Η πορεία της ΕΕ, από τις πρώτες Κοινότητες Άνθρακα και Χάλυβα μέχρι σήμερα, δεν υπήρξε

εύκολη υπόθεση. Η πρωτοτυπία του εγχειρήματος της συνύπαρξης διαφορετικών λαών και
πολιτισμών, αποτέλεσε την αιτία πολλών δυσκολιών που αφορούσαν κυρίως στη μετάβαση
από τα παραδοσιακά εθνικά σχήματα σε μια νέα υπερεθνική οντότητα. Μέχρι σήμερα η ΕΕ
κατάφερε, ως ένα βαθμό, να αντεπεξέλθει στις προκλήσεις που εμφανίζονταν σε κάθε
βήμα της προς την ολοκλήρωση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Προβλήματα και
προκλήσεις, όμως, δεν έχουν πάψει να υφίστανται. Μπροστά σε μια τέτοια πρόκληση
βρίσκεται και σήμερα η ΕΕ, αφού οι προβληματισμοί, οι συζητήσεις και κάποτε οι
συγκρούσεις ως προς το «δημοκρατικό έλλειμμα» εμφανίζονται όλο και πιο συχνά αλλά και
πιο έντονα. Ο όρος «δημοκρατικό έλλειμμα» χρησιμοποιείται για να δηλώσει από τη μια,
την αδυναμία του πολίτη να κατανοήσει των τρόπο λειτουργίας της ΕΕ και των οργάνων
της, εξαιτίας της περίπλοκης δομής τους αλλά και εξαιτίας του ότι οι διαδικασίες και οι
θεσμοί της Κοινότητας διαφέρουν από τα αντίστοιχα σχήματα του εθνικού κράτους, στα
οποία οι πολίτες είχαν συνηθίσει και αποδεχτεί. Από την άλλη, εκφράζει την αίσθηση του
πολίτη ότι δε συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων που άμεσα τον αφορούν καθώς αδυνατεί
να ελέγξει τα κέντρα λήψης αποφάσεων, τα οποία καθορίζουν, σε μεγάλο βαθμό, τις
συνθήκες ζωής του. Απάντηση σε όλα αυτά θα μπορούσε να αποτελέσει η ενίσχυση του
ρόλου των λαών της Ευρώπης.

Με την έναρξη της ισχύος της Συνθήκης της Λισαβόνας, την 1η Δεκεμβρίου 2009, η
Ευρωπαϊκή Ένωση απέκτησε νομική προσωπικότητα και ανέλαβε τις αρμοδιότητες που είχε
προηγουμένως η Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Έτσι, το κοινοτικό δίκαιο καθίσταται «δίκαιο της
Ένωσης», περιλαμβάνοντας όλες τις εκδοθείσες στο παρελθόν διατάξεις δυνάμει της
Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση όπως αυτή είχε προ της Συνθήκης της Λισαβόνας.

Η Συνθήκη της Λισαβόνας (ή Λισσαβώνας), την οποία υπέγραψαν οι αρχηγοί κρατών ή

κυβερνήσεων των 27 κρατών μελών, στις 13 Δεκεμβρίου 2007, διατήρησε όλα τα σημαντικά
στοιχεία της αποθανούσης συνταγματικής Συνθήκης, ενώ παραμέρισε ορισμένα
δευτερεύοντα ή διακοσμητικά στοιχεία, τα οποία ενοχλούσαν ιδιαίτερα τους
ευρωσκεπτικιστές: τον τίτλο του «Συντάγματος» που για κάποιους υπέκρυπτε τη
μετουσίαση της Ένωσης σε υπερκράτος· την αναφορά στα σύμβολα της ενοποίησης, όπως
τη γνωστή μας σημαία με τα δώδεκα άστρα, την ωδή στη χαρά του Μπετόβεν που έχει ήδη
καθιερωθεί ως ύμνος της Ευρώπης· την 9η Μαΐου ως ημέρα της Ευρώπης εις ανάμνηση της
διακήρυξης του Ρ. Σουμάν. Οι «ευρωπαϊκοί νόμοι» και οι «ευρωπαϊκοί νόμοι-πλαίσια» δεν
θα αντικαταστήσουν τους «κανονισμούς» και τις «οδηγίες», όπως πρότεινε το Σύνταγμα,
αλλά εν πάση περιπτώσει η προτεινόμενη από αυτό αλλαγή των ονομάτων των νομικών
μέσων δεν θα επέφερε ουσιαστική αλλαγή στο ευρωπαϊκό νομικό σύστημα [βλ. το τμήμα
3.3]. Ο χάρτης των θεμελιωδών δικαιωμάτων δεν ενσωματώνεται στη Συνθήκη της
Λισαβόνας, όπως στο Σύνταγμα, αλλά η νέα Συνθήκη καθιστά νομικά δεσμευτικές τις
διατάξεις του, εκτός όσον αφορά το Ηνωμένο Βασίλειο και την Πολωνία [βλ. το τμήμα 9.2
και την εισαγωγή στο κεφάλαιο 13].

Με τη νέα Συνθήκη, η Ευρωπαϊκή Ένωση έγινε δημοκρατικότερη. Οι αρμοδιότητες του

Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αυξήθηκαν σημαντικά [βλ. το τμήμα 4.1.3]. Η «διαδικασία
συναπόφασης» του Κοινοβουλίου με το Συμβούλιο μετονομάστηκε σε «συνήθη νομοθετική
διαδικασία» (άρθρο 294 ΣΛΕΕ, πρώην άρθρο 251 ΣΕΚ) [βλ. το τμήμα 4.3] και επεκτάθηκε σε
διάφορους νέους τομείς, όπως η δικαιοσύνη και οι εσωτερικές υποθέσεις, σε μερικές
πτυχές της κοινής εμπορικής και της κοινής γεωργικής πολιτικής, όπως επίσης και στον
προϋπολογισμό της ΕΕ (άρθρο 14 ΣΕΕ = άρθρο Ι-20, Συντάγματος). Έτσι, το Κοινοβούλιο έχει
πλέον τον ρόλο μιας Βουλής των αντιπροσώπων των πολιτών της Ένωσης, ενώ το
Συμβούλιο παίζει τον ρόλο μιας Συγκλήτου, που αντιπροσωπεύει τις κυβερνήσεις των
κρατών μελών. Το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο έχουν ίσες εξουσίες επί του
προϋπολογισμού, ο οποίος μετονομάστηκε από «προϋπολογισμό των Ευρωπαϊκών
Κοινοτήτων» σε «προϋπολογισμό της Ένωσης» (άρθρο 41 ΣΕΕ = άρθρο Ι-53, Συντάγματος)
[βλ. το τμήμα 3.4]. Η συγκατάθεση του Κοινοβουλίου απαιτείται επίσης για όλες τις
διεθνείς συμφωνίες στους τομείς που διέπονται από τη συνήθη νομοθετική διαδικασία.

Αντιγράφοντας το σχέδιο συντάγματος, η Συνθήκη της Λισαβόνας περιλαμβάνει πολλά

άλλα στοιχεία που στοχεύουν στον περαιτέρω εκδημοκρατισμό της λειτουργίας της
Ένωσης. Ορίζει για πρώτη φορά τα δημοκρατικά θεμέλια της Ένωσης, τα οποία στηρίζονται
σε τρεις αρχές: την αρχή της δημοκρατικής ισότητας, την αρχή της αντιπροσωπευτικής
δημοκρατίας και την αρχή της συμμετοχικής δημοκρατίας [βλ. το τμήμα 9.5]. Δίνει στα
εθνικά κοινοβούλια μεγαλύτερες δυνατότητες να συμμετέχουν παράλληλα με τα
ευρωπαϊκά όργανα στις δραστηριότητες της Ένωσης, καθορίζοντας σαφώς το δικαίωμά
τους στην πληροφόρηση, σε μηχανισμούς για την πολιτική στον τομέα της ελευθερίας, της
ασφάλειας και της δικαιοσύνης, στις διαδικασίες για τη μεταρρύθμιση των Συνθηκών και,
κυρίως, σε ένα μηχανισμό που τους επιτρέπει να ελέγχουν ότι η Ένωση ενεργεί μόνον στις
περιπτώσεις που η δράση της είναι αποτελεσματικότερη από μια δράση που
αναλαμβάνεται σε εθνικό επίπεδο (επικουρικότητα) [βλ. το τμήμα 3.2 και 9.5]. Καλεί τους
πολίτες να συμμετέχουν στις πολιτικές της Ένωσης χάρη στην πρωτοβουλία των πολιτών,
με την οποία ένα εκατομμύριο πολίτες, από έναν αριθμό χωρών μελών, μπορούν να καλούν
την Επιτροπή να υποβάλει νέες προτάσεις πολιτικής (άρθρα 10 και 11 ΣΕΕ = άρθρα Ι-46 και
Ι-47, Συντάγματος) [βλ. το τμήμα 9.5]. Υπογραμμίζει την εθελοντική φύση της διαδικασίας
ολοκλήρωσης [βλ. το τμήμα 1.1.2], αναγνωρίζοντας ρητά τη δυνατότητα για ένα κράτος
μέλος να αποσυρθεί από την Ένωση (άρθρο 50 ΣΕΕ = άρθρο Ι-60, Συντάγματος).

Ο αγώνας για μια δημοκρατικότερη και διαφανέστερη ευρώπη σε θέματα νομίκα ,

οικονομικά και πολιτικά επιβάλλει και την ενεργή συμμετοχή του ευρωπαίου πολίτη στις
αποφάσεις της ένωσης, διότι διαφορετικά η δημοκρατία μπορεί να καταλήξει αυθαίρετη
δημαγωγία που καθιστά αδύνατη την παραγωγή πολιτισμου από τους λαούς που σταδιακα
γίνονται αδρανεις μάζες που αποφασίζουν οι κυβερνήτες για την τύχη τους.Οι πολίτες της
ένωσης πρεπει να έχουν προηγουμένως συνειδητοποιήσει την κοινή τους ευρωπαική
ταυτοτητα ώστε σε συνέδρια να καταδικάζουν τις άνομες αποφάσεις πολιτικών που έχουν
επιδοθεί στην τεχνοκρατική πορεία της ένωσης και έχουν εξοστρακίσει το ανθρωπιστικό
μέλλον της ένωσης.

Β) ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΙΣ ΕΚΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ… Επιλογή των αντιπροσώπων του στο

ευρωκοινοβούλιο (το μόνο όργανο της ΕΕ που εκλέγεται από τους πολίτες) -> μέσω της
ψήφου του καταφέρνει:

α) δυνατότητα άσκησης ελέγχου στις αποφάσεις της ΕΕ -> περιορισμός της αυθαιρεσίας
και της προσπάθειας προώθησης συμφερόντων
β) δυνατότητα στήριξης ατόμων που γνωρίζουν τα προβλήματα των πολιτών και
δείχνουν διάθεση ενασχόλησης με αυτά & τον περιορισμό τους

Γ) ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΣΥΛΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ (συνδικαλιστικοί φορείς, εκπαιδευτικές

μονάδες, ΜΚΟ) ΠΟΛΙΤΩΝ ΓΙΑ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ... Ουσιαστική προσέγγιση
των προβλημάτων (οικολογικών, κοινωνικών, οικονομικών…) => δράσεις για περιορισμό
τους -> ανάπτυξη σε κάθε τομέα / ευημερία / ενδυνάμωση της ΕΕ σε διεθνές επίπεδο /
βελτίωση συνθηκών ζωής

2ο ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΚΟΥΣΤΕΙ ΔΥΝΑΤΟΤΕΡΑ Η ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΟΣ)

Με τη Συνθήκη της Λισσαβώνας, ενισχύθηκε ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του

μοναδικού θεσμικού οργάνου της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εκλέγεται άμεσα από τους
ευρωπαίους πολίτες, ενισχύοντας έτσι το ρόλο τους και τη σημασία της ψήφου τους στις
ευρωεκλογές. Κινούμενη στα ίδια πλαίσια λογικής για την ενίσχυση του ευρωπαίου πολίτη,
η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε να προτείνει νομοσχέδιο όπου οι ευρωπαίοι πολίτες θα
είναι εκείνοι οι οποίοι θα εκλέγουν το ποιοι θα βρίσκονται στα υψηλά αξιώματα των άλλων
θεσμικών οργάνων, όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ή του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Σε
περίπτωση που προχωρήσει μία τέτοια μεταρρύθμιση, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε
να παραχωρήσει στους προέδρους των δύο συγκεκριμένων θεσμικών οργάνων το δικαίωμα
ψήφου στις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Πέραν, όμως της ενίσχυσης του
ρόλου του Ευρωπαίου πολίτη, τίθεται ζήτημα ενίσχυσης του αισθήματος ασφάλειας και
ενότητας που προσφέρει και του ζητήματος κατά πόσο μπορεί να τα προσφέρει η
Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε θεωρητικό επίπεδο, ενισχύεται η ενότητα μεταξύ των κρατών μελών
και των πολιτών, ενώ το όραμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης φαντάζει πιο εφικτό από
ποτέ στην ιστορία, ειδικά μετά τη Συνθήκη της Λισσαβώνας. Αν κοιτάξουμε, όμως,
βαθύτερα στο εσωτερικό των κρατών, εύκολα μπορεί να παρατηρήσει κανείς πως
πληθαίνουν οι σκέψεις ευρωσκεπτικισμού. Ο πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας
πρότεινε δημοψήφισμα για την παραμονή της χώρας στην Ε.Ε το 2017, σε περίπτωση που
το κόμμα των Συντηρητικών κερδίσει τις επόμενες βουλευτικές εκλογές. Ακροδεξιά
κόμματα σε όλα την Ευρώπη ενισχύονται κερδίζοντας ψήφους. Συζητήσεις περί διάλυσης
της Ευρωπαϊκής Ένωσης αυξάνονται καθημερινά από ειδικούς και μη. Η, για πολλούς, κακή
διαχείριση της κρίσης, πολύ πιθανόν, να συνέβαλε στη διαμόρφωση και ενίσχυση τέτοιων
σκέψεων. Όλα αυτά γεννούν την απορία του κατά πόσο Ευρωπαίοι νοιώθουμε και κατά
πόσο μπορεί να διεκπεραιωθεί η οικονομική κρίση εντός των πλαισίων της Ευρωπαϊκής
Ένωσης. Η αξιοπιστία της Ευρωπαϊκής Ένωσης φαίνεται να κλονίζεται. Αυτή η έξαρση του
ευρωσκεπτικισμού θέτει σε κίνδυνο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα και γι’ αυτό η ενίσχυση του
αισθήματος της ασφάλειας που προσφέρει η Ευρωπαϊκή Ένωση και της αξιοπιστίας της
πρέπει να οριστεί ως μείζων προτεραιότητα.
Α) ΕΕ & ΕΘΝΙΚΕΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΙΣ: ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΡΟΛΟΥ ΤΟΥ
ΕΥΡΩΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ

Το μοναδικό όργανο που εκλέγεται άμεσα από τους πολίτες -> ο πολίτης μετατρέπεται
(μέσω των αντιπροσώπων του) σε καθοριστικό παράγοντα λήψης αποφάσεων για θέματα
που τον αφορούν -> πιο άμεση και ουσιαστική προώθηση των αιτημάτων των πολιτών αλλά
και γνωστοποίηση των προβλημάτων, των οποίων η λύση πρέπει να αποτελέσει
προτεραιότητα της ΕΕ

Β) ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ

Σημαντικό βήμα στην προσπάθεια ενίσχυσης της φωνής των πολιτών θα μπορούσε να
αποτελέσει η πλήρης ανεξαρτητοποίηση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου από τις εθνικές
κυβερνήσεις και τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά όργανα. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να
διασφαλιστεί με τη δημιουργία αμιγώς ευρωπαϊκών κομμάτων.

Στην περίπτωση αυτή, οι ευρωβουλευτές δε θα αποτελούσαν επιλογή των εθνικών

κομμάτων και κυβερνήσεων αλλά ελεύθερη επιλογή των ευρωπαίων πολιτών. Οι
ευρωβουλευτές δε θα ήταν τότε υπόλογοι στις κυβερνήσεις τους και στα εθνικά κόμματα
αλλά άμεσα στους πολίτες, με τους οποίους και θα επιδίωκαν πιο άμεση επαφή
παρέχοντάς τους πλήρη και συνεχή ενημέρωση για τις ενέργειες και επιλογές τους.

Μια τέτοια σχέση μεταξύ ευρωβουλευτών και Ευρωπαίων πολιτών θα αποτελούσε βήμα
περιορισμού του «δημοκρατικού ελλείμματος». Οι εκπρόσωποί μας στο Κοινοβούλιο θα
ήταν πιο κοντά στους πολίτες, θα έρχονταν άμεσα σε επαφή με τα προβλήματα και τις
ανάγκες τους. Η προώθηση των συμφερόντων των πολιτών θα κυριαρχούσε στις
συνεδριάσεις, τις αποφάσεις και τις νομοθετικές ρυθμίσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου,
το οποίο και θα αποτελούσε την πραγματική φωνή των πολιτών της Ευρώπης.

Παράλληλα, η σύνθεση του Κοινοβουλίου από ευρωπαϊκά κόμματα θα τόνωνε τη

διαδικασία ελέγχου του νομοθετικού έργου του, η οποία είναι αρκετά υποβαθμισμένη
σήμερα. Η συνύπαρξη κομμάτων πλειοψηφίας και μειοψηφίας θα δημιουργούσε μια
μορφή πιο αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας στα όρια της Ευρώπης ενώ θα διασφάλιζε, σε
μεγάλο βαθμό, τον ουσιαστικό έλεγχο των αποφάσεων, τη σύγκρουση μεταξύ πολιτικών
μερών και το γόνιμο διάλογο, όπου θα ακούγονταν όλες οι απόψεις των άμεσα εκλεγμένων
από τους πολίτες ευρωβουλευτών.

Ίσως το σημαντικότερο όλων σε μια τέτοια εξέλιξη θα ήταν η διαμόρφωση ενεργών

Ευρωπαίων πολιτών. Ο πολίτης θα ένιωθε πιο υπεύθυνος απέναντι στα ευρωπαϊκά
πράγματα και θα συμμετείχε πιο δυναμικά στηρίζοντας τη δημοκρατία, αν του δινόταν η
αίσθηση ότι είναι ο αποκλειστικά υπεύθυνος για τους αντιπροσώπους του, για τις επιλογές
της ΕΕ και άρα για το μέλλον του που καθορίζεται από αυτές.

Γ) ΠΡΟΩΘΗΣΗ «ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ» (αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας /

κάθε πολίτης θα διαθέτει ψηφιακή ταυτότητα και με χρήση κωδικών θα έχει την
ευκαιρία να συμμετέχει στις εκλογικές διαδικασίες χωρίς σπατάλη χρόνου και χρήματος)

Καθιέρωση δημοψηφισμάτων με αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας των υπολογιστών -

> βήματα προς την εδραίωση μιας μορφής «άμεσης» ψηφιακής δημοκρατίας, στο πρότυπο
του πολιτεύματος της κλασικής αρχαιότητας -> παροχή στον Ευρωπαίο πολίτη της
δυνατότητας να ψηφίζει και άρα να διατυπώνει άμεσα τη γνώμη του για:

κρίσιμα θέματα που αφορούν καθοριστικά τη ζωή του:

-έλεγχο των οργάνων της ΕΕ

-εκλογή εκείνων που πρόκειται να καταλάβουν κρίσιμες, ηγετικές θέσεις στο πλαίσιο της
ΕΕ
Είναι γεγονός ότι με την αναβάθμιση του θεσμικού ρόλου του Κοινοβουλίου έχει σημαντικά
ισχυροποιηθεί ο Ευρωπαίος πολίτης και τ ο «δημοκρατικό έλλειμμα» της ΕΕ έχει δεχτεί
δυναμικά πλήγματα. Μένει ακόμα να γίνουν πολλά για τον περαιτέρω μετριασμό του και
την ενδυνάμωση της φωνής του πολίτη. Κάποια από αυτά φαντάζουν δύσκολα ή και
ανέφικτα. Όμως, ποια από τα βήματα που έχουν ήδη γίνει, θεωρούνταν εφικτά πριν
μερικές δεκαετίες; Η πλειονότητα των Ευρωπαίων επιθυμεί μια πιο ισχυρή και σίγουρα μια
πιο δημοκρατική ΕΕ. Το άνοιγμα της ΕΕ στους πολίτες της θα αποτελέσει βήμα
ισχυροποίησης της Ένωσης και κυρίως θα τονώσει το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων για τα
ευρωπαϊκά πράγματα καταφέρνοντας ισχυρό πλήγμα στις εθνικιστικές κραυγές που
αναβιώνουν σήμερα, εξαιτίας των αδιεξόδων, στα οποία έχει οδηγηθεί η Κοινότητα. Το
ζήτημα είναι να αφουγκραστούν οι σημερινοί πολιτικοί ηγέτες τη διάθεση και το αίτημα
των λαών τους. «Αυτή η Επιτροπή θα είναι αυτή της τελευταίας ευκαιρίας», είχε δηλώσει ο
Γιούνκερ τον Οκτώβριο ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. «Είτε θα καταφέρουμε να
πλησιάσουμε στους πολίτες της Ευρώπης, να μειώσουμε δραστικά το ποσοστό της ανεργίας
και να δώσουμε ξανά προοπτική στους νέους, είτε θα αποτύχουμε»