SEKOLAH MENENGAH SAINS TAPAH,

JALAN PAHANG,
35000 TAPAH,
PERAK DARUL RIDZUAN

~ PANITIA KIMIA ~

MODUL
ISTILAH KIMIA

NAMA : ____________________________________________
KELAS : _________________________

Istilah Kimia
 ISTILAH
MAKSUD CATATAN
KIMIA
Satu cabang sains yang mengkaji komposisi,
Kimia struktur dan ciri jirim serta perubahan yang
berlaku kepada jirim.
Kaedah atau penyiasatan yang dilakukan
Kaedah mengikut peraturan dan prinsip sains yang tepat,
Sainti#k teratur dan sistematik untuk memperolehi
pengetahuan sains.
Sesuatu yang mempunyai jisim dan memenuhi
Jirim
ruang.
Atom Zarah yang terkecil bagi satu unsur. Na
Bahan kimia paling ringkas yang terikat secara
Unsur Mg
kimia.
Bahan kimia yang terdiri daripada dua atau lebih
Sebatian Nacl
unsur yang terikat secara kimia.
O2 (Unsur
Zarah yang terdiri daripada dua atau lebih atom
sama)
Molekul yang terikat secara kimia. Atom –atom mungkin
NO2 ( unsur
dari unsur yang sama atau unsur yang berlainan.
lain)
Ion Zarah-zarah yang bercas positif atau negatif Na+ / Cl-
Teori yang menyatakan bahawa jirim terdiri
Teori Kinetik
daripada zarah-zarah halus yang diskrit yang
Jirim
sentiasa bergerak.
Pergerakan zarah-zarah dari satu tempat ke
Resapan tempat lain hasil daripada tenaga kinetik yang
dimiliki oleh zarah-zarah itu.
Zarah yang terdiri daripada tiga zarah yang kecil
Zarah subatom p, e⁻, n
iaitu proton, elektron dan neutron.
Pusat bagi sesuatu atom yang terdiri daripada
Nukleus
proton dan neutron.
Zarah yang bercas positif dan bergerak
Elektron mengelilingi nukleus dengan kelajuan yang e-
sangat tinggi.
Nombor Proton Bilangan proton dalam nukleus sesuatu atom.
Bilangan
Bilangan neutron dalam nukleus sesuatu atom.
Neutron
Nombor Jumlah nombor proton dan bilangan neutron
Nukleon dalam nukleus sesuatu atom.
Atom bagi unsur yang sama mempunyai bilangan
Isotop proton yang sama tetapi bilangan neutron yang
berbeza.
Isotop yang tidak stabil dan mengeluarkan
Radioisotop
sinaran radioaktif.
Valens elektron Semua elektron di petala terluar.
Jisim Atom Jisim satu atom unsur apabila dibandingkan
Relatif (JAR) dengan 1/12 kali jisim satu atom karbon -12.
Jisim Molekul Jisim satu molekul apabila dibandingkan dengan

Istilah Kimia
Relatif (JMR) 1/12 kali jisim satu atom karbon -12.
Jisim molar Jisim satu mol bahan
Isipadu molar Isipadu yang dipenuhi oleh 1 mol sebarang gas.
Simbol atau simbol-simbol unsur yang
Formula kimia digabungkan dan ditulis bersama untuk mewakili
suatu sebatian kimia.
Formula kimia yang menunjukkan nisbah
Formula
teringkas bilangan atom bagi setiap unsur dalam
Empirik
suatu sebatian kimia.
Formula kimia yang menunjukkan bilangan
Formula
sebenar atom-atom bagi setiap unsur dalam
molekul
suatu sebatian.
Formula kimia yang terdiri daripada gabungan
Formula kimia
unsur logam( ion bercas positif) dan unsur bukan
sebatian ion
logam (ion bercas negatif).
Sebatian yang terdiri daripada ion bercas positif
Sebatian ion
(Kation) dan ion bercas negatif (Anion)
Persamaan Menerangkan tentang tindak balas kimia yang
kimia berlaku secara kualitatif dan kuantitatif.
Jadual Berkala Jadual yang mana unsur-unsur bahan kimia
Unsur disusun secara sistematik dan teratur.
Gas adi / gas
Unsur-unsur kumpulan 18.
nadir
Unsur –unsur kumpulan 18 yang tidak reaktif
Sifat lengai secara semula jadi dan tidak bertindak balas
dengan sebarang unsur atau sebatian lain.
Satu petala elektron yang diisi tepat dengan dua
Susunan duplet
elektron valen pada petala terluarnya.
Satu petala elektron yang diisi tepat dengan
Susunan oktet
lapan elektron valens pada petala terluarnya.
Logam alkali Unsur-unsur dalam kumpulan 1.
Halogen Unsur-unsur kumpulan 17.
Unsur-unsur yang disusun secara mendatar
Kala
dalam jadual berkala unsur.
Logam Unsur-unsur peralihan yang berada diantara
peralihan kumpulan 2 hingga kumpulan 13.
Ikatan yang terbentuk melalui pemindahan
Ikatan kimia
elektron dan perkongsian elektron.
Logam
Ikatan kimia yang terbentuk secara pemindahan +
Ikatan ion
elektron. Bukan
Logam
Bukan
Logam
Ikatan kimia yang terbentuk secara perkongsian +
Ikatan kovalen
elektron. Bukan
Logam

Istilah Kimia
 Sebatian kimia yang terbentuk melalui ikatan ion
Sebatian Ion Nacl
secara kimia.
Sebatian Sebatian kimia yang terbentuk melalui ikatan
CO2
Kovalen kovalen secara kimia.
Sebatian kimia yang dapat mengkonduksikan
Elektrolit arus elektrik dalam keadaan leburan atau larutan AgCl
akueus serta mengalami perubahan.
Sebatian kimia yang tidak dapat
Bukan elektrolit mengkonduksikan arus elektrik dalam semua
keadaan.
Unsur lengai yang dapat mengkonduksikan arus
Elektrod elektrik dalam keadaan pepejal atau leburan
tanpa perubahan kimia.
Elektrod yang disambungkan pada terminal
Anod
positif bateri.
Elektrod yang disambungkan pada terminal
Katod
negatif bateri.
Persamaan
Persamaan ion di anod dan di katod.
setengah
Anion Ion yang bercas negatif. O2-
Kation Ion yang bercas positif. Pb2+
Sel yang menggunakan tenaga elektrik untuk
Sel Elektrolisis
menghasilkan tindak balas kimia.
Proses penguraian elektrolit kepada unsur
Proses
juzuknya apabila arus elektrik mengalir melalui
elektrolisis
suatu leburan atau larutan akueus.
Pengekstrakan Proses mengasingkan logam daripada bijihnya
logam atau oksida logamnya.
Penulenan
Proses menulenkan logam yang tidak tulen.
logam
Penyaduran Proses penyaduran suatu logam dengan logam
logam lain.
Sel yang menukarkan tenaga kimia kepada
Sel kimia/sel
tenaga elektrik melalui pergerakan elekron yang
galvani
terhasil daripada tindak balas yang berlaku.
Terminal
Logam yang lebih elektropositif / anod
negatif
Terminal
Logam yang kurang elektropositif /katod
negatif
Sel kimia yang terdiri dari dua elektrod berlainan
Sel Daniell yang dicelup ke dalam dua elektrolit yang
berasingan.
Siri Susunan logam mengikut kecenderungan
elektrokimia melepaskan elektron membentuk ion positif.
Tindak balas Tindak balas kimia yang menerangkan tentang
penyesaran keupayaan suatu logam menyesarkan logam
logam yang lain daripada larutan garamnya.
Bahan atau sebatian yang mengion dalam air
Asid HCl
untuk menghasilkan ion hidrogen, H+

Istilah Kimia
 Bahan atau sebatian yang mengion dalam air
Alkali NaOH
untuk menghasilkan ion hidroksida, OH-
Bahan atau sebatian yang bertindak balas
Bes Na2O
dengan asid menghasilkan garam dan air.
Bilangan ion Hidrogen, H+ yang dihasilkan oleh
Kebesan asid
suatu molekul asid itu.
1 molekul asid bercerai dalam air untuk
Asid monobes
menghasilkan 1 ion hidrogen, H+
1 molekul asid bercerai dalam air untuk
Asid dwibes
menghasilkan 2 ion hidrogen, H+
Skala bernombor yang terdiri daripada nilai pH
Skala pH
dalam lingkungan 0 hingga 14.
Asid yang larut dalam air dan mengion
Asid kuat sepenuhnya untuk menghasilkan kepekatan ion H2SO4
hidrogen, H+ yang tinggi.
Asid yang larut dalam air dan mengion separa
Asid lemah untuk menghasilkan kepekatan ion hidrogen, H+ CH3COOH
yang rendah.
Alkali yang larut dalam air dan mengion
Alkali kuat sepenuhnya untuk menghasilkan kepekatan ion KOH
hidroksida, OH- yang tinggi.
Alkali yang larut dalam air dan mengion separa
Alkali lemah untuk menghasilkan kepekatan ion hidroksida, NH3
OH- yang rendah.
Kepekatan suatu larutan ialah jisim zat terlarut
Kepekatan
dalam 1.00 dm3 larutan dan unitnya ialah g dm-3
Kemolaran suatu larutan ialah bilangan mol zat
Kemolaran terlarut dalam 1.00dm3 larutan dan unitnya ialah
mol dm-3
Proses mencairkan larutan akueus yang pekat
Pencairan (stok) bagi menghasilkan larutan baharu yang M1V1 = M2V2
cair dengan menambah air suling.
Tindak balas Tindak balas antara asid dengan bes atau alkali MaVa = a
peneutralan menghasilkan garam dan air. MbVb b
Penambahan asid dengan isipadu tertentu yang
diketahui kepekatannya kepada suatu alkali yang
Penitratan
diketahui isipadunya tetapi tidak diketahui
asid-bes
kepekatannya dengan bantuan petunjuk yang
sesuai.
Sebatian ion yang terbentuk apabila ion
Garam hidrogen, H+ dalam suatu asid digantikan dengan
ion logam atau ion ammonium, NH4+
Garam Garam yang larut sempurna dalam air pada suhu
NaCl
Terlarutkan bilik.
Garam Tak
Garam yang tidak larut dalam air pada suhu bilik. PbSO4
Terlarutkan
Analisis Suatu skema ujian yang sistematik untuk
kualitatif menentukan identiti komponen yang tidak

Istilah Kimia
garam diketahui dalam suatu garam.
Ujian menentukan kehadiran anion dalam larutan
Ujian Anion
akueus.
Ujian menentukan kehadiran kation dalam
Ujian Kation
larutan akueus.
Prose sentuh Proses untuk menghasilkan asid sulfurik.
Proses industri yang digunakan untuk membuat
gas ammonia dalam skala yang besar
Proses Haber
menggunakan tindak balas antara gas nitrogen
dan gas hidrogen.
Campuran dua atau lebih unsur dengan
Aloi komposisi yang tetap dan kompenan utama ialah
logam.
Proses Proses mencampurkan atom asing kepada atom
pengaloian logam tulen.
Molekul berantai panjang yang terbentuk
Polimer daripada gabungan banyak molekul kecil yang
sama.
Molekul-molekul kecil yang sama yang
Monomer
bergabung.
Proses Proses menggabungkan monomer-monomer
pempolimeran bagi membentuk polimer yang panjang.
Polimer
Polimer yang wujud secara semula jadi. Protein
semula jadi
Polimer buatan manusia yang dihasilkan daripada
Polimer sintetik PVC
bahan kimia secara pempolimeran.
Bahan keras yang lutsinar dihasilkan apabila
Kaca
silikat yang lakur disejukkan dengan cepat.
Pasir (SiO2) dipanaskan dengan kuat untuk
Kaca silica Radas kaca
menghasilkan pasir lebur dalam bentuk cecair
terlakur makmal
likat.
Silika,batu kapur dan natrium karbonat
Kaca soda Pinggan
dipanaskan untuk menghasilkan kalsim silikat
kapur mangkuk
dan natrium silikat.
Disediakan dengan memanaskan satu campuran Alat
Kaca borosilikat
Silika, Boron oksida dan Natriim karbonat . memasak
Disediakan dengan memanaskan satu campuran
Barang
Kaca plumbum silika, Plumbum (II) oksida dan Natrium karbonat.
hiasan
Bahan bukan logam yang terbentuk hasil
Seramik daripada tindakan haba. Pasu
Bahan baharu yang dihasilkan daripada
gabungan dua atau lebih bahan yang berbeza
Bahan
seperti logam, aloi, polimer, kaca dan seramik
Komposit Konkrit
yang sifatnya lebih baik dari komponan asal.
Satu pengukuran perubahan kuantiti bahan atau
Kadar tindak
hasil tindak balas dalam satu unit masa tindak
balas
balas itu.
Kadar tindak Kadar tindak balas yang berlaku dalam satu

Istilah Kimia
balas purata tempoh masa tertentu.
Kadar tindak
balas pada Kadar bagi tindak balas sebenar yang berlaku
masa tertentu pada masa itu.
Bahan kimia yang dapat mengubah sesuatu
tindak balas tanpa mengalami sebarang
Mangkin V2O5
perubahan kimia pada akhir tindak balas
tersebut.
Tenaga
Tenaga yang minimum yang perlu dicapai oleh
pengaktifan ,
bahan tindak balas supaya tindak balas berlaku.
Ea
Teori yang menyatakan bahawa tindak balas
Teori
kimia akan berlaku akibat daripada pelanggaran
Pelanggaran
zarah-zarah.
Pelanggaran Pelanggaran yang menghasilkan tindak balas
berkesan kimia dan membentuk hasil tindak balas.
Gambar rajah yang menunjukkan bagaimana
Gambar rajah
tenaga bagi zarah-zarah bertindak balas
pro#l tenaga
daripada bahan kepada hasil tindak balas.
Frekuensi
Bilangan perlanggaran berkesan berlaku dalam
pelanggaran
satu saat.
berkesan

Sebatian Sebatian kovalen yang berasal daripada hidupan

organik dan mengandungi unsur karbon sebagai salah
satu dari unsur-unsur nya.
Sebatian yang tidak mengandungi unsur karbon
Sebatian tak
sebagai salah satu unsurnya dan tidak berasal
organik
dari hidupan.
Sebatian kimia yang terdiri daripada gabungan
Hidrokarbon
unsur karbon dan hidrogen sahaja.
Hidrokarbon Sebatian hidrokarbon yang mempunyai ikatan
tepu kovalen tunggal.
Sebatian hidrokarbon yang mempunyai ikatan
Hidrokarbon
kovalen ganda dua dan ikatan kovalen ganda
tak tepu
tiga.
Alkana Hidrokarbon tepu yang paling ringkas. CnH2n+2
Formula Formula kimia yang menunjukkan susunan atom
Struktur karbon dan hidrogen sesuatu molekul.
Tindakbalas
Tindak balas alkana dengan halogen dengan
penukargantian CnH2n
kehadiran cahaya ultraungu.
alkana
Alkena Hidrokarbon tak tepu.
Tindak balas alkena dengan hidrogen, halogen,
Tindak balas
hidrogen halida, air serta larutan berasid kalium
penambahan
manganat (VII)
Tindak balas Tindak balas alkana dan alkena bagi
pembakaran menghasilkan karbon diokasida dan air.
Isomerisme Sebatian organik yang mempunyai formula kimia

Istilah Kimia
 yang sama tetapi formula struktur yang berbeza.
Sebatian organik dengan hidroksil sebagai
Alkohol CnH2n+1OH
kumpulan berfungsi.
Tindak balas alkohol dengan agen pengoksidaan
Pengoksidaan
kaliaum manganat (VII) untuk menghasilkan asid
alkohol
karboksilik.
Tindak balas alkohol dengan agen
Pedehidratan
penghidratan(kepingan porselin) bagi
alkohol
menghasilkan alkena
Sebatian organik dengan karboksil sebagai
Asid karboksilik CnH2n+1COOH
kumpulan berfungsi.
Tindak balas asid karboksil dengan alkohol
Tindak balas
dengan kehadiran asid sulfurik pekat sebagai
pengesteran
mangkin bagi menghasilkan ester dan air.
Sebatian organic yang mempunyai kumpulan CnH2n+1COOC
Ester
berfungsi karboksilat. mH2m+1
Minyak Sumber dari haiwan dan tumbuhan
Lemak Sumber utama dari haiwan.
Lemak tepu Lemak yang mengandungi ikatan tunggal sahaja
Lemak tak tepu Lemak yang mengandungi ikatan ganda dua Minyak sawit
Tindak balas Tindak balas lemak tak tepu kepada lemak tepu
dihidrogenasi dengan tindak balas menggunakan hidrogen
Penggumpalan Proses menggumpal lateks cecair daripada pokok
lateks getah.
Pemvulkanan
Proses untuk menambahkan kekuatan getah.
Getah
Tindak balas Tindak balas kimia di mana proses pengoksidaan
redoks dan proses penurunan berlaku secara serentak.
- Terima oksigen
Proses - Kehilangan hidrogen
Pengoksidaan - Kehilangan elektron
- Pertambahan no. pengoksidaan
- Kehilangan oksigen
Proses - Menerima hidrogen
penurunan - Menerima elektron
- Pengurangan no. pengoksidaan
Bahan yang mengoksidakan bahan lain dan
Agen
dalam masa yang sama ia mengalami tindak
pengoksidaan
balas penurunan
Bahan yang menurunkan bahan lain dan dalam
Agen
masa yang sama ia mengalami tindak balas
penurunan
pengoksidaan.
Tindak balas redoks yang berlaku apabila logam
dioksidakan secara spontan melalui kehilangan
Kakisan logam
elektron untuk membentuk ion logam.
Proses
Proses kakisan logam apabila logam terdedah
pengaratan
pada udara dan air.
logam
Siri kereaktifan Susunan logam mengikut kereaktifan tindak

Istilah Kimia
 balasnya dengan oksigen untuk membentuk
logam
oksida logam.
Bidang sains yang mengkaji tentang perubahan
Termokimia
tenaga haba dalam satu tindak balas kimia.
Tindak balas kimia yang membebaskan haba ke
Tindak balas
persekitaran di mana suhu larutan akan
Eksotermik
meningkat dan bekas akan terasa panas.
Tindak balas kimia yang menyerap haba dari
persekitaran dan tenaga ini di tukarkan kepada
Tindak balas
tenaga kimia dan disimpan dalam hasil tindak
Endotermik
balas. Suhu pesekitaran akan berkurangan dan
bekas terasa sejuk.
Gambar rajah Gambara rajah menerang perubahan tenaga
aras tenaga dalam satu tindak balas.
Haba tindak Perubahan tenaga haba dalam sesuatu tindak
balas balas.
Perubahan haba yang berlaku apabila 1 mol
Haba
mendakan terbentuk daripada ion-ionnya dalam
pemendakan
larutan akueus garamnya.
Haba Perubahan haba yang berlaku apabila 1 mol air,
peneutralan H2O terbentuk dari peneutralan asid dan alkali.
Perubahan haba yang berlaku apabila 1 mol
Haba
logam disesarkan daripada larutan garamnya
penyesaran
oleh logam lain yang lebih elektropositif.
Perubahan haba yang berlaku apabila 1 mol
Haba
bahan terbakar selengkapnya dalam gas oksigen
pembakaran
yang berlebihan.
Kuantiti haba yang dibebaskan daripada
Nilai bahan api
pembakaran 1 g bahan api sehingga lengkap.
Proses Proses di mana natrium hidroksida bertindak
saponi#kasi/ balas dengan lemak haiwan atau minyak
hidrolisis ester tumbuhan untuk menghasilkan gliserol dan
beralkali sabun.
Garam natrium atau garam kalium bagi asid
Sabun
lemak rantai panjang.
Detergen Bahan pencuci sintetik.
Bahagian kepala molekul detergen yang sangat
Hidro#lik
larut dalam air tetapi tidak larut dalam minyak.
Bahagian ekor molekul detergen tidak larut
Hidrofobik
dalam air tetapi larut dalam minyak.
Air liat Air yang mengandungi ion Air laut
Air
Air lembut Air yang tidak mengandungi ion
sungai/perigi
Terbiodegradas
Mudah diuraikan oleh tindakan bakteria.
i
Masalah
Tidak
Tidak mudah diuraikan oleh tindakan bakteria. pencemaran
terbiodegradasi
air
Bahan tambah Bahan kimia yang ditambah ke dalam makanan

Istilah Kimia
makanan dalam jumlah yang sedikit untuk tujuan tertentu.
Bahan Menghalang pertumbuhan mikroorganisma dan
SO2
pengawet disimpan lama
Anti- Membolehkan makanan disimpan untuk tempoh
Asid askorbik
pengoksida masa yang panjang
Bahan perisa Meningkatkan rasa makanan Pudina
Meningkatkan rupa bentuk makanan dan Asid lemak
Penstabil
membolehkan minyak dan air bercampur mono
Memekatkan cecair di dalam makanan dan
Pemekat Gelatin
menghalang makanan membentuk cecair
Meningkatkan rupa bentuk makanan supaya
Pewarna Pewarna azo
makanan lebih menarik
Ubat yang diperolehi dari sumber semula jadi
Ubat Halia – sakit
seperti tumbuhan dan haiwan tanpa sebarang
tradisional perut
proses kimia.
Bahan kimia yang diekstrak daripada haiwan
Ubat moden Parasetamol
atau tumbuhan dan disintesiskan di makmal.
Ubat yang boleh menghilangkan kesakitan
Analgesik Kodeina
walaupun kita masih sedar.
Kumpulan ubat yang digunakan untuk melawan
Antiobiotik Penisilin
jangkitan kuman atau bakteria.
Ubat Ubat yang digunakan untuk merawat pesakit
Stimulan
Psikoteraputik yang mempunyai masalah psikiatrik.

Istilah Kimia