KRISIS NG BAYANG PILIPINO (1565-1896) 

PAGPAPALAWAK NG IMPERYALISMONG KANLURANIN 

3 DAHILAN SA PAGGALUGAD (​exploration​) 
- Kayamanan 
● Gold, silver, spices, porcelain, silk 
- Relihiyon 
● Secondary 
● White man’s burden 
- Katanyagan  
● Mercantilism-based 
 
MGA KARAGDAGANG SALIK 
- Renaissance 
● Rebirth  of  either  cultural  movement  (Enlightenment)  or  the  period in history (Greek 
& Roman civilization) 
- Rebolusyong Siyentipiko 
● Magellan disproved the flat earth theory by his traveling 
- Suporta ng Monarkiya 
● Portugal and Spain 
- Paghanap ng Alternatibong Rutang Pangkalakalan 
● Silk Road: Europe → Mediterranean Sea → China 
○ Padulas fees to Seljuk Turks for protection and easier & safer travels 
 
ESPANYA AT PORTUGAL 
PORTUGAL 
>Haring Henry the Navigator (1394-1460) 
>Cape of Good Hope, Bartolome Diaz, 1487  
● Cape of Good Hope: southern tip of Africa 
>Vasco de Gama, India, 1498 
 
ESPANYA 
>Isabel (Castille) at Ferdinand (Aragon) 
>Reconquista (1492, nabawi ang Granada) 
>Bagong Daigdig, Christopher Columbus, 1492 
 
SOLUSYON 
KASUNDUAN NG TORDESILLAS, 1494 
>Pope  Alexander  VI,  demarcation  line  370  leagues  west  of  Cape  Verde  Islands  (to  solve 
conflict between Portugal and Spain) 
>Silangang bahagi sa Portugal; kanlurang bahagi sa Espanya 
 
KASUNDUAN NG ZARAGOZA, 1529 
>Inilagay  sa  297  leagues  sa  Silangan  ng  Moluccas  ang  linyang  naghahati  sa  mga  sakop  ng 
Spain  at  Portugal  sa  Pacific  Ocean;  ipinagbili  ng  Spain  sa  Portugal  ang  karapatan  nila  sa 
Moluccas 
 
MGA EKSPEDISYONG ESPANYOL 1521-1565 
1521 
>Ferdinand Magellan 
1526 
>Juan  Garcia  Jofte  de  Loarsa;  Sebastian  del  Cano;  Alonson  de  Salazar;  Andres  de Urdaneta 
(chronicler) 
1527 
>Alvaro Saavedra Ceron 
1542 
>Ruy Lopez de Villalobos; Sarangani → Moluccas 
>Flipinas (Bernardo dela Torre) 
1565 
>Miguel Lopez de Legazpi; Fray Andres de Urdaneta 
 
SIMULA NG KOLONYALISMO 1565-1571 
KAHALAGAHAN NG MAYNILA 
>Sentrong pangkalakalan  
>Malaking populasyon 
>”maraming ginto” 

*1572: Maynila: “Dakila at Laging Tapat na Lungsod”, Luzon: “Bagong Kastila” 

*higher population = higher tax = more forced laborers = more wealth for Spain 
*Nilad is an abundant plant in Manila, that’s why it’s called Maynilad 
 
PAGBABAGO SA BURUKRASYA 
Hierarchy: 
Hari  ng  Espanya  →  Viceroy  ng  Mexico  →  Gobernador-Heneral  →  Alcalde  Mayor  / 
Corregidor → Gobernadorcillo → Cabeza de Barangay 
● Alcalde Mayor: leaders for the “pacified” provinces 
● Corregidor: leaders for the “unpacified” provinces 
 
PAGBABAGO SA KONSEPTO NG BAYAN 
>Reduccion (“bajo el son de la Campana”, meaning under the bell) 
● Walang sentro ang pamumuhay at nakatira lamang sa dalampasigan 
● Pinababa sa bundok 
● Sapilitang paglipat mula sa kanilang tirahan papunta sa sentro na tinawag na pueblo 
 ● All the people of a particular area is brought together 
● No spaniards were allowed in the pueblo except for the gobernador heneral and the 
clergy 
● Separation of natives to their land 
● Bringing rival groups together caused dissonance 
>Pueblo (iglesia, casa real, plaza, et 
● Sentro 
● Villa: mas malawak sa pueblo 
● Ciyudad: pinakamalawak, pinakakomplikado, pinakamaunlad 
 
6  NA  CIYUDAD/VILLA  SA  LUZON  AT  VISAYAS  SA  HULING  BAHAGI  NG  17TH 
SIGLO 
>Manila 
>Villa Fernandina (Vigan) 
>Nueva Segovia (Lal-lo, Cagayan) 
>Nueva Caceres (Naga) 
>Cebu 
>Arevalo (Villa, Iloilo) 
 
PARAAN  SA  PAG-ALAM  SA  PANG-AABUSO  NG  OPISYAL  NG 
PAMAHALAAN 
>Residencia (1501-1799) 
● investigation AFTER their term has been finished 
>Visita (1499-CA 18th Century) 
● regardless  of  whether  he  has  finished  his  term  or  not,  they’ll  be  investigated 
immediately 
 
MGA TAONG LABAS 
>Remontados: monte means back to the mountains 
>Cimarrones: “tamed” but went back to katutubong religion 
>Ladrones Monteses: ladron means thief, monte means back to the mountains 
>Malhechores: mal (bad), hecho (do) = does bad things 
>Tulisanes: taong labas 
 
PAGBABAGO SA KABUHAYAN 
PAGBUBUWIS 
Buwis 
● Tributo -- reales (1570s); 15 reales (1800s) 
● Samboangan/Donativo de Zamboanga (1635-1850s) ½ real o bigas 
● Vinta (1781-1851) Bulacan at Pampanga 
● Falua (Camarines Sur, Cebu, Misamis) 
Bandala (tinanggal 1782) 
 
CEDULA PERSONAL 
Pumalit sa buwis 1884 
● Serves as your national ID 
● If you don’t have it, you either pay a fee or get jailed 
 
POLO Y SERVICIO/PRESTACION PERSONAL 
>Pulong: “community labor”  
>16-60 taong gulang, 40 araw kada taon, kalalakihan 
>FALLA (buwis kapalit nito) -- 1 & ½ real/araw 
>naging 15 araw kada taon noong 1884 
*Polista: mga nag-polo y servicio 
 
ENCOMIENDA 
>”encomendar” (to entrust) 
>ENCOMIENDA  DE  LA  REAL  CORONA  (Bagumbayan,  Lagyo,  Santa  Ana  de  Sapa,  Tondo, 
Navotas, Malabo, Lubao, Betis) 
>ENCOMIENDA  DE  PARTICULARES  (Padacan,  Sampaloc,  Macabebe,  Bataan,  Batangas, 
Pampanga) 
>8 reales/taon, 19-60 taong gulang ng kalalakihan 
 
KALAKALANG GALYON 
>Kalakalang Maynila-Acapulo 1565-1815 
>Parian, pamayanan ng mga Tsino sa Binoda, 1687 
>Mindoro, Cavite, Marinduque, Masbata (galleon-making places) 
*galleon: product of polo y servicio 
*products mostly from China transported to Mexico then PH 
*nakinabang ang mga Tsino 
 
Problems with the Galleon Trade: 
>monopolistic enterprise 
>based on mercantile capitalism which led to very limited and closed trade 
 
Positive side 
>cultural exchange (PH influence on Mexico & America and vice versa) 
● Plants, food, and animals 
● Language  
 
 
ROYAL  ECONOMIC  SOCIETY  OF  FRIENDS  OF  THE  COUNTRY  (1780 
CA-1895) 
>Jose Basco de Vargas 
>organisasyon  ng  mga  nakapag-aral  at  mayayamang  may  kakayahan  magmungkahi  ng 
ideyang kapaki-pakinabang 
>monopolyo sa tabako, areca nut, alak, paputok 
*puro  babae  gumagawa  dahil  makakapagkatiwalaan,  hindi  magnanakaw  dahil  hindi  daw 
nagtatabako,  metikolosa  gumawa  (follows  standards),  low  salary  because  they  won’t 
complain naman daw 
*sila ang unang magwewelga sa PH 
 
ROYAL PHILIPPINE COMPANY 
>eksklusibong  monopolyo  sa  pagpapasok  ng  produktong  Tsino  at  India  sa  Manila, 
pagdadala sa Espanya sa pamamagitan ng Cape of Good Hope 
 
SIMULA NG KRISTYANISASYON 
PRAYLOKRASYA 
>pagiging makapangyarihan ng simbahan kaysa pamahalaan 
>malaki ang papel ng simbahan sa kampanya para sa pasipikasyon 
>mas maraming prayle kaysa opisyal 
 
PAGBABAGO SA RELIHIYON 
PATRONATO REAL 
● Hari bilang tagapagtakda ng teritoryo ng mga misyonero 
● Protektahan & suportahan ang misyonero 
 
KALIDAD NG MGA PRAYLE 
>pangangailangan ng maramihang prayle para sa mga kolonya 
>pribilehiyong pangkabuhayan at palipunan 
>nabawasan ang “training period” 
>”attractive career” halip sa spiritual calling 
 
PAGKAKAROON NG MALALAWAK NA LUPAIN 
>Bishop  Domingo  de  Salazar;  Marso  21,  1592,  pagkatanggal  sa  Mexico  ng  prohibisyon 
laban sa pagmamay-ari ng prayle 
>Mungkahi ng Dominikano at Augustiniano na maging “self-supporting” 
 
MGA PARAAN SA PAGKAKAROON NG MALALAWAK NA LUPAIN 
>gantimpala mula sa pamahalaan dahil sa reduccion 
>pagbili mula sa pamahalaan 
>donasyon mula sa mga Filipino 
>pagbili mula sa mga katutubo 
>pag-ilit ng lupa 
>maling “survey” 
 
PANG-AABUSO NG MGA PRAYLE 
>mataas na renta sa hacienda 
>buwis, tribute, renta, polo y servicio 
 
pangingikil  at  pagsasamantala  (binyag  hanggang  libing,  pagbebenta  ng  rosaryo, 
eskapularyo, atbp, pagpapapunta ng mga dalaga sa simbahan) 
 
PANGKABUHAYANG GAWAIN 
>Obras Pias 
● Church  accepting  donations,  can  be  used  for  business but of course they used it for 
personal things 
>Dahilan 
● Alam ng mga prayle ang mga lupain at mga tao sa distrito 
● Marunong sila ng katutubong wika 
 

IBA’T IBANG URI NG PAG-AALSA 

1. Personal -- ​mamamayan wants to get back their political power; ex. Datus and Rajas 
2. Laban sa institusyong Espanyol -- b ​ uwis, bandala, etc 
3. Relihiyoso -- d ​ ating mga babaylan o catalonan wants to go back to old religion 
4. Agraryo --​ ​laban sa di-makatarungan; makataong patakaran sa mga lupain 
 
EXAMPLES 
1. Lakandula & Sulayman  
● Lakandula (Tondo), Sulayman (Rajang Bata ng Manila) 
● 1572: failed pag-aalsa 
2. Francisco Dagohoy 
3. Diego Silang 
4. Tablot 
5. Mamamayan vs Prayle 
 
KILUSANG PROPAGANDA AT HIMAGSIKANG PILIPINO 
MGA PAGBABAGO SA IKA-19 SIGLO 
>pagbubukas sa kalakalang panlabas 
● malaya na makipagkalakalan ang Pilipinas 

>pag-unlad ng ekonomiyang cash crop 

 ● Kalakalan  depends  on  crops  in  demand  (palay-Central  Luzon,  kape-Batangas  #1 
exporter, sugar cane) 
● Inquilino  -  laborer  indebted  to  a  landlord  who  allows  him  to  form a farm in parts of 
his property in exchange for work without pay for the landlord 
>paglitaw ng clase media 
● Middle class 

>sekularisasyon 
● Sekular: Gomez, Burgos, Zamora 
○ Mariano Gomez (died at 72) 
○ Jacinto Zamora (died at 36) 
○ Jose Burgos (died at 35) 
 
SEKULARISASYON 
>pagnanais ng mg paring katutubo at mestiso upang magkaroon ng sariling parokya 
>sekular:  mga  paring  nasa  ilalim  ng  pangangalaga  ng  mga  obispo  at  hindi  kailang  sa  mga 
pangkat relihiyoso tulad ng Pransiskano, Hewsita, Dominikano, Rekoletanos, at iba pa 
>sinimulan ng 1774 subalit binawi noong 1826 
 
KILUSANG PROPAGANDA 
Kampanya para sa reporma 
● Asimilasyon 
○ They wanted us to become Spain’s province 
● Kinakatawang Pilipino sa cortes ng Espanya 
● Pagkakaroon ng edukasyon 
● Pag-aaral ng wikang Espanyol 
● Mga  kalayaan  (pamamahayag,  pagtitipon,  pagtatag  ng  samahan,  pagpili  ng  sariling 
relihiyon) 
*pagsusulat at pagtalumpati (peaceful reform) 
 
MGA PANGUNAHING PROPAGANDISTA 
Jose Rizal: L
​ aban sa kolonyalismong Espanyol 
● Noli Me Tangere 
● El Filibusterismo 
● La Indolencia de los Filipinos 
● Filipinas sentro de cien anos 
● To the women of Malolos 
● La Liga Filipina 
 
Marcelo H. del Pilar 
*talumpati 
*friarocrasy 
*praylokrasya: focus of his pakikibaka 
*wrote (?) Dasalan at Toksohan 
 
Graciano Lopez Jaena 
*orator and writer 
*wrote Fray Botod (Botod: big tummy, bundat/bochok and Disanyos y Articulos Varios 
*wanted to be priest but he didn’t like the seminary 
*part of La Solaridad 
 
Juan Luna 
>propagandista 
>with felix resurreccion hidalgo 
>they like fencing  
 
Himagsikang Pilipino: Unang yYugto (1892-1898) 
>pagkakatatag ng katipunan 
● July 7, 1892 
● kasarinlan   
● Andres Bonifacio 
● Ladislao Diwa 
● Teodoro Plata 
 
19th century - sekularisasyon 
>reforms of propagandista: wider breadth (filipino life, freedom and rights) 
>reform of sekularisasyon: religion 
 
RECRUITMENT METHODS 
hasik “triangle method” 
>one member will get 2 recruits each 
>2 recruits don’t know each other 

two-tier sanggunian structure 

>member can recruit as much as they can 
 
HIMAGSIKANG PILIPINO 
>uri ng kasapi 
● katipon (password: anak ng bayan) 
● kawal (GomBurZa) 
● bayani (Rizal) 
>paggamit ng pangalang sagisag 
● may pag-asa (Bonifacio) 
 ● pingkian (Jacinto) 
>mga konsepto 
● inang bayan/katagalugan 
● haring bayan katagalugan 
● anak ng bayan 
● lahat ng mamamayan bilang Tagalog 
● Himagsikan 
>mga akda 
● andres boni: ang dapat mabatid ng mga tagalog 
● emilio jacinto 
● kalayaan (pahayagan ng kkk) 
 
pamumunuan 
josefa rizal (pangulo) 
gregoria de jesus (2nd pangulo) 
marina dizon santiago (kalihim) 
angelica rizal-lopez (piskal) 
 
iba pang kababaihan 
espiridiona bonifacio (sumama kay andres sa cavite) 
josephine bracken (nag-alaga ng mga sugaran at maysakit na katipunero sa cavite) 
agueda esteban (nagpuslit ng mga gamit-pandigma) 
trinidad tecson (“ina ng biak-na-bato”) 
melchora aquino (nagkupkop sa mga katipunero) 
patrocinio gamboa (nagpuslit ng bandila) 
teresa magbanua (“joan of arc” ng kabisayaan) 
 
>pagkakatuklas sa kkk agosto 19, 1896 
● teodoro patiño 
● padre mariano gil 
● diario de manila 
>pulong sa kangkong at pasong tamo 
● agosto 21 bahay ni apolonio samson sa barrio kangkong sa caloocan 
● tumuloy sa bahay ni melchora aquino sa pasong tamo, caloocan 
 
sigaw sa pugadlawin agosto 23, 1896 
>ayon  kay  teodoro  agoncillo:  “the  men  obediently  tore up their cedulas, shouting “long live 
the  philippines!”  this  event  marked  the  so-called  city  “cry  of  balintawak”,  which  actually 
happened in pugadlawin” 
 
>mga  pilipino:  naglunsad  ng  kauna-unahang  pag-aalsa  sa  asya  laban  sa  kolonyalismo 
noong  1896  at  nagbigay  modelo  sa  anyo  ng  isang  mapayapang  pag-aalsa  ng  mga 
mamamayan noong 1986 (EDSA rev) 
*edsa rev became an inspo to other countries as peaceful revs  
 
>pagsiklab ng himagsikan (aug 30, 1896) 
>kapulungan sa tejeros 
>marso  22  1897:  pagpupulong  ng  dalawang  pangkat  ng  katip  (magdalo  at  magdiwang)  sa 
tejeros, cavite 
>kapulungan sa tejeros: kung nararapat matatag ng batong pamahalaang papalit sa katip 
 
>bonifacio:  magkakaroon  ng  isang  halalan  para  sa  mga  bagong  opisyal  subalit  igagalang 
ang mga mahahalal na opisyal 
>mga nahalal 
● pangulo: emilio agui 
● 2nd pangulo: mariano trias 
● kapitan-heneral: artemio ricarte 
● direktor pandigma: emiliano riego de dios 
● direktor panloob: andres boni 
>daniel  tirona:  isang  magdalo  na  tumutol  sa  pagkakahalal kay bonifacio (tirona said boni is 
uneducated) 
 
>pinapawalang  bisa  ni  boni  ang  halalan  na  ito  bc  he  got  offended.  he  brought  out  a 
revolver and walked out. 
>bonifacio:  isang  malaking pagkakamali diumano ang pagtungo niya sa cavite; pagkatalo sa 
maynila,  kakaunting  kaibigan  sa  cavite,  pagkapanalo  ng  mga  taga-cavite;  sa  katanuyan, 
hindi na siya lalabas ng buhay sa cavite! 
 
● kasunduang militar sa naic (cavite) 
○ abril 19, 1897 
○ pagtatatag ng pamahalaang hiwalay sa pamahalaan sa Tejeros 
● paglilitis at pagpatay kay andres bonifacio (may 1897) 
○ agapito bonzon 
○ mariano noriel 
○ lazaro makapagal 
○ bundok tala sa maragondon, cavite 
 
*pagbagsak ng cavite sa kamay ng mga espanyol mayo 1897 
*pagtakas nina aguinaldo sa biak-na-bato sa bulacan hunyo 1897 
*pagtatatag ng republika ng biak-na-bato 
● Pamunuan 
● saligang batas 
 
* kasunduan sa biak-na-bato disyembre 1897 
*pedro  paterno  (1858-1911):  nag-alok  ng  serbisyo  sa  pamahalaang  kolonyal  ng  españa 
upang maging tagapamagitan sa hidwaan ng mga pilipino at mga español 
 
>ayon  kay  teodoro  agoncillo:  ang  nasabing  kasunduan  at  hudyat  ng  pagtatapos  ng  unang 
yugto ng himagsikan 
>ayon kay renato constantino: 
● ‘pang-aagaw ng mga ilustrado ng kapangyarihan sa tejeros’ 
● ‘isang mungkahing pang-kalakalan’ 
● ‘pinag-usapan ay ang halaga ng kabayaran at sistema ng pagbabayad’ 
>constantino doesn’t like aguinaldo 
 
IKALAWANG YUGTO 
mga personalidad 
>gob.hen.  basilio  agustin  —  pumalit  kay  GH  primo  de  rivera  noong  abril  1898  matapos 
manalo ang partido liberal sa espanya 
>commodore  george  dewey  —  commander  ng  american  asiatic  squadron  na  tumalo  sa 
mga espanyol sa pilipinas 
>isabelo  artacho  —  Rebolusyonaryong  kasama  ni  Aguinaldo  sa  Hong  Kong  na 
nagmungkahing  hatiin  nila  ang  P400  000  nakuha  mula  sa  kasunduan  sa  Biak-Na-Bato; 
Nang hindi pumayag si Aguinaldo ay idinemanda niya ito 
>gregorio  del  pilar  at  j.  Lebya  —  Kasama  ni  Emilio  Aguinaldo  na  tumakas  sa  singapore 
upang hindi makadalo sa korte 
>E.  spencer  pratt  —  American  Consul  sa  singapore  na  nagmungkahi  kay  Aguinaldo  na 
ituloy nila ang laban sa Pilipinas at susuportahan sila ng US 
>rounsville  wildman  —  American  Consul  sa  Hong  Kong  na  kumausap  kay  Aguinaldo 
matapos  mapagalamang  wala  na  si  dewey  sa  Hong  Kong;  nagbenta  ng  armas  kay 
Aguinaldo (P50 000, P67 000) 
 
HK 
>isabelo  artacho  —  rebolusyonaryong  kasama  ni  aguinaldo  sa  HK  na  nagmungkahing 
hatiin  na  nila  ang  400k  pisong  nakuha  mula  sa  kasunduan  sa  biak-na-bato;  nang  hindi 
pumayag si aguinaldo at idinemanda niya ito 
>gregorio  del  pilar  at  j.  leyba  —  kasama ni aguinaldo na tumakas sa singapore upang hindi 
makadalo sa hearing sa korte ng HK 
 
SINGAPORE 
>e.  spencer  pratt  —  american  consul  sa  singapore na nagmungkahi kay aguinaldong ituloy 
nila ang laban sa pilipinas at susuportahan sila ng US 
>rounsville  wildman  —  american  consul  sa  HK  na  kumausap  kay  aguinaldo  matapos 
mapag-alamang  wala  na  si  dewey  sa  HK;  nagbenta ng armas kay aguinaldo (initial 50k piso 
was given arms; following 67k piso nothing happened) 
>dewey  was  on  his  way  to  mnl  bay  to  fight  off  the  spaniards,  meaning  everything  was 
planned na >:( 
 
miyembro ng hong kong junta 
● felipe agoncillo 
● doroteo lopez 
● teodoro sandico 
● anastacio francisco 
● mariano llanera 
● miguel malvar 
 
pagbabalik ni aguinaldo sa pilipinas 
*mayo 1898 
*nakipag-usap kay dewey na nagsabinh walang balak ang US sa Pilipinas 
*june 1989 naideklara ang kasarinlan sa cavite 
>nabalik ang lakas ng mga pilipino pagdating ni aguinaldo 
 
samantala... 
>pedro  paterno  —  naging  pangulo  ng  spanish  consultative  assembly  na  binuo  noong  may 
28,  1898  upang  mahikayat  ang  mga  intelektwal na pilipinong kumampi sa espanya sa gitna 
ng rebolusyon 
>GH  fermin  jaudenes  —  pumalit  kay  agustin  nang  mabalitaan  ng  mga  espanyol na susuko 
na  ito  sa  mga  amerikano;  nagmungkahi  kay  dewey  at  merritt  na  magkaroon  muna  ng 
‘mock  battle’  bago  sumuko  ang  espanya  sa  pilipinas;  hindi  rin  dapat  palapitin  ang  mga 
sunadalong pilipino sa manila bay 
>pangulong  william  mckinley  —  Nag-utos  na  itigil  na  ang  operasyong  militar  laban  sa  mga 
Espanyol  bilang  resulta  ng  ‘peace  protocol’  na  nilagdaan  ng  US  at  Espanya  noong  Agosto 
10, 1898. 
● Ipinadala  ang  mensahe  kay  Hen.  Wesley  Merritt  noon  ding  Agosto  12  subalit  dahil 
pinutol ni Dewey ang kable sa Maynila para di magamit ng mga rebolusyonaryo 
 
>benevolent assimilation 
 
ang republika ng malolos 
*pamahalaang diktaturyal (may 24-june 23, 1898) 
● itinatag  ni  agui  noong  may  24,  1898  ayon  sa  payo  ni  ambrosio  rianzares  bautista, 
tagapayo ni aguinaldo 
● circular  (may  21,  1898)  –  ipinag-utos  ang  pagtigil  sa  di  makataong  pagtrato  sa  mga 
bihag na espanyol 
● circular  (june  21,  1898)  –  ipinag-utos  na  lahat  ng  krimen  ay  lilitisin  sa  military 
tribunals  
 
Deklarasyon ng Kasarinlan ng Pilipinas sa Kawit, Cavite 
June 12, 1898 -- pinagtalunan nina Mabini at Aguinaldo 
 
Julian Felipe 
>nagcompose ng Marcha Filipina Magdalo 
>pinalitan ng Marcha Nacional Filipina 
Marcela Agoncillo, lorenza Agoncillo, Delfina Herboza 
>nagtahi ng bandila sa HK 
Jose Palma 
>naglapat ng mga salita sa pambansang awit 
Ambrosio Rianzares Bautista 
>naghanda at nagbasa ng Act of the Declaration of Independence 

Apolinario Mabini 
>Tanauan, Batangas 
>nagkamit ng abogasya sa UST noong 1894 
>1896  nagkapolio,  hinuli  sa  pagsiklab  ng  himagsikan  subalit  pinakawalan  din  at  dinala  sa 
San Juan de Dios Hospital 
>1892 naging miyembro ng La Liga Filipina 
>1898 ipinatawag ni Aguinaldo mula sa Los Banos tungong Cavite 
 
REBOLUSYONG PAMAHALAAN 
>June 23, 1898 -- January 23, 1898 
>ayon sa payo ni Mabini 
>mula diktador tungong pangulo 
>itinakda  ang  pagktatag  ng  Kongreso  na  bubuuin  ng  mga  inihalal  na  kinatawan  mula  sa 
mga malayang lalawigan; para sa mga hindi pa malaya; itinalaga ng pangulo ang kinatawan 
 
Malolos Congress 
● Pinasinayaannoong Spetember 15, 1898 sa Barasoain Church sa Malolos Bulacan 
● Matapos  basahin  ang pangalan ng mga kinatan, tinawag si Aguinaldo at nagbigay ng 
talumpati na inihanda ni Felipe calderon 
 
Pamunuan: 
● Pangulo: Pedro Paterno 
● Pangalawang Pangulo: Benito Legarda 
● Kalihim: (1st) Gregorio Araneta 
● Kalihim: (2nd) Pablo Ocampo 
 
Malolos Constitution 
● Apolinario Mabini 
 ○ Nagsumite  ng  constitutional  plan  of  the  Philippine  Republic  subalit  hindi 
naaprubahan ng kongreso 
● Pedro Paterno 
○ KInopya ang spanish Constitution ng 1869 kung kaya’t hindi rin inaprubhan 
● Felipe Calderon 
○ Bilang pinuno ng komiteng ginawa ng konstitusyong halaw sa konstitusyonng 
Mexico, Belgium, Guattemala, Cost Rica, Brazil at France 
● Pinagdebatehan ang probisyong hinggil sa union of Church and state 
 
MGA KATANGIAN: 
● Superyor ang lehislatibo kaysa ehekutibo o hudisyal na sangay 
● May permanenteng komisyon na uupo bilang legislative body kapag walang sesyon 
● Pagbuo ng unicameral legislative 
 
Republikang Pilipino 
● Pinasinayaan noong Jan 23, 1899 sa Malolos 
● Sumumpa si Aguinaldo bilang Pangulo ng unang Republika 
○ Binas ang buong konstitusyon at nanumpa ang militar sa harap ni Aguinaldo 
○ Nagpatupad ng dekreto na palayain ang mga polus sa espanyol na hindi 
kasama sa regular na hukbo; at pagbibigay ng karapatan sa mga dayuhan, 
kasama ang mga Espanyol na magnegosyo sa Pilipinas 
● Edukasyon 
○ Agosto 24, 1898 
○ Ipinagutos anmuling pagbubukas ng mga paaralang inabandona na; naglaan 
ng 35 000 piso para sa taong 1899 at nirebisa ang kurikulum 
● Diplomasya 
○ Gumawa ng diplomatikang posisyon sa ibang bansa upang kilalanin ang 
kasarinlan ng Pilipinas 
● Mga Kinatawan: 
○ Felipe Agoncillo /US 
○ Mariano Ponce/ Japan 
○ Faustino Lichauco/ Japan 
○ Antonio Regidor/ England 
○ Juan Luna/ France 
○ Pedro Roxas/ France 
○ Eriberto Zarcel/ Australia 
 
● TREATY OF PARIS 
○ December 10, 1898 
○ Ibinigay ng Espanya ang PPilipinas sa US sa halagang 20 Milyon bilang 
kabaaran sa “imprenements” sa kolonya 
○ Pinayagan din ng US ang spain na maipagkalakalan sa Pilipins sa lob ng 10 
taon 
 
IMPERYALISMONG AMERIKANO 
KASUNDUAN SA PARIS 
● Ipinagkaloob ng Spain sa US ang Pilipinas sa kahalagahang $20 Milyon 
● AM: William R. Day 
● SP: ? 
● PH: Felipe Agoncillo 
 
BENEVOLENT ASSIMILATION PROCLAMATION 
● Pangulong William Mckinley 
○ Hindi dapat ibalik ng us sa Spain ang republika ng Pilipinas 
○ Hindi maaring ipaubaya sa France o germany ang RP sapagkat katunggali sa 
kalakalan sa Asya 
○ Hindi pa kayang mga Pilipinong magsarili 
○ Kailangang bigyan ng edukasyon at gawing sibilisado ang mga Pilipino at 
ipalaganap ang relihiyong protestante 
 
Manifest Destiny 
● Social darwinism 
○ White  
■ Powerful 
■ Destiny 
● White Man’s Burden 
 
Tunay na Kadahilanan 
● Maisulong ang negosyong mga Amerikano 
● Pilipinas bilang istratehikong lokasyon para sa mga base militar at hukbong 
pandagat ng US 
● Himpilan ng mga misyonaryong Protestante sa pagpapalaganap ng relihiyon 
 
Mga Komisyong Ipinadala sa Pilipinas 
● Schurman Commission  
○ Marso 1899 
○ Naatasan upang mangalap ng kaalaman hingil sa Pilipinas  
○ “Walang isang nasyong Pilipina kundi koleksyon lamang ng mga tribu” 
○ Iminungkahi ang pagkakaroon ng isang gobernador-heneral , pamahalaang 
sibil na may 2 lehislatura, edukasyon at salaping panustos at hiwalay na 
hukuman, pananatili ng mga amerikano sa Pilipinas 
 
Mga Komisyon: 
● Taft Commission (Marso 1900) 
 ○ Paglalaan ng 2 Milyong piso para isaayos ang mga lansangan at tulay 
○ 100 batas ukol sa serbisyo sibil, pagsasaayos ng daungan ng Maynila, 
pagpataw ng buwis, pagtatag ng iba’t ibang kawanihan ng pamahalaan 
● Spooner Amendment 
○ Itinatag ang pamahalaang sibil noong 1901 at si Taft ang unang gobernador 
sibil 
○ Luke E. Wright, unang Amerikanong gobernador-heneral 
 
Mga Patakarang Amerikano 
● Rekonsentrasyon (1903) 
○ Hen. Miguel Malvar 
○ Ipapalipat (Bundok → Camp) 
○ Batangas 
● Batas sedisyon (1901) 
○ Aurelio Tolentino 
■ (Kahapon, Ngayon, at Bukas) 
○ Juan Abad 
■ (Tanikalang Ginto) 
○ Literature → No campaigns for independence allowed 
● Brigandage Act (1902) 
○ Macario sakay 
○ Nagbabawal ng anumang uri ng pakikipalaban sa Amerkano 
● Flag law (1907) 
○ Ipinagbawal ang pagwawagayway ng anumang bandila ng rebolusyon o 
Pilipinas 

PILIPINISASYON 
>PH Bill of 1902 
● Mas kilala bilang Cooper Act 
● Paghirang  ng  gobernador-sibil,  pagkatatag  ng  PH  Commission  (mataas  na 
kapulungan), korte suprema, at PH assembly (mababang kapuluhan) 
● Kapangyarihan  ng  lehislatura  ng  Pilipinas  na  maghalal  ng  2  resident  commissioner 
para sa US 
 
PAGKABUO NG MGA PARTIDONG PULITIKAL 
>Partido Federal 
● Hinatag ni Trinidad Pardo de Tavera noong Disyembre 1900 na may basbas ni Taft 
● Naging  Partido  Nacional  Progresista  noong  Enero  1907  nang  magbago  ng 
plataporma at isulong ang pagsasarili 
>1906 itinatag ang iba pang partido  
● Partido  de  Independista  Immediatista,  Partido  Urgentista,  Comite  de  la  Union 
Nacional 
>1907 Partido Nacional 
 
PH ASSEMBLY 
>Lower House ng lehislatura 
>July 30, 1907 eleksyon 
>nanalo ang Nacionalista party 
>Sergio Osmena bilang speaker 
>Manuel L. Quezon bilang majority floor leader 
DEPARTMENT OF PUBLIC INSTRUCTION 
>itinatag noong 1901 
>Instituto de Mujeres (1900) [Institute for Women; naging Rosa Gevilla Memorial School] 
>Insular Normal School (1903) [magsanay ng magiging guro; naging PNU] 
>Centro Escolar de Senoritas (1906), Librada Avelino 
>PH Women’s College (1919) 
 
MGA KILUSANG FEMINISTA 
>Asociacion Feminista Filipina 1903 (Concepcion Felix) --- for women’s social rights 
>Asociacion Feminista Ilonga 1906 (Pura Villanueva Kalaw) 
>1937 makakamit ng mga kababaihan ang karapatan sa pagboto 

PILIPINISASYON (1907-1921) 
>Jones Law 1916 
● PH autonomy act 
● Nagbigay ng pangakong kasarinlan sa PH subalit hindi nilinaw kung kailangan 
● 2 Kapulungan: 
○ Senado (mataas na kapulungan): 24 senators 
○ Asamblea (mababang kapulungan): 80 kinatawan 
 
KAMPANYA PARA SA KASARINLAN (1922-1935) 
>Os-Rox Mission 1931 
>Hare-Hawe’s Cutting Bill (“the retention of military and other observations”) 
>Tyding-McDuffie Act (“the retention of naval reservations and fueling stations”) 
>constitutional convention (Claro M. Recto) 

EPEKTONG IMPERYALISMONG AMERIKANO 

Public School System 
Public Health & Welfare 
Trade & Industry 
Transportation & Communication 
Democratic & Civil Liberties 
Political Parties 
Language & Literature 
 
NEGATIBONG EPEKTO 
>export-oriented / import-dependent economy 
>colonial mentality 
>materialistic view 
>export raw materials, import products 
 
RESULTA NG MALAYANG KALAKALAN 
>malayang kalakalan hadlang sa pag-unlad ng pagpapabrika 
>hindi  makakumpetensya  ang  ating  produkto  sa  mga  murang  inaangkat  mula  sa  US  dahil 
walang taripa 
>wala tayong teknolohiya at karanasan pagpapabrika 
>wala tayong kapangyarihan upang bigyang-proteksyon ang lokal na industriya 
>mapabayaan ang ganap sa pagsisimula ng industriyalisasyon 
 

PAMAHALAANG KOMONWEALTH 
PAMBANSANG SEGURIDAD 
>Commonwealth Act No. 1 (National Defense Act) 
>Gen Douglas MacArthur bilang Field Marshall of the PH Army 
>Citizen Army 
● PH constabulary (10,000 men) 
● Reserve Force (400,000 men) 
○ Preparatory Military Training (PMT) 
● PH Navy 
● Army air corps 
 
SOCIAL JUSTICE PROGRAM 
>palayain ang karaniwang tao mula sa pananamantala ng mayayaman 
>walang rebelyon kung makatarungan ang pamahalaan 
>makatarungang pakikitungo, maayos na kundisyon sa tirahan at trabaho, sapat na sweldo 
 
MANGGAGAWA 
>Commonwealth Act No. 211 
● Minimum wage mula piso tungong 1.25 kada araw 
● 8 oras na pagtatrabaho sa pribado 
>CA No. 213 
● Itinatag ang Court of Industrial Relations 
 
MAGSASAKA 
National Rice and Corn Corporation 
National Sugar Board 
Agricultural and Industrial Bank 
Farmers’ Cooperatives 
National Relief Admin 
 
BIGO ANG SJP NI MLQ 
Social Justice Program 
1. Kulang sa pondo 
2. Tinutulan  ng  mga  lokal  na  opisyal  ang  pagmamay-ari  ng  lupang  karaniwang 
magsasaka 
3. Malaking badyet sa militar (22% ng National Budget) 
 
EDUKASYON 
>National Council of Education (1936, Rafael Palma) 
>DepEd (Sergio Osmena) 
>Produksyon ng textbooks 
>Curriculum para sa skilled workers 
 
PAMBANSANG WIKA 
>CA no. 184 
● Institute of National language itinayo upang pag-aralan ang iba’t ibang wika sa PH 
● Inirekomendang Tagalog ang maging batayan na pambansang wika 
● Idineklara ni MLQ ang Tagalog bilang batayan ng pambansang wika 
● 1940 ipinag-utos ang pagtuturo ng Filipino sa mga paaralan 
>CA no. 570 
● National  Assembly  idineklara  ang  Tagalog  bilang  opisyal  na  wikang  pambansa 
simula sa deklarasyon ng kasarinlan (Hulyo 4, 1946) 
 
PANGKABUHAYANG PAG-UNLAD 
>sinusuportahan ang malayang kalakalan 
● Tydings-McDuffie Act 
● Epekto 
○ Pagbagsak ng handicraft 
○ Pag-usbong  ng  colonial  type  national  economy  (export-oriented  / 
import-dependent) 
*Export agriculture: tubo, niyog, abaca, tobacco 
 
KONTROL NG DAYUHAN SA EKONOMIYA 
>Chinese: kontrolado 75-82% ng retail trade, pautangan; pagpondo sa pagtatanim ng palay, 
tobako, kopra, hemp; namuhunan sa logging and timber 
>Japanese 
 
MGA BATAS 
Anti-Dummy  Law​:  ​May  1989  pinarusahan  ang  mga  Pilipinong  nagpapagamit  sa  mga 
dayuhan bilang “dummy” ng mga dayuhang negosyante 
Immigration  Law:  ​1940  nilimitahan  sa  500  ang  bilang  ng dayuhang papasok sa Pilipinas 
taon-taon 
National  Economic  Protectionism  Association  (NEPA):  ​Pagpapaunlad  ng 
katutubong produkto sa pamamagitan ng pagbibigay-proteksyon sa lokal na negosyante 
 
PANANAKOP NG HAPON 
>Peace time:​ ​natapos ilang linggo bago magpasko (1941) 
● Pearl Harbor Bombing (1942) 
● Japan → Manila (1942) 
● Hiroshima-Nagasaki Bombing (1945) 
 
Dineklara  ni  MacArthur  ang  Maynila  na  Open  City,  nilikas  si  Quezon,  Osmena,  at  Roxas  sa 
Corregidor (“I Shall Return” -MacArthur) 
● Corregidor - Dec 24, 1941 
● Australia - March 26, 1942 
● Washington, April 19, 1942 
● Namatay  si  Quezon  ng  August  1,  1944  at  pinalitan  ni  Osmena  bilang  Pangulo  ng 
Komonwelt 
● March 11, 1942 - MacArthur sa Australia 
● Gen. Jonathan Wainwright - kumander ng USAFFE 
● Gen.  Masaharu  Homma  -  Japanese  commander  in  chief  &  Greater  East  Asia 
Co-Prosperity Sphere 
● Jorge B Vargas - January 23, 1942 Chairman of the Executive Commission 
 
January 2, 1942​: J​ apanese forces entered Manila 
>Japanese commander-in-chief proclaimed martial law -- curfews, blackouts, confiscation of 
firearms & other property, imposing death penalty 
 
Greater East Asia Co-Prosperity Sphere 
>binuo  at  pinasinaya  ng  pamahalaan  at  militar  ng  Emperyo  ng  Hapon  noong  panahon  ng 
Showa 
 
 
PAGTATAPOS NG DIGMAAN 
Death March of Bataan (1942) 
>Japanese  war  crime;  naglakad  ang  mga  bihag  na  Pilipino  at  Amerikano  mula  Mariveles, 
Bataan  hanggang  San  fernando,  Pampanga  (97  km) -- April 9, 1942, kasama si Hen. Edward 
King 
 
October 20, 1944 -- General MacArthur led the landing of Allied Forces in Leyte 
August 15, 1945 -- Sumuko ang mga Hapon 
 
TAKTIKANG GERILYA 
HUKBALAHAP  ​--  Hukbo  ng  Bayan  Laban  sa  Hapon;  Tarlac,  Pampanga,  Bulacan,  at  Nueva 
Ecija; Luis Taruc 
Pres. Quezon’s Own Guerillas (PQOG)​ -- Cavite, Laguna, Batangas, Quezon 
Wenceslao Q. Vinzons​ -- Bicol 
Col. Ruperto Kangleon​ -- Samar at Leyte 
Col. Macario Peralta​ -- Panay 
Tomas Cabili, Wendell Fertig, Salipada Pendatun​ -- Mindanao