Grade 7

የ7ኛ ክፍል የሒሳብ ትምህርት የተማሪው መጽሐፍ
ÃI” SêNõ uØ\ G<ኔ¬ ይዘI/i }ÖkUuƒ/T>uƒ::
ይህ መጽሏፍ የትUI`ƒ u?ƒI/i ንብረት ነው፡፡ በመጽሏፉ ሊይ Ñ<Çƒ

›”ÇÃÅ`euƒ Ø”no ›É`Ó/Ñ>::
ይህንን መጽሏፍ በጥሩ ሁኔታ ሇመያዝ ከዚህ በታች የተዘረዘሩትን

መመሪያዎችን ተጠቀም/ሚ፡፡
1. SêNñ” uÒ²?×፣ በፕሊስቲክ ወይም ባገኘሄው ወረቀት ሸፍን/ኚ፡፡

2. SêNñ” ሁሌጊዜ ዯረቅ X“ ”èI x¬ ›ekUØ/Ü::
3. መጽሏፉን G<MÑ>²? u”èI Xጅ ያዝ/ዢ::
4. uSêNñ ió” LÃ ¨ÃU በውስጥ Ñï‡ U”U ’Ñ` ›ƒéõ/ò::
5. u%EL KT”uw ¾UƒðMÑ¨<”/Ñ>¨<” x¬ ካ`É ¨ÃU ›ß` ¨[kƒ
uTekSØ UM¡ƒ ›É`Ó/Ñ>::
6. ›”ÉU Ñê ¨ÃU UeM KSpÅÉ ›ƒV¡`/]::
7. የተቀዯዯ ገጽ µK uS<ጫ ¨ÃU uýLe}` ›ÁÃ´/¸::
8. uS”ÑÉ LÃ eƒH@É SêNñ” uTÃÔÇ SMŸ< ያዝ/ዢ፡፡
9. SêNñ” KK?L c¨< eƒcØ/Ü ›eÖ”pp/m::
10. u›ዱe SêNõ KSËS]Á Ñ>²? eƒÖkU/T> SêNñ” uË`v ›eቀምጠI/i
¾}¨c’< Ñë‹” w‰ ÑMwØ/Ü:: ke ብሇህ/i ¾SêNñ” SGM uእጅI/i ወዯ
¬‹ }Ý”/˜:: ÃI G<’@¬ ¾SêNñ ió” ›”ÇÃÔÇ Ã[ÇM::
i
የሒሳብ ትምህርት
የተማሪው መጽሏፍ
7ኛ ክፍሌ
ተርጓሚዎች፡ አብራሃም ዴሪባ

ጌታቸው መገርሳ
ኢዱተሮች፡ እሸቱ ቱፋ
ቀኖ ማቴዎስ
ፈዬራ ሇሜሳ
ገምጋሚዎች፡ ጥሊሁን አሇሙ
ሇገሠ ተረፈ
ግርማ ማሙዬ
በኢትዮጵያ ፌዯራሊዊ ዱሞክራሲያዊ ሪፑብሉክ

የትምህርት ሚኒስቴር
2004 ዓ/ም
ii
በ2003 ዓ.ም በኢትዮጵያ ፌዯራሊዊ ዱሞክራሲያዊ ሪፑብሉክ በትምህርት

ሚኒስቴር ሥር በጠቅሊሊ ትምህርት ማሻሻያ ፕሮጀክት በአፋን ኦሮሞ
ከታተመ መጽሏፍ ሊይ በኦሮሚያ ትምህርት ቢሮ በኩሌ በ2004 ዓ.ም ወዯ
አማርኛ የተተረጎመ ነው፡፡
©2011 መብቱ በኢትዮጵያ ፌዯራሊዊ ዱሞክራሲያዊ ሪፑብሉክ የትምህርት

ሚኒስቴር ሲሆን በኦሮሚያ ትምህርት ቢሮ ከአፋን ኦሮሞ መጽሏፍ ወዯ
አማርኛ የተተረጎመ ነው፡፡ ማንኛውንም የመጽሏፉን ክፍሌ ከባሇመብቱ
ትምህርት ሚኒስቴር ወይም በኢትዮጵያ ፌዯራሊዊ ዱሞክራሲያዊ ሪፑብሉክ
አዋጅ ነጋሪት ጋዜጣ አዋጅ ቁጥር 410/2004 ባሇው የጉርብትና መብት
በማስጠበቅ ከተፈቀዯሊቸው አካሌ በጽሁፍ ከተሰጣቸው ውጪ፤ ማባዛት፣ በሌዩ
ሁኔታ ሇመጠቀም ማስቀመጥ፣ በኤላክትሮኒክስ በማግኔት በዴምፅ ወይም
እነዚህን በመሳሰለት እና በላልች በመሳሳለ ማባዛት ወይም ማከማቸት
ክሌክሌ ነው፡፡
ትምህርት ሚኒስተር በመጀመሪያ መጽሏፍን በአፋን ኦሮሞ ማዘጋጀት ሊይ

ሇተሳተፉት እና ወዯ አማርኛ ሇተረጎሙት ቡዴኖች እና ግሇሰቦች ምስጋናውን
ያቀርባሌ፡፡
iii
ማውጫ
አርዕስት ገጽ
ምዕራፍ 1
ንብብር ቁጥሮች......................................................................................1
1.1 የንብብር ቁጥሮች ጽንሰ ሏሳብ .................................................................... 2
1.2. ንብብር ቁጥሮችን ማነጻጸርና በቅዯም ተከተሌ ማስቀመጥ ................... 14
1.3. ስላቶች በንብብር ቁጥሮች ሊይ ................................................................ 19
ምዕራፍ 2
መስመራዊ የእኩሌነት እና ያሇ እኩሌነት ዓረፍተ ነገሮች.......................44
2.1 መስመራዊ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን ማስሊት ..................................... 45
2.2. መስመራዊ ያሇ እኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን ማስሊት .............................. 58
ምዕራፍ 3
ንጥጥር ወዯር እና መቶኛ......................................................................70
3.1 ንጥጥር እና ወዯር.............................................................................. 71
3.2. መቶኛ .......................................................................................................... 81
3.3. በስላቶች ውስጥ የመቶኛ ሥራ ሊይ መዋሌ............................................ 88
ምዕራፍ 4
የመረጃ አያያዝ........................................................................................97
4.1. የጭረት ቆጠራን በመጠቀም መረጃ መሰብሰብ ...................................... 98
4.2. የመስመር ግራፍ እና የክብ ግራፍ መስራትና መተርጎም ................... 102
4.3 አማካኝ፣ ዴግግሞሽ፣ መሃሌ ከፋይ እና ሬንጅ ....................................... 109
ምዕራፍ 5
የጂኦሜትር ምስልች እና ሥፍር............................................................121
5.1 ጎነ-አራት፣ ጎነ-ብዙ እና ክብ ..................................................................... 122
5.2. የጎነ-ሶስቶች ቴረሞች ................................................................................ 137
5.3. ሌኬት ......................................................................................................... 147
iv
የዚህ ምዕራፍ አጠቃሊይ አሊማዎች

ከዚህ ምዕራፍ ትምህርት በኋሊ፡
 ንብብር ቁጥሮችን ትተረጉማሇህ/ሽ፡፡
 ንብብር ቁጥሮችን በክፍሌፋይ መሌክ ትገሌጻሇህ/ሽ፡፡ 
 በ መ፣ ዴ እና ን መካከሌ ያሇውን ትስስር ታሰያሇህ/ሽ፡፡
 ንብብር ቁጥሮችን በቅዯም ተከተሌ ታስቀምጣሇህ/ጫሇሽ፡፡ 
 ንብብር ቁጥሮችን ታሰሊሇህ/ሽ፡፡ 
አቢይ ርዕሶች
1.1. የንብብር ቁጥሮች ጽንሰ ሐሳብ
 ንብብር ቁጥሮችን ማነጻጸር እና በቅዯም ተከተሌ ማስቀመጥ
 ስላቶች በንብብር ቁጥሮች ሊይ
አቢይ ቃሊቶች
የምዕራፉ ማጠቃሇያ
የማጠቃሇያ መሌመጃዎች
1
መግቢያ
በዚህ ምዕራፍ ውስጥ ባሇፉት ክፍልች የሒሳብ ትምህርት ውስጥ
የተማራችሁትን ስላቶች በመቁጠሪያ ቁጥሮች ሊይ፣ በሙለ ቁጥሮች እና ዴፍን
ቁጥሮች መካከሌ ያሇውን ግንኙነት በጥሌቀት ከተገነዘብክ/ሽ በኋሊ የንብብር
ቁጥሮችን ምንነት ታያሇህ/ሽ፡፡
ዴፍን ቁጥሮችን ወዯ ንብብር ቁጥሮች በማሳዯግ የማካፈሌ ስላት በንብብር

ቁጥሮች ስብስብ ውስጥ ሥራ ሊይ መዋሌን ታረጋግጣሇህ/ሽ፡፡ የንብብር ቁጥሮች
በቁጥር መስመር ሊይ አሰፋፈርም በዚህ ምዕራፍ ውስጥ ታያሇህ/ሽ፡፡
1.1 የንብብር ቁጥሮች ጽንሰ ሐሳብ
1.1.1 ሀ. የዴፍን ቁጥሮች ስብስብ ክሇሳ

ወዯ ንብብር ቁጥሮች ከመሸጋገርህ/ሽ በፊት ስሇ ዴፍን ቁጥሮች ስብስብ
የሚከተሇውን ትግበራ በመጠቀም አስተውሌ/ዪ፡፡
ትግበራ 1.1
1. የሚከተለትን አብራራ/ሪ፡፡
ሀ. የመቁጠሪያ ቁጥሮች ስብስብ፣
ሇ. የሙለ ቁጥሮች ስብስብ፣
ሐ. የዴፍን ቁጥሮች ስብስብ፣
2. የቁጥር መስመርን በመጠቀም የሙለ ቁጥሮችን ቅዯም ተከተሌ አሳይ/ዪ፡፡
3. በዕሇት ኑሮ ውስጥ የዴፍን ቁጥሮችን አስፈሊጊነት ግሇጸ/ጪ፡፡
4. የቁጥር መስመርን በመጠቀም የዴፍን ቁጥሮችን ቅዯም ተከተሌ
አመሌክት/ቺ፡፡
5. የሙለ ቁጥሮች ስብስብ እና የዴፍን ቁጥሮች ስብስብ ያሊቸውን ቁርኝት
ግሇጽ/ጪ፡፡
6. በዴፍን ቁጥሮች ውስጥ ሥራ ሊይ የሚውለ ስላቶችን ዘርዝር/ሪ፡፡ እነዚህ
ስላቶች ምን ዓይነት ፀባይ እንዲሊቸውም ዘርዝር/ሪ፡፡
2
7. “ጠ” የተሰጠ ሙለ ቁጥር ነው እንበሌ፡፡ ከዚህ በታች ባለት ዏረፍተ ነገሮች

ውስጥ “ጠ”ን ሉተኩ የሚችለ ቁጥሮችን ዘርዝር/ሪ፡፡
ሀ. ጠ < 1 ሇ. 3 ≤ ጠ ≤ 9 ሐ. ጠ > 10 መ. 17 < ጠ < 27
8. ከሁለም የመቁጠሪያ ቁጥሮች ያነሰ የመቁጠሪያ ቁጥር አሇ ወይ? ካሇ
የትኛው ነው?
9. ከሁለም ሙለ ቁጥሮች ያነሰ ሙለ ቁጥር አሇ? ካሇ የትኛው ነው?
10. ከሚከተለት ውስጥ ዴፍን ቁጥር ያሌሆነውን ሇይ/ዪ፡፡
1 2 1  18
22፣ ፣ −5፣ 2.5፣  3፣ ፣ 100፣ 0፣
5 3 5 6
ከዚህ በሊይ ካየነው ትግበራ ቀጥል ያሇውን መገንዘብ ይቻሊሌ፡፡
መ= {1፣ 2፣ 3፣ …}
ሙ= {0፣ 1፣2፣ 3፣ …}
ዴ= {…፣-3፣ -2፣ -1፣ 0፣ 1፣ 2, 3፣ …} ግንኙነታቸውም አንዯሚከተሇው
ይገሇጻሌ፡፡
መ ሙ ዴ
የዴፍን ቁጥሮች ስብስብ በቁጥር መስመር ሊይ እንዯሚከተሇው ማሳየት
ይቻሊሌ፡፡
ምስሌ 1.1
አስተውሌ/ዪ፤ ሁሇት ዴፍን ቁጥሮች በቁጥር መስመር ሊይ ሁሌጊዜ ትንሹ
ቁጥር በስተግራ ትሌቁ ቁጥር ዯግሞ በቀኝ በኩሌ ይሆናሌ፡፡
ምሳላ1. የቁጥር መስመር በመጠቀም የ “<” ወይም “>” ምሌክት ቀጥል
ባሇው ባድ ቦታ ሊይ ሙሊ/ዪ፡፡
ሀ. 5 _____ 0 ሇ. -5 _____-3
ሏ. -2 _____ -4 መ. -3_____ 1
መፍትሄ፡- መጀመሪያ የቁጥር መስመርን እንዯሚከተሇው አመሌክት/ቺ፡፡
ምስሌ 1. 2
3
ሀ. 5 > 0 ምክንያቱም 5 ከ 0 በስተቀኝ ስሇሚገኝ ነው፡፡

ሇ. -5 <  3 ምክንያቱም -5 ከ -3 በስተግራ ስሇሚገኝ ነው፡፡
ሏ.  2 > 4 ምክንያቱም -2 ከ -4 በስተቀኝ ስሇሚገኝ ነው፡፡
መ.  3 < 1 ምክንያቱም -3 ከ1 በስተግራ ስሇሚገኝ ነው፡፡
እስካሁን በክሇሳ መሌክ ስናያቸው የነበረው ቁጥሮች የመቁጠሪያ ቁጥሮች፣
ዜሮ እና አለታዊ ቁጥሮች ናቸው፡፡ ይህንን ሏሳብ በቁጥር መስመር ሊይ
እንዯሚከተሇው ማሳየት እንችሊሇን፡፡
ምስሌ 1.3
በቁጥር መስመር ሊይ ከግራ በመነሳት ወዯቀኝ ስንሄዴ ቁጥሮች እየጨመሩ
ይሄዲለ፡፡
1.1.1 ሇ. የንብብር ቁጥሮች ስብስብ

ትግበራ 1.2
ሀ
1. የሚከተለትን ቁጥሮች በ መሌክ ጻፍ/ፊ፡፡
ለ
1 1
ሀ. 3.25 ሇ. 1 ሏ. -1.6 መ. 4 ሠ.  0.6
2 2
ሀ
2. ማንኛውንም ዴፍን ቁጥር በ መሌክ መግሇጽ ይቻሊሌን?
ለ
3. የተሰጡትን ምስልች በመጠቀም ቀጥል ያለትን ጥያቄዎች መሌስ/ሺ፡፡
ምስሌ 1.4
ሀ. ከሊይ ከተሰጡት ጎነ-ሦስቶች መካከሌ የተቀባው ስንት እጅ ነው?
ሇ. ከሊይ ከተሰጡት ጎነ-ሦስቶች መካከሌ ያሌተቀባው ስንት እጅ ነው?
4
በ6ኛ ክፍሌ የሒሳብ ትምህርት ውስጥ ክፍሌፋይ ምን ማሇት እንዯ ሆነ

ተምራችሁ ነበር፡፡ በዚህ ክፍሌ ውስጥ ይህንን ሏሳብ ስትገሌጽ/ጪ አንዴ
ሙለ የሆነ ነገር በ “ሇ” እኩሌ ቦታ ቢከፋፈሌ እና ከዚህ ክፍሌፋይ ውስጥ
መሆኑን ነው( ሀ፣ ሇ  መ)፡፡

ሀ
“ሀ” እጅ ቢወሰዴና በክፍሌፋይ መሌክ ሲገሇጽ ለ
ይህ አከፋፈሌ እኩሌ መሆን አሇበት፡፡ ስሇዚህ ሀ እና ሇ ማንኛውም ዴፍን

ቁጥሮች ሆነው ሇ  0 ቢሆን
ሀ
ክፍሌፋይ ይሆናሌ፡፡ ሀ እና ሇ እየተቀያየሩ
ለ
በሄደ ቁጥር የክፍሌፋዩ ዋጋም እንዯዚሁ እየተቀያየረ ይሄዲሌ፡፡
1
ምሳላ2. ሀ =1፣ ሇ=5 ቢሆኑ የምናገኘው ክፍሌፋይ ሲሆን፤ ሀ=-3፣ ሇ=8
5
3
ሲሆን ዯግሞ የሚገኘው ክፍሌፋይ - ይሆናሌ፡፡ እንዯዚህ እያሇ
8
የሀ እና የሇ ዋጋ ሲቀያየር ክፍሌፋዩም እተቀያያረ ይሄዲሌ፡፡
ስሇዚህ እነዚህን ክፍሌፋዮች በአንዴ ስብስብ ውስጥ ስናስቀምጣቸው ይህ
ስብስብ የንብብር ቁጥሮች ስብስብ ይባሊሌ፡፡ይህን ስብስብ በ “ን” ፊዯሌ
እንተካሇን፡፡
መሌክ የተገሇጸ እና ሀ፣ ሇ  ዴ፣ ሇ  0 የሆነ

ሀ
ትርጓሜ1.1 ማንኛውም በ ለ
ቁጥር ንብብር ቁጥር ይባሊሌ፡፡ የነዚህን ቁጥሮች ስብስብ የያዘ

ስብስብ የንብብር ቁጥሮች ስብስብ ይባሊሌ፡፡ የንብብር ቁጥሮች
ስብስብ በ“ን” ፊዯሌ ይተካሌ፡፡
ን={ለ፡ሀ፣ሇ  ዴ እና ሇ  0 }
ሀ
ስሇዚህ
ከዚህ በፊት ያየናቸውን ቁጥሮች በሙለ በክፍሌፋይ መሌክ መግሇጽ

እንችሊሇን፡፡
5 1 25 2
ምሳላ 3. -5 ማሇት  ፣ 3 በ ወይም 2‟ን በ መሌክ መጻፍ
1 8 8 1
5
በአጠቃሊይ ሀ  ዴ ቢሆን ሀ= ብሇን መግሇጽ እንችሊሇን፡፡ ስሇዚህ ሀ  ን

ሀ
1
ይሆናሌ ማሇት ነው፡፡ ከዚህ በመነሳት ዴ  ን መሆኑን እንገነዘባሇን፡፡

ይህንን መሰረት በማዴረግ ሙ  ን መሆኑን ግሇጽ/ጪ፡፡
ሀ
አስተውሌ/ዪ፤ በንብብር ቁጥሮች ትርጓሜ ውስጥ ሇ 0 መሆኑን
ለ
ተገንዘብ/ቢ፡፡ ይህም የሆነበት ምክንያት ማንኛውም ቁጥር

ሇዜሮ ሲካፈሌ ትርጉም ስሇላሇው ነው፡፡ ማንኛውም ቁጥር
ፈጽሞ ሇዜሮ አይካፈሌም፡፡
1.1.2. ንብብር ቁጥሮችን የቁጥር መስመር በመጠቀም መግሇጽ

ትግበራ 1.3
1. የሚከተሇውን የቁጥር መስመር ተመሌከት/ቺ፡፡
ምስሌ 1.5
ውስን ቀጥታ መስመር ዏሀ‟ን እንዯሚከተሇው ከፋፍሌ/ዪ፡፡
ሀ. በሁሇት እኩሌ ቦታ ሇ. በሦስት እኩሌ ቦታ
ሏ. በአምስት እኩሌ ቦታ መ. በዘጠኝ እኩሌ ቦታ
2. የተከፋፈሇውን ውስን ቀጥታ መስመር በመጠቀም የሚከተሇውን ንብብር
ቁጥር አመሌክት/ቺ፡፡
1 1 2 2 3 15 1 5 8
ሀ. ሇ. ፣ ሏ. ፣ ፣ መ. ፣ ፣
2 3 3 5 5 5 9 9 9
3. ጥያቄ 1 እና 2 በመጠቀም የሚከተለትን አመሌክት/ቺ፡፡
1 3 7
ሀ. -1፣  ፣ 0 ሇ. -1፣  ፣ 0 ሏ. -1፣  ፣ 0
2 7 5
ሀ
4. የንብብር ቁጥሮችን ‟ን በምን ዘዳ በቁጥር መስመር ሊይ እንዯምታሳይ/ዪ
ሇ
ግሇጽ/ጪ፡፡
6
ከዚህ በፊት ዴፍን ቁጥሮችን በቁጥር መስመር ሊይ እንዳት በቅዯም

ተከተሌ ማስቀመጥ እንዯምንችሌ አይተናሌ፡፡ ከዚህ ፅንሰ ሏሳብ በመነሳት
ማንኛውንም ዴፍን ቁጥር በቁጥር መስመር ሊይ ማስፈር እንዯምንችሌ
ተገንዝበናሌ፡፡ በዚህ መሌኩ ማንኛውንም የንብብር ቁጥር ብንወስዴ
በቁጥር መስመር ሊይ ቦታ እንዯሚገኝሇት ጥርጥር የሇውም፡፡ ይህንን
ሇመግሇጽ የምንጠቀምበት አካሄዴ ሌክ ዴፍን ቁጥሮችን ሇማሳየት
የተጠቀምንበት ዘዳን ነው፡፡ ይህም ሁሇት ንብብር ቁጥሮች ቢሰጡን
በቁጥር መስመር ሊይ ትንሹ ቁጥር በስተግራ ትሌቁ ቁጥር ዯግሞ በስተ
ቀኝ በቁጥር መስመር ሊይ ባሊቸው ክፍፍሌ ይገሇጻለ፡፡
የቁጥር መስመር ስንጠቀም ዜሮን (0) እንዯ መሀሌ በመውሰዴ ከዜሮ
በስተግራ ያለትን ቁጥሮች ከዜሮ በስተቀኝ ካለት ቁጥሮች ሇመሇየት
የአለታ ምሌክት “−” ከፊት ሇፊታቸው እናዯርጋሇን፡፡ ከዜሮ በስተግራ
የሚገኙ ቁጥሮች አለታ ዴፍን ቁጥሮች ሲባለ ከዜሮ በስተ ቀኝ የሚገኙ
ዯግሞ አዎንታ ዴፍን ቁጥሮች ይባሊለ፡፡
ላልች ንብብር ቁጥሮች ዯግሞ በሁሇት ዴፍን ቁጥሮች መካከሌ ይገኛለ፡፡
በቁጥር መስመር ሇይ አንዴ የተሰጠ ንብብር ቁጥር የት መሆን እንዲሇበት
መገመት አያዲግትም፡፡
1 2
ምሳላ4. ሀ. እና ን በቁጥር መስመር ሇይ አመሌክት/ቺ፡፡
3 3
መፍትሄ፤ እነዚህ ሁሇቱ ቁጥሮች በ 0 እና 1 መካከሌ ይገኛለ፡፡ ስሇዚህ በ
0 እና 1 መካከሌ ያሇውን ክፍሌ በሦስት ቦታ በመክፈሌ የእነዚህን
ቁጥሮች ታዕታቸውን በማመዛዘን በቅዯም ተከተሌ እናሳያሇን፡፡
7
ሇ. የሚከተለትን ንብብር ቁጥሮች በቁጥር መስመር ሊይ አመሌክት/ቺ ፡፡

2 1 37 1
፣  3 ፣ -1.445 ፣ ፣  እና 4.6
3 4 11 4
መፍትሄ፤
ምስሌ 1.7
ማሳሰቢያ፤
ሀ
ለ
እና
ሐ
መ
ን ቢሆኑ እና
ሀ
ለ
ከ
ሐ
መ
የሚያንስ ከሆነ በቁጥር
ሀ ሐ
መስመር ሊይ ከ በስተግራ ይገኛሌ፡፡
ለ መ
መሌመጃ 1.1
1. በሁሇት ተከታታይ ሙለ ቁጥሮች መካከሌ ሁሌ ጊዜ ንብብር ቁጥር
ይገኛሌን? ዴፍን ቁጥርስ?
2. ከዚህ በታች ሇተዘረዘሩት ምሳላ ስጥ/ጪ፡፡
ሀ. ንብብር እና ዴፍን ቁጥር የሆነ ቁጥር፤
ሇ. ንብብር የሆነ ግን ዴፍን ያሌሆነ ቁጥር፤
ሏ. ዴፍን ቁጥር ግን ንብብር ቁጥር ያሌሆነ፤
መ. ንብብር ቁጥር የሆነ ግን ሙለ ቁጥር ያሌሆነ፤
3. የሚከተለትን ንብብር ቁጥሮች ከትንሸ ወዯ ትሌቅ በቅዯም ተከተሌ
አሰቀምጥ/ጪ፡፡
ሀ. -2፣ 0፣ 1፣ 2 ሇ. 0.5፣ 1፣ 0፣ -2፣ 5
1 2 7 1 1 1 1 1
ሏ.  ፣ ፣  ፣ 1 መ. ፣  ፣ 1 ፣ 3 ፣
3 3 3 2 4 2 2 8
4. ሇሚከተለት ቁጥሮች ተቃራኒያቸውን ፈሌግ/ጊ፡፡
2
ሀ. -1.25 ሇ. 0.7 ሏ. -2 መ.  5
7
5. ከዚህ በታች የተሰጡት ንብብር ቁጥሮች በየትኞቹ የዴፍን ቁጥሮች
መካከሌ እንዯሚገኙ አብራራ/ሪ፡፡
8
1 1
ሀ. ሇ. 1.8 ሏ.  3 መ.  0.25
5 4
6. የቬን ምስሌን በመጠቀም በ ሙ፣ ዴ እና ን መካከሌ ያሇውን ግንኙነት
አሳይ/ዪ፡፡
4 1
7. 0.25፣ 2፣ 1.8፣ 0፣ -5፣ ፣ -2፣ እና 15 ከነዚህ ከተዘረዘሩት
3 8
ቁጥሮች ውስጥ የትኞቹ፡
ሀ. መቁጠሪያ ቁጥሮች ናቸው?
ሇ. ዴፍን ቁጥሮች ናቸው?
ሏ. ንብብር ቁጥሮች ናቸው?
8. በአለታ ንብብር ቁጥሮች እና አዎንታ ንብብር ቁጥሮች መካከሌ
ያሇውን ሌዩነት ግሇጽ/ጪ፡፡
9. በሚከተለት ዓረፍተ-ነገሮች ውስጥ የ“ጠ”ን ዋጋ ፈሌግ/ጊ፡፡
 4
ሀ.     = ጠ ሇ. −ጠ = 1.25
 5
ሏ.  3 <ጠ < 2 ፣ ጠ  ዴ ከሆነ መ. −12ጠ < 0 ፣ ጠ  ሙ ከሆነ
10. ከዚህ በታች የተሰጠውን ምስሌ1.8 በመጠቀም የሚከተለትን

ጥያቄዎች መሌስ/ሺ፡፡
ሀ. በጎነ-ሦስት ውስጥ የሚገኙ ነጥቦች ስንት እጅ ይሆናለ?
ሇ. በጎነ-አራት ውስጥ የሚገኙ ነጥቦች ካለት ነጥቦች ስንት እጅ ይሆናለ?
ሏ. በክቡ ውስጥ የሚገኙ ነጥቦች ካለት ነጥቦች ስንት እጅ ይሆናለ?
መ. በጎነ-ሦስት እና በጎነ-አራት ውስጥ የሚገኙ ነጥቦች ስንት እጅ ይሆናለ?
ሠ. በጎነ-አራት እና በክቡ ውስጥ የሚገኙ ነጥቦች ስንት እጅ ይሆናለ?
ረ. በጎነ-ሦስት፣ በጎነ-አራት እና ክብ ውስጥ የሚገኙ ነጥቦች ስንት እጅ
ይሆናለ?
9
ምስሌ 1.8
1.1.3. የንብብር ቁጥሮች ንጥረ ዋጋ

እስቲ አንዴ የቁጥር መስመር እንውሰዴና ከዜሮ በመነሳት ወዯ ግራ እና ወዯ
ቀኝ በመሄዴ ከዜሮ ምንያህሌ እንዯ ራቅን እንመሌከት፡፡
ምስሌ 1.9
ከሊይ ባሇው የቁጥር መስመር ሊይ አንዴ ሰው ከዏ በመነሳት ወዯ ቀኝ ሁሇት
እርምጃ ቢራመዴ ነጥብ ሇ ሊይ ያርፋሌ፡፡ ስሇዚህ ነጥብ ሇ እና ዏ መካከሌ
ያሇው ርቀት ሁሇት ምዴብ ይሆናሌ ማሇት ነው፡፡ እንዯሁም ላሊ ሰው ከነጥብ
ዏ በመነሳት ሁሇት እርምጃ ወዯ ግራ ቢራመዴ ነጥብ መ ሊይ ያርፋሌ፡፡ ከዚህ
የሚንረዲው ከአቅጣጫቸው በስተቀር ነጥብ ሇ እና ነጥብ መ ከ ነጥብ ዏ እኩሌ
ርቀት ሊይ መሆናቸውን ነው፡፡ በአቅጣጫቸው ሊይ ሳናተኩር ርቀቱን ብቻ
ስንናገር ንጥረ ዋጋ ይባሊሌ፡፡ ንጥረ ዋጋን ሇመግሇጽ የምንጠቀምበት ምሌክት
“│ │” ይሆናሌ፡፡ ከሊይኛው የቁጥር መስመር ሊይ በነጥብ ዏ እና ሇ መካከሌ
ያሇው ርቀት ዏሇ ስሆን │ዏሇ│= 2 ይባሊሌ፡፡ እንዱሁም የአንዴ ቁጥር ንጥረ
ዋጋ በቁጥር መስመር እምብርት እና በተሰጠው ነጥብ መካከሌ ያሇው ርቀት
ነው፡፡ ከዚህ የምንረዲው ንጥረ ዋጋው የተሰጠ ቁጥር ከቁጥር መስመር
እምብርት ያሇው ርቀት አቅጣጫ ሊይ ሳይመሰረት መሆኑን ነው፡፡
10
ትግበራ 1.4
ምስሌ1.9 ሊይ በመመርኮዝ የሚከተለትን ፈሌግ/ጊ፡፡

ሀ. በግብርና ቢሮው እና መኖሪያ ቤቱ መካከሌ ያሇውን ርቀት፤
ሇ. በጤና ጣቢያው እና መኖሪያ ቤቱ መካከሌ ያሇውን ርቀት፤
ሏ. በሆስፒታለ እና መኖሪያ ቤቱ መካከሌ ያሇውን ርቀት፤
ትርጓሜ1.2፤ ሀ  ን ከሆነ የሀ ንጥረ ዋጋ በዜሮ እና በቁጥር መስመር ሇይ

በ ሀ በተሰየመው ነጥብ መካከሌ ያሇ ርቀት ማሇት ነው፡፡
ሀ ፣ ሀ≥0
በአጭሩ ሀ = ከሆነ ሀ የሀ ንጥረ ዋጋ ተብል
−ሀ ፣ ሀ < 0
ይነበባሌ፡፡
ሀ
በቁጥር መስመር ሊይ የንብብር ቁጥር ንጥረ ዋጋ በጂኦሜትሪ መሌክ
ሇ
እንዯሚከተሇው ምስሌ 1.10 ይገሇጻሌ፡፡
ምሳላ፤ ሇሚከተለት ቁጥሮች ንጥረ ዋጋቸውን ፈሌግ/ጊ፡፡

ሀ. 6 ሇ.-6
መፊትሄ ሀ.
ምስሌ 1.11
በቁጥር መስመር ሊይ 6 ከዜሮ በመነሳት 6 ምዴብ ወዯ ቀኝ ይርቃሌ ማሇት
ነው፡፡ ይህም ማሇት │6│= 6 ማሇት ነው፡፡
ሇ.
ምስሌ 1.12
11
በቁጥር መስመር ሊይ -6 ከዜሮ ወዯ ግራ 6 ምዴብ ይርቃሌ፡፡ ስሇዚህ

│-6│= 6 ማሇት ነው፡፡
ማሳሰቢያ፤ I. የአዎንታ ንብብር ቁጥር ንጥረ ዋጋ ቁጥሩ እራሱ ይሆናሌ፡፡

II. የአለታ ንብብር ቁጥር ንጥረ ዋጋ የቁጥሩ ተቃራኒ ይሆናሌ፡፡
III. የዜሮ ንጥረ ዋጋ ዜሮ ነው፡፡
የማንኛውም ንብብር ቁጥር ንጥረ ዋጋ ሁሌጊዜ አዎንታ ወይም ዜሮ
ይሆናሌ፡፡ ይህም ሲባሌ ሀ  ን ከሆነ │ሀ│  0 ይሆናሌ ማሇት ነው፡፡
መሌመጃ 1.2
1. የሚከተለትን ንጥረ ዋጋ ፈሌግ/ጊ፡፡ አስፈሊጊ ከሆነ ወዯ ዝቅተኛ ሒሳባዊ
ቃሌ ሇውጥ/ጪ፡፡
 11
ሀ. │ │ ሇ.  1.05 ሏ.  17 + 2 መ.  18 −  9
23
1
ሠ. 3 ረ.  12 +  13 ሸ.  4  6 ቀ.  9  5
4
2. ንጥረ ዋጋቸው ከዚህ በታች የተሰጡትን ንብብር ቁጥሮች ፈሌግ/ጊ፡፡
12 3
ሀ. 8 ሇ. 3.5 ሏ. መ. 4
17 5
3. ከዚህ በታች የተሰጠውን ሠንጠረዥ በትክክሇኛ መሌስ ሙሊ/ዪ፡፡
ሀ −3 −1.5 1 −1 −4.5 −0.8 3 7
4
3 2 12
ሀ
4. የሚከተለትን ባድ ቦታ ሙሊ/ዪ፡፡
ሀ. │−20│=_______ ሇ. የ 8 ተቃራኒ ንጥረ ዋጋ________ ይሆናሌ፡፡
ሏ. የ -10 ተቃራኒ ንጥረ ዋጋ________ ይሆናሌ፡፡
5. ከዚህ በታች ከተሰጡት ቁጥሮች ትሌቁ የትኛው ነው?
ሀ. │−7│ ሇ. −│−7│ ሏ. −│4+3│ መ.│4−3│
12
6. የዝምዴና ምሌክት “<” ፣ “>” ወይም “=” በመጠቀም ቀጥል የተሰጡትን

ጥንዴ ቁጥሮች አዛምዴ/ጂ፡፡
ሀ.│−12│ ፣ 12 ሇ. │3│፣ │4│
1 1 1 1
ሏ. │18−12│፣ 18  12 መ.  ፣ 
2 3 3 2
የንጥረ ዋጋን ጽንሰ ሏሳብ በመጠቀም ንጥረ ዋጋን ያዘለ ቀሇሌ ያለ
የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን ማስሊት ይቻሊሌ፡፡
ምሳላ፤ በሚከተለት ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ የ “ሸ”ን ዋጋ ፈሌግ/ጊ፡፡
ሀ. │ሸ│=3 ሇ. │ሸ│=12 ሏ. │ሸ│= -5
መ. │3ሸ│= 15 ሠ. │ሸ│=0
መፍትሄ፤ ሀ. ከንጥረ ዋጋ ጽንሰ ሏሳብ ጋር በማነጻጸር ስናየው │3│=3 እና
│-3│=3 ስሇሆነ │ሸ│=3 ስንሌ የ ሸ ዋጋ 3 ወይም -3 ይሆናሌ
ማሇት ነው፡፡
ሇ. ሌክ ምሳላ ሀ‟ን በሰራነው መሰረት ሇ‟ን እንሰራሇን፡፡
ሏ. አስተውሌ/ዪ! ሇማንኛውም ንብብር ቁጥር “ሸ” │ሸ│  0
ይሆናሌ፡፡ ስሇዚህ የማንኛውም ንብብር ቁጥር ንጥረ ዋጋ አለታ
ቁጥር ሉሆን አይችሌም፡፡ ስሇዚህ │ሸ│= −5 ሌሆን አይችሌም፡፡
መ. │3ሸ│= 15
3ሸ =15፣ ሸ  0 ሲሆን 3ሸ = -15፣ ሸ< 0 ሲሆን
ሸ = 5 ወይም ሸ = -5 ይሆናሌ ማሇት ነው፡፡
ሠ.│3ሸ│= 0 መሆን የሚችሇው የሸ ዋጋ ዜሮ ሲሆን ብቻ ነው፡፡
ስሇዚህ ሸ = 0 ነው፡፡
መሌመጃ 1.3
1. የሚከተለትን ዓረፍተ ነገሮች በፊዯሌ ዋጋ የተሰጠውን ቁጥር
በመጠቀም ፈሌግ/ጊ፡፡
ሀ. 4│ጠ│፣ ጠ = −5 ሇ. 15 + │2የ│፣ የ = 5 ሏ. 32 − │ሇ│፣ ሇ = −9
13
መ.│3ተ│ + │ቸ│፣ ተ = 5.2፣ እና ቸ = 4.5
ሠ. 6│ተ − 3││የ│፣ ተ = −1.2 እና የ = 0.5
ረ. 12│ጠ││የ│፣ እና ጠ= −1 እና የ = −2
2. ሇሚከተለት ጥያቄዎች የጠን ዋጋ አግኝ/ኚ፡፡
1
ሀ. │ጠ│ = 24 ለ. │ጠ│ = 0.4 ሐ. │ጠ│ = መ. │ጠ│ = −12
5
3. በ “ጠ” እና “የ” ፈንታ ንብብር ቁጥሮችን በመተካት ከዚህ ቀጥል
የተሰጡትን ዓረፍተ ነገሮች እውነት መሆናቸውን አረጋግጥ/ጪ፡፡
ሀ. │ጠ+የ│  │ጠ│ + │የ│ ሇ. │ጠ−የ│  │ጠ│ − │የ│
4. ሀ እና ሇ ንብብር ቁጥሮች ናቸው እንበሌ፡፡ │ሀ│ > │ለ│ ከሆነ

ሁሌጊዜ ሀ > ለ ይሆናሌ ማሇት እንችሊሇን? ሇምን?
1.2. ንብብር ቁጥሮችን ማነጻጸርና በቅዯም ተከተሌ

ማስቀመጥ
ንብብር ቁጥሮችን የማነጻጸር ጽንሰ ሀሳብ በእሇት ኑሮአችን ውሰጥ መከሰቱ
አይቀሬ ነው፡፡ ምሳላ ትርፍ እና ኪሳራን በንግዴ አሇም ውስጥ፣ በውዴዴር
ውስጥ መሸነፍ እና ማሸነፍ፣ የሙቀት መጠን ከዜሮ በታች ወይም ከዜሮ በሊይ
የመሆን እና የመሳሰለት ውስጥ ሉሆኑ ይችሊለ፡፡
ትግበራ. 1.5
1. ከዚህ በፊት በተማርከው/ሽው የሒሳብ ትምህርት ሊይ በመመርኮዝ
የክፍሌፋይ ሊዕብ እና ታህትን በምሳላ ግሇጽ/ጪ፡፡
2. የሁሇት ወይም ከሁሇት በሊይ ክፍሌፋዮች የጋራ ታህት እንዳት
መፈሇግ እንዯምንችሌ ግሇጽ/ጪ፡፡
3. ተመጣጣኝ ከፍሌፋይ ስንሌ ምን ማሇታችን ነው?
14
4. ከዚህ በታች ሇተዘረዘሩት ቢያንስ አራት አራት ተመጣጣኝ

ክፍሌፋዮችን ዘርዝር/ሪ፡፡
1 2 4
ሀ. ሇ. ሏ. − 5 መ. −1.5
4 3
5. ሕገኛ ክፍሌፋይ ማሇት ምን ማሇት ነው? ምሳላ በመጠቀም

ግሇጽ/ጪ፡፡
6. ሕገኛ ያሌሆነ ክፍሌፋይ ማሇት ምን ማሇት ነው? ምሳላ በመጠቀም
ግሇጽ/ጪ፡፡
7. የሚከተለትን ዓረፍተ ነገሮች እውነት ወይም ሏሰት መሆናቸውን
አረጋግጥ/ጪ፡፡
ሀ መ
ሀ. ማንኛውንም ሁሇት አዎንታ ክፍሌፋዮች እና ብንወስዴ እና
ሇ ሠ
ሀ መ
= ከሆነ ሀሠ = ሇመ ይሆናሌ፡፡
ለ ሠ
ሀ መ ሀ መ
ሇ. ሇማንኛውም ንብብር ቁጥሮች እና ፤ ለ > ከሆነ ሀሠ > ሇመ
ለ ሠ ሠ
ይሆናሌ፡
ሏ. በቁጥር መስመር ሊይ ሁሌጊዜ ትንሹ ዴፍን ቁጥር ከትሌቁ ቁጥር
በስተግራ ይገኛሌ፡፡
መ. አዎንታ ንብብር ቁጥር ሁሌጊዜ ከዜሮ ያንሳሌ፡፡
ምሳላ፤ የቁጥር መስመርን በመጠቀም የሚከተለትን ንብብር ቁጥሮች
በማነጻጸር በቅዯም ተከተሌ አስቀምጥ/ጪ፡፡
3 1 1 1 1 3
− ፣ ፣ 0፣ ፣ ፣  ፣
2 2 4 2 4 2
መፍትሄ፤ መጀመሪያ የተሰጡትን ክፍሌፋዮች ታህታቸው እኩሌ ወዯ ሆነ
ወዯ ተመጣጠኝ ክፍሌፋዮች እንቀይራሇን፡፡
3 6 1  2 0 1 2 3 6
− = ፣ = ፣ 0 = ፣ = ፣ =
2 4 2 4 4 2 4 2 4
15
በመቀጠሌ እነዚህን ክፍሌፋዮች በምስሌ 1.13 መሰረት በቁጥር መስመር ሊይ

እናስፍራሇን፡፡ ስሇዚህ የተሰጡንን ንብብር ቁጥሮች እንዯሚከተሇው በቁጥር
መስመር ሊይ እናሳያሇን፡፡
6 2 6 2
- ከ− በስተግራ ስሇሚገኝ − < −
4 4 4 4
2 1 2 1
− ከ− በስተግራ ስሇሚገኝ − < −
4 4 4 4
1 1
− ከ 0 በስተግራ ስሇሚገኝ − < 0
4 4
በዚህ መሌኩ ከሊይ የተዘረዘሩትን ክፍሌፋዮች ታህታቸው አንዴ ከመሆኑ
አንጻር የሚናወዲዴረው ሊዕሊቸውን ይሆናሌ፡፡
ይህም -6 < -2 < -1 < 0 <1 < 2 < 6
3 1 1 1 1 3
ስሇዚህ - < <  < 0< < < ይሆናሌ ማሇት ነው፡፡
2 2 4 4 2 2
ማሳሰቢያ፤ > እና < ምሌክቶች የንብብር ቁጥሮችን ሇማነጻጸር የሚያገሇግለን
ምሌክቶች ሲሆኑ ትርጉማቸውም በቅዯም ተከተሌ ይበሌጣሌ እና
ያንሳሌ የሚሇውን ይተካለ፡፡
 በቁጥር መስመር ሊይ በስተቀኝ የሚገኘው ቁጥር ሁሌጊዜ በስተግራ
ከሚገኘው ቁጥር ይበሌጣሌ፡፡
 ማንኛውም አዎንታ ንብብር ቁጥር ከዜሮ ይበሌጣሌ፡፡
 ማንኛውም አለታ ንብብር ቁጥር ከዜሮ ያንሳሌ፡፡
 አዎንታ ንብብር ቁጥር ከአለታ ንብብር ቁጥር ይበሌጣሌ፡፡
16
ምሳላ፤ በ -1 እና 1 መካከሌ ከሚገኙት ንብብር ቁጥሮች ውስጥ ስዴስቱን

ዘርዝር/ሪ፡፡
11
መፍትሄ፤ =0 ስሇዚህ -1< 0 < 1 ይሆናሌ፡፡
2
1 0 1 0 1 1
= እና = ይህም ማሇት
2 2 2 2
1 1
-1< − 2 < 0 < 2 < 1 ይሆናሌ ማሇት ነው፡፡
1 1 1
1  3 0 1
2 = ፣ 2= 1 እና 2 = 3
2 4 2 4 2 4
3 1 1 3
ስሇዚህ -1< − 4 < − 2 < 0 < 4 < 4 < 1
3 1 1 1 3
ከዚህ የምንረዲው  ፣ ፣ 0 ፣ ፣ እና በ -1 እና 1 መካከሌ
2 2 4 2 4
የሚገኙ ንብብር ቁጥሮች መሆናቸውን ነው፡፡
በአጠቃሊይ ማንኛውንም ንብብር ቁጥሮች ሀ እና ሇ ብንወስዴ እና ሀ < ሇ
3ሀ+ሇ ሀ+ሇ ሀ+3ሇ
ከሆነ ሀ < < < < ⋯ < ሇ ይሆናሌ፡፡
4 2 4
መሌመጃ 1.4
1. የ “<” ፣ “=” ወይም “>” ምሌክት በመጠቀም በባድ ቦታ ሊይ ሙሊ/ዪ፡፡
15
ሀ. −1.5_______0 ሇ. − 20_______10 ሏ. −10__________ 
2
2 3 1 1
መ. ________ ሠ.  __________  ረ. 2.13__________2.1333
3 4 2 3
1 3
ሰ. − 0.5______  ሸ. ________ − 2 ቀ. − 0.9__________0.89
2 2
6 6
በ. │  │________
5 5
17
2. የሚከተለትን ቁጥሮች በቁጥር መስመር ሊይ አሳይ/ዪ፡፡

ሀ. −2፣ 0፣ 6 ሇ. 0.5፣ 1.0፣ 2.5
3 2 7 1 1 1 7
ሏ. − ፣ ፣ −0.025፣  መ. ፣ 1 ፣ 3 ፣
3 3 3 4 2 4 8
7 1 35 3 1 17
ሠ. ፣ 1 ፣ ፣ -5.156 ረ. ፣ 1 ፣  ፣ 3.165
8 2 14 5 8 8
3 1 32 2 1 15
ሰ. ፣ 1 ፣ ፣ -4.335 ቀ. ፣  2 ፣ ፣ 4.156
4 4 13 3 3 7
3. ከዚህ በታች የተሰጡትን ንብብር ቁጥሮች ከትንሹ በመነሣት በቅዯም
ተከተሌ ጻፍ/ፊ፡፡
1
ሀ.−3.2፣ −9፣ 0፣ −1፣ − ፣ 0.75 ሇ. 2.3፣ −1.9፣ −1.8፣ 0፣ 0.5፣ −0.9
2
8 3 1 1
ሏ. ፣ ፣ −1.8፣ −2፣ 0 መ.│−2│፣ −1.3፣ 1.3፣ 3 ፣ 1 ፣ 0፣ −1
5 2 2 5
4. የሚከተለትን ንብብር ቁጥሮች ታህታቸው እኩሌ ወዯ ሆነ ተመጣጣኝ
ክፍሌፋይ በመቀየር በቅዯም ተከተሌ ጻፍ/ፊ፡፡
5 6 2 1 2 4 3 4 9 3
ሀ. ፣ ሇ.− 5 ፣ − 5፣ ፣ ሏ. ፣ 5፣ መ. −1፣ −0.7፣
7 8 3 5 5 10 4
5. ከዚህ በታች ከተሰጡት ጥንዴ ቁጥሮች መካከሌ የሚገኙትን ዴፍን
ቁጥሮች ግሇጽ/ጪ፡፡
1 3 1 3
ሀ. −3 እና 3 ሇ. እና 1 ሏ. እና መ. −│2│ እና
2 2 4 2
6. ከዚህ በታች በተሰጡት ጥንዴ ቁጥሮች መካከሌ ከሚገኙት ንብብር
ቁጥሮች ውስጥ ቢያንስ ሦስቱን ጥቀስ/ሽ፡
1
ሀ. እና 0 ሇ. 1.5 እና 2 ሏ. −2 እና 2 መ. 0 እና 1
2
18
1.3. ስላቶች በንብብር ቁጥሮች ሊይ

በ6ኛ ክፍሌ የሒሳብ ትምህርት ምዕራፍ 4 ውስጥ ዴፍን ቁጥሮች እንዳት
እዯሚዯመሩ እና እንዯሚቀነሱ ተምረሃሌ/ሻሌ፡፡ አሁን ዯግሞ ሇክሇሳ
ይሁንሌህ/ሽ ዘንዴ የሚከተለትን ምሳላዎች እና ትግበራ 1.6 ሇማጤን
ሞክር/ሪ፡፡
ምሳላ1. የአንዴ ትሌቅ ተራራ ጫፍ የሙቀት መጠን በመጀመሪያ ቀን 3
ዴግሪ ሴንቲግሬዴ ነው፡፡ በሁሇተኛው ቀን በ 5 ዴግሪ ሴንቲግሬዴ
ቀነሰ፡፡ የዚህን ተራራ የዕሇቱን የሙቀት መጠን የቁጥር መስመርን
በመጠቀም እንዯሚከተሇው ምስሌ 1.14 ማሳየት ይቻሊሌ፡፡
ምስሌ 1.14
ከቀኝ ወዯ ግራ ስንሄዴ የሙቀት መጠን እየቀነሰ ይሄዲሌ፡፡ ከግራ ወዯ ቀኝ
ስንሄዴ ዯግሞ የሙቀት መጠን እየጨመረ ይሄዲሌ፡፡
ምሳላ 2፡ የቁጥር መስመርን በመጠቀም የሚከተለትን ዴምር ፈሌግ/ጊ፡፡
ሀ. 3 + (−5) ሇ. (−9) + 9 ሏ. −2 + (−3)
መፍትሄ፡ ሀ. የሚከተሇውን የቁጥር መስመር ተመሌከት/ቺ፡፡
ከሊይ በተጠቀሰው ምስሌ ሊይ መጀመሪያ ከዜሮ በመነሳት ሦስት እርምጃ

ወዯ ቀኝ ተራመዴ/ጂ፡፡ በመቀጠሌ ካረፍክበት/ሽበት ነጥብ በመነሳት 5
እርምጃ ወዯ ግራ ተራመዴ/ጂ፡፡ የትኛው ነጥብ ሊይ ነው ያረፍከው/ሽው?
ከምስሌ 1.15 እንዯምንረዲው “ − 2” ሊይ ነው ያረፍከው/ሽው፡፡ ስሇዚህ
3 + (−5) = −2 ይሆናሌ፡፡
19
ሇ. መጀመሪያ ከዜሮ በመነሳት 9 እርምጃ ወዯ ግራ ከተራመዴክ/ሽ በኃሊ

ከቆምክበት/ሽበት ነጥብ በመነሳት ወዯ ቀኝ 9 እርምጃ ስትሄዴ/ጅ
የምታርፈፍበት/ፊበት ነጥብ የ-9 እና 9 ዴምር ውጤት ነው፡፡
ስሇዚህ −9+9 = 0 ይሆናሌ፡፡
ሏ. በምሳላ ሀ እና ሇ መሠረት “ሏ”ንም እንዯሚከተሇው ምስሌ መረዲት
ስሇዚህ −2 + (−3) = −5 ነው፡፡

ትግበራ 1.6
1. የተቃራኒ ቁጥሮች ዴምር ስንት ይሆናሌ?
2. የሚከተለትን ሌዩነቶች ፈሌግ/ጊ፡፡
ሀ. 29 − 17 ሇ. 23 − 38 ሏ. − 32 − (−15) መ. 12 − (−23)
3. የቁጥር መስመርን በመጠቀም የሚከተለትን ዴምሮች ፈሌግ/ጊ፡፡
3 1
ሀ. − 12 + 8 ሇ. 6 + (−7) ሏ. − 3 + (−15) መ. − + −
2 2
4. አንዴ የእግር ኳስ ቡዴን በመጀመሪያ ጨወታቸው 2 ነጥብ አግኝቶ
በሚቀጥለት ሁሇት ተከታታይ ጨወታዎች 6 ነጥብ ቢያገኝ የዚህን
ቡዴን ነጥብ በቁጥር መስመር ሊይ አሳይ/ዪ፡፡
1.3.1.ንብብር ቁጥሮችን መዯመር
የንብብር ቁጥሮችን ሇመዯመር ሁሇት ወሳኝ ዯንቦች አለ፡፡ እነዚህ ዯንቦች

በንጥረ ዋጋ ጽንሰ ሏሳብ ሊይ የተመሠረቱ ናቸው፡፡
ዯንብ1. የተዯማሪ ቁጥሮች ምሌክት ተመሣሣይ ሲሆን
ሀ. የሁሇት አዎንታ ንብብር ቁጥሮች ዴምር ሁሌ ጊዜ አዎንታ
ንብብር ቁጥር ይሆናሌ፡፡
20
ሇ. የሁሇት አለታ ንብብር ቁጥሮች ዴምር ሁሌ ጊዜ አለታ ንብብር

ቁጥር ይሆናሌ፡፡
ምሳላ3. የሚከተለትን ዴምሮች ፈሌግ/ጊ፡፡
7 13
ሀ. 12 + 7 ሇ. − + (− )
4 8
መፍትሄ ሀ፤ የሁሇት አዎንታ ንብብር ቁጥሮችን ዴምር ሇመፈሇግ
የተሰጡትን ቁጥሮች እንዯምራሇን፡፡
12 + 7 = 19
ሇ. የተሰጡት ቁጥሮች ሁሇቱም አለታ ንብብር ቁጥሮች ከሆኑ
I . መጀመሪያ የ“− “ ምሌክት አስቀምጥ/ጪ፡፡
II. የተዯማሪ ቁጥሮችን ንጥረ ዋጋ ዴምር አውጣ/ጪ፡፡
7 13 7 13 27
ይህም │− │+│− │= + = ነው፡፡
4 8 4 8 8
ከዚህ በመቀጠሌ በ “I” ያስቀመጥከውን/ሽውን የ “−” ምሌክት ከፊት ሇፊቱ
አኑር/ሪ፡፡
7 13 27
− +− = −
4 8 8
7 13 7 13 27
ይህም ማሇት − +(− ) = − ( + ) = −
4 8 4 8 8
ዯንብ 2. የተዯማሪዎቹ ምሌክት የተሇያዩ (አለታ እና አዎንታ) ሲሆኑ
 የሁሇቱን ቁጥሮች ንጥረ ዋጋ ፈሌግ/ጊ፡፡
 ንጥረ ዋጋው ትንሽ የሆነውን ተዯማሪ ንጥረ ዋጋው ትሌቅ ከሆነ
ተዯማሪ ቀንስ/ሺ፡፡
 በመጨረሻም ንጥረ ዋጋው ትሌቅ የሆነው ተዯማሪ ጎን ያሇውን
ምሌክት በመጠቀም ተቀንሰው በተገኘው ውጤት ፊት ሇፊት አኑር/ሪ፡፡
ምሳላ 4፤ ዯምር/ሪ
5 17 13 10
ሀ. −13 + 8 ሇ. − + ሏ. 12 + −17 መ. + (− )
6 3 21 7
21
መፍትሄ:- ሀ. │−13│=13 እና│8│=8

13 − 8 = 5 ስሇዚህ −13+8 = −5 ይሆናሌ፡፡
17 5 17 5 29 17 5 29
ሇ. │ │−│− │= − = ስሇዚህ − = ይሆናሌ፡፡
3 6 3 6 6 3 6 6
ሏ.│12│ = 12 እና│ − 17│ = 17

17 − 12 = 5 ስሇዚህ 12 + (−17) = −5 ይሆናሌ፡፡
13 13 10 10
መ.│ │= እና │− │=
21 21 7 7
10 13 17 13 10 17
− = − ስሇዚህ + (− ) = − ይሆናሌ፡፡
7 21 21 21 7 21
ምሳላ 5:- የሚከተለትን ዴምሮች ፈሌግ/ጊ፡፡
5 7
ሀ. − +(− ) ሇ. −0.5 + (−0.7)
3 3
5 7 5 7 5 7 12
መፍትሄ፡ሀ.− + (− ) = − (│ − │+│− │) = − ( + )=− = −4
3 3 3 3 3 3 3
5 7 7 5 7 5
ወይም− + − = − − +− =− +
3 3 3 3 3 3
12
= − = −4
3
ሇ. −0.5 + (−0.7) = − (│ − 0.5│ + │ − 0.7│) = − (0.5 + 0.7) = −1.2
ወይም −0.5 + (−0.7) = − (│ − 0.7│ + │ − 0.5│) = − (0.7 + 0.5) = −1.2

ምሳላ 6:- ከሊይ ከተሰጠው ምሳላ ሇመረዲት እንዯሚቻሇው የተዯማሪዎችን
ቦታ በመቀያየር የሚገኘው የዴምር ውጤት ሊይ ሇውጥ አያመጣም፡፡
የዚህ ዓይነት ፀባይ የመዯመር የቅይይር ፀባይ ይባሊሌ፡፡
የመዯመር(+) ቅይይር ፀባይ
ሀ መ ሀ መ መ ሀ
ሇማንኛውም ሁሇት የንብብር ቁጥሮች እና ፤ +ሠ = + ሇ ይሆናሌ፡፡
ሇ ሠ ሇ ሠ
ተዯማሪዎቻችን ከሁሇት በሊይ ቢሆኑ ምን ይሆናሌ ብሇህ/ሸ ትገምታሇህ/ሽ?
22
ምሳላ 7. የሚከተለትን ዴምሮች ፈሌግ/ጊ፡፡

(8 + (−5)) + (−7)
መፍትሄ፡ (8 + (−5)) + (−7) …የመጀመሪያዎቹን ሁሇት ተዯማሪዎች
ዯምር/ሪ
= 3 + (−7) … … … … 3ኛውን በተገኘው ዴምር ሊይ ዯምሪ
= −4
ወይም 8 + ((−5) + (−7))……. 2ኛንና 3ኛን መጃመሪያ መዯመር
= 8 + (−12) …የመጀመሪያውን በተገኘው ዴምር ሊይ መዯመር

= −4
ከዚህ ምሳላ እንዯምንረዲው ተዯማሪዎችን ያጣመዴንበት ዘዳ በሚገኘው
ውጤት ሊይ ሌዩነት እንዲሊመጣ ነው፡፡ ይህ የመዯመር ፀባይ የመዯመር
የተጣማጅ ፀባይ ይባሊሌ፡፡
የመዯመር ተጣማጅ ፀባይ
ሀ መ ሰ ሀ መ ሰ
(ሇ + ሠ ) + ረ = + ( ሠ + ረ ) ይሆናሌ፡፡
ሇ
 በማንኛውም ንብብር ቁጥር ሊይ ዜሮ ብንዯምር የሚገኘው ዴምር

ቁጥሩን አይቀይረውም፡፡ ስሇዚህ መዯመር የዙሮ ፀባይ አሇው ይባሊሌ፡፡
 ሇማንኛውም ዴፍን ቁጥር ተቃራኒውን መፈሇግ እንዯምንችሌ ሁለ
ሇማንኛውም ንብብር ቁጥር ተቃራኒውን እናገኛሇን፡፡ ይህም ማሇት
ሀ ሀ ሀ
ሇ
∈ን ከሆነ − ሇ የ ሇ
ተቃራኒ ይሆናሌ ማሇት ነው፡፡
ሀ ሀ
በዚህ ጊዜ + (− ሇ) = 0 ይሆናሌ፡፡
ሇ
ሀ ሀ ሀ ሀ
− ሇ የ ሇ ተቃራኒ ነው፡፡ ወይንም − ሇ እና ተቃራኒዎች ናቸው ይባሊለ፡፡
ሇ
መሌመጃ 1.5
1. የቁጥር መስመርን በመጠቀም የሚከተለትን ዴምሮች ፈሌግ/ጊ፡፡
ሀ. −4 + −7 ሇ. −28 + 12 ሏ. 12 + (−9)
23
3 3
መ. − + − ሠ. 11 + (−8) ረ. −14 + (−20)
2 4
2. የሚከተለትን ዴምሮች ፈሌግ/ጊ፡፡
43 25 29 17 73 119
ሀ. +(− ) ሇ. + (− ) ሏ. − 
8 8 8 8 16 16
41 58
መ. 4 + −7 + −15 ሠ. − + − ረ. 0 + (−20)
10 10
ሰ. 7 + (−8) + (−9) + 10 ሸ. − 395 + 175 ቀ. 215 + (−117)
በ. − 13.2 + (−11.1) + 13.2 ተ. 3.74 + (−1.24)
1
ቸ. −3.7 + 5.8 + 0.7 + −0.8 ነ − 3.9 + 0.8 + 0.1 + (2)
ኘ. 57 + (−22) + (−18)
3. በሚከተሇው ሰንጠረዥ ሊይ ያሇውን ባድ ቦታ ሙሊ/ዪ፡፡
ሀ ሇ መ ሀ+ሇ ሇ+ሀ (ሀ+ሇ)+መ ሇ+መ ሀ+(ሇ+መ)
3 −4 8
−1.5 -2.7 3.2
3 5 −0.5
−
4 7
−7 −12 −8
4. እሁዴ 10 ሰዓት ሊይ የአንዴ አከባቢ የሙቀት መጠን 410ሴ ሲሆን

የዚሁ አከባቢ ሙቀት መጠን እኩሇ ላሉት ሊይ ወዯ −110ሴ ዝቅ
ብሎሌ፡፡ የዚህ አከባቢ የሙቀት መጠን በምን ያህሌ ቀንሷሌ?
1.3.2. ንብብር ቁጥሮችን መቀነስ
ንብብር ቁጥሮችን መቀነስ ከንብብር ቁጥሮች መዯመር ጋር ተመሳሳይ

ነው፡፡ መቀነስ የመዯመር ስላት ተቃራኒ ነው፡፡ ይህም ሲባሌ አንዴን ንብብር
24
ቁጥር ከላሊ ንብብር ቁጥር ሊይ መቀነስ ማሇት በላሊ መንገዴ የቁጥሩን

ተቃራኒ በቁጥሩ ሊይ መዯመር ማሇት ነው፡፡
ሇምሳላ ያህሌ የሚከተለትን እንመሌከት፡፡
መቀነስ መዯመር
12 – 9 = 3 12 + (−9) = 3
14 – (−10) = 24 14 + (10) = 24
−8 − (−15) = 7 −8 + (15) = 7
ከሊይ የተሰጡት እያንዲንዲቸው ጥንዴ ዓረፍተ ነገሮች የሚያሳዩን ከተሰጡት
ቁጥሮች ሊይ አንዴን ቁጥር መቀነስ እና በተሰጠው ቁጥር ሊይ የቁጥሩን
ተቃራኒ መዯመር ሌዩነት እነዯላሇው ነው፡፡
ከዚህ ሏሳብ በመነሳት ቀጥል ያሇውን የመቀነስ ዯንብ እንመሇከታሇን፡፡
ዯንብ 1. ንብብር ቁጥሮችን ሇመቀነስ የመጀመሪያ ቁጥሩንና የሁሇተኛውን
ሀ መ
ተቃራኒ በአንዴ ሊይ መዯመር፡፡ በአጭሩ ሇ
፣ ሠ
∈ን ከሆኑ
ሀ መ ሀ መ
−ሠ ማሇት + (− ) ማሇት ነው፡፡
ሇ ሇ ሠ
ምሳላ፤ የሚከተለትን ሌዩነቶች ፈሌግ/ጊ፡፡

ሀ. − 8 – 13 ሇ. 38 – (−22)
ሏ. −17 – (−19) መ. − 0.5 – (– 0.2)
መፍትሄ፡- ሀ.−8 – 13 = − 8 + −13 = −21
ሇ. 38 – −22 = 38 + 22 = 60
ሏ. −17 – −19 = − 17 + 19 = 2
መ. −0.5– (−0.2) = −0.5 + 0.2 = − 0.3
አስተውሌ/ዪ፡- i. የሁሇት ንብብር ቁጥሮች ሌዩነት ሁሌ ጊዜ ንብብር ቁጥር
ይሆናሌ፡፡ ስሇዚህ መቀነስ በንብብር ቁጥሮች ውሰጥ
ትግበራዊ ይሆናሌ ብሇን እነገሌጻሇን፡፡
ii. መቀነስ የቅይይር ባሕርይና የተጣማጅ ባሕርይ የሇውም፡፡
25
መሌመጃ 1.6
1. የቁጥር መስመርን በመጠቀም የሚከተለትን ሌዩነቶች ፈሌግ/ጊ፡፡
18 12
ሀ. −6 + 12 ሇ. − 13 – (−8) ሏ. − (− ) መ. 13 − 7
20 20
2. የሚከተለትን ፈሌግ/ጊ፡፡
ሀ.−7 − (−9) ሇ. −4.2 – (−7.2) + 8 ሏ. −1.5 – 1.3 + (−1.8)
9 15
መ. −9 − (−5) − 7 ሠ. − − (− ) ረ. −10 − 8 − (−7)
4 4
13 7 1 1
ሰ. − (− ) ሸ. 3 − (2 )
4 4 4 5
3. የሚከተሇውን ሰንጠረዥ በመሌመጃ ዯብተራችሁ ሇይ በመገሌበጥ
ሙሊ/ዪ፡፡
ሀ ሇ መ ሀ−ሇ ሇ−ሀ (ሀ−ሇ)−መ ሇ−መ ሀ− (ሇ−መ)
8 −5 −10
−1.5 2.8 −3.5
1 − 1
2 −
3 1 4
1
4
1 −2.8 −1.5
−
2
4. የራስህን/ሽን ምሳላ በመስጠት የመቀነስ ስላት በንብብር ቁጥሮች ሊይ

ሀ. የቅይይር ፀባይ እንዯላሇው አሳይ/ዪ፡፡
ሇ. የተጠማጅ ፀባይ እንዯላሇው አሳይ/ዪ፡፡
5. በሬዴዩ ከተሊሇፈው የአየር ሁኔታ ትንበያ ሊይ በክረምት ወቅት
የሙቀት መጠን −80 ሰ መሆኑን ተነገረ፡፡ በመቀጠሌም ይህ ተንበያ
ማታ ማታ በ40 ሰ እንዯሚቀንስ ተገሇጸ፡፡ የቀጣዩ ቀን ጧት የሙቀት
መጠን ስንት ይሆናሌ?
26
1.3.3. ንብብር ቁጥሮችን ማባዛት
በዚህ ክፍሌ ንብብር ቁጥሮችን እንዳት ማባዛት እንዯምትችሌ/ዪ

ትማራሇህ/ሽ፡፡ ማብዛት ማሇት የተሰጠውን ቁጥር በዴግግሞሸ መዯመር
መሆኑን ትገነዘባሇህ/ሽ፡፡
ምሳላ፤ 5 × 7 = 7 + 7 + 7 + 7 + 7 = 35
6 6 6 6 6 24
4 × (− 5 ) = (− 5 ) + (− 5 ) + (− 5 ) + (− 5 ) = − 5
ትግበራ 1.7
1. የሚከተለትን ማባዛት ዯጋግሞ በመዯመር መሌክ ጻፍ/ፊ፡፡
3
ሀ. −8 × 6 ሇ. × 8 ሏ. −4 × 3
4
2. የሚከተለትን ብዜቶች ፈሌግ/ጊ፡፡

5 4
ሀ. 5 × (−16) ሇ. (1.5) (−0.3) ሏ. (− ) ( ) መ. (−0.8) (0.3)
8 15
በአጠቃሊይ የሚከተለትን ዯንቦች ተጠቀም/ሚ፡፡
ዯንብ 1፤ የአንዴ አዎንታ እና አለታ ንብብር ቀጥሮችን ብዜት ሇማግኘት
እርምጃ 1፡- የብዜቱን ምንነት(አለታ) መሆኑን መወሰን
እርምጃ 2፡- የሁሇቱን ቁጥሮች ንጥረ ዋጋ በመውሰዴ ማባዛት
በላሊ በኩሌ ሇመግሇጽ ሀ እና ሇ ንብብር ቁጥሮች ከሆኑና አንደ አዎንታ
ላሊው አለታ ከሆኑ ሀ × ሇ = −(│ሀ│ × │ሇ│) ይሆናሌ፡፡

ምሳላ 10. ሇሚከተለት ብዜታቸውን ፈሌግ/ጊ፡፡
17
ሀ. 8 × (− ) ለ. −12 × 6
16
17 17 17
መፍትሄ፤ ሀ. 8 × (− ) = −(│8│ × │ − │) = −
16 16 2
ሇ. −12 × 6 = −(│ − 12│ × │6│) = −72
27
ዯንብ 2. የሁሇት አለታ ንብብር ቁጥሮችን ብዜት ሇማግኘት

እርምጃ 1፡- የብዜቱን ምሌክት ምን እንዯሆነ መወሰን እሱም “+” ነው፡፡
እርምጃ 2፡- የሁሇቱን ቁጥሮች ንጥረ ዋጋ በመውሰዴ ማባዛት
ሀ መ
ይህም በላሊ አባባሌ እና አለታ ንብብር ቁጥሮች ከሆኑ
ሇ ሠ
ሀ መ ሀ መ
× = │ ሇ │ × │ ሠ │ ይሆናሌ፡፡
ሇ ሠ
ምሳላ 11፡- ሇሚከተለት ብዜታቸውን ፈሌግ/ጊ፡፡

12 21
ሀ. (−6) × (−4) ሇ. (− ) × (− )
7 4
መፍትሄ፡- ሀ. (−6) × (−4) = │ − 6│ × │ − 4│ = 6 × 4 = 24
12 21 12 21 12 21
ሇ. (− ) × (− ) = │ − │ × │ − │) = × =9
7 4 7 4 7 4
ቀጥል ያሇው የማባዛት አካሄዴ የብዜቱን ማንነት፤ (አለታ ወይም አዎንታ
መሆኑን) ሇማወቅ ይረዲሃሌ/ሻሌ፡፡
የቅይይር ፀባይ እና የተጣማጅ ፀባይ በመዯመር ስላት እንዯሚሰራ ሁለ

በማባዛት ስላት ሊይም ይሰራሌ፡፡ ሇምሳላ ያህሌ የሚከተሇውን እንመሌከት፡፡
ሀ. 7 × (−6) = −(7 + 7 + 7 + 7 + 7 + 7) = −(7 × 6) = −42
(−6 × 7) = (−6) + (−6) + (−6) + (−6) + (−6) + (−6) + (−6) = −42
ስሇዚህ 7 × (−6) = (−6) × 7
ሇ. (−4) × (−5) = │ − 4│ × │ − 5│ = 4 × 5 = 4 + 4 + 4 + 4 + 4 = 20
(−5) × (−4) = │ − 5│ × │ − 4│ = 5 × 4 = 5 + 5 + 5 + 5 = 20
ስሇዚህ (−4) × (−5) = (−5) × (−4)
28
ከዚህ የምንረዲው የቦታ ቅይይር በማባዛት ውጤት ሊይ ሌዩነት የማያመጣ

መሆኑን ነው፡፡ ይህ ፀባይ የማባዛት የቅይይር ፀባይ ይባሊሌ፡፡
የማባዛት የቅይይር ፀባይ
ሀ መ ሀ መ መ ሀ
ሇማንኛውም ሁሇት ንብብር ቁጥሮች እና ፤ ( ሇ) × ( ሠ ) = ( ሠ ) × ( ሇ)
ሇ ሠ
ንብብር ቁጥሮችን በምናባዛበት ጊዜ የአጠማመዲቸው ሁኔታ በውጤቱ ሊይ

ሌዩነትያመጣሌን?
ቀጥል ያሇውን እንዯ ምሳላ እንመሌከት
(5 × (−6) × (−4) ወይም 5 × ((−6) × (−4)) ፈሌግ/ጊ፡፡
ምስሌ1.17
አሰተውሌ/ዪ፡- የተከፋይ አጠማመር በማባዛት ውጤት ሊይ ሌዩነት
አያመጣም፡፡ ይህ ዓይነቱ ፀባይ የማባዛት የተጣማጅ ፀባይ ይባሊሌ፡፡
የማባዛት የተጣማጅ ፀባይ
ሀ መ ቀ ሀ መ ቀ ሀ መ ቀ
ሇማንኛውም ንብብር ቁጥሮች ፣ ሠ እና ረ ፤ ሇ × ( ሠ × ረ ) = (ሇ × ሠ ) ×
ሇ ረ
ይሆናሌ፡፡
ቁጥሮችን በ “0” እና በ “1” ስናባዛ የተሇየ ፀባይ አሇው፡፡ አንዴን ንብብር
ቁጥር በ “0” ስናባዛ ውጤቱ ምን ይሆናሌ?
ምሳላ 0 × 6 = 0 + 0 + 0 + 0 + 0 + 0 = 0
29
በዚህ መሠረት ላልች ምሳላዎችን ሞክሩ፡፡

ማንኛውንም ንብብር ቁጥር በ 1 ስናባዛ ውጤቱ ምን ይሆናሌ? ምሳላ
12 × 1 = 12 እና
1 × 12 = 1 × 1 × 1 … × 1 = 12 ይሆናሌ፡፡
12 ጊዜ
አስተውሌ/ዪ፡- 1. የአንዴ ንብብር ቁጥር እና የ 0 ብዜት ሁሌጊዜ 0

ይሆናሌ፡፡
2. የአንዴ ንብብር ቁጥር እና የ1 ብዜት ሁሌጊዜ ራሱ
ቁጥሩ ይሆናሌ፡፡
ሀ ሀ
ይህን ስንሌ የሆነ ንብብር ቁጥር ቢሆን × 0 = 0 (የዜሮ ፀባይ)
ለ ሇ
ሀ ሀ
×1 = (የ1 ፀባይ)
ሇ ሇ
በማባዛት ውስጥ ላሊ መታወቅ ያሇበት ፀባይ የማብዛት በመዯመር ሊይ

የሥርጭት ፀባይ ነው፡፡ ይህንን ፀባይ ግሌጽ ሇማዴረግ የሚከተሇውን ምሳላ
እንጠቀማሇን፡፡
ምሳላ12. ስንበቱ ርዝመቱ 25ሜትር እና ወርደ 30ሜትር የሆነ የሬክታንግሌ
መሌክ ያሇው የእርሻ መሬት አሊት፡፡ ይህንን መሬቷን ቀጥል ባሇው
ምስሌ መሌክ ሇሁሇት ነገሮች እንዱውሌ አዯረገች፡፡ ስንባቱና አባቷ
የዚህን መሬት ስፋት በተሇያየ መንገዴ እንዯሚከተሇው ፈሇጉ፡፡
30
ስንባቱ የመሬቱን ስፋት ያገኘቺው አባቷ ዯግሞ ሁሇቱን ስፋቶች

የመሬቱን ወርዴ ከ ሁሇቱ ርዝመቶች ዴምር በመዯመር ነው ያገኙት
ጋር በማባዘት ነው
ከጠ = ወ(ር1 + ር2) ከጠ = ከ1 + ከ2
= 30(10 + 15) = ወር1 + ወር2
= 30(25) = (30 × 10) + (30 × 15)
= 750ሜ2 = 300 + 450
= 750ሜ2
በሁሇቱም መንገዴ ሲሰራ 30 × (10 + 15) = (30 × 10) + (30 × 15)
መሁኑን እንረዲሇን፡፡
ይህ ሏሳብ የሚቀጥሇው ፀባይ ሊይ ሇመዴረስ ይረዲናሌ፡፡
የሥርጭት ፀባይ
ሀ መ ቀ
ሇማንኛውም ንብብር ቁጥሮች ፣ እና ተ
ሇ ሠ
ሀ መ ቀ ሀ መ ሀ ቀ
1. × ( ሠ + ተ ) = (ሇ × ሠ ) + (ሇ × ተ)
ሇ
መ ቀ ሀ መ ሀ ቀ ሀ
2. ( ሠ + ተ ) × = ( ሠ × ሇ) + ( ተ × ሇ)
ሇ
31
ምሳላ13. የሥርጭት ፀባይን በመጠቀም የሚከተለትን በዝቅተኛ ሒሳባዊ

ቃሌ አስቀምጥ/ጪ፡፡
3 5 3
ሀ. 6 × (  ) ሇ. (9.6  ( 4.8))
4 12 4
3 5 3
መፍትሄ፤ ሀ. 6 × (  ) ሇ. (9.6  4.8)
4 12 4
3 5 3 3
=6×  6× =− 9.6 + − (−4.8)
4 12 4 4
9 5
=  = −7.2+3.6
2 2
95
= =−3.6
2
4
= = −2
2
3 1
ምሳላ14. አብዱ እና ቦንቱ (−2) × × (−12) × ( ) በዝቅተኛ ሒሳባዊ
4 3
ቃሌ እንዱያስቀምጡ ተጠየቁ፡፡
አብዱ ተከትል የሰራው
3 1
= −(2 × ) × (12) ( ) …….የብዜቱ ውጤት አለታ ስሇሆነ
4 3
3 1
=  ( ×12)( )
2 3
1
= −18 ×
3
= −6
32
ቦንቱ ዯግሞ በሚከተሇው አካሄዴ ሰራች

3 1
= (−2) × × (−12) × (− )
4 3
3 1
= ( 2 × ) × ( 12) × (  )
4 3
3 1
= ( × 12) ×
2 3
1
= −18 ×
3
= −6 መሌሱ − 6 ይሆናሌ፡፡
ይህ ምሳላ የሚከተሇውን እንዱናስተውሌ ይረዲናሌ፡፡
አስተውሌ/ዪ፡ ሁሇት እና ከሁሇት በሊይ የሆኑትን ንብብር ቁጥሮች ስናባዛ
I. የካፋዮቹ ብዛት ተጋማሸ አለታ ቁጥሮች ከሆኑ ብዜቱ አዎንታ ቁጥር
ይሆናሌ፡፡
II. የካፋዮቹ ብዛት ኢ-ተጋማሸ አለታ ቁጥሮች ከሆኑ ብዜቱ አለታ ቁጥር
ይሆናሌ፡፡
መሌመጃ 1.7
ሀ. (−8) × (9) ሇ. (−7) ×(−6) ሏ. (−10) ×0
 7    5  5   4 
መ.   ×  ሠ.    ×   ረ. (−1.2) ×(1.2)
 10   14   8   15 
 3 4 8 7
ሰ.    × ሸ. − 21 × (− 4) ቀ. −0.5 ×(−4)
 6 9
በ. (−0.5) × (−0.4)
33

3 2
ሀ. −0.7 × (0.25) ሇ. × 0.9 × ሏ. (−10) × (−0.001) × 10
4 5
መ. −0.3 × (−5) × 2 ሠ. 25 × 7 × (−4) ረ. −2 × 6 × (−50) × 3
3
ሰ. −2 × × 0.5 × (−7) ሸ. −9.3 × 7 ×(−1.1) × (−2) ×(−10)
7
3. የብዜቱ ውጤት አዎንታ ወይንም አለታ መሁኑን ወስን/ኝ፡፡
ሀ. −37 × (−22) × 0.73 × (−1) ሇ. −2.3 × 1.7 ×(−1.2) × (−7) ×(−9)
ሏ. (−4) ×(−3) ×(−6) ×(−2) መ. (−2) ×(−5) ×(−3) ×(−6)

4 1 1
ሠ. 5
× 0.4 × (− 2) × 1.2 × 20 ረ.− 2
× 0.5 × (−1) × 5
4. የስርጭት ፀባይን በመጠቀም የሚከተለትን በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ

አስቀምጥ/ጪ፡፡
ሀ. 5(−6 +9) ሇ. −5(−8−6) ሏ. −8 (−9 + 15)
3
መ. −7 (−2−3) ሠ. ((0.8+ (−16)) ረ. 5(1.8 + 2.2)
4
  2 5 1
ሰ.    × ( 12) ሸ. 5 (1.8  2.2)
 3 4 4
5. የ “>”ወይም “<” ወይም “=” ምሌክት በመጠቀም በባድ ቦታ ሇይ
ሙሊ/ዪ፡፡
  2   2  4
ሀ.    _____ ሇ. -0.1× (-0.85) _____ -1
 3  3  9
ሏ. 9 ×(−7) _____ 63 መ. 25 × 9.8 ____ 98 × (2.5)
ሠ. −27.2 × 0.192 ___ −2 ረ. −0.95 _____ 0.01 × (0.95)
2 5 2 5 2
ሰ. − 3 × + −1 _____ − 3 × 6 − (− 3 × 1)
6
34
1  1 
ሸ. −2 × − 2 × 4 _____  2 ×  × 4
 2 
6. ቀጥል ያሇውን ሰንጠረዥ በትክክሇኛ መሌስ ሙሊ/ዪ፡፡
ሀ ሇ መ ሀ×ሇ ሇ×ሀ (ሀ×ሇ)×መ ሀ× (ሇ×መ)
−2 8 −5
1 −2
3
4
−
2
−0.5 −0.25 1
−
5
3 −8 1
− −
4 2
7. ቀጥል የተሰጡትን ውጤት ከሰራህ/ሽ በኋሊ አነጻጽር/ሪ፡፡
ሀ. (5 + 3) ×4 እና 5 + 3 ×4 ሇ. (−6 + 3) × 2 እና −6 + 3 ×2
ሏ. (−6 −7) × −2 እና −6 ×−2+ ( 7×−2)
1 7 1
8. ጠ=− ፣ የ= እና ዘ= ቢሆኑ ቀጥል የተሰጡት እውነት
2 6 9
መሆናቸውን አረጋግጥ/ጭ/፡፡
ሀ. ጠ (የ + ዘ) = ጠየ + ጠዘ ሇ. ጠ(የ − ዘ) = ጠየ − ጠዘ
ሏ. (ጠየ)ዘ = ጠ(የዘ) መ. ጠየ = የጠ
1.3.4. ንብብር ቁጥሮችን ማካፈሌ
ሁሇት ንብብር ቁጥሮችን ሇማካፈሌ የሚንጠቀምባቸው ዯንቦች ንብብር

ቁጥሮችን ሇማባዛት ከተጠቀምንባቸው ጋር ተመሣሣይ ናቸው፡፡ ማባዛትና
ማካፈሌ ተዛማጅ ስላቶች ናቸው፡፡
35
ትግበራ 1.8
1. አለታ ንብብር ቁጥርን ከአለታ ንብብር ቁጥር ማባዛት እና አለታ ንብብር
ቁጥር ከአዎንታ ንብብር ቁጥር ጋር ስናባዛ የየትኛው ብዜት ይበሌጣሌ?
2. በአንዴ ትምህርት ቤት መዝጊያ ሥነ-ስርዓት ሊይ አንዴ የዘፋኞች ቡዴን
ዘፈናቸውን ካቀረቡ በኋሊ 960 ብር ገቢ አገኙ፡፡ በሳምንቱ የቡዴኑ አባሊት
የተገኘውን ገቢ እኩሌ ሇመካፈሌ ተስማሙ፡፡ ዴርሻቸውንም ሇማወቅ
የኪቦርዴ ተጨዋች ወረቀት እና እርሳስ በመጠቀም 960ን ሇ8 ሲያካፍሌ
1
የጊታር ተጨዋች ዯግሞ በካሌኩላተረ 960ን በ አባዛ/ዢ፡፡
8
ሀ. ሁሇቱም ያሚያገኙት ውጤት እኩሌ ነበር?
ሇ. ከሁሇቱ አሰራር ምን አይነት ማጣቃሇያ መስጠት ይቻሊሌ?
3. አካፍለ
5 2
ሀ. −72 6 ሇ. −225  −25 ሏ. 0  −6 መ. 
4 3
18
4. በ አገሊሇጽ ውስጥ የትኛው ተካፋይ የትኛው አካፋይ ነው?
6
ሇ. ሀ (ሀ )፣ ሀ  ን እና ሀ  0
1 1
ሀ. 6×
6
፣ ሀ  ን እና ሀ  0 ፣ ሀ  ን እና ሀ  0
1 ሀ ለ
ሏ. ሀ× መ. × ሀ
ሀ ለ
የማባዛትና የማካፈሌ ስላቶች አንደ የላሇኛው ተገሊቢጦሽ ይሆናሌ፡፡ አንዴ

አካፋይ እና ብዜት ከተሰጠን የማካፈሌ ስላትን በመጠቀም የቀረውን
አካፋይ ማግኘት እንችሊሇን፡፡
በተመሳሰይ መሌኩ -4×2=-8 ስሇሆነ -8  4 = -2 ይሆናሌ፡፡
36
ይህም የሚያሰየን ማካፋሌ የማብዛት ተገሊቢጦሽ መሆኑን ነው፡፡

ምሳላ 15፤ የሚከተለትን አካፍሌ/ዪ፡፡
ሀ. −48  −16= −48×

1 48
= =3
 16 16
5 1 5 5
ሇ.  = ×4=
8 4 8 2
 10 42
ሏ. −4.2  (−0.6) = -4.2×  7
6 6
24  3 24  14
መ.   ×  16
7 14 7 3
ሀ 1
ማሳሰቢያ፡-1. ሀ እና ሇ፣ ሇ  0 ንብብር ቁጥሮች ከሆኑ =ሀ× ለ ይሆናሌ፡፡
ለ
ሀ መ ሀ መ ሀ
2. ሇማንኛውም ንብብር ቁጥሮች ለ
እና ሠ
 0፣ ለ
× ሠ =1 ከሆነ ለ
መ
የ ተገሊቢጦሽ ይሆናሌ፡፡
ሠ
ከሊይ በተሰጠው ማብራሪያ ሊይ በመመርኮዝ ቀጥል ያለት የማካፈሌ ዯንቦች

ሊይ ትዯርሳሇህ/ሽ፡፡
ዯንብ 1. በማካፈሌ ስላት ውስጥ ዴርሻው አዎንታ ወይንም አለታ መሆኑን
ሇመወሰን፡-
ሀ. ተካፋይ እና አካፋይ አንዴ አይነት ምሌክት ካሊቸው የዴርሻው
ምሌክት(+) ይሆናሌ፡፡
8 8
ምሳላ፡  2
4 4
ሇ. የተካፋይ እና የአካፋይ ምሌክት የተሇያዩ ከሆነ የዴርሻው ምሌክት(−)
አለታ ይሆናሌ፡፡
8 8  39 39 39
ምሳላ፡   2 እንዯዚሁም    =−13
4 4 3 3 3
2. ዴርሻ ስንት እንዯሆነ ሇማወቅ የተካፋዩን ንጥረ ዋጋ ሇአካፋዩ ንጥረ
ዋጋ እናካፍሊሇን፡፡
37
ምሳላ16፡- የሚከተለትን አካፍሌ/ዪ፡፡

 15  1
ሀ. 18  (−6) ሇ. −8.4  1.4 ሏ. ( )
4 8
መፍትሄ፤
ተ.ቁ ጥያቄ ምሌክት ንጥረ ዋጋ ዴርሻ
ሀ 18  (−6) − 18  6 3
ሇ −8.4  1.4 − 8.4  1.4 6
ሏ  15  1 + 15 1 30
( ) 
4 8 4 8
ማሳሰቢያ፡- 1. ዜሮን ሇማንኛውም ንብብር ቁጥር ብናካፍሌ የሚገኘው ውጤት

0  ለ =0
ሀ ሀ
ሁሌጊዜ ዜሮ ይሆናሌ፡፡ ይህም ለ
0 ከሆነ
ይሆናሌ፡፡
2. ማንኛውንም ንብብር ቁጥር ሇዜሮ ማካፈሌ ትርጉም የሇውም፡፡
ሀ
ለ
0 ትርጉም የሇውም::
ሇምሳላ፡- -8  0 ማሇት „ሇ‟ የሆነ ንብብር ቁጥር ቢሆን 0×ሇ=-8 እውነት
የሚያዯርግ አሇ ማሇት ነው፡፡ ነገር ግን ማንኛውም ቁጥር ከዜሮ ጋር

ሲባዛ የሚገኘው ውጤት ሁሌጊዜ ዜሮ ነው፡፡ ስሇዚህ ከሊይ
የተሰጠንን ዓረፊተ ነገር እውነት የሚያዯርግሌን ንብብር ቁጥር „ሇ‟
አይኖርም ማሇት ነው፡፡
3. ሇማንኛውም ንብብር ቁጥሮች

ሀ
ለ
እና
መ
ሠ
 0፤
ሀ
ለ
 መሠ =(ሀለ)×(መሠ ) ይሆናሌ፡፡
= ለ = -(ለ ) (ሀ፣ ሇ  ዴ እና ሇ  0 )
ሀ −ሀ ሀ
አንደ የማብዛት ዯንብ ዯግሞ −ለ
ይሆናሌ፡፡
38
መሌመጃ 1.8
1. የሚከተለትን ጥያቄዎች ሳትጽፋቸው በቃሌ ገምት/ቺ፡፡
ሀ. 48  (−8) ሇ. 2.5  (−5) ሏ. 0  (−3)
1
መ. −4.5  9 ሠ. 0.25 ÷ ረ. −0.81  (−0.9)
4
ሰ. 11.1  (−0.3) ሸ. 0.08  (−0.001)
2. የሚከተለትን አካፍሌ/ዪ፡፡
 50
ሀ. 1.5  (−3) ሇ.−20  (−2) ሏ.
25
 7  14  7  14 
መ.−45  (−9) ሠ.   ረ.  
9 3 10  25 
 5   5
ሰ.   ሸ. 5.7  (-0.019)
8  16 
3. አስሊ/ዪ
ሀ. (11 + 7)  (−3) ሇ. 
1
52 ሏ. 5 + 8  (−4)
2
መ. −6  2 – 82 ሠ. 18  (−9 + 3)
ረ. (1.2 –(−2.4))  (−0.4) ሰ. −0.2 × (−0.3)  0.8 × (−0.7)
4. የሚከተለትን የሚቻሌ ከሆነ ወዯ ዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ ቀይር/ሪ፡፡

27 25 24 −2ሀለ
ሀ.  ሇ.  ሏ.  መ. ፤ ሀ 0
36 40 60 ሀ
5. የራሳችሁን ምሳላ በመጠቀም የሚከተለትን ፀበያት የማካፈሌ ስላት ሊይ

እንዯማይሰራ አሳይ/ዪ/፡፡
ሀ. የቅይይር ፀባይ ሇ. የተጣማጅ ፀባይ
39
አቢይ ቃሊቶች
-የተጣማጅ ፀባይ -የቅይይር ፀባይ - የሥርጭት ፀባይ
-ክፍሌፋይ -የማባዛት የአንዴ ፀባይ -በመዯመር የዜሮ ፀባይ
-ሙለ ቁጥር -ንጥረ ዋጋ - ዴፍን ቁጥሮች
-አዎንታ -ያንሳሌ -ተቃራኒ
-ከትሌቅ ወዯ ትንሽ -አለታ ንብብር ቁጥሮች -ከትንሹ ወዯ ትሌቁ ቁጥር
-እየቀነሰ መሄዴ -የተገሊቢጦሽ ስላት -እየጨመረ መሄዴ
-ይበሌጣሌ
የምዕራፉ ማጣቃሇያ
1. መዯመር፣ ማባዛት እና ማካፈሌ በአዎንታ ንብብር ቁጥሮች ሊይ ስራ ሊይ

ይውሊሌ፡፡ መቀነስ ግን ሥራ ሊይ አይውሌም፡፡
2. መዯመር፣ መቀነስ እና ማባዛት በንብብር ቁጥሮች ሊይ ስራ ሊይ ይውሊሌ፡፡
3. የንንብር ቁጥር ሀ ተቃራኒ -ሀ ይሆናሌ፡፡ 0 ሇራሱ ተቃራኒ ነው፡፡
4. መ  ሙ  ዴ  ን
ሀ፣ ሇ  ዴ እና ሇ  0} ይሆናሌ፡፡
ሀ
5. የንብብር ቁጥሮች ስብስብ ን={ ፡
ለ
6. የአንዴ ቁጥር ንጥረ ዋጋ ቁጥሩ ከቁጥር መስመር እምብርት የሇውን ርቀት

ያሳያሌ፡፡
ሀ፣ ሀ ≥ 0
7. ሇማንኛውም ንብብር ቁጥር ሀ፤ ሀ = ይሆናሌ፡፡
−ሀ፣ ሀ < 0
8. በቁጥር መስመር ሊይ ሀ>ሇ ከሆነ ሀ ከ ሇ በስተ ቀኝ ይገኛሌ፡፡
9. ማንኛውም አዎንታ ንብብር ቁጥር ከዜሮ የሚበሌጥ ሲሆን ማንኛውም
አለታ ንብብር ቁጥር ከዜሮ ያነሰ ነው፡፡
10. ከሁሇት አለታ ንብብር ቁጥሮች መሃከሌ ንጥረ ዋጋው ትሌቅ የሆነ
አነስተኛ ቁጥር ነው፡፡
11. የሁሇት አለታ ንብብር ቁጥሮች ዴምር አለታ ቁጥር ይሆናሌ፡፡
40
12. ሇማንኛውም ንብብር ቁጥሮች ሀ፣ ሇ እና መ

i. ሀ+ሇ = ሇ+ሀ
ii. (ሀ+ሇ)+መ =ሀ+(ሇ+መ)
iii. ሀ-ሇ= ሀ+(-ሇ)
iv. ሀ-ሀ = ሀ+(-ሀ) = 0
v. ሀ+0 = 0+ሀ= ሀ ………….የዜሮ ባሕርይ
13. ብዜት
አዎንታ × አዎንታ =አዎንታ
አዎንታ × አለታ =አለታ
አለታ × አለታ =አዎንታ
14. ዴርሻ፡
አዎንታ  አዎንታ =አዎንታ
አዎንታ  አለታ =አለታ
አለታ  አለታ =አዎንታ
ሀ  ሇ =ሀ ×
1
i. ፤ (ሇ  0)
ሇ
1 1
ii. ሀ × (ሀ)=1፤ (ሀ  0) የ ሀ ተገሊቢጦሽ ይባሊሌ፡፡
ሀ
iii. ሀ×ሇ=ሇ×ሀ…………የቅይይር ፀባይ

iv. (ሀ × ሇ) × መ = ሀ× (ሇ × መ)……..የተጣማጅ ፀባይ
v. ሀ×1 = 1×ሀ = ሀ………የአንዴ ፀባይ
ሀ×(ሇ+መ)=(ሀ×ሇ)+(ሀ×መ) ይህ የማባዛት በመዯመር ሊይ የሥርጭት
ፀባይ ይባሊሌ፡፡
41
የክሇሳ መሌመጃዎች
1. ሇሚከተለት ንብብር ቁጥሮች ተቃራኒያቸውን ፈሌግ/ጊ፡፡

1
ሀ. −4.8 ሇ. 0 ሏ. −6 መ.  3
8
2. የሚከተለትን ፈሌግ/ጊ፡፡ አስፈሊጊ ሆኖ ከተገኘም በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ

ፃፍ/ፊ፡፡
ሀ.  1.85 ሇ. 2  2 ሏ. ሀ − ሇ ከሆነ ሀ < ሇ ይሆናሌ፡፡
1
መ.  1.2   2.8 ሠ. 2  1  1.5
3
3. ቀጥል የተሰጡትን የ „ጠ‟ን ዋጋ በመጠቀም ፈሌግ/ጊ፡፡
1
ሀ. 4ጠ  ጠ ፤ ጠ = − 5 ሇ. 2 ጠ-4 ጠ፤ ጠ = −
2
4. ከዚህ በታች የተሰጡትን ንብብር ቁጥሮች ከትንሹ በመነሳት በቅዯም
ተከተሊቸው ጻፍ/ፊ፡፡
1 2
ሀ. −1፣ 2፣ −2፣ 3፣ 1,001፣ −0.001፣ − ፣ 
2 3
1 2 1 2
ሇ. − ፣  ፣ ፣ 0.75፣ −1.25፣ 0.125፣
2 3 4 3
5. የሚከተለትን ፈሌግ/ጊ፡፡
27  9  81 1
ሀ.    ሇ.   ሏ. −4.1 × (1.2 −0.8)
8  4 19 38
36 1 3
መ. −13.8 + (−1.11) + 8.9 ሠ.  ( ) ረ.  (−12+ (−2))
13 39 4
8
ሰ. (−0.8) × (0.7)×(  ) ሸ. (−3) × (−8) × (1.2) × (−0.1)
5
42
6. ቀጥል የተሰጡትን ስላቶች ፈሌግ/ጊ፡፡
ሀ. 4(−1) (5) + (−3) (2) (−4) ሇ. (−8) ÷ (−4) + (−3)(2)
ሏ.
 38 2 መ. 10 ÷ 5 – 4 ÷ 2 + 15 ÷3 + 2.5
 4 8  92 12
ሠ. 8 +(−3) +(−5) −9 ረ. 5.28 – 6.7 – (−4.35) +4
7. ቀጥል የተሰጡትን ዓረፍተ ነገሮች እውነት ወይም ሏሰት መሆናቸውን

 1 7
ሀ.  3     = ሇ. −7 −3 + 5 = −5
 2 2
ሏ. −1 × (−0.5) × (−2) = 1 መ. 
3
 1.2   2.4 = 1.8+3.6
2
8. የሦስት ተከታታይ ዴፍን ቁጥሮች ዴምር 24 ከሆነ እነዚህን ቁጥሮች

ፈሌግ/ጊ፡፡
9. የ-8 እና -9 ን ብዜት በ 17 እና -3 ብዜት ሊይ ዯምር/ሪ፡፡
10. የ 3 እና -7ን ዴምር በ ቀ ብናባዛ ውጤቱ 12 ይሆናሌ፡፡ የ “ቀ” ዋጋ
ስንት ይሆናሌ?
11. ኦብሴ እና ሁሇት እህቶቿ እኩሌ ገንዘብ በማዋጣት በ20,000 ብር
ከብቶችን ማዴሇብ ጀመሩ፡፡ ከጥቂት ወራት በኋሊ በ16,232 ብር
ሸጡዋቸው፡፡ የእያንዲንዲቸው ኪሳራ ስንት ብር ነው?
43
የምዕራፉ አጠቃሊይ አሊማዎች
 የተሇዋዋጭ ዯንብን በመጠቀም የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን ያሰሊለ፡፡

 የተሇዋዋጭ ዯንብን በመጠቀም ያሇ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን
ታሰሊሇህ/ሽ፡፡
2.1 መስመራዊ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን ማስሊት፡፡

2.2 መስመራዊ ያሇእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን ማስሊት፡፡
 አንኳር ቃሊቶች
 የምዕራፉ ማጠቃሇያ
 የክሇሳ መሌመጃዎች
44
መግብያ
በ6ኛ ክፍሌ የሒሳብ ትምህርት ምዕራፍ 5 ውስጥ ቀሇሌ ያለ የእኩሌነት እና
ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገሮች ጽንሰ ሏሰብ ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ክፍሌ ውስጥ
ዯግሞ መስመራዊ የእኩሌነት እና ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን ወዯ
ተመጣጣኝ የእኩሌነት ወይም ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገሮች የመሇወጥ ዯንብን
በመጠቀም እንዳት ማስሊት እንዯምትችሌ/ዪ ትማራሇህ/ሽ፡፡
2.1 መስመራዊ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን ማስሊት፡፡

ወዯ መስመራዊ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮች ማስሊት ከማሇፋችን በፊት ቀጥል
የተሰጠውን ትግበራ ሥራ/ሪ፡፡
ትግበራ 2.1
1. ሁሇት ዕቃዎች ስማቸው በፊዯሌ መ እና ቀ የተሰየሙ በአንዴ ክፍሌ
ውስጥ ሆነው ሁሇቱም አስር አስር ብርትኳኖች በውስጣቸው ይዘዋሌ
እንበሌ፡፡
I. በእያንዲንደ ዕቃዎች ውስጥ ሁሇት ሁሇት ብርቱኳኖችን ብንጨምር
ሀ. ስንት ብርትኳኖች በ “መ” ውስጥ አሇ?
ሇ. ስንት ብርትኳኖች በ “ቀ” ውስጥ አሇ?
ሏ. በ “መ” እና “ቀ” ውስጥ ያለት የብርትኳኖች ብዛት እንዳት
ትገሌጻሊችሁ?
II. 6 ብርትኳን ከ “መ” እና “ቀ” ከእያንዲንደ ከመ እና ከ “ቀ” ብንወስዴ
ሀ. ስንት ብርትኳን በ “መ” ውስጥ ይቀራሌ?
ሇ. ስንት ብርትኳን በ “ቀ” ውስጥ ይቀራሌ?
ሏ. በ “መ” እና “ቀ” ውስጥ ያሇውን የብርትኳን ብዘት እንዳት
ትገሌጻሊችሁ?
2. በአንዴ የሒሳብ ክፍሌ ውስጥ ያለ የተማሪዎች ብዘት 60 ቢሆኑ
ከነዚህም የሴት ተማሪዎች ብዛት ከወንድቹ ተማሪዎች እጥፍ ነው፡፡
የክፍለ ሴት እና የወንዴ ተማሪዎች ብዛት ስንት ነው?
45
3. ቀጥል ከተዘረዘሩት ውስጥ ተመሳሳይ ሒሳባዊ ቃሌ ያሊቸውን ሇዩ፡፡

ሀ. 3ጠ፣ 14ጠ2፣ 20ጠ ሇ. ጠ፣ −6ጠ፣ −24ጠ
ሏ. ጠ፣ 3ተ፣ 6ተ፣ −2ጠ2 መ. 4ጠ2፣ 3ጠ2፣ −8ጠ2
4. ከሚከተለት ውስጥ መስመራዊ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር የሆነው
የትኛው ነው?
ሀ. ጠ= 3 ሇ. ጠ−4= 6 ሏ. 4−ጠ>6
ሠ. ጠ−8  10
ጠ+2
መ. 3ጠ+4  2 ረ. = −3
3
ሰ. ጠ2−3ጠ =4 ሸ. │ጠ−1│=2
5. ሀ. ከ 3፣ 5 ወይም −2 ውስጥ ሇ ቀ+5=10 መፍትሄ ሉሆን የሚችሇው
የትኛው ነው? አብራራ/ሪ፡፡
ሇ. የ ቀ ዋጋ ቀ=4፣ ቀ=1 ወይም ቀ =−2 ቢሆን ሇ 2ቀ−5=3 መፍትሄ
ሉሆን የሚችሇው የትኛው ነው? አብራራ/ሪ፡፡
ሏ. ቸ =−6፣ ሇ 6ቸ+16=15 መፍትሄ ሉሆን ይችሊሌ?
መ. አንዴ የተሰጠን ቁጥር ሇመስመራዊ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር መፍተሄ

መሆኑን ሇማረጋገጥ ምን ታዯርጋሇህ/ሽ?
6. ሀ. ቀ=−2 ሇ 3ቀ+7=1 መፍትሄ ሉሆን ይችሊሌ?
ሇ. ቀ= 4 ሇ 6ቀ−26=2 መፍትሄ ሉሆን ይችሊሌ?
7. መ={1፣ −2፣ 3፣ −4፣ 5፣ 6} ከሆነ ሇሚከተለት መስመራዊ የእኩሌነት

ዓረፍተ ነገሮች ከስብስብ መ ውስጥ መፍተሄ የሚሆነውን ፈሌግ/ጊ፡፡
ሀ. ቀ+3= 9 ሇ. ቀ−2=1 ሏ. ቀ−2=3
መ. 2ቀ−12=−4 ሠ. ቀ+7=3 ረ. ቀ+10=15
46
ከትግበራ 2.1 የሚከተለትን ወሳኝ ሏሳቦች መረዲት አንችሊሇን፡፡

1. እኩሌ ከሆነ ነገር ግራና ቀኝ ሊይ እኩሌ ቁጥር መዯመር ወይም እኩሌ
ቁጥር መቀነስ በቁጥሩ ሊይ ሇውጥ አያመጣም፡፡
2. አንዴ የተሰጠ ቁጥር የመስመራዊ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር መፍትሄ
መሆኑን ሇማረጋገጥ በተሇዋዋጭ ቦታ የተሰጠውን ቁጥር በመተካት
ዓረፍተ ነገሩ እውነት መሆኑን ከተረጋገጠ በኋሊ እንወስናሇን፡፡ ዓረፍተ
ነገሩ እውነት ከሆነ የተሰጠው ቁጥር መፍትሄ ነው፡፡ ቁጥሩን ስናስገባ
ዓረፍተ ነገሩ ውሸት ከሆነ ግን ቁጥሩ መፍተሄ ሉሆን አይችሌም፡፡
3. አገሊሇጻችን በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ ስናስቀምጥ መጀመሪያ በቅንፍ
ውስጥ ካለት መጀመር በስላቶች አጠቃቀም ሊይ የሚከሰቱትን ስህተቶች
ይቀንሳሌ፡፡ የአሌጀብራ አገሊሇጽ የምንሇው የመዯመር፣ መቀነስ፣ ማባዛት
እና ማካፈሌ ስላቶችን በውሰጡ የያዘ ወይንም ያሌያዘ አገሊሇጽ ነው፡፡
የአሌጀብራ አገሊሇጽ ምሳላዎች
ምሳላ 1፡ 4ጠ፣ 6ጠ−ጠበ፣ ጠ−በ2፣ 6ጠ+4ቀ−10፣ 2ሀ+3ሇ−6ሀ
ማሳሰቢያ፡- በ 2ሀ+3ሇ−6ሀ አገሊሇጽ ውስጥ
1. 2ሀ፣ 3ሇ እና −6ሀ የ 2ሀ+3ሇ−6ሀ ቁሞች ናቸው፡፡
2. 2ሀ እና −6ሀ ተመሳሳይ ሂሳባዊ ቁሞች ሲሆኑ 2ሀ እና 3ሇ
የማይመሳሳለ ሂሳባዊ ቁሞች ናቸው፡፡
3. 2፣ 3 እና −6 በቅዯም ተከተሊቸው የ ሀ፣ ሇ እና ሀ ምጥን ናቸው፡፡
ትርጓሜ 2.1፡- እኩሌ ርብ ያሊቸው ባሇ አንዴ ተሇዋዋጭ ቁሞች ተመሳሳይ
ቁሞች ይባሊለ፡፡
ምሳላ 2፡ 4ሀ እና 10ሀ ተመሳሳይ ቁሞች ናቸው፡፡
3ጠ2 እና 6ጠ2 ተመሳሳይ ቁሞች ናቸው፡፡
4ሀ እና 7ሇ የማይመሳሰለ ቁሞች ናቸው፡፡
4ጠ3 እና 6ጠ የማይመሳሰለ ቁሞች ናቸው፡፡
ትርጓሜ 2.2. የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር የምንሇው በ “=” ምሌክት የተዛመዯ
ሁሇት ሒሳባዊ ዓረፍተ ነገር የያዘ ሒሳባዊ አገሊሇጽ ነው፡፡
47
ምሳሌ 3. ቀጥል ያለት የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮች ምሳላ ናቸው፡፡

2 2
ሀ. ጠ=6 ሇ.17−6ጠ= 20 ሏ. በ−6= በ+2
5 3
መ. ጠ2−4 =0 ሠ. ጠ−በ= 6 ረ. 2ሀ3+3ሇ2= 6
ትርጓሜ 2.3፡- ባሇ አንዴ ተሇዋዋጭ (ቀ) መስመራዊ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር
ማሇት በሀጠ+ሇ=0 መሌክ የተጻፈ እና ሀ እና ሇ ንብብር
ቁጥሮች፤ ሀ  0 የሆነ ነው፡፡

ምሳላ 4. ከዚህ በታች የተዘረዘሩት መስመራዊ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮች
ምሳላዎች ናቸው፡፡
3
ሀ. ጠ+5=10 ሇ. 5ጠ-10= 3 ሏ. ጠ+6=8
4
ጠ+4
መ. =1 ሠ. 3ጠ−5 = 5ጠ+4
3
ምሳላ 5. ጠ=2 ቢሆን 3ጠ+5=7ጠ-3 መፍትሄ ሉሆን ይችሊሌ?
ይህን ሇማረጋገጥ በ “ጠ” ፈንታ 2ን በዓረፍተ ነገሩ ውስጥ በመተካት

እውነት መሆኑን እናያሇን፡፡ ስሇዚህ የሚከተሇውን ሰንጠረዥ እንመሌከት፡፡
በስተግራ ያሇው በስተ ቀኝ ያሇው መግሇጫ
አገሊሇጽ አገሊሇጽ
3ቀ+5 7ቀ-3
3(2)+5 7(2)-3 በ ቀ ፋንታ 2 መተካት
6+5 14-3 በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ
11 11 በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ
ቀ=2 የተሰጠውን ዓረፍተ ነገር እውነት ስሇሚያዯርግ መፍተሄ ይሆናሌ
ማሇት ነው፡፡
ትረጓሜ 2.4፡- የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር መፍተሄ ነው የምንሇው በተሇዋዋጭ
ቦታ ገብቶ የተሰጠውን የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር እውነት የሚያዯርግ ነው፡፡
48
ትርጓሜ 2.5፡- የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር መፍተሄ ስብስብ ሁለንም የዓረፍተ

ነገሩን መፍተሄዎች የያዘ ስብስብ ነው፡፡
ትርጓሜ 2.6፡- ሁሇት ወይም ከሁሇት በሊይ የሆኑት የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮች
አንዴ አይነት የመፍተሄ ስብስብ ካሊቸው ተመጣጣኝ
የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮች ይባሊለ፡፡
ምሳሌ 6. ከዚህ በታች የተሰጡት የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮች ከመስመራዊ
የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር ቀ − 2=4 ጋር ተመጣጣኝ መሆኑን
ሀ. ቀ + 5 = 11 ሇ. ቀ + 2 = 8 ሏ. ቀ − 8 = −2
መፍትሄ፡ 6 የቀ − 2 = 4 መፍትሄ መሆኑን ማሳየት እንችሊሇን፡፡
ሇቀ − 2 = 4፤ ቀ + 5 = 11፣ ቀ + 2 = 8 እና ቀ − 8 = −2ተመጣጣኝ
መሆናቸውን ሇማሳየት 6 ቁጥርን በእያንዲንደ ዓረፍተ ነገር ውስጥ
በተሇዋዋጭ ቦታ እናስገባሇን፡፡ይህም እንዯሚከተሇው ሰንጠረዥ
ይሆናሌ፡፡
የእኩሌነት ዓረፍተ የእኩሌነት ዓረፍተ የእኩሌነት ዓረፍተ
ነገር(ሀ) ነገር(ሇ) ነገር(ሏ)
ቀ + 5 = 11 ቀ+2=8 ቀ − 8 = −2
6 + 5 = 11(እውነት) 6 + 2 = 8(እውነት) 6 − 8 = −2(እውነት)
አንዴ መስመራዊ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር መፍትሄ ካሇው አንዴ መፍትሄ
ብቻ ስሇሚኖረው ቀ=6 ሇየእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮች ቀ+5=11፣ ቀ+2=8 እና
ቀ−8=−2 ብቸኛ መፍትሄ ነው፡፡ ስሇዚህ የተሰጡት የእኩሌነት ዓረፍተ
ነገሮች መፍትሄ ስብስብ {6} ስሇሆነ ተመጣጣኝ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮች

ናቸው፡፡
49
መስመራዊ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን ወዯ ተመጣጣኝ

የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮች የመሇወጥ ዯንብ
የአንዴ ተሇዋዋጭ ምጥን ከአንዴ ቁጥር የተሇየ ሲሆን የመፍትሄ ስብስቡን
በቀሊለ ሇመገመት ያዲግታሌ፡፡ ስሇዚህ በዚህ ክፍሌ እነዚህን የእኩሌነት
ዓረፍተ ነገሮች በአሌጄብራ ዘዳ ማስሊት እንዯምንችሌ እናያሇን፡፡
በዚህ ዘዳ መስመራዊ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገርን ሇማስሊት መጀመሪያ
ተመጣጣኝ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገርን ማወቅ ወሳኝ ነው፡፡ ሇተሰጠው
መስመራዊ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር ተመጣጣኝ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገርን
ሇመፈሇግ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር ተሇዋዋጭ ቁጥሩን ወዯ ተሇያየ አቅጣጫ
ማስተሊሇፍ ወሳኝ ሏሳብ ነው፡፡
ይህንን ጽንሰ ሏሳብ በጥሌቀት ሇማየት የሚከተሇውን ትግባራ ስራ/ሪ፡፡
ትግበራ 2.2
ቀጥል ሊለት ጥያቄዎች የተወሰዯውን እርምጃ ግሇጽ/ጪ፡፡
ሀ. የተሰጠው ቀ−2=4 ሇ. የተሰጠው ቀ + 5 = −3
ቀ=6 ቀ = −8
2
ሏ. የተሰጠው 3ቀ−5=−8 መ. የተሰጠው ቀ+3=4
7
3ቀ= −3 2ቀ + 21 = 28
7
ቀ = −1 2ቀ = 7ቀ = 2
1 1
ሠ. የተሰጠው 4ቀ − = ረ. 2ቀ − 8 = 22
2 2
4ቀ=1 2ቀ=30
1
ቀ= ቀ=15
4
2 3 2
ሰ . ቀ+ = 
5 5 3
10 19  19
2ቀ + 3 = −  2ቀ =  ቀ =
3 3 6
50
ከሊይ ከተሰጠው ሙከራ በመነሳት ቀጥል ያሇውን እንዯ ዯንብ ማስቀመጥ

ይቻሊሌ፡፡
ዯንብ 1. በእኩሌነት ዓረፍተ ነገር ሊይ በሁሇቱም በኩሌ እኩሌ የሆነ ቁጥር
መዯመር ወይም መቀነስ የዓረፍተ ነገሩን መፍትሄ አይቀይርም፡፡
የህንን ሏሳብ ተሇዋዋጭ በሆነ ቁጥር በመተካት ስንገሌጽ
እንዯሚከተሇው ይሆናሌ፡፡
የመዯመር ፀባይ
ሀ = ሇ ከሆነ፤ ሀ + መ = ሇ + መ
የመቀነስ ፀባይ
ሀ = ሇ ከሆነ፤ ሀ − መ = ሇ − መ
በመስመራዊ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር ቀ + በ = 0 (በ ውስን ሲሆን) ሇማስሊት
አንዴ እርምጃ ብቻ በመጠቀም መፍትሄውን መፈሇግ ይቻሊሌ፡፡ ይህም
በሁሇቱም በኩሌ (−በ) በመዯመር ይሆናሌ፡፡
ቀ+በ=0
ቀ + በ + (−በ) = 0 + (−በ)…..በሁሇቱም በኩሌ (−በ) በመዯመር
ቀ= −በ
ይህ ማሇት በ (ቀ) ቦታ ገብቶ የተሰጠውን ዓረፍተ ነገር እውነት የሚያዯርገው
ቀ= −በ ነው፡፡
የመፍትሄ ስብስብ (መ.ስ) ={−በ}

ስሇዚህ መስመራዊ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር በ ቀ + በ = 0 የተገሇፀው አንዴ
አባሌ ብቻ ያሇው የመፍትሄ ስብስብ አሇው፡፡
ምሳላ 1. ቀ−2=0 አስሊ/ዪ፡፡
መፍትሄ፡- ቀ−2=0
ቀ − 2 + 2 = 0 + 2 ….. በሁሇቱም 2 መዯመር
51
ቀ = 2 ………….በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ ሲጻፍ

መ. ስ = {2}
ያገኛችሁትን መፍትሄ ሇማረጋገጥ በተሰጠው የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር ውስጥ
የሚገኘውን ተሇዋዋጭ መፍትሄ ስብስብ ውስጥ ባሇው አባሌ በመተካት
በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ ማስቀመጥ፡፡
የሊይኛውን ምሳላ ሇማረጋገጥ
ቀ − 2 = 0 በ ቀ ቦታ 2ን ተኩት
2−2=0
0=0 (እውነት ነው)
ስሇዚህ ቀ = 2 የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር መፍትሄ ነው፡፡
ምሳላ 2፡- ቀ + 5 = −3 አስሊ/ዪ፡፡
መፍትሄ፡- ቀ + 5 = −3……….የተሰጠው የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር
ቀ + 5 + (−5) = −3 + (−5)……በግራ እና በቀኝ በኩሌ (-5) መዯመር
ቀ = −8………… በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ ስናሲቀምጥ
ዯንብ 2. አንዴን የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር ግራና ቀኝ ዜሮ ባሌሆነ ቁጥር
ማባዛት ወይንም ማካፋሌ መፍትሄውን አይቀይርም፡፡
በዚህ መሠረት እንዯሚከተሇው ሌንገሌጽ እንችሊሇን፡፡
ሀ. የማባዛት ፀባይ፡- ሀ=ሇ ከሆነ እና መ ከዜሮ የተሇየ ቢሆን፤ መሀ = መሇ
ይሆናሌ፡፡
መ መ
ሇ. የማካፈሌ ፀባይ፡- ሀ=ሇ ከሆነ መ ከዜሮ የተሇየ ቢሆን፤ = ይሆናሌ፡፡
ሀ ሇ
ይህ ዯንብ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር በሀቀ= መ እና

ሀቀ + ሇ = መ (ሀ፣ሇ እና መ ቁጥሮች ቢሆኑ) መሌክ
የተሰጡንን ሇማስሊት ይረዲናሌ፡፡
ምሳላ 1. 4ቀ = 20 አስሊ/ዪ፡፡
መፍትሄ፡ 4ቀ = 20………… የተሰጠው የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር
52
ቀ = 5 …………….ግራና ቀኝን ሇ4 ማካፋሌ

የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር 4ቀ = 20 ውስጥ በ (ቀ) ፈንታ 5ን ብንተካ ዓረፍተ
ነገሩን እውን ያዯርግሌናሌ፡፡
መ. ስ = {5}
2
ምሳላ 2. የ ቀ= 4 መፍትሄ ስብስብ ፈሌግ/ጊ፡፡
3
2
ቀ = 4 … … . የተሰጠው የእኩላታ ዓረፍተ ነገር
3
2ቀ = 12 … … … . . ግራና ቀኝን በ3 ማባዛት
ቀ= 6 ግራና ቀኝን ሇ2 ማካፈሌ
መ. ስ = {6} የመፍትሄ ስብስብ ስሇ ተጠየቅን በመፍትሄ ስብስብ ምሌክት
እናስቀምጣሇን፡፡
ምሳላ 3. የ 2ቀ−5= 7 መፍትሄ ስብስብ ፈሌግ/ጊ፡፡
መፍትሄ፤ 2ቀ−5= 7………የተሰጠው የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር
2ቀ= 12……… በሁሇቱም በኩሌ 5 መዯመር
ቀ= 6 ግራና ቀኝን ሇ2 ማካፈሌ
ሇማረጋገጥ በ „ቀ‟ ቦታ በተሰጠው የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር ውስጥ 6ን

መተካት፡፡
2ቀ−5= 7……..የተሰጠን
2(6) −5= 7……….በ ቀ ቦታ 6 መተካት
12−5= 7…….በዝቅተኛ ሒሳበዊ ቃሌ ሲጻፍ
7= 7….…እውነት ነው፡፡ ስሇዚህ ቀ= 6 መፍትሄ ነው፡፡ መ.ስ ={6}
53
3
ምሳሌ 4፤ ቀ−2= 1 አስሊ/ዪ፡፡
4
3
መፍተሄ፤ ቀ= 3 ……ግራና ቀኝ ሊይ 2 መዯመር
4
3ቀ=12………ግራና ቀኝን በ4 ማባዛት
ቀ=4……….ግራና ቀኝን ሇ3 ማካፋሌ
አስተውሌ/ዪ፡- በ ሀቀ = መ ወይም ሀቀ + ሇ =መ መሌክ የተፃፉትን

የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን ሇማስሊት የሚከተለትን እርምጃዎች
መ
I. ሀቀ = መ … … . . ሀ  0 ፤ ቀ = …….. ሁሇቱንም በ ሀ ማካፈሌ
ሀ
II. ሀቀ + ሇ = መ … … . (ሀ  0 )
ሀቀ = መ − ሇ ……….. ከሁሇቱም ሇ መቀነስ
መ−ሇ
ቀ= ………ሁሇቱንም በ „ሀ‟ ማካፈሌ
ሀ
መሌመጃ 2.1
ጥያቄ 1 እና 2ን ሳትጽፍ/ፊ በቃሌ መሌስ/ሽ፡፡
1. የሚከተለትን መስመራዊ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን እውነት
የሚያዯርገው የጠ ዋጋ ስንት ይሆናሌ?
ሀ. ጠ + 12 = −4 ሇ. 2ጠ + 6 = 16 ሏ. 3ጠ − 6 = 3
መ. 4ጠ − 20 = 4 ሠ. 12ጠ + 20 = 104 ረ. 11ጠ + 110 = −11
ሰ. 23ጠ + (ጠ + 4) = 28 ሸ. 100ጠ + 100 = 100
2. 3ጠ + 4 = −5 ከሆነ 4ጠ − 2 ስንት ይሆናሌ?
3. 8ጠ − 7 = 1 ከሆነ 3ጠ + 1 ስንት ይሆናሌ?
4. የሚከተለትን መስመራዊ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን አስሊ/ዪ፡፡
ሀ. ጠ + 24 = −13 ሇ. ጠ − 8 = 30 ሏ. 6ጠ = 18
መ. 3ጠ = 15 ሠ. 24 + የ = −24 ረ. 3ሀ = −4
ሰ. 2ጠ + 5 = 29 ሸ. 7ጠ − 3 = 4 ቀ. 3የ − 6 = 9
54
4ጠ−2
በ. 4 ጠ − 8 = 26 ተ. − ጠ = 12 ቸ. 10የ + 11 = 41
3
ነ. 3ሇ + 2 = −7 ኘ. 4(የ − 5) + 2የ = −26 አ. 8መ − 10 = 14
የቃሊት ፕሮብላሞችን ወዯ መስመራዊ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር

መሇወጥ
በቃሊት ፕሮብላሞች የተሰጡንን ዓረፍተ ነገሮች ወዯ መስመራዊ የእኩሌነት

ዓረፍተ ነገር መሇወጥ እንችሊሇን፡፡ ስሇዚህ መስመራዊ የእኩሌነት ዓረፍተ
ነገሮች የተሰጡንን የቃሊት ፕሮብላሞችን ወዯ ሒሳባዊ አገሊሇጽ ሇመቀየር
ይረደናሌ፡፡
ትግበራ 2.3
1. በጭንቅሊትህ/ሽ እስቲ የፈሇከውን/ሽውን ቁጥር አስብ/ቢ፡፡
2
ባሰብከው/ሽው ቁጥር 3ኛው ሊይ 25 ስትዯምር/ሪ 125 ይሆናሌ፡፡
ሀ. በዚህ ዓረፍተ ነገር የተሰጠህ/ሽ ምንዴነው?

ሇ. ተፈሊጊውስ ምንዴንነው?
ሏ. ይህንን የቃሊት ፕሮብላም እንዳት ታሰሊሇህ/ያሇሽ?
መ. ይህንን የቃሊት ፕሮብላም ሇማስሊት የሚያሰፈሌጊህን/ሽን
እርምጃዎች ዘርዝር/ሪ፡፡
2. የሆነ ቁጥር 50ን በ24 ይበሌጣሌ፡፡ ይህንን ቁጥር በመፈሇግ
መሌስህን/ሽን አረጋግጥ/ጪ፡፡
3. የሆነ ቁጥር 15ን በ10 ያንሳሌ፡፡ ይህንን ቁጥር በመፈሇግ መሌስህን/ሽን
4. አንዴ በሁሇት የተባዛ ቁጥር ሊይ 10 ስንቀንስ 12 እናገኛሇን፡፡ ቁጥሩን
በመፈሇግ መሌስህን/ሽን አረጋግጥ/ጪ፡፡
በቃሊት ፕሮብላሞች የተሰጠውን ዓረፍተ ነገር ሇማስሊት መጀመሪያ
ማንበብና ሏሳቡን መረዲት በጣም ወሳኝ ነው፡፡
55
ምሳላ1. አንዴ የተሰጠ ቁጥር በሁሇት ከተባዛ በኋሊ 24 ስንዯምርበት ውጤቱ

50 ይሆናሌ፡፡ ቁጥሩን ፈሌግ/ጊ፡፡
መፍትሄ፤ የተሰጠን ቁጥር „ቀ‟ እንበሌ
2ቀ + 24 = 50………ያገኘነው የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር
ስሇዚህ ይህንን የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር ሇማስሊት የሚፈሇገውን የ„ቀ‟ ዋጋ
ይሰጠናሌ፡፡
2ቀ + 24 = 50
2ቀ = 26…..ከሁሇቱም በኩሌ 24 መቀነስ
ቀ = 13…….ግራና ቀኝ ሇ2 ማካፋሌ
ምሳላ 2፤ ሇውሃ ማቆሪያ የተዘጋጀ ጉዴጓዴ 2000 ሉትር ውሃ ይይዛሌ፡፡ይህ
2
ጉዴጓዴ መያዝ ከሚችሇው የውሃ መጠን ኛውን ከያዘ በተጨማሪ
5
ስንት ሉትር ውሃ ሉይዝ ይችሊሌ?

መፍትሄ፤ ይህ ጉዴጓዴ በተጨማሪ ቀ ሉትር ውሃ መያዝ ይችሊሌ እንበሌ፡፡
ስሇዚህ፤ (መጨመር የሚችሇው) + (የያዘው) = 2,000
2
ቀ+ (2,000) =2,000
5
ቀ + 800 = 2,000 ……..በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ

ቀ = 1200……. ከግራና ቀኝ 800 በመቀነስ
ስሇዚህ ይህ ጉዴጓዴ በያዘው ውሃ በተጨማሪ 1200 ሉትር መያዝ ይችሊሌ፡፡
ምሳላ 3. የጃሊላ አባት ዕዴሜ 47 ነው፡፡ የጃሊላ አባት ዕዴሜ የጃሊላን
ዕዴሜ እጥፍ በ 5 ይበሌጣሌ፡፡ የጃሊላ ዕዴሜ ስንት ነው?
መፍትሄ፤ የጃሊላን ዕዴሜ ቀ ብንሌ የጃሊላ ዕዴሜ እጥፍ 2ቀ ይሆናሌ፡፡
የአበቷ ዕዴሜ የጃሊላን ዕዴሜ እጥፍ እና 5 ዓመት ይሆናሌ፡፡ ይህ
ማሇት 2ቀ + 5 = 47 ይሆናሌ፡፡
ቀ = 21 ስሇዚህ የጃሊላ ዕዴሜ 21 ዓመት ነው፡፡
56
አስተውሌ/ዪ፤ አንዴን የቃሊት ፕሮብላም ሇማስሊት የሚከተለትን እርምጃዎች

እረምጃ 1. የተጠየቃችሁትን የሚተካ ተሇዋዋጭ መምረጥ
እረምጃ 2. እረምጃ1 እና ከቃሊት ፕሮብላሞች በተገኘው መረጃ በመጠቀም
የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር መመስረት
እረምጃ 3. የተገኘውን የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር በማስሊት ማረጋገጥ፡፡
መሌመጃ 2.2
1. የሚከተለትን መስመራዊ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮች አስሊ/ዪ፡፡
ሀ. ጠ + 10 = −15 ሇ. ጠ + 12 = 18 ሏ. የ − 7 = 3
መ. 10 = ጠ − 10 ሠ. 7ሀ − 4 = 10 ረ. 2ጠ + 7 = −11
ሰ. −21 = 6ጠ + 9 ሸ. 24 = 3ጠ − 1 ቀ. 10 + 5የ = 15
በ. 2ጠ − 6 = 4 ተ. 5ጠ + 8 = 3 ቸ. 3ጠ + 6 = 6
ነ. 4ጠ − 12 = 12 ኘ. 6ጠ − 6 = −6 አ. 12 = 2ጠ − 4
ከ. 8ጠ − 4 = 4 ወ. 2ጠ + 3 = −3 ዏ. 8ጠ − 16 = 24
ዘ. 7የ + 14 = −7 የ. 3ጠ + 3 = 6 ዠ. 2ተ + 12 = 2
ዯ. 20 = −20 + 2ጠ ጀ. 4ሀ − 19 = 5 ገ. 6 + 2ጠ = 18
ጠ. 6የ + 21 = 27
2. የሆነ ቁጥርን በ10 ሲባዛ 60 ይሆናሌ፡፡ ይህን ቁጥር ፈሌግ/ዪ
3. የሆነ ቁጥር በ 3 ከተባዛ በኋሊ 16 ስንቀንስ 19 ይሆናሌ፡፡ ቁጥሩን
ፈሌግ/ጊ፡፡
4. የሁሇት ተከታታይ ዴፍን ቁጥሮች ዴምር 79 ከሆነ ቁጥሮቹን
ፈሌግ/ጊ፡፡
5. ከሆነ ቁጥር 3 እጥፍ 16ን ስንቀንስ የምናገኘው 20 ቢሆን ቁጥሩ ስንት
ይሆናሌ?
6. የሁሇት ተከታተይ ኢ-ተጋማሽ ቁጥሮች ዴምር 8 ከሆነ ቁጥሮቹ እናማን
ናቸው?
57
7. የሦስት ተከታተይ አዎንታ ዴፍን ቁጥሮች ዴምር 12 ከሆነ ቁጥሮቹን

ፈሌግ/ጊ፡፡
2.2. መስመራዊ ያሇ እኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን

ማስሊት
በ2.1 ርዕስ ሥር የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮች የዓረፍተ ነገሮችን እኩሌነት
በሒሳባዊ ዓረፍተ ነገር ሇመግሇጽ እንዯሚረደ ተገንዝበሃሌ/ሻሌ፡፡ ይሁን እንጂ
ሁለም ዝምዴናዎች የእኩሌነት ዝምዴና ሊይሆኑ ይችሊለ፡፡ ሇምሳላ ያህሌ
 በመሬት ሊይ የሚገኙ ነፍሳት ከ 20 በሊይ ናቸው፡፡
 የአይጥ ክብዯት ከዝሆን ክብዯት ያንሣሌ፡፡ እነዯነዚህን ያለ
ዝምዴናዎች የእኩሌነት ዝምዴና ሳይሆኑ ያሇ እኩሌነት ዝምዴና
ይባሊለ፡፡
ስሇዚህ መስመራዊ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር ሀቀ + ሇ = መ ቢሰጥና የእኩሌ
ምሌክት “=‟‟ በ ያሇ-እኩሌነት ምሌክት <፣ >፣  ወይም  ብንተካ
መስመራዊ ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገሮች ይባሊለ፡፡
ምሳላ፤ ቀ+ 3 > 5፣ 2ቀ-6  ቀ+1 እና የመሳሰለት መስመራዊ ያሇ-እኩሌነት
ዓረፍተ ነገር ይባሊለ፡፡
መስመራዊ ያሇ-የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን ወዯ ማስሊት ከመግባታችን
በፊት ወዯ ተመጣጣኝ ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገር የሚወስዯን የተሇያዩ
ትግባሮችን እናያሇን፡፡
ትግበራ 2.4
ቀጥል ሇተሰጡት ጥያቄ 1-3 የተሰጠው የ „ጠ‟ ዋጋ ሇተሰጠው ያሇ-እኩሌነት
ዓረፍተ ነገር መፍትሄ መሆኑንና አሇመሆኑን አረጋግጥ/ጪ፡፡
1. 7ጠ − 8 > 0 ሀ. ጠ = 2 ሇ. ጠ = −1 ሏ. ጠ = 1 መ. ጠ = −2
2. 3ጠ + 12 < −4 ሀ. ጠ = −5 ሇ. ጠ = −6 ሏ. ጠ = −8 መ. ጠ = −3
ጠ+4
3. 0 ≤ <2 ሀ. ጠ = −2 ሇ. ጠ = 5 ሏ. ጠ = −5 መ. ጠ = 7
5
58
4. ቀጥል ከተዘረዘሩት ውስጥ መስመራዊ ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን
ሇይ/ዪ፡፡
ሀ. ጠ + 2 > 4 ሇ. ጠ − 6 < 5 ሏ. 2ጠ + 4 = 6
መ. 2ሀ2 − 3ሀ  6 ሠ. 3ጠ + 1  10 − 12ጠ ረ. 4ጠ − 5 > 2ጠ3
ሰ. 6ጠ + 3 < ጠ + 1 ሸ. 4 − ጠ  2 + ጠ ቀ. 1 < ጠ + 3 < 6

2 1
በ. (2ጠ −3)  (2ጠ −6)
5 3
5. 10<12 ከተሰጠህ/ሽ የሚከተለትን ጥያቄዎች መሌስ/ሽ፡፡
ሀ. 10 + 3 < 12 + 3 ይሆናሌ? ሇምን? አብራራ/ሪ፡፡
ሇ. 10 − 14 < 12 − 14 ይሆናሌ? ሇምን? አብራራ/ሪ፡፡
ሏ. 10 × 4 < 12 × 4 ይሆናሌ? ሇምን? አብራራ/ሪ፡፡
10 12
መ. < ይሆናሌ? ሇምን?
2 2
ሠ. (−2)(10) < (−2)(12) ይሆናሌ? ሇምን? አብራሩ፡፡
10 12
ረ. > ይሆናሌ? ሇምን?
2 2
ሰ. ከዚህ በሊይ ከተሰጠ ትግበራ ምን ተረዲሇህ/ሽ? የተረዲችሁትን
ጠቅሊሊ ሏሳብ ግሇጽ/ጪ፡፡
6. በስተግራ ባሇው የሚዛን ማስቀመጫ ሳህን ሊይ 3ኪ.ግ ቡና እና በስተቀኝ
ባሇው ዯግሞ 2ኪ.ግ ቡና ብንጨምር እነዚህ ሳህኖች አይመጣጠኑም፡፡
ከዚህ በመነሳት የሚከተለትን ጥያቄዎች መሌስ/ሽ፡፡
ሀ. አሁንም በሁሇቱም የሚዛኑ መስቀመጫ ሳህኖች ሊይ 2ኪ.ግ ብንጨምር
የትኛው መስቀመጫ ሳህን ነው የበሇጠ ቡና የሚይዘው?
ሇ. ከሁሇቱም የሚዛኑ ማስቀመጫ ሳህኖች ሊይ 1ኪ.ግ ብንቀንስ የትኛው
ማስቀመጫ ሳህን ነው የበሇጠ ቡና የሚይዘው?
ሏ. የመጀመሪያውን ቡና በሁሇቱም የሚዛኑ ማስቀመጫ ሳህኖች ሊይ እጥፍ
ብናዯርግ የትኛው ማስቀመጫ ሳህን ይበሌጥ ይመዝናሌ?
59
መ. ከዚህ ጥያቄ በሁሇቱም አቅጣጫ ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገሮች ሊይ

እኩሌ ቁጥር ብንዯምር ወይንም ብንቀንስ እና በእኩሌ አዎንታ ቁጥር
ብናባዛ ምን ይሆናሌ?
7. ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገር ጠ + 6 > 24 ቢሰጠን
I. የእርምጃውን ምክንያት አብራራ/ሪ ጠ + 6 > 24
ጠ >18
II. ጠ >18 በቁጥር መስመር ሊይ አሳይ/ዪ፡፡
III. ቢያንስ አራት ቁጥሮች ጠ + 6 > 24 እውነት ሉያዯርጉ የሚችለትን
ስጥ/ጪ፡፡
8. ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገር 2(ጠ+4) > ጠ+4 ቢሰጠን
ሀ. ሇሚከተሇው እርምጃ ምክንያት ስጥ/ጪ
2ጠ + 8 > ጠ + 4
2ጠ > ጠ − 4
ጠ >-4
ሇ. ቢያንስ አምስት ቁጥሮች 2(ጠ+4)> ጠ+4 እውን ሉያዯርጉ
የሚችለትን ስጥ/ጪ፡፡
ሏ. ጠ >-4 በቁጥር መስመር ሊይ አሳይ/ዪ፡፡
ትርጓሜ 2.7. ማንኛውም ባሇ አንዴ ተሇዋዋጭ መስመራዊ ያሇ-እኩሌነት
ዓረፍተ ነገር በሚከተሇው መሌክ የሚሰጥ ወይም በሚከተሇው
መሌክ ሉሇወጥ የሚችሌ ነው፡፡
ሀ. ሀጠ+የ>0 ሇ. ሀጠ+የ<0
ሏ. ሀጠ+ሇ  0 መ. ሀጠ+የ  0
አስተውሌ/ዪ፤ ከሊይ በተሰጠ ትርጓሜ ሀ እና ሇ የማይሇዋወጡ ቁጥሮች እና
ሀ  0 ናቸው፡፡
60
ተመጣጣኝ ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገሮች የአሇዋወጥ ዯንብ

በ6ኛ ክፍሌ የሒሳብ ትምህርት ውስጥ መስመራዊ ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ
ነገሮች እንዳት በአንዴ እርምጃ ሇማስሊት አንዯምትችሌ/ዪ እና እንዳት
መፍትሄውን በቁጥር መስመር ሊይ ማሳየት አንዯምትችሌ/ዪ ተምረሃሌ/ሻሌ፡፡
በዚህ ክፍሌ ውስጥ ዯግሞ የተሇዋዋጭ ተቀጽሊቸው አዎንታ የሆነ መስመራዊ
ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን በተመጣጣኝ ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገር
ዯንብን በመጠቀም እንዳት እንዯምትፈሌግ/ጊ ታያሇህ/ሽ፡፡
ብዙውን ጊዜ መስመራዊ ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገሮች ብዙ መፍትሄ
ይኖራቸዋሌ፡፡ እነዚህም መፍትሄዎች በቁጥር መስመር ሊይ ይታያለ፡፡
የመስመራዊ ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገር ፅንሰ ሏሳብ ስላት በመስመራዊ
የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር ፅንሰ ሏሳብ ስላት ጋር አንዴ ነው፡፡ የእኩሌነት
ዓረፍተ ነገርን በምናሰሊበት ጊዜ ዓረፍተ ነገሩን እውን የሚያዯርግ የተሇዋዋጭ
ዋጋን እንዯምንፈሌግ ሁለ መስመራዊ ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገር ማስሊት
ማሇትም የተሇዋዋጭ ዋጋ የተሰጠውን ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገር እውን
የሚያዯርጉትን መፈሇግ ማሇት ነው፡፡ ዓረፍተ ነገሩን እውነት የሚያዯረግ
የተሇዋዋጭ ዋጋን በምንፈሌግበት ጊዜ ተመጣጣኝ ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ
ነገሮች አሇዋወጥ እንጠቀማሇን፡፡ ይህ የተሇዋዋጭ ዋጋ የያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ
ነገር መፍትሄ ይባሊሌ፡፡ የያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን መፍትሄዎች የያዘ
ስብስብ የያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገር የመፍትሄ ስብስብ ይባሊሌ፡፡ ወዯ ዯንቡ
ከመሸጋገራችን በማስቀዯም የሚከተለትን ትግባራዎች ሞክር/ሪ፡፡
የያሇ-እኩሌነት በሕርይ
የተሰጠውን የያሇ-እኩሌነት ምሌክት ሳትቀይር/ሪ፤
1. በሁሇቱም በኩሌ የያሇ-የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር ሊይ እኩሌ የሆነ ቁጥር
መዯመር ወይም መቀነስ የያሇ-እኩሌነት ምሌክትን አይቀይርም፡፡ ይህ
በሒሳባዊ አገሊሇጽ፤
61
ሇማንኛውም ንብብር ቁጥር ሀ፣ ሇ እና መ

 ሀ<ሇ ከሆነ ሀ+መ<ሇ+መ እና ሀ-መ<ሇ-መ ይሆናሌ፡፡
 ሀ>ሇ ከሆነ ሀ+መ>ሇ+መ እና ሀ-መ> ሇ-መ ይሆናሌ፡፡
2. የያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገርን በሁሇቱም በኩሌ እኩሌ በሆነ አዎንታ ቁጥር
ማባዛት ወይም ማካፈሌ የያሇ-እኩሌነት ምሌክት አይቀይርም፡፡
ይህ በሒሳባዊ አገሊሇጽ፤ ሇማንኛውም አዎንታ ንብብር ቁጥር ሀ፣ ሇ እና መ
ሀ ለ
 ሀ<ሇ ከሆነ ሀመ<ሇመ እና < ይሆናሌ፡፡
መ መ
ሀ ለ
 ሀ>ሇ ከሆነ ሀመ>ሇመ እና > መ ይሆናሌ፡፡
መ
ከዚህ በሊይ ያለት የያሇ-እኩሌነት ምሌክት ፀባይ < ፣ > ፣  እና 

ብንተካቸው እውነት ነው፡፡ ሇምሳላ ያህሌ የመዯመር ፀባይ እንዯሚከተሇው
ይገሇጻሌ፡፡
ምሰላ 1. ቀ−16  11 አስሊ/ዪ፡፡
መፍትሄ፤ ቀ−16  11………የተሰጠ
ቀ−16+16  11+16………በሁሇቱም በኩሌ 16 መዯመር
ቀ  27………. በማቃሇሌ
ስሇዚህ ቀ  27 ነው፡፡ የዕውን ስብስብ {ቀ  ን፡ ቀ  27} ይሆናሌ፡፡ይህንን
ዕውን ስብስብ በቁጥር መስመር ሇይ እንሚከተሇው ማሳየት እንችሊሇን፡፡
ምሳላ 2. 3ቀ−12 <24 ዕውን ስብስቡን ፈሌግ/ጊ፡፡

መፍትሄ፤ 3ቀ−12<24 ………የተሰጠ
3ቀ−12+12<24+12………..በሁሇቱም 12 መዯመር
3ቀ<36 ………….በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ
ቀ<12………..በሁሇቱም በኩሌ ሇ 3 ማካፋሌ
62
ስሇዚህ ቀ<12 ነው፡፡ የዕውን ስብስብ {ቀ  ን፡ ቀ<12} ይሆናሌ፡፡ይህ ዕውን

ስብስብ በቁጥር መስመር እነዯሚከተሇው ይቀርባሌ፡፡
ምሳላ 3. 4ቀ−8  3(ቀ+2) አስሊ/ዪ፡፡

መፍተሄ፤ 4ቀ−8  3ቀ+6……..የተሰጠ
4ቀ−8+8  3ቀ+6+8…….በሁሇቱም በኩሌ 8ን መዯመር
4ቀ  3ቀ+14………. በማቃሇሌ
4ቀ−3ቀ  3ቀ-3ቀ+14…… ከሁሇቱም በኩሌ 3ቀ ን መቀነስ
ቀ  14…….በማቃሊሌ
በቁጥር መስመር ሊይ ስናሳይ
1
ምሳላ 4. (7ቀ+3)  6 አስሊ/ዪ፡፡
4
1
መፍትሄ፤ (7ቀ+3)  6………የተሰጠ
4
1
4( (7ቀ+3))  6(4)………….ሁሇቱንም በ 4 ማባዛት
4
7ቀ+3  24 ……….በማቃሊሌ
7ቀ+3−3  24−3 ….በሁሇቱም በኩሌ 3 መቀነስ
7ቀ  21 …. በዝቅተኛ ሂሳባዊ ቃሌ
ቀ3 …..በማቃሊሌ
የመፍትሄውን ስብስብ ={ቀ  ን፡ ቀ  3} ይሆናሌ፡፡ ይህ መፍትሄ ስብስብ
በቁጥር መስመር እንዯሚከተሇው ይቀርባሌ፡፡
63
ምስሌ 2.4
ምሳላ 5፤ ከመሰሪያ ክሌሌ ስብስብ  ={ 1፣ 2፣ 3፣ 4 } ውስጥ ሇ 8ቀ−12>9
መፍትሄ ሉሆን የሚችሇውን ሇይ/ዪ፡፡
መፍትሄ፡ በ ቀ ፈንታ የተሰጡትን ቁጥሮች በመተካት የተሰጠውን ያሇ-
እኩሌነት ዓረፍተ ነገርን እውነት የሚያዯርግ ከሆነ የዕውን ስብስብ
አባሌ መሆን የሚችለትን ሇይ/ዪ፡፡
8(1) −12>9 ……..በ ቀ ፋንታ 1 በመተካት
−4>9………..ውሸት ስሇሆነ መፍትሄ ሉሆን አይችሌም
8(2) −12>9……… በ ቀ ቦታ 2ን መተካት
4>9………..ውሸት ስሇሆነ መፍትሄ ሉሆን አይችሌም
8(3) −12>9……በ ቀ ቦታ 3ን መተካት
12>9…….. እውነት ስሇሆነ 3 መፍትሄ ይሆናሌ፡፡
8(4) −12>9 …በ ቀ ቦታ 4ን መተካት
20>9…..እውነት ስሇሆነ 4 መፍትሄ ይሆናሌ፡፡
ስሇዚህ የመፍትሄ ስብስቡ= {3፣ 4} ይሆናሌ፡፡
መሌመጃ 2.3
1. የሚከተለትን ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገሮች አስሊ/ዪ፡፡
ሀ. ጠ+5>13 ሇ. ጠ −8<4 ሏ. የ+12  24
መ. 6ጠ −8>16 ሠ. 7ጠ −2< −16 ረ. 10ጠ+15  −25
ሰ. 2ጠ+12>10 ሸ. 3ጠ+14<5 ቀ. 6ጠ+5  −19
በ. 3+4ጠ >15 ተ. 6የ−12< −12 ቸ. 3የ+27>21
2. ያሇ-እኩሌነት ዏረፍተ ነገር 4ጠ−8  24 ቢሰጠህ/ሽ
I. ሇሚከተለት እርምጃዎች ምክንያት ስጥ/ጪ፡፡
4ጠ −8  24
64
 4ጠ −8+8  24+8
 4ጠ  32
 ጠ8
II. ጠ  8 በቁጥር መስመር ሊይ አምሌክት
3. ከመሰሪያ ክሌሌ ስብስብ  ={ -3፣ -2፣ 0፣ 1 } ውስጥ ሇያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ
ነገር 2ጠ + 4 ≤ ጠ + 3 መፍትሄ ሉሆኑ የሚችለትን ሇይ/ዪ፡፡
የቡዴን ሥራ 2.1
1. ሇሚከተለት የመፍትሄ ስብስባቸውን በቁጥር መስመር ሊይ
አመሌክቱ፡፡
ሀ. 2ጠ+23>46 ሇ. (4የ−6)  −86
ሏ. 2.5ጠ −4.5>8.5ጠ+7.5 መ. 4(2ጠ+3) >3
2. አራት ቁጥር ተዯምሮበት ከ6 የሚያንስ ከሆነ
ሀ. የዚህን ፕሮብላም ያሇ-እኩሌነት ዏረፍተ ነገር ፃፍ/ፊ፡፡
ሇ. በ ሀ ሊይ ሇጻፋችሁት ያሇ-እኩሌነት ዏረፍተ ነገር መፍትሄ
ፈሌግ/ጊ፡፡
3. በእጥፍ የጨመረ ቁጥር ሊይ ሁሇት ብንዯምርበት ከ8 ይበሌጣሌ፡፡
ሀ. የዚህን መስመረዊ ያሇ-እኩሌነት ዏረፍተ ነገር አባባሌ በሒሳባዊ
አገሊሇጽ ግሇጹ፡፡
ሇ. በ ሀ ሊይ የተሰጠውን ፕሮብሇም አስሊ/ዪ፡፡
አንዲንዴ ከዕሇት ኑሮአችን ጋር የተያየዙ ፕሮብላሞችን ወዯ መስመራዊ ያሇ-
እኩሌነት ዏረፍተ ነገሮች መሇወጥ ይቻሊሌ፡፡
ምሳላ 1. ሇእንቨስትመንት ሌማት የወጣ 1,000 ብር በ2 ዓመት ውስጥ ከ
1,500 ብር በሊይ ሇመሆን አመታዊ የወሇዴ ምጣኔው ስንት መሆን አሇበት?
ጥ =ዋ(1+ምጊ) ጥ =ጥቅሌ ገንዘብ ዋ =ዋና
ም = የወሇዴ ምጣኔ ጊ = የወሇዴ ጊዜ
መፍትሄ፤ ዋ =1,000 ጊ =2 አመት ተፈሊጊ= ም፣ ጥ> 1,500 ሇመሆን
ያሇ-እኩላታ ዓረፍተ ነገሩ፡- ዋ(1+ምጊ)>1,500
65
1,000(1+2ም)>1,500…..ዋ =1000 ጊ =2
1,000+2,000ም>1,500 ……የስርጭት ጠባይ
2000ም>500 ……በሁሇቱም በኩሌ 1,000 መቀነስ
500
ም> 1000 ,……..ሁሇቱንም ሇ 2000 ማካፈሌ
1
ም> ……..በማቃሊሌ
4
ስሇዚህ ሇእንቨስትመንት ሌማት የወጣው 1,000ብር በሁሇት ዓመት ውስጥ
ከ1,500 ብር በሊይ እንዱሆን የአመታዊ ምጣኔው ከ0.25 በሊይ መሆን
አሇበት፡፡
ምሰላ 2. „ቀ‟ ምዴብ ምርት በመሸጥ የሚገኘው ገቢ በ=125ቀ ነው፡፡ ቀ
ምዴብ ምርት ሇማምረት የሚውሇው ወጪ ወ=25ቀ+1000 ነው፡፡ ትርፍ
ሇማግኘት ምርቱን ሇመሸጥ የሚገኝ ዋጋ ከወጣው ወጪ መብሇጥ አሇበት፡፡
ስሇዚህ ትርፍ ሇማግኘት የ ቀ ዋጋ ስንት መሆን አሇበት፡፡
መፍትሄ፡ 125ቀ>25ቀ+1000
125ቀ-25ቀ>25ቀ-25ቀ+1000…… ከሁሇቱም 25ቀ መቀነስ
100ቀ>1000 …….ማቃሊሌ
ቀ>10……..ሁሇቱንም ሇ100 ማካፈሌ
ስሇዚህ ትርፍ ሇማግኘት ቀ>10 መሆን አሇበት፡፡
መሌመጀ 2.4
1. ጂራታ ባሇው 8 ብር ባሇ ሁሇት ሁሇት ብር ዲቦ መግዛት ይፈሌጋሌ፡፡
ባሇው ብር ስንት ዲቦ መግዛት ይችሊሌ?
2. መርጋ 500 ብር ከባንክ ነበረው፡፡ በመጨረሻ አመት ሊይ ቢያንስ 200
ብር ማስቀረት ፈሌጎ በየሳምንቱ 25 ብር ወጪ ያዯርግ ነበር፡፡
ሀ. የመርጋን ሒሳብ የሚገሌጽ ያሇ እኩሌነት ዓረፍተ ነገር ጻፍ፡፡
ሇ. መርጋ ብሩን ከባንክ ወጪ ማዴረግ የሚችሇው ሇስንት ሳምንታት ነው?
ሇመሌስህ/ሽ ማብራሪያ ስጥ/ጪ፡፡
66
አብይ ቃልች
-ትርፍ - ወዯ ተመጣጣኝ መሇወጥ - ምርቱን ከመሸጥ የሚገኝ ገቢ
-የምርት ዋጋ -መስመራዊ ያሇ እኩሌነት -መስመራዊ እኩሌነት
ዏረፍተ ነገር ዏረፍተ ነገር
-ይበሌጣሌ -ያንሳሌ -ዕውን ስብስብ/መፍትሄ ስብስብ
የምዕራፉ ማጣቃሇያ
i. በሇ አንዴ ተሇዋዋጭ መስመራዊ የእኩሌነት ዏረፍተ ነገር በ ሀቀ+ሇ=0
መሌክ የሚፃፍ ነው፡፡ ሀ እና ሇ ንብብር ቁጥሮች እና ሀ  0
2. በተሇዋዋጭ ቦታ ገብቶ የተሰጠውን የእኩሌነት ዏረፍተ ነገር እውን
የሚያዯርግ ቁጥር መፍተሄ ይባሊሌ፡፡
3. መስመራዊ የእኩሌነት ዏረፍተ ነገሮች መፍትሄ (ዕውን) ስብስብ ማሇት፤
አባሊቶቹ ሇመስመራዊ የእኩሌነት ዏረፍተ ነገር መፍትሄ የሆኑት ስብስብ
ነው፡፡
4. ሀ፣ ሇ እና መ የተሰጡን ንብብር ቁጥሮች ሆኖ ሀ=ሇ ከሆነ
 ሀ+መ = ሇ+መ
 ሀ−መ = ሇ−መ
 ሀመ = ሇመ
ሀ ለ
 =መ (መ  0 )
መ
5. ባሇ አንዴ ተሇዋዋጭ መስመራዊ ያሇ-እኩሌነት ዏረፍተ ነገር ቀጥል

በተሰጠው አገሊሇጽ የተጻፉ ወይም መጻፍ የሚችለትን ያካትታሌ
 ሀቀ+ሇ> 0
 ሀቀ+ሇ<0
 ሀቀ+ሇ  0
 ሀቀ+ሇ  0 በዚህ አገሊሇጽ ውስጥ ሀ እና ሇ ማንኛውም ንብብር
ቁጥሮች እና ሀ  0 ከሆነ ነው፡፡
67
6. የመስመራዊ ያሇ-እኩሌነት ዏረፍተ ነገሮች መፍትሄ (ዕውን) ስብስብ

በተሇዋዋጭ ቦታ ገብቶ የተሰጠንን ያሇ-እኩሌነት ዏረፍተ ነገር ዕውን
የሚያዯረጉት ቁጥሮች ስብስብ ነው፡፡
7. I. ሇማንኛውም ንብብር ቁጥር ሀ፣ ሇ እና መ
 ሀ<ሇ ከሆነ ሀ+መ<ሇ+መ እና ሀ−መ<ሇ−መ ይሆናሌ፡፡
 ሀ>ሇ ከሆነ ሀ+መ>ሇ+መ እና ሀ−መ> ሇ−መ ይሆናሌ፡፡
II. ሇማንኛውም ንብብር ቁጥር ሀ፣ ሇ እና መ
ሀ ለ
 ሀ<ሇ ከሆነ ሀመ<ሇመ እና < መ፤ መ>0 ይሆናሌ፡፡
መ
ሀ ለ
 ሀ>ሇ ከሆነ ሀመ>ሇመ እና > ፤ መ >0 ይሆናሌ፡፡
መ መ
የ „  ‟ እና „  ‟ ምሌክቶችን በ „<‟ እና „>‟ ፈንታ ብንተካ ከሊይ

የተገሇጹት ጠባዮች ሁለ እውነት ይሆናለ፡፡
1. ቀጥል የተሰጡትን መስመረዊ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን አስሊ/ዪ፡፡
ሀ. 3ጠ − 12 = 24 ሇ. 15የ + 20 = 35 ሏ. 4 + 5ጠ = −21
5 7
መ. 8ጠ − = ሠ. 3(2 + ጠ) = −6 ረ. −4(3የ − 3) = 12
4 4
1
ሰ. 6ጠ − 9 = 15 ሸ. (10ሀ − 2) = 4
3
2. ሇሚከተለት የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮች ከጎናቸው ባሇው የመስሪያ
ክሌሌ ስብስብ ውስጥ መፍትሄ ፈሌግ/ጊ፡፡
ሀ. 25ጠ −23= 17  ={ -2-፣ -1፣ 0፣ 1፣ 2 }
ሇ. 35+21ጠ= 35  ={ -3፣-2፣ -1፣ 0 }
ሏ. 2ጠ+3= 13  ={ 6፣ 5፣ 4 }
መ. 4ጠ −10= 2  ={ 1፣ 2፣ 3፣ 4}
3. በቃሊት ፕሮብላሞች የተሰጡትን ዏረፍተ ነገሮች ወዯ መስመራዊ

የእኩሌነት ዏረፍተ ነገር በመቀየር አስሊ/ዪ፡፡
68
ሀ. የሆነ ቁጥር በአራት ተባዝቶ በ8 ሲጨምር ውጤቱ 24 ይሆናሌ፡፡

ይህንን ቁጥር ፈሌግ/ጊ፡፡
1 2
ሇ. የሆነ ቁጥር ተኛ እና ተኛ ዴምር 22 ቢሆን ይህን ቁጥር
3 5
ፈሌግ/ጊ፡፡
ሏ. የሦስት ተከታታይ አዎንታ ዴፍን ቁጥሮች ዴምር 24 ቢሆን ከነዚህ
ቁጥሮች ውስጥ ትንሹን ቁጥር ፈሌግ/ጊ፡፡
4. የሚከተለትን ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገሮች አስሊ/ዪ፡፡
ሀ. ጠ − 3 > 4 ሇ. የ+12 < −10 ሏ. 5 −የ> 3
መ. 6ተ + 24  18 ሠ. 4የ+12  4 ረ. 2(3 − ሀ) > 6
ሰ. 6ጠ + 11 > 4 ሸ. 4ጠ + 7  17 ቀ. 25የ−50 > 75

1
በ. (2የ−14)  −2 ተ. 4የ+3<12 ቸ. 3(2ጠ −2)  24
3
1 5
ነ. 9ተ−3  4 ኘ. (4ጠ+1)  አ. 10የ−3  17
2 2
ከ. 31>4(2ሀ−6)+3ሀ ወ.−2  5ጠ+18
5. በቃሊት ፕሮብላሞች መሌክ የተገሇፁትን ዓረፍተ ነገሮች ወዯ
መስመራዊ ያሇ-እኩሌነት ዓረፍተ ነገሮች በመቀየር አስሊ/ዪ፡፡
ሀ. የቶሊ ክብዯት 96 ኪ.ግ ነው፡፡ በአከባቢው ከሚገኘው ጤና ጣቢያ
በጤንነት ሊይ ያተኮረ ትምህርት ከወሰዯ በኋሊ ክብዯቱን ወዯ 70
ኪ.ግ ሇመቀነስ ወሰነ፡፡ በቀን ከክብዯቱ 2ኪ.ግ ቢቀንስ ክብዯቱ
70ኪ.ግ ሇመዴረስ ስንት ቀን ይፈጅበታሌ?
ሇ. ጠ ምዴብ ምርት በመሸጥ የሚገኘው ገቢ በ=24ጠ ነው፡፡ ጠ ምዴብ
ምርት ሇማምረት የሚወጣ ወጪ ወ=15ጠ+100,000 ይሆናሌ፡፡ ትርፍ
ሇማግኘት ምርቱን በመሸጥ የሚገኝ ገቢ ምርቱን ሇማምረት
ከሚወጣው ወጪ መብሇጥ አሇበት፡፡ትርፍ ሇማግኘት የ „ጠ‟ ዋጋ
ስንት መሆን አሇበት?
69
ከዚህ ምዕራፍ ትምህርት በኋሊ፤

 የንጥጥር እና የወዯር ጽንሰ ሏሳብ ትረዲሇህ/ጂያሇሽ፡፡
 በመቶኛ የሚሰሩ መሠረታዊ ፕሮብላሞችን ታሰሊሇህ/ታሰያሇሽ፡፡
 የትርፍ፣ የኪሳራ እና የነጠሊ ወሇዴ ፕሮብላሞችን ሇማስሊት
የመቶኛን ጽንሰ ሏሳብ ትጠቀማሇህ/ሚያሇሽ፡፡
3.1. ንጥጥር እና ወዯር

3.2. መቶኛ
3.3. የመቶኛ ጥቅም በስላት ውስጥ
 የምዕራፍ ማጣቃሇያ
70
መግቢያ
በሒሳብ ውስጥ የንጥጥር፣ ወዯር እና መቶኛ ጽንሰ ሏሳብ በጣም ይቀራረባለ፡፡
ይህ ምዕራፍ በንጥጥር፣ ወዯርኛ እና መቶኛ አስፈሊጊነት ሊይ ያተኩራሌ፡፡
ይህንን አሊማ ሇማሳካት በዚህ ምዕረፍ ውስጥ፤
 ንጥጥርን በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ መጻፍ ትማራሇህ/ሽ፡፡
 ስሇ ርቱዕ እና ኢ-ርቱዕ ወዯረኛነት ታያሇህ/ሽ፡፡
 ስሇ ወዯር እና የወዯር ጥቅም በዕሇት ኑሮዋችን ውስጥ ትማራሇህ/ሽ፡፡
እንዯዚሁም የመቶኛ ጽንሰ ሏሳብ እና የመቶኛ ጥቅም በስላት ውስጥ
የሚሇውን ትማራሇህ/ሽ፡፡
3.1 ንጥጥር እና ወዯር
3.1.1 ንጥጥር
ሁሇት ነገሮችን እንዳት ታወዲዴራሇህ/ሪያሽ? ሁሇት ነገሮችን ወይንም

ቁጥሮችን በማካፈሌ ማወዲዯር ይቻሊሌ፡፡ በዚህን ጊዜ የሁሇቱ ነገሮች ንጥጥር
እንሊሇን፡፡ የንጥጥር ትርጓሜ ከመስጠትህ/ሽ በፊት የሚከተለትን ትግባራ
ሇማየት ሞክር/ሪ፡፡
ትግበራ 3.1
የሚከተለትን ጥያቄዎች በቡዴን በመወያየት ሇክፍሌ ጓዯኞቻችሁ አቅርቡ፡፡
1. ክፍሌፋይ ማሇት ምን ማሇት ነው?
2. በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ የተገሇጸ ክፍሌፋይ ማሇት ምን ማሇት ነው?
3. የሚከተለትን ክፍሌፋዮች በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ ስጥ/ጪ፡፡
38 48 96 153
ሀ. ሇ. ሏ. መ.
95 144 36 102
4. ንጥጥር ማሇት ምን ማሇት ነው?
5. የሁሇት መቁጠሪያ ቁጥሮች ንጥጥር ስንሌ ምን ማሇታችን ነው?
71
6. የሁሇት ቁጥሮች ንጥጥር በዝቅተኛ ሒሳባዊ አገሊሇጽ መቀመጡን

እንዳት እናውቃሇን?
7. በንጥጥር መሌክ ሉገመገሙ የሚችለትን የቻሌከውን/ሽውን ያህሌ
8. በክፍሌፋይና በንጥጥር መካከሌ ያሇውን ሌዩነት ከክፍሌ ጓዯኞቻችሁ
ጋር ተወያይ/ዪ፡፡
9. የወንዴ ተማሪዎች እና ሴት ተማሪዎች ንጥጥር 3፡5 ነው ሲባሌ ምን
ማሇት ነው?
10. በአንዴ ክፍሌ ውስጥ 16 ሴቶች እና 28 ወንድች አለ፡፡ የሚከተለትን
መሌስ/ሺ፡፡
ሀ. ከሴት ተማሪዎች ወዯ ወንዴ ተማሪዎች ንጥጥር ስንት ነው?
ሇ. ከወንዴ ተማሪዎች ወዯ ሴት ተማሪዎች ንጥጥር ስንት ነው?
ሏ. በአጠቃሊይ ስሇእነዚህ ሁሇቱ ንጥጥር ምን ትሊሇህ/ያሇሽ?
ንጥጥር ማሇት ሁሇት ነገሮችን በማካፈሌ ማወዲዯር ማሇት ነው፡፡
ምሳላ 1. በአንዴ የሒሳብ ፈተና ሊይ ላንሳ፣ ሶተላ፣ ገመዳ እና ሏዊ ከ40
በቅዯም ተከተሌ 36፣ 24፣ 18 እና 30 አገኙ፡፡ እያንዯንዲቸውን
አነፃጽር፡፡
2
መፍትሄ፤ ሶተላ የላንሳን 3ኛ አገኘች፡፡ (ሇምን?)
3
ገመዳ የሏዊን 5ኛአገኘች፡፡ (ሇምን?)
5
ሏዊ የላንሰን 6ኛ አገኘች፡፡(ሇምን?)
የሁሇት ነገሮች ንጥጥር የሚያሳየን በቅዯም ተከተሊቸው ምን ያህሌ

የመጀመሪያው ነገር በሁሇተኛው ነገር ውስጥ እነዲሇ ወይም የመጀመሪያው
ስንት እጅ በሁሇተኛው ውስጥ እንዯሚገኝ የሚያሳይ ሲሆን በማካፈሌ መሌክ
ይገሇፃሌ፡፡ በላሊ በኩሌ ዯግሞ የንጥጥርን ትርጓሜ እንዯሚከተሇው እናያሇን፡፡
72
ሀ
ትረጓሜ 3.1. ሀ እና ሇ ሁሇት ነገሮች ከሆኑ አገሊሇጽ የ ሀ እና ሇ ንጥጥር
ለ
ይባሊለ፡፡ ሀ እና ሇ ቁሞች(ሂሳባዊ-ቃሌ) ይባሊለ፡፡ የመጀመሪያው

ቁም ሀ ሊዕሌ ሁሇተኛው ሇ ዯግሞ ታህት ይባሊለ፡፡
አስተውሌ/ይ፤ የሁሇት ነገሮች ሀ እና ሇ ንጥጥር ብዙውን ጊዜ በሦስት
መንገዴ መፃፍ ይቻሊሌ፡፡
I. በሏረግ ከ ሀ ወዯ ሇ
II. ሀ፡ሇ
ሀ
III. (በክፍሌፋይ መሌክ)
ለ
የሀ፡ሇ ንጥጥር በቀሊሌ ሒሳባዊ ቃሌ ነው የምንሇው የ ሀ እና ሇ ትሌቁ የጋራ

አካፋይ 1 ሲሆን ነው፡፡ ( የ (ሀ፣ሇ) ትጋአ =1)
ምሳላ 2. በአንዴ ትምህርት ቤት ውስጥ 50 አስተማሪዎች እና 1250
ተማሪዎች ይገኛለ፡፡ከአስተማሪዎች ወዯ ተማሪዎች ንጥጥር
ፈሌግ/ጊ፡፡
መፍትሄ፡ ከአስተማሪዎች ወዯ ተማሪዎች ንጥጥር 50፡1250 ይሆናሌ፡፡
በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ ስናሰቀምጠው 1፡25 ይሆናሌ፡፡ ስሇዚህ
50፡1250 =1፡25
1፡25 ንጥጥር ማሇት ሇእያንዲንደ መምህር 25 ተማሪዎች አለት ወይም
1
የመምህሩ ብዛት 25
ኛ የተማሪዎች ብዛት ነው ማሊት ነው፡፡
የሁሇት ነገሮችን ንጥጥር ከማስሊታችን በፊት ምዴባቸውን አንዴ ማዴረግ

ይኖርብናሌ፡፡ ሇምሳላ 15 ወንድችን እና 10 ፍየልችን ወይም 10ኪ.ግ እና
50ሜ ማነፃፀር አንችሌም፡፡
ምሳላ3. የሚከተለትን ንጥጥሮች ፈሌግ/ጊ፡፡
1
ሀ. 3 ወር እና 38 ቀን
6
ሇ. ከ 70ኪ፣ሜ ወዯ 7500ሜ
ሏ. ከ250ሚሉ ሉትር ወዯ 2ሉትር
73
መፍትሄ ሀ፤ የተሰጡት ነገሮች በተሇያዩ መሇኪያ ስሇሆኑ መጀመሪያ ወዯ

1
አንዴ መሇኪያ መቀየር ያስፈሌጋሌ፡፡ 3 ወር ማሇት 95 ቀናት
6
ነው፡፡ ስሇዚህ የምንፈሌገው ንጥጥር ቁጥር 95፡38 ይሆናሌ፡፡
ሇ. ሁሇቱም አንዴ መሇኪያ የሊቸውም፡፡ ስሇዚህ 70ኪ.ሜ =70000
ሜትር ይሆናሌ፡፡ ስሇዚህ የምንፈሌገው ንጥጥር ቁጥር 28፡3
ይሆናሌ፡፡
ሏ. የተሰጡን ነገሮች ተመሣሣይ መሇኪያ ስሇላሊቸው መጀመሪያ
ወዯ አንዴ መሇኪያ መቀየር አሇብን፡፡ እናም 2ሉትር=2000
ሚሉ ሉትር ነው፡፡ ስሇዚህ የምንፈሌገው ንጥጥር 1፡8
ይሆናሌ፡፡
1. ቀጥል ያሇው ምስሌ 40ሜ ርዝመት ያሇውን አንዴ የትምህርት ቤት ሕንፃ

ያሳያሌ፡፡ ይህ ትምህርት ቤት የተሠረው በተሰጠው የመስሪያ ፕሊን
መሠረት ነው፡፡ የሕንፃው ርዝመት ከመስሪያው ፕሊን ወዯ ትክክሇኛ
ሕንፃ ስናነጻጽር 1፡200 ነው፡፡
ምስሌ 3.1
ሀ. ይህ ሕንፃ በፕሊኑ ሊይ ምን ያህሌ እንዯሚረዝም ፈሌግ/ጊ፡፡
ሇ. የተሰራው ሕንፃ በመሬት ሊይ 1.2ሜ ከሆነ በፕሊኑ ሊይ ምን ያህሌ
ይሆናሌ?
74
2. የትምህርት ቤትህን/ሽን ካርታ ተመሌከትና/ቺና እስኬለን ፈሌግ/ጊ፡፡

የተገኘውን እስኬሌ በመጠቀም የትምህርት ቤትህን/ሽን ዙርያ እና ስፋት
ፈሌግ/ጊ፡፡
አንዴ የተሰጠ ሙለ ነገር ወዯ ሀ፡ሇ በሆነ ንጥጥር መሌክ ማካፈሌ ይቻሊሌ፡፡
ይህም በሚከተሇው እርምጃ ይከናወናሌ፡፡ እስቲ የተሰጠን ነገር ቀ እንበሌ፡፡
እርምጃ 1. የቁሞቹን ዴምር ፈሌግ/ጊ፡፡ ይህም ሀ+ሇ ነው፡፡
እርምጃ 2. ቀጥል ባሇው ፎርሙሊ በመጠቀም ሁሇቱን የ „ቀ‟ ዴርሻ
ፈሌግ/ጊ፡፡
ሀ
የመጀመርያ ዴርሻ = ቀ
ሀ+ለ
ለ
ሁሇተኛ ዴርሻ= ቀ
ሀ+ለ
ምሳላ 4. በአንዴ ክፍሌ ውስጥ 48 ተማሪዎች አለ፡፡ ከሴት ተማሪዎች ወዯ

ወንዴ ተማሪዎች ንጥጥር 3፡5 ከሆነ በዚህ ክፍሌ ውስጥ የሴት
ተማሪዎች እና የወንዴ ተማሪዎች ብዛት ስንት ነው?
መፍትሄ፤ የተሰጠው ንጥጥር ቁም ዴምር 3+5= 8 ስሇዚህ የሴት ተማሪዎች
3
ብዛት ( 48) =18
8
5
የወንዴ ተማሪዎች ብዛት ( 48) =30
8
ስሇዚህ በዚህ ክፍሌ ውስጥ 18 ሴት እና 30 ወንዴ ተማሪዎች ይገኛለ፡፡
3.1.2 ወዯር
ወዯ ትርጓሜ ከማሇፋችን በፊት የወዯረኝነትን ጽንሰ ሏሳብ የሚከተሇውን
ትግበራ በመጠቀም እናስተውስ፡፡
ትግበራ 3.2
1. በ9 ብር 6 እርሳሶች ቢገዛ
ሀ. 8፣ 12 እና 4 እርሳሶች በስንት ብር ይገዛለ?
75
ሇ. የተገዛው እርሳስ ብዛት ሲጨምር የተገዛበት ጠቅሊሊ ዋጋ እየጨመረ

ይሄዲሌ?
ሏ. የተገዛው እርሳስ ሲቀንስ የተገዛበት ጠቅሊሊ ዋጋ እየቀነሰ ይሄዲሌ?
መ. የተገዛው እርሳስ ብዛት እና የጠቅሊሊ ዋጋ ግንኙነት ምን
ትሊሊችሁ?
2. የሆነ ሥራ ሠርቶ ሇመጨረስ ሇሁሇት ሰዎች 24 ቀናት ይወስዴባቸዋሌ፡፡
ሀ. I. ይህንኑ ሥራ 4 ሰዎች በስንት ቀን ውስጥ ይጨርሳለ?
II. ይህንኑ ሥራ 6 ሰዎች በስንት ቀን ውስጥ ይጨርሳለ?
ሇ. የሰው ሀይሌ እየጨመረ ወይም እየቀነሰ ሲሄዴ ሥራውን ሇመጨረስ
የሚወስዯው ቀናት እየጨመረ ወይስ እየቀነሰ ይሄዲሌ?
ሏ. የተቀጠሩት ሰዎች ብዛት እና ተመሣሳይ ሥራን ሇመጨረስ
በሚያስፈሌገው ቀናት መሃከሌ ያሇውን ግንኙነት ምን ማሇት
ትችሊሊችሁ?
3. ጠ፡የ = 3፡5 እና የ፡ዘ = 2፡3 ከሆነ „ጠ‟ን እና „ዘ‟ን ፈሌግ/ጊ፡፡
4. በአንዴ ክፍሌ ውስጥ 15 ሴቶች እና 25 ወንድች ይገኛለ፡፡
ሀ. የሴቶች ብዛት ከወንድች ብዛት በንጥጥር ሲገሇጽ ስንት ይሆናሌ?
ሇ. በዚህ ክፍሌ ውስጥ ያለት የሴቶች ወዯር ፈሌግ/ጊ፡፡
ሏ. በዚህ ክፍሌ ውስጥ ያለት የወንድች ወዯር ፈሌግ/ጊ፡፡
መ. ገሚስን ከገሚስ ማነጻጸርን ምን ትሊሇህ/ሽ?
ሠ. ገሚስ ከሙለ ማነጻጸርን ምን ትሊሇህ/ሽ?
5. ከዚህ በታች ከተሰጡት ንጥጥሮች የትኞቹ እኩሌ ናቸው?
16 8
ሀ. እና ሇ. 8:14 እና 20፡35
24 16
ሏ. 1.5፡ 2.7 እና 4.5 ፡ 8.1 መ. 8፡28 እና 12 ፡ 36
6. የንጥጥር እኩሌነት ምንን ያካትታሌ? የ 8፡12 = 24፡ 36 እኩሌነትን ምን
ትሊሇህ/ያሇሽ?
76
7. ከዚህ በታች ባለት የአኩሌነት ንጥጥሮች ውስጥ ሇሚገኙት ተሇዋዋጮች

ዋጋቸውን ፈሌግ/ጊ፡፡
ሀ. 5፡3= ጠ፡6 ሇ. 2፡ዘ=4፡3 ሏ. 7፡ጠ=49፡63
መ. የ፡15= 6፡9 ሠ. 7፡8= መ፡2 ረ. ዘ፡13.2= 2.5፡5.5
8. ከሚከተለት ውስጥ የትኛው ርቱዕ ወዯረኛ ወይም ኢ-ርቱዕ ወዯረኛ ነው?
ሀ. አንዴ መኪና የሆነ ርቀት (ር) በተሰጠ ሠዓት(ሠ) ውስጥ ሇመዴረስ
የሚጓዝበት ፍጥነት(ፍ)
1
ሇ. የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር የ = ጠ፤ ጠ እና የ ተሇዋዋጭ ሆነው ከዜሮ
የተሇዩ ሲሆኑ
9. አንዱት ዯራሲ በአምስት ቀናት ውስጥ 70 ገጽ ጽሁፍ ትጽፋሇች፡፡ በ7
ቀናት ውስጥ ስንት ገጽ ትጽፋሇች?
10. አራት ሰዎች በሦስት ቀናት ውስጥ የተሰጠውን ሥራ መጨረስ ይችሊለ፡፡
ይህንኑ ሥራ 6 ሰዎች በስንት ቀናት ሉጨርሱ ይችሊለ?
ከሊይ የተሰጡትን ትግበራዎችን በአግባቡ ከሠራችሁ ቀጥል የተሰጡትን

የርቱዕን ወዯረኛነት እና ኢ-ርዕቱ ወዯረኛነትን ትርጓሜ በቀሊለ ሌትረደ
ትችሊሊችሁ፡፡
ትርጓሜ 3.2 ሁሇት ነገሮች (ተሇዋዋጮች) “የ” እና “ጠ” ርቱዕ ወዯረኛ ነው
የምንሇው ውስን ቁጥር “የ” ሲኖር እና የ= ሀጠ፤ ሀ  0 ሲሆን ብቻ
ነው፡፡ ሀ ተካፋይ ወይም ያዊት ወዯረኛ ይባሊሌ፡፡
ትርጓሜ 3.3 ሁሇት ነገሮች (ተሇዋዋጮች) “የ” እና “ጠ” ኢ-ርቱዕ ወዯረኛ
ሀ
ነው የምንሇው ውስን ቁጥር “ሀ” ሲኖር እና የ=ጠ ወይም የጠ= ሀ፤
ሀ  0 ሲሆን ብቻ ነው፡፡
አንዴን የተሰጠ ንጥጥር ሁሇት ተርሞቹን ከዜሮ በተሇየ ቁጥር ማባዛት ወይም
ማካፋሌ ንጥጥሩን አይቀይርም፡፡ ምሳላ 18፡24 ከ 6 ፡8 እና 3፡4 ጋር እኩሌ
77
ነው፡፡ ይህንን እኩሌነት ምን ትሊሊችሁ? ከዚህ በመነሳት ወዯ ወዯረኛ ትርጓሜ

እንሸጋገራሇን፡፡
ትርጓሜ 3.4 ወዯር የሁሇት ንጥጥሮችን እኩሌነት የሚገሌጽ የእኩሌነት
ሸ ሰ
ዓረፍተ ነገር ነው፡፡ ይህም በሁሇት ንጥጥሮች እና ውስጥ
ቀ ተ
ሸ፡ቀ=ሰ፡ተ ከሆነ ሸ፤ ቀ፣ ሰ እና ተ በወዯር አለ ይባሊሌ፡፡

በወዯር ሸ፡ቀ=ሰ፡ተ ውስጥ ሸ እና ተ ጫፎች ሲሆኑ ቀ እና ሰ መሃከሇኞች
ይባሊለ፡፡ 8፡12= 24፡36 በመውሰዴ ጫፎችንና መሃከሇኞችን ሇይ/ዪ፡፡
የጫፎች ብዜት እና የመሃከሇኞች ብዜትን ፈሌግ/ጊ፡፡ የጫፎች ብዜት እና
የመሃከሇኞች ብዜት እኩሌ ነው?
አስተሇውሌ/ዪ፤ ሸ፡ቀ=ሰ፡ተ ከሆነ ሸተ=ሰቀ ይሆናሌ፡፡ ይህ መስቀሇኛ ወዯር
ብዜት ይባሊሌ፡፡
ምሳላ 5. 18፡ቀ እና 36፡50 ወዯረኞች ከሆኑ የ (ቀ)ን ዋጋ ፈሌግ/ጊ፡፡
18 36
መፍትሄ፤ = 50
ቀ
36(ቀ)=18(50)
18(50)
ቀ=  ቀ=25
36
ከዕሇት ተዕሇት ኑሮአችን ጋር የተያያዙትን ፕሮብላሞችን የወዯረኝነትን ሕግ
በመጠቀም ማስሊት ይቻሊሌ፡፡
ምሳላ 6፡ 630,000ሜ2 ስፋት ባሇው መሬት ሊይ 700 ችግኞች ቢተከሌ
0.18ኪ.ሜ2 መሬት ሊይ ስንት ችግኞችን መትከሌ ይቻሊሌ?
መፍትሄ፤ የመሬቱ ስፋት እየጨመረ ስሄዴ የሚተከሇው የችግኞች ብዛትም
እየጨመረ ይሄዲሌ፡፡
የችግኝ ብዛት የመሬት ስፋት
700 63,000ሜ2
ቀ 0.18ኪ፣ሜ2 =180,000ሜ2
ሁሇቱን ንጥጥሮች እኩሌ በማዴረግ የሚገኘው
78
63,000፡180,000 =700፡ቀ
63,000 700
=
180,000 ቀ
180,000×700
ቀ= =2,000
63,000
ስሇዚህ 2000 ችግኞችን በ 0.18ኪ.ሜ2 መሬት ሊይ መትከሌ ይቻሊሌ፡፡

ምሳላ 7. አንዴ ጫማ ፋብሪካ በ15 ቀናት ውስጥ 27000 ጥንዴ ጫማዎችን
ያመርታሌ፡፡ ይህ ፋብሪካ በ7 ቀናት ውስጥ ስንት ጥንዴ ጫማዎችን
ያመርታሌ?
መፍትሄ፤ የማምረቻ ቀናት እየቀነሰ በሄዯ ቁጥር የሚያመርተው ጨማ
ብዛትም እየቀነሰ ይሄዲሌ፡፡
የጥንድች ጫማ ብዛት የቀናት ብዛት
27,000 15
ቀ 7
በሁሇት ንጥጥሮች እኩሌነት ስጻፍ
27,000፡ቀ = 15፡7
27,000 15
=
ቀ 7
27000 ×7
ቀ= =12,600
15
ስሇዚህ በ 7 ቀናት 12,600 ጥንዴ ጫማዎችን ያመርታሌ፡፡

መሌመጃ 3፡1
1. ከዚህ በታች የለትን ንጥጥሮች በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ ጻፍ/ፊ፡፡
1
ሀ. 45ሳ.ሜ ወዯ 5ሜ ሏ. 2 ሰዓት ወዯ 5400 ሰከንዴ
2
1
ሇ. 200ግ ወዯ 5ኪ.ግ መ. 2 ዓመት ወዯ 3 ወር
2
2. የአንዴ ፋብሪካ ሰራተኞች ብዛት 1,980 ናቸው፡፡ ከነዚህ ውስጥ የወንድች
ብዛት 1020 ሲሆኑ የሚከተለትን ንጥጥሮች በመፈሇግ በዝቅተኛ ሒሳባዊ
ቃልች አመሌክት/ቺ፡፡
79
ሀ. ከወንድች ብዛት ወዯ ሴቶች ብዛት

ሇ. ከሴቶች ብዛት ወዯ ጠቅሊሊ ሠራተኞች ብዛት
3. አንዴ ሬክታንግሊዊ የሆነ መሬት ርዝመቱ 0.3ሜ እና ወርደ 21ሳ.ሜነው፡፡
ሀ. ከርዝመቱ ወዯ ወርደ ያሇውን ንጥጥር ፈሌግ/ጊ፡፡
ሇ. ከወርደ ወዯ ርዝመቱ ያሇውን ንጥጥር ፈሌግ/ጊ፡፡
4. ቀጥል ከተዘረዘሩት አራት አራት ቁጥሮች ውስጥ የትኞቹ ወዯረኞች
ናቸው?
ሀ. 3፣ 4፣ 15፣ 25 ሇ. 3፣ 15፣ 25፣ 5
ሏ. 18፣ 27፣ 12፣ 18 መ. 12፣ 10፣ 16፣ 10
5. ከዚህ በታች ሊለት ወዯሮች የጠን ዋጋ ፈሌግ/ጊ፡፡
ሀ. ጠ፡6=5፡3 ሇ. 9፡25= ጠ፡125
7 ጠ 16 17
ሏ. = 54 መ. = 102
18 ጠ
6. በ1፡1500 እሰኬሌ የተሰራ ካርታ ሊይ የሁሇት ከተሞች ርቀት 9.2ሳ.ሜ

ነው፡፡ በመሬት ሇይ ያሇውን የከተሞች ርቀት ፈሌግ/ጊ፡፡ (መሌስህን/ሽን
በሜትር ወይም በኪል ሜትር አስቀምጥ/ጪ)
7. የአንዴ ጎነ ሦስት ዘዌዎች ስፍር በ 3፡5፡7 ንጥጥር ቢሰጠን የዚህን ጎነ
ሦስት ዘዌዎች ስፍር በዴግሪ ፈሌግ/ጊ፡፡
8. አንዴ አርሶ አዯር ሦስት ሌጆች አሇው፡፡የሌጆቹን ስም ሀ፣ ሇ እና መ ብል
ቢሰይማቸው እና አባታቸው ያሇውን ብር10,500 ሇሦስቱም ሌጆቹ ሀ፣ ሇ እና
መ በ 5፡7፡9 ንጥጥር በቅዯም ተከተሌ አካፈሊቸው፡፡ የእያንዯንዲቸውን
ዴርሻ ፈሌግ/ጊ፡፡
9. አንዴ ተማሪ ሇ6 ዯብተሮች 27.60ብር ወጪ አዯረገ፡፡ ሇ15 ተመሣሣይ
ዯብተሮች ይህ ተማሪ ስንት ብር ያወጣሌ?
10. የሁሇት ነገሮች ንጥጥር 2፡7 ቢሆን ሁሇተኛው ነገር 9.8 ኪ.ሜ ከሆነ
አንዯኛው ስንት ነው?
80
11. በአንዴ ትምህርት ቤት 150 ተማሪዎች አለ፡፡ የወንዴ ተማሪዎች ብዛት

ወዯ ሴት ተማሪዎች ብዛት ንጥጥር 7፡8 ከሆነ የወንዴ ተማሪዎችን ብዛት
አንዱሁም የሴት ተማሪዎችን ብዛት ፈሌግ/ጊ፡፡
3.2. መቶኛ
በእሇት ኑሮ ውስጥ “መቶኛ” የሚባሇው ቃሌ ሳያጋጥማችሁ አይቀርም፡፡
ሇምሳላ የ“ቡና ዋጋ በ50% ቀነሰ” የሚሇውን ማየት እንችሊሇን፡፡
በዚህ ርዕስ ስር የቤዝ፣ የምጣኔ እና መቶኛ አሰሊሌ ስናጤን የወዴርኝነትን
ጽንሰ ሏሳብ ማሰብ ይኖርብናሌ፡፡
ስሇ ክፍሌፋይ እና አስርዮሽ ባሇፉት ክፍልች ውስጥ ተምራቸኋሌ፡፡ ስሇዚህ

የሚከተለትን ትግባራዎች እንዯ ክሇሳ በማየት የመቶኛን ጽንሰ ሀሳብ
ሇመረዲት ሞክር/ሪ፡፡
ትግበራ 3.3
1. አስርዮሽ ምንዴነው?
2. መቶኛ ማሇት ምን ማሇት ነው? ምሳላ ስጥ/ጪ፡፡
3. ክፍሌፋዮችን ወዯ አስርዮሽ መቀየር የምንችሌበትን መንገዴ
ግሇጽ/ጪ፡፡
4. አስረዮሾችን እንዳት ወዯ መቶኛ እና መቶኛን ዯግሞ እንዳት ወዯ
አስርዮሽ መቀየር አንዯሚቻሌ አብራራ/ሪ፡፡
5. የሚከተለትን ክፍሌፋዮች ወዯ አስርዮሽ ቀይር/ሪ፡፡
ሀ. 0.15 ሇ. 0.03 ሏ. 5 መ. 2.9 ሠ. 2.42
6. የሚከተለትን ክፍሌፋይ በአስርዮሽ መሌክ ፃፍ/ፊ፡፡
2 13 4 112 1
ሀ. ሇ. ሏ. መ. ሠ. 3
5 100 7 100 2
7. የሚከተለትን መቶኛዎች በአስርዮሽ መሌክ ፃፍ/ፊ፡፡
ሀ. 3% ሇ. 1.05% ሏ. 25% መ.12.23% ሠ. 0.102%
81
8. የሚከተለትን ክፍሌፋዮች በመቶኛ ፃፍ/ፊ፡፡፡

79 7 1
ሀ. 8፡15 ሇ. ሏ. መ.
125 4 8
9. የሚከተለትን አስርዮሽ በመቶኛ ፃፍ/ፊ፡፡
ሀ. 0.37 ሇ.1.03 ሏ. 0.015 መ.0.58
10. ጠ አዎንታ ቁጥር ቢሆን ጠ% ማሇት ምን ማሇት ነው?
3
11. ክፍሌ ውስጥ ካለት ተማሪዎች ኛው የዯንብ ሌብስ የሇበሱ ሲሆኑ
4
የዯንብ ሌብስ ያሌሇበሱ በመቶኛ ስንት ናቸው?

12. በአንዴ ትምህርት ቤት ውስጥ ከሚገኙት 1250 ተማሪዎች ውስጥ
የወንድች ብዛት 850 ነው፡፡ የሴቶች ብዛት በመቶኛ ስንት ነው?
የወንድች ብዛት በመቶኛ ስንት ነው?
13. አንዴ ቤተሰብ ከሚያገኘው 7500 ብር የወር ገቢ 35% ሇምግብ
ፍጆታ ያውሊለ፡፡ ሇምግብ ስንት ብር ያወጣለ?
14. አያንቱ የሒሳብ ትምህርት ፈተናን 18 ከ 20 አገኘች፡፡ የእንግሉዘኛን
ፈተና ዯግሞ 23 ከ25 አገኘች፡፡ የትኛውን ፈተና ነው ይበሌጥ
የሰራችሁ?
በዚህ ክፍሌ ውስጥ ወዯረኛነትን በመጠቀም ከመቶኛ ጋር የተያየዘ
ጥያቄዎችን እናሰሊሇን፡፡ ይህን ሇመጠቀም ዯግሞ መቶኛን ከንጥጥር ጽንሰ
ሀሳብ በማያያዝ ከገሇጻችሁ በኋሊ ላሊ ንጥጥር በመፈሇግ ተመጣጣኝ
ታዯርጋሇህ/ጊያሇሽ፡፡
ከመቶ የተሰጠ ነገር
ይህም መቶኛ 100= በአጠቃሊይ የተሰጠ ነገር
ስሇዚህ የተሰጠ ቁጥር መቶኛ ሀ ብንሇው እና አጠቃሊይ ዯግሞ ሇ ቢሆን

እንዯሚከተሇው ይሆናሌ፡፡
ሀ መቶኛ
= በዚህ ውስጥ ሀ ሇዕሌ ሇ ታህት ይባሊሌ፡፡
ሇ 100
ምጣኔ “ም” ፣ ቤዝ “ቤ” እና መቶኛው “መ” ከሆነ

መቶኛው= ምጣኔው × ከመቶ ቤዝ
82
1
መ =ም% × ቤ = (ምቤ) ይሆናሌ፡፡
100
በዚህ ወዯረኝነት የተሇያዩ ፕሮብላሞችን ማስሊት እንችሊሇን፡፡
ምሳላ፡ ከ140 ውሰጥ 35%ን ፈሌግ/ጊ፡፡
1
መ= (ምቤ) ቤ =140 ም = 35
100
100መ =ምቤ
1
መ= (ምቤ)
100
35
= ×140 = 49
100
ስሇዚህ 35% ከ140 ማሇት 49 ይሆናሌ፡፡
አስተውሌ/ዪ፤1. ቤዝ በመቶኛ የሚሰሊበት መሠረታዊ ዋጋ ነው፡፡
2. መቶኛ የቤዝ ገሚስ ነው፡፡
ምሳላ 1. የሚከተለትን መቶኛ ፈሌግ/ጊ፡፡
1
ሀ. የ1500ብር 7.25% ሇ. የ2400፤ 15 %
2
7.25 1
መፍትሄ፡ ሀ. የሚፈሇገው ከ ጋር ወዯር የሚሆን (መ) ንጥጥር
100 1500
7.25 1
ነው፡፡ ይህ ማሇት = (መ) ማስሊት ማሇት ነው፡፡
100 1500
1500 × 7.25
መ= =108.75 ነው፡፡
100
ስሇዚህ 108.75 ብር ሇ 1500ብር 35% ይሆናሌ ማሇት ነው፡፡
ቤዙ 1500 ሲሆን በመቶኛ ዯግሞ 108.75 ነው፡፡
1
ሇ. መጀመሪያ 15 % ማሇት 15.5% ማሇት ነው፡፡
2
83
1 15.5
በመቀጠሌ በንጥጥሮች (መ) እና ወዯርን በመፍጠር የ„መ‟
2400 100
ዋጋ መፈሇግ፡፡
1 15.5
(መ) =
2400 100
15.5 × 2400
መ = =372
100
ስሇዚህ 372 ሇ 2400፤ 35% ይሆናሌ ማሇት ነው፡፡
ምሳላ 2. አንዴ ፋብሪካ በሳምንት 6400 ሸሚዞችን ያመርታሌ፡፡ ከነዚህም
ሸሚዞች ውስጥ 45% አረንጓዳ ቢሆኑ አረንጓዳ ያሌሆኑት ሸሚዞች
ስንት ናቸው?
መፍትሄ፤ መጀመሪያ አረንጓዳ ያሌሆኑትን በመቶኛ እንፈሌጋሇን፡፡
ይህም 100%−45% =55% ይሆናሌ፡፡
ስሇዚህ ም= 55 ቤ= 6400
1
መ = (ምቤ)
100
55 × 6400
መ = =3520
100
ስሇዚህ 3520 ሸሚዞች አረንጓዳ አይዯለም፡፡
ቤ
2. የቤዝ ዋጋ (ቤ) እና መቶኛ መ ከተሰጠን ምጣኔ(ም) = × 100%
መ
ይሆናሌ፡፡
ምሳላ 3. መምህር ገመዲ ሇቤት ኪራይ በወር 750ብር ያወጣሌ፡፡ ዯሞዎዙ
ዯግሞ 4000 ብር ቢሆን ሇቤት ኪራይ ወጪ የሚያውሇው ብር
በመቶኛ ስንት ነው?
መፍትሄ፡ መ =750 ቤ=4000 ም=?
ቤ 750
ስሇዚህ ም=(መ) ×100% = ×100% =18.75%
4000
84
የዯመወዙን 18.75% ሇቤት ኪራይ ወጪ ያውሊሌ፡፡

ቤ
3. የ ቤ እና ም ዋጋ ቢሰጠን መ=(መ)× 100 ይሆናሌ፡፡
ምሰላ 4. ማንኛውም ጫማ የሚገዛ ሰው በጫማው ዋጋ ሊይ 4% የጫማውን

ዋጋ ተጨማሪ ሇእሴት ታክስ መጨመር አሇበት፡፡ የተጨማሪ እሴት
ታክስ ዋጋ 12.8 ከሆነ የጫማው ዋጋ ስንት ነው?
መፍትሄ፡ ም= 4 መ=12.8 ቤ=?
መ 12.8
ስሇዚህ ቤ =( ም )×100 = ×100 =320
4
የጫማው ዋጋ 320 ብር ነው ማሇት ነው፡፡
ምሳላ 5. ከዛሬ አራት አመት በፊት ከኦሮሚያ ክሌሌ ውስጥ በወባ በሽታ
ታመው የተመዘገቡት ሰዎች 12000 ነበሩ፡፡ በዚህ አመት ዯግሞ
የተመዘገቡት 9000 ናቸው፡፡ የቀነሰው ከመቶ ስንት ይሆናሌ?
1 የተቀነሰ ወይም የተጨመረ
መፍትሄ፤ (ምጣኔ) =
100 መጀመሪያ የታወቀ ብዛት
12000  9000 3000

መ
= 
100 12000 12000
3000
መ = ×100% =25%
12000
መሌመጃ 3.2
1.የሚከተለትን መቶኛዎች ፈሌግ/ጊ፡፡
ሀ. 240 ሇስንት ነው 48.5% የሚሆነው?
ሇ. 396 ሇስንት ነው 45% የሚሆነው?
1
ሏ. 3 ኪ.ሜ ሇስንት ነው 125% የሚሆነው?
2
መ. 1700ሜ ሇስንት ነው 39% የሚሆነው?
2. የሚከተለትን የመቶኛ ፕሮብላሞች አስሊ/ዪ፡፡
ሀ. 180 ሇስንት ነው 56% የሚሆነው?
85
1
ሇ. 25 %ቱ 3000 የሚሆን ቁጥር ፈሌግ/ጊ፡፡
2
ሏ. የ400 ስንት መቶኛው ነው 63 የሚሆነው?
መ. 1,800 ሇስንት ነው 7.25% የሚሆነው?
ሠ. 188.8 የሚሆነው ሇየትኛው ቁጥር 23.6%ነው፡፡
ረ. የ600፣ 80% ስንት ነው?
ሰ. 270 በስንት ምጣኔ 117 መቶኛ ይሆናሌ?
ሸ. 42.5% ቱ 276.25 የሚሆነው ቁጥር ፈሌግ/ጊ፡፡
ቀ. 32,000 ሇስንት ነው 6.75% የሚሆነው?
ተ. ሇ240 ሇስንት መቶኛው ነው 300 የሚሆነው?
3. በአንዴ ትምህርት ቤት ውስጥ ከሚገኙት ተማሪዎች ውስጥ 35% ሴቶች
ናቸው፡፡ የዚህ ትምህርት ቤት ጠቅሊሊ ተማሪዎች ብዛት 1240 ቢሆኑ
የወንድች ብዛት ስንት ይሆናሌ?
4. በአንዴ ከተማ ውስጥ ካሇው ትምህርት ቤት 40% የሚሆኑ ተማሪዎች
በከተማዋ የሚኖሩ ናቸው፡፡የዚህ ትምህርት ቤት ጠቅሊሊ ተማሪዎች ብዛት
1050 ናቸው፡፡ ከከተማ ውጭ ተመሊሌሰው የሚማሩ ተማሪዎች ብዛት
5. ዯሚቱ በወር 2,500 ብር ታገኛሇች፡፡ ከምታገኘው ገቢ 45% ሇቤት ውስጥ
ወጪ፣ 15% ሇጌጣጌጥ፣ 25% ሇሌጆች ወጪ እና የቀረውን ሇመቆጠብ
ብታቅዴ በወር ስንት ብር ትቆጥባሇች?
6. በ45 ዯቂቃ ውስጥ ትምህርት ቤት ሇመዴረስ 60% በመኪና መጓዝ
አሇብኝ፡፡ በመኪና የተጓዝኩት ሇምን ያህሌ ዯቂቃ ነው?
7. በተከሄዯው አገራዊ ምርጫ ሊይ ሇመሳተፍ ከአንዴ ከተማ 85% ህዝብ
ተሳትፈሌ፡፡ ዴምጻቸውን የተሰጡ ሰዎች ብዛት 85,000 ከሆነ የዚህ ከተማ
ህዝብ ብዛት ስንት ነው?
8. ከአምስት አመት በፊት 1ኪ.ግ ስኳር 7.5 ብር የነበረው ከሦስት ዓመት
በኋሊ 13.5 ብር ቢሆን በስንት መቶኛ ጨመረ?
86
9. ኦብሴ 4,500 ብር መግዣ ዋጋ ሊይ ሇግብር 675 ብር በመጨመር

ቴላቪዥን ገዛች፡፡ የተጨማሪ ግብር ዋጋ በመቶኛ ስንት ነው?
1
10. ዋጋው 8,920 ብር የሆነ ኮምፕውተር ተጨማሪ ግብር 17 % ቢኖረው
2
በአጠቃሊይ ይህን ኮምፕውተር ሇመግዛት የሚያስፈሌገው ብር ስንት ነው?
11. አንዴ ነጋዳ በ260 ብር መሸጥ ያሇበትን ሸሚዝ 25% ቅናሽ በማዴረግ
ቢሸጥ ስንት ብር ቅናሽ አዴርጓሌ ማሇት ነው?
12. አንዴ ስኳር ፋብሪካ ምርቱን ወዯ 48,868,500 ኩንታሌ ሇማሳዯግ የሥራ
ሰዓት ማሻሻያ አዴረጎ ነበር፡፡ ይህ ፋብሪካ ከእቅዴ በሊይ 25% በአመት
አመረተ፡፡ይህ ፋብሪካ በአመት ስንት ኩንታሌ ስኳር አመረተ?
13. በአንዴ ክሌሌ ውስጥ በየ44% የጤና ኬሊ አንዴ ሆስፒታሌ ይኖራሌ፡፡
የሆስፒታለ ብዛት በ 6 የጤና ኬሊ የሚያንስ ከሆነ በዚህ ክሌሌ ውስጥ
ስንት ጤና ኬሊዎች ይገኛለ?
14. የአንዴ ንግዴ ተቋም የወር ገቢ 7200 ብር ነው፡፡ ይህ ተቋም 25%
ሇንግዴ ቤቱ ወጪ፣ 35% ሇቁጠባ፣ 18% ሇስራ ማሰኬጃ እና 22% ዯግሞ
ሇተሇያዩ ሥረዎች ያውሊሌ
ሀ. ሇቁጠባ የሚውሇው ስንት ብር ነው?
ሇ. ሇንግዴ ቤቱ ወጪ እና ሥራ ማስኬጃ የሚውሇው ብር ስንት ነው?
15. በዝቅተኛ ዋጋ ዕቃዎችን ከሚያቀረብ ሱቅ የሚጠቀሙ የሰዎች ብዛት
ከ240 ወዯ 360 ከፍ ብሎሌ፡፡ በዚህ ሱቅ የሚጠቀሙ ሰዎች ብዛት በስንት
መቶኛ ጨመረ?
16. ገመቹ ዋጋው 160,000 ብር በሆነ መኪና ሇይ የሽያጭ ግብር 12%
በመጨመር ገዛ፡፡ የሽያጭ ግብር ጨምሮ ገመቹ ይህንን መኪና በስንት
ብር ገዛ?
87
3.3. በስላቶች ውስጥ የመቶኛ ሥራ ሊይ መዋሌ

በዚህ ክፍሌ ውስጥ መቶኛ ሥራ ሊይ መዋሌ፣ ትርፍ እና ኪሳራ፣ ከነጠሊ
ወሇዴ ጋር የተያየዙትን ፕሮብላሞች ማስሊት ታያሇህ/ሽ፡፡
3.3.1 ትርፍ እና ኪሳራ በመቶኛ መስሊት

የትርፍና ኪሳራ ጽንሰ ሀሳብን በዯንብ ሇመረዲት የሚከተለትን ትግባሮችን
መስራት ይጠቅማሌ፡፡
ትግበራ 3.4
1. ቀሌቤሣ አንዴ ሸሚዝ በ90 ብር ገዛ እንበሌ፡፡ ሸሚዙን በግምት ስሇ ገዛ
ስሊሌሆነው ይህንን ሸሚዝ በጣም ሇሚወዯው ሰው በ 120 ብር ሸጠ፡፡
በንግዴ ውስጥ
ሀ. ሸሚዙ የተገዛበት ዋጋ ምን ትሊሇህ/ያሇሽ?
ሇ. ሸሚዙ የተሸጠበት ዋጋ ምን ትሊሇህ/ያሇሽ?
2. ሀ. አንዴ ነገር የተገዛበት ዋጋ ምን ትሊሇህ/ያሇሽ?
ሇ. የአንደ የመሸጫ ዋጋ ምን ይባሊሌ?
3. ትርፍ ወይም ኪሳራን እንዳት ትገሌጻሇህ/ሽ?
4. አቶ ዲባ አንዴን በሬ በ 5,600 ብር ገዝተው በብር6,200 ሸጡ፡፡ አቶ
ዲባ ከሰሩ ወይስ አተረፉ?
5. አንዴ ነጋዳ የሆነ እቃ በ3,800 ብር ገዝቶ በ 85 ብር አሸክሞ ወዯ
ቤቱ ከዯረሰ በኃሊ በ3,250 ብር ሸጠ፡፡ ይህ ነጋዳ ምን ያህሌ አተረፈ
ወይም ከስረ?
6. አንዴ ነጋዳ ሇመኪና ጥገና የሚሆን ዕቃን በ 6,400 ብር ሲሸጥ 25%
ከስሮ ነው፡፡ የዚህ ዕቃ ግዥ ዋጋ(ግ.ዋ) ስንት ነበር?
በፋይናንስ አከባቢ የተሇመደትን ቃሊቶች ስናብራራ አንዴ ነገር
የሚገዛበትን ዋጋ “ግዥ ዋጋ(ግ.ዋ)” ሲባሌ አንዴ ነገር የሚሸጥበት ዋጋ
ዯግሞ መሸጫ ዋጋ “ሽ.ዋ‟‟ ይባሊሌ፡፡
88
አስተውሌ/ዪ፤ 1. የመሸጫ ዋጋ ከግዥ ዋጋ(ግ.ዋ) የሚበሌጥ ከሆነ አተረፍን

እንሊሊን፡፡ ይህም ትርፍ = መሽጫ ዋጋ−ግዥ ዋጋ(ግ.ዋ)
2. የመሸጫ ዋጋ ከግዥ ዋጋ(ግ.ዋ) የሚያንስ ከሆነ ዯግሞ ኪሳራ
ይባሊሌ፡፡ ይህም ኪሳራ= መግዣ ዋጋ − መሽጫ ዋጋ
3. ትርፍ ወይም ኪሳራ በመግዣ ዋጋ ሊይ ተንተርሶ ይሰሊሌ፡፡
የሚከተለት ፎርሙሊዎችም ይህንኑ ሀሳብ ያብራራለ፡፡
ትርፍ
ትርፍ% = × 100…………..(1)
ግዥዋጋ(ግ.ዋ)
ኪሳራ
ኪሳራ% =ግዥዋጋ(ግ.ዋ) × 100 ……………(2)
ከፎርሙሊ (1)
ትርፍ % (ግዥ ዋጋ(ግ.ዋ))
ትርፍ = ይህንን ከ(1) ጋር በማያያዝ
100
ትርፍ%×ግዥ ዋጋ ግ.ዋ
የሽያጭ ዋጋ−ግዥ ዋጋ(ግ.ዋ) = 100
ትርፍ%×ግዥ ዋጋ ግ.ዋ
ሽያጭ ዋጋ (ሽ.ዋ)=ግዥ ዋጋ(ግ.ዋ) +
100
100 +ትርፍ%
ሽያጭ ዋጋ (ሽ.ዋ)=ግዥ ዋጋ(ግ.ዋ) × …………(3)
100
በተመሣሣይም ከፎርሙሊ(2) ዯግሞ

ኪሳራ%×ግዥ ዋጋ ግ.ዋ
ግዥ ዋጋ(ግ.ዋ)−ሽያጭ ዋጋ (ሽ.ዋ)= 100
100 −ኪሳራ%
ስሇዚህ ሽያጭ ዋጋ (ሽ.ዋ)= መግዣዋጋ× 100
…………(4)
ከሊይ የተሰጡት ፎርሙሊዎች ትርፍ እና ኪሳራን በስላት ውስጥ ያሊቸውን

ጥቅም በምሳላ እንመሌከት/ቺ፡፡
ምሳላ 1. አንዴ ነጋዳ ከአርብቶ አዯር በ 320 ብር ፍየሌ ገዝቶ በ440 ብር
ሸጠ፡፡ ትርፍ ወይም ኪሳራውን በመቶኛ ፈሌግ/ጊ፡፡
መፍትሄ፡ግዥ ዋጋ(ግ.ዋ) = 320 መሽጫ ዋጋ = 440
መሸጫ ዋጋ>ግዥ ዋጋ(ግ.ዋ) ስሇሆነ ትርፍ አሇው፡፡
ስሇዚህ ትርፍ =መሸጫ ዋጋ−ግዥ ዋጋ(ግ.ዋ) (ፎርሙሊ 1)
=440−320 =120 ብር
89
ግዥ ዋጋ ግ.ዋ
ፎርሙሊ(1) በመጠቀም ትርፍ% = ×100%
ትርፍ
120
= 320 × 100% = 37.5%
ምሳላ 2. አንዴ የጫማ ነጋዳ ሇብዙ ጊዜ ሳይሸጥ የቆየውን ጫማ 12%

በመክሰር በ220 ብር ሸጠ፡፡ የጫማውን ግዥ ዋጋ(ግ.ዋ) ፈሌግ/ጊ፡፡
መፍትሄ፤ ኪሳራ% = 12 መሽጫ ዋጋ = 220ብር
ፎርሙሊ (4) በመጠቀም
100 −ኪሳራ%
ሽያጭ ዋጋ (ሽ.ዋ)=ግዥ ዋጋ(ግ.ዋ)× 100
100 −12
220 =ግዥ ዋጋ(ግ.ዋ)× 100
88
220 =ግዥ ዋጋ(ግ.ዋ)×
100
220
ግዥ ዋጋ(ግ.ዋ) = ×100=250 ብር
88
ስሇዚህ የጫማው ግዥ ዋጋ(ግ.ዋ) 250 ብር ነበር፡፡
ምሳላ 3፣ አንዴ ነጋዳ 15% በመክሰር በ3,400 ብር ቴላቨዥን ሸጠ፡፡ 15%
ትርፍ ሇማግኘት አስቦ የነበረ ቢሆንም የመሽጫ ዋጋ ስንት መሆን
አሇበት?
መፍትሄ፤ መጀመርያ እርምጃ
ሽያጭ ዋጋ (ሽ.ዋ)= 3,400ብር ኪሳራ%=15
ሽያጭ ዋጋ
ግዥ ዋጋ(ግ.ዋ) = ×100
100 −ኪሳራ%
3,400 ×100
=  4000 ብር
100  15
ሁሇተኛ እርምጃ
የግዥ ዋጋ =4,000 ብር ትርፍ%= 15
90
100 + ትርፍ%
ሽያጭ ዋጋ (ሽ.ዋ)=ግዥ ዋጋ(ግ.ዋ)× 100
(100  15)
= × 400  4,600 ብር
100
የቡዴን ስራ 3.2
1. የ15 እርሳሶች መግዣ ዋጋ እና 12 እስክብሪቶዎች መሽጫ ዋጋ እኩሌ
ከሆነ በዚህ ገበያ ሌውውጥ ውስጥ ትርፍ ወይም ኪሳራን በመቶኛ
ፈሌግ/ጊ፡፡
2. አንዱት ነጋዳ 95 ብርቱኳኖችን 20% በመክሰር በ160 ብር ሸጠች፡፡
ከጠቅሊሊው ሊይ 20% ትርፍ ሇማግኘት ስንት ብርቱኳን በ112 ብር
መሸጥ አሇባት?
3.3.2. ነጠሊ ወሇዴ

ሽያጭ ወይም ግዥ የሚከናወንበት መንገዴ በገንዘብ ወሰን ሊይ የተመሠረተ
ነው፡፡ ሇዚህም ነው ሰዎች ብዙውን ጊዜ ገንዘብን ከእርስ በሪሳቸው ወይንም
ከባንክ የሚበዯሩት፡፡ እንዱሁም ገንዘባቸውን ባንክ የሚያጠራቅሙት፡፡ ከባንክ
ወይም ከሰው የተበዯረውን ብር በመጠቀም ትርፋማ ይሆናለ፡፡ ባንክም ሇሰው
ገንዘብ ሲያጠራቅም ወይም ሲያበዴር ሇገንዘቡ ግሌጋልት ትርፍ ያገኛሌ፡፡
ስሇዚህ ገንዘብ ሲበዯር ሇባሇ ገንዘቡ ትርፍ ይሰጠዋሌ፡፡
ትግበራ 3.5
1. አንዴ ሰው ከባንክ የሚበዯረው ገንዘብ ምን ይባሊሌ?
2. ሇተበዯረው ገንዘብ የሚሰጥ ተጨማር ገንዘብ ምን ይባሊሌ?
3. በአንዴ የገጠር ባንክ ውስጥ 1,500 ብር አጠራቅማችኋሌ እንበሌ፡፡
በየአመቱ ካስቀመጣችሁት ገንዘብ 4% ትርፍ እንዴታገኙ ብትዋዋለ
ከሦስት አመት በኋሊ ስንት ብር ይኖራችኋሌ?
4. ሇተበዯሩት 8,000 ብር በሁሇት አመት ውስጥ የተከፈሇው ነጠሊ ወሇዴ
160 ብር ነው፡፡ የዚህ ወሇዴ ምጣኔ ስንት ነው?
91
5. ወ/ሮ ሏዊ በአመት 12% ነጠሊ ወሇዴ ከሚያስከፍሊቸው ዴርጅት ሊይ

7,200 ብር በመበዯር ፍየልችን ገዛች፡፡ ይህ ብዴር በአምስት አመት
መጨረሻ ሊይ የሚከፈሌ ነው፡፡
I. በዚህ አምስት አመት ውስጥ የተከፈሇው ወሇዴ ስንት ነው?
II. በመጨረሻ ሊይ የተከፈሇ ጥቅሌ ዋጋ ስንት ነው?
የዋና ብር(ዋ)፣ ወሇዴ(ወ) እና ዴምር ጥቅሌ(ጥ) ይባሊሌ፡፡
ጥቅሌ(ጥ) = ዋና(ዋ) +ወሇዴ(ወ)
ጥ= ዋ+ወ
መጀመሪያ የተበዯርነው ወይም ያጠራቀምነው ገንዘብ ዋና ይባሊሌ፡፡
ነጠሊ ወሇዴ በተበዯርነው ገንዘብ ብዛት እና በቆይታ ጊዜ ሊይ ይወሰናሌ፡፡
የስላቱም ሁኔታ በተስማማነው የምጣኔ ወሇዴ ሊይ ነው፡፡
ነጣሊ ወሇዴ(ወ) የምናሰሊበት አጠቃሊይ ቀመር ከዚህ በታች ባሇው
ይሆናሌ፡፡
ወ= ዋምጊ ወ= ወሇዴ ዋ= ዋና
ም= ምጣኔ ጊ= የወሇዴ ጊዜ
በአከባቢያችሁ ባሇው ባንክ ስንት የገንዘብ ወሇዴ ዓይነቶች እንዲለ ጠይቁ፡፡
በነዚህ የወሇዴ አይነቶች ጥቅም እና ጉዲት ሊይ ተወያይ/ዪ፡፡
ምሳላ 4. አንዴ አርሶ አዯር የእርሻ መኪን ሇመግዛት ከገጠር ገንዘብ
እንተረፕራይዝ ሇአምስት አመት የሚቆይ 250,000 ብር ተበዯረ፡፡ ይህ
እንተርፕራይዝ ሇዚህ አርሶ አዯር በአመት በ8.5% በነጠሊ ወሇዴ ምጣኔ
ቢሰጠው እንተረፕራይዙ ከዚህ አርሶ አዯር የሚያገኘው ትርፍ ስንት ነው?
መፍትሄ፤ ዋ = 250,000 ብር ም = 8.5% = 0.085 ጊ =5 አመት ወ =?
ወ= ዋ×ም×ጊ
ወ= (250,000 ×0.085 ×5) ብር
ወ= 106,250 ብር ስሇዚህ እረሶ አዯሩ ሇዚህ የገንዘብ እንተርፕራይዝ
በነጣሊ ወሇዴ መሌክ 106,250 ብር ይከፍሊሌ፡፡
92
ምሰላ 5. በ8 አመት ውስጥ 1200 ብር ነጠሊ ወሇዴ ከባንክ ሇማግኘት በ3%

ምጣኔ ምን ያህሌ ብር ማጠራቀም አሇበት?
መፍትሄ፤ ወ = 1200 ብር ም = 3% = 0.03 ጊ =8 አመት ዋ =?
ወ 1,200
ስሇዚህ ም = ዋጊ=  5,000 ብር
0.03(8)
ስሇዚህ 5,000 ብር ማጠራቀም አሇብን፡፡
ምሳላ 6. በስንት ነጠሊ ወሇዴ ምጣኔ 3000 ብር በ4 አመት ውስጥ 4,920 ብር
ይሆናሌ?
መፍትሄ፤ ዋ = 3,000 ብር ጊ = 4አመት ም =?
ወ= ጥ−ዋ = 4,920−3,000 = 1,920ብር
ወ= ዋ×ም×ጊ
ወ 1,920 16
ም = ዋጊ =   16%
3,000(4) 100
ስሇዚህ 3,000ብር በ16 ነጠሊ ወሇዴ ምጣኔ በ4 አመት ውስጥ 4,920 ብር
ይሆናሌ ማሇት ነው፡፡
መሌመጃ 3.3
1. ልሚ በ450 ብር ሬዴዮ ገዝታ በ30 ብር ዯግሞ ዯንነቱን ሇማስፈተሸ
ከፈሇች፡፡ ይህንን ሬዴዮ በ540 ብር ብትሸጠው ያገኘችው ትርፍ
በመቶኛ ስንት ነው?
2. አንዴ ነጋዳ ሁሇት ማሽኖችን እያንዲንደን በ24,000 ብር ሸጠ፡፡
ከአንዯኛው ማሽን 20% አተረፈ፡፡ ከሁሇተኛው 20% ከሰረ፡፡ የዚህን
ነጋዳ ትርፍ ወይም ኪሳራ በመቶኛ ፈሌግ/ጊ፡፡
3. አንዴ ሰውዬ 90 እስክርቢቶዎችን በ135 ሲሸጥ 20% ከሰረ፡፡ 20%
ትርፍ ሇማግኘት ስንት እስክርቢቶዎችን በ120 ብር መሸጥ አሇበት?
4. አንዴ ማተሚያ ቤት አንዴ የሆነ መጽሏፍ በ84 ብር በመሸጥ 20%
ትርፍ አገኘ፡፡ ይህ ማተሚያ ቤት 30% ትርፍ ሇማግኘት መጽሏፉን
በስንት ብር መሸጥ ይኖርበታሌ?
93
5. ብዛታቸው 20 የሆነ ነገር መሸጫ ዋጋ ብዛታቸው 23 ከሆኑ ነገሮች

መግዣ ዋጋ ጋር እኩሌ ከሆነ የዚህ መሸጫ ወይም መግዣ ትርፍ
ወይም ኪሳራ በመቶኛ ፈሌግ/ጊ፡፡
6. ወ/ሮ ጫሌቱ ብር 500ን በ8% ነጣሊ ወሇዴ ምጣኔ ከጓዯኛዋ
ተበዯረች፡፡ ከሦስት አመት በኋሊ የምትከፍሇው ጥቅሌ ገንዘብ ስንት
ይሆናሌ?
7. አቶ ሒካ በአመት 3% ነጠሊ ወሇዴ ምጣኔ 15,600 ብር ባንክ
አስቀመጠ፡፡ ከአምስት አመት በኋሊ አቶ ሒካ የሚያገኘው ወሇዴ ምን
ያህሌ ነው?
8. አቶ ቱለ ከአንዴ ገጠር ገንዘብ እንተረፕራይዝ ብር 14,500 ሇ8
አመታት ከቆዩ በኋሊ ነጠሊ ወሇዴ ብር 4,785 አገኙ፡፡ የዚህ
እንተረፕራይዝ የወሇዴ ምጣኔ ስንት ነው?
9. የወሇዴ ምጣኔው በአመት 8% ከሆነ በምን የህሌ ጊዜ ውስጥ ነጠሊ
1
ወሇደ ከዋናው ኛ ይሆናሌ?
4
10. ከሚከተለት ውስጥ ነጠሊ ወሇደ የሚበሌጠው የትኛው ነው?
ሀ. ብር 5,000 በ3% የወሇዴ ምጣኔ ሇ 5 አመት
ሇ. ብር 4,000 በ4% የወሇዴ ምጣኔ ሇ 6 አመት
 አብይ ቃሊቶች
-መሰቀሇኛ ብዜት -ትርፍ -የወዯረኛነት የዊት
-ነጠሊ ወሇዴ -መቶኛ -ከመቶ
-ጫፍ -ግዥ ዋጋ -የሽያጭ ዋጋ
-መሃሌ -ዋና -ቤዝ
-ኪሳራ -ወዯር -ኢ-ርቱዕ ወዯረኛ
-ርቱዕ ወዯረኛ -ንጥጥር -ወሇዴ ምጣኔ
94
ሀ
1. ሀ እና ሇ ሁሇት ነገሮች ከሆኑ አገሊሇጽ ከ ሀ ወዯ ሇ ንጥጥር
ለ
ይባሊለ፡፡ ሲጻፍ ሀ፡ሇ ይሆናሌ፡፡

2. ሁሇት ተሇዋዋጮች የ እና ጠ ርቱዕ ወዯረኛ ናቸው የምንሇው “ሀ”
ውስን ቁጥር ሲኖር እና የ =ሀጠ፤ ሀ  0 ሲሆን ነው ሲጻፍም የ ~ ጠ
ተብል ነው፡፡
3. ሁሇት ተሇዋዋጮች የ እና ጠ ኢ-ርቱዕ ወዯረኛ ናቸው የምንሇው “ሀ”
ሀ
ውስን ቁጥር ሲኖር እና የ = ወይም የጠ =ሀ ሲሆን ነው ሲጻፍ
ጠ
1
የ ~ ተብል ነው፡፡
ጠ
4. ወዯር ሁሇት ንጥጥሮች እኩሌ መሆናቸውን የሚገሌፅ የእኩሌነት

አረፍተ ነገር ነው፡፡ ይህም ሀ፡ሇ = መ፡ሠ ከሆነ ሀ፣ ሇ፣ መ እና ሠ
በወዯር አሇ ይባሊሌ፡፡
ሀ መ
5. = ሠ ከሆነ ሀሠ =ሇመ ይሆናሌ፡፡ ይህም መስቀሇኛ ብዜት ይባሊሌ፡፡
ሇ
መ ም
6. = መ= መቶኛ ቤ= ቤዝ ም=ምጣኔ
ቤ 100
ቤ×ም
መ = …….. ቤ እና ም ከተሰጠን
100
መ
ቤ= ( ም ) ×100%…….. መ እና ም ከተሰጠን
መ
ም = ( ቤ ) ×100%…….. ቤ እና መ ከተሰጠን
7. ትርፍ = ሸ.ዋ−ግ.ዋ ግ.ዋ= የግዣ ዋጋ ሽ.ዋ=ሽያጭ ዋጋ

ኪሳራ = ግ.ዋ−ሸ.ዋ
ትርፍ
ትርፍ% = × 100
ግ.ዋ
ኪሳራ
ኪሳራ% = × 100
ግ.ዋ
100 +ትርፍ%
ሽ.ዋ=ግ.ዋ× 100
ሽ.ዋ(100)
ግ.ዋ= 100−ኪሳራ
95
ነጠሊ ወሇዴ(ወ) = ዋና(ዋ) ×ምጣኔ(ም) × ጊዜ(ጊ)

ወ= ዋ×ም×ጊ
የምዕራፍ ሦስት ክሇሳ መሌመጃዎች
1. አቶ ሶሇኒ በአመት ከሚያገኙት ብር 8,400 ሊይ ብር 1,200 ሇስራ ግብር
ከፈለ፡፡ የሚከተለትን ንጥጥሮች ፈሌግ/ጊ፡፡
ሀ. ከጠቅሊሊ ገቢ ወዯ ሥራ ግብር
ሇ. ከሥራ ግብር ወዯ ጠቅሊሊ ገቢ
2. ብር 13,920 ሇሦስት ሰዎች በ 3፡5፡7 ንጥጥር አካፍሌ/ዪ፡፡
3. በሆነ ጊዜ ውስጥ የብር 3,000 ወሇዴ ብር 150 ከሆነ የብር 4,500
ወሇዴ በዚህ ጊዜ ውስጥ ምጣኔው ሳይቀየር ስንት ነው?
4. ሁሇት ሰዎች ሇእንቨስትመንት ብር 24,000 እና 36,000 አዋጡ፡፡
በአንዯኛው መጨረሻ አመት ሊይ ትርፋቸው 25,000 ከሆነ ከትርፉ
የእያንዲንዲቸው ዴርሻ ፈሌግ/ጊ፡፡
5. አንዴ የእርሻ ማሳን 20 አርሶ አዯሮች በ8 ቀን ውስጥ አረሱ፡፡ ይህንን
ማሳ 16 አረሶ አዯሮች በስንት ቀን ውስጥ አረሶ ሉጨርሱ ይችሊለ?
6. አንዴ መኪና በ4 ሰዓት ውስጥ 160ኪ.ሜ ይጓዛሌ፡፡ 400 ኪ.ሜ ሇመጓዝ
ምን ያህሌ ጊዜ ይፈጃሌ?
7. አንዴ ነጋዳ የሆነ መኪና በብር120,000 ከገዛ በኋሊ ብር 5,000
የተሇያዩ ወጪ አወጣበት፡፡ ይህንን መኪና በብር 132,500 ቢሸጠው
የተገኘው ትርፍ በመቶኛ ስንት ነው?
8. በ5 ዓመት ጊዜ ውሰጥ ነጠሊ ወሇዴ የዋናው ¾ ኛ ሇመሆን የወሇደ
ምጣኔ ስንት መሆን አሇበት?
96
ከዚህ ምዕራፍ ትምህርት በኋሊ፤

 መረጃ ትሰበስባሇህ/ቢያሇሽ፤ ሇተሰጠ መረጃ ቀሊሌ የመስመር ግራፍ
እና የክብ ግራፍ ትሰራሇህ/ያሇሽ፡፡
 አማካኝ፣ መሃሌ ከፋይ፣ ዴግግሞሽ እና ሬንጅ መፈሇግ
ትችሊሇህ/ያሇሽ፡፡
ዋና ዋና ርዕሶች
4.1. የጭረት ቆጠራን በመጠቀም መረጃ መሰብሰብ
4.2. የመስመር ግራፍ እና የክብ ግራፍ መስራትና መተርጎም
4.3. አማካኝ፣ መሃሌ ከፋይ፣ ዴግግሞሽ እና ሬንጅ
 የምዕራፍ ማጠቃሇያ
97
መግቢያ
በስሌጣኔ ወዯፊት በፍጥነት እየተራመዯች ባሇቺው ዓሇም ውስጥ ዘመናዊ ኑሮ
ሇመኖር መረጃ በጠም አስፈሊጊ ነው፡፡አንዴ ውሳኔ ሌንሰጥ የምንችሇው
በአግባብ የተሰበሰበ መረጃ እና የተቀናጀ መረጃ ካሇ ነው፡፡ ስሇዚህ የመረጃ
አሰባሰብ፣ አቀነጃጀት፣ ትንተና እና እንዳት አንዯምናሳይ ማወቅ በጣም
አሰፈሊጊ ነው፡፡
በዚህ ምዕራፍ ጭረትን በመጠቀም መረጃ መሰብሰብ፣ የመስመርና የክብ
ግራፍ(ፓይ ግራፍ) መስራት እና መተርጎም፣ አማካኝ፣ ዴግግሞሽ፣ መሃሌ
ከፋይ እና ሬንጅ አፈሊሇግ አንማራሇን፡፡
4.1. የጭረት ቆጠራን በመጠቀም መረጃ መሰብሰብ

የጭረት ምሌክት ነገሮችን ሇመቁጠር ያገሇግሊሌ፡፡ ይህ ምሌክት ትንንሽ ቁም
መስመር እያንዲንደ አንዴ ምዴብን ይወክሊሌ፡፡ ሇምሳላ ሇአንዴ / ፣ ሇሁሇት
// ሇሶስት /// እና ሇአራት //// በመስራት እንጠቀማሇን፡፡ ሇአምስት
ጭረት ሁሌጊዜ በመጠቀም እናሳያሇን፡፡ ይህም በጠቅሊሊ መረጃ ውስጥ
ያለትን አምስቶች በቀሊለ ሇመረዲት ያስችሊሌ፡፡ ሇምሳላ ያህሌ አንዴ ሌከት
በአንዴ ሙከራ ውስጥ 7 ጊዜ ቢዯጋገም በ // መሌክ እናሳያሇን፡፡
በዚህ ክፍሌ ውስጥ የጭረት ምሌክትን በመጠቀም እንዳት መረጃ
እንዯምንሰበስብ እናያሇን፡፡ ይህንን ሇመረዯት አንዴያሰችሊችሁ የሚከተለትን
ትግበራዎች ስራ/ሪ፡፡
ትግበራ 4.1
ከ20 ተማሪዎች የቤተሰባቸውን አባሌ ብዛት መረጃ እንዯሚከተሇው
ተሰብስቧሌ፡፡
2፣ 4፣ 6፣ 5፣ 7፣ 2፣ 4፣ 3፣ 6፣ 5፣ 3፣ 7፣ 8፣ 4፣ 3፣ 6፣ 5፣ 8፣ 3፣ 2
የሚከተለትን ጥያቄዎች መሌስ/ሽ፡፡
የቤተሰብ አባሊት ብዛት
ሀ. 2 የሆኑ ስንት ተማሪዎች አለ? ረ. 7 የሆኑ ስንት ተማሪዎች አለ?
98
ሇ. 3 የሆኑ ስንት ተማሪዎች አለ? ሰ. 8 የሆኑ ስንት ተማሪዎች አለ?

ሏ. 4 የሆኑ ስንት ተማሪዎች አለ? ሸ. 9 የሆኑ ስንት ተማሪዎች አለ?
መ. 5 የሆኑ ስንት ተማሪዎች አለ? ቀ.10 የሆኑ ስንት ተማሪዎች አለ?
ሠ. 6 የሆኑ ስንት ተማሪዎች አለ?
ይህንን መረጃ ጭረት የቆጠራ በመጠቀም እንዯሚከተሇው አቀናጅተን ማሳየት
ይቻሊሌ፡፡ ሰንጠረዡን ሇመሙሊት የተሰጠውን ምሳላ ተጠቀም/ሚ፡፡
የቤተሰብ አባሊት 2 3 4 5 6 7 8 አጠቃሊይ

ብዛት
የጭረት ቆጠራ ///
የቤተሰብ አባሊት 3
ብዛት ተሰጠ
ተማሪዎች ቁጥር
ሰንጠረዥ 4.1 የተማሪዎች ቤተሰብ አባሊት ብዛት
ከሊይ ትግበራ 4.1 ሇመረዲት እንዯ ተሞከረው አንዴን መረጃ በሰንጠረዥ

መሌክ በማስቀመጥ ሇመረዲት አመቺ ይሆናሌ፡፡ ሇምሳላ ከትግበራ 4.1 ሊይ
የመጀመሪያው ቁሌቁሌ ረዴፍ የሚያስረዲን 3 ተማሪዎች 2 ቤተስብ አባሊት
መኖራቸውን ነው፡፡ በዚህ መሌክ የተማሪዎቹ ቤተሰብ አባሊት 3፣ 4፣ 5፣ 6
እና 7 ከሰንጠረዡ መረዲት ትችሊሊችሁ፡፡ እንዯዚህ አይነት ሰንጠረዥ
የጭረት ቆጠራ ሰንጠረዥ ይባሊሌ፡፡
1. የቤተሰቦቻችሁ አባሊት ብዛት ስንት ናቸው? የክፍሌ ጓዯኞቻችሁን ቤተሰብ
አባሇት ብዛት ሰብስቡ፡፡የጭረት ቆጠራን በመጠቀም የተገኘውን መረጃ
ቀጥል ባሇው ሰንጠረዥ ውስጥ ሙለ፡፡
99
የቤተሰብ አበሊት ብዛት
የጭረት ቆጠራ
የቤተሰብ አባሊት ብዛት የሰጡ
ተማሪዎች ቁጥር
2. የትምህርት ዓይነት፤ አፋን ኦሮሞ፣ ሒሳብ፣ ባዮልጂ፣ ፊዝክስ፣ ኬሚስትሪ፣

ሕብረተሰብ፣ የሥነ ምግባር እና ስነ ዜጋ ትምህርት እና ከመሳሰለት ውስጥ
ይበሌጥ የምትወዯው(ጂው) የትኛውን ነው? የክፍሌህ/ሽ ተማሪዎች
የትኛውን በይበሌጥ እንዯሚወደ በመጠየቅ መረጃህን(ሽን) የጭረት ቆጠራ
በመጠቀም በሚከተሇው ሰንጠረዥ ሙሊ/ዪ፡፡
የትምህርት ዓይነት
ጭረት ቆጠራ
የተሰጠውን የትምህርት
ዓይነት የመረጡ
የተማሪዎች ብዛት
ከሊይ ባሇው የቡዴን ሥራ 4.1 መረጃን እንዳት እንዯምታቀናጁ ብቻ ሳይሆን

እንዳት መረጃ መሰብስብ እንዯሚቻሌም ተምራችኋሌ፡፡ ሇምሳላ በይበሌጥ
የሒሳብ ትምህርትን የሚወደ ተማሪዎች ቁጥር ሇማወቅ እያዲንደን ተማሪ
በመጠየቅ መረጃ እንሰበስባሇን፡፡ በሰንጠረዥ ስናሳይ ዯግሞ መረጃውን
እናቀናጃሇን፡፡
መሌመጃ 4.1
1. በአንዴ ክፍሌ ውስጥ ከሚገኙ 26 ተማሪዎች የተወሇደበትን ወር
ተጠይቀው የሚከተሇው መሌስ ተሰበሰበ፡፡ የተገኘውም መስከረም፣ ሕዲር፣
ጥር፣ መጋቢት፣ ሕዲር፣ ጥር፣ መስከረም፣ መስከረም፣ ሕዲር፣ ጥር፣ ሰኔ፣
100
ታህሳስ፣ የካቲት፣ ሀምላ፣ ነሏሴ፣ የካቲት፣ ሕዲር፣ ጥር፣መስከረም፣ ታህሳስ፣

ሰኔ፣ ግንቦት ቢሆን ጭረት ቆጠራ በመጠቀም መረጃውን አቀናጅ/ጂ፡፡
2. ቀጥል ያሇው መረጃ የ40 ተማሪዎች ከ20% ያሊቸውን የሒሳብ ውጤት
ያመሇክታሌ፡፡
15፣ 16፣ 15፣ 16፣ 18፣ 19፣ 20፣ 8፣10፣ 12፣ 15፣ 16፣ 15፣ 18፣ 16፣ 16፣
18፣ 19፣ 20፣ 11፣ 9፣ 8፣ 10፣ 18፣ 8፣ 9፣ 10፣ 18፣ 19፣ 12፣ 15፣ 16፣ 16፣
12፣ 16፣ 19፣ 10፣ 8፣ 9፣ 20፣
የጭረት ቆጠራን በመጠቀም መረጃውን አቀናጁ፡፡
የሚከተሇውን ጥያቄ 3 እና 4 ከክፍሌ ተማሪዎችህ/ሽ መረጃ መሰብሰብ
ይጠይቃሌ፡፡ ስሇዚህ ይህን በፕሮጄክት መሌክ በቡዴን ሥሩ፡፡
3. በጣም የምትወደት የሰፖርት ዓይነት የትኛው ነው? የክፍሊችሁ ተማሪዎች
ይበሌጥ የትኛውን እንዯሚወደ በመጠየቅ የሰበሰባችሁትን መረጃ በጭረት
ቆጠራ ሰንጠረዥ አቀናጁ፡፡
ሇምሳላ ያህሌ የሚከሇተውን ሰንጠረዥ ተመሌከቱ፡፡
ይበሌጥ የሚወደት
ስፖርት ዓይነት
ጭረት ቆጠራ
የተሰጠውን የስፖርት
ዓይነት የመረጡ
ተማሪዎች ብዛት
4. ጎሌማሳ ከመሆናችሁ በፊት ምን ዓይነት ሥራ መስራት ትፈሌጋሊችሁ?
ይህንን ጥያቄ የክፍሌ ተማሪዎቻችሁን በመጠየቅ ያገኛችሁትን መረጃ የጭረት
ቆጠራ በመጠቀም በሰንጠረዥ መሌክ አቀናጁ፡፤
101
ሇመስራት የሚፈሌግ የሥራ

ዓይነት
ጭረት ቆጠራ
የተባሇውን የሥራ ዓይነት
የሚወደ ተማሪዎች ብዛት
4.2. የመስመር ግራፍ እና የክብ ግራፍ መስራትና

መተርጎም
በዚህ ክፍሌ ውስጥ ሇተሰጠን መረጃ እንዳት ወዯ ግራፍ ቀይረን ግራፉን ዯግሞ
እንዳት መተርጎም እንዲሇብን ትማራሊህ/ሽ፡፡ ግራፍ የተሰጠውን የመረጃ ስብስብ
በጠቅሊሊ በአንዴ ሊይ በቀሊለ በማሳየት ትርጓሜ የሚሰጥበት ነው፡፡
ብዙ የግራፍ ዓይነቶች ቢኖሩም በዚህ ክፍሌ ውስጥ የመስመር ግራፍ እና የክብ
ግራፍ ብቻ ትማረሊህ/ሽ፡፡
የመስመር ግራፍ
የመስመር ግራፍን ትረደ ዘንዴ ቀጥል ያሇውን ትግበራ 4.2 ሥራ/ሩ፡፡
ትግበራ 4.2
1. የሚከተለትን ነጥቦች በቁጥር ጠሇሌ ሊይ በማሳየት በውስን መስመር አገናኙ፡፡
ሀ. (2፣ 3) ፣ (4፣ 5)፣ (3፣ 6)፣ (1፣ 2)፣ (5፣ 10)
ሇ. (2፣ 4)፣ (4፣ 8)፣ (3፣ 6)፣ (1፣ 2)፣ (5፣ 10)
ሏ. (2፣ 10)፣ (4፣ 8)፣ (6፣ 3)፣ (10፣ 2)፣ (3፣ 7)
2. ሇ7 ቀናት የአንዴ ከተማ ሙቀት መጠን እንዯሚከተሇው ተሰብስቧሌ፡፡
ቀን 1 2 3 4 5 6 7
የሙቀት መጠን(0ፈ) 43 53 50 57 43 43 43
ሀ. እነዚህን ቁጥሮች በቁጥር ጠሇሌ ሊይ በማስፈር በውስን መስመር

አገናኛቸው፡፡ (ቀናትን በ “ጠ” ፈርጅ እና የሙቀት(0ፈ) መጠንን በ “የ” ፈርጅ
አሳይ/ዪ፡፡)
102
ሇ. ይህ ግራፍ ስንት ነጥቦች አለት?

ሐ. ከተመዘገበው የሙቀት መጠን ውስጥ ትንሹ ስንት ነው?
መ. ከተመዘገበው የሙቀት መጠን ውስጥ ትሌቁ ስንት ነው ?
ሠ. የዚህ ከተማ የሙቀት መጠን ከቀን ወዯ ቀን ጨመረ ወይስ ቀነሰ?
3. የሚከተለትን ግራፎች በመጠቀም ቀጥል የሚከተለትን ጥያቄዎች መሌሱ፡፡
I. በተሇያየ ዓመት የመኪና ዋጋ የሚያሳይ ግረፍ
ሀ. ይህ ግራፍ ስንት ነጥቦች አለት?

ሇ. የተመዘገበው ከፍተኛ ዋጋ ስንት ነው?
ሐ. የተመዘገበው ዝቅተኛ ዋጋ ስንት ነው?
መ. የመኪና ዋጋ ከጊዜ ወዯ ጊዜ ጨመረ ወይስ ቀነሰ?
ሠ. ከዚህ ግራፍ ሊይ የዋጋ ሰንጠረዥ ሥራ/ሪ፡፡
103
II. ከጊዜ ወዯ ጊዜ የበሬዎችን ክብዯት የሚያሳይ ግራፍ
ሀ. ይህ ግራፍ ስንት ነጥቦች አለት?

ሇ. የተመዘገበው ከፍተኛ ክብዯት ስንት ነው?
ሐ. የተመዘገበው ዝቅተኛ ክብዯት ስንት ነው?
መ. የበሬዎቹ ክብዯት ከጊዜ ወዯ ጊዜ ጨመረ ወይስ ቀነሰ?
ሠ. ከዚህ ግራፍ የቁጥር ሰንጠረዥ ሥራ/ሪ፡፡
በትግበራ 4.2 ውስጥ ያየናቸው ግራፎች ሁለ የመስመር ግራፍ ይባሊለ፡፡
የመስመር ግራፍ ሁሇት ነገሮችን ሇማነጻጻር ያገሇግሊሌ፡፡ የምናነጻጽረውን
በተሇዋዋጭ በመተካት በፈረጁ ሊይ ይሰፍራለ፡፡ ስሇዚህ የመስመር ግራፍ “ጠ”
ፈርጅ እና “የ” ፈርጅ አሊቸው፡፡የመስመር ግራፍ ሁሇቱን ተሇዋዋጭ ቁጥሮች
ተክቶ በጠሇሌ ሊይ የሰፈሩትን ቁጥሮች በውስን መሰመሮች በማገናኘት ይሰራለ፡፡
ግራፍ ተከታታይነት ያሇውን መረጃ ሇማሳየት ይረዲሌ፡፡ በትግባራ 4.2 ጥያቄ
3I ሊይ የመኪና ዋጋ ከዓመት ወዯ ዓመት እየተሇዋወጠ ይሄዲሌ፡፡ ከ3II ሊይ
ዯግሞ የበሬ ክብዯት ከወር ወዯ ወር እየተቀያየረ ይሄዲሌ፡፡ ስሇዚህ በዚህ ትግባራ
ውስጥ ያየናቸው ግራፎች ከጊዜ ወዯ ጊዜ መረጀውን መቀያየሩን የስረዲናሌ፡፡
በዚህ ውስጥ ሁሇት የሚነጻጸሩ ነገሮች፤ጊዜ እና የሚፈሇገው መረጃ እንዯ
የሙቀት መጠን፣ ዋጋ እና ክብዯት ናቸው፡፡
104
የመስመር ግራፍ ተከታታይነት ያሇው መረጃ በተሰጠ ጊዜ ውስጥ ምን ያህሌ

እንዯሚቀያየር ሇማሳየት ያገሇግሊሌ፡፡ የመስመር ግራፍ በሁሇት መረጃዎች
መሀከሌ ያሇውን ግንኙነት እና ሌዩነት ቀሊሌ በሆነ መንገዴ ሇማስረዲት
ያገሇግሊሌ፡፡
የመስመር ግራፍ ሇመስራት በፈርጆች (Axis) ሊይ የምናዯርገው ክፍፍሌ እስኬሌ
ይባሊሌ፡፡
አንዴ የመስመር ግራፍ በውስጡ መያዝ ያሇበት ነገሮች ፈረጆች(አግዲሚ እና
ቋሚ)፣አርዕስት፣እስኬሌ፣ነጥቦች እና መስመሮች መሆናቸውን መዘንጋት
የሇብንም፡፡
 የግራፉ ርዕስ ሇአንባቢው ስሇ ግራፉ መረጃ ይሰጣሌ፡፡
 በቋሚ እና አግዲሚ መስመር ሊይ የተሰየሙት ግራፍ የምን እንዯ ሆነ
ሇማብራራት ያገሇግሊለ፡፡
 በቋሚ እና አግዲሚ መስመር ሊይ የተሰጡት እሰኬልች የነገሮችን ብዛት
ሇማሳየት ይረዲለ፡፡
 በመስመር ግራፍ ሊይ የሚገሇጹት ነጥቦች የተፈሇገውን መረጃ ያሳያለ፡፡
 ነጥቦቹን የሚያገናኙ መስመሮች ዯግሞ በቁጥሮች መሃከሌ ያሇውን ግምት
ውጤት ይሰጣለ፡፡
ፓይ ግረፍ (  -CHART)
ፓይ ግራፍ አንዲንዴ ጊዜ የክብ ግራፍ ይባሊሌ፡፡ ይህ ግራፍ ከመስመር ግራፍ
በጣም የተሇየ ነው፡፡ ይህንን ግራፍ ሇመረዲት የሚከተሇውን ትግበራ ስራ/ሪ፡፡
ትግበራ 4.3
1. ቀጥል የተሰጡትን መረጃ በመጠቀም የተሰጡትን ክቦች ከፊለን በማጥቆር
ከፊለን በመተው በመቶኛ አሇያይተህ/ሽ አሰቀምጥ/ጪ፡፡
ሀ. ክቡን በሁሇት እኩሌ ቦታ በመክፈሌ ገሚሱን ማጥቆር
ሇ. ክቡን በአራት እኩሌ ቦታ በመክፈሌ ሦስት እጅ ማጥቆር
ሐ. ክቡን በ6 እኩሌ ቦታ በመክፈሌ አራት እጅ ማጥቆር
105
2. አንዴ ክብ በመስራት እንዯሚከተሇው ቀቡ፡፡ 10% ቀይ፣ 20% ብጫ፣ 30%

አረንጓዳ አና 40% ሰሰማያዊ .
3. ስሇ ክፍሌህ/ሽ ተማሪዎች ቀጥል የተሰጠውን መረጃ ሰንጠረዥ በመጠቀም
ከሰበሰብክ/ሽ በኋሊ ቀጥል የሚቀርቡትን ጥያቄዎች መሌስ/ሽ፡፡
የሚፈሇገው መረጃ
 የወንዴ ተማሪዎች ብዛት
 የሴት ተማሪዎች ብዛት
ሀ. የወንድች እና የሴቶችን መቶኛ ፈሌግ/ጊ፡፡
ሇ. ክብ በመስራት በሴት እና ወንዴ ወዯረኝነት ከፋፍለ
የክብ ግራፍ በመቶኛ መሌክ የሚሰጠውን መረጃ ሇማሳየት ይረዲሌ፡፡ የክብ
ግራፍ አንዴን ነገር በተሇያየ ቦታ በመከፋፈሌ ይህንን ተከፋይ እንዯ ብዛቱ
(በወዯር) ክቡን በመከፋፈሌ እናሳያሇን፡፡ይህ ዓይነቱ የክብ ግራፍ ፓይ ግራፍ
ይባሊሌ፡፡ ፓይ ግራፍ መረጃን በመቶኛ መሌክ ይቀርባሌ፡፡ ስሇዚህ የአንዴን ሙለ
ነገር ከገሚሶቹ ሇማወዲዯር ይረዲሌ፡፡ ክቡን 100% ወይም እንዯ አንዴ ሙለ
ነገር እንወስዲሇን፡፡ በዚህ ክብ ውስጥ የተካተቱ የተካፈለ ገሚሶች በአንዴ ሊይ
100% ይሆናለ፡፡ ይህ ማሇት አንዴን ሙለ ነገር ሇቡዴኑ መክፈሌ ማሇት ነው፡፡
ፓይ ግራፍ (ክብ ግራፍ) ሇመስራት በቁጥር የተሰጡንን መረጃዎች ከዯመርናቸው
በኋሊ የሚፈሇገውን ገሚስ ቦታ ሇማግኘት የዚህን ገሚስ ክፍሌፋይ በ3600
በማባዛት የሚፈሇገውን ቅስት ዘዌ እናገኛሇን፡፡
ምሳላ1. አንዴ ሇትምህርት ቤት የተሰጠ መሬት እንዯሚከተሇው ስራ ሊይ
ውሎሌ፡፡ 40% ሇግጦሽ መሬት፣ 25% መጫወቻ ሜዲ፣ 15% ሇእግር
ኳስ ሜዲ 10% ሇአበባ ሌማት እና 10% ሇመኪና ማቆሚያ
አከፋፈለት፡፡ ይህንን መረጃ የክብ ግራፍ በመጠቀም እንዯሚከተሇው
ይቀርባሌ፡፡
መፍትሄ፤ የተሰጡንን መረጃ የሚተኩ ቅስቶችን ሇማግኘት ዘዌዎቹን
እንሚከተሇው እንፈሌጋሇን፡፡
106
ሀ. የግጦሸ መሬት፤ ከ3600፣ 40%

40
= × 360 0  144 0
100
ሇ. የመጫወቻ ሜዲ፤ ከ3600፣ 25%
25
= × 360 0  90 0
100
ሏ. የእግር ኳስ ሜዲ ፤ ከ3600፣ 15%
15
= × 360 0  54 0
100
መ. ሇአበባ ሌማት፤ ከ3600፣ 10%
10
= × 360 0  36 0
100
ሠ. ሇመኪና ማቆሚያ፤ ከ3600፣ 10%
10
= X 3600  360
100
ምሰሌ 4.3
107
መሌመጃ 4.2
1. ከ1991-1997 ባሇው ጊዜ ውስጥ የአንዴ ተማሪ ክብዯት መጠን
በሚከተሇው ሰንጠረዥ ቀርቧሌ፡፡
ዓመተ 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997
ምህረት
ክብዯት 48 50 54 54 53 52 50
በኪ.ግ
ሀ. በሰንጠረዡ ሇቀረበው መረጃ የመስመር ግራፍ ስራ/ሪ፡፡

ሇ. ሇሰራችሁት የመስመር ግራፍ አርዕስት ስጥ/ጪ፡፡
ሏ. በዚህ ግራፍ ስንት ነጥቦች አለ?
መ. የተማሪው ክብዯት የጨመረበትን ዘመናት ጥቀስ/ሽ፡፡
ሠ. የተማሪው ክብዯት የቀነሰበትን ዘመናት ጥቀስ/ሽ፡፡
ረ. የተማሪው ክብዯት ያሌተቀየረበት ዘመን ጥቀስ/ሽ፡፡
ሰ. የተመዘገበው ከፍተኛ የክብዯት መጠን ስንት ነው?
ሸ. የተመዘገበው ዝቀተኛ የክብዯት መጠን ስንት ነው?
2. ጋዱሳ በአንዴ ፋብሪካ የሆነ ፈሳሽ ሇማፍሊት ተቀጠረ፡፡ ይህንን ፈሳሽ
ሲያፈሊ የሙቀት መጠኑን በየአሥር ዯቂቃ ይመዘግባሌ፡፡ በአንዴ ወቅት
ያሰባሰበው የሙቀት መጠን በሚቀጥሇው ሰነጠረዥ ቀርቧሌ፡፡
ሰዓት(በዯቂቃ) 0 10 20 30 40 50 60
የሙቀት 5 26 45 61 74 80 85
መጠን(0ሴ)
ሀ. በሰንጠረዡ የተሰጠውን መረጃ ካሬ ወረቀት በመጠቀም የመስመር
ግራፍ ስራ/ሪ፡፡
ሇ. ይህ ፈሳሽ ሇ 25 ዯቂቃ ከፈሊ በኋሊ የሙቀት መጠን ሌኬቱ ስንት
ይሆናሌ?
108
3. አቶ ፉፋ የወር ገቢያቸውን ሥራ ሊይ ሇማዋሌ እንዯሚከተሇው ዕቅዴ

አወጡ፡፡ 15% ሇቁጠባ፣ 30% ሇምግብ፣ 20% ሇቤት ኪራይ፣ 25%
ሇሌጆቻቸው ትምህርት ቤት ወጪ እና የቀረውን ሇትራንሰፖርት ሇማዋሌ
አቀደ፡፡
ሀ. በክብ ግራፍ ሊይ ትራንስፖርትን የሚተካ ቅስት ዘዌ ሌከት ስንት ዴግሪ
ነው?
ሇ. የምግብ ወጪን የሚተካ ዘዌ ሌከትስ?
ሏ. በክብ ግራፍ ሊይ የቤት ኪራይ የሚተካ ቅስት ዘዌ ሌከት ስንት ዴግሪ
ነው?
መ. አቶ ፉፋ የወር ገቢያቸውን እንዳት እንዯተጠቀሙበት በክብ ግራፍ
አሳይ/ዪ፡፡
ሠ. የወር ገቢያቸው ብር 3,000 ቢሆን አቶ ፉፋ ሇምግብ ወጪ የሚያውለት
ስንት ነው?
4. አንዱት በሌብስ ስፌት ሥራ ሊይ የተሰማራች ሌጃገረዴ በመስከረም ወር
ውስጥ 1,500 ብር አገኘች፡፡ ካገኘቺው 600 ብር ሇቁጠባ፣ 450 ብር
ሇምግብ፣ 300ብር ሇመኖሪያ ቤት ወጪ እና 150 ብር ዯግሞ
ሇትራንስፖርት ወጪ አዋሇች፡፡
ሀ. ወጪዋን ከገቢዋ በመቶኛ ግሇጽ/ጪ፡፡
ሇ. የገቢዋን አጠቃቀም የሚያሳይ የክብ ግራፍ ስራ/ሪ፡፡
4.3 አማካኝ፣ ዴግግሞሽ፣ መሃሌ ከፋይ እና ሬንጂ

ከተሰበሰቡት መረጀዎች አሰፈሊጊውን መረጃ ሇማግኘት የመረጃውን
ጠቅሊሊ ሌከት የሚተካ መፈሇግ አስፈሊጊ ነው፡፡ ጠቅሊሊ መረጃን በመተካት
ስሇመረጃው አስፈሊጊ መሌዕክት የሚያስተሊሌፍ የመሃሌ ሌከት ይባሊሌ፡፡
ሦስት የታወቁ የመሃሌ ዋጋ ሌከቶች አለ፡፡ እነሱም አማካኝ፣ ዴግግሞሽ
እና መሃሌ ከፋይ ናቸው፡፡ ስሇዚህ ሇአንዴ መረጃ አማካኝ፣ ዴግግሞሽ እና
109
መሃሌ ከፋዩን መፈሇግ በይበሌጥ ስሇመረጃው አስፈሊጊ መረጃ ሇማግኘት

ይረዲሌ፡፡
የመሃሌ ዋጋ ሌከት መጠቀም አስፈሊጊ ከሆነ የመረጃ ስርጭት ሌከት
በመፈሇግ በመረጃዎች መሃከሌ ያሇውን ሌዩነት ማወቅ ይቻሊሌ፡፡ ይሁን
እንጂ በዚህ ዯረጃ የምናየው ከመረጃ ስርጭት መሇኪያ ውስጥ አንደ
የሆነውን የሬንጅ አፈሊሇግ ብቻ ነው፡፡
ትግበራ.4.4
1. የ5ኛ እና 6ኛ ክፍሌ ፈተናችሁ ውጤት ሪፖርት ካርዴ ሊይ በመመርኮዝ
ቀጥል የቀረቡትን ጥያቄዎች መሌሱ፡፡
ሀ. በዚህ ክፍልች ውስጥ ያገኛችሁት አማካኝ ውጤት ስንት ነው?
ሇ. ይህ አማካኝ ውጤት እንዳት እንዯ ተሰሊ ታውቃሊችው? (ሁሇት
ሁሇት በመሆን ተወያዪበት)
2. ስሇ ቤተሰብ ብዘት ከ9 ተማሪዎች የተገኘው መረጃ
3፣ 4፣ 4፣ 3፣ 5፣ 4፣ 4፣ 3፣ 6
ሀ. አማካኝ የቤተሰብ ብዛት ስንት ነው?
ሇ. ይበሌጥ የተዯጋገመው ቁጥር ስንት ነው?
ሏ. የቤተሰብ ብዛትን የሚገሌጽ መረጃ ከትንሹ በመነሳት በቅዯም
ተከተሌ በማስቀመጥ በመሃሌ ሊይ ያሇውን የቤተሰብ ብዘት ስጥ፡፡
መ. ብዙ የቤተሰብ አባሊት ካሊቸው እና ጥቂት የቤተሰብ አባሊት ካሊቸው
መሃከሌ ያሇውን ብሌጫ ፈሌግ/ጊ፡፡
3. ሏዊ በአሥር የትምህርት ዓይነቶች ከ100 ያገኘቺው ነጥብ እንዯሚከተሇው
ቀረቧሌ፡፡ 85፣ 90፣ 95፣ 80፣ 85፣ 85፣ 70፣ 90፣ 92፣ 82
ሀ. የሏዊ አማካኝ ውጤት ስንት ነው?
ሇ. ከፍተኛና ዝቅተኛ ውጤትን በመሇየት ያሇውን ሌዩነት ፈሌግ/ጊ፡፡
ሏ. ነጥቧን ከዝቅተኛ በመነሳት በቅዯም ተከተሌ ካስቀመጣችሁ በኋሊ
በመሃከሌ የሚገኘውን ነጥብ ፈሌግ/ጊ፡፡
መ. ባይበሌጥ ተዯጋግሞ የታየው ነጥብ ስንት ነው?
110
1. በክፍሊችሁ ውሰጥ የበሇጠ ተዯጋግሞ የሚታየው ዕዴሜ ስንት ነው?
(የክፍሊችሁን ተማሪዎች እዴሜ መረጃ በመሰብሰብ መሌሱ፡፡) የዚህን
ክፍሌ አማካኝ ዕዴሜንም ፈሌግ/ጊ፡፡
2. ይበሌጥ የተዯጋገመው የክፍሌ ተማሪዎችህ/ሽ የትውሌዴ ወር የትኛው
ነው? የክፍሌ ተማሪዎችህ/ሽ የተወሇደበትን ወር የሚገሌጽ መረጃ
በመሰብሰብ መሌስ/ሺ፡፡
ከትግበራ 4.4 እና ከቡዴን ሥራ 4.2 የመሃሌ ሌከት ምን እንዯ ሆነ
ተረዴታችኋሌ? ስሇዚህ የሚከተሇውን የማጠቃሇያ ሀሳብ አስተውሌ/ዪ፡፡
አማካኝ፡
አማካኝ ከመሀሌ ዋጋ ሌከት ውስጥ አንደ ሆኖ የሚገኘውም የተዘረዘሩትን
ቁጥሮች በመዯመር ሇቁጥሮቹ ብዛት በማካፈሌ ነው፡፡
የተዘረዘሩትን ቁጥሮች ዴምር
ይህም አማካኝ =
የተዘረዘሩት ቁጥሮች ብዛት
ምሳላ 1. በትምህርት ቤት ቤተ-መጽሏፍ ቅዲሜ ቅዲሜ ሇአራት ሳምንታት

የተጠቀሙት የተማሪዎች ብዛት 3፣ 6፣ 11፣ 8 ከሆኑ የተጠቃሚዎችን
አማካኝ ብዛት ፈሌግ/ጊ፡፡
3  6  11  8 28
መፍትሄ፡ አማካኝ =  7
4 4
ምሳላ 2. በሒሳብ ትምህርት ፈተና ከ20% የተመዘገበው ውጤት 11፣ 11፣
13፣ 10፣ 11፣ 13፣ 12 ነው፡፡ የዚህ ፈተና አማካኝ ነጥብ ስንት ነው?
11  11  13  10  11  13  12
መፍትሄ፡ አማካኝ =  11.57
7
ምሰላ 3. የ204፣ 135፣ 310፣ 256፣ 330 እና 223 አማካኝ ፈሌግ/ጊ፡፡
204  135  310  256  330  223
መፍትሄ፡ አማካኝ =  243
6
111
አንዲንዴ ጊዜ ቁጥሮችን በመተንተን አማካኝ ብንፈሌግም የሚናገኘው ዋጋ

ወይንም ቁጥር በዕሇት ዕሇት ኑሮአችን ውስጥ ትርጓሜ ሊይኖረው ይችሊሌ፡፡
ሇምሳላ ያህሌ የሚከተሇውን እንይ፡፡
ሀ. በአንዴ ከተማ ውስጥ የአንዴ ቤተሰብ ሌጆች ብዛት በአማካኝ 1.7 ተብል
ርፖሪት ተዯርጓሌ፡፡ ነገር ግን 0.7 ሕፃን በተጨባጭ ማግኘት አይቻሌም፡፡
ሇ. አንዴ የእግር ኳስ ቡዴን በወር የሚያስገባው የግብ ብዛት በአማካኝ 2.4
ቢሆን 0.4 ግብ ማግኘት አይቻሌም፡፡
ሏ. በአንዴ ከተማ ውስጥ የአንዴ ቤተሰብ ሌጆች ብዛት በአማካኝ 4.5 ተብል
ቢመዘገብ 0.5 የሆነ ሰው ማግኘት አይቻሌም፡፡
ከዕሇት ኑሮአችን ጋር የተገናኘ አማካኝ ዋጋ ሙለ ቁጥር ካሌሆነ አንዯንዴ
ጊዜ ሇመተረጎም ያስቸግረናሌ፡፡ ነገር ግን የተገኘውን ውጤት በስላት ውስጥ
መጠቀም እንችሊሇን፡፡ ሇምሳላ የተማሪዎች ብዛት በአንዴ ክፍሌ ውስጥ
በአማካኝ 13.5 ከሆኑ በ10 ክፍሌ ውስጥ የሚገኙ ተማሪዎች ብዛት=10(13.5) =
135 እንዯሆነ መገመት ይቻሊሌ፡፡
መሃሌ ከፋይ
መሃሌ ከፋይ በቅዯም ተከተሌ በማቀናጀት በተሰጠ መረጃ ውስጥ በመሃሌ ሊይ
የሚገኘው ቁጥር ነው፡፡ የመረጃው አባሊት ብዛት ኢ-ተጋማሽ ቁጥር ከሆነ
በመሃሌ ሊይ የሚገኘው አንደ ቁጥር መሃሌ ከፋይ ይሆናሌ፡፡ ነገር ግን
የመረጃዎቹ ብዛት ተጋማሽ ከሆነ በመሃሌ ሊይ የሚገኙት የሁሇቱ አማካኝ
መሃሌ ከፋይ ይሆናሌ፡፡
አሰተውሌ/ዪ፡ ሁሌጊዜ በቅዯም ተከተሌ በተሰጠው መረጃ ውስጥ ከመሃሌ
ከፋይ በፊትና በኋሊ የሚገኙ ቁጥሮች ብዛት እኩሌ ናቸው፡፡
ምሳላ 4. በአንዴ ፓርክ ውስጥ የሚገኙ የ7 እንጨቶች ርዝመት በሜትር
እንዯሚከተሇው ተሰቷሌ፡፡ 41፣ 60፣ 47፣ 42፣ 44፣ 42 እና 47 ቢሆኑ
ከነዚህ ርዝመቶች መሃሌ ከፋይ ፈሌግ/ጊ፡፡
112
መፍትሄ፤ መሃሌ ከፋይ ሇመፈሇግ በመጀመሪያ የእንጨቶቹን ርዝመት

በቅዯም ተከተሌ ማስቀመጥ አሇብን፡፡ እነሱም 41፣ 42፣ 42፣ 44፣
47፣ 47፣ 60 ናቸው፡፡
የአበልቹ ብዛት 7 ኢ-ተጋማሽ ቁጥር በመሆኑ በመሃሌ ሊይ የሚገኝ ቁጥር 44
ብቻ ነው፡፡ ስሇዚህ መሃሌ ከፋይ የሚሆነው 44 ነው፡፡
ምሳላ 5. በአንዴ ክፍሌ ውስጥ የሚገኙ የተማሪዎች ዕዴሜ በዓመት፤
14፣ 29፣ 14፣ 13፣ 14፣ 13፣ 16፣ 15፣ 18 አና 20 ከሆነ የዚህን
ክፍሌ ተማሪዎች ዕዴሜ መሃሌ ከፋይ ፈሌግ/ጊ፡፡
መፍትሄ፤መጀመሪያ ከትንሽ ወዯ ትሌቅ ወይም ከትሌቅ ወዯ ትንሽ
ማስቀመጥ ነው፡፡ይህም 13፣ 13፣ 14፣ 14፣ 14፣ 15፣ 16፣ 18፣ 20፣ 29
14  15
የተማሪዎቹ ብዛት ተጋማሽ ስሇሆኑ የመሃሌ ከፋይ ዕዴሜ= =14.5 ነው፡፡
2
አስተውሌ/ዪ፤ መሀሌ ከፋይ በመረጃ ውስጥ ከተሰጡት ቁጥሮች ውጭ የሚገኝ
ቁጥር ሉሆን ይችሊሌ፡፡ ከዚህ በሊይ ያሇውን ምሳላ5 ብንይ 14.5
በተሰጡት መረጃዎች ውስጥ የሇም፡፡ አማካኝ ከተሰጠው መረጃ
ውጭ ሲሆን ሇመቶረገም አያመችም፡፡ ይሁን እንጂ መሃሌ
ከፋይ ከተሰጡት መረጃ ውጭ ቢሆንም ሇመቶረገም አመቺ
ይሆናሌ፡፡ስሇዚህ በተሰጠው መረጃ ጠባይ ሊይ በመመርኮዝ
መሃሌ ከፋይ ከአማካኝ የተሸሇ ነው፡፡
ምሳላ 6. በአንዴ ፋብሪካ ውስጥ የሚሰሩ አምስት ሰዎች የወር ዯሞውዛቸው
8,000፣ 8,000፣ 8,000 12,000 175,000 ሲሆን የዚህ መረጃ አማካኝ
42,200 ብር ይሆናሌ፡፡ ይሁን እንጂ ይህ ቁጥር ያሳስታሌ፡፡
ምክንያቱም የዚህ ፋብሪካ ብዙሃን ሰራተኞች ዯሞዎዝ ከአማካኝ
ያነሰ ስሇሆነ ነው፡፡ ይህም የሆነበት ምክንያት አንደ 175000
በጣም ብዙ ስሊሆነ ነው፡፡ ስሇዚህ አማካኝ የመረጃን ሌከት
ሇመተካት ተመራጭ አይዯሌም፡፡
113
ሇዚህ መረጃ ግን መሃሌ ከፋዩ 8000 ይሆናሌ፡፡ ይህ ቁጥር መረጃውን

ስሇሚተካ መረጃውን ሇመተካት ተመራጭ ነው ብሇን መውሰዴ እንችሊሇን፡፡
ዴግግሞሽ
ዴግግሞሽ በአንዴ መረጃ ስብስብ ውስጥ ከላልቹ በይበሌጥ ብዙ ጊዜ
ተዯጋግሞ የታየ መረጃ ነው፡፡ ዴግግሞሽ ከመሃሌ ዋጋ ሌከት ውስጥ አንደ
ነው፡፡አንዴ የተሰጠ መረጃ ከአንዴ በሊይ ዴግግሞሽ ሉኖረው ይችሊሌ፡፡
ምሳላ የትኛውን ትምህርት ዓይነት በይበሌጥ ትወዲሇህ/ጂያሇሽ ብሊችሁ
የክፍሌ ጓዯኞቻችውን ብትጠይቁ ዴግግሞሹ ብዙ ተማረዎች የመረጡት
የትምህርት ዓይነት ይሆናሌ፡፡
ምሳላ 7. አንዴ ክፍሌ ውስጥ ከሚገኙት ተማሪዎች የጫማ ቁጥራቸው 35፣
36፣ 37፣ 40፣ 30፣ 39፣ 37፣ 36፣ 37፣ 38፣ 39 ቢሆን ዴግግሞሹን ፈሌግ/ጊ፡፡
መፍትሄ፤ መጀመሪያ ቁጥሮቹን በቅዯም ተከተሊቸው አስቀምጥ/ጪ
30፣ 35፣ 36፣ 36፣ 37፣ 37፣ 37፣ 38፣ 39፣ 39፣ 40 ከነዚህ ቅዯም
ተከተሌ የትኛው ቁጥር ይበሌጥ እንዯተዯጋገመ በቀሊለ ማግኘት
ይቻሊሌ፡፡ ስሇዚህ የጫማ ቁጥር ዴግግሞሽ 37 ይሆናሌ፡፡
ሬንጅ፡ካለት መረጃ ቁጥሮች በትሌቁ እና ትንሹ መሃከሌ ያሇው ሌዩነት
ሬንጅ ይባሊሌ፡፡
ምሳላ 8. ቀጥል ሊለት ቁጥሮች ሬንጅ ፈሌግ/ጊ፡፡ 16፣ 14፣ 16፣ 15 እና 13
መፍተሄ፤ የተሰጡትን ቁጥሮች በቅዯም ተከተሊቸው አስቀምጡ
13፣ 14፣ 15፣ 16፣ 16
ትንሹ ቁጥር=13 ትሌቁ ቁጥር =16
ስሇዚህ ሬንጅ= ትሌቁ ቁጥር−ትንሹ ቁጥር= 16−13=3
ምሳላ 9. የሁሇት ከተሞች ሀ እና ሇ የሰኔ ወር ሙቀት መጠን ሇአንዴ
ሣምንት በየቀኑ የተመዘገበው በሚከተሇው ሰንጠረዥ በ0ሰ ቀርቧሌ፡፡
የነዚህን ከተሞች ሙቀት መጠን ሬንጅ አነፃፅር/ሪ፡፡
114
ከተማ እሁዴ ሰኞ ማክሰኞ ረቡዕ ሏሙስ ዓርብ ቅዲሜ

ሀ 200ሰ 200ሰ 210ሰ 210ሰ 210ሰ 190ሰ 190ሰ
ሇ 220ሰ 240ሰ 240ሰ 230ሰ 220ሰ 230ሰ 190ሰ
መፍትሄ፤ መጀመሪያ የከተማ ሀ‟ን መረጃ በቅዯም ተከተሌ አስቀምጥ/ጪ፡፡

19፣ 19፣ 20፣ 20፣ 21፣ 21፣ 21
ትንሹ ቁጥር= 190ሰ ትሌቁ ቁጥር =210ሰ
ሬንጅ= ትሌቁ ቁጥር-ትንሹ ቁጥር= 210ሰ -190ሰ =20ሰ
የከተማ ሀ የሳምንቱ ሙቀት መጠን ሬንጅ 20ሰ ነው፡፡
መጀመሪያ የከተማ ሇን መረጃ በቅዯም ተከተሌ አስቀምጥ/ጪ፡፡
19፣ 22፣ 22፣ 23፣ 23፣ 24፣ 24
ትንሹ ቁጥር= 190C ትሌቁ ቁጥር =240ሰ
ሬንጅ= ትሌቁ ቁጥር-ትንሹ ቁጥር= 240ሰ -190ሰ =50ሰ
የከተማ ሇ የሳምንቱ ሙቀት መጠን ሬንጅ 50ሰ ነው፡፡ስሇዚህ የሳምንቱ የ ሀ
እና ሇ ከተሞች ሙቀት መጠን ሬንጅ ስነፃፀር የከተማ ሇ ከከተማ ሀ
ይበሌጣሌ፡፡ ይህ ማሇት በዚህ ሳምንት ውስጥ የከተማ ሇ ሙቀት መጠን
ከከተማ ሀ ሙቀት መጠን ይበሌጥ የሚቀያየር ነበር ማሇት ነው፡፡
ምሰላ 10. የ12 ተማሪዎች ፈተና ውጤት አንዯሚከተሇው ቀርቧሌ፡፡
87፣ 84፣ 92፣ 84፣72፣ 77፣ 59፣ 51፣ 84፣ 72፣ 99፣ 69
የነዚህን ተማሪዎች ፈተና ውጤት አማካይ፣ መሃሌ ከፋይ፣ ዴግግሞሽ እና
ሬንጅ ፈሌግ/ጊ፡፡
መፍትሄ፤
87  84  92  84  72  77  59  51  84  72  99  69 930
አማካኝ=   77.5
12 12
77  84
መሃሌ ከፋይ= =80.5
2
115
ዴግግሞሽ =84(ይበሌጥ በተዯጋጋሚ የተገኘ ውጤት)

ሬንጅ= ትሌቁ ቁጥር-ትንሹ ቁጥር =99-51= 48
መሌመጃ 4.3
1. የሚከተሇው መረጃ ሇአምስት ቤተሰቦች የአምስት ሳምንት ወጪአቸው
ነው፡፡ የእያንዲንደን ቤተሰብ ሳምንታዊ ወጪ አማካኝ ፈሌግ/ጊ፡፡
ሀ. 40፣ 70፣ 90፣ 80፣ 100 ሇ. 100፣ 130፣ 110፣ 120፣ 140
ሏ. 100፣ 80፣ 90፣ 120፣ 110 መ. 90፣ 80፣ 100፣ 90፣ 100
ሠ. 130፣ 110፣70፣ 90፣ 130
2. ሇሰባት ተከታታይ ቀናት የሙቀት መጠን በ0C እዯሚከተሇው
ተሰብስቧሌ፡፡
25፣ 30፣ 32፣ 28፣ 35፣ 33፣ 32
ሀ. የሰባት ቀናት አማካኝ ሙቀት መጠን ፈሌግ/ጊ፡፡
ሇ. የነዚህ ሰባት ቀናት የሙቀት መጠን ሬንጅ ስንት ነው?
ሏ. የነዚህን ሰባት ቀናት የሙቀት መጠን ዴግግሞሽ እና መሃሌ ከፋይ
ፈሌግ/ጊ፡፡
3. የእንቁሊሌ ማስቀመጫ ቅርጫቶች ክብዯታቸው በኪል ግራም 3፣ 4፣ 5፣
3፣ 4፣ 6፣ 3 እና 5 ነው፡፡
ሀ. የነዚህ ቅርጫቶች አማከኝ ክብዯት ስንት ነው?
ሇ. የነዚህ ቅርጫቶች ክብዯት ሬንጅ ስንት ነው?
ሏ. የነዚህ ቅርጫቶች ክብዯት ዴግግሞሽ እና መሃሌ ከፋይ ዋጋ
ፈሌግ/ጊ፡፡
4. ሦስት የ7ኛ ክፍሌ ተማሪዎች 8 የትምህርት ዓይነቶች ተፈተኑ፡፡
የነዚህ ሦስቱ ተማሪዎች የ1ኛ ሰሚስቴር ውጤት ከ 100
አንዯሚከተሇው ቀርቧሌ፡፡
ተማሪ I: 90፣ 89፣ 96፣ 80፣ 83፣ 87፣ 88፣ 91
ተማሪ II: 56፣ 76፣ 58፣ 67፣ 83፣ 90፣ 60፣ 75
ተማሪ III: 75፣ 95፣ 96፣ 89፣ 83፣ 87፣ 88፣ 91
116
ሀ. የነዚህን ተማሪዎች አማካኝ ውጤት ፈሌግ/ጊ፡፡

ሇ. ሇእያንዲንደ ተማሪዎች ሬንጅ ፈሌግ/ጊ፡፡
ሏ. ሇእያንዲንደ ተማሪ የውጤታቸውን ዴግግሞሽ እና መሃሌ ከፋይ
ፈሌግ/ጊ፡፡
መ. የትኛው ተማሪ ነው በአማካይ ትሌቅ ውጤት ያገኘው?
ሠ. የትኛው ተማሪ ነው በአማካይ ትንሽ ውጤት ያገኘው?
ረ. የየትኛው ተማሪ ውጤት ነው ከሞሊጎዯሌ ተመሣሣይ የሆነው?
ሰ. የየትኛው ተማሪ ውጤት ነው ከሞሊጎዯሌ ተራርቆ የሚገኘው?
አብይ-ቃሊቶች
-ፓይ ግረፍ -መረጃ -የጭረት ሰንጠረዥ
-አማካኝ -መስመር ግራፍ - የጭረት ቆጠራ
-መሃሌ ከፋይ - ዴግግሞሽ -ሬንጅ
1. ብዙውን ጊዜ በቁጥር የሚሰጡ የነገሮች ስብስብ መረጃ(ዲታ) ይባሊለ፡፡
ከትንሽ ወዯ ትሌቅ ወይንም ከትሌቅ ወዯ ትንሽ በማስቀመጥ መረጃን
እናቀናጃሇን፡፡
2. የጭረት ቆጠራ ነገሮችን ሇመቁጠር ያገሇግሊሌ፡፡
3. የጭረት ሰንጠረዥ በሰንጠረዥ መሌክ የሚቀርብ መረጃ ነው፡፡ መረጃን
ቀሇሌ ባሇ መሌኩ ሇማቅረብ ይረዲናሌ፡፡
4. የመስመር ግራፍ መስመሮችን በመጠቀም መረጃን በሥዕሌ መሌክ
ሇማግሇጽ ያገሇግሊሌ፡፡ የመስመር ግራፍ በሁሇት መረጃዎች መሀከሌ
ያሇውን ግንኙነት እና ሌዩነት ቀሊሌ በሆነ መንገዴ ሇማሳየት ይረዲሌ፡፡
መስመር ግረፍ አንዯንዴ ጊዜ ቀጠይነት ያሇውን መረጃ በውስን ጊዜ
ውስጥ መሇዋወጡን ሇማሳየት ይረዲናሌ፡፡ ይህ ግራፍ ፓተረን ሇመፈሇግ
ይረዯናሌ፡፡ይህም በመረጀዎች መሀከሌ ያሇውን ፓተረን ሇመፈሇግ
ይረዲነሌ ማሇት ነው፡፡ ይህም አንዯ ሙቀት መጠን፣ ሽያጭ፣ ዯመዎዝ፣
117
ትርፍ ወይም በተወሰነ ጊዜ ውስጥ የአንዴ ፈብሪካ ወጪን ያጠቃሌሊሌ፡፡

በተወሰነ ጊዜ ውሰጥ የአንዴን ነገር መሇዋወጥ ሇማወቅ ከተፈሇገ የመስመር
ግረፍን እንጠቀማሇን፡፡
5. ፓይ(ክብ) ግረፍ ሌክ እንዯ መስመር ግራፍ የመረጃ ማሳያ ዘዳ ነው፡፡
የፓይ ግረፍ አንዯንዴ ጊዜ ክብ ግራፍ ይባሊሌ፡፡ ፓይ ግራፍ መረጃን
በመቶኛ መሌክ ይገሌጻሌ፡፡ ስሇዚህ የአንዴን ሙለ ነገር ከገሚሶቹ ጋር
ሇማወዲዯርን ይተካሌ፡፡ክብ ግራፍን የሚንጠቀመው የአንዴን ሙለ ነገር
ከገሚሶቹ ሇማወዲዲር ስንፈሌግ ነው፡፡
6. አማካኝ የሚሰሊው በመረጀው ውስጥ ያለትን ቁጥሮች ዯምሮ ሇቁጥሮቹ
ብዛት በማካፈሌ ነው፡፡
7. መሃሌ ከፋይ በቅዯም ተከተሌ የተሰጠንን መረጃ የሚያጋምስ ነው፡፡
መረጃን ከትንሽ ወዯ ትሌቅ ወይንም ከትሌቅ ወዯ ትንሽ በቅዯም ተከተሌ
ማስቀመጥ ይቻሊሌ፡፡
8. የአንዴ መረጃ ዴግግሞሽ ከተሰጠን መረጃ ውስጥ ላሇኞቹን በሌጦ
የተዯጋጋመ ቁጥር ነው፡፡ የአንዴ መረጃ ዴግግሞሽ ከአንዴ በሊይ ሉሆን
ይችሊሌ፡፡
9. ሬንጅ ከተሰጠው መረጃ ውስጥ በትሌቁ እና በትንሹ መሃከሌ ያሇው
ሌዮነት ነው፡፡
1. ባሇፈው ጥር ወር ውስጥ በአንዴ የጤፍ መጋዘን ውስጥ በአንዴ ቀን
የተካሄዯው ሽያጭ በኩንታሌ እንዯሚከተሇው ነው፡፡
12፣ 13፣ 15፣ 14፣ 15፣ 15፣ 12፣ 13፣ 15፣ 12፣ 11፣ 12፣ 11፣ 12፣ 14፣ 5፣ 12፣ 13፣ 5፣
12፣ 15፣ 15፣ 15፣ 11፣ 13፣ 14፣ 13፣ 15፣13፣ 12.
ሇዚህ መረጃ የጭረት ሰነጠረዥ በመስራት አማከኝ፣ መሃሌ ከፋይ፣ ዴግግሞሽ

እና ሬንጅ ፈሌግ/ጊ፡፡
118
2. በጉሌበት ሥራ ሊይ የተሰማሩ 20 ሰዎች የዕሇት ውል አበሊቸው

አንዯሚከተሇው ቀርቧሌ፡፡
20፣ 25፣ 25፣ 30፣ 20፣ 25፣ 25፣ 35፣ 40፣, 30፣ 20፣ 40፣ 35፣ 25፣ 35፣ 30፣ 40፣ 25፣
35፣30.
የጭረት ሰነጠረዥ በመስራት አማከኝ፣ መሃሊ ከፋይ፣ ዴግግሞሽ እና ሬንጅ

ፈሌግ/ጊ፡፡
3. ቀጥል ያሇው ሰንጠረዥ በአንዴ ትምህርት ቤት ከ1995-2002 በየ ዓመቱ
የተመዘገቡትን የተማሪዎች ብዛት የሚያሳይ ነው
ዓ.ም 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
የተማሪዎች 1000 1050 1150 1200 1300 1360 1450 1500

ብዛት
ይህንን መረጃ በመስመር ግራፍ አሳይ/ዪ፡፡

4. የተሇያዩ ዓመታዊ ወጪን የሚያመሊክት የአንዴ ቤተሰብ ወጪ
እንዯሚከተሇው ሰንጠረዥ ቢቀርብ ይህንን መረጃ በክብ ግራፍ አሳይ/ዪ፡፡
ዓይነት ሇምግብ ትምህርት ሇሌብስ ቁጠባ የተሇያዩ ነገሮች
ወጭ 6000 4000 5000 3000 2000
5. የ10 ወንዴ ተማሪዎች እና 10 ሴት ተማሪዎች ቁመት በሳ.ሜ ከተሇካ በኋሊ
እዯሚከተሇው ተመዝግቧሌ፡፡
የወንድች ቁመት፤150፣ 160፣ 165፣ 155፣ 160፣ 170፣ 165፣ 155፣ 156፣ 168
የሴቶች ቁመት፤150፣ 140፣ 132፣ 145፣ 148፣ 145፣ 150፣ 135፣ 130፣ 155
ሀ. የወንድች እና የሴቶች ረጂሙ ቁመት ስንት ነው?

ሇ. ከሁለም አጠር ያሇ የወንዴ እና የሴት ቁመት ስንት ነው?
ሏ. የወንዴ እና የሴት ተማሪዎች ቁመት ሬንጅ በቅዯም ተከተሌ
ፈሌግ/ጊ፡፡
መ. የወንድች አማካኝ ቁመት ስንት ነው?
119
ሠ. የሴቶች አማካኝ ቁመት ስንት ነው?

ረ. ቁመታቸው ከአማካኝ ቁመት የሚበሌጡ ስንት ወንዴ ተማሪዎች
ናቸው?
ሰ. ቁመታቸው ከአማካኝ ቁመት የሚበሌጡ ስንት ሴት ተማሪዎች
ናቸው?
ሸ. የሁሇቱን መረጃ ዴግግሞሽ እና ሬንጅ ፈሌግ/ጊ፡፡
6. ቀጥል ሇተሰጠው መረጃ አማካኝ፣ ዴግግሞሽ፣ መሃሌ ከፋይ ዋጋ እና
ሬንጅ ፈሌግ/ጊ፡፡
ሀ. 74፣ 72፣ 70፣ 65፣ 63፣ 61፣ 56፣ 51፣ 42፣40፣ 37፣ 33
ሇ. 85፣ 86፣ 85፣ 80፣ 80፣ 77፣ 75፣ 71፣ 65፣ 60፣ 58
ሏ. 27፣ 27፣ 25፣ 24፣ 20፣ 18፣ 16፣ 16፣ 14፣ 12፣ 10፣ 7
120
የምዕራፉ አጠቃሊይ ዓሊማ

 ጎነ-አራት ምስልች እንዯነ ትራፒዚየም እና ፓራላልግራም ያለትን
ትሇያሇህ/ሽ፣ ትሰራሇህ/ሽ፣ ፀባዮቻቸውን ትገሌጻሇህ/ሽ፡፡
 በስረጉዴ ጎነ ብዙ እና እብጥ ጎነ ብዙ መካከሌ ያሇውን ሌዩነት
ትሇያሇህ/ያሇሽ፡፡
 የእብጥ ጎነ ብዙ የውስጥ ዘዌዎች ሥፍራ ዴምር በዴግሪ
ትፈሌጋሇህ/ጊያሇሽ፡፡
 የጎነ-ሦስት እና ትራፒዚየምን ዙሪያ እና ስፋት ትፈሌጋሇህ/ጊያሇሽ፡፡
ዋና ዋና ርዕሶች
5.1. ጎነ- አራት፣ ጎነ- ብዙ እና ክብ
5.2. የጎነ-ሦስት ቴሬሞች
5.3. ሥፋት
 አቢይ ቃሊቶች
 የምዕራፉ ማጠቃሇያ
 የማጠቃሇያ መሌመጃዎች
121
መግቢያ
በ6ኛ ክፍሌ የሒሳብ ትምህርት ውስጥ የተሇያዩ የጂኦሜትሪ ምስልችን እና
ፀባዮቻቸውን ተምረሃሌ/ሻሌ፡፡ እንዱሁም መሠረታዊ የጂኦሜትሪ ምስልች
አሰራር እና ሥፍራቸውን ተምረሃሌ/ሻሌ፡፡ በዚህ ምዕራፍ ውስጥ ዯግሞ
ከዚህ በፊት ያሇህን/ሽን የጂኦሜትሪ ጽንሰ ሀሳብ ወዯ ሊቀ ችልታ
ታሳዴጋሇህ/ሽ፡፡ የጂኦሜትሪ ምስልች እንዯነ ጎነ-አራት፣ ጎነ-ብዙ እና ክብ
እንዳት እንዯሚሰሩና ፀባዮቻቸውን እንዱሁም እንዳት እንዯሚሰፈሩ
ትማራሇህ/ሽ፡፡
5.1 ጎነ-አራት፣ ጎነ-ብዙ እና ክብ

5.1.1 ጎነ አራት
ጎነ-አራት ማሇት ምን ማሇት እንዯሆነ ትርጓሜ ከመስጠትህ/ሽ በፊት
የሚከተለትን ትግበራ በመስራት በራስህ/ሽ ጎነ-አራት ማሇት ምን ማሇት አንዯ
ሆነ ሇመረዲት ሞክር/ሪ፡፡
ትግበራ 5.1
ሀ. ቀጥል ያሇውን ምስሌ 5.1 ከሰራህ/ሽ በኋሊ በመቀጠሌ የተዘረዘረሩትን
1. ስንት ጎኖች አለት?
2. ጎኖቹን ሰይም/ሚ፡፡
3. ሀ. የዚህን ምስሌ ስያሜ ስጥ/ጪ፡፡
ሇ. ይህ ምስሌ በአጠቃሊይ ምን ይባሊሌ? ምስሌ 5.1
4. የዚህን ምስሌ የውስጥ ዘዌዎች ሰይም/ሚ፡፡
5. የዚህን ምስሌ ጥንዴ ተቃራኒ ጎኖች ዘርዝር/ሪ፡፡
6. ጎርብታም ጎኖችን ዘርዝር/ሪ፡፡
7. የዚህን ምስሌ ሰያፍ ወይም ዱያጎናሌ በመሥራት ሰይም/ሚ፡፡
8. ሀለ // መሐ ከሆነ ይህንን ምስሌ ምን ብሇህ/ሽ ትጠረሇህ/ሽ?
122
ሇ. የራሳህን/ሽን ሀሳብ በመጠቀም የሚከተለትን ጽንሰ ሀሳቦች ካብራራህ/ሽ

በኋሊ ከጓዯኞችህ/ሽ ጋር ተወያዩ፡፡
1. ጎነ-አራት 2. የጎነ-አራት ጎኖች
3. የጎነ-አራት ጉርብታም ጎኖች 4. የጎነ-አራት ተቃራኒ ጎኖች
5. የጎነ-አራት ሰያፎች ወይም ዱያጎናልች
6. የጎነ-አራት የውስጥ ዘዌዎች
ሐ. ሀ “ትራፒዚየም” የሚሇውን ቃሌ አብራራ/ሪ፡፡
ሇ. ትራፒዚየምን ከገነባህ/ሽ በኋሊ የሚከተለትን ሇይ/ዪ፡፡
I. የትራፒዚየሙን ቤዝ
II. የትራፒዚየሙን አክናድች
III. የትራፒዚየሙን ከፍታ
ጎነ-አራት በአራት ውስን ቀጥታ መስመሮች የተሰራ ነጠሊ ዝግ ፈሇግ መሆኑን
አስተውሌ/ዪ፡፡
ምሳላ1. ቀጥል ያለት ምስልች ጥቂት የጎነ-አራት ምስልች ናቸው፡፡
ምስሌ 5.2
ሀ. የትራፒዚየም ግንባታ እና ፀባዮቹ

በ6ኛ ክፍሌ ሒሳብ ትምህርት ውስጥ ማስመሪያ፣ ፕሮትራክተር እና ኮምፓስ
በመጠቀም ጎነ-ሦስትን እንዳት መሥራት እንዯሚቻሌ ተምረሃሌ/ሻሌ፡፡ በዚህ
ምዕራፍ ውስጥ ዯግሞ እንዳት ትራፒዚየምን እና የተወሰኑ ጎነ-አራት
ምስልችን መሥራት እንዯምትችሌ/ዪ እና ፀባዮቻቸውን ትማራሇህ/ሽ፡፡
123
ትግበራ 5.2
ይህንን ትግበራ ሇመስራት የሚያገሇግለን መሣሪያዎች፡-
ማስመሪያ፣ ፕሮትራክተር እና ጥንዴ ኮምፓሶች ናቸው፡፡
1. ሀ. ውስን ቀጥታ መስመር ሀሇ=8ሳ.ሜ እና መሠ = 5ሳ.ሜ ሀለ // መሠ
የሆነ ስራ/ሪ፡፡
ሇ. ሀ እና መ ን እንዯዚሁም ሇ እና ሠን
አገናኝ/ኚ፡፡
ሏ .የተሰራውን ጎነ-አራት አብራራ/ሪ፡፡ ምስሌ5.3
2. ትራፒዚየም ቀረሰሸ ሰሸ // ቀረ እና ረሰ=2ሳ.ሜ፣ ሥ(ቀ)=450 ,
ሥ(<ረ)=700 የሆነ ቀጥል የተሰጡትን እርምጃዎች በመከተሌ ሥራ/ሪ፡፡
ሀ. ውስን መስመር ቀረ=4ሳ.ሜ ሥራ/ሪ፡፡
ሇ. ዘዌ ቀ እና ረን በተሰጠው ዱግር ሥፍር ሥራ/ሪ፡፡
ሏ. ነጥብ ሰ ን ረሰ=2ሳ.ሜ እንዱሆን አዴርገህ/ሽ አሳይ/ዪ፡፡
መ. ሥ(ሸሰተ)=700 በ ሰረ መስመር ሊይ ሥራ/ሪ፡፡
ሠ. ነጥብ ሸ እና ቀ እንዱሁም ሸ እና ሰ ን አገናኝ/ኚ፡፡
ረ. የተፈሇገውን ትራፒዚየም ቀረሰሸ አገኘህ/ሽ?
3. ከሊይ በ1ኛ እና 2ኛ ጥያቄ ሊይ የሰራሀውን/ሽውን ትራፒዚየም ገጾች
አብራራ/ሪ፡፡
ከሊይ የሰራሀው/ሽው ጎና-አራት ትራፒዚየም ይባሊሌ፡፡ በአጠቃሊይ
ትራፒዚየም እንዯሚከተሇው ይተረጎማሌ፡፡
ትሪጓሜ 5.1. ከተቃራኒ ጥንዴ ጎኖች ውስጥ አንደ ብቻ ትይዩ የሆነ ጎነ-
አራት ትራፒዚየም ይባሊሌ፡፡
ቀጥል ባሇው ምስሌ 5.4 ሀለ // ሠመ እና ሀሠ ∦ለመ ነው፡፡ ስሇዚህ ጎነ-አራት
ሀሇመሠ ትራፒዚየም ነው፡፡
ምስሌ 5.4
124
በምስሌ 5.4 ሇተገሇጸው ትራፒዚየም

 ትይዩ ጎኖች ሀሇ እና ሠመ መሠረቶች ይባሊለ፡፡
 ትይዩ ያሌሆኑ ጎኖች ሀሠ እና ሇመ አክናድች ይባሊለ፡፡
 ሠረ የትራፒዚየም ከፍታ ይባሊሌ፡፡
አስተውለ/ዪ፡ትይዩ ያሌሆኑ ጎኖች ተገጣጣሚ የሆነ ትራፒዚየም አይሶስሇስ
ትራፒዚየም ይባሊሌ፡፡
መሌመጃ 5.1
1. ቀጥል የተሰጡት ዓረፍተ ነገሮች ትክክሌ ከሆኑ እውነት ትክክሌ ካሌሆኑ
ዯግሞ ሏሰት በማሇት መሌስ/ሽ፡፡
ሀ. አራት ጎን ያሇው ምስሌ ሁለ ጎነ-አራት ይባሊሌ፡፡
ሇ. ሁለም ጎነ-አራት ሁሇት ሰያፎች አሊቸው፡፡
ሏ. የማንኛውም ትራፒዚየም ሰያፎች ግጥምጥም ናቸው፡፡
መ. በጎነ-አራት ውስጥ በአንዴ ነጥብ ሊይ የሚገናኙ ጎኖች ጉርብት ጎኖች
ይባሊለ፡፡
ሠ. አንዴ በተሠጠ ትራፒዚየም ውስጥ በታች በኩሌ ያሇው መሠረት ሁሌ
ጊዜ በሊይኛው ካሇ መሠረት ይበሌጣሌ፡፡
ረ. የጎነ-አራት ሰያፍ ጎነ-አራቱን ግጥምጥም ወዯ ሆኑ ሁሇት ጎነ-ሦስቶች
ይከፍሊቸዋሌ፡፡
ሰ. የትራፒዚየም አክናድች ትይዩ ናቸው፡፡
ሸ. የአይሶስሇስ ትራፒዚየም መሠረት ዘዌዎች ግጥምጥም ናቸው፡፡
ቀ. የአይሶስሇስ ትራፒዚየም ስያፎች ግጥምጥም ናቸው፡፡
2. ትራፒዚየም ስንት መሠረቶች አለት?
3. የአንዴ ትራፒዚየም መሠረት ዘዌዎች ሥፍር 1200 እና 1500 ከሆኑ
ያሌተሠጡትን ዘዌዎች ሥፍር ፈሌግ/ጊ፡፡
4. አንዴ በተሰጠ አይሶስሇስ ትራፒዚየም ሀሇመሠ ውስጥ የአንዴ መሠረት
ዘዌ ሥፍር 700 ከሆነ ሇዚህ ትራፒዚየም የቀሩትን ዘዌዎች ሥፍር
ፈሌግ/ጊ፡፡
125
5. ትራፒዚየም ሰሸቀበ፤ ሰሸ //ቀበ እና ሰሸ= 6ሳ.ሜ፣ ቀሸ=3ሳ.ሜ፣ሥ(ሰ)=600

እና ሥ(ሸ)=550 የሆነ ሥራ/ሪ፡፡
6. ትራፒዚየም ሀሇመሠ፤ ሀለ // ሠመ እና ሀሠ=4ሳ.ሜ ሠመ=11ሳ.ሜ፣
ሥ(ሠ)=200 እና ሥ(መ)=850 የሆነ ሥራ/ሪ፡፡
ሇ. የፓራላልግራም አሰራር እና ፀባዮቹ

ጎነ-አራት ማሇት አራት ጎኖች ያሇው ነጠሊ ዝግ ፈሇግ መሆኑን
ተምራሃሌ/ሻሌ፡፡ አሁን ዯግሞ በመቀጠሌ ፓራላልግራም የሚባሌ የተሇየ ጎነ-
አራት ጽንሰ ሀሳቡን በመረዲት ሥፍሮቹ ከተሰጠህ/ሽ እንዳት መሥራት
እንዯምትችሌ/ይ ትማራሇህ/ሽ፡፡
ትግበራ 5.3
1. ሁሇት ዘዌዎች ጉርብታም ዘዌዎች ናቸው ስንሌ ምን ማሇታችን ነው?
2. ፓራላልግራም ማሇት ምን ማሇት ነው?
3. ማስመሪያ፣ ፕሮትራክተር እና ጥንዴ ኮምፓሶች በመጠቀም
ፓራላልግራም ሀሇመሠ፤ ሀሇ=6ሳ.ሜ ሇመ=4ሳ.ሜ፣ ሥ(ሀ)=650 እና
ሥ(ሇ)=1150 የሆነ የሚከተሇውን እርምጃ በመከተሌ ሥራ/ሪ፡፡
ሀ. ውስን መስመር ሀሇ=6ሳ.ሜ የሆነ ሥራ/ሪ፡፡
ሇ. ዘዌ ሀ እና ሇ፤ ሥ(<ሀ)=650 እና ሥ(ሇ)=1150 የሆነ ሥራ/ሪ፡፡
ሏ. ነጥብ መ‟ን ሇመ=4ሳ.ሜ እንዱሆን አዴርገህ/ሽ ሥራ/ሪ፡፡
መ. ሀሇመሠ፤ ሥ(ሇመሠ)=650 የሆነ ሥራ/ሪ፡፡ (ሠ የ ሀሠ እና መሠ
የጋራ ነጥብ ነው፡፡)
ሠ. ፓራላልግራም ሀሇመሠ አገኘህ/ሽ?
ረ. ካገኘሄው/ሺው ፓራላልግራም ሀሇመሠ የሚከተለትን ሇይ/ዪ
I. ተቃራኒ ጎኖች
II. ተቃራኒ ዘዌዎች
III. ጉርብታም ዘዌዎች
IV. ሰያፎች
126
ከሊይ የተሰጠው ትግባራ ፓራላልግራምን ሇመተርጎም ሙለ መረጃ

ይሰጣሃሌ/ሻሌ፡፡
ትረጓሜ 5.2፡ ሁሇት ጥንዴ ተቃራኒ ጎኖች ትይዩ የሆነ ጎነ-አራት ምስሌ
ፓራላልግራም ይባሊሌ፡፡
ቀጥል የተሰጠው ምስሌ5.5 ሊይ በተ // ሸቀ እና ሸበ // ቀተ ነው ፡፡ ስሇዚህ
ሸቀተበ ፓራላልግራም ነው፡፡
ምስሌ5.5
የፓራላልግራም ፀባዮች
1. የፓራላልግራም ጥንዴ ተቃራኒ ጎኖች ግጥምጥም ናቸው፡፡
2. የፓራላልግራም ጥንዴ ተቃራኒ ዘዌዎች ግጥምጥም ናቸው፡፡
3. ተቃራኒ ያሌሆኑ የፓራላልግራም ዘዌዎች ጉርብታም ዘዌዎች
ይባሊለ፡፡
4. የፓራላልግራም ሰያፎች እኩሌ ቦታ የሚከፍሊቸው የጋራ ነጥብ ሊይ
ይቋረጣለ፡፡
መሌመጃ 5.2
1. የፓራላልግራም ዘዌዎች ውስጥ የአንደ ሥፍር 650 ከሆነ የተቀሩትን
ዘዌዎች ሥፍር ፈሌግ/ጊ፡፡
ምስሌ5.6
2. ከሊይ የተሰጠ ምስሌ „ሀሇመሠ‟ ፓራላልግራም ነው፡፡ ስያፎቹ መሀ እና
ለሠ በነጥብ ረ ሊይ ቢቋረጡ እና ሠረ=6ሳ.ሜ ከሆነ የለረ ርዝመት ስንት
ነው? (ከምስሌ5.6)
3. ቀጥል ያሇው ምስሌ ሀሇመሠ እና ሀመረሇ ፓራላልግራም ናቸው፡፡
127
የፓራላልግራም ሀሇመሠ ሰያፎች፤ ሀመ እና ለሠ በነጥብ „ሸ‟ ሊይ

ይቋረጣለ፡፡ መሸ=4ሳ.ሜ ከሆነ ለረ ን ፈሌግ/ጊ፡፡
ምስሌ5.7
4. ፓራላልግራም ሀሇመሠ ውስጥ የዘዌ ሀ ሥፍር ጠ0 እና የዘዌ ሇ
ሥፍር ዯግሞ (2ጠ0-300)ነው፡፡የዘዌ ሇ‟ን ሥፍር በቁጥር ግሇጽ/ጪ፡፡
5. በአንዴ የተሰጠ ፓራላልግራም ሀሇሏመ ውስጥ ሥ(ሀሇመ)=3ጠ0-120
እና ሥ(ሏመሀ)=ጠ0+400 ሥ(ሀሇሏ)፣ ሥ(ሏመሀ)፣ ሥ(ሇሏመ)
በቁጥር ፈሌግ/ጊ፡፡
6. ፓራላልግራም ሀሇመሏ ውስጥ ሀሇ=7ጠ-4 እና ሏመ=2ጠ+21 ከሆነ የ ሀለ
እና ሐመ ርዝመት በቁጥር ስንት ነው?
7. ሀሇ=8ሳ.ሜ፣ ሀመ=5ሳ.ሜ እና ሥ(ሀ)=700 የሆነ ፓራላልግራም
ሀሇሏመ ሥራ/ሪ፡፡
8. ሀሇ=7ሳ.ሜ፣ ሇሏ=4ሳ.ሜ እና ሥ(ሇ)=1100 የሆነ ፓራላልግራም
ሀሇሏመ ሥራ/ሪ፡፡
ሏ. የሌዩ ፓራላልግራሞች አሰራር እና ፀባዮቻቸው

ሬክታንግሌ፣ ካሬ እና ሮምበስ ጎነ-አራት ምስልች የሆኑ ሌዩ
ፓራላልግራሞች ይባሊለ፡፡ ሌዩ የሚያዯርጋቸው ፓራላልግራም
ካሊቸው ፀባዮች በተጨማሪም ላሊ ስሊሊቸው ነው፡፡ በዚህ ርዕስ ስር
እንዳት እነኝህን ሌዩ ፓራላልግራሞች መሥራት እንዯምትችሌ/ዪ እና
ፀባዮቻቸውን ታያሇህ/ሽ፡፡ ሇሙካራ ይረዲህ/ሽ ዘንዴ ቀጥል ያለትን
ትግበራዎች ሥራ/ሪ፡፡
ትግበራ 5.4
1. ሬክታንግሌ ምንዴን ነው?
128
2. ሬክታንግሌ ፓራላልግራም ሉሆን ይችሊሌን?

3. ካሬ ምንዴን ነው?
4. ሀሇ=6ሳ.ሜ እና ሇሏ=4ሳ.ሜ የሆነ ሬክታንግሌ ሀሇሏመ ሥራ/ሪ፡፡
5. ቀረ=4ሳ.ሜ እና ሥ(ቀ)=850 የሆነ ሮምበስ ቀረሰተ ሥራ/ሪ፡፡
6. መረ=5ሳ.ሜ የሆነ ካሬ ከሇመነ ሥራ/ሪ፡፡
የሚከተለትን በቡዴን በመሆን እየተወያያችሁ ሥራ/ሪ፡፡
1. ሇሚከተለት ጥንድች ግንኙነታቸውን ግሇጹ፡፡
ሀ. ካሬ እና ሮምበስ ሏ. ሬክታንግሌ እና ሮምበስ
ሇ. ካሬ እና ሬክታንግሌ መ. ኪት እና ሮምበስ
ሠ. ሮምበስ እና ፓራላልግራም
2. የሚከተለትን ምን ትሊሊችሁ?
ሀ. የሬክታንግሌ ሥያፎች
ሇ. የሮምበስ ሥያፎች
ሏ. የካሬ ሥያፎች
መ. የሁሇት አይሶስሇስ ትራፒዚየም ሥያፎች
3. ሀ. ፓራላልግራም መሆን የሚችለ 3 ጎነ-አራቶችን ዘርዝር/ሪ፡፡
ሇ. ፓራላልግራም መሆን የማይችለ 2 ጎነ-አራቶችን ዘርዝር/ሪ፡፡
4. የቬን ምስሌ በመጠቀም የተሇያየ ጎነ-አራቶች መካከሌ ያሇውን
ዝምዴና(ግንኙነት) አሰይ/ዪ፡፡
ሬክታንግሌ
ትርጓሜ 5.3፡-አንደ ዘዌ መዕዘናዊ ዘዌ የሆነ ፓራላልግራም ሬክታንግሌ
ይባሊሌ፡፡
ቀጥል የተሰጠው ምስሌ 5.8 ሥ(ሀ)=900 ነው፡፡ ስሇዚህ ሀሇመሠ
ሬክታንግሌ ነው፡፡
ምስሌ 5.8
129
የሬክታንግሌ ባህሪያት
1. የሬክታንግሌ ተቃራኒ ጎኖች ትይዩ እና ግጥምጥም ናቸው፡፡
2. የሬክታንግሌ ስያፎችን የሚከፍሊቸው የጋራ ነጥብ ሰያፎቹን በሁሇት
እኩሌ ቦታ ይከፍሊቸዋሌ፡፡
3. የሬክታንግሌ ዘዌዎች ሁለ ማዕዘናዊ ዘዌዎች ናቸው፡፡
4. የሬክታንግሌ ሰያፎች ግጥምጥም ናቸው፡፡
ሮምበስ
ትረጓሜ 5.4፤ ሮምበስ ሁሇት ጉርብታም ጎኖቹ ግጥምጥም የሆኑ
ፓራላልግራም ነው፡፡
ቀጥል የተሰው ምስሌ 5.9 ፓራላልግራም ሀሇሏመ፤ ሀለ ≡ ለሐ ነው፡፡ ስሇዚህ
ሀሇሏመ ሮምበስ ነው፡፡
ምስሌ 5.9
የሮምበስ ፀባይ
1. የሮምበስ ተቃራኒ ጎኖች ትይዩ እና ግጥምጥም ናቸው፡፡
2. የሮምበስ ሰያፎች አንደ ላሊውን በሁሇት እኩሌ ቦታ ይከፍሊቸዋሌ፡፡
3. የሮምበስ ጎኖች ግጥምጥም ናቸው፡፡
4. የሮምበስ ሰያፎች አንዯኛው ሇላሊው ቀጤ ነክ ነው፡፡
5. የሮምበስ ሰያፎች የሚከፍለትን ዘዌዎች እኩሌ ቦታ ይከፍሊለ፡፡
ካሬ
ትርጓሜ 5.5፤ ካሬ አንደ ዘዌ ማዕዘናዊ የሆነ ሮምበስ ወይም ሁሇቱ
ጉርብታም ጎኖቹ ግጥምጥም የሆነ ሬክታንግሌ ነው፡፡
የካሬ ፀባይ
1. ካሬ ፓራላልግራም ነው፡፡ ስሇዚህ
ሀ. ተቃራኒ ጎኖቹ ትይዩ እና ግጥምጥም ናቸው፡፡
ሇ. ተቃራኒ ዘዌዎቹ ግጥምጥም ናቸው፡፡
ሏ. ሰያፎቹ አንደ ላሊውን ሁሇት እኩሌ ቦታ ይከፍሊሌ፡፡
130
2. ካሬ ሮምበስ ነው፡፡ ስሇዚህ

ሀ. ሰያፎቹ እርስ በርሳቸው ቀጤ ነክ ይሆናለ፡፡
ሇ. ሰያፎቹ የሚያቋርጡትን ዘዌዎች ሁሇት እኩሌ ቦታ ይከፍሊሌ፡፡
3. ካሬ ሬክታንግሌ ነው፡፡ ስሇዚህ
ሀ. ሥፍሮቹ ግጥምጥም ናቸው፡፡
ሇ. ሁለም ዘዌዎች ግጥምጥም ናቸው፡፡
መሌመጃ 5.3
1. በሬክታንግሌ ሀሇሏመ ውስጥ ሀሏ = 6ጠ − 2 እና ሇመ = 4ጠ + 2
ይረዝማለ፡፡
ሀ. የ ጠ‟ን ዋጋ ፈሌግ/ጊ፡፡ ሇ. የሀሐ እና ለመ ን ርዝመት ፈሌግ/ጊ፡፡
2. አንዴ የተሰጠ ሬክታንግሌ ሀሇሏመ ውስጥ ስያፎቹ ሀሐ እና ለመ
በነጥብ ሠ ሊይ ይቋረጣለ፡፡ ሀሠ= 3ገ+የ፣ ሇሠ= 4ገ−2የ እና ሏሠ = 20
ከሆነ የ „ገ‟ን እና የ„ን‟ ዋጋ ፈሌግ/ጊ፡፡
3. በተሰጠ ፓራላልግራም ሀሇሏመ ውስጥ የጎኖቹ ርዝመት
አንዯሚከተሇው ተሰይሟሌ፡፡ ሀሇ=ረ+4፣ መሏ=3ረ−36 እና
ሇሏ=2ረ−16 ነው፡፡ ሀሇሏመ ሮምበስ ይሆናሌ? አረጋግጡ፡፡
4. የሚከተለትን ዓረፍተ ነገሮች ትክክሌ ከሆነ እውነት ካሌሆነ ግን ሏሰት
በማሇት መሌሱ፡፡
ሀ. ሬክታንግሌ ሮምበስ ነው፡፡ ሇ. ሮምበስ ሬክታንግሌ ነው፡፡
ሏ. ፓራላልግራም ሮምበስ ነው፡፡
መ. ፓራላልግራም ሬክታንግሌ ነው፡፡
ሠ. የጎነ-አራት ሥያፎች ቀጤ ነክ ከሆነ ይህ ጎነ-አራት ሮምበስ መሆን
አሇበት፡፡
ረ. የሮምበስ ሥያፎች ግጥምጥም የሆነ አራት ጎነ-ሶስቶችን ይፈጥራለ፡፡
ሰ. የካሬ ሥያፎች መሃሌ ነጥብ ሊይ ይቋረጣለ፡፡ እንዯዚሁም እርስ
በርሳቸው ቀጤነክ ናቸው፡፡
ሸ. ማንኛውም ሮምበስ ካሬ ነው፡፡
131
ቀ. የካሬ ሥያፎች ካሬውን በአራት እኩሌ ጎነ-ሦስቶች አይሶስሇስ

ይከፍሊለ፡፡
በ. የካሬን ጎኖች መሃሌ የሚከፍለ መስመሮች በተቋረጠበት ነጥብ ሊይ
የመዕዘን ዘዌ ከሰሩ ካሬውን በአራት ካሬዎች ይከፍለታሌ፡፡
5. ሀሇ=6ሳ.ሜ እና ሥ(ሀ)=700 የሆነ ሮምበስ ሀሇሏመ ሥራ/ሪ፡፡
6. ሸቀ=8ሳ.ሜ እና ቀበ=10ሳ.ሜ የሆነ ሬክታንግሌ ሸቀበተ ሥራ/ሪ፡፡
7. ሀሏ=6ሳ.ሜ የሆነ ካሬ ሀሇሏመ ሥራ/ሪ፡፡
5.1.2 ጎነ-ብዙ
ባሇፉት ርዕሶች ስር ሦስት ጎን ያሇውን ዝግ ነጠሊ ምስሌ ጎነ-ሦስት አራት ጎን
ያሇውን ዝግ ነጠሊ ምስሌ ዯግሞ ጎነ-አራት በማሇት አይተሃሌ/ሻሌ፡፡
በተመሳሳይ መሌኩ አምስት፣ ስዴስት እና የመሳሰለት ጎኖች ያሊቸውን ዝግ
ነጠሊ ምስልች በአጠቃሊይ ጎነ-ብዙ ይባሊለ፡፡
ትግበራ 5.5
1. የራስህ/ሽን ቃሊት በመጠቀም ሇጎነ-ብዙ ትርጓሜ ስጥ/ጪ፡፡
2. ከሦስት ወይም ከሦስት ጎኖች በሊይ የተሰራ ዝግ ነጠሊ ምስሌን ምን
ብሇህ/ሽ ትጠራሇህ/ሽ?
3. ጎነ-ብዙ ያሌሆኑ ዝግ ነጠሊ ምስሌ ምሳላ ስጥ/ጪ፡፡
4. በተሰጠ ጎነ-ብዙ ውስጥ የሚገኙ ሁሇት ነጥብ ሀ እና ሇ ውሰዴ/ጂ፡፡
እነዚህን ሁሇቱን ነጥቦች በውስን መስመር ስናገናኝ ይህ ውስን
መስመር ሀለ ሙለ በሙለ በዚህ ጎነ ብዙ ውስጥ ይገኛሌ፡፡
ሀ. ከሊይ የተሰጠውን ዏረፍተ ነገር እውን የሚያዯርግ ሦስት የተሇያዩ
ጎነ-ብዙዎችን ሥራ/ሪ፡፡
ሇ. የገነባኸውን/ሽውን ጎነ-ብዙ ስም ጻፍ/ፊ፡፡
5. እስቲ ሁሇት ነጥቦች መ እና ሠ በተሰጠ ጎነ-ብዙ ውስጥ ይገኛለ
እንበሌ፡፡ እነዚህን ነጥቦች በውስን መስመር ስናገናኝ ከውስን መስመር
መሠ የተወሰነ ክፍለ ከተጠቀሰ ጎነ-ብዙ ውጭ ይገኛሌ፡፡
132
ሀ. ከሊይ የተሰጠውን ዏረፍተ ነገር እውን የሚያዯርግ ሦስት የተሇያዩ

ጎነ-ብዙዎችን ሥራ/ሪ፡፡
ሇ. ከሊይ የተሰጠውን ዏረፍተ ነገር ጎነ-ብዙ የሚያሟለ ጎነ-ብዙዎች ምን
ብሇህ/ሽ ትጠራቸዋሇህ/ሽ?
6. የራስህን/ሽን ቃሊት በመጠቀም ሇጎነ-ብዙ የውስጥ ዘዌዎች ትርጓሜ
ስጥ/ጪ፡፡
ትርጓሜ 5.6፤ ጎነ-ብዙ ከውሰን ቀጥታ መስመር የተሰራ እና ዝግ የሆነ የጠሇሌ
ምስሌ ነው፡፡
ከዚህ ቀጥል በሇው ምስሌ 5.10 ሊይ የታዩት የጎነ-ብዙ ምሳላዎች ናቸው፡
ምስሌ5.10
አስተውሌ/ዪ፡ ሀ. የአንዴ ጎነ-ብዙ የሁለም የውስጥ ዘዌዎች ሥፍር ከ 1800
በታች ከሆነ እብጥ ጎነ-ብዙ ይባሊሌ፡፡
ሇ. ብያንስ አንዴ የውስጥ ዘዌ ሥፍር ከ 1800 በሊይ ከሆነ ዯግሞ
ስርጉዴ ጎነ-ብዙ ይባሊሌ፡፡
ምስሌ 5.11 እብጥ ጎነ-ብዙ ምስሌ 5.12 ስርጉዴ ጎነ-ብዙ (የውስጥ

የእያንዲንደ ውስጥ ዘዌ ስፍር ዘዌዎች ሰ፣ ሠ እና ሏ ስፍራቸው
ከ1800 በታች ነው፡፡ ከ1800 በሊይ ነው፡፡)
አስተውሌ/ዪ፤ ከዚህ በኋሊ ጎነ-ብዙ እያሌን የምንጠራው (ተሇይቶ ካሌተሰጠ
በስተቀር) እብጥ ጎነ-ብዙ ሇማሇት አንዯ ሆነ እንገነዘባሇን፡፡
133
በጎናቸው ብዛት ሊይ በመመሰረት የሚከተለትን ጎነብዙዎችን እናገኛሇን፡፡

የጎኖች ብዛት የጎነ ብዙ ስም
3 ጎነ-ሦስት
4 ጎነ-አራት
5 ጎነ-አምስት
6 ጎነ-ስዴሰት
7 ጎነ-ሰባት
8 ጎነ-ስምንተ
9 ጎነ-ዘጠኝ
10 ጎነ-አስር
ቀ ጎነ-ቀ
አስተውሌ/ዪ፤ በሁለም ጎኖቹ ግጥምጥም የሆነ እና ሁለም የውስጥ ዘዌዎቹ

ግጥምጥም የሆነ ጎነ-ብዙ መዯበኛ ጎነ ብዙ ይባሊሌ፡፡
ምሳላ 1. ሀ. ጎነ እኩሌ ጎነ-ሦስት መዯበኛ ጎነ ሦሰት ነው፡፡
ሇ. ካሬ መዯበኛ ጎነ-አራት ነው፡፡
መሌመጃ 5.4
1. በጣም ቀሊሌ የሆነ ጎነ ብዙ የትኛው ነው?
2. የሚከተለትን ጎነ-ብዙዎች ስርጉዴ ጎነ-ብዙ ወይም እብጥ ጎነ-ብዙ
በማሇት ሇይ/ዪ፡፡
ምስሌ 5.13
3. ከሚከተለት ውስጥ የትኛው መዯበኛ ጎነ-ብዙ ሉሆን ይችሊሌ?

ሀ. ሮምበስ ሇ. ሬክታንግሌ ሏ. ጎነ-ስዴስት መ. መሌሱ አሌተሰጠም
134
4. ከሚከተለት ውስጥ ጎነ-ብዙ መሆን የማይችሌ የትኛው ነው?

ሀ. ጎነ- አስር ሇ. መቶ ጎን ያሇው ምስሌ
ሏ. ክብ መ. ሁሇት-እኩሌ ጎነ-ሶስት
5. በእብጥ ጎነ-ብዙ ውስጥ ከጎነ-ብዙው ውጭ ሉሆኑ የሚችለ ሥያፎች
አለ?
5.1.3 ክብ
ከዚህ በፊት ባሇው ትምህርት ውሰጥ የተሇያዩ ጎነ-ብዙ ምስልችን
ተምረሃሌ/ሻሌ፡፡ በዚህ ርዕስ ስር ዯግሞ የጠሇሌ ምስሌ በሆነ በክብ ሊይ
ጽንሰ ሀሳብ ታገኛሇህ/ሽ፡፡ ሇዚህም ይረዲህ/ሽ ዘንዴ የሚከተሇውን ትግበራ
በትኩረት ሥራ/ሪ፡፡
ትግበራ 5.6
1. ከአንዴ ከተሰጠ ነጥብ በእኩሌ ርቀት ሊይ የሚገኙ ነጥቦች ስንሌ ምን
ማሇታችን ነው?
2. ሬዴየሱ 4 ሳ.ሜ የሆነ ክብ በመሥራት እምብርቱን አሳይ/ዪ፡፡
3. ኮምፓስ በመጠቀም ክብ ከሰራህ/ሽ በኋሊ ቀጥል የተሰጡትን ጥያቄዎች
መሌስ/ሽ፡፡
ሀ. እምብርቱን በ „ዏ‟ ከሰየምክ/ሽ በኋሊ ሀ፣ ሇ፣ ቀ፣ በ እና ሰ ነጥቦች
በክቡ ሊይ አኑር/ሪ፡፡
ሇ. እነዚህ ነጥቦች ከ „ዏ‟ ምን ያህሌ ይርቃለ?
ሏ. የውስን መስመር ዏሀ ወይም ዏሇ ወይም ዏበ ወይም ዏሰ ወይም ዏቀ
ምን ትሊሇህ/ያሇሽ?
መ. ሀ እና ሇ፣ ሇ እና ቀ፣ ሀ እና በ ነጥቦችን አገናኝ/ኚ፡፡
ሠ. የውስን ቀጥታ መስመሮች ሀሇ ፣ ሇቀ እና በሀ ምን ይባሊለ?
ረ. ውስን ቀጥታ መስመር በሀ እምብርቱን አቋርጦ ከሇፈ ውስን
መስመር በሀ ምን ይባሊሌ?
ሰ. ውስን መስመር በሀ ከ ዏሀ ጋር ምን አይነት ግንኙነት አሊቸው?
135
ሸ. የ ሀሇቀ፣ ሇቀበ እና ቀሇበ‟ን መስመር እይ/ዪ፡፡ ስማቸው ምን

ይባሊሌ?
4. በራስህ/ሽ ቃሌ የሚከተለትን ተርሞች አብራራ/ሪ፡፡
ሀ. የክብ እምብርት ሇ. የክብ ሬዴየስ
ሏ. የክብ አውታር መ. የክብ ቅስት
ሠ. የክብ ዱያሜትር
ትርጓሜ 5.7፤ ክብ አንዴ ከተሰጠ ነጥብ ሊይ እኩሌ ርቀት ያሇቸው በአንዴ
ወሇሌ ሊይ የሚገኙ የሁለም ነጥቦች ስብስብ ነው፡፡ የተሰጠው
ነጥብ የክቡ እምብርት ይባሊሌ፡፡
ቀጥል በተሰጠው ምስሌ 5.14 ውስጥ
 መ የክቡ እምብርት
 መሀ ፣መሇ እና መሏ የክቡ ሬዴየሶች
 ሸቀ እና ሀሇ የክቡ አውተሮች
ምስሌ 5.14
 ሀሇ የክቡ ዱያሜትር
 ፣ ፣ የክቡ ቅስቶች ናቸው፡፡

መሌመጃ 5.5
1. የሚከተለትን ጥያቄዎች ትክክሌ ከሆኑ እውነት ስህተት ከሆኑ ሏሰት
በማሇት መሌስ/ሽ፡፡
ሀ. አንዴ የተሰጠ የክብ አውታር ክቡን በሁሇት እኩሌ ቦታ የሚከፍሌ
ከሆነ ይህ አውታር የክቡ ዱያሜትር ይሆናሌ፡፡
ሇ. የአንዴ ወይም ግጥምጥም ክቦች ዱያሜትሮች ግጥምጥም ናቸው፡፡
ሏ. ማንኛውም ሁሇት የአንዴ ክብ አውታሮች ግጥምጥም ናቸው፡፡
መ. አንዴ የተሰጠ ክብ ብዙ ዱያሜትሮች ሌኖረው ይችሊለ፡፡
ሠ. በአንዴ ክብ ውስጥ ግጥምጥም አውታሮች ከክቡ መሀሌ እኩሌ ርቀት
ሊይ ይገኛለ፡፡
136
ረ. ዱያሜትር ከሁለም የሚረዝም አውታር ነው፡፡

ሰ. ሬዴየስ የዱያሜትር ግማሽ ነው፡፡
2. አንዴ ሬዱየሱ 4ሳ.ሜ የሆነ ክብ ቢሰጥህ/ሽ
ሀ. ርዝመቱ 4ሳ.ሜ የሆነ አውታር ስራ/ሪ፡፡
ሇ. ርዝመቱ 8ሳ.ሜ የሆነ አውታር ስራ/ሪ፡፡ ይህንን አውታር ምን ብሇህ/ሽ
ትጠራሇህ/ሽ?
ሏ. ርዝመቱ 9ሳ.ሜ የሆነ አውታር መስራት ትችሊሇህ/ሽ?
5.2. የጎነ-ሶስቶች ቴረሞች

በዚህ ርዕስ ሥር የጎነ-ሦስት ውስጣዊ ዘዌዎች ሥፍር ቴረም እና ስሇ ጎነ-ሦስት
ውጫዊ ዘዌዎች ቴረም ከተሰጠን በኋሊ ማረጋገጡ ይቀጥሊሌ፡፡
5.2.1.የጎነ-ሦስት ውስጣዊ ዘዌዎች ሥፍር ዴምር

ባሇፉት የሒሳብ ትምህርት ውስጥ ስሇ ጎነ-ሦስት ዓይነቶች፣ ፍርቅ ውስጣዊ
ዘዌዎች እና የዝርግ ዘዌ ሥፍር ተምራሃሌ/ሻሌ፡፡ እነዚህን በማስታወስ
ወዯሚቀጥሇው የቡዴን ሥራ እና ትግባራ እናሌፋሇን፡፡
የቡዴን ስራ 5.2
ቀጥል የተሰጡትን በቡዴን በመመካከር ሥሩ፡፡
የሚያስፈሌጉ መሰሪያዎች፤ መቀስ፣ ማስመሪያ፣ ወፍራም ወረቀት፣ ካርቶን
እና የመሳሰለት
ሀ. አንዴ ጎነ-ሦስት ወፍራም ወረቀት ሊይ ሥራ/ሪ፡፡
ሇ. ቀጥል አንዯተገሇጸው ምስሌ አጥቁር/ሪ፡፡
ምስሌ5.15
ከዚህ በኋሊ የጠቆረውን ክፍሌ በጥንቃቄ በመቁረጥ አሇያይተህ/ሽ
አሰቀምጥ/ጪ፡፡
137
ሏ. የተቆረጠውን ማስመሪያ በመጠቀም በመስመር ሌክ ቀጥል ባሇው ምስሌ

ሊይ እንዯሚታየው አገናኝ/ኚ፡፡
ምስሌ 5.16
መ. የዘዌዎች መ፣ ሠ እና ረ ሥፍር ዴምር ስንት ነው?

ሠ. የዝርግ ዘዌ ሥፍር ዴምር ስንት ነው?
ረ. ከሊይ ካከናወንክ/ሽ እርምጃዎች ስሇ ጎነ-ሶስት ውስጣዊ ዘዌዎች ስፍር
ዴምር ምን ማሇት ትችሊሇህ/ሽ?
ትግበራ 5.7
1. በአንዴ ወሇሌ ሊይ ካለ ሦስት መስመሮች ተ1፣ ተ2፣ ተ3 መካከሌ ተ1 እና
ተ2 ትይዩ ሆኖ ተ3 ቆራጭ መስመር ቢሆን፤ ስሇሚፈጠረው ጀርባ ጀርብ
ዘዌ እና ስንት እንዯሆኑ ግሇጽ/ጪ? ግጥምጥም ናቸው?
2. ነጥብ ቀ እና መስመር ተ በአንዴ ወሇሌ ተሰጡ እንበሌ፡፡ ይህ የተሰጠ
ነጥብ ቀ ከተሰጠው መስመር ተ ውጭ ከሆነ በተሰጠው ነጥብ ውስጥ
በመቋረጥ ሇመስመር ተ ትይዩ መሆን የሚችለ ስንት መስመሮች አለ?
ቴረም 5.1፤ (የጎነ ሦሰት ውስጣዊ ዘዌ ሥፍር ዴምር ቴረም) የአንዴ ጎነ-ሦስት
ውስጣዊ ዘዌዎች ሥፍር ዴምር 1800 ነው፡፡
ማረጋገጫ፤ ጎነ-ሦስት ሀሇሏ ውስጣዊ ዘዌ ሥፍራቸው ከ፣ነ እና ወ እንበሌ፡፡
የሚፈሇገው ከ+ነ+ወ=1800
 በ ሏ ውስጥ አሌፎ ሇ ሀለ ትይዩ የሚሆን መስመር ሥራ/ሪ፡፡
 ይህንን መስመር መሠ ብሊህ/ሽ ሰይም/ሚ
 ይህ መስመር፣ መሏሀ እና ሠሏሇ ን ምስሌ 5.16 ሊይ
የሚናየውን ይፈጠራሌ፡፡
ምስሌ 5.16
138
 በዚህ በተሰጠው ምስሌ ሊይ

ሥ(ሀ)=ነ፣ ሥ(ሇ)=ወ፣ ሥ(ሏ)= ከ ነው
የማረጋገጫ እርምጃዎች ምክንያት
1.ገ + ከ + ረ = 1800 ዝርግ ዘዌ
2.ሥ( መሏሀ)=ሥ(ሏሀሇ) እና ፍርቅ ውስጣዊ ዘዌዎች
ሥ(ሠሏሇ)=ሥ(ሀሇሏ)
3. ነ+ከ+ወ=1800 ከ እርምጃ 1 እና 2
4. ከ+ነ+ወ=1800 የመዯመር ቅይይር ፀባይ
ስሇዚህ ሥ(ሀ)+ሥ(ሇ)+ሥ(ሏ)=1800 ሲሆን ሀ፣ ሇ እና ሏ የጎነ-ሦስት ሀሇሏ

ነቁጦች ናቸው፡፡
ምሳላ1. የአንዴ ጎነ-ሦስት ውስጣዊ ዘዌዎች ሥፍር ሇ0፣ 3ሇ0 እና 5ሇ0 ከሆነ
የእያንዲንደ ዘዌዎች ሥፍር ስንት ይሆናሌ?
መፍትሄ፤ በጎነ-ሦስት ውስጣዊ ዘዌ ሥፍር ዴምር ቴረም
ሇ0+ 3ሇ0+ 5ሇ0=1800
9ሇ0 =1800 ሇ = 200
ሇ=200 3ሇ=600 እና 5ሇ=1000 ይሆናሌ፡፡
ስሇዚህ የዚህ ጎነ-ሦስት ዘዌዎች ሥፍር በቅዯም ተከተሌ 200፣ 600 እና 1000
ይሆናሌ፡፡
ምሳላ2፡ የአንዴ ጎነ-ሦስት ውስጣዊ ዘዌዎች ሥፍር በ1፡3፡6 ወዯር ብሰጥ
የዚህን ጎነ-ሦስት ዘዌዎች ሥፍር ፈሌግ/ጊ፡፡

መፍትሄ፡ እስቲ የዚህን ጎነ-ሦስት ዘዌዎች ሥፍር በቅዯም ተከተሌ ቀ፣ 3ቀ
እና 6ቀ እንበሌ፡፡
ቀ+3ቀ+6ቀ =1800
10ቀ =1800
ቀ =180 ፣ 3ቀ =3(180) =540 እና 6ቀ= 6(180) = 1080
139
መሌመጃ 5.6
1. በአንዴ ጎነ-ሦስት ውስጥ የአንዴ ዘዌ ሥፍር 750 እና የሁሇተኛው ዘዌ
ሥፍር የሦስተኛውን ዘዌ 4 እጅ ይሆናሌ፡፡ የዚህን ጎነ-ሦስት ዘዌዎች
ሥፍር ፈሌግ/ጊ፡፡
2. የጎነ-ሦስት ዘዌዎች ስፍር 2ቀ0 ፣ 3ቀ0 እና 4ቀ0 ቢሆኑ የዚህን ጎነ-ሦስት
3. የአንዴ ጎነ-ሦስት ውስጣዊ ዘዌዎች ሥፍር በ4፡5፡9 ወዯር ቢሰጥ ይህ ጎነ
ሦስት ምን ይባሊሌ?
4. ቀጥል የተሰጡ የጎነ-ሶስት ምስልችን በመጠቀም የ„ቀ‟ን ዋጋ ፈሌግ/ጊ፡፡
ምስሌ 5.17
5. የጎነ-ሦስት ዘዌዎች ስፍር ሸ፣ ቀ እና ተ፤ ሸ+ቀ=1000 እና ሸ+ተ=1200
ቢሆኑ የ ሸ፣ ቀ እና ተ ዘዌዎችን ሥፍር ፈሌግ/ጊ፡፡
6. አንዴ ማዕዘናዊ ጎነ-ሦስት የአንደ ሹሌ ዘዌ ሥፍር የላሇውን ሹሌ ዘዌ
ሥፍር 4 እጅ ነው፡፡ የዚህን ጎነ-ሦስት ዘዌዎች ሥፍር ፈሌግ/ጊ፡፡
7. የሁሇት ጎነ እኩሌ ጎነ-ሦስት ነቁጥ ዘዌ የቤዝ ዘዌዎቹን በ300 የሚበሌጥ
ከሆነ የዚህን ጎነ-ሦስት ዘዌ ሥፍሮች ፈሌግ/ጊ፡፡
8. የጎነ-ሦሰት ሀሇመ ዘዌዎች ሥፍር በ 2ቀ፣ ቀ+100 እና 2ቀ-300 ቢገሇጹ
ሀ. የዚህን ጎነ-ሦስት ዘዌ ዴምር ቀ‟ን በያዘ ሒሳባዊ ቃሌ ፈሌግ/ጊ፡፡
ሇ. የ ቀ‟ን ዋጋ ፈሌግ/ጊ፡፡
ሏ. ይህ ጎነ-ሦስት ምን ይባሊሌ?
140
5.2.2. የጎነ-ሦስት ውጫዊ ዘዌዎች

በዚህ ርዕስ ስር ሇጎነ-ሶስት ውስጣዊ ዘዌ ጉርብታም ዘዌ የሆነ ውጫዊ ዘዌ
ትግበራ 5.8
1. ቀጥል ባሇው ምስሌ 5.18 ሊይ በመመርኮዝ የሚከተለትን ጥያቄዎች
መሌስ/ሺ፡፡
ሀ. የጎነ-ሦስት ሀሇሏ ውስጣዊ ዘዌዎች የትኞቹ ናቸው?
ሇ. በዚህ ምስሌ ሊይ ባለት ዘዌዎች ውስጥ የትኞቹ የጎነ-ሦሰት ሀሇሏ
ውጫዊ ዘዌዎች ናቸው?
ሏ. በእያንዲንደ ጎነ-ሶሰት ሀሇሏ ነቁጥ ሊይ የውጫዊ ዘዌዎች እና ውስጣዊ
ዘዌዎች ዴምር ስንት ይሆናሌ?
መ. በእያንዲንደ ጎነ-ሶሰት ሀሇሏ ነቁጥ ሊይ ስንት ውጫዊ ዘዌዎች ሉገኙ
ይችሊለ?
ሠ. የዘዌ በ፣ ዯ እና ፈ ሥፍር ዴምር ስንት ነው?
ምስሌ 5.18
2. እውነት ወይም ሏሰት በማሇት መሌሱ
ሀ. ሥ(ተ)+ሥ(ነ)=ሥ(ፈ)
ሇ. ሥ(ተ)+ሥ(ከ)=ሥ(በ)
ሏ. ሥ(ነ)+ሥ(ከ)=ሥ(ዯ)
መ. ሥ(ነ)+ሥ(ከ)=ሥ(በ)
3. ሇሚከተለት እንዳት ውጫዊ ዘዌ ትፈሌጋሇህ/ሽ?
ሀ. ጎነ-ሦሰት ሇ. ሇማንኘውም ጎነ- ብዙ
አስተውሌ/ዪ፤1. አንዴ የጎነ-ሦሰት ጎን ከነቁጡ ቢራዘም በተራዘመው ጎን እና
ጉርብት ጎን በሆነው የጎነ-ሦስት ጎን መካከሌ የሚፈጠረው ዘዌ
የጎነ-ሦስት ውጫዊ ዘዌ ነው፡፡
141
2. የማንኛውም ጎነ-ብዙ ውጫዊ ዘዌ ሌክ እንዯ ጎነ-ሦሰት

ውጫዊ ዘዌ ይሰራሌ፡፡
3. በእያንዲንደ የጎነ-ብዙ ነቁጥ ሊይ ውጫዊ እና ውስጣዊ
ዘዌዎች እርስ በረሳቸው ዝርግ አሟይ ናቸው፡፡
4. በእያንዲንደ የጎነ-ብዙ ነቁጥ ሊይ ሁሇት ጃርባ ጀርብ ውጫዊ
ዘዌዎች ይሰራለ፡፡
ቴረም5.2. (የጎነ-ሦሰት ውጫዊ ዘዌ ቴረም)
በአንዴ ጎነ-ሦሰት ውስጥ የውጫዊ ዘዌ ሥፍር ጉርብታም ካሌሆኑ ሁሇቱ
ውስጣዊ ዘዌዎች ሥፍር ዴምር ጋር እኩሌ ነው፡፡
ምስሌ5.19
የተሰጠ፤  ሀሇሏ የውስጣዊ ዘዌዎች ሥፍር ዯ፣ ፈ እና ወ እና ውጫዊው ዘዌ

ሥፍር ተ፣ ቸ እና ነ የሆነ በምስሌ 5.19 ሊይ እንዯሚታየው የሚፈሇገው፤
ወ+ዯ= ተ መሆኑን
ማረጋገጫ
እርምጃዎች ምክንያት
1. ወ+ዯ+ፈ =1800 ውስጣዊ የዘዌዎች ዴምር
2. ፈ+ተ=1800 ዝርግ ዘዌ
3. ወ+ዯ+ፈ =ፈ+ተ ከእርምጃ 1 እና 2
4. ወ+ዯ =ተ በማቃሇሌ
በተመሳሳይ መሌኩ ወ+ፈ =ቸ እና ፈ+ዯ=ነ ይሆናሌ፡፡
142
ምሳላ1. በምስሌ 5.20 ሊይ ሠ =1200 እና ዯ =700 ቢሆን የ ጠ‟ ን ዋጋ

ፈሌግ/ጊ፡፡
ምስሌ 5.20
መፍትሄ፡ በጎነ-ሦሰት ውጫዊ ዘዌ ቴረም
ዯ+ጠ =ሠ
ጠ+700= 1200
ጠ =1200−700 ጠ=500
መሌመጃ 5.7
1. በምስሌ 5.21 ሊይ ያሇው  ሀሇሏ ሊይ ሇሀ ≡ ሇሏ ነው፡፡ በነቁጥ ሏ
ሊይ ያሇው የውጫዊ ዘዌ ሥፍር 5ጠ+100 ነው፡፡ ሥ(ሀ)=300 ከሆነ የ
ጠ ዋጋ ስንት ነው?
ምስሌ 5.21
2. በ  ሀሇሏ ውስጥ ሥ(ሇ)=4ሥ(<ሀ) ይሆናሌ፡፡ በነቁጥ ሏ ሊይ ውጫዊ
ዘዌ ሥፍር 1250 ነው፡፡ ሥ(ሀ) ፈሌግ/ጊ፡፡
3. በ  መሠረ፤ ሥ(<መ)= 2ቀ+40 ፣ሥ(ሠ)= 6ቀ-580 አሇው፡፡ በነቁጥ ረ
ሊይ ውጫዊ ዘዌ ሥፍር 5ቀ ከሆነ
ሀ. የ ቀ‟ን ዋጋ ፈሌግ/ጊ፡፡
ሇ. ይህ ጎነ-ሦሰት ምን ዓይነት ጎነ-ሦስት ነው?
4. በ  ሀሇሏ ውስጥ ሥ(ሀ)= 350 እና በነቁጥ ሏ ሊይ ውጫዊ ዘዌ ሥፍር
ዯግሞ1050 ከሆነ ሥ(ሇ) ፈሌግ/ጊ፡፡
143
5. የሁሇት ጎነ እኩሌ ጎነ-ሦስት ነቁጥ ዘዌ እንዯሚከተሇው ቢሰጡ እና

በነቁጥ ዘዌ ፊት ሇፊት ያሇውን በሁሇቱም የአክናዴ ዘዌዎች በኩሌ
በማስረዘም የሚገኙትን የሁሇቱን ውጫዊ ዘዌ ሥፍር ፈሌግ/ጊ፡፡
ሀ. 200 ሇ. 800 ሏ.1200 መ.1350
6. የሁሇት ጎነ እኩሌ ጎነ-ሦስት አክናድቹን በማስረዘም የተገኘ ውጫዊ ዘዌ
ሥፍር እንዯሚከተሇው ቢሰጠን የሁሇት እኩሌ ጎነ-ሦስት ነቁጥ ዘዌ
ፈሌግ/ጊ፡፡
ሀ.1000 ሇ. 1400 ሏ.1600 መ. 1350
5.2.3. የጎነ-ብዙ ውስጣዊ ዘዌዎች ዴምር

በዚህ ርዕስ ስር የጎነ-ብዙ ውስጣዊ ዘዌዎች ዴምር እና የዚህን ጎነ-ብዙ ነቁጦች
በቀጥታ መስመር በማገናኘት የሚፈጠሩ ጎነ-ሦስት ብዛት ግንኙነት
እንመሇከታሇን፡፡
ትግበራ 5.9
1. ጎነ-አራት ሀሇመሠን ሥራ/ሪ፡፡ አንዴ ነቁጥ በመምረጥ ሉፈጠሩ
የምችለትን ሥያፎች ሁለ አሳይ/ዪ፡፡
ሀ. ከዚህ ነቁጥ ሊይ በመነሳት ከላልች ነቁጦች ጋር መገናኘት የሚችለ
ስንት ሥያፎች አለ?
ሇ. ስንት ጎነ- ሦሰቶች ሉፈጠሩ ይችሊለ?
ሏ. የዚህ ጎነ-አራት ውስጣዊ ዘዌዎች ዴምር ስንት ነው?
2. ጎነ-አምስት ሀሇሏመሠ ስራ/ሪ፡፡ አንዴ ነቁጥ በመምረጥ ወዯ ላልች
ነቁጦች ሥያፎችን ሥራ/ሪ፡፡
ሀ. ስንት ሥያፎች አገኘህ/ሺ?
ሇ. ስንት ጎነ- ሦሰቶች ተፈጠሩ?
ሏ. ስሇ ጎነ አምስት ውስጣዊ ዘዌዎች ዴምር ምን ማሇት ታስባሇህ/ሽ?
3. ጎነ-ስዴስት ሀሇሏመሠረ በመሥራት ከአንዴ ነቁጥ ሊይ በመነሳት ያለትን
ሥያፎች ሁለ ሥራ/ሪ፡፡
144
ሀ. ስንት ሥያፎች ሥራ/ሪ?

ሇ. ስንት ጎነ-ሦሰቶች ተፈጠሩ?
ሏ. የዚህ ጎነ-ስዴስት ውስጣዊ ዘዌዎች ሥፍር ዴምር ስንት ይሆናሌ
ብሇህ/ሽ ትገምታሊህ/ሽ?
ከሊይ በተሰጠው ትግበራ ሊይ „ቀ‟ ጎን ሊሇው እብጥ ጎነ-ብዙ የሚከተሇውን
ማጠቃሊያ ማስቀመጥ ይቻሊሌ፡፡
የጎኖች ብዛት ከአንዴ ነቁጥ ሊይ የጎነ-ሦስት ብዛት ውስጣዊ ዘዌዎች
የሚነሱ ሥያፎች ሥፍረ ዴምር
4 1 2 2×1800=3600
5 2 3 3×1800=5400
6 3 4 4×1800=7200
7 4 5 5×1800=9000
. . . .
. . . .
. . . .
10 7 8 8×1800=14400
ቀ ቀ-3 ቀ-2 (ቀ-2) ×1800
ቴረም5.3. „ቀ‟ ጎን ያሇው እብጥ ጎነ ብዙ ውስጣዊ ዘዌዎች ስፍር ዴምር ቀ −

2×1800 ይሆናሌ፡፡
ምሳላ1. 12 ጎን ሊሇው እብጥ ጎነ-ብዙ የውስጣዊ ዘዌዎች ሥፍር ዴምር
ፈሌግ/ጊ፡፡
መፍትሄ፤ የጎነ-ብዙ ውስጣዊ ዘዌዎች ዴምር=(ቀ-2) ×1800
=(12-2) ×1800
=10×1800
=18000
145
ምሳላ2. የአንዴ እብጥ ጎነ-ብዙ የውስጣዊ ዘዌዎች ዴምር 16200 ከሆነ የዚህ
ጎነ-ብዙ ጎኖች ብዛት ስንት ነው?
መፍትሄ፤ የጎነ ብዙ ውስጣዊ ዘዌዎች ዴምር=(ቀ-2) ×1800
16200=(ቀ-2) ×1800
16200=1800ቀ-3600
16200+3600 =1800ቀ
1980 0
ቀ= =11
180 0
ስሇዚህ ቀ=11
አስተውለ፤ የመዯበኛ ጎነ-ብዙ ውስጣዊ ዘዌዎች ሁለም እኩሌ ስሇሆኑ ቀ ጎን
ሊሇው መዯበኛ ጎነ ብዙ የእያንዲንደ ውሰጣዊ ዘዌ ሥፍር
ቀ−2 ×180 0
ይሆናሌ፡፡
ቀ
ምሳላ3. ሇመዯበኛ ጎነ-ስዴስት የእያንዲንደ ውስጣዊ ዘዌ ሥፍር ፈሌግ/ጊ፡፡

መፍትሄ፤ ቀ =6
ቀ−2 ×180 0
ሇመዯበኛ ጎነ ብዙ የእያንዲንደ ውስጣዊ ዘዌሥፍር= ቀ
( 6  2) 0
= 180  1200 ይሆናሌ፡፡
6
መሌመጃ 5.8
1. የጎናቸው ብዛት እንዯሚከተሇው ሇተሰጠ ጎነ-ብዙዎች የውስጥ ዘዌ
ሥፍሩ ዴምር ፈሌግ/ጊ፡፡
ሀ. 8 ሇ. 13 ሏ. 15 መ. 20
2. የጎነ-ስዴስት አምስቱ ውስጣዊ ዘዌዎች ሥፍሩ ዴምር 6000 ከሆነ
የስዴስተኛው ዘዌ ሥፍር ስንት ይሆናሌ?
3. የአንዴ ጎነ-ብዙ የውስጥ ዘዌዎች ሥፍረ ዴምር እንዯሚከተሇው ከሆነ
የዚህን ጎነ-ብዙ ጎኖች ብዛት ፈሌግ/ጊ፡፡
ሀ. 8(1800) ሇ. 39600 ሏ. 18000 መ. 27000
146
4. ውስጣዊ ዘዌዎች ሥፍር እንዯሚከተሇው ከሆነ የመዯበኛ ጎነ-ብዙ ጎኖች

ብዛት ፈሌግ/ጊ፡፡
ሀ. 900 ሇ. 1200 ሏ. 1500 መ.1350
5. የጎነ-አምስት ጎኖች ወ0፣ 2ወ0፣ (ወ+30)0፣ (ወ-10)0 እና (ወ+40)0 ቢሆኑ
የዚህን ጎነ-አምስት እያንዲንደ ዘዌዎች ሥፍር ፈሌግ/ጊ፡፡
6. የጎናቸው ብዛት ከዚህ በታች የተሰጡ ጎነ-ብዙዎች ከአንዴ ነቁጥ
በመነሳት የሚፈጠሩ ሥያፎች ብዛት ፈሌግ/ጊ፡፡
ሀ. 3 ሇ.10 ሏ.100 መ. ነ
7. እያንዲንደ ጎነ-አራት ውስጣዊ ዘዌ ቀ0-50፣ ቀ0+200፣ 2ቀ0-450 እና
2ቀ0−300 ከሆነ የዚህን ዘዌዎች ሥፍር ፈሌግ/ጊ፡፡
8. የጎነ-አራት ዘዌዎች በ 1፡ 6፡ 7፡ 4 ወዯረኛነት ቢሆን የዚህን ጎነ-አራት
ዘዌዎች ስፍር ፈሌግ/ጊ፡፡
9. የአንዴ ጎነ-ብዙ ውስጣዊ ዘዌ ሥፍር ዴምር 13500 ሉሆን ይችሊሌን?
10. የሁሇት ጎነ-አምስት ዘዌዎች ሥፍር 1000 እና 1500 ነው፡፡ የቀሩት
ሦስቱ ግጥምጥም ከሆኑ ሦስቱን ፈሌግ/ጊ፡፡
5.3. ሌኬት
የሌኬት ጽንሰ ሀሳብ በጂኦሜትሪ ሥር ከሚካተቱት ክፍልች ውስጥ አንደ
ነው፡፡ በዚህ ክፍሌ ውስጥ ከዚህ በፊት በተማርከው/ሺው አንዲንዴ ጽንሰ
ሀሳቦች ሊይ በመመርከዝ ሇተሇያዩ ምስልች ዙሪያ፣ ሥፋት እና ይዘትን
በብዛት የአሌጀብራ ዘዳ በመጠቀም አፈሊሇጉን ትማራሇህ/ሽ፡፡
147
5.3.1. የጎነ-ሦስት ስፋት

መነሻ ጥያቄ
አቶ ዱንቄሳ ቀጥል በተሰጠው ምስሌ መሌክ ያሇውን ትምህርት ቤታቸውን
የጎነ-ሦስት መሌክ የያዘውን ክፍሌ ማሳዯስ ፈሇጉ፡፡ የማሳዯሻ ዋጋን
ሇማወቅ ማዯስ የፈሇጉትን ክፍሌ ስፋት ፈሇጉ፡፡ያገኙት ስፋት ስንት ነው?
ምስሌ5.22
በ6ኛ ክፍሌ ሒሳብ ትምህርት ውስጥ እንዳት የሬክታንግሌን እና የመዕዘናዊ
ዘዌ ጎነ-ሦስት ሥፋት መፈሇግ እንዯሚቻሌ ተምረሃሌ/ሻሌ፡፡ አሁን ዯግሞ
የሚከተሇውን ትግበራ በመስራት እንዳት የላለችን ጎነ-ሦስቶችን ሥፋት
መፈሇግ እንዯሚቻሌ ትዯርስበታሇህ/ሽ፡፡
ትግበራ 5.10
1. ሬክታንግሌ ሀሇሏመ በሁሇት ማዕዘናዊ ዘዌ ጎነ-ሦስት ተከፍሎሌ፡፡
ሀ. የነዚህን ጎነ-ሦስቶች ሥፋት እንዳት ትፈሌጋሇህ/ሽ?
ሇ. የተቀባውን ምስሌ ሥፋት ፈሌግ/ጊ፡፡
ሏ. የማዕዘናዊ ጎነ-ሦስት ሥፋትን የምንፈሌግበትን አጠቃሊይ
ቀመር(ፎርሙሊ) መስጠት ትችሊሇህ/ያሇሽ?
ምስሌ 5.23
148
2. ሬክታንግሌ ሀሇሏመ በሚከተሇው ምስሌ እንዯሚታየው በአራት ቦታ

ተከፍሎሌ፡፡ ሠ እና ረ በቅዯም ተከተሌ የ መሏ እና ሀሇ መሀሌ
ነጥቦች ናቸው፡፡
ምስሌ5.24
ሀ.  ሠመሀ እና  ሠረሀ ፣  ሠረሇ እና  ሠሏሇ አወዲዴሩት፡፡

ሇ. የተቀባው ምስሌ የሬክታንግሌ መሏሇሀ ስንት እጅ ነው?
ሏ. የ መሀ እና ሠረ ርዝመት ምን ትሊሇህ/ያሇሽ?
መ. የሬክታንግሌ መሏሇሀ ሥፋት ስንት ነው?
ሠ. የተቀባው ጎነ-ሦስት ሥፋት ስንት ነው?
ረ. የጎነ-ሦስት ሥፋት ሇመፈሇግ የሚያስችሌ አጠቃሊይ ፎርሙሊ መስጠት
ትችሊሇህ/ሽ?
3. የ  ሰሸቀ ቀጥል ባሇው ምስሌ በመጠቀም ከዚህ በታች ያለትን
ሀ. በጥያቄ 1 ሊይ ያገኘሄውን/ሺውን ፎርሙሊ በመጠቀም የ  ሰሸቀ ን
እና  ሰቀበን ስፋት ፈሌግ/ጊ፡፡
ሇ. የ  ሰሸበ ስፋትስ ስንት ይሆናሌ?
ሏ. የቤዝ(መሰረት) በሸ እና የ  ሰሸበ ከፍታ ሥፍር ቢሰጥ የ  ሰሸበ ን
ስፋት ሇመፈሇግ የሚያስችሌ ፎርሙሊ አጠቃሊይ ማግኘት
ምስሌ 5.25
149
4. ከሊይ ያሇውን ግኝቶችን ግምት ውስጥ በማስገባት የማንኛውንም ጎነ-

ሦስት ሥፋት መፈሇግ የሚያስችሌ ፎርሙሊ መስጠት ትችሊሇህ/ያሇሽ?
የጎነ-ሦስት ሥፋት ፎርሙሊ

1
የጎነ-ሦስት ሥፋት(ሥ) = (ቤዝ)(ከፍታ) ይህም ቤ= ቤዝ ከ =ከፍታ
2
1
ሲሆኑ ሥ = (ቤ)(ከ) ይሆናሌ፡፡
2
ቤዝ እና ከፍታን ሇመሇየት የሚከተለትን ምስልች ተከተሌ/ዪ፡፡
ምስሌ 5.26
ምሳላ 1. አቶ ዱንቄሳ ማሳዯስ የፈሇጉትን ትምህርት ቤት የጎነ-ሥስት ምስሌ
የያዘው ክፍሌ ሥፋት ስንት ነው?
1 1
መፍትሄ፤ ሥ = (ቤ)(ከ) = (12)(3) =18ሳ.ሜ2
2 2
ምሳላ 2. የሚከተለትን ምስሌ በመጠቀም ሇተቀባው ክፍሌ ሥፋት ፈሌግ፡፡
የተቀባው ሥፋት= የ  ሀሏመ ስፋት− የ  ሀሇሠ ስፋት ነው፡፡
1 1
= 6ሳ.ሜ (8ሳ.ሜ)− 4ሳ.ሜ (5ሳ.ሜ)
2 2
= 24ሳ.ሜ2 −10ሳ.ሜ2
= 14ሳ.ሜ2
ስሇዚህ የተቀባው ምስሌ 14ሳ.ሜ2 ነው፡፡
150
ምስሌ5.27
ምሳላ 3. የቤርሙዲ ጎነ-ሦስት በመባሌ የሚታወቀው ጎነ-ሦስት ከሞያም
አከባቢ ወዯ ቤርሙዲ፣ ከቤርሙዲ ወዯ ፑዌርቶሪካ እና ከፑዌርቶ
ሪካ ወዯ ሞያም ከሚመሇሰ የሃሳብ መሰመር የተሰራ ጎነ ሶስት ነው፡፡
ሇሚያስፋሌጋቸው መረጃ ምስሌ 5.28 በመጠቀም በጎነ-ሦስት
ቤርሙዲ የተሸፈነውን ስፋት ፈሌግ/ጊ፡፡
ምስሌ 5.28
1 1
መፍትሄ፤ ሥ= (ቤ)(ከ)= (1851ኪ.ሜ)(1217ኪ.ሜ)
2 2
=1,126,333.5ኪ.ሜ2
መሌመጃ 5.9
1. ሇሚከተለት ጎነ-ሦስቶች ሥፋታቸውን ፈሌግ/ጊ፡፡
151
ምስሌ 5.29
2. የአንዴ ጎነ-ሦስት ሥፋቱ 40ሳ.ሜ2 እና የቤዙ ርዝመት 8ሳ.ሜ ከሆነ
ከፍታው ስንት ይሆናሌ?
3. የአንዴ ጎነ-ሦስት ስፋት እና ከፍታ በቅዯም ተከተሌ 120ሜ2 እና 10ሜ
ከሆነ የቤዙን ርዝመት ፈሌግ/ጊ፡፡
4. ቀጥል ሊለት ምስልች ሉኖራቸው የሚችሇውን ጠቅሊሊ ሥፋት ፈሌግ/ጊ፡፡
ምስሌ5.30
5. የአንዴ አገር ባንዱራ ቀጥል ያሇውን ምስሌ ይመስሊሌ፡፡ ከምስለ
እንዯሚታየው ሇቀ =ፐሏ= 100ሳ.ሜ ነው፡፡
ሀ. የባንዱራው ስፋት ስንት ነው?
ሇ. የ∆ሀሏፐ እና የ∆ቀሇመ ስፋት
ዴምር ስንት ነው? ምስሌ 5.31
ሏ. በባንዱራው ሊይ ጥቁር ቀሇም የተቀባው ስፋት ስንት ነው?
መ. ባንዱራው የተሰራበት ጨርቅ 1መ2፡ ብር 64 ያወጣሌ፡፡ ባንዱራውን
ሇመስራት የሚያስገፈሌግ ጨርቅ ስንት ብር ይፈጃሌ?
152
6. ቀጥል የሚታየው ምስሌ ጎነ-ሦስት ሀሇሏ መሌክ ያሇው ሜዲ ነው፡፡

የጎኖቹ ስፍር በሥዕለ ሊይ እንዲሇ ከሆነ ስፋቱን ፈሌግ/ጊ፡፡
ምስሌ 5.32
7. የአንዴ ማዕዘናዊ ጎነ-ሦስት ጎኖች 6ሳ.ሜ፣ 8ሳ.ሜ እና 10ሳ.ሜ ከሆነ

ስፋቱን ፈሌግ/ጊ፡፡
5.3.2 የትራፒዚየም ዙርያ እና ሥፋት

በርዕስ 5.1.1 ሥር የትራፒዚየም ትርጓሜ፣ ፀባይ እና እንዳት እንዯሚሰራ
ተምረሃሌ/ሻሌ፡፡ በዚህ ርዕስ ሥር ዯግሞ እንዳት ዙሪያውንና ሥፋቱን
መፈሇግ እነዯምትችሌ/ዪ ትማራሇህ/ሽ፡፡
ትግበራ 5.11
1. የሆነ ትረፒዚየም ሥራ/ሪ፡፡
ሀ. የዚህን ትራፒዚየም ቤዞች፣ አክናድች እና ከፍታ ሇይ/ዪ፡፡
ሇ. ጎኖቹን ሁለ ሇካ/ኪ፡፡
ሏ. ዙሪያውን ሇካ/ኪ፡፡
2. ቀጥል የተሰጠውን የትራፒዚየም ምስሌ ተመሌከት/ቺ፡፡ አክናዴ ለመ
የተሰጠውን ትራፒዚየም ሀሇሏመ ሇሁሇት ጎነ-ሦስት  ሇመሏ እና  ሀሇመ
ይከፍሇዋሌ፡፡
ሀ. መሏ‟ን እንዯ ቤዝ ብንወስዴ የ  ሇመሏ ከፍታ ምን ይሆናሌ?
ሇ. ሀሇ’ን እንዯ ቤዝ ብንወስዴ የ  ሀሇመ ከፍታ ምን ይሆናሌ?
ሏ. የ  ሀሇመ እና  ሇመሏ ከፍታ ሇምን እኩሌ ሆነ?
መ. የ  ሀሇመ እና  ሇመሏ ን ስፋት ሇመፈሇግ መጠቀም
የሚያስችሌህን/ሽን ፎርሙሊ ጻፍ/ፊ፡፡
153
ምስሌ 5.33
ሠ. የትራፒዚየምን ስፋት ሇመፈሇግ የሚያስችሌ ፎርሙሊ በመገመት

መስጠት ትችሊሇህ/ሽ?
ዙሪያ
የጎነ-ብዙ ዙሪያ የሁለም ጎኖች ስፍር ዴምር ነው፡፡
ትራፒዚየም ሀሇሏመ በሚቀጥሇው መሌክ ቢሰጥህ/ሽ፤
ዙሪያ(ዙ)= ቀ+በ+ተ+ነ
ምስሌ5.34
የትራፒዚየም ስፋት ፎርሙሊ የትራፒዚየም ስፋት የቤዞቹ ዴምር ግማሽ
እና የከፍታ ብዜት ነው፡፡
1
ይህም ስ = (ቤ1 +ቤ2)ከ
2
ምስሌ 5.35
ምሳላ1. ቀጥል በምስሌ የተገሇጸውን ሁሇት ጎነ እኩሌ ትራፒዚየም ዙሪያ እና

ስፋት ፈሌግ/ጊ፡፡
154
መፍትሄ፤ ዙሪያ(ዙ) =30ሜ+20ሜ+20ሜ+50ሜ = 120ሜ

1 1
ስፋት(ስ)= (ቤ1 +ቤ2)ከ = (30 +50)10 = 400ሜ2
2 2
ምስሌ 5.36
ምሳላ 2. የአንዴ ትራፒዚየም ስፋት 110ሳ.ሜ2 ነው፡፡ የዚህ ትራፒዚየም
ትይዩ ጎኖች ርዝመት 13ሳ.ሜ እና 7ሳ.ሜ ነው፡፡ የዚህን
ትራፒዚይም ከፍታ ፈሌግ/ጊ፡፡
ምስሌ 5.37
1
መፍትሄ፤ ስፋት(ስ)= (ቤ1 +ቤ2)ከ
2
1
110ሳ.ሜ2 = (7ሳ.ሜ +13ሳ.ሜ)ከ
2
11ሳ.ሜ = ከ ስሇዚህ ከፍታው 11ሳ.ሜ ነው፡፡
መሌመጃ 5.10
1. አቶ መገርሳ በምስሌ 5.38 ሊይ የተሰጠ የሚመስሌ የእርሻ መሬት
አሇው፡፡ ይህንን የእርሻ መሬቱን እንስሳት እነዯይገቡ ሇማዴረግ አጥር
መጠቀም ቢፈሌግ ስንት ሜትር ያስፈሌገዋሌ?
ምስሌ 5.38
2. አቶ ሇታ የትራፒዚየም መሌክ ያሇውን የግጦሽ መሬታቸውን ስፋት
እና ዙሪያ ማወቅ ፈሇጉ፡፡ የዚህ ትራፒዚየም አክናድች ርዝመት 40ሜ፣
155
50ሜ፤ የትይዩ ጎኖች ርዝመት 90ሜ እና 100ሜ እና ከፍታው 40ሜ

ቢሆን የአቶ ሇታን መሬት ዙርያ እና ስፋት ፈሌግ/ጊ፡፡
3. ሇሚከተለት ምስልች ዙሪያ እና ስፋት ፈሌግ/ጊ፡፡
ምስሌ 5.39
4. የአንዴ ትራፒዚየም ስፋት 60ሳ.ሜ2 ነው፡፡ የከፍታውና የአንዴ ቤዙ
ርዝመት በቅዯም ተከተሌ 6ሳ.ሜ እና 11ሳ.ሜ ቢሆን የላሇኛውን ቤዝ
ርዝመት ፈሌግ/ጊ፡፡
5.3.3. የፓራላልግራም ዙሪያ እና ስፋት
የፓራላልግራም ዙሪያ እና ስፋት እንዳት እንዯምትፈሌግ/ጊ ከማየትህ/ሽ

በፊት ከዚህ በፊት የተማርከውን/ሺውን የፓራላልግራም ፀባዮች የሚከተሇውን
ትግበራ በመስራት በክሇሳ መሌክ አስታውስ/ሽ፡፡
ትግበራ 5.12
የሆነ የፓራላልግራም በመሥራት ነቁጦቹን ሰይም/ሚ፡፡
ሀ. የትኛው ጎኑ ነው ቤዝ?
ሇ. የዚህን ፓራላልግራም ከፍታ እንዳት ትተረጉማሇህ/ሽ?
ሏ. የፓራላልግራሙን ዙሪያ ሇመፈሇግ የሚያስችሌ ፎርሙሊ መስጠት
ዙሪያ
የፓራላልግራም ዙሪያ የጎኖቹን ርዝመት በመዯመር እናገኛሇን ወይንም
ዯግሞ የጉርብታም ጎኖቹን ርዝመት አንዴ ሊይ በመዯመር በሁሇት በማባዛት
እናገኛሇን፡፡
156
ይህም ከሚከተሇው ምስሌ ሊይ ብትመሌከት

ዙሪያ(ዙ)= ቀ+በ+ተ+ነ
=(ቀ+ቀ)+(በ+በ)
=2ቀ+2በ
=2(ቀ+በ)
ምስሌ 5.40
ምሳላ1. ቀጥል ያሇው ፓራላልግራም ዙሪያ ፈሌግ/ጊ፡፡
መፍትሄ፡ ዙ =2(ቀ+በ)
=2(0.3ሳ.ሜ+20ሳ.ሜ)
=100ሳ.ሜ
ምስሌ5.41
ሥፋት
ሁሇት ሁሇት ሆናችሁ ስሩ፡፡
የሚያስፈሌጉ መሳሪያዎች፤ ካሬ ወረቀት፣ እርሳስ እና ምሊጭ
አሊማ፤ የፓራላልግራም ስፋት ሇመፈሇግ የሚያስችሌ ፎርሙሊ ሇማግኘት
የትግበራ እርምጃች
1. በካሬ ወረቀት ሊይ በፈሇጋችሁት ጎኖች ርዝመት ፓራላልግራም ሥሩ፡፡
2. ይህንን ፓራላልግራም በጥንቃቄ ቆርጣችሁ አውጡ፡፡
3. የፓራላልግራም ከፍታ መሆን የሚችሌ መስመር በማስመር ይህንን
መስመር(ከፍታ) በመከተሌ ቁረጡ፡፡
4. የቆረጣችሁትን በማገናኘት ሬክታንግሌ ሥሩ፡፡
ምስሌ 5.42
157
የመወያያ ነጥብ
ሀ. የተሰራውን ሬክታንግሌ ስፋት እና የመጀመሪያውን ፓራላልግራም ስፋት
አመዛዚኑ፡፡
ሇ. የፓራላልግራሙ ከፍታ ከሬክታነግለ ቤዝ ጋር እኩሌ ነው?
ሏ. በራሳችሁ ቃሌ የፓራላልግራምን ስፋት ሇመፈሇግ የሚያስችሌ ፎርሙሊ
ስጡ፡፡
የፓራላልግራም ስፋት ፎርሙሊ

የፓራላልግራም ስፋት(ስ) =የቤዝ ርዝመት(ቤ)×ከፍታ(ከ) ይሆናሌ፡፡
ይህም ስ =ቤ ×ከ ማሇት ነው፡፡
ምሳላ1. የፓራላልግራም ሸቀረሰ‟ን ስፋት እና የ ሰረ ን ርዝመት ፈሌግ/ጊ፡፡
መፍትሄ፤ ስ =ቤ × ከ
ስ =ሸሰ × ቀሀ
ስ =15ሳ.ሜ × 8ሳ.ሜ
ስ =120ሳ.ሜ2
በላሊ በኩሌ ዯግሞ ስ =ሰረ× ቀሇ
120ሳ.ሜ2 =ሰረ × 10ሳ.ሜ
12ሳ.ሜ = ሰረ
ሰረ= 12ሳ.ሜ ስሇዚህ ሰረ 12ሳ.ሜ ይሆናሌ፡፡
ምሳላ 2. የፓራላልግራም ስፋት 36ሳ.ሜ2 ነው፡፡ የቤዝ ርዝመቱ 4ሳ.ሜ
ቢሆን ከፍታውን ፈሌግ/ጊ፡፡
መፍትሄ፤ ስ =ቤ×ከ
36ሳ.ሜ2=4ሳ.ሜ×ከ
ከ=9ሳ.ሜ
158
መሌመጃ 5.11
1. ሇሚከተለት ፓራላልግራሞች ዙሪያ እና ስፋት ፈሌግ/ጊ፡፡
ምስሌ 5.44
2. የፓራላልግራም ስፋት 84ሳ.ሜ2 ነው፡፡ ከፍታው 21ሳ.ሜ ቢሆን ቤዙን
ፈሌግ/ጊ፡፡
3. የፓራላልግራም ስፋት እና የቤዝ ርዝመት በቅዯም ተከተሌ 56ሜ2 እና
8ሜ ቢሆኑ የከፍታውን ርዝመት ፈሌግ/ጊ፡፡
4. ቤዙ እና ከፍታው በቅዯም ተከተሌ 12ሳ.ሜ እና 3ሳ.ሜ የሆነ
ፓራላልግራም ከአንዴ ካሬ ጋር እኩሌ ስፋት ቢኖረው የዚህን ካሬ ጎን
ርዝመት ፈሌግ/ጊ፡፡
5. ቀጥል የተሰጠውን ፓራላልግራም ፐቀረሰ በመጠቀም የ ፐቀረሰ‟ን ስፋት
እና የ „ጠ‟ን ዋጋ ፈሌግ/ጊ፡፡
ምሳሌ 5.45
6. ቀጥል በተሰጠው ምስሌ ሊይ „ሀሇሏመ‟ ፓራላልግራም ነው፡፡

የፓራላልግራም ሀሇሏመ እና የ ጎነ-አራት „ሀሠሏመ‟ን ሥፋት ፈሌግ/ጊ፡፡
ምስሌ 5.46
7. ሀ. የሁሇት ፓራላልግራም ዙሪያ እኩሌ ቢሆን ስፋታቸው እኩሌ ይሆናሌ?
ሇ. ትሌቅ ዙሪያ ያሇው ሁሌጊዜ ትሌቅ ስፋት ይሰጣሌ?
159
ሏ. የፓራላልግራም ስፋት ምን ይሆናሌ?

I. ከፍታው የመጀመሪያ ከፍታው እጥፍ ሲሆን
II. ከፍታው እና ቤዙ ሁሇቱም የመጀመሪያው እጥፍ ሲሆኑ
5.3.4. የክብ ዙሮሽ

በዚህ ምዕራፍ ሥር የክብ ሬዴየስ እና ዙሮሽ መካከሌ ያሇውን ግንኙነት
ትግባራ 5.13
1. በቀኝ በኩሌ በሚገኘው ክብ ሊይ በመመርኮዝ የሚከተለትን ተረሞች

አብራራ/ሪ፡፡
ሀ. እምብርት ሇ. ሬዱየስ
ሏ. ዱያሜትር መ. ዙሮሽ
ምስሌ5.47
2. በሬዱየስ እና በዱያሜትር መካከሌ ያሇው ግንኙነት ምንዴነው?
3. ሳንቲም እና የውሃ መጠጫ ጣሳ ጫፎች ክብ ናቸው፡፡ ከአከባቢያችሁ
ከሚገኙት ነገሮች ውስጥ በተጨማሪ ክብ የሆኑትን ዘርዝር/ሪ፡፡ በላሊ በኩሌ
ዯግሞ ክቦች እንዯሚከተሇው መታየት እንዯሚችለ ትኩረት ሰጥተህ/ሽ
ታውቃሇህ/ሽ?
 ክብ የሆነ ሰዓት
 ወዯ ሊይ ቀና ብሇህ/ሽ ስታይ/ዪ የሚታየው ሰማይ ክብ መሆኑን
 የምንኖርባት መሬት ክብ መሌክ መሆኗን እና የመሳሰለት
የክብ ዙሪያ ፍቺው የክቡ ርዝመት ሆኖ ሌዩ ስሙ የክብ ዙሮሽ ይባሊሌ፡፡
በቡዴን ስሩ
የሚያስፈሌጉ መሰሪያዎች፤ ምሊጭ፣ እርሳስ፣ ኮምፓስ፣ ካሬ ወረቀት
አሊማ፤ የአንዴ ክብ ዙሮሽ እና ዱያሜትሩ መካከሌ ያሇውን ግንኙነት
ሇመፈሇግ
160
እርምጃዎች፡
1. ኮምፓስ በመጠቀም ሬዴሱ 11ሳ.ሜ የሆነ ክብ ሥሩ፡፡
የሰራችሁን ክብ ቆርጣችሁ ካወጣችሁ በኋሊ ከጫፍ አንዴ
ቦታ ሊይ በእርሳስ ምሌክት አዴረጉ፡፡
ምስሌ 5.48
2. ያዘጋጃችሁትን ካሬ ወረቀት በመውሰዴ በአንዴ መስመር ሊይ በእርሳስ
ምሌክት ካዯረጋችሁ በኋሊ ምሌክት ያዯረጋችሁበት ክብ ጋር አገናኙ፡፡
4. በእርሳስ ምሌክት ያዯረጋችሁትን መስመር ሳትሇቁ ክቡን በክቡ ሊይ
ያሇው ምሌክት ተመሌሶ ይህንን መስመር እስክነካ ዴረስ አሽከርክሩት፡፡
በክቡ ሊይ ያሇው ምሌክት ላሊ ቦታ የነካውን መስመር ምሌክት
አዴረጉ፡፡
ምስሌ 5.49
ከዚህ በኋሊ የሚከተለትን ጥያቄዎች በመወያየት መሌሱ፡፡
ሀ. በሁሇቱም ምሌክቶች መካከሌ ያሇው ርቀት ስንት ነው?
ሇ. የዱያሜትር ርዝመት ስንት ነው?
ሏ. በሁሇቱም ምሌክቶች መካከሌ ያሇውን ርቀት እና ዱያሜትርን
እንዳት ታወዲዴራሊችሁ? ንጥጥራቸውን እዩ፡፡
5. ከሊይ ያሇውን እርምጃ ሬዴየሱ 22ሳ.ሜ፣ 33ሳ.ሜ እና 44ሳ፣ሜ የሆነ ክቦች
በመሳሌ እንዯገና ሥሩ፡፡
6. የአንዴ ክብ ዙሮሽ እና ዱያሜትር ምን ዓይነት ግንኙነት አሊቸው?
ከሊይ የተሰጠውን የቡዴን ሥራ በትክክሌ ካጤናችሁ ዙሮሽ እና ዱያሜትር

ያሊቸውን ግንኙነት፣ ዙሮሽ የዱያሜትር ርቱዕ ወዯረኛ ነው፡፡ የወዯረኛነት
ያዊታቸው በግምት 3.14 የሆነ ቁጥር ነው፡፡ ይህ የወዯረኛነት ያዊት በግሪክ
161
ፊዯሌ “  ” የሚተካ ሲሆን ሲነበብ “ፓይ” ተብል ነው፡፡ ስሇዚህ   3.14

22
ወይም   ይሆናሌ ብሇን መውሰዴ እንችሊሇን፡፡
7
ዙሮሽ
ስሇዚህ π = ዱያሜትር
የክብ ዙሮሽ(ዙ) ዱያሜትር(ዱ) ያሇው ክብ ዙሮሽ ዱ  ይሆናሌ፡፡

ይህም ዙ  2 ሬ
ወይም
ዙ= ዱ 
ምሳላ1. ሬዴየሱ 5ሳ.ሜ የሆነ ክብ ዙሮሹ ስንት ይሆናሌ?

መፍትሄ፤ ዙ  2 ሬ
ዙ  2 (5ሳ.ሜ)
ዙ= 10 ሳ.ሜ  10x3.14 ሳ.ሜ=31.4ሳ.ሜ ስሇዚህ ዙ=31.4ሳ.ሜ
ምሳላ2. አንዴ የመኪና ጎማ ዱያሜትር 71ሳ.ሜ ነው፡፡ ይህ ጎማ 10 ጊዜ
ቢሽከረከር መኪናው ከተነሳበት ቦታ ምን ያህሌ ርቆ ሄዯ?
መፍትሄ፤ ጎማው ክብ ስሇሆነ አንዴ ጊዜ ተሸከርክሮ ሇመጨረስ ከክብ ዙሮሽ
ጋር እኩሌ ርቀት ይሄዲሌ፡፡
ስሇዚህ ዙ=ዱ 
ዙ=71ሳ.ሜ 
ዙ  3.14(71) ሳ.ሜ
ዙ  222.94 ሳ.ሜ
ስሇዚህ ጠቅሊሊ ርቀት= 10(222.94)ሳ.ሜ = 2229.4ሳ.ሜ
162
መሌመጃ 5.12
1. ሇሚከተለት ምስልች ዙሪያቸውን ፈሌግ/ጊ፡፡
ምስሌ 5.51
2. የአንዴ ክብ ዙሮሽ 628ሳ.ሜ ቢሆን ሬዱየሱን ፈሌግ/ጊ፡፡
3. አንዴ የውሃ ማጠራቀሚያ የክብ መሌክ ያሇው ሲሆን ዙሮሹ 12.56ሜ
ነው፡፡ የዚህን ውሃ ማጠራቀሚያ ዱያሜትር ፈሌግ/ጊ፡፡
4. የአንዴ ጎማ ዱያሜትር 100ሳ.ሜ ነው፡፡ ዙሪያው ምን ያህሌ ይረዝማሌ?
5. የትሌቁ ክብ ሬዴየስ የትንሹን ክብ ሬዴየስ እጥፍ ከሆነ፤ የነዚህን ክቦች
ዙሮሽ አወዲዴር/ሪ፡፡
5.3.5 የክብ ስፋት

በዚህ ርዕስ ሥር ሬዴየሱ(ሬ) የሆነ ክብ ስፋቱን እንዳት መፈሇግ እንዯምቻሌ
ትማራሇህ/ሽ፡፡ ስሇዚህ እንዱረዲህ/ሽ ቀጥል ባሇው የቡዴን ስራ ሊይ
ተሳተፍ/ፊ፡፡
የሚያስፈሌጉ መሰሪያዎች፤ ማስመሪያ፣ እርሳስ እና መቀስ
አሊማ፤ የክብን ስፋት ፎርሙሊ ሇመፈሇግ መከናወን ያሇባችሁ ተግባሮች
1. ሬዴየሱ 10ሳ.ሜ የሆነ ክብ ስሩ፡፡
2. ይህንን ክብ 8 እኩሌ ቦታ ክፈለ፡፡
3. ያካፈሊችሁትን በመቁረጥ አሇያዩ፡፡
163
4. ያሇያያቹትን ቁርጥራጮች በማገጣጠም የፓራላልግራም መሌክ

እንዱይዝ አዴርጉት፡፡
የመወያያ ሏሳብ
1. የዚህ ፓራላልግራም ከፍታ ምን ይሆናሌ?
2. ቤዙስ? የዚህ ፓራላልግራም ስም ምን ይባሊሌ?
3. የዚህ ፓራላልግራም ስፋት ምን ያህሌ ይሆናሌ?
4. ይህንን ርዝመት እንዳት ከሰራችሁት ክብ ስፋት ጋር ታገናኛሊችሁ?
ከሊይ ያሇውን ትግባራ በጥንቃቄ ፈጽማችሁ ከሆነ የክቡ ዙሮሽ

በሬክታንግለ ሊይኛው እና ታችኛው ክፍሌ ተከፍሎሌ፡፡ ስሇዚህ
1
የሬክታንግለ ቤዝ(ርዝመት) ዙ ነው፡፡ ከፍታው ዯግሞ ሬ ነው፡፡
2
ስሇዚህ የሬክታንግለ ስፋት= ቤዝ(ከፍታ)
1 1
= ዙ(ሬ)= 2  ሬ(ሬ)
2 2
=  ሬ2 ይሆናሌ
የክብ ሥፋት ፎርሙሊ

ሬዴየሱ ሬ የሆነ ክብ ስፋቱ  ሬ2 ይሆናሌ፡፡ ይህም ስ=  ሬ2 ነው፡፡
ምሳላ.1. ዱያሜትሩ 20ሳሜ ሇሆነ ክብ ስፋቱን ፈሌግ/ጊ፡፡
መፍትሄ፡ ስ=  ሬ2፤ ሬ=2ዱ = 2 (20ሳ.ሜ) =10ሳ.ሜ

1 1
164
ስ=  ሬ2
ስ=  (10ሳ.ሜ)2
=  (100)ሰ.ሜ2≈ 314ሳ.ሜ2
ምስሌ 5.53
ምሳላ2. በሬክታንግሌ መሌክ ያሇው ብረት ቀጥል በሇው ምስሌ ተተከ፡፡ ክብ
መሌክ ያሊቸው አራት ቀዲዲዎች እያንዲንዲቸው 10ሚ.ሜ ዱያሜትር
የሇቸው ከዚህ ብረት ሊይ ወጥቷሌ፡፡ የቀረውን ስፋት ፈሌግ/ጊ፡፡
መፍትሄ፤ የቀረው አካሌ ስፋት= የሬክታንግለ ስፋት − የወጡት ክቦች ስፋት

=50ሚ.ሜ(30ሚ.ሜ)−4  (5ሚ.ሜ)2
=1500ሚ.ሜ2− 100  ሚ.ሜ2
=(1500− 100  )ሚ.ሜ2
መሌመጃ 5.13
1. የሚከተለትን መስፈርቶች ሇሚያሟሊ ክብ ስፋት ፈሌግ/ጊ፡፡
ሀ. ሬ= 40ሳ.ሜ ሇ. ዱ= 2𝜋ሳ.ሜ
2. የአንዴ ክብ ስፋት 64  ሳ.ሜ2 ቢሆን ዱያሜትሩ ስንት ይሆናሌ?
3. የአንዴ ክብ ዙሮሽ 20  ሳ.ሜ ቢሆን ስፋቱ ስንት ይሆናሌ?
4. ቀጥል ባሇው ምስሌ ሊይ የትሌቁ ክብ ዱያሜትር 8ሳ.ሜ እና የትንሹ ክብ
ዱያሜትር ዯግሞ 6ሳ.ሜ ነው፡፡ የተቀባውን ክፍሌ ስፋቱን ፈሌግ/ጊ፡፡
165
5. ከዚህ በታች ሊለት ምስልች ሇተቀባው ክፍሌ ስፋቱን ፈሌግ/ጊ፡፡
ምስላ 5.56
6. አንዴ እስታዴየም በሬክታንግሌ መሌክ እና ሁሇት ግማሽ ክብ እንዴይዝ
ተዯርጎ ከዚህ በታች በምስለ ሊይ እንዯሚታየው መሌክ ተሰርቷሌ፡፡ የዚህን
እስታዴየም ዙሪያ እና ስፋት ፈሌግ/ጊ፡፡
7. የአንዴ ክብ ሬዴየስ የመጀመሪያው እጥፍ ቢሆን ስፋቱ ምን ይሆናሌ?
5.3.6 የፕሪዝሞች እና ሲሉንዯሮች ገጽ ስፋት
ባሇፉት ርዕሶች ሥር የጠሇሌ ጂኦሜትር ምስልች ስፋት እና ዙሪያ እንዳት

መፈሇግ እንዯምትችሌ/ዪ ተምረሃሌ/ሻሌ፡፡ በዚህ ርዕስ ሥር ዯግሞ ጥጥር
ጂኦሜትሪ ምስልች የሆኑ ፕሪዝሞች እና ሲሉንዯሮች እንዳት የገጽ
166
ስፋታቸውን እንዯምንፈሌግ አንመሇከታሇን፡፡ ወዯዚህ ርዕስ ከማሇፋችን በፊት

የጥጥር ጂኦሜትሪ ትርጓሜ እና ፀባያቸው ሇመከሇስ ይረዲህ/ሽ ዘንዴ
የሚከተሇውን ተግባር ሥራ/ሪ፡፡
ትግበራ 5.14
1. ቀጥል የተሰጡትን ምንነታቸውን የምታስታውሰውን/ሽውን ያህሌ
ሀ. ኘሪዝሞች ሇ. መዯበኛ ኘሪዝም
ሏ. ማዕዘናዊ ኘሪዝሞች መ. ማዕዘናዊ ያሌሆኑ ኘሪዝሞች
2. በአከባቢህ/ሽ ከሚገኙት ነገሮች ውስጥ የሬክታንግሊዊ ኘሪዝም ምስሌ
ሉሆን የሚችለትን ስጥ/ጪ፡፡
3. አንዴ ሬክታንግሊዊ ኘሪዝም ስንት ገጾች አለት? የነቁጦቹ ብዛት
4. በሬክታንግሊዊ ኘሪዝም ውስጥ የሚከተለት ምን አንዯሆኑ ግሇጽ/ጪ፡፡
መሰረት፣ ገፀ ጎን፣ የገፀ ጎን ስፋት እና የገጽ ስፋት
5. አሁን ዯግሞ የሚከተሇውን ክንዋኔ በቡዴን በማከናወን የሬክታንግሊዊ
ኘሪዝርም ገጽ ስፋት ሇመፈሇግ የሚያስችሊችሁ ፎርሙሊ ሊይ
ዴረሱበት፡፡
የሚያስፈሌጉ መሳሪያዎች፤ ካሬ ወረቀት፣ እርሳስ፣ ማስመሪያ፣ መቀስ
መከወን ያሇበት ትግባራ
1. በካሬ ወረቀት ሊይ የተዘረጋ
መረብ ሌክ ቀጥል እንዲሇ
መሌክ ስራ/ሪ፡፡
167
2. የጥጥር ጂኦሜትሪን ሇማግኘት መስመሮቹ የተቆራረጡ የሆኑ ቦታ ሊይ

ይህንን ወረቀት እጠፉት፡፡
3. ያገኛችሁት ጥጥር ምስሌ ስም ምንዴን ነው?
4. ሊገኛችሁት ምስሌ ገጽ ስፋት ፈሌግ/ጊ፡፡
5. የሚከተለትን ስፋቶች አመዛዝን/ኚ፡፡
ሀ. የሊይኛው እና የታችኛውን ፊት ሇ. የፊትና የኋሊ ገጾች
ሏ. የግራና ቀኝ ገጾች
6. የሰራችሁት ምስሌ የገጽ ስፋት ስንት ነው?
በአጠቃሊይ የሬክታንግሊዊ ኘሪዝም ገጽታዎች ር፣ ወ እና ከ ን
በሚቀጥሇው መራብ ማሳየት ይቻሊሌ፡፡
ሬክታንግሊዊ ኘሪዝም መራብ
ምስሌ5.58
ከሊይ ባሇው ምስሌ መሰረት ሬክታንግሊዊ ኘሪዝም ስዴስት ሬክታንግልችን
ይዟሌ፡፡ የፊትና የኋሊ ገጾች፣ የግራና ቀኝ ገጾች እንዱሁም የሊይኛውና
የታችኛው ገጾች ግጥምጥም ናቸው፡፡ ከዚህ በመነሳት የፕሪዝም የገጽ ጎን
ስፋት ማግኘት ይቻሊሌ፡፡
ይህም የፊት ገጽ ስፋት =የኋሊ ገጽ ስፋት= ር×ከ
የሊይኛው ገጽ ስፋት= የታችኛው ገጽ ስፋት= ር×ወ
የገፀ ጎን ስፋት የገጾቹ ስፋት ዴምር የሊይኛውና የታችኛውን ገጾች
ሳይጨምር ስሇሆነ የገፀ ጎን ስፋት= የፊት ገጽ ስፋት+የኋሊ ገጽ ስፋት +
የግራ ገጽ ስፋት+ የቀኝ ገጽ ስፋት
የገፀ ጎን ስፋት= ርከ +ርከ+ወከ+ወከ
የገፀ ጎን ስፋት= 2ርከ +2ወከ
የገፀ ጎን ስፋት= 2ከ(ር+ወ)
168
የገፀ ጎን ስፋት= ከዙ ዙ-የመሰረቱ ዙሪያ ስሇዚህ የጎን ገጽ ስፋት= ከዙ

ይሆናሌ፡፡
የሬክታንግሊዊ ኘሪዝም ገጾች ስፋት የገፀ ጎን ስፋት እና የመሰረቶቹ
ስፋት(የሊይኛው እና የታችኛው መስረቶች) ዴምር ነው፡፡
ይህም ገጽ ስፋት= የመሰረቶቹ ስፋት + የገፀ ጎን ስፋት
ገጽ ስፋት= የሊይኛው መሰረት ስፋት + የታችኛው መሰርት ስፈት
+ የገፀ ጎን ስፋት
ገጽ ስፋት= 2(ርከ+ወከ)+2ርወ
ገጽ ስፋት= 2(ርከ+ወከ+ርወ) ይሆናሌ፡፡
ስሇዚህ ገጽ ስፋት= 2(ርከ+ወከ+ርወ) ነው፡፡
አስተውሌ/ዪ፤ የሊይኛውን ፎርሙሊ ሬክታንግሊዊ ፕሪዝም ሊሌሆኑም
በተመሳሳይ መሌኩ ትጠቀማሇህ/ሽ፡፡
ምሳላ1. ሇሚከተለት ፕሪዝሞች የገፀ ጎን ስፈት እና የገጽ ስፋት ፈሌግ/ጊ፡፡
ምስሌ5.59
መፍትሄ ሀ. የገፀ ጎን ስፋት= ከዙ፣ ከ-ከፍታ ዙ -መሰረት ዙሪያ
የገፀ ጎን ስፋት= 2(6+4)5
= 2×10×5=100ሳ.ሜ2
የገጽ ስፋት= የገፀ ጎን ስፋት+ 2(የቤዝ ስፋት)
=100ሳ.ሜ2 +2 × 6ሳ.ሜ ×4ሳ.ሜ
=100ሳ.ሜ2 +48ሳ.ሜ2
=148ሳ.ሜ2
ሇ. ይህ ፕሪዝም ጎነ-ሦስት ፕሪዝም ነው፡፡
ስሇዚህ የገፀ ጎን ስፋት= ከዙ
169
የገፀ ጎን ስፋት= (4ሳ.ሜ +3ሳ.ሜ +5ሳ.ሜ) × 8ሳ.ሜ

=96ሳ.ሜ2
ገጽ ስፋት= የገፀ ጎን ስፋት+ 2(የመሰረት ስፋት)
1
=96ሳ.ሜ2 +2 × × 4ሳ.ሜ × 3ሳ.ሜ
2
=96ሳ.ሜ2 + 12ሳ.ሜ2
=108ሳ.ሜ2
መሌመጃ 5.14
1. ቀጥል ሇተሰጡት ፕሪዝሞች የገፀ ጎን ስፋት እና የገጽ ስፋት
ፈሌግ/ጊሇቸው፡፡
ምስሌ5.60
2. አንዴ ክዩብ 54ሳ.ሜ2 የገጽ ስፋት አሇው፡፡ የአንደ ገጸ ስፋት ስንት
ነው? የዚህ ክዩብ ወርደ ምን ያህሌ ይረዝማሌ?
3. የአንዴ ክዩቦይዴ ገጽታዎች (ወ፣ ር እና ከ) 6ሳ.ሜ፣ 8ሳ.ሜ እና
11ሳ.ሜ ቢሆን የዚህ ክዩቦይዴ የገጽ ስፋት ስንት ነው?
4. አንዴ ክፍሌ ርዝመቱ 4ሜ፣ ወርደ 3ሜ እና ከፍታው 2ሜ ቢሆን
የዚህን ክፍሌ የገፀ ጎን ስፋት ፈሌግ/ጊ፡፡
5. የአንዴ ክፍሌ ርዝመት እና ወርደ በቅዯም ተከተሌ 4ሜ እና 7ሜ
ናቸው፡፡ የዚህ ክፍሌ ከፍታ ዯግሞ 3ሜ ነው፡፡ አንዴ ሉትር ቀሇም
20ሜ2 ሇመቀባት የሚበቃ ከሆነ ይህንን ክፍሌ ስንት ሉትር ቀሇም
ይበቀዋሌ፡፡(መሬት ሳይጨምር)
170
ሲሉንዯር
ቡዴን ስራ 5.7
ይህ የቡዴን ሥራ ሲሉንዯርን በመስራት የሙለ ገጽታ ስፋት ሇመፈሇግ
የሚያስችሌ ፎርሙሊ መፈሇግ ሊይ ያተኩራሌ፡፡
የሚያስፈሌጉ መሳሪያዎች፤ ካሬ ወረቀት፣ ምሊጭ፤ ማስመሪያ፣ ኘሊስተር
ማከናወን ያሇባቸው ተግበራት በቅዯም ተከተሌ
1. በካሬ ወርቀት ሊይ ሬዴየሳቸው 5ሳ.ሜ የሆነ ሁሇት ክቦችን ስሩ፡፡
2. ክቦችን ቆርጠታችሁ አውጡት፡፡
3. ወርደ 12ሳ.ሜ እና ከፍታው 33ሳ.ሜ የሆኑ ሬክታንግሌ ካሰራችሁ በኋሊ
ቆርታችሁ አውጡ፡፡
4. ይህንን ሬክታንግሌ የሲሉንዯር መሌክ እንዱይዝ አዴርጋችሁ
በመጠቅሇሌ ሁሇቱን ክቦች ዯግሞ ከሊይ እና ከታች በማዴረግ
አያይዙት፡፡ በዚህን ጊዜ ክቦቹ መታጠፍ የሇባቸውም፡፡
ማስታዋሌ ያሇባችሁ፡-
1. የዚህ ሲሉንዯር ጫፍ ምን ይመስሊሌ?
2. የጫፎቹን ስፋት ፈሌግ/ጊ፡፡
3. የገፀ ጎን ስፋት ፈሌግ/ጊ፡፡ ከመጠቅሇሌህ/ሽ በፊት ምን ዓይነት ቅርጽ
ነበረው?
4. የዚህ ሲሉንዯር የገጸ ስፋት ስንት ነው? እንዳት ነው የሚገኘው?
5. የሲሉንዯር የገጸ ስፋት ፎርሙሊ ጻፍ/ፊ፡፡
ጠቅሊሊ ማብራሪያ
 ግጥምጥም ክቦች የሆኑ የሊይኛው እና የታችኛው የሲሉንዯር
አካሌ የስሉንዯሩ መሰረቶች ይባሊለ፡፡
 ጎኑን ቀዯን ብንዘረጋው ወርደ 2 ሬ የሆነ እና ከፍታው ከ
የሆነ ሬክታንግሌ እናገኛሇን፡፡
171
ምስሌ5.61
 ወርደ የክብ ዙሮሽ ስሇሆነ የመሰረቱ ዙሮሽ 2 ሬ ይሆናሌ፡፡
 የገፀ ጎን ስፋት = የሬክታንግለ ስፋት = 2 ሬከ
 የመሰረቱ ስፋት =  ሬ2
 የገጽ ስፋት= የገፀ ጎን ስፋት + 2(የመሰረት ሥፋት)
= 2 ሬከ +2  ሬ2
=2ሬ  (ሬ+ከ)
ስሇዚህ ሬዴየሱ ሬ እና ከፍታው ከ የሆነ ክብ ሲሉንዯር የገጽ ስፋት
2ሬ  (ሬ+ከ) ይሆናሌ፡፡
የሲሉንዯር መሰረት ስፋት በ “መ”፣ የገፀ ጎን ስፋትን በ“ገ” እንዴሁም የገጽ
ስፋትን በ“ሀ” ብንተካ ከዚህ በታች ያሇውን የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር
እናገኛሇን፡፡
ሀ = መ + መ + ገ = 2መ + ገ
ምሳላ1. ቀጥል በምስሌ ሇተገሇጸው ሲሉንዯር መ፤ ገ እና ሀ ፈሌግ/ጊ፡፡
(አስተውሌ/ዪ፤ መ- የመሰረት ስፋት ገ- የገፀ ጎን ስፋት ሀ- የገጽ ስፋት)
መፍትሄ፤ መ=  ሬ2 =  (5ሳ.ሜ)2 = 25  ሳ.ሜ2
ገ= 2 ሬከ
= 2 5ሳ.ሜ (6ሳ.ሜ)
= 60 ሳ.ሜ2
ሀ =2መ+ገ
ሀ = 60 ሳ.ሜ2 +2×25  ሳ.ሜ2= 110 ሳ.ሜ2
172
መሌመጃ 5.15
1. ቀጥል በስዕሌ ሇተገሇጹት ሲሉንዯሮች የገፀ ጎን ስፋት እና ገጽ ስፋት
ፈሌግ/ጊ፡፡
2. የሆነ መጠጥ የያዘ ጣሳ 11ሳ.ሜ ከፍታ እና 8ሳ.ሜ ዱያሜትር ቢኖረው

ሇዚህ ጣሳ የገፀ ጎን ስፋት ፈሌግ/ጊ፡፡
3. ቀጥል ሇተሰጠው ምስሌ የገፅ ስፋቱ 60 ሳ.ሜ2 ከሆነ ከፍታውን ፈሌግ/ጊ፡፡
5.3.7 የፕሪዚሞች እና የሲሉንዯሮች ይዘት ፕሪዚም

በስዴስተኛ ክፍሌ የሒሳብ ትምህርት ውስጥ የሬክታንግሊዊ ፕሪዚም ይዘት
አፈሊሇግ ተምረችኋሌ፡፡ ይህም የሬክታንግሊዊ ፕሪዚም ይዘት የመሰረት
ስፋት(መ) እና ከፍታ(ከ) ብዜት ነው፡፡
ፎርሙሊውም ይ= መ×ከ ይሆናሌ፡፡
አስተውለ፤ ከሊይ የተሰጠ ፎርሙሊ ሇማንኛውም ኘሪዚም ይሆናሌ፡፡ ይህም
ይ= መከ
173
ምሳላ1. ሇሚከተለት ኘሪዚሞች ይዘታቸውን ፈሌግ/ጊ፡፡
ምስሌ 5.65
መፍትሄ፡ ሀ. ይ= መ(ከ)
ይ= 5ሳ.ሜ(3ሳ.ሜ)(4ሳ.ሜ)= 60ሳ.ሜ3
ሇ. ይ= መ(ከ)
1
ይ= ×4ሳ.ሜ(3ሳ.ሜ)(7ሳ.ሜ)= 42ሳ.ሜ3
2
ሏ. ይ= መ(ከ)
1
ይ= (2ሳ.ሜ+5ሳ.ሜ)× (4ሳ.ሜ)×10ሳ.ሜ= 140ሳ.ሜ3
2
ሲሉንዯር
ትግበራ 5.15
ቀጥል በተሰጡት ባሕሪያት ሊይ በመመሰረት ኘሪዚሞችን እና ሲሉንዯሮችን
አመዛዝን/ኚ፡፡
ሀ. ሁሇቱም ባሇ ሦስት ገጽታዎች ናቸው?
ሇ. የሲሉንዯር መሰረት ምንዴነው? የፕሪዚምስ?
ሏ. ሲሉንዯር ስንት መሰረት አለዋቸው? ፕሪዚምስ?
መ. ሁሇቱም በየትኛውም ቦታ እኩሌ ስፋት ያሇው ገጽ አሊቸው?
ከሊይ የተሰጠውን ትግበራ ከጨረስክ/ሽ በኋሇ ቀጥል ያሇው ሀሳብ ሊይ
ትዯርሳሊህ/ሽ፡፡
174
ሲሉንዯር መሰረቱ(መቀመጨው) ክብ የሆነ ፕሪዚም ነው፡፡ ስሇዚህ

የሲሉንዯርን ይዘት ሇመፈሇግ የሚረዲን ፎርሙሊ የፕሪዚም ይዘት
ሇመፈሇግ ከሚያስችሌ ፎርሙሊ ጋር ተመሳሳይ ነው፡፡
ይህም የሲሉንዯር ይዘት(ይስ) =የመሰረት ስፋት(መ) × ከፍታ(ከ)
ይስ =መ×ከ
ይስ =  ሬ2 ከ (ሇምን?)
ምሳላ1. ሇሚከተለት ሲሉንዯሮች ይዘታቸውን ፈሌግ/ጊ፡፡
መፍትሄ፤ ሀ. ይስ =  ሬ2 ከ
ይስ =  (7ሳ.ሜ)2 10ሳ.ሜ
ይስ =490  ሳ.ሜ3
ሇ. ይስ =  ሬ2 ከ
ይስ =  (11ሳ.ሜ)2 2ሳ.ሜ
ይስ =242  ሳ.ሜ3
ምሳላ2. ቀጥል የተሰጠው የባቄሊ ጣሳ ሬዴየሱ 4ሰ.ሜ ነው፡፡ የዚህ ጣሳ ይዘት
80  ሳ.ሜ3 ቢሆን ከፍታውን ፈሌግ/ጊ፡፡
መፍተሄ፤ ይስ =  ሬ2 ከ
80  ሳ.ሜ3=  (4ሳ.ሜ)2 ከ
80ሳ.ሜ3=16ሳ.ሜ (ከ) ምስሌ5.67
5ሳ.ሜ= ከ
175
መሌመጃ 5.16
1. ቀጥል ሇተሰጡት ጥጥር ምስልች የገጽ ስፈት እና ይዘታቸውን
ፈሌግ/ጊ፡፡
ምስሌ5.68
2. ቀጥል ያለት ምስልች ሁሇት ሲሉንዯሮች ሀ እና ሇ‟ን ያሳያሌ፡፡
ሀ. ሁሇቱም ሲሉነዯሮች እኩሌ ይዘት እንዲሊቸው አሳይ/ዪ፡፡
ሇ. የነዚህን ሲሉዯሮች የገጽ ስፋት ፈሌግ/ጊ፡፡
3. የሲሉንዯር ይዘት እና ሬዴየስ በቅዯም ተከተሌ 120ሳ.ሜ3 እና 8ሳ.ሜ

ነው፡፡
ሀ. የዚህን ሲሉንዯር ከፍታ ፈሌግ/ጊ፡፡
ሇ. የዚህን ሲሉንዯር የገጽ ስፋት ፈሌግ/ጊ፡፡
176
4. ዓሳ ሇመሸከም የተዘጋጃ ሳጥን 24ሉትር ውሃ መያዝ ይችሊሌ፡፡ የዚህ

ሳጥን ርዝመት እና ወርዴ በቅዯም ተከተሌ 40ሳ.ሜ እና 20ሳ.ሜ ቢሆን
የዚህን ሳጥን ከፍታ ፈሌግ/ጊ፡፡
5. የአንዴ ጎነ-አምስት ፕሪዝም ይዘት 300ሳሜ3 ነው፡፡ ከፍታው 6ሳ.ሜ
ቢሆን የመሰረት ስፋት ፈሌግ/ጊ፡፡
6. አንዴ ሇውሃ የተዘጋጀ ጉዴጓዴ 25ሜ ርዝመት፣ 15ሜ ወርዴ እና 3ሜ
ጥሌቀት አሇው፡፡ ከመሬት 2ሜ ከፍ ባሇ ውሃ ቢሞሊ ይህ ጉዴጓዴ ስንት
ሉትር ውሃ ይይዛሌ?
7. የአንዴ ሲሉንዯር ከፍታ እጥፍ ቢሆን ይዘቱ ምን ይሆናሌ? አብራራ/ሪ፡፡
አብይ ቃሊቶች
-ስፋት -የገጽ ስፋት -የገፀ ጎንስፋት
-ዱያሜትር - ጥንድች -መንገዴ
-መሃሌ -በቅዯም ተከተሌ - ቅስት
- ውጫዊ ዘዌ - ውስጣዊ ዘዌ -ፍርቅ ውስጣዊ ዘዌዎች
-ማዕዘናዊ ዘዌ - መሰረቶች -ካሬ
-አውታር -አሟይ ዘዌዎች -ዝርግ አሟይ
-ዙሪያ - ዙሮሽ - አክናድች
-ፓራላልግራም -ከፍታ -ክብ ፕሪዝም
-ሬክታንግሊዊ ፕሪዝም -ፕሪዝም -ይዘት
-ሬዴየስ -ማዕዘናዊ ፕሪዝም -እብጥ ጎነ-ብዙ
-ጎነ-አራት -ሬክታንግሌ -ተቃራኒ ጎኖች
-መዯበኛ ጎነ-ብዙ -ሮምበስ -ስያፍ
-ነጠሊ ዝግ ፈሇግ - ትራፒዚየም -ቆራጭ መስመር
-ሲሉንዯር -ግጥምጥም - ነቁጥ
-እኩሌ ርቀት -ፓይ(𝜋)
177
1. ጎነ- አራት ማሇት አራት ጎን ያሇው ዝግ ምስሌ ማሇት ነው፡፡
ሀ. የጎነ-አራት ጉርብታም ጎኖች አንዴ ነቁጥ በጋራ ያሊቸው ጎኖች ናቸው፡፡
ሇ. የጎነ-አራት ተቃራኒ ጎኖች አንዴ ነቁጥ በጋራ የላሊቸው ጎኖች
ናቸው፡፡
ሏ. የጎነ-አራት ውስጣዊ ዘዌዎች በጎነ-አራት ጎኖች የተፈጠሩ ዘዌዎች
ናቸው፡፡
መ. የጎነ-አራት ስያፍ ጉርብታም ያሌሆኑትን ነቁጦችን የሚያገናኝ ውስን
መስመር ነው፡፡
2. ትራፒዚየም አንዴ ተቃራኒ ጥንዴ ጎን ብቻ ትይዩ የሆነ ጎነ-አራት ምስሌ
ነው፡፡
ሀ. ትይዩ ጎኖች ቤዞች ይባሊለ፡፡
ሇ. ትይዩ ያሌሆኑ ጎኖች አክናድች ይባሊለ፡፡
ሏ. በመሠረቶች መካከሌ ያሇው ማዕዘናዊ ርቀት የትራፒዚየሙ ከፍታ
ይባሊሌ፡፡
መ. የአክናድችን አማካኝ ነጥቦች የሚያገናኝ ውስን መስመር የትራፕዚየሙ
መሃሌ ከፋይ(ምዱያን) ይባሊሌ፡፡
3. ትይዩ ያሌሆኑ ጎኖች ግጥምጥም የሆነ ትራፒዚየም ሁሇት ጎነ እኩሌ
ትራፒዚየም ይባሊሌ፡፡
4. ሁሇቱ ጥንዴ ተቃራኒ ጎኖች ትይዩ የሆኑ ጎነ-አራት ፓራላልግራም
ይባሊሌ፡፡
ሇፓራላልግራም፤
 ተቃራኒ ጥንዴ ጎኖች ግጥምጥም ናቸው፡፡
 ተቃራኒ ጥንዴ ዘዌዎች ግጥምጥም ናቸው፡፡
 ሥያፎቹ እርስ በራሳቸው አጋማሽ ነጥብ ሊይ ይቋረጣለ፡፡
 ጉርብታም ዘዌዎች ዝርግ-አማይ ናቸው፡፡
178
5. ሬክታንግሌ አንደ ዘዌ ማዕዘናዊ ዘዌ የሆነ ፓራላልግራም ነው፡፡

 የሬክታንግሌ ዘዌዎች ሁለ ማዕዘናዊ ዘዌዎች ናቸው፡፡
 የሬክታንግሌ ሥያፎች ግጥምጥም ናቸው፡፡
6. ሮምበስ ሁሇት ጉርብታም ጎኖቹ ግጥምጥም የሆኑ ፓራላልግራም ነው፡፡
 ሁለም የሮምበስ ጎኖች ግጥምጥም ናቸው፡፡
 የሮምበስ ሥያፎች እርስ በራሳቸው ቀጤ ነክ እና እኩሌ ቦታ
ይቋረጣለ፡፡
 የሮምበስ ሥያፎች የሚያቋርጡበትን ዘዌዎች እኩሌ ቦታይከፍሊለ፡፡
7. ካሬ ሬክታንግሌም ሮምበስም ይሆናሌ፡፡
8. ጎነ-ብዙ በውስን ቀጥታ መስመር የተሰራ እና ዝግ የሆነ ነጠሊ የጠሇሌ
ምስሌ ነው፡፡
 ሁለም ውስጣዊ ዘዌዎች ሥፍር ከ 1800 በታች የሆነ ጎነ-ብዙ እብጥ ጎነ-
ብዙ ነው፡፡
 ቢያንስ አንዴ የውስጥ ዘዌው ሥፍር ከ1800 በሊይ የሆነ ጎነ-ብዙ ሰርጉዴ
ጎነ-ብዙ ነው፡፡
9. ክብ አንዴ ከተሰጠ ነጥብ ሊይ እኩሌ ርቀት ያሇቸው በአንዴ ወሇሌ ሇይ
የሚገኙ የነጥቦች ስብስብ ነው፡፡
 የክብ ሬዴየስ የክቡን መሃሌ እና በክቡ ሊይ ያሇውን ነጥብ የሚያገናኝ
ውስን ቀጥታ መስመር ነው፡፡
 አውታር ክብ ሊይ ያለትን ሁሇት ነጥቦች የሚያገናኝ ውስን ቀጥታ
መስመር ነው፡፡
 ዱያሜትር ትሌቁ አውታር ነው፡፡
 የክብ ቅስት የክቡ ገሚስ ነው፡፡
10. የጎነ-ሦስት ጎኖች ከእያንዲንደ ነቁጥ ቢረዝሙ የሚፈጠረው ጉርብታም
ዘዌ የጎነ-ሥስት ውጫዊ ዘዌ ይባሊሌ፡፡
 በእያንዲንደ ነቁጥ ሊይ የጎነ-ሦስት ውጫዊ እና ውስጣዊ ዘዌዎች ዝርግ
አሟይ ናቸው፡፡
179
 በእያንዲንደ ነቁጥ ሊይ ሁሇት ጀርባ ጀርብ የሆነ ውጫዊ ዘዌዎች

አለ፡፡
11. የጎኖቹ ብዛት ቀ የሆነ ጎነ-ብዙ ውስጣዊ ዘዌ ሥፍር ዴምር (ቀ−2)1800
ነው፡፡
12. መዯበኛ ጎነ-ብዙ ሁለም ውስጣዊ ዘዌዎቹ እና ጎኖቹ ግጥምጥም የሆኑ
ጎነ-ብዙ ነው፡፡
13. የጎኖቹ ብዛት (ቀ) የሆነ መዯበኛ ጎነ-ብዙ የእያንዲንደ ውስጣዊ ዘዌ
ቀ−2
ሥፍረ ( ) × 1800 ነው፡፡
ቀ
14. ስፋት
1 1
ሀ. የጎነ-ሥስት(ስ) = ቤዝ(ከፍታ) = ቤ(ከ)
2 2
ሇ. ትይዩ ጎኖች ቤ1 እና ቤ2 እና ከፍታ ከ ያሇው ትራፕዚይም
1
(ቤ1+ቤ2)ከ ይሆናሌ፡፡
2
1
ስ = (ቤ1+ቤ2)ከ
2
ሏ. የፓራላልግራም ስፋት(ሥ) = የቤዝ ርዝመት(ር) ከፍታ(ከ) ይሆናሌ፡፡
ሥ=ርከ
መ. ሬዴየሱ ሬ የሆነ ክብ ስፋቱ  ሬ2 ይሆናሌ፡፡
ስ=  ሬ2
ሠ. የማዕዘናዊ ፕሪዚም ገፀ ጎን ስፋት(ገ) የመሰረት ዙሪያ (ዙ) እና
የፕሪዝሙ ከፍታ(ከ) ብዜት ነው፡፡
ገ = ዙከ
ረ. የሬክታንግሊዊ ፕሪዝም የጎን ስፋት ገጽታዎቹ ር፣ ወ እና ከ የሆነ
ሬክታንግሊዊ ፕሪዝም የጎን ስፋት 2(ርከ +ርወ+ወከ) ይሆናሌ፡፡
ሰ. የሲሉንዯር የገፀ ጎን ስፈት(ገ)=2  ሬከ ይሆናሌ፡፡
180
የጎን ስፋቱ(ስ) 2  ሬ(ከ+ሬ) ይሆናሌ፡፡

ስ=2  ሬ(ከ+ሬ)፤ ሬ-የመሰረቱ ሬዴየስ እና ከ ከፍታ ነው፡፡
15. የጎነ-ብዙ ጎኖች ርዝመት ዴምር የጎነ-ብዙ ዙሪያ ይባሊሌ፡፡
16. የክብ ዙሪያ ርዝመት ዙሮሽ ይባሊሌ፡፡
17. የክብ ዙሮሽ  ሲባዛ ዱያሜትር ወይም  ሲባዛ ሁሇት ሲባዛ ሬዴየስ
ዙ= ዱ ወይም ዙ= 2  ሬ
18. ገጾቹ ሇመሰረቱ ቀጤነክ የሆነ ፕሪዝም ማዕዘናዊ ፕሪዝም ይባሊሌ፡፡
ካሌሆነ ግን ማዕዘናዊ ያሌሆነ ፕሪዝም ይባሊሌ፡፡
19. መሰረቱ ክብ የሆነ ፕሪዝም ሲሉንዯር ይባሊሌ፡፡
20. የፕሪዝም ይዘት የመስረት ስፋት እና ከፍታ ብዜት ነው፡፡
ይ= መከ
21. ይስ= መከ ወይም ይስ=2  ሬ2ከ ይሆናሌ፡፡
የምዕራፍ 5 የክሇሳ መሌመጃዎች

1. የሁሇት የፓራላልግራም ዘዌዎች በ4፡5 ንጥጥር ተሰቷሌ፡፡ የዚህን
ፓራላልግራም ዘዌዎች ፈሌግ/ጊ፡፡
2. የአንዴ ሮምበስ ውጫዊ ዘዌ ሥፍር 1150 ነው፡፡ የዚህን ሮምበስ ውስጣዊ
3. በትራፕዚየም ሸቀረሰ ውስጥ ሸቀ // ረሰ ነው፡፡ ሥ(ቀ)=1100 ከሆነ
ሥ(ረ) ስንት ይሆናሌ? ሇምን?
4. የአንዴ ጎነ-አራት ጎኖች ንጥጥር 3፡6፡2፡7 ቢሆን የዚህን ጎነ-አራት ዘዌዎች
ስፍር ፈሌግ/ጊ፡፡
5. አንዴ ጎነ-አራት ጠ0፣ 3ጠ0፣ 2ጠ0 እና 6ጠ0 ዘዌዎች አለት፡፡ የዘዌዎቹን
ስፍር ፈሌግ/ጊ፡፡
6. የጎኖቹ ብዛት ከዚህ በታች ሇተሰጠ ጎነ-ብዙ የዘዌዎቹን ሥፍር ፈሌግ/ጊ፡፡
ሀ. 11 ሇ. 9 ሏ. 30 መ. 36 ሠ. 90 ረ. 1002
181
7. የውስጣዊ ዘዌዎቹ ዴምር የሚከተሇው የሆነ ስርጉዴ ጎነ-ብዙ አሇ?

ሀ. 13600 ሇ. 23400 ሏ. 31600 መ. 36000
8. ከእያንዲንደ መዯበኛ ጎነ-ብዙ ነቁጦች 12 ሥያፎች የሚቻሌ ከሆነ
ሀ. የዚህን ጎነ-ብዙ ውስጣዊ ዘዌ ሥፍር ዴምር ፈሌግ/ጊ፡፡
ሇ. የእያንዲንደን ውስጣዊ ዘዌ ሥፍር ፈሌግ/ጊ፡፡
9. ቀጥል በተሰጡ ትራፒዚየም ምስልች ሊይ በመመርኮዝ የጠ እና የ‟ን ዋጋ
ፈሌግ/ጊ፡፡
ሀ.
ጥያቄ 10-13 ሇመመሇስ የሚከተሇውን ፓራላልግራም ሀሇሏመ ተጠቀም/ሚ፡፡
10. ሥ(መሀሇ)= 4ጠ-600 እና ሥ(መሏሇ)= 300-ጠ ከሆኑ የሚከተለትን

ፈሌግ/ጊ፡፡
ሀ. ሥ(መሀሇ) ሇ. ሥ(መሏሇ)
ሏ. ሥ(ሀሇሏ) መ. ሥ(ሏመሀ)
11. ሥ(መሏሇ)= ቀ+120 እና ሥ(ሏመሀ)= 4ቀ+180 ከሆነ የዚህን
ፓራላልግራም ዘዌዎች ሥፍር ፈሌግ/ጊ፡፡
12. ሀሠ= 4ጠ+የ፣ ሇሏ= የ+4፣ ሏመ= 3ጠ+6 እና መሀ= 2ጠ+የ ከሆነ የዚህን
ፓራላልግራም ጎኖች ርዝመት ፈሌግ/ጊ፡፡
13. ሀሠ = 5ጠ − 3 እና ሏሠ = 15 − ጠ ከሆነ ሀሐ ፈሌግ/ጊ፡፡
182
14. ግንባታ
ሀ. ሀለ // ሐመ እና ሀሇ= 5ሳ.ሜ፣ ሇሏ= 6ሳ.ሜ፣ ሏመ= 8ሳ.ሜ እና
ሥ(ሀሇሏ)= 1150 የሆነ ትራፒዚየም ሀሇሏመ ሥራ/ሪ፡፡
ሇ. ሀሇ= 8ሳ.ሜ እና ሥ(ሀሇሏ)= 850 የሆነ ሮምበስ ሥራ/ሪ፡፡
ሏ. ሀሇ= 7ሳ.ሜ፣ ሥ(ሀ)= 600 እና ሀመ= 4ሳ.ሜ የሆነ ፓራላልግራም
ሥራ/ሪ፡፡
መ. ጎኑ 10ሳ.ሜ የሆነ ካሬ ሥራ/ሪ፡፡
15. የአንዴ ጎነ-አራት ዘዌዎች 1፡4፡5፡8 ንጥጥር ይሆናሌ፡፡
ሀ. የዚህን ጎነ-አራት ዘዌዎች ስፍር ፈሌግ/ጊ፡፡
ሇ. ይህ ጎነ-አራት ትራፒዚየም ይሆናሌ? ሇምን?
ሏ. ፓራላልግራምስ? ሇምን?
16. የአንዴ ትራፒዚየም ዙሪያ 35ሳ.ሜ ነው፡፡ የአክናድቹ ርዝመት 7ሳ.ሜ
እና 8ሳ.ሜ እንዯዚሁም ከፍታው 5ሳ.ሜ ከሆነ የዚህን ትራፒዚየም ስፋት
ፈሌግ/ጊ፡፡
17. አንዴ ፓራላልግራም የሁሇቱ ከፍታዎች ርዝመት 2ሳ.ሜ እና 4ሳ.ሜ
እንዯዚሁም የፓራላልገራሙ ዙሪያ 24ሳ.ሜ ከሆነ ስፋቱን ፈሌግ/ጊ፡፡
18. የአንዴ አይሶስሇስ ትራፒዚየም አክናድች 11ሳ.ሜ እና 21ሳ.ሜ
እንዯዚሁም ስፋቱ 192ሳ.ሜ2 ከሆነ የዚህ ትራፒዚየም ዙሪያ ስንት ነው?
19. የሲሉንዯር ገፀ ጎን ስፋት 156ሳ.ሜ2 ነው፡፡ የመሰረቱ ዙሮሽ 13ሳ.ሜ
ከሆነ ከፍታውን ፈሌግ/ጊ፡፡
20. የክብ ሲሉንዴር ገፀ ጎን ስፈት 144ሳ.ሜ2 እና የመስረቱ ሬዴየስ ዯግሞ
4ሳ.ሜ ነው፡፡ የዚህን ሲሉንዯር ከፍታ ፈሌግ/ጊ፡፡
21. የአንዴ ክብ ፕሪዝም ገፀ ጎን ስፋት 132ሳ.ሜ2 ነው፡፡ የመሰረቱ ዙሮሽ 6
 ሳ.ሜ ከሆነ የዚህን ክብ ፕሪዝም ይዘት ፈሌግ/ጊ፡፡
183
22. ቀጥል በተሰጠው ምስሌ ሊይ ሀሇ= 10ሳ.ሜ፣ ሀሠ= 8ሳ.ሜ እና

መሠ= 5ሳ.ሜ ቢሆኑ የተቀባውን ክፍሌ ስፋት ፈሌግ/ጊ፡፡
ምስሌ 5.72
23. የአንዴ ትራፒዚየም ቤዝ ቤ1 ከሆነ ሁሇተኛውን ቤዝ ቤ2ን ከፍታ እና
ስፋት በመጠቀም አሳይ/ዪ፡፡
24. የአንዴ ክብ ዙሮሽ 24  ሳ.ሜ ነው፡፡ የዚህ ክብ ስፋት ስንት ይሆናሌ?
25. ቀጥል ከተሰጠው ምስሌ ሇተቀባው ክፍሌ ዙሪያ እና ስፋት ፈሌግ/ጊ፡፡
ምስሌ 5.73
184

Grade 7

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Grade 7

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

የ7ኛ ክፍል የሒሳብ ትምህርት የተማሪው መጽሐፍ

ÃI” SêNõ uØ\ G<ኔ¬ ይዘI/i }ÖkUuƒ/T>uƒ::

ይህ መጽሏፍ የትUI`ƒ u?ƒI/i ንብረት ነው፡፡ በመጽሏፉ ሊይ Ñ<Çƒ

ይህንን መጽሏፍ በጥሩ ሁኔታ ሇመያዝ ከዚህ በታች የተዘረዘሩትን

1. SêNñ” uÒ²?×፣ በፕሊስቲክ ወይም ባገኘሄው ወረቀት ሸፍን/ኚ፡፡

ተርጓሚዎች፡ አብራሃም ዴሪባ

ገምጋሚዎች፡ ጥሊሁን አሇሙ

በኢትዮጵያ ፌዯራሊዊ ዱሞክራሲያዊ ሪፑብሉክ

በ2003 ዓ.ም በኢትዮጵያ ፌዯራሊዊ ዱሞክራሲያዊ ሪፑብሉክ በትምህርት

©2011 መብቱ በኢትዮጵያ ፌዯራሊዊ ዱሞክራሲያዊ ሪፑብሉክ የትምህርት

ትምህርት ሚኒስተር በመጀመሪያ መጽሏፍን በአፋን ኦሮሞ ማዘጋጀት ሊይ

1.2. ንብብር ቁጥሮችን ማነጻጸርና በቅዯም ተከተሌ ማስቀመጥ ................... 14

1.3. ስላቶች በንብብር ቁጥሮች ሊይ ................................................................ 19

2.2. መስመራዊ ያሇ እኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን ማስሊት .............................. 58

3.3. በስላቶች ውስጥ የመቶኛ ሥራ ሊይ መዋሌ............................................ 88

4.2. የመስመር ግራፍ እና የክብ ግራፍ መስራትና መተርጎም ................... 102

4.3 አማካኝ፣ ዴግግሞሽ፣ መሃሌ ከፋይ እና ሬንጅ ....................................... 109

5.2. የጎነ-ሶስቶች ቴረሞች ................................................................................ 137

5.3. ሌኬት ......................................................................................................... 147

የዚህ ምዕራፍ አጠቃሊይ አሊማዎች

ዴፍን ቁጥሮችን ወዯ ንብብር ቁጥሮች በማሳዯግ የማካፈሌ ስላት በንብብር

1.1 የንብብር ቁጥሮች ጽንሰ ሐሳብ

1.1.1 ሀ. የዴፍን ቁጥሮች ስብስብ ክሇሳ

7. “ጠ” የተሰጠ ሙለ ቁጥር ነው እንበሌ፡፡ ከዚህ በታች ባለት ዏረፍተ ነገሮች

ሀ. 5 > 0 ምክንያቱም 5 ከ 0 በስተቀኝ ስሇሚገኝ ነው፡፡

1.1.1 ሇ. የንብብር ቁጥሮች ስብስብ

3. የተሰጡትን ምስልች በመጠቀም ቀጥል ያለትን ጥያቄዎች መሌስ/ሺ፡፡

በ6ኛ ክፍሌ የሒሳብ ትምህርት ውስጥ ክፍሌፋይ ምን ማሇት እንዯ ሆነ

መሆኑን ነው( ሀ፣ ሇ  መ)፡፡

ይህ አከፋፈሌ እኩሌ መሆን አሇበት፡፡ ስሇዚህ ሀ እና ሇ ማንኛውም ዴፍን

በሄደ ቁጥር የክፍሌፋዩ ዋጋም እንዯዚሁ እየተቀያየረ ይሄዲሌ፡፡

መሌክ የተገሇጸ እና ሀ፣ ሇ  ዴ፣ ሇ  0 የሆነ

ቁጥር ንብብር ቁጥር ይባሊሌ፡፡ የነዚህን ቁጥሮች ስብስብ የያዘ

ከዚህ በፊት ያየናቸውን ቁጥሮች በሙለ በክፍሌፋይ መሌክ መግሇጽ

በአጠቃሊይ ሀ  ዴ ቢሆን ሀ= ብሇን መግሇጽ እንችሊሇን፡፡ ስሇዚህ ሀ  ን

ይሆናሌ ማሇት ነው፡፡ ከዚህ በመነሳት ዴ  ን መሆኑን እንገነዘባሇን፡፡

ተገንዘብ/ቢ፡፡ ይህም የሆነበት ምክንያት ማንኛውም ቁጥር

1.1.2. ንብብር ቁጥሮችን የቁጥር መስመር በመጠቀም መግሇጽ

ከዚህ በፊት ዴፍን ቁጥሮችን በቁጥር መስመር ሊይ እንዳት በቅዯም

ሇ. የሚከተለትን ንብብር ቁጥሮች በቁጥር መስመር ሊይ አመሌክት/ቺ ፡፡

10. ከዚህ በታች የተሰጠውን ምስሌ1.8 በመጠቀም የሚከተለትን

1.1.3. የንብብር ቁጥሮች ንጥረ ዋጋ

ምስሌ1.9 ሊይ በመመርኮዝ የሚከተለትን ፈሌግ/ጊ፡፡

ትርጓሜ1.2፤ ሀ  ን ከሆነ የሀ ንጥረ ዋጋ በዜሮ እና በቁጥር መስመር ሇይ

እንዯሚከተሇው ምስሌ 1.10 ይገሇጻሌ፡፡

ምሳላ፤ ሇሚከተለት ቁጥሮች ንጥረ ዋጋቸውን ፈሌግ/ጊ፡፡

በቁጥር መስመር ሊይ -6 ከዜሮ ወዯ ግራ 6 ምዴብ ይርቃሌ፡፡ ስሇዚህ

ማሳሰቢያ፤ I. የአዎንታ ንብብር ቁጥር ንጥረ ዋጋ ቁጥሩ እራሱ ይሆናሌ፡፡

6. የዝምዴና ምሌክት “<” ፣ “>” ወይም “=” በመጠቀም ቀጥል የተሰጡትን

ሀ. 4│ጠ│፣ ጠ = −5 ሇ. 15 + │2የ│፣ የ = 5 ሏ. 32 − │ሇ│፣ ሇ = −9

መ.│3ተ│ + │ቸ│፣ ተ = 5.2፣ እና ቸ = 4.5

ሠ. 6│ተ − 3││የ│፣ ተ = −1.2 እና የ = 0.5

ሀ. │ጠ+የ│  │ጠ│ + │የ│ ሇ. │ጠ−የ│  │ጠ│ − │የ│

4. ሀ እና ሇ ንብብር ቁጥሮች ናቸው እንበሌ፡፡ │ሀ│ > │ለ│ ከሆነ

1.2. ንብብር ቁጥሮችን ማነጻጸርና በቅዯም ተከተሌ

4. ከዚህ በታች ሇተዘረዘሩት ቢያንስ አራት አራት ተመጣጣኝ

5. ሕገኛ ክፍሌፋይ ማሇት ምን ማሇት ነው? ምሳላ በመጠቀም

በመቀጠሌ እነዚህን ክፍሌፋዮች በምስሌ 1.13 መሰረት በቁጥር መስመር ሊይ

ምሳላ፤ በ -1 እና 1 መካከሌ ከሚገኙት ንብብር ቁጥሮች ውስጥ ስዴስቱን

2. የሚከተለትን ቁጥሮች በቁጥር መስመር ሊይ አሳይ/ዪ፡፡

1.3. ስላቶች በንብብር ቁጥሮች ሊይ

ከሊይ በተጠቀሰው ምስሌ ሊይ መጀመሪያ ከዜሮ በመነሳት ሦስት እርምጃ

ሇ. መጀመሪያ ከዜሮ በመነሳት 9 እርምጃ ወዯ ግራ ከተራመዴክ/ሽ በኃሊ

ሏ. 9 ×(−7) _ 63 መ. 25 × 9.8 98 × (2.5)

ሠ. −27.2 × 0.192 _ −2 ረ. −0.95 ___ 0.01 × (0.95)