ማስሊት

አሊማ
ከዚህ ክፍሌ ትምህርት በኃሊ ተማሪዎች፡
 የተሇዋዋጫቸው መጥን አዎንታ ቁጥር የሆኑ መስመራዊ
ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን ወዯ ተመጣጣኝ
የማስተሊሊፊያ ዯንብን በመጠቀም ያሰሊለ፡፡
አቢይ ቃሊቶች፤ መስመራዊ ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገር፣ መስመራዊ ያሇ-

እኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን ማስሊት፣ መፍትሄ፣ ወዯ
ተመጣጣኝ ማስተሊሇፍ፣ የዕውን ስብስብ
መግቢያ
በዚህ ርዕስ ሥር ተማሪዎች እንዳት የተሇዋዋጫቸው ምጥን አዎንታ የሆኑ
መስመራዊ ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን ማስሊት እንዯሚችለ መማር
አሊባቸው፡፡ ስሇዚህ የተሇያዩ ምሳላዎችን እና ትግበራዎችን በመጠቀም በ6ኛ
ክፍሌ የተማሩትን የያሇእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮች አሇዋወጥ ዘዳን በመከሇስ
እንዱያስታውሱ ሁኔታዎችን ማመቻቸት ይጠበቅብሀሌ/ሻሌ፡፡
ሇማስተማር የሚያስፈሌጉ ማስታዋሻ( ሇመነሻ ያህሌ)

ይህንን ርዕስ ትግበራ 2.4 በመጠቀም ማስተማር መጀመር ትችሊሇህ/ሽ፡፡
ይህም ተማሪዎች የያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገሮች አሇዋወጥ ዘዳን በክሇሳ
መሌክ እንዱያስታውሱ ይረዲቸዋሌ፡፡ ይህንን ትግበራ ተማሪዎች በቡዴን
25
በቡዴን ሆነው እንዱወያዩ በማዴረግ የውይይታቸውን ውጤት ሇክፍሌ

ጓዯኞቻቸው እንዱያቀርቡ አዴርግ/ጊ፡፡

ጥያቄ 1-4 ሊለት ተማሪዎች በቃሊቸው መሌስ እንዱሰጡ በመምራት
አበረታታ/ቺ፡፡
5. ሀ. አዎን ሇ. አዎን ሏ. አዎን መ. አይሆንም
ሠ. አይሆንም ረ. አዎን
ሇተጠየቀው ምክንያት በአጠቃሊይ መሌስ የሚሆነው የሰ መሌስ ነው፡፡
ሰ. የአንዴን ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገር በሁሇቱም በኩሌ እኩሌ ቁጥር
መዯመር ወይም መቀነስ የያሇ-እኩሌነት ምሌክቱን አይቀይርም፡፡
አንዴን የያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገር በሁሇቱም በኩሌ እኩሌ በሆነ
አዎንታ ቁጥር ማባዛት ወይም ማካፈሌ የተሰጠውን ያሇ-እኩሌነት
ምሌክት አይቀርም፡፡
አንዴን የያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገር በሁሇቱም በኩሌ በአለታዊ ቁጥር
ስናካፍሌ ወይንም ስናባዛ ያየሇ-እኩሌነት ምሌክት አቅጣጫ ይቀይራሌ፡፡
6. ሀ. አይመጣጠኑም ሇ. ወዯ ግራ ያሇው
ሏ. ወዯ ግራ ያሇው መ. ወዯ ግራ ያሇው ይበሌጣሌ
ከሀ-መ ሊሇው መሌስ የሚከተሇውን ማስቀመጥ ይቻሊሌ፡፡
የአንዴን ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገር በሁሇቱም በኩሌ እኩሌ የሆነ ቁጥር
መዯመር ወይም ከሁሇቱም በኩሌ እኩሌ የሆነ ቁጥር መቀነስ ወይም ሁሇቱን
በኩሌ በአዎንታ ቁጥር ማባዛት ወይም ሇአዎንታ ቁጥር ማከካፈሌ የያሇ-
እኩሌነት ምሌክቱን አይቀይረውም፡፡
7. i. ጠ+6 > 24
ጠ> 18 (ከሁሇቱም በኩሌ 6 መቀነስ)
26
iii. 19፣ 21፣ 22፣ 23፣ 30 እና የመሳሰለት

8. i. 2ጠ+8 > ጠ+4
2ጠ > ጠ−4(ከሁሇቱም በኩሌ 8 መቀነስ)
ጠ> −4(ከሁሇቱም በኩሌ ጠ መቀነስ)
ii. −2፣ 0፣ 1፣ 3፣ 4 እና የመሳሰለት

1. ሀ. ጠ+5 >13 ሇ. ጠ−8 <4 ሏ. የ+12  24
ጠ >8 ጠ <12 የ  12
መ. 6ጠ−8 >16 ሠ. 7ጠ−2< −16 ረ. 10ጠ+15  −25
6ጠ>24፣ ጠ>4 7ጠ< −14፣ ጠ< −2 10ጠ  −40፣ ጠ  −4
ሰ. 2ጠ+12>10 ሸ. 3ጠ+14<5 ቀ. 6ጠ+5  −19
2ጠ> −2 3ጠ< −9 6ጠ  −24
ጠ> −1 ጠ< −3 ጠ  −4
በ. 3+4ጠ>15 ተ. 6የ−12< −12 ቸ. 3የ+27>21
4ጠ>12 6የ<0 3የ> −6
ጠ >3 የ <0 የ > −2
2. i. 4ጠ−8  24
4ጠ−8+8  24+8……. በሁሇቱም በኩሌ 8 መዯመር
4ጠ  32….............…ማቃሇሌ
ጠ  8…...................…ሁሇቱንም በኩሌ ሇ4 በማካፈሌ እና ማቃሇሌ
ii.
3. −3፣−2
27
የቡዴን ሥራ 2.1 መሌስ

1. ሀ. 2ጠ+23>46 ሇ. (4የ−6)  −86
2ጠ>23 4የ  −80
23
ጠ> የ  −20
2
ሏ. 2.5ጠ−4.5>8.5ጠ+7.5 መ. 4(2ጠ+3) >3

−4.5-7.5>8.5ጠ−2.5ጠ 8ጠ+12 >3
−12>6ጠ 8ጠ > −9
9
−2>ጠ ጠ > −8
2. ሀ. የ+4 < 6 ሇ. የ< 2

3. ሀ. 2የ+2 > 8 ሇ. የ > 3

1. እስቲ ጠ የዲቦ ብዛት ይሁን እንበሌ፡፡ የአንዴ ዲቦ ዋጋ 2 ብር
የሚፈሇገው ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገር
2ጠ≤ 8
ጠ≤ 4 ስሇዚህ መግዛት የሚፈሌገው ዲቦ ብዛት 4 ይሆናሌ፡፡
2. U. እስቲ ሰ እሱ ብር የሚያወጣባቸው ሳምንታት ብዛት ይሁን
500−25ሰ≥ 200
ሇ. 500−25ሰ≥ 200 ማራጋጋጫ፣ 500−25ሰ≥ 200
−25ሰ≥ −300 500−25(12)≥ 200
300 ≥ 25ሰ 500−300≥ 200
12 ≥ ሰ 200 ≥ 200
28
ሰ ≤ 12
ስሇዚህ መርጋ ሇ12 ሳምንታት ብሩን ከባንክ ወጪ ማዴረግ ይችሊሌ፡፡
ምክንያቱም ከዴፍን ቁጥሮች ውስጥ ትንሹ የሰ ዋጋ 12 ስሇሆነ ነው፡፡
የምዕራፍ 2 የክሇሳ መሌመጃ መሌስ

1. ሀ. ጠ= 12 ሇ. የ= 1 ሏ. ጠ= −5
3
መ. ጠ= ሠ. ጠ= -4 ረ. የ = 0
8
14
ሰ. ጠ= 4 ሸ. ሀ = 10
2. ሀ. መፍትሄው ሀ ውስጥ የሇም

ሇ. 0 ሏ. 5 መ. 3
3. ሀ. እስቲ ይህንን ቁጥር የ እንበሇው
4የ+8= 24  4የ= 16  የ= 4 ስሇዚህ ቁጥሩ 4 ይሆናሌ፡፡
ሇ. ቁጥሩን እስቲ ጠ እንበሇው
1 2
ጠ+ 5ጠ = 22
3
 5ጠ+6ጠ= 15(22) ………ሁሇቱንም በኩሌ በ15 በማባዛት

 11ጠ= 15(22) ……… ማቃሇሌ
 ጠ= 15(2)
 ጠ= 30 ይሆናሌ፡፡
1 2
ይህንን መሌስ ሇማረጋገጥ 30 = 10 እና 30 = 12 ይሆናሌ፡፡
3 5
ስሇዚህ 10+12 =22 ይሆናሌ፡፡

ሏ. እስቲ የመጀመሪያውን ቁጥር ጠ እንበሌ፡፡ ስሇዚህ ሶስቱ ተከታታይ
ዴፍን ቁጥሮች ጠ፣ ጠ+1 እና ጠ+2 ይሆናለ፡፡
ጠ+(ጠ+1)+(ጠ+2) = 24
3ጠ+3 = 24
3ጠ= 21
29
ጠ= 7 ስሇዚህ ሶስቱ ዴፍን ቁጥሮች 7፣ 8 እና 9 ይሆናለ፡፡

4. ሀ. ጠ>7 ሇ. የ< −22 ሏ. የ< 2
መ. ተ  −1 ሠ. የ  −2 ረ. ሀ<0
7 10
ሰ. ጠ > − 6 ሸ. ጠ  ቀ. የ>5
4
9
በ. የ  4 ተ. የ < 4 ቸ. ጠ  5
ነ. ተ  7 ኘ. ጠ  1 አ. የ  2
9
ከ. ሀ< 5 ወ. ጠ ≤ −4
5. ሀ. እስቲ ጠ የቀናቱ ብዛት ይሁን መሆን የሚፈሇገው 96-2ጠ < 70
96−70 < 2ጠ  26 < 2ጠ  13 < ጠ ወይም ጠ > 13
ይሆናሌ፡፡
ስሇዚህ ክብዯት ከ 70ኪ.ግ በታች ሇመቀነስ ከ13 ቀናት በሊይ
ይፈጅበታሌ፡፡
ሇ. ትርፍ ሇማግኘት የምርቱ መሸጫ ዋጋ ምርቱን ሇማምረት ከወጣው
ወጪ መብሇጥ አሇበት፡፡
ይህም ማሇት በ > ወ መሆን አሇበት ማሇት ነው፡፡
24ጠ > 15ጠ+100,000 24ጠ−15ጠ> 100,000 9ጠ> 100,000
100000
ጠ > ስሇዚህ ትርፍ ሇማግኘት ከ 11,111.111111 በሊይ
9
ምርት መመራት አሇበት፡፡
የተሇያዩ ጥያቄዎችን በየቤትሥራ፣ የክፍሌ ሥራ እና ፕሮጀክት መሌክ
በመስጠት ሥራቸውን ገምግም/ሚ፡፡ ሇዚህ ምዕራፍም አንዴ ሙከራ መስጠት
ጥሩ ይሆናሌ፡፡ የምትሰጠው/ጪው ጥያቄዎችም በተማሪው መጽሏፍ ውስጥ
ከተሰጡ መሌመጃዎች ወይም ትግበራዎች ወይም ዯግሞ ላሊ ከነዚህ
ጥያቄዎች ጋር የሚመሳሰለ ሉሆኑ ይችሊለ፡፡
30
ይህ ምዕራፍ ከዚህ በፊት ተማሪዎቹ በንጥጥር፣ ወዯር እና መቶኛ ሊይ

ያሊቸውን እውቀት እና ችልታ ማጏሌበት እና ማጠናከር ሊይ ያተኩራሌ፡፡
ከዕሇተ ዕሇት ኑሮ ጋር የተዛመደ ምሳላዎችን እና መሌመጃዎችን በመጠቀም
ተማሪዎቹን ይህንን ምዕራፍ በሚገባ ማስረዲት ትችሊሇህ/ሽ፡፡ ይህ ምዕራፍ
በሦስት ክፍልች ይከፈሊሌ፡፡ እነዚህም ክፍልች በተሇያዩ ርዕሶች ተከፍሇው
ይገኛለ፡፡የዚህ ምዕረፍ መጀመሪያው ክፍሌ ስሇ ንጥጥር እና ወዯረኛነት፣
የመቶኛ ስላት እና ከዕሇት ኑሮኣቸው ጋር የተያያዙ ምሳላዎችን ማስሊት ሊይ
ያተኩራሌ፡፡ የመጨረሻ ክፍሌም በስላቶች ውስጥ የመቶኛ አተገባበር ትርፍ፣
ከኪሳራ እና የነጠሊ ወሇዴ አፈሊሇግ ሊይ ያተኩራሌ፡፡ ሁለም ክፍልች
በትግባራ ይጀምራለ፡፡ ይህም የተፈሇገበት ምክንያት ተማሪው የሚፈሌገውን
ጽንሰ ሀሳብ በቀሊለ እንዱረዲ ነው፡፡
የዚህ ክፍሌ አሊማ

ከዚህ ምዕራፍ ትምህርት በኋሊ፤
 የንጥጥር እና ወዯር ጽንሰ ሀሳብ ይረዲለ፡፡
 ከመቶኛ ጋር የተያያዙ ፕሮብላሞችን ያሰሊለ፡፡
 የትርፍ፣ ኪሳራ እና ነጠሊ ወሇዴ ፕሮብላሞችን ሇማስሊት የመቶኛን
ጽንሰ ሀሳብ ይጠቀማለ፡፡
31
3.1. ንጥጥር እና ወዯር

አሊማ
ከዚህ ርዕስ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎቹ፤
 የንጥጥር ጽንሰ ሀሰብ ይገሌጻለ፡፡
 ቀሇሌ ያለ የንጥጥር ፕሮብላሞችን ያሰሊለ
 የወዯር ፕሮብላሞችን ይፈታለ፣ ያሰሊለ፡፡
አቢይ ቃሊቶች፤ ንጥጥር፣ ወዯር፣ ርቱዕ ወዯረኛ፣ ኢ-ርቱዕ ወዯረኛ፣ ታህት፣

የወዯረኛነት ያዊት፣ ጫፎች፣ መሃከሇኞች፣ ሊዕብ፣
መስቀሇኛ ብዜት
መግቢያ
ይህ ክፍሌ የሚያተኩረው ተማሪዎችን ከንጥጥር እና ወዯር ጽንሰ ሀሳብ ጋር
በዯንብ ማስተዋወቅ ሊይ ነው፡፡ ይህ ክፍሌም በንጥጥር ትርጉም እና ወዯር
ትርጉም ሊይ በመመስረት በሁሇት ርዕሶች ተከፍሎሌ፡፡ በመጀመሪያው ርዕስ
ሥር ተማሪዎቹ ንጥጥር ማሇት ሁሇት ነገሮችን ማመዛዘን መሆኑን እና
እንዳት የሁሇት ነገሮችን ንጥጥር መጻፍ እንዯሚችለ ይማራለ፡፡ በሁሇተኛው
ርዕስ ውስጥ ዯግሞ ስሇ ርቱዕ እና ኢ-ርቱዕ ወዯረኛ በመከሇስ ካስረዲህ/ሽ በኋሊ
የወዯርን ትርጉም ምሳላ በመስጠት ታብራራሇህ/ሽ፡፡
3.1.1 ንጥጥር
ሇማስተማር የሚያስፈሌግ ማስተወሻ( ሇመነሻያህሌ)
ማስተማር ሇመጀመር ተማሪዎቹ ሇጥቂት ዯቂቃ ስሇ ሙለ ቁጥሮች እና
ክፍሌፋዮች እንዱያስታውሱ ጥያቀ መጠየቅ፡፡ መሌሳቸውን በጥቁር ሳላዲ ሊይ
ከጻፍካቸው/ሻቸው በኋሊ የማስተዋሌ ዯረጃቸውን ሇይ/ዪ፡፡
32
ተማሪዎቹ የወንዴ ተማሪዎችን ብዛት እና የሴት ተማሪዎችን ብዛት

እንዱቆጥሩ በማዴረግ የወንድች ብዛት የሴቶች ብዛት ስንት እጅ እንዯሆነ
እንዱናገሩ አዴርግ/ጊ፡፡ በተሰጠ መሌስ ሊይ በመወያየት ወዯ ንጥጥር ጽንሰ
ሀሳብ ተሻጋር/ሪ፡፡ በመቀጠሌም ትግባራ 3.1 ተማሪዎቹ እንዱሰሩ በማዴረግ
ሥራቸውን ገምግም/ሚ፡፡ ሇዚህም ሥራ ከ10 እስከ 15 ዯቂቃ
ስጣቸው/ስጪያቸው፡፡ በመጨረሻም ተማሪዎቹን በማሳተፍ መሌሳቸውን
ካብራሩ በኋሊ ትክክሇኛውን መሌስ ስጣቸው/ስጪያቸው፡፡
የትግባራ 3.1 መሌስ

ሀ
1. ክፍሌፋይ በ መሌክ የተሰጠ አገሊሇጽ ነው፡፡ ሀ፣ ለ ∈ ድ፣ ለ ≠ 0
ለ
ሀ
2. ትጋአ(ሀ, ሇ) =1 ከሆነ በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ ተጽፏሌ ማሊት ነው፡፡
ለ
2 1 8 3
3. ሀ. 5 ሇ. ሏ. መ.
3 3 2
4. ንጥጥር ሁሇት ነገሮችን( ቁጥሮችን) በማካፈሌ ማዋዲዲር ነው፡፡

6. ትጋአ(ሀ, ሇ) =1 ስሆን
7. በንጥጥር የሚወዲዯሩ ነገሮችን አንዴ ዓይነት የሆኑ ወይም አንዴ
ዓይነት መሰፈሪያ ያሊቸው ናቸው፡፡ ሇምሳላ የወንድች እና የሴት
ተማሪዎች ብዛት፣ ኪ.ግ እና ግ፣ ሰዓት እና ሴኮንዴ
ሀ
8. ንጥጥር በ መሌክ የተሰጠ ሆኖ ተቃል(በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ)
ሇ
ሀ
መቀመጥ ያሇበት ነው፡፡ ነገር ግን ክፍሌፋይ በ አገሊሇጽ መሌክ
ለ
የሚሰጥ ሁለ ይሆናሌ፡፡ ሀ እና ሇ ቁጥሮች ናቸው፡፡

በንጥጥር ውስጥ ግን ሀ እና ሇ ነገሮችንም ሉተኩ ይችሊለ፡፡
9. 3፡5 ማሇት ሇሦስት ሴት ተማሪዎች 5 ወንዴ ተማሪዎች አለ ማሇት
3
ነው፡፡ ወይም ዯግሞ የሴት ተማሪዎች ብዛት ሲባዛ የወንዴ
5
ተማሪዎች ብዛት ነው ማሇት ነው፡፡

10. ሀ. 4፡7 ሇ. 7፡4
33
ሏ. የሴት ተማሪዎች ወዯ ወንዴ ተማሪዎች ንጥጥር፣ ከወንዴ ተማሪዎች

ወዯ ሴት ተማሪዎች ንጥጥር ጋር እኩሌ አይዯሇም፡፡
በዚህ ዯረጃ ተማሪዎች የንጥጥር ትርጉም ማወቅ እንዲሇባቸው ማዋቅ
አሇብህ/ሽ፡፡ የሁሇት ነገሮችን ንጥጥር እንዳት እንዯሚጻፍ እና በንጥጥር እና
ክፍሌፋይ መካከሌ ያሇውን ሌዩነት እንዯ ተረደ ማረጋገጥ አሇብህ/ሽ፡፡
በተጨማሪም በተማሪው መጽሏፍ ውስጥ የተሰጡትን ምሳላዎች በመጠቀም
የሚከተለትን አብራራ/ሪ፡፡
1. የሁሇት ነገሮች ንጥጥር በስንት መንገዴ መጻፍ እንዯሚቻሌ
2. የሚነጻጸሩ አንዴ ዓይነት ወይም አንዴ ዓይነት መሰፈሪያ ሉኖራቸው
እንዯሚገባ
ሇምሳላ ቀጥል ያለትን ማነፃፀር ይቻሊሌ?
ሀ. 2 ወንድች እና 15 በጏችን ሇ. 1.5 ኪ.ግ እና 2000 ሚ.ግ
ሏ. 20 ኪ.ሜ. እና 14 ኪ.ግ መ. 3 ሰዓት እና 2 ወር
ተማሪዎቹ የትምህርት ቤታቸውን ካርታ እስኬሌ በንጥጥር መሌክ
እንዱያብራሩ አበረታታ/ቺ፡፡
የቡዴን ሥራ 3.1 ተማሪዎቹ በካርታ እስኬሌ እና ንጥጥር መካከሌ ያሇውን
ግንኙነት እንዱረደ አግዛቸው/አግዣቸው፡፡ በሚመች መንገዴ ተማሪዎቹን
በቡዴን በማቀናጀት የቡዴን ሥራ 3.1 ሊይ አወያይ/ዪ፡፡ ከአንዴ ቀን በኋሊ
አንዴ ቡዴን መሌሳቸውን ሇክፍሌ እንዱያቀርቡ አዴርግ/ጊ፡፡ በመጨረሻም
ትክክሇኛውን መሌስ ከሰጠህ/ሽ በኋሊ ላሊ ምሳላ በመውሰዴ ተማሪዎቹ በካርታ
እሰኬሌ እና ንጥጥር መካከሌ ያሇውን ግንኙነት እንዱረደ አግዛቸው/ዣቸው፡፡

1. ሀ. 1፡200 ማሇት ትክክሇኛው ሕንፃ 200 ስባዛ በፕሊን ሊይ ያሇው ሕንፃ
ይሆናሌ ማሇት ነው፡፡ ይህ ሕንፃ በፕሊን ሊይ ያሇው ርዝመት
40 1.2
= 0.2ሳ. ሜ ወይም 20ሳ.ሜ. ሇ. = 0.006ሳ. ሜ ወይም 0.6ሜ
200 200
34
2. የትምህርት ቤትን ካርታ ወዯ ክፍሌ በመውሰዴ ተማሪዎቹ

እንዱያብራሩ አግዛቸው/አግዣቸው፡፡
3.1.2 ወዯር
ሇማስተማር የሚያስፈሌግ ማስታወሻ
የንጥጥርን ጽንሰ ሀሳብ ተማረዎቹን ካስያዝካቸው/ሻቸው በኋሊ ስሇ ወዯር
ማስተማር መጀመር ትችሊሇህ/ሽ፡፡ ይህንን ሇመጀመርም ቀጥል የተሰጡትን
ጥያቄዎች በጥቁር ሰላዲ ሊይ በመጻፍ እንዴሰሩ ስጣቸው/ስጫቸው፡፡
1. ተመጣጣኝ ክፍሌፋዮች እና የሚመጣጠን ንጥጥር ማሇት ምን ማሇት
ነው?
2. መስቀሇኛ ብዜት ማሊት ምን ማሇት ነው?
3. ወዯር ስንሌ ምን ማሇታችን ነው?
ከዚህ በኋሊ መሌሱን በጥቁር ሰላዲ ሊይ በመጻፍ ትክክሌ ቢሆንም ባይሆንም
ከተማሪዎቹ ጋር በተሰጠው መሌስ ሊይ ከተወያየህ/ሽ በኋሊ ሇእያንዲንደ
ሇተሰጡት ጥያቄዎች በብዙ ተማሪዎች የተሰጠውን መሌስ ሇይ/ዪ፡፡
ወዯ ወዯር ትርጉም ከማሇፍህ/ሽ በፊት ስሇ ርቱዕ ወዯራኛነት እና ኢ-ርዕቱ
ወዯራኛነት ትግበራ 3.1ሇ በመጠቀም ተማሪዎቹ ባሇፉት ክፍልች ውስጥ
ስሇዚህ ጽንሰ ሀሳብ የተማሩትን በመከሇስ እንዱያስተውሱ አግዛቸው/ዣቸው፡፡
የትግበር 3.2 መሌስ

1. ሀ. ብር12፣ ብር 18 እና ብር 6 በቅዯም ተከተሌ
ሇ. ከ ‘ሀ’ በመነሰት ቀጥል ያሇውን እንዯ ማጠቃሇያ መስጠት
ትችሊሇህ/ሽ፡፡
የሚገዛ እርሳስ ብዛት እየጨመረ በሄዯ ቁጥር የጠቅሊሊ መግዣ ዋጋም
እየጨመረ ይሄዲሌ፡፡
35
ሏ. የሚገዛ እርሳስ ብዛት እየቀናሰ በሄዯ ቁጥር ሇጠቅሊሊ መግዣ ዋጋ

የሚወጣ ወጪም እየቀነሰ ይሄዲሌ፡፡
መ. የሚገዛ እርሳስ ብዛት ከመግዣ ዋጋ ጋር ርቱዕ ወዯረኛነት አሊቸው፡፡
2. ሀ. i. 12 ቀናት ii. 8 ቀናት
ሇ. የሰዎች ብዛት እየጨመረ ወይም እየቀነሰ እንዯሚሄዴ ሁለ ይህንን ሥራ
ሇመጨረስ የሚያስገሌጉ ቀናቶች እየጨመሩ ወይም እየቀነሱ ይሄዲለ፡፡
ሏ. የሰው ብዛት እና ይህንን ሇመጨረስ የሚያስፈሌጉ የሥራ ቀናት ኢ-ርቱዕ
ወዯረኛነት አሇቸው፡፡
3 3 ጠ 3 3
3. ጠ= 5 የ እና ዘ = 2 የ ስሇዚህ = 5 የ ÷ 2 የ = 2፡ 5
ዘ
4. ሀ. 3፡5 ሇ. 3፡8 ሏ. 5፡8

5. ሀ. እኩሌ አይዯሇም ሇ. እኩሌ ነው ሏ. እኩሌ ነው መ. እኩሌ
አይዯሇም
6. የሁሇት ንጥጥሮች እኩሌነት ወዯርን በውስጡ ይዟሌ፡፡ 8፡12 = 24፡36
ይህ ወዯር ይባሊሌ፡፡
3
7. ሀ. ጠ= 10 ሇ. ዘ= 2 ሏ. ጠ= 9
7
መ. የ = 10 ሠ. መ= 4 ረ. ዘ= 6
8. ሀ. ፍጥነት እና ርቀት እርስ በራሳቸው ርቱዕ ወዯረኛነት አሊቸው፡፡

ሇ. ኢ-ርቱዕ ወዯረኛነት
9. እስቲ ጠ ጸሓፊ በሰባት ቀናት ውስጥ የምትጽፈው የገጽ ብዛት ቢሆን
የገጾች ብዘት ቀናት
70 5
ጠ 7
ሁሇቱን ንጥጥር በማቀናጀት 5፡7 = 70፡ጠ
7(70)
ጠ= = 98 ገጽ ይሆናሌ፡፡
5
36
10. እስቲ ጠ 6 ሰዎች ይህንን ሥራ ሇመጨረስ የሚወስዴባቸው ቀናት ይሁን፡፡

የሰዎች ብዛት እና የቀናት ብዛት ኢ-ርቱዕ ወዯረኛ ስሇሆነ የሚከተሇውን
ታገኛሇህ/ሽ፡፡
የሰዎች ብዘት ቀናት
1
4 3
1
6 ጠ
1 1
ሁሇቱን ንጥጥር በማገናኘት 4፡3 = 6፡ጠ 12 = 6ጠ ጠ = 2 ይሆናሌ፡፡
የቃሊት ፕሮፐብላሞች በተማሪው መጽሓፍ ሊይ ያለትን ምሳላ 6 እና 7 ስሇ

ንጥጥር እና ወዯር ሇመማር ሇተማሪ ጥሩ ሙከራ ነው፡፡ በተጨማሪም መሌመጃ
3.1 እንዱሰሩ አዴርጋቸው/አዴርጊያቸው፡፡ ተማረዎቹ ይህንን ጽንስ ሀሳብ
በዯንብ እንዱረደ ሇማዴረግ ከየዕሇት ኑሮአቸው ጋር የተያየዙ ፕሮብላሞች
ቀጥል ያሇውን ትግበራ እንዱሰሩ ምራ/ሪ፡፡
ተማሪዎቹን በሦስት ቡዴን በመክፈሌ ቀጥል ያሇውን ትግበራ እንዱሰሩ
አዴርጋቸው/ግአቸው፡፡ ትግበራ1 ሇቡዴን1፣ ትግበራ 2 ሇቡዴን 2 እና ትግበራ
3 ሇቡዴን 3
ትግበራ 1.
1. የሚከተለትን ንጥጥሮች ፈሌግ/ጊ፡፡
1
ሀ. 7 ቀን ወዯ 1 2 ሳምንት ሇ. 0.15ኪ.ሜ ወዯ 75,000ሚ.ሜ
2
ሏ. 900 ሴኮንዴ ወዯ 1 3 ሰዓት መ. ብር 38 ወዯ ብር 9.50
2. 1ኛ፣ 2ኛ እና 4ኛ ተርሞች በቅዯም ተከተሌ ከ 5፣ 10 እና 35 ጋር ወዯር

ቢሆኑ 3ኛውን ተርም ፈሌግ/ጊ፡፡
3. የአንዴ ወዯር ሁሇቱ ጫፎች 12 እና 42 ናቸው፡፡ አንዯኛው መሀሌ 24
ቢሆን ላሊኛውን መሀሌ ፈሌግ/ጊ፡፡
4. የ ቀ፡የ ንጥጥር ስቃሇሌ 3፡4 ይሆናሌ፡፡
ሀ. ቀ 6 ከሆነ የ ስንት ይሆናሌ፡፡
37
ሇ. የ=12 ከሆነ ቀ ስንት ይሆናሌ፡፡

ሏ. የ ቀ እና የ ዴምር 35 ከሆነ ቀ እና የ ን ፈሌግ/ጊ፡፡
ትግበራ 2
1. አንዴ ትምህርት ቤት 1,400 ተማሪዎች እና 70 አስተማሪዎች ቢኖረው
ከተማሪዎች ወዯ አስተማሪዎች ንጥጥር በተቃሇሇ አገሊሇጽ ስጥ/ጪ፡፡
2. አንዴ ነጋዳ መኪና በብር 120,000 ገዝቶ በብር 150,000 ቢሸጥ ከትርፉ
ወዯ መግዠ ዋጋ ያሇውን ንጥጥር ፈሌግ/ጊ፡፡
3. አንዴ መኪና በሰዓት 60ኪ.ሜ ይጓዛሌ፡፡ በ12 ዯቂቃ ውስጥ ምን ያህሌ
ርቀት ይጓዛሌ?
4. 15 ሰዎች ጉዴጓዴ ቆፍረው ውሃ ጋ ሇመዴረስ 12 ቀናት ከፈጀባቸው
ከተመሳሳይ ሥፍራ ውሃ ሇማግኘት ሇ10 ሰዎች ስንት ቀን ይፈጅባቸዋሌ?
ትግበራ 3
1. በአንዴ ትምህርት ቤት ውስጥ የ7ኛ ክፍሌ ተማሪዎች ብዛት 150 ነው፡፡
ከወንድች ወዯ ሴቶች ንጥጥር 7፡8 ቢሆን የወንድችን እና የሴቶችን ብዛት
ፈሌግ/ጊ፡፡
2. በአንዴ ሆስፒታሌ ውስጥ ከወንዴ ነርሶች ወዯ ሴት ነርሶች ንጥጥር 4፡3
ነው፡፡
ሀ. የወንዴ ነርሶች ብዘት 12 ከሆነ የሴት ነርሶች ብዘት ስንት ይሆናሌ?
ሇ. የወንዴ እና የሴት ነርሶች ብዛት እጥፍ ቢሆን የተሰጠው ንጥጥር
ይቀየራሌ? አብራራ/ሪ፡፡
3. ሀ፣ ሇ እና ሏ ብር 20,000፣ 50,000 እና 70,000 በቅዯም ተከተሌ
በማዋጣት በእንቨስትመንት ሥራ ሊይ ተሰማሩ፡፡ በመጨረሻ ዓመት ሊይ
7000 ብር ትርፍ ቢያገኙ የእያንዲንዲቸውን ትርፍ ዴርሻ ፈሌግ/ጊ፡፡
4. ሇ50 ተማሪዎች 4 አስተማሪዎች ቢመዯቡሊቸው እና የዚህ ትምህረት
ቤት ተማሪዎች ብዛት 1,325 ቢሆኑ ስንት አስተማሪዎች
ያስፈሌጋቸዋሌ?
38
5. አንዴ ኬክ ሇማዘጋጀት 50ግ ቅቤ እና 1,050ግ ደቄት ያስፈሌጋሌ፡፡

ሀ. ከቅቤ ወዯ ደቄት ያሇውን ንጥጥር ፈሌግ/ጊ፡፡
ሇ. ሇ199.5ግ ደቄት ምን ያህሌ ቅቤ ያስፈሌጋሌ?
ሏ. ሇ800ግ ቅቤ ምን ያህሌ ደቄት ያስፈሌጋሌ?
በመምህሩ መምሪያ ሊይ ሊሇው ትግበራ1-3 መሌስ

ትግበራ1
1. ሀ. 2፡3 ሇ. 2፡1 ሏ. 3፡20 መ. 4፡1
2. 3ኛው ተርም 17.5
3. ላሇኛው መሃሌ 21 ነው፡፡
4. ሀ. 8 ሇ. 9 ሏ. ቀ =15 እና የ = 20
ትግበራ2
1. 20፡1 2. 1፡4 3. 12ኪ.ግ 4. 18 ቀናት
ትግባራ 3
1. 70 ወንድች እና 80 ሴቶች
2. ሀ. 16 ሇ. አይቀየርም
3. ብር 1000፣ ብር2500፣ ብር 3500 በቅዯም ተከተሌ
4. 106 አስተማሪዎች
5. ሀ. 1፤21 ሇ. 9.5ግ ሏ. 16800ግ

1. የተሰጡት ነገሮች አንዴ ዓይነት መሇኪያ የላሊቸው ከሆነ መጀመሪያ
መሇኪያዎቹን ወዯ አንዴ ዓይነት መቀየር አሇባቸው፡፡ ስሇዚህ
ሀ. 9፡ 100 ሇ. 1፡25 ሏ. 5፡3 መ. 10፡1
2. ሀ. 17፡16 ሇ. 16፡33
3. ሀ. 10፡7 ሇ. 7፡10
39
4. ሀ. ወዯረኛ አይዯሇም ሇ. ወዯረኛ ነው ሏ. ወዯረኛ ነው

መ. ወዯረኛ አይዯሇም
5. ሀ. 10 ሇ. 45 ሏ. 21 መ.96
6. በመሬት ሊይ 0.138ኪ.ሜ ወይም 138ሜ ይሆናሌ፡፡
7. የዘዌዎቹ ሥፍር 360፣ 600 እና 840 ነው፡፡
8. የሀ ዴርሻ ብር 2,500፣ የሇ ዴርሻ ብር 3,500፣ የሏ ዴርሻ ብር 4,500
9. 69ብር ያወጣሌ፡፡
10. 2.8ኪ.ግ
11. 70 ወንድች እና 80 ሴቶች
ሁሌጊዜ በርዕሱ መጨረሻ ሊይ ተማሪዎቹ አነስተኛ ችልታ በሚኖራቸው ሊይ
መተኮር አሇበት፡፡ ተማሪዎቹ ያለበትን ዯረጃ ሇማወቅ የተሇያዩ ጥያቄዎችን
እና መሌመጃዎችን፣ በየቤት ሥራ እና የክፍሌ ሥራ መሌክ በመስጠት
ገምግማቸው/ሚያቸው፡፡
ሇምሳላ ያህሌ የሚከተለትን ጥያቄዎች ጠይቅ/ቂ፡፡
 የንጥጥር እና የወዯርን ጽንሰ ሀሳብ እንዱያብራሩ
 የሁሇት ነገሮችን ንጥጥር እንዱፈሌጉ
 የተሰጠውን ነገር በንጥጥር እንዱያካፍለ
 በንጥጥር ውስጥ አንደ ተርም ቢሰጥ ያሌተሰጠውን ተርም
እንዱፈሌጉ
የቃሌ ጥያቄ፣ የቡዴን ሥራ፣ የክፍሌ ሥራ፣ የቤት ሥራ፣ ፈተና እና ሙከራ
በመጠቀም ምዘናዎችን በማከናወን ስሇተማሪዎችህ/ሽ እውቀት አስፈሊጊ መረጃ
በማግኘት የዯከሙ ተማሪዎችህን/ሽን እርዲ/ጂ፡፡
ሁላ ከክፍሇ ጊዜ በኋሊ ሁሇት ወይም ሦስት ጥያቄዎችን በመጸፍ የመጠየቅን
ሌምዴ አዲብር/ሪ፡፡ ይህም ተማሪዎች በርትተው እንዱሠሩ( እንዱያነቡ)
ያነሳሳቸዋሌ፡፡
40
3.2 . መቶኛ
የተሰጠ ክፍሇ ጊዜ 7
አሊማ
ከዚህ ክፍሌ ትምህርት በኋሊ
 የተሰጠውን ነገር በመቶኛ ያሰሊለ፡፡
 ከመቶኛ ጋር የተያያዙ ፕሮብላሞችን ይሞክራለ፡፡
አቢይ ቃሊቶች፤ መቶኛ፣ አጠቃሊይ፣ ቤዝ፣ ከመቶ
መግቢያ
ይህ ክፍሌ የሚያተኩረው በመቶኛ ሊይ ሲሆን ይህም እነዯ አጠቃሊይ፤ ቤዝ
፣መቶኛ እና አንዴ የተሰጠ ቤዝ ከመቶ ያለ ጽንሰ ሀሳቦች እና ተርሞች የወዯር
ጽንሰ ሀሳብ ከመጠቀም ጋር ይያያዛሌ፡፡
ሇማስተማር የሚያስፈሌግ ማስተወሻ(ሇመነሻያህሌ)
ማስተማር ከመጀመርህ/ሽ በፊት ተማሪዎችህ/ሽ በአስርዮሽ እና በመቶኛ
መካከሌ ያሇውን ግንኙነት እንዱያብራሩ ጠይቅ/ቂ፡፡ ተማሪዎችህ/ሽ በቃሌ
የመሇሱትን ጥያቄ በጥቁር ሰላዲ ሊይ በመጻፍ በክፍሌ ውስጥ ጠቅሊሊ ውይይት
ይዯረግበት፡፡ ከዛ በኋሊ ትግበራ 3.2 በመስጠት እነዱወያዩ አዴርግ/ጊ፡፡ ይህ
ትግበራም ተማሪዎች የአስርዮሽ እና የመቶኛ ጽንሰ ሀሳብ እንዱሁም
ግንኙነታቸውን እንዱገነዘቡ ይረዲቸዋሌ፡፡
ከ10-15 ዯቂቃ በመስጠት ተማሪዎቹ በዯብተራቸው ሊይ መሌስ እንዱሰጡ
በማዴረግ እየዞርክ/ሽ ተመሌከታቸው/ቺያው፡፡ ከዚህ በኋሊ ተነስተው መሌሱን
በጥቁር ሰላዲ ሊይ ማሳየት ሇሚፈሌግ ተማሪ ዕዴሌ ስጥ/ጪ፡፡
1. አስርዮሽ ታህታቸው አስር ርቢ የሆነ ክፍሌፋይ ነው፡፡ ሇምሳላ
ታህታቸው 10፣ 100፣ 1,000 ወይም 10,000 የመሳሰለት፡፡
2. መቶኛ የቁጥር ወዯ 100 ንጥጥር ነው፡፡
41
3. ማንኛውንም ክፍሌፋይ ሊዕቡን ሇታህቱ በማካፈሌ ወዯ አስርዮሽ መቀየር

ይቻሊሌ፡፡
4. አስርዮሾችን ወዯ መቶኛ ሇመቀየር በአስርዮሽ ቦታ ሁሇት እርምጃ ወዯ
ቀኝ( ወዯ ፊት) በመሄዴ የ% ምሌክት እንጨምርበታሇን፡፡ እንዯዚሁም
መቶኛን ወዯ አስርዮሽ ሇመቀየር የ% ምሌክት በመተው የአስርዮሽ ቦታ
ወዯ ኋሊ ሁሇት እርምጃ በመሄዴ ይሆናሌ፡፡
3 3 5 29 121
5. ሀ. ሇ . 100 ሏ. መ. ሠ.
20 1 10 50
6. ሀ. 0.4 ሇ. 0.13 ሏ. 0.571428 መ. 1.12 ሠ. 3.5

7. ሀ. 0.03 ሇ. 0.0105 ሏ. 0.25 መ. 0.1223 ሠ. 0.00102
1
8. ሀ. 53 3 % ሇ. 63.2% ሏ. 175% መ. 12.5%
9. ሀ. 37% ሇ. 103% ሏ. 1.5% መ. 58%

ጠ
10. ሇማንኛውም አዎንታ ቁጥር ጠ፣ ጠ% ማሇት ጠ = 100 ማሇት ነው፡፡
11. የተማሪዎች 75% የዯንብ ሌብስ ሇብሰዋሌ፡፡ ስሇዚህ የተማሪዎቹ

25% ዯግሞ የዯንብ ሌብስ ያሌሇበሱ ናቸው፡፡
12. 32% ሴቶች እና 68% ዯግሞ ወንድች ናቸው፡፡
13. የምግብ ወጭ ብር 2625 ነው፡፡
18 18(5) 90
14. የሒሳብ ፈተና = 20 = 20(5) = 100
23 23(4) 92
የእንግሌዘኛ ፈተና = 25 = 25(4) = 100 ስሇዚህ አያንቱ የእንግሌዘኛ
ፈተናን ይበሌጥ ሰራች፡፡

በተማሪው መጽሏፍ ሇይ የተሰጡትን ምሳላዎች ካብራራህ/ሽ በኋሊ ተማሪዎቹ
ከመቶኛ ጋር የተያያዙ ፕሮብላሞችን ማስሊት መቻሊቸውን ማረጋገጥ
አሇብህ/ሽ፡፡ ይህንን የምታረጋግጥበት/ጪበት ቀጥል ያለትን ትግበራዎች
በመስጠት ሉሆን ይችሊሌ፡፡
42
ትግበራ 1
1. ቀጥል ያለትን አስሊ/ሉ
1
ሀ. 6 4 % ቱ 275 የሚሆን ቁጥር ፈሌግ/ጊ፡፡
ሇ. 35% ቱ 160 የሚሆን ቁጥር ፈሌግ/ጊ፡፡

ሏ. የ115፣ 11.25% ስንት ይሆናሌ፡፡
2. የአንዴ ኮምፒውተር መግዣ ዋጋ ተጨማሪ የእሴት ታክስ ጨምሮ
12,500.00 ነው፡፡ የተጨማሪ እሴት ታክስ 15% ቢሆን የኮምፒውተሩን
መግዣ ዋጋ የእሴት ታክስ ሳይጨምር ፈሌግ/ጊ፡፡
3. አንዴ ነጋዳ 15% ቅናሽ በማዴረግ በብር 459.85 ሸሚዝ ቢሸጥ የዚህ
ሸሚዝ ዋጋ ስንት ነበር?
4. አቶ ገምታ በወር ብር 3,250 ያገኛለ፡፡ 15% የገቢ ግብር የሚከፍለ
ከሆነ በወር የገቢ ግብር ስንት ብር ይከፍሊለ?
5. በአንዴ መሬት ሊይ ከተተከለት 500 ተክልች መካከሌ 35% የዯን
ዛፎች፣ 25% አትክሌት እና ፍራፍሬ እና 15% ዯግሞ ሇመዱሃኒትነት
የሚውለ ተክልች ናቸው፡፡ የነዚህን የዯን ተክልች ብዛት፣ የአትክሌት
እና ፍራፍሬ እና ሇመዱሃኒትነት የሚውለ እንጨቶች ብዛት
ፈሌግ/ጊ፡፡ ሦስቱንም ዓይነት ተክሌ ያሌሆኑ ስንት ተክልች አለ?
6. የሏ ገቢ በ225 የሇ ገቢን ቢበሌጥ፣ የሇ ገቢ ዯግሞ የሏን ገቢ በ8%
ቢበሌጥ እና የሏ ገቢ ብር 4,050 ቢሆን የሇን ገቢ ፈሌግ/ጊ፡፡
7. የአንዴ ገበሬ ምርት በ55 ቢቀንስ እና በ55 ቢጨምር በስንት%
ጨመረ? ወይም ቀነሰ?
የትግበራ 1 መሌስ (ከመምህሩ መምሪያ)

1. ሀ. 4,400 ሇ.457.14 ሏ.12.9375
2. ብር 10625.00
3. ብር 390.8725
43
4. ብር487.5
5. 175 የዯን ዛፎች፣ 125 አትክሌት እና ፍራፍሬ እና 75 መዴሃንትነት
ያሇቸው ተክልች ሲሆን ሦስቱንም ዓይነት ያሌሆኑ ዯግሞ 125
ናቸው፡፡
6. የሇ ገቢ ብር 3,240 እና የሏ ገቢ ብር 300 ይሆናሌ፡፡
7. አሌጨመረም አሌቀነሰም፡፡
ከዚህ ትግበራ በተጨማሪ ከተማሪው መጽሏፍ ከመሌመጃ 3.2 1ኛ እና 2ኛ
ጥያቄ እንዱሰሩ አዴርግ/ጊ፡፡ ተማሪዎቹ እነዚህን ጥያቄዎች ሲሰሩ በክፍሌ
ውስጥ በመዞር መሌሳቸውን እየተመሇከትክ/ሽ አበረታታ/ቺ እንዱሁም
ማስተካከያ ስጣቸው/ስጪያቸው፡፡
በመጨረሻ ሊይ በመሌሳቸው ሊይ በማወያየት ችግር ባሇበት ቦታ ጣሌቃ
ሀ ም
በመግባት ትክክሇኛውን መሌስ ስጥ/ጪ፡፤ እንዱሁም ተማሪዎቹ = 100
ሇ
ቀመር በትክክሌ ተረዴተው መጠቀም መቻሊቸውን ማረጋገጥ አሇብህ/ሽ፡፡

በዚህ ቀመር(ፎረሙሊ) ውስጥ ሀ = መቶኛ ሇ = ቤዝ ም = ምጣኔ
ይህንንም ሇማረጋጋጥ የመሌመጃ 3.2 ጥያቄ 4-15 በቤት ሥራ እና
በፕሮጀክት በማከፋፈሌ ስጣቸው/ስጪያቸው፡፡ ተማሪዎቹ ስራቸውን
በክፍሌ ውስጥ እንዱያቀርቡ አዴርግ/ጊ፡፡

1. ሀ. ብር116.40 ሇ. 178.2
3
ሏ. 4.375ኪ.ሜ ወይም 4 8 ኪ.ሜ መ. 663ሜ
3
2. ሀ. 100.8 ሇ.11,764.7059 ሏ.154 % ወይም 15.7%
መ.130.5 ሠ. 800 ረ. 480

1
ሰ. 433 % ሸ. 650 ቀ. 2160
በ.125%
3. ሴቶች 434 ስሇሆኑ ወንድች 806 ይሆናለ፡፡
44
4. 630 ተማሪዎች በእግር በመመሊሇስ ይማራለ፡፡

5. 375 ብር ትቆጥባሇች፡፡
6. 27 ዯቂቃ
7. የከተማው ህዝብ 100,000 ይሆናሌ፡፡
8. በ80% ጨመረ
9. የግብር ዋጋ 15%
10. ኮምፒውተሩን ሇመግዛት የሚያስፈሌገው ጠቅሊሊ ዋጋ ብር 10481
11. 65ብር ቀንሶ ሸጠ
12. ይህ ፋብሪካ 61085625 ኩንታሌ ስኳር ያመርታሌ፡፡
13. 44% የጤና ጥበቃ ተቋም ሆስፒታልች ናቸው ፡፡ ስሇዚህ(100-44) %
= 56% ጤና ጣቢያ ነው፡፡ የሆስፒታልቹ ብዛት ከጤና ጣቢያዎቹ
6(100)
በ12% ያንሳሌ፡፡ ስሇዚህ የጤና ኬሊ ብዛት = = 50 ይህ ማሇት
12
የጤና ኬሊ ብዛት 50 ነው ማሇት ነው፡፡

14. ሀ. የቁጠባ ብር2520 ይሆናሌ፡፡
ሇ. 3096 ብር ሇንግዴ ቤቱ ወጪ እና ሇሥራ ማስኬጃ ይውሊሌ፡፡
360−240 120
15. ( )100% = 240 (100%) = 50% በዚህ ሱቅ የሚጠቀሙ ሰዎች በ
240
50% ጨመሩ፡፡
16. 160,000+12% 160,000 = 160,000 + 19,200 = 179,200 ስሇዚህ
ግብር እና የመሸጫን ጨምሮ በብር 179200 ገዛ፡፡
የግንዛቤያቸውን ዯረጃ ሇማረጋገጥ ቀጥል ሊለት ፎርሙሊዎች (ቀመሮች)
እንዱሰጡ ጠይቃቸው/ቂአቸው፡፡
ሀ. የቤዝ ዋጋ እና ምጣኔ(ም) ቢሰጥ የመቶኛ ቀመር
ሇ. የቤዝ ዋጋ እና የመቶኛ ቢሰጥ ምጣኔ(ም)
ሏ. የመቶኛ ዋጋ እና ምጣኔ(ም) ቢሰጥ ቤዝ
45
እነዚህን ፎርሙሊዎች ተጠቅመው በዕሇት ኑሮአቸው ውስጥ የሚያጋጥሙትን

ፕሮብላሞች እንዱያሰለ ተመጣጣኝ የሆነ ተጨማሪ ሥራ
ስጣቸው/ስጪያቸው፡፡
3.3 በስላቶች ውስጥ የመቶኛ ሥራ ሊይ መዋሌ

አሊማ
ከዚህ ረዕስ ትምህርት ቦኋሊ ተማሪዎቹ፡
 የትርፍ እና ኪሳራ ፕሮብላሞችን ሇማስሊት የመቶኛን ጽንሰ ሏሳብ
ይጠቀማለ፡፡
 ከነጠሊ ወሇዴ ጋር የተያያዙ ፕሮብላሞችን ሇማስሊት የመቶኛን ጽንሰ
ሀሳብ ይጠቀማለ፡፡
አቢይ ቃሊቶች፤ ትርፍ፣ መሸጫ ዋጋ(ሽ.ዋ)፣ ኪሳራ፣ ግዥ ዋጋ(ግ.ዋ)፣ ነጠሊ
ወሇዴ፣ ሬት፤ ዋና
መግቢያ
ይህ ክፍሌ በስላቶች ውስጥ የመቶኛ ስራ ሊይ ማዋሌ እንዯ ትርፍ፣ ኪሳራ እና
ነጠሊ ወሇዴ ማስሊት ሊይ ያተኩራሌ፡፡ ይህ ክፍሌ በሁሇት ርዕሶች
ይካፈሊሌ፡፡እነሱም፡-
 ትርፍ እና ኪሳራ
 ነጠሊ ወሇዴ
3.3.1 . ትርፍ እና ኪሳራ በመቶኛ መስሊት

ሇማስተማር የሚያስፈሌግ ማስታወሻ(ሇመነሻያህሌ)
ይህንን ርዕስ ማስተማር ሇመጀመር ትግበራ 3ሀን በመጠቀም ተማሪዎቹን
በማነቃቃት ጀምር/ሪ፡፡ ይህንን ሇመስራት ውይይት በማዴረግ ተማሪዎቹ
ትርፍ እና ኪሳራ ማሇት ምን ማሇት እንዯሆነ ግንዛቤ ያገኛለ፡፡
46

1. ሀ. የግዥ ዋጋ ሇ . የሽያጭ ዋጋ
2. ሀ. የግዥ ዋጋ ሇ . የመሸጫ ዋጋ
3. የመሸጫ ዋጋ ከግዥ ዋጋ ከበሇጠ ትርፍ አሇ እንሊሇን፡፡ ነገር ግን
የመሸጫ ዋጋ ከግዥ ዋጋ የሚያንስ ከሆነ ኪሳራ ነው እንሊሇን፡፡
4. ግዥ ዋጋ(ግ.ዋ)= ብር 5,600 እና መሸጫ ዋጋ(ሽ.ዋ) = ብር 6,200 ነው
ስሇዚህ ግ. ዋ < ሽ. ዋ ስሇሆነ አቶ ዲባ ብር 600 አተረፈ፡፡
5. ግዥ ዋጋ= 3,800 + 85 = ብር 3,885
መሸጫ ዋጋ = ብር 3,250
ግ.ዋ> ሽ. ዋ ስለሆነ ይህ ነጋዳ ብር 635 ከሰረ፡፡
ሽ.ዋ×100 6400 ×100 640000
6. ግ. ዋ = 100−የኪሳራ% = = = 8000 ስሇዚህ የዚህ ዕቃ
100−20 80
መግዣ ዋጋ ብር 8,000 ነው፡፡

ተማሪዎች በተማሪው መጽሏፍ ውስጥ ያሇው ፎርሙሊ ሊይ እንዱዯርሱ
አበረታታቸው/ቺአቸው፡፡ ተማሪዎች ከዚህ ፎርሙሊ ጋር እንዱተዋወቁ
የቡዴን ሥራ 3.2 በቡዴን በመሆን ፎርሙሊዎችን እንዱጠቀሙ
አዴርግ/ጊ፡፡ ተማሪዎች የ% ትርፍ እና % ኪሳራ ጽንሰ ሀሳብ
መረዯታቸውን ማረጋጋጥ አሇብህ/ሽ፡፡

1. እስቲ ቀ የአንዴ እርሳስ መግዣ ዋጋ ነው እንበሌ፡፡ ስሇዚህ የ15 እርሳሶች
መግዣ ዋጋ = 15ቀ ይሆናሌ፡፡ ወይም የ12 እርሳሶች መሸጫ ዋጋ ብር=
15
ብር 15ቀ ይሆናሌ፡፡ ወይም የአንዴ እርሳስ መሸጫ ዋጋ= ብር ቀ
12
ይሆናሌ፡፡
የመሸጫ ዋጋ ከመግዣ ዋጋ ስሇሚበሌጥ በዚህ ግዥ እና ሽያጭ ውስጥ
ትርፍ አሇ፡፡
15 3 1
ትርፍ = ብር% = ቀ − ቀ = ብር 12 ቀ = ብር 4 ቀ ይሆናሌ፡፡
12
47
ቀ
ትርፍ×100% ×100%
ወይም ትርፍ 5 = = 4
= 25% ይሆናሌ፡፡
ግ.ዋ ቀ
2. መጀመሪያ የ95 ብርቱካኖች ሽ.ዋ =ብር160

160×100
የኪሳራ% = 20% ስሇዚህ የ95 ብርቱካኖች ግ.ዋ= ብር = ብር 200
100−20
በመቀጠሌ የ95 ብርቱካን ግ.ዋ= ብር200

100+ትርፍ % 100+20
የ95 ብርቱኳኖች ሽ.ዋ= × ግ. ዋ = × 200 = ብር 240
100 100
3.3.2 ነጠሊ ወሇዴ

ሇማስተማር የሚያስፈሌግ ማስተወሻ( ሇመነሻ ያህሌ)
በተማሪው መጽሏፍ ውስጥ የተሰጠ ትግበራ 3.5 በመስጠት ይህንን ርዕስ
ማስተማር ጀምር/ሪ፡፡ ከ10-15 ዯቂቃ በመስጠት እንዱሰሩ እና እንዱወያዩ
አዴርግ/ጊ፡፡ የዚህ ትግበራ ጥቅም ተማሪዎች የነጠሊ ወሇዴ ጽንሰ ሀሳብ፣
ዋና እና የወሇዴ ምጣኔ በተሰጠ ጊዜ ውስጥ እንዱረደ ነው፡፡ ተማሪዎቹ
በአከባቢያቸው ያሇ ባንክ የሚጠቀመውን የወሇዴ ዓይነት እንዱረደ
አበረታታቸው/ቺአቸው፡፡
1. አንዴ ሰው ከባንክ የሚበዯረው ብር ዋና ይባሊሌ፡፡
2. ወሇዴ
3. ነጠሊ ወሇዴ ብር 180 የሚሆነሆነው ከሦስት ዓመት በኋሊ ነው፡፡ ስሇዚህ
ከሦስት ዓመት በኋሊ የሚኖረው ገንዘብ 1500+180 = ብር 1680
ነው፡፡
4. የወሇዴ ምጣኔ 2% ነው፡፡
5. I. ብር 4320 II. ብር 11520
በተጨማሪም ተማሪዎች ነጠሊ ወሇዴን ሇመስራት የሚያስችሌ ፎርሙሊ
እንዱጠቀሙ አበረታታቸው/ቺአቸው፡፡ ሇዚህም የቡዴን ሥራ 3.3 በቡዴን
ሆነው እንዱሰሩ አዴርግ/ጊ፡፡ የዚህ ቡዴን ሥራ አሊማም ተማሪዎቹ የነጠሊ
ወሇዴ ፎርሙሊን እንዱጠቀሙ ነው፡፡
48

ሁሇት የወሇዴ ዓይነቶች አለ፡፡ እነሱም ነጠሊ ወሇዴ እና የወሇዴ ወሇዴ
ይባሊለ፡፡ በወሇዴ ወሇዴ ውሰጥ በመጀመሪያ ዙር የተገኘ ወሇዴ በዋናው ሊይ
ተዯምሮ ይህ ዴምር ዯግሞ ሇሁሇተኛ ዙር እንዯ ዋና ይወሰዲሌ፡፡ በወሇዴ
ወሇዴ ውሰጥ ከመጀመሪያው ወሇዴ ሊይ ወሇዴ ስሇሚገኝ ከነጠሊ ወሇዴ የበሇጠ
ጥቅም አሇው፡፡ በነጠሊ ወሇዴ ውስጥ ሇሁለም ዙር የሚወሰዯው የወሇዴ ስላት
ዋናው ነው፡፡
ተማሪዎች ቀጥል ያሇውን ፎርሙሊ ሇመጠቀም ሲለ በራሳቸው ማብራራት
መቻሊቸውን በዯንብ ማረጋገጥ አሇብህ/ሽ፡፡
ወ ወ ወ
ዋ= ፤ ም= ፤ ጊ=
ምጊ ዋጊ ዋም
በመቶኛ ሊይ ያሊቸውን እውቀት ሥራ ሊይ በማዋሌ እንዱያዲብሩ መሌመጃ

3.3 እንዯ የቡዴን ሥራ እና የቤት ሥራ በመስጠት ሥራቸውን
አርምሊቸው/ሚሊቸው፡፡
1. ግ. ዋ = ብር 450 + 30 = ብር 480 እና ሽ. ዋ = ብር 450
540−480
ትርፍ% = × 100% = 12.5%
480
2. አሊተረፈም አሌከሰረምም
3. በመጀመሪያ ሊይ የ90 እስክብሪቶዎች ሽ.ዋ ብር= ብር 135%
እናኪሳራ= 20%
ሽ.ዋ×100 135×100
ስሇዚህ የ90 እስክብሪቶዎች ግ.ዋ = 100−ክሳራ% = = 168.75
100−20
በመቀጠሌ የ90 እስክብሪቶዎች ግ.ዋ= 168.75

100−ትርፍ%
የ90 እስክብሪቶዎች ሽ.ዋ = × ሽ. ዋ
100
120
= 100 × 168.75 = ብር 202.5
49
ሽ.ዋ−ግ.ዋ
4. መጀመሪያ ሊይ ብሌጫ% = × 100%
ግ.ዋ
84−ግ.ዋ
20% = × 100% ፣ ግ.ዋ = 70
ግ.ዋ
ሽ. ዋ − ግ. ዋ
ብሌጫ% = × 100%
ግ. ዋ
ሽ.ዋ−70
30% = × 100%፣ ሽ.ዋ = 91
70
5. እስቲ የመሸጫ ዋጋ (ሽ.ዋ) ቀ እንበሌ፡፡ ስሇዚህ ብዛቱ 20 የሆነ ነገር

ሽ.ዋ ብር = 20ቀ ብዛቱ 23 የሆነ ነገር ግ.ዋ = ብር 23ቀ ስሇዚህ የአንዴ
20
ነገር ግ.ዋ= ቀ
23
ሽ.ዋ > ግ.ዋ ስሇሆነ ትርፍ ይገኛሌ፡፡

20 3
ትርፍ = ቀ − ቀ= ቀ
23 23
3
ቀ
ትርፍ% = 23 × 100% = 15%
20
23 ቀ
6. ብር 620
7. ብር 2340
8. ወ = ዋምጊ
ወ 4785
ም = ዋጊ ም = 14500 (8) = 0.041 የወሇዴ ምጣኔ 4.1 %
1
9. 3 8 ዓመት
10. በ"ሇ" ውስጥ የበሇጠ ነጠሊ ወሇዴ ይገኛሌ፡፡ ምክንያቱም

ሀ. ብር 750 ሇ. ብር 960
የችልታቸውን ዯረጃ ሇማወቅ ምቹ ነው ብሇህ/ሽ የምታስበውን/ቢውን
ማንኛውንም የሚዘና ዘዳ መጠቀም ትችሊሊህ/ሽ፡፡ እንዯ ፕሮጀክት፣ ሙካረ
እና የቤት ሥራ መስጠት ትችሊሇህ/ሽ፡፡
50
የምዕራፍ 3 የክሇሳ መሌመጃዎች መሌስ

1. ሀ. 7፡1 ሇ. 1፡7
2. በቅዯም ተከተሌ፡ 2784፣ 4640 እና 6496 ይሆናሌ፡፡
3. ብር 225
4. የአንዯኛው ዴርሻ ብር 10,000 እና የላሇኛው ዯግሞ ብር 15,000
5. 10 ቀናት
6. 10 ሳዓት
7. 6%
8. 15%
51
መግቢያ
በዚህ በስሌጣኔ ወዯ ፊት በፍጥነት እየተራመዯች ባሇች ዓሇም ውስጥ ዘመናዊ
ኑሮን ሇመኖር መረጃ በጣም አስፈሊጊ ነው፡፡ አንዴ ውሳኔ ሌንሰጥ የሚንችሇው
በአግባቡ የተሰበሰበ እና የተቀናጀ መረጃ ስኖር ነው፡፡ ስሇዚህ የመረጃ
አሰባሰብ፣ አቀነጃጀት፣ እንዳት እንዯምተነተን እና እንዳት መግሇጽ
እንዯምቻሌ ማወቅ በጣም አስፈሊጊ ነው፡፡
በዚህ ምዕራፍ ውስጥ የጭረት ምሌክት በመጠቀም መረጃ መሰብሰብ፣
የመስመር ግራፍ፣ እና ፓይ ግራፍ መስራት እና መተርጏም፣ አማካኝ፣
ዴግግሞሽ፣ መሃሌ ከፋይ እና የሬንጅ አፈሊሇግ ይማራለ፡፡

ከዚህ ምዕራፍ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች፤
 መረጃ ይሰበስባለ፣ ሇተሰጠ መረጃ ቀሊሌ የመስመር ግርፍ፣ ክብ ግራፍ
የሰራለ፡፡
 የመረጃውን አማካኝ፣ ዴግግሞሽ እና መሃሌ ከፋይ ያሰሊለ፡፡
 ሇተሰጠ መረጃ ሬንጅ ይፈሌጋለ፡፡
የትምህርት መርጃ መሳሪያ(ሇመነሻያህሌ)

እንዯ ማስመሪያ እና ፕሮትራከተር ያለትን በመጠቀም ተማሪዎቹ የመስመር
ግራፎችን እና ክብ ግራፍ እንዱሰሩ ማዴረግ፡፡ እንዯዚሁም የመስመር ግራፍ
52
እና ክብ ግራፍን ስፋት ባሇው ወረቀት ሊይ ተማሪዎችን በሚማርክ መሌኩ

በመስራት በክፍሌ ውስጥ እንዱማሩበት መጠቀም እና የመሳሰለት፡፡
4.1. የጭረት ቆጠራን በመጠቀም መረጃ መሰብሰብ

የተሰጠ ክፍሇ ጊዜ፡10
አሊማ
ከዚህ ክፍሌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎቹ
 የጭረት ቆጠራን ተጠቅመው ከአከባቢያቸው ቀሇሌ ያለ መረጃዎችን
ይሰበስባለ፡፡
አቢይ ቃሊቶች፡ መረጃ፣ የጭረት ቆጠራ፣ የጭረት ቆጠራ ሰንጠረዥ
መግቢያ
ይህ ክፍሌ ተማሪዎች የጭረት ቆጠራን በመጠቀም ከአከባቢያቸው ቀሊሌ
መረጃዎችን መሰብሰብ መቻሌ ሊይ ያተኩራሌ፡፡ ይህንንም ሇመቻሌ ቀጥል
የተዘረዘሩትን አጫጭር ማስታወሻዎችን መከተሌ ይቻሊሌ፡፡
ሇማስተማር የሚያስፈሌጉ ማስታወሻ( ሇመነሻ ያህሌ)
በእያንዲንደ ርዕስ ሥር እንዳት ማስተማር እንዯምንጀምር የመነሻ ሀሳብ
ብንሰጥም በክፍሌ ውስጥ የራስህ/ሽ የፈጠራ ችልታ በጣም ወሳኝ ነው፡፡ ይህ
ሇማስተማር የሚያስፈሌግ ማስታወሻ የሚያተኩረው ወሳኝ መረጃዎች
የትግበራዎች አጠቃቀም፣ የመነሻ ጥያቄ እና የቡዴን ሥራ ሊይ ተማሪዎችን
እንዳት ማነሳሰት እና መምራት እንዯምትችሌ ይረዯሃሌ/ሻሌ፡፡ ይህንን ክፍሌ
ሇማስተማር ተማሪዎች እንዳት መረጃ መሰብሰብ እንዯሚቻሌ በመከሇስ
እንዱያስተውሱ አዴርግ/ጊ፡፡ ሇዚህም ትግበራ 4.1 ተጠቀም/ሚ፡፡ ይህም
ተማሪዎቹ መረጃ መሰብሰብ እንዱችለ ይረዲቸዋሌ፡፡ እነዯዚሁም ከዚህ
ትግበራ የጭረት ቆጠራ ሰንጠረዥን እንዳት ማዘጋጀት እንዯሚችለ
ይሇማመዲለ፡፡ የጭረት ቆጠራ ምሌክት ነገሮችን ሇመቁጠር ይረዲናሌ፡፡ ይህ
ጭረትም ትንንሽ ቋሚ መስመሮች እያንዲንዲቸው አንዴ ምዴብ ይተካለ፡
53
ሇምሳላ ሇአንዴ(/)፣ ሇሁሇት(//)፣ ሇሦስት(///) እና ሇአራት(////) በመስራት

እንጠቀማሇን፡፡ 5ኛው የጭረት ምሌክት ሁሌጊዜ አራቶቹን በመቋረጥ እንዯ
ይታያሌ፡፡ ይህም በጠቅሊሊ መረጃ ውስጥ ያለትን አምስቶች በቀሊለ
ሇመረዲት ያስችሊሌ፡፡ ሇምሳላ አንዴ ሌኬት በአንዴ ሙከራ ውስጥ 7 ጊዜ
ተዲጋግሞ ቢገኝ በ // መሌክ እንገሌጻሇን፡፡ በዚህ ክፍሌ ውስጥ
የጭራት ቆጠራ ምሌክትን በመጠቀም መረጃ መሰብሰብን ይማራለ፡፡ ይህንን
ሇመረዲት እንዱረዲቸው ቀጥል ያሇውን ትግበራ ይስሩ፡፡

ሀ. 3 ሇ. 4 ሏ. 3 መ. 3
ሠ. 3 ረ. 2 ሰ. 2 ሸ. 0 ቀ. 0
ከሊይ ካሇው ትግበራ 4.1 እንዯምንረዲው አንዴን መረጃ በሰንጠረዥ መሌክ
ስናቀናጅ በጠም ሇመረዲት ያመቻሌ፡፡ ሇምሳላ ከሰንጠረዥ 4.1
የመጀመሪያው ቋሚ መስመር የሚያስረዲን ሦስት ተማሪዎች መኖራቸውን
ነው፡፡ የቤተሰባቸው አባሇት ብዛት ሦስት የሆነ እና በዚያው መሌክ
የቤተሰባቸው አባሊት ብዛት 3፣ 4፣ 5፣ 6 እና 7 የመሳሰለት ከዚህ ሠንጠረዥ
ቋሚ መስመሮች መናገር ይቻሊሌ፡፡
የጭረት ምሌክቶች ቁጥር የተማሪ ብዛት፣ የቤተሰብ አባሊት ብዛት ያሳያሌ፡፡
እንዯዚህ ዓይነቱ ሠንጠረዥ የጭረት ቆጠራ ሠንጠረዥ ይባሊሌ፡፡

የዚህ ቡዴን ሥራ መሌስ ተማሪዎቹ በየቡዴናቸው በመሆን በሰጡት መሌስ
ሊይ ይመሰረታሌ፡፡ ስሇዚህ ይህንን ሥራቸውን እንዯ አፈጻጸማቸው
ገምግም/ሚ፡፡
54
1.
መስከረም
መጋቢት
የካቲት
ግንቦት
ታህሳስ
ወራት
ሀምላ
ነሏሴ
ህዲር
ጥር
ሰኔ
የጭረት ቆጠራ //// //// // //// // / / // / /
በዘህ ወር ውስጥ
የተወሇደት 4 4 2 4 2 1 1 2 1 1
ህፃናት ብዛት
2.
ነጥብ 8 9 10 11 12 15 16 18 19 20
የጭረት
//// /// //// / /// //// ///
ቆጠራ ///
ይህንን
ነጥብ ያገኙ
4 3 4 1 3 5 8 5 4 3
ተማሪዎች
ብዛት
3ኛ እና 4ኛ ጥያቄ ተማሪዎቸቹ ከክፍሌ መረጃ መሰብሰብ ሊይ ስሇሚያተኩሩ

በፕሮጀክት መሌክ እንዱሰሩ በመስጠት ሥራቸውን ገምግም/ሚ፡፡
የተማሪን እውቀት ዯረጃ ሇማወቅ ትግበራ 4.1 ተጠቀም፡፡ ከዚህ በሚታገኘው
ውጤት ሊይ በመመስረት ችግር ሊሊቸው ተማሪዎች ተጨማሪ ትግበራ እና
55
አስፈሊጊ ምክር ስጥ/ጪ፡፡ በመቀጠሌም የቡዴን አባሊትን በመወሰን ትግበራ

4.1 እንዱያከናውኑ ስጣቸው/ጪያቸው፡፡ እንዳት መስራት እንዲሇባቸው
አስመሌክቶ አስፈሊጊውን መመሪያ ስጣቸው/ስጪያቸው፡፡ አስፈሊጊ ሆኖ
ከታየህ/ሽ መረጃ መሰብሰብ ሊይ በተጨማሪ የተሇያዩ ትግበራዎችን በመስጠት
ክንዋኔያቸውን ገምግም/ሚ፡፡
4.2. የመስመር ግራፍ እና ፓይ ግራፍ መስራት እና

መተርጏም
የተሰጠ ክፍሇ ጊዜ፡10
አሊማ
ከዚህ ክፍሌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎቹ፤
 የተሰጠ መረጃን በመጠቀም የመስመር ግራፎችን ይሰራለ፡፡
 ከአከባቢያቸው መረጃን በመሰብስብ የመስመር ግራፍን ይሰራለ፡፡
 ሇተሰሩ ቀሊሌ የመስመር ግራፎች ትርጉም ይሰጣለ፡፡
 የተሰጠ መረጃ በመጠቀም የፓይ ግራፍ ይሰራለ፡፡
 ከአከባቢያቸው መረጃን በመሰብስብ ፓይ ግራፍ ይሰራለ፡፡
 ሇተሰሩ ቀሊሌ የፓይ ግራፎች ትርጉም ይሰጣለ፡፡
አቢይ ቃሊቶች፤ የመስመር ግራፍ፣ ፓይ ግራፍ
መግቢያ
በዚህ ክፍሌ ውስጥ ሇተሰጠ መረጃ እንዳት ግራፍ መስራት እንዯምችለ እና
ማብራራት እንዯምችለ ታስተምራሇህ/ሽ፡፡ ግራፍ አንዴ የተሰጠንን የመረጃ
ስብስብ በቀሊለ በአንዴ ጊዜ በአንዴ ሊይ ሇማሳየት እና ሇመተርጏም
ይረዲሌ፡፡ ብዙ ዓይነት ግረፎች አለ፡፡ ከነዚህ ውስጥ የመስመር ግራፍ እና
ፓይ ግራፍ አሰራር እና አተረጓገምን ታስተምራሇህ/ሽ፡፡
56
ሇማሰተማር የሚያስፈሌግ ማስታወሻ (ሇመነሻ ያህሌ)
የመስመር ግራፍ
በዚህ ርዕስ ስር ካለት የግርፍ ዓይነቶች ውስጥ አንደ የሆነውን የመስመር
ግራፍ ታስተምራሇህ/ሽ፡፡ ይህንን እንዱረደ ሇማዴረግ ትግበራ 4.2 እንዱሰሩ
አስፈሊጊ ሁኔታዎችን አመቻችሊቸው/ቺሊቸው፡፡
1. ጠሇሌ ጠየ (የ"ጠ" ፈርጅ እና የ"የ" ፈረጅ ያሇው ጠሇሌ) እና በተማሪው
መጽሏፍ የተሰጡትን ነጥቦች በመጠቀም በውስን መስመር አገናኝ/ኚ፡፡
2. ሀ. በጥያቄ 1 መሰረት ፈጽም/ሚ
ሇ. 7 ሏ. 430ፈ መ. 570ፈ
ሠ. ሁሇቱም ነው፡፡ ከ43 ወዯ 53 ከጨመረ በኋሊ ወዯ 50 ቀነሰ፤ ከዚያ
በኋሊ ወዯ 57 ጨመረና ቀጥል ወዯ 43 ወረዯ
3. I. ሀ. 9 ሇ. 210,000.00 ሏ. 70,000.00
መ. ከጊዜ ወዯ ጊዜ ይቀንሳሌ
ሠ. ከተሰጠው ጥያቄ የሚከተሇውን ሠንጠረዥ መስራት ይቻሊሌ፡፡
የመኪና ዋጋ
አመተ ምህረት ዋጋ
1995 210,000
1996 205,000
1997 200,000.00
1998 180,000.00
1999 170,000.00
2000 150,000.00
2001 130,000.00
2002 100,000.00
2003 700,000.00
57
በትግበራ 4.2 ውስጥ የሚታዩ ግራፎች ሁለ የመስመር ግራፍ ይባሊለ፡፡

የመስመር ግራፍ ሁሇት ነገሮችን ሇማነፃፀር ያገሇግሊሌ፡፡ እነዚህ የሚነፃፀሩ
ነገሮችም በተሇዋዋጭ ተተክተው በፈርጆች ሊይ ይሰየማለ፡፡ ስሇዚህ የመስመር
ግራፍ የ’ጠ’ እና የ’የ’ ፈርጆች አሇው፡፡ የመስመር ግራፍ ሁሇቱንም
ተሇዋዋጮች ተክተው በጠሇሌ ሊይ የሰፈሩ ነጥቦችን በውስን መስመር
በማገናኘት ይገነባሌ፡፡
የመስመር ግራፍ ሳይቋርጥ በቀጣይነት እየተቀያየረ የሚሄዴ መረጃን ሇማሳየት
ይረዲሌ፡፡ በዚህ ትግበራ ጥያቄ 3I የምንረዲው የመኪና ዋጋ ከዓመት ወዯ
ዓመት እየተቀያየረ መሄደን ነው፡፡ ከትግበራ 4.2 ጥያቁ 3 II. ሊይም የበሬዎች
ዋጋ ከወር ወር እየተቀያየረ መሄደን እንረዲሇን፡፡ ስሇዚህ በዚህ ትግበራ
ውስጥ ያየናቸው የመስመር ግራፎች ከጊዜ ወዯ ጊዜ እየተቀያየሩ የሚሄደ
መረጃዎችን ነው፡፡
በዚህ ውስጥ የሚነፃፀሩ ነገሮች ጊዜ እና የሚፈሇገው መረጃ እንዯ የሙቀት
መጠን፣ ዋጋ እና ክብዯት ናቸው፡፡
የመስመር ግራፍ ቀጣይነት ያሇው መረጃ በተሰጠ ጊዜ ውስጥ እየተሇዋወጠ
መሄደን ሇማሳየት ይረዲናሌ፡፡ የመስመር ግራፍ በሁሇት መረጃዎች መካከሌ
ያሇውን ግንኙነት እና ሌዩነት በቀሊሌ መንገዴ በማሳጠር ሇማስቀመጥ
ይረዲሌ፡፡ የመስመር ግራፍ ሇመስራት በፈርጆቹ ሊይ የሚናዯርገው ክፍፍሌ
እስኬሌ ይባሊሌ፡፡ የመስመር ግራፍ ስንሌ ቋሚ እና አግዲሚ ፈርጆች፣
አርዕስት፣ እስኬልች፣ ነጥቦች እና መስመሮችን በአንዴ ሊይ አካቶ እንዯሚይዝ
ማስረዲት አሇብህ/ሽ፡፡
3. II. ሀ. 6 ሇ. 1000 ሏ. 500
መ. ከጊዜ ወዯ ጊዜ እየጨመረ ይሄዲሌ፡፡
58
ሠ. ከተሰጠ ግራፍ የሚከተሇውን ሠንጠረዥ መስራት ይቻሊሌ፡፡

የበሬዎች ክብዯት
ወር ክብዯት በኪ. ግ
መስከረም 500
ጥቅምት 600
ህዲር 700
ታህሳስ 800
ጥር 900
የካቲት 1000
ምዘና
በትግበራ 4.2 ተማሪዎቹን በማሳተፍ ሥራቸውን በቡዴን ወይም በግሌ
እንዱሰሩ በማዴረግ ገምግም/ሚ፡፡
ፓይ ግራፍ
በዚህ ርዕስ ሥር ዯግሞ ላሊ የግራፍ ዓይነት ፓይ ግራፍ የሚባሇውን
ይማራለ፡፡ ፓይ ግራፍ አንዲንዳ ክብ ግራፍ ይባሊሌ፡፡ ከመስመር ግራፍ ጋር
ትሌቅ ሌዩነት አሊቸው፡፡ ስሇዚህ ግራፍ ሇማስረዲት እንዱግያዚህ/ጊዚሽ ቀጥል
ያሇውን ትግበራ አሰራ/ሪ፡፡
1. ሀ. 50% የጠቆረ እና 50% ዯግሞ አሌጠቆረም
ሇ. 75% ጠቁሯሌ፤ 25% ዯግሞ አሌጠቆረም
ሏ 66.67% ጠቁሯሌ፤ 33.33% አሌጠቆረም
2. የተሰጠውን መመርያ በመከተሌ ፈጽም/ሚ፡፡
59
3. በተማሪዎች ተጨባጭ ሥራ ወይም ትግበራ ሊይ የተመሰረተ ስሇሆነ

አፈጻጸማቸውን በሰጡት መሌስ ሊይ በመመርኮዝ አስፈሊጊውን
ማስተካከያ በመስጠት ገምግም/ሚ፡፡
የክብ ግራፍ መረጃን በመቶኛ መሌክ ሇመግሇፅ ይረዲሌ፡፡ሙለ ክብ
በመውሰዴ በሚገሇጹ ነገሮች ወዯር ሊይ በመመሰረት በቅስቶች በማከፋፈሌ
ይቀርባሌ፡፡ ይህ ዓይነቱ የክብ ግራፍ ፓይ ግራፍ ይባሊሌ፡፡ የፓይ ግራፍ
መረጃን በመቶኛ መሌክ ይሰጠናሌ፡፡ ስሇዚህ የተሇያዩ ገሚሶችን ሇማነፃፀር
ያገሇግሊሌ፡፡
የክብ ወይም የፓይ ግራፍ 100%ን ይወክሊሌ ወይም አንዴ ሙለ ነገር ብሇን
እንወስዲሇን፡፡ በዚህ ክፍፍሌ ውስጥ የሚገኙ ገሚሶች ወዯራቸው በአንዴ ሊይ
100% ይሆናሌ፡፡ ይህ ማሇት ዯግሞ አንዴን ሙለ ነገር ሇቡዴኖቹ ማካፈሌ
ማሇት ነው፡፡ የፓይ (ክብ) ግራፍ የሚካፈሌ ሲሆን ቅስቶች ዯግሞ የክቡን
ክፍፍሌ ገሚሶች የሚተኩ ናቸው፡፡
የፓይ ግራፍ ሇመስራት በቁጥር የተሰጡትን የመረጃዎች ዋጋ ሁለ በአንዴ
ሊይ ከዯመርናቸው በኋሊ የሚፈሇገውን ገሚስ ወይም የሚፈሇገውን ቅስት
የሚተካ ሇማግኘት ይህንን ክፍሌፋይ በ 3600 በማባዛት የምንፈሌገውን ቅስት
ዘዌ ሥፍር እናገኛሇን፡፡
ምዘና
ተማሪዎችን በትግበራ 4.3 በማሳተፍ በቡዴን ወይም በግሌ በማሰራት
ሥራቸውን መገምገም፡፡
1. ሀ. የ ‘ጠ’ ፈርጅን ሇዓመት እና የ ‘የ’ ፈርጅን ዯግሞ ሇክብዯት
ተጠቀም/ሚ፡፡ ከዚህ በኋሊ በተማሪ መፅሏፍ ሊይ የተሰጡትን ነጥቦች በ
ጠየ ጠሇሌ ሊይ በማሳየት በውስን መስመር አገናኝ/ኚ፡፡
ሇ. የመስመር ግራፍ የተማሪዎችን ክብዯት ከጊዜ ወዯ ጊዜ የሚሳይ፤
ሏ. 7 መ. 1991−1993 ዓ.ም
60
ሠ. 1995-1997 ዓ.ም ረ. በ1993 እና 1994 ዓ.ም ሰ. 54 ሸ. 48

2. ሀ.
ሇ. በ25 ዯቂቃ 520ሴ እንዯሚሆን ይጠበቃሌ፡፡

3. ሀ. 360 ሇ. 1080 ሏ. 720 መ. የፓይ ግራፍ ሥራ ሠ. 900
4. ሀ. 40% ቁጠባ ፣ 30% ምግብ 20% ሇመኖሪያ ቤት እና 10%
ሇትራንስፖርት
ሇ. የተሰጠውን መረጃ በመጠቀም የፓይ ግራፍ ሥራ/ሪ፡፡
4.3. የመረጃ አማካኝ፣ ዴግግሞሽ፣ መሃሌ ከፋይ እና ሬንጅ

አሊማ
ከዚህ ረዕስ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎቹ፤
 አማካኝ፣ ዴግግሞሽ፣ መሃሌ ከፋይ እና ሬንጅ የሚባለ ተርሞችን
ይገሌጻለ፡፡
 የመረጃን አማካኝ ይፈሌጋለ፡፡
 የመረጃን ዴግግሞሽ ይፈሌጋለ፡፡
 የመረጃን መሃሌ ከፋይ ይፈሌጋለ፡፡
 የመረጃን ሬንጅ ይፈሌጋለ፡፡
61
አቢይ ቃሊቶች፤ አማካኝ፣ ዴግግሞሽ፣ መሃሌ ከፋይ እና ሬንጅ
መግቢያ
ከተሰበሰበ መረጃ አስፈሊጊውን መረጃ ሇማግኘት ጠቅሊሊ መረጃን የሚተካ
ቁጥር ወይም ዋጋ ማስሊት በጣም አስፈሊጊ ነው፡፡ ጠቅሊሊ መረጃን ተክቶ
ስሇመረጃው መሌዕክት የሚያስተሊሌፍ ዋጋ የመሃሌ ሌኬት ይባሊሌ፡፡ የታወቁ
የመረጃ መሃሌ ሌኬቶች አማካኝ፣ ዴግግሞሽ እና መሃሌ ከፋይ ናቸው፡፡
ስሇዚህ አማካኝ፣ ዴግግሞሽ እና መሃሌ ከፋይ በመፈሇግ የአንዴን መረጃ
አስፈሊጊ መብራሪያ ማግኘት ይቻሊሌ፡፡ የመሃሌ ሌኬት ዋጋን መጠቀም
አስፈሊጊ ከሆነ የመረጃ ሥርጭት ሌኬትንም በመፈሇግ በመረጃዎች መካከሌ
ያሇውን ሌዩነት ማወቅ እንችሊሇን፡፡ በዚህ ዯረጃ ከመረጃ ሥርጭት መሇኪያ
ውስጥ አንደ የሆነውን የሬንጅ አፈሊሇግ ታስረዲሇህ/ሽ፡፡
ይሀንን ክፍሌ ማስተማር የ1ኛ ሴምስቴር ውጤታችሁን አማካኝ ነጥብ ፈሌጉ
በሚሌ ጥያቄ መጀመር ትችሊሇህ/ሽ፡፡ በመቀጠሌም ትግበራ 4.4 እንዱፈጽሙ
በማዘዝ ክንዋኔያቸውን መከታተሌ፡፡ እንዳት የነጥባቸውን አማከኝ እንዲገኙ
በቡዴን ሆነው እንዱወያዩ በማዴረግ እየዞርክ/ሽ አስፈሊጊውን እገዛ
አዴርግሊቸው/ጊሊቸው፡፡
በትግበራ 4.4 ውስጥ ያለትን ጥያቄዎች በሙለ እንዱሰሩ
አዴርጋቸው/ጊያቸው፡፡
1. ሀ. በእያንዲንዲቸው ውጤት ሊይ ይመሰረታሌ፡፡
ሇ. አማካኝ እንዳት እንዯሚሰሊ ማብራሪያ ስጥ/ጪ፡፡
2. ሀ. 4 ሇ. 4
ሏ. 3፣ 3፣ 3፣ 4፣ 4፣ 4፣ 4፣ 5፣ 6 በመሀከሌ የሚገኝ 4 ነው፡፡
መ. 6-3 =3
62
3. ሀ. 85.4
ሇ. ከፍተኛ ነጥብ 95 እና ዝቅተኛ ነጥብ 70፡፡ ስሇዚህ ሌዩነታቸው 25
ይሆናሌ፡፡ ሏ. 85 መ. 85
አማካኝ
አማካኝ ከመሀሌ ዋጋ ሌኬቶች ውስጥ አንደ ሲሆን የሚሰሊውም የተዘረዘሩ
ቁጥሮች ዴምርን ሇቁጥሮቹ ብዛት በማካፈሌ ነው፡፡
የተዘረዘሩት ቁጥሮች ዴምር
ይህም አማካኝ = የተዘረዘሩት ቁጥሮች ብዛት
የመረጃ መሀሌ ከፋይ

መሀሌ ከፋይ በቅዯም ተከተሌ እየጨመረ ወይም እየቀነሰ በሚሄዴ መረጃ
ውስጥ በመሃሌ ሊይ የሚገኝ ቁጥር ነው፡፡ የመረጃ ብዛት ኢ-ተጋማሽ ቁጥር
ከሆነ መሃሌ ሊይ የሚገኘው ቁጥር መሀሌ ከፋይ ይሆናሌ፡፡ ብዛቱ ተጋማሽ
ቁጥር ከሆነ ዯግሞ በመሃሌ የሚገኙ የሁሇቱ ቁጥሮች አማካኝ መሀሌ ከፋይ
ይሆናሌ፡፡
የመረጃ ዴግግሞሽ
የአንዴ መረጃ ዴግግሞሽ ከሁለም መረጃዎች ይበሌጥ ተዯጋግሞ የሚታይ
መረጃ ነው፡፡ ዴግግሞሽ ከመሃሌ ዋጋ ሌኬቶች ውስጥ አንደ ነው፡፡ አንዴ
የተሰጠ መረጃ ከአንዴ ዴግግሞሽ በሊይ ሉኖረው ይችሊሌ፡፡ ሇምሳላ የትኛውን
የትምህርት ዓይነት ይበሌጥ ትወዲሇህ/ጂያሇሽ ብሇህ/ሽ የክፍሌ ተማሪዎችን
ብትጠይቅ/ቂ ዴግግሞሹ ብዙ ተማሪዎች የሚወደት የትምህርት ዓይነት
ይሆናሌ፡፡
የመረጃ ሬንጅ
ሬንጅ በተሰጠ መረጃ ውስጥ በትሌቁ እና በትንሹ ቁጥር መካከሌ ያሇ ሌዩነት
ነው፡፡
63
ተማሪዎችን በትግበራ 4.4 በማሳተፍ በቡዴን ወይም በግሌ እነዱሰሩ
በማዴረግ ሥራቸውን ገምግም/ሚ፡፡ የቤት ሥራ እና የክፍሌ ሥራን
በመስጠት ዯብተራቸውን አርምሊቸው/ሚሊቸው፡፡ መሌመጃ 4.3ን ዯግሞ
ሇምዘና መጠቀም ትችሊሇህ/ሽ፡፡
40+70+90+80+100
ሀ. = 76
5
100+130+110+120+140
ሇ. = 120
5
100+80+90+120+110
ሏ. = 100
5
90+80+100+90+100
መ. = 92
5
130+110+70+90+130
ሠ. = 106
5
1. ሀ. አማካኝ= 30.7 ሇ. ሬንጅ= 35 − 25 = 10

ሏ. ዴግግሞሽ= 32 ፣ መሀሌ ከፋይ=32
2. ሀ. አማካኝ ክብዯት= 4.125 ሇ. ሬንጅ= 6 − 3 = 3
ሏ. ዴግግሞሽ= 3 እና መሃሌ ከፋይ = 4
3. ሀ. ተማሪ I. = 88 ሇ. ተማሪ I. = 16
ተማሪ II. = 70.62 ተማሪ II. = 34
ተማሪ III. = 87.6 ተማሪ I I I. = 21
ሏ. ተማሪ I. = ዴግግሞሽ የሇውም፣ መሃሌ ከፋይ 88.5
ተማሪ II. = ዴግግሞሽ የሇውም፣ መሃሌ ከፋይ 71
ተማሪ III. = ዴግግሞሽ የሇውም፣ መሃሌ ከፋይ 88.5
መ. ተማሪ I. ሠ. ተማሪ II. ረ. ተማሪ I. ሰ. ተማሪ II.
64
የምዕራፍ 4 የክሇሳ መሌመጃ መሌስ

1.
ጤፍ በኩንታሌ 12 13 14 15 11 5
የጭረት ቆጠራ
/// //
/// / /// ///
በአንዴ ቀን ውስጥ 8 6 3 8 3 2
የተሸጠ ጤፍ በኩንታሌ
12 8 + 13 6 + 14 3 + 15 8 + 11 3 + 5 2
አማካኝ =
30
96 + 78 + 42 + 120 + 33 + 10
= = 12.63
30
ዴግግሞሸ = 12 እና 15 ሬንጅ = 15−5 =10
2.
የእሇት ውል አበሌ 20 25 30 35 40
የጭረት ቆጠራ /// / //// //// ///
የሰዎች ብዛት 3 6 4 4 3
20 3 +25 6 +30 4 +35 4 +40 3 60+150+120+140+120
አማካኝ = = = 29.5
20 20
መሀሌ ከፋይ=30 ዴግግሞሸ = 25 ሬንጅ = 40 − 20 =20

5. ሀ. የወንድች =170 የሴቶች= 155
ሇ. የወንድች =150 የሴቶች= 130
ሏ. የወንድች =170- 150 = 20 የሴቶች= 155- 130 = 25
መ. የወንድች አማካኝ ቁመት
150 + 160 + 165 + 155 + 160 + 170 + 165 + 155 + 156 + 165
=
10
= 160.5
65
ሠ. የሴቶች አማካኝ ቁመት

150 + 140 + 132 + 145 + 148 + 145 + 150 + 135 + 130 + 155
= = 143
10
ረ. 4 ተማሪ ሰ. 6 ተማሪ
ሸ. የወንዴ መሀሌ ከፋይ = 160 የሴት መሀሌ ከፋይ = 145
6. ሀ. አማካኝ
33 + 40 + 42 + 37 + 51 + 56 + 61 + 63 + 65 + 70 + 72 + 74
=
12
= 55.3
መሀሌ ከፋይ = 58.5፣ ዴግግሞሸ የሇውም ፣ ሬንጅ = 41
85+86+85+80+80+77+75+71+65+60+58
ሇ. አማካኝ = = 74.72
11
መሀሌ ከፋይ = 77 ዴግግሞሸ 80 እና 85 ሬንጅ = 30

27+27+25+24+20+18+16+16+14+12+10+7
ሏ. አማካኝ = = 18
12
መሀሌ ከፋይ = 17 ዴግግሞሸ 27 እና 16 ሬንጅ = 20
66
መግቢያ
ይህ ምዕራፍ የሚያተኩረው በጂኦሜትሪ ምስልች እና ሥፍር ተማሪዎቹ
ያሊቸውን መሰረታዊ ጽንሰ ሀሳብ እውቀት እና ችልታ ወዯ ሊቀ ዯረጃ
ማሳዯግ እና ማበረታታት ሊይ ነው፡፡ ይህ ምዕራፍ በሦስት ርዕሶች ተከፋፍል
ይቀርባሌ፡፡ እነሱም ጏነ-አራቶች፣ ጏነ-ብዙ እነዯዚሁም ክቦች፣ የጏነ-ሦስት
ቴረም እና ሥፍር ናቸው፡፡ እያንዲንደ ረዕስ በተሇያዩ ንኡስ ርዕሶች
ይከፋፈሊሌ፡፡ በሥፍር ርዕስ ሥር የጏነ-ሦስት፣ ትራፕዝየም እና
ፓራላልግራም ዙሪያ እና ስፋትን ያጠናለ፡፡ እነዯዚሁም የፕርዝሞች እና
ስሉንዯሮች ጏነ-ስፋት እና ይዘትን ይመሇከታለ፡፡

ከዚህ ምዕራፍ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎቹ፤
 እንዯነ ትራፒዚየም እና ፓራላልግራም ያለ ጏነ-አራቶችን ይሇያለ፣
ይሰሊለ፣ እንዱሁም ፀባዮቻቸውን ያብራራለ፡፡
 በእብጥ እና ሰርጉዴ ጏነ-ብዙ መሃካሌ ያሇውን ሌዩነት ይሇያለ፡፡
 የእብጥ ጏነ-ብዙ ውስጣዊ ዘዌ ሥፍር ዴምርን ይናገራለ፡፡
 የጏነ-ሦስቶች እና የትራፒዚየሞችን ዙሪያ እና ስፋት ያሰሊለ፡፡
67
የትምህርት መርጃ መሳሪያዎች ( ሇመነሻ ያህሌ)

ከተማሪው መጽሏፍ እና የመምህሩ መምሪያ በተጨማሪ ቀጥል ያለትን
መርጃዎች እንዯ አስፈሊጊነታቸው በማዘጋጀት መጠቀም ትችሊሇህ/ሽ፡፡
እነሱም ማስመሪያ፣ ፕሮትራክተር፣ ኮምፓሶች ፣ ምሊጭ ወይም መቀስ፣ ከርዲዲ
ወረቀት፣ የተሇያዩ የጂኦሜትር ምስልች ያሊቸው ግራፎች፣ በአንዴ ወረቀት
ሊይ የተሳሇ የጆኦሜትር ምስልች ስብስብ፣ የጥጥር ጂኦሜትር ሞዳልች እንዯ
ፕሪዝም እና ስሉንዯር ያለ ናቸው፡፡
የጏነ-ብዙ ስብስብ ምሳላ
ምስሌ5.1
የፓራላልግራም ስብስብ
ምስሌ5.2
የጥጥር ጂኦሜትር ምስልች እንዯ ፕሪዝም እና ስሉንዯር ያለት
ያስፈሌጉናሌ፡፡
68
5.1. ጏነ-አራት፣ ጏነ-ብዙ እና ክብ

የተሰጠ ክፍሇ ጊዜ 12
አሊማ
 የጏነ-አራትን ጽንሰ ሀሳብ ይገሌጻለ፡፡ እንዯዚሁም ገጽታቸውን
ይሇያለ፡፡
 የገጽታዎቹ ሥፍር የተሰጠ ትራፒዝየም ይሰራለ፡፡
 የትራፒዚየምን ፀባዮች ይገሌጻለ፡፡
 የፓራላልግራምን ጽንሰ ሀሳብ ያብራራለ፡፡
 ገጽታዎቹ የተሰጡ ፓራላልግራምን ይሰራለ፡፡
 የፓራላልግራምን ፀባዮች ያብራራለ፡፡
 ሬክታንግሌ፣ ካሬ እና ሮምበሶችን ይሰራለ፡፡
 የካሬን ፀባዮች ይገሌጻለ፡፡
 የሬክታንግሌን ፀባዮች ይገሌጻለ፡፡
 የሮምበስን ፀባዮች ይገሌጻለ፡፡
በፓራላልግራም፣ ሮምበስ እና ሬክታንግሌ መሀሌ ያሇውን ግንኙነት
ይሇያለ፡፡
አቢይ ቃሊቶች፤ የጏነ-አራት ሥያፎች፣ የጏነ-አራት ውስጣዊ ዘዌ፣ የጏነ-
አራት ጉርብታም ዘዌ፣ የጏነ-አራት ተቃራኒ ዘዌ፣
ትራፒዚየም፣ ፓራላልግራም፣ ሬክታንግሌ፣ ሮምበስ፣
ካሬ፣ ጏነ-ብዙ፣ እብጥ ጏነ-ብዙ፣ ሰርጉዴ ጏነ-ብዙ፣ ክብ፣
ሬዴየስ፣ ዱያሜትር፣ የክብ አውታሮች፣ የክብ ቅስተ
መግቢያ
በዚህ ክፍሌ ውስጥ ተማሪዎች ከጏነ-አራት፣ ጏነ-ብዙ እና ክቦች ጽንሰ ሀሳብ
ጋር በዯንብ መተዋወቅ አሇባቸው፡፡ ይህ ክፍሌ በሦስት ርዕሶች ይካፈሊለ፡፡
የመጀመሪያው ርዕስ ስሇ ጏነ-አራት ነው፡፡ በዚህ ርዕስ ሥር የትራፒዚየም፣
69
ፓራላልግራም እና የተሇያዩ ጏነ-አራቶች አሰራር እና ፀባያቸውን ይማራለ፡፡

ሁሇተኛው ርዕስ ዯግሞ ስሇ ጏነ-ብዙ ነው፡፡ በዚህ ውሰጥ ዯግሞ በስርጉዴ እና
እብጥ ጏነ-ብዙ መካከሌ ያሇውን ሌዩነት መግሇጽ እና ጏነ-ብዙን በጏናቸው
ብዛት ሊይ በመመርኮዝ ማካፋፈሌ ሊይ ጥሌቅ የሆነ ግንዛቤ ያገኛለ፡፡
ሶስተኛው ረዕስ ስሇ ክቦች ነው፡፡ በዚህ ርዕስ ስር ክብን ይተረጉማለ፡፡
እንዱሁም መሀሌ፣ ሬዴየስ፣ ዱያሜትር፣ አውታሮች እና ቅስተን በመሇየት
ያብራራለ፡፡
ይህ ስሇ ጏነ-አራት፣ ጏነ-ብዙ፣ እና ክቦች የያዘ ከክፍሌ የተሇያዩ ርዕሶችን
ይዟሌ፡፡ እያንዲንደ ርዕስ በትግበራ፣ ምስላ እና ትርጓሜ ሊይ በመመስረት
ይብራራለ፡፡ ርዕሶቹ የሚቀርቡትም እንዯሚከተሇው ነው፡፡
5.1.1 ጏነ-አራት
ይህንን ርዕስ ስሇ ጏነ-አራት ትርጉም፣ ትራፒዚየም እና ገጽታቸው መሇየት
ሊይ የተመሰረተ ጥያቄ በመጠየቅ መጀመር ትችሊሇህ/ሽ፡፡ በመጨረሻ ሊይ
ማብራሪያ በመስጠት ተማሪዎች የጏነ-አራት ጽንሰ ሀሳብ ሊይ እንዱዯርሱ
አዴርግ/ጊ፡፡ ከዚህ በኋሊ ወዯ ትግበራ 5.1 በማሇፍ ተማሪዎቹ በ10 ዯቂቃ
ውስጥ እንዱሰሩ አዴርግ/ጊ፡፡ በመጨረሻም በመሌሳቸው ሊይ ሀሳብ
በመሰጠት ትክክሇኛውን መሌስ ስጣቸው/ስጪያቸው፡፡
ሀ.1. 4
1. ሀሇ፣ ሇሏ፣ ሏመ እና መሀ
2. ሀ. ሀሇሏመ ወይም ሇሏመሀ ወይም ሏመሀሇ ወይም መሀሇሏ
ሇ. ጏነ-አራት
3. ሀ፣ ሇ፣ ሏ እና መ
4. ሀሇ እና ሏመ፣ ሇሏ እና መሀ
70
5. ሀሇ እና ሏሇ፣ ሇሏ እና መሏ ፣ ሏመ እና መሀ፣ ሀመ እና ሀሇ
6. መሇ እና ሏሀ ሥራ፡፡ ሀሏ እና መሇ
7. ትራፒዚየም
ሇ. 1. አራት ጏን ያሇው ነጠሊ ዝግ ምስሌ፡፡

2. ጏነ-አራት የሚፈጥሩ ውስን መስመሮች
3. የጋራ ነቁጥ ያሊቸው ጏኖች
4. የጋራ ነቁጥ የላሊቸው ጏኖች
5. ተከታታይ ያሌሆኑ ነቁጦችን የሚያገናኝ ውስን መስመር
6. የጏነ-አራት ምስሌ በመሳሌ ውስጣዊ ዘዌዎቹን እንዱያሳዩ
አዴርግ/ጊ፡፡
ሏ. ሀ. የተማሪ መፅሏፍ ሊይ ተመሌከት/ቺ

ሇ. i. ሀሇ እና ሏመ ቤዞች ናቸው፡፡
ii. መሀ እና ሏሇ አክናድች
iii. መሠ ከፍታ ነው፡፡
ሀ. የትራፒዚየም ግንባታ እና ፀባዮቹ

ይህንን ርዕስ ማስተማር ሇመጀመር የሚከተለትን መርጃዎች አዘጋጅ/ጂ፡፡
ማስመሪያ፣ ፕሮትራክተር እና ኮምፓስ
መጀመሪያ ተማሪዎቹ ወሳኝ ጽንሳ ሏሳብ የሆነ በምስልች ምስረታ ሊይ
የተማሩትን እንዱያሰተውለ ማዴረግ፡፡ ሇእያንዲንዲቸው እዴሌ በመስጠት
እንዱነገሩ ካዯረግክ/ሽ በኋሊ መሌሳቸውን በጥቁር ሰላዲ ሊይ ጻፍ/ፊ፡፡ ከዚህ
በኋሊ የገጽታው ሥፍር የተሰጠ ትራፒዚየም እንዱሰሩ በመምራት
አበረታታቸው/ቺያቸው፡፡
ትግበራ 5.2 ትራፒዚየም ሇመሥራት እና ክፍልቹን ሇመሇያየት ስሇሚረዲ
ተማሪዎቹ እንዱሇማመደ በማዘዝ ፍፃሜያቸውን ተከተሌ/ዪ፡፡
71
ትግበራ 5.2 መሌስ
1.
ሏ.
ይህ ጎነ አራት ትራፒዚየም ነው፡፡
2. ሀ.
ሇ.
ሏ. መ እና ሠ
ረ. አዎ ቀረሰሸ ትራፒዚየም ነው
3. ትይዩ ጏኖች የትራፒዚየም ቤዞች ናቸው፡፡
ትይዩ ያሌሆኑ ጏኖች ዯግሞ አክናድች ናቸው፡፡
በትይዩ ጏኖች መካከሌ ያሇው ማዕዘናዊ ርቀት ዯግሞ የትራፒዚየም ከፍታ
ይባሊሌ፡፡
72
ሁሌጊዜ በርዕሱ መጨረሻ ተማሪው መጨበጥ ያሇበት ዕውቀት ሊይ
አትኩር/ሪ፡፡ የዕውቀታቸውን ዯረጃ ሇማረጋገጥ የተሇያዩ የምዘና ዘዳዎችን
መጠቀም ትችሊሇህ/ሽ፡፡
1. ሀ. እውነት ሇ. እውነት ሏ. ውሸት
መ. እውነት ሠ. ውሸት ረ. ውሸት
ሰ. ውሸት ሸ. እውነት ቀ. እውነት
2. ሁሇት
3. 600 እና 300
4. 700፣ 1100 እና 1100
5. i. ውስን መስመር ሰሸ= 6ሳ.ሜ ገንባ
ii. ሥ(ሰ ) =600 እና ሥ(ሸ) = 550 የሆነ ዘዌ እንዱሁም
ሸቀ =3ሳ.ሜ
iii. በ እና ቀ ን አገናኝ፡፡ ስሇዚህ

ሰሸቀበ የተፈሇገ ትራፒዚም ነው፡፡
6. ከ 5ኛ ጥያቄ ጋር ይመሳሰሊሌ፡፡
ሇ. የፓራላልግራም አሰራር እና ፀባዮቹ

ይህንን ርዕስ መጀመሪያ ተማሪዎች ፓራላልግራም የሚሇውን ቃሌ
እንዱያብራሩ በማዴረግ መጀመር ትችሊሇህ/ሽ፡፡ ከዚህ በመቀጠሌ መሌሳቸው
ምንም ይሁን ምን በጥቁር ሰላዲ ሊይ ፃፍ/ፊ፡፡ በሙካራቸው ሊይ በመመርኮዝ
73
አስፈሊጊውን ማብራሪያ እና ማስተካኪያ ስጥ/ጪ፡፡ በመቀጠሌም ተማሪዎቹ

ፓራላልግራም እንዱሰሩ በማበረታታት ምራቸው/ሪያቸው፡፡
1. የውስጥ ዘዌዎች ሥፍር ዴምር 1800 ከሆነ ነው፡፡
2. ሇፓራላልግራም የተሰጠውን መሌስ ከተማሪ መጽሏፍ ሊይ እይ/ዪ፡፡
3. ሀ.
ሇ. ሏ.
መ.
ሠ. አዎ፡፡ ሀሇመሠ የተፈሇገ ፓራላልግራም ነው፡፡

ረ. i. ተገጣጣም ናቸው፡፡ iii. ዝርግ አሟይ
ii. ተገጣጣም ናቸው iv. በአጋማሽ ነጥብ ሊይ ይቋረጣለ
የችልታቸውን መጠን ሇመገምገም በመሌመጃ 5.2 ሥር የተሰጡትን
ጥያቄዎች እንዯ የቤት ሥራ ወይም ፕሮጀክት መሌክ በመስጠት የሥራቸውን
አፈጻጸም ገምግም/ሚ፡፡
1. 1150 እና 650 2. 6ሳ.ሜ 3. 8ሳ.ሜ
4. 1100 5. 660፣ 660፣ 1140፣ 1140 6. 31 ምዴብ
74
7. እርምጃ 1. መስመር ሀሇ፣ ሀሇ= 8ሳ.ሜ የሆነ ሥራ/ሪ፡፡
እርምጃ 2. በነጥብ ሀ ሊይ 700 የሚሆን ዘዌ ሥራ/ሪ፡፡
እርምጃ 3. በነጥብ ሀ ሊይ ኮምፓስ በማዴረግ በ5ሳ.ሜ ሬዴየስ

የሊይኛውን መስመር በ ቁጥር መ ሊይ የሚያቋርጥ ቅስት ሥራ/ሪ፡፡
እርምጃ 4. በነጥብ መ ውስጥ አሌፎ ሇ ሀለ ትይዩ የሚሆን መስመር ሥራ/ሪ፡፡

ይህምሥ(ሐ) = 1100
እርምጃ 5. ከነጥብ ሏ በመነሳት 8ሳ.ሜ
ሬዴየስ በመውሰዴ በእርምጃ 4 ሊይ
የሰራሄውን/ሽውን በነጥብ መ ሊይ የሚነካ
ቅስት ሥራ/ሪ፡፡ ሇ እና ሀ አገናኝ/ኚ፡፡
ስሇዚህ ሀሇመሏ የሚፈሌግ ፓራላልግራም ነው፡፡
75
ሏ. የተሇያዩ ፓራላልግራምችን አሰራር እና ፀባዮቻቸው

ይህንን ርዕስ ማስተማር ሇመጀመር ተማሪዎች ቀጥል ያለትን ጥያቄዎች
እንዱሰሩ በጥቁር ሰላዲ ሊይ ጻፍሊቸው/ፊሊቸው፡፡
1. የትኞቹ ጏነ-አራቶች ሌዩ ፓራላልግራም ናቸው?
2. ኪት ምንዴነው?
3. ካሬ ማሇት ምን ማሇት ነው?
4. ሮምበስ ምንዴን ነው?
5. ምን ዓይነት ግንኙነት ነው በመሃሊቸው ያሇ?
ተማሪዎቹ ከሊይ የተሰጡትን ጥያቄዎች እንዱያብራሩ አዴርግ/ጊ፡፡ ከቃሌ
ጥያቄ በተጨማሪ ትግባራ 5.4 እና የቡዴን ሥራ 5.1 ሲሰሩ እየዞርክ/ሽ
በመከታተሌ አስፈሊጊውን እገዛ አዴርግሊቸው/ጊሊቸው፡፡ በስተመጨረሻም
ሥራቸውን ማዴነቅ እና ትክክሇኛውን መሌስ መስጠት እንዲትረሳ/ሺ፡፡

1. ሬክታንግሌ አንደ ዘዌው ማዕዘናዊ ዘዌ የሆነ ፓራላልግራም ነው፡፡
2. አዎ፡፡
3. ካሬ ሁሇቱም ጉርብታም ጏኖቹ ተገጣጣሚ የሆነ ሬክታንግሌ ነው፡፡
4. ሬክታንግሌ ሀሇሏመ ሇመስራት የሚከተለትን እርምጃዎች ተከተሌ/ዪ፡፡
ሀ. ሀሇ= 6ሳ.ሜ የሆነ ሥራ/ሪ፡፡
ሇ. በነጥብ ሀ እና ሇ ውስጥ በማሇፍ ሇመስመር ሀለ ቀጤነክ የሚሆኑ
መስመሮችን ሥራ/ሪ፡፡
ሏ. ኮምፓስን በነጥብ ሀ ሊይ በማዴረግ በ4ሳ.ሜ ርቀት ሊይ መስመር
ሇን በነጥብ መ ሊይ የሚያቋርጥ ቅስት ሥራ/ሪ፡፡
መ. ከ ሀለ ጋር ተገጣጣም እና ትይዩ የሆነ ውስን መስመር በነጥብ መ
ውስጥ የሚያሌፍ ሥራ/ሪ፡፡ ከዚህ መስመር ሊይም ነጥብ ሏ፤
76
ሇሏ =4ሳ.ሜ እንዱሆን አዴርገህ/ሽ ስራ/ሪ፡፡ ስሇዚህ ሀሇሏመ

የሚፈሇገው ሬክታንግሌ ነው፡፡
5. ሮምበስ ቀረሰተ፤ ቀረ =4ሳ.ሜ እና ሥ(ቀ)= 850 ይሆነ ሥራ/ሪ፡፡
እርምጃዎች
5.1 . መስመር ቀረ፤ ቀረ = 4ሳ. ሜ የሆነ ሥራ/ሪ፡፡
5.2 የዘዌዎቹ ሥፍር ሥ ቀ = 850 እና ሥ ረ = 950 የሆነ

ሥራ/ሪ፡፡
5.3 ነጥብ ሰ፣ ረሰ =4ሳ.ሜ እንዱሆን አዴርገህ/ሽ ሥራ/ሪ፡፡ ሇምን?
5.4 ሥ(ረሰተ) = 850 የሆነ ሥራ/ሪ፡፡

ቀረሰተ የተፈሇገው ሮምበስ ነው፡፡

1. ሀ. ካሬ ሮምበስ ነው፡፡ ግን ሮምበስ ካሬ አይዯሇም፡፡
ሇ. ሬክታንግሌ ካሬ አይዯሇም ግን ካሬ ሬክታንግሌ ነው፡፡
77
ሏ. ሬክታንግሌ ሮምበስ ሉሆን አይችሌም እንዯዚሁም ሮምበስ

ሬክታንግሌ መሆን አይችሌም፡፡
መ. ሮምበስ ኪት ሉሆን አይችሌም እንዯዚሁም ኪት ሮምበስ ሉሆን
አይችሌም፡፡
ሠ. ሬክታንግሌ ፓራላልግራም ነው ነገር ግን ፓራላልግራም
ሬክታንግሌ አይዯሇም፡፡
2. ሀ. ግጥምጥም ናቸው፡፡
ሇ. እኩሌ ቦታ ይቋረጣለ እንዯዚሁም እርስ በራሳቸው ቀጤነክ ናቸው፡፡
ሏ. ግጥምጥም ናቸው፣ እኩሌ ቦታ ይቋረጣለ እንዱሁም እርስ
በራሳቸው ቀጤነክ ናቸው፡፡
መ. ግጥምጥም ናቸው፡፡
3. ሀ. ሮምበስ፣ ሬክታንግሌ እና ካሬ
ሇ. ትራፒዚየም፣ ኪት
4.
ሇተማሪዎቹ ግንዛቤ እንዱረዲ የተሇያዩ መሌመጃዎችን እንዱሰሩ በመስጠት
አፈፃፀማቸውን መገምገም ትችሊሇህ/ሽ፡፡ መሌሶቻቸውንም በክፍሌ ውስጥ
መግሇጽ እና አስፈሊጊውን ማስተካክያ መስጠት ጥሩ ይሆናሌ፡፡
78

1. ሀ. ጠ =2 ሇ. ሀሐ = 10፣ ለመ = 10
አስተውሌ/ዪ፤ ሇ1ኛ ጥያቄ የሬክታንግሌ ርዝመት ተገጣጣም ናቸው
የሚሇውን ሀሳብ ትጠቀማሇህ/ሽ፡፡
2. ገ = 6፣ የ=2
3. ረ = 20 ይሆናሌ፡፡ ስሇዚህ ሀሇ = መሏ = ሇሏ ይሆናለ፡፡ ሀሇሏመ
ሮምበስ ነው፡፡
4. ሀ. ውሸት ሇ. ውሸት ሏ. ውሸት መ. ውሸት
ሠ. ውሸት ረ. እውነት ሰ. እውነት ሸ. ውሸት
ቀ. እውነት በ. እውነት
አስተውሌ/ዪ፤ 5ኛ እና 6ኛ ጥያቄ ከትግበራ 5.4 ጥያቄ 4 እና 5
ስሇሚመሳሰሌ በዚያው መሌክ መሌሱን ስጥ/ጪ፡፡
7. ካሬ ሀሇሏመ፣ ሀሐ = 6ሳ. ሜ የሆነ ሇመስራት፤
እርምጃዎች
1. ሥያፊ ሀሐ = 6ሳ. ሜ ሳ.ሜ ሥራ/ሪ፡፡
2. ሇሀሐ ቀጤ ነክ በመሆን በነጥብ ዏ ሊይ የሚያቋርጥ መስመር ሥራ/ሪ
3. ነጥብ ዏ’ን እንዯ መሃሌ እና ዏሀ ወይም ዏሏ ን እንዯ ሬዴየስ
በመውሰዴ ሇሥያፍ ሀሐ ቀጤነክ በመሆን በነጥብ ሇ እና መ ሊይ
የሚያቋርጥ ቅስት ሥራ/ሪ፡፡
4. ሀ እና መ፣ መ እና ሏ፣ ሀ እና ሇ እንዯዚሁም ሇ እና ሀ ን
አገናኝ/ኚ፡፡
5. ሀሇሏመ የተፈሇገው ካሬ ነው፡፡
79
5.1.2. ጏነ-ብዙ
ካሇፉት ክፍልች የሒሳብ ትምህርት እና በዚህ ምዕራፍ ውስጥም ካሇፉት
ርዕሶች ተማሪዎች የተሇያዩ ጏነ-አራቶች እንዯነ ትራፒዚየም፣ ፓራላልግራም፣
ሮምበስ፣ ሬክታንግሌ፣ ካሬ እና የመሳሰለትን አስመሌክቶ በቂ ግንዛቤ
እንዲገኙ ተስፋ እናዯርጋሇን፡፡ ይህንን ክፍሌ እንዯ ነጠሊ ዝግ ምስሌ ማሇት
ምን ማሇት ነው? ዝግ ነጠሊ ምስልች ከውስን መስመሮች የተሰራ ማሇት ምን
ማሇት ነው? ያለትን ጥያቄዎች በመጠየቅ መጀመር ትችሊሇህ/ሽ፡፡ ይህንን
ጽንሰ ሀሳብ ማብራራት መቻሊቸውን ካረጋገጥክ/ሽ በኋሊ በተማሪው መጽሏፍ
ውስጥ የተሰጠውን ትግበራ 5.5 እንዱሰሩ አዴርግ/ጊ፡፡ ይህ ትግባራ ተማሪዎቹ
ሇጏነ-ብዙ ትርጉም መስጠት እንዱችለ እና በእብጥ ጏነ-ብዙ እና ስርጉዴ
ጏነ-ብዙ መከካሌ ያሇውን ሌዩነት እነዱያውቁ ይረዲቸዋሌ፡፡ በስተመጨረሻም
ትግበራ 5.6 ከተማሪው መጽሏፍ ሊይ ስጣቸው/ጪያቸው፡፡

1. ከሦስት ወይም ከሦስት በሊይ ውስን መስመሮች የተሰራ ዝግ ነጠሊ
ምስሌ ጏነ-ብዙ ይባሊሌ፡፡
2. ጏነ-ብዙ
3. ክብ
4. ሀ.
ሇ. እብጥ ጎነ ብዙ
5. ሀ.
ሇ. ስርጉዴ ጎነ ብዙ
80
በጏነ-ብዙ ዓይነቶች እና ምስሊቸውን በመስራት ሊይ የተሇያዩ መሌመጃዎችን
በመስጠት ክንዋኔያቸውን ገምግም/ሚ፡፡

1. ጏነ-ሦስት
2. ሀ. ሰርጉዴ ሇ. ሰርጉዴ ሏ. እብጥ መ. ሰርጉዴ
3. መ 4. ሏ 5. ጏነ-አሥር (ዳካ-ጏን)
5.1.3. ክብ
ይህንን ርዕስ ከተማሪው መጽሏፍ ትግበራ 5.6 እንዱሰሩ በማዴረግ መጀመር
ትችሊሇህ/ሽ፡፡ በዚህ ትግበራ ሥር ያለትን ጥያቄዎች እንዱሰሩ እና
እንዱወያዩበት 15 ዯቂቃ ስጣቸው/ጪያቸው፡፡ የክቡን መሀሌ፣ ሬዴየስ፣
ዱያሜትር፣ አውተር እና ቅስት እንዱ ሇዩ በማበረታታት ምራቸው/ሪያቸው፡፡
1. ከተወሰነ ነጥብ ዏ እኩሌ ርቀት ሊይ የሚገኙ ሁለም ነጥቦች ማሇት
ነው፡፡
2.
3. ሇ. ከመሀሌ ዏ እኩሌ ሬዴየስ ርቀት አሇው፡፡

ሏ. የክቡ ሬዴየሶች ሠ. የክቡ አውተሮች
1
ረ. የክቡ ዱያሜትሮች ሰ. ሀበ = 2ዐሀ ወይም ዐሀ = 2 ሀበ
ሸ. የክብ ቅስት
4. ሀ. ዏ በክቡ ሊይ ያለ ነጥቦች ሁለ እኩሌ የሚርቁበት የተወሰነ ነጥብ
ነው፡፡
ሇ. የክቡን መሀሌ እና ማንኛውንም በክቡ ሊይ ያሇ ነጥብን የሚያገናኝ
ውስን መስመር
81
ሏ. በክቡ ሊይ ያለትን ሁሇት ነጥቦች የሚያገናኝ ውስን መስመር

መ. በክቡ ሊይ ባለ ሁሇት ነጥቦች መካከሌ የሚገኝ የነጥቦች ስብስብ
ወይም የክቡ ዙሪያ አካሌ ነው፡፡
ሠ. በክቡ መሀሌ የሚያሌፍ አውታር
በትግበራ 5.6 ሥር የለትን ጥያቄዎች ከሰራህ/ሽ በኋሊ በሬዴየስ፣
ዱያሜትር እና የክቡ አውታሮች ግንኙነት ሊይ እንዱወያዩ አዴርግ/ጊ፡፡
ግንዛቤያቸውን ሇማዲበር ከተማሪው መጽሏፍ መሌመጃ 5.5 ን የቤት
ሥራ ስጣቸው/ጪያቸው፡፡
የተማሪዎችን ግንዛቤ ሇመገምገም እንዯ እውነት ወይም ሏሰት፣ ምርጫ፣
ሰርተህ/ሽ አሳይ/ዪ እና የመሇማመጃ መሌመጃ፣ ፕሮጀክት ወይም የቡዴን
ሥራ ያለ ጥያቄዎችን መበስጠት ሥራቸውን አርምሊቸው/ሚሊቸው፡፡

1. ሀ. እውነት ሇ. እውነት ሏ. ውሸት መ. እውነት
ሠ. እውነት ረ. እውነት ሰ. እውነት
2. ሇ. ዱያሜትር
ሏ. አይችሌም ምክንያቱም ትሌቁ አውታር ዱያሜትር ስሇሆነ
5.2. የጏነ ሦስት ቴረሞች

አሊማ
 ስሇጏነ-ሦስት ውስጣዊ ዘዌ ሥፍር ዴምር ቴረም ይናገራለ፡፡
 የጏነ-ሦስት ውስጣዊ ዘዌ ሥፍር ዴምር 1800 መሆኑን ያረጋግጣለ፡፡
 የጏነ-ሦስት ውስጣዊ ዘዌ ቴረምን በመጠቀም ከዚህ ቴረም ጋር
የተያያዙትን ጥያቄዎች ያሰሊለ፡፡
82
 በጏነ-ሦስት ውጫዊ ዘዌ እና የሁሇት ውስጣዊ ዘዌዎቹ መሀከሌ ያሇውን

ግንኙነት ያብራራለ፡፡
 በጏነ-ሦስት ውጫዊ ዘዌ የሁሇት ውስጣዊ ዘዌዎች ሥፍር ዴምር
መሆኑን ያረጋግጣለ፡፡
 በጏነ-ሦስት ውጫዊ ዘዌ ቴረምን በመጠቀም ከዚህ ቴረም ጋር
የተያያዙትን ጥያቄዎች ያሰሊለ፡፡
 (ቀ) ጏን ሊሇው እብጥ ጏነ-ብዙ የውስጣዊ ዘዌ ሥፍር ዴምር
ፎርሙሊን ያገኛለ፡፡
 (ቀ) ጏን ሊሇው እብጥ ጏነ-ብዙ የውስጣዊ ዘዌ ፎርሙሊን በመጠቀም
ተመሳሳይ ፕሮብላሞችን ያሰሊለ፡፡
አቢይ ቃሊቶች፡ ዘዌ፣ ጏነ-ሦስት፣ ውስጣዊ ዘዌ፣ ውጫዊ ዘዌ፣ ማዕዘናዊ ዘዌ፣
ነቁጥ፣ እብጥ ጏነ- ብዙ
መግቢያ
ይህ ክፍሌ የሚያተኩረው ተማሪዎቹን የማንኛውም ጏነ-ሦስት ውስጣዊ ዘዌ
ሥፍር ዴምር 1800 መሆኑን ማስገንዘብ ሊይ ነው፡፡ ይህ ክፍሌ በሦስት
ርዕሶች በመከፋፈሌ ይቀርባሌ፡፡ የመጀመሪያው ርዕስ ስሇ ጏነ-ሦስት ውስጣዊ
ዘዌ ሥፍር ዴምር ነው፡፡ በዚህ ርዕስ ሥር የጏነ-ሦስት ውስጣዊ ዘዌ ቴረምን
በመግሇጽ ታረጋግጣሇህ/ሽ፡፡ ሁሇተኛው ርዕስ ዯግሞ ስሇ ጏነ-ሦስት ውጫዊ
ዘዌ ነው፡፡ በዚህ ርዕስ ሥር ዯግሞ የጏነ-ሦስት ውጫዊ ዘዌ ቴረምን
በመግሇጽ ተማሪዎቹ እንዱያረጋግጡ ሁኔታዎችን ታመቻቻሇህ/ሽ፡፡ ሦስተኛው
ርዕስ ቀ-ጏን ያሇው እብጥ ጏነ-ብዙ ውስጣዊ ዘዌ ሥፍር ሊይ ያተኩራሌ፡፡
83

ይህ ክፍሌ ስሇ ጏነ-ሦስቶች ቴረም የሚመሇከት ሲሆን ከስሩ ብዙ ረዕሶችን
ይዟሌ፡፡ እያንዲንደን ርዕስ የቡዴን ሥራ፣ ትግበራ፣ ቴረሞች እና የተሇያዩ
ምሳላዎችን በመጠቀም አቅርብ/ቢ፡፡
5.2.1. የጏነ-ሦስት ውስጣዊ ዘዌዎች ሥፍር ዴምር

ይህንን ርዕስ ሇመጀመር ተማሪዎችን አራተ አራት አባሊት ባሊቸው ቡዴን
መዴባቸው/ቢያቸው፡፡ ከዚህ በኋሊ የተሇያዩ ጏነ-ሦስቶችን እንዱሰሩ
የሚያስፈሌጉ መርጃ መሳሪያዎች፤ ምሊጭ፣ ኪሊሴር፣ ማስመሪያ
የዚህ አሊማ ተማሪዎቹ የጏነ-ሦስት ውስጣዊ ዘዌ ሥፍር ዴምር 1800 መሆኑን
ሇማሳየት ሁኔታን ማመቻቸት፡፡ ይህንንም በተማሪው መጽሀፍ ሊይ የተሰጠውን
የቡዴን ሥራ 5.2 በመጠቀም ፈጽም/ሚ፡፡

1. መ. 1800 ሠ. 1800 ረ.1800

1. አዎ ተገጣጣሚ ናቸው፡፡
2. አንዴ መስመር ብቻ
የቡዴን ሥራ 5.2 እና ትግበራ 5.7 ከሰራህ/ሽ በኋሊ እንዱመካከሩ እና
የጏነ-ሦስት ዘዌ ቴረሞችን በመጠቀም የተሇያዩ መሌመጃዎችን እንዱሰሩ
አበረታታቸው/ቺያቸው፡፡
ተማሪዎቹ በቡዴን ጏነ-ሦስት ዘዌ ዴምር ቴረምን እንዱያረጋግጡ በማዴረግ
ሥራቸውን እያስተካካሌክ/ሽ መመዘን፡፡
84

1. 750፣ 210፣ 840 2. 400፣ 600፣ 800
3. ማዕዘናዊ ጏነ-ሦስት 4. ሀ. 250 ሇ. 200
5. ሸ= 400 ፣ ቀ= 600 እና ተ=800 6. 180፣ 720፣ 900
7. 500፣ 500፣ 800
8. ሀ. 5ቀ−200 ሇ. 400 ሏ. ሁሇት-እኩሌ ጏነ-ሦስት
5.2.2. የጏነ-ሦስት ውጫዊ ዘዌዎች

ይህንን ርዕስ ትግበራ 5.8 ተጠቅመህ/ሽ መጀመር ትችሊሇህ/ሽ፡፡ በዚህ
ትግበራ ሥር ያለትን ጥያቄዎች ተማሪዎቹ እንዱሰሩ እገዛ እና
ማስተካክያ አዴርግሊቸው/ጊሊቸው፡፡ ይህ ትግበራ ተማሪዎቹ በውስጣዊ
እና ውጫዊ የጏነ-ሦስት ዘዌዎች ግንኙነት ሊይ ግንዛቤ እንዱኖራቸው
ይረዲቸዋሌ፡፡
1. ሀ. ተ፣ ከ እና ነ ሇ. በ፣ ዯ እና ፈ ሏ. 1800 መ. ሁሇት
ሠ. 3600
2. ሀ. እውነት ሇ. እውነት ሏ. እውነት መ. ሏሰት
3. ሀ. የጏነ-ሦሰትን ጏኖች ከነቁጣቸው በማስረዘም ከጉርብታም ጏኑ ጋር
የሚፈጥረው ዘዌ የጏነ-ሦስተ ውጫዊ ዘዌ ይባሊሌ፡፡
ሇ. ከ ሀ ጋር ይመሳሰሊሌ፡፡
ትግበራ 5.8 ከሰሩ በኋሊ የውጫዊ ዘዌ ቴረምን እንዴናገሩ እና ማረጋገጥ
እንዱሞክሩ አዴርግ/ጊ፡፡ እንዯዚሁም የጏነ-ሦስት ውጫዊ ዘዌ ቴረምን
በመጠቀም ከዚህ ቴረም ጋር የሚገናኙ ፕሮብላሞችን እንዱፈቱ
ምራቸው/ሪያቸው፡፡
85
የተሇያዩ መሌመጃዎችን ከተማሪው መጽሏፍ እንዲ መሌመጃ 5.7 ያለትን
በመስጠት ሥራቸውን መመዘን ይቻሊሌ፡፡ እንዯዚሁም የቤት ሥራ፣ የክፍሌ
ሥራ እና የተሊያዩ ትግበራዎችን በመስጠት አፈጻጸማቸውን መከታተሌ
1. 280 2. 250 3. ሀ. ቀ=180 ሇ. ማዕዘናዊ ጏነ-ሦስት
4. 700 5. ሀ. 1000 ሇ.1300 ሏ.1500 መ. 157.50
6. ሀ. 200 ሇ.1000 ሏ.1400 መ. 900
5.2.3. የጏነ-ብዙ ውስጣዊ ዘዌ ዴምር

ይህንን ርዕስ ማንኛውም ጏነ-ብዙ የጏኖቹ ብዛት ከሦስት እና ከሦስት በሊይ
የሆነ በጥቁር ሰላዲ ሊይ በመሳሌ ጀምር/ሪ፡፡
ሇምሳላ፡ ቀጥል ያሇውን ጏነ-አራት በጥቁር
ሰላዲ ሊይ ሳሌ/ዪ፡፡
ሀሏ የዚህ ጏነ-አራት ሥያፉ ነው፡፡
ሀሏ ይህንን ጏነ አራት በሁሇት ጏነ-ሦስት ይካፍሊሌ፡፡ የእያንዲንደ ጏነ-
ሦስቶች ዘዌ ሥፍር ዴምር 1800 ስሇሚሆን የጏነ-አራት ውስጣዊ ዘዌ ሥፍር
ዴምር 2(1800) ይሆናሌ፡፡ በዚህም መሌክ በመቀጠሌ አምስት እና ስዴስት
ጏን ያሊቸውን ጏነ-ብዙዎችን በመውሰዴ ሀሳባቸውን ካያዝክ በኋሊ ተማሪዎቹ
ቀ ጏን ያሇው እብጥ ጏነ-ብዙ ዘዌ ሥፍር ዴምሩ ቀ − 2 × 1800 መሆኑን
ሊይ እንዱናገሩ ምራቸው/ሪያቸው፡፡
1. ሀ. አንዴ ሇ. ሁሇት ሏ. 2 × 1800 = 3600
2. ሀ. ሁሇት ሇ. ሦስት ሏ. 3 × 1800 = 5400
3. ሀ. ሦሰት ሇ. አራት ሏ. 4× 1800 = 7200
86
በቡዴን ሥራ የተማሪዎችን ሀሳብ መገምገም፣ የተሇያዩ የቃሌ ጥያቄዎችን
በመጠየቅ አፈጻጻማቸውን መመዘን፡፡ መሌመጃ 5.8 መጠቀም ትችሊሇህ/ሽ፡፡

1. ሀ. 10800 ሇ. 19800 ሏ. 23400 መ. 32400
2. 1200
3. ሀ. 10 ሇ. 24 ሏ.12 መ.17
4. ሀ. 4 ሇ. 6 ሏ.12 መ. 8
5. 800፣ 1600፣ 1100፣ 700፣ 1200
6. ሀ. ሥያፍ የሇውም ሇ. 7 ሏ. 97 መ. ነ−3
7. 650፣ 900፣ 950፣ 1100 8. 200፣ 1200፣ 1400፣ 800
9. አይሆንም 10. 96.66፣ 96.66፣ 96.66
5.3. ሌኬት
የተሰጠ ክፍሇጊዜ፡ 17
አሊማ
ከዚህ ርዕስ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎቹ፤
 የጏነ-ሦስት ሥፋት ፎርሙሊን ያገነኛለ፡፡
 የጏነ-ሦስት ሥፋት ፎርሙሊን በመጠቀም የጏነ-ሦስት ሥፋትን
ይፈሌጋለ፡፡
 የጏነ-ሦስት ሥፍር ፎርሙሊን በመጠቀም በዕሇት ኑሮአቸው ጋር
የሚገናኙ ፕሮብላሞችን ያሰሊለ፡፡
 የትራፒዚየም ዙሪያ ይፈሌጋለ፡፡
 የትራፒዚየም ስፋት ፎረሙሊ ይሇያለ፡፡
 የትራፒዚየምን ስፋት ይፈሌጋለ፡፡
 የፓራላልግራም ሥፋት ፎርሙሊን ያሳያለ፡፡
87
 የፓራላልግራምን ሥፋት ይፈሌጋለ፡፡

 የተሰጠውን ክብ ዙሮሽ ይፈሌጋለ፡፡
 በክብ ዙሮሽ እና ዱያሜትር መካከሌ ያሇውን ዴርሻ ይፈሌጋለ፡፡
 π ን እንዯ የወዯረኛነት ያዊት ይገሌጻለ፡፡
 የክብ ሥፋት ፎርሙሊን ይወስናለ፡፡
 የፕሪዝም ገፀ-ጏን ሥፋት ፎርሙሊ ይሇያለ፡፡
 ፎርሙሊን በመጠቀም የሲሉንዯርን ገፀ-ጏን ሥፋት ይፈሌጋለ፡፡
 የሲሉንዯሮችን ሞዳሌ ይሰራለ፡፡
 የፕሪዝሞች ይዘት ፎርሙሊን ይሇያለ፡፡
 የፕሪዝሞችን ይዘት ይሇያለ፡፡
 የሲሉንዯሮች ይዘት ፎርሙሊን ይፈሌጋለ፡፡
 የሲሉንዯሮችን ይዘት ይፈሌጋለ፡፡
አቢይ ቃሊቶች፤ ሥፋት፣ ዙሪያ፣ የገጸ ጏን ሥፋት፣ ገፀ-ጏን፣ ፕሪዝም፣
ሲሉንዯር፣ ማዕዘናዊ ፕሪዝም፣ ይዘት

የትምህርት መርጃ መሳሪያ
ማስመሪያ፣ ፕሮትራክተር፣ ኮምፓስ፣ ምሊጭ፣ የፕርዝሞች እና ሲሉንዯሮች
ምዳሌ
መግቢያ
ይህ ክፍሌ የሚያተኩረው ተማሪዎቹ ከዚህ በፊት የተማሩትን ጽንሰ ሀሳብ ሊይ
በመመሰረት የተሇያዩ የጂኦሜትሪ ምስልች ዙሪያ፣ ስፋት እና ይዘት በብዛት
የአሌጄብራ ዘዳ በመጠቀም ማስሊትን ነው፡፡
ይህ ክፍሌ በሰባት ርዕሶች ተከፋፈል ይቀርባሌ፡፡ እነሱም የጏነ-ሦስት ሥፋት፣
የትራፒዚየም እና ፓራላልግራም ዙሪያ እና ሥፋት፣ የክብ ዙሮሽ፣ የክብ
ሥፋት፣ የፕሪዝሞች እና ሲሉንዯሮች ገፀ-ጏን ሥፋት እንዯዚሁም የፕሪዚም
88
እና ሲሉንዯሮች ይዘት ናቸው፡፡ በእያንዲንደ ርዕስ ሥር ተማሪዎቹ ፎርሙሊ

እንዱያገኙ እና እንዱጠቀሙበት መርዯት ይጠበቅብሀሌ/ሻሌ፡፡
ሇማስተማር የሚያስፈሌግ ማስታወሻ( ሇመነሻ የህሌ)

በዚህ ርዕስ ሥር ተማሪዎቹ ስሇ ጏነ-ሦስት ሥፋት፣ የትራፒዚየም እና
ፓራላልግራም ዙሪያ እና ሥፋት፣ የክብ ዙሮሽ እና የክብ ሥፋት እና
የፕሪዝም እና ሲሉንዯሮች ገፀ ጏን ስፋት እና ይዘት ሊይ በመወያየት
ሇእያንዲንደ ርዕስ ጠቅሊሊ ማብራሪያ መስጠት አሇብህ/ሽ፡፡
በዚህ ሌኬት ጽንሰ ሀሳብ ሊይ ተማሪዎቹን ሇማነቃቃት ቀጥል ያሇውን ጥያቄ
በመጠየቅ መጀመር ትችሊሇህ/ሽ፡፡
ዙሪያ
እስቲ የትራፒዚየም መሌክ ያሇው የእርሻ መሬት አሇህ/ሽ እንበሌ፡፡ ይህንን
የእርሻ መሬት እንስሳት እንዲይገቡ አጥር ሇማጠር የዚህን መሬት ርዝመት
በሁለም አቅጣጫ በማዞር የምትሰፍረው ሥፍር የዚህ መሬት ዙሪያ ሲባሌ፤
ምን ያህሌ አጥር እንዯምያስፈሇግ ሇማወቅ ይረዯሌ፡፡
ሇተሰጠው የመሬቱ ምስሌ ዙሪያ እንዱፈሌጉ ጠይቃቸው/ቂያቸው፡፡
ሥፋት
እስቲ ቀጥል የተሰጠ ምስሌ መሌክ ያሇው እርሻ መሬት አሇህ/ሽ እንበሌ፡፡
ሇዚህ መሬት የሚበቃ ማዲበሪያ ብትፈሌግ/ጊ በዚህ መሬት የተያዘውን ቦታ
ማወቅ አሇብህ(ሽ)፡፡ ይህ የቦታ ስፋት ይባሊሌ፡፡ የዚህ እርሻ መሬት ስፋት
ስንት ነው?
89
ይዘት
ቀጥል ከተሰጡት ምስልች የትኛው ብዙ የመያዝ አቅም አሇው? ይዘት ማሇት
ምን ማሇት እንዯ ሆነ ጠይቅ/ቂ፡፡
የዙሪያ፣ የስፋት እና የይዘት ጽንሰ ሀሳብ በአከባቢያቸው የሚኖሩ ባሊሙዎች

እንዳት እንዯምጠቀሙበት እንዱያብራሩ በመጠየቅ የዚህን ጽንሰ ሀሳብ ሥራ
ሊይ ማዋሌ እንዱረደ ይረዲቸዋሌ፡፡
5.3.1. የጏነ-ሦስት ሥፋት

ተማሪዎቹ ከዚህ በፊት በ6ኛ ክፍሌ ውስጥ የተማሩትን የማዕዘናዊ ጏነ-ሦስት
ሥፋት፣ ሬክታንግሌ እና ካሬ ጽንሰ ሀሳብ በክሇሳ መሌክ እንዱያዩ ማመቻቸት
አሇብህ/ሽ፡፡ ሇዚህም ተማሪዎቹን በቡዴን በማዯራጀት ትግበራ 5.10 እንዱሰሩ
በማዴረግ የስራቸውን አፈጻጸም መከታተሌ ትችሊሇህ/ሽ፡፡ ይህ ትግበራ የጏነ
ሦስት ሥፋት ሇመፈሇግ የሚያስችሊቸው ፎርሙሊን እንዱያገኙ ይረዲቸዋሌ፡፡

1. ሀ. እኩሌ ሥፋት አሊቸው
ሇ. የጏነ-አራት ሥፋት= ቤ × ካ = 10ሳ. ሜ × 8ሳ. ሜ = 80ሳ. ሜ2
1
የጏነ-ሦስት ሀመሇ ሥፋት = 2 × 80ሳ. ሜ2 = 40ሳ. ሜ2
1
ሏ. ሥ= 2 ቤክ
2. ሀ. ሥ(  ሠመሀ) =ሥ(  ሠረሀ) እና ሥ(  ሠረሇ) = ሥ(  ሠሏሇ)

1
ሇ. ሏ. እኩሌ ርዝመት አሊቸው፡፡
2
1
መ. 10ሳ. ሜ × 8ሳ. ሜ = 80ሳ. ሜ2 ሠ. 2
(80ሳ. ሜ2 ) = 40ሳ. ሜ2
90
1
ረ. ሥ(  ሠሇሀ) = 2 ቤካ
1
3. ሀ. ሥ(  ሰሸቀ) = (10ሳ.ሜ)(8ሳ.ሜ)=40ሳ.ሜ2
2
1
ሥ(  ሰቀበ) = (4ሳ.ሜ)(8ሳ.ሜ)=16ሳ.ሜ2
2
ሇ. ሥ(  ሰሸበ) = ሥ(  ሰሸቀ) − ሥ(  ሰቀበ)
=40ሳ.ሜ2 −16ሳ.ሜ2 =24ሳ.ሜ2

ሏ. አዎን
1
4. ሥ= ቤከ
2
የማንኛውም ጏነ-ብዙ ሥፋት በአንዴ ፎርሙሊ መፈሇግ እንዯሚቻሌ

ተማሪዎቹ መረዲታቸውን ማረጋገጥ አሇብህ/ሽ፡፡ ከዚህ በኋሊ መሌመጃ
5.9 እንዯ የቤት ሥራ እና የቡዴን ሥራ በመስጠት የሥራቸውን
አፈጻጸም ተከታታሌ/ዪ፡፡
1. ሀ. 12ሳ.ሜ2 ሇ. 400ሳ.ሜ2 ሏ.10ሳ.ሜ2 መ. 28ሳ.ሜ2
2. ከ= 10ሳ. ሜ
3. ቤ= 24ሳ. ሜ
4. ሀ.140ሜ2 ሇ. 104.5ሳ.ሜ2 ሏ. 239ሳ.ሜ2 መ. 70ሳ.ሜ2
5. ሀ. 80ሳ.ሜ(150ሳ.ሜ) =12000ሳ.ሜ2
1
ሇ.ሥ(  ሀሏፐ)+ሥ(  ቀሇመ)= 2 (80ሳ.ሜ)(100ሳ.ሜ)
1
+2(80ሳ.ሜ)(100ሳ.ሜ)
= 4000ሳ.ሜ2 +4000ሳ.ሜ2
= 8000ሳ.ሜ2
ሏ. 12000ሳ.ሜ2 − 8000ሳ.ሜ2 = 4000ሳ.ሜ2
መ. 12000ሳ.ሜ2 = 1.2ሜ2
1ሜ2 = 64 ብር ከሆነ
91
1.2ሜ2 =? ብር 1.2ሜ2 × 64 = 76.8 ብር

6. ሀ. 750ሜ2 7. 24ሳ.ሜ2
5.3.2 የትራፒዚየም ዙሪያ እና ስፋት

ይህንን ርዕስ ትግበራ 5.11 በመጠቀም መጀመር ትችሊሇህ/ሽ፡፡ ስሇዚህ
ተማሪዎቹ በዚህ ትግበራ ሊይ በመወያየት የማጠቃሇያ ሏሰብ የትራፒዚየም
ስፋት ፎርሙሊ ሊይ እንዱዯርሱ አበራታታቸው/ቺያቸው፡፡
1. ሀ. ሀሇ እና መሏ ቤዞች
ሀመ እና ሇሏ አክናድች
መሠ ከፍታ
ሏ. ዙ ሀሇሏመ = ሀሇ + ሇሏ + ሏመ + መሀ
2. ሀ. ሇረ ሇ. ሇረ
ሏ. የጋራ ጏን መሇ እና የ∆ሀሇመ ከፍታ ከዚህ ጏነ-ሦስት ውጪ ስሇሆነ
1 1
መ. ሥ(∆ሀሇመ)= 2 ቤ1 ከ እና ሥ ∆ሇሏመ = 2 ቤ2 ከ
1 1
ሠ. ሥ(∆ሇሏመ)= ሥ ∆ሀለመ + ሥ ∆ለሐመ = ቤ ከ + ቤ2 ከ
2 1 2
1
= ከ(ቤ1 + ቤ2 )
2
በትራፒዚየም ዙሪያ እና ሥፋት ፎርሙሊ ሊይ የተሇያዩ መሌመጃዎችን
በመስጠት ስራቸውን መገምገም ትችሊሇህ/ሽ፡፡ ይህንን መሌመጃ 5.10 ወይም
ላሊ ተጠቅመህ/ሽ ማከናወን ትችሊሇህ/ሽ፡፡
1. 1700ሳ. ሜ = 17ሜ
2. ዙሪየ = 280ሜ፣ ስፋት =3800ሜ2
3. ሀ. ዙሪየ = 27.6ሳ.ሜ፣ ስፋት= 45.5ሳ.ሜ2
ሇ. ዙሪየ= 41.2ሳ.ሜ፣ ስፋት =91ሳ.ሜ2
92
4. ሥ = ½ (ቤ1 +ቤ2)ከ
60ሳ.ሜ2= ½ (11ሳ.ሜ +ቤ2)6ሳ.ሜ
60ሳ.ሜ2= (11ሳ.ሜ +ቤ2)3ሳ.ሜ
60ሳ.ሜ2= 33ሳ.ሜ +3ቤ2ሳ.ሜ
27ሳ.ሜ= 3ቤ2ሳ.ሜ
ቤ2 = 9ሳ.ሜ
5.3.3. የፓራላልግራም ዙሪያ እና ሥፋት

ተማሪዎቹ የሬክታንግሌ እና የካሬ ስፋት እና ዙሪያ የመፈሇግ ሌምዴ ስሊገኙ
ይህንን ትግበራ 5.12 እና የቡዴን ሥራ 5.3 እንዱሰሩ በማዴረግ ጀምር/ሪ፡፡
በቡዴን ስወያዩ በክፍሌ ውስጥ እየዞርክ/ሽ አስፈሊጊውን እገዛ
ስጣቸው/ጪያቸው፡፡
የፓራላልግራም ዙሪያ እና ሥፋት የመፈሇግ ችልታቸውን ሇመመዘን
የተሇያዩ መሌመጃዎችን እንዯ የቤት ሥራ እና የክፍሌ ሥራ በመስጠት
መመዘን ትችሊሇህ/ሽ፡፡ መሌመጃ 5.11 መጠቀም ትችሊሇህ/ሽ ነገር ግን 7ኛ
ትያቄን ጏበዝ ነው ብሇህ ሇምታምነው/ኚው ተማሪ መስጠት አሇብህ/ሽ፡፡
1. ሀ. ዙሪየ = 36ሳ.ሜ፣ ስፋት = 40ሳ.ሜ2
ሇ. ዙሪየ = 30ሳ.ሜ፣ ስፋት = 48ሳ.ሜ2
2. 4ሳ.ሜ
3. 7ሳ.ሜ
4. 6ሳ.ሜ
5. 150ሳ.ሜ2፣ 12.5ሳ.ሜ
6. 24ሳ.ሜ2፣ 30ሳ.ሜ2
7. ሀ.አይሆንም ሇ. አይሆንም
ሏ. i. እጥፍ ይሆናሌ ii. አራት ጊዜ ያዴጋሌ
93
5.3.3 የክብ ዙሮሽ

በዚህ ምዕራፍ አንዯኛ ክፍሌ ውስጥ ተማሪዎቹ ከክብ ጋር የተያያዙ እንዯ
መሀሌ፣ ሬዴየስ፣ ዱያሜትር፣ ዙሮሽ እና የመሳሰለትን ተምረዋሌ፡፡ ስሇዚህ
ይህንን ርዕስ ሇመጀመር ተማሪዎቹ በራሳቸው ቃሊት እነዚህን ቃሊቶች
እንዱገሌጹ አዴርግ/ጊ፡፡ ሇዚህም ትግበራ 5.13 ስጣቸው/ጪያቸው፡፡
በመቀጠሌም ከዚህ በታች የተዘረዘሩት የክብ ቅርጽ እንዲሊቸው አስረዲ/ጂ፡፡
 የሰው አኗኗር ከሌጅነት ወዯ ሌጅነት
 ሰዓት
 በአይናችሁ ቀና ብሊችሁ የምታዩት ሰማይ
 በመንገዴ ሊይ ሇአሽከርካሪዎች ትሌቅ አዯጋ እንዯሚፈጠር ሇማሳየት
የሚቀመጥ ምሌክት
 ባርኔጣ
 ስስ እንጀራ
 ስዱ እና የመሳሰለት
ከሊይ የተጠቀሱትን ክቦች ስትጠራ/ሪ የሊይኛው ጠሇሌ መሆኑን በዯንብ
ማስረዲት አሇብህ/ሽ፡፡ እንዯዚህ ካሌሆነ ግን ሇተማሪዎች ከጥጥር ጂኦሜትር
ጽንሰ ሀሳብ ጋር ይምታታባቸዋሌ፡፡ ከዚህ በኋሊ ተማሪዎችን እንዯሚመቻቸው
አዴርገህ/ሽ በቡዴን በማዯረጀት በተማሪው መጽሏፍ ሊይ ያሇውን የቡዴን
ስራ በመስጠት ተማሪዎቹ በዙሪያ እና ዱያሜትር መካከሌ ያሇውን ግንኙነት
እንዱረደ ያግዛቸዋሌ፡፡
በተማሪው መጽሏፍ ሊይ ያሇውን ምሳላ ካብራራህ/ሽ በኋሊ ከተማሪው
መጽሏፍ መሌመጃ 5.12 እንዯ ቤት ሥራ እና ክፍሌ ሥራ መሌክ በመስጠት
አፈጻጸማቸውን ተከታተሌ/ዪ፡፡
1. የዚህን መሌስ ከምዕራፍ 5 ክፍሌ 1 ክብ ከሚሇው ርዕስ ሥር ማግኘት
94
2. ሬዴየስ የዱያሜትር ግማሽ ነው፡፡

3. ሰዓት፣ ሰማይ እና የመሳሰለት
1. ሀ. 8πሳ.ሜ ሇ. 3𝜋 + 6 ሏ. (𝜋 + 4)ሳ.ሜ
2. 100ሳ.ሜ
3. 4ሳ.ሜ
4. 314ሳ.ሜ
5. የትሌቁ ክብ ዙሮሽ ሁሇት እጥፍ የትንሹ ክብ ዙሮሽ ነው፡፡
5.3.5. የክብ ሥፋት

ይህንን ርዕስ በተማሪው መጽሏፍ ሊይ ያሇውን የቡዴን ሥራ 5.5 ሰጥተህ/ሽ
በመጀመር የክብ ሥፋት ፎርሙሊን እንዱያገኙ አስፈሊጊውን እገዛ በመስጠት
እርዲቸው/ጂያቸው፡፡
የተማሪዎችን ችልታ ሇመረዲት የተሇያዩ ትግበራዎችን እና መሌመጃዎችን
በማዘጋጀት እንዱሰሩ ማዴረግ እንዱሁም መሌመጃ 5.13 7ኛ እና 8ኛ ጥያቄን
እንዯ የቤት ሥራ ወይም ፕሮጀክት መስጠት ትችሊሊህ/ሽ፡፡
1. ሀ. 1600𝜋ሳ.ሜ2 ሇ. 𝜋3 ሳ.ሜ2,
2. 16ሳ.ሜ
3. 100𝜋ሳ.ሜ2
4. 7𝜋ሳ.ሜ2
49
5. ሀ. 100 − 25π ሳ. ሜ2 ሇ. 49 − π ሳ. ሜ2 ሏ. πሳ. ሜ2
4
49
መ. 64 − 16π ሳ. ሜ2 ሠ. 49 + π ሳ. ሜ2 ረ. 96 − 8π ሳ. ሜ2
2
25
ሰ. 25 − π ሳ. ሜ2 ሸ. 1024 − 256π ሳ. ሜ2 ቀ. 256π − 512 ሳ. ሜ2
4
6. ዙ= (220 + 90π) ሳ. ሜ ሥ = (9900 + 2025π) ሳ. ሜ2
95
7. በአራት ይባዛሌ
5.3.6. የፕሪዝሞች እና ሲሉንዯሮች የገጽ ሥፋት

ተማሪዎች ከፕሪዝም እና ሲሉንዯር ጋር የተያየዙ ተርሞች እና ጽንሰ ሀሳቦች
ጋር ሌምዴ ስሊሊቸው ይህንን ርዕስ ከተማሪው መጽሏፍ ሊይ ትግበራ 5.14
በመስጠት መጀመር ትችሊሇህ/ሽ፡፡ ይህንን ትግበራም 10 ዯቂቃ
እንዱወያዩበት በመስጠት ጠቅሊሊ መብራሪያ በመስጠት እሇፍ/ፊ፡፡ ይህ
ትግበራ ተማሪዎች የጥጥር ጂኦሜትሪ ትርጉም እና ፀባዮች እንዱያስታውሱ
እዴሌ ይፈጥርሊቸዋሌ፡፡ በመቀጠሌም ከተማሪው መጽሏፍ የቡዴን ሥራ 5.6
እንዱሰሩ ምራቸው/ሪያቸው፡፡ ይህ የቡዴን ሥራም ተማሪዎች የፕሪዝም እና
የሲሉንዯር ገጽ ሥፋት መፈሇግ የሚያስችሌ ፎርሙሊ ሊይ እንዱዯርሱ
ይረዲቸዋሌ፡፡
በዚህ ርዕስ ሊይ ተማሪዎች የጨበጡትን እውቀት ሇመሇየት የተሇያዩ
መሌመጃዎችን እና ትግበራዎችን በማዛጋጀት እንዱሰሩ አዴርግ/ጊ፡፡ የሚሰጡ
መሌመጃዎችን እና ትግበራዎችን በፕሪዝሞች እና ሲሉንዯሮች ገጽ ሥፋት
አፈሊሇግ ሊይ ያተኮሩ መሆን አሇባቸው፡፡
1. ሀ. ፕሪዝም የጥጥር ጂኦሜተሪ ምስሌ ሆኖ መሰረቶቹ ጏነ-ብዙ የሆነ
ነው፡፡
ሇ. ሬክታንግሊዊ ፕሪዝም መሰረቱ ሬክታንግሌ የሆነ ፕሪዝም ነው፡፡
ሏ. ማዕዘናዊ ፕሪዝም ማሇት ገጾቹ ሁለ ሇመሰረቱ ቀጤነክ የሆነ
ፕሪዝም ነው፡፡
መ. ማዕዘናዊ ፕሪዝም ያሌሆነ ነው፡፡
2. ሳጥን፣ ቁም ሳጥን የመሳሰለት
3. ሬክታንግሊዊ ፕሪዝም 6 ገጾቹ፣ 8 ነቁጦች እና 12 ጠርዞች አለት፡፡
96
ሀ. ሊይኛው እና ታችኛው ሬክታንግልች የሬክታንግሊዊ ፕሪዝም

መሰረቶች ይባሊለ፡፡
ሇ፣ ሏ እና መ በ6ኛ ክፍሌ የሂሳብ ትምህርት ውስጥ ያሇውን ትርጉም
በማየት ማብራሪያ ስጥ/ጪ፡፡
1. ሀ. ገፀ ጏነ ስፋት= 100ሳ. ሜ2 ገጽ ስፋት= 112ሳ. ሜ2
ሇ. ገፀ ጏነ ስፋት= 128ሳ. ሜ2 ገጽ ስፋት= 152ሳ. ሜ2
ሏ. ገፀ ጏነ ስፋት= 100ሳ. ሜ2 ገጽ ስፋት= 150ሳ. ሜ2
2. 9ሰ.ሜ2 ፤
2
ርዝመት =ወርዴ =3ሰ.ሜ 3. 404ሳ. ሜ
4. 28ሳ. ሜ2 5. 4.71ሳ. ሜ2
1. ሀ. ገጽ ስፋት= 160πሚ. ሜ2 ገጽ ጏነ ስፋት= 32πሚ. ሜ2
2
ሇ. ገጸ ስፋት= 84πሳ. ሜ2 ገጽ ጏነ ስፋት= 156πሳ. ሜ
ሏ. ገጽ ስፋት= 96πሚ. ሜ2 ገጸ ጏነ ስፋት= 78πሚ. ሜ2
2
2. የገጽ ስፋት= 120πሳ. ሜ
3. 7ሳ. ሜ
5.3.7. የፕሪዝሞች እና የሲሉንዯሮች ሥፋት
በ6ኛ ክፍሌ ውስጥ የሬክተንግሊዊ ፕሪዝም ይዘት እንዳት መፈሇግ
እንዯምችለ ተምረዋሌ፡፡ ስሇዚህ ይህንን ርዕስ በተመሳሳይ መሌኩ
የማንኛውንም ፕሪዝም ይዘት መፈሇግ እንዯሚችለ በማሳየት መጀመር
ይቻሊሌ፡፡ ጏበዝ ተማሪዎችን ዯግሞ ከፕሪዝም ይዘት ፎርሙሊ በመነሳት
የሲሉንዯርን ሥፋት ፎርሙሊ በማረጋገጥ እንዱወሰደ ምራቸው/ሪያቸው፡፡
ከዚህ በኋሊ ከዕሇተ ኑሮአቸው ጋር የተያያዙ ምሳላዎችን እና ፕሮብላሞችን
በመጠቀም ተማሪዎችን በማሳተፍ ይህንን ርዕስ ይበሌጥ
አብራራሊቸው/ሪሊቸው፡፡
97
በፕሪዝሞች እና ሲሉንዯሮች ይዘት ሊይ የተሇያዩ መሌመጃዎችን እና
ትግበራዎችን በመስጠት የተማሪዎችን አፈጻጸም ተከታተሌ/ዪ፡፡ መሌመጃ
5.16 እንዯ የቤት ሥራ ወይም የክፍሌ ሥራ በመስጠት ሥራቸውን
በማስተካከሌ አስፈሊጊውን እርምት ስጥ/ጪ፡፡ በምዕራፉ መጨረሻ ሇተማሪዎች
ሙከራ መስጠት ትችሊሇህ/ሽ፡፡
ሀ. አዎን
ሇ. ክብ ነው፡፡ የፕሪዝም ጏነ-ብዙ ነው፡፡
ሏ. ሁሇቱም ሁሇት ሁሇት አሊቸው፡፡
መ. ተገጣጣሚ ናቸው፡፡
ሠ. አዎን
1. ሀ. ይዘት =864ሳ.ሜ3፣ ገጽ ስፋት= 552ሳ. ሜ ሇ.ይዘት = π3 ሳ.ሜ3፣
2
ገጽ ስፋት= 6π2ሳ.ሜ
3 2
ሏ. ይዘት= 108πሳ. ሜ ፣ ገጸ ስፋት = 90π ሳ. ሜ
3 2
መ. ይዘት= 15ሳ. ሜ ፣ ገጸ ስፋት = 63 ሳ. ሜ
2. ሀ. ይሀ = π ሬ2 ከ = π(22)(5)= 20𝜋ሳ. ሜ3
ይበ =  ሬ2 ከ =  (42)(1.25)= 20𝜋ሳ. ሜ2
2 2
ሇ. ጏን ስፋት (ሀ)= 28πሳ. ሜ እና ጏን ስፋት (በ)= 32πሳ. ሜ
12 0 15
3. ሀ. ከ = = ሳ. ሜ ሇ. ሥ = 158πሳ. ሜ2
64 8
4. ይ= 40ሳ. ሜ × 20ሳ. ሜ × ከ
24ሉትር= 40ሳ. ሜ × 20ሳ. ሜ × ከ
24000ሳ.ሜ3 = 800ሳ. ሜ2 × ከ
ከ= 30ሳ.ሜ
98
5. ይ= ቤሥ× ከ
300ሳ.መ3= ቤሥ × 6ሳ. ሜ
ቤሥ = 50ሳ. ሜ2
6. ይ= (25ሜ)(15ሜ) 2ሜ
ይ= 750ሜ3
ይ= 750,000ሉትር
7. ይዘትም እጥፍ ነው
የምዕራፍ አምስት የክሇሳ መሌመጃ መሌስ
1. 800፣ 800፣ 1000፣ 1000
2. 650፣ 1150
3. 700
4. 600፣ 1200፣ 400፣ 1400
5. 300፣ 900፣ 600፣ 1800
6. ሀ. 16200 ሇ. 12600 ሏ. 50400
መ. 61200 ሠ.15,8400 ረ. 180,0000
7. ሀ. የሇም ሇ. 15 ሏ. የሇም መ. 22
8. ሀ. 21600 ሇ. 1440
9. ጠ = 360  ሀ. መ = 410 ፣ ሀ = 1200 ሏ= 1390
ጠ = 10 0  ሇ. ሀ = 500 ፣ ሇ = 500 ፣ ሏ= 1300 ፣ መ = 1300
10. ሀ.120 ሇ. 120 ሏ. 1680 መ. 1680
11. 420፣ 1380
12. ሀሇ = ሏመ = 12ምዴብ እና መሀ = ሇሏ = 8ምዴብ
13. 24 ምዴብ
14. በትግበራ ውስጥ የተሰጠን ሁኔታ በመከተሌ
15. ሀ. 200፣ 800፣ 1000፣ 1600
99
ሇ. አዎ በትይዩ መሰመር ሊይ ያለ ጉርብታም የሆኑት ዘዌዎች

ሥፍር ዴምር 1800 ነው፡፡
ሏ. አይዯሇም፡፡ ተቃራኒ ዘዌዎች ተገጣጣሚ አይዯለም
16. ዙሪያ = 7+8+(ቤ1+ቤ2)
35 = 15+(ቤ1+ቤ2)
ቤ1+ቤ2 = 20
1
ሥ(ትራፕዝየም) = (ቤ1+ቤ2)ከ
2
1
= (20)5 = 50ሳ.ሜ2
2
17. እሲቲ ሀሇ=ቀ ሳ.ሜ እና ሇሏ= የ ሳ.ሜ

ቢሆን
i. ዙሪያ = 2(ቀ+የ)
24= 2(ቀ+የ) ቀ+የ= 12………….(1)
ii. ሥፋት= 2ቀ=4የ ቀ= 2የ………….(2)
1
18. ሥ = 2 (ቤ1+ቤ2)ከ
1
192 = 2 (11+21)ከ
1
192 = 2 (32)ከ
ከ = 12ሳ.ሜ ነገር ግን የ2 = 52 +122  የ =13ሳ.ሜ

ስሇዚህ ዙሪያ= 21+11+2የ= 32+2(13) =58ሳ.ሜ
19. 12ሳ.ሜ
20. ጏን ስፋት= 2πሬ(ሬ + ከ)
144π
144π = 2π × 4 ከ + 4  =ከ+4 ከ = 14ሳ. ሜ
8π
21. ጏን ሥፋት = 132πሳሜ2 እና ዙሮሽ = 6πሳ. ሜ2

የሚፈሇገው ይዘት(ይ)
i. ዙ= 2πሬ ii. ጏን ሥፋት =2πሬከ
6π = 2πሬ 132π = 2π 3 ከ
100
ሬ= 3ሳ. ሜ ከ = 22ሳ. ሜ
ስሇዚህ ይዘት= πሬ2 ከ
= π(3ሳ. ሜ)2 22ሳ. ሜ = 198πሳ. ሜ3
22. የተቀባው ክፍሌ ስፋት= ሥ ∆ሀሏሇ − ሥ ∆ሀመሇ
1 1
የተቀባው ከፍሌ ስፋተ = 2 ሀሇ ሏሠ − 2 ሀሇ መሠ
1
= ሀሇ ሏሠ − መሠ
2
1
= 2 × 10 8 − 5 = 15ሳ. ሜ2
23. ሥ =½ (ቤ1+ቤ2)ከ
2ሥ = (ቤ1+ቤ2)ከ
2ሥ 2ሥ 2ሥ−ቤ1 ከ
=ቤ1+ቤ2 ስሇዚህ ቤ1= −ቤ2 ወይም ቤ2=
ከ ከ ከ
24. ዙሮሽ = 2πሬ ሥፋት= πሬ2

24π = 2πሬ ሥፋት= π(12ሳ. ሜ)2
24π
=ሬ ሥፋት= 144πሳ.ሜ2
2π
ሬ = 12ሳ. ሜ
25.
ሀ. የተቀባው ምስሌ ዙሪያ=ሸሀ+ሀሇ+ሇሏ+ሏመ+መሠ+ሠረ+ረሰ+ሰሸ

=7+5+5+2+5+6+3+1= 34ሳ.ሜ
ሇ. የተቀባው ምስሌ ስፋት= የትሌቁ ሬክታንግሌ ስፋት− የትናንሾቹ
ሬክታንግልች ስፋት ዴምር
የተቀባው ምስሌ ስፋት=10(7)−((1)3+2(5))
=70−13 = 57ሳ.ሜ2
101
የሰባተኛ ክፍሌ ሒሳብ ትምህርት ሲሇበስ
102
መግቢያ
ባሇፉት ክፍልች ውስጥ የተገሇጹት ብዙ ርዕሶች እንዯ ሥላቶች በቁጥሮች ሊይ
ተሇዋዋጮች፣ የእኩሌነት እና ያሇእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮች፣ ንጥጥር፣
ወዯረኛነት እና መቶኛ፣ ሥፍሮች፣ ጂኦሜትሪ እና የመረጃ አያያዝ በጥሌቀት
በ7ኛ ክፍሌ ውስጥ ይቀርባሌ፡፡ ከዚህ በተጨማሪም የ7ኛ ክፍሌ ተማሪዎች
አዱስ ጽንሰ ሀሳብ እንዯ የንብብር ቁጥሮች ስብስብ፣ የጭረት ቆጠራ ምሌክትን
በመጠቀም ቀሇሌ ያለ መረጃዎችን መሰብሰብ፣ የተሇያዩ የግራፍ ዓይነቶችን
መሥራት እና ከአማካኝ፣ ዴግግሞሽ፣ መሃሌ ከፋይ እና ሬንጅ ትርጉም ጋር
ይተዋወቃለ፡፡ በዚህ ክፍሌ ዯረጃ የሚማሩት ትምህርት ሇፊዚክስ፣ ኬሚስትሪ፣
ባዮልጂ፣ ኢንፎርሜሽን ቴክኖልጂ(IT) እና ሇመሳሰለት የትምህርት ዓይነቶች
አስፈሊጊውን ቅዴመ ሁኔታዎች ማመቻቸት አሇበት፡፡ ከህዝብ ብዛት፣ ግብር፣
ቁጠባ፣ ፋይናንስ፣ ወሇዴ፣ እንቨስትመንት እና ከመሳሰለት ጉዲዮች ጋር
የሚያያዙ ምቹ በሆኑ ርዕሶች ሥር መታየት እና መጤን አሇባቸው፡፡ ከዕሇት
ኑሮ ጋር የተያያዙ ምሳላዎችን እንዯዚሁም የአፈጻጸም ፕሮብላሞች በተቻሇ
መጠን መፍታት መቻሌ አሇባቸው፡፡
ተማሪዎች ከዚህ ትምህርት ጋር የተያያዙ ብዙ ፕሮብላሞች ከወዯረኛነት
እውቀት ጋር የተያያዙትን ሇማስሊት የሚረዲቸውን እውቀት ሇማግኘት
በንጥጥር፣ ወዯር፣ እና መቶኛ ሊይ ያሊቸውን እውቀት በይበሌጥ ማሳዯግ
አሇባቸው፡፡ ከመቶኛ ጋር የተያያዙ የተሇያዩ ፕሮብላሞች እንዯዚሁም
የቅናሽ(Discount)፣ ወሇዴ፣ ግብር እና የመሳሰለትን ሇማስሊት ንጥጥር እና
ወዯርን ይጠቀማለ፡፡
ተማሪዎቹ ባሇ ሁሇት ገጽታ እና ባሇ ሦስት ገጽታ ምስልችን በጥቃቅን
ምስልች በማከፋፈሌ የገጸ ጏን ስፋት ይፈሌጋለ፡፡ እንዯዚሁም የገጸ ጏን
ስፋት ፎርሙሊ እና የፕሪዝሞች እና ሲሉንዯሮች ይዘት ፎርሙሊን በማግኘት
ያረጋግጣለ፡፡ ተማሪዎቹ ፕሪዝሞችን እና ሲሉንዯሮችን ቆራርጠው
103
ይዘታቸውን የማስሉያ ፎርሙሊ እውቀት ይገነባለ፡፡ እነዚህን ፎርሙሊዎች

የሲሉንዯርን እና የፕሪዝምን ይዘት ሇመፈሇግ ይጠቀሙበታሌ፡፡
ተማሪዎቹ በአራቱ መሰረታዊ ስላቶች ሊይ ያሊቸውን ችልታ እንዯዚሁም
እነዚህ ስላቶች በንብብር ቁጥሮች ሊይ በተሇዋዋጭ እኩሌነት ዓረፍተ ነገሮች
በመጠቀም ሇማስሊት ፕሮብላሞች የንብብር ቁጥሮች አርትሜትክ
ይጠቀማለ፡፡
አሊማዎች
በ7ኛ ክፍሌ ሒሳብ ትምህርት መጨረሻ ሊይ ተማሪዎቹ፤
 የንብብር ቁጥሮችን ትርጉም ይሰጣለ፡፡ እንዯዚሁም በቁጥር
መስመር ሊይ ያሳያለ፡፡
 የንብብር ቁጥሮችን በንጥረ ዋጋ ይወስናለ፡፡
 ንጥረ ዋጋን የያዙ ቀሊሌ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን ያሰሊለ፡፡
 ንብብር ቁጥሮችን ይዯምራለ፣ ይቀንሳለ፣ ያባዛለ፣ ያካፍሊለ፡፡
 የተሇዋዋጫቸው ምጥን አዎንታ የሆኑ የእኩሌነት እና ያሇእኩሌነት
ዓረፍተ ነገሮችን የመቀየር ህግን በመጠቀም ያሰሊለ፡፡
 ንጥጥር እና ወዯር የያዙ ቀሇሌ ያለ ፕሮብላሞችን ያሰሊለ፡፡
 ከመቶኛ ጋር የተያያዙ ፕሮብላሞች፣ ከትርፍ፣ ኪሳራ እና ነጠሊ
ወሇዴ ጋር የተያየዙትን ፕሮብላሞችን ያሰሊለ፡፡
 መረጃ ይሰበስባለ፤ ሇተሰጠ መረጃ የመስመር ግራፍ፣ ፓይ ግራፍ
ይሰራለ፡፡
 ሇተሰጠ መረጃ አማካኝ፣ ዴግግሞሽ፣ መሀሌ ከፋይ እና ሬንጅ
 እንዯ ትራፒዚየም ያለ ጏነ-አራቶችን ይሰራለ፤ እንዯዚሁም
ፀባዮቻቸውን ይገሌጻለ፡፡
 የእብጥ ጏነ-ብዙ የውስጣዊ ዘዌ ሥፍር ዴምር ይፈሌጋለ፡፡
104
 የጏነ-ሦስት፣ ትራፒዚም፣ ፓራላልግራም እና ክቦች ዙሪያ እና

ሥፋት ይፈሌጋለ፡፡
 የትራፒዚየሞች እና ሲሉንዯሮችን ገፀ ሥፋት እና ይዘት
ምዕራፍ 1፡ ንብብር ቁጥሮች (32 ክፍሇ ጊዜ)

ንኡስ አሇማ፤ ከዚህ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎቹ፡
 ንብብር ቁጥሮችን ያሰሊለ፡፡ በክፍሌፋይ መሌክ ያስቀምጣለ፡፡
 በ ሙ፣ ዴ እና ን መሀከሌ ያሇውን ግንኙነት ያሳያለ፡፡
 ንብብር ቁጥሮችን በቅዯም ተከተሌ ያስቀምጣለ፡፡
 የንብብር ቁጥሮችን አራቱን የሒሳብ ስላቶች በመጠቀም ያሰሊለ፡፡
የመማር ማስተማር ተግባራት
ክህልት ርዕስ የምዘና ዘዳዎች
እና መርጃዎች
ተማሪዎቹ 1. ንብብር  ተማሪዎቹ የዴፍን ቁጥሮችን  የንብብር
 ንብብር ቁጥሮች በቅዯም ተከተሌ እና አገሊሇጽ ቁጥሮች
ቁጥሮችን 1.1. በክሇሳ መሌክ እንዱወያዩ ቅዯም ተከተሌ
በክፍሌፋይ የንብበር መርዲት ሊይ የተሇያዩ
መሌክ ቁጥሮች  ተማሪዎቹ የንብብር ቁጥሮች መሌመጃዎችን
ይገሌጻለ፡፡ ጽንሰ ሀሳብ በክፍሌፋይ ስብስብ መሌክ ስጥ/ጪ፡፡
 የንብብር (9ክፍሇ እንዱተረጉሙ መምራት  ቁጥር ሰላዲን
ቁጥሮችን ጊዜ)  ተማሪዎቹ ጥቂት የንብብር በመጠቀም
በቁጥር  ንብብር ቁጥሮችን በቁጥር መስመር የተወሰኑ
መስመር ቁጥሮችን ሊይ ማሳየት እንዱሇማመደ ተማሪዎች
ሊይ እንዯ የቁጥር ማገዝ የንብብር
ክፍሌፋዮች መስመርን  ን የንብብር ቁጥሮች ስብስብ ቁጥሮችን
ስብስብ በመጠቀም ምሌክት መሆኑን እንዱረደ በቁጥር
105
ይገሌጻለ፡፡ መግሇጽ ማገዝ መስመር ሊይ

 በሙ፣  ሙ፣ዴ  ተማሪዎች የ ሙ፣ ዴ እና ን እንዱያሳዩ
ዴ እና ን እና ን ን ግንኙነት በመግሇጽ በቂ በመጠየቅ
መካከሌ መሀከሌ እውቀት እንዱያገኙ  ተማሪዎች የቬን
ያሇውን ያሇውን ማገዝ(ሙ⊆ ን፣ ድ ⊆ ን) ምስሌን
ግንኙነት ግንኙነት  የንብብር ቁጥሮችን ንጥረ በመጠቀም በሙ፣
ይገሌጻለ፡፡  የንብብር ዋጋ ጽንሰ ሀሳብ መግባቢያ ዴ እና ን
 የንብብር ቁጥሮች በመስጠት የቁጥር ሀ ንጥረ መከካሌ ያሇውን
ቁጥር ንጥረ ንጥረ ዋጋ ዋጋን እንዳት መረዲት ግንኙነት
ዋጋ እንዯሚችለ የተሇያዩ እንዱያሳዩ
ይናገራለ፡፡ ምሳላዎችን በመጠቀም መጠየቅ
ማመቻቸት
ሀ; ሀ≥0
 ሀ = ከሆነ
−ሀ, ሀ < 0
 ንጥረ  ተማሪዎች የጂኦሜትር ዘዳ  የንብበር

ዋጋን ያዘለትን የንብብር ቁጥሮች ቁጥሮችን ንጥረ
የያዙ ቀሇሌ ንጥጥረ ዋጋን ማስሊት ዋጋ ፕሮብላሞችን
ያለ እንዱሇማመደ መርዲት እና
የእኩሌነት ምሳላ 2 = 2 እና −2 = 2፡፡ መሌመጃዎችን
ዏረፈተ ይህ ማሇት በቁጥር መስመር በ መስራት ሊይ
ነገሮችን 2 እና 0 መካከሌ ያሇው ርቀት የክፍሌ እና የቤት
ያሰሊለ፡፡ 2 ምዴብ እንዯዚሁም በ 0 ሥራን በመስጠት
እና -2 መካከሌ ያሇውን አፈጻጸማቸውን
ርቀትም 2 ምዴብ ነው ማሇት መከታተሌ፤
መሆኑን የሚረደበት ሁኔታ
ማመቻቸት
106
 ተማሪዎች ንጥረ ዋጋን የያዙ

ቀሊሌ የእኩሌነት ዓረፍተ
ነገሮችን እንዯ ጠ = 3
እንዱሰሩ ማመቻቸት
 የንብብር 1.2  ተማሪዎቹ የንብብር ሇተማሪዎቹ

ቁጥሮችን ንብብር ቁጥሮችን ወዯ ተመጣጣኝ እና የተሇያዩ
ያነጻጽራለ ቁጥሮችን የጋራ ታህት ወዲሇው መሌመጃችን < ፣
 በቁጥር ማነጻጸር ክፍሌፋይ በመቀየር በቁጥር > ምሌክቶች
መስመር እና መስመር ሊይ እንዱያነጻጽሩ በመጠቀም እና
ሊይ በቅዯም እና በቅዯም ተከተሌ ንብብር ቁጥሮችን
የንብብር ተከተሌ እንዱያሰቀምጡ መርዲት፤ እንዱያነፃፅሩ
ቁጥሮችን ማስቀመጥ  ተማሪዎቹ በቁጥር መስመር መስጠት እና
ቅዯም (7 ክፍሇ ሊይ ማንኛውንም ሁሇት ሥራቸውን
ተከተሌ ጊዜ) ንብብር ቁጥሮች ቢሰጥ ወዯ መመዘን
ይገሌጻለ፡፡  የንብብር ቀኝ ያሇው ወዯግራ ካሇው
 የተሰጠን ቁጥሮች የሚበሌጥ እንዯዚሁም ወዯግራ
የንብብር ቅዯም ያሇው ወዯቀኝ ካሇው
ቁጥር ተከተሌ የሚያንስ መሆኑን መግባቢያ
ንጥረ ዋጋ ሀሳብ ሊይ እንዱዯርሱ
ይናገራለ መርዲት፤
107
 የንብብር 1.3.  ተማሪዎቹ የቁጥር መስመርን  በንብብር

ቁጥሮችን ስላቶች በመጠቀም ዴፍን ቁጥሮችን ቁጥሮች
ይዯምራለ፡፡ በንብብር መዯመር እንዱከሌሱ ዴምር ሊይ
የቅይይር ቁጥሮች መርዲት፤ የተመሰረተ
ፀባይ እና ሊይ (16  ምሳላዎችን በመጠቀም የተሇያዩ
የተጣማጅ ክፍሇጊዜ) ሁሇት የንብብር ቁጥሮችን መሌመጃዎችን
ፀባይ 1.3.1. የመዯመር ህግ በመናገር እና መስጠት
ያሳያለ፡፡ የንብብር በማሳየት ማወያየት፤ ሥራቸውን
ቁጥሮችን  የተዯማሪዎች ምሌክት መመዘን፤
መዯመር የተሇያየ ከሆነ፤  የመዯመር
i. ንጥረ ዋጋው ትሌቅ የሆነ የቅይይር ፀባይ
ቁጥር ምሌክት ውሰዴ/ጂ እነ የተጣማጅ
ii. የሁሇቱን ቁጥሮች ንጥረ ፀባይ አጠቃቀምን
ዋጋ በመውሰዴ ትንሹ በማስመሌከት
ንጥረ ዋጋ ያሇውን ትሌቅ የተሇያዩ
ንጥረ ዋጋ ካሇው መቀነስ መሌመጃዎችን
ምሳላ፡- −6+2 = −4 በመስጠት
 ሁሇቱም ንብብር ቁጥሮች ሥራቸውን እና
አለታ ከሆኑ ሇውጣቸውን
i. መጀመሪያ ምሌክቱን መከታተሌ፤
አስቀምጥ/ጪ
ii. የሁሇቱን ተዯማሪዎች ንጥረ
ዋጋ ዴምር ውሰዴ/ጂ
ምሳላ፡- −3+(−5) = −8
 ተማሪዎች የመዯመር
ቅይይር ፀባይ እና የተጣማጅ
108
ፀባይ እውነት መሆኑን

እንዱያሳዩ ማዴረግ
 ተማሪዎች ሇማንኛውም
ንብብር ቁጥር ሀ፣ ሇ፣ ሏ
የማጠቃሇያ ሏሳብ፡
i. ሀ+ሇ =ሇ+ሀ
ii. (ሀ+ሇ)+ሏ= ሀ+(ሇ+ሏ)
ወዯ ሚሇው እንዱዯርሱ ማገዝ
 አንዴን 1.3.2.  ተማሪዎቹ ንብብር  በንብብር
ንብበር ንብብር ቁጥሮችን መቀነስ በመዯመር ቁጥሮች
ቁጥር ከላሊ ቁጥሮችን መሌክ እንዱገሌጹ መርዲት፤ መቀነስ ሊይ
ሊይ መቀነስ ምሳላ፡- 4−3= 4+(−3) ፕሮብላሞችን እና
ይቀንሳለ  የንብብር ቁጥሮችን መዯመር የተሇያዩ
ህግ እንዯ 2−(−5) =2+5 መሌመጃዎችን
ያለ ዴምሮችን ሇመፈሇግ በመስጠት
ይረዲሌ፡፡ አፈጻጸማቸውን
መገምገም፤
 የሁሇት 1.3.3  ይህንን ትምህርት የንብብር  የማባዛት ፀባዮች
ንብብር የንብብር ቁጥሮች ፀባዮችን በማስታወስ አጠቃቀም ሊይ
ቁጥሮችን ቁጥሮችን መጀመር ይቻሊሌ፡፡ የተሇያዩ
ብዜት ማባዛት i. ምሌክታቸውን የተሇያየ የሆነ መሌመጃዎችን
ይፈሌጋለ፡፡ የሁሇት ንብብር ቁጥሮች በመስጠት
 የሁሇት ብዜት መከታተሌ፣
ንብብር ሀ. የብዜቱን ምሌክት ወስኑ አፈጻጸማቸው ሊይ
ቁጥሮች ይህም (−) ነው፡፡ በመመርኮዝ
የማባዛት ሇ. የቁጥሮችን ንጥረ ዋጋ አስፈሊጊውን
109
ህግን ሥራ ውሰዴ/ጂ፡፡ እገዛ መስጠት

ሊይ ይህም − −3 × 4 ማሇት  በቅይይር እና
ያውሊለ፡፡ ነው፡፡ ተጣማጅ ፀባዮች
 የማባዛት ምሳላ፤ ሊይ የተሇያዩ
የቅይይር −3 × 4 = −3 −3 × 4 = መሌመጃዎችን
ፀባይ እና − 3 × 4 = −12 እና ፕሮብላሞችን
የማባዛት ii. የሁሇት አለታ ንብብር በመስጠት
የተጣማጅ ቁጥሮች ብዜት ሥራቸውን

ፀባይ እና ሀ. የብዜት ምሌክት ወስኑ፡፡ መመዘን፡፡
ማባዛት ይህም (+) ነው፡፡
በመዯመር ሇ. የቁጥሮቹን ንጥር ዋጋ
ሊይ ያሇውን በመውሰዴ አባዛ/ዢ፡፡
የስርጭት ምሳላ −3 × −4 =
ፀባይ −3 × −4 = 3 × 4 = 12
ይጠቀማለ፡፡ ተማሪዎቹ የቦታ ቅይይር

ፀባይ፣ የተጣማጅ ፀባይ እና
ማባዛት በመዯመር ሊይ
የስርጭት ፀባይ እውነት
መሆናቸውን መዯምዯሚያ ሊይ
እንዱዯርሱ ማገዝ፤
ምሳላ፡- ሇማንኛውም ንብብር
ቁጥር ሀ፣ ሇ እና ሏ
ሀ×ሇ= ሇ×ሀ
(ሀ×ሇ)×ሏ= ሀ×(ሇ×ሏ)
ሀ× (ሇ+ሏ) = (ሀ×ሇ)+(ሀ ×ሏ)
110
 አንዴን 1.3.4.  ምሳላዎችን በመጠቀም  ንብብር

ንብብር የንብብር የሁሇት ንብብር ቁጥሮችን ቁጥሮችን
ቁጥር ዜሮ ቁጥሮችን የማካፈሌ ህግን በማስመሌከት ማካፈሌን
ሊሌሆነ ላሊ ማካፈሌ ተማሪዎችን በማወያየት እና በማስመሌከት
ንብብር ተማሪዎች ቀጥል ባሇው የተሇያዩ
ቁጥር የማጠቃሇያ ሏሳብ ሊይ መሌመጃዎችን
ያካፍሊለ እንዱዯርሱ ማዴረግ፡፡ በመስጠት
 የንብብር 1.የዴርሻን ምሌክት ሥራቸውን
ቁጥሮች ሇመወሰን፡ መገምገም፡፡
የማካፈሌ ሀ. የተካፋይ እና አካፋይ  በዚህ ምዕራፍ
ሕግጋትን ምሌክት አንዴ ከሆኑ የዴርሻ ሊይ ሙከራ
ሥራ ሊይ ምሌክቱ (+) ይሆናሌ፡፡ በመስጠት
ያውሊለ፡፡ 8
ምሳላ፡- − −4 = 4 = 2
8
በውጤታቸው
ሇ. የተካፋይ እና አካፋይ መሰረት እገዛ
ምሌክት የተሇያዩ ከሆኑ መስጠት
የዴርሻ ምሌክቱ (−)

ይሆናሌ፡፡
−8 8
ምሳላ = −4 = −2
4
−9 9
=− = −3
3 3
−8 8 8
አስተውሌ/ዪ፤ = −4 = − 4
4
2. የዴርሻ ዋጋ ሇመወሰን
የተካፋይን ንጥረ ዋጋ
ሇኣካፋይ ንጥረ ዋጋ አካፍሌ፡፡
ተማሪዎቹ ቁጥርን ሇዜሮ
111
ማካፈሌ ትርጉም የላሇው

መሆኑን የሚገነዘቡበት ሁኔታ
አመቻች/ቺ
ምዕራፍ 2፡ መስመራዊ የእኩሌነት እና ያሇእኩሌነት ዓረፍተ

ነገሮች (15 ክፍሇ ጊዜ)
አሊማ፤ ተማሪዎች ከዚህ ምዕራፍ ትምህርት በኋሊ፤
 የመቀየር ህጏችን ተጠቅመው መስመራዊ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን
ያስሊለ፡፡
 የመቀየር ህጏችን ተጠቅመው መስመራዊ ያሇእኩሌነት ዓረፍተ
ነገሮችን ያስሊለ፡፡
የመማር ማስተማር ተግባራት የምዘና
ክህልት ርዕስ
እና መርጃዎች ዘዳዎች
 ተማሪዎቹ 2.  ተማሪዎቹ የእኩሌነት  ቀሇሌ ያለ
የተሇዋዋጫ መስመራዊ ዓረፍተ ነገሮችን ተመጣጣኝ መስመረዊ
ቸው ምጥን የእኩሌነት ህግ መፍጠር እንዱከሌሱ እና የእኩሌነት
አዎንታ እና ተወያይተውበት በቂ ግንዛቤ ዓረፍተ
የሆነ ያሇእኩሌነት እንዱያገኙ ውጤታቸውን ነገሮችን ማስሊት
መስመራዊ ዓረፍተ ማመቻቸት፡፡ ይህም ሊይ የተሇያዩ
የእኩሌነት ነገሮች 1. በሁሇቱም በኩሌ እኩሌ ትግበራዎችን
ዓረፍተ 2.1. የሆነ ቁጥር መዯመር ወይም ሇተማሪዎቹ
ነገሮች መስመራዊ መቀነስ ውጤቱን በመስጠት
የመቀየር የእኩሌነት አይቀይርም፡፡ ስራቸውን
ህግጋትን ዓረፍተ 2. አንዴን የእኩሌነት ዓረፍተ መከታተሌ እና
በመጠቀም ነገሮችን ነገር ሁሇቱንም ጎን በእኩሌ መመዘን፡፡
112
ያስሊለ፡፡ ማስሊት (13 ዜሮ ባሌሆነ ቁጥር ማባዛት እና  የቃሌ ጥያቄ

ክፍሇ ጊዜ) ማካፈሌ ውጤቱን እና የተሇያዩ
አይቀይርም፡፡ መሌመጃዎችን
 ተማሪዎቹ ሁለንም በቤት ሥራ እና
እርምጃዎች በክፍሌ ሥራ
እንዱያብራሩ(ምክንያት መሌክ
እንዱሰጡ) ማገዝ፡፡ በመስጠት
ምሳላ
3
ጠ−2=1 አፈጻጸማቸውን
4
3 መገምገም፡፡
ጠ = 3 (በሁሇቱም ጎን ሊይ
4
2 መዯመር) 3ጠ = 12
(በሁሇቱም ጎን ሊይ መዯመር)
ጠ=4
(ሁሇቱምን ጎን ሇ3 ማካፈሌ)
ወዯ 2.2  ምሳላዎችን በመጠቀም  የተሇያዩ
ተመጣጣኝ ያሇእኩሌነት የያሇእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮች ጥያቄዎችን
የመሇወጥ ዓረፍተ የመሇወጥ ህግን እንዱከሌሱ በቤት ሥራ እና
ህግን ነገሮችን ሁኔታን ማመቻቸት፡፡ ይህም በክፍሌ ሥራ
በመጠቀም ማስሊት(12 1. በያሇእኩሌነት ዓረፍተ መሌክ
የተሇዋዋጫቸ ክፍሇጊዜ) ነገሮች ሊይ በሁሇቱም በኩሌ በመስጠት
ው ምጥን የሆነ ቁጥር መዯመር /መቀነስ ሥራቸውን
አዎንታ ያሇ እኩሌነት ዓረፍተ ነገሩን መመዘን፡፡
የሆኑ አይቀይርም፡፡  የተወሰኑ
የያሇእኩሌነት 2. የያሇእኩሌነት ዓረፍተ ነገር ተማሪዎች
ዓረፍተ ሁሇቱንም በኩሌ በአዎንታ የያሇእኩሌነት
ነገሮችን ቁጥር ብናባዛ ወይም ብናካፍሌ ዓረፍተ
113
ያስሊለ፡፡ የዓረፍተ ነገሩን ያሇ-እኩሌነት ነገሮችን

ምሌክትን አይቀይርም፡፡ በጥቁር ሰላዲ
ምሳላ 4 > 2 ሊይ እንዱያስለ
4×3> 2×3 በመጠየቅ፤
12 > 6  ተማሪዎቹ
 ተማሪዎቹ የመስመራዊ ያሇ የያሇእኩሌነት
እኩሌነት ዓረፍተ ነገሩን ዓረፍተ ነገሮችን
መፍትሄ አፈሊሇግ ማሳየት እንዱያስለ
እንዱሇማመደ ማገዝ፡፡ በመጠየቅ
ይህ ዓረፍተ ነገርም አንዴ ስራቸውን
ወይም ከአንዴ በሊይ መመዘን፡፡
ተመጣጣኝ አቀያየር
ይኖረዋሌ፡፡
ምሳላ
2ጠ + 1 > 3 ኣስሊ/ዪ
መፍትሄ፡ 2ጠ > 2
ከሁሇቱም ጎን 1 ቁጥር በመቀነስ
ጠ>1
ሁሇቱንም ጎን ሇ2 በማካፈሌ
ተማሪዎቹ ከተሰጠው መስሪያ
ክሌሌ ውስጥ የተሰጠውን ያሇ
እኩሌነት ዓረፍተ ነገርን
እውነት የሚያዯርግ
እንዱመርጡ ማዴረግ፡፡
114
ምዕራፍ 3፡ ንጥጥር፣ ወዯር፣ እና መቶኛ (24 ክፍሇ ጊዜ)

አሊማዎች፣ ተማሪዎቹ ከዚህ ምዕራፍ ትምህርት በኋሊ
 የንጥጥር እና ወዯርን ጽንስ ሀሳብ ያስሊለ፡፡
 ከመቶኛ ጋር የተያየዙ ፕሮብላሞችን ይፈታለ
 ከትርፍ፣ ክሳራ እና ነጠሊ ወሇዴ ጋር የተያያዙ ፕሮብላሞችን
መፍታት የመቶኛን ጽንሰ ሀሳብ ይጠቁማለ፡፡
የመማር ማስተማር
ክህልት ርዕስ የምዘና ዘዳዎች
ተግባራት እና መርጃዎች
 ተማሪዎቹ 3.ንጥጥር  ተማሪዎች ንጥጥር  የተሇያዩ ጥያቄዎችን
የንጥጥርን 3.1 ማሇት ሁሇት ነገሮችን እና መሌመጃዎችን
ጽንሰ ሀሳብ ንጥጥር ማመዛዘን መሆኑን በቤት ሥራ እና
ያብራራለ፡፡ እና ወዯር እንዱዯርሱበት መርዲት፡ በክፍሌ ሥራ መሌክ
 ቀሇሌ ያለ (6 ምሳላ.፡- በአንዴ ክፍሌ በመስጠት ሥራቸውን
የንጥጥር ክፍሇጊዜ) ውስጥ ከወንዴ ተማሪዎች መመዘን፡፡
ፕሮብላሞችን፤ ወዯ ሴት ተማሪዎች
 የወዯረኝነት ንጥጥር 20፡40
ፕሮብላሞችን ነው፡፡ ይህ በዝቅተኛ
ያስሊለ፡፡ ሂሳባዊ ቃሌ ሲቀመጥ
1፡2 ይሆናሌ፡፡
 የዕሇቱን ትምህርት ስሇ
ርቱዕ ወዯረኛነት እና እ-
ርቱዕ ወዯረኛነት
እንዯዚሁም የወዯረኛነት
ያዊት በመከሇስ
መጀመር ይቻሊሌ፡፡
115
 ተማሪዎቹ ወዯር ማሇት

የሁሇት ንጥጥሮች
እኩሌነት መሆኑን
በምሳላ መግሇጽ
እንዱችለ ማገዝ፡
 የተሰጠ 3.2  ተማሪዎቹ እንዯ ቤዝ፣  ተማሪዎቹ የተሰጠውን

ቁጥር መቶኛ ጥቅሌ፣ መቶኛ እና ቤዝ መቶኛ እንዱፈሌጉ
መቶኛን (7ክፍሇ የምጣኔ ተርሞች እና መርዲት፡፡
ይፈሌጋለ፡፡ ጊዜ) ጽንሰ ሀሳብ ጋር ምሳላ፡- የ50ኪ.ግ 10%፣
 ከመቶኛ እንዱተዋወቁ መርዲት፡፡ 25%፣ 50% ፈሌግ/ጊ፡፡
ጋር የተያያዙ ይህም የወዯረኛነትን
ፕሮብላሞችን ጽንሰ ሀሳብ በመጠቀም
ያስሊለ፡፡ ይሆናሌ፡፡
ምሳላ፡የ600 ብር 30%
ቤዝ= ብር 600
ምጣኔ= 30
ሀ ም
መቶኛ= = 100
ቤ
ሀ 30
 =
600 100
 ተማሪዎቹ የተሰጠውን
ነገር ብዛት መቶኛ
እንዱያስለ መርዲት፡፡
ምሳላ፡- አንዴ
አስተማሪ በአንዴ ወር
ውስጥ ሇትራንስፖርት
ብር 150 ቢጨርስ፡፡
116
ዯመወዙ ብር3000
ከሆነ የትራንስፖርት
ወጪው ከመቶ ስንት
ነው?
 ተማሪዎቹ የተሇያዩ
የቃሊት ፕሮብላሞች
ከምርት ፣ ግብር
ዋስትና፣ ህክምና፣
እንቬስትመንት እና
ከመሳሰለት ጋር
የተያያዙትን ማስሊት
እንዱሇማመደ
መርዲት፡፡
 ተማሪዎቹ በትርፍ እና
ኪሳራ ጽንሰ ሀሳብ ሊይ
እንዱወያዩ
ማመቻቸት፡፡
 የትርፍ 3.3.  ሇተማሪዎቹ በትርፍ  ሇተማሪዎች የተሇያዩ
እና ኪሳራ በስላቶች እና ኪሳራ ጽንሰ ሀሳብ ሥራ ሊይ የመዋሌ
ፕሮብላሞችን ውስጥ ሊይ እንዱወያዩ ሁኔታን ፕሮብላሞችን
ሇማስሊት የመቶኛ ማመቻቸት በመስጠት እና
የመቶኛን ሥራ ሊይ  ተማሪዎቹ ቀሊሌ ሥራቸውን
ጽንሰ ሀሳብ መዋሌ ፎርሙሊዎችን ማስተካከሌ፡፡
ይጠቀማለ፡፡ (11ክፍሇ ትርፍ
እንዯ ትርፍ% = ግዥ ዋጋ ×  የተሇያዩ ትግበራዎችን
 ከነጠሊ ጊዜ) ተማሪዎችን በማሳተፍ
100%
ወሇዴ ጋር 3.3.1 አፈጻጸማቸውን
117
የተያያዙ ትርፍና ያለትን እንዱጠቀሙ መገምገም፡፡

ፕሮብላሞችን ኪሳራን ማበረታታት
ሇማስሊት በመቶኛ  የነጠሊ ወሇዴ ጽንሳ
የመቶኛን ማስሊት ሀሳብን ማወያየት እና
ጽንሰ ሀሳብ 3.3.2 ቀጥል ካለት ፎርሙሊዎች
ይጠቀማለ፡፡ ነጠሊ ጋር ማስተዋወቅ
ወሇዴ ወ = ዋምጊ
ወ= ወሇዴ፣ ዋ= ዋና፣
ም= ምጣኔ ጊ= ጊዜ
118
ምዕራፍ 4፡ የመረጃ አያያዝ (20 ክፍሇ ጊዜ)

አሇማዎች፣ ተማሪዎቹ ከዚህ ምዕራፍ ትምህርት በኋሊ፤
 መረጃ ይሰበስባለ፣ ሇተሰጠ መረጃ ቀሊሌ የመስመር ግራፍ፣
የፓይግራፍ ይሰራለ፡፡
 ሇተሰጠ መረጃ አማካኝ፣ ዴግግሞሽ እና መሀሌ ከፋይ
 ሇተሰጠ መረጃ ሬንጅ ይፈሌጋለ፡፡
 ተማሪዎቹ፡ 4. የመረጃ  መረጃ እንዳት እንዯተሰበሰበ  መረጃ
የጭረት ቆጠራን አያያዝ ከተከሇሰሊቸው በኋሊ ተማሪዎቹ መሰብሰብ
በመጠቀም 4.1 የጭረት የጭረት ቆጠራን ተጠቅመው ሊይ
ከአከባቢያቸው ቆጠራን ቀሇሌ ያለ መረጃዎችን የተሇያዩ
ቀሊሌ መረጃዎችን በመጠቀም መሰብሰብ እንዱሇማመደ ትግበራዎ
ይሰበስባለ፡፡ መረጃን መርዲት እና የጭረት ቆጠራ ችን
መሰብሰብ ሰንጠረዥ እንዳት በመስጠት
( 5 ክፍሇ እንዯሚዘጋጅ ሇምሳላ በአንዴ አፈጻጸማ
ጊዜ) ሆስፒታሌ በወር የሚወሇደ ቸውን
ህፃናት ቁጥር መሰብሰብ መገምገም
እንዱሇማመደ መርዲት፤ ፡፡
119
 የተሰጠ መረጃን 4.2.የመስመ  ተማሪዎቹ የመስመር ግራፍን  ሇተሰጠ

በመጠቀም ር ግራፍን እና የፓይ ግራፍን አሰራር መረጃ
የመስመር እና የፓይ ከሳያችሁ በኋሊ የተሰጠ ግራፍ
ግራፎችን ግራፍን መረጃን በመጠቀም የመስመር እንዱሰሩ
ይሰራለ፡፡ መስራት እና ግራፍን እና የፓይ ግራፍን የተሇያዩ
 ከአከባቢያቸው መተርጎም መስራት እንዱሇማመደ መሌመጃ
መረጃን (10 ክፍሇ መርዲት፡፡ ዎችን
በመሰብሰብ ጊዜ)  ተማሪዎቹ ከአከባቢያቸው በመስጠት
የመስመር ግራፍ መረጃን ሰብስበው የመስመር ሥራቸው
ይሰራለ፡፡ ግራፍ እና የፓይ ግራፍ ን
 ቀሊሌ የመስመር እንዱሰሩ ማበረታታት፡፡ ማስተካከ
ግራፎችን ሇምሳላ በአንዴ ትምህርት ሌ እና
ይተረጉማለ፡፡ ቤት ውስጥ በእያንዲንደ መመዘን፡
 የተሰጠ መረጃን ትምህርት ክፍሌ ውስጥ ያለ ፡
በመጠቀም የፓይ የመምህራን ብዛት
ግራፍን  ተማሪዎቹ ሇተሰሩ የመስመር
ይሰራለ፡፡ እና ፓይ ግራፎች ትርጉም
 ከአከባቢያቸው መስጠት እንዱችለ
መረጃን ማመቻቸት፡፡
በመሰብሰብ የፓይ
ግራፍ
ይሰራለ፡፡
 ቀሊሌ ፓይ
ግራፍን
ይተረጉማለ፡፡
120
 አማካኝ፣ 4.3.  ሇተሰጠ መረጃ አማካኝ  የተሰጠን

ዴግግሞሽ፣ አማካኝ፣ አፈሊሇግ ዘዳን በመከሇስ መረጃ
መሃሌ ከፋይ ዴግግሞሽ፣ ተማሪዎቹ የተሰጠውን መረጃ አማካኝ፣
እና ሬንጅ መሃሌ ከፋይ አማካኝ እና የዚህ መረጃ አማካይ ዴግግሞሽ፣
የተባለትን እና ሬንጅ (5 እኩሌ ነው በሚሇው መግባቢያ መሃሌ ከፋይ
ተርሞች ክፍሇ ጊዜ) ሀሳብ ሊይ እንዱዯርሱ እና
ያብራራለ፡፡ ሁኔታዎችን ማመቻቸት፡፡ ሬንጅ
 የመረጃን  ተማሪዎቹ የመረጃን አማካኝ፣ አወጣጥ እና
አማካኝ መሃሌ ከፋይ እና ሬንጅ አፈሊሇግን
ይፈሌጋለ፡፡ እንዱፈሌጉ መርዲት፡፡ አስመሌክቶ
 የመረጃን  ተማሪዎቹ የተሇያዩ የተሇያዩ
ዴግግሞሽ ምሳላዎችን በመጠቀም መሌመጃዎች
ይፈሌጋለ፡፡ በአማካኝ፣ ዴግግሞሽ እና መሃሌ ን በመስጠት
 የመረጃን ከፋይ መካከሌ ያሇውን ሌዩነት አፈጻጸማቸ
መሃሌ ከፋይ ግሌጽ እንዱያዯርጉ ማዴረግ ውን
ይፈሌጋለ፡፡  ተማሪዎቹ በአማካኝ፣ መገምገም፡፡
 የመረጃን ዴግግሞሽ፣ መሃሌ ከፋይ እና
ሬንጅ ሬንጅ አፈሊሇግ ሊይ ያሊቸውን
ይፈሌጋለ፡ እውቀት እንዱጠቀሙ
፡ መምራት፡፡
ምሳላ፤ የ1ኛ ሰሚስቴር
ዉጤታቸውን አማካኝ፣ዴግግሞሽ፣
መሃሌ ከፋይ እና ሬንጅ
እንዱያወጡ ማዴረግ
121
ምዕራፍ 5፡ የጂኦሜትሪ ምስልች እና ሥፍር (40 ክፍሇ ጊዜ)

አሊማ፡ ከዚህ ምዕራፍ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎቹ፤
 እንዯ ትራፒዚየም እና የተሇያዩ ፓራላልግራሞች ያለ ጏነ-አራቶችን
ያሇያለ፣ ይሰራለ እነዯዚሁም ፀባዮቻቸውን ያብራራለ፡፡
 በእብጥ ጏነ-ብዙ እና ስርጉዴ ጏነ-ብዙ መካከሌ ያሇውን ሌዩነት
ይናገራለ፡፡
 የእብጥ ጏነ-ብዙ ውስጣዊ ዘዌ ዴምርን ይናገራለ፡፡
 የጏነ-ሦስቶች እና የትራፒዚየምን ዙሪያ እና ስፋት ይፈሌጋለ፡፡
 ተማሪዎቹ 5.  የአንዴ ጏነ-አራት ሥያፍ፣ በጏነ-አራት
የጏነ-አራት የጂኦሜትሪ ውስጣዊ ዘዌዎች፣ ጉርብታም ምንነት እና
ጽንሰ ሀሳብ ምስልች ጏኖች እና ተቃራኒ ጏኖች ገጸታዎቻቸው
ይገሌጻለ፡፡ እና ሥፍር ጽንሰ ሀሳብ ሊይ እንዱወያዩ ሊይ፡
 የጏነ-አራትን 5.1 ጏነ- ማመቻቸት፡፡  የትራፒዚየም
ክፍልች አራት፣ጏነ-  ተማሪዎቹ ትራፒዚየም እና ገጽታዎቹ
ይሇያለ፡፡ ብዙ እና የሚሇውን ተርም እና እና ገጽታዎቹ
 የገጸታዎቹ ክብ(12 የትራፒዚየም ቤዞች፣ አክናድች የተሰጠ
ሥፍር የተሰጠ ክፍሇ ጊዜ) እና የትራፒዚየም ከፍታ ትራፒዚየም
ትራፒዚየምን 5.1.1. ሇይተው ማብራራት እንዱችለ ምስረታ ሊይ ገ
ይሰራለ፡፡ ጎነ መርዲት፡፡ የተሇያዮ
 የትራፒዚየም አራቶች  ተማሪዎቹ ማስመሪያ፣ ትግበራዎችን
ፀባዮችን ሀ. ፕሮትራክተር እና ጥንዴ በመስጠት
ይገሌፃለ፡፡ የትራፒዚየ ኮምፓሶችን በመጠቀም አፈጻጸማቸውን
ም ትራፒዚየም እንዱገነቡ መከታተሌና
122
አመሠራረ መርዲት ማስተካከሌ፡፡

ት  ምሳላ ትራፒዚየም
እና ፀባዮቹ ቀረሰሸ፤ሰሸ‖ቀረ እና ረሰ 2ሳ. ሜ፣
ቀረ = 4ሳ. ሜ
ሥ ቀ = 450 እና
ሥ(ረ) = 700 የሆነ ስራ፡፡
1.ውስን ቀጥታ መስመር
ቀረ = 4ሳ. ሜ ሥራ
2.ዘዌ ቀ እና ዘዌ ረ የዴግር
ሥፍራቸው በተሰጠው መሰረት
ሥራ
3. ነጥብ (ሰ)ን ረሰ = 2ሳ. ሜ

እንዱሆን አዴርገህ ሥራ፡፡
4. ሥ(ተሰሸ) = 700
በመስመር ተረ ሊይ ሥራ፡፡
ስሇዚህ ቀረሰሸ የተፈሇገው
ትራፒዚየም ይሆናሌ፡፡
123
 ተማሪዎቹ ትራፒዚየም
አንዴ ጥምዴ ተቃራኒ ጏኖቹ
ትይዩ የሆነ ሌዩ ጏነ-አራት
ነው የሚሇውን ማጠቃሉያ
ሀሳብ ሊይ እንዱዯርሱ
ማበረታታት
 የፓራላልግራ ሇ.  ተማሪዎቹ ፓራላልግራም  በፓራላልግራ
ምን ጽንሰ የፓራላል የሚሇውን ቃሌ እንዱያብራሩ ም አሰራር እና
ሀሳብ ግራም ማበረታታት፡፡ ፀባዮቻቸው ሊይ
ይገሌጻለ፡፡ አመሠራረ  ተማሪዎቹ ማስመሪያ፣ መሌመጃዎችን
 ገጽታዎቹ ት እና ፕሮትራክተር እና ጥንዴ በመስጠት
ከተሰጡ ፀባዮቹ ኮምፓሶችን በመጠቀም ሥራቸውን
አንዱን የገጽታዎቹ ሥፍር የተሰጠን መመዘን፡፡
ፓራላልግራም ፓራላልግራም
ይሰራለ፡፡ እንዱስለ መርዲት
 የፓራላልግራ  ሇምሳላ፤ ፓራላልግራም
ምን ፀባዮች መሠረሸ፤ መሠ=6ሳ.ሜ፣
ይገሌጻለ፡፡ ረሠ=4ሳ.ሜ፣ . ሥ(መ) = 650
እና ሥ(ሠ) = 115 0 የሆነ
ሥራ፡፡
1.መስመር መሠ፣
መሠ=6ሳ.ሜ የሆነ ሥራ፡፡
2. ሥ መ = 650 እና
ሥ(ሠ) = 1150 ሥራ፡፡
124
3. ነጥብ ረ፣ ሠረ=4ሳ.ሜ
እንዱሆን ሥራ፡፡
4. ዘዌ ሠረሸ፣ ሥ(ሠረሸ) =
650
የሆነ ሥራ (ረ የመሸ እናሠሸ
የጋራ ነጥብ ነው) ስሇዚህ
መሠረሸ የተፈሇገው
ፓራላልግራም ነው፡፡
 ተማሪዎቹ ቀጥል ወዲሇው

የማጠቃሇያ ሀሳብ
እንዱዯርሱ መርዲት
 የፓራላልግራም ተቃራኒ
ዘዌዎች ግጥምጥም ናቸው፡፡
 የፓራላልግራም ጉርብታም
125
ዘዌዎች ዝርግ አሟይ ናቸው፡፡

 የፓራላልግራም ሥያፎች
በመሃሌ ነጥብ ሊይ ይቋረጣለ፡፡
 ሬክታንግልች ሏ. የሌዩ  የሬክታንግሌ እና የካሬን  የተሇያዩ
፣ ፓራላልግ ትርጉም በመከሇስ ተማሪዎቹ ትግበራዎችን
ካሬዎች እና ራም በጥቁር ሰላዲ ሊይ የሮምበስን ሇተማሪዎቹ
ሮምበሶችን ግንባታ ምስሌ በመሥራት ትርጓሜውን ማዘጋጀት
ይገነባለ፡፡ እና ፀባዮቹ እንዱሰጡ መርዲት  የተሰጠውን
 የሬካታንግሌ  ሬክታን  ሬክታንግሌ፣ ካሬ እና ምስሌ በጥቁር
ፀባዮችን ግሌ ሮምበስ ግንባታን ተማሪዎቹ ሰላዲ ሊይ
ይገሌፃለ፡፡  ካሬዎች እንዱሇማመደ መርዲት፡፡ እንዱያነሱ
 የካሬ ፀባዮችን  ሮምበሶ ይህም ግንባታ ሌክ እንዯ መጠየቅ
ይገሌፃለ፡፡ ች ፓራላልግራም ግንባታ  የተሇያዩ
 የሮምበስ ይሆናሌ፡፡ መሌመጃዎችን
ፀባዮችን  ተማሪዎቹ ቀጥል ባሇው በቤት ሥራ እና
ይገሌፃለ፡፡ ማጠቃሉያ ሀሳብ ሊይ በክፍሌ ሥራ
 በፓራላልግራ እንዱዯርሱ መርዲት መሌክ
ም ሮምበስ እና  የሬክታንግሌ ሥያፎች በመስጠት
ሬክታንግሌ እኩሌ ርዝመት አሊቸው፡፡ የተማሪዎቹን
መሀከሌ  የሮምበስ ሥያፎች ቀጤነክ ሥራ
ያሇውን ናቸው፡፡ መገምገም፡፡
ግንኙነት  የካሬ ሥያፎች እኩሌ
ይሇያለ፡፡ ርዝመት አሇቸው፡፡
እንዯዚሁም ቀጤ ነክ
ናቸው፡፡
126
 ተማሪዎቹ
በፓራላልጋራም፣
ሮምበስ፣ ሬክታንግሌ እና ካሬ
መካከሌ ያሇውን ሌዩነት
ሇይተው እንዱያብራሩ መርዲት
 ጏነ-ብዙን 2.1.2  ቀሇሌ ያለ ምሳላዎች እንዯ  በጏነ-ብዙ
ይተረጉማለ፡፡ ጏነ- ጏነ-ሦስት፣ ጏነ-አራት ያለትን ምንነት ሊይ
 በእብጥ ጏነ- ብዙ በመስጠት ከጏነ-ብዙ ጽንሰ ጥያቄ መጠየቅ
ብዙ እና ሀሳብ ጋር ማስተዋወቅ፡፡  በጏነ-ብዙ
ስርጉዴ ጏነ- እንዯዚሁም ተማሪዎቹ ጏነ- ዓይነቶች እና
ብዙ መካከሌ ብዙዎችን እንዱተረጉሙ ቅርጻቸው ሊይ
ያሇውን ሌዩነት ማዴረግ(ጏነ-ብዙ ከውስን የተሇያዩ
ይሇያለ፡፡ ቀጥታ መስመሮች የተገነባ ትግበራዎችን
 በጏናቸው ዝግ ነጠሊ ምስሌ ነው፡፡) በመስጠት
ብዛት  የተሇያዩ የእብጥ እና ስርጉዴ ሥራቸውን
ተመስርተው ጏነ-ብዙ ሞዳልችን መከታተሌ፡፡
እስከ አስር በመጠቀም ተማሪዎች በእብጥ
ጏን ያሊቸውን ጏነ-ብዙ ስርጉዴ ጏነ--ብዙ
ጏነ-ብዙዎች መካከሌ ያሇውን ሌዩነት
ይናገራለ፡፡ እንዱሇዩ ማዴረግ፡፡
 ተማሪዎቹ ጏነ-ብዙዎችን
በጏናቸው ብዛት መሰረት
እንዱመዴቡ መርዲት፡፡
ምሳላ፡-
 ጏነ-ሦስት…ሦስት
ጏኖች
127
 ጏነ-አራት….አራት
ጏኖች
 ጏነ-አምስት…አምስት
ጏኖች
 ጏነ-አስር…አስር ጏኖች
እና የመሳሰለት
 የክብን 5.1.3 ክብ  ተማሪዎቹ የክብን ትርጉም  የክብ አሳሳሌ
ትርጉም እንዱሰጡ እና እንዱረደ ሊይ የተሇያዩ
ይሰጣለ፡፡ ማገዝ፡፡ይህም ክብ ከተሰጠ ትግበራዎችን
 ሇተሰጠ ክብ ነጥብ እኩሌ ርቀት ሊይ መስጠት
መሃሌ፣ የሚገኙ የሁለም ነጥቦች  በሬዴስ፣
ሬዴየስ፣ ስብስብ ነው፡፡ይህ የተሰጠ ዱያሜትር እና
ዱያሜትር፣ ነጥብ የክብ መሃሌ ይባሊሌ፡፡ አውታር መካከሌ
አውታር እና ተማሪዎቹ ምስሌ በማየት ያሇው ግንኙነት
የክብ ቅስት ከሊይ የተሰጠውን ትርጓሜ ሊይ የተሇያዩ
ይሇያለ፡፡ መስጠት መቻሌ መሌመጃዎችን
 በሬዴየስ፣ እንዱሇማመደ ማበረታታት በመስጠት
ዱያሜትር እና ነው፡፡ ሥራቸውን
አውታር  ተማሪዎቹ ክብ እንዱሰሩ እና መመዘን፡፤
መካከሌ የክብ መሃሌ፣ ሬዴየስ፣  ከተሰጠ ክብ
ያሇውን ዱያሜትር፣ አውታር እና የክብ መሀሌ፣ ሬዴየስ፣
ግንኙነት ቅስት እንዱያሳዩ ማመቻቸት፡፡ ዱያሜትር እና
ያብራራለ፡፡  ተማሪዎች ቀጥል ያሇውን የክብ አውታር
ማጠቃሊያ ሀሳብ ሊይ እንዱያሳዩ
እንዱዯርሱ መምራት፡ መጠየቅ፡፡
 ዱ= 2ሬ
128
 ዱያሜትር ከሁለም
አውታሮች የሚረዝም ነው፡፡
 ስሇ ጏነ- 5.2 የጏነ-  ተማሪዎቹ በቡዴን ሆነው  ተማሪዎቹ
ሦስት ሦስቶች ማንኛውንም ጏነ-ሶስት በቡዴን
ውስጣዊ ዘዌ ቴረሞች(11 በወረቀት ሊይ እንዱያነሱና ሆነው የጏነ-ሦስት
ቴረም ክፍሇ ጊዜ) በጥንቃቄ ቆርጠው ዘዌ ሥፍር ዴምር
ይናገራለ፡፡ 1. የአንዴ እንዱያወጡ፣ ነቁጦቹን ሇየብቻ ቴረም
 የጏነ-ሦስት ጏነ-ሦስት ቆርጠው እንዱያወጡ እና እንዱያረጋግጡ
ውስጣዊ ዘዌ ውስ ጣዊ እንዱያገናኙ መምራት፡፡ በዚህ በማዴረግ
ሥፍር ዴምር ዘዌ ሥፍር ውጤት ሊይ በመመስረት ሥራቸውን
1800 መሆኑን ዴምር የጏነ-ሦስት ውስጣዊ ዘዌ ማስተካከሌና
ያረጋግጣለ፡፡ 1800 ሥፍር ዴምር 1800 መሆኑን መገምገም፡፡
 የጏነ-ሦስት ነው፡፡ የሚረደበት ሁኔታን
ውስጣዊ ዘዌ ማመቻቸት፡፡
ቴረምን
በመጠቀም
ከዚህ ቴረም
ጋር የተያያዙ
ፕሮብላሞችን
ያሰሊለ፡፡
 በጏነ-ሦስት
ውጫዊ ዘዌ
እና ሁሇቱ
ውስጣዊ
ዘዌዎች
መካከሌ
129
ያሇውን
ግንኙነት
ይገሌጻለ፡፡
 የተሰጠ ጏነ- 2.በአንዴ  የፍርቅ ውስጣዊ ዘዌዎች  የተሇያዩ
ሦስት ውጫዊ ጏነ-ሦስት ጽንሰ ሀሳብ ተማሪዎች መሌመጃዎችን
ዘዌ የሁሇት ውስጥ የዚህ እንዱከሌሱ ማነቃቅያ እና በመስጠት
ውስጣዊ ጏነ-ሦስት እርዲታ ከተዯረገሊቸው በኋሊ ሥራቸውን
ዘዌዎች ዴምር ውጫዊ ዘዌ የዝርግ ዘዌ ሥፍር 1800 መገምገም
መሆኑን ሇዚህ ጏነ- መሆኑን ማስተወስ፡፡  የቤት ሥራ፣
ያረጋግጣለ፡፡ ሦስት  ተማሪዎቹ በፍርቅ ውስጣዊ የክፍሌ ሥራ እና
 የጏነ ሦስት አንደ ዘዌ እና በዝርግ ዘዌ ሥፍር የተሇያዩ
ውጫዊ ዘዌ ውስጣዊ ሊይ ያሊቸውን እውቀት ትግበራዎችን
ቴረምን ዘዌ መሰረት በማዴረግ የጏነ- በመስጠት
በመጠቀም ጉርብታም ሦስት ውስጣዊ ዘዌ ሥፍር ሥራቸውን
ከዚህ ቴረም የሆነ ዴምር1800 መሆኑን መከታተሌ፡፡
ጋር የተያያዙ የተቀሩት እንዱያሳዩ ማዴረግ  በቡዴን ሥራ
ፕሮብላሞችን ሁሇቱ  ተማሪዎቹ በጏነ-ሦስት ዘዌ ውሰጥ
ያስሊለ፡፡ ውስጣዊ ዴምር ቴረም እውቀት እና የተማሪዎችን
 ቀ ጏን ዘዌዎች የዝርግ ዘዌ ሥፍርን ሀሳብ መመዘን፣
ሊሇው እብጥ ዴምር ተጠቅመው የጏነ-ሦስት የተሇያዩ የቃሌ
ጏነ-ብዙ ይሆናሌ፡፡ ውጫዊ ዘዌ ቴረምን ጥያቄዎችን
ውስጣዊ ዘዌ 3. ቀ ጏን እንዱያረጋግጡ ማበረታታት፡፡ በመጠየቅ
ፎርሙሊን ያሇው  ተማሪዎች በጏነ-ሦስት ሥራቸውን
በመጠቀም እብጥ ውጫዊ ዘዌ ዴምር ቴረም መመዘን፡፡
የተያያዙ ጏነ-ብዙ ተጠቅመው ያሌተሠጠውን
ፕሮብላሞችን ውስጣዊ የጏነ-ሦስት ውስጣዊ ወይም
130
ያሰሊለ፡፡ ዘዌ ውጫዊ ዘዌ እንዱፈሌጉ

ሥፍር መምራት፡፡
ዴምር  የጏነ-አራት ውስጣዊ ዘዌ
ቀ − 2 1800 ዴምር 3600 መሆኑን
ይሆናሌ፡፡ እንዱያሳዩ ሇተማሪዎቹ
ሁኔታን ማመቻቸት፡፡
 ማንኛውንም ጏነ- አራት
እንዱሰሩ እና ማንኛውንም
ነቁጥ እንዱመርጡ
የመረጡትን ነቁጥ በመጠቀም
አንዴ ሥያፍ እንዱሰሩ
መርዲት፡፡(የሚሰራው ሥያፍ
አንዴ ብቻ ነው፡፡)
1. የተፈጠረውን ጏነ-ሦስቶች
ብዛት ቆጥረው እንዱያብራሩ
መጠየቅ፡፡
2. የእያንዲንደ ጏነ-ሦስቶች
ዘዌ ዴምር 1800 መሆኑን
አጠቃሊይ ሀሳብ ሊይ
በመዴረስ የጏነ-አራት ዘዌ
ዴምር= 2 × 1800 = 3600
መሆኑን እንዱዯርሱበት
መርዲት
 አምስት እና ስዴስት ጏን
ያሊቸው ጏነ-ብዙዎችን
131
በመውሰዴ ተማሪዎቹ
የመግባቢያ ሀሳብ ማንኛውም
ቀ ጏን ያሇው እብጥ ጏነ-ብዙ
ውስጣዊ ዘዌ ዴምር
ቀ − 2 × 1800 መሆኑን
እንዱዯርሱበት መምራት፡፡
ተማሪዎቹ ቀ − 2 × 180o
የሚሇውን ፎርሙሊ
ተጠቅመው ተያያዥ የሆኑ
ፕሮብላሞችን እንዱያስለ
መርዲት፡፡
 የጏነ-ሦስት 5.3 ሥፍር  ተማሪዎቹ የማዕዘናዊ ጏነ-  የማዕዘናዊ ጏነ-
ሥፋት (17 ክፍሇ ሦስት፣ የሬክታንግሌ እና ሦስት ስፋት
ፎርሙሊን ጊዜ) የካሬን ስፋት ጽንሰ ሀሳብ፣ መፈሇግ ሊይ
ያገኛለ፡፡ 5.3.1 እንዱከሌሱ ማዴረግ፡፡ የተሇያዩ
 የጏነ-ሦስት የጏነ-ሦስት  ተማሪዎቹ የሬክታንግሌ ትግበራዎችን
ሥፋት ሥፋት ሥፋት ፎርሙሊን መስጠት፡፡
ፎርሙሊን ተጠቅመው የማዕዘናዊ ጏነ-  ማዕዘናዊ ጏነ-
ይገሌጻለ፡፡ ሦስት ሥፋት ፎርሙሊ ሦስት ስፋት
 የጏነ-ሦስት እንዱያገኙ እና ሇላልች ፎርሙሊን ሥራ
ሥፋት ጏነ-ሦስቶች እንዱጠቀሙበት ሊይ ማዋሌን
ፎርሊሙን መምራት፡፡ አስመሌክቶ
ተጠቅመው የተሇያዩ
የጏነ-ሦስት መሌመጃዎችን
ሥፋትን  ከዚህ በሊይ ካለት ምስልች እና
ይፈሌጋለ፡፡ ውስጥ 3ኛውን በመውሰዴ ፕሮብላሞችን
132
 የጏነ-ሦስት ስ(∆ሀሇሠ) እንፈሌግ፡፡ መስጠት፡፡

ሥፋት 1
ስ(Δሀሇሏ)= 2 (ሀሇ × ሇሏ)  የጏነ-ሦስት
ፎርሊሙን ስ(∆ሀሇሠ) = ስ ∆ሀረሠ − ስፋት ፎርሙሊን
ተጠቅመው ስ(∆ሇረሠ) ሥራ ሊይ
ከዕሇት 1 መዋሌን
ስ(∆ሀሇሠ) = 2 (ሀረ × ሠረ) −
ኑሮአቸው ጋር 1 አስመሌክቶ
(ሇረ × ሠረ)
የተያያዙ 2
ትግበራዎችን
1
ስ(∆ሀሇሠ) = 2 ሠረ(ሀረ − ሇረ)
ፕሮብላሞችን እና
1
ያሰሊለ፡፡ ስ(∆ሀሇሠ) = 2 ሠረ(ሀሇ) ግን መሌመጃዎችን
ሠረ= ሇሏ አዘጋጅተው
1
ስ(∆ሀሇሠ) = 2 (ሇሏ)(ሀሇ) በማሰራት
የተማሪዎችን
ስሇዚህ ስ(∆ሀሇሠ) =
1 ሥራ
(ሀሇሏመ) (የጎነ ሦስትሥፋት
2
መገምገም፡፡
ቤዝ×ከፍታ
= )
2
ቤ×ከ
ስ = ቤ=የቤዝ ርዝመት
2
ስሆን ከ ዯግሞ ከዚህ ቤዝ

የሚነሳ የከፍታ ርዝመት
ይሆናሌ፡፡ በዚሁ መሰረት
ምስሌ 1 እና 2 በመውሰዴ
ማረጋገጥ ይቻሊሌ፡፡
 ተማሪዎቹ የጏነ-ሦስት
ፎርሙሊን ተጠቅመው የጏነ-
ሦስትን ሥፋት መፈሇግ
እንዱሇማመደ መርዲት፡፡
133
 በአከባቢያችን ያሇውን
ተጨባጭ ሁኔታ የጏነ-ሦስት
ስፋት ፎርሙሊን ተጠቅመው
ማስሊት እንዱሇማመደ
መርዲት፡፡ሇምሳላ ቀጥል
ባሇው ምስሌ ሊይ ሇተቀባው
ክፍሌ ስፋት ፈሌግ/ጊ፡፡
 የትራፒዚየም 5.3.2  ተማሪዎች የትራፒዚየምን  በትራፒዚየም

ን ዙሪያ የትራፒዚየ ፀባዮች በዴጋሚ እንዱያብራሩ ዙሪያ አፈሊሇግ
ያሰሊለ፡፡ ም ዙሪያ ማበረታታት፡፡ ሊይ የተሇያዩ
 የትራፒዚየም እና ስፋት  ትራፒዚም ሀሇሏመ፣ ትግበራዎችን
ስፋት ሀሇ‖መሏ እና ከፍታው ከ በማዘጋጀት
ፎርሙሊን የሆነ ቀጥልያሇው ዓይነት የተማሪዎቹን
ያገኛለ፡፡ ትራፒዚየም ቢሰጥ፡ ክንዋኔ
 የትራፒዚየም መገምገም፡፡
ስፋት  የትራፒዚየም
ይፈሌጋለ፡፡ መሌክ ያሇውን
ካርዴ
i. ተማሪዎቹ የትራፒዚየም
ቦርዴ(card
ዙሪያ ጽንሰ ሀሳብ
board)
እንዱፈጥሩ መርዲት፡፡
በመጠቀም
ይህም ዙ =በ+ነ+ተ+ወ
ትግበራ
 ተማሪዎቹ የትራፒዚየም
ማዘጋጀት፡፡
134
ስፋት ፎርሙሊን ይህንን

እንዱያገኙ መርዲት ትራፒዚየም
የሚከተሇውን ዘዳ በሁሇት ቦታ
መጠቀም ይበጃሌ፡፡ በማካፈሌ
ተማሪዎቹ
የትራፒዚየምን
ስፋት ፎርሙሊ
ትራፕዝየም እንዱያገኙ
ማዴረግ
 የትራፒዚየም
ስፋት ፎርሙሊ
በረዥሙሥያፍ ሊይ ሲቆርጥ አጠቃቀም ሊይ
መሌመጃዎችን
በመስጠት
የተማሪዎቹን
ሁሇት ጏነ-ሦስት ይሆናለ
ስራ
 የትራፒዚየም ስፋት የሁሇቱ
መገምገም፡፡
ጏነ-ሦስት ስፋት ዴምር ነው
1 1
 ስ = 2 ቤ1 ከ + ቤ2 ከ
2
1
 ስ = 2 ከ(ቤ1 + ቤ2 )
 የትራፒዚየም ስፋት የትይዩ

ጏኖች ዴምር ግማሽ እና
ከፍታ ብዜት ነው፡፡
 ተማሪዎቹ የትራፒዚየምን
ዙሪያ እና ስፋት አፈሊሇግ
እንዱሇማመደ መርዲት፡፡
135
 ተማሪዎቹ በተጨባጭ የዕሇት

ዕሇት ኑሮ ውስጥ የዙሪያ እና
የትራፒዚየም ስፋት
ፎርሙሊን እንዱሇማመደ
መርዲት፡፡
 ምሳላ፡ አቶ ሇታ
የትራፒዚየም መሌክ ያሇው
የግጦሽ መሬታቸውን ዙሪያ
እና ስፋት ማወቅ
ይፈሌጋለ፡፡ የዚህ
ትራፒዚየም አክናድች 40ሜ
እና 50ሜ እንዯዚሁም ትይዩ
የሆኑ ጏኖቹ ርዝመት 90ሜ
እና 100ሜ እንዱሁም
ከፍታው 40ሜ ነው፡፡
 የፓራላል 5.3.3  ተማሪዎቹ የፓራላልግራምን  በፓራላልግራ
ግራምን ዙሪያ የፓራላል ፀባዮች በክሇሳ መሌክ ም ዙሪያ እና
ያሰሊለ፡፡ ግራም ማብራራት እንዱሇማመደ ስፋት አሰሊሌ
 የፓራላልግራ ዙሪያ እና መርዲት ሊይ የተሇያዩ
ም ስፋት ስፋት  ተማሪዎቹ በፓራላልግራም መሌመጃዎችን
ፎርሙሊን ዙሪያ አፈሊሇግ ሊይ በመስጠት
ያገኛለ፡፡ እንዱወያዩ መምራት የተማሪዎቹን
 የፓራላልግራ  ተማሪዎቹ የፓራላልግራም ሥራ
ምን ስፋት ስፋት ፎርሙሊን እንዱያገኙ ማስተካከሌ፡፡
ይፈሌጋለ፡፡ ማበረታታት፡፡ ይህንን
ፎርሙሊ ቀጥል በተሰጠው
136
መሌክ ማግኘት ይቻሊሌ፡፡

∆ሀጠመ≅ ∆ለየሐ
 ∆ሀጠመ ከፓራላልግራም
ሀሇሏመ ውስጥ ተቆርጦ
ቢወጣ እና ከ∆ሇየመ ጋር
ቢገናኝ ሬክታንግሌ ሀሇየጠ
ይፈጥራሌ፡፡
 የሬክታንግሌ ሀሇየጠ ስፋት
=የፓራላልግራም ሀሇሏመ
ስፋት ነው፡፡
 ስ(ሀሇየጠ)= ርከ ስሇዚህ
 ስ(ሀሇሏመ)= ርከ
 ስ(ሀሇሏመ)= በከ ⟹
የፓራላልግራም ስፋት=
(የቤዝ ርዝመት) ከፍታ
 ስ= በ(ከ)
 ተማሪዎች የተሇያዩ
ፕሮብላሞችን ሇመስራት
በዚህ ፎርሙሊ እንዱጠቀሙ
መርዲት፡፡
 ሇተሰጠ ክብ 5.3.4  ተማሪዎቹ ስሇ ክብ መሃሌ፣
ዙሮሽ የክብ ሬዴየስ እና ዱያሜትር
137
ይፈሌጋለ፡፡ ዙሮሽ እንዱከሌሱ መርዲት

 የተሰጠ የክብ  የተሇያዩ ክቦች ዙሮሽን እና
ዞሮሽ ዱያሜትርን እንዱሇኩ
ሇዱያሜትር መርዲት
ሲካፈሌ  የተሰጠ የክብ ዙሮሽን
የሚገኘውን ሇዱያሜትር በማካፈሌ
ዴርሻ የሚገኘውን ዴርሻ መፈሇግ
ይፈሌጋለ፡ ፡ እንዱችለ መርዲት
ዙ
 πን እንዯ ዱ=
𝟐𝟐
≈
𝟕
የወዯረኛነት 𝟑. 𝟏𝟒 መሆኑን በመግሇፅ
ያዊት  ምሳላ የአራት ክቦች ዙሮሽ
ይገሌጻለ፡፡ እና ዱያሜትር ቀጥል
ተሰጥተዋሌ፡፡ ሇሁለም ክቡች
ዙ
ዴርሻን በሁሇት አስርዮሽ
ዲ
ቦታ በመወሰን ፈሌግ፡፡
22ሳ.ሜ 11ሳ.ሜ 44ሳ.ሜ 33ሳ.ሜ
ዙ
7ሳ.ሜ 3.5ሳ.ሜ 14ሳ.ሜ 1
ዱ 10 ሳ.ሜ
2
ዙ
ዲ
 ተማሪዎች ዙሮሽ(ዙ)፣
ዱያሜትር(ዱ) እና ሬዴየስ(ሬ)
ዙ = 𝜋ዲ = 𝜋 2ሬ = 2𝜋ሬ
ፎርሙሊ በመጠቀም
እንዱፈሌጉ ማገዝ፡፡
 የክብ ሥፋት 5.3.5 የክብ  ተማሪዎቹ በቡዴን ሆነው ተማሪዎቹ
ፎረሙሊን ሥፋት ሬዴየስ 10ሳ.ሜ የሆነ ክብ የክብ ስፋት
138
ይወስናለ፡፡ እንዱሰሩ በማገዝ ከክብ ሥፋት ፎርሙሊን

ጽንሰ ሀሳብ ጋር ማስተዋወቅ፡፡ እንዱያገኙ
ይህንን ክብም ስፋታቸው የተሇያዩ
እኩሌ ወዯሆነ 16 ቦታ ትግበራዎችን
በመከፋፈሌ የክብ ስፋት በመስጠት
ፎርሙሊ እንዱያገኙ ማገዝ፡፡ መርዲት፡፡
 እነዚህን ቁርጥራጮች
በመሇያየት አስተካክሇህ/ሽ
በሬክታንግሌ መሌክ
አስቀምጥ/ጪ፡፡
 አንደን ገሚስ እኩሌ ቦታ
ቁረጥ፡፡
በዚህን ጊዜ የሊይኛው እና
የታችኛው የክብ ዙሪያ
በሬክታንግሌ ተከፋፍሇው
ይገኛለ፡፡ስሇዚህ
1
 የሬክታንግሌ ርዝመት= ዙ
2
 የሬክታንግሌ ወርዴ= ሬ
 የሬክታንግሌ ስፋት=
(ርዝመት)(ወርዴ)
1
= ዙ. ሬ
2
139
1
= 2πሬ ሬ
2
ስ = πሬ2
 ተማሪዎቹ በዚህ ፎርሙሊ
መስራት እንዱሇማመደ
ማገዝ፡፡
 የፕሪዝም ገፀ- 5.3.6  ተማሪዎች የፕሪዝሞች  የፕሪዝም ገፀ-
ጏን የፕሪዝሞች መረብ በመጠቀም የማዕዘናዊ ጏን ስፋት
ስፋት እና ፕሪዝም ገፀ ስፋት ፎርሙሊ ፎርሙሊ
ፎርሙሊን የሲሉንዯሮ ማግኘት እንዱሇማመደ እንዱያገኙ
ይናገረለ፡፡ ች ገፀ- በማስተካከሌ እገዛ ማዴረግ ትግበራ መስጠት
 ፎርሙሊን ስፋት  ምሳላ ሬክታንግሊዊ ፕሪዝም  የፕሪዝሞች
በመጠቀም እና
የፕሪዝምን የሲሉንዯሮች
ገፀ-ጏን ገፀ-ጏን ስፋት
ሥፋት  ከሊይኛው ምስሌ መረዲት አፈሊሇግ ሊይ
ይፈሌጋለ፡፡ እንዯሚቻሇው የሬክታንግሊዊ የተሇያዩ
 የሲሉንዯር ፕሪዝም መረብ ስዴስት መሌመጃዎችን
ገፀ-ጏን ስፋት ሬክታንግልችን ይዟሌ፡፡ በመስጠት
ፎርሙሊ የፊት ሇፊት እና ኋሊ ገጾች፣ ሥራቸውን
ይናገረለ፡፡ ግራ እና ቀኝ እንዯዚሁም በማስተካከሌ
 ፎርሙሊን ሊይ እና ታች ተገጣጣሚዎች መመዘን
በመጠቀም ናቸው፡፡ ከዚህ በመነሳት  በፕሪዝሞች
የሲሉንዯር የፕሪዝም ገፀ ስፋት ማግኘት እና
ገፀ-ጏን ይቻሊሌ፡፡ ሲሉንዯሮች
ሥፋት  ተማሪዎቹ የፕሪዝም ስፋት ገፀ-ጏን ስፋት
140
ይፈሌጋለ፡፡ ፎርሙሊን ተጠቅመው የጏነ- እና ገፀ -ስፋት

 የሲሉንዯር ሦስታዊ ፕሪዝም ገፀ-ስፋት መካከሌ
ን ሞዳሌ እንዱፈሌጉ መምራት፡፡ ያሇውን ሌዩነት
ይሰራለ፡፡  ተማሪዎች የተሇያዩ እንዱያብራሩ
ፕሪዝሞች ገፀ-ስፋትን መጠየቅ፡፡
ሇመፈሇግ በፎርሙሊ
እንዱጠቀሙ ማገዝ፡፡
 ተማሪዎቹ የሲሉንዯር ገፀ-
ስፋት ፎርሙሊን ከላልች
ፎርሙሊዎች ጋር በማጣጣም
እዱወስደ ማሳየት
 የመነሻ ሀሳብ (Hint)፤
የሲሉንዯር ገፅ ቆርጠን
ብንዘረጋው ሬክታንግሌ
እናገኛሇን፡፡
ከዚህ ሊይ የሲሉንዯር ገፀ-ጏን
ስፋት ማግኘት ይቻሊሌ፡፡
 ተማሪዎቹ የሲሉንዯር ገፀ-
ጏን ስፋት አፈሊሇግ ሊይ
ፎርሙሊ እንዱጠቀሙ
ማገዝ፡፡
 ተማሪዎቹ የገፀ-ጏን ስፋት
ፎርሙሊ ስገ(ገፀ-ጏን
ስፋት)=ዙካ፣
141
(ዙ= የመሰረቱ ዙሪያ ነው)
ስ(የጠቅሊሊ ገፀ-ጏን ስፋት)=

ገፀ-ጏነ ስፋት(ሰገ)+2ስቤ (ስቤ-
=የመሰረት ስፋት) መሆኑን
እንዯርስበታሇን፡፡
 የፕሪዝም 5.3.7  የማዕዘናዊ ፕሪዝም እና  በምዕራፍ
ይዘት የፕሪዝሞች የታወቁ ፕሪዝሞች ይዘት መጨረሻ ሊይ
ፎርሙሊን እና ፎርሙሊን ማብራራት ሙከራ መስጠት
ይገሌጻለ፡፡ ሲሉንዯሮች በፕሪዝሞች እና
 የፕሪዝሞች ይዘት ሲሉንዯርች
ን ይዘት ይዘት ሊይ
ይፈሌጋለ፡፡ የተሇያዩ
 የሲሉንዯሮችን  ይህም፡- መሌመጃዎችን
ይዘት ይዘት=የመሰረቱ እና
ፎርሙሊን ስፈት(ከፍታ) = በስ(ከ) ትግበራዎችን
ይገሌጻለ፡፡  ተማሪዎቹ ሲሉንዯር ክባዊ በመስጠት
 የሲሉንዯሮችን ፕሪዝም ነው በሚሇው የተማሪዎችን
ይዘት የማጠቃሇያ ሏሳብ ሊይ ሥራ
ይፈሌጋለ፡፡ እንዱዯርሱ መምራት፡፡ መከታተሌ፡፡
ስሇዚህ ይዘቱ የፕሪዝም ይዘት
ፎርሙሊን በመጠቀም
እነዯሚገኝ ማሳሳብ፡፡
142
 ተማሪዎቹ የፕሪዝሞችን
ይዘት መፈሇግ ሊይ
ፎርሙሊን እንዱጠቀሙ
መርዲት
143

7

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

7

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

የሰባተኛ ክፍሌ የሒሳብ ትምህርት የመምህሩ መምሪያ

ገምጋሚዎች፡ ጥሊሁን አሇሙ

በኢትዮጵያ ፌዯራሊዊ ዱሞክራሲያዊ

በ2003 ዓ.ም በኢትዮጵያ ፌዯራሊዊ ዱሞክራሲያዊ ሪፑብሉክ በትምህርት

©2011 መብቱ በኢትዮጵያ ፌዯራሊዊ ዱሞክራሲያዊ ሪፑብሉክ የትምህርት

ትምህርት ሚኒስቴር በመጀመሪያ መጽሏፍን በአፋን ኦሮሞ ማዘጋጀት ሊይ

የዚህ ምዕራፍ አሊማ

የትምህርት መርጃ መሳሪያዎች

1.1 የንብብር ቁጥሮች ጽንሰ ሀሳብ

አንኳር ቃሊቶች፡- የመቁጠሪያ ቁጥር፣ ሙለ ቁጥር፣ ክፍሌፋይ፣

የንብብር ቁጥር፣ ንጥረ ዋጋ፣ የቁጥር መስመር

ሇማስተማር የሚያስፈሌግ ማስታወሻ(ሇመነሻ ያህሌ)

የትግባራ 1.1 መሌስ

ሏ. ዴ= {…፣−3፣ −2፣ −1፣ 0፣ 1፣ 2፣ 3፣ …}

100፤ ሙለ ቁጥር እና ዴፍን ቁጥር 0፤ ዴፍን ቁጥር

ይራዲሃሌ/ሻሌ፡፡ ይህንን ከፈጸምክ/ሽ በኋሊ ትግበራ 1.2 ሊይ እንዴወያዩ

የትግበራ 1.2 መሌስ

የትግበራ 1.3 መሌስ

የመሌመጃ 1.1 መሌስ

ሏ. ዴፍን ቁጥር ሆኖ ንብብር ቁጥር ያሌሆነ የሇም፡፡

3. ሀ. −2፣ 0፣ 1፣ 2 ሇ. −2፣ 0 ፣ 0.5፣ 1፣ 5

7. ሀ. 2 እና 15 የመቁጠሪያ ቁጥሮች ናቸው፡፡

የትግበራ 1.4 መሌስ

የመሌመጃ 1.2 መሌስ

3. የፈሇከውን/ሺውን ቁጥር በመውሰዴ አረጋግጥ/ጪ፡፡

1.2 ንብብር ቁጥሮችን ማነጻጸር እና በቅዯም ተከተሌ

አብይ ቃሊቶች፡- ማነጻጸር፣ በቅዯም ተከተሌ ማስቀመጥ፣ ከሁለ ያነሰ፣

ሇማስተማር የሚያሰፈሌጉ ማስታወሻ(ሇመነሻ ያህሌ)

የትግበራ 1.5 መሌስ

የመሌመጃ 1.4 መሌስ

4፣ 5 እና 6 ተማሪዎች እንዱሰሩ አዴርግ/ጊ፡፡

1.3. ስላቶች በንብብር ቁጥሮች ሊይ

 የንብብር ቁጥሮችን የማካፈሌ ሕግ በሥራ ሊይ ያውሊለ፡፡

አብይ ቃሊቶች፡- የቅይይር ፀባይ፣ የተዛማጅ ፀባይ፣ የስርጭት ፀባይ

ሇማስተማር የሚያስፈሌግ ማስታወሻ(ሇመነሻ ያህሌ)

የመሌመጃ 1.5 መሌስ

4. 410ሰ −(−110ሰ) =520ሰ ዝቅ ይሊሌ፡፡

የመሌመጃ 1.6 መሌስ

3. ሀ ለ መ ሀ−ለ ለ−ሀ (ሀ−ለ)−መ ለ−መ ሀ−(ለ−መ)

የትግበራ 1.7 መሌስ በክፍሌ ውስጥ ተማሪችን በማሳተፍ ሥሩ፡፡

ረ. 5(1.8+2.2) = 5 1.8 + 5 2.2 = 9.0 + 11.0 = 20

21 18 21 22 189 231 420

∴ ጠ(የ − ዘ)=ጠየ −ጠዘ

የመሌመጃ 1.8 መሌስ

ስሇዚህ ማካፈሌ የቅይይር ባህሪይ የሇውም

ማካፈሌ የተጣማጅ ባህሪይ የሇውም

የምዕራፍ 1 ክሇሳ መሌመጃ መሌስ

2. ሀ. 1.85 ሇ. 2 − 2 ሏ. ሇ−ሀ መ. 1.2+ 2.8 = 4

ሠ. −108 ረ. −10.5 ሰ. 0.896 ሸ. −2.88

የዚህ ምዕራፍ አሊማ

የትምህርት መርጃ መሳሪያዎች( ሇመነሻ ያህሌ)

2.1. መስመራዊ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን ማስሊት

ሇማስተማር የሚያስፈሌግ ማስታወሻ( ሇመነሻ ያህሌ)

ከሆነ ቁጥሩ መፍትሄ ይሆናሌ፡፡ ዓረፍተ ነገሩ ውሸት ከሆነ ግን ቁጥሩ

የትግበር 2.1 መሌስ

አስተውሌ/ዪ፡ በሁሇቱም እቃዎች ሊይ እኩሌ ብዛት ያሊቸውን ብርቱካኖች

መ. ሁለም ተመሳሳይ ናቸው፡፡

የትግበራ 2.2 መሌስ

እርምጃ 2፡ ሁሇቱንም በኩሌ ሇ4 ማካፈሌ

ሰ. እርምጃ 1፡ ሁሇቱንም በኩሌ በ5 ማባዛት

የመሌመጃ 2.1 መሌስ

የትግበራ 2.3 መሌስ

2የ= 300 የ= 150

የመሌመጃ 2.2 መሌስ