ООУ ВАСИЛ ГЛАВИНОВ – ВЕЛЕС

ПРОЕКТ ЗА РЕГИОНАЛНА ПОДДРШКА ЗА

ИНКЛУЗИВНО ОБРАЗОВАНИЕ
“Regional Support for Inclusive Education”

ПРИРАЧНИК
ЗА ПОТРЕБИТЕ НА НАСТАВНИЦИТЕ ЗА
РЕАЛИЗАЦИЈА НА НАСТАВАТА СО ДЕЦА СО
ПОТЕШКОТИИ ВО РАЗВОЈОТ
 СОДРЖИНА

стр. 1
ПРЕДГОВОР

ТЕОРЕТСКИ ДЕЛ - НАЈЧЕСТО ПРИСУТНИ ДИЈАГНОЗИ НА УЧЕНИЦИ СО

ПОТЕШКОТИИ ВО СОВЛАДУВАЊЕ НА ВОСПИТНО – ОБРАЗОВНИОТ ПРОЦЕС
• Дефицит на внимание со хиперактивност 2
• Ментална ретардација 4
• Даунов синдром 5
• Церебрална парализа 6
• Аутизам 8
• Лица со оштетен вид 9
• Лица со оштетен слух 10
• Дислексија 12
• Дискалкулија 12
• Дисграфија 13
• Пореметување во говорот 14
• Пелтечење 15

Насоки и одредби за прилагодувањето на наставните програми и планирања за

учениците со ПОП (наменето за наставниците) 17
ПРИМЕРИ НА ОПЕРАТИВНИ ЧАСОВИ НА НАСТАВИЦИТЕ ЗА РАБОТА СО
ДЕЦА СО ПОТЕШКОТИИ ВО РАЗВОЈОТ 21
 ПРЕДГОВОР

Овој прирачник е резултат на планираните активности на ООУ„Васил Главинов“–

Велес,во делот на реализација на проектот„Регионална поддршка за инклузивно
образование“. Материјалите во прирачникот се резултат на обуката реализирана од
училишните психолози, од училишниот дефектолог, училишниот педагог и од одредени
наставници кои доставија дневни подготовки на реализирани часови во паралелки каде што
има ученици со посебни образовни потреби.
Прирачникот ќе биде доставен до сите реализатори на воспитно-образовниот процес
сo цел да им ја олесни работата на наставниците,а истовремено и да им служи како водич –
потсетник за наредните активности.
Печатењето на прирачникот е финансирано со средства на Европската Унија преку
проектот,,Регионална поддршка за инклузивно образование“ во кој е вклучено и нашето
училиште, едно од трите основни училишта од Република Македонија. Висината на
целокупниот грант кој за потребите и активностите за реализација на проектот ,, Регионална
поддршка за инклузивно образование“ изнесува 9 500 евра.
Во реализација на проектот ,, Регионална поддршка за инклузивно образование“,
главни носители на активностите се:
1. Лилјана Николоска Коцева - директор
2. Виолета Гемишова – одделенски наставник
3. Весна Глушкова Крлева – проф. по англиски јазик
4. М-р Асен Прличков – училиштен психолог

Во делот на реализација на активностите активно помагаа и учествуваа:

1. Лидија Хаџи Арсова – училиштен психолог
2. М-р Александар Домазетов – училиштен педагог
3. Тања Индова – училиштен дефектолог
4. Наставници од одделенска и предметна настава кои доставија дневни подготовки за
реализиран час во паралелка каде што има ученик со посебни образовни потреби.

Реализацијата на проектот е во периодот март 2014 – септември 2015 година

Изработиле:
Лилјана Николоска Коцева - директор
Тања Индова – училиштен дефектолог
Лидија Хаџи Арсова – училиштен психолог
м-р Александар Домазетов – училиштен педагог
м-р Асен Прличков – училиштен психолог
 НАЈЧЕСТО ПРИСУТНИ ДИЈАГНОЗИ НА УЧЕНИЦИ СО ПОТЕШКОТИИ ВО
СОВЛАДУВАЊЕ НА ВОСПИТНО – ОБРАЗОВНИОТ ПРОЦЕС

Дефицит на внимание со хиперактивност

Развојното пореметување на самоконтрола застапена е кај 5% од популацијата, при што односот
меѓу момчињата и девојчињата е 2:1.
Карактеристики:

• Работат пред да ја добијат и да ја разберат наредбата;

• Гледаат како работат другите деца;

• Работат многу брзо и непотребно грешат;

• Постојано се во движење ;

• Брзо одговараат без да размислат;

• Не ги следат и не ги помнат упатствата;

• Преминуваат од една во друга активност, имаат проблеми во организација на писмени работи;

• Повторуваат изјави од пред многу време, но не и оние скоро кажаните;

• Лесно се сопнуваат и паѓаат;

• Не можат да ги искажат мислите на логичен и разбирлив начин;

• Често велат „не можам “пред да се обидат, лесно се откажуваат ,особено од нови задачи;

• Не внимаваат кога нешто се објаснува, лесно се поведуваат од оние кои прават врева (ја оставаат
работата за да им се придружат);

• Постојат три подтипови:

• 1. Деца кои се хиперактивни;

• 2. Деца кои се импулсивни;

• 3. Деца со намалено внимание и проблеми во одржување на концентрацијата.

Деца кои се хиперактивни

- Се јавува и кај деца помали од 4-5 год (многу плачат, бараат да јадат ноќе, не спијат, често се
будат и неможат да се смират);

- Во подоцнежниот период од живот постојано се во движење, допираат, прашуваат, вниманието

им е несоодветно на возраста;

- Немирни (поголема опасност);

- Невешти, многу паѓаат, лошо предвидуваат последици од сопствените реакции;

- Во училишна возраст се многу нестрпливи, никогаш не се на место, не слушаат наставник,

мрморат додека другите работат во тишина, упаѓаат во збор, забораваат или губат книги-
тетратки.

Деца кои се импулсивни

- Намалена контрола на импулсивноста (односно реагираат без размислување за можните
последици);
- Родителите мора да внимаваат на нив за да спречат незгоди и повреди;

- Лесно се наговорливи;

- Имаат пречки при стекнување пријатели.

Деца со намалено внимание и проблеми во одржување на концентрацијата:

- Тешко учат, имаат проблеми со успехот, со здобивање на практични и моторни вештини, можат
да се јават и проблеми со усвојување на говорот ;

- Проблеми во концентрацијата;

- Постојат и деца, особено девојчиња, кои не се изразито хиперактивни и импулсивни ,но имаат
проблем поради големиот дефицит на внимание (често неевидентирани);

Прилагодување на наставата
• Индивидуална работа;

• Се оценува содржината на напишаното, а не ракописот ;

• Алтернативни начини на проверка на знаењето (усно, куцан извештај, аудио и видео

презентација)

• Алтернативни начини на решавање на задачи (со редуцирано пишување, вербално излагање,

изработка на мапа и графикони, употреба на илустриран материјал);

• Да се користат предупредувачки гестови (благо тапкање по рамо) ;

• Да се комбинираат вербални и писмени упатства (да се даваат едно по едно, да му се повторат на

ученикот, да се побара тој да ги повтори);

• Да му овозможиме дополнително време;

• Да се означи местото за одговор со линија;

• Да се остави доволно простор за одговор доколку ученикот не пишува убаво;

• Да се кажат сите чекори потребни за извршување на одредена задача;

• Да се користат предупредувачки гестови (благо тапкање по рамо) ;

• Да се комбинираат вербални и писмени упатства (да се даваат едно по едно, да му се повторат на

ученикот, да се побара тој да ги повтори;

• Да му овозможиме дополнително време ;

• Да се означи местото за одговор со линија;

• Да се остави доволно простор за одговор доколку ученикот не пишува убаво ;

• Да се кажат сите чекори потребни за извршување на одредена задача;

• Да се подели задачата во неколку делови;

• Често да се проверува напредокот ;

• Даму се посочи на кој ученик да му се обрати доколку наиде на одреден проблем;

• Пишан материјал со потцртани битни делови

• Да седи во близина на наставникот да му се посочи точно што се очекува

• Да се награди доброто однесување

• Постојан распоред на клупите во училницата

• Да се овозможат прилики за движење наоколу (простор, активности)

• Да се намали можноста од гужва која може да му го одвлече вниманието;

• Активно вклучување во излагања ;

• Разбирливо да се презентира;

• Да се поттикнува самоследење, да се прекинува работата за да се провери сработеното ;

• Навремени информации за промена на активности;

• Да се нагласат средствата потребни за извршување на активности;

Ментална ретардација
Менталната ретардација претставува состојба на запрен и непотполн психички развој кој особено
се карактеризира со нарушување на оние способности кои се јавуваат во текот на развојниот период и
кои влијаат на општото ниво на интелигенцијата како што се: когнитивните (влијанието на учењето и
однесувањето), моторните и социјалните способност.
Причини за појава на менталната ретардација
• Пренатални причини (метаболички, хромозомски растројства,инфекции на мајката за време на
бременоста, интоксикација за време на бременоста;

• Перинатални причини: предвремено породување, повреди во текот на породувањето;

• Постнатални причини: рани инфекции, хипогликемија, труења, повреда на главата и сл.

Поделба:
• Лесна ментална ретардација со IQ од 50 до 69

• Умерена ментална ретард. со IQ од 35 до 49

• Тешка ментална ретардација со IQ од 21 до 34

• Длабока ментална ретардација со IQ под 20.

• Олигофренија (состојба на запрен или непотполн психички развој) односно деменција (губење на
порано стекнати интелектуални функции).

Постои и т.н.
• Друга ментална ретардација: кога е тешко да се процени степенот на интелектуална
попреченост со вообичаени процедури, поради здружените сензорни или телесни оштетувања

• Неспецифична ментална ретардација: присуство на ментална ретардација со недоволни

информации кои се неопходни лицето да се распореди во горенаведените категории.

Граничен случај
Дете со гранична интелигенција има IQ од 70 до 89. Граничните интелектуални способности
означуваат заостанување т.е. детето има тешкотии во мислењето, помнењето, визуелната перцепција,
моторната организација, читање, пишување, концентрација,но станува збор за многу мали
пореметувања.
 Прилагодување на наставата
• Позитивен, добронамерен однос;

• Ученикот да седи на место од кое ќе може да се вклучи во работата, а наставникот ќе може да го

следи и индивидуално да работи со него ;

• Содржината, дидактичко-методските постапки, барањата и средствата за работа да се

прилагодени според способностите на ученикот ,

• Да се поттикне самостојноста, да се овозможи подолга временска рамка за работа, вежбање и

повторување на битните делови од содржината со честа проверка на разбраното;

• Да се разработи мотивациски план ;

• Често да се менуваат активностите (замор);

• Да се поттикнува интеракција ;

• Да се користи метод на демонстрација, цртање и практична работа при објаснување на апстракни

и сложени поими;

• При учење на сложени поими, задачи, треба да се разложат на помали делови;

• Треба да се даваат едноставни практични задачи, постепено, со јасни објаснувања ;

• При самостојно учење треба да се одбележи значајното или да се поедноставни текст со

користење на познати зборови и кратки реченици, да се даде план за работа, да се даде визуелна
поддршка;

• Секогаш ,кога е можно ,при демонстрација да се користат реални предмети;

• При сметање да се дозволи користење на калкулатор;

• При препишување на поголем текст треба да се овозможи препишување на делови ;

• При диктат треба темпото и должината на излагањето да се прилагодат на способностите на

ученикот;

• Вежбање и повторување на индивидуални наставни ливчиња

• Да се дадат насоки при самостојна писмена работа,а пред пишувањето треба да ги потсетиме на
правописните правила ;

• Да се проверува усно или писмено стекнатото знаење според можностите ;

Да се охрабруваат учениците ;

• Многу да се внимава на сензорна реактивност – детето може да има проблеми со видот, слухот,
допирот, мирисот и вкусот;

Даунов синдром
Се јавува како резултат на постоење на додатна копија на 21-от хромозом кој предизвикува
формирање на прекумерна количина на протеини во клетката поради што настанува нарушување на
нормалниот развој на фетусот.
Карактеристики:
• Низок раст (м. 135-170см; ж. 129-159см) ;

• Телесна тежина: варира (се раѓаат 400гр. полесни);

• Череп: мал (обем м. 53,5см , ж. 51см);

• Очи: највпечатливи тесни и коси;

• Лице: округло;

• Уста: мала, со месести усни, често испукани, отворена поради големиот избразден јазик

• Нос: широк, сплоснат и мал;

• Заби: мали, неправилни (изникнуваат подоцна и се со слаб квалитет);

• Врат: широк и краток;

• Кожа: мека, тенка и со поткожно ткиво богато со масти;

• Екстремитети: кратки и широки;

• Дланки: кратки и широки, прстите на дланката покажуваат брахидактилија Карактеристична е

т.н. “мајмунска бразда”;

• Моторен развој: забавен, детето почнува да седи на 11 месеци, а проодува на 24 месеци.

Мускулна хипотонија, која предизвикува проширен абдомен и хернија

• Говор: доцни;

• Интелигенција: намалена IQ= 40-50

• Епилепсија (препознавање), Конгенитална кардиопатија, Голема чувствителност на инфекции,

Социјалната зрелост е повисока за разлика од интелектуалната, Постои редукција на слухот, По
карактер овие лица се весели и добронамерни луѓе со т.н монголоиден хумор.

• Аномалии на срцето,проследено со различни аномалии на други органи,

намалена отпорност на инфекции;

• Зголемен ризик за појава на леукемија;

Церебрална парализа
Претставува нарушување на мозокот и може да се јави за време на бременоста, за време на
раѓањето или пак кратко по раѓањето.
Се развива во раното детство и не е пренослива. Кај многу случаи постои нарушување на
моториката (присутни спазми), кај повеќето таа се јавува придружена со ментална ретардација,
најчесто лесна.
Во зависност од тоа кој дел од мозокот е оштетен и колку е голема повредата може да се јави:
• Квадриплегија (сите 4 екстремитети);

• Хемиплегија (една рака и една нога на иста страна);

• Диплегија (само раце или само нозе);

• Типови на ЦП:

• Спастична форма на ЦП;

• Екстрапирамидална форма на ЦП

• Хипотонична форма на ЦП

• Комбинирана форма на ЦП
Спастична форма
• Спастична квдриплегија

- Најзастапена (60 до 70 %); се карактеризира со хипертонија, хиперрефлексија, патолошки

рефлекси и сл.
- Доцна проодуваат, одат на прсти, ги удираат колената, а нозете се вкрстуваат. Често се јавуваат
проблеми при голтањето, страбизам, ментална ретардација. Доколку се појави во полесна форма , кај
децата може да се јави намалување на овие симптоми, но доколку е потешка формата тогаш може и
воопшто да не проодат.
• Спастична параплегија

- Ги зафаќа само долните екстремитети и е многу ретка

• Спастична хемиплегија

- Зафатени се само една нога и рака од иста страна на телото :

- Може да развијат ментална ретардација ;
• Спастична моноплегија

- Зафатен само едниот екстемитет и е исклучително ретка појава

• Екстрапирамидална форма:

• Атетонични движења,најчесто поради недоносеност;

• Бавни движења на горните екстремитети ;

• Пореметување на мускулите на лицето поради што овие лица имаат проблеми со голтањето и
постои хипертонија на мускулите;

Хипотонична форма
• -Атонична диплегија;

• -Конгенитална церебрална парализа;

Комбинирана форма
• -Повеќе видови на церебрална парализа, но најчесто едниот тип е доминантен;

• -Се јавува кај еднo од четири лица со ЦП

• Прилагодувaње

Индивидуална работа
-Прилагодување на методите во работата според можностите на децата со ЦП особено кога
задачите бараат прецизност и брзина;
-Да се доведуваат често во ситуација на успех за да се мотивираат, да се зголеми самодовербата
Посебност во пишувањето;
Да се прилагодат работната маса и столот;

• Да се постави ракофат на клупата;

• Да се користат големи тетратки (А4, А3);

• Линиите во тетратките да се здебелени ;

• Зголемен проред;

• Да се пишува само со големи печатни букви,ако не постои друг начин:

• Фиксирање на тетратката;
• Помагала за пишување;

• Подолг временски период за работа, диктирање на друг, снимање на касета;

• Писменото испитување според можностите;

• Посебност во читањето;

• - помагало за држење на книга;

• - помагало за вртење страни;

• АСИСТИВНА ТЕХНОЛОГИЈА

• Посебност при практична работа

• - користење на специфични помагала

• - помош од друго лице

Аутизам
Развојно нарушување на мозокот кое ги погодува комуникациите и односите со другите луѓе. Кај
машките се појавува 4 пати почесто
Како причини за појава на аутизам се сметаат:
• Генетски состојби;
• Вирусни инфекции;
• Метаболни состојби;
• Синдроми на конгенитални аномалии;
На прв поглед не се разликуваат од другите деца, но тие имаат одредени специфичности.
Како заеднички им се јавуваат три карактеристики познати како тријада на нарушувања и тоа:
• Потешкотии во социјалната интеракција;
• Потешкотии во говорот, јазикот и невербалната комуникација;
• Потешкотии со фантазијата и внатрешниот говор;
Нарушувањата во социјалната интеракција се поделени во групи:
1. Одвоената група (се однесуваат како другите да не постојат, слаб котакт со очите, не одговараат
кога им се зборува, без фацијална експресија, без одговор на милување, ако им треба некој предмет
одат до него, во свој свет);
2. Пасивната група (прифаќа социјално доближување, вкочанет поглед во друг, вклучен како
пасивен дел од игра);
3. Активна, но чудна група (не обрнуваат внимание на средината, слаб контакт со очи, иако можат
долго време да гледаат, прегрнуваат и стискаат многу силно);
4. Премногу формална, арогантна група (исклучиво формални и културни, добро ниво на говор, се
трудат да се покорат на правилата за социјална интеракција без да
Нарушувања во комуникацијата:
-Користење на говорот
-Разбирање на говорот
-Интонација и контрола на гласот
-Употреба и разбирање на невербалната комуникација
Нарушувања во фантазијата:
Една од карактеристиките на аутизмот е неспособност за игра или креирање на имагинарни
активности.
Недостатокот на имагинативна игра води кон ограниченост или неразбирање на емоциите на
другите луѓе.
Стереотипни активности кои може да бидат:
1. Едноставни (слушање на механички звуци, вклучување и исклучување на светло, треперења со
прстите, мафтање со рацете, скокање, нишање на главата-телото) ;
2. Сложени (редење на предмети што не може да се движат до долги низи, приврзување за чудни
предмети, распоред на седење, кај поспособните аутисти може да се најде фасцинираност од времето,
распореди, броеви на возови) Погледнете го филмот ,,Реинмен,, со Дастин Хофман и Том Круз;
Одговори на сензорни стимулации
• Може да реагираат на гласна врева, на омилена мелодија или на подготвена храна;
• Може да покажат невообичаена спосoбност да се движат и наоѓаат предмети во темница, а некои
може да се во опасност кога има многу силна светлина;
• Чувствителност на мирис, вкус ;
• Може да се појават потешкотии во исхраната, како на пример детето сака да јаде само бело обоена
храна.
Несоодветното однесување е често и се манифестира на повеќе начини:
• Конфузија и страв во непознати околности;
• Може да се појави немирно, деструктивно и агресивно однесување;
• Врескање во јавноста проследено со вознемиреност и гнев;
• Луѓето со аутизам нема да лажат доколку видат некое грдо бебе, или некое ниско лице.
• Епилепсија кај 30% од лицата со аутизам
• Прилагодување во наставата;

• Индивидуален пристап;

• Усвојувањето на знаењата е како и кај МР;

• Усвојувањето на наставата не смее да се стави пред социјализацијата и комуникацијата ;

• При усвојување на просторни, временски и социјални односи да се користат илустрации :

• Да се води грижа за емоционалниот развој ;

• Наученото да се вежба во различни ситуации ;

• Користење на алтернативни средства и методи;

• Да се одбере соодветно место во училницата .

Лица со оштетен вид

Слабовидо лице (острина на видот помала од 40 % или поголема од 40 %, со тенденција за
влошување)
Слепо лице (острина на видот до 10 %
Практично слепо лице (нема можност за воспитание и образование по визуелен пат)
Оштетувањето на видот предизвикува моторна пасивност.
Успорениот моторен развој пак го отежнува стекнувањето на сензомоторното и психомоторното
искуство
Говорот кај нив подоцна се развива
Интелектуално овие деца не заостануваат.
Лицата со оштетен вид го запознаваат светот ,комуницираат и учат користејќи ги останатите
сетила.
Што треба да им се овозможи
• Да седат на најсоодветното место, со индивидуално осветлување според потребите:

• Добро да се запознае со распоредот во училница;

• Да му се даде доволно време за користење на наставниот материјал ;

• Да му се овозможи употреба на диктафон ;

• Да се вклучи во сите школски активности бидејќи тоа може;

Прилагодување во наставата:
• Правилниот граматички говор, мирниот тон, чистиот изговор, добрата интонација и ритам
значително влијаат на овие ученициН
• Нормална комуникација со овие ученици, да се користат зборовите: погледни, да видиме, гледате
и сл.;

• Ученикот добро да слуша ;

• При давање на упатства треба да се биде конкретен;

• При демонстрација најпрво користете вистински предмет за кој говорите ,а потоа релјеф, цртеж
или слика;

• Предметот кој се демонстрира, дајте му го на ученикот в рака со дополнително објаснување и

доволно време да го перцепира;

• При објаснување на движења ученикот со оштетен вид нека биде модел;

• Доколку презентирате филм, да му се објасни на ученикот содржината што ќе се емитува;

• Картите, шемите, таблиците треба да се индивидуални, релјефни, едноставни и со остар

контраст;

• Слабовидите ученици при гледање карти, скици таблици треба да користат лупа;

• Слепите ученици користат материјали напишани со Брајово писмо или звучни книги;

• Слабовидите читаат црн текст зголемен на бела или крем основа;

• Да му се обезбеди планот напишан со Брајово писмо или со зголемен фонт кој ќе им стои на
клупата ;

• При запишување на табла ,зборувајте гласно;

• Проверката може да се направи и усно (ученикот чита, а наставникот му укажува грешки);

• Слабовидите ученици користат молив кој остава дебела трага;

Лица со оштетен слух

Наглуви- лица кај кои оштетувањето на слхот на подоброто уво е од 25 до 80 db и кои потполно или
делумно го развиле вербалниот говор.
Глуви- лица кај кои оштетувањето на слухот е поголемо од 80 db и кои со слушен апарат неможат
целосно да го перцепираат вербалниот говор,
Наглувите лица се делат на:
- Лица со лесно оштетување на слухот од 25 до 40 db (спонтано развиват говор);

- Лица со умерено оштетување на слухот од 40-60 db кои пред оштетувањето спонтано го развиле
говорот;

- Лица со умерено оштетување на слухот од 40-60 db кај кои оштетувањето настанало пред да го
развијат говорот, па тој е недоволно развиен;

- Лица со тешко оштетување на слухот од 60-80 db кои пред оштетувањето спонтано го развиле
говорот;

- Лица со тешко оштетување на слухот од 60-80 db, кај кои оштетувањето настанало пред да го
развијат говорот, а подоцна го развиле со сурдолошки третман;

- Лица со тешко оштетување на слухот од 60-80 db, кај кои оштетувањето на слухот настанало
пред да го развијат говорот, а во моментот на процена имаат недоволно развиен говор.
- Глувите лица се делат на:

- Практично глуви лица кои со слушен амплификатор можат да слушаат одделни супрасегменти
од говорот.

- Тотално глуви лица кои имаат потполно згасната слушна перцепција.

• Прилагодување во наставата:

• Да му се овозможи на ученикот да седи во прва клупа или на централно место во круг за да ги

гледа движењата на усните на другарите и наставикот;

• Да се говори јасно, со познати зброви, со паузи меѓу речениците и да се поставуваат јасни

прашања;

• Вниманието да се насочи кон нови ,непознати поими:

• Секој ученик да пишува свој речник на зборови со објаснување;

• Секогаш вербалното излагање да се поткрепи со пишан материјал;

• Да се користи метод на демонстрација;

• При пишување на табла да не сте свртени со грб кон ученикот;

• Домашните задачи да се исклучиво од она што е работено на час;

• Да се провери дали ученикот ја разбрал задачата;

• Материјата мора да се повторува повеќе пати;

• Писмено проверување;

• Доколку е возможно и усно ,низ мали целини (да се толерира аграматичноста)

• Понекогаш можеби ќе биде потребно да се направи индивидуален план за работа.

Исто така глувите лица се делат на:

• Практично глуви лица кои со слушен амплификатор можат да слушаат одделни супрасегменти
од говорот;

• Тотално глуви лица кои имаат потполно згасната слушна перцепција.

Прилагодување во наставата
• Да му се овозможи на ученикот да седи во прва клупа или на централно место во круг за да ги
гледа движењата на усните на другарите и наставикот;

• Да се говори јасно, со познати зброви, со паузи меѓу речениците и да се поставуваат јасни

прашања;

• Вниманието да се насочи кон нови ,непознати поими;

• Секој ученик да пишува свој речник на зборови со објаснување;

• Секогаш вербалното излагање да се поткрепи со пишан материјал;

• Да се користи метод на демонстрација;

• При пишување на табла да не сте свртени со грб кон ученикот

• Домашните задачи да се исклучиво од она што е работено на час

• Да се провери дали ученикот ја разбрал задачата

• Материјата мора да се повторува повеќе пати

• Писмено проверување

• доколку е возможно и усно низ мали целини (да се толерира аграматичноста)

• понекогаш можеби ќе биде потребно да се направи индивидуален план за работа

Дислексија

Дислексијата претставува потешкотија во читањето и разбирање на прочитаното и покрај

нормалната интелигенција, добриот вид и поволни едукативни, психолошки и социјални фактори.
Резултат е нарушување на развојот на гностичките способности.
Дискалкулија
Дискалкулијата е делумно пореметување во процесот на усвојување на математиката, кое може
да се појави во сите или само во одредени математички подрачја. Детето при тоа напредува во
усвојувањето на математиката, но многу поспоро од врсниците и неадекватно на својата возраст.
Како да се препознае дискалкулијата?
• Неправилна употреба на броеви при читање, пишување и сметање (детето менува еден број со
друг);

• Персеверација („заглавување“);

• Огледалски грешки (огледалски ги врти цифрите, го нарушува и огледалски го врти редоследот

на цифрите во повеќецифрените броеви и при читање и при пишување);

• Забавеност (дава точен одговор ,но му треба многу време);

• тСавање на броевите во меѓусебно несоодветна положба (при вертикално собирање не ги

подредува правилно и добива грешен резултат);

• Визуелни грешки (наместо „+“ гледа „-“);

• Процедурални грешки (прескокнува задолжителни чекори при решавањето);

• Тешкотии во помнење на бројни низи (може да има проблеми со помнење на тел. број);

Специфични тешкотии при решавање на математички задачи

• Тешкотии во логиката (при решавање текстуални задачи детето редоследно ги запишува

елементите без да внимава на релациите меѓу нив);

• Тешкотии во планирањето (не ја анализира задачата пред да ја реши и не го проверува

решението; не размислува за тоа што се бара во задачата туку веднаш почнува да решава; може
да ги познава сите броеви и знаци како и нивната примена но кога ќе се состават во задача пред
детето се создава „ѕид“ и тоа негледа оредени елементи па греши);

Тешкотии во проверка на резултатот:;

- Понекогаш ученикот не постигнува ништо со проверката иако проверува повеќе пати бидејќи
секогаш добива различен резултат

- Може да се случи воопшто да не проверува ,бидејќи знае дека тоа нема да му помогне;

- Може упорно да проверува дури не добие 2 исти резултат (иако можеби неточни);

- Доаѓа до резултат по претпоставка;

- Може нервозно да реагира, да чкрта, кине листови после првиот обид за проверка;
- Го запишува резултатот кој знае дека не е исправен ,бидејќи не може повеќе да проверува;

- Не знае како да го провери резултатот, бидејќи единствениот начин на решавање кој го знае е
оној со кој го добил резултатот;

Тешкотиите во проверката на резултатот може многу да го фрустрираат ученикот, особено ако тој
не знае од каде да почне да проверува.
На некои може да им помогне решавањето со калкулатор, но на други не бидејки и за да решаваш
на калкулатор треба да ја знаеш постапката.
Некои деца воопшто немаат способност за процена и неможат да претпостават дали резултатот кој
го добиле е приближен на вистинскиот.
Неспособност за извршување едноставни математички операции.
Овие ученици ја разбираат логиката на едноставните задачи, но неможат автоматски да се присетат
на фактите, па често до резултат доаѓаат со броење на прсти.
Тие не ги забораваат броевите туку шемите во кои треба да ги сместат.
Се смета дека учениците кои доаѓаат до резултат само со броење ќе имаат долготрајни потешкотии
во математиката, а оние кои успеале да совладаат и други методи на решавање побрзо ќе напредуваат.
Основни облици на дискалкулија:
- вербална (пореметување на разбирањето и употребата на математичкиот јазик);

- лексичка (пореметена способност за читање на математички симболи и нивно комбинирање);

- графичка (пореметена способност за пишување на математички симболи);

- идеогностичка (пореметена способност за разбирање на математички поими и сметање во себе) ;

- операциска (пореметена способност за изведување на операции);

Дисграфија

Дисграфијата претставува неспособност детето да ја совлада вештината на пишување (според

правописни правила на одреден јазик), а се отсликува во голем број, трајни и специфични грешки.
Водови на дисграфија:
Според причините
• Наследна дисграфија
• Потешкотии во пишувањето предизвикани од некој надворешен фактор
• Комбиниран тип
Според степенот на изразеност
• Лесна дисграфија
• Изразена дисграфија
• Аграфија (неспособност за пишување, може да биде прелазна за подоцна да премине во стабилна
дисграфија)
Според доминантниот синдром
• Фонолошка (артикулаторна акустична и фонемска дисграфија);
• Јазична дисграфија (дисграфија на јазична анализа и синтеза и дисграматична);
• Визуелна дисграфија;
• Моторна дисграфија;
Симптоми на дисграфија:
Тешкотии во поврзување фонема со графем

• Заменување на графички или фонемски слични букви;

• Структурални грешки (вметнување, додавање,

• преместување);

• Испуштање на букви, слогови или зборови;

• Тешкотии во следење на редот на пишување;

• Пишување од лево кон десно;

• Стиснати зборови помеѓу себе, невоедначен простор;

Специфично држење на моливот;

Третман
Зависи од принципите поврзани со корекција на читањето;
• Вежби за аудитивна дискриминација;

• Вежби за развој на фина моторика на прстите ;

• Вежби за просторна ориентација;

• Графомотони вежби;

• Пишување графеми;

• Поврзување на фонема со графема;

• Препишување зборови, кратки реченици и текст;

• Самостојно пишување;

Пореметување во говорот

1. Алалија (потполно отсуство на говор)

2. Дислалија (нарушување на артикулација )

3. Ринофонија (назален изговор на некои или сите гласови, но во артикулационен поглед сите
гласови правилно се изговараат)

4. Ринолалија (покрај назализацијата, подразбира и недостаток на поголем број гласови и

потполна неможност за нивно формирање )

5. Дисенеја (нарушување на говорот и гласот предизвикано со оштетување на слухот)

6. Анартрија (тежок губиток на моторната функција на говорната мускулатура)

7. Дизартрија (нарушена артикулација и фонација предизвикана со оштетување на моторните

структури на ЦНС )

8. Тахифемија (брз, патолошки и недоволно артикулиран говор)

9. Брадилалија (патолошки бавен говор)

10. Пелтечење (нарушување на говорниот ритам и темпо)

11. Развојна дисфазија (патолошки неразвиен говор: се карактеризира со недостаток на гласови,

супституција, варијабилна дисторзија и ограничен речник )

12. Афонија (тотален губиток на создавањето на гласот)

13. Дисфонија (функционален дефект на квалитетот на гласот. Основниот глас постои, но со

изменет карактер)

14. Дисфемија (говорно пореметување кое се манифестира кај неврозите и психоневрозите)

15. Афазија (е губење и дезинтеграција на веќе стекнатиот говор како резултат на тешко мозочно
оштетување )

Пореметување на артикулацијата - Дислалија

Дислалијата претставува нарушување на артикулацијата, односно неправилност или неможност да се
изговори поединечен глас.
Најчести дислалии се:
Сигматизам - претставува нарушување во изговорот на гласовите с, з, ц, ш, ж, ч, џ, ќ, ѓ
ротацизам-нарушување на изговорот на гласот „р”
ламбдацизам-нарушување на изговорот на гласовите „л“ и „љ“
капацизам-нарушување на изговорот на гласот „к”
гамацизам-нарушување на изговорот на гласот „г”
тетацизам-нарушување на изговорот на гласот „т”
делтацизам-нарушување на изговорот на гласот „д”
етацизам-нарушување на изговорот на вокалот „е”
тетизам-кога гласовите с, ц, ш, ч, ќ, к, г се заменуваат со т, з, ж, џ, ѓ, д.

Пелтечење

Нарушување во ритамот на говорот, во кое индивидуата знае точно што сака да рече, но е
оневозможена да го искаже истото поради неволните пролонгирани повторувања или прекини на
гласот.
Пелтечењето ја отежнува реализацијата на говорот и ја доведува до прашање говорната
флуентност и можноста за нормална комуникација.
Се карактеризира со:
Повторување на слогови, повторување на зборови, пролонгирани звуци, напнати паузи или
колебања, уфрлувања и прекини
Како секундарни симптоми се јавуваат и одредени типови на однесување кои вклучуваат:
Недостиг на контакт со очите, трепкање на едното око, тикови на главата или делови од телото,
гримаси на лицето, напнатост и тремор, страв од говорни ситуации, неадекватни физиолошки реакции
(црвенило, потење, тахикардија),и др.
Може да се јави како:
• Физиолошко пелтечење-(се јавува во 2-5 год, како повторување на почетните гласови, слогови
или зборови. Во овој период од големо значење се родителите и околната средина. Под нормални
околности исчезнува само по себе)

• Примарно пелтечење-(се јавува повторување повеќе на слогови и гласови,грчевите кои се

присутни се повеќе од клоничен вид. Се уште не е вистинско пелтечење затоа што детето не е
свесно за неправилниот говор, не се напрега и не го избегнува говорот )

• Секундарно пелтечење-(вистинско пелтечење, може да има различни симптоми и различен

степен на развој. Се карактеризира со напрегнатост во мускулатурата на говорните органи ,па и
на целто тело.Детето се плаши од говорот и од различни говорни ситуации,се јавуваат тикови и
одбрамбени движења, дисритмија помеѓу дишењето, фонацијата, артикулацијата, говорно-
мисловниот тек)

• Абрибутно (трауматско)-изненадна (нагла) појава на пелтечењето со силен продор на

потешкотии од драстична форма кои го прекинуваат нормалниот говор.Се јавува при траума и
поминува најчесто за седмица или две, најчесто кај генетски склони личности на пелтечење

Техники на третман:
• Модификација на говорот

• Вежби дишење

• Ублажување на контактот на артикулаторите при изговор на согласките

• Интегрален пристап – обединување на сите три техники

 Наставникот:
• Не треба многу вербално да го стимулира ученикот (исклучок ако детето сака да зборува);

• Да се даваат повеќе активности каде што говорот ќе биде намален;

• Да дава постојано пофалби за да се зголеми самодовербата;

• Да се потруди да има пријатна атмосфера помеѓу учениците (да нема исмејувања, етикети) да не
се појави логофобија или пак повлекување ;

М-р Асен Прличков

 Насоки и одредби за прилагодувањето на наставните програми и планирања за учениците со
ПОП (наменето за наставниците)

Како најприоритетни задачи во процесот на работа со учениците со посебни образовни

потреби се:
- Идентификување на овие ученици;
- Прилагодување на образовниот процес кон оваа категорија на ученици;
- Начинот на следење и оценување на учениците со ПОП;

Идентификување на учениците со посебни образовни потреби

Во недостаток на посеопфатна информација за целокупниот развој на детето од страна на лекар

(не само обична медицинска белешка), освен во исклучителни случаи,кога самиот родител носи
медицински наод или потврда за категоризација, децата со ПОП се идентификуваат при нивното
запишување од страна на стручната служба во училиштето врз основа на разговорот со децата и
нивните родители и евентуално врз основа на психолошки тестови. Но ,најпрецизна идентификација
на децата со ПОП можат да дадат ,сепак, наставниците бидејќи тие работат со учениците секојдневно.
Наставникот(одделенски или предметен) ги посочува проблемите кои ученикот ги има (во однос на
внимание, концентрација, однесување за време на часот, однесување и комуникација со останатите
ученици, начин на усвојување и презентирање на наставниот материјал и слично). Наставникот
посочува кај кое стручно лице ученикот се упатува: педагог, психолог, дефектолог ,а стручната служба
може да сугерира и комбинирана стручна помош на пр. дефектолог и психолог.

Прилагодување на образовниот процес кон учениците со ПОП

Постапките за прилагодување се применуваат во согласност со утврдените способности и

потешкотии што ги има ученикот:
--Прилагодување на наставниот план и програма кон децата со ПОП;
-Прилагодување на планирањата на наставниците и подготовките за час, адекватен избор на
средства ,согласно ученичките индивидуални потреби (на пр. користење на асистивна технологија,
посебна мат хартија-без сјај и фломастер, лупа, додатно осветлување за ученик со поголемо
оштетување на видот);
Прилагодувањето во рамките на образовниот процес подразбира прилагодување на редовната
програма преку изработка на ИОП (индивидуален образовен план) во склад со индивидуалноста на
ученикот со ПОП и во склад со неговите појаки и послаби страни што најчесто зависи од видот и
степенот на потешкотиите што ги има.
Сознајно прилагодување:
Постепено совладување и овозможување /давање/ помош при решавањето на задачите
Планирање на текстот
Поттикнување кон претпоставување на настаните по пат на
слики,прашања,асоцијации...стеснување на текстот ;
Издвојување на важната содржина, намалување на бројот на фактите;
Семантичко поедноставување на содржината на учење: преработка на содржината во склад со
интелектуалните и сознајните можности на ученикот;
Примена на шематски приказни;

Прилагодување на барањата:
-Барања во однос на самостојноста: пружање на помош при изведувањето на експериментите,
ракувањето со алатки и сл.;
- Барања во однос на времето на работа: предвидување на повеќе време за решавање на задачите
посебно при писмена проверка на знаењата;
- Барања во однос на начинот на работа: пединечно задавање на задачи, користење на типови задачи
со различна тежина, на пр. со двочлен збор, со дополнување, почесто вежбање и повторување;
- Барање во однос на проверувањето: само усна проверка на знаењата или давање на можност на
ученикот некој друг да му чита (дислексија), почеста проверка на знаењата во пократки временски
единици и со помал број на задачи или прашања при испитувањето;
- Барања во однос на активностите: заедничко планирање на работата со ученикот, честа промена на
активностите....
Во зависност од попреченоста на ученикот со ПОП потребно е да се превземат и специфични
мерки и активности со кои ке им се овозможи на овие ученици да се стекнат со знаење соодветно на
нивните можности и интелектулен капацитет.
За ученици со оштетување на видот неопходно е:
-Да се осигура (микро и макро ) безбеден простор;
-Ученикот да се извести за сите измени во организацијата на просторот
(поинаков распоред на клупите,нов мебел);
-Да се обезбедат услови ученикот со оштетен вид секогаш добро да слуша;
-Содржината која се запишува на таблата да се изговара гласно за да може ученикот со оштетен вид да
следи што се запишува;
-Да се развива тактилна перцепција,слух,говор;
-Да се даваат конкретни, јасни и прецизни инструкции (наместо тука,овде таму.....да се каже: пред
тебе, зад тебе, покрај тебе, од твојата лева страна и сл.);
-Слободно да се користат зборовите како погледни, види;
-Да му се дозволи на ученикот да снима со диктафон за време на часот;
-Да се користат макети, модели или стварни предмети за кои се зборува;
-Кај слабовидите и амблиопни ученици да се користат тетратки со нагласени линии, квадратчиња на
мат хартија а за пишување да се користи црн фломастер;
-Да му се остави на ученикот подолго време за користење на наставните материјали и средства;
-Да му се обезбеди на ученикот прилагоден материјал за поедини наставни единици;
-Наставникот почесто да проверува дали ученикот-чката добро го разбрал;
-Секогаш да се има на ум дека допирот и слухот се многу важни;
-Ученикот да се вклучи во сите одделенски активности;
Ученици со оштетување на слухот
-Да му се овозможи на ученикот седење во првата клупа или на централно место во кругот за да може
да го следи движењето на усните на своите соученици и на наставникот;
-Говорот на наставникот треба да биде со прилагодена брзина, јачина, ритам и интонација;
-Говорот мора да биде разбирлив и без повишување на тонот односно без викање;
-Говорот мора да биде изразен,јасен и да се потпира на веќе познати зборови како носители на
разбирањето;
-Да се прават паузи за време на говорењето и јасно да се формулираат прашањата;
-Непознатите зборови треба да се објаснат,посебно апстрактните поими;
-Да се обезбедат што повеќе аудитивни и визуелни средства (да се користат што повеќе слики,
фотографии, модели, предмети и видео записи за демонстрирање на појави);
-Да се користат движења и гестикулации, како носители на дејноста, за се она што потешко се
изразува со говор;
-Графичкиот приказ или цртеж го олеснува разбирањето;
-Клучните поими треба да се повторат на крајот од часот;
-Да му се даде на ученикот доволно време за искажување на неговите мисли;
-Да се поттикнува на самостојно опишување со толерирање на аграматичноста;

Ученици со телесни пречки

Пречките во телесниот развој најчесто се поврзани со тешки и трајни оштетувања на

моторниот и коскено-зглобниот систем, телесни деформитети, мускулни и невро-мускулни
заболувања, оштетувања на централниот и периферниот нервен систем. Децата со телесни пречки
многу брзо се заморуваат и потребна им е многу сила и енергија за насочување и придвижување на
одредени движења на телото. За нив и самото седење е многу заморно, како и подолгото траење на
одредени активности. Поради неможноста за изведување на одредени движења ,потребна им е помош
од друго лице. Говорот може да биде развиен на различни нивоа, од потполно отсуство на говор до
сосема добро развиен. Меѓутоа, без обзир на степенот на развиеност на говорот, овие деца, во склад
со својот интелектуален потенцијал, изнаоѓаат свој начин за комуникација, што е најчесто гест.

Прилагодување кон потребите на учениците со телесни пречки, кои што секој наставник може
да ги изведе ,се однесуваат на:
-простор без бараиери (распоредот на мебелот во училницата треба да биде така организиран да
овозможува непречено движење со инвалидската количка
-користење на папки, фасцикли и тетратки од поголем формат (А4) со тврди корици, за да бидат во
употреба подолго време
-фиксирање на хартијата за пишување или тетратката на подлогата или на клупата
-прилагодување на приборот за пишување кон специфичните можности на ученикот (моливи со
триаголен облик, бидејќо полесно се држат и не се лизгаат)
-да му се дозволи на ученикот да пишува со големи печатни букви
-да му се даде доволно време за изведување на графичка активност
-текстот предвиден за на табла треба да се копира и да се залепи на тетратката на ученикот
-да му се овозможи користење на специфични помагала и помош од друго лице ,доколку е потребно

Ученици со потешкотии во говорот и јазикот

Говорни гласовни потешкотии вклучуваат: потешкотии во изговорот на гласовите, замена или

додавање на гласови кои условуваат назален говор, неразбирлив говор или пелтечење. Неправилен
говор или неправилен изговор на гласовите привлекуваат негативно внимание кај слушателот, влијае
на меѓусебната комуникација, предизвикува проблеми и потешкотии на емоционален и социјален
план.
Јазичните потешкотии подразбираат воглавно проблеми во изразувањето кои се
карактеризираат со сиромашен речник , кратки и неправилно составени реченици, неможност за
следење на инструкциите, проблеми со именување на предметите, појавите и личностите од
околината, разговор со самиот себе, потешкотии во комуникацијата, повторување на фрази и сл.
Поради проблемите со аудитивната перцепција и лингвистичкото изразување, кај овие
ученици треба да се обрати внимание на:
- Желбата на ученикот за комуникација;
- Неспособноста за разликување на битни и небитни факти, детали и идеи;
- Правилна употреба на именки, заменки, глаголи, придавки и прилози;
- Користење на изрази за големина, количина, простор, време....;
- Давање на кратки, прецизни и доволно јасни инструкциите;
- Директно обраќање;
- Задачите да се расчленат на мали чекори;
- Стрпливост во комуникацијата (да му се даде на ученикот доволно време за одговор на прашање) и
постојано треба да се проверува дали меѓусебно добро сте се чуле и разбрале.

Ученици со потешкотии во читање и пишување

На учениците со потешкотии во читањето и пишувањето потребно им е повеќе време за

усвојување на почетно читање и пишување. Кога ќе научат да читаат имаат проблеми со разбирањето
на смислата на прочитаното, како и со поврзувањето на прочитаното со сопственото искуство.
Затоа е неопходно:
- Да се планира доволно време за усвојување на одредени теми;
- Да се користат видни, слушни, тактилни стимулуси при обработка на нови содржини;
- Да им се даде предност на усните/вербалните облици на подучување и проверување на знаењето;
- Систематски да се проверува дали ученикот ги разбрал содржините, поимите и дефинициите;
- Да се даде додатно објаснување ,ако е потребно;
- Да се користат конкретни примери, слики, експерименти поврзани со животната средина;
- Да се поделат задачите во неколу фази;
- Да се даваат помалку задачи одеднаш;
- Писменото решавање на задачите не треба временски да се ограничува
- Да се одбегнува ангажирање на ученикот во активности како што се:
читање на глас, пишување на табла пред целото одделение (освен ако ученикот сам не изрази желба)
- Да се охрабрува детето за спонтано изразување и да се поттикнува на самостојност во работата.

Ученици со потешкотии во интелектуалното фунционирање

Пречките во менталниот развој ги поврзуваме со забавен или невоедначен развој на

интелектуалните способности. Тешкотиите кај овие ученици доаѓаат до израз во когнитивното
подрачје (како тешкотии во процесот на учење) и во подрачјето на адаптивно однесување (како
потешкотии во примена на научените содржини, потешкоти при снаоѓањето во нови ситуации, во
областа на грижата за себе, комуникацијата и социјалните вештини). Тешкотиите во учењето се
последица на поспоро меморирање, лабилно и флуктуирачко внимание, послаба говорна развиеност,
намалени способности за заклучување и воопштување.
Препораки за работа со оваа група ученици се:
- Теоретските содржини да се редуцираат и да се сведат на најбитното
- Содржините да се приближат на ученикот на очигледен и едноставен начин
- Наставните содржини да се поврзуваат со секојдневниот живот и искуство на детето
- Да се користат елементи од стварноста (модели, слики, цртежи без детали, шеми и прикази и сл.)
- Да се овозможи постапност во работата
- Да се даде доволно време за вежбање и повторување
- Излагањето треба да се усклади со појмовниот фонд и можностите за разбирање на ученикот
- Да се користат кратки реченици, насочени кон она што е битно
- Секогаш е добро излагањето да се пропрати со адекватни паралингвистички знаци (боја, јачина
висина на гласот, мимика, гест и сл.)
- Излагањето на ученикот може да се поттикне и да се развива со помош на визуелна поддршка или
план во облик на прашања
- При препишувањето да се дозира должината на текстот во согласност со можностите на ученикот
- Ако тестот е подолг, а неопходно е да се препише да му се овозможи на ученикот тоа да го прави по
делови со задолжителна проверка на исправноста на препишаната содржина
- Работата со диктат треба да се прилагоди кон способностите на ученикот, со темпото,брзината и
изразноста на читањето
- Да не се инсистира на „фаќање белешки“
- За пишување на самостојни писмени задачи потребно е да се дадат насоки (план) во вид на
прашања, слики и сл.
- Да се уважуваат читачките способности на ученикот
- Поставувајте и помошни прашања кои на детето ќе му помогнат да го најде вистинскиот одговор;
поттикнувајте го ученикот да поставува прашања кога нешто не му е јасно
- При практичната работа задолжително треба да се провери дали учениците ги познаваат
материјалите, средствата со кои што работат, нивната функција, текот и целта на изведувањето на
задачата
- При изведувањето на посложена практична задача да се поттикне работата во пар или во мала група
со што се осигурува успешноста на задачата и се поттикнува интеракцијата со врсниците
- Со цртежот може да се поткрепи она што во содржината е најважно и да се прдвиди следот на
настаните
- За вежбање и повторување да се користат индивидуални наставни ливчиња и разни видови на
дидактички игри
- Да се дозволи користење на калкулатор при сметање

Ученици со хиперактивно однесување

Учениците со хиперактивно однесување се карактеристични по постојаниот немир, па обично

наставниците за таквите ученици велат дека се немирни, бучни, невнимателни и во постојано
движење. Хиперактивноста може да биде сензорна (детето реагира на секоја дразба и престанува да
го прави она што веќе го започнало и постојано се „префрла„ од активност на активност) и моторна
(немир кој што се гледа во неможноста да се воздржи од реакција на дразби кои предизвикуваат
моторна реакција). Покрај моторниот немир, вниманието е краткотрајно и лабилно. Селективното
внимание е исто така многу слабо, па и паметењето е бледо и сиромашно. Како што ги забораваат
вербалните содржини така ги забораваат и своите лични предмети (јакни, чанти, книги). Поради
големиот број впечатоци од надворешната средина, ученикот брзо се заморува.
За ученици со хиперактивно однесување одговара:
- Благовремена промена на различни активностите;
- Запознавање со дневниот распоред и задолженијата;
- По потреба обезбедување на мирен простор за работа;
- Давање на кратки и јасни упатства за работа;
- Дополнување на вербалните инструкции, со визуелни и пишани упатства;
 Ученици со аутизам

Тоа се ученици кои имаат проблеми со воспоставување комуникација (вербална и невербална)

и социјалната интеракција. Ги карактеризира краткотрајно и лабилно внимание.
Повеќе се насочени кон своите потреби. Кај децата со аутизам е присутен моторен немир кој се
манифестира во вид на стереотипни движења (клатење, трчање во круг, „леткање„, повторување на
исти зборови ,фрази). На наше барање за воспоставување на комуникација не реагираат ,бидејќи не не
препознаваат, и не ги препознаваат изразите на нашето лице. Во светот се вклучуваат само кога нешто
им е потребно и тој момент треба да се искористи ,бидејќи само тогаш не приметуваат и можеме да
воспоставиме комуникација со детето.
Учениците со аутизам најдобро напредуваат во опкружување кое е добро структуирано, кое
нуди соодветни индивидуални програми, со јасно дефинирани цели, а кои што можат да се
модифицираат во зависност од потребите на детето и неговите способности. А ,тоа значи вклучување
во образовниот систем уште во предучилишна возраст, односно во градинка.
Поради хетерогеноста на децата со аутизам ,не постои пристап или систем на образование кој
би бил универзално ефикасен и добар. Адекватно образование и развивање вештини во социјалната
комуникација ,а со цел подобро прифаќање од страна на општеството, од пресудна важност е за
лицата со аутизам.
За учениците со аутизам најдобро е:
- Чувство на сигурност и доверба во наставникот;
- Рутинска шема на дневни активности (временска и програмска предвидливост);
- Едноставни вербални и визуелни информации;
- Активно и директно иницирање на комуникација;
- Задачи поделени на кратки и едноставни чекори;

Соработка со родителите

Кога работиме со деца со пречки во развојот, деца кои имаат некое хронично заболување или
на било кој друг начин се маргинализирани или дискриминирани, резултат на нашата работа треба да
биде среќно дете,прифатено од средината. Најсигурен начин ова да се постигне е добар, партнерски
однос со родителите, со посебен акцент на односот стручњак-родител, бидејќи родителот има
пресудна улога во сите аспекти на грижа за детето.

Подготвил:
Училиштен дефектолог,
Тања Индова
 ОПЕРАТИВЕН ПЛАН НА ЧАС

Училиште Наставник Датум Одделение Број на час

ООУ“Васил Главинов“ -
Кети Тодорова 6-одд
Велес

Наставен предмет Наставна тема Наставна единица

Собирање и одземање на дропки со еднакви
Математика ДРОПКИ
именители

Ученикот е со: лесна интелектуална попреченост и хиперактивност

Краток опис на На часовите е пасивен и не покажува интерес за наставните активности,
способностите и на меморијата му е краткотрајна, лабилно внимание, и со премногу бавно
потешкотииите на темпо ги извршува задолженијата. Главно соработува и ги извршува
ученикот кој работи зададените активности (во рамките на своите можности), повремено има
по ИОП: проблеми со контролирање на бесот посебно во конфликтните ситуации
со врсниците.
Ученикот се комбинира со други ученици во пар или група за да може
полесно да ги извршува зададените задачи. Потребна му е и
дополнителна стимулација и „јавна“ пофалба за секое позитивно
однесување.

- Цели на часот: Ученикот да знае:

- да одреди збир на дропки со еднакви именители
- да одреди разлика на дропки со еднакви именители
- Очекувани Од ученикот се очекува да:
исходи: - пресметува збир на дропки со еднакви именители
- пресметува разлика на дропки со еднакви именители
Од ученикот се очекува да стекнува значајни вештини, како што се
вештините за:
- Очекувани
интелектуална љубопитност, однесувањето и дружењето, самодоверба,
вештини:
мотивација, истрајност, упорност, доследност, самоконтрола и
одговорност.
- учебник,
- Потребни ресурси - наставни ливчиња за работа во парови, групи и индивидуално,
наставни средства - хамер
и материјали: - фломастери, боички
- табла и креди
- учество во остварувањата на активностите на часот,
- Оценување на
- усно или писмено изразување на поставените барања,
постигањата на
- активно учество при работата во групи или парови,
ученикот:
- самооценување, УПИ и разговор.
- Наставни форми: -работа во група, работа во парови и самостојна работа.
Воведен дел - Воведниот дел е предвиден за сумирање на материјалот за дропки кој
учениците го стекнале на претходните часови, воведување во новата
наставна единица и поделба во групи.
Наставникот ги дели учениците во пет групи (триаголник, круг, срце,
квадрат и правоаголник). Добиваат наставно ливче со задача да разделат

еден круг на четири еднакви делови. Еден ученик во групата бои од

кругот, а друг ученик од кругот. Кој дел од кругот обоиле заедно?

Одговорот го запишуваат на наставното ливче и потоа го презентираат
пред останатите ученици.

Учениците продолжуваат да работат во истите групи. Наставните

ливчиња потребни за оваа активност стојат на нивните клупи означени со
Главен дел броеви (Прилог1, 2 и 3). Нивна задача е на хамер, поделен на четири
дела, да ги запишат решенијата од сите три задачи кои им се поставени, а
во четвртиот дел, да го запишат правилото за собирање и одземање на
дропки до кое самостојно ќе дојдат. Кога сите групи ќе завршат, бираат
претставник кој ќе го изложи и објасни заклучокот до кој што дошла
неговата група. Додека трае презентирањето, секој ученик може да
провери дали точно ги решил задачите.

Завршен дел До крајот на часот, учениците решаваат задачи за собирање и одземање

на дропки со еднакви именители со примена на правилата до кои дојдоа
во текот на овој час (Прилог 3).

Оваа активност се реализира во еден час, за што се остава можност

вториот час да го искористи за решавање на задачи класифицирани
Забелешка: според когнитивните нивоа.

АКТИВНОСТИ ЗА УЧЕНИК СО ПОСЕБНИ ПОТРЕБИ

Цели на часот Ученикот да знае:

-да одреди збир и разлика на дропки со еднакви именители и тоа да го
применува во поедноставни задачи

Оценување Усна повратна информација од наставникот

Ученикот кој работи по ИОП е во група со ученици со кои сака да работи, седи покрај
нив и ги прати нивните едноставни упатства. Тие го поддржуваат и поседуваат стрпливост и
упорност. Двајца ученици од оваа група се и од „Кругот на пријатели“од таа недела.
Напомена: „Круг на пријатели“ е активност според која секоја недела, двајца ученици, кои
доброволно се јавуваат, имаат задача да му помагаат на ученикот кој се образува по ИОП. Го
пратат неговото однесување во текот на денот и на крајот од денот го известуваат класниот
раководител за однесувањето на ученикот во текот на тој ден.
Ученикот самостојно ја решава задачата од воведниот дел. Одговорот на задачата го
запишува на ливче. Учениците од „Кругот на пријатели“ кога ќе видат дека ученикот ја
решил задачата, му даваат на наставникот невербален знак и понатаму тој продолжува со
индивидуална работа со него. Му ја објаснува задачата од Прилог 1 и начинот на кој треба
да се реши. Во ситуација на час, како што е овој, голема помош за ученикот претставува
цртањето (Прилог 2) и наставното ливче ПОМОШ (Прилог 4) со цртежи и илустрации, па тој
многу полесно ја решава задачата.
При решавање на задачите од завршниот дел на часот (Прилог 3), помош му дава
наставникот и го поттикнува правилно да ги реши и запише точните решенија на задачите.
ПРИЛОГ 1
Задачи за истражувачка активност
Групите работат со „чоколадо“, односно со правоаголници штампани на хартија, кои
претставуваат чоколадо.

Со помош на чоколадото, Одредете го збирот и Соберете ги, а потоа

прикажете ги дадените разликата на дропките: одземете ги следните
дропки и потоа соберете и дропки:
одземете ги:
+ ; -
+ ; -
+ ; -
На кој начин го направивте
тоа и што заклучувате? Објаснете го и запишете го
правилото по кое се врши
собирање и одземање на
дропки со еднакви
именители.

ПРИЛОГ 2
Материјал: Разнобојни правоаголници кои претставуваат чоколадо.

Прва задача:Учениците ја решаваат само првата задача со помиш на чоколадо 1 x 5

+ ; -

Ученикот кој работи по ИОП, ги решава сите задачи со помош на „чоколадо“ 1x 10 и 1x7 на
тој начин доаѓа до правилото за собирање и одземање на дропки со еднакви именители.

+
+ ; -

ПРИЛОГ 3
Врз основа на изведениот заклучок за собирање и одземање на дропки со еднакви
именители, пресметај:

+ ; + ; - ; -

ПРИЛОГ 4

ПОМОШ

Во зградата која има 5 Во истата зграда со 5 Жолти и црвени завеси на

станови, еден стан има
жолти завеси. Тоа е од
сите станови во зградата.
станови, три станови имаат прозорците имаат вкупно
1+3=4 стана. Тој дел е
црвени завеси. Тоа е од
сите станови во зградата.
= од сите станови во
зградата
 OOU "VASIL GLAVINOV"--VELES

DNEVENA PODGOTOVKA ZA NASTAVEN ^AS PO

FIZI^KO I ZDRAVSTVENO OBRAZOVANIE

0ddelenie ^as broj Data Mesto na odr`uvawe Tip na ~asot

6-to 63,64 11-20.02.2015 Fiskulturna sala Usvoju.уve`bу

Nastavna tema : Sportska Gimnastika

Nastavna edinica:Usvojuvawe, uve`buvawe elementarna tehnika na poskoci i odewe po niska
greda
Nastavni sredstva i materijali: niska greda,rojter {tica, du{eci
Osnovni nastavni metodi:Objasnuvawe, nabquduvawe, prakti~ni izvedbi,usni odgovori na
pra{awa postaveni od nastavnikot,usni odgovori na pra{awa postaveni od u~enici,
razgovor so i me|u u~enicite.
Metodi za utvrduvawe na predznaewata:So razgovor da ka`e u~enikot dali ima nekoga{
probano da se dvi`i po greda ili nekoja druga tesna povr{ina, dali ima gledano na TV
sportska gimnastika
Celi:
 odewe po niska greda (POP so asistencija)
 pravilno naskoknuvawe na greda
 potskoknuvawe na greda (POP so asistencija)
 saskok od greda (POP so asistencija)
 podobruvawe na sko~nosta
 razvivawe na ramnote`ata kako fizi~ko svojstvo (POP)
 pottiknuvawe na samodoverba (POP)
 razvoj na komunikaciski ve{tini
 pottiknuvawe na kreativnosta kaj u~enikot
 Razvivawe na sposobnost za samoocenuvawe na sopstvenite postignuvawa i postignuvawa
na sou~enicite
 Jaknewe na muskulite na teloto (POP)

O~ekuvani ishodi:

 Da znaat da go napravat naskokot i saskok od greda (POP so asistencija)

 Se postavuva pravilno na greda
 Da odi pogreda (POP so asistencija)
 Da znae kako treba da ja rasporedi ramnote`ata na teloto
 Da znae koga i kade treba gi napravi poskoknuvawata
 So svoite aktivnosti da ja podobruva ramnote`ata
 Umeat da se ocenat vrz osnova na dadeni kriterumi na postignuvawe

Metod i instrumenti na ocenuvawe:

 Samoocenuvawe na u~enicite na prakti~na izvedba na elementite
 Usmena povratna informacija od nastavnikot
 Prakti~ni izvedbi
 razgovor so/me|u u~enicite
 skala na procenka
Obem i redosled na sodr`inata:
Nastavnikot gi zapoznava u~enicite so celite na ~asot i o~ekuvanite ishodi.
Aktivnosta zapo~nuva: od odewe vo mesto se preminuva vo lesno tr~awe vo krug promena na
pravecot na tr~aweto (bo~no, vo strana) poskoci-skokovi, ve`bi za istegnuvawe,seto toa se
izveduva vo u~ili{nata sala
- Aktivnosta prodol`uva: so zagrevawe na u~enicite preku ve`bawe na kompleks na ve`bi.
Prioritet imaat onie delovi na teloto koi se glavno optovareni vo glavniot del na ~asot.
Organizacija i aktivnosti na ~asot: Nastavnikot gi zapoznava u~enicite so elementot {to
}e se sovladuva gi postavuva u~enicite vo dve koloni sekoja od niv postavena pred gredata:
-naskok na greda
-odewe na greda na prsti-celo stopalo
-~ekorewe napred so visoko podignuvawe na desnata noga napred svieno ili ispru`eno vo
kolenata
-tr~awe na niska greda na prsti (не е за ПОП )
-razni potskoci: detski, ma~ji,galop
-izeduvawe na vaga
-saskok od greda

- Aktivnosti na u~enicite: u~enicite gi sledat upatstva na nastavnikot, se postavuvaat na

odredenite mesta, u~estvuvaat vo dadenite ve`biNastavnikot ja sledi aktivnosta i
zalagaweto na u~enikot na ~asot i dava soodvetna povratna informacija za postignuvawata
na u~enikot i nasoki za podobruvawe.Na kraj istegnuvawe na muskulnite grupi {to bea
najmnogu optovareni za vreme na ~asot.
Ocenuvawe na u~enicite(metodi na FO i metodi na SO koj i kako ke bide ocenuvan)
Razgovor so i me|u u~enicite
Prakti~na izvedba (POP so asistencija)
- Konstatacija od realiziraniot ~as: Celta i zada~ite na ~asot vo celost se realizirani.

Zabele{ka za:
Postigawata:U~enicite se trudea da gi postignat postavenite celi
Pote{kotii: Ima{e vo odr`uvawe na ramnote`ata, potrebno e pove}e ve`bawe
Implikacii za rabotata vo idnina:Dokolku u~enikot svati deka ramnote`ata kako
fizi~ko svojstvo e del od sekojdnevniot `ivot, koga odime, sedime ,stoime itn. toga{
ke nastojuva da ja podobri ramnote`ata olesnuvaj}i si go sopstveniot `ivot vo dadeni
situacii.

Проф. Весна Николова

 ДНЕВНО ПЛАНИРАЊЕ ПО АНГЛИСКИ ЈАЗИК

Одделение: VIII
Програма: Messages 3
Тема: Описи
Час бр: 34
Датум: 18.11.2014
Одговорен наставник: Весна Крлева-Глушкова

ОПЕРАТИВЕН ПЛАН НА ЧАСОТ

Наставна Обработка на дијалог – Shall we go out и вокабулар – места во градот

содржина
Цели на часот Образовни:

- совладување нов вокабулар – места во градот ( theme park, art gallery,

temple castle etc.)
- илустрирање на вокабуларот и проширување на знаењата од познати
места во светот
-обработка на дијалог со примена на новиот вокабулар

Воспитни:
Стекнување поголемо знаење и самодоверба со цел учениците да можат
наученото да го искористат во секојдневна комуникација
Наставни средства Учебник Messages 3, табла, креда, бела табла, фломастери, тетратка,
пенкало, CD, CD плеер, ЛЦД проектор, лаптоп компјутер, слики од
познати места во светот во Power Point презентација подготвена од
наставникот

Методи Communicative language teaching, direct method, аудио-визуелен,

монолошки, аудио – лингвален, аудио-визуелен, дијалог / разговор

Форми фронтална работа, индидвидуална работа, работа во пар

Интеграција Македонски јазик, информатика , географија
Очекувани исходи Од овој час се очекува целите да бидат во целост остварени и да можат
учениците да ги прошират знаењата од географија и вокабулар
Оценување Усна повратна информација од наставникот

ОРГАНИЗАЦИЈА НА АКТИВНОСТИТЕ НА ЧАСОТ

ВОВЕДЕН ДЕЛ

На почетокот од часот наставникот накратко образложува кои се целите на часот. Наставникот на

таблата запишува еден по еден нов збор и ги охрабрува учениците на англиски да го објаснат наместо
преведат – на пример џамија е религиозен објект во кој муслиманите се молат. Се отвора дискусија во
која учениците наведуваат дали имаат искуства со посета на храм, замок, џамија, тематски парк и сл.
Предвидено времетраење – 10 мин.

ГЛАВЕН ДЕЛ

Во главниот дел од часот наставникот со користење на ЛЦД проекторот презентира фотографии од

наведените знаменитости на стр.36 вежба 1 и дава кратко објаснување за нив. Потоа учениците треба
да ги препознаат фотографиите во учебникот и да дополнат кој збор недостасува.
Во продолжение, на ЦД учениците го слушаат дијалогот Shall we go out? и го следат во своите книги.
Откога ќе се прочита и преведе по улоги, учениците добиваат задача да соработуваат во пар и од
дијалогот да издвојат 5 нешта што можат да ги прават во или околу Лондон.

Како најава за активностите од следниот час наставникот бара од учениците да издвојат во дијалогот
со кои реченици / изрази се даваат предлози (Shall we...? Why don't we...? How about...? Let's...) и се
согледува колку предзнаење имаат учениците од нив.

Предвидено времетраење – 25 мин.

ЗАВРШЕН ДЕЛ

Учениците ги презентираат своите одговори и по потреба се корегираат.

Учениците и наставникот се преслушуваат околу тоа дали беа реализирани целите на часот и што на
тој час било совладано.

Предвидено времетраење – 5 мин.

Домашна работа:Да се вежба дијалогот за читање и превод

АКТИВНОСТИ ЗА УЧЕНИК СО ПОСЕБНИ ПОТРЕБИ

Цели на часот Совладување на вокабулар – места и знаменитости

Методи и форми Демонстрација, аудио-визуелен, аудио-лингвален, дијалог-разговор
Индивидуална работа
Наставни средства Учебник Messages 3, тетратка, пенкало, ЛЦД проектор, лаптоп,
презентација со фотографии подготвена од наставникот, наставен лист
за ученик со ПОП
Оценување Усна повратна информација од наставникот

Ученикот заедно со останатите ја проследува презентацијата за знаменитостите во градот. Потоа

наставникот индивидуално со него повторува кои места и знаменитости се разгледани и му го дава
наставниот лист. Ученикот го пополнува, а наставникот по потреба му помага и го насочува. Откога
ќе ги реши вежбите, заедно со наставникот се разгледуваат и корегираат грешките. Ученикот добива
задача за другиот час да ги научи како се читаат и преведуваат новите зборови.
 НАСТАВЕН ЛИСТ – ЗНАМЕНИТОСТИ И МЕСТА ВО ГРАДОТ

I. Напиши под секоја слика што претставува:

STADIUM / MOSQUE / DEPARTMENT STORE / ART GALLERY / THEME PARK /

TEMPLE

_________________________ _________________________

___________________________ ________________________

________________________ ______________________

II. Дополни ги буквите кои недостасуваат:

ТЕ _________ Е ART GALL ____________

DEP ________ ENT STO______ MOSQ __________
________ ME PARK _________ STLE
 III. Заокружи ги буквите кои припаѓаат во секој збор соодветно:

THEMEPARKCASTLEARTGALLERYTEMPLESTADIUMDEPARTMENTSTOREMOSQU
E

IV. Напиши го преводот на овие зборови:

Стоковна куќа - _____________________

Замок - _____________________________
Тематски парк - _____________________
Џамија - ____________________________
Храм - ______________________________
Уметничка галерија - ________________
Стадион - ___________________________
 ОПЕРАТИВЕН ПЛАН ЗА НАСТАВЕН ЧАС

Училиште ООУ ‘’Васил Главинов’’ - Велес

Наставен предмет ГЕОГРАФИЈА Одд. 7

Датум 27.11.2014

Наставна тема Природно-географски карактеристики на Р.Македонија

Наставна
Животински свет (Фауна)
содржина
(ИКТ)

- да се запознае како се поделени животинските видови во Македонија

- да се запознае каде се застапени претставници од медитеранската и
кои се претставници од среноевропската фауна
Цели на часот
- да се запознае кои видови диви животни се застапени во нашата земја
- да се запознае кои домашни животни се најзастапени и како се
одгледуваат

Знае како се дели животинскиот свет, знае каде е присутна

Постигнати Медитеранската фауна ,знае кои се претставници на Средноевропската
резултати од фауна, знае кои други животински видови се застапени во РМакедонија,
поставените цели знае за застапеноста на домашните животни и видот на нивното
одгледување.
Поими кои треба IV. Национален парк, Екстензивно и Интензивно
да се совладаат одгледување.
Потребни
предзнаења, Карт и
вештини и Уч е б н и к
материјали

Претходна • физичко-географска карта на Македонија

подготовка • Поврзување со претходните знаења

Корелација • Биологија

V. Метод на игра - Метод на покажување

VI. Истражувачки метод - Говорен метод
Наставни методи VII. Демонстративен метод - Илустративен метод
VIII. Метод на набљудување - Метод на практична работа

IX. Работа во групи

Наставни форми
X. Индивидуална работа

ОРГАНИЗАЦИЈА И АКТИВНОСТИ НА ЧАСОТ

Фази на
НАСТАВНИК УЧЕНИК
часот
 Поставувам прашања за проверување на III.Размислува и
предзнаењата: одговара на
Воведно - Какви животни има во нашите краеви и кои поставените
ангажирање ? – Бура на идеи прашања
- Какво е значењето на растителниот и IV. дава свое
животинскиот свет во светот ? мислење
Давам иста задача за истражување. VI. Го читаат
Задачата се однесува на Животинскиот свет во текстот,
Р.Македонија. VII. размис
(стр. 38/39)од учебникот луваат,
- Да најдат кои се домашни ,кои се диви VIII. барат
Истражување животни на територијата на Рмакедонија, податоци од
потоа со пребарување на интернет да се учебникот и
направи презентација од слики од истите. работниот
II. Се движам околу групите, лист,
III.насочувам, IX. се
IV. давам совети и помош, договараат
• Секоја група ги
• Презентираме и дискутираме со учениците за презентира
сработеното, резултатите од
• ги поттикнувам послабите на презентирање, истражувањето
Дискусија
• ги корегирам погрешните размислувања, • Останатите групи
• барам мислење и од останатите за дополнуваат
сработеното преку свои
сознанија
VI. Учениците ги
пронаоѓаат
државите од
регионот и
нивните
главни
градови, со
помош на
апликацјата
V. Им давам насоки,како би му нашле
индивидуално,
примена на знаењето во секојдневниот
Примена но и преку
живот
работа во парови
VII. компар
ативна
анализа на
големината
и
географската
положба на
државите од
регионот
 За ученичката со ПОП има за цел да се
запознае
- како се поделени животинските видови во
РМакедонија
- Да знае да ги разликува и идентификува
дивите и питомите животни – вербално
- Со помош на наставникот или избран ученик
од класот што го одредил наставникот,
ученикот - ученичката со посебни потреби
Забелешка
треба да изработат презентација за
Животинскиот свет во РМакедонија , да ги
распознае од слики што веке ги има во папка
во компјутерот , кои се диви кои питоми
животни и да ги подредат во Writer или Open
Office .
- Диви животни во РМакедонија
- Питоми животни во РМакедонија

Домашна На кој начин лугето го уништуваат

работа растителниот и животинскиот свет.
-Устен одговор -Извршуваат
Средства и
-Читање од карта самооценување
постапки за
- Изработка на контролни ливчиња на реализирание
оценување
активности
Наставник Никола Божиков

ИКТ

ВОВЕД
Драг ученику!
Денес е време кога сите информации ни се достапни. До нив брзо и лесно доаѓаме така што сме секогаш во
чекор со настаните во Македонија и во светот. Треба да направите албум со слики од животинскиот свет во
РМакедонија.
ЗАДАЧИ

За поедноставна реализација на задачата, потребно е да ја изработиме презентација во Writer или Open Office
Во презентацијата треба да се вклучени следниве работи:
1. Диви животни во РМакедонија
2. Питоми животни во РМакедонија

РЕСУРСИ

За потребните информации истражувајте на следниве веб страници , како и додатен материјал што е ставен
во папка (животински свет ) на секој компјутер.

http://mk.wikipedia.org/wiki

ПРОЦЕС

• Сите имаат исти задачи за истражување

- Да се направи презентација со слики од застапеноста на животинскиот свет во Република
Македонија
 Пребарајте ги наведените страници во ресурси и запознајте се со животинскиот свет во Република
Македонија
Лоцирајте ги потребните информации и изработете презентација во Writer или Open Office

ЗАКЛУЧОК

Реализирајќи ја оваа задача се запознавате со животинскиот свет во Рмакедонија, а притоа ги усовршивте

вашите вештини во Writer или Open Office....
Ви благодарам за соработката и помошта.
 ОПЕРАТИВЕН ПЛАН ЗА НАСТАВЕН ЧАС ПО МАТЕМАТИКА
за VI одделение за ученик со ПОП

Наслов на Определување на периметар на некои видови многуаголници

активноста:

Краток опис на Ученикот е со: лесна интелектуална попреченост и хиперактивност

способностите и на Трудољубивоста и љубопитноста на овој ученик ја истакнуват желбата за учење на
потешкотииите на нови наставни содржини но и желбата за доминација. Фактот дека овој ученик нема
ученикот со ПОП: физички потешкотии му овозможува да биде вклучен во сите демонстрации кој го
олеснуваат процесот на учење.
Комуникативен е и јасно ги изразува своите мисли и чувства. Го почитува
авторитетот на наставникот и ги почитува поставените правила и кодекси на
однесување. Отворен е за соработка. Пофалбата за успешно завршената активност
делува многу позитивно и мотивирачки кај ученикот.
Ученикот има потешкотии поради низок степен на концентрација,слаба трпеливост,
краткотрајна меморија ограничена на кратки едноставни реченици. Пројавува
интерес за користење на ИКТ (компјутерска технологија) но не и за пишување.

Наставна тема: Геометриски фигури во рамнина

Наставна единица: Периметар на многуаголник

Цел на часот: Целта на овој час е ученикот (со помош на наставникот):

- Да разликува видови на многуаголници;
-Да го разбира,демонстрира и дефинира периметарот на многуаголник;
-Да разликува видови на триаголници и пресметува периметар на истите.

Мотив: Поставување на ограда на објект

Потребни ресурси, Табла, маркери,тетратка,линиери,шестар ,прибор за пишување,конец, модели на мн-
наставни средства ник,
и материјали: ИКТ- користење на едукативниот сајд www.skoool.com

Методи на работа: Усно изразување, практична работа, демонстрација, разговор ;

Инструменти кои Наставна техника-грозд за видовите на многуаголници, практично проверување,

користат: опсервација, примена на наученото во решавање на поедноставни задачи

Форми на работа: Индивидуална, фронтална, работа во група,работа со помош на наставникот,

практична работа;

Краток опис на За дијагностицирање на предзнаењата на учениците ,за видовите на многуаголници

активноста се користи техниката Грозд.Ученикот дава свој придонес со помош на наставникот и
со учениците кои го поттикнуваат и дополнуваат во одговорите.
Во воведниот дел од часот (евокација ) преку разговор и дискусија за периметар,
се задава практична задача за прикажување и пресметување на периметарот на
модели на многуаголници со помош на конец и линиер. Ученикот со ПОП активно
учествува во работата на својата група, со помош на останатите ученици од групата
дава одговори на поставените прашања.
Во главниот дел од часот учениците индивидуално преминуваат кон практична
 реализација применувајќи ИКТ и користејќи ја симулација од едукативниот сајд
.Ученикот со помош на наставникот ги извршува задолженијата.
XI. Кликни го секој квадрат надвор од полето за да поставиш дел од оградата
околу полето,броејќи ги деловите ограда при поставување.Внеси го твојот
одговор кога ќе завршиш
На крајот од часот рефлексијата се одвива преку решавање на задачи од типот
пресметување периметар на многуаголник,пресметување периметар на
триаголник,пресметување една страна на многуаголник ако е даден периметарот и
другите негови страни.Ученикот се обидува наученото да го примени во решавање
на поедноставни задачи.

Употреба на ИТ Ученикот бидејќи нема физички недостатоци успешно ја користи компјутерската

(вклучувајќи и технологија.За полесно усвојување на наставните содржини се користи
асистивна едукативниот сајд www.skoool.mk
технологија,
користени
линкови):
Придобивки за Ученикот, со помош на наставникот и компјутерската технологија, го развива
ученикот и логичкото и критичкото мислење
постигнување на - со својот придонес во работата на групата, ја развива тимската работа
целите: - ја развива креативноста ;
- Постигнувањето на целите и учењето на ученикот се оценува формативно преку
усни одговори на прашања поставени од наставникот, логичкото размислување,
донесување заклучоци, јасните и точни одговори на поставените прашања и
примена на знаење во нови ситуации.

Вклученост на Во текот на часот беа вклучени предметниот наставник, соучениците кои помагаа во
соученици/ извршувањето на зададените активности на ученикот со ПОП. Тие имаа голема
родители/ улога во правилното насочување во текот на целиот час.Вложениот труд и
наставници/ активноста на ученикот допринесоа да се постигнат целите во рамките на неговите
стручни профили: можности. Ученикот континуирано работи со дефектологот што се одразува
позитивно во неговиот напредок.

Име и презиме на наставникот: Славица Марковска, наставник по математика

Училиштен дефектолог: Тања Индова
Училиште: ООУ „Васил Главинов”- Велес
Наставен предмет/ наставна содржина: Математика – Периметар на многуаголник
 Дневна подготовка за час -39 и 40
Наставник : Весна Дончевска
Наставен предмет: Запознавање со религиите
Одд.VI (04.02.2015г)
Наставна тема: Големите светски религии
Наставна единица:Ѕидот на плачот,Симболи и молитва во јудаизмот
Цели на часот:
- да знае каде се наоѓа ѕидот на плачот и кои се симболите на јудаизмот
- да ги објаснува симболите
- да го препознава ѕидот на плачот и симболите на јудаизмот
Очекувани резултати:
-знае каде се наоѓа и зошто служи ѕидот на плачот;
-ги објаснува симболите на јудаизмот;
-ги препознава симболите на јудаизмот и ѕидот на плачот;
Потребни ресурси,наставни средства и материјали:
Учебник,слики,примери од практиката,интернет
Наставни форми,методи и техники: работа во групи,
бура на идеи,стоп техника
Оценување на постигнувањата на ученикот:
Поставување на прашања- одговори
Инструменти за оценување: контролно ливче-самооценување
Набљудување
Методи за оценување на учениците:
Усна проверка
Организација и активности на часот:
Воведна активност :
-наставникот
Света книга на евреите
- учениците
Танах кој ја содржи Тората (закон,петокнижие):настанок,излегувањето,левитски
законик,броеви и повторени закони
Главна активност :
-наставник
1.-Ѕидот на плачот
-Кој го изградил?
-Каде се наоѓа?
-Зошто служи?
2.Симболи и молитва во јудаизмот
-Кои се симболите на јудаизмот?
-учениците
1.- Кралот Соломон,во Ерусалим,ги запишуваат на лист нивните желби и го оставаат ливчето
во ѕидот
Храмот е граден и уништуван 3 пати од него останал само западниот ѕид
2.- Симболи-давидовата ѕвезда,менората,мезуза,рабин-верски учител,сабота ден за
бог,кипах(капа),талит(молитвен шал),кошер храна(свинско и школки не користат)
Завршна активност:
Чек листа
група Менора Мезуза Кипах Таллит

4
Ученикот (групата) полето го бележи со X ако одговара на поставената задача.
Сите одговорени со (да) X –солидно совладано
Трите одговорени со(да)X- одлично совладано
Двете одговорени со(да)X – добро совладано
Едното одговорено со(да)X – недоволно совладано
За дома одговор на прашањата.

Индивидуалена подготовка за час

Име и презиме:
Дата: 04.02.2015г
Наствник: Весна Дончевска
Предмет: Запознавање со религиите VIодд
Подржан од: стручна служба(дефектолог)
Наставна единица: Ѕидот на плачот и симболи во јудаизмот
Цели кои треба да се постигнат:
- да ги разгледа сликите (ѕидот на плачот)
- да го препознава ѕидот на плачот
- да ги напише симболите под дадените сликите
Критериуми за постигнување:
- да ги прочита напишаните симболи
Можни ресурси и техники:
Учебник,слики,зборови
Можни стратегии за користење на час:
- да остава простор меѓу законите
Идеи за наставникот за поддршка/асистентот:
- да се потсетува додека симболите се однесуваат на јудаизмот
Ученикот треба: да пишува внимателно
 Запознавање со религиите –писмена проверка
Tемата II : Првите религиозни верувања

Име и презиме на ученикот:_______________________________________________ VI/

Прашања:

1.Верувањето на примитивниот човек дека душата е способна да живее одделно од човекот, животните и
растенијата и дека таа може да се спојува со нив но и да се одделува се нарекува:
(заокружи го точниот одговор)
а) Табу б) Бајка в) Магија г) Анимизам 1/

2.Тотемизмот е верување дека одредена група на луѓе потекнуваат од некое животно,растение или
предмет 3/

а) Да б) не

3.Што значи зборот табу?

а) дозволено б)забрането 1/

4.Бајките се приказни во кои се раскажува за____________________________________

__________________________________________________________________________ 4/

Следниве зборови постави ги на соодветно место во реченицата:

порака,поучна,суштества,реални,нереални,со себе,носат

5.Приказните во кои учесници се натприродни суштества ,богови ,полубогови,херои се 1/

нарекуваат
а) митови б) бајки

6.Заокружи ги митолошките суштества :а) самовили б)сфинга в) феникс г) принцези д) горгони

ѓ) вештерки 6/

7.Магијата е збир на постапки и обреди во чија основа лежи верувањето во _______________

сили 4/

8.Религијата при објаснувањето на појавите,предметите и суштествата во светот се користи со 2/

Поимите: а) натприродно и божествено б) природни закони

ОПЕРАТИВЕН ПЛАН НА ЧАСОТ
Училиште Наставник Датум Одделение Број на час
ООУ,,Васил Главинов,, Катерина Најдов 10.12.2014 VII 30

Наставен предмет Наставна тема Наставна единица

Тема 3- ГРАДБА НА РАСТИТЕЛНИТЕ Градба, функции и
Биологија
ОРГАНИ И приспособување на коренот
СПРОВЕДУВАЊЕ НА ВОДА
- Цели на часот: -да ја објаснува градбата и функцијата на коренот
-да ја објаснува градбата и функциите на спроводните садови во коренот
-да разликува форми на корен

- Очекувани -ученикот самостојно ги објаснува грабата и функцијата на коренот и донесува

исходи: сопствен суд,ја објаснува градбата на спорводните садови и логички ја поврзува
и објаснува функцијата на спроводното ткиво и ги разликува формите на
корења

-за ученичката -да умее да ги наброи и препознае формите на корењата

С. С. -умее да ги набројува формите на корења и истите ги именува

Потребни ресурси Слики,цртежи,компјутер,тетратка

- наставни
средства и
материјали:
Наставни методи, Грозд,ИКТ во наставата
форми и техники:

ОРГАНИЗАЦИЈА И АКТИВНОСТИ НА ЧАСОТ

Активности на Воведен дел: На почетокот на часот наставникот поставува прашања:
наставникот Колку растителни ткива распознаваат?Кои се тие?Кои се нивните основни
(воведни и во функции, набројувајќи ги за секое ткиво посебно?
текот на часот) Главен дел:Потоа наставникот со помош на комјутерска презентација за
коренот им ги објаснува новите информации поврзани со градбата на
коренот,неговата функција и видовите корења.
Завршен дел:На крајот од часот добиваат наставно ливче со табела на
различни видови на растенија и истите треба според нивниот корен да ги
вметнат во соответната група.Кога ќе завршат бидејки табелата ја има во
презентацијата одговорите се проверуваат.
Домашна задача:Да се научи новата лекцијата
Активности на -На почетокот на часот ги одговараат прашањата кои ги поставува
ученицитe наставникот.И секој како го дава точниот одговор истиот во форма на
Грозд техника го запишува на таблата .со тоа сите ја повторуваат
претходната лекција.
-Главен дел:Учениците се активни слушатели при компјутерската
презентација од страна на наставникот и сите нови работи кои не им се
јасни ги прашуваат за да може наставникот за време на часот повторно
да ги објасни за да можат подобро да ги разберат.
-Завршен дел:Секој ученик добива наставно ливче на кое има различни
растителни претставници меѓу кои пченица,грав,цвекло и др. И истите
според нивниот корен ги вметнува во графата за
адвентивни,жилести.осков или видоизменет корен.
-Ученичката Стефани добива наставно ливче меѓутоа кај неа
претставниците се дадени со слика и треба само со шрафирање да ја
пополни табелата.

Методи за
оценување на
учениците
Оценување и самооценување,се бодува активноста на часот и
(методи за
заинтересираноста на часот.
формативно и
методи за
сумативно
оценување)

Забалешки за: -
- Постигањата
- Потешкотиите
- Импликации за
работата во
иднина

Наставно ливче за ученичката со ПОП

Видови корења осков жилест видоизменет адвентивен

Наставно ливче за типични деца

Видови корења Жилест Осков Видоизменет адвентивен

Пченица

Морков

Бршлен

Кајсија

Пченка

Бегонија

Цвекло

Грав

Шекерна репа

Булка

Праска

Филодендрон
Наслов на активноста: Учиме за боите( основни бои)
Краток опис на способностите и потешктиите на ученикот со ПОП:
Ученичката Х.Н. боледува од Церебрална парализа. Освен потешкотиите во движењето, таа има и
проблеми со видот, но има и краткотрајна меморија. Има спазми на рацете што и претставува голем
хендикеп при пишувањето, цртањето, боењето. Не го држи правилно моливот и има потешкотии со
графомоториката. Умее самостојно да го среди потребниот прибор за часот, со помош на наставникот
или ученикот- ментор да ја најде соодветната страница во учебникот или тетратката, но не може
самостојно да препишува или пишува, црта, бои. Самостојно може да одговара на кратки прашања, да
меморира стихови и истите ги репродуцира самостојно или со помош на наставникот. Умее да решава
едноставни задачи.
Цел на активноста:
Целта на овој час е ученикот да успее да ги препознава, меморира и применува основните бои и
форми.
Краток опис на активноста:
Најпрво часот започнува со фронтална метода кога целото одделение игра со балони. Наставникот
поставува прашање: Какви се балоните по боја?
Учениците ги набројуваат боите на балоните: црвена, зелена, жолта, сина, виолетова...
Потоа наставникот ги издвојува балоните со основни бои: црвена, жолта, сина.

Запомнете: Црвената, сината и жолтата боја се ОСНОВНИ БОИ. Со нив ќе работиме, а со нивно
мешање ќе ги добиваме сите останати бои. Тие не се добиваат со мешање на ниту една боја и затоа се
нарекуваат основни бои.
Овој час ќе цртаме и боиме на тема : Букет од балони со основни бои. Цртежот ќе го обоите со водени
бои. Од најуспешните цртежи ќе направиме изложба. Секој ученик започнува да работи
индивидуално на својот цртеж.
Наставникот работи индивидуално со ученикот со ПОП. Најпрво се повторуваат боите од балоните, а
потоа ученикот сам ги издвојува балоните со основни бои.
Употреба на ИТ (вклучувајќи и асистивна технологија, користени линкови):
Бидејќи ученикот не е во состојба самостојно да црта и бои се користи асистивна технологија и тоа
тастатура со големи копчиња и кликови. Со помош на компјутерот многу е олеснето писменото
изразување кај учениците со спазми на рацете. Користен е образовниот софтвер Тооl KID со игри со
балони како и Gnu paint за цртање и боење.
Придобивките за ученикот и постигнувањето на целите:
Ученикот самостојно успева да нацрта на компјутер букет од балони и истите да ги обои во основни
бои.
Вклученост на соученици/родители/наставници/стручни профили:
Во оваа активност вклучени беа одделенскиот наставник, но и ученик- ментор
( Андоновска Кејти) кои помагаа во извршувањето на активностите на ученикот со ПОП.
Ученикот- ментор имаше голема улога во смисол дека го насочуваше ученикот во работата, му
помагаше при активностите (каде да кликне за одредена форма, боја...) и го храбреше без страв да го
користи компјутерот.
Име и презиме на наставник/член од стручна служба:
М-р Катерина Стојкова- професор по одделенска настава
Андоновска Кејти- ученик-ментор
Училиште: ООУ„ Васил Главинов“ Велес
Наставен предмет/наставна содржина:
Ликовно образование: Основни бои „Букет од балони“- водени бои
Применливост на активноста:
Овој пример за час, освен во ликовно образование,може да се применува во англиски јазик,
исто така за совладување на боите и формите на странски јазик, но и во математика при
изучување на геометриските форми и тела.
Образец за опис на реализиран наставен час

Наставен Наставна тема Наставна Траење 30-1- Наставник

предмет / содржина/ 2015год.
Одделение лекција
Географија / Природно Хидрографија на 1 наставен час Ленче
IX одд. географски Северна Петрушевска
карактеристики Америка ООУ„Васил
на Северна Главинов“ Велес
Америка

* Цели на часот
Да ги одреди сливните подрачја
Да ги набројат реките во сливните подрачја
Да го објасни речниот тек на поголемите и позначајни реки
Да ги наброи езерата
Да го објасни значењето на водите за животот на луѓето во

Исходи
*Ученикот ја осознава хидрографијата на Северна Америка
-Воочува и идентификува сливни подрачја во Северна Америка
-Идентификува хидрографски објекти на географска карта и објаснува за нивното значење
за животот на луѓето,нивно искористување како природни ресури и нивна зштита
-Воочува извор на река,речен тек, географски области низ кои тече реката и утока
* Ученикот Х М идентификува сливно подрачје и поврзува поими
-

Потребни материјали и опрема за реализација:

географска карта,.контурна карта.компјутерска симулација со контурна карта, наставно
ливче
Наставни методи
Во интеракцискиот разговор Н-У-Н ги применувам
-монолошка
-дијалошка
-демонстративна
Во групната работа применувам метод на читање на географска карта идентификување на
хидрографски објекти ,поврзување на река со сливно подрачје,креирање на контурна
карта со хидрографски објекти

Активности и насоки од претходниот час:

*Учениците да истражат што има една река(извор,речен тек,речно корито,притока,речен

слив,речна утока-делта, естуар- и со тоа ги мотивирам на почетокот на часот.Ја покажувам
шемата на компјутер и со интерактивен разговор идентификуваме што има една река.

Во овој дел од часот ученикот Х М има за задача да открие како се нарекува местото од
каде извира реката.

Активности за учење и поучување на часот:

Воведување на учениците
Преку интерактивен разговор Н-У-Н ги согледувам предзнаењата на учениците за
хидрографијата на Северна Америка(кои хидрографски објекти ја сочинува- ат
хидрографијата на Северна Америка,На колку сливни подрачја припаѓаат реките и со
самолепливи стикови ги идентификуваат сливните подрачја
и потоа преку самолепливи стикови учениците ги идентификуваат реките и езерата во
Северна Америка

Во овој дел од часот ученикот со самолепливи стикови го идентификува сливното подрачје

на Северниот Леден Океан

Истражување
Учениците работат во групи и истражуваат со помош на географска карта и откриваат кои
реки во кое сливно подрачје се влеваат , ги набројуваат реките и езерата пребаруваат на
интернет за карактеристиките на реките и езерата и користат литература од географска
читанка и енциклопедија.

-Прва група истражува за сливното подрачје на Мексиканскиот Залив иреките

Мисисипи,Мисури и Охајо;

-Втора група истражува за сливнотоподрачје на Атланскиот океан и реката Сент Лоренс;

-Трета група за сливно подрачје на Тихи океан и реката Јукон Колумбија и Колорадо и
Големиот Кањон;

-Четврта група за сливното подрачје на Северен Леден Океан и реките Нелсон и Мекензи;

-Петта група за езерата во Северна Америка;

Во оваа активност ученикот Х М работи со првата група и набројува реки во даденото

сливно подрачје
Дискусија

XII. По исвршеното истражување учениците презентираат и се развива дискусија

Примена
XIII. Учениците работат на наставно ливче, пополнуваат контурна карта и поврзуваат
река со сливно подрачје .Учениот ХМ на почетокот поврзува поим и самостојно со
плаво пенкало ,а потоа со црвено пенкало со помош на ученик или наставникот ги
поврзуваат останатите поими и прават исправки на неточно поврзаните поими.
Наставно ливче

Поврзи ја реката со сливното подрачје

Мисисипи со Мисури

Јукон Северен леден океан

Нелсон Мексикански Залив

Хумболт

Колорадо Индиски океан

Рио гранде

Мекензи Атлантски Океан

Затворено сливно подрачје

-Оценување: Наставно ливче

Посебни активности за учениците

Креираат и потполнуваат контурна карта.Ученикот Х.М. работи со еден ученик и со негова
помош идентификува географски објекти, а на наставното ливче одговара со помош на
наставникот.

Забелешки и рефлексија од реализацијата на часот:

Часот успешно е реаризиран .
Во прилог доставувам слики од реализираниот час

Слики од прва активност

/home/user/Desktop/sara sliki/IMG_7046.JPG
/home/user/Desktop/sara sliki/IMG_7043.JPG

Слики од втора активност

/home/user/Desktop/sara sliki/IMG_7015.JPG

Слики од трета активност

/home/user/Desktop/sara sliki/IMG_7057.JPG
 ОПЕРАТИВЕН ПЛАН ЗА НАСТАВЕН ЧАС за VII одделение за ученик со ПОП

Наслов на активноста: Примена на ритам и контраст на линии и облици во народниот вез

Краток опис на способностите и на потешкотииите на ученикот со ПОП. Ученичката е со

медицински наод: Инфантилна церебрална парализа, епилиптичен синдром. Трудољубива
е,љубопитна и има желба за учење на нови наставни содржини.Комуникативна е и јасно ги изразува
своите мисли и чувства (вербално). Рецептивниот и експресивниот говор и е добро развиен и е
соодветен на возраста. Го почитува авторитетот на наставникот, исклучително е културна и ги
употребува бон-тон правилата и фразите. Отворена е за соработка и ги почитува поставените правила.
Пофалбата за успешно завршената активност делува многу позитивно и мотивирачки кај ученичката.
Ученичката има потешкотии поради низок степен на концентрација, краткотрајна меморија,
ограничена на кратки едноставни реченици. Како резултат на постоечката дијагноза (зафатени се и
горните и долните екстремитети) ,но и поради контрактура на шаките ученичката има потешкотии
при изведувањето на фини и прецизни движења, па затоа не е во состојба да пишува, црта, бои и
моделира. Ги разбира налозите и соодветно одговара на нив, во рамките на своите можности. Ќе ја
користи ИКТ- асистивната технологија.

Наставна тема: Цртање

Наставна единица: Изразување на ритам и контраст на линии и облици и усовршување на

техничките постапки во цртањето.

Цел на часот: Целта на овој час е ученичката (со помош на наставникот):

-Да знае да примени ритам и контраст на линии и облици ;
- Да ги усовршува техничките постапки во цртањето;
- Да знае да користи ИКТ- асистивна технологија на зададената тема;
- Да се развиваат графомоторичките способности и координацијата око- рака;
- Да се поттикнува и рзвива креативноста ;

Методи на работа:
-Усно изразување, практична работа, демонстрација, разговор, говорење и слушање (во рамките на
нејзините можности);

Инструменти кои се користат:

− Наставна техника-грозд на ликовни елементи и принципи, анализа на содржи- ната:
− Практично проверување, опсервација( прилагодени на нејзините потреби и со помош на
наставникот);

Форми на работа:
-Индивидуална, фронтална, работа со помош на наставникот, практична работа;

Наставни средства:
-Учебник, детски ликовни творби, слики од интернет, ТВ, користење на асистивна технологија за
нејзините потреби-тастатура со зголемени букви, тракбол (Trackball);

Краток опис на активноста: Во воведниот дел од часот (евокација ) преку разговор и дискусија за
линијата, какви видови линии постојат и каде можеме да ги видиме, се врши краток вовед во
наставната содржина, внимавајќи правилно да се насочат учениците кон целите на часот. Потоа се
применува наставната техника грозд преку која учениците се потсетуваат на претходнита знаења за
ликовните елементи и принципи, задржувајќи се на линијата,ритамот и контрастот. Ученичката со
ПОП со помош на наставникот дава одговори на поставените прашања.
Преку прикажување слики од интернет со тема од народен вез зголемени на ТВ , репродукции и
ученички творби се мотивираат учениците. Се користи и учебникот. Како мотив се зема народниот
вез каде што преку алтернативниот ритам потребно е да се искористат зададените елементи и
принципи.
Во главниот дел од часот,учениците индивидуално преминуваат кон практична реализација на
ликовната творба на компјутери ,на програмата GNU PAINT. Во текот на часот се следи работата на
учениците и се дава усна повратна информација и насоки што и како треба да се подобри нивната
работа.

На крајот од часот со учениците вршиме естетско проценување на постигнатите резултати на

неколку ликовни творби, при што се користиме со ликовна терминологија. По пат на усна повратна

информација му се овозможува на секој ученик да ги осознае сопствените постигнувања, да ја согледа

разликата меѓу планираната и постигнатата цел и да добие насоки за да ги постигне посакуваните
цели.

Употреба на ИТ (вклучувајќи и асистивна технологија, користени линкови). Бидејќи ученичката

не е во состојба сама да работи таа ,со помош на наставникот, ќе ја употребува асистивната
технологија и компјутерската програма KOLOUR PAINT . Се користи асистивна технологија и
тастатура со големи копчиња и кликови и тракбол. На овој начин многу им се олеснува работата на
овие ученици. Во текот на работата често се пофалува што влијае мотивирачки.

Придобивки за ученикот и постигнување на целите. Ученичката со помош на наставникот успева

да ги совлада зададените цели за часот во рамките на нејзините можности.

Вклученост на соученици / родители / наставници/ стручни профили. Во текот на часот беа

вклучени предметниот наставник, соучениците кои помагаа во извршувањето на зададените
активности на ученичката со ПОП. Тие имаа голема улога во правилното насочување во текот на
целиот час. Таа успеа да создаде ликовна творба во која можеа да се видат постигнатите цели во
рамките на нејзините можности. Ученичката континуирано работи со дефектологот што се одразува
позитивно во нејзиниот напредок.

Име и презиме на наставникот: Снежана Стефановска- наставник по ликовно образование

Училиштен дефектолог: Тања Индова
Училиште: ООУ “Васил Главинов- Велес”
Наставен предмет/ наставна содржина: ликовно образование- Изразување на ритам и контраст на
линии и облици и усовршување на техничките постапки во цртањето.

Цртежот е изработен од ученичката со ПОП со помош на асистивната технологија(тестатура со

големи копчиња , тракбол и екран на допир).
Дата: 24.11.2014
Училиште: ООУ „Васил Главинов” Велес
Предмет: Македонски
Одделение:
Број на час:
Наставна тема: Читање литература и лектира
Наставна единица: Обработка на стихотворбата ,,Есен е“
Тип на часот: Час за обработка на стихотворба
Цели: Запознавање со содржината на стихотворбата , обработка на истиот и изработка
на план и порака од неа
Наставни форми,
методи и техники Фронтална , групна , индивидуална
Разговор , објаснување ,текст метода , аналитичко-синтетички метод
Бура од идеи
Тек на часот:
Воведен дел Преку техника ,,Бура од идеи ,, ја опишуваме есента
Ја истакнувам целта на часот и им ја читам содржината на стихотворбата:

ИНТЕРПРЕТАЦИЈА НА ПЕСНА
„ЕСЕН Е“

Главен дел Есен е,жолти знамиња се веат,

на стежната гранка
три скокотки се смеат!

Првата е круша дрочна,

втората е – круша сочна.
Третата е -круша зрела,- од сончеви зраци врела.

Кога ветерот ќе го шинам,

ќе потскокнам, ќе го скинам,
во устата ќе ги садам
 од смеата ќе и ги крадам!

Есен е,жолти знамиња се веат,

на стежната гранка
три скокотки се смеат!

Стојан Тарапуза

Преку разговор ја објаснуваме содржибната , а потоа изработуваме план

.Есен е
МОТИВ - Богата и дарежлива есен.
ВРЕМЕ – Есен
МЕСТО - Природа
1.Жолтите круши на стежнатите гранки;
2.Зрели круши од сончевите зраци;
3.Сочните круши во децките раце;
4.Зрелите круши;

НАУЧИВМЕ – Есента е родна и богата со плодови.

Изработуваме техника-Петоред - ЕСЕН

 НАСЛОВ - Есен
ОПИС - богата , плодна
Завршен дел АКТИВНОСТ - зрее , жолтее , бере
ЧУВСТВО -Богатите дрвја со плодови
ППНС-ЗЛАТНА

Во одделението има ученичка со 80% оштетување на видот категоризирана како слабовидо

лице. Освен оштетувањето на видот, ученичката нема други проблеми. Има уреден
интелектуален и емоционален статус, насочено внимание, и добра концентрација.
За оваа ученичка не се изготвува ИОП (индивидуален образовен план) по наставни премети,
само одредени наставни содржини се прилагодуваат кон нејзините визуелни способности,
како на пример:

- Наставните листови изготвуваат со зголемен фонт на букви или броеви

- се печатат на мат хартија (без сјај), доколку е потребно одредени зборови или реченици се
болдираат или се означуваат во одредена боја
− се користи појако вештачко осветлување во училницата, а по потреба ученичката користи
и лупа.
−

Подготвиле:

Одделенски наставник-Виолета Стефанова

Училиштен дефектолог-Тања Индова

ИНТЕРПРЕТАЦИЈА НА ПЕСНА
„ЕСЕН Е“

Есен е,жолти знамиња се веат,

на стежната гранка
три скокотки се смеат!

Првата е круша дрочна,

втората е – круша сочна.
Третата е -круша зрела,- од сончеви зраци врела.

Кога ветерот ќего шинам,

ќе потскокнам, ќе го скинам,
во устата ќе ги садам
XIV. од смеата ќе и ги крадам!

Есен е,жолти знамиња се веат,

на стежната гранка
три скокотки се смеат!

Стојан Тарапуза

Во песната промени ја бојата на зборовите според барањата дадени во табелата ,а

потоа зачувај ја песната во својата папка по македонски јазик.

ИМЕНКИ ГЛАГОЛИ ПРИДАВКИ БРОЕВИ

СИНА БОЈА ЦРВЕНА БОЈА ЗЕЛЕНА БОЈА ПОРТОКАЛОВА БОЈА
Ако имаш време доврши ја илустрацијата на песната.
Вака правилно треба да си ја изработил/а задачата.Провери си,а потоа поправи си ги
грешките,доколку ги имаш направено.

ИНТЕРПРЕТАЦИЈА НА ПЕСНА
“ЕСЕН Е“

Есен е,жолти знамиња се веат,

на стежната гранка
три скокотки се смеат!

Првата е круша дрочна,

втората е – круша сочна.
Третата е - круша зрела,
- од сончеви зраци врела.

Кога ветерот ќе го шинам,

ќе потскокнам, ќе го скинам,
во устата ќе ги садам
XV.од смеата ќе и ги крадам!

Есен е,жолти знамиња се веат,

на стежната гранка
три скокотки се смеат!

Стојан Тарапуза
 OPERATIVEN PLAN ZA ^AS

U~ili{te: OOU ,,Vasil Glavinov Veles

Broj i ime na temata: 5. Prenesuvawe na materiite niz telesnite te~nosti

Broj i ime na nastavnata edinica: 6.Sistematizacija na temata 5- Prenesuvawe na materiite

niz telesnite te~nosti Циркулаторен систем

1.Celi i zada~i na ~asot

Da prepoznava i imenuva sostav na cirkulatoren sistem i gradba na srce i krvni sadovi

Da nabrojuva sostavni delovi i funkcii na krvta i limfata i uloga na krvnite elementi,
plazmata i limfata
Da opi{uva i objasnuva proces na srceva revolucija, krvotok, i rizik od krvarewe i
koagulacija
Da sporeduva funkcii na desna i leva polovina na srce i gradba na arterii, veni i kapilari
Да го систематизираи генерализира сопственото знање и истражување што го стекнале на часовите
кога истиот се се истражувал објаснувал или дискутирал.
Уеникот Х. М. да знае за градба на срце и неговата место положба физички описна крвта и кои
болести го напаѓаат овој систем
2.Podgotovka na uslovi i sredstva za rabota

U~ilnica so raspored koj obezbeduva dobra komunikacija me|u nastavnikot i u~enikot.

Raznovidna grafika: {emi, sliki, crte`i i dr.

3.Nastavni metodi: monolo{ki, dijalo{ki, usmeno izlagawe,

4.Nastavni formi: frontalna, individualna

5.Organizacija i aktivnosti na ~asot

(sodr`ina,aktivnosti na nastavnikot i u~enicite)

Najava na rabotata na ~asot (celite na ~asot)!
Voveden del predviden za kratko potsetuvawe na sodr`inata na temata. Nastavnikot
postavuva nekolku pra{awa a u~enicite kratko odgovaraat so krevawe na raka.na ovoj nacin
nastavnikot gi relaksira uчenicite
Proveruvawe na znaewata od temata so individualna metoda Наставникот знаењето на
учениците го проверува преку поставување на прашања од целата тема при повторувањто ученикот
користи модели ком. презентации точноста на одговорите го следи и комисијата составена од ученици
и истата го забележува секој одговор даден од ученикот кој одговара. Оцената се формира јавно во
консултација со комисијата U~enicite при повторувањето имаат за право да одговараат и по
сопствен избор за она што научил . (оцената за ваководговор е позитивна (2) во колку ученикот сака
поголема оцена тогаш наставникот поставува прашање од повисок степен според блумовата
таксономија ).

6.Sredstva i postapki za ocenuvawe na postignatite rezultati

U~enicite ja ocenuvaat rabotata na svoite sou~enici i sami se ocenuvaat vrz baza na
kriteriumite od nastavnikot preku тежински прашањња користење на блумова таксономија .
Pra{awata se postavuvaat po nivoa na znaewa.

7.Konstatacija od realiziraniot ~as

Nastavnikot kuso go opi{uva tekot na ~asot, , podgotvuva pra{awa, naso~uva i го
sledi tekot na ~asot.
Nastavnik: Martinova Sneжana
 АНЕКС- Ученикот Х. М. со ПОП од целите што беа поставени за него тој успеа делумно со
помош на наставникот да ја одреди местоположбата,да ја усвои топографијата на срцето ( моделот на
срце - да покаже каде и како е сместено срцето во човечкиот организам) физички опис на крвта.
При проверката на степенот на реализација на наставниот материјал (систематизација на тема )
ученикот Х, од страна на наставникот делумно успеа да ги совлада целите. За време на неговата
проверка ученикот со помош на слики,шеми, модел на срце и ком .презентација и со помош на
наставникот ја одреди местоположбата на срцето , на неговите гради при што користеше модел на
срце . На прашањето: „Долниот дел од срцето каде е свртено?“-тој покажа према лево а исто така
кажа дека тоа личи на неправилна круша. Добро го разгледа моделот и на поставено
прашање:„Колку отвори може да види во внатрешноста на моделот на срцето?“- одговори дека истото
е поделено на 4 дела т .е дека има 4 празнини. Наставникот му постави прашање:„Како изгледа
крвта?“, да ја опише со негова помош.На тоа даде делумни одговори Прашањата наставникот ги
поставува на најниското ниво според Блумовата таксономија да препознае, да наброи, да покаже на
слика, на шема на ком. презентација

ОПЕРАТИВЕН ПЛАН ЗА ЧАСОТ ПО ПРЕДМЕТОТ МАТЕМАТИКА

училиште наставник датум одделение број на часот

ООУ,,ВАСИЛ П ЕТРЕ ЈОРДАНОВСКИ 29.10.14 VIII 33
ГЛАВИНОВ"ВЕЛЕС

наставен наставна тема Наставна содржина

предмет
МАТЕМАТИКА Степени . Квадратен Наставно ливче со задачи за проверка на знаењата од Т.
корен Степени . Квадратен корен

Цели:
Тип на час: Кај ученикот да се :
Повторување • проверат стекнатите знаења од тема ,, Степени . Квадратен корен ,, .
Очекувани исходи: Ученикот како -
- објаснува : степен ( експонент и основа на степен) ; одредува вредност на степен , како степенува ;
како одредува вредност на степен , како прикажува степен како производ од множители и обратно ;
како претставува големи и мали броеви како степен ; како ги искажува и применува својствата на
операциите ∙ и : на степени со еднакви основи ; ги искажува и применува својствата на операциите
степенување на степен , на производ и количник ; како пресметува вредност на степен ; како
пресметува вредност на квадрат на некои броеви ; како пресметува квадратен корен од некои броеви
; како објаснува и препознава ирационални броеви ; како го објаснува поимот реален број и како ја
разбира врската помеѓу N , Z , Q и R ;
Вештини кои ќе се развиваат на часот:
- критичко и креативно мислење
Обем и редослед на содржината:
На овој час се проверува дали ученикот може :
- да објасни : степен ( експонент и основа на степен) ; да одредува вредност на степен , да степенува ;
да одредува вредност на степен , да прикажува степен како производ од множители и обратно ; да
претставува големи и мали броеви како степен ; да ги искажува и применува својствата на
операциите ∙ и : на степени со еднакви основи ; да ги искажува и применува својствата на
операциите степенување на степен , на производ и количник ; да пресметува вредност на степен ; да
пресметува вредност на квадрат на некои броеви ; да пресметува квадратен корен од некои броеви ;
да објаснува и препознава ирационални броеви ; да го објаснува поимот реален број и да се види
како ја разбира врската помеѓу N , Z , Q и R ;
Воведни информации на наставникот: Основни наставни форми и методи:
- Подготвени се задачи со критериуми за вреднување на Дискусија, истражување,
решенијата. актуелизирање, индивидуална работа,
Се определува разумна временска рамка за решавање на демонстрација.
планираните задачи.
Активности на учениците:
Учениците, следејќи ги упатствата од наставникот за критериумите и временската рамка, ги решаваат
зададените задачи.
- Од С. С. и М. Р. од VIII5 одд. ученици со посебни потреби (со ученик ментор) се бара успешно да го
решат наставното ливче прилагодено за ученици со посебни потреби .
Потребни ресурси, наставни средства и материјали:
Тематска писмена работа со по 8 прашања и 4 задачи по нивоа на сложеност, подготвени од наставникот.
Методи за утврдување на Методи за оценување на учењето:
предзнаењата: ФО : УПИ во насока на појаснување за обемот на покривање на
За дијагностицирање на наставните цели на Т 2 со предложените тематски тестови од М+ ;
предзнаењата на учениците се СО : Бодовна листа дадена заедно со тестот , а предходно разгледана со
користи дискусијата која учениците ;
овозможува поврзување на Постигнување на целите и очекуваните исходи се оценува сумативно со
стекнатите знаења за тестови изготвени од наставникот, проследени со ефективна повратна усна
наставната единица . информација. Резултатите од тестот ќе бидат искористени и за
формативни цели , како и за подобрување на учењето .
Рефлексија и анализа -
Домашна работа: Да се повтори за Бројни изрази ;

Наставно ливче од Т. С. . Квадратен корен

За ученик со посебни образовни потреби
бодови оценка

Име и презиме: _______________________________ одд. _________ датум __________

1. Ако 62 = 6 • 6 = 36 . 2/
Колку е а) 82 , б) 102 ?

Одговор : а) 82 =

. б) 102 =

_____________________________________________________________________ 2. Од x3
= x • x • x , следи дека : а) 54 = 2/

. б)

3. 49 = 7 , затоа што 72 = 7 • 7 = 49 . Колку е 64 ? 2/

Одговотр : 64 = _______ , затоа што ____________________________ .

1. Ако во степенот 56 , основа е 5 , а експонент е 6 . Што е

основа , а што експонент во степенот ? Одговор : Основа

е ______ , а експонент е ________ . 2/
 2. Пресметај : 4/
а) 3 • 6 + 22 = б) 12 • 4 + 16
:8=

_________________________________________________________________________
6. а) Ако x4 • x7 = x11 . Колку е а3 • а2 • а4 ? Одговор : a) а3 • а2 • а4 = 2/
б) Ако а7: а5 = а2 . Колку е x9 : x6 ? Одговор : б) x9 : x6 =

Забелешка : Од 0 до 7 бода оценка (1) , од 8 до 14 бода оценка (2 )