ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
3/4/2020
«ΤΑ ΖΑ» ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΥΡΙΒΗΛΗΣ

Στο παρακάτω απόσπασμα από το βιβλίο Η ζωή εν

τάφω (1931) του Στρατή Μυριβήλη περιγράφεται η αγριότητα
του πολέμου σε μια σκηνή στην οποία εξοντώνονται
ανυπεράσπιστα «επιστρατευμένα» γαϊδούρια. Τα
αντιπολεμικά αισθήματα του συγγραφέα εκφράζονται με την
ωμή περιγραφή της εξόντωσης των αθώων ζώων, η οποία
δείχνει την παράλογη βία του πολέμου. 
Τα ζα στον πόλεμο! Σήμερα από το πρωί συλλογιούμαι
μόνο αυτό. Καλά εμείς οι άνθρωποι. Έχουμε τα συμφέρα μας,
τις ιδεολογίες μας, τις λόξες μας, τις μεγαλομανίες και τους
ενθουσιασμούς μας. Απ' όλα αυτά μαγειρεύεται περίφημα ο
πόλεμος. Έχουμε και τις πονηριές μας, για να γλιτώνουμε σαν
δούμε τα ζόρικα. Τ' αμπριά* μας, τα νοσοκομεία, ακόμα και
τις λιποταξίες*. Όμως τ' αγαθά τα ζα που τα επιστρατεύουμε
να κάμουν μαζί μας τον πόλεμο;
Θαρρώ πως, όταν καμιά φορά οι άνθρωποι βγάλουν από
μέσα τους την επιληψία* του ομαδικού σκοτωμού, θα 'χουν
όλο το δίκιο να ντρέπουνται σ' όλη τους τη ζωή και μόνο γι'
αυτό: που τραβήξανε και τ' αθώα τα ζα στον πόλεμο.
Στοχάζουμαι πως κάποτε θα είναι ένα απ' τα πιο μαύρα
σημάδια της Ιστορίας των Ανθρώπων.
 Η Μεραρχία μας κουβάλησε μαζί της απ' το νησί και μια
συζυγαρχία γαϊδάρους. «Συζυγαρχία ημιόνων» γράφεται στα
χαρτιά. Μα η αλήθεια είναι πως έχει μόνο γαϊδάρους.
Υποφέρανε πολύ ώσπου να τους μπάσουνε στα βαπόρια. Το
ίδιο και σαν τους ξεφορτώνανε στη Θεσσαλονίκη. Τους
αρπούσε το βίντσι* μουγκρίζοντας θυμωμένα και τους
σήκωνε ανάερα μέσα στη γερή φασκιά τους. Αυτό τους
ξετρέλαινε. Κι η τρομάρα τους ήταν εκπληχτικά
ζωγραφισμένη μέσα στα έξαλλα μάτια τους. Κλωτσούσανε
στο κενό, φρουμάζανε, στριφογύριζαν τους βολβούς και το
πετσί τους ρυτίδιαζε απ' τη φρίκη. Κατόπι περάσανε μαζί μας
όλη τη Μακεδονία φορτωμένοι πυρομαχικά. Τα 'χανε κι αυτοί
με τους Γερμανούς, με τους Τούρκους, με τους Βουλγάρους.
Σα μπήκαμε 'μείς στο χαράκωμα, ο όρχος* τους στήθηκε στην
Κούπα. Είναι ένα χωριό πίσω από τις γραμμές μας,
ρημαγμένο από το πυροβολικό. Μένουν εκεί μονάχα
κάτι Φραντσέζοι* φουρναραίοι. Εκεί στην Κούπα, μέσα σε
μιαν όμορφη χαράδρα, έστησε τα παλούκια της η
«Συζυγαρχία των ημιόνων» της Μεραρχίας μας.
δες στην ταινία πώς φορτώνονταν τα ζώα στα πλοία

161

 
Τα ζα ξεκουραστήκανε κάμποσες μέρες απ' το πολυμερίτικο
περπάτημα που τα 'χε παραζαλισμένα στην κούραση.
Ξανεσάνανε. Βρήκανε κιόλας μπόλικο χορτάρι, φάγαν και
πήραν απάνω τους. Καρδάμωσαν*. Τότες προσέξανε πως
ήταν χαρά Θεού πάνω στη γης, κι ο Έρωτας κέντριζε όλα τα
πάντα, από τα μαμούδια ως τα λουλούδια, να μπούνε μέσα
στο παναιώνιο πανηγύρι της αναπαραγωγής. Oι γαϊδάροι
ακούσαν το μεγάλο κάλεσμα και απάντησαν με το ερωτικό
τους σάλπισμα: παρών! Υπάκουγα, γεμάτα αθωότητα κι
ανηξεριά σαν όλα τα ζα. Η χαράδρα βούιξε από τα παράφωνα
επιθαλάμια χλιμιντρίσματα. Και ο αντίλαλος πήρε τα ερωτικά
σαλπίσματα και τα πήγε ως πέρα στο Περιστέρι.
Ένα αεροπλάνο ξεκίνησε τότες βουΐζοντας απ' αντίκρυ.
Ήρθε κι έκοψε ένα-δυο γύρους πάνω από τη χαράδρα. Αυτοί
το χαβά* τους. Κατόπι γύρισε πίσω μέσα στην αποθέωση των
οβίδων, που έσκαζαν στον ουρανό σαν ένα κοπάδι άσπρα
προβατάκια που όλο και πλήθαιναν γύρω του.
Oι γαϊδάροι δεν ξέρουν από αεροπλάνα. Ήτανε κιόλας τόσο
σύγκορμα παραδομένοι στη χαρά της ζωής, που δεν τους
απόμενε καιρός να προσέξουν τίποτ' άλλο.
Σε λίγο η λαγκαδιά βόγγησε βαριά από μια σειρά εκρήξεις
και σουβλερές σφυριξιές. Ήταν ένα σωστό μακελειό αθώων.
Τα ζα ξεκοιλιάστηκαν, σφάχτηκαν πάνω στο τρυφερό
χορτάρι, αγκρισμένα* μέσα στο μεθύσι της γεννητικής τους
χαράς. Ψοφούσαν κι ανεστέναζαν σαν ανθρώποι. Πέφτανε
χάμου και ξεψυχούσαν σιγά σιγά, γύριζαν το λαιμό
κοιτάζοντας λυπητερά τα εντόσθιά τους, που σάλευαν σαν
κοκκινωπά φίδια ανάμεσα στα πόδια τους. Κουνούσαν
απάνω-κάτω τα χοντρά τους κεφάλια δίχως να
καταλαβαίνουν τίποτα. Ανετρίχιαζαν, τρέμανε τα ρουθούνια
τους, ανοίγανε τα πλατιά χείλια ξεσκεπάζοντας τα δόντια
τους και σερνόντανε με τσακισμένα πόδια. Πεθαίνανε στο
τέλος βρέχοντας τα λουλούδια με το αίμα τους, και τα
μεγάλα μάτια τους ήταν γεμάτα απορίες και πόνους. Ένα
γαϊδουράκι με τσακισμένη τη ραχοκοκαλιά χαμόσερνε καμιά
δεκαπενταριά μέτρα το κορμί του, ακουμπώντας μόνο στα
μπροστινά πόδια. Κατόπι αναδιπλώθηκε, γύρισε το κεφάλι
προς τη μεγάλη λαβωματιά του κι αγκομαχούσε πολλήν ώρα
ώσπου να παραδώσει.
Ένας ημιονηγός, μόλις άρχισε ο βομβαρδισμός, βάλθηκε να
τρέχει σαστισμένος. Βαστούσε γερά το χαλινάρι του
γαϊδάρου του κι έτρεχε σαν τρελός. Έφτασε έτσι ως τ' αμπριά
των Φραντσέζων ψωμάδων. Εκεί πια, μέσα στα γιούχα της
φανταριάς, πήρε είδηση πως έσερνε πίσω του το κεφάλι του
γαϊδάρου θερισμένο απ' το λαιμό.
Μέσα στα κλειδωμένα δόντια του το ζο κρατούσε ακόμα
μια τούφα κίτρινες μαργαρίτες ματωμένες.
 
Σ. Μυριβήλης, Η ζωή εν τάφω,
Βιβλιοπωλείον της Εστίας
Παράλληλα Κείμενα
● Κ. Βάρναλης, «Η μπαλάντα του κυρ Μέντιου» (απόσπασμα)    
● Ν. Καββαδίας, «Στο άλογό μου»    
● Γ. Μπεράτης, «Το πλατύ ποτάμι» (απόσπασμα) 

Λεξιλόγιο
*αμπριά: στρατιωτικά προκαλύμματα για την αποφυγή των
εχθρικών επιθέσεων *λιποταξία: εγκατάλειψη της μάχης
*επιληψία: πάθηση του εγκεφάλου, εδώ τρέλα *βίντσι: γερανός
*όρχος: στρατιωτικός πολεμικός σχηματισμός με σκοπό τον
ανεφοδιασμό *Φραντσέζοι: Γάλλοι *καρδαμώνω: χορταίνω
*χαβάς: εδώ η απασχόλησή τους *αγκρισμένα: μπλεγμένα
 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

 1 O συγγραφέας συγκρίνει την τύχη των ανθρώπων

και των ζώων στις πολεμικές επιχειρήσεις. Ποιους
θεωρεί πιο αδικημένους και γιατί;
 2 Καταγράψτε την περιπέτεια των γαϊδάρων από τη
στιγμή που έφυγαν από το νησί ως τη στιγμή της
μαζικής τους εξόντωσης.
 3 Πώς παρουσιάζει ο Μυριβήλης τη ρεαλιστική σκηνή
της ζωοκτονίας και τι πετυχαίνει με την αδρή
περιγραφήτης;
 4 «Μέσα στα κλειδωμένα δόντια του…ματωμένες»:
Πώς συσχετίζεται ο θάνατος του ζώου με τη χαρά της
ζωής και το κάλεσμα της φύσης;

Μυριβήλης Στράτης (1890-1969)

Φιλολογικό ψευδώνυμο του Σ. Σταματόπουλου. Από τους

σημαντικότερους πεζογράφους του μεσοπολέμου. Γεννήθηκε
στη Συκαμιά της Λέσβου. Γράφτηκε στη Φιλοσοφική και τη
Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά διέκοψε τις
σπουδές του για να πάρει μέρος στους Βαλκανικούς πολέμους. Η
περιπέτειά του αυτή του έδωσε το υλικό για τα πρώτα έργα του:
μια σειρά διηγημάτων, Κόκκινες Ιστορίες (1915) και τη Ζωή εν
Τάφω (1924) που είναι ίσως το καλύτερο έργο του. Εκφράζει το
ίδιο αντιπολεμικό πνεύμα που γέννησε και τα ανάλογα έργα του
Μπαρμπύς, του Ρεμάρκ και του Ντορκελέ. Ο Μυριβήλης έχει
δυνατό πεζογραφικό ταλέντο και έντονο προσωπικό ύφος.
Παρουσιάζει πλούτο θεμάτων και πηγαίο αίσθημα. Η γλώσσα
του, πλούσια και φροντισμένη, ανανεώνει την παράδοση του
δημοτικισμού. Συνδυάζει τον έντονο ρεαλισμό με άλλους
απαλότερους και λυρικότερους τόνους. Έργα του (εκτός από τα
παραπάνω): Η δασκάλα με τα Χρυσά Μάτια (1923), Το Πράσινο
Βιβλίο (1935), Το Γαλάζιο Βιβλίο (1934), Το Κόκκινο Βιβλίο
(1925), Το Βυσσινί Βιβλίο (1959), Παναγιά η Γοργόνα (1949) κ.ά.
Έγινε ακαδημαϊκός.
 Πηγή: Σχολικό βιβλίο β' λυκείου

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ 

Ο Στρατής Μυριβήλης (πραγματικό όνομα Ευστράτιος

Σταματόπουλος) γεννήθηκε στη Συκαμιά της Λέσβου,
πρωτότοκος γιος του Χαράλαμπου Σταματόπουλου και της
Ασπασίας το γένος Γεωργιάδη. Φοίτησε στην Αστική Σχολή
Συκαμιάς και στη συνέχεια στο Γυμνάσιο Μυτιλήνης, από όπου
αποφοίτησε το 1910. Το 1912 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και
γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο, εργαζόμενος παράλληλα ως
συντάκτης σε περιοδικά και εφημερίδες. Τις σπουδές του
εγκατέλειψε σύντομα για λόγους βιοπορισμού. Κατατάχτηκε
εθελοντικά το 1912 και πολέμησε στους βαλκανικούς πολέμους
(όπου τραυματίστηκε στο πόδι), στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο
και στη Μικρασιατική εκστρατεία (ως ανθυπολοχαγός). Μετά την
καταστροφή της Σμύρνης έφυγε για τη Λέσβο, όπου έζησε ως το
τέλος του 1932, οπότε εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του
στην Αθήνα.
 Κατά τη διάρκεια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου άρχισε να
γράφει τη Ζωή εν τάφω και το 1920 παντρεύτηκε την Ελένη
Δημητρίου, με την οποία απέκτησε δυο γιους και μια κόρη. Από
το 1925 ως το 1933 στήριξε το Εργατικό Κόμμα του
Α.Παπαναστασίου, τόσο από τη Λέσβο, όσο και από την Αθήνα.
Στη Λέσβο συνεργάστηκε με τις εφημερίδες Σάλπιγξ, Ελεύθερος
Λόγος, Καμπάνα, Ταχυδρόμος και άλλες, δημοσιεύοντας
πεζογραφήματα, ποιήματα, άρθρα και χρονογραφήματα, έγινε
μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του Εθνικού Συνδέσμου Ελλήνων
Επιστράτων Αιγαίου και στρατεύτηκε στο κίνημα της Εθνικής
Άμυνας, ενώ μετά την καταστροφή τάχθηκε υπέρ της
Στρατιωτικής Επανάστασης. Στην Αθήνα συνεργάστηκε με
εφημερίδες όπως η Καθημερινή, η Εθνική, η Ακρόπολις, η Πρωία,
η Απογευματινή, η Ελευθερία και περιοδικά όπως ο Θεατής, η
Νέα Εστία, η Ελληνική δημιουργία, ο Ακρίτας, τα Στρατιωτικά
Νέα. Εργάστηκε επίσης στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Αθηνών, στη
Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων (από όπου απολύθηκε το
1955 με το βαθμό του Διευθυντή Α’ τάξεως, έχοντας
συμπληρώσει το όριο ηλικίας). Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου
πολέμου δήλωσε ανοιχτά την αντίθεσή του προς την
κομμουνιστική ιδεολογία. Υπήρξε μέλος της Εθνικής Εταιρείας
Ελλήνων Λογοτεχνών και της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, της
Ακαδημίας Αθηνών (εκλέχτηκε το 1958 μετά από πέντε
υποψηφιότητες που απορρίφθηκαν) και τιμητικό μέλος του
Διεθνούς Ινστιτούτου Γραμμάτων και Τεχνών. Τιμήθηκε με το
Κρατικό Βραβείο Πεζογραφίας (1940 για το Γαλάζιο βιβλίο) και
το Σταυρό του Ταξιάρχη του Βασιλικού Τάγματος του Γεωργίου
Α΄ (1959). Πέθανε άρρωστος από βρογχοπνευμονία στο
νοσοκομείο του Ευαγγελισμού στην Αθήνα.
 Η πρώτη εμφάνιση του Στρατή Μυριβήλη στο χώρο της
λογοτεχνίας σημειώθηκε το 1915 με τη συλλογή
διηγημάτων Κόκκινες ιστορίες. Στα πρώτα του βήματα
συνδέθηκε με τη λογοτεχνική γενιά του 1920, η οποία δέχτηκε
έντονη την επίδραση του Κωστή Παλαμά των
κοινωνικοπολιτικών γεγονότων των αρχών του αιώνα
(Ελληνοτουρκικός Πόλεμος του 1897, Πρώτος Παγκόσμιος
Πόλεμος, Μικρασιατική Καταστροφή). Σύντομα ωστόσο
αποδεσμεύθηκε από την απαισιόδοξη κοσμοθεωρία των
συγχρόνων του και αναδείχθηκε ως ένας από τους μεγαλύτερους
αντιμιλιταριστές συγγραφείς της Ευρώπης και πρόδρομος της
γενιάς του Τριάντα. Σταθμό στην πρώτη αυτή φάση της
δημιουργίας του αποτέλεσε η Ζωή εν Τάφω, που εγκαινίασε τη
σύγχρονη ελληνική αντιπολεμική λογοτεχνία. Το έργο Η δασκάλα
με τα χρυσά μάτια (1932) αντιμετωπίστηκε από την κριτική ως
μεταβατικό στάδιο προς τη δεύτερη περίοδο της συγγραφικής
του δραστηριότητας (1933-1949), στην οποία κυριαρχεί η τάση
προς άρνηση του παρόντος και στροφή προς την παιδική ηλικία,
τάση που άσκησε επιρροή και στο γλωσσικό και υφολογικό
πεδίο του έργου του. Από τη δεύτερη αυτή περίοδο αναφέρουμε
το μυθιστόρημά του η Παναγιά η Γοργόνα. Τέλος στην τρίτη
περίοδο του έργου του (1949-1969) ο Μυριβήλης στράφηκε
προς μια ποικιλία θεμάτων, στόχων και εκφραστικών μέσων.
Εδώ εντάσσονται οι συλλογές διηγημάτων του Το πράσινο
βιβλίο, Το γαλάζιο βιβλίο, Το κόκκινο βιβλίο και Το βυσσινί
βιβλίο.
 
Εργογραφία
 
Ι.Πεζογραφία
• Κόκκινες ιστορίες (διηγήματα). Μυτιλήνη, έκδοση της εφημ.
Σάλπιγξ, 1915.
• Η ζωή εν τάφω (μυθιστόρημα). Μυτιλήνη, έκδοση της εφημ.
Καμπάνα, 1924 (η τελειωτική μορφή του έργου δόθηκε στην
έβδομη έκδοσή του, Αθήνα, Εστία, 1955).
• Διηγήματα. Μυτιλήνη, έκδοση της εφημ. Ταχυδρόμος, 1928.
• Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια. Αθήνα, Πυρσός, 1933.
• Το πράσινο βιβλίο. Αθήνα, Κασταλία, 1935.
• Το γαλάζιο βιβλίο. Αθήνα, Πυρσός 1939.
• Ο Βασίλης ο Αρβανίτης. Αθήνα, Πήγασος, 1936.
• Τα παγανά. Αθήνα, Οι Φίλοι του Βιβλίου, 1944-1945.
• Ο Παν. Αθήνα, Οι Φίλοι του Βιβλίου, 1946.
• Η Παναγιά η Γοργόνα· Μυθιστόρημα. Αθήνα, Οι Φίλοι του
Βιβλίου, 1949.
• Το κόκκινο βιβλίο. Αθήνα, Εστία, 1952.
• Το βυσσινί βιβλίο (διηγήματα). Αθήνα, Εστία, 1959.
• Στρατής Μυριβήλης – Μ.Καραγάτσης – Άγγελος Τερζάκης –
Ηλίας Βενέζης, Το μυθιστόρημα των τεσσάρων. Αθήνα, Εστία,
1979.
ΙΙ.Ποίηση
• Το τραγούδι της Γης - ελληνική συμφωνία · λυρικό
πεζογράφημα. Αθήνα, 1937 (και β’ έκδοση συμπληρωμένη,
Αθήνα, Εστία, 1937).
• Μικρές φωτιές· Ποιήματα και τραγούδια. Αθήνα, Ι. Και Π.
Ζαχαρόπουλοι, 1942.
ΙΙΙ.Ταξιδιωτική λογοτεχνία
• Απ’ την Ελλάδα · Ταξιδιωτικά Ι΄. Αθήνα, Εστία, 1954.
• Ολυμπία. Αθήνα, Μ. Πεχλιβανίδης, 1958.
ΙV. Δοκίμια, ομιλίες, διαλέξεις, χρονογραφήματα, άλλα κείμενα
• Ιωάννης Γρυπάρης · Σκαραβαίοι και τερρακότες (διάλεξη της
11ης/4/1943 στο θέατρο Κυβέλη). Αθήνα, Παρθενών, [1943].
• Το πνεύμα της 28ης Οκτωβρίου. Αθήνα, 1945.
• Άνθρωποι από τη Λαοδικεία. Αθήνα, 1947.
• Μιλάμε για την Τέχνη (δοκίμιο). Αθήνα, Εστία, 1958.
• Το λογοτεχνικό τέταρτο (ραδιοφωνικές ομιλίες). Αθήνα, Εστία,
1962.
• Αγνάντεμα Α΄ · ο Παλαμάς στη ζωή μου. Αθήνα, Φέξης, 1963.
• Πτερόεντα · Χρονογραφήματα. Αθήνα, Εστία, 1964.
V. Παιδική λογοτεχνία
• Στάθης Σταθάς (αναγνωστικό Δ΄ Δημοτικού σε συνεργασία με
τον Β.Ανδρεάδη). Αθήνα, Δημητράκος, 1934.
• Ο Αργοναύτης. Αθήνα, Κασταλία, 1936.
ΓΕΝΙΑ ΤΟΥ 30

Η Γενιά του '30, όπως ονομάστηκε από τη φιλολογική κριτική, είναι η γενιά
των λογοτεχνών που δημοσίευσαν τα έργα τους κυρίως τη δεκαετία του '30,
μετά την μικρασιατική καταστροφή. Η Γενιά του '30 εκφράζει στη λογοτεχνία
το κλίμα της διάψευσης των ελπίδων που έτρεφε η προηγούμενη γενιά για
αποκατάσταση του ελληνισμού στα όρια του παλαιού βυζαντινού κράτους
(Μεγάλη Ιδέα), αλλά ταυτόχρονα τη νέα ωρίμανση που εν τω μεταξύ
εμφανίζεται. Οι νέοι πεζογράφοι στρέφονται προς νέες πλευρές της ζωής,
επιδιώκουν να ανιχνεύσουν συνθετότερες ψυχολογικές καταστάσεις και να
αντιμετωπίσουν σοβαρότερα κοινωνικά και ανθρώπινα προβλήματα, ενώ
παράλληλα ανοίγουν τους ορίζοντές τους πέρα από τα εθνικά σύνορα. Κατά
την περίοδο αυτή αποτυπώνεται στην πεζογραφία η δημιουργία μιας νέας
εποχής. Οι πολιτικές και κοινωνικές συγκρούσεις, η διαμόρφωση της αστικής
κοινωνίας, οι νέες αναζητήσεις του ατόμου. Μέσα από αυτές τις αναζητήσεις
θα προκύψουν το αστικό, το ιστορικό και το μοντέρνο μυθιστόρημα.

  . Γενικά μπορούμε να μιλήσουμε για δύο τάσεις: τη ρεαλιστική, που

εκφράζει τη συνέχεια και την ανανέωση της παράδοσης, που
αντιπροσωπεύουν οι πεζογράφοι της Αθήνας (Στράτης Μυριβήλης, Κοσμάς
Πολίτης, Ηλίας Βενέζης, Γιώργος Θεοτοκάς, Άγγελος Τερζάκης κ.α.) και
τη μοντερνιστική ή νεοτερική που εκφράζει κυρίως τα νέα ευρωπαϊκά
ρεύματα και εκπροσωπείται από τους πεζογράφους της Θεσσαλονίκης.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ
Είναι ένα από τα τρία είδη του πεζού λόγου. Είναι μια εκτενής, πολυεπίπεδη
και πολυπρόσωπη πολλές φορές αφήγηση. Το μυθολογικό υλικό είναι
εκτεταμένο και πολύπλοκο και εξελίσσεται σε πολλά επίπεδα χρόνου και
χώρου. Ανάλογα με τον σκοπό του συγγραφέα και το περιεχόμενο του έργου,
το νεοελληνικό μυθιστόρημα μπορεί να διαιρεθεί σε πολλά είδη (ιστορικό,
ηθογραφικό, αστικό κ.λπ.), για τα οποία βλ. στους σχετικούς όρους.

ΑΝΤΙΠΟΛΕΜΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ
Στο είδος αυτό αναπαρίστανται τα δεινά των πολέμων με σκοπό
αντιπολεμικό. Μερικές φορές όμως υπάρχουν συγγραφείς που περιγράφουν
και υμνούν το μεγαλείο του πολέμου και τα ηρωικά κατορθώματα των
πρωταγωνιστών.
ΡΕΥΜΑΤΑ
Ρεαλισμός είναι μια τεχνοτροπία με την οποία ο συγγραφέας προσπαθεί
να αναπαραστήσει πειστικά την πραγματικότητα, χωρίς πολλά εκφραστικά
στολίδια. Ο ρεαλιστής πεζογράφος προσπαθεί να αποδώσει με αντικειμενικό
τρόπο τα γεγονότα, αφήνοντάς τα να μιλήσουν μόνα τους. Παρουσιάζει κοινές
εμπειρίες και επιλέγει κοινά θέματα, ενώ ταυτόχρονα έχει μια κριτική στάση
απέναντι στα πράγματα.

Λυρισμός: Ο όρος "λυρισμός" προέρχεται από την αρχαία λυρική ποίηση,

όπου η προσωπική έκφραση του ποιητή υπήρξε το κύριο χαρακτηριστικό.
Σήμερα, με τον όρο "λυρισμός" εννοούμε την έκφραση των συναισθημάτων
του λογοτέχνη σε κείμενα είτε ποιητικά είτε πεζά.

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ ΕΝ ΤΑΦΩ

Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το μυθιστόρημα του Μυριβήλη,  « Η
ζωή εν τάφω» ,(1931), ένα ρεαλιστικό κείμενο για τη ζωή και τον θάνατο στα
χαρακώματα. Ο τίτλος του είναι παρμένος από τα Εγκώμια της Παναγίας
που ψάλλονται το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, στην Ακολουθία του
Επιταφίου. Πρόκειται  για  ένα βιβλίο με αυτοβιογραφικό χαρακτήρα, το οποίο
στο μεγαλύτερο μέρος του παρουσιάζεται ως ημερολόγιο που κρατά ο  λοχίας
Κωστούλας στη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων  στο Μακεδονικό
Μέτωπο κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο  ίδιος ο Μυριβήλης έχει λάβει
μέρος και στους βαλκανικούς πολέμους και στον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο,
καθώς και στη Μικρασιατική εκστρατεία και  έχει γνωρίσει άμεσα τη φρίκη του
πολέμου και των χαρακωμάτων και ουσιαστικά αυτή την άμεση εμπειρία
μεταφέρει στο έργο του. « Η ζωή εν τάφω» εντάσσεται στο πνεύμα
της αντιπολεμικής λογοτεχνίας που αναπτύχθηκε στην Ευρώπη μετά τον
πρώτο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1918), που ως βασικό σκοπό έχει να
καταδικάσει τον παραλογισμό του πολέμου.
 ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ-ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ

ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΛΥΡΙΚΕΣ ΣΚΗΝΕΣ

Ακολουθεί η ρεαλιστική περιγραφή της περιπέτειάς τους, η οποία αρχίζει
με τον τρόμο τους κατά τη μεταφορά τους από το νησί στη Μακεδονία και
καταλήγει στη μαζική τους εξόντωση κατά τον βομβαρδισμό.
  Μοναδική διαφυγή, η οποία επιπλέον αποτελεί έντονη αντίθεση με τη σκληρή
δοκιμασία τους, αποτελεί η πανηγυρική επικράτηση των φυσικών ενστίκτων, η
χαρά της τροφής και της αναπαραγωγής, αφού τα ζώα ξελογιάστηκαν από
τον «πειρασμό» της φύσης.
 Αυτή η ανάπαυλα έμελλε να τους κοστίσει τη ζωή, καθώς όχι μόνο οι
στρατιώτες αλλά και τα ανυποψίαστα ζώα έγιναν στόχος των εχθρικών
αεροπλάνων. Η μακάβρια σκηνή του θανάτου τους περιγράφεται με τις
ρεαλιστικές και παράλληλα φρικιαστικές εικόνες του βομβαρδισμού και των
συνεπειών του πάνω στα αθώα ζώα ( θάνατοι, τραυματισμοί, ψυχομαχητά).

Η αντίδραση των ζώων μπροστά στο θάνατο μοιάζει ανθρώπινη, με τη

διαφορά ότι, αν και ολότελα αθώα, πληρώνουν για τις ανομίες και τα
εγκλήματα των ανθρώπων.
Η κωμικοτραγική σκηνή του τέλους με τον ημιονηγό που τρέχει μέσα στον
βομβαρδισμό, χωρίς να έχει καταλάβει ότι σέρνει από το χαλινάρι μόνο το
κομμένο κεφάλι του γαϊδάρου, αποτυπώνει όλη τη φρίκη του πολέμου. Η
σκηνή είναι κωμικοτραγική, αφού από τη μια παρακολουθούμε τον
αλλόφρονα ημιονηγό να τραβάει το ζώο με τη βεβαιότητα ότι το έχει σώσει και
από την άλλη το γιουχάισμα των φαντάρων (η γιούχα της φανταρίας), που
παρακολουθεί το αλλόκοτο και αφύσικο θέαμα.
 Η τελευταία φράση είναι μια ρεαλιστική εικόνα γεμάτη λυρισμό: οι
ματωμένες μαργαρίτες συμβολίζουν τη ζωή που κόπηκε απότομα, αλλά και
ότι η ζωή συνεχίζεται: μέσα από τη φρίκη του πολέμου η ζωή διεκδικεί την
παρουσία της. Το ζώο μέσα στα κλειδωμένα του δόντια (είναι κλειδωμένα
γιατί θάνατος τα έκλεισε για πάντα) κρατούσε ακόμη μια τούφα κίτρινες
μαργαρίτες, απομεινάρια της απόλαυσης και της πανδαισίας των αισθήσεων,
σημάδι ότι ο θάνατος τα βρήκε ανυποψίαστα την ώρα που γεύονταν τη ζωή
(αντίθεση).
 Οι μαργαρίτες που κόπηκαν είναι σύμβολο χαράς και ζωής, είναι όμως
ματωμένες (αντίθεση).Το αίμα που τις πότισε συμβολίζει το θάνατο που ήρθε
απρόσμενα, ίσως όμως και τη ζωή που διεκδικεί τη θέση της μέσα στη
χειρότερη φρίκη και θα συνεχιστεί μετά από αυτήν.
ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ

ΠΟΥ ΔΙΑΔΡΑΜΑΤΙΖΟΝΤΑΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ

ΘΕΜΑ: Η αγριότητα και ο παραλογισμός του πολέμου με

θύματα όχι μόνο τους ανθρώπους αλλά και τα
ανυπεράσπιστα ζώα.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ: Αντιπολεμικό

Τα αντιπολεμικά αισθήματα του συγγραφέα εκφράζονται

με την ωμή περιγραφή της εξόντωσης των αθώων
ζώων, η οποία δείχνει την παράλογη βία του πολέμου.
(τρόπος έκφρασης:ειρωνεία,μεταφορές)

ΧΩΡΟΣ: κάποιο νησί, η Θεσσαλονίκη και το Μέτωπο της

Μακεδονίας.

ΧΡΟΝΟΣ: γραμμική αφήγηση

ΠΡΟΣΩΠΑ-ΗΡΩΕΣ: στρατιώτες(Μεραρχία), γαϊδούρια,

ημιονηγός

ΣΚΗΝΙΚΟ: 5 αφηγηματικές σκηνές

ΕΝΟΤΗΤΕΣ:

α)Τα ζα… των ανθρώπων (Οι σκέψεις του αφηγητή για τη

μοίρα των αθώων ζώων στον πόλεμο).

β) Η Μεραρχία… της Μεραρχίας (Η απάνθρωπη ταλαιπωρία

των ζώων κατά τη μεταφορά τους στον πόλεμο).

γ)Τα ζα… τιποτ άλλο (Η ειδυλλιακή σκηνή της ανάπαυλας

των ζώων).

δ) Σε λίγο… να παραδώσει (Ο βομβαρδισμός και η μαζική

εξόντωση των ζώων).

ε)Ένας ημιονηγός… ματωμένες (Η τραγελαφική σκηνή με τον

ημιονηγό).
ΑΦΗΓΗΣΗ

 ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ: Αφήγηση, Περιγραφή, Σχόλιο

 ΠΟΙΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΚΥΡΙΑΡΧΕΙ ΚΑΙ ΤΙ ΕΠΙΔΙΩΚΕΙ ΝΑ

ΠΕΤΥΧΕΙ Ο ΜΥΡΙΒΗΛΗΣ ΜΕ ΑΥΤΟ: Περιγραφή για να
δώσει με παραστατικό και ρεαλιστικό τρόπο το
αντιπολεμικό του μήνυμα.

 ΑΦΗΓΗΣΗ-ΑΦΗΓΗΤΗΣ:Ομοδιηγητικός-
πρωτοπρόσωπος αφηγητής. Αφήγηση σε α΄ πρόσωπο
ενικό και α΄ πληθυντικό. (ο αφηγητής συμμετέχει
διακριτικά στα γεγονότα ως δευτερεύον πρόσωπο).
Χρήση α΄ προς. ενικ. για να εκφράσει προσωπικές
απόψεις-μαρτυρίες, αίσθηση αυτοβιογραφικού
στοιχείου. Χρήση α΄ προσ. πληθ. για να δείξει ότι είναι
μέλος ενός συνόλου (εμείς). Ο συγγραφέας επιθυμεί να
δηλώσει στους αναγνώστες του πως δεν έχει σημασία
αν οι εμπειρίες και τα γεγονότα που αφηγείται
συνέβησαν στον ίδιο ή όχι καθώς στα πλαίσια του
πολέμου οι εμπειρίες αυτές είναι κοινές για πάρα πολλά
άτομα. Η συναισθηματική κατάσταση του αφηγητή, ο
πόνος, η μοναξιά, η απελπισία και η διαρκής παρουσία
του θανάτου, αποτελούσαν κοινό βίωμα για όλους τους
στρατιώτες.

 ΓΛΩΣΣΑ: πλούσια ,ζωντανή, δημοτική.

 ΥΦΟΣ : φυσικό, παραστατικό, γλαφυρό, ζωντανό

 ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ
1. Το κείμενο που εξετάσαμε ξεκινά με τη φράση «Τα ζα στον
πόλεμο! », προκειμένου να εκφραστεί η έκπληξη και η
αποδοκιμασία του αφηγητή για την εμπλοκή των
ανυπεράσπιστων ζώων στις πολεμικές συγκρούσεις και για
την ευθύνη που φέρει ο άνθρωπος γι΄ αυτό. Να γράψετε κι
εσείς μια παράγραφο ξεκινώντας με τη φράση «Τα
παιδιά στον πόλεμο! », όπου θα βάλετε τα παιδιά στη θέση
των ανυπεράσπιστων θυμάτων και θα εκφράζετε τη γνώμη
σας για το πώς επηρεάζει ο πόλεμος τις ζωές τους και ποιος
έχει την ευθύνη γι΄ αυτό.

2. α) Αλλάξτε το τέλος της ιστορίας

Πώς θα θέλατε να εξελιχθούν τα πράγματα;

β) Γράψτε στο ημερολόγιο σας τις σκέψεις σας για τη

συμμετοχή των ζώων στον πόλεμο.

3. Ας παίξουμε ένα παιχνίδι χρησιμοποιώντας τη φαντασία

μας! Σκεφτόμαστε:

Αν η ειρήνη ήταν χρώμα, τι χρώμα θα ήταν;

Αν η ειρήνη ήταν τραγούδι, ποιο τραγούδι θα ήταν;

Αν η ειρήνη ήταν πίνακας ζωγραφικής, τι θα απεικόνιζε;

Αν είχε πρόσωπο, πώς θα ήταν;

Αν η ειρήνη ήταν ποίημα, τι θα έλεγε;

Αν η ειρήνη ήταν γεύση, με τι θα έμοιαζε;