การศศึกษาประสสิ ทธสิภาพบบ่ อบบาบบัดนบนาเสสี ยโดยวสิธสีธรรมชาตสิ

และการสะสมโลหะหนบักในเนนอน ปลา บรสิเวณคคหมากเสนสื่ อ จบังหวบัดสกลนคร

นายเจรสิญ ออดมการ ศสิราณสี งอยจบันทรร์ ศรสี เรณค นสิตยร์ สอภาพ

ศคนร์วจสิ บัยและพบัฒนาประมงนบนาจนดสกลนคร 1535 ถ.ใสสวบ่ าง ต.ธาตอเชสิ งชอ ม อ.เมนอง จ.สกลนคร

บทคบัดยบ่ อ

การศศึกษาประสสิ ทธสิ ภาพระบบบบา บบัดนบนาเสสี ยโดยวสิธสีธรรมชาตสิและการสะสมโลหะหนบักในเนนน อปลา

ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยในจบังหวบัดสกลนคร รสิ มหนองหาร มสีทน บังหมด 2 ระบบ คนอระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยแบบบบอผศึผึ่ง
และแบบพนชนบนาพบวบาระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยทบันง 2 ระบบ มสีประสสิ ทธสิ ภาพในการบบัดของเสสี ยชนสิ ดตบาง ๆแตกตบาง
กบันดบังนสีน คนอ ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยแบบบบอผศึผึ่งมสีประสสิ ทธสิ ภาพในการบบาบบัดของเสสี ยดสีกวบาระบบบบาบบัดดด้วยพนชนบนา
ตบอพารามสิเตอรร์ ดงบั นสีน ฟอสฟอรบั สทบันงหมด , บสี โอดสี , ซสี โอดสี ,ไนโตรเจนทบันงหมด ดด้วยประสสิ ทธสิ ภาพในการลด
ความเขด้มขด้นรด้อยละ 27.87 - 95.39,3.74 - 89.53,4.89-87.06,9.43-92.14 ตามลบาดบับระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยดด้วย
พนชนบนามสีประสสิ ทธสิ ภาพในการบบาบบัดของเสสี ยดสี กวบาระบบบบาบบัดแบบบบอผศึผึ่งตบอพารามสิเตอรร์ ดงบั นสีน ของแขข็งละลาย
ในนบนา, ของแขข็งแขวนลอย,ความนบาไฟฟด้ า ดด้วยประสสิ ทธสิ ภาพในการลดความเขด้มขด้นรด้ อยละ 3.99-81.21,9.52-
85.71,0.00-48.35 ตามลบาดบับ ในปบั จจจุบนบั ไดด้มสีราษฎรลงจบับปลาและปลบอยสบัตวร์เลสีน ยงลงไปในบบอบบาบบัดนบนาเสสี ย
ทบาใหด้ประสสิ ทธสิ ภาพในการบบาบบัดลดลง สบ วนการตรวจการสะสมโลหะหนบักในเนนน อปลาทสีผึ่เกข็บตบัวอยบางมาจาก
บบอบบาบบัดนบนาเสสี ยพบวบา ปรสิ มาณสารปรอท.แคดเมสีผึ่ยม,ตะกบัวผึ่ มสีคาเฉลสีผึ่ย 0.012,0.046,0.507 มสิลลสิกรบัม/กสิโลกรบัม
ตามลบาดบับ ซศึผึ่ งปรสิ มาณโลหะหนบักดบังกลบาวทสีผึ่สะสมในเนนน อปลามสีปรสิ มาณทสีผึ่ไมบเกสินมาตรฐานทสีผึ่สาบ นบักงานคณะ
กรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสจุ ขกบาหนดไวด้

คบาสบ าคบัญ: บบอบบาบบัดนบนาเสสี ย การสะสมโลหะหนบักในเนนน อปลา ประสสิ ทธสิ ภาพ

A STUDY ON EFFICIENCY OF CONSTRUCTED WETLAND FOR WASTE WATER

TREATMENT AND ACCUMULATION OF HEAVY METALS IN FISH AT
KUMAKSUA, SAKON NAKON PROVINCE

Charoen Udomkarn, Siranee Ngoichansri, Ranu Nitsupap

Sakon Nakon Inland Fisheries Research and Development Center
 1535 Saisawang Rd., Thatchoengchum Sub-district, Muang District, Sakon Nakon
Province

Abstract

Study on efficiency of wastewater treatments system using natural process at Nong

-harn swamp, Sakolnakhon Province and the accumulation of heavy metal in fish cultured in
wastewater treatment ponds in the year 1998. The treatment efficiencies of these two systems
were compared. The results showed that effciency in reducing the values of the total
phosphorus BOD,COD,and nitrogen was greater in the stabilization system than in the
wetland system The opposite is true for the conductivity total dissolved by intrusion of human
and animals into the ponds.
Examination of heavy metal accumulated in fish content that the amount of mercury,
cadmium and lead are in the average of 0.012,0.046 and 0.507 mg per kg and not greater than
the limits set by The Food and Drug Administration Ministry of Public of Health

Key word: wastewater, heavy metal in fish cultured, efficiency

คคคำนคคำ
ระบบบบบำบบัดนบนบำเสสี ยโดยววิธสีธรรมชบำตวิ บรวิ เวณคคูหมบำกเสสสื่ อ อ.เมสอง จ. สกลนคร เปป็ นโครงกบำรอบัน
เนสสื่ องมบำจบำกพระรบำชดบบำ รวิ เกสีสื่ ยวกบับกบำรแกกไขนบนบำ เสสี ย ในเขตเทศบบำลเมส องสกลนคร ของพระบบำทสมเดป็จ
พระเจกบำอยคูหย วบั โดยมสีหนยวยงบำนทสีสื่รบับผวิดชอบรย วมกบันคสอ กรมประมง กรมชลประทบำน กรมโยธบำธวิ กบำรและ
หนย วยงบำนอสสื่นๆ ทสีสื่เกสีสื่ยวขกอง กรมประมงไดกดบำบ เนวิ นกบำรออกแบบและกยอสรกบำงระบบบบบำบบัดนบนบำเสสี ยแบบบยอผผสื่ง
(Waste Water Stabilization Pond) ซผสื่ งจะรบั บนบนบำ เสสี ยในเขตเทศบบำลเมสองสกลนครวบันละ
ประมบำณ 4,500 ม 3 นบนบำ เสสี ยทสีสื่ผยบำนกบำรบบบำ บบัดขผน นนสีน จะไหลผยบำนเขกบำสคูย ระบบกบำรบบบำ บบัดนบนบำ เสสี ยดกวยพสชนบนบำ
(Constructed Wetland for Water Teratment) ซผสื่ งกรมชลประทบำนไดก อ อกแบบ
กยอสรกบำงเพวิสื่มเตวิม นบนบำทสีสื่ผบำย นกบำรบบบำบบัดนสีน จผงจะปลยอยลงสคูย หนองหบำร และในระบบบบบำบบัดนบนบำเสสี ยในขณะนสีน ไดกมสี
ปลบำเขกบำไปอบำศบัยอยคูยเปป็ นจบบำนวนมบำก ทบบำใหกประชบำชนในบรวิ เวณใกลกเคสียงไดกเขกบำไปทบบำกบำรประมง และนบบำปลบำ
ไปรบับประทบำน ซผสื่ งทบำงสถบำนสี ประมงนบนบำจส ดจบังหวบัดสกลนคร ไมยแนย ใจวยบำจะมสีสบำรตกคกบำงอยคูยในเนสน อปลบำซผสื่ งจะ
เปป็ นอบันตรบำยตยอประชบำชนทสีสื่รบับประทบำนเขกบำไป จผงเลป็งเหป็นควบำมสบบำคบัญในกบำรศผกษบำประสวิ ทธวิ ภบำพกบำรบบบำบบัด
นบนบำในระบบนบนบำเสสี ยและกบำรสะสมของโลหะหนบักในเนสน อปลบำนสีน เพสสื่อจะใหกควบำมมบันสื่ ใจในควบำมปลอดภบัยของ
ประชบำชนทสีสื่รบับประทบำนปลบำในบยอบบบำ บบัดนบนบำ เสสี ย และจะไดกเปป็ นขกอมคูลเบสน องตกนในกบำรศผ กษบำคกนควกบำในดกบำน
อสสื่นๆ อสีกตยอไป
วบัตถถุประสงคค์ของกบำรศผกษบำ
1. เพสสื่อศผกษบำเปรสี ยบเทสียบคถุณภบำพนบนบำเสสี ยกยอนเขกบำระบบบบบำบบัดกบับคถุณภบำพนบนบำทสีสื่ผบำย นกบำรบบบำบบัด
2. เพสสื่อศผกษบำกบำรสะสมของโลหะหนบักในเนสน อปลบำ

ผลกบำรศผกษบำจบำกเอกสบำร
กวิดตวิและคณะ (2529) ศผกษบำพบวยบำกบำรบบบำบบัดนบนบำเสสี ยจบำกโรงงบำนเยสสื่อกระดบำษโดยใชกกกกลมและ
ผบักตบชวบำในเวลบำ 1 เดสอนสบำมบำรถลดคยบำ BOD,COD ของแขป็งแขวนลอย,ฟอสเฟตและสสี ของนบนบำเสสี ย
โดยผบักตบชวบำลดคยบำดบังกลยบำวสคู งกวยบำตบัวควบคถุม (นบนบำเสสี ยทสีสื่ไมยไดกปลคูกผบักตบชวบำและกกกลม) คสอ 14.3%,
18.3%,87.9% และ 4.5% ตบำมลบบำ ดบั บ สย ว นกกกลมลดคย บำ ไดก ดบั ง นสีน คส อ 13.6%,26.3%,
88.7% ,162.5%,
และ 27.7 %
Breen (1990) ศผกษบำพบวยบำประสวิ ทธวิ ภบำพของกบำรใชกพนสนทสีสื่ชถุยมนบนบำทสีสื่สรกบำงเสสี ยนแบบธรรมชบำตวิใน
กบำรบบบำบบัดนบนบำเสสี ยโดยใชกววิธสี Mass balance โดยออกแบบใหกมสีระยะเวลบำเกป็บกบักนบนบำเสสี ย 5 วบัน พบ
วยบำพสนนทสีสื่ชถุยมนบนบำนสีน มสีควบำมสบำมบำรถในกบำรสะสมธบำตถุอบำหบำรหลบักและมสีกบำรเคลสสื่อนยกบำยธบำตถุอบำหบำรอยคู ใย นระดบับทสีสื่สคูง
สบำมบำรถลดปรวิ มบำณ COD ไนโตรเจนทบันงหมด และฟอสเฟตทบันงหมด ใหกถผงรกอยละ 86,95 และ 99
ตบำมลบบำดบับ
Campbell (1986) ศผกษบำพบวยบำกบำรบบบำบบัดนบนบำเสสี ยดกวยววิธสีกบำรตยบำงๆ พบำรบำมวิเตอรค์ ทสีสื่นวิยมใชกวดบั วยบำ
คถุ ณ ภบำพของนบนบำ ทสีสื่ ไ ดก รบั บ กบำรบบบำ บบัด เปป็ นทสีสื่ มสี คถุ ณ ภบำพดสี ขนผ นหรส อไมย มบั ก ใชก คย บำ ววิ เ ครบำะหค์ ท บำงเคมสี คส อ
Do,BOD,COD,NH3-N,NO2-N และ Orthophosphate เปป็ นตกน ซผสื่ งนบบำมบำพวิจบำรณบำพบ
วยบำคถุณภบำพนบนบำดสีขน ผนในขณะทสีสื่สวิสื่งมสีชสีววิตยบังคงตบำย
สถุ พร สถุ ทธบำนถุรบักษค์ (2539) ศผกษบำประสวิ ทธวิ ภบำพระบบบบบำบบัดนบนบำเสสี ยแบบบยอผผสื่ง และระบบบบบำบบัด
นบนบำเสสี ยดกวยพสชนบนบำ บรวิ เวณหนองหบำรจบังหวบัดสกลนคร พบวยบำ คยบำควบำมเปป็ นกรดดยบำง ควบำมนบบำไฟฟก บำ ควบำมขถุยน
ใส คยบำ บสีโอดสี ซสีโอดสี ฟอสฟอรบัส ไนโตรเจนทบันงหมด ระบบบบบำบบัดนบนบำเสสี ยแบบพสชนบนบำมสีประสวิ ทธวิ ภบำพดสีกวยบำ
ระบบบบบำบบัดนบนบำเสสี ยแบบบยอผผสื่ง
 วสิธสีดบาเนสินการ

โครงสรร้ างของระบบบบาบบัดนบนาเสสี ย
1. ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยแบบบบ่ อผศึงสื่ (Wastewater Stabilisation Ponds )
เปข็ นระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยแบบงบาย ๆ ตามปกตสิจะมสีความลศึก 1.2 เมตร ถศึง 2.5 เมตร บบาบบัดนบนาเสสี ยโดยใชด้
ออกซสิ เจนจากอากาศใหด้ ละลายสสบ นน าบ และใชด้ออกซสิ เจนบางสบ วนจากการสบังเคราะหร์แสงของสาหรบ ายในนบนา สบ วน
บนของระบบจะเกสิดปฏสิกสิรสิยาการยบอยสลายสารอสินทรสี ยแร์ บบใชด้ออกซสิ เจน โดยจจุลสินทรสี ยทร์ สีผึ่ใชด้ออกซสิ เจน
(aerobic bacteria ) สบ วนดด้านลบางของระบบหรน อกด้นบบอจะเกสิดปฏสิกสิรสิยาการยบอยสลายสารอสินทรสี ยแร์ บบไมบใชด้
ออกซสิ เจน ( anerobic decomposition )
เนนผึ่องจากอบัตราการเตสิมออกซสิเจนของระบบนสีน คบอนขด้างตบผึ่า ดบังนบันนการเจรสิ ญเตสิบโตของแบคทสีเรสี ยจศึงถสก
จบากบัดดด้วยปรสิ มาณออกซสิเจน จศึงตด้องใชด้บบอทสีผึ่มสีขนาดใหญบ กสินเนนน อทสีผึ่มาก และเนนผึ่ องจากประสสิ ทธสิ ภาพของระบบ
บบาบบัดนบนาเสสี ยนสีน ขศึนนอยสกบ บบั ปรสิ มาณออกซสิเจนทสีผึ่จะไดด้จากการสบังเคราะหร์แสง ระบบนสีน จศึงไดด้ผลดสีในบรสิ เวณทสีผึ่มสี
แสงแดดมากเชบนในประเทศไทย ถศึงแมด้ระบบนสีน จะตด้องการใชด้พนนทสีผึ่ขนาดใหญบกตข็ ามแตบมสีขอด้ ดสี คนอ เปข็ นระบบทสีผึ่
อาศบัยธรรมชาตสิมากทสีผึ่สจุด ไมบมสีเครนผึ่ องจบักรอจุปกรณร์ใด ๆ เลย อสีกทบันงยบังสามารถดสแล และบบารจุ งรบักษาไดด้งบายทสีผึ่สจุด
อสีกดด้วย
ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยแบบบบอผศึผึ่งทสีผึ่สรด้างขศึนนในพนนนทสีผึ่ 92 ไรบ บรสิ เวณหนองหารในเขตเทศบาลเมนอง
สกลนครแบบงออกเปข็ นสบ วนคนอ สบ วนทสีผึ่ 1 ประกอบดด้วย บบอเตสิมอากาศ (Oxidation Pond ) เปข็ นบบอ OP 1-1 และ
บบอ OP 2-1 บบอบบม MP 1-1 และ MP2-1 สบ วนทสีผึ่ 2 ประกอบดด้วยบบอเตสิมอากาศ (Oxidation Pond ) เปข็ นบบอ
OP1-2 และบบอ OP 2-2 บบอบบม (Maturation Pond ) เปข็ นบบอ MP 1-2 และ MP 2-2 เชบนเดสียวกบันกบับสบ วนทสีผึ่ 1 ซศึผึ่ ง
จะพบวบา ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยแบบบบอผศึผึ่ง (Wastewater Stabilisation Ponds ) ทสีผึ่สรด้างขศึนนนสีน จะเปข็ น 2 ระบบ ทสีผึ่
ขนานกบันเพนผึ่อเพสิผึ่มประสสิ ทธสิภาพ ในการบบาบบัดนบนาเสสี ยใหด้ดสียงสิผึ่ ขศึนน และสามารถบบาบบัดนบนาเสสี ยไดด้ในปรสิ มาณทสีผึ่มาก
ขศึนนอสีกดด้วย (ภาพทสีผึ่ 3 )
2. ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยดร้ วยพนชนบนา (Constructed Wetland )
เปข็ นระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยโดยวสิธสีธรรมชาตสิ อาศบัยพนชนบนา จจุลสินทรสี ยแร์ ละดสินเปข็ นตบัวบบาบบัด มสีกลไก
ในการบบาบบัดนบนาเสสี ยคนอ ในการลดปรสิ มาณบสีโอดสี สารอสินทรสี ยทร์ สีผึ่ตกตะกอนไดด้ จะจมตบัวลงสสบ กนด้ บศึงยบอยสลายแลด้ว
ซศึ มลงดสิน สบ วนสารละลายอสินทรสี ยถร์ สกกบาจบัดโดยจจุลสินทรสี ยทร์ น งบั ทสีผึ่เกาะตสิดอยสกบ บบั พนชนบนาและแขวนลอยอยสบ สาร
แขวนลอยสบ วนใหญบจะจมตบัวอยสใบ นชบวงตด้น ๆ ของระบบ การลดปรสิ มาณไนโตเจนจะเปข็ นไปตามกระบวนการ
Nitrification และ Denitrification แอมโมเนสี ยจะถสกเปลสีผึ่ยนเปข็ นไนเตรทโดย Nitrifying bacteria ในสบ วนทสีผึ่มสี
ออกซสิ เจน แลด้วไนเตรทจะถสกเปลสีผึ่ยนเปข็ นแกกสไนโตรเจนในสบ วนทสีผึ่ไรด้ออกซสิ เจน โดย denitrifying bacteria
สบ วนการลดปรสิ มาณฟอสฟอรบัส สบ วนใหญบจะเกสิดทสีผึ่ชน นบั ดสินสบ วนพนนนบศึง และพนชนบนาทสีผึ่สรด้างขศึนนนสีน จะใชด้พนชพนนนเมนอง
ทสีผึ่มสีอยสแบ ลด้วในพนนนทสีผึ่นน นบั ๆ เพนผึ่อชบวยบบาบบัดนบนาเสสี ย นบนาเสสี ยทสีผึ่ผาบ นการบบาบบัดแลด้วจะอยสใบ นเกณฑร์มาตตรฐานนบนาทสินงทสีผึ่
อาจซศึ มลงดสินเพนผึ่อเพสิผึ่มนบนาในดสิน หรน อระบายลงสสบ แหลบงนบนาใกลด้เคสียงไดด้ อสีกทบันงในการดสแลรบักษาระบบนสีน งบายและ
เสสี ยคบาใชด้จบายนด้อย ดบังนบันนระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยดด้วยพนชนบนานสีน จศึงเปข็ นทสีผึ่นสิยมและไดด้รบับการพบัฒนาอยบางกวด้างขวางใน
ปบั จจจุบนบั (ภาพทสีผึ่ 4) ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยแบบพนชนบนา (Constructed Wetland) ทสีผึ่สรด้างขศึนนบรสิ เวณหนองหารใน
พนนนทสีผึ่ 84.5 ไรบ จบังหวบัดสกลนคร จะใชด้เปข็ นบบอบบาบบัดนบนาเสสี ยขบันนสจุ ดทด้าย หลบังจากทสีผึ่นน าบ เสสี ยผบานการบบาบบัดนบนา
เสสี ยแบบบบอผศึผึ่ง (Wastewater Stabilisation Ponds) มาแลด้ว ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยนสีนจะประกอบบบอบบาบบัดนบนาเสสี ย
4 ชจุด แตบละชจุดจะมสี 2 บบอ ซศึผึ่งในแตบละบบอจะประกอบไปดด้วย หนองนบนาตนนน (Marsh) สองดด้านทสีผึ่บรสิ เวณตด้น
บบอและทด้ายบบอ สบ วนตรงกลางบบอจะเปข็ นบบอนบนาลศึก (Pond)
1. บรสิเวณหนองนบนาตนนน (Marsh)
มสีความลศึก 10-20 เซนตสิเมตร จะสามารถลดคบา บสีโอดสี (BOD) ของแขข็งแขวนลอย
(Suspended Solids) และกบาจบัดแบคทสีเรสี ยชนสิ ดฟสี คบัลไดด้ (Faecal Coliform Bacteria) ลดปรสิ มาณไนโตรเจน
(N) และฟอสฟอรบัส(P) โดยจะปลสกพนชนบนาคละกบันไปทบันงหมดประมาณ 15 ชนสิ ด คนอ
I. ธสปฤาษสี (Thypha angustifolia) II. ตาลปบั ตรฤาษสี (Limnocharis flava)
III. กกเลข็ก (Cyperus pulcherrimus) IV. เอนนองเพข็ดมด้า (Polygonum tomentosum)
V. กกกลม(Scirpus corymbosus) VI.พจุทธรบักษา(Canna orientaris)
VII. กกอสียปสิ ตร์(Cyperus papyrus) VIII.บอน (Colocasia esculenta)
IX. กกสามเหลสีผึ่ยม(Cyperrus imbricatus) X. ขาเขสียด (Monochoria vaginaris)
XI. แหด้วทรงกระเทสียม(Eleocharis dulcis) XII. ผบักตบไทย(Monochoria hastata)
XIII.หญด้าปลด้องละมาน(Echinochloa crusgalli) XIV. ผบักบจุงด้ (Ipomoea aquatica)
XV.แพงพวยนบนา (Jussiaea repens)

II. บรสิเวณบบ่ อลศึก (Pond)

มสีความลศึก 1.00 เมตร ทบาหนด้าทสีผึ่เปลสีผึ่ยนไนโตรเจนใหด้เปข็ นไนเตรท (Nitrification) และ
เปลสีผึ่ยนไนเตรทใหด้อยสใบ นรส ปของแกกสไนโตรเจน (Denitrification) รวมทบันงลดคบาฟอสฟอรบัส (P) ดด้วย ไนบบอนบนา
ลศึกนสีน จะปลสกพนชนบนาจบาพวกพนชใตด้นน าบ (Submerged Plant) 5 ชนสิ ดคนอ
I. สาหรบ ายหางกระรอก (Hydrilla verticillata) II. บบัวสาย (Nymphaea lotus)
III.ดสีปลสีนน าบ (Potampgeton malaianus) IV. กระจบับ(Trapa bidpinosa)
V. ดสีปลสีนน าบ เลข็ก(Potamogeton crispus)
การทบางานของระบบ
นบนาเสสี ยจากเขตเทศบาลเมนองสกลนครประมาณ 4,500 ลบ.ม. จะถสกรวบรวมและสบ งไปยบัง
ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยทสีผึ่สถานสีสสบนบนาคสหมากเสนผึ่ อจากนบันนนบนาเสสี ยจะถสกปบัป ม สบ งไปเขด้าระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยแบบบบอผศึผึ่ง
ทบันงสองชจุด ดบังนสีน
ชจุดทสีผึ่ 1 นบนาเสสี ยจะไหลผบานบบอ OP 1-1 แลด้วไหลตบอไปยบังบบอ OP 2-1 แลด้วไหลตบอไปยบัง
บบอ MP 1-1 และไหลตบอไปยบังบบอ MP 2-1 นบนาเสสี ยทสีผึ่ผาบ นกระบวนการบบาบบัดนบนาเสสี ยชจุดนสีน แลด้ว จะถสกสบ งตบอไป
ยบังระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยดด้วยพนชนบนา (Constructd Wetland ) กบอนทสีผึ่จะปลบอยลงสสบ หนองหารตบอไป
ชจุดทสีผึ่ 2 นบนาเสสี ยจะไหลผบาน บบอ OP 1-2 และไหลตบอไปยบัง บบอ OP 2-2 แลด้วไหลตบอไปยบัง บบอ MP
1-2 และบบอ ?ญ 2-2 ตามลบาดบับ หลบังจากนบันนจะถสกสบ งตบอไปยบังระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยดด้วยพนชนบนาตบอไปกบอนทสีผึ่จะถสก
ปลบยลงสสบ หนองหารในทสีผึ่สจุด
การเกก็บตบัวอยบ่ างสบ าหรบับการวสิเคราะหร์
ทบาการเกข็บตบัวอยบางนบนาทสีผึ่สถานสีรวบรวมนบนาเสสี ย (โรงสส บคสหมากเสนผึ่ อ) จากเมนองสกลนคร และ
ในระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยแบบบบอผศึผึ่งทจุกบบอ เปข็ นระยะเวลาหนศึผึ่ งปสี จากเดนอนกบันยายน พ.ศ. 2537 ถศึง กบันยายน พ.ศ.
2538
การวสิเคราะหร์ ขร้อมคล
ในภาคสนามจะทบาการวสิเคราะหร์คจุณภาพนบนาโดยวสิเคราะหร์ตวบั แปรตบางๆ ทสีผึ่กาบ หนดดบังนสีน
ตบัวแปร วสิเคราะหร์
- ความเปข็ นกรม-ดบาง (pH) วสิเคราะหร์โดย TOA Water Quality Checker WQC-20A
- อจุณหภสมสินน าบ (Water Temperature) “
- คบาความนบาไฟฟด้ า (Conductivity) “
- ความขจุบน(Turbidity) “
- แอมโมเนสีย (Ammonia) “
สบ วนการวสิเคราะหร์คจุณภาพนบนาอนผึ่นๆ ดบาเนสิ นการในหด้องปฏสิบตบั สิการโดยการเกข็บตบัวอยบางนบนาแลด้วแชบเยข็นไวด้
เพนผึ่อสบ งไปวสิเคราะหร์ทสีผึ่หอด้ งปฏสิบตบั สิการ ภาควสิชาวสิศวกรรมสสิผึ่ งแวดลด้อม คณะวสิศวกรรมศาสตรร์ มหาวสิทยาลบัย
ขอนแกบน มสีดงบั นสีน
พารามสิเตอรร์ วสิธสีวสิเคราะหร์
-บสีโอดสี (BOD) Azide Modification of Winkler Method
- ซสี โอดสี(COD) Open Reflex
- ของแขข็งแขวนลอยในนบนา(Total Suspended Solids) Filtration /Evaporation
- ของแขข็งละลายในนบนา(Total Dissolved Solids) Filtration /Evaporation
- ไนโตรเจนทบันงหมด (Total Kjeldahl Nitrogen) Distillation / Digestion
- ฟอสฟอรบัส(Phosphorus) Staneous Chloride

1. การวสิเคราะหร์ประสสิ ทธสิภาพของบบอบบาบบัดทบันงสองระบบจะพสิจารณาความสามารถในการลดคบาความเขด้มขด้น
ของของเสสี ยเปข็ นรด้อยละ ของคบาเดสิม
2. ประสสิ ทธสิภาพในการเพสิผึ่มคบาออกซสิเจนเปข็ นรด้อยละของคบาเดสิม
3. ประสสิ ทธสิภาพในการรบักษาระดบับความเปข็ นกรดดบาง (pH) คนออยสใบ นระดบับ 6.0-9.0

ผลกคำรศศึกษคำ

1. ผลการประเมสินคอณภาพนบนาจาการตรวจสอบคอณภาพนบนาในระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยแบบบบ่ อผศึงสื่

( Oxidation Pond System ) และระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยดด้วยพนชนบนา ( Constructed Wetland) ในชบวง เดนอน ตจุลาคม
2539 – เดนอน กบันยายน 2540 เปข็ นดบังนสีน
1. ออณหภคมสิ (Water Temperature)
จากการตรวจสอบอจุณหภสมสิของนบนาอยสใบ นชบวง 21.0 –31.0 0C โดยอจุณหภสมสิของนบนาจะขศึนนลงตาม
ฤดสกาล โดยฤดสฝนอจุณหภสมสินน าบ อยสใบ นชบวงเดนอน พฤษภาคม-สสิ งหาคม 25.0-30.0 0C ในเดนอน ธบันวาคม –
กจุมภาพบันธร์ 21.0-23.0 0C ในฤดสรด้อน ระหวบางเดนอน มสีนาคม-เมษายน 25.0-31.0 0C
2. คบ่าความเปก็ นกรด-ดบ่ าง (pH)
คบาความเปข็ นกรด-ดบางของนบนาเสสี ยทสีผึ่เขด้าระบบอยสใบ นชบวง 5.9-8.6 เมนผึ่อเขด้าสสบ ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ย ของบบอ
ผศึผึ่ง อยสใบ นชบวง 7.2-10.0 โดยชบวงทสีผึ่มสี pH สส งจะอยสใบ นเดนอน ตจุลาคม – เดนอนธบันวาคม ตามมาตรฐานคจุณภาพ
นบนาทสินงอจุตสาหกรรม นบนาทสินงตด้องอยสใบ นชบวง 6.0-9.0 จากการตรวจสอบคจุณภาพนบนา นบนาเสสี ยเมนผึ่อผบานระบบแลด้ว
คบา pH ของนบนายบังเกสินมาตรฐานนบนาทสินง สบ วนระบบบบาบบัดดด้วยพนชนบนา เมนผึ่อนบนาเสสี ยจากระบบบบาบบัดแบบบบอผศึผึ่งเขด้า
ระบบบบาบบัดดด้วยพนชนบนา และลงสสบ หนองหาร อยสใบ นระดบับมาตรฐานนบนาทสินงอจุตสาหกรรม จากผลการศศึกษาบบ่ อ
บบาบบัดดร้ วยพนชนบนา จะมสีประสสิ ทธสิภาพดสีกวบ่ าระบบบบาบบัดแบบบบ่ อผศึงสื่

ตารางทสีผึ่ 1 แสดงประสสิ ทธสิภาพในการลดคบาความเปข็ นกรด-ดบางของนบนา

ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ย บบาบบัดไดร้ /ครบันง บบาบบัดไมบ่ ไดร้ /ครบันง ประสสิ ทธสิภาพ(รร้ อยละ)

แบบบบอผศึผึ่งชจุดทสีผึ่ 1 0 12 0
แบบบบอผศึผึ่งชจุดทสีผึ่ 2 0 12 0
พนชนบนาชจุดทสีผึ่ 1 11 1 3.12-26.32
พนชนบนาชจุดทสีผึ่ 2 12 0 7.35-27.27

3. คบ่า บสีโอดสี (Biochemical Oxygen Demand; BOD)

คยบำ บสีโอดสี หมบำยถผง ปรวิ มบำณออกซวิ เจนทสีสื่ถคูกแบคทสีเรสี ยใชกไปในกบำรยยอยสลบำยสบำรอวินทรสี ยทค์ สีสื่ปะปนอยคูใย น
นบนบำ ดบังนบันน บสีโอดสี จผงเปป็ นคยบำทสีสื่บอกถผงควบำมสกปรกของนบนบำในแหลยงนบนบำ ในแงยของสบำรอวินทรสี ยซค์ สื่ ผ งมสีสบำเหตถุมบำจบำก
กบำรระบบำยนบนบำทวินงจบำกกวิจกรรมประเภทตยบำงๆ ทสีสื่มสีสบำรอวินทรสี ยปค์ ะปนอยคูลย งสคูย แหลยงนบนบำ ไดกแกย นบนบำทวินงจบำกชถุมชน
นบนบำทวินงจบำกอถุตสบำหกรรมตยบำงๆ เปป็ นตกน ดบังนบันน ปรวิ มบำณสบำรอวินทรสี ยยค์ วิงสื่ ปะปนอยคูใย นนบนบำมบำกเทยบำไร ปรวิ มบำณ
ออกซวิ เจนทสีสื่ละลบำยอยคูใย นนบนบำกป็ยงวิสื่ ถคูกนบบำไปใชกมบำกยวิงสื่ ขผนน จผงมสีผลทบบำใหกแหลยงนบนบำมสีคถุณภบำพเสสสื่ อมลง จบำกผลกบำร
ววิเครบำะหค์คยบำ บสีโอดสี ในบยอบบบำบบัดนบนบำเสสี ย พบวยบำ ในชถุดทสีสื่ 1 ระบบบบบำบบัดนบนบำเสสี ยจบำกบยอผผสื่ง นบนบำเสสี ยจบำกโรงสคู บเขกบำ
ระบบบบบำบบัด คยบำ บสีโอดสี อยคูรย ะหวยบำง 2.29-14.04 มก./ลวิตร ออกจบำกระบบ 0.90 – 9.50 มก./ลวิตร มสี
ประสวิ ทธวิ ภบำพในกบำรบบบำบบัด รกอยละ 8.19 และออกจบำกระบบบบบำบบัดดกวยพสชนบนบำ อยคูรย ะหวยบำง 1.18 –9.75 มก./
ลวิตร มสีประสวิ ทธวิภบำพในกบำรบบบำบบัด รกอยละ 20.44
ชถุดทสีสื่ 2 นบนบำเสสี ยจบำกโรงสคูบเขกบำระบบบบบำบบัดแบบบยอผผสื่ง คยบำ บสีโอดสี อยคูรย ะหวยบำง 2.29-14.87 มก./ลวิตร
ออกจบำกระบบ อยคูรย ะหวยบำง 1.60-11.30 มก./ลวิตร มสีประสวิ ทธวิ ภบำพในกบำรบบบำบบัด 22.37 สย วนในระบบบบบำบบัด
ดกวยพสชนบนบำ สบำมบำรถบบบำบบัดนบนบำไดกระหวยบำง 1.33-7.5 มก./ลวิตร มสีประสวิ ทธวิ ภบำพในกบำรบบบำบบัดรกอยละ 38.20
แสดงวว่ คำ ระบบบคคำบบัดนคนคำเสสี ยดด้ วยพพืชนคนคำมสีประสสิ ทธสิภคำพในกคำรบคคำบบัด บสีโอดสี ไดด้ ดสีกวว่ คำระบบบคคำบบัดนคนคำ
เสสี ยแบบบว่ อผศึงผึ่

ตารางทสีผึ่ 2 แสดงประสสิ ทธสิภาพในการลดคบาบสีโอดสีในนบนา

ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ย
แบบบบอผศึผึ่งชจุดทสีผึ่ 1
แบบบบอผศึผึ่งชจุดทสีผึ่ 2
พนชนบนาชจุดทสีผึ่ 1
พนชนบนาชจุดทสีผึ่ 2
บบาบบัดไดร้ /ครบันง บบาบบัดไมบ่ ไดร้ /ครบันง ประสสิ ทธสิภาพ(รร้ อยละ)
9 3 3.74-89.53
7 5 4.35-79.62
8 4 3.91-73.78
11 1 15.73-79.65

4. ความนบาไฟฟร้า (Conductivity)
 ความนบนาไฟฟด้ า เปข็ นคบาทสีผึ่ใชด้วดบั ความสามารถการเหนสีผึ่ ยวนบาไฟฟด้ าในนบนา ความสามารถใน
การเหนสีผึ่ ยวนบาขศึนนอยสกบ บบั ปรสิ มาณความเขด้มขด้นของไอออน (ion) ในนบนา และอจุณหภสมสิทสีผึ่วดบั ในขณะนบันน สารประ
กอบอนสินทรสี ยมร์ กบั จะมสีความสามารถในการเหนสีผึ่ ยวนบาไฟฟด้ าไดด้ดสี และในทางตรงขด้ามโมเลกจุลสารประกอบ
อสินทรสี ยจร์ ะคบาความนบาไฟฟด้ าในนบนาทสีผึ่ตผึ่าบ
จากขด้อมสลในภาคสนามพบวบา คบาความนบาไฟฟด้ าของนบนาในโรงสส บ จะมสีคบาสส งในเดนอนมกราคม มสี
คบาสส งตบันงแตบ 330.00 s ซศึผึ่งคบาความนบาไฟฟด้ านสีน จะสบัมพบันธร์กบบั ปรสิ มาณสารแขวนลอยในนบนา คนอถด้าในนบนามสี
ปรสิ มาณสารแขวนลอยในนบนามากกข็จะพบวบาคบาความนบาไฟฟด้ าของนบนากข็จะเพสิผึ่มสส งตามไปดด้วย
ชจุดทสีผึ่ 1 ระบบบบัดแบบบบอผศึผึ่งสามารถลดความนบาไฟฟด้ าไดด้ในเดนอนมกราคม เมษายน กบันยายน
ระบบนสีน มสีประสสิ ทธสิภาพในการบบาบบัดรด้อยละ 3.54
สบ วนระบบบบาบบัดดด้วยพนชนบนา สามารถลดความนบาไฟฟด้ าไดด้ในเดนอนมกราคม มสีนาคม
เมษายน พฤษภาคม มสิถจุนายน ตจุลาคม พฤศจสิกายน ระบบนสีน มสีประสสิ ทธสิ ภาพในการบบาบบัดรด้อยละ 3.40
ชจุดทสีผึ่ 2 ระบบบบาบบัดแบบบบอผศึผึ่งสามารถลดความนบาไฟฟด้ าไดด้ในเดนอนมกราคม และกบันยายน ระบบนสีน มสี
ประสสิ ทธสิ ภาพในการบบาบบัดรด้อยละ 3.11
สบ วนระบบบบาบบัดดด้วยพนชนบนาสามารถลดความนบาไฟฟด้ าในเดนอน มกราคม กจุมภาพบันธร์
สสิ งหาคม ตจุลาคม พฤศจสิกายน ธบันวาคม ระบบนสีน มสีประสสิ ทธสิ ภาพในการบบาบบัด รด้อยละ 8.30 สรอ ปวบ่ าระบบ
บบาบบัดดร้ วยพนชนบนาจะมสีประสสิทธสิภาพในการลดคบ่ าความนบาไฟฟร้าไดร้ ดสีกวบ่ าระบบบบาบบัดแบบบบ่ อผศึงสื่

ตารางทสีผึ่ 3 แสดงประสสิ ทธสิภาพในการลดความนบาไฟฟด้ าของนบนา

ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ย
แบบบบอผศึผึ่งชจุดทสีผึ่ 1
แบบบบอผศึผึ่งชจุดทสีผึ่ 2
พนชนบนาชจุดทสีผึ่ 1
พนชนบนาชจุดทสีผึ่ 2
บบาบบัดไดร้ /ครบันง บบาบบัดไมบ่ ไดร้ /ครบันง ประสสิ ทธสิภาพ(รร้ อยละ)
3 9 3.87-25.00
2 10 16.67-20.61
7 5 2.36-14.04
6 6 3.83-48.35

5. สารแขวนลอยในนบนา (Total Suspended Solid,TSS)

จากขด้อมสลพบวบาระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยแบบบบอผศึผึ่ง ชจุดทสีผึ่ 1 นสีน สามารถลดปรสิ มาณ
สารแขวนลอย (TSS) ไดด้ดสีในเดนอนกจุมภาพบันธร์ มสีนาคม มสิถจุนายน สสิ งหาคม กบันยายน พฤศจสิกายน มสีคบา 53.0
24.0 14.0 4.0 12.0 22.0 มก./ลสิตร ตามลบาดบับ และระบบนสีน สามารถลดปรสิ มาณสารแขวนลอย (TSS) มสี
ประสสิ ทธสิ ภาพในการบบาบบัดนบนาเสสี ยไดด้รด้อยละ 45.56 ชจุดทสีผึ่ 2 สามารถลดปรสิ มาณสารแขวนลอยไดด้ดสีในเดนอน
กจุมภาพบันธร์ มสีนาคม มสิถจุนายน สสิ งหาคม กบันยายน พฤศจสิกายน ระบบนสีน มสีประสสิ ทธสิ ภาพในการบบาบบัดไดด้รด้อย
ละ 46.34 ระบบบบาบบัดดด้วยพนชนบนา ชจุดทสีผึ่ 1 สามารถบบาบบัดนบนามสีประสสิ ทธสิ ภาพ 28.47 สบ วนชจุดทสีผึ่ 2 มสี
ประสสิ ทธสิ ภาพในการบบาบบัด 26.47 แสดงวบ่ าระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยแบบบบ่ อผศึงสื่ มสีประสสิ ทธสิภาพในการบบาบบัดไดร้ ดสี
กวบ่ าบบาบบัดดร้ วยพนชนบนา
ตารางทสีผึ่ 4 แสดงประสสิ ทธสิภาพในการลดสารแขวนลอยละลายในนบนา
ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ย บบาบบัดไดร้ /ครบันง บบาบบัดไมบ่ ไดร้ /ครบันง ประสสิ ทธสิภาพ(รร้ อยละ)
แบบบบอผศึผึ่งชจุดทสีผึ่ 1 10 2 36.36-86.32
แบบบบอผศึผึ่งชจุดทสีผึ่ 2 11 1 4.35-88.63
พนชนบนาชจุดทสีผึ่ 1 8 4 9.52-80.00
พนชนบนาชจุดทสีผึ่ 2 6 6 25.45-85.71

6. ของแขก็งละลายในนบนา (Total Dissolved Solids, TDS)

ปรสิ มาณของแขข็งละลายนบนา (TDS) เปข็ นเครนผึ่ องวบัดความอจุดมสมบสรณร์ของแหลบงนบนาทสีผึ่สาบ คบัญ
อยบางหนศึผึ่ง ของแขข็งทสีผึ่ละลายนบนาคนอ สบ วนทสีผึ่เหลนออยสหบ ลบังจากการระเหยของนบนาทสีผึ่ไดด้ผาบ นการกรองโดย milipore
filter แลด้วทสีผึ่อจุณหภสมสิตผึ่าบ สบ วนทสีผึ่เหลนอประกอบดด้วยสารประกอบอสินทรสี ยแร์ ละอนสิ นทรสี ยหร์ ลายชนสิ ด
ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยแบบบบอผศึผึ่ง ชจุดทสีผึ่ 1 เมนผึ่อนบนาเสสี ยออกจากระบบ ปรสิ มาณของแขข็งละลาย
ในนบนา ลดลงจาก 45.00-564.00 มก./ลสิตร เหลนอ 11.00-409.00 มก./ลสิตร คสิดเปข็ นประสสิ ทธสิ ภาพในการบบาบบัด
รด้อยละ 0-75.56 มสี 7 ครบันง คนอเดนอนเมษายน มสิถจุนายน สสิ งหาคม กบันยายน ตจุลาคม พฤศจสิกายน ธบันวาคม
ทสีผึ่ปรสิ มาณของแขข็งละลายในนบนา ลดลง มสี 4 ครบันง หรน อ 4 เดนอน คนอ มกราคม กจุมภาพบันธร์ มสีนาคม
พฤษภาคม กรกฎาคม คบาปรสิ มาณของแขข็งละลายในนบนาไมบลด
ระบบบบาบบัดดด้วยพนชนบนาชจุดทสีผึ่ 1 ปรสิ มาณของแขข็งละลายนบนา (TDS) ทสีผึ่ผาบ นระบบบบาบบัดแบบ
บบอผศึผึ่งชจุดทสีผึ่ 1 มสีคบา 11.0-409.00 มก./ลสิตร เมนผึ่อผบานระบบบบาบบัดดด้วยพนชนบนาชจุดทสีผึ่ 1 มสีคบา 28.00-385.00
มก./ลสิตร มสีประสสิ ทธสิภาพในการบบาบบัดรด้อยละ 9.72 ปรสิ มาณของแขข็งละลายนบนา (TDS) ลด 6 ครบันง จาก
ตรวจสอบ 12 ครบันง คนอ มสีนาคม เมษายน พฤษภาคม มสิถจุนายน กบันยายน ตจุลาคม สบ วนทสีผึ่ไมบลดมสี 6 ครบันง
ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยแบบบบอผศึผึ่งชจุดทสีผึ่ 2 ปรสิ มาณของแขข็งละลายในนบนา 45.00-564.00 มก./ลสิตร ทสีผึ่เขด้า
ระบบแลด้วออกจากระบบลดลง 93.00-401 มก./ลสิตร คสิดเปข็ นประสสิ ทธสิ ภาพในการบบาบบัดรด้อยละ 16.90 มสี 6
ครบันง ทสีผึ่ปรสิ มาณของแขข็งละลายในนบนาลดลงคนอ เดนอน เมษายน มสิถจุนายน กบันยายน ตจุลาคม พฤศจสิกายน
ธบันวาคม อสีก 6 ครบันง ของแขข็งละลายในนบนาไมบลด
ระบบบบาบบัดดด้วยพนชนบนาชจุดทสีผึ่ 2 ปรสิ มาณของแขข็งละลายนบนา (TDS) จากระบบบบาบบัดแบบบบอผศึผึ่งชจุดทสีผึ่ 2
มสีคบา 80.00-401.00 มก./ลสิตร และเมนผึ่อผบานระบบบบาบบัดดด้วยพนชนบนาชจุดทสีผึ่ 2 แลด้วจะมสีคบา 102.00-361.00
มก./ลสิตร ประสสิ ทธสิภาพในการบบาบบัดรด้อยละ 12.00 จากการตรวจสอบ 12 ครบันงมสี 6 ครบันง ทสีผึ่ปรสิ มาณ
ของแขข็งละลายนบนาลด คนอ มกราคม มสีนาคม พฤษภาคม ตจุลาคม พฤศจสิกายน ธบันวาคม และไมบลด 6
ครบันง
แสดงวบ่ าระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยแบบพนชนบนามสีประสสิ ทธสิภาพในการบบาบบัดมากกวบ่ าระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยดร้ วย
พนชนบนา

ตารางทสีผึ่ 5 แสดงประสสิ ทธสิภาพในการลดของแขข็งละลายในนบนา

ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ย บบาบบัดไดร้ /ครบันง บบาบบัดไมบ่ ไดร้ /ครบันง ประสสิ ทธสิภาพ(รร้ อยละ)
แบบบบอผศึผึ่งชจุดทสีผึ่ 1 7 5 11.06-75.56
แบบบบอผศึผึ่งชจุดทสีผึ่ 2 6 6 3.23-69.21
พนชนบนาชจุดทสีผึ่ 1 7 5 1.14-81.21
พนชนบนาชจุดทสีผึ่ 2 6 6 11.47-32.86

7. ซสีโอดสี (Chemical Oxygen Demand,COD)

ซสี โอดสี (COD) เปข็ นปรสิ มาณออกซสิ เจนทสีผึ่ตอด้ งการใชด้เพนผึ่ออกอกซสิ ไดซร์สารอสินทรสี ยตร์ างๆ ทบันงทสีผึ่
จจุลสินทรสี ย ร์ สามารถยบอยสลายไดด้ และทบันงทสีผึ่จจุลสินทรสี ยไร์ มบสามารถยบอยสลายไดด้ แตบจะสามารถถสกออกซสิ ไดซร์ไดด้
ดด้วยสารเคมสี จศึงทบาใหด้คบา ซสีโอดสี (COD) มสีคบาสส งกวบาคบา บสีโอดสี (BOD) ซศึผึ่ งตามปกตสิแลด้วคบา บสีโอดสี (BOD) ของ
นบนาเสสี ยชจุมชนจะมสีคบาประมาณรด้อยละ 70 ของคบา ซสี โอดสี (COD)
จากผลการวสิเคราะหร์คบา ซสีโอดสี (COD) ของระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยพบวบา มสีคบาเปข็ นไปในทบานอง
เดสียวกบันกบับ บสีโอดสี (BOD) ในมาตรฐาน นบนาทสินงชจุมชนของคณะกรรมการสสิผึ่ งแวดลด้อมแหบ งชาตสิ ยบังไมบมสีการ
กบาหนด คบาซสีโอดสี (COD) ของนบนาทสินงขจุมชน แตบอาจจะกบาหนดขศึนนในภายหลบังไดด้
ปรสิ มาณนบนาเสสี ยจากโรงสสบหรน อบบอรวมนบนาเสสี ยจากเมนองเขด้าระบบบบาบบัดนบาเสสี ยแบบบบอผศึผึ่งชจุดทสีผึ่ 1 มสีคบา
ซสี โอดสี (COD) เฉลสีผึ่ย 73.95 มก./ลสิตร และออกจากระบบ ปรสิ มาณนบนาเสสี ยมสีคบาซสี โอดสี (COD) 47.79 มก./
ลสิตร มสีประสสิ ทธสิภาพการบบาบบัด รด้อยละ 21.21 มสี 6 ครบันง ทสีผึ่สามารถบบาบบัดซสี โอดสี (COD) ไดด้ คนอ เดนอน
เมษายน กรกฎาคม สสิ งหาคม กบันยายน พฤศจสิกายน ธบันวาคม อสีก 6 เดนอนทสีผึ่ระบบนบนาเสสี ยแบบบบอผศึผึ่งชจุดทสีผึ่
1 ไมบสามารถบบาบบัดไดด้
ชจุดทสีผึ่ 2 ของบบอบบาบบัดแบบบบอผศึผึ่ง คบาซสี โอดสี (COD) นบนาเสสี ยทสีผึ่สสบเขด้า เฉลสีผึ่ย 73.95 มก./ลสิตร เมนผึ่อออก
จากระบบมสีคบาเฉลสีผึ่ย 51.40 มก./ลสิตร มสี 2 ครบันง ทสีผึ่สามารถลดคบาซสี โอดสีไดด้คนอพฤศจสิกายน และธบันวาคม มสี
ประสสิ ทธสิ ภาพในการบบาบบัดเทบากบับรด้อยละ 84.88 เดนอนอนผึ่นๆ ไมบสามารถบบาบบัดไดด้
สบ วนบบอบบาบบัดดด้วยพนชนบนาชจุดทสีผึ่ 1 มสี 2 ครบันง ทสีผึ่ระบบสามารถลดคบาซสี โอดสี (COD) คนอ พฤศจสิกายน
และธบันวาคม มสีประสสิ ทธสิภาพ รด้อยละ 34.09
บบอบบาบบัดดด้วยพนชนบนาชจุดทสีผึ่ 2 มสี 11 ครบันง ทสีผึ่ระบบสามารถลดคบา ซสี โอดสี มสีเพสียงเดนอน ตจุลาคมเทบานบันนทสีผึ่ไมบ
สามารถลดคบา ซสีโอดสีไดด้
ระบบบบาบบัดดร้ วยพนชนบนาเพนอสื่ ลดคบ่ าซสีโอดสี (COD) มสีประสสิ ทธสิภาพดสีกวบ่ าระบบบบาบบัดแบบบบ่ อผศึงสื่

ตารางทสีผึ่ 6 แสดงประสสิ ทธสิภาพในการลดคบาซสี โอดสีละลายในนบนา

ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ย
แบบบบอผศึผึ่งชจุดทสีผึ่ 1
แบบบบอผศึผึ่งชจุดทสีผึ่ 2
พนชนบนาชจุดทสีผึ่ 1
พนชนบนาชจุดทสีผึ่ 2
บบาบบัดไดร้ /ครบันง บบาบบัดไมบ่ ไดร้ /ครบันง ประสสิ ทธสิภาพ(รร้ อยละ)
6 6 4.89-83.55
2 10 82.71-87.06
3 9 18.28-53.39
11 1 11.20-66.77

8. ฟอสฟอรบัส (Phosphorus)
 ฟอสฟอรบัสในนบนาอาจจะอยสใบ นรส ปตบางๆ กบันของฟอสเฟต ทบันงอาจจะอยสใบ นรส ปทสีผึ่ละลายนบนาหรน อ
อยสใบ นรส ปของซากพนช ซากสบัตวร์ ในนบนาทสินงจากชจุมชนนบันน สบ วนมากจะมสีฟอสเฟตปะปนมาจากการซบักลด้างโดยใชด้
ผลซบักฟอกหรน อจากปจุปุ๋ ยทสีผึ่ใชด้ในการเกษตรบางสบ วน เนนผึ่ องจากฟอสฟอรบัสเปข็ นธาตจุทสีผึ่จาบ เปข็ นตบอการเจรสิ ญเตสิบโต
ของพนช ดบังนบันน ในการปลบอยนบนาทสีผึ่มสีประสสิ ทธสิ ภาพฟอสเฟตปะปนอยสมบ าก อาจกระตจุนด้ ใหด้เกสิดปบั ญหาอนผึ่นๆ ตาม
มาไดด้
ระบบบบาบบัดแบบบบอผศึผึ่งชจุดทสีผึ่ 1 มสีเพสียง 2 เดนอนเทบานบันนทสีผึ่ไมบสามารถ ลดคบาฟอสฟอรบัสไดด้คนอ
พฤษภาคม และกรกฎาคม
ระบบบบาบบัดดด้วยพนชนบนา มสี 7 เดนอน ทสีผึ่สามารถลดคบาฟอสฟอรบัสไดด้ คนอ มกราคม กจุมภาพบันธร์ มสีนาคม
พฤษภาคม กรกฎาคม พฤศจสิกายน ธบันวาคม
ระบบบบาบบัดแบบบบอผศึผึ่งชจุดทสีผึ่ 2 มสีเพสียง 1 เดนอนเทบานบันนทสีผึ่ไมบสามารถลดคบาฟอสฟอรบัสไดด้คนอเดนอน
มกราคม ระบบนสีน มสีประสสิ ทธสิภาพในการบบาบบัดรด้อยละ 58.33
ระบบบบาบบัดดด้วยพนชนบนา มสีประสสิ ทธสิ ภาพในการบบาบบัด รด้อยละ 27.99 มสี 6 เดนอน ทสีผึ่สามารถลดคบา
ฟอสฟอรบัสไดด้ มสีเดนอน มกราคม กจุมภาพบันธร์ มสีนาคม พฤษภาคม กรกฎาคม และตจุลาคม
แสดงวบ่ าระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยแบบบบ่ อผศึงสื่ มสีประสสิ ทธสิภาพในการบบาบบัดดสีกวบ่ าระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยแบบ
พนชนบนา
ตารางทสีผึ่ 7 แสดงประสสิ ทธสิภาพในการลดฟอสฟอรบัสในนบนา
ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ย บบาบบัดไดร้ /ครบันง บบาบบัดไมบ่ ไดร้ /ครบันง ประสสิ ทธสิภาพ(รร้ อยละ)
แบบบบอผศึผึ่งชจุดทสีผึ่ 1 10 2 27.87-92.57
แบบบบอผศึผึ่งชจุดทสีผึ่ 2 11 1 45.00-95.39
พนชนบนาชจุดทสีผึ่ 1 7 5 4.76-87.50
พนชนบนาชจุดทสีผึ่ 2 6 6 36.00-88.00

9. ไนโตรเจนทบันงหมด (Total Kjeldahl Nitrogen, TKN)

ปรสิ มาณไนโตรเจนในนบนาทสีผึ่อยสใบ นรส ปของแอมโมเนสี ย (NH3) รบ วมกบับ อสินทรสี ยไร์ นโตรเจน
(Organics Nitrogen) จะสามารถบอกถศึงสภาวะของแหลบงนบนานบันนไดด้ เชบนปรสิ มาณออกซสิ เจนในนบนาระยะเวลา
ของการปนเปนน อนจากสสิผึ่ งปฏสิกลส สสิผึ่ งขบับถบาย จากบด้านเรน อน ชจุมชนหรน อจากสบัตวร์เลสีนยงในชจุมชนนบันนๆไดด้ ซศึผึ่ งใน
ทสีผึ่สจุดไนโตรเจนในรส ปตบางๆ จะเปลสีผึ่ยนไปเปข็ นแกกสไนโตรเจน (N2)
นบนาเสสี ยจากโรงสสบหรน อทสีผึ่รวมนบนาเสสี ยจากเมนอง กบอนเขด้าระบบบบาบบัดแบบบบอผศึผึ่งชจุดทสีผึ่ 1 มสีคบา
เจดบัลไนโตรเจนทบันงหมด (TKN) เฉลสีผึ่ย 10.98 มก./ลสิตร และเมนผึ่อผบานการบบาบบัด เจดบัลไนโตรเจนทบันงหมด
(TKN) มสีคบา เฉลสีผึ่ย 3.39 มก./ลสิตร มสีประสสิ ทธสิ ภาพในการบบาบบัดรด้อยละ 46.69 มสี 8 ครบันงหรน อ 8 เดนอนทสีผึ่
สามารถบบาบบัดไดด้คนอ มกราคม กจุมภาพบันธร์ มสีนาคม เมษายน พฤษภาคม ตจุลาคม พฤศจสิกายน ธบันวาคม
ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยจากชจุดทสีผึ่ 2 มสีประสสิ ทธสิ ภาพในการบบาบบัดรด้อยละ 48.84 มสี 2 ครบันงทสีผึ่คบาไมบลดลง
คนอ สสิ งหาคม และกบันยายน อสีก 10 ครบันง ทสีผึ่คบาลดลง
ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยดด้วยพนชนบนาชจุดทสีผึ่ 1 และชจุดทสีผึ่2 มสีประสสิ ทธสิ ภาพในการบบาบบัดรด้อยละ
25.36 และ 20.58 ตามลบาดบับ จากขด้อมสลแสดงวบ่ าระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยแบบบบ่ อผศึงสื่ มสีประสสิ ทธสิภาพในการบบาบบัดดสี
กวบ่ าระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยแบบพนชนบนา
ตารางทสีผึ่ 8 แสดงประสสิ ทธสิภาพในการลดไนโตรเจนทบันงหมด
ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ย บบาบบัดไดร้ /ครบันง บบาบบัดไมบ่ ไดร้ /ครบันง ประสสิ ทธสิภาพ(รร้ อยละ)
แบบบบอผศึผึ่งชจุดทสีผึ่ 1 8 4 9.43-87.86
แบบบบอผศึผึ่งชจุดทสีผึ่ 2 9 3 22.58-92.14
พนชนบนาชจุดทสีผึ่ 1 6 6 24.44-67.95
พนชนบนาชจุดทสีผึ่ 2 8 4 9.09-87.50

10. แอมโมเนสีย (Ammonia)

ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยชจุดทสีผึ่ 1 มสีประสสิ ทธสิ ภาพในการบบาบบัดนบนาเสสี ยรด้อยละ 35.19 ชจุดทสีผึ่ 2 มสีประสสิ ทธสิ ภาพ
ในการบบาบบัดนบนาเสสี ยรด้อยละ 39.35 และระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยดด้วยพนชนบนาชจุดทสีผึ่ 1 และ 2 มสีประสสิ ทธสิ ภาพในการ
บบาบบัดนบนาเสสี ย รด้อยละ 16.98 และ 12.64 ตามลบาดบับ แสดงวบ่ าระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยแบบบบ่ อผศึงสื่ มสีประสสิ ทธสิภาพใน
การบบาบบัดดสีกวบ่ าระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยแบบพนชนบนา

ตารางทสีผึ่ 9 แสดงประสสิ ทธสิภาพในการลดแอมโมเนสี ย

ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ย
แบบบบอผศึผึ่งชจุดทสีผึ่ 1
แบบบบอผศึผึ่งชจุดทสีผึ่ 2
พนชนบนาชจุดทสีผึ่ 1
พนชนบนาชจุดทสีผึ่ 2
บบาบบัดไดร้ /ครบันง บบาบบัดไมบ่ ไดร้ /ครบันง ประสสิ ทธสิภาพ(รร้ อยละ)
5 7 5.56-100
6 6 33.33-100
6 6 2.67-100
3 9 25.00-100

2. ผลการศศึกษาการสะสมโลหะหนบักในเนนอน ปลาจากบบ่ อบบาบบัดนบนาเสสี ย

จากผลการวสิเคราะหร์ปรสิ มาณโลหะหนบักในเนนน อปลาปลาทสีผึ่เกข็บตบัวอยบางจากบบอบบาบบัดนบนาเสสี ย พบวบาการ
สะสมโลหะหนบักในเนนน อปลามสีปรสิ มาณนด้อย ไมบเกสินคบามาตรฐานทสีผึ่กรมวสิทยาศาสตรร์ การแพทยร์กาบ หนดไวด้
กบาหนดไวด้(ดบังตารางทสีผึ่ 10)

ตบำรบำงทสีสื่ 10 ปรวิ มบำณโลหะหนบักในเนสน อปลบำทสีสื่เกป็บตบัวอยยบำงจบำกบยอบบบำบบัดนบนบำเสสี ย

ตบัวอยบาง นบนาหนบักเฉลสีผึ่ยตบอตบัว ความยาวเฉลสีผึ่ยตบอตบัว ปรสิ มาณโลหะหนบัก ( มสิลลสิกรบัมตบอกสิโลกรบัม)

(กรบัม) ( ซม.) ปรอท แคดเมสีผึ่ยม ตะกบัวผึ่

1 72 14.1 0.034 0.049 0.589

2 70 14.8 0.016 0.041 0.496
3 61 13.8 0.007 0.007 0.503
4 26 10.4 0.010 0.033 0.356
5.1 35 11.1 0.008 0.041 0.462
5.2 31 11.2 0.011 0.038 0.431
5.3 62 12.6 0.012 0.043 0.509
6 48 13.4 0.018 0.048 0.508
7 32 11.5 0.008 0.047 0.488
8 35 11.5 0.010 0.043 0.379
9 48 12.9 0.010 0.046 0.468
10.1 31 10.7 0.006 0.050 0.467
10.2 19 8.9 0.010 0.056 0.470
10.3 43 11.9 0.009 0.054 0.506

ตารางทสีผึ่ 11 ปรสิ มาณโลหะหนบักทสีผึ่อยสใบ นเกณฑร์มาตรฐานของคณะกรรมการอาหารและยา

ปรสิ มาณโลหะหนบัก (มสิลลสิกรบัมตบออาหาร 1 กสิโลกรบัม)
ประเภทอาหาร ดสีบอก สบั งกะสสี ทองแดง ตะกบัวสื่ สารหนค ปรอท
อาหารทบัวผึ่ ไป
(ไกบ ปลานบนาจนด ) 250 100 20 1 2 0.02
อาหารทะเล 250 100 20 1 2 0.05
ทสีผึ่มา: สบานบักงานคณะกรรมการอาหารและยา
สรอ ปผลการศศึกษา
จากการศศึกษาบบอบบาบบัดนบนาเสสี ยทบันง 2 ระบบ และการวสิเคราะหร์หาปรสิ มาณโลหะหนบักในเนนน อปลาใหด้ผล
สรจุ ปไดด้ดงบั นสีน
1. อจุณหภสมสิ (Temperature) อจุณหภสมสิจะเปลสีผึ่ยนแปลงตามฤดสกาล
2. คบาความเปข็ นกรด-ดบาง (pH) จากผลการศศึกษาบบอบบาบบัดดด้วยพนชนบนา จะมสีประสสิ ทธสิ ภาพดสีกวบาระบบบบาบบัด
แบบบบอผศึผึ่ง
3. คยบำบสีโอดสี (Biochemical Oxygen Demand; BOD) ระบบบบบำบบัดนบนบำเสสี ยดกวยพสชนบนบำมสีประสวิ ทธวิ ภบำพในกบำร
บบบำบบัด บสีโอดสี ไดกดสีกวยบำระบบบบบำบบัดนบนบำเสสี ยแบบบยอผผสื่ง
4. คค่าความนนาไฟฟฟ้า (Conductivity) ระบบบบาบบัดดด้วยพนชนบนาจะมสีประสสิ ทธสิ ภาพในการลดคบาความนบาไฟฟด้ า
ไดด้ดสีกวบาระบบบบาบบัดแบบบบอผศึผึ่ง
5. สารแขวนลอยในนบนา (Total Suspended Solid,TSS ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยแบบบบอผศึผึ่งมสีประสสิ ทธสิ ภาพในการ
บบาบบัดไดด้ดสีกวบาบบาบบัดดด้วยพนชนบนา
6. ของแขข็งละลายในนบนา (Total Dissolved Solids, TDS) ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยแบบพนชนบนามสีประสสิ ทธสิ ภาพใน
การบบาบบัดมากกวบาระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยดด้วยพนชนบนา
7. ซสี โอดสี (Chemical Oxygen Demand,COD) ระบบบบาบบัดดด้วยพนชนบนาเพนผึ่อลดคบาซสี โอดสี (COD) มสี
ประสสิ ทธสิภาพดสีกวบาระบบบบาบบัดแบบบบอผศึผึ่ง
8. ฟอสฟอรบัส (Phosphorus) ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยแบบบบอผศึผึ่งมสีประสสิ ทธสิ ภาพในการบบาบบัดดสีกวบาระบบบบาบบัด
นบนาเสสี ยแบบพนชนบนา
9. ไนโตรเจนทบันงหมด (Total Kjeldahl Nitrogen, TKN ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยแบบบบอผศึผึ่งมสีประสสิ ทธสิ ภาพใน
การบบาบบัดดสีกวบาระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยแบบพนชนบนา
10. แอมโมเนสี ย (Ammonia) ระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยแบบบบอผศึผึ่งมสีประสสิ ทธสิ ภาพในการบบาบบัดดสีกวบาระบบบบาบบัดนบนา
เสสี ยแบบพนชนบนา
11. ปรสิ มาณโลหะหนบักทสีผึ่สะสมในเนนน อปลามสีปรสิ มาณไมบเกสินมาตรฐานทสีผึ่สาบ นบักงานคณะกรรมการอาหารและยา
กระทรวงสาธารณสจุ ขกบาหนดไวด้
เอกสารอร้ างอสิง
กสิตตสิ เอกอบาพน และสบาอาง หอมชนผึ่น .2529. การบบาบบัดนบนาเสสี ยจากโรงงานเยนอผึ่ กระดาษโดยใชด้กก
กลมและผบักตบวา รายงานการประชจุมทางวสิชาการของมหาวสิทยาลบัยเกษตรศาสตรร์ ครบัน งทสีผึ่ 24 สาขาสสิผึ่ ง
แวดลด้อม 27-29 มกราคม 2529 หนด้า 20-1/20-18
สจุ พร สจุ ทธานจุรบักษร์ .2539 . การศศึกษาประสสิ ทธสิ ภาพระบบบบาบบัดนบนาเสสี ยแบบบบอผศึผึ่งและระบบบบาบบัดนบนา
เสสี ยดด้วยพนชนบนา บรสิ เวณหนองหาร จบังหวบัดสกลนคร . เอกสารวสิชาการ ฉบบับทสีผึ่ 8/2539 กรมประมง 45 หนด้า
Breen, P.E. 1990 A mass balance method fof assessing the potential of artificial wetlands
for wastewater treatment. Wat. Tes 24:689-697
Campbell,T.1986 Water Pollution Assessment, in Proceeding of ASEAN Water Quality
Management March, 1986 ,Thailand Environment Board, Ministry of Science ,Technology and Energy
Bangkok ,Thailand .89-132