Βιογραφικά Αγωνιστών του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ

ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΤΡΑΒΟΜΥΤΗΣ

Ο Βασίλης Στραβομύτης ήταν στέλεχος του ΕΑΜ Αμφιλοχίας και μέλος του ΚΚΕ, το
μεταβαρκιζιανό κράτος τον έστειλε στο κολαστήριο της Κέρκυρας και μετέπειτα η Χούντα σε
φρενοκομείο αντιφρονούντων. Εκεί βασανίσθηκε μέχρι απώλειας του λογικού του. To
φ
ψευδώνυμό του ήταν "Κόκκινος". Ήταν ένας από τους πρώτους αγωνιστές του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ
της Αμφιλοχίας.

ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΘΕΡΜΟΣ

Ο Γεράσιμος Θέρμος γενήθηκε στο χωριό Εγκλουβή . Εργάσθηκε ως δάσκαλος και εντάχθει στο
ΚΚΕ και τον ΕΛΑΣ με το ψευδώνυμο Τιλίλας. Στην μάχη της Λευκάδας 15-18 Ιουνίου 1944
ήταν επικεφαλής του δεύτερου λόχου του ΕΛΑΣ. Σκοτώθηκε το 1947 στην μάχη της Πούντας
και το κεφάλι του κόπηκε απο τους άνδρες του Ζέρβα και κρεμάσθηκε στο πεμπτοφάναρο της
πλατείας της πόλης της Λευκάδας.
ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΙΤΣΙΝΕΛΗΣ

Ο Ιωάννης Πιτσινέλης γενήθηκε στο χωριό Σκούπα του νομού Άρτας. Κατάγονταν από μεγάλη
οικογένεια και με τον ερχομό της Κατοχής ο πατέρας του αποφάσισε να στείλει 2 από τα παιδιά
του σε κάθε μια από τις μεγάλες αντάρτικες οργανώσεις για να κρατήσει ουδέτερη την
οικογένειά του. Έτσι ο Γιάννης πήγε με τον ΕΛΑΣ ενώ ο μεγάλος του αδερφός Γιώργος με τον
ΕΔΕΣ. Στο τέλος του πολέμου το βουνό είχε αλλάξει τον Γιάννη πράγμα που δυσαρέστησε την
οικογένειά του και τον έδιωξαν. Ο Γιάννης στάλθηκε στην Μακρόνησο εξορία από το κράτος
Παπανδρέου και μετά στην Ανάφη από την Χούντα.

ΓΊΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΝΟΤΗΣ

Κατάγονταν από το χωριό Βασιλικά Πογωνίου. Ο Γιώργος Παπανότης κατά την διάρκεια της
Κατοχής γρονθοκόπησε στην πλατεία του χωριού του μπροστά στα μάτια των συχωριανών του
τον Χ. Δαψόπουλο, τοπικό συνεργάτη των Ιταλών και ανακοίνωσε τα παρακάτω "Χωριανοί από
σήμερα ο Γιώργος Παπανότης είναι στο βουνό" . Έτσι ο Γ. Παπανότης εντάχθηκε στον ΕΛΑΣ
και με τα χρόνια του εμφυλίου στον ΔΣΕ. Όταν ο εμφύλιος τελείωσε ο Γ. Παπανότης έφυγε
στην Γερμανία και εργάσθηκε σε ορυχεία. Μετά την μεταπολίτευση επέστρεψε στην Ελλάδα
όπου πέθανε έχοντας γνωρίσει παιδιά και εγγόνια.

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΛΥΤΡΑ

Η Παρασκευή Λύτρα κάτοικος του χωριού Σκούπα Άρτας κατά την περίοδο της Κατοχής και
όντας σε νεαρή ηλικία εντάχθηκε στις γραμμές του ΕΑΜ το 1943. Ήταν από τις πρώτες
ΕΑΜίτισσες του Νομού.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

Ο Γιάννης Πετρόπουλος από την περιοχή Τεγέας Αρκαδίας , γεννήθηκε στο χωριό Στρίγγο του
νομού. Διετέλεσε ηγετικό στέλεχος του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ Αρκαδίας με πλούσια και εκτενή
δράση. Ως ανταμοιβή για τους προσωπικούς του αγώνες το αστικό κράτος τον καταδίκασε τρείς
εεις θάνατον στις 16/2/1948 από το μόνιμο ελληνικό στρατοδικείο. Εκτελέσθηκε μερικές μέρες
μετά την καταδίκη αφήνοντας πίσω του μια χήρα και τρία παιδιά.

ΚΩΣΤΑΣ ΜΠΑΛΟΔΗΜΟΣ

Κατάγονταν από το χωριό Κλειστό της Άρτας. Ήταν πολιτικό στέλεχος του ΕΛΑΣ και μέλος του
ΚΚΕ. Έπαιξε σημαίνοντα ρόλο στην συγκέντρωση βοηθητικών υπηρεσιών στην μάχη της
Αμφιλοχίας. Μετά την συνθήκη της Βάρκιζας εκτελέσθηκε με συνοπτικές διαδικασίες

ΝΙΚΟΣ ΠΑΠΑΖΕΚΟΣ

Γεννήθηκε στη Γρανιτσά Ευρυτανίας το 1905 και το 1913 εγκαταστάθηκε οικογενειακώς στο
Βάλτο. Υπηρέτησε σημαιοφόρος στο πολεμικό ναυτικό και αργότερα στο εμπορικό. Εκεί είχε
την πρώτη επαφή με τις προοδευτικές ιδέες. Το 1941 προσχώρησε στις τάξεις του ΕΑΜ και το
1943 στον ΕΛΑΣ. Πήρε μέρος στην μάχη της Αμφιλοχίας (1944) όπου έδειξε απαράμιλλη
γενναιότητα και αυτοθυσία καίγοντας το ίδιο του το σπίτι του που το είχαν καταλάβει οι
Γερμανοί. Για αυτή του την πλούσια δράση καταδικάσθηκε απο το κακουργιοδικείο Πατρών σε
θάνατο και εκτελέσθηκε στις 29-8-1949 στην Κεφαλονιά.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΚΙΑΔΑΣ

Γεννήθηκε το 1912 στον Αι- Βλάση Τριχωνίδας. Τελείωσε την σχολή ιππικού Χαλκίδας. Στο
αλβανικό μέτωπο υπηρέτησε σε έφιππη ομάδα αναγνώρισης, που μπήκε πρώτη στην πόλη της
Κορυτσάς. Παρασημοφορήθηκε με το αριστείο ανδρείας και προήχθη σε ίλαρχο. Από το 1938
ήταν μέλος του ΚΚΕ και στην Κατοχή βγήκε στο βουνό με τις πρώτες ανταρτομάδες του ΕΛΑΣ
με το ψευδώνυμο "Επαμεινώνδας". Αργότερα του ανατέθηκε η Διοίκηση του 3ου Τάγματος του
2/39 Συντάγματος που πολέμησε στην μάχη της Αμφιλοχίας όπου ο ίδιος τραυματίσθηκε βαριά.
Λίγο μετά την αποφυλάκισή του το 1946 και με τον εμφύλιο να ξεκινάει ο Β. Σκιαδάς
προσπαθώντας να ξαναβγεί στο βουνό από την πόλη του Αγρινίου, σκοτώθηκε σε ενέδρα της
Χωροφυλακής μαζί με τον καπετάνιο Αυγούλη. Κάποιος άγνωστος αντάρτης σύντροφός του τον
έθαψε στο βουνό Αιτωλικό. Στην φωτογραφία ο Β. Σκιαδάς εικονίζεται με το βέλος ανάμεσα σε
συντρόφους του από το αρχηγείο Ναυπακτίας. Βιογραφία του κυκλοφορεί από τον αδελφό του
Νίκο Σκιαδά και τον Συλλογο Αιτωλοακαρνάνων Αντιστασιακών.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΕΛΙΟΣ

Ο Βασίλης Τσέλιος σπούδασε γιατρός στην Αθήνα. Κατά την διάρκεια των σπουδών του ήρθε
σε επαφή με τις προοδευτικές δυνάμεις της εποχής και το ΚΚΕ. Αργότερα στην περίοδο της
Κατοχής εντάχθηκε στον ΕΛΑΣ με το ψευδώνυμο "Γεροδήμος". Αργότερα δέχθηκε τον βαθμό
του καπετάνιου Δυτικής Στερεάς. Η δράση του στον αγώνα ήταν πολύπλευρη και βαθειά
πολιτική και ταξική καθώς αποτέλεσε ένα από τα πιο αξιόλογα στελέχη του ΕΛΑΣ.

ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΑΥΓΕΡΟΠΟΥΛΟΣ

Υπήρξε στέλεχος του ελληνικού στρατού που πολέμησε στον αλβανικό. Μετά με την περίοδο
της Κατοχής και τον τίτλο του στρατηγού εντάχθηκε στον ΕΛΑΣ ως διοικητής της 8ης
Μεραρχίας του ΕΛΑΣ . Ήταν το επιτελικό στέλεχος που διεύθυνε την μάχη της Αμφιλοχίας
1
1944

ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ
Ο Κώστας Παπαγεωργίου ήταν ένα α από τα στελέχη εκείνα των στρατιωτικών του αλβανικού
που εντάχθηκαν στον ΕΛΑΣ . Ως στέλεχος του ΕΛΑΣ είχε τον βαθμό του λοχαγού και
βρίσκονταν ανάμεσα στα επιτελικά στελέχη που συντόνισαν την μάχη της Αμφιλοχίας το 1944
β

ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΝΑΚΟΣ

Ο Λεωνίδας Νάκος γεννήθηκε στο χωριό Σκούπα Άρτας και με τα χρόνια της Κατοχής ανέβηκε
στο βουνό ως καπετάνιος του ΕΛΑΣ. Κατά το τέλος του πολέμου και με την αρχή των
γεγονότων του 1944 στην Αθήνα , ο Λεωνίδας φοβήθηκε για την ζωή του και ότι ίσως τον
συλλάμβαναν παραδωθεί ο ίδιος στις αρχές. Για μικρό χρονικό διάστημα τον έκρυψαν κάποιοι
συγγενείς του μέχρι που οι χωροφύλακες τον βρήκαν και τον συνέλαβαν . Τελικά πέρασε
στρατοδικείο και παρ΄ όλους τους φόβους του οδηγήθηκε στην μαρτυρική Μακρόνησο και μετά
στον Αι - Στράτη.

ΠΑΝΟΣ ΓΙΑΝΝΟΥΛΗΣ

Ο Γιαννούλης αναγκάζεται από το καλοκαίρι του 1941 ακόμη να βγει στο βουνό. Ένας από
τους πρώτους Λευκαδίτες αντάρτες. Στην προσπάθειά του να βγάλει μια γραφομηχανή έξω από
την πόλη της Λευκάδας συγκρούεται με μια ιταλική περίπολο, που θέλησε να του κάνει έρευνα,
σκοτώνοντας με το πιστόλι του έναν Ιταλό και τραυματίζοντας δεύτερο. Ο ίδιος κατόρθωσε να
διαφύγει. Αυτό ήταν το πρώτο αιματηρό επεισόδιο στο νησί που αναπτέρωσε το ηθικό του λαού.
Στα μέσα περίπου του ‘42 η ΕΑΜική Αντίσταση στη Λευκάδα συγκροτεί την πρώτη ένοπλη
ΕΛΑΣίτικη ομάδα με καπετάνιο τον Πάνο Γιαννούλη.
Ο Πάνος Γιαννούλης πήρε μέρος σε πολλές μάχες ενάντια στους Γερμανούς και τους ντόπιους
συνεργάτες τους. Μεταξύ αυτών στη μεγάλη μάχη της Αμφιλοχίας -μια από τις μεγαλύτερες
μάχες που έδωσε ο ΕΛΑΣ- ως διοικητής Λόχου του ΙΙΙ Τάγματος του 2/39 Συντάγματος (της VII
Ταξιαρχίας), όπου είχαν καταφύγει και πολλοί άλλοι Λευκαδίτες ως αντάρτες στο μόνιμο
ΕΛΑΣ. Ήταν το Τάγμα, που ενισχυμένο με ένα λόχο του I Τάγματος, διατάχθηκε τότε να
ενεργήσει μέσα στην πόλη της Αμφιλοχίας και να την καταλάβει. Μετά τη συμφωνία της
Βάρκιζας και εξαιτίας της τρομοκρατίας και των διωγμών σε βάρος των αγωνιστών που
συμμετείχαν στο ΕΑΜικό κίνημα ο Γιαννούλης αναγκάζεται να ξαναβγεί στην παρανομία.
Συγκροτεί και πάλι μαζί με μερικούς ακόμη διωκόμενους συντρόφους του ομάδα παράνομων
αγωνιστών που μεγαλώνει με τον καιρό και το 1947 είναι μια αξιόλογη μονάδα του
Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ) στη Λευκάδα. Την περίοδο 1946-1947 ιδρύεται το
Αρχηγείο Ξηρομέρου - Λευκάδας του ΔΣΕ με αρχηγό τον ίδιο. Στις αρχές του 1947 το
μεγαλύτερο τμήμα της ομάδας του Γιαννούλη περνά στο Ξηρόμερο, κατόπιν εντολής του
Γενικού Αρχηγείου του Δημοκρατικού Στρατού, με σκοπό τη δημιουργία αντάρτικου κινήματος
στην περιοχή. Το τμήμα Γιαννούλη ενώθηκε με μια μικρή ομάδα που βρίσκονταν εκεί. Οι
αντάρτες έχουν να αντιμετωπίσουν απαρχής ισχυρές δυνάμεις του κυβερνητικού στρατού
ΜΑΥδες και χωροφύλακες. Κοντά στο χωριό Παλιάμπελα συγκρούονται με τις δυνάμεις αυτές,
όπου συλλαμβάνεται αιχμάλωτος ο σύνδεσμος τους με το Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ, ο οποίος
υποκύπτοντας στα βασανιστήρια αποκαλύπτει στον εχθρό όλο το σχέδιο δράσης των ανταρτών.
Οι αντάρτες υποχρεώνονται να χωριστούν σε μικρές ομάδες, από τις οποίες η μία ξαναπέρασε
στη Λευκάδα, ενώ οι άλλες παρέμειναν στην Ακαρνανία. Μια από αυτές υπό τον Γιαννούλη,
στην προσπάθειά της να αποφύγει ένα κυβερνητικό απόσπασμα, έφτασε στο Άκτιο (Πούντα) και
πρόβαλε άμυνα μέχρι τέλους. Ο Γιαννούλης έχασε τη ζωή του στην τελική προσπάθεια να
διαφύγει με καΐκι. Μαζί του ήταν τότε οι συγχωριανοί μας (Αλεξανδρίτες) Τάσος Μανωλίτσης
και ο ανιψιός του Γιώργος Μανωλίτσης που αιχμαλωτίστηκαν. Ο Πάνος Γιαννούλης παραμένει
μια από τις σπουδαιότερες μορφές της λευκαδίτικης ένοπλης αντίστασης.

Ο Πανος Γιαννούλης έφιππος στο άλογό του φορώντας πολιτικά

Ο Πάνος Γιαννούλης με άνδρες του

Ο ΚΑΠΕΤΑΝ ΦΟΥΡΤΟΥΝΑΣ (ΣΤΑΘΗΣ ΠΙΑΚΑΣ)

Ο λευκαδίτης καπετάνιος του ΕΛΑΣ Λευκάδας, Στάθης Πιάκας , ήταν ένας από τους πρώτους
καπεταναίους του νησιού. Έλαβε μέρος ως επιτελικό στέλεχος στην μάχη της Λευκάδας στην
θέση Λαινάκι. Σκοτώθηκε σε μάχες του εμφυλίου στην Πελοπόννησο.

ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΛΙΟΤΣΟΣ

Ο Παντελής Λιότσος (καπετάν Κόρακας) γεννήθηκε το 1912 στο χωριό Παλήμπεη (Δρυμός)
Bόνιτσας. Τη δεκαετία του ’30 σπούδασε νομικά στην Αθήνα. Την περίοδο της εισβολής του
Μουσολίνι στην Ελλάδα, πολέμησε στο αλβανικό μέτωπο ως έφεδρος ανθυπολοχαγός ενάντια
στους φασίστες κατακτητές. Ήταν μάλιστα ο πρώτος έλληνας έφεδρος ανθυπολοχαγός που
μπήκε στο Αργυρόκαστρο. Αξίζει να αναφέρω και ένα περιστατικό που αποδεικνύει το
αγωνιστικό του πνεύμα και τον τίμιο χαραχτήρα του. Για την προσφορά του στο ελληνοϊταλικό
μέτωπο, η Φρειδερίκη και το μοναρχοφασιστικό κράτος, τον κάλεσαν να λάβει «παράσημο
ανδρείας». Ο Παντελής Λιότσος το αρνήθηκε με επιστολή του στο παλάτι. Στην διάρκεια της
κατοχής εντάχθηκε στον ΕΛΑΣ Λευκάδας με το ψευδώνυμο "Κόρακας". Ο ΕΛΑΣ τον έβαλε
διοικητή του Συντάγματος 2/39.

Το Μάη του 44 το Γενικό Αρχηγείο του ΕΛΑΣ αποφασίζει να στείλει τον καπετάν Κόρακα και
τον σύντροφό του Φουρτούνα για να απελευθερώσουν την Λευκάδα. Η αποστολή τους έρχεται
εις πέρας γρήγορα και το νησί απελευθερώνεται από τον ζυγό του φασισμού και των ντόπιων
συνεργατών του. Τη συμμετοχή του στον εθνικοαπελευθερωτικό-αντιφασιστικό αγώνα του λαού
μας, ο Παντελής Λιότσος, θα την πληρώσει με διώξεις από το μεταβαρκιζιανό καθεστώς και
εξορίες. Αρχικά, όντας έφεδρος ανθυπολοχαγός, επιστρατεύεται, τον Σεπτέμβρη του 1947, στα
Γιάννενα και από κει στο Χαϊδάρι για να μεταφερθεί στη συνέχεια στη Μακρόνησο. Αυτή θα
είναι η πρώτη του, αλλά όχι η τελευταία, γνωριμία με το Νταχάου της Ελλάδας. Εκεί θα αρνηθεί
θα υπογράψει δήλωση και θα βασανιστεί σκληρά. Λόγω των απάνθρωπων βασανιστηρίων θα
μεταφερθεί από τη Μακρόνησο στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός». Τον Σεπτέμβρη του 1948
μεταφέρεται στις στρατιωτικές φυλακές της Μακρονήσου (ΣΦΑ) με την ψεύτικη κατηγορία της
«ανθρωποκτονίας». Εκεί θα υποστεί νέα βασανιστήρια, ξυλοδαρμούς και μακρόχρονο
εγκλεισμό στην απομόνωση. Το 1949 θα μεταφερθεί στις φυλακές της Λευκάδας όπου θα
δικαστεί και θα αθωωθεί για την υποτιθέμενη ανθρωποκτονία. Ήταν τόσο ψεύτικα
κατασκευασμένη η κατηγορία που ακόμα και οι συγγενείς του θύματος κατέθεσαν πως ήταν
αθώος. Μετά την αθώωσή του θα μεταφερθεί εκ νέου στη Μακρόνησο, όπου θα περάσει μια νέα
περίοδος απομόνωσης και βασανιστηρίων. Το 1950, θα εξοριστεί στον Αϊ-Στράτη. Μετά από 17
χρόνια εξορίας ο Π. Λιότσος θα αφεθεί πια ελεύθερος. Καθ' όλη την διάρκεια των διογμών του ο
καπετάν Κόρακας έδειξε την "πάστα" από την οποία είναι φτιαγμένα τα γνήσια παιδιά του λαού
που τα σφυρηλάτησε ο αγώνας ανάμεσα σε λόχμες και έλατα. Ο καπετάν Κόρακας δεν δηλωσέ
ποτέ την αποκήρυξη του στα ιδανικά του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ και για αυτό κατέχει μια τόσο
ιδιαίτερη θέση στην καρδιά του λευκαδίτικου λαού.

ΘΥΜΙΟΣ ΚΑΨΗΣ

Είναι λίγα τα πράγματα που οι λίγες αυτές γραμμές μπορούν να αποτυπώσουν για την
προσωπικότητα και το ήθος του μεγάλου αγωνιστή Θύμιου Καψή (1922-1949) που έμεινε στην
ιστορία γνωστός ως καπετάν "Ανάποδος". Ο Θύμιος ήταν μοναχοπαίδι των πλούσιων χωρικών
της περιοχής του Δαδιού της Ρούμελης, Ταξιάρχη και Ασημως Καψή. Το ήθος αυτού του
μεγάλου αγωνιστή έγινε γνωστό από τα μικράτα του όταν στο γυμνάσιο μάζευε τους φτωχούς
συμμαθητές του και του έδινε φαγητό. Αργότερα ο Θύμιος θα μετακομίσει στην Αθήνα για να
σπουδάσει στην Νομική. Μέλος του ΚΚΕ από το 1942 η φωτεινή προσωπικότητα του Θύμιου
δεν μπόρεσε να δεχτεί την διπλή φασιστική κατοχή ούτε τους ντόπιους λακέδες της και πέρασε
στον ΕΛΑΣ. Εκεί αναγνωρίσθηκε γρήγορα για τις τεράστιες στρατιωτικές του ικανότητες στον
τομέα της διεξαγωγής των μαχών αλλά και για τις στέρεες και ωριμότατες πολιτικές του
αντιλήψεις.
Ήταν τότε πολύ νέος ακόμα και έδωσε πολλές σκληρές μάχες σε Ρούμελη και αργότερα στην
Εύβοια. "Μαθήτευσε" δίπλα στον θρυλικό καπετάν Διαμαντή που τον είχε σαν γιό του και τον
εμπιστεύονταν απόλυτα. Το φθινόπωρο του 1947 η διοίκηση του ΔΣΕ ετοίμαζε στη Ρούμελη το
τμήμα του ΔΣΕ, που θα πήγαινε στην Εύβοια, με επικεφαλής τον Θύμιο Καψή. Ο Θύμιος
πέρασε με ένα ανεξάρτητο λόχο στο νησί και ξεκίνησε άγριο αγώνα ένοπλο και πολιτικό ενάντια
στο αστικό αγγλόφιλο κράτος και τους ντόπιους λακέδες του.
Ο Ανάποδος σαν στρατιωτικός ήταν καλός, κι ας ήτανε νέος. Είχε μαθητεύσει κοντά στον
Διαμαντή και είχε πάρει πολλά χαρίσματα, ανθρώπινα και στρατιωτικά. Όσες μάχες έδωσε στην
Εύβοια τις είχε κερδίσει, ακόμα και με δυνάμεις αδιανόητα μεγάλες. Όπως εκείνη στη Φτερίτσα,
στις 7 Γενάρη 1948: 150 έφεδροι αξιωματικοί με 28 αντάρτες ξυπόλυτους κι άοπλους τσάκισαν
τον αστικό στρατό και την χωροφυλακή. Μα και σε κατοικημένο χώρο δεν είχε νικηθεί. Τελικά
γράφτηκε εκεί στην ορεινή Εύβοια, σε συνθήκες βίας, τρομοκρατίας και σφαγής, ο επίλογος της
ηρωικής μορφής που αποτέλεσε ο Θύμιος Καψής. Στις 5 Νοέμβρη του 1949 στο ύψωμα
Πυξαριά και ενώ ο Θύμιος Καψής αναπαύονταν με τους συντρόφους του ο αντάρτης του, Ψαθάς
,τον δολοφόνησε και έτρεξε να παραδοθεί στους χωροφύλακες. Ο Θύμιος Καψής ήταν 33ων
χρονών όταν έχασε την ζωή του.
Αργότερα το σώμα του πήραν οι παρακρατικοί και το σταύρωσαν σε μια μεγάλη σκάλα στην
πλατεία της Χαλκίδας έχοντας βάλει ένα χάρτη στο στήθος του που έγραφε "Ιδού το τίμημα της
προδοσίας" και στο κεφάλι του ένα άλλο που έγραφε "Ο Ανάποδος εσταυρωμένος" δεξιά του
κρεμάσανε το κεφάλι του Κατσανά και αριστερά του Τσάκαλου. Εκατοντάδες λαού έσπευσε να
κλάψει τον καπετάν ανάποδο και όταν λέμε κλάψει το εννοούμε κυριολεκτικά. Άνδρες και
γυναίκες από όλες τις ηλικίες τον κλάψανε και του έριξαν λουλούδια μέχρι που η τοπική
χωροφυλακή αποφάσισε ότι ακόμα και νεκρός ο Καψής τους ντρόπιασε και έτσι άφησαν το
κορμί του επιτέλους ήσυχο στο χώμα...
 Θυμιος Καψης λιγο πριν φύγει για Εύβοια

ΓΙΩΡΓΗΣ ΒΛΑΧΟΥΤΣΙΚΟΣ

Ο Γιώργης Βλαχούτσικος, γνωστός ως καπετάν Ευβοιώτης, γεννήθηκε το 1916 στη Λίμνη

Ευβοίας. Από τα μαθητικά του χρόνια, οργανώθηκε στην ΟΚΝΕ. Αργότερα, έγινε μέλος του
ΚΚΕ. Το 1940-41 πολέμησε στο Αλβανικό Μέτωπο. Στην Κατοχή (1940-44) πήρε μέρος στην
Εθνική Αντίσταση σαν πολιτικός καθοδηγητής, αλλά και σαν καπετάνιος του εφεδρικού ΕΛΑΣ
στην Εύβοια. Το τέλος του ήταν οικτρό, χτυπήθηκε, μετά από προδοσία, την ώρα του ύπνου
του στις 27 Σεπτέμβρη 1949, στη θέση Λούπα - Φράγανα (Καντήλι).

ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΠΡΙΦΤΗΣ

Ο Γεράσιμος Πρίφτης υπήρξε στην οργανωμένη του δράση και την αντίσταση ένα από τα πιο
πολύτιμα στελέχη του ΕΛΑΣ και του ΚΚΕ και παρέμεινε ωε το τέλος τίμος, αγνός και γενναίος
αγωνιστής. Στον ΕΛΑΣ εντάχθηκε από το 1943 ως έφεδρος υπολοχαγός.
Αργότερα έλαβε τον βαθμό του υπασπιστή στην 8η Μεραρχία του ΕΛΑΣ που έδρευε στην
Ρούμελη. Επίσης τέθηκε διευθυντης του κρυπτογραφικού τμήματος. Αργότερα συμμετείχε
επιτελικά στην μάχη της Αμφιλοχίας (1944). Με τον εμφύλιο (1947) εστάλη στο κολαστήριο της
Μακρονήσου στο τάγμα σκαπανέων ό όπου παρέμεινε μέχρι το 1954.

O Γεράσιμος Πρίφτης σε φωτογραφία του στην Μακρόνησο από τα αρχείο του ΑΣΚΙ

ΣΤΑΘΗΣ ΑΡΕΘΑΣ

Ο Στάθης Αρέθας υπήρξε στρατιωτικός διοικητής και ταγματάρχης της 7ης ταξιαρχίας της 8ης
Μεραρχίας του ΕΛΑΣ στο Ξηρόμερο και ήταν ανάμεσα στα επιτελικά στελέχη στο θέρετρο της
μάχης της Αμφιλοχίας το 1944.

ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
Ο Νικόλαος Διαμάντης γεννήθηκε στο χωριό Βούστρι του Βάλτου. Οι γονείς του ήταν
κτηνοτρόφοι και εκείνος κάτω από δύσκολες συνθήκες κατάφερε να τελειώσει το Σχολαρχείο
(σαν το Λύκειο). Αργότερα παντρεύτηκε την Ευσταθία Μπαφέρα από το χωριό Λεπενού, κόρη
τσιφλικά. Αργότερα και λόγω του σεισμογενούς του χωριού, μετακόμισε με την οικογένειά του
στην Αμφιλοχία Αιτ/νίας. Εκεί απέκτησε τα τέσσερα παιδιά του Πάνο, Νικολέτα, Αποστόλη και
Γιάννη και άνοιξε παντοπωλείο. Αργότερα με την εισβολή των Ιταλών έφυγε εθελοντής για το
αλβανικό μέτωπο απο όπου επέστρεψε με ένα μετάλλιο ανδραγαθημάτων και ένα μόνιμο
πρόβλημα του κυκλοφορικού του που του άφησαν οι σκληρές καιρικές συνθήκες στο βουνό. Με
την Κατοχή και όντας ήδη μέλος του ΚΚΕ, εντάχθηκε στον ΕΛΑΣ στο Σύνταγμα 2/39 με
καπετάνιο τον Πάνο Γιαννούλη με τον οποίο ανάπτυξε φιλικές σχέσεις. Οι δύο του κουνιάδοι
(πρωτοξάδελφα της γυναίκας του) βγήκαν και αυτά στο βουνό με τα ψευδώνυμα καπετάν
Αυγούλης και καπετάν Λεπενιώτης. Ως αντάρτης πολέμησε επικουρικά και στην μάχη της
Αμφιλοχίας. Με την κήρυξη του εμφυλίου τον συνέλαβαν και τον έστειλαν στην Ικαρία όπου
έμεινε στο χωριό Εύδηλος. Αργότερα αποφυλακίζεται και προσχωρεί στην ΕΔΑ. Εκεί γνωρίζει
τον βουλευτή Πυρομάγλου και γίνονται φίλοι. Αργότερα κατεβαίνει υποψήφιος με την ΕΔΑ ως
Νομάρχης. Με την δολοφονία Λαμπράκη στέλνει γράμμα που δημοσιεύεται στην Αυγή και
κατονομάζει ως ηθικό αυτουργό τον στρατηγό Μήτσου με τον οποίο υπήρξαν συγγενείς και
παιδικοί φίλοι. Κατά την περίοδο της Χούντας συλλαμβάνεται και οδηγείται για δεύτερη φορά
στην εξορία, στο κολαστήριο της Γυάρου. Εκεί υποφέρει βασανιστήρια και η ήδη ευαίσθητη
υγεία του κλονίζεται σοβαρά. Η οικογένειά του κάνει έκκληση να τον ελευθερώσουν λόγω
ανεικέστου βλάβης. Την έκκληση μεταδίδει και ο σταθμός της Μόσχας. Τελικά σε χείριστη
κατάσταση αποφυλακίζεται και πεθαίνει σε ράντζο του ερυθρού σταυρού, αφού κανένα
νοσοκομείο δεν τον δέχεται λόγω φρονημάτων...
Ο Νίκος Διαμάντης (όρθιος στην μέση) , με την επιτροπή ΕΑΜ Ξηρομέρου στο χωριό Βούστρι

Ο Νίκος Διαμάντης (ξαπλωμένος) με αντάρτες συντρόφους του στο βουνό

Ο Νίκος Διαμάντης με άλλους πολιτικούς κρατούμενους στην Ικαρία

Ο Νίκος Διαμάντης (δεξιά του τσολιά) σε πορεία ειρήνης της ΕΔΑ στην Λευκάδα

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΑΔΗΣ ΘΕΟΦΙΛΟΣ
Κ

((στην φωτογραφία πρώτος αριστερά)

Ο Θεόφιλος Κωνσταντινιάδης γεννήθηκε στο Βατούμ της Γεωργίας κατά τα γεγονότα της
Μεγάλης Σοσιαλιστικής Επανάστασης. Ο πατέρας του ονομάζονταν Αλέξανδρος ενώ για την
μητέρα του δεν υπάρχουν στοιχεία. Ο πατέρας του, δάσκαλος τότε συλλαμβάνεται και
εκτελείται απο τον Λευκό Στρατό και η μητέρα του παίρνει τα πέντε παιδιά της και προσπαθεί
να ξεφύγει περνώντας στην Τουρκία. Εκεί με καραβάνι προσπαθεί να φθάσει στην Ελλάδα που
ήταν η πατρίδα της. Το καραβάνι χτυπιέται από τύφο και η οικογένεια ξεκληρίζεται. Στην
Ελλάδα φθάνει μόνο ο Θεόφιλος και η αδελφή του Ευδοκία . ο Θεόφιλος μπαίνε σε
ορφανοτροφείο ενώ εκείνη γίνεται υπηρέτρια εσωτερική σε σπίτια πλουσίων. Τα αδέλφια
χωρίζονται για να βρεθούν αργότερα σε ηλικία 40 και 50 ετών , μετά από έρευνα του
Ερυθρού Σταυρού. Ο Θεόφιλος γίνεται μηχανικός και το 1937 συλλαμβάνεται από τις
Μεταξικές αρχές για κατοχή παράνομου κομμουνιστικού υλικού. Αργότερα μετά από
παρέμβαση φίλου του αφήνεται ελεύθερος. Αργότερα γίνεται μέλος του ΟΦΟΚ και πιθανότατα
μέλος του ΚΚΕ. Στην κατοχή εντάσσεται στο ΕΑΜ Βύρωνα και επιστρατεύεται στο εργοστάσιο
της Πυρκάλ. Παράλληλα εργάζεται με την γυναίκα του Αργυρώ Κατσιγιάννη στο Νοσοκομείο
του ΕΛΑΣ στην Καισαριανή. Απέκτησε 2 παιδιά και πέθανε το 1999. Παρέμενε ως το τέλος της
ζωής του κομμουνιστής και συνεπής στις ιδέες του.

ΑΡΓΥΡΩ ΚΑΤΣΙΓΙΑΝΝΗ - ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΑΔΗ

Γεννήθηκε στην Σμύρνη κατά τα γεγονότα της Μικρασιατικής καταστροφής και πέρασε με τους
γονείς και τα αδέλφια της στην Ελλάδα. Πατέρας της ήταν ο Ευάγγελος Κωνσταντινιάδης
υπάλληλος ταχυδρομείου και υποστηρικτής του ΚΚΕ. Αργότερα τους επιτράπηκε να μείνουν
στην υπό ανέγερση τότε συνοικία του Βύρωνα. Αργότερα σπούδασε δασκάλα. Με την Κατοχή
όλη της οικογένεια εντάχθηκε στο ΕΑΜ και την Αλληλεγγύη και η ίδια βοήθησε να οργανωθούν
τα συσσίτια (παιδικά και ενηλίκων ) της Καισαριανής. Το 1943 κρύβει μετά από εντολή του
ΕΑΜ τον άγγλο πράκτορα της ΜΙΤ Dick Richards που προκάλεσε το σαμποτάζ στο
αεροδρόμιου του Πειραιά κατά των Γερμανών. Απέκτησε 2 παιδιά με τον Θεόφιλο
Κωνσταντινιάδη και εργάσθηκε στο σχολείο Βυζάντιο μαζί με τον Γρηγόρη Λαμπράκη (ήταν
τότε ιατρός στις κατασκηνώσεις του Βυζαντίου).

Η Αργυρώ Κατσιγιάννη (4η απο δεξιά) στο παιδικό συσσίτιο του ΕΑΜ στην Καισαριανή

ΔΡΟΥΚΑΛΗΣ ΘΑΝΑΣΗΣ (ΓΚΟΥΡΑΣ)

Γεννήθηκε στην Αμφίκλεια Λοκρίδας το 1916. Από το 1940 ήταν παρών στους αγώνες για τη
λευτεριά της πατρίδας, τη δικαιοσύνη και την προκοπή του λαού. Λοχίας Πυροβολικού στον
πόλεμο του '40 - '41, αντάρτης του ΕΛΑΣ - εφεδρικού και μόνιμου - από τις αρχές του 1943.
Συμμετείχε στις μάχες της Αμφίκλειας, και του 51ου χιλιομέτρου, της Αράχοβας, των
Θερμοπυλών, των Δερβινοχωρίων, της Αγίας Τριάδας και της Μακρακώμης. Διωκόμενος, μετά
το 1944, κατέφυγε στο ένοπλο Τάγμα καταδιωκόμενων Παρνασσού του Διαμαντή το 1946 και
από το 1947, μαχητής του ΔΣΕ, στο πόστο του χειριστή πυροβόλου, το 1948 ονομάστηκε
Λοχαγός και το 1949 ταγματάρχης. Πήρε μέρος σε όλες τις μεγάλες μάχες του ΔΣΕ στην
περιοχή, Αγόριανης, Αράχοβας, Σουβάλας, Δελφών, Χρισού, Ιτιάς και Γραβιάς. Επίσης, πήρε
μέρος στην μεγάλη διείσδυση της Λοκρίδας και στην διείσδυση του 1948 όπου συνέλαβαν και
τον αντιπρόεδρο της Βουλής Κουτσοπέταλο. Πιάστηκε στις 4 Αυγούστου 1949 και
καταδικάστηκε σε θάνατο και ισόβια. Αφέθηκε ελεύθερος το 1964. Ασυμβίβαστος ο καπετάνιος,
θα προσθέσει στους αγώνες του άλλα 7 χρόνια παρανομίας από τη χούντα.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ (ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ)

Στις 21 του Ιούνη δολοφονήθηκε άτιμα, ύστερα από προδοσιά ο υποστράτηγος Γιάννης
Αλεξάνδρου (Διαμαντής). Στις 21 του Ιούνη χάθηκε ένας από τους ηρωικούς αγωνιστές του
λαϊκοεπαναστατικού μας κινήματος. Ένας μεγάλος πολεμιστής και πατριώτης, ένας άξιος ηγέτης
και υπόδειγμα κομμουνιστή. Σήμερα κλαίει όλος ο λαός της ηρωϊκής ανταρτομάνας Ρούμελης,
όλη η Ελλάδα, οι μαχητές του, οι φίλοι και συνεργάτες του. Σήμερα πενθούν τα
χιλιοτραγουδισμένα βουνά , οι ρεματιές και τα δάση της Ρούμελης, από τον Ελικώνα,
Παρνασσό, Γκιώνα, Οίτη, Βαρδούσια και το Βελούχι. Τα βουνά αυτά που δε σήκωναν ποδάρι
κονιάρου, που ανάθρεψαν την λεβεντιά και την παλληκαριά, το Διάκο και τους άλλους,
δικαιολογημένα κλαίνε το μεγάλο τους ήρωα, το Διαμαντή. Οι ψυχές όλων είναι γιομάτες
σήμερα από μεγαλύτερη αποφασιστικότητα να συνεχίσουν και να τελειώσουν το έργο του.

Ο Διαμαντής χάθηκε από το προδοτικό βόλι του εχθρού. Όμως ζει. Ζει στις ψυχές του σκλάβου
λαού μας, στις ψυχές όλων των αγωνιστών. Και η μεγάλη μορφή του στέκεται στην πρώτη σειρά
στο πάνθεο των ηρώων του απελευθερωτικού αγώνα. Η ζωή και δράση του Διαμαντή πρέπει να
αποτελέσει αντικείμενο μελέτης κάθε αγωνιστή, κάθε κομμουνιστή και ο καθένας να γίνει
Διαμαντής γιατί έτσι «η νίκη θα είναι χίλιες φορές σίγουρη».

Ο Διαμαντής γεννήθηκε το 1914. Κατάγεται από το χωριό Κάτω Αγόριανη Παρνασσού.

Προέρχεται από φτωχή αγροτική οικογένεια. Ανατράφηκε με το πνεύμα των ηρωικών
παραδόσεων της Ρούμελης. Στη Ρούμελη που ανέκαθεν ήταν η μάνα των αρματολών, των
ανταρτών, που πάλεψαν και παλεύουν για τον ξεσκλαβωμό του τόπου απ’ τους καταχτητές και
τους τουρκολάτρες και σήμερα αγγλοαμερικανολάτρες. Γαλουχήθηκε από τις ηρωικές
παραδόσεις της ιδιαίτερης του πατρίδας και του ανταριασμένου Παρνασσού. Από μικρός άρχισε
να μισεί την τυραννία, τους λαογδάρτες εκμεταλλευτές. Έτρεφε μια απέραντη αγάπη για την
φτωχολογιά. Έταξε τον εαυτό του για τον δίκαιο αγώνα των εργαζομένων, για την λευτεριά της
Ελλάδας. Από τα μικρά του χρόνια γίνεται μέλος της Κομμουνιστικής Νεολαίας και μετά μέλος
του ΚΚΕ. Πάλεψε με συνέπεια κάτω από τη σημαία του Κόμματος μας, σαν άξιο παιδί του
μέχρι τη στιγμή που έδωσε το πολυτιμότερο που είχε, τη ζωή του.

Ο Διαμαντής έτρεφε απεριόριστη πίστη στο Κόμμα μας. Στο πρόσωπο του ΚΚΕ έβλεπε τον
καθοδηγητή του σκλάβου λαού, για καλύτερη ζωή, λευτεριά, ανεξαρτησία, για μια κοινωνία
χωρίς εκμεταλλευτές. Είδε ότι το ΚΚΕ είναι ο συνεχιστής των επαναστατικών παραδόσεων των
αρματολών και των αγωνιστών του 1821 που πάει να ολοκληρώσει το έργο τους που δεν
τελείωσαν αυτοί.

Γι’ αυτό αγάπησε το ΚΚΕ, έγινε μέλος του και μέσα στη σκληρή πάλη που έκανε το ΚΚΕ
πάλεψε σκληρά και διαμορφώθηκε σ’ έναν από τους καλύτερους κομμουνιστές, υπόδειγμα
αγωνιστή και ανώτερου ανθρώπου.
Η πίστη του ήταν μεγάλη στο ΚΚΕ και τίποτα δεν στάθηκε ικανό να την λυγίσει. Υπεράσπιζε με
αδιαλλαξία τη γραμμή του Κόμματος, αντιμετώπιζε αποφασιστικά τα αντικομματικά στοιχεία
και κατά τη διάρκεια της πρώτης κατοχής, στην περίοδο της Βάρκιζας και στον τωρινό μας
αγώνα. Πάλεψε με τα αντικομματικά στοιχεία στην περίοδο του ΕΛΑΣ. Με αδιαλλαξία
αντιμετώπισε τα δειλά στοιχεία που δεν ήθελαν να υπακούσουν στη γραμμή του κόμματος για
τη συμφωνία της Βάρκιζας. Αντιμετώπισε αποφασιστικά τις δυσκολίες και την καταδίωξη των
Βουρλάκηδων, έτρεχε και ενθάρρυνε όσους από το βάρος της τρομοκρατίας πήγαιναν να
συμβιβαστούν. Στην αρχή του τωρινού ένοπλου αγώνα, μερικά αντικομματικά στοιχεία που
κάναν ανοιχτά εχθρική δουλειά κατά του Κόμματος στηριζόμενοι σε κάποιες αδυναμίες μερικών
στελεχών, τους είπε τα εξής:
« Πιστεύω στο Κόμμα, κι’ αν ακόμα το Κόμμα μου στείλει ένα πιονέρο καθοδηγητή, εγώ θα τον
δεχτώ. Αν καταλάβω ότι το Κόμμα μπορεί να πέσει έξω στο πρόσωπο αυτό, θα πω την γνώμη
μου, όμως εγώ τον καθοδηγητή μου θα τον δεχτώ και θα κάνω το παν να τον βοηθήσω και να
τον διατηρήσω. Όποιος δουλεύει έξω από αυτές τις αρχές του Κόμματος είναι εχθρός και θα τον
πολεμήσω»
Πράγματι ο Διαμαντής πάλευε για τη σωστή εφαρμογή της γραμμής του Κόμματος, για τη
διατήρηση του κύρους του Κόμματος. Μέσα στα πλαίσια του Κόμματος προσπαθούσε να
διορθώσει με όμορφο τρόπο τις αδυναμίες.

Ο Διαμαντής ήταν ο άνθρωπος με τ’ άπειρα ηθικά χαρίσματα. Ήταν ψύχραιμος, αποφασιστικός

και καρτερικός στις δυσκολίες. Ποιος δε θυμάται το Διαμαντή, που παρά το κυνηγητό των
Βουρλάκηδων ήταν υποχρεωμένος να τρέχει από βουνό σε βουνό νηστικός! Ούτε για μια στιγμή
δεν αγκομάχησε, πάντα γελαστός, ενθάρρυνε τους συντρόφους του. Με τις πρώτες ομάδες των
ένοπλων καταδιωκόμενων που υπέφεραν πολύ, φορτωμένος βαρειά, ήταν πρώτος στην πορεία.
Αυτός ήταν νηστικός και προσπαθούσε να φαν οι άλλοι. Στη μάχη πρώτος, συνεχώς ενθάρρυνε
τους αδύνατους που άρχιζαν να υποχωρούν από το βάρος των δυσκολιών. Ποιος δε θυμάται τις
δυσκολίες της εχθρικής εκστρατείας του 1947, τη μάχη του χώρου που βάστηξε 82 μέρες με
πορεία τη νύχτα και τη μέρα μάχη! Τις δυσκολίες αυτές τις αντιμετώπιζαν νικηφόρα οι μαχητές
του τμήματος του, γιατί εμπνέονταν από το παράδειγμα του Διοικητή τους.

Ο Διαμαντής ήταν επίμονος στην εκτέλεση της αποστολής. Όποια αποστολή έπαιρνε όλη την
προσοχή του τη συγκέντρωνε στο πως θα τη φέρει με επιτυχία σε πέρας. Οι δυσκολίες που
συναντούσε κατά την πορεία της εφαρμογής της αποστολής του δεν τον ζάλιζαν ούτε τον κάναν
να χάσει τον προσανατολισμό της αποστολής του. Με επιδεξιότητα τις ξεπερνούσε και
αποφασιστικά τραβούσε για την εκτέλεση της αποστολής του. Ήταν το παράδειγμα σ’ όλες τις
εκδηλώσεις, γι’ αυτό και είχε καταχτήσει την εμπιστοσύνη των μαχητών του, έτσι που με το
πρώτο νεύμα του οι μαχητές τρέχαν να εκτελέσουν τη διαταγή του. Χαρακτηριστικό
παράδειγμα, γι’ αυτό που αναφέρω το παρακάτω. Το γενάρη του 1948 το Αρχηγείο Ρούμελης
έδωσε διαταγή στο Διαμαντή να διεισδύσει βαθειά στη Λοκρίδα, στα χωριά που δεν
ξαναπατήσαμε, για στρατολογία, και αφού πραγματοποιήσει αυτό να κάνει ελιγμό προς Θήβα
και Πάρνηθα. Ο ελιγμός έγινε με εξαιρετική επιτυχία. Ο εχθρός αιφνιδιάστηκε. Τότε πιάστηκε
και ο βολευτής Κουτσοπέταλος και παρά τρίχα γλύτωσαν οι εγκληματίες Ρέντης και ο
Γκαουλάιτερ Γκρισγουωλντ που την προηγούμενη μέρα ήταν εκεί. Μέσα στον κάμπο αφού επί 4
ημέρες έδωσε σκληρές μάχες, ύστερα αποσύρθηκε στην Αγόριανη Παρνασσού. Την ίδια μέρα
που έφτανε στην Αγόριανη, το 503 τάγμα του εχθρού ανέβηκε στον Παρνασσό αιφνιδίασε τους
λίγους άνδρες που είχαν μείνει με τον ασύρματο, τα αρχεία κλπ. και τα πήρε. Ο Διαμαντής
τόμαθε. Αμέσως κάλεσε τους κατακουρασμένους και άυπνους μαχητές του. Τους είπε αυτό μας
συνέβηκε. Για μας είναι ντροπή να πάθουμε τέτοια ζημιά, πρέπει να τους τα πάρουμε. Ξέρω ότι
είστε κουρασμένοι αλλά όποιος θέλει ας με ακολουθήσει. Όλο το τμήμα έτρεξε. Περικυκλώνουν
το εχθρικό τάγμα και ύστερα από 20 ώρες μάχη το εξόντωσαν, σκότωσαν και το Διοικητή του
τάγματος, πήραν όλα τα υλικά του εχθρικού τάγματος, και όλα τα πράγματα που είχαν πάρει του
Διαμαντή.

Ο Διαμαντής ήταν σεμνός, απλός και ανιδιοτελής αγωνιστής. Η σεμνότητα του φημιζόταν. Ποτέ
δεν σκέφτηκε τίποτα για τον εαυτό του. Όταν έκανε κριτική, πρώτα τον εαυτό του έβαζε κάτω
και μιλούσε για αδυναμίες του. Δεν έκανε καμιά εμφάνιση του εαυτού του. Προσπαθούσε
άλλους να προωθεί και ας ήταν δικιά του δουλειά. Η σεμνότητα του ήταν τέτοια που έφτανε σε
αδυναμία. Πολλοί συναγωνιστές θα θυμούνται ότι αυτός στον ΕΛΑΣ έφτιαξε τη Δεύτερη
Μεραρχία, αυτός πολεμούσε και ο χαφιές Ορέστης έγινε καπετάνιος της, ενώ ο Διαμαντής ήταν
ο φυσικός ηγέτης της. Ήταν τόσο απλός, που όποιος πρωτοπήγαινε στο τμήμα του, δεν
μπορούσε να διακρίνει ποιος είναι διοικητής. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Την άνοιξη του
1947 δώσαμε στον Διαμαντή έναν λόχο Θεσσαλών ανταρτών. Όταν οι αντάρτες πήγαν στο
τμήμα είδαν τον αρχηγό τους απλοντυμένο όπως οι μαχητές με ντουφέκι στον ώμο. Τη νύχτα
ξάπλωσε σε μια άκρη με τη χλαίνη του μόνο και με φορεμένα τα ‘αρβυλα του. Οι Θεσσαλοί
αντάρτες κρυφομιλούσαν μεταξύ τους και λέγαν. «Τι αρχηγός είναι αυτός, δεν μας γεμίζει το
μάτι • Μωρέ μη μας παραδώσει αυτός;» Την άλλη νύχτα κάνουν ένα δύσκολο ελιγμό προς
Παρνασσό. Τους πέρασε κοντά από το Δαδί. Οι καινούργιοι αντάρτες μονολογούσαν λέγοντας
«μωρέ φώτα βλέπουμε , μη μας πάει για παράδοση ;» Όταν είδαν την άλλη μέρα πώς τους
οδηγούσε στη μάχη και τις επιτυχίες που είχαν σε εκείνη τη μάχη και στη συνέχεια σ’ όλες τις
μάχες, τόσο τον αγάπησαν, που δεν μπορούσες να τους πάρει από το τμήμα του. Γελαστοί οι
αντάρτες λέγαν ύστερα στο Διαμαντή το πάθημα τους.

Ο Διαμαντής ήταν μεγάλος πολεμιστής και από τους καλύτερους τεχνίτες στον πόλεμο. Έδωσε
εκατοντάδες μάχες στον ΕΛΑΣ και στο ΔΣΕ. Έδωσε πλούσια πείρα στο ΔΣΕ από άποψη
τακτικής, κυρίως στον αντάρτικο αγώνα. Θα σταθώ σε μερικές από τις μάχες που έδωσε και που
μας δώσαν πλούσια πείρα.

Α) Στις αρχές Γενάρη στη Ρούμελη οι αντάρτες ήταν λίγοι. Ήταν ανάγκη να δοθεί ένα γερό
χτύπημα, να ταραχτεί η αντίδραση και να δυναμώσουμε την εμπιστοσύνη του λαού στις
δυνάμεις του ΔΣΕ. Παίρνουν απόφαση, ύστερα από πρόταση του Διαμαντή, να χτυπηθεί ο
σιδηροδρομικός της Γραβιάς και να πιαστεί η αμαξοστοιχία που θάφτανε από την Αθήνα στις 2
το απόγευμα. Ήταν δύσκολη επιχείρηση, γιατί ο σταθμός ήταν στο κάμπο και η επιχείρηση
έπρεπε να γίνει το μεσημέρι. Ο Διαμαντής ενήργησε έξυπνα. Κίνησε από αρκετό βάθος το
τμήμα χωρίς να γίνει από πουθενά αντιληπτό. Καλύπτει το τμήμα στον κάμπο όλη την μέρα. Την
ώρα που έρχονταν το τραίνο έστειλε μια ομάδα σαν πολίτες, για το σταθμό με τα κρυμμένα
όπλα. Μόλις έφτασε το τραίνο η ομάδα που μπήκε στο σταθμό χτύπησε αιφνιδιαστικά τους
σκοπούς, δημιούργησε σύγχυση και με ταχύτητα το τμήμα μέσα σε λίγα λεπτά κυριάρχησε στο
σταθμό και αιχμαλώτισε την αμαξοστοιχία. Πήρε πλούσια λάφυρα και αιχμαλώτους, μίλησε στο
πλήθος και με ταχύτητα σύμπτυξε κανονικά το τμήμα. Στη μάχη αυτή διακρίνουμε. Καλή
μελέτη του στόχου. Ενήργησε με έξυπνο ελιγμό σε αρκετό βάθος που εξασφάλισε τον
αιφνιδιασμό και έφερε σύγχυση στον εχθρό με το χτύπημα από μέσα που έδωσαν οι ντυμένοι
πολίτες αντάρτες. Διακρίνουμε ταχύτητα στην εκτέλεση και ωραία σύμπτυξη.

Β) Άλλο καλό παράδειγμα για τον ενεδρευτικό αγώνα είναι το παρακάτω:

Την άνοιξη του 1947 ο εγκληματίας Μπούρος με ένα τάγμα μαυροσκούφηδων έφτασε στη
Γραβιά και ετοιμάζονταν να κινηθεί προς την ορεινή Παρνασσίδα. Ο Διαμαντής στη θέση
«Λύκου Μάτι», κοντά στη Γκιώνα, στήνει ενέδρα με 75 άνδρες στο σημείο που υποχρεωτικά θα
περνούσε ο εχθρός. Οι μαυροσκούφηδες άρχισαν να κινούνται. Τους αφήνει να μπουν όλοι στο
βάθος της ενέδρας και με ταχύτητα τους χτυπάει στα πλευρά και στα νώτα με αποτέλεσμα να
διαλυθούν τελείως, να έχουν σοβαρές απώλειες σε νεκρούς και να πιαστούν πολλοί αιχμάλωτοι
και ο Μπούρος τρέχοντας ξυπόλητος να φθάσει στη Λαμία . Οι αλήτες μαυροσκούφηδες που
πιάστηκαν αιχμάλωτοι βλέποντας πώς είχε στηθεί η ενέδρα είπαν μαγκίστικα «βρε μπράβο
ενέδρα!» Αυτό είχε μείνει σαν καλαμπούρι στο τμήμα του
.
Γ) Με τη μάχη κατά της πόλης Αράχωβας και την κατάληψη της τον Ιούνη του 1947, δόθηκε
αρκετή πείρα, γιατί ήταν η πρώτη πετυχημένη μάχη σε κατοικημένο χώρο. Ο Διαμαντής
μελέτησε καλά την εχθρική διάταξη, τις αντιστάσεις και το από που θάρθει ο εχθρός για
ενίσχυση της. Αφού πήρε τα ανάλογα μέτρα ενάντια στις εχθρικές ενισχύσεις ρίχνει τις κύριες
δυνάμεις από μια κατεύθυνση , απασχολώντας με ελαφρές δυνάμεις τον εχθρό και ύστερα από
6ωρο σκληρό αγώνα κυριαρχεί στην πόλη. Κρατά την πόλη δύο μέρες. Πήρε λάφυρα πολλά κα
επέφερε σοβαρή φθορά στον εχθρό που έρχονταν για ενίσχυση.
Δ) Ύστερα από τη μάχη του Βάλτου με ταχύτητα διεισδύει στον κύριο όγκο Γκιώνα-Βαρδούσια.
Ο εχθρός κινήθηκε εναντίον του. Στρώνει καλή ενέδρα και διαλύει ολοκληρωτικά ένα εχθρκό
τάγμα. Ο εχθρός κινάει 12 τάγματα εναντίον του. Αφού τα χτυπάει διαδοχικά και προτού ο
εχθρός πραγματοποιήσει κλοιό στο επίκεντρο του, ελίσσεται και βγαίνει στα μετόπισθεν του
εχθρού χωρίς να γίνει αντιληπτός. Τη στιγμή που ο εχθρός προχωρούσε προς τις θέσεις του
Διαμαντή για να τον εγκλωβίσει, αυτός χτυπάει το Λιδωρίκι, το καταλαμβάνει και πιάνει
αιχμάλωτο τον ταξίαρχο Μαρκόπουλο. Εδώ έχουμε έναν υπέροχο συνδυασμό ενεδρευτικού
χτυπήματος κατά την κίνηση του εχθρού, ελιγμό πριν φθάσει ο εχθρός στο επίκεντρο του και
χτύπημα κατοικημένου χώρου, που γι’ αυτόν βρίσκονταν λίγες οι εχθρικές δυνάμεις, γιατί οι
υπόλοιπες είχαν αποσυρθεί για το κυνήγημα του Διαμαντή.

Ο Διαμαντής αντιμετωπίζοντας με τη Μεραρχία του νικηφόρα τρεις μήνες την εχθρική

εκστρατεία έπεσε στις 21 του Ιούνη από προδοτικό βόλι. Μα και από τον τέτοιο χαμό του πρέπει
να διδαχτούμε. Αυτός πολεμούσε στην πρώτη γραμμή αψηφώντας κάθε κίνδυνο. Εδώ τα
στελέχη και οι μαχητές δεν τον φύλαξαν, δεν επαγρυπνούσαν και έτσι χάθηκε προδοτικά ο
μεγάλος άνθρωπος Διαμαντής. Πρέπει να γίνει σ’ όλους μάθημα. Να πολεμάμε μα ταυτόχρονα
να επαγρυπνούμε. Να προφυλλάσουμε τα στελέχη μας.

Ο Διαμαντής έπεσε, μα ζει στις ψυχές μας. Η ζωή και το έργο του ας γίνει παράδειγμα.
Αιώνια η μνήμη στον ήρωα του λαϊκοεπαναστατικού μας αγώνα, σύντροφο Διαμαντή.

ΓΟΥΣΙΑΣ
27/Ιούνη/1949

ΚΩΣΤΑΣ Δ. ΠΕΝΤΕΔΕΚΑΣ

Γεννήθηκε στο Δαδί το 1917. Τελείωσε το Γυμνάσιο εκεί και σπούδασε στην Γυμναστική
Ακαδημία Αθηνών από την οποία αποφοίτησε το 1938. Πήρε μέρος στον πόλεμο του 1940 και
στα χρόνια της Κατοχής συμμετείχε ενεργά στις τάξεις του ΕΑΜ. Απο το 1946 μέχρι το
Νοέμβρη του 1949 αγωνίστηκε στον ΔΣΕ ως πολιτικός επίτροπος της διλοχίας Γκούρα, με τον
οποίο ήταν προσωπικοί φίλοι. Αργότερα το τμήμα του ονομάζεται 88η Μονάδα Χώρου. Από τον
Νοέμβρη του 1949 μέχρι το 1963 βρέθηκε σε φυλακές και εξορίες ως πολιτικός κρατούμενος.
Πέρασε από τις φυλακές Λαμίας, Μακρονήσου, Βούρλων, Κεφαλονιάς, Θήβας, Αβέρωφ,
Άμφισσας κ.ά. Αποφυλακίζεται υπό περιοριστικών μέτρων, να μην βρεθεί στην περιφέρεια
Λοκρίδας για 5 έτη. Από την πλούσια δράση του έχει εκδώσει 6 βιβλία για τους αγώνες του
λαού και της εργατικής τάξης για ανεξαρτησία και κοινωνική δικαιοσύνη.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ (ΚΑΓΙΑΦΑΣ)

Γ

Α
Αγρότης απο το Δαδί, συμμετέχει ενεργά στο αγροτικό κίνημα του Δαδιού και με την Κατοχή
εμπλουτίζει με την ευρεία δράση του τις τάξεις του ΕΑΜ. Με τον εμφύλιο εντάσσεται στον ΔΣΕ
στην 88η Μονάδα Χώρου. Με την σύμπτυξη στο Λιδωρίκι στις 19/4/1949 έφυγε για τον
Ελικώνα με τους συντρόφους του Κοτοπούλη, Φαρκαδόνα και Βασιλιά εκεί έπεσε σε ενέδρα
παρακρατικών και τραυματισμένος ξεψύχησε στα χέρια του Νίκου Κοτοπούλη.

ΝΤΙΝΟΣ ΛΥΤΡΑΣ
Από το Σερνικάκι-Ιτιά. Ολόκληρη η οικογένειά του αφοσιώθηκε στον αντικατοχικό αγώνα ήδη
από τις πρώτες μέρες της Κατοχής. Ο ίδιος υπηρετεί τα ιδανικά του στον ΕΛΑΣ και αργότερα
και στο ΕΛΑΝ. Ο πατέρας του, αντάρτης στον ΔΣΕ, δολοφονείται την Άνοιξη του 1948 από το
παρακράτος όντας βαριά τραυματισμένος. Ο Ντίνος είναι ήδη εθελοντής στο ΔΣΕ στα τμήματα
του Διαμαντή. Η αδελφή του αντάρτισσα και αυτή του ΔΣΕ συλλαμβάνεται από τον ΕΣ
τραυματισμένη στις όχθες του Αχελώου τον Μάρτη του 1949. Ο ίδιος υπηρετεί αργότερα ως
επικεφαλής του κέντρου πληροφοριών και των ελεύθερων σκοπευτών. Τραυματίζεται σε ενέδρα
παρακρατικών στην περιοχή του Παρνασσού και δίνει τέλος στην ζωή του με χειροβομβίδα.

ΚΛΕΙΩ ΑΡΤΑΒΑΝΗ

Αντάρτισσα του ΕΛΑΣ κατά την κατοχή στην περιοχή της Λακωνίας όπου υπηρετούσε ως
δασκάλα. Το 1943 εντάσσεται και στο ΚΚΕ. Μετά την Βάρκιζα διώκεται και κρύβεται μόνη της
στα βουνά. Αργότερα έρχεται σε επαφή με κλιμάκια του ΔΣΕ και εντάσσεται σε αυτόν.
Τραυματίζεται μετά την μάχη των Λεχαινών και συλλαμβάνεται από τα ΜΑΥ. Την βασανίζουν
και την εκτελούν. Πέθανε 30 χρονών στο άνθος της νιότης της .

ΤΣΙΛΙΡΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ( ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ)

Γραμματέας της Κ.Ο. της Δρυμαίας Παρνασσού. Από την Κατοχή υπηρέτησε τα ιδανικά του
από τις γραμμές του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ. Το 1947 εντάσσεται στον ΔΣΕ. Αργότερα στην
περιοχή του Παρνασσού συλλαμβάνεται σε ενέδρα παρακρατικών και χωροφυλάκων το 1949.
Βασανίζεται άγρια και εκτελείται εν ψυχρώ στην περιοχή Αι- Γιώργη.

ΝΙΚΟΣ ΚΑΨΗΣ (ΛΑΕΡΤΗΣ)

Απο την περιοχή του Παρνασσού. Μέλος του ΕΛΑΣ κατά την Κατοχή και αργότερα
ανθυπολοχαγός του ΔΣΕ με μεγάλη και εκτενή δράση στρατιωτική και πολιτική. Ενώ
βρίσκονταν σε αποστολή στην Λοκρίδα σκοτώνεται σε σύγκρουση του στρατού και των ΜΑΥ
στις 11/7/1949
σ

ΣΤΑΥΡΑΕΤΟΣ ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ

Ανθυπομοίραρχος της Χωροφυλακής το 1940 και μετέπειτα μέλος του ΕΑΜ στην Κατοχή. Με
τα Δεκεμβριανά κρατείται στην Ελ-Τάμπα και μετά στις φυλακές Αβέρωφ. Στον Παρνασσό το
1948 υπηρετεί στο τμήμα του Διαμαντή ως πολιτοφύλακας. Δολοφονείται τον Ιούλιο του 1949
από παρακρατικό στο ρέμα της Αγόριανης.

ΜΑΜΑΛΗΣ ΣΤΕΡΓΙΟΣ (ΓΕΡΟΔΗΜΟΣ)

Αγωνιστής της εθνικής αντίστασης απο την Αράχωβα. Μετά την Βάρκιζα αναγκάζονταν να
κρύβεται καθώς οι αρχές τον έψαχναν. Προσχωρεί στον Παρνασσό με μεγάλες δυσκολίες και
εντάσσεται στον ΔΣΕ στο τμήμα ένοπλων καταδιωκόμενων του Διαμαντή. το 1946. Αργότερα
εντάσσεται στο τμήμα του Διαμαντή που ονομάζονταν Μονάδα Χώρου 88. Σκοτώνεται σε
ενέδρα των ΜΑΥ και των Χωροφυλάκων στις 17 Ιούλη 1949 στον Παρνασσό.

ΚΑΛΑΜΠΟΚΑΣ ΘΑΝΑΣΗΣ

Απόφοιτος του Γυμνάσιου Παγκρατίου και κάτοικος Βύρωνα. Με την Κατοχή υπηρετεί ως
διερμηνέας στο αεροδρόμιο Χασάνι, όπου έβαζε μέσα αντιστασιακούς και έκλεβαν όπλα.
Αργότερα υπηρετεί ως διμοιρίτης στον 4ο Λόχο ΕΛΑΣ Παγκρατίου. Πολεμά στα Δεκεμβριανά
στην περιοχή Αρδήττου - Σταδίου - Ιλισού, με κορυφαία στιγμή δράσης του όταν απεγκλωβίζει
63 ΕΛΑΣιτες από τα αγγλικά τανκ και τους οδηγεί στον Βύρωνα. Μετά την Βάρκιζα εξορίζεται
στην Ικαρία. Το 1948 ανεβαίνει στον Παρνασσό και εντάσσεται στον ΔΣΕ. Σκοτώνεται στο
δάσος Αργυρίων στον Παρνασσό με άλλους 8 συντρόφους του σε ενέδρα του στρατού και των
παρακρατικών. Τα κεφάλια τους κρεμιόνται στην πλατεία Σπερχειάδας και αργότερα άγνωστοι
τα θάβουν στην άκρη του νεκροταφείου όπου σήμερα η ΠΕΑΕΑ τους έχει στήσει μνημείο.

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΖΑΛΟΚΩΣΤΑΣ
Θ

Μόνιμος αξιωματικός του ΕΛΑΣ. Μεγάλο στρατηγικό μυαλό του επιτελείου της αντίστασης.
Αργότερα τοποθετείται ως καπετάνιος του 24ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ στον Βάλτο και το
Ξηρόμερο και στην συνέχεια καπετάνιος της VII Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ.

ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΜΑΛΤΕΖΟΣ

Γνωστός και ως "Καπετάν Τζουμερκιώτης". Διετέλεσε μόνιμος αξιωματικός του ΕΛΑΣ και
υπήρξε ένα απο τα ιδρυτικά στρατιωτικά στελέχη του 3/40 Συντάγματος του Βάλτου -
Ξηρομέρου. Στην μάχη της Αμφιλοχίας το 1944 τοποθετείται ως διοικητής τάγματος.

ΚΩΣΤΑΣ ΜΙΝΤΖΑΣ
Κ

Από το χωριό Καλαρρύτες κοντά στο Συρράκο της οροσειράς των Τζουμέρκα. Υπηρέτησε
καπετάνιος του 1ου τάγματος του 3/40 Συντάγματος του ΕΛΑΣ Βάλτου - Ξηρομέρου. Στην
μάχη της Αμφιλοχίας το 1944 διακρίθηκε για την δράση του και την αποφασιστικότητά του και
τιμήθηκε με το αριστείο απελευθερωτικού αγώνα καθώς και με προαγωγή.

Ο ΠΑΠΑΒΑΛΗΣ
Ο Παπα-Βαλής ήταν ιερέας στην περιοχή του Αγρινίου, που θεώρησε καλό να μην εγκαταλείψει
το ποίμνιό του την εποχή που σύσσωμη η ελληνική εκκλησία φωτογραφίζονταν με του Ναζί. Ο
Παπά-Βαλής έδρασε στις τάξεις του ΕΑΜ Αγρινίου, προσπαθώντας να συνεισφέρει τα μέγιστα
στον αγώνα ενάντια στον κατακτητή. Πολλές φορές ο Παπά-Βαλής, επισκέπτονταν τις φυλακές
με πρόσχημα την εξομολόγηση των κρατουμένων και τους έφερνε υλικά για να δραπετεύσουν ή
μ
μηνύματα από το ΕΑΜ. Σε μια ορισμένη περίπτωση βοήθησε στην δραπέτευση ενός ηγετικού
στελέχους του ΕΑΜ από τις φυλακές Αγρινίου φέρνοντάς του ένα μικρό σιδεροπρίονο μέσα σε
ένα γιαούρτι. Αργότερα όταν οι Ιταλοί διώκονταν από τους Γερμανούς και ο ΕΛΑΣ είχε έρθει σε
συνεννόηση μαζί τους για να τους φυγαδεύσει και να του δώσουν τα όπλα τους, ο Παπά- Βαλής
έλυσε δραστικά το πρόβλημα τις μεταφοράς των όπλων από την πόλη του Αγρινίου στις
ανταρτομάδες του ΕΛΑΣ. Σκαρφίσθηκε να τα μεταφέρει με την κοινοτική νεκροφόρα, μέσα σε
φέρετρα, μέχρι το νεκροταφείο έξω από την πόλη. Μετά οι άνδρες του ΕΛΑΣ τα ξέθαβαν και τα
μετέφεραν στο αρχηγείο. Την μία και μοναδική φορά που οι Γερμανοί έλεξαν το φέρετρο, ο
Παπά- Βαλής είχε "το Θεό μαζί του" και το φέρετρο όντως είχε έναν άτυχο γέρο μέσα του...
Μετά την Κατοχή την συμβολή του στον αγώνα του λαού ο Βαλής την πλήρωσε με το λεγόμενο
"ξύρισμα". Αργότερα μπλέχτηκε και στην δίκη του Θέμου Κορνάρου για το βιβλίο του "Αγύρτες
και κλέφτες στην εξουσία". Σε αυτό το βιβλίο, ο Κορνάρος καταθέτει την μαρτυρία του
για κάποιον αρχιεπίσκοπο, συνεργάτη των Γερμανών, που έσκαψε τον τάφο του προκάτοχού του
για να του κλέψει την χρυσή του ράβδο και τα άμφια. Ο Παπά - Βαλής που τον εχθρεύονταν, ο
συγκεκριμένος άνθρωπος κλήθηκε στη δίκη του Κορνάρου, με την κατηγορία ότι παρείχε
στοιχεία στον συγγραφέα για την εν λόγω υπόθεση. Παρά το ότι η δίκη ήταν σκέτη παρωδία και
οι μάρτυρες που ήθελαν τον αρχιεπίσκοπο να έχει πράξει τα όσα ο Κορνάρος του πρόσαπτε στο
βιβλίο του, εν τέλει η εκκλησία δικαιώθηκε και καταδίκασε τον μεν Κορνάρο σε 2 έτη στην
φυλακή, τον δε Παπά-Βαλή σε ένα. Εν τέλει μετά την αποφυλάκισή του η εκκλησία του έδωσε
μια μικρή σύνταξη και τώρα ζει ήσυχα κάπου στο Αιγάλεω.
KΩΣΤΑΣ ΑΥΓΟΥΛΗΣ
Γνωστός και ως καπετάν - Αυγουλής. Έδρασε από τις τάξεις του ΕΛΑΣ στην περιοχή
Αιτωλοακαρνανίας. Ήταν καπετάνιος του ΕΛΑΣ στο 2/39 Σύνταγμα και έλαβε μέρος στην μάχη
της Αμφιλοχίας το 1944. Ήταν μέλος του ΚΚΕ και ξάδελφος του Νίκου Διαμάντη. Σκοτώθηκε
το 1946 μαζί με τον Βασίλη Σκιαδά (Επαμεινώνδα) σε ενέδρα παρακρατικών στην περιοχή της
Τριχωνίδας. Άγνωστο το που τάφηκε...

ΚΑΠΕΤΑΝ ΛΕΠΕΝΙΩΤΗΣ

Από το χωριό Λεπενού Αιτ/νίας. Ήταν μέλος του ΚΚΕ και καπετάνιος του ΕΛΑΣ. Ξαδέλφια
τόσο του Κώστα Αυγουλή όσο και του Νίκου Διαμάντη. Το όνομά του ήταν νομίζω Κώστας
Α
Αυδής.

ΚΩΣΤΑΣ ΓΑΜΒΕΤΑΣ

Στέλεχος του ΕΑΜ στην Θεσσαλία και μέλος του ΚΚΕ. Αργότερα θα τον συλλάβουν οι
Γερμανοί και θα τον μεταφέρουν μετά από πολλά βασανιστήρια στην Πελοπόννησο όπου θα
εκτελεσθεί. Η μαζικότητα του θα φέρει στο πλευρό του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ χιλιάδες πατριώτες.

ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΗΣ

Ονομάζεται Γυφτοδήμος στην πραγματικότητα. Γιός δικαστή απο την Λίμνη Ευβοίας. Στέλεχος
του ΚΚΕ και του ΕΑΜ . Αφουγκράσθηκε άριστα τον λαϊκό παλμό που ζητούσε την λευτεριά
και την κοινωνική δικαιοσύνη. Γιατρός στο επάγγελμα και κοσμογυρισμένος στις σπουδές του.
Τον Δεκέμβρη του 1942 η Κ.Ε. του ΚΚΕ τον στέλνει στην Θεσσαλία για να οργανώσει το
κίνημα της περιοχής. Το αποτέλεσμα είναι απίστευτο... Χιλιάδες σκλάβοι ξυπνούν και παίρνουν
ττα όπλα. Ο ΕΛΑΣ Θεσσαλίας γίνεται δραστικά πιο αξιόμαχος. Διάτέλεσε αρχισυντάκτης του
Ριζοσπάστη και στρατηγός του ΔΣΕ. Συγκρούσθηκε με το Ζαχαριάδη σε ζητήματα στρατηγικής
και επιλογών. Έπεσε θύμα της προδοτικής γραμμής του 20ου Συνεδρίου του ΚΚΣΕ και πέθανε
από εγκεφαλικό επεισόδιο . Το ΚΚΕ τον διέγραψε και τον αποκατέστησε το 1958 . Πρόσφατα
έγιναν εκδηλώσεις στην μνήμη του απο το ΚΚΕ.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΟΥΝΗΣ

Καπετάνιος του ΕΛΑΣ στο 2/39 Σύνταγμα και αργότερα μόνιμος αξιωματικός. Πολέμησε στο
αλβανικό μέτωπο και αργότερα εμπλούτισε με την πολύπλευρη δράση του τις γραμμές του
ΕΛΑΣ. Συμμετείχε στην μάχη της Αμφιλοχίας το 1944 και μετά τον τραυματισμό του Βασίλη
Σκιαδά «Επαμεινώνδα» ανέλαβε την διοίκηση της μάχης. Το ψευδώνυμό του ήταν «Τσούνης» ή
«Γαϊδάρας» λόγω της μεγάλης σωματικής του διάπλασης. Τιμήθηκε με ειδική μνεία για τα
ανδραγαθήματά του από Γενικό Αρχηγείο του ΕΛΑΣ. Με την αρχή του Εμφυλίου
καταδικάσθηκε τρείς εις θάνατον ερήμην του και κρύφθηκε στην Πρέβεζα. Αργότερα τον
συνέλαβαν και τον καταδίκασαν σε ισόβια κάθειρξη. Τελικά περνώντας από σχεδόν όλες τις
γνωστές φυλακές πολιτικών κρατουμένων, ο Βασίλης Τσούνης αποφυλακίζεται το 1956. Ζει
σήμερα σε ηλικία 96 ετών και 6 μηνών..

ΕΤΕΟΚΛΗΣ ΔΟΥΜΟΥΛΑΚΗΣ

Γεννήθηκε το 1926 στον οικισμό Πολίχνη Μεσσηνίας . Από τους πρώτους παρτιζάνους του ΔΣΕ
Πελοποννήσου . Ονομάσθηκε ανθυπολοχαγός με διάταγμα του Υπουργείου Στρατιωτικών της
Δημοκρατικής Κυβερνήσεως , (υπ. αρ. 29/04/1948) και προήχθη μετά την μάχη των
Καλαβρύτων επ' ανδραγαθία στο βαθμό του λοχαγού Πεζικού . Το άψυχο σώμα του βρέθηκε σε
μια σπηλιά κοντά στο χωριό Πήδημα Μεσσηνίας στις 12 Αυγούστου 1952 . Ο τρόπος θανάτου
του δεν είναι εξακριβωμένος . Πιθανά να αυτοκτόνησε (βρέθηκε μέσα στη σπηλιά ένα γράμμα
προς τον αδελφό του , που άρχιζε με την έκφραση "Όταν θα ξαναέρθουμε με λουλούδια στα
ματωμένα χέρια μας" , πιθανά να δηλητηριάσθηκε από τον τροφοδότη του (Χ.Μ) σημερινό εν
ζωή, κάτοικο του χωριού Πήδημα . Το γεγονός ότι οι αρχές δεν έδωσαν το πόρισμα της
τοξικολογικής εξέτασης των σπλάχνων στα αδέλφια του (και ειδικά στην αδελφή του
Αικατερίνη , που είχε αγωνισθεί σκληρά για να μάθει την αλήθεια) , συνηγορούν υπέρ της
δεύτερης εκδοχής .

O ΚΑΠΕΤΑΝ ΠΕΡΔΙΚΑΣ

Μια θρυλική μορφή του αντιστασιακού αγώνα, του ΕΛΑΣ και του εμφυλίου πολέμου, ήταν
αυτή του Μήτσου Γαννακούρα, η Πέρδικα, από το χωριό Βάγκου της Αρκαδίας. Ο Πέρδικας
υπήρξε καπετάνιος του ΕΛΑΣ και έδρασε στην Πελοπόννησο, στην Αρκαδία και στο Μαίναλο,
δίνοντας πολλές νικηφόρες μάχες. Υπήρξε σύνδεσμος του Γραμματέα Περιοχής Πελοποννήσου
του ΕΛΑΣ Νίκου Μπελογιάννη και συνεργάσθηκε και συναναστράφηκε με κορυφαία στελέχη
του αντιστασιακού αγώνα. Στον εμφύλιο είχε μεγάλη δράση, επέδειξε ηγετικές ικανότητες και η
φήμη του εξαπλώθηκε. Με την επικράτηση των κυβερνητικών, ο Πέρδικας είχε άδοξο και
τραγικό τέλος. Στις 16-8-1949, έπεσε μετά από προδοσία σε ενέδρα των κυβερνητικών στο
Ραπούνι του Μαινάλου, πληγώθηκε και αυτοκτόνησε. Την επόμενη το πτώμα του μεταφέρθηκε
στην Τρίπολη και εκτέθηκε σε δημόσια θέα στην πλατεία του Άρεως. Για εκείνη την αποτρόπαια
σκηνή, χαρακτηριστική είναι η προσωπική μαρτυρία του Σταμάτη Μακρή, εκπαιδευτικού από τη
Μυγδαλιά Γορτυνίας, που μικρό παιδί τότε, βρέθηκε στην πλατεία:

"Περιμέναμε το νεκρό Πέρδικα. Κόσμος πολύς είχε παραταχθεί στους δρόμους και είχε
πλημμυρίσει την πλατεία του Άρεως. Τον φέρανε και τον στήσανε στην πρώτη γωνία της
πλατείας (νοτιοδυτική), μπροστά από τον κινηματογράφο Έσπερο, δεμένο σε μια πόρτα. Εγώ
που το ήξερα γίγαντα, όταν τον είδα σκιάχτρο δεν τον γνώρισα. Θέλεις γιατί είχε αλλάξει, θέλεις
γιατί δεν ήθελα να το πιστέψω, ψιθύρισα: "Τι λέτε ρε; Δεν είναι ο Πέρδικας αυτός!..." Κάποιος
από το πλήθος έσκυψε και μου είπε χαμηλόφωνα: "Μην το ξαναπείς αυτό μικρέ μου...". Σίγουρα
ήθελε να με προφυλάξει....".

ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΛΑΣΚΑΣ (ΠΕΛΟΠΙΔΑΣ)

Τα χαράματα της 21 Οκτώβρη του 1948, έπεφτε νεκρός σε ενέδρα χιτών και χωροφυλάκων του
χωριού Δαύλεια Βοιωτίας, ο Παντελής Λάσκας, ο καπετάνιος Πελοπίδας, μία απ τις
ηρωικότερες και θρυλικές μορφές των δύο ένοπλων αγώνων (ΕΛΑΣ-ΔΣΕ).
Γεννήθηκε στο Λουτράκι το 1915. Όταν ήταν 10χρονο παιδί, τα αδέλφια του Βασίλης και
Πέτρος προσχώρησαν στο επαναστατικό κίνημα, όπου αναδείχτηκαν σε ηγετικές μορφές στην
Αργολιδοκορινθία. Ο Βασίλης που σκοτώθηκε στα Γεράνεια την 1/5/42 σε σύγκρουση με
όργανα των καταχτητών (χωροφύλακες) είχε από το 1930 μέχρι το θάνατο του έξι καταδίκες για
την αγωνιστική του δράση και είχε εκτίσει 32 μήνες φυλακή και 24 εξορία. Ο Πέτρος,
υποψήφιος βουλευτής του ΚΚΕ το 1932 στην Αργολιδοκορινθία, εκτελέστηκε στο Κούρνοβο
στις 4/6/43 με την Ακροναυπλιώτικη φρουρά, σέρνοντας πρώτος το χορό. Μέχρι τότε είχε κι
αυτός εννέα χρόνια φυλακή. Η αδελφή τους η Μαρίνα, δολοφονήθηκε με άγρια βασανιστήρια
από Γερμανούς και ταγματασφαλίτες στο Λιγουριό της Αργολίδας αρχές Ιούνη του '44, ως
στέλεχος του ΕΑΜ.
Η σεμνότητα και ο πραγματικός κομμουνιστικός χαρακτήρας του Παντελή Λάσκα, που
δοξάστηκε σαν ΠΕΛΟΠΙΔΑΣ, δεν επέτρεψαν να δημιουργηθεί θόρυβος και φασαρία γύρω από
τα όνομά του. Η κοπιώδης όμως γνωριμία με το αγωνιστικό του οδοιπορικό και η ολοκλήρωση
της ιστορικής του βιογραφίας, μας κάνουν να μιλάμε πλέον για ένα ηγετικό στέλεχος πλάι στα
κορυφαία στελέχη της Αντίστασης, του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ. Η παλικαριά και η πολεμική του
τέχνη, στάθηκαν απαράμιλλες. Έλαβε μέρος σ' όλες τις μάχες στη Ρούμελη στο ξεκίνημα (Ρεκά,
Γοργοπόταμο, Μικρό Χωριό, Κρίκελο, εκστρατεία Ζέρβα κλπ).
Πέρασε στην Πελοπόννησο (22-6-43) ως καπετάνιος και αρχηγός του πρώτου Στρατηγείου
Πελοποννήσου. Πολιτικές σκοπιμότητες και ισορροπίες δεν του επέτρεψαν να βάλει τις βάσεις
του αντάρτικου εκεί, στο ύψος της Ρούμελης. Ανακλήθηκε μετά τρεις μήνες και τοποθετήθηκε
καπετάνιος του τάγματος ασφαλείας του ΓΣ του ΕΛΑΣ.
Ξαναπέρασε με τον Αρη στον Μοριά (22-4-44), όπου ως καπετάνιος των αντάρτικων δυνάμεων
στη Β. Πελοπόννησο (8η Ταξιαρχία), προσπάθησε να κερδίσει το χρόνο της απουσίας του,
καθιστώντας εκεί τον ΕΛΑΣ αξιόμαχο και ικανό να κατακτήσει την Εθνική Λευτεριά και Λαϊκή
Εξουσία.
Ως καπετάνιος του 6ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ Αργολιδοκορινθίας, πήρε μέρος στις μάχες του
Δεκέμβρη του '44 στην Αθήνα.(Μακρυγιάννη, Μεταξουργείο, Κολωνός). Βλέποντας ότι η
συμφωνία της Βάρκιζας αφόπλιζε το κίνημα, συμπαρατάχτηκε με την κίνηση του Άρη
Βελουχιώτη. Το τεράστιο κύρος και η ιστορία της οικογένειάς του, ο σεβασμός που του
αναγνώριζαν οι πάντες, ενίσχυσαν πολιτικά και ηθικά τον Άρη, που στο πρόσωπο του Πελοπίδα
γνώρισε τον πολυτιμότερο και ικανότερο σύντροφο και συνεργάτη του.
Με ιδιαίτερη λαχτάρα και χαρά βρέθηκε στην πρώτη ομάδα των ένοπλων καταδιωκόμενων της
Φθιώτιδας, από τον Απρίλη του 1946. Οι μεγάλες οργανωτικές, πολιτικές και στρατιωτικές του
αρετές, συντέλεσαν το τμήμα Πελοπίδα - Μπελή - Παλαιολόγου, να χαρακτηρίζεται από το
ΓΕΣ, σαν το τμήμα που άλλαξε την κατάσταση στη Ρούμελη, καθιστώντας το ΔΣΕ Ρούμελης
την πιο αξιόμαχη και υπολογίσιμη αντάρτικη δύναμη.
Έλαβε μέρος σε πολλές μάχες σε Ευρυτανία, Φθιώτιδα, Βοιωτία και αναδείχτηκε πάλι με το
σπαθί του πολέμαρχος και του νέου αντάρτικου. Όταν σκοτώθηκε, ήταν διοικητής του 1
Τάγματος Παρνασσίδας.
Τ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΑΡΤΖΩΚΑΣ

Γεννήθηκε στην Αμφιλοχία Αιτ/ρνανίας και σε ηλικία μόλις 14 ετών εντάχθηκε στην μάχιμη
ΕΠΟΝ του 2/39 Συντάγματος του ΕΛΑΣ. Έλαβε μέρος σε διάφορες επιχειρήσεις του ΕΛΑΣ
ενάντια τόσο σε Γερμανοιταλούς όσο και στους αγύρτες του ΕΔΕΣ. Εντάχθηκε και στην
πρότυπη ομάδα της πολεμικής ΕΠΟΝ και έλαβε και με αυτήν μέρος σε διάφορες επιχειρήσεις.
Με την ενηλικίωσή του εντάχθηκε στο ΚΚΕ και αργότερα έγινε ηγετικό στέλεχος στην ΕΔΑ.

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΟΛΙΤΟΠΟΥΛΟΣ

Γεννήθηκε το 1924 στο Ζελίχοβο Αιτωλίας και μεγάλωσε στο Αγρίνιο όπου και τελείωσε το
Γυμνάσιο. Ο πατέρας του ήταν δάσκαλος. Με την Κατοχή κατατάσσεται στον ΕΛΑΣ αμέσως
αφού τελείωσε το Γυμνάσιο.
Μετά την απελευθέρωση οδηγείται σε τόπους εξορίας στην Μακρόνησο και την Γυάρο. Με την
απελευθέρωσή του απο την εξορία καταφέρνει να εισαχθεί και να τελειώσει την Πάντειο Σχολή
Πολιτικών Επιστημών. Είναι ιδρυτής της Ένωσης Αιτωλοακαρνανών Λογοτεχνών. Τα ποιήματά
του πρωτοεκδίδονται το 1974 ενώ βιβλία του έχουν εκδοθεί και από την Σύγχρονη Εποχή.

ΚΟΜΙΝΑΤΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

Γεννήθηκε στην Λευκάδα στο χωριό Βαυκερή. Υπήρξε μέλος του ΚΚΕ απο τα πρώτα χρόνια
της Κατοχής και πολέμησε στο 2/39 Σύνταγμα του ΕΛΑΣ. Κατά το 1948 -1949 βρέθηκε
φαντάρος στο κολαστήριο της Μακρονήσου.
φ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΑΜΠΑΤΑΚΟΣ

1920 -1949.
Γεννήθηκε στο χωριό Ανω Καρέα του νομού Λακωνίας. Κατά τα γυμνασιακά του χρόνια
οργανώθηκε στην οργάνωση της ΟΚΝΕ. Στην περίοδο της γερμανικής κατοχής ήταν φοιτητής
στην Ανωτάτη Εμπορική. Οργανώνεται στην ΕΠΟΝ Σπουδαστών και μάχεται τον ξένο τύρρανο.
Το 1946 δολοφονείται άγρια το πατέρας του και εκείνος πιάνεται και στέλνεται στην
Μ
Μακρόνησο. Ζει από κοντά τα γεγονότα της σφαγής της Α΄ ΕΤΟ στις 29-2 και 1-3 του 1948.
Μετά κλείνεται ως το 1949 στην απομόνωση. Δολοφονείται στο "σακί με την γάτα" μετά από
πολύωρα βασανιστήρια .

ΚΩΣΤΑΣ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ
Ο ηγέτης της αγροτιάς Κώστας Γαβριηλίδης, γεννήθηκε το 1897 στο Κάτω Τσαπίκ της του
νοτίου Καυκάσου. Σπούδασε και έγινε αργότερα δάσκαλος και το 1920 εγκαταστάθηκε στην
περιοχή Κοκκινιά του Κιλικίς. Εκεί εκλέχθηκε πρόεδρος του χωριού. Αργότερα πρωτοστατεί
στο προσφυγικό και γεωργικό ζήτημα της εποχής και φθάνει να εκλεγεί πρόεδρος του
Γεωργικού Συνεταιρισμού Κιλκίς και του Συλλόγου Κοινοτήτων. Το 1923 γίνεται μέλος του
Γ
ΑΚΕ (Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας) και εκλέγεται επι σειράς ετών βουλευτής. Το 1936 κερδίζει
την έδρα του Κιλκίς με το συνδυασμό του Παλλαϊκού Μετώπου (συνδυασμός ΚΚΕ και ΑΚΕ).
Το 1936 η δικτατορία του Μεταξά τον εξορίζει στην Ανάφη και αργότερα μεταφέρεται στην
φυλακή της Κέρκυρας. Το 1941 συλλαμβάνεται από τους Γερμανούς αλλά αφήνεται ελεύθερος
ως άρρωστος. Την ίδια χρονιά ανεβαίνει τα βουνά και παίρνει μέρος στην Εθνική Αντίσταση.
Γίνεται μέλος του ΕΑΜ και εκλέγεται εθνοσύμβουλος. Αργότερα θα πάρει μέρος και στις
εργασίες της ΠΕΕΑ και θα εκλεγεί γραμματέας γεωργίας. Με τον εμφύλιο εξορίζεται στην
Ικαρία, την Μακρόνησο και τον Αι- Στράτη. Το 1951 εκλέγεται βουλευτής της ΕΔΑ και
εκτοπίζεται αμέσως στον Αι-Στράτη όπου πεθαίνει το 1952 λόγω του βεβαρημένου της υγείας
του.

KΩΣΤΑΣ ΓΚΕΚΑΣ

Νοέμβριος του 1944, ο Κώστας Γκέκας (αριστερά) με συναγωνιστή του στο Αγρίνιο

Γεννήθηκε στο χωριό Παλιόκαστρο του νομού Φθιώτιδας από γονείς φτωχούς που εργάζονταν
ως γεωργοί. Αν και άριστος μαθητής κατά το δημοτικό ο πατέρας του δεν μπόρεσε να τον
στείλει Γυμνάσιο λόγω των οικονομικών του προβλημάτων. Πριν κλείσει καλά καλά τα 14
κατεβαίνει στην Αθήνα να δουλέψει σαν βοηθός μπακάλη. Εκεί εργάζεται μέχρι την έλευση των
Γερμανοιταλών που του στερεί την δουλεία του.
Επιστρέφει στο χωριό του και ύστερα εντάσσεται στον ΕΛΑΣ. Θα αγωνιστεί στο πλευρό του
Άρη Βελουχιώτη και θα λάβει μέρος στην ανατίναξη του Γοργοπόταμου.
Με την συνθήκη της Βάρκιζας παραδίδει το όπλο του και όπως λέει ο ίδιος τελειώνει και η
προσφορά του στην Αντίσταση.

Ιούνιος του 1944 , ο Κ. Γκέκας πρώτος από αριστερά καθιστός, με την υποδειγματική ομάδα της
ΕΠΟΝ του 36ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ σε χωριό της Ναυπακτίας.

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΡΑΝΤΖΑΣ

Γεννήθηκε στην Άνω Αγόριανη του Παρνασσού το 1906 και ήταν το νεότερο μέλος μιας
οικογένειας με 7 παιδιά. Οι σπουδές του αν και ήταν περιορισμένες, του προσέδωσαν ένα
χαρακτηριστικό λογοτεχνικό ύφος γραφής που υποστηρίζονταν από ένα αρκετά μεγάλο
συγγραφικό ταλέντο. Πριν την Κατοχή αλλά και κατά την Εθνική Αντίσταση ανέβαζε στο χωριό
του θεατρικές παραστάσεις τις οποίες σκηνοθετούσε ο ίδιος. Υπήρξε επίσης συγγραφέας του
δικού του θεατρικού έργου στο οποίο έπαιξε και πρωταγωνιστικό ρόλο. Ήταν παντρεμένος με
την Πανωραία Ιωάννου (Φλέγγα) και είχε μαζί της 4 παιδιά. Στην Κατοχή εντάχθηκε και στον
ΕΛΑΣ και ήταν από τους πρώτους αντάρτες της περιοχής Παρνασσιδας. Αργότερα, ενταχθηκε
και στο ΚΚΕ. Το 1946 εξορίζεται στα Κύθηρα και στην συνέχεια συμμετέχει στις πρώτες
δυνάμεις αυτοάμυνας του Παρνασσού που μάχονται τις παρακρατικές συμμορίες και την
Χωροφυλακή. Αργότερα ορίζεται υπεύθυνος του Κέντρου Πληροφοριών (Κ.Π.) της περιοχής
μαζί με την γυναίκα του και τα δύο οτυ μεγάλα παιδιά, Ηλία και Κομνά. Ο Δημήτρης
Καραντζάς και η γυναίκα του σκοτώνονται το 1948 τα Χριστούγεννα, στην περιοχή της Άνω
Αγόριανης προσπαθώντας μέσα τα χιόνια να ξεφύγουν του Εθνικού Στρατού. Τα δύο του
μεγάλα παιδιά χάθηκαν και αυτά...
μ

ΕΠΑΜΕΙΝΩΝΔΑΣ ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ

Γεννήθηκε στο χωριό Κανάλια της Καρδίτσας το 1901. Το 1924 είχε ολοκληρώσει τις σπουδές
του στην ιατρική και υπηρέτησε ως έφεδρος ανθυπίατρος στον στρατό. Το 1927 διορίσθηκε
γιατρός στο Σανατόριο Ασβεστοχωρίου όπου προσπάθησε με τα ελάχιστα υλικά μέσα που του
παρέχονταν να απαλύνει τον ανθρώπινο πόνο. Το 1939 ανέλαβε την θέση του διευθυντή
κλινικής. Στον ελληνοιταλικό πόλεμο δεν ελαβε μέρος αφού είχε αποσπασθεί στο σανατόριο. Το
1943 κατατάσσεται στον ΕΛΑΣ και αναλαμβάνει την διεύθυνση της υγειονομικής υπηρεσίας
της 10ης Μεραρχίας. Τον Σεπτέμβριο του 1946 φεύγει ξανά για το βουνό και αμέσως διορίζεται
διευθυντής της Υγειονομικής Υπηρεσίας του Αρχηγείου Κεντρικής Μακεδονίας. Το 1947
διορίζεται διευθυντής της Υγειονομικής Υπηρεσίας του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ. Από το
1949 μέχρι το 1975 εργάσθηκε ως γιατρός στην Λαϊκή Δημοκρατία του Ουζμπεκιστάν.
Επαναπατρίζεται το 1975.

ΑΡΓΥΡΗΣ ΠΑΝΑΓΟΥ

Αντάρτης του ΕΛΑΣ Παρνασσού και μέλος του ΚΚΕ από τα πρώτα χρόνια της Κατοχής. Με
τον εμφύλιο τοποθετήθηκε ως κομματικός υπεύθυνος της Άνω Αγόριανης και υπηρέτησε με τον
Μήτσο Καραντζά κοντά στον Καπετάν Διαμαντή. Σκοτώθηκε τα Χριστούγεννα του 1949 μαζί
με τον Καραντζά και τα κεφάλια τους εκτέθηκαν σε κάποιο χωριό..

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΣΓΑΓΙΑΣ
Γεννήθηκε στο χωριό Κουμαρίτσι Φθιώτιδας. Τελείωσε το Δημοτικό και μετά έμαθε την τέχνη
του σιδερά κοντά σε μάστορα. Εργάσθηκε στον σιδηρόδρομο και σε συνεργεία γεφυράδων ως
βοηθός σιδερά.
Το 1943 συμμετέχει στην ΕΠΟΝ του εφεδρικού και του τακτικού ΕΛΑΣ, ενώ την ίδια χρονιά
περνά και στις γραμμές του ΚΚΕ. Μετά την απελευθέρωση εργάζεται για λίγο ακόμα ως
σιδεράς μέχρι που περνά στον ΔΣΕ ως σύνδεσμος στο ανασυγκροτημένο Τάγμα Καλλιδρομόυ
με επικεφαλής τον Ανάποδο που αργότερα αναλαμβάνει την οργάνωση του αντάρτικου στην
Εύβοια. Το 1948 δημιουργείται το Ανεξάρτητο Τάγμα Ευβοίας του ΔΣΕ στο οποίο ο Σγάγιας
αναλαμβάνει και πάλι ως σύνδεσμος με τον βαθμό του ανθυπολοχαγού. Το Φεβρουάριο του
1950 συλλαμβάνεται και φυλακίζεται στην Θήβα και στην συνέχεια υπηρετεί εκεί και την
40μηνη θητεία του. Έφυγε απο την ζωή το 2008.

ΤΣΙΤΣΙΠΗΣ ΣΩΤΗΡΗΣ ( Λοκρός)

Γεννήθηκε στο Δαδί Λοκρίδας κοντά στην Αμφίκλεια. Τελείωσε την στρατιωτική σχολή
ευελπίδων τον Αύγουστο του 1940 με τιμητική μνεία. Από εκεί είχε τον βαθμό του
ανθυπολοχαγού του μηχανικού. Το 1940 πήρε μέρος στην Αλβανία και με την διάλυση του
μετώπου επέστρεψε στο Δαδί. Στην Κατοχή οι Ιταλοί τον κυνήγησαν πολύ για τα φρονήματά
του και έτσι αναγκάσθηκε να φύγει για την Αθήνα. Το 1943 στην Μενδενίτσα Λοκρίδας
κατατάχθηκε στο Αρχηγείο του ΕΛΑΣ ως διοικητής λόχου. Αργότερα έγινε διοικητής διλοχίας
και μετά τάγματος. Το τάγμα του ήταν το 2/42 Τάγμα Λοκρού όπως το φώναζαν οι ΕΛΑΣίτες. Ο
Λοκρός έδωσε πολλές μάχες με τον άξονα όπως αυτή στις Θερμοπύλες, το 51ο χιλιόμετρο, την
Παύλιανη, το Σκλήθρο, το Δαδί και τον Άγιο Κωνσταντίνο. Πήρε μέρος και στα Δεκεμβριανά το
1944. Μετά την Βάρκιζα βγήκε πάλι στο βουνό με τον ΔΣΕ και έδρασε στην Ρούμελη ως
επιτελάρχης ταξιαρχίας. Τον Απρίλη του 1949 άρρωστος και εξαντλημένος από τις κακουχίες
πιάστηκε αιχμάλωτος στον Βάλτο και μεταφέρθηκε στα Τρίκαλα. Δικάστηκε απο έκτακτο
στρατοδικείο στις 15-4-1949 και εκτελέσθηκε την επόμενη...
σ

Το τάγμα Λοκρού
Τ

ΣΥΛΒΙΟ ΜΑΣΚΑΡΙΝ
Ο Σύλβιο Μασκαρίν γεννημένος στην Βενετία, διετέλεσε ανθυπολοχαγός του ιταλικού στρατού
ττο 1943 στο Αγρίνιο. Εκεί ο Μασκαρίν υπηρετούσε στην Μεραρχία "Καζάλε", σε μοίρα ιππικού
υπό τον διοικητή Μάριο Μανσάνι. Το 1943 ο Σύλβιο τίθεται συνήγορος κάποιου Γρηγόρη από
το Αγρίνιο σε δίκη του για κατοχή όπλων. Χάρη στις νομικές του σπουδές και στον αντιφασίστα
στρατοδίκη Μάριο Σολίνας, ο άνθρωπος αθωώνεται. Ο Σύλβιο σχετίζεται με το ΕΑΜ Αγρινίου
και μια νύχτα με οδηγό τον Γιώργο Πανάγο περνά με όλο τον οπλισμό του στις γραμμές του
ΕΛΑΣ. Ο Σύλβιο μιλά 3 ξένες γλώσσες και θεωρείται πολύτιμο στέλεχος στον ΕΛΑΣ. Αργότερα
θα βρεθεί στο πλευρό του Άρη και θα αποσταλεί ως επίσημος διερμηνέας στην Συμμαχική
Στρατιωτική Αποστολή στην Μπριάντζα. Αργότερα θα επιστρέψει στην πρώτη γραμμή του
αγώνα και με την γυναίκα του Όλγα και μια ομάδα της ΕΠΟΝ θα ανατινάξουν την γέφυρα του
Αχελώου. Το 1944 θα λάβει μέρος και στην μάχη του Μακρυνόρους. Το 1945 επιστρέφει με την
γυναίκα του στην πατρίδα του και όταν συνταξιοδοτηθεί θα έρθει μόνιμα στην Ελλάδα. Ζει στην
οδό 3η Σεπτεμβρίου.

ΤΑΚΗΣ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ
Τ

Ο Τάκης Κωστόπουλος γεννήθηκε το 1923 στο Σκαλοχώρι Κοζάνης. Κατά την διάρκεια της
Κατοχής λαμβάνει μέρος στην Εθνική Αντίσταση και το 1942 γίνεται μέλος του ΕΑΜ, ενώ το
1943 περνάει στην ΕΠΟΝ. Τον Μάιο του 1947 περνάει για δεύτερη φορά αντάρτης στον ΔΣΕ.
Εκεί παίρνει μέρος σε πολλές εκκαθαριστικές επιχειρήσεις και μάχες.

Τον Αύγουστο του 1948 ύστερα απο απόφαση του ΔΣΕ περνά με τους συντρόφους του από τον
Γράμμο στο Βίτσι όπου γνωρίζει και την μέλλουσα γυναίκα του Ευδοξία. Το 1949 επιστρέφει
στον Γράμμο μαζί με τον ΔΣΕ και με την κατάρρευση του μετώπου εκεί περνά στην Αλβανία,
ξεκινώντας μια νέα ζωή στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού.

ΕΥΤΥΧΙΑ ΠΡΙΝΤΖΟΥ

Γεννήθηκε στα Γιάννενα το 1915. Πατέρας της ο αρχίατρος Γιάννης Πρίντζος. Απόφοιτη της
Ζωσιμαίας Σχολής των Ιωαννίνων και του τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Θεωρείται από τις οργανώτριες της Ζωσιμαίας Βιβλιοθήκης. Στην διάρκεια του ελληνοϊταλικού
πολέμου υπηρέτησε στο πλευρό του πατέρα της ως εθελόντρια νοσοκόμα. Στην Κατοχή
οργανώθηκε στο ΕΑΜ και στη συνέχεια στο ΚΚΕ. Διώχθηκε για την αντιστασιακή της δράση.
Το 1948, παρά το γεγονός ότι κάποιοι θέλουν να το ξεχνούν (ειδικά το Δημοτικό Συμβούλιο των
Ιωαννίνων με τις απολιτίκ, ουδέτερες τελετές που διοργανώνει κάθε χρόνο στη μνήμη των
εκτελεσμένων στο Σταυράκι τον Ιούλιο του 1948), ήταν γραμματέας της ΝΕ Ιωαννίνων του
ΚΚΕ και μέλος του Γραφείου Περιοχής Ηπείρου.
Κ

ΠΕΤΡΟΣ ΚΟΚΚΑΛΗΣ
Ο Π. Κόκκαλης γεννήθηκε στις 18 Σεπτέμβρη του 1896 στη Λιβαδειά. Το δημοτικό και το
γυμνάσιο το τέλειωσε στη γενέτειρά του και κατόπιν ήρθε στην Αθήνα, όπου φοίτησε στην
Ιατρική στα 1911-1913. Τις ιατρικές του σπουδές τις συνέχισε στο Βερολίνο (1913-1914), στη
Ζυρίχη (1915-1916) και στη Βιέννη (1916-1917). Το 1918-1919, εργάστηκε ως βοηθός του
καθηγητή Σερβέν στη χειρουργική κλινική του Πανεπιστημίου της Βέρνης. Από εκεί πήρε το
δίπλωμά του και το Γενάρη του 1919 ανακηρύχτηκε δόκτορας της Ιατρικής. Το διάστημα 1919
έως το 1928 ήταν βοηθός του καθηγητή Σάουμπερμπουχ στη χειρουργική κλινική του
Πανεπιστημίου του Μονάχου. Στο διάστημα αυτό άρχισε να δημοσιεύει τα πρώτα αποτελέσματα
των ερευνών του πάνω στα ζητήματα της χειρουργικής. Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα, το 1929,
δημοσίευσε το σύγγραμμά του, τη «Χειρουργική», η οποία αποτελούσε μια σπουδαία εργασία
για την εποχή της έκδοσής της.

Στην Ελλάδα αποτέλεσε έναν απ' τους κορυφαίους επιστήμονες της Ιατρικής. Το Μάη του 1929
- λίγο μετά την άφιξή του στη χώρα μας - έγινε υφηγητής στην Ιατρική Σχολή του
Πανεπιστημίου Αθηνών. Στο διάστημα 1929-1935 ήταν διευθυντής Χειρουργικού Τμήματος του
Δημοτικού Νοσοκομείου «ΕΛΠΙΣ». Από το 1935 έως το 1939 εργάστηκε ως τακτικός
καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών στην έδρα της Εγχειρητικής Τοπογραφικής Ανατομικής
και ως διευθυντής της ΙΙΙ Χειρουργικής Κλινικής του Νοσοκομείου «ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ».
Το 1939 έγινε τακτικός καθηγητής στην έδρα της Χειρουργικής και Διευθυντής της ΧΙ
Πανεπιστημιακής Κλινικής στο «ΑΡΕΤΑΙΕΙΟΝ» Νοσοκομείο. Στις θέσεις αυτές παρέμεινε έως
το 1946, οπότε και απολύθηκε για πολιτικούς λόγους, όπως άλλωστε συνέβη και με πολλούς
άλλους ΕΑΜίτες και προοδευτικούς πανεπιστημιακούς.

Στη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου, πήρε μέρος από τη θέση του συμβούλου χειρούργου
στο Σώμα Στρατού στην Ήπειρο. Στη συνέχεια, συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση και από τον
Απρίλη έως τον Οκτώβρη του 1944 διατέλεσε γραμματέας (σ.σ.: υπουργός) Υγείας και
Πρόνοιας της ΠΕΕΑ, δηλαδή της Κυβέρνησης του Βουνού.

Ο Πέτρος Κόκκαλης έγινε μέλος του ΚΚΕ, το 1944. Σαν κομμουνιστής, που πάντα πάλευε για
το συμφέρον του λαού από την ώρα που εντάχθηκε στις γραμμές της πρωτοπορίας της εργατικής
τάξης, δε δίσταζε να κάνει και δημόσια την αυτοκριτική του, για το διάστημα εκείνο της ζωής
του, που έμεινε μακριά από τους λαϊκούς αγώνες.

Χαρακτηριστικά είναι τα όσα είχε πει στις 26 Δεκέμβρη του 1945, μιλώντας στο Πολιτικό
Μνημόσυνο του Δ. Γληνού (δημοσιεύτηκαν στην ΚΟΜ.ΕΠ. τεύχος 2, Φλεβάρης 1946, σ. 72):
Π
«Οσοι κατόρθωσαν μέσα στο σάπιο αυτό κλίμα να βρουν το σωστό δρόμο, το χρωστάνε κατά
ένα μεγάλο μέρος στο εθνικοαπελευθερωτικό σάλπισμα του ΕΑΜ και γι' αυτό ευγνωμονούμε
τους πρωτεργάτες του και ανάμεσα σ' αυτούς πρώτο, τον πρωτοπόρο του Δημήτρη Γληνό.
Οφείλουμε, όμως, να έχουμε το θάρρος να ομολογήσουμε εμείς οι άνθρωποι της σκέψης και της
δουλειάς, κι ανάμεσα στους πολλούς, που μου επιτρέπεται σήμερα να μιλήσω για τον Δημήτρη
Γληνό, ότι διαφορετικός ήταν ο δρόμος που ακολουθήσαμε και δεν είναι αρκετό για να
καθησυχάσουμε τη συνείδησή μας ότι, τελικά, βρεθήκαμε κοντά του και κοντά στους άλλους
λαϊκούς αγωνιστές.
Υπήρξε εποχή, που εμείς, από έλλειψη σωστού ιδεολογικού προσανατολισμού, για να μη
δώσουμε αφορμές στη διαστρεβλωμένη εκείνη κοινωνία, σωπάσαμε, και με την παθητική μας
στάση ανεχτήκαμε, όταν εξόριζαν, βασάνιζαν, θανάτωναν τους λαϊκούς αγωνιστές. Και δεν ήταν
μονάχα η έλλειψη της βαθύτερης κατανόησης της μαρξιστικής κοσμοθεωρίας, που μας έκανε
έρμαια συναισθηματικών ταλαντεύσεων, αλλά και η έλλειψη θάρρους. Και είναι έλλειψη
θάρρους, όταν δε σηκώνει τη φωνή του ο κάθε διανοούμενος, όταν σέρνονται στις φυλακές,
τυραννιούνται, εξευτελίζονται άνθρωποι, για μόνο το λόγο ότι αγωνίζονται για τα δικαιώματα
του εργαζόμενου λαού. Πιστεύουμε ότι η ωμή αυτή εξομολόγηση, όχι μόνο επιβάλλεται σαν
ζήτημα ηθικής τάξης για μας τους ίδιους, αλλά επιβάλλεται και σαν μήνυμα για τους άλλους,
την ανήσυχη και κρίσιμη αυτή εποχή. Γιατί, άσχετα αν ήρθε η στιγμή που είδαμε το σωστό
δρόμο και κάναμε ολοκληρωτικά το καθήκον μας απέναντι στο λαό και στο έθνος, εμένα
τουλάχιστον με σκιάζει σ' όλη μου τη ζωή η ανάμνηση ότι υπήρξε εποχή, που ώριμος
επιστήμονας σώπασα και ανέχτηκα έτσι τη διαστρέβλωση της αλήθειας και την καταπάτηση της
λευτεριάς. Και αυτήν την έννοια έχει το μήνυμα που απευθύνουμε σε κάθε τίμιο διανοούμενο,
που τυχόν σωπαίνει, και μάλιστα σήμερα, όταν πίσω από τα σίδερα βρίσκονται χιλιάδες λαϊκοί
αγωνιστές».

Μετά το Δεκέμβρη και τη Βάρκιζα, ο Πέτρος Κόκκαλης αγωνίστηκε, μαζί με άλλους

επιστήμονες, για τη συνένωση των κομμουνιστών, ΕΑΜιτών, αριστερών και προοδευτικών
επιστημόνων. Σε αυτή την προσπάθεια, στόχος ήταν η μελέτη των προβλημάτων που εγείρονταν
στη σύγχρονη μεταπολεμική Ελλάδα και στην παραγωγή εκείνου του επιστημονικού έργου, που
θα δίνει λύσεις και απαντήσεις στα πραγματικά προβλήματα και στις αληθινές ανάγκες της
χώρας και του λαού της. Υπήρξε, λοιπόν, ένα από τα ιδρυτικά μέλη της Επιστημονικής
Εταιρείας Μελέτης Νεοελληνικών Προβλημάτων «Επιστήμη - Ανοικοδόμηση», της γνωστής ΕΠ
- ΑΝ. Στην ιδρυτική σύσκεψη της εταιρείας, στις 3 Σεπτέμβρη 1945, ο Π. Κόκκαλης, ως πρώτος
εισηγητής, μεταξύ άλλων (καταγράφηκαν στο περιοδικό «ΑΝΤΑΙΟΣ» Χρόνος Α', τεύχος 8/20-
9-1945, σ. 182), είπε: «Στη σύγκρουση των προοδευτικών ανθρώπων με τις σκοτεινές δυνάμεις
των καθυστερημένων, που σαν μοναδικό κίνητρο έχουν την αγωνιώδη προσπάθεια για
περιφρούρηση προνομίων και ατομικών συμφερόντων, η θέση του επιστημονικού κόσμου είναι
φανερή. Πάντοτε οι επιστήμονες ένιωθαν σαν κύριο προορισμό τους να δουλεύουν για να
συμβάλλουν στην πρόοδο και την προκοπή του κοινωνικού συνόλου.

Ωστόσο, οι οικονομικοκοινωνικές συνθήκες, αλλού πιο λίγο, αλλού πιο πολύ, όπως στον τόπο
μας, ματαίωναν τη σύνδεση της θεωρίας με την πράξη με συγκεκριμένες πραγματοποιήσιμες
μελέτες.

Ένας από τους κυριότερους σκοπούς της Εταιρείας πρέπει να είναι να σπάσει την αντινομία
αυτή και να συγκεντρώσει την προσπάθεια όλων των επιστημόνων στη μελέτη των ζωντανών
νεοελληνικών προβλημάτων. Στο σημερινό μεταπολεμικό χάος, η ανάγκη αυτή παρουσιάζεται
περισσότερο παρά ποτέ επιτακτική».
Ο Πέτρος Κόκκαλης παρέμεινε στην πρωτοπορία του αγώνα, σε όλη τη διάρκεια της μετέπειτα
ζωής του. Συνέχισε το επιστημονικό του έργου, με νέες δυνάμεις, που απέρρεαν από τη βαθιά
του γνώση της πραγματικότητας και του κόσμου. Μετά τον Εμφύλιο θα ακολουθήσει την τύχη
των υπόλοιπων μαχητών του ΔΣΕ στην Πολιτική Προσφυγιά. Στο διάστημα 1950 - 1955, θα
αναπτύξει μεγάλη δράση από τη θέση του υπευθύνου της ΕΒΟΠ (Επιτροπή Βοήθειας στο
Παιδί), προσφέροντας όλες του τις δυνάμεις στην υπηρεσία των αναγκών των παιδιών των
πολιτικών προσφύγων. Δίπλα του, θα έχει άξιους συνεργάτες εκπαιδευτικούς, όπως την Έλλη
Αλεξίου, τον Γ. Αθανασιάδη κ.ά.
Το 1950 ήρθε μια ακόμη αναγνώριση για τον Πέτρο Κόκκαλη. Πήρε μέρος στο συνέδριο που
ίδρυσε το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ειρήνης, του οποίου και αναδείχτηκε μέλος, δίπλα στον
Πάμπλο Πικάσο, στον Λουί Αραγκόν, στον Ζολιό και την Μαρί Κιουρί, στον Τζον Μπερνάλ
Ντέσμοντ, στον Ιβ Μοντάν κ.ά.
Το 1954, του έγινε πρόταση από τον υπουργό Επιστημών της Γερμανικής Λαοκρατικής
Δημοκρατίας να εργαστεί μόνιμα στο Βερολίνο. Ο Π. Κόκκαλης ενημέρωσε σχετικά την ηγεσία
του ΚΚΕ, η οποία και ενέκρινε την εγκατάστασή του στη γερμανική πρωτεύουσα. Από το Μάη
του 1955, εργάστηκε ως διευθυντής του Ινστιτούτου Πειραματικής Χειρουργικής της Καρδιάς
και των Αγγείων στην Ακαδημία Επιστημών του Βερολίνου, η οποία τον εξέλεξε παμψηφεί
μέλος της, το 1959. Το 1957 έγινε καθηγητής στην έδρα της Χειρουργικής του Πανεπιστημίου
«Χούμπολντ». Ταυτόχρονα, από το 1957 έως το 1962, διατέλεσε πρόεδρος της Κεντρικής
Επιτροπής Πολιτικών Προσφύγων Ελλάδος (ΚΕΠΠΕ).
Την 1η Δεκέμβρη του 1961, ενάμιση μήνα πριν από το θάνατό του, ο Πέτρος Κόκκαλης
τιμήθηκε με το ανώτατο παράσημο «Εργασίας» από την κυβέρνηση της Λαϊκής Δημοκρατίας
της Γερμανίας, παρουσία του ηγέτη της, Β. Ούλμπριχτ. Ο αρμόδιος υπουργός, που τον
προσφώνησε, είπε μεταξύ άλλων: «Σαν επιστήμων, ιατρός και αγωνιστής κατά του φασισμού,
σαν διευθυντής πανεπιστημιακού ινστιτούτου Πειραματικής Χειρουργικής της Καρδιάς, ο
καθηγητής Πέτρος Κόκκαλης ενώνει όλες τις υψηλές ιδιότητες που απαιτούνται από έναν
επιστήμονα, δάσκαλο και παιδαγωγό και αποτελεί πρότυπο και παράδειγμα για τους νέους
επιστήμονες». Για το γεγονός της απονομής του παρασήμου, η ΚΕ του ΚΚΕ είχε απευθύνει
δημόσιο χαιρετιστήριο στον Π. Κόκκαλη, όπου, μεταξύ άλλων, του έλεγε: «Η υψηλή
αναγνώριση του επιστημονικού και κοινωνικού σας έργου αποτελεί πολύτιμη συμβολή στον
αγώνα του λαού μας για την εθνική ανεξαρτησία και τη δημοκρατία, για τη στερέωση της
ειρήνης και της φιλίας ανάμεσα στους λαούς».

ΤΑΣΟΣ ΓΕΡΜΑΝΑΚΟΣ
Τ

Γ
Γεννήθηκε στο χωριό Περιστέρι Λακωνίας το 1909, από γονείς ευκατάστατους. Η οικογένειά
του έδωσε στην Εθνική Αντίσταση όλες της τις δυνάμεις, αφού η μητέρα του Βασιλική
υπηρέτησε νοσοκόμα του ΕΑΜ και ο αδελφός του Νίκος στέλεχος της ΕΠΟΝ. Ο Τάσος
Γερμανάκος έλαβε εθελοντικά μέρος στον ελληνοιταλικό πόλεμο όπου έλαβε μέρος και
τραυματίστηκε στην μάχη του Πόγραδετς και στο Τεπελένι. Από το μέτωπο επέστρεψε με τον
βαθμό του έφεδρου ανθυπολοχαγού και όντας μέλος του ΚΚΕ . Κατά την κατοχή ανεβαίνει με
τους πρώτους αντάρτες του Πάρνωνα στο πλευρό του ΕΛΑΣ. Εκεί αποκτά το ψευδώνυμο
"Γάιος". Με την συνθήκη της Βάρκιζας ο Γερμανάκος συλλαμβάνεται και χωρίς να του
απαγγελθεί καμιά απολύτως κατηγορία κρατείται στην Σπάρτη. Το 1947 ο ΔΣΕ τον
απελευθερώνει μαζί με άλλους 235 κρατούμενους. Στις τάξεις πια του ΔΣΠ, ο Γερμανάκος θα
πολεμήσει με τον βαθμό του διοικητή λόχου. Σκοτώνεται σε μάχη με την Χωροφυλακή και τον
στρατό κοντά στην Σπάρτη. Το κεφάλι του θα εκτεθεί στην Σπάρτη μαζί με 11 συντρόφων του.

ΣΠΥΡΟΣ ΑΓΑΛΟΣ

Από τα πρώτα στελέχη της ΕΠΟΝ στην Αμαλιάδα.

Πιάστηκε μετά την Βάρκιζα και βασανίστηκε φρικτά από δεξιούς παρακρατικούς. Μετά το 1946
εντάσσεται στον ΔΣΕ. Τον Ιανουάριο του 1949 συλλαμβάνεται κοντά στην Αμαλιάδα μαζί με
τους συντρόφους του Κούλη Παπακούνα και Αριστοτέλη Μίγκο και εκτελείται.

ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΑΓΑΛΟΣ

Κατάγονταν από την Αμαλιάδα και υπήρξε συμμαθητής με τον Νίκο Μπελογιάννη στο
Γυμνάσιο Αμαλιάδας. Στα 19 στελεχώθηκε στο ΚΚΕ και με την δικτατορία του Μεταξά
υφίσταται διώξεις. Με την κατοχή αναλαμβάνει καθοδηγητής της ΕΠΟΝ Αμαλιάδας. Στον
εμφύλιο ορίζεται πολιτικός καθοδηγητής κλιμακίου του ΔΣΕ. Αγνοείται μετά τις εκκαθαριστικές
εεπιχειρήσεις της 9ης Μεραρχίας ΕΣ.

ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΑΓΑΛΟΣ

Μετανάστης στην Αμερική και στέλεχος του ΚΚΕ. Το 1934 απελαύνεται από τις ΗΠΑ λόγω της
συνδικαλιστικής του δράσης και επιστρέφει στην Ελλάδα. Πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση
στο πλευρό του ΕΛΑΣ και αργότερα διώκεται από το παρακράτος της Βάρκιζας. Το 1946
εντάσσεται στον ΔΣΕ και το 1949 με την κατάρρευση του μετώπου συλλαμβάνεται και
ε
εκτελείται στην Δαμίζα Πηνείας του νομού Ηλείας.

ΝΙΚΟΣ ΓΚΟΤΣΗΣ

Δικηγόρος από την Ζαχάρω. Πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση ως υπεύθυνος του δικαστικού
του 9ου Συντάγματος Μεσσηνίας. Μετά την Βάρκιζα ξεκινά ο διωγμός του και κρύβεται στα
βουνά με άλλους συντρόφους του. Το 1946 εντάσσεται στον ΔΣΠ και λαμβάνει μέρος σε πολλές
μάχες.
Προάγεται στον βαθμό του Συνταγματάρχη και συμμετέχει στην Δικαστική Επιτροπή ΔΣΠ.
Στις 18/05/1949 συλλαμβάνεται και καταδικάζεται 72 φορές σε θάνατο. Οδηγήθηκε μαζί με τον
Λεωνίδα Κωνστανταράκο στο απόσπασμα όπου εκτελείται με ανοιχτά τα μάτια, την γροθιά
σηκωμένη και φωνάζοντας "Ζήτω το ΚΚΕ. Ζήτω η Ελλάδα"
σ

ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΜΑΚΡΗΣ

Κατάγονταν από το Σχίνι Ολυμπίας. Υπήρξε στέλεχος του ΚΚΕ και της ΟΚΝΕ. Συμμετείχε
στην Εθνική Αντίσταση και στον ΔΣΕ. Φυλακίστηκε και βασανίστηκε πολλές φορές και τελικά
εκτελέστηκε το 1949.

ΣΩΤΗΡΗΣ ΜΑΤΑΡΑΓΚΑΣ

Γεννήθηκε στην Καλλιθέα Αττικής και κατά την διάρκεια της κατοχής εντάχθηκε στην ΕΠΟΝ.
Στις 3 Μαΐου του 1944 κρεμάστηκε από τους Γερμανούς μαζί με 9 ακόμα ΕΠΟΝίτες στις
φυλακές Χατζικώστα. Διετέλεσε διευθυντής του ΙΚΑ Ομονοίας και γραμματέας της
Πανυπαλληλικής Ένωσης της Αθήνας.

ΟΥΡΑΝΙΑ ΜΑΤΕΡΗ
Ο

Γεννήθηκε στην Στροφύλα, χωριό του Πύργου Ηλείας. Υπήρξε μέλος του ΚΚΕ και στέλεχος της
ΕΠΟΝ. Πιάστηκε από τους ταγματασφαλίτες Κοκκώνη και Κουρκουλάκο και εκτελέστηκε μετά
από φρικτά βασανιστήρια στις 10/05/1944.

ΒΛΑΣΗΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ
Β

Γεννήθηκε στην Ανδρίτσαινα από πολύ εύπορη οικογένεια. Τελείωσε το Γυμνάσιο και φοίτησε
στην Νομική Σχολή Αθηνών όπου και εντάχθηκε στην ΕΠΟΝ. Μετά την Βάρκιζα κυνηγήθηκε
και πέρασε στον ΔΣΠ όπου υπήρξε πολιτικός επίτροπος της περιοχής Αλαγονίας της Λακωνίας.
Μετά την διάλυση του ΔΣΠ, περικυκλώνεται μετά από προδοσία από χωροφύλακες και άνδρες
του παρακρατικού Ζάρα. Εκεί τραυματίζεται με τον Νίκο Καράμπελα (μαχητή του ΔΣΠ) και
αποκεφαλίζεται ζωντανός. Τα κεφάλια τους εεκτίθενται στην Ανδρίτσαινα.

NIKOΣ ΚΟΡΔΑΣ

Γεννήθηκε στην Κρέσταινα Ηλείας και υπήρξε μέλος του ΚΚΕ, του ΕΑΜ και αργότερα και του
ΕΛΑΣ. Το 1943 πιάστηκε και εκτελέστηκε από τους Γερμανούς.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΡΔΑΣ

Αδελφός του Νίκου από την Κρέσταινα Ηλείας. Υπήρξε και αυτός μέλος του ΚΚΕ και αντάρτης
του ΕΛΑΣ. Μετά την Βάρκιζα εντάχθηκε και στα ένοπλα σώματα του ΔΣΠ. Σκοτώθηκε έξω
από το χωριό Μάτσι Ολυμπίας στις 15/03/1949.

ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΠΟΓΙΟΠΟΥΛΟΣ

Μαχητής του ΕΛΑΣ και αργότερα του ΔΣΠ. Έπεσε σε ενέδρα του στρατού στις 10/10/1948 στα
Καλύβια Ηλείας.

ΙΙΩΑΝΝΗΣ ΝΤΑΒΟΣ

Γεννήθηκε το 1913 στην Ροβιάτα Ηλείας. Τελείωσε με άριστα την Νομική Σχολή Αθηνών και
υπήρξε από τα φοιτητικά του χρόνια μέλος της ΟΚΝΕ. Εκτελέστηκε στο Χαιδάρι στις
08/04/1944 στο Χαιδάρι μαζί με άλλους 50 αγωνιστές.

ΙΙΩΑΝΝΗΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ

Υπήρξε δάσκαλος και μέλος του ΕΑΜ Πελοποννήσου. Ήταν πατέρας 4ων παιδιών.
Εκτελέστηκε στις Κολλινές από παρακρατικούς στις 11 Φλεβάρη του 1947. Ήταν τότε 42 ετών.

ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΑΓΑΛΟΣ
Λ

ΕΠΟΝίτης της Αμαλιάδας και φλογερός αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης. Βασανίστηκε
φρικτά από το δεξιό παρακράτος της λευκής τρομοκρατίας και το 1947 έγινε μέλος και το ΔΣΠ.
Αγνοείται από το 1949 μετά τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις της 9ης Μεραρχίας του ΕΣ.

ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
Δ

Γεννήθηκε στην Ροβιάτα Αμαλιάδας. Υπήρξε αγωνιστής του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στην περιοχή και
αμέσως μετά εντάχθηκε στον ΔΣΕ γινόμενος παράλληλα και μέλος του ΚΚΕ. Στις 14/12/1948
συνελήφθη στην Πάτρα, δικάστηκε και εκτελέστηκε στην Κόρινθο το 1949.
σ
ΣΤΑΘΗΣ ΟΡΦΑΝΙΔΗΣ

Ήρθε το 1920 με τους γονείς του από τον Πόντο και εγκαταστάθηκε στο χωριό Παγοχώρι του
Κιλκίς. Πήρε μέρος στο Αλβανικό μέτωπο το 1940 με τον βαθμό του δεκανέα και
επιστρέφοντας καταπιάστηκε με την απόκρυψη των όπλων του αλβανικού. Με την κατοχη
βγήκε αντάρτης στην περιοχή Κρουσίων και αναδείχτηκε καπετάνιος συγκροτήματος και
β
αργότερα λοχαγός του 13ου Συντάγματος. Πολέμησε τους Βούλγαρους και τους Γερμανούς
κατακτητές και έγινε αγαπητός στον λαό του Κιλκίς. Ο λαός του χάρισε και το δικό του
τραγούδι στην μητρική τυο γλώσσα, τα ποντιακά. Με την Βάρκιζα επικηρύχτηκε και βγήκε για
μια ακόμα φορά αντάρτης με τον ΔΣΕ. Έζησε πολλά χρόνια πολιτικός πρόσφυγας και μετά την
μεταπολίτευση επέστρεψε και πέθανε στην ιδιαίτερή του πατρίδα.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΤΖΑΒΕΛΛΑΣ

Γεννήθηκε στο χωριό Δραγώγι Ολυμπίας από την ιστορική οικογένεια των Τζαβελλαίων.
Διετέλεσε πρόεδρος της κοινότητας για 25 συναπτά έτη. Πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση
στις τάξεις του ΕΑΜ και το 1942 πιάστηκε από τους Ιταλούς φασίστες και κλείστηκε στην
ασφάλεια Πύργου. Εκεί υπέστη φρικτά βασανιστήρια χωρίς όμως να πει ούτε ένα όνομα. Στην
συνέχεια μεταφέρθηκε στην Γκεστάπο Καλαμάτας και από εκεί στα γραφεία της Χ όπου στις
29/08/1945 οι Χίτες μετά από πολύωρα βασανιστήρια των πέταξαν από το παράθυρο και τον
σκότωσαν.

ΛΑΖΑΡΟΣ ΑΜΑΝΑΤΙΔΗΣ
Λ

Γεννήθηκε το 1921 στον Πόντο. Σε ηλικία ενός έτους ήρθε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στο
χωριό Παρόχθεα του Κιλκίς. Το 1937 έχοντας τελειώσει το Γυμνάσιο κατατάσσεται στην
πολεμική αεροπορία και λαμβάνει μέρος και στον αλβανικό πόλεμο του 1940.
Με την επιστροφή του στο χωριό επιδόθηκε στην συλλογή εγκαταλελειμμένων όπλων του
ελληνικού στρατού και το 1943 γίνεται μέλος της ΕΠΟΝ. Αργότερα θα καταταγεί και στον
ΕΛΑΣ και θα αγωνιστεί σκληρά ενάντια στους Γερμανούς και τις δυνάμεις της ΠΑΟ. Το
μεταβαρκιζιανό κράτος τον συλλαμβάνει για 6 μήνες. Μετά την αποφυλάκισή του εντάσσεται
στον ΔΣΕ και επικηρύσσεται για 100.000 δρχ. Στις 4 Νοέμβρη του 1946 θα βρει τον θάνατο από
τον βασιλικό στρατό στο χωριό Άγιος Αντώνιος του Κιλκίς.

ΓΙΑΓΚΟΣ ΚΑΡΑΜΙΧΑΣ
Γεννήθηκε το 1908 στο Φιλίσι Λακωνίας. Το όνομα του πατέρα του ήταν Τζανέτος και της
μητέρας του Βασιλική. Αδελφός του Γιάγκου ήταν ο Δημοσθένης Καραμίχας, που το 1941
συνελήφθη από τους Ιταλούς με την κατηγορία της οπλοκατοχής. Ο Δημοσθένης (αν και δεν
είχε κανένα όπλο στην κατοχή του) φυλακίστηκε για πολλούς μήνες μέχρι το 1942 που
εξαγόρασε το υπόλοιπο της ποινής του. Ο Γιάγκος τελείωσε το δημοτικό σχολείο Τατσίου
Λακωνίας, το Γυμνάσιο Μολάων και αργότερα την Νομική Σχολή Αθηνών. Αργότερα θα
ασκήσει με αρκετή επιτυχία το επάγγελμα του δικηγόρου στην Σκάλα, τους Μολάους και την
Σπάρτη. Στο αλβανικό μέτωπο πολέμησε με τον βαθμό του έφεδρου ανθυπολοχαγού. Με την
τριπλή κατοχή ο Γιάγκος κλήθηκε αμέσως να παρουσιαστεί στις ιταλικές αρχές, όμως εκείνος
πέρασε στην παρανομία και εντάχθηκε ήδη από το 1942 στο ΕΑΜ. Στους κύκλους του
ΕΑΜ αναδείχθηκε σε γραμματέας της τομεακής οργάνωσης του Πάρνωνα - Επιδαύρου. Το 1943
συμμετείχε στο συνέδριο των Λακώνων δικηγόρων στην Μαγούλα. Εκεί εντάχθηκε αμέσως
στον Οργανισμό Λαϊκής Δικαιοσύνης του ΕΑΜ , που δημιούργησε τα πρώτα λαϊκά δικαστήρια.
Για την πατριωτική του δράση οι Γερμανοί του έκαψαν το σπίτι με την βοήθεια χιτών της
περιοχής. Μετά την συνθήκη της Βάρκιζας ανεβαίνει αντάρτης στον Πάρνωνα για να
γλιτώσει τις διώξεις και τα κυνήγια κεφαλών της δεξιάς και του παρακράτους. Το 1946 ο
Γιάγκος Καραμίχας με απόφαση της δημόσιας ασφάλειας επικηρύσσεται ως ληστής για το ποσό
των 5000000δρχ. !!! Στις 18 Σεπτέμβρη του 1946 συλλαμβάνεται κρυβόμενος στην
θέση Αποστολέικα μαζί με τον πιστό του φίλο Παναγιώτη Λαμπράκο. Την σύλληψη
πραγματοποιεί ομάδα χωροφυλάκων μαζί με την ομάδα τραμπούκων του Τάσου Πουλικάκου. Ο
Καραμίχας οδηγείται στην Σκάλα Λακωνίας όπου υφίσταται φρικτά βασανιστήρια για να
ομολογήσει τα ονόματα και τις θέσεις των συντρόφων του. Ο ίδιος ανθίσταται ηρωικά τους
φρικτούς πόνους. Οι δήμιοί του τον βασάνισαν στο υπόγειο του σπιτιού του Κώστα Ρουμάνου,
παλιό κρατητήριο των ταγματασφαλιτών. Μερικές μέρες μετά ο στρατιωτικός διοικητής της
Σπάρτης θα ξεκινήσει για να τον παραλάβει από την Σκάλα. Οι παρακρατικοί στο άκουσμα
αυτής της πληροφορίας τον απαγάγουν και τον μεταφέρουν στο χωριό Λειμώνα σε σπίτι
γνωστού χίτη για να τον υποβάλουν σε νέα βασανιστήρια.
Η οικοδέσποινα του σπιτιού στο άκουσμα των γοερών κραυγών του υφίσταται νευρικό κλονισμό
και μόνο τότε τα μαρτύρια σταματούν. Αργότερα οι χίτες τον μεταφέρουν στην πλατεία του
χωριού και τον δένουν σε ένα τραπέζι στην πλατεία. Εκείνος ζητάει νερό και οι δήμιοί του του
φέρνουν ένα καρπούζι που όντας δεμένος δεν μπορούσε να φάει. Αφού χάνει τις αισθήσεις του
τον μεταφέρουν σε μια κοίτη του Ευρώτα δεμένο πίσω από ένα τζιπ και αφού του ρίχνουν την
χαριστική βολή τον θάβουν κοντά στο χωριό Σειντάλι. Αυτός ήταν ο ηρωικός Γιάγκος
Καραμίχας.

MAΡΙΑ ΜΠΕΙΚΟΥ
Παραθέτουμε το αυτοβιογραφικό σημείωμα της μεγάλης λαϊκής αγωνίστριας της Εθνικής
Αντίστασης και του ΔΣΕ:
Γεννήθηκα στην Ιστιαία της Εύβοιας. Στον πόλεμο βρίσκομαι στην Αθήνα, φοιτήτρια της
Ιατρικής. Οργανώνομαι και δουλεύω παράνομα με τον Λεωνίδα Κύρκο στο πανεπιστήμιο.
Συλλαμβάνεται ο αδερφός μου. Οδηγείται στις φυλακές. Παρά την αντίθεση των γονιών μου,
κατατάσσομαι στον ΕΛΑΣ. Λαχταρώ να πολεμήσω με το όπλο στο χέρι. Η πρώτη μου μάχη
είναι στο Καρπενήσι. Ξέρω ότι αμύνομαι, δεν θέλω να κάνω κακό σε κανέναν, απέναντί μου
όμως είναι ο εχθρός. Σημαδεύω και πυροβολώ. Φοβάμαι. Καταλαβαίνω στο πρόσωπο του
διπλανού μου τι σημαίνει σύντροφος. Κόβω την κοτσίδα μου για να παρελάσω στην
απελευθέρωση. Παραδίδω το όπλο μου στη Βάρκιζα. Παντρεύομαι τον Γεωργούλα Μπέικο.
Ξαναπιάνω το ντουφέκι για να αμυνθώ, δεύτερη φορά, με τον Δημοκρατικό Στρατό. Το αφήνω,
ηττημένη πια, στα αλβανικά σύνορα και φεύγω περνώντας στο άγνωστο. Τρομάζω. Ζω είκοσι
επτά χρόνια στη Σοβιετική Ένωση. Φοιτήτρια στο Ινστιτούτο Κινηματογραφίας της Μόσχας,
στην τάξη του Μιχαήλ Ρομ, με το συμφοιτητή και πολύ καλό φίλο μου Αντρέι Ταρκόφσκι.
Σκηνοθετούμε από κοινού τους "Φονιάδες" του Χέμινγουεϊ. Δουλεύω ως εκφωνήτρια στον
Ραδιοφωνικό Σταθμό της Μόσχας. Είκοσι επτά χρόνια χωρίς ιθαγένεια. Ψάχνω κάποιον ν'
ακούσει την ιστορία μου. Τη λέω παντού. Η επιστροφή. Επιστρέφω στην Ελλάδα με την τέφρα
του Γεωργούλα, σαν την Ηλέκτρα. Η Ελλάδα. Στα όνειρά μου βλέπω ακόμα ότι τρέχω στα
βουνά. Πατρίδα μου είναι όλα αυτά.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΣΑΜΠΙΡΑΣ
Θ

O Θανάσης Τσαμπίρας γεννήθηκε το 1933 στην Καλλιθέα Φαρσάλων και μένει στον Αλμυρό
Μαγνησίας. Πήρε μέρος στην Εθνική Αντίστασης, ομαδάρχης στα Αετόπουλα του χωριού του.
Μαχητής στο ΔΣΕ σε ηλικία 15 χρόνων. Με την ήττα του ΔΣΕ, το 1949, από τον Αλμυρό
στάλθηκε στο Αναμορφωτήριο Λέρου. Μετά την αποφυλάκισή του για την επιβίωσή του
εργάστηκε στον Αλμυρό και στον Πειραιά, ως μικροπωλητής, ηλεκτρολόγος (στα 1978/79
διατέλεσε πρόεδρος του σωματείου) και στα ναυπηγεία Σκαραμαγκά, το 1981 μετανάστευσε στη
Σ. Αραβία. Με την επιστροφή του, το 1998, αναλαβαίνει γραμματέας της ΠΕΑΕΑ Αλμυρού και
πρόεδρος του Συλλόγου Απογόνων και Φίλων της ΕΑ και του ΔΣΕ. Μέλος του ΚΚΕ. Έγραψε
δύο βιβλία: α) «Ένα ανταρτόπουλο εξιστορεί. Σελίδες από το ΔΣΕ» και β) «Ο Αλμυρός στις
φλόγες 1941 -1949».
φ

ΟΡΕΣΤΗΣ ΜΑΚΡΗΣ
Ο ηρωικός Ορέστης Μακρής γεννήθηκε το 1919 στον Βύρωνα Αττικής. Υπήρξε παιδί εργατικής
οικογένειας που αγαπούσε τα γράμματα και ήδη από τα πρώτα χρόνια της Κατοχής εντάχθηκε
στις μαχόμενες ομάδες του ΕΛΑΣ Αθήνας. Στα φοιτητικά του χρόνια το ΕΜΠ οργανώνεται
στην ΟΚΝΕ και συλλαμβάνεται από την μεταξική δικτατορία. Εντασσόμενος στον ΕΛΑΣ
Ιλισίων, διαλέγει το ψευδώνυμο "Γιάννης" και με αυτό μάχεται τον κατακτητή. Τα Δεκεμβριανά
τον βρίσκουν καπετάνιο του 1ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ Αθήνας. Θα πολεμήσει σθεναρά τον
ξενόφερτο εχθρό και τους ντόπιους χαφιέδες του και μετά την Βάρκιζα θα πάρει το όπλο με τον
ΔΣΕ. Με το τέλος του εμφυλίου θα σταλεί για 10 χρόνια στην Μακρόνησο. Ο καπετάν Γιάννης
έφυγε από την ζωή το 1997.