„Demokratyczne Ateny czy Republika Rzymska wzorem dla obywateli XXI wieku?

Patrząc na ogólny rozrachunek dziejów historii zauważyć można pewną tendencje,

mianowicie po rządach jednego, bądź też niewielu, władze w państwie przejmuje wielu. Mówiąc to
mamy oczywiście na myśli ''ewolucje” monarchii w oligarchie, a następnie w demokracje. Nie
dzieje się tak jednak zawsze, w niektórych krajach bowiem, co prawda pod zmienioną formą, nadal
funkcjonuje monarchia, jak np. Wielka Brytania bądź Hiszpania, aczkolwiek to zdecydowanie
ustrój demokratyczny zdominował współczesny świat. Korzeni tego systemu należy jednak szukać
w epoce starożytnej i mimo że demokracja bywa zazwyczaj kojarzona z Ateńskim polis, to moim
zdaniem współczesnej demokracji bliżej do Republiki Rzymskiej, co postaram się rozstrzygnąć.
Powstanie Demokracji Ateńskiej i Republiki Rzymskiej przebiegło w identyczny sposób bo
na skutek buntu armii złożonej głównie z nieuprzywilejowanych politycznie obywateli, co
poskutkowało reformami Drakona, Solona i Klejstenesa w Atenach, a utworzeniem Prawa XII
tablic i utworzenia urzędu trybuna ludowego w Republice Rzymskiej. Nic dziwnego więc, że
posiadały one wiele podobieństw. Jednak powstały one także w zupełnie innych miejscach, co
wskazuje nam także na występujące różńice.
W Atenach fukcjonowała demokracja bezpośrednia, o losach państwa bezpośrednio
deycdowało zgromadzenie ludowe, które rozpatrywało ustawy utworzone przez Radę Pięciuset, w
zgromadzeniu uczestniczyć musiało tak zwane kworum czyli co najmniej 6 tysięcy obywateli by
głos zgromadzenia był ważny. Ateński system sądowy, czyli ostracyzm także zależny był od woli
ludu, wyrok wydawany był na podstawie głosów oddanych na skorupkach, tak zwanym ostrakonie,
od którego właśnie pochodzi nazwa. Urzędnicy wybierani byli głównie losowe, po wcześniejszym
napisaniu przez nich egzaminu, na okres 1 roku. Najważniejszymi urzędnikami polis byli archonci
tworzący dziewięcioosobowe kolegium i posiadający różne uprawnienia, takiej jak np. dowodzenie
armią przez urzędnika zwanego polemarchosem bądź basileus który przewodził życiu religijnemu.
Urzędnikami losowanymi na okres roku byli także prytanowie, którzy stanowili 50 członków Rady
Pięciuset. Jedynym urzędem wybieranym był urząd stratega, który ponadto można było sprawować
przez wiele kadencji, polegał on na dowodzeniu armią, dbaniu o polityke zagraniczną, a także
nadzorowaniu finansy państwa, strategów w polis było 10. W Demokracji Ateńskiej wszystkie
urzędy a także udział w Zgromadzeniu Ludowym, były odpłatne. Można więc zauważyć, że system
sądowniczy a także uprawnienia urzędników w stosunku do mocy Zgromadzeń Ludowych
zdecydowanie różni się od realiów współczesności, gdzie lud nie głosuje za ustawami a jedynie
wybiera swoich przedstawicieli. Ogół państwa nie ma też żadnego wpływu na wyrok sądowniczy,
ani nie bierze w procesie udziału. Niezgodna jest także idea losowania urzędników. Podobieństwem
jest natomiast funkcja pniektórych urządów a także diety za ich pełnienie.
Republika Rzymska choć działała na podobnych zasadach, to od Demokracji Ateńskiej
różniła się w pewnych ważnych kwestiach. Zgromadzenia Ludowe podzielone były na cztery
Komicja, z których każde głosowało w innych sprawach i wybierało innych urzędników. Komicja
Centurialne decydowały o wojnie i pokoju a także wybierały konsulów, pretorów i cenzorów
(urzędnicy wyżsi), Komicja Tribusowe wybierały kwestorów i edylów (urzędnicy niżsi), a w IIIw.
p.n.e. stały się także głównym urganem ustawodawczym, a Komicja Plebejskie wybierały
Trybunów Ludowych (także urzędnicy niżsi). Urzędnicy wybierani byli na okres roku (za
wyjątkiem cenzora) i tak jak w Atenach tworzyli one kolegia złożone z conajmniej dwóch osób,
posiadali oni różne funkcje i uprawnienia a także obowiązki. Po zakończeniu nieodpłatnej kadencji,
urzędnik jeśli został wybrany, wstępował do Senatu. Senat był organem o najwyższym autorytecie
w Rzymie, doradzali oni urzędnikom, prowadzili polityke zagraniczną państwa a także zajmowali
się finansami, mogli także odwoływać urzędników. Miejsce w senacie było dożywotnie, a skreślić
senatora z listy mógł tylko cenzor. Urzędnicy i senat stanowili władzę wykonawczą. Znaczącą
różnicą co do Aten jest jednak system sądowniczy. W Republice Rzymskiej sądownictwo było dużo
bardziej rozwinięte, zrezygnowano z ustalania wyroków przez zgromadzenia ludowe, na rzecz
funkcji sędziów, wybieranych przez pretora. Wykształciła się również odrębność na 8 sądów,
podzielonych co do prowadzonych spraw jak np. sąd do spraw o morderstwo, lub sąd do spraw o
przekupstwo. To właśnie rozwinięty przez Rzym system sądowniczy, podobny do dzisiejszego a
także liczne podziały w administracji, czy to na rózne komicje, wybierające różnych urzędników,
jak w dzisiejszych czasach różne grupy społeczneswoich przedstawicieli dbających o ich interesy,
czy to podział na urzędników wyższych i niższych, o róznym zakresie praw jak i obowiązków, jak
dzisiejsze różnice między np. wojewodą a starostą, zdecydowanie świadczy że stworzona przez
Rzymian republika zdecydowanie bardziej przypomina ustroje panujące w dzisiejszych czasach.
Podsumowując, pomimo istniejącego stereotypu o Atenach jako wzoru dla demokracji XXI
wieku, moim zdaniem tytuł ten należny jest Republice Rzymskiej, której działanie z łatwością
można porównać do działania państw współczesnych a niżeli do Demokracji Ateńskiej, gdzie
podobieństw tych jest zdecydowanie mniej i są one mało znaczące.