ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ΕΤΗΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ (Ε.Π.ΠΑΙ.Κ)

ΜΑΘΗΜΑ: Εκπαιδευτική Ψυχολογία

ΓΡΑΠΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Φοιτητές Καθηγήτρια

Ανδρέου Κρεούζα Κρυσταλλίδου Ειρήνη

Αργυριάδης Αθανάσιος

Πάντζιος Αργύρης

ΚΙΝΗΤΡΑ ΜΑΘΗΣΗΣ

Ακαδημαϊκό Έτος 2013 - 14

Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε./Ε.Π.ΠΑΙ.Κ/Τμήμα 4/Ακ. Έτος 2013-14 Εκπαιδευτική Ψυχολογία

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ......................................................................................................2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ...............................................................................................................3

1.1 ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΚΑΙ ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ ΚΙΝΗΤΡΑ ΜΑΘΗΣΗΣ......................................4

1.2 ΚΙΝΗΤΡΑ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ.................................................5

1.3 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΚΙΝΗΤΡΑ ΜΑΘΗΣΗΣ..........................8

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ..................................................................................................9

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.......................................................................................................9

[648771120.doc] [5/3/2023] ΑΝΔΡΕΟΥ Κ., ΑΡΓΥΡΙΑΔΗΣ Α., ΠΑΝΤΖΙΟΣ Α. Σελίδα 2 από 9

Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε./Ε.Π.ΠΑΙ.Κ/Τμήμα 4/Ακ. Έτος 2013-14 Εκπαιδευτική Ψυχολογία

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η μελέτη των παραγόντων που παρακινούν τους ανθρώπους και ειδικότερα
τους μαθητές στη μάθηση, δηλαδή των κινήτρων τους, είναι ο σκοπός της
εργασίας αυτής. Τα κίνητρα μάθησης είναι μια ειδική κατηγορία των γενικότερων
κινήτρων επίδοσης που αφορά τη σχολική επίδοση αλλά και γενικότερα τις αιτίες
που παρακινούν τον άνθρωπο να μάθει. Είναι πολύ σημαντικά κυρίως για τη
σχολική πραγματικότητα, καθώς κανείς δεν μαθαίνει τίποτα αν δεν έχει κάποιο
κίνητρο. Από αυτά εξαρτώνται παράγοντες της αποτελεσματικής σχολικής
μάθησης όπως το πως θα λειτουργήσει η θετική ή η αρνητική ενίσχυση, ο
προσανατολισμός και η επιμονή στο μαθησιακό στόχο, ο χρόνος που θα διαθέσει
κάθε μαθητής στη μελέτη ενός αντικειμένου. Για παράδειγμα ένας μαθητής με
μεγάλης έντασης κίνητρα για την επιτυχία στις πανελλαδικές εξετάσεις θα κάνει
μακρόχρονη και πολύωρη καθημερινή προσπάθεια. Θα προσανατολιστεί σε μια
κατεύθυνση, παράδειγμα θεωρητική ή τεχνολογική, με βάση τα κίνητρα που έχει
αναπτύξει, για παράδειγμα, ικανοποίηση της γονεϊκής επιθυμίας ή των
εσωτερικών τάσεων και επιθυμιών του.

Τα κίνητρα συνδέονται άμεσα με τη σχολική επίδοση. Φυσικά, είναι ένας

από τους πολλούς παράγοντες που επηρεάζουν την επίδοση, όπως είναι το
κοινωνικό και οικονομικό υπόβαθρο του μαθητή αλλά και οι γνωστικοί
παράγοντες. Όσον αφορά τους τελευταίους πάντως, παρόλο που υπάρχουν
αρκετά προβλήματα όσον αφορά τη μέτρηση των κινήτρων, της σχολικής
επίδοσης αλλά και της νοημοσύνης, φαίνεται ότι η τελευταία δεν είναι ο
αποφασιστικός παράγοντας για καλές μαθητικές επιδόσεις. Αντίθετα η
δημιουργία και η διατήρηση υψηλών κινήτρων, οδηγεί, συνήθως, σε πολύ
υψηλότερες σχολικές επιδόσεις. Γ' αυτό και οι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων
της εκπαίδευσης πρέπει να μπορούν να δημιουργούν κίνητρα και να παρακινούν
όσο το δυνατόν περισσότερους μαθητές στη μάθηση, κατά τη διάρκεια της
διδακτικής πράξης.

[648771120.doc] [5/3/2023] ΑΝΔΡΕΟΥ Κ., ΑΡΓΥΡΙΑΔΗΣ Α., ΠΑΝΤΖΙΟΣ Α. Σελίδα 3 από 9

Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε./Ε.Π.ΠΑΙ.Κ/Τμήμα 4/Ακ. Έτος 2013-14 Εκπαιδευτική Ψυχολογία

1.1 ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΚΑΙ ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ ΚΙΝΗΤΡΑ ΜΑΘΗΣΗΣ

Τα κίνητρα μάθησης είναι εσωτερικά και εξωτερικά. Ως εξωτερικά
αναφέρονται κίνητρα που δημιουργούνται στον άνθρωπο από εξωτερικούς
παράγοντες και είναι κυρίως θετικές ή αρνητικές ενισχύσεις από τον
εκπαιδευτικό, το γονέα, οποιονδήποτε άλλο άνθρωπο, ή φορέα. Τέτοιου είδους
παρακινήσεις μπορεί να είναι υποτροφίες, μόρια από σχολικούς αγώνες ή ο
βαθμός τετραμήνου.

Ως εσωτερικά κίνητρα αναφέρονται όλα εκείνα τα κίνητρα που σχετίζονται με

τον ίδιο τον άνθρωπο, την προσωπικότητά του, τις κλίσεις ή τις επιθυμίες του και
τον παρακινούν στο να ασχοληθεί να μελετήσει και να μάθει ένα γνωστικό
αντικείμενο. Η χαρά, η ικανοποίηση που λαμβάνει ένας μαθητής από τη λύση
ενός προβλήματος, εξασκώντας το νου του είναι ένα τέτοιο κίνητρο. Όταν ο
άνθρωπος καταφέρει να αναπτύξει τέτοια εσωτερικά κίνητρα τότε η μελέτη του
συγκεκριμένου αντικειμένου γίνεται διασκέδαση και αποτελεί αυτοσκοπό. Η
γνώση αποτελεί αυταξία και οδηγεί συνήθως σε υψηλές επιδόσεις.

Υπάρχουν πολλοί λόγοι που μας επιβάλουν την προτίμηση στη δεύτερη
κατηγορία κινήτρων έναντι της πρώτης. Οδηγούν στην αυτενέργεια, βοηθούν το
άτομο να αναπτύξει τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς. Εδώ θα αναφέρουμε
τρεις τέτοιους λόγους που σχετίζονται με τη σχολική πραγματικότητα. α) Τα
εσωτερικά κίνητρα διαρκούν πολύ περισσότερο χρόνο καθώς δεν παύουν με την
λήψη ή όχι της επιθυμητής ενίσχυσης. β) Εξακολουθούν να ενεργούν και μετά τη
φοίτηση στο σχολείο γ) Η χαρά και η ικανοποίηση που λαμβάνει ο μαθητής
εμπεριέχει τη θετική ενίσχυση και τον κάνει να αντιλαμβάνεται την ενασχόλησή
του με το συγκεκριμένο θέμα ως επέκταση της προσωπικότητάς του.

Έτσι η σχολική πράξη θα πρέπει να είναι προσανατολισμένη στην

μετατροπή των εξωτερικών κινήτρων σε εσωτερικά. Κυρίως ο εκπαιδευτικός κατά
τη διάρκεια της διδασκαλίας θα πρέπει να επιτύχει το δύσκολο αυτό έργο, για
κάθε μαθητή του ξεχωριστά.

[648771120.doc] [5/3/2023] ΑΝΔΡΕΟΥ Κ., ΑΡΓΥΡΙΑΔΗΣ Α., ΠΑΝΤΖΙΟΣ Α. Σελίδα 4 από 9

Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε./Ε.Π.ΠΑΙ.Κ/Τμήμα 4/Ακ. Έτος 2013-14 Εκπαιδευτική Ψυχολογία

Για παράδειγμα, ένας μαθητής προσπαθεί να μάθει μαθηματικά για το

βαθμό, για να μη μείνει στο μάθημα και χάσει τη χρονιά του ή για να ικανοποιήσει
τους γονείς του. Αν τα καταφέρνει και δεχθεί την κατάλληλη ενίσχυση,
ικανοποιείται και χαίρεται ασχολούμενος με τα μαθηματικά, συνεχίζει ν'
ασχολείται έχοντας πια εσωτερικό κίνητρο. Πιθανόν να διαβάσει, αλλά δεν θα
αγαπήσει ποτέ τα μαθηματικά αν του πεις “διάβασε μαθηματικά αλλιώς θα σου
πετάξω το ποδήλατο απ' το παράθυρο”.

Σημαντικός παράγοντας είναι η ηλικία. Στις μικρές ηλικίες λειτουργούν

καλύτερα τα εξωτερικά κίνητρα, ενώ στις μεγαλύτερες τα εσωτερικά. Πάντοτε
όμως συνυπάρχουν και αλληλοσυμπληρώνονται. Έτσι το θέμα της μετατροπής –
μετάβασης των κινήτρων δεν είναι ένας απλός μηχανισμός ή τεχνική, αλλά
συστατικό στοιχείο της ωρίμανσης του ανθρώπου που ακολουθεί μάλιστα κάποια
αναπτυξιακά στάδια.

Αρχικά, όσο δηλαδή το παιδί είναι ακόμη μικρό, οι ενισχύσεις και ο έλεγχος
είναι εξωτερικός. Το παιδί διαβάζει τα μαθήματά του για να μην έχει μπελάδες με
τους γονείς του. Στη συνέχεια ο έλεγχος γίνεται εσωπροβολικός, σχετίζεται
δηλαδή με την αυτοεικόνα του και την αυτοεκτίμησή του. Δεν θέλει να είναι αυτός
που δεν τα καταφέρνει, ο ανίκανος. Μεγαλώνοντας, οι πράξεις του καθορίζονται
από μια διαδικασία ταύτισης. Καθορίζει αξίες και σκοπούς με βάση την ταύτισή
του με τον “σημαντικό άλλο”, δάσκαλο, γονέα, κάποιο άλλο πρότυπο μίμησης.
Ώσπου τελικά γίνεται ενσωμάτωση και συντονισμός όλων των ταυτίσεων ώστε να
δημιουργήσει και να ιεραρχήσει τις δικές του αξίες που καθορίζουν τη
συμπεριφορά και τα εσωτερικά του κίνητρα. Παράγοντες που επηρεάζουν τη
μετάθεση αυτή είναι η ηλικία, το κοινωνικό υπόβαθρο, η νοημοσύνη, οι παρέες.
Το σχολείο θα πρέπει να πετύχει κατά το δυνατόν την επίσπευση της εξέλιξης
αυτής.

1.2 ΚΙΝΗΤΡΑ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ

Υπάρχουν αρκετές συνιστώσες που επιδρούν στη δημιουργία κινήτρων κατά
τη μαθησιακή διαδικασία που λαμβάνει χώρα στο σχολικό χώρο.

[648771120.doc] [5/3/2023] ΑΝΔΡΕΟΥ Κ., ΑΡΓΥΡΙΑΔΗΣ Α., ΠΑΝΤΖΙΟΣ Α. Σελίδα 5 από 9

Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε./Ε.Π.ΠΑΙ.Κ/Τμήμα 4/Ακ. Έτος 2013-14 Εκπαιδευτική Ψυχολογία

 Πρώτα απ' όλα το κοινωνικό, οικονομικό και οικογενειακό υπόβαθρο του

μαθητή, ο οποίος σε καμία περίπτωση δεν προσέρχεται στη σχολική
κοινότητα ως άγραφο χαρτί.

 Οι βάσεις και η προδιάθεση που ο μαθητής έχει για κάθε μάθημα

ξεχωριστά.

 Ο αξιολογικός προσανατολισμός της τάξης στην οποία ανήκει. Σε μια τάξη

οι υψηλές επιδόσεις θεωρούνται λόγος αναγνώρισης και επιβράβευσης
ενώ σε μια άλλη λόγος για κοροϊδία και περιθωριοποίηση του μαθητή.

 Οι προσδοκίες των άλλων μελών της παιδαγωγικής διαδικασίας

(καθηγητών και μαθητών)

 Ο βαθμός ταύτισης με τον εκπαιδευτικό. Το κατά πόσο δηλαδή ο

εκπαιδευτικός αποτελεί πρότυπο

 Η πίεση για επιδόσεις που δέχεται από τον περίγυρό του.

 Η ποιότητα της διδασκαλίας.

 Η σύνθεση της ομάδας της σχολικής τάξης.

 Η προσωπικότητα και οι ιδιαιτερότητες του κάθε μαθητή.

Είναι φανερό ότι το σχολείο επηρεάζει μόνο τους παράγοντες εκείνους που
σχετίζονται άμεσα με τη διδασκαλία. Παράγοντες που αφορούν τον ίδιο τον
μαθητή όπως τα κίνητρα για υψηλές επιδόσεις που συνδιαμορφώνει η οικογένεια
και το σχολείο, η πιθανότητα να επιτύχει ο μαθητής το στόχο ανάλογα με τη
δυσκολία του αντικειμένου σε σχέση βέβαια με τις δυνατότητές του, αλλά και το
ενδιαφέρον που παρουσιάζει για τον κάθε μαθητή το συγκεκριμένο θέμα
πολλαπλασιάζονται μεταξύ τους. Αυτό σημαίνει πως αρκεί ένας από τους
παράγοντες αυτούς να είναι μηδέν για να μηδενιστεί η συνιστώσα που αφορά τον
μαθητή. Ακόμη και έτσι όμως, ο εκπαιδευτικός μπορεί να δημιουργήσει κίνητρα
μάθησης με τους παράγοντες πάνω στους οποίους μπορεί να επιδράσει. Έτσι
το ερώτημα το οποίο θα πρέπει να απαντηθεί είναι το πώς θα καταφέρει ο
εκπαιδευτικός να παρακινήσει διαφορετικούς μαθητές, με εντελώς διαφορετικό

[648771120.doc] [5/3/2023] ΑΝΔΡΕΟΥ Κ., ΑΡΓΥΡΙΑΔΗΣ Α., ΠΑΝΤΖΙΟΣ Α. Σελίδα 6 από 9

Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε./Ε.Π.ΠΑΙ.Κ/Τμήμα 4/Ακ. Έτος 2013-14 Εκπαιδευτική Ψυχολογία

υπόβαθρο αλλά και εσωτερικά κίνητρα σε τάξεις εξαιρετικά ανομοιογενείς, όπως

προκύπτουν από την τυχαία (συνήθως με βάση το επίθετο) ομαδοποίηση των
μαθητών; Ο διαχωρισμός και η ομαδοποίηση των μαθητών με βάση κοινά
χαρακτηριστικά ή κίνητρα, γίνεται κρίσιμος παράγοντας για την εξατομικευμένη
και αποτελεσματική διδασκαλία. Μερικές λύσεις που προτάθηκαν και
εφαρμόστηκαν είναι οι εξής:

α) Επιλογή των μαθητών με βάση το επίπεδο ωριμότητας.

Αν κάποιος μαθητής δεν είναι αρκετά ώριμος ώστε να μπει στη σχολική
διαδικασία περιμένει ένα χρόνο, συνήθως και επανεξετάζεται. Ο βαθμός
ωριμότητας προκύπτει μετά από συγκεκριμένα τεστ. Είναι μια τεχνική που αφορά
κυρίως προσχολικές και νηπιακές ηλικίες.

β) Απόρριψη και επανάληψη της τάξης.

Μετά την απόρριψη ο μαθητής εντάσσεται σε μια νέα ομάδα όπου οι

προσδοκίες αλλά και οι απαιτήσεις για την επίδοσή του είναι πολύ χαμηλές. Ο
μαθητής είναι ήδη χαρακτηρισμένος σαν κακός και ανίκανος και δεν
δραστηριοποιεί κίνητρα για μάθηση. Είναι ένα μέτρο που δεν οδηγεί σε
καλύτερες επιδόσεις την επόμενη χρονιά και δε δημιουργεί ομοιογενείς ως προς
τα κίνητρα τάξεις.

γ) Διπλή προαγωγή ( προσπέρασμα τάξεων)

Τα “χαρισματικά παιδιά”, συνήθως με βάση τη νοημοσύνη τους, πηγαίνουν

με πολύ καλύτερες προσδοκίες στη νέα τους τάξη όμως θα πρέπει να ληφθεί
υπόψη και η συναισθηματική αλλά και η σωματική ωρίμανση των μαθητών
αυτών. Αν φανταστούμε ένα δεκάχρονο μαθητή μέσα σε τάξεις
δεκαπεντάχρονων εφήβων μπορούμε να καταλάβουμε πως η νοημοσύνη από
μόνη της δεν είναι αρκετή για να δικαιολογήσει μια τέτοια επιλογή.

δ) δημιουργία ομάδων ομοιογενών με βάση κάποια κριτήρια.

Για παράδειγμα επιδόσεις στη ζωγραφική, τη μουσική, ή τα μαθηματικά.

Κυρίως αφορά μαθητές που παρουσιάζουν υψηλά κίνητρα και επιδόσεις σε

[648771120.doc] [5/3/2023] ΑΝΔΡΕΟΥ Κ., ΑΡΓΥΡΙΑΔΗΣ Α., ΠΑΝΤΖΙΟΣ Α. Σελίδα 7 από 9

Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε./Ε.Π.ΠΑΙ.Κ/Τμήμα 4/Ακ. Έτος 2013-14 Εκπαιδευτική Ψυχολογία

κάποιο αντικείμενο. Η συγκρότηση ομάδων και τάξεων με βάση τα ενδιαφέροντα

και τις επιδόσεις των μαθητών δημιουργεί μεγάλες προσδοκίες, υψηλά επίπεδα
άγχους και τελικά χειρότερες από τις αναμενόμενες επιδόσεις.

Όπου ο διαχωρισμός γίνεται με βάση τη νοημοσύνη παρατηρούνται

εντονότερα αυτά τα προβλήματα τα οποία φτάνουν μέχρι το σημείο των
διαταραχών και των προβλημάτων συμπεριφοράς.

Συμπερασματικά η καλύτερη λύση φαίνεται να είναι οι ανομοιογενείς τάξεις

με μικρό αριθμό μαθητών ώστε ο εκπαιδευμένος δάσκαλος, με αναβαθμισμένο
ρόλο, να μπορεί να εξατομικεύει τη διδασκαλία και να ενεργοποιεί κίνητρα για
τον κάθε μαθητή ξεχωριστά σύμφωνα με τις ιδιαιτερότητές του. Η μόνη
περίπτωση που η ομαδοποίηση και η δημιουργία ομοιογενών ομάδων, ωφελεί
τους μαθητές αφορά μαθητές με νοητική υστέρηση.

1.3 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΚΙΝΗΤΡΑ ΜΑΘΗΣΗΣ

Α) Η περιέργεια και η προσοχή.

Σαν περιέργεια αναφέρεται η έμφυτη εκείνη τάση για εξερεύνηση για εύρεση
νέων λύσεων σε προβλήματα, η δίψα για μάθηση. Σημαντικό στοιχείο είναι ότι
δεν ενεργοποιείται για εντελώς άγνωστα θέματα, ώστε κάποιο εξωτερικό κίνητρο
να μπορεί να λειτουργήσει καλύτερα στην περίπτωση αυτή. Η περιέργεια δεν
δημιουργεί αγχώδη διέγερση ούτε αποχαυνωτική απάθεια. Επεκτείνει τη μάθηση
και την προσωπικότητα του μαθητή.

Προσοχή είναι η συγκέντρωση και η προσήλωση που δημιουργείται από τη

περιέργεια. Η περιέργεια λοιπόν θα πρέπει να τροφοδοτείται συνεχώς με νέα
ερεθίσματα ώστε να κρατούμε την προσοχή ενεργοποιημένη. Οι μαθητές βέβαια
πρέπει να γνωρίζουν τι πρέπει να μάθουν και που θα καταλήξει η διαδικασία
έχοντας καλά καθορισμένους τους μαθησιακούς στόχους.

Β) Άγχος

Δραστηριοποιεί τον οργανισμό και ο μέτριος βαθμός άγχους αποτελεί

κίνητρο για μάθηση.

[648771120.doc] [5/3/2023] ΑΝΔΡΕΟΥ Κ., ΑΡΓΥΡΙΑΔΗΣ Α., ΠΑΝΤΖΙΟΣ Α. Σελίδα 8 από 9

Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε./Ε.Π.ΠΑΙ.Κ/Τμήμα 4/Ακ. Έτος 2013-14 Εκπαιδευτική Ψυχολογία

Ο μαθητής δεν πρέπει να είναι απαθής και ατάραχος αλλά ούτε με

υπερβολικό άγχος το οποίο δεν αποτελεί ικανό κίνητρο αλά μάλλον έχει τα
αντίθετα αποτελέσματα και οδηγεί σε πολύ χαμηλές επιδόσεις.

Γ) Συνεργασία και ανταγωνισμός

Οι συνεργατικές και ομαδικές συνθήκες μάθησης δημιουργούν στους

μαθητές, εσωτερικά κίνητρα, υψηλές προσδοκίες επιτυχίας, αμοιβαίες ωφέλειες,
υψηλή περιέργεια, διαρκές ενδιαφέρον, αφοσίωση και επιμονή στην εργασία. Ο
ανταγωνισμός και οι συγκρίσεις δημιουργούν αντίθετα, χαμηλές προσδοκίες,
χαμηλή επιστημονική περιέργεια και δεν ενεργοποιούν εσωτερικά κίνητρα.

Δ) Επανατροφοδότηση και αξιολόγηση

Ο ρόλος της είναι πολύ σπουδαίος στη δημιουργία κινήτρων μάθησης διότι
διαφορετικά μειώνεται το ενδιαφέρον του μαθητή για το αντικείμενο. Η διακοπή
της, αν και είναι εξωτερικό κίνητρο, μειώνει και τα εσωτερικά κίνητρα του μαθητή.
Η θετική ενίσχυση είναι βέβαια η καλύτερη αλλά ακόμη και η αρνητική είναι
προτιμότερη από την αδιαφορία.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Η δημιουργία και η μετατροπή – μετάβαση των κινήτρων που αφορούν τη
μάθηση είναι ένα δύσκολο έργο που εμπλέκει όλους τους παράγοντες που
αλληλεπιδρούν στη μαθησιακή διαδικασία. Από το υπόβαθρο, το γενικότερο
περιβάλλον και τις ιδιαιτερότητες του μαθητή μέχρι το ευρύτερο σχολικό
περιβάλλον, την επιλογή των τάξεων και την ικανότητα του εκπαιδευτικού. Τα
κίνητρα εξωτερικά και εσωτερικά αλληλεπιδρούν και αλληλοσυμπληρώνονται. Ο
ρόλος του εκπαιδευτικού στη δημιουργία κινήτρων αλλά και στη διατήρησή τους
είναι κρίσιμος και καθιστά τον δάσκαλο ως αναντικατάστατο παράγοντα στη
μαθησιακή διαδικασία.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
 Αχιλλέα Γ. Καψάλη, (1998), “ Παιδαγωγική ψυχολογία ”

[648771120.doc] [5/3/2023] ΑΝΔΡΕΟΥ Κ., ΑΡΓΥΡΙΑΔΗΣ Α., ΠΑΝΤΖΙΟΣ Α. Σελίδα 9 από 9