SEKOLAH MENENGAH SAINS TAPAH,

JALAN PAHANG,
35000 TAPAH,
PERAK DARUL RIDZUAN

~ PANITIA KIMIA ~

MODUL
ISTILAH
KIMIA
Istilah Kimia
 NAMA : ____________________________________________
KELAS : _________________________

ISTILAH KIMIA MAKSUD CATATAN

Satu cabang sains yang mengkaji komposisi, struktur dan ciri
Kimia
jirim serta perubahan yang berlaku kepada jirim.
Kaedah atau penyiasatan yang dilakukan mengikut peraturan
Kaedah Saintifik dan prinsip sains yang tepat, teratur dan sistematik untuk
memperolehi pengetahuan sains.
Jirim Sesuatu yang mempunyai jisim dan memenuhi ruang.
Atom Zarah yang terkecil bagi satu unsur. Na
Unsur Bahan kimia paling ringkas yang terikat secara kimia. Mg
Bahan kimia yang terdiri daripada dua atau lebih unsur yang
Sebatian Nacl
terikat secara kimia.
Zarah yang terdiri daripada dua atau lebih atom yang terikat
O2 (Unsur sama)
Molekul secara kimia. Atom –atom mungkin dari unsur yang sama
NO2 ( unsur lain)
atau unsur yang berlainan.
Ion Zarah-zarah yang bercas positif atau negatif Na+ / Cl-
Teori yang menyatakan bahawa jirim terdiri daripada zarah-
Teori Kinetik Jirim
zarah halus yang diskrit yang sentiasa bergerak.
Pergerakan zarah-zarah dari satu tempat ke tempat lain hasil
Resapan
daripada tenaga kinetik yang dimiliki oleh zarah-zarah itu.
Zarah yang terdiri daripada tiga zarah yang kecil iaitu proton,
Zarah subatom p, e⁻, n
elektron dan neutron.
Pusat bagi sesuatu atom yang terdiri daripada proton dan
Nukleus
neutron.
Zarah yang bercas positif dan bergerak mengelilingi nukleus
Elektron e-
dengan kelajuan yang sangat tinggi.
Nombor Proton Bilangan proton dalam nukleus sesuatu atom.
Bilangan Neutron Bilangan neutron dalam nukleus sesuatu atom.
Nombor Nukleon Jumlah nombor proton dan bilangan neutron dalam nukleus

Istilah Kimia
 sesuatu atom.
Atom bagi unsur yang sama mempunyai bilangan proton
Isotop
yang sama tetapi bilangan neutron yang berbeza.
Radioisotop Isotop yang tidak stabil dan mengeluarkan sinaran radioaktif.
Valens elektron Semua elektron di petala terluar.
Jisim Atom Relatif Jisim satu atom unsur apabila dibandingkan dengan 1/12 kali
(JAR) jisim satu atom karbon -12.
Jisim Molekul Jisim satu molekul apabila dibandingkan dengan 1/12 kali
Relatif (JMR) jisim satu atom karbon -12.
Jisim molar Jisim satu mol bahan
Isipadu molar Isipadu yang dipenuhi oleh 1 mol sebarang gas.
Simbol atau simbol-simbol unsur yang digabungkan dan
Formula kimia
ditulis bersama untuk mewakili suatu sebatian kimia.
Formula kimia yang menunjukkan nisbah teringkas bilangan
Formula Empirik
atom bagi setiap unsur dalam suatu sebatian kimia.
Formula kimia yang menunjukkan bilangan sebenar atom-
Formula molekul
atom bagi setiap unsur dalam suatu sebatian.
Formula kimia yang terdiri daripada gabungan unsur logam(
Formula kimia
ion bercas positif) dan unsur bukan logam (ion bercas
sebatian ion
negatif).
Sebatian yang terdiri daripada ion bercas positif (Kation) dan
Sebatian ion
ion bercas negatif (Anion)
Menerangkan tentang tindak balas kimia yang berlaku secara
Persamaan kimia
kualitatif dan kuantitatif.
Jadual Berkala Jadual yang mana unsur-unsur bahan kimia disusun secara
Unsur sistematik dan teratur.
Gas adi / gas nadir Unsur-unsur kumpulan 18.
Unsur –unsur kumpulan 18 yang tidak reaktif secara semula
Sifat lengai jadi dan tidak bertindak balas dengan sebarang unsur atau
sebatian lain.
Satu petala elektron yang diisi tepat dengan dua elektron
Susunan duplet
valen pada petala terluarnya.
Satu petala elektron yang diisi tepat dengan lapan elektron
Susunan oktet
valens pada petala terluarnya.
Logam alkali Unsur-unsur dalam kumpulan 1.
Halogen Unsur-unsur kumpulan 17.
Unsur-unsur yang disusun secara mendatar dalam jadual
Kala
berkala unsur.
Unsur-unsur peralihan yang berada diantara kumpulan 2
Logam peralihan
hingga kumpulan 13.

Istilah Kimia
 Ikatan yang terbentuk melalui pemindahan elektron dan
Ikatan kimia
perkongsian elektron.
Logam
Ikatan ion Ikatan kimia yang terbentuk secara pemindahan elektron. +
Bukan Logam
Bukan Logam
+
Ikatan kovalen Ikatan kimia yang terbentuk secara perkongsian elektron.
Bukan Logam

Sebatian kimia yang terbentuk melalui ikatan ion secara

Sebatian Ion Nacl
kimia.
Sebatian kimia yang terbentuk melalui ikatan kovalen secara
Sebatian Kovalen CO2
kimia.
Sebatian kimia yang dapat mengkonduksikan arus elektrik
Elektrolit dalam keadaan leburan atau larutan akueus serta mengalami AgCl
perubahan.
Sebatian kimia yang tidak dapat mengkonduksikan arus
Bukan elektrolit
elektrik dalam semua keadaan.
Unsur lengai yang dapat mengkonduksikan arus elektrik
Elektrod
dalam keadaan pepejal atau leburan tanpa perubahan kimia.
Anod Elektrod yang disambungkan pada terminal positif bateri.
Katod Elektrod yang disambungkan pada terminal negatif bateri.
Persamaan
Persamaan ion di anod dan di katod.
setengah
Anion Ion yang bercas negatif. O2-
Kation Ion yang bercas positif. Pb2+
Sel yang menggunakan tenaga elektrik untuk menghasilkan
Sel Elektrolisis
tindak balas kimia.
Proses penguraian elektrolit kepada unsur juzuknya apabila
Proses elektrolisis arus elektrik mengalir melalui suatu leburan atau larutan
akueus.
Pengekstrakan Proses mengasingkan logam daripada bijihnya atau oksida
logam logamnya.
Penulenan logam Proses menulenkan logam yang tidak tulen.
Penyaduran logam Proses penyaduran suatu logam dengan logam lain.
Sel yang menukarkan tenaga kimia kepada tenaga elektrik
Sel kimia/sel
melalui pergerakan elekron yang terhasil daripada tindak
galvani
balas yang berlaku.
Terminal negatif Logam yang lebih elektropositif / anod
Terminal negatif Logam yang kurang elektropositif /katod

Istilah Kimia
 Sel kimia yang terdiri dari dua elektrod berlainan yang
Sel Daniell
dicelup ke dalam dua elektrolit yang berasingan.
Susunan logam mengikut kecenderungan melepaskan
Siri elektrokimia
elektron membentuk ion positif.
Tindak balas kimia yang menerangkan tentang keupayaan
Tindak balas
suatu logam menyesarkan logam yang lain daripada larutan
penyesaran logam
garamnya.
Bahan atau sebatian yang mengion dalam air untuk
Asid HCl
menghasilkan ion hidrogen, H+
Bahan atau sebatian yang mengion dalam air untuk
Alkali NaOH
menghasilkan ion hidroksida, OH-
Bahan atau sebatian yang bertindak balas dengan asid
Bes Na2O
menghasilkan garam dan air.
Bilangan ion Hidrogen, H+ yang dihasilkan oleh suatu molekul
Kebesan asid
asid itu.
1 molekul asid bercerai dalam air untuk menghasilkan 1 ion
Asid monobes
hidrogen, H+
1 molekul asid bercerai dalam air untuk menghasilkan 2 ion
Asid dwibes
hidrogen, H+
Skala bernombor yang terdiri daripada nilai pH dalam
Skala pH
lingkungan 0 hingga 14.
Asid yang larut dalam air dan mengion sepenuhnya untuk
Asid kuat H2SO4
menghasilkan kepekatan ion hidrogen, H+ yang tinggi.
Asid yang larut dalam air dan mengion separa untuk
Asid lemah CH3COOH
menghasilkan kepekatan ion hidrogen, H+ yang rendah.
Alkali yang larut dalam air dan mengion sepenuhnya untuk
Alkali kuat KOH
menghasilkan kepekatan ion hidroksida, OH- yang tinggi.
Alkali yang larut dalam air dan mengion separa untuk
Alkali lemah NH3
menghasilkan kepekatan ion hidroksida, OH- yang rendah.
Kepekatan suatu larutan ialah jisim zat terlarut dalam 1.00
Kepekatan
dm3 larutan dan unitnya ialah g dm-3
Kemolaran suatu larutan ialah bilangan mol zat terlarut
Kemolaran
dalam 1.00dm3 larutan dan unitnya ialah mol dm-3
Proses mencairkan larutan akueus yang pekat (stok) bagi
Pencairan menghasilkan larutan baharu yang cair dengan menambah M 1V 1 = M 2V 2
air suling.
Tindak balas Tindak balas antara asid dengan bes atau alkali MaVa = a
peneutralan menghasilkan garam dan air. MbVb b
Penitratan Penambahan asid dengan isipadu tertentu yang diketahui
asid-bes kepekatannya kepada suatu alkali yang diketahui isipadunya

Istilah Kimia
 tetapi tidak diketahui kepekatannya dengan bantuan
petunjuk yang sesuai.
Sebatian ion yang terbentuk apabila ion hidrogen, H+ dalam
Garam suatu asid digantikan dengan ion logam atau ion ammonium,
NH4+
Garam Terlarutkan Garam yang larut sempurna dalam air pada suhu bilik. NaCl
Garam Tak
Garam yang tidak larut dalam air pada suhu bilik. PbSO4
Terlarutkan
Analisis kualitatif Suatu skema ujian yang sistematik untuk menentukan identiti
garam komponen yang tidak diketahui dalam suatu garam.
Ujian Anion Ujian menentukan kehadiran anion dalam larutan akueus.
Ujian Kation Ujian menentukan kehadiran kation dalam larutan akueus.
Prose sentuh Proses untuk menghasilkan asid sulfurik.
Proses industri yang digunakan untuk membuat gas ammonia
Proses Haber dalam skala yang besar menggunakan tindak balas antara gas
nitrogen dan gas hidrogen.
Campuran dua atau lebih unsur dengan komposisi yang tetap
Aloi
dan kompenan utama ialah logam.
Proses pengaloian Proses mencampurkan atom asing kepada atom logam tulen.
Molekul berantai panjang yang terbentuk daripada gabungan
Polimer
banyak molekul kecil yang sama.
Monomer Molekul-molekul kecil yang sama yang bergabung.
Proses Proses menggabungkan monomer-monomer bagi
pempolimeran membentuk polimer yang panjang.
Polimer
Polimer yang wujud secara semula jadi. Protein
semula jadi
Polimer buatan manusia yang dihasilkan daripada bahan
Polimer sintetik PVC
kimia secara pempolimeran.
Bahan keras yang lutsinar dihasilkan apabila silikat yang lakur
Kaca
disejukkan dengan cepat.
Pasir (SiO2) dipanaskan dengan kuat untuk menghasilkan Radas kaca
Kaca silica terlakur
pasir lebur dalam bentuk cecair likat. makmal
Silika,batu kapur dan natrium karbonat dipanaskan untuk Pinggan
Kaca soda kapur
menghasilkan kalsim silikat dan natrium silikat. mangkuk
Disediakan dengan memanaskan satu campuran Silika,
Kaca borosilikat Alat memasak
Boron oksida dan Natriim karbonat .
Disediakan dengan memanaskan satu campuran silika,
Kaca plumbum Plumbum (II) oksida dan Natrium karbonat. Barang hiasan
Bahan bukan logam yang terbentuk hasil daripada tindakan
Seramik haba. Pasu

Istilah Kimia
 Bahan baharu yang dihasilkan daripada gabungan dua atau
lebih bahan yang berbeza seperti logam, aloi, polimer, kaca
Bahan Komposit
dan seramik yang sifatnya lebih baik dari komponan asal. Konkrit
Satu pengukuran perubahan kuantiti bahan atau hasil tindak
Kadar tindak balas
balas dalam satu unit masa tindak balas itu.
Kadar tindak balas Kadar tindak balas yang berlaku dalam satu tempoh masa
purata tertentu.

Kadar tindak balas

pada masa Kadar bagi tindak balas sebenar yang berlaku pada masa itu.
tertentu

Bahan kimia yang dapat mengubah sesuatu tindak balas

Mangkin tanpa mengalami sebarang perubahan kimia pada akhir V2O5
tindak balas tersebut.
Tenaga Tenaga yang minimum yang perlu dicapai oleh bahan tindak
pengaktifan , Ea balas supaya tindak balas berlaku.
Teori yang menyatakan bahawa tindak balas kimia akan
Teori Pelanggaran
berlaku akibat daripada pelanggaran zarah-zarah.
Pelanggaran Pelanggaran yang menghasilkan tindak balas kimia dan
berkesan membentuk hasil tindak balas.
Gambar rajah yang menunjukkan bagaimana tenaga bagi
Gambar rajah profil
zarah-zarah bertindak balas daripada bahan kepada hasil
tenaga
tindak balas.
Frekuensi
pelanggaran Bilangan perlanggaran berkesan berlaku dalam satu saat.
berkesan
Sebatian kovalen yang berasal daripada hidupan dan
Sebatian organik mengandungi unsur karbon sebagai salah satu dari unsur-
unsur nya.

Sebatian tak Sebatian yang tidak mengandungi unsur karbon sebagai salah
organik satu unsurnya dan tidak berasal dari hidupan.
Sebatian kimia yang terdiri daripada gabungan unsur karbon
Hidrokarbon
dan hidrogen sahaja.
Sebatian hidrokarbon yang mempunyai ikatan kovalen
Hidrokarbon tepu
tunggal.
Hidrokarbon tak Sebatian hidrokarbon yang mempunyai ikatan kovalen ganda
tepu dua dan ikatan kovalen ganda tiga.
Alkana Hidrokarbon tepu yang paling ringkas. CnH2n+2
Formula Struktur Formula kimia yang menunjukkan susunan atom karbon dan

Istilah Kimia
 hidrogen sesuatu molekul.
Tindakbalas
Tindak balas alkana dengan halogen dengan kehadiran
penukargantian CnH2n
cahaya ultraungu.
alkana
Alkena Hidrokarbon tak tepu.
Tindak balas Tindak balas alkena dengan hidrogen, halogen, hidrogen
penambahan halida, air serta larutan berasid kalium manganat (VII)
Tindak balas Tindak balas alkana dan alkena bagi menghasilkan karbon
pembakaran diokasida dan air.
Sebatian organik yang mempunyai formula kimia yang sama
Isomerisme
tetapi formula struktur yang berbeza.
Sebatian organik dengan hidroksil sebagai kumpulan
Alkohol CnH2n+1OH
berfungsi.
Pengoksidaan Tindak balas alkohol dengan agen pengoksidaan kaliaum
alkohol manganat (VII) untuk menghasilkan asid karboksilik.
Pedehidratan Tindak balas alkohol dengan agen penghidratan(kepingan
alkohol porselin) bagi menghasilkan alkena
Sebatian organik dengan karboksil sebagai kumpulan
Asid karboksilik CnH2n+1COOH
berfungsi.
Tindak balas asid karboksil dengan alkohol dengan kehadiran
Tindak balas
asid sulfurik pekat sebagai mangkin bagi menghasilkan ester
pengesteran
dan air.
Sebatian organic yang mempunyai kumpulan berfungsi CnH2n+1COOCmH2
Ester
karboksilat. m+1

Minyak Sumber dari haiwan dan tumbuhan

Lemak Sumber utama dari haiwan.
Lemak tepu Lemak yang mengandungi ikatan tunggal sahaja
Lemak tak tepu Lemak yang mengandungi ikatan ganda dua Minyak sawit
Tindak balas Tindak balas lemak tak tepu kepada lemak tepu dengan
dihidrogenasi tindak balas menggunakan hidrogen
Penggumpalan
Proses menggumpal lateks cecair daripada pokok getah.
lateks
Pemvulkanan
Proses untuk menambahkan kekuatan getah.
Getah
Tindak balas Tindak balas kimia di mana proses pengoksidaan dan proses
redoks penurunan berlaku secara serentak.
- Terima oksigen
Proses - Kehilangan hidrogen
Pengoksidaan - Kehilangan elektron
- Pertambahan no. pengoksidaan

Istilah Kimia
 - Kehilangan oksigen
- Menerima hidrogen
Proses penurunan
- Menerima elektron
- Pengurangan no. pengoksidaan
Bahan yang mengoksidakan bahan lain dan dalam masa yang
Agen pengoksidaan
sama ia mengalami tindak balas penurunan
Bahan yang menurunkan bahan lain dan dalam masa yang
Agen penurunan
sama ia mengalami tindak balas pengoksidaan.
Tindak balas redoks yang berlaku apabila logam dioksidakan
secara spontan melalui kehilangan elektron untuk
Kakisan logam
membentuk ion logam.
Proses pengaratan Proses kakisan logam apabila logam terdedah pada udara dan
logam air.
Siri kereaktifan Susunan logam mengikut kereaktifan tindak balasnya dengan
logam oksigen untuk membentuk oksida logam.
Bidang sains yang mengkaji tentang perubahan tenaga haba
Termokimia
dalam satu tindak balas kimia.
Tindak balas kimia yang membebaskan haba ke persekitaran
Tindak balas
di mana suhu larutan akan meningkat dan bekas akan terasa
Eksotermik
panas.
Tindak balas kimia yang menyerap haba dari persekitaran
Tindak balas dan tenaga ini di tukarkan kepada tenaga kimia dan disimpan
Endotermik dalam hasil tindak balas. Suhu pesekitaran akan berkurangan
dan bekas terasa sejuk.
Gambar rajah aras Gambara rajah menerang perubahan tenaga dalam satu
tenaga tindak balas.
Haba tindak balas Perubahan tenaga haba dalam sesuatu tindak balas.
Perubahan haba yang berlaku apabila 1 mol mendakan
Haba pemendakan terbentuk daripada ion-ionnya dalam larutan akueus
garamnya.
Perubahan haba yang berlaku apabila 1 mol air, H2O
Haba peneutralan
terbentuk dari peneutralan asid dan alkali.
Perubahan haba yang berlaku apabila 1 mol logam disesarkan
Haba penyesaran daripada larutan garamnya oleh logam lain yang lebih
elektropositif.
Perubahan haba yang berlaku apabila 1 mol bahan terbakar
Haba pembakaran
selengkapnya dalam gas oksigen yang berlebihan.
Kuantiti haba yang dibebaskan daripada pembakaran 1 g
Nilai bahan api
bahan api sehingga lengkap.
Proses
Proses di mana natrium hidroksida bertindak balas dengan
saponifikasi/

Istilah Kimia
hidrolisis ester lemak haiwan atau minyak tumbuhan untuk menghasilkan
beralkali gliserol dan sabun.
Garam natrium atau garam kalium bagi asid lemak rantai
Sabun
panjang.
Detergen Bahan pencuci sintetik.
Bahagian kepala molekul detergen yang sangat larut dalam
Hidrofilik
air tetapi tidak larut dalam minyak.
Bahagian ekor molekul detergen tidak larut dalam air tetapi
Hidrofobik
larut dalam minyak.
Air liat Air yang mengandungi ion Air laut
Air lembut Air yang tidak mengandungi ion Air sungai/perigi
Terbiodegradasi Mudah diuraikan oleh tindakan bakteria.
Tidak Masalah
Tidak mudah diuraikan oleh tindakan bakteria.
terbiodegradasi pencemaran air
Bahan tambah Bahan kimia yang ditambah ke dalam makanan dalam jumlah
makanan yang sedikit untuk tujuan tertentu.
Menghalang pertumbuhan mikroorganisma dan disimpan
Bahan pengawet SO2
lama
Membolehkan makanan disimpan untuk tempoh masa yang
Anti-pengoksida Asid askorbik
panjang
Bahan perisa Meningkatkan rasa makanan Pudina
Meningkatkan rupa bentuk makanan dan membolehkan Asid lemak
Penstabil
minyak dan air bercampur mono
Memekatkan cecair di dalam makanan dan menghalang
Pemekat Gelatin
makanan membentuk cecair
Meningkatkan rupa bentuk makanan supaya makanan lebih
Pewarna Pewarna azo
menarik
Ubat yang diperolehi dari sumber semula jadi seperti Halia – sakit
Ubat tradisional
tumbuhan dan haiwan tanpa sebarang proses kimia. perut
Bahan kimia yang diekstrak daripada haiwan atau tumbuhan
Ubat moden Parasetamol
dan disintesiskan di makmal.
Ubat yang boleh menghilangkan kesakitan walaupun kita
Analgesik Kodeina
masih sedar.
Kumpulan ubat yang digunakan untuk melawan jangkitan
Antiobiotik Penisilin
kuman atau bakteria.
Ubat Ubat yang digunakan untuk merawat pesakit yang
Stimulan
Psikoteraputik mempunyai masalah psikiatrik.

Istilah Kimia