Gazeta1012Edition PDF

ወይን ዋጋ
ልሳን ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ መበል 43 ዓመት ቁፅሪ 1012 www.woyengazeta.org 1968 - 2011 ዓ/ም ብር 7
“ንህልውናና ቀዳምነት ብምሃብ መንግስቲ ፌደራል ድሕንነትን

ኣብ ውሽጣዊ መደባትና መሰልን ዜጋታት ክሕሉ
ክንረባረብ ኣለና” ከምዘይከኣለ ተወለድቲ
ክልል ዓፋር ገሊፆም
• ምክትል ር/ም/ር ክልል ትግራይ ዶ/ር ደብረፅዮን ገብረሚካኤል
ኣብ ዝሓለፈ ሰሙን እዚ ወርሒ ኣብ ልዕሊ ንፁሃን

ዜጋታት ክልል ዓፋር ወረዳ ኣፋምቦ ዝበፅሐ
መጥቃዕቲን ንህልዊ ሃገራዊ ኩነታትን ማእኸል ገይሩ
ምስንዳእ ጋዜጣ ወይን ብፍሉይ ዘዘራረቦም ዝተፈላለዩ
ክፋላት ማሕበረሰብ ክልል ዓፋር ወረዳ ኣብዓላ፣
መንግስቲ ፌደራል ድሕንነትን መሰልን ዜጋት እዛ ሃገር
ክሕሉ ኣብዘይክእለሉ ብርኪ ምብፅሑ ሓቢሮም።
ምክትል ዋና ኣመሓዳሪ፣ ሓላፊ ቤት ፅሕፈት ስቪል
ሰርቪስን ልምዓት ሓይሊ ሰብን ወረዳ ኣብዓላ ኣይተ
መሓመድ ሙሳ፣ ህዝቢ ዓፋር ምስክልላት ትግራይ፣
ኣምሓራ፣ ኦሮምያን ካልኦትን ካብኡ ሓሊፉ ምስሃገራት
ወፃኢ ዓዲ እውን ከም እኒ ኤርትራ ምስዝበላ ዓድታት
ዝዋሰን ክልል ምዃኑ ድሕሪ ምብራህ ካብዚ ዝብገስ ምክትል ዋና ኣመሓዳሪ፣ ሓላፊ ቤት ፅሕፈት ስቪል
እቲ ክልል ካብ ካልኦት ቦታታት ኢትዮጵያ ብዝተፈለየ ሰርቪስን ልምዓት ሓይሊ ሰብን ወረዳ ኣብዓላ
ኣብ እዋናዊ ሃገራውን ክልላውን ጉዳያት ማእኸል ዝነበረ ስእነት ሰናይ ምምሕዳር ንምፍታሕን ልምዓት ጂኦ ፖለቲካዊ ኣቀማምጥኡ ንናይ ደገ ሓይልን ውሽጣዊ ኣይተ መሓመድ ሙሳ
ገይሮም ንጋዜጠኛታት ዝርዝር መብርሂ ዝሃቡ ንምስላጥን ብህዝቢ ዝተመረፁ ልዕሊ 3,200 ሓደሽቲ ጎንፅታትን ዝዕድም ምዃኑ ገሊፆም። እንተኾነ ግና
ምክትል ርእሰ ምምሕዳር ብሄራዊ ክልላዊ ኣመራርሓ ጣብያ ተመዲቦም ናብ ስራሕ ክኣትዉ ብሳላ ፈታዊ ሰላምን ሓድነትን ዝኾነ ህዝቢ ዓፋር ክሳብ
መንግስቲ ትግራይ ዶ/ር ደብረፅዮን ገ/ሚካኤል፣ ምኽኣሎም እዩ። ምስ እዚ ተዛሚዱ ኣብ ወረዳታት ሕዚ ኣብ መንጎ ህዝቢ ክልላትን ጎረባብቲ ሃገራትን እዚ
ቀዳምነት ንጉዳይ ህልውና እናሃብካ ጎድና ጎድኒ ዝርአ ፀገም ንምፍታሕ እውን ልዕል 1,000 ዝኾኑ ዝበሃል መሰረታዊ ጎንፂ ከምዘይተርኣየ እዮም ዝገለፁ።
ድማ ንውሽጣዊ መደባት ትኹረት ብምግባር ነባራት ኣመራርሓ መደብ ምትዕርራይ ተታሒዙ ነዚ ምኽንያት እንተቕምጡ፣ ህዝቢ ዓፋር ኣብ ታሪኹ
ምርብራብ ከምዘድሊ ገሊፆም። መፅናዕቲ ተዛዚሙ ናብ ተግባር ንምእታው ይስርሐሉ ምስኣዋሰንቲ ክልላትን ሃገራትን ብሰላም ምንባርን
ኣብቲ 11 ጥቅምቲ 2012 ዓ.ም ዝተወሃበ መብርሂ፣ ምህላዉ ኣገንዚቦም። ከም መብርሂ እቶም ምክትል ምስራሕን ባህሉ ዝገበረ ፈታዊ ሰላም ህዝቢ ምዃኑ
ኣብ ክልልና ካብ ዘለዉ ውሽጣዊ ጉዳያት ክሳብ ርእሰ ምምሕዳር፣ እቲ ኣብ ወረዳታት ዝግበር እዮም ኣመልኪቶም። “ኣብ መንጎ ዘጋጥሙ ኣንኣሽተይ
ሃገራዊ ኣጀንዳታት ማእኸል ዝገበረ እዩ ነይሩ፡ ምትዕርራይ መሪሕነት፣ ንዝፀንሐ መስርሕ ዝቕይር ጎንፅታት እንተተረኺቦም እውን ህዝቢ ከምህዝቢ ምስ
፡ ዶክተር ደብረፅዮን መብርሂ ካብ ዝሃብሎም እዚ ማለት ወረዳ ባዕሉ ብዝመረፆም ኣካላት ክምራሕ ኣዋሰነቱ ብናይ ባዕሉ ፃዕሪ ዝፈትሕ እዩ” ኢሎም።
ነጥብታት ሓደ ኣብ ተፃብኦታት ትግራይ ዝምልከት እምበር ውድብ ካብ ላዕሊ እናሾመት እትምድበሉ ኣብ ምፍላም ጥቅምቲ 2012 ዓ.ም ኣብ ልዕሊ ነበርቲ
ወረዳ ኣፋምቦ ዝበፅሐ መጥቃዕቲ ንፁሃን ዜጋታት ዓፋር ሓጂ ኣሕመድ ድሚስ
ጉዳይ እዩ፡፡ ገሊኦም ውድባት፣ “ህወሓት ንህዝቢ ኣከያይዳ ከምዘይህሉ ኣነፂሮም።
ትግራይ ‘ተኸቢብካ ኢኻ ዘለኻ’ እናበለት ኮነ ኢላ ኣብ ሓዱሽ ኣወዳድባ ወረዳታት ትግራይን ቀረፃ ኣመልኪቶም ርኢቶ ዝሃቡና ኣይተ መሓመድ፣ እቲ
ኣብ ዙርያኣ ክዓስል ናይ ምግባር ስልቲ እምበር መሓውርን ኣመልኪቶም ድማ ከም ቀንዲ ትኹረት ፍፃመ ኢድ ሓይልታት ደገ ዘለዎ ምዃኑ ምስኣብርሁ
ናይ እማን ትግራይ ብተፃብኦታት ስለዝተኸበበት ዝተወሰደ ሃፍተ ገነትን እቲ ኣወዳድባ ንሰለጤን “እቲ ቦታ ዝተመረፀሉ ምኽንያት ብክልተ መሰረታዊ
ኣይኮነን” ተባሂሉ ንዝቐረበ ሕቶ እንትምልሱ፤ ልምዓት ዝህልዎ ኣስተዋፅኦን ማእኸል ብምግባር ጉዳያት እዩ” ኢሎም። እቲ ሓደ መበገሲ፣ ወረዳ
“ትግራይ ኣብ ሓደጋ ከምዘላ ብተደጋጋሚ ምዃኑ ኣብሪሆም። ካብዚ ተበጊሱ እቲ ኣወዳድባ ኣፋምቦ ብሓይልታት ውሽጢ ዓድን ወፃእን ተደላዪ
እንገልፀሉ ምኽንያት ሽፋን ንምግባር ተባሂሉ ልዕሊ 90 ምኢታዊ ህዝቢ ብፀጋ ከምዝተቐበሎን ሕቶ መስመር ስለዝኾነ፣ ሩባ ኣዋሽ ንምቁፅፃርን ግዝኣት
ከምዘይኮነ ዝፍለጥ ከምዝኾነ ድሕሪ ምግላፅ፣ ዘለወን ጣብያታት ይኹን ወረዳታት ከዓ በቲ መምዘኒ ንምስፍሕፋሕን ዝግብር ፃዕሪ ዝወለዶ መጥቃዕቲ
ሕዚ እውን ትግራይ ኣብ ናይ ህልውና ሓደጋ መሰረት ምኽረ ሓሳባት ተዋሂቡሎም ምህላዉ እንትኸውን ብካልእ ገፅ፣ እቲ መስመር ናቑጣ ንግዲ
ከምዘላ፣ እቲ ዝግበር ዘሎ ጥቕዓት ኣብ ውልቀ ኣገንዚቦም። እዚ ኮይኑ “ህዝቢ ባዕሉ ብዝደለዮን ስለዝኾነ በቲ ቦታ ዝግበሩ ዘይሕጋዊ ምንቅስቓሳት
ሰብ፣ ኣብ ህወሓት፣ ኣብ መንግስቲ ዘይኮነስ ኣብ ብዝወሰኖን ይመሓደር” ብምባል “ዴሞክራታይዜሽን” ንግዲ ከምድልየትካ ንምግባር መሰረት ዝሓዘ ምዃኑ
ገሊፆም። ወ/ሮ ሓሰና ኢንሃባ
ህዝቢ ዝወርድ ዘሎ ጥቕዓት ከምዝኾነ ኣረዲኦም። ብዘስፍሕ መልክዑ ክስራሕ መንግስቲ ድልው ምዃኑን
ዶ/ር ደብረፅዮን ብተወሳኺ “ህወሓት ነቲ ህዝቢ ነዚ ደጊፉ ከምዝስርሕን እውን ተዛሪቦም። “ህዝቢ ዓፋር ኣብ ታሪኹ ንሉኣላውነቱ ኣሕሊፉ ንምሃብ
ኣብ ጎና ክተሰልፎ ስለዝደለየት እትደጋግሞ ህወሓት ኣብ ዝተፈላለዩ መድረኻት ንውህደት ፓርቲ ተደራዲሩ ኣይፈልጥን” ዝበሉ እቶም ምክትል ዋና
ኣጀንዳ እዩ እምበር ትግራይ ኣብ ከበባን ተፃብኦን ብመሰረተ ሓሳቡ ይቕብሎ እዩ፤ ይኹን እምበር ኣመሓዳሪ፣ እቲ ሕዚ ኣብ ልዕሊኡ ዝተፈፀመ ጥቕዓትን
ኣይኮነትን ዘላ” ዝብሉ ውድባትን ውልቀ ሰባትን፣ ካልኦቶም “ህወሓት ይቃወም ከምዘሎ” ገይሮም መንግስቲ ፌደራል ዝሃቦ መግለፅን ግና ኣብ ህዝቢ እታ
ጉዳይ ኣሰላልፋ ምዃኑ ተገንዚብና ነቲ ህዝቢ ከቕርብዎ ይረአዩ እዮም፡፡ እዙይ ከመይ እዩ ሚዛን ክልል ቁጥዐ ከምዝፈጠረ ኣብሪሆም እዮም። ብመሰረት
ኣዘሓሒሎም ምስቲ ፀረ ህዝቢ ወጊኖም ከዳኽምዎ ዝሕዝ? ዝብል ሕቶ ዝቐረበሎም ዶክተር ደብረፅዮን፣ እዚ መንግስቲ ፌደራል መሰልን ድሕንነትን ዜጋታት
ወይን 15 ጥቅምቲ 2012 ዓ/ም
ዝደልዩ ሓይልታት ዘንበድብድዎ ዘረባ ከምዝኾነን “ብርግፅ ኣብ ሃዋሳ ዝተኻየደ ጉባኤ ክትግበር ከምዘለዎ ክሕሉ፣ ንወገናቱ ካብ ወራሪ ሓይሊ ክከላኸል፣ ዝህቦም
ከዘናግዐና ከምዘይብሉን እዮም ንህዝቢ ትግራይ ወሲንና ኢና” ኢሎም ድሕሪ ምጅማር፤ ይኹን እምበር መግለፅታት ኣብ ፅፁይ መረዳእታ ዝተመስረተን ባይታ
መልእኽቶም ኣመሓላሊፎም። ሽዑ ኣብ ትሕቲ ወያናይ ዴሞክራሲ ሓደ ዝነበራ ማእኸል ዝገበረን ክኸውን ብምሕባር ነቶም ኣብ ልዕሊ
ምስ ምርግጋፅ ህልውና ጎድን ንጎድኒ ካብ ዝስርሑ ኣርባዕቲአን ውድባት ሕዚ ኣፈላላየን ናይ ቋንቋ ንፁሃን ወገናት ጥቕዓት ዝፈፀሙ ኣካላት ግን ብዝግባእ
ዘለዉ ውሽጣዊ ስራሕቲ እቲ ሓደ ሰናይ ምምሕዳር ጥራሕ ዘይኮነስ ዝሓዘኦ “ፕሮግራም” ማዕረ ስለዘይኮነ ኣፃርዩ ሕጋዊ ስጉምቲ ክወስድን ተሓተትቲ ክገብርን
ንምዕሳልን ትራንስፎርሜሽን ንምርግጋፅን ትካላዊ ውህደት በዚ ጭብጥ ኩነታት ዘይሕሰብ እዩ” ኢሎም። ፃውዒቶም ኣቕሪቦም።
መስርሕ ተኣታትዩ ምህላዉ ዝገልፁ እቶም ም/ር/ 27 ዓመት ናይ ብርሃንን ፀላምን ኣብ ዝተበሃሃልናሉ፣ ኣይተ ኢብራሂም ኣሚን
ናብ ገፅ 3 ይዘውር
ም/ር ነዚ ከም ኣብነት ዘቕረብዎ፣ ኣብ ጣብያታት ናብ ገፅ 3 ይዘውር
www.woyengazeta.org www.youtube.com/woyen newspaper

1
ህዝባውነትና መሰረት ፅንዓትና፣ ሓድነትናን ድሕንነትናን!!
መልእኽተ ወይን ወይን 15 ጥቅምቲ 2012 ዓ/ም
ህዝብና ሒዝና ዘይንሰግሮ ፈተና ኣይህሉን!!

ማእኸላይ ኮሚቴ ህወሓት ካብ 26 መስከረም ርኡይ ለውጢ ንምምፃአ ክሕግዝን እዩ። • መግለፂ ማእኸላይ ኮሚቴ ህወሓት
ክሳብ 2 ጥቅምቲ 2012 ዓ/ም ንተኸታታሊ ሸውዓተ
መዓልቲ ኣብ ዘካየዶ ስሩዕ ኣኼባ ኣብ 2011 ዓ.ም እንተኾነ ግን፣ ኣብ ናይ ልምዓት ስራሕትና በቲ ዕላማኻን ሒዝካ ብፅንዓት እናተቓለስካ ኣብ ኩሉ ሓደ ምኽንያት ኣብዚ እዋን ዝግበር ዘሎ ውህድ
ዝተታሓዙ መደባት ልምዓት፣ ሰናይ ምምሕዳር፣ ዝድለ መጠንን ስፍሓትን ትፅቢት ዝግበረሉ ውፅኢት ምዕራፋት ቃልሲ ዘጋጥመካ መሓልኻን ዕንቅፋትን ፓርቲ ናይ ምምስራት ምንቅስቓስ እዩ። ናይ
ውድባውን ፖለቲካውን ስራሕትን ኢሉ እውን ዘየመዝገብናሉ መዳያት ኣሎ እዩ። ብዓብይኡ ድማ እናጋላሕኻ ትቕፅል ኣለኻ። ንቅድሚት እውን ብሕታዊ ውህድ ፓርቲ ሕቶ ኣብ ዝተፈላለዩ እዋናት ኣብ
ኣብዚ ሓድሽ ፖለቲካዊ መድረኽ ህልውናን ኣብ ሰናይ ምምሕዳር ሕዚ እውን ፀገማትና ሰፋሕቲ መንገዲኻ እዚን እዚን ጥራሕ እዩ። ኣብዚ ህልኽካ ውሽጢ ኢህወዴግ እናተለዓለ ዝፀንሐን እዚ
ድሕንነትን ህዝቢ ትግራይ ንምውሓስ ዝተኻየደ ምዃኖም ርኢና ኢና። ብምኽንያት ተዋህሊሎም ዘወድእ ምዕራፍ ቃልሲ ንዘካየደካዮ ፅኑዕ መኸተ ንምግባር ክማልኡ ዝግበኦም መሰረታዊ ጉዳያት
ኩለ መደያዊ መኸተን ቃልስን ነዚ መሰረት ገይሩ ዝፀንሑ ፀገማትን ናይ ምፍፃም ዓቕምና ምጉዳልን ህዝቢ ትግራይ ብሓፈሻ መናእሰይ ትግራይ፣ ሰብ ሃፍቲ ክራኣዩን ኣብ መፅናዕቲ ተመስሪትካ ክምለስ
ዝተሰርሑ ስራሕቲ ብዝርዝር ገምጊሙ ኣሎ። ከምኡ ዘይፈታሕናዮም ናይ ልምዓትን ሰናይ ምምሕዳርን ትግራይ፣ ምሁራት ትግራይ፣ ደቂ ኣንስትዮ ትግራይ ምርድዳእ ዝተገበረሉን ጉዳይ እዩ። ህወሓት እውን
እውን ኣብዚ ፉሉይ ናይ ቃልሲ ምዕራፍ ዝተራኣዩ ሽግራት ከምዘለው ተገንዚብና ኢና። ብፍላይ ኣብ ድማ ብፍላይ ንዝፈፀምኩምዎ ዘሕብን ተግባር እንተኾነ ብመሰረተ ሓሳብ ደረጃ ዝተፈለየ እምነት
ጥንካረታትን ጉድለታትን ብልክዑ ገምጊሙ ተጠቃምነት መናእሰይን ደቂ ኣንሰትዮን ሕዚ እውን ማእኸላይ ኮሚቴ ህወሓት ዝተሰመዖ ክብርን ሓበንን ኣይነበሮን። እንተኾነ ግን እዚ ክግበር ተኾይኑ
ካብዚ ክውስድ ዝኽእል ትምህርቲ ብምፍላይ ሰፊሕ ሽግር ከምዘሎ፣ ኣብ ገጠር ይኹን ኣብ ከተማ በዚ ኣጋጣሚ ክገልፀልኩም ይፈቱ። ኣብ ኩሎም መሰረታዊ ሕቶታት ናይ መስመር፣
ኣብዚ ዓመት ክስርሑ ዝግበኦም ልምዓታውን ዝረአ ዘሎ ናይ መሬት ምሕደራ ሽግር፣ ኣብ ኣገልግሎት ፕሮግራም፣ ስትራተጂ ሓደ ዝጠምር ኣረኣእያን
ፖለቲካውን መደባት እውን ኣፅዲቑ ኣሎ። ካብዚ ኣዋሃህባ ዘሎ ፀገምን ምንግልታዕን፣ ንልምዓት ህዝብና ንድሕንነትካን ሃላዋትካን ኢልካ ትገብሮ እምነትን ኣብ ኩሎም ኣሓት ውድባት ክፍጠር
ብተወሳኺ ሕዚ ዘሎ ጭቡጥ ሃገራዊ ኩነታትን ምችው ኩነታት ኣብ ምፍጣር ዝራኣዩ ምድንጓያትን ቃልሲ ሕዚ እውን ከም ቀደምካ እኳ ዳኣስ ካብ ሕሉፍ እንተኺኢሉ ጥራሕ እዩ ክትግበር ዝኽእል። ሓደ
ምዕባለታቱን ብምግምጋም ኣብ ቀፃሊ ንዝህሉ ምትዕንቅቓፍን ካልኦት ተዛመድቲ ሽግራትን ማእኸላይ ብዝበለፀ ኣጠናኺርካ ክትቅፅል ይግባእ። ኩነታት ዝገብር ናይ ሓባር ኣረኣእያን ናይ ተግባር ሓድነትን
ቃልሲ መሰረት ዝገበረ ናይ መኸተን ድሕንነትን ኮሚቴ ብዝርዝር ዝራኣዮም ጉዳያት እዮም። ብምዃኑ እናኸበደን እናኸፍአን እዩ ዝኸይድ ዘሎ። ክገጥመና ኣብ ዘይብሉ እዋን ሓደ ውድብ ከምውድብ መጠን
ኣንፈታትን መደባትን ብዝርዝር ተመያይጡ እውን ኣብዚ ዓመት እዞም ፀገማት ብግዜ የለን መንፈስ ዝኽእል ፈተና፣ ነዚ ፈተና ንምስጋር ዝሓተና ፃዕርን ህልውና ክህልዎ ኣይኽእልን። ቅድሚ ውህደት
ኣብዚ ዓመት ክህሉ ዝኽእል ኩለ መደያዊ ቃልስን ክፍትሑ ልዑል ፃዕርን ርብርብን ከምዘድሊ ተቐሚጡ ቃልስን ኣዕርዩ ክዛይድ እዩ። ንቅድሚት ምኻድ ዘዋሃህድ እምነትን ኣረኣእያን ክንፈሊ ኣለና።
ርብርብን ናብ ልዑል ብርኪ ንምስግጋር ዘኽእል እዩ። ስራሕቲ ልምዓት ንዘላቒ ሃለዋትናን ድሕንነትና እንተኣብዮም፣ ብናይ ባዕሎም ሕመቕን ፀረ ህዝቢ ካብቶም ኢህወዴግን ዓድን ዝብትኑ ዘለው ደባልን
ውሳነታት ብምሕላፍ ኣኼብኡ ዛዚሙ ኣሎ። ኢልና ክንወፍርን ክንምርሽ ይግባእ። ካብቲ ዝህሉ ተግባርን ፈተና እንተበዝሖም ናብ ካሊእ ወገን ዝተዓደጉን ኣረኣእያታት ዝፈልዩ መስመር፣ ሓፁር
ናይ ልምዓት ምንቅስቓስ ተጠቃምነት መናእሰይን እናለጠፉ ምድንጋርን ዕድመኦም ንምንዋሕን ይፅዕሩ ብንፁር ከየቐመጥካን ከይፈለኻን ውህደት ምሕሳብ
ኣብ ሕሉፍ ዓመት ዝሓዝናዮም መደባት ልምዓት፣ ደቂ ኣንስትዮን ንምርግጋፅ ርብርብ ክግበር እዩ ጥራሕ ኣለዉ። ሓድነትካን ፅንዓትካን ንምዝራግ ኣብ ውሽጥና ኣይካኣልን። ኣብዚ ከምዚ ዝበለ ዝተዘረገ ኣረኣእያ፣
ሰናይ ምምሕዳርን ሰላምን ብቀፃልነት ንምስፋሕን እንተይኮነ ማእኸል ናይቲ ምንቅስቓስ እውን እዚ ዝራኣዩ ፀገማት ከምዕድል ተጠቒሞም ክረባረቡ እውን ብሓባር ክሰምሩ ዘይኽእሉ ሓዊን ሓሰርን ዝተሸከመ
ንምጉልባትን ዘኽእል ኩለመደያዊ ርብርብ ክኸውን እዩ። ካብዚ ሓሊፉ ከባቢታት ንዘለወን ፀጋ ይፍትኑ ኣለዉ። ዝረአ ዘሎ ከባቢያውነት፣ ብሽም ኢህወዴግ ይትረፍ ውህድ ፓርቲ ክምስርት ከም
እናተኻየደ ፀኒሑ ኣሎ። ካብቲ ዝጀመርናዮ ፀረ ኣብ ግምት ዘእተወ ናይ ልምዓት ኣወዳድባን ምውፋርን ሃይማኖት ካብ ውሽጥን ካብ ደገን ክፍጠር ዝድለ ግንባር እኳ ክቕፅል ዘይኽእል ዝተበተነ ውድብ
ድኽነት ቃልሲ ንፃት እውን ከይተዘናጋዕና ኣብ ክግበር ኣብዚ ዝምስረት ገጠር ይኹን ከተማ ናብ ዘሎ ነቓዕ ናይ ምፍጣር ተግባር፣ እዚ ኩሉ ክፍፅም እዩ ዝኒሀ። ከምዚ ዝበለ ዝተበተነ ውድብ ናብ ሓደ
ቀንዲ ውራይና ክንረባረብ ዘኽእል ኣንፈት ሒዝና ሓድሽ ምንቅስቓስ ልምዓት ዘእቱ ኣንፈታት እውን ተዓሲቡ ዝለኣኽ ባንዳ ቀሊል ግምት ዝዋሃቦ ኣይኮነን። ውህድ ፓርቲ ክመፅእ ኢልካ ምሕሳብ ንባዕሉ ነቲ
ኣብ ሰፊሕ ርብርብ ፀኒሕና ኣለና። ብናይ ህዝብና ማእኸላይ ኮሚቴ ህወሓት ኣነፂሩ ኣሎ። ዝጀመርናዮ እዚ ከምዝኸውን ተገንዚብካ ከምታ ናይ ቀደምካ ውድብ ካብ ምብታን ሓሊፉ ዓዲ ዝብትን ተግባር
ዝተወደበ ቃልስን ምንቅስቓስን ካብታ ቅንዕቲ ናይ ጣብያን ወረዳን ሪፎርም ስራሕቲ ተጠናኺሩ ሓድነትካ ኣስጢምካ፣ ኣብ ሓደ ሰሚርካ ንዝለዓለ እዩ ክኸውን ዝኽእል።
መንገድና ከይወፃእና ኣብ ናይ ልምዓት ተግባራትና ናብ ተግባር ክኣቱን በዚ ኣቢሉ ኣብ ሰናይ ምምሕዳር ቃልሲ ተዳሎ። ውሕስናኻን መንገዲ ዓወትካን
ፀኒሕና ኣለና። ኩሉ ቅኒት ምውፋርናን ርብርብናን መሰረታዊ ለውጢ ንምምፃእ ምንቅስቓስ ክግበር ሓፂናዊ ስጡም ሓድነትካ፣ መስመርካን ፅንዓትካን ካብዚ ሓሊፉ ኣብ ቀረባ እዋን ካብ እምነትን
ብመንፅር ድሕንነትን ሃላዋትን ህዝብና ሰሪዕና፣ ማእኸላይ ኮሚቴ ኣንፈታት ኣነፂሩ እዩ። እዩ። መናእሰይ ትግራይ፣ ደቂ ኣንስትዮ ትግራይ፣ ሰብ መተሓዳደሪ ደንቢን እቲ ግንባር ወፃኢ ሓደ ውህድ
መእሰሪ ኩሉ ነገር ልምዓትን ተጠቃምነት ህዝብና ሃፍቲ ትግራይ፣ ምሁራት ትግራይ ከምቲ ዝሓለፈ ፓርቲ ንምምስራት ዝግበር ዘሎ ጉያ እቲ ሽግር
ምርግጋፅን እዩ ኢልና ደድሕሪ እቶም ኩሉ ገዲፎም ዝኸበርካ ህዝቢ ትግራይ! ኣብ ሓደ ሰሚርኩም ንዝህሉ ቃልሲ ብዝለዓለ ደረጃ ክጋደድን ክቀላጠፍን ዝገብር ፀረ ዴሞክራስያዊ
ኣጫሂዮም ናብ ጥፍኣት ዝኣተው እሞ ድማ ናዓና ኣብ ዝሓለፈ ዓመት ብሓደ ገፅ ፀረ-ድኽነት ቃልሲ በቲ ክትዳለው ይግባእ። መላእ ኣባላትን ኣመራርሓን ኣከያይዳ ይሰፍሕ ምህላው እዩ። እዚ ጥራሕ
እውን ጎቲቶም ካብ መንገድና ከውፅኡ ዝፅዕሩ ካሊእ ገፅ ድማ መኸተ ኣንፃር ሓይልታት ትምክሕቲ ውድብና እውን ነዚ ልዑል ፅንዓትን ተወፋይነትን እንተይኮነ ክፍጠር ዝድለ ዘሎ ውህደት ናይ ቅርፂ
ከይተደናገርና ኣብ ስራሕና ፀኒሕና ኣለና። ኣብ እናካየድና ፀኒሕና ኣለና። ህዝቢ ትግራይን ህወሓትን ዝሓትት ምዕራፍ ቃልሲ ህዝብና ሒዝና ናብ ዘላቒ ተይኮነስ ብትሕዝቶ ብዝሓዞ ፕሮግራም ብመሰረቱ
ትግራይ ልምዓታውን ዴሞክራስያውን መስመርና ንምስኳን ካብ ኩሉ ሸነኽ ክጋጥመና ዝፀንሐ ፈተና ዓወት ንምምራሽ መሪሕ ተራኹም ክትፍፅሙ ይግባእ። ዝተለወጠ ሓድሽ ፓርቲ ንምምስራት እዩ ፃዕሪ
ዓትዒትና ሒዝና ተጠቃምነት ህዝብና ንምርግጋፅ ቀሊል ኣይነበረን። “ምሕላፍ ዝኸልአና ከምድላይና ካብዚ ሓሊፉ ንምርግጋፅ ሃለዋትን ድሕንነትን ህዝቢ ዝግበር ዘሎ። ከምዚ እንትኸውን ህዝብታት
ብፍላይ ተጠቃምነት መናእሰይን ደቂ ኣንስትዮን ከይንኸውን ኩርኳሕ ዝኾነና ዘሎ ህወሓትን ህዝቢ ትግራይ ኣብ ዝግበር ቃልሲ ናይዚ ቃልሲ ዝፀንሐ ኩሉ ኢትዮዽያ ኢህወዴግ ንዝሓዞ ፕሮግራም መሰረት
ንምስፋሕ ዝሕግዙ ተግባራት ክፍፅሙ ገይርና ትግራይን እዩ” ኢሎም ማእለያ ዘይብሉ ሽርሕን በደልን ዓቕምታት ንምንቅስቓስ ክስራሕ እዩ። ኣብ ትግራይ ገይሮም ዝሃብዎ ዓዲ ናይ ምምራሕ ስልጣን
ኢና። ክፍፅሙ ዘይፈተንዎ ፀረ ህዝቢ ተግባር ኣይነበረን። ምስ ዘለው ውድባትን ሲቪክ ማሕበራትን እውን የቋርፅ ኣሎ። ዓዲ ክመርሕ ሓላፍነት ዘይተውሃቦ
ህዝብና በቢእዋኑ ዘልዕሎም ናይ ሰናይ ምምሕዳር ይኹን እምበር ዕላማኦምን ባህጐምን እዚ ምዃኑ ብሓባር ንምስራሕ ህወሓት ዝተፈለየ ትኹረት ሂቡ ሓድሽ ፓርቲ ክምስረት እዩ ዝግበር ዘሎ። ከምዚ
ፀገማት ንምፍታሕ ፃዕሪ ይግበር ኣሎ። ኣብ ስለዝተረደአና ኣብ ቅኑዕ መንገድን ፍትሓዊ ቃልስን ከምዝሰርሕ ከረጋግፅ ይደሊ። ዝበለ ሓድሽ ፓርቲ ድማ ብሕጊ ምዝገባ ፖለቲካዊ
ሰናይ ምምሕዳር መሰረታዊ ለውጢ ንምምፃእን ተመስሪትና ዘካየድናዮ መኸተ ንሕልምን ባህግን ውድባት ሃገርና ዘይሓለፈ፣ ብናይ ህዝብታት ፍቓድ
በዚ መዳይ ዝፀንሐ ሽግር ፈቲሕና ናይ ህዝብና ፀላእትና በዲህና ንቅድሚት ንስጉም ኣለና። ሳላ ናይ ዝኸበርካ ህዝቢ ትግራይ! ኣብ ስልጣን ክፀንሕ ይኹን ስልጣን ክሕዝ ክወዳደር
ጠለባት ንምምላስን መሓውር ጣብያ ንምትዕርራይ ህዝብና ፅኑዕ ሓድነትን ስምረትን፣ ሳላ ብሱል ንቐሓትን ማእኸላይ ኮሚቴ ህወሓት ብስፍሓት ካብ ዝራኣዮም ዘይኽእል ዘይሕጋዊ ውድብ እዩ ክኸውን።
ዝተጀመረ ናይ ሪፎርም ስራሕቲ ተስፋ ብዝህብ ምኽንያታዊ ቃልስን፣ ሳላ ዘይነፅፍ ሓቦን ፅንዓትን፣ መሰረታዊ ጉዳያት ኣብ ሃገርና ዝረአ ዘሎ ቅልጡፍ ብምዃኑ እውን ብሽም ውህደት ብፍፁም ፀረ-
ደረጃ ናብ ተግባር ኣትዩ ኣሎ። ስዒቡ እውን ሰፊሕን ሳላ ዓቕልን ትዕግስትን ህዝብናን ውድብናን ሃለዋትን ሓደጋን ንቅደሚት ክምዕብል ዝኽእል ኣጠቓላሊ ዴሞክራስያዊ መንገዲ ሓድሽ ኣሃዳዊ ውድብ
ዓሚቕን መፅናዕቲ እናተገበረ ፀኒሑ ኣብዚ ዓመት ድሕንነትን ዘረጋግፅ ዕውት መኸተ እናካየድና ፀኒሕና ኩነታትን ዝምልከት እዩ። ኣብዚ እዋን ኩነታት ክምስርት ኣይግባእን። ብኩሉ መዐቀንታት ሓደ
ናብ ሙሉእ ተግባር ዝሰግር ናይ ወረዳ ሪፎርም ኣለና። ህዝቢ ትግራይ ካብ ናሃትካ ፃዕርን ትዕግስትን ሃገርና ካብ ግዜ ናብ ግዜ ፀገማት እናተበራኸቱ፣ ፓርቲ ንምዃን ዘኽእል መበገሲን ምኽንያትን
ንልምዓትን ንናይ ህዝብና ስሉጥ ኣገልግሎትን ወፃኢ ከምዚ ኣይምኾነን። ኣብ መዋእል ታሪኽካ ጥፍኣት ኣብ ልዕሊ ጥፍኣት እናተደረበ ስፍሓትን ኣይብዘይብሉ ኢህወዴግ ኣፍሪስካ ካሊእ ፓርቲ
ብዝጥዕም ንምትዕርራይ ልዑል ትኹረት ረኺቡ ካብ ቃልስኻን ፃዕርኻን ወፃኢ ፈቒዱ ዝህበካ መሰልን መጠንን ናይቲ ሓደጋ በቢማዓልቱ እናወሰኸ ናብ ንምጥያሽ ምሕሳብ ዓዲ ዝብትን ተግባር እዩ።
ክፍፀም ምንቅስቓስ እናተገበረ ፀኒሑ እዩ። እዚ ኣብ ረብሓን ኣይነበረን ሎሚ እውን ኣይህሉን። ኩሉ ግዜ ዝኸፍአ ሃገር ናይምብታን ደረጃ ይበፅሕ ኣሎ። እዚ
ቀፃሊ ንዝህልወና ስራሕቲ ሓደ ዓብይ መበገሲን ንፍትሒ ንማዕርነት ደው ምስበለካ፣ መስመርካን ሓደጋ ናብ ዝኸፍአ ደረጃ ክኸይድ ካብ ዝገብር ዘሎ ናብ ገፅ 7 ይዘው
ዋና ዳይሬክተር - ተወልደብርሃን ተኽሉ ዲዛይንን ለይኣውትን - መነን ይሕደጐ

ቁ.ስ - 034 440 00 10 - ማርታ መረሳ
ቁ.ስ - 03 42 40 53 98
ዋና ኣሰናዳኢ- ኣክሊሉ ታደሰ 15 ጥቅምቲ 2012 ዓ/ም
ቁ.ስ - 034 440 22 92 መበል 43 ዓመት ቁፅሪ 1012
ፋክስ - 034 440 46 07

ም/ዋና ኣሰናዳኢ- ኣማኑኤል ገ/ሩፋኤል ቁ.ሳ.ፖ- 840 መቐለ

2
ዝ ቐፀለ ዜና መበገሲ ኣመልኪቶም ድማ ዕላዊ ዝኾነ ግዝኣት

ምስፍሕፋሕን ሩባ ኣዋሽ ንምቁፅፅፃርን ዝተገበረ
ደቀቕትን ጎንፅታት እንተጋጥሙ ፀገማት ኣብ መፍታሕ
ንጡፍ ተሳትፎ እናገበሩ ዝመፁን ሕዚ እውን
ኣብዓላ ወ/ሮ ሓሰና ኢንሃባ እየን። ከምመብርሂ
ወ/ሮ ሓሰና፣ እቲ ኣብ ቀረባ እዋን ኣብ ልዕሊ ንፁሃን
መንግስቲ... ካብ ገፅ 1 ዝዞረ ውዲት ምዃኑ ወሲኾም ገሊፆም። ህዝቢ ዝሃቦም ሓላፍነት ኣብ ምፍፃም ዝርከቡን ወገናት ክልል ዓፋር ዝተፈፀመ መጥቃዕቲ ከምቲ
ከምኣገላልፃ ኣይተ ኢብራሂም፣ ክሳብ ሕዚ እናተመዝገበ ዘዘራረብናዮም ተወላዲ ወረዳ ኣብዓላ ሓጂ ኣሕመድ ቅድሚ ሕዚ ዘጋጥም ኣብ መንጎ ጎረባብቲ ክልልን
ብዛዕባ እቲ ኣብ ክልል ዓፋር ወረዳ ኣፋምቦ ኦብኖ ብዝመፀ ኢኮኖሚያዊ ለውጥን ዕብየትን ማሕበራዊ ድሚስ እዮም። ከምኣገላልፃ ሓጂ ኣሕመድ፣ እቲ ኣብ ህዝብን ዘጋጥም ዝነበረ ግዝያዊ ጎንፂ ዘይኮነስ ኮነ
ዝበሃል ፍሉይ ከባቢ ኣብ ልዕሊ ንፁሃን ወገናት ካፒታል እዛ ሃገር ጠንኪሩ ብምፅንሑ እያ ኢትዮጵያ ልዕሊ ንፁሃን ወገናት ዓፋር ዝተፈፀመ መጥቃዕቲ ተባሂሉ፣ ኢድ ሓይልታት ደገ እውን ዘለዎ ኣብ
ዓፋር ዝበፅሐ መጥቃዕቲ ኣመልኪቶም ሓሳቦም ጠንኪራ እትንቀሳቐስ ዘላ እምበር መንግስቲ ጠንኪሩ ግዝያዊ ጎንፂ ዘይኮነስ ኮነ ተባሂሉ ዝተፈፀመ፣ ልዕሊ ንፁሃን ደቂ ኣንስትዮ፣ ህፃናትን ኣረጋውያንን
ከካፍሉና ዝሓተትናዮም ካልእ ተወላዲ ክልል ዓፋር ኣይመርሕን ዘሎ። ስለዚ እቲ ሕዚ ዝርአን ዝበሃልን ብድሕሪቱ ካልእ መልእኽቲ ዝሓዘን ኢድ ሓይልታት ዝተፈፀመ ኣፀያፊ ተግባር ምዃኑ እየን ዝገልፃ።
ወረዳ ኣብዓላ ኣይተ ኢብራሂም ኣሚን ብወገኖም፣ ዘሎ ምስፋሕ ፖለቲካዊ ሃዋህው ህዝቢ ንዝደልዮም ደገ ዘለዎን ዕላዊ ወራርን ጨፍጫፍን ምዃኑ እዩ። ብኣጠቓላሊ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ዓፋር ብሓይልታት
ነቲ መጥቃዕቲ ዝፈፀሙ ኣካላት እኒ መን እዮም? መሰረታዊ ሕቶታት ዝምልስን ልዕልነት ሕጊ ዘረጋግፅን ስለዚ መንግስቲ ፌደራል ነቲ ኣብ ክልል ዓፋር ደገን ውሽጢ ዓድን ዝተፈላለዩ ፈተነታት ጥቕዓት
ቅድሚ ምባል እቲ ጉድኣት ዝተፈፀመሉ ከባቢ ክኸውን ከምዝግባእ ተዛሪቦም። ብመሰረት እዚ ዘጋጠመ ፀገም ይኹን ኣብ ካልኦት ከባቢታት እዛ ምፍፃም ካብ ዝጅምሩ ልዕሊ ሸሞንተ ወርሒ
ኣበይ ምዃኑ ምግላፅ ኣገዳሲ ከምዝኾነ ኣብሪሆም። መንግስቲ ፌደራል ልዕልነት ሕጊ ክሕሉ፣ መሰልን ሃገር ዝርኣዩ ዘለዉ መቕተልቲን ምፍንቓልን ዜጋታትን ከምዝገበረ ኣብዚ ሒዝናዮ ዘለና ምፍላም ወርሒ
ብመሰረት እዚ መጥቃዕቲ ተፈፂምሉ ዘሎ ቦታ ድሕንነትን ዜጋታት ከኽብር፣ ብሄር ብሄረሰባትን ብሄር ተኮር መጥቃዕትታትን ብትኹረት ክርኢ፣ ርእዩ ጥቅምቲ 2012 ዓ.ም ዝተፈፀመ ጥቕዓት ግን
ምስጁብቲ ኣብ ዝዋሰን ከባቢ ስለዝኾነ ነዚ ድማ ህዝብታትን ኢትዮጵያ ሕገ መንግስቲ ዝሃቦም መሰል እውን ህፁፅ ዝኾነ መፍትሒ ከቐምጥ እዮም ሓጂ ብዓይነቱ ፍልይ ዝበለ ምዃኑ ኢና ካብ እቶም
“ዝኾነ ኣካል ካብ ሰማይ ወሪዱ እዩ ፈፂምዎ” ተዘዋዊርካ ምስራሕን ሃፍቲ ምጥራይን ብኣግባቡ ኣሕመድ ዘተሓሳስቡ። ብፍሉይ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ወሃብቲ ርኢቶ ተገንዚብና። ምስ እዚ ብዝተዛመደ
ዘየብል ብግልፂ ኢድ ደጋዊ ሓይሊ ከምዘለዎ ቅሉዕ ክጥቀሙ ልዕሊ ኹሉ ድሕንነቶምን ሰላሞምን ዓፋር ጨፍጫፍ ዝፈፀሙ ኣካላት ህፁፅ ምፅራይ ብሰንኪ እቲ እቲ ኣብ ልዕሊ ነበርቲ ወረዳ ኣፋምቦ
ሓቂ ምዃኑ ተዛሪቦም። ምስእዚ ተኣሳሲሩ ናይቶም ውሑስ ክኸውን ከምዝግባእ ኣተሓሳሲቦም። እዚ ተገይሩ ሕጋዊ ተሓታትነትን ስጉምትን ክውሰድ ሓቃዊ ፍሉይ ቦታ ኦብኖ ዝተፈፀመ መጥቃዕቲ ከባቢ
ጥቕዓት ዝፈፀሙ ኣካላት መካይንን ካልኦትን እንተዘይተገይሩ መንግስቲ ፌደራል ክልላት “ክውክል መረዳእታታት መሰረት ዝገበረ መግለፂ ክወሃብ ድማ 17 ንፁሃን ወገናት ህይወቶም እንትስእኑ ናብ 34
ብመረዳእታነት ዝተትሓዙ ጉዳያት ምህላዎም እየ” ምባሉ ኣፀጋሚ ከም ዝኸውን እዮም ኣይተ ኣተሓሳሲቦም። ዝፅግዑ ንፁሃት ወገናት ድማ መጉዳእቲ ኣካል
ቢሮ ፀጥታ ክልል ዓፋር ዝሃቦ መግለፂ ርኢኻ እቲ ኢብራሂም ዝሕብሩ። “መንግስቲ ፌደራል ንሰላም ጠጠው ዝበልኩ ኣካል ዝበፅሖም ምዃኑ ካብ ማሕበራዊ ድሕረ ገፅ ቢሮ
ኩነታት ብግልፂ ተግባር ምእዋጅ ኲናትን ወራርን ንልዕሊ 15 ዓመት ብሽማግለነት ዓዲን ኣቦ ገረብነትን እየ ዝብል እንተኾይኑ ኣብ ዜጋታቱ ሰላም ከስፍን ርክብ ህዝብን መንግስትን ክልል ዓፋር ዝረኸብናዮ
ከምዝኾነ እዮም ኣረዲኦም። ናይዚ መሰረታዊ ኣብ መንጎ ህዝብን ኣዋሰንቲ ከባቢታንን ግዚያውን ኣለዎ” ዝበላና ድማ ተወላዲት ክልል ዓፋር ወረዳ መረዳእታ የመላኽት።
ንህልውናና... ካብ ገፅ 1 ዝዞረ
ኣዘኻኺሮም፡፡ ይኹን እንበር “ተገሊሎም ነይሮም” ደብረፅዮን፤ ብኢህወዴግ ደረጃ ከይተረፈ “ሰላም ዓመት ከምዝኾነ ሓቢሮም፡፡ መረፃ ዝካየደሉ
ነንባዕልና እናተሳጎድና ኣብ ዘለናሉ፣ ናብ 1968 ዝብሃል ፕሮፖጋንዳ ኣካል እቲ 27 ዓመታት ናይ ስለዘየለ ኣየድልየናን” እናተባህለ “መረፃ ክካየድ እዩ” ዓመት ምስቲ ምዃኑ፤ እቲ ናይ “ውህደት” ኣጀንዳ
ዓ/ም እናተመለሰካ ኣብ ፕሮግራም ውድብ ምንሻው ተልእኾ ተገይሩ ዝተኣልመ ውዲት ምኻኑ ዝበሃል ዘረባ ኣፍካ መሊእኻ ይዝረብ ከምዘይነበረ እውን ተወሲኹዎ “ሕገ-መንግስቲ” ዝቕፅለሉን
ምጥቕቓን ኣብ ዝነገሰሉ እዋን ከመይ ውህደት እዮም ወሲኾም ዝሓበሩ፡፡ ድሕሪ ምዝኽኻር፣ ዋላ ደሓር እናተመሓየሸ ይምፃእ ዘይቕፅለሉን፣ “ፌዴራሊዝም” ዝብሃል ስርዓት
ምግባር ከምዘይከኣል ብኣፅንኦት ገሊፆም። ዛጊድ ግና ናይ ምድላው ምልክታት ስለዘየለ፣ እዚ ዝቕፅለሉን ዘይቕፅለሉን ዓመት ከምዝኸውን
“ኣብ ሃገርና፣ ብፍላይ ኣብ ክልል ኣምሓራ ዝለዓሉ ክሳብ እንርኢ እቲ ቅዋም ክቕፀል ከምዘለዎ እዮም እዮም ኣብሪሆም፡፡ “እቲ ናይ ‘ውህደት’ ኣጀንዳ
ምስኣጋር ውድባት ተተሓሒዙ፣ “ኢህወዴግ ግጭታት መሰረት ገይሮም ‘ሳልሳይ ወገን ኣለዎ’ ዝበሃል ኣዘኻኺሮም፡፡ “ይኹን እምበር” መረፃ 2012 ካብ እውን እንተስ ክንስማማዕ እንተስ ናብ ጎነፅ ክንኣቱ
ንዓና ዘግለለ እዩ ነይሩ” ዝብል ርኢቶ ከምዝህቡ ዘረባ መበገሲኡ እንታይ እዩ” ዝብል ሕቶ ተላዒሉሎም ብሕዚኡ ጀሚሩ ኣካይድኡ ዝጠፍኦ መረፃ ናይ ምዃን ዘፍልጠሉ እዩ” ዝበሉ እቶም ምክትል ርእሰ
እዙይ ብጭቡጥ ከምኡ ድዩ ነይሩ? ዝብል ሕቶ ምላሽ ዝሃቡ ዶክተር ደብረፅዮን፤ ንሕና “ስኒት ዕድሉ ዝሰፈሐ ከምዝኾነ እዮም ኣገንዚቦም። ምምሕዳር፤ ብሓፈሻ ጥንቃቐ ዘድልዮ መድረኽ
ዝቐረበሎም ዶክተር ደብረፅዮን፣ “እቲ ኣወዳድባ ዘይንደሊ” ተገይርና ክንሰኣል ስለዝድለ እሞ “በዚሑ ቀፃሊ 2012 ዓ.ም ንኽልልናን ህዝብናን ዘለዎ ትርጉም ከምዝኾነን ብፍላይ ከም ተጋሩ ካብ ዝሓለፈ
ብኣጋርነት ክፀንሕሉ ዝተገበረሉ ምኽንያት ንምንታይ እዩ ስጉምቲ ዘይውሰድ፣ ንምንታይ እዮም መሰረት ገይሮም መብርሂ ዝሃቡ እቶም ምክትል ዓመት ዝተዓፃፀፈ ጥንቃቐን ድልውነትን እነርእየሉ
ዝፍለጥ እዩ” ድሕሪ ምባል ብደረጃ መነባብሮን ዘይዕገሱ?” ተባሂሉ ምስ ኩሉ ህዝቢ ክንበኣስ ይድለ ርእሰ ምምሕዳር፣ “እዛ ዓመት እዚኣ ፍልይቲ እያ” ክኸውን ከምዘለዎ ተላብዮም፡፡
ቁመና ፖለቲካን ናብ ተመዓዳዳዊ ክሳብ ዝቐርቡ ናይ ምህላው ምልክት ከምዝኾነ እዮም ኣስሚሮምሉ፡፡ ኢሎም ብኣፅንኦት መብርሂ ድሕሪ ምሃብ፤ 2012
ዓርሶም እናብቀዑ ክፀንሑ ከምዝተገብረ እዮም መረፃ ዝምልከት ሕቶ ቐሪቡሎም ምላሽ ዝሃቡ ዶክተር ዓ.ም ናብ ካልእ ልዕል ዝብል መድረኽ እንሰጋገረሉ
እዛ ዓመት ... ካብ ገፅ 4 ዝዞረ ስልጠና፣ ናይ ቦታ፣ ናይ ዕዳጋን ልቓሕን ደገፍን ክትትልን ስለዚ ነዚ ከም መፍትሒ ዝተወሰደ ኣብ ጣብያ <<መሬት ብምፍራስ ገሊኡ ድማ ከም ብሓዱሽ ብምምዕርራይ
ሰራሕተኛ ተጠናኺሩ ዝኸደሉ ኩነታት አዩ ዘሎ። ዳይነት>> ዝብል ዝነበረ ምፍራስ እዩ። ኣፍሪስካ ድማ ኣብ ጣብያ ዝተገበረ ለውጢ ኣሎ እዩ።
ፅቡቕ እዩ ተሰሪሑ። እዚ ማለት ብሓደ ገፅ ይምክት ብመዳይ ኢንቨስትመንት፣ ሎሚ ዘበን ምስቲ ህልው እቲ ኣብኡ ዝስራሕ ዝነበረ ጉዳይ ስርዓቱ ሓልዩ ካልእ ግን ኣብ ምምሕድዳር ጣብያ ብሞዴላት
ብካሊእ ገፅ ድማ ምልማዕ ተፈጥሮ ሃፍቲ ሳይንሳዊ ሃገራዊ ኩነታት እንትነፃፃር ኣብ ትግራይ ዝሓሸ እዩ። ንክስራሕ ናብ ስሩዕ ቤት ፍርዲ ክኸይድ እዩ ተገይሩ። ሓረስቶት ኣብ ሰሙን ሓደ ወይ ክልተ መዓልቲ
ብዝኾነ መንገዲ ምኻድ ማለት እዩ። ክትትሉ እውን ብፍላይ ፍሰቱ ደሓን ጀሚሩ እዩ ክበሃል ይከኣል። በዚ ውሳነ ድማ እንኳዕ ኣፍረስኩምልና ኢሉ ኣብ ታሕቲ ምምሕዳራዊ ስራሕቲ ዝሰርሑ ካቢኔ እዮም
ከም ክልል ፅቡቕ ተሰሪሑ እዩ። ኢንቨስተራት ንምትእንጋድ እውን ጀሚርና ኢና። ብዙሕ ሰብ ሕጉስ እዩ። እቶም ኣብ ጣብያታት ዝስርሑ ነይሮምና። እዚ ካብ ወርሒ ጉንበት 2011 ዓ/ም
እቲ ኮሚሽን ዋላ ሕዚ ገና ይጣየሽ ግን በቲ ዘሎ ዝነበሩ ስራሕቲ ብመዳይ ኣፍልጦ ሕጊ እውን ድርቱነት ጀሚሩ መዓልታዊ ስራሕቲ ዝሰርሑ ቀወምቲ
ኣብ ሃፍቲ እንስሳ እውን ሎሚ ዘበን ዝተፈለየ ግዝያዊ ውዳበታት ስራሕቲ ኢንቨስትመንት ንምስላጥ ነይርዎም እዩ። ብምኽንያት እዚ ብመፅናዕቲ ንምፍራስ ኣመሓደርቲ ንክኾኑ ተገይሩ። ኣብዚ ምምሕድዳር
ትኹረት ነይሩ እዩ። ዝሓሸ ጨገረት ዝበሃላ ዓሌት ብዝዓበየ ደቂ ዓዲ ከምኡ እውን ካብ ወፃኢ ንምስሓብን ተመሪፁ። እዚ ብምግባርና ባዕሉ ፍትሒ እዩ ረኺቡ። ጣብያታት ዝሽወሙ ኣካላት መናእሰይ ኮይኖም
እንሰሳን ናይ ፀባ ክላስተር ዝብሃል ቦታን ተፈልዩ ንምትእንጋድን ሰፊሕ ስራሕ ይስራሕ እዩ ዘሎ። ብድምር እንተወሓደ ህዝቢ ኣይንገላታዕን። ቀፂሉ ኸኣ ናብ ብርኪ ትምህርቲ ቀዳማይ ዲግሪ ዝሓዙ ብውሑዱ
እዩ። እዚ ዓይነት ስራሕ ገና ብዙሕ ክንሰርሐሉን ሎሚ ዘበን ዕድል ስራሕ ናይ ምፍጣር ተኽእሎና ወሲኹ ስርዓት ክኣቱ ተገይሩ እዩ። ድማ ዲፕሎማ ዘለዎም ከኾኑ ተገይሩ እዩ። እዚ
ትኹረት ክንገብረሉን ዝበልናዮ ዘርፊ እዩ። ኣብ ሃፍቲ እዩ። ኩሉ ክግበር ዝግበኦ ነገር ተገይሩ እዩ ንምባል እቲ ካሊእ ምስትኽኻል ዝተገበረ ጉዳይ ማሕበራዊ ቤት ማለት 70 ምኢታዊ ቀዳማይ ዲግሪ ዘለዎም፣ እቶም
እንስሳ እንሰርሖ ስራሕ ኣብ ሰለጤን ፀረ ድኽነት ግን ኣይከኣልን፤ ይኹን እምበር ነቲ ፀረ ድኽነት ቓልሲ ፍርዲ እዩ። ማሕበራዊ ቤት ፍርዲ እውን ምንጪ ፀገም 30 ምኢታዊ ድማ ዲፕሎማ ዘለዎም መናእሰያት
ቓልሲ ዝተፈለየ ትርጉም እዩ ዘለዎ። ኣብ ሕርሻን ንምጥንኻር ዝሓሹ ምንቅስቓሳት ተኻይዶም ኣለዉ። ሰናይ ምምሕዳር እዩ ነይሩ። ማሕበራዊ ቤት ፍርዲ እዮም። እቶም መናእሰይ ኣብ ጣብያታት ተሸይሞም
ዝራእትን እንሰርሖ ስራሕ ከምዘሎ ኮይኑ ኣብ ሃፍቲ ገሊኦም ድማ ተጀሚሮም እዮም። ንዝቕፅል እውን ዝሰርሖ ስራሕ እኳ እንተነበረ ህዝቢ ካብ ዘማርረሎም ኣባላት ካቢኔ ኮይኖም መዓልታዊ ምምሕዳራዊ
እንስሳ ዕዝዝ ዝበለ ስራሕ ብምስራሕ ፀረ ድኽነት ፅቡቕ መንጠሪ ክኾኑና ዝኽእሉ ኣብ ምሁራዊ ፅንዓት ህዝባዊ ትካላት ግና ሓደ እዩ። እዚ እውን ምሁራን ስራሕ ዝሰርሑ ኣርባዕተ ኣባላት እዮም። እዚ ድማ
ቓልሲ ክሳለጥ ትኹረት ተገይርሉ እናተሰርሐ እዩ። ዝተመስረቱ ስራሕቲ ንምስራሕ ከምጅማሮ ይፀዓር እዩ ዝተሳተፍሉ መፅናዕቲ ብምግባር ኢና ናብ ተግባር ትካላዊ ለውጢ እዩ። ስለዚ ህዝቢ እንተወሓደ ኣብ
ብፍላይ እዚ ኣመልኪቱ ምሁራን ብዙሕ ነገር እዮም ዘሎ። ኣቲና። ኣብዚ እውን እተን ሕጊ ተንከፍ ዝኾና ዓንቀፅ መዓልቲ ሸሞንተ ሰዓት ኣገልግሎት ክህብዎ ዝኽእሉ
ኣፅኒዖም ዘለው። ክላስተራዊ ብዝኾነ መንገዲ ድማ ኣብ ጉዳይ ሰናይ ምምሕዳር ዝምልከት፣ እተን ልዕል እናጠቐስካ ዝረኣያ ጉዳያት ናብቲ ስሩዕ ቤት ፍርዲ መሓውር ተኺልና ኣለና። በዚ ክያዶና ህዝቢ ባዕሉ
ተጀሚሩ ኣሎ። ኢለ ኣብ ስራሕቲ ልምዓት ዝነበራ ምንቅስቓሳት ክኸዳ ገይርናየን ኣለና። ስለዚ ማሕበራዊ ቤት ፍርዲ እውን ስለዝሸሞም ሕጉስ እዩ። ህዝቢ ባዕሉ ሸይሙ
መስኖ ዝምልከት፣ ሎሚ ዘበን ንክጋፋሕን ነቲ ትልሚ ዝገለፅክወን ኣካል ምፍታሕ ሰናይ ምምሕዳር እየን። ኣብ ጉዳያት ዕርቅን ሽምግልናን ዘተኮረ ስራሕ ጥራሕ እንተጥፊኦም ድማ ባዕሉ ዘውርዶም እዮም ክኾኑ።
ዕብየትን ትራንስፎርሜሽንን እንብሎ ለዋጣይን እዩ። ብፍሉይ ግን ፀገም ሰናይ ምምሕዳር ንምፍታሕ ኢልና ንክሰርሕ ተገይሩ ኣሎ። እዚ ጉዳይ ዕርቅን ሽምግልናን ቤት ምኽሪ እውን ኣብኣ ስለዘሎ እታ ስልጣን ኣብ
ሱቕ ኢልካ ተፈጥሮ ዝሃበና ማይ ምፅባይ ዘይኮነ እቲ ሎሚ ዘበን ዝጀመርናየን ስራሕቲ ኣለዋ እየን። ሎሚ ስራሕቲ ዓበይቲ ዓድን መራሕቲ ሃይማኖትን ዘሳተፈ ኢድ ህዝቢ እያ።
ዘሎ ማይ ዝዕቆር ዓቑርና፣ ዝኩዓት ኩዒትና ዓመት ዘበን ሓደ ማእኸል እቲ ስራሕና ኣብ ጣብያታት እዩ ኮይኑ እዚ ኣብ እዋን ዕጥቃዊ ቓልሲ “ፍትሒ ኣንጊሱ” ብሓፈሻ እቲ ምምዕርራይ መሓውር ነቲ ብህዝቢ
ሙሉእ ብመስኖ ምፍራይ እንተኽኢልና እታ ድኽነት ነይሩ። ኣብ ጣብያታት ገጠር ይኹን ከተማ ለውጢ ዝበሃለሉ ዝነበረ ኣካያይዳ እዩ። ሽዑ በብከባቢኡ ዝነበረ ዝለዓል ፀገም ሰናይ ምምሕዳር ትካላዊ ብዝኾነ
እትበሃል ክንበትካ ኢና። ስለዚ ንትራንስፎርሜሽን ክነምፅእ ኢና ብዝብል ተንቀሳቒስና ኢና። ኣብዚ ስራሕ ክፍሊ ህዝቢ ተቐባልነት ዘለዎም ዓበይቲ ዓድን መራሕቲ መንገዲ ዝምልስ እዩ። ኣብ ጣብያታት ትግራይ
ዝሕግዘና ፍሉይ ትኹረት ተገይሩለን ካብ ዝስርሓ ዝነበረ ምንቅስቓስ ቅሬታታት ህዝቢ መሰረት ተገይሮም ሃይማኖትን ሒዙ ዝለዓል ጥርዓናት ንሶም ዝሃብዎ ውሳነ ዝፈርሱ ኣፍሪስካ ዘይነበረ እውን ሓዱሽ ብምጥያሽ
ስራሕቲ ሓንቲ መስኖ እያ። እቲ ዝተለመደ ዝራእቲ ዝተኻየዱ መፅናዕቲታት መሰረት ተገይሩ ዝተወሰደ እዩ ዘተግብር ነይሩ። ንሶም ድማ ንህዝቦም ኢሎም ብፍላይ በብጣብይኡ ዝተመደቡ መናእሰይ ለዋጣይ
እውን ከምኡ ብክላስተር ተላሚዱ ዝፀንሐ ስለዝኾነ ስጉምቲ መሓውራት ምትዕርራይ እዩ። ብመሰረት ትኽክለኛ ፍትሒ የምፅኡ ስለዝነበሩ ዕውት ስራሕ ስራሕ ንክሰርሑ ትፅቢት ይግበር እዩ። እቶም
ተጠናኺሩ ዝኸደሉ ኩነታት እዩ ዘሎ። እቲ ውፅኢት እዚ ዝተሰርሐ ስራሕ ሓደ ኣብ ገጠር ኣካላት ፍትሒ ይስራሕ ነይሩ። ስለዚ ሎሚ እውን ከም ኣተሓሳስባ እታ መናእሰይ ካብቲ ጣብያ ሓሊፎም ነቲ ኣመራርሓ
ድማ ዓሚ ዝሓሸ እዩ ነይሩ ዝበለፀ ድማ ሎሚ ዘበን ምትዕርራይ እዩ ተገይሩ። እዚ ድማ ኣብ ጣብያ ዝነበረ ኣካያይዳ ፍትሒ ወረዳ እውን ክሕግዙ ተስፋ ዝተገበረሎም እዮም።
ክርአ እዩ። መሬት ዳይነት ዝምልከት እዩ። ጉዳይ መሬት ዳይነት ናብኣ ንኺድ እያ። በዚ ኣገባብ ካብ ዝሓለፈ ዓመት እቶም ፅቡቓት ቀስ ብቀስ እናበሰሉ እናተምሃሩ
ካሊእ ፍሉይ ትኹረት ካብ ዝተገበረለን ስራሕቲ <<ብዙሕ ሽግር ይፈጥሩ ኣለው>> ተባሂሉ ከም ክልል ወርሒ ጥሪ 2011 ዓ/ም ጀሚሩ ናብኣ ኣቲና ኣለና። ንዝለዓለ ሓላፍነት እውን ንክበቕዑን ንክመሃሩን
ሓንቲ ኣብ ናይ ከተማ ስራሕቲ ደቀቕትን ኣናእሽተይን ህዝቢ ዘልዕሎ ዝነበረ ጉዳይ ቅርታ እዩ። ኣብዚ መዳይ ስለዚ እዚ እውን ኣብ ክሊ ምምሕዳር ከም መሓውር ምግባር ከድሊ እዩ። ብኡ ኣቢሉ መሰረት መንግስቲ
ኮይኑ እዚ ድማ ብስፍሓት ንምስራሕ ተፈቲኑ እዩ። <<ፍትሒ ኣይንረክብን ዘለና>> ጥራሕ እንተይኮነስ ኣብ ጣብያታት ኣመዓራሪናዮ ኢና። ምስዚ ተኣሳሲሩ ትግራይ ንክዕረ ዝተገበረ ምትዕርራይ ጅማርኡ
ብፍላይ ቀዋምን ጊዝያውን ዕድል ስራሕ ንምፍጣር <<ኣደዳ ብላዕን ምንግልታዕ ንኸውን ኣለና፤ ጉዳይ <<ኮሚቴ ምምሕዳር መሬት>> ዝብል እውን ኣብ ቑሸት ፅቡቕ ኮይኑ ብመንፅር ሕብረተሰብ ምግልጋል ገና
መንእሰይ ወዲብካ ናብ ስራሕ ንምእታው ናይ መሬት ዳይነት ናብ ዝኸፈአ ኩነታት ኣእትዩና እዩ>> ዝነበሩ ብመሰረት ዝለዓሉ ዝነበሩ ፀገማት ክፈርሱ ንቕድሚት እንሪኦ እዩ ክኸውን።
ዝብል ከቢድ መረረት እዩ ነይሩ። ተገይሩ እዩ። ስለዚ ኣብ ማሕበራዊ ቤት ፍርዲ ገሊኡ
3
ዓምድታት ፖለቲካ ወይን 15 ጥቅምቲ 2012 ዓ/ም
እዋናዊ ዛዕባ ወፍሪ መለስ ንዕብየትን ዝላን!
“እዛ ዓመት እዚኣ ሓንቲ ዓመት ጥራሕ ኣይኮነትን”

ኣብ ዝሓለፈ ሕታምና ከም ትግራይ ዘለናሉ ኣቦ መንበር ህወሓት፣ ም/ር/ም/ር መንግስቲ ክልል ትግራይ
ከባብን እዋንን ኣዝዩ ተኣናፍን ተዃሳሕን
ምስ ምዃኑ ተኣሳሲሩ ካብዝኾነ እዋን ንላዕሊ ዶ/ር ደብረፅዮን ገ/ሚካኤል
ድሕንነትን ሰላምን ህዝብን ክልልናን ሓሊኻ ኣብ
ምኻድን ምምራሕን ዘሎ ኩነታት ብፍላይ ኩነታት ካብ ማእኸላይ መንግስቲ ዝወፅእ መደብ ዝቕመጥ ምትእስሳር ንግዲ እውን ኣይብለንን።
ፀጥታ ትግራይ እንታይ ከምዝመስልን ምስ ርክብ ኣንፈታት ሒዝና ምኻድ ጥራሕ ከይኮነስ ናይ ባዕልትና ንግዲ ምትእስሳር እንተዘይሃልዩ ከዓ
ህዝብታት ኤርትራን ትግራይን ኣመልኪቱ ዝቐረበ መፅናዕቲ ወሳሲኽና ከነጠናኽሮን ንፀረ ድኽነት ቃልሲ ዕዳጋ የለን ማለት እዩ። ክረኽበኦ ዝግባእ
ሕቶ ስፊሕ መብርሂ ሒዝና ምቕራብና ይዝከር፣ ድማ ክነሳልጦን ኣለና ብዝብል እዩ። ንሶም ምስተወደቡ እታወታት እውን ብኣግባቡ ኣይረኽባን
ንሎሚ ድማ ሳልሳይ ክፋሉ ከምዝስዕብ ቀሪቡ ድማ መንግስቲ እውን <<ፅንዓትን ምርምርን>> ዝብል ማለት እዩ። ስለዚ መንገዲ እንተዘይሃልዩ
ኣሎ። ክንፊ ንክህልዎ ብምግባር ስራሕ ጀሚሩ እዩ። እቲ ፀረ ድኽነት ቃልሲ ብኣግባቡ ክተካይድ
ዋና መንግስትን ምሁራንን ዘራኽብ ድልድል እዩ። እዚ ኣይትኽእልን። ከምኡ ድማ ማሕበራዊ
ትካላዊ ኮይኑ መልክዕ ሒዙ ኣሎ። ተጠቃምነት (ጥዕና፣ ትምህርቲ ማይ - -
ወይን:- መንግስቲ ትግራይ ኣፅዒቑን ጠመተ እቲ ካሊእ ከምዝፍለጥ ናይ ሓሶት ፀብፃብ ኢልና ኣብ -) ኣይረኽባን ዘለዋ፤ ኣብኡ ዘሎ ህዝቢ
ሂቡን ካብዝሰርሐሎም ዘሎ ስራሕቲ ሓደ ድኽነት ዝተፈላለየ መድረኻት እንግምግሞ ነገር ነይሩ እዩ። ኣብ ዕፅው ፀልማት ዓፂኻ ዘቐመጥካዮ
ብምውጋድ ኣብ ዓርሰ ምርኮሳ ዝተደረኸ ቑጠባ እዚ ድማ ትካላውን ሳይንሳውን ብዝኾነ መንገዲ ዓይነት እዩ ዝኸውን ዘሎ። ስለዚ <<ነዘን
ትግራይ ምርግጋፅ ዝብል እዩ። ብመሰረት እዚ ድማ መረዳእታታት ዝእከብ ናይ ጥዕና፣ ናይ ትምህርቲ፣ ጣብያታት ብመንገዲ ክነተኣሳስረን
ፀጋታት ውሽጢ እዛ ክልል ብምጥቃም ዕምቆትን ናይ መስኖን ካሊእን ብዝብል ኣብ ትግራይ ትካላዊ ኣለና፤ እታ መንገዲ ንኹሉ ነገር ቑልፊ
ቀፃልነትን ብዘለዎ መንገዲ ንምስራሕ ምርብራብ ለውጥታት ንምትእትታው ዝዓለመ ኣካይዳ እዩ። ካፍቲ እያ>> ብዝብል ኢና ናብ ስራሕ ኣቲና።
ይግበር ምህላዉ እውን ንዕዘብ ኣለና። በዚ መዳይ ዝሓለፈ ገምጋምና ተመስሪትና ክመሓየሹ ዝግበኦም ስለዚ ሎም ዘበን ዳርጋ እተን 110 ዝኾና
ከም ውፅኢቱ ዛጊድ ዝተርኣየ ተስፋ እንታይ ኣሎ? ነገራት ትካላዊ ብዝኾነ ኣገባብ ነካይዶ ዝብል እዩ። ጣብያታት መንገዲ ክህልወን ክንገብር
ብኻሊእ መዳይ ጉዳይ ሰናይ ምምሕዳር ኣብ ህዝቢ እቲ ካልእ ኣብ ኢንቨስትመንትን ሰናይ ምምሕዳርን ኣለና ኢልና መደብ ሒዝና ኣለና።
ሰፊሕ ሕቶ ኮይኑ ይቕፅል ኣሎ እሞ ኣብዚ ጉዳይ ከ ኣመልኪቱ ንዝረኣዩ ዝነበሩ ሽግራት ንምፍታሕን ዝበለፀ መብዛሕተን እተን ጣብያታት ኣብ
ሱር በቆስ ለውጢ ንምምፃእ እንታይ ዓይነት ስራሕ ግልጋሎት ንምሃብ እውን <<ኮሚሽን ኢንቨስትመንት>> ርሑቕ ዘለዋ ኮይነን ኣብ ቓልሲ ድማ
እዩ ዝስራሕ ኣሎ? ዝብል ኣጣይሽና ኢና። እቲ ትካል ንኮሚሽን ስራሕቲ ዓብዪ ግደ ዝነበረን ኮይነን ሎሚ ግን
ዶ/ር ደብረፅዮን:- ከምቲ ልዕል ኢሉ ዝተገለፀ ኣብ ኢንቨስትመንትን ጥራሕ ዝጥምት ከይኮነ ስራሕቲ ካብ ካልኦት ተነፂለን ኮፍ ዝበላ እየን
ክልልና ብዛዕባ ሰላምን ድሕንነትን ምርግጋፅ ዝሓለፈ ሰደድ እውን ዝመርሕ እዩ። እዚ እውን እንተኾነ ነይረን። ስለዚ እቲ ህዝቢ ብልምዓት
ዓመት (2011 ዓ/ም) እቲ ዝለዓለ ስራሕና እዩ ነይሩ። ምሁራን ኣሳቲፍና ዘጣየሽናዮ ትካል እዩ። ኣብ ትግራይ ናብ ዕዳጋ ተኣሳሲሩ ናብርኡ ክቕየርን
ንሳ እንተዘይሒዝካ ፀረ ድኽነት ቓልሲ የካይድ ኣብ ክሊ ኢንቨስትመንትን ሰናይ ምምሕዳርን ዘሎ ሽግር ክሓልፈሉ ዘግብር ኩነታትን ኣመዓራሪናሉ ኣለና ማለት እቲ ዝለዓል ዝነበረ ቅርታታትን ሕቶ ልምዓትን
ኣለኹ ስለዝበልካ ፍሒት ምባል ኣይከኣልን። እዚ ክንፈትሕ እንተኾይንና ከምዚ ዓይነት ትካል ናይ ባዕሉ እዩ። ብዓይኒ ፍትሓውነት እውን ፍትሒ ነንግስ ኣለና ብምፍታሕ ዝለዓለ ተስፋ ሒዙ ክቕፅል ዘግብር
ናይ ህልውና ጉዳይ እዩ፤ እንተሃሊኻ ጥራሕ ኢኻ ዝተፈለየ ስልጣን ዘለዎ ኮይኑ ካብ ፍቓድ ምሃብ ክሳዕ ማለት እዩ። እዚ ብዝዓበየ ህዝቢ ኣንቀሳቒስና ዝተወሰነ መፍትሕታት ኢና ኣቐሚጥና።
ነቶም ካልኦት ስራሕቲ እትሰርሖም። እታ ሓንቲ ሰደድ ዝመርሕ እዩ። ብፍላይ ንበዓል ሃፍቲ ዝከታተልን ድማ መንግስቲ ኢድ ኣእትዩ ዝስራሕ ዘሎ እዩ። ካብተን ካብኡ ሓሊፉ ዘይሕጋዊ ህንፀት ንምቁፅፃር እውን
ነገር ግና ሰላምናን ድሕንነትናን ኣረጋጊፅና ኣለና። ንሳ ዝሕግዝን ገይርና ከም ኮሚሽን ኢንቨስትመንት ናብ 110 ጣብያታት ኣብቲ ዝሓለፈ ዓመት ሙሉእ ብሙሉእ ከም ክልል ብዙሕ ነገር ተሰሪሑ እዩ። ቅድም ኢሎም
ስለዘረጋገፅና ነቲ ፀረ ድኽነት ቓልሲ ምችው ኩነታት ስራሕ ኣእቲናዮ ኢና። እዘን ትካላት ቅድም ኢለን ዝተፈትሐለን ወይ ምርካብ ዝጀመራ ኣለዋ እየን። ገሊአን ክስርሑ ዝግበኦም ዝነበሩ ዝፀንሑ ዕዳታት ኮይኖም
ኣመዓራሪና ኣለና። ስለዚ እቲ ምምዕርራይ ክሳብ ዘይነበራና ሎሚ ቀፃልነት ክህልወን ዝግበአንን ትካላት ድማ ብጣዕሚ ኣብ ኣፀጋሚ ኣፃድፍ ዝርከባ ብምዃነን ግን ክንሰርሖም ስለዝግበአና መልክዕ ንምትሓዝ
ክንደይናይ ከይዱ እዩ? ዝብል ሕቶ ድማ ክመፅእ እየን ኢልና ኢና ኣጣይሽናየን ዘለና። ዓብይቲ ማሽናት ዝሓታ እየን። ግን ክንሰርሐን ኢና። ተንቀሳቒስና ኢና። ዘይሕጋዊ ህንፀት ኣብ ኩሉ ህዝቢ
ይኽእል እዩ። እምበር እቲ ዋና ስራሕ ሰላምናን ካሊእ ሎም ዘበን እቲ ዓብዪ ዝተሰርሐ ስራሕ ስቕ ምስቲ ሕዚ እንኣትዎ ዘለና ዓመት ወሲኽና ኣብ ትግራይ ብምይይጥ ኣሳቲፍካ ቅደም ሰዓብ ገይርካ ልዕሊ ኹሉ
ድሕንነትናን ምርግጋፅ እዩ። ካብኡኸ? ካብ ድኽነት ኢልካ ሓሶት ምሕሳው ከይኮነስ ናይ እማን ኣበይ ኢና ዓይነት ናይ መንገዲ እንተዘይኮይኑ መንገዲ ዘይብላ ድማ ኣብቲ ውድብ ይኹን መንግስቲ ዘሎ ኣመራርሓ
ክንወፅእ ዝግበር ርብርብ እዩ። ከምዝፍለጥ ካብቲ ዘለና?>> ዝብል ክንፈልጥ ነይሩና። “ካበይ፣ ናበይ?” ገጠር ጣብያ ኣይትህሉን ማለት እዩ። ኣብ ባዕሉ ሕጋዊ ስጉምቲ ክወስድን እቶም ዘይሕጋዊ
ድኽነት ቀልጢፍና ክንወፅእ ንረባረብ ኣለና ኢልና ዝብል ንምምላስ ፈለማ ካበይ? እትብል ፅሪቲ መልሲ እቲ ካሊእ ምስ ማይ ፕሮጀክትታት ተኣሳሲሩ ልዕሊ 10 ህንፀት ክፈርሱ ብምግባርን ኣብዚ ክልል ስነ ስርዓት
ሰፋሕቲ ገምጋማት እውን ኣካይድና ኢና። ዘይትምለስ ኣብ ሕሶት ዝተመስረት ፀብፃብ እንተኾይና ዓመትን ልዕሊኡን ዝፀንሐ ሕቶታት ኣሎ። እዚ ድማ ክህሉ ብዝብል ሰሪሕና ኢና። ፀረ ድኽነት ቓልሲ ካብ
ከም ኣከያይዳ ዝገበርናዮ እንሰርሐሉን ክንቕፅለሉ ጉዕዞና ትኽክለኛ ኣይኾንን። ምኽንያቱ መበገሲና ኣብ ጎልጎል ራያ እዩ። ኣብዚ ልዕሊ 100 ጎዳጉዲ ተኳዒቱ ስርዓት ወፃኢ ክሰርሕ ዝኽእል ስለዘይኮነ ስርዓት
ዘለናን ሕድሕድ ስራሕትና ኣብ ፅንዓት ይመስረት ናይ ሓሶት መረዳእታ እዩ ክኸውን። ዘይተመዝገበ ናብ ስራሕ ዘይኣተወ እዩ። ስለዚ ኣብኡ ንኹሉ ክንስርሕ ክህሉ ኣብ ምግባር እወንታዊ ስራሕ ተሰሪሑ እዩ።
እዩ። ስቕ ኢልና ካብ ድኽነት ክንወፅእ ስለዝደለና ልምዓት <<ክንድዚ መስኖን ክንድዚ መፍረያይነትን>> ኢልና ኢና ተንቀሳቒስና ዛጊድ ድማ 38 ዝኾና ጎዳጉዲ ካብኡ ሓሊፉ እተን ከተማታትና እውን “ብማስተር
ኣይንወፅእን። ካብ ድኽነት ብስሉጥ ክንወፅእ ኢልካ ኣቐሚጥካ ንሱ ሒዝካ ኣይትኸይድን። ስለዚ ማይ ናብ ስራሕ ኣትየን ኣለዋ። እተን ጎዳጉዲ ብዙሕ ፕላን” ክምርሓ ንምግባር ስራሕ ተሰሪሑ እዩ።
ዘኽእል መንገዲ ክንሕዝ ኣለና ኢልና ኢና ተበጊስና። ሎምዘበን እቲ ሓደ ዝተወገነ ስራሕ ምፅፋፍ መረዳእታ ሄክታር እየን ዘልምዓ ዘለዋ። ስለዚ እቲ ኣብ ጎልጎል ከምኡ ድማ ኣብ ከተማታት፣ በቲ ሓደ ገፅ ብሕጋዊ
ምእንትኡ እውን ካብ ድኽነት ብስሉጥ መውፅኢ እዩ። ኣብ ውሽጢ ሓደ ዓመት ኣይውዳእን ግን ብዙሕ ራያ ዘሎ ጉዳይ እውን ንነዊሕ ዓመታት ዝተንጠልጠለ መንገዲ መንበሪ ኣባይቲ ንክሰርሑ ተወዲቦም መሬት
ኢልና ዝሓዝናዮም መንገድታት ኣለዉና። ንሳቶም ኣፃፊፍና ኣለና። ኤጀንሲ ስታስቲክስ እውን ተጣይሹ ግን ኣብዚ ሓደ ዓመት ውሽጢ ትርጉም ብዘለዎ ኣገባብ ዝተውሃብሉን ካልኦት ድማ ዝተመዝገብሉን ኮይኑ
ጥራሕ ግና እኹላት ኣይኮኑን። ስለዘይኮኑ እዩ ድማ ስለዘሎ ብናይ ባዕሉ መንገዲ ኣብተን ዝምልከተን ክንፈትሖ ኢልና ተንቀሳቒስና ኢና። ክሳብ ሕዚ ግን ካብዚ ጥራሕ ልዕሊ ሓደ ቢልዮን ዕቋር ዝተረኸበሉ
ዛጊድ ካብ ድኽነትና ዘይወፃእና። ስለዚ እቲ ሓደ ዘፈራት (ሕርሻ፣ ጥዕና፣ ማይ፣ ትምህርቲ - - -) ክውዳእ ዝነበሮ ብዝተፈላለየ ምኽንያት ክውዳእ እዩ። እዚ ዜጋ ቖጢቡ ናብ ልምዓት ይኣቱ ስለዘሎ
መንገዲ ፅንዓት እዩ። ብመሰረት እዚ ኣብዚ ዓመት መረዳእትኦም ከም ብሓዱሽ ከምፅኡ ተገይሩ እዩ። በዚ ኣይከኣለን። እዚ ጉዳይ ብዙሕ ቅርታታት ዝነበሮ እዩ። ንፀረ ድኽነት ቓልስና ዓብዪ ምንቅስቓስን ትርጉምን
ሰፋሕቲ ፅንዓታት ተገይሮም እዮም። እቶም መፅናዕቲ ድማ ብዙሕ ተቐይሩ እዩ። <<በፂሕናዮ ኢና ዝተብሃለ ኣብ ብርክት ዝበላ ከባብታት ትግራይ ክሳብ ወልቃይት ዘለዎ እዩ። ስለዚ እዚ ዝፀንሐ ሽግር ብምፍታሕ
ብተሳትፎ ምሁራን ተጋሩ ውሽጢ ዓድን ወፃእን ከምዘይበፃሕናዮ ተረጋጊፁ እዩ። እዚ እውን ኣካል እቲ ግድባትን ጎዳጉዲ ማይን ንነዊሕ እዋን ኮይተዛዘመ መዳዪ ዝተኸደ ዓበይቲ ስጉምትታት እዩ።
ዝተኻየዱ እዮም። ስለዚ እቲ ምንቅስቓስ ብደገፍን ፀረ ድኽነት ቓልሲ እዩ። ስለዚ ኣብቲ ምፅፋፍ መረዳእታ ተንጠልጢሉ ዝፀንሐ እውን ናብ ስራሕ ክኣትዋ እቲ ኣብ ሕርሻ እንተርኢና፣ ብፍላይ ሃፍቲ ተፈጥሮ ቀደም
ሓገዝን ምሁራት ተጋሩ ዝግበር ዘሎ ፀረ ድኽነት ብዙሕ ኢና ሰሪሕና። ኣብዚ እቲ ቀንዲ ዝተሰርሐ ሓደ እቲ ዝነበረ ፀገም ንክፍታሕ ፃዕሪ ይግበር ኣሎ እዩ። ስለዚ ብዝተሰርሐ ስራሕ ሽልማት ዝተረኸበሉ ኩነታት እዩ
ቓልሲ እዩ። ካብቲ ዝሓለፈ ስራሕትና ብዝተፈለየን ኣተሓሳስባ ዝልውጥ ክያዶ ተኻይዱ እዩ። ካልኣይ ድማ እዚ ጉዳይ ማይ ገሊኡ ንመስተ ገሊኡ ድማ ንስራሕቲ ነይሩ። ድሕሪኡ ውሱን ምዝሕሓላት እንተነበረ እኳ፤
ብዝተፀንዐን መንገዲ እዩ ተጀሚሩ ኣሎ። እቲ ስታስቲክስ ኤጄንሲ ምጥያሽ ንሓሶት ፀብፃብ ዝዓፁ ሕርሻን መስኖን ሓጋዚ ብምዃኑ ብትኹረት ንሰርሐሉ ኣብቲ ስራሕ ሎሚ ዘበን ከም ብሓዱሽ ተለዓዒሉ
እቲ ካልእ ለውጢ ክንሪኦ ዝበልና ትካላዊ ለውጢ መንገዲ እዩ። እተን ኣብያተ ዕዮ እውን መረዳእትአን ምህላውና ክፍለጥ ዘለዎ እዩ። እዩ። ከም ብሓዱሽ ምልዕዓል ጥራሕ ኣይኮነን፤ ናይቲ
እዩ። ነቲ ፀረ ድኽነት ቓልሲ ይኹን ንዕውትነት እንተምፅኣ ሳይንሳዊ ብዝኾነ መንገዲ ዘረጋግፅ ውዳበ ካሊእ ጉዳይ መጠሻ እዩ። ሕቶ መጠሻ ዝምልከት ኣብ ሞያ ድጋፍ ዝበለፀ ነይሩ እዩ ክበሃል ይከኣል። ከምቲ
ምንጋስ ሰናይ ምምሕዳር ትካላዊ ለውጢ ምህላው ምህላው ሓደ ስራሕ እዩ። ስለዚ ናይ መረዳእታ ውዳበ ትግራይ ካብ ጫፍ ናብ ጫፍ ዓብዪ ሕቶ እዩ ነይሩ። ልዕል ኢልና ዝሓበርናዮ ኣብ መፅናዕቲ፣ ኣብ ሳይንስን
ውሳኒ እዩ። ብመሰረት እዚ፣ ሎም ዘበን ኣብ ትግራይ ፅቡቕ ስለዘሎ ኣብ ዝተፃፈፈ መረዳእታ ኮይንና ኢና ብፍላይ ካብ ገጠር ናብ ከተማ ዝኣተዋ ከባብታት ቴክኖሎጅን ዝጠመተ እዩ። ዝሓሸ ሞያዊ ድጋፍ
ዝተፈላለያ ትካላት ኣጣይሽና ኢና። እዚ ድማ ምስ እንሰርሕ ዘለና። ኣብቲ ኮንፈረንስ እውን ብፍላይ እቶም መናእሰይ ተገይርሉ ክንብል ከለና ዝነጠበት ማይ ንከይትወፅእ
ፅንዓት ምሁራት ዝተኣሳሰረ ኢንስቲትዩት ፅንዓት እቲ ካሊእ ዝሰራሕናዮ ስራሕ ንብዙሓት እዋናት ዝልዕልዎ ዝነበሩ እዩ። ሕዚ ከም ትግራይ ወሲድና ወይ ከይትኸይድ ነትርፋ ዝብል <<ባዶ እያ>>
ምርምርን ፖሊስታትን ኣጣይሽና ኣለና። እዚ ድማ ተንጠልጢሎም ዝፀንሑ ዝተፈላለዩ ናይ ልምዓት ናብ 60 ሽሕ ዝፅግዑ መናእሰይ ክረኽብዎ ዝግባእ ትብል። ነዚ ዝኸውን ዝተፈላለየ ቴክኖሎጅታት
ስቕ ኢልካ <<ኣፅንዕ>> እንተይኮነስ ብዝተወደበ ዕንቅፋታት ወይ ፀገማት ክንፈትሕ ኢና ፅዒርና። ቦታ ወሲዶም ተጠቀምቲ ኮይኖም እዮም። በዚ መዳይ ንምምላእ ንዝኾነ ከባቢ ዝስማዕምዑ ዝርዝር ሞያዊ
ኣገባብ ትካላዊ እዩ ዝኸውን ዘሎ። እቲ ምሁር ካብዚኦም ሓደ መሰረተ ልምዓት ኮይኑ ብፍላይ ካብ ዞባታት ደቡብ ክሳብ ምዕራብ ዝነበረ ሕቶ መሬት መፅናዕታት ተኻይዶም ኣለዉ። እዚ ዝበለፀ ፅቡቕ
ፈቖድኡ ዘሎ ምስ ምዃኑ ምስ መንግስትን ህዝብን መንገድታት ገፀር ዝምልከት እዩ። ከም ክልል ተመሊሱ እዩ። ኣብ ዞባ ምዕራብ እንተወሲድና እውን ውፅኢት ክነመዝግብ ዝሕግዝ ካብ መጀመርታ
ዘተኣሳሰሮ ውዳበ እዩ። ሕዚ እውን ምስ ካልኦት ዳርጋ 149 ዝኾና ጣብያታት ትግራይ እዚ ዝብሃል ልዕሊ 10 ሽሕ መናእሰይ ናይ ሕርሻ ቦታ ተዋሂብዎም ክሳብ መጨረሻ ሎሚ ዘበን ዝሓሸ ምንቅስቓስ ሃፍቲ
ክልላት ዘወዳድር ነገር የብልናን፤ ብናይ ባዕልና መንገዲ ዘይነበረን እየን። እዚ ከምሓደ ጉድለት ኢና እዩ። ስለዚ ከም ክልል ፀገም መጠሻ ንምፍታሕ ዓብዪ ተፈጥሮ ዝነበረሉ እዩ። ስለዝኾነ ማእኸሉ ሃፍቲ
ኢና እንኸይድ ዘለና። ግን እዚ ትካላዊ ስራሕ ኣብ ወሲድናዮ። ሎሚ ብዛዕባ ኣስፋልት እናተዘረበ ምንም ስራሕ ተሰሪሑ እዩ ንምባል ይከኣል እዩ። እዚ ብፍላይ ተፈጥሮ ዓቂብካ ስለዝፍፀም ሎሚ ዘበን ኣብ ምዕቃብ
ክልላት ዘየለ ንመጀመርታ ግዜ ኣብ ትግራይ እዩ መንገዲ ዘይብለን ጣብያታት ትግራይ ከዓ ኣለዋ። እዚ ሕድሕድ እቲ መንእሰይ <<ገዛ ኣለኒ>> ኢሉ መንበሪኡ
ተጀሚሩ ዘሎ። እዚ ስራሕ ካብቲ ዘሎ ጭቡጥ ዘይፍትሓውነት ጥራሕ ከይኮነ ካብ ምውጋድ ፀረ ሒዙ ኣብ ካልኦት ልምዓታዊ ስራሕቱ ተረጋጊዑ ክሰርሕ ናብ ገፅ 3 ይዘውር
ፀገምና ተበጊስና ኢና እንሰርሖ ዘለና። ስቕ ኢልና ድኽነትን ልምዓትን ከዓ ተነፂለን እየን። እዚ ዝበሃል ስለዝተገበረ ክልተ ሰለስተ ሕቶ ብሓንሳብ ብምፍታሕ

4
ኣብዚኣማ እዚ ዓምዲ እዚ ፖለቲካዊ ቁጠባዊ ማሕበራዊ ጉዳያት ተመስሪቱ ዝረአ

ኣሉታን እወንታን ተደሪኹ ካብ ተሳተፍቲ ዝመፁ ፅሑፋት የተኣናግድ
ካብ ቢሮ ፀጥታን ምምሕዳርን ዝተውሃበ

እዋናውን ኣገዳስን ሓበሬታ ንመላእ ህዝቢ ትግራይ
ኣብዞም ዝስዕቡ ጉዳያት መላእ ግልጋሎት መጎዓዝያ ክህሉ ይግባእ። - ናይቲ እነካርዮ ገዛ ቁልፊ ወይ ናይ ዋንነት መረዳእታ፣ ብሹፌርነት
ህዝብናን ነባራይ ክልልናን ዝተማልአ ስለ ዝተኸፈለና ምጉዓዝ ጥራሕ ዘይኮነስ ድማ ንተኻረይቲ እንህቦ ቁልፊ “ኮፒ” ዝሰርሕ እንተኾይኑ ድማ ናይታ
ግልፅነት ክህልዎን ብኡ ልክዕ ድማ በቲ ንሕና ንህቦ ግልጋሎት መጎዓዝያ ዘይግበር ወይ ድማ ዘይቕረፅ ክኸውን መኪና ብዓልናይ መን ምዃኑን
ምንቅስቓሳቱ ከመዓራርን ዝስዕብ ንባዕልናን ንህዝብናን ናብ ሓደጋ ዘእቱ ይግባእ፣ ብትኽክል ሹፌር ኮይኑ ዝሰርሕ ዘሎ
ሓበሬታ እንሆ!! ወይ ኣብ ሓደጋ ዘውድቕ ዘይሕጋዊ ኣብ ስራሕቲ ምርኻብ ስራሕን ምዃኑ ዘርኢ ናይ ቁፃር መረዳእታ
ተጉዓዛይ ነጓዕዝ ከይንህሉ ምስትውዓል ሰራሕተኛን፣ገዛእን ሸያጥን ንብረትን ከቕርብ ይግባእ፣
ኣብ ግልጋሎት መጎዓዝያ ክግበር ይግባእ። ግልጋሎትን ክግበር ዝግብኦ
ዝግብኦ - ናይ መንግስቲ ወይ ናይ ውልቀ
ኩሉኹም ናይ ሓፂር፣ ማእኸላይን ዝተፈላለያ ተሽከርከርቲ ደው ኣቢሎም - ስራሕ ንምስራሕ ደልዩ ዝመፅእ ትካል/ካብ ናይ ገዛ መኪና ወፃኢ/
ነዊሕን ርሕቐት ዝሽፍን ግልጋሎት ንዝኸዱ ኣካላትን ታርጋ ዝምልከትን ስራሕ ደላዪ ምስ ኣስራሕቲ እነራኽብ ተሽከርካሪት እንተኾይና ድማ ገናሒ
መጎዓዝያ ሰብ ይኹን ግልጋሎት ክግበር ዝግብኦ ኣካላት ናይቲ ስራሕ ደላዪ ይኹን እታ መኪና ፍቓድ ዝተዋፈረትሉ
ፅዕነት ንብረት እትህቡ ሰብ ንብረት ኣስራሒ ሕጋዊ ነባርነት ፈሊጥናን ካብቲ ትካል ተዋሂቡዎ ይንቀሳቐስ
መካይን ክትገብሩዎ ዝግባእ ነገር፣ - ዝኾነት ትኹን ተሽከርካሪት ብዝግባእ ኣረጋጊፅናን ግልጋሎት ምህላዉ መረዳእታ ከቕርብ ይግባእ።
ካብ መበገሲ ተሽከርከርቲ ወይ መዕረፍን ክንህብ ይግባእ፣ ካብዙይ ወፃኢ ዝግበር ምንቅስቓስ
- እቲ ትፅዕኑዎ ሰብ ሕጋዊ መሕደርን ተሽከርከርቲ ወፃኢ ደው ግን ሕጋዊ ስለ ዘይኮነ ናብ ዝምልከቶ
ነባራይን ሕጋዊ ናይ ምንቅስቓስ ኣቢልካ ምኻድ ይኹን ኣብ ዘይተፈቐደ - ንብረት ዝሸይጥ ብዓል ንብረት መሓውር ፀጥታ እቲ ሓበሬታ በፂሑ
ሰነዳት ዝሓዘን ምዃኑ ክተረጋግፁ ቦታ ምሕዳር ፍፁም ዝተኸልከለ እዩ። ምስ ገዛኢ እነራኽብ ኣካላት እቲ ዝሽየጥ ሕጋዊ ስጉምቲ ክውሰድ ይግበር።
ይግባእ ዘሎ ንብረት ሕጋዊ ንብረት ምዃኑን ኣብ ትግራይ ዝነብሩ ናይ ወፃኢ
- ኣብ ዘይተፈቐደ ቦታ ወይ ድማ እቲ ሸያጣይን ገዛኣይን ድማ ሕጋውያን ዜጋታት ዝምልከት ክግበር ዝግብኦ
- እቲ እትፅዕኑዎ ንብረት ተሽከርከርቲ ደው ክብላሉን ክሓድራሉን ሸያጥን ገዛኣይን ምዃኖም ክነረጋግፅ
እንታይ ምዃኑ ብዝግባእ ክትፈልጡን ኣብ ዘይተፈቐደ ቦታ መኪና ደው ይግባእ፣ ዝኾነ ኣብ ትግራይ ዝርከብን
ካብን ናብን ክንቀሳቐስ ብሕጊ ከብልን ገዲፉ ክኸይድን ዝፍትን ሰብ ብዘላቕነት ኣብ ትግራይ ክነብርን
ዝተፈቐደ ንብረት ምዃኑ ፈሊጥኩም ክንርኢ ከለና ወይ ባዕልና ንብዓል ዋና - ዝኾነ ይኹን ሓበሬታ ናይ ቦታ ዝደሊ ናይ ወፃኢ ዜጋ ኣብ ቤት ፅሕፈት
ክትፅዕኑን ይግባእ ንብረት ሓበሬታ ሂብና ሕጋዊ መስርሕ ወይ ከባቢ ዝሓትት ሰብ እንተጋጥም ኢሚግሬሽን ክምዝገብ ይግባእ።
ክኽተል ንገብር ወይ ድማ ንዝምልከቶ ናይቲ ሓታታይ መንነትን ካበይ ከም ኣብ ቤት ፅሕፈት ኢሚግሬሽን
- እቲ ዝፀዓን ንብረት ብላዕሉ ናይ ፀጥታ ኣካል ብእዋኑ ሓበሬታ ሂብና ዝመፀን ከምኡ ውን እቲ ዝሓቶ ዘሎ ምስተመዝገበ ድማ ዝተመዝገበሉ
ዝርአ ትሕዝቶ ምስቲ ኣብ ውሽጢ ክትትል ክገብር ዘኽእሎ ድጋፍ ክንህብ ሓበሬታ ንምንታይ ዕላማ ደልዩዎ ምዃኑ ሰነዳት ሒዙ ናብቲ ክነብረሉ ዝደሊ
ዘሎ ሓደ ዓይነት ምዃኑ ምርግጋፅ ይግባእ፣ ብዝግባእ ተረዲእና ክንሕብር ይግባእ፣ ዘሎ ከባቢ ዝርከብ ቤት ፅሕፈት
ይግባእ፣ ንኣብነት ሓደ ጣፍ ዩ ሒዙ ዘጠራጥር ኩነታት ክገጥመና እንተሎ ፖሊስ ብምኻድ ክምዝገብን ኣበይን
ዝተብሃለ ኩንታል ኣብ ውሽጢ ቲ ጣፍ - ዝኾነት ትኹን ተሽከርካሪት ናይ ድማ ብእዋኑ ኣካላት ፀጥታ ክነፍልጥ ምስ መንን ይነብር ምህላዉ ድማ
ካሊእ ዘይሕጋዊ ንብረት ተሓቢኡሉ ድሕሪት ታርግኣ ፈቲሓ ክትንቀሳቐስ ግድን ይኸውን፣ ከፍልጥን ይግባእ። ካብዙይ ወፃኢ
ከይኸውን ምርኣይን ምፍታሽን ኣይፍቀድን፣ ከምኡ ገይራ ትንቀሳቐስ ዝነብር ሰብ እንተልዩ ግን ሕጋዊ ስለ
የድሊ፣ ተሽከርካሪት እንተጋጢማ ግን ናበይ ካብ ናይ ክልልናን ሃገርናን ወፃኢ ታርጋ ዘይኮነ ባዕሉን ኣብዚ ዓይነት ተግባር
ትንቀሳቐስ ምህላዋ እናተኸታተልና ለጢፈን ብዛዕባ ዝንቀሳቐሳ ተሽከርከርቲ ተሓባባራይ ዝኾነ ዜጋን ብሕጊ
- ካብ ሓደ ከባቢ ናብ ካሊእ ብቕልጡፍ ንዝምልከቶ ናይ ትራፊክ ክግበር ዝግብኦ፡- ተሓታታይ ክኸውን እዩ።
ክንቀሳቐስ ዝተፅዓነ ንብረት ሃንደበት ኣባል ወይ ድማ መሓውር ፀጥታ
ኣብ በረኻ ኣራግፉልና ዝብል ክንሕብር ይግባእ፣ - መጀመርያ እዘን ተሽከርከርቲ
ሕቶ ክቐርብ ከሎ ብዝኾነ ይኹን እዚአን ሕጋዊ ወናኒ ዘለወን ምዃኑ ሕግን ስርዓትን ብምኽባር
ኣገባብ ፍቓደኛ ምዃን ኣይግባእን፣ ብክራይ ኣብ ዝውሃቡ ግልጋሎታት ካብቶም ገናሕተን ጀሚርና ምፅራይ ዘተኣማምንን ዘላቕን ሰላም
ግድን ከራግፍ እየ ዝብል ድፍኢት ክግበር ዝግብኦ ይግባእ፣ ነስፍን!!!!
እንተመፂኡ ድማ ኣካላት ፀጥታ - ገዛ፣ሆቴል ይኹን መዕረፊ
ናብቲ ቦታ ፀዊዕኻ ምስ መፁ ኣብ ኣጋይሽ ንዝካረዩ ሰባት መለለዪ - ብምቕፃል ድማ ኣተኣታትውአን ሰላምና ብስሙር ሓድነትናን
ቅድሚኦም ክራገፍ ክንገብር ይግባእ፣ መንነቶም ተቐቢልና “ኮፒ” ብምግባር ሕጋዊ ምዃኑን ኣብ ክልልና ክንቀሳቐሳ ብቕልፅም ህዝብናን ይረጋገፅ!!!!
ካብዚ ወፃኢ ብድርድርን ብስኽፍታን ክንምዝግብን እቲ “ኮፒ” ዝገበርናዮ ሕጋዊ ፍቓድ ዝረኸባ ምዃነንን
ኣብ ዘይኮነ ቦታ ብዝራገፍ ንብረት መረዳእታ ድማ ንናይ ቀረባና ቤት መረዳእታ ክንሓትት ይግባእ፣እዙይ
ንዝመፅእ ናይ ደሕንነት ሓደጋ ፅሕፈት ፖሊስ ክነረክብን ይግባእ፣ ከየማልኣ እንተተረኺበን ናብ ዝምልከቶ ቢሮ ፀጥታን ምምሕዳርን ክልል
ግን ብሕልናን ብሕግን ዘሕዝንን ቤት ፅሕፈት ፀጥታ ሪፖርት ክንገብርን ትግራይ።
ዘሕትትን ተግባር ምዃኑ ክንርዳእ - ኣብ ገዛና ተኻርዩ ዝነብር ሰብ ሕጋዊ ክትትል ክግበረለን ዘኽእል ስራሕ ጥቅምቲ 2012 ዓ/ም
ይግባእ፣ ኣበይ ከም ዝሰርሕን ዘለዎ ሓላፍነትን ክንሰርሕን ይግባእ፣
ክንፈልጥን ይግባእ፣ዝገብሮም
- ብሽም ኩንትራት ዝግበር ምንቅስቓሳት ንናይ ፀጥታን ደሕንነትን ካልኦት ናይ ውልቀን መንግስትን
ሰዓት ሕላፍ ወይ ድማ ጉዕዞታት ህዝቢ ዝህልዎም ፅልዋ ምፍላጥ ግድን ተሽከርከርቲ ዝምልከት ክግበር ዝግብኦ፡
ለይቲ ልዑል ጥንቃቐ ክንገብረሉ ምዃኑ ክንርዳእ ይግባእ -
ይግባእ፣ እቲ ብኩንትራት ዝጉዓዝ
ዘሎ ሰብ ካበይ ከም ዝመፀን ኣበይ - ኣብ ሆቴላትን መዕረፊ - ዋንነታ ናይ ውልቀ ዝኾነት
ከም ዝነብርን ንምንታይ ኣብዚ ኣጋይሽን ዘዕርፍ ጋሻ መለለዪ መንነቱ ተሽከርካሪት ካብ ቦታ ናብ ቦታ
ሰዓት ዙይ ይጉዓዝ ኣሎን ዝብሉ “ኮፒ” ምግባር ጥራሕ ዘይኮነስ ሒዙዎ ክትንቀሳቐስ ከላ ገናሒኣ ብዛዕባ ታ
ሕቶታት ዝምልስ ፍልጦ ኣብ ብዓል ዝኣቱ ንብረት ውን ብዝግባእ ፈቲሽናን መኪና እኹል ሓበሬታ ክህብ ይግባእ፣
ንብረት ወይ ድማ ኣብ ወሃባይ እንታይነቱ ፈሊጥናን ክነእትዎ ይግባእ፣ እዙይ ማለት ብዓል ዋና እንተኾይኑ

5
እንግዶት
ብስራት ዘመናዊ መስርሕ ትካል ደደቢት
ካልኣይን መወዳእታን ክፋል
ኣገልግሎት ዝሕግዝ ዘመናዊ ኣሰራርሓ ሒሳብ
ኣብ ዝሓለፈ ሕታም ጋዜጣና ዕላማን ራእይን፣ ድሕረ ምስምትእትታው እንታይ ዝተሓስበ ነገር ኣሎ?
ባይታን ኣበጋግሳን ትካል ዕቋርን ልቓሕን ደደቢት ኣይተ ሙሉጌታ፣ ደደቢት ክትጣየሽ ከላ ኣገልግሎት
ማይክሮ ፋይናንስ ዝምልከት ትሕዝቶ ቀዳማይ ክፋል ልቓሕ ንምሃብ እዩ። ኣብቲ ዝተጣየሸሉ ጊዜ ኮይንና
ኣቕሪብና። እዚ እቲ ትካል ካብ ዝጅመር ክሳብ ሎሚ ብዛዕባ ቀረብ ልቓሕ እምበር ብዛዕባ ዘመናዊነትን
ንማሕበረ ቁጠባውን ኢኮኖሚያዊን ተጠቃምነት ቴክኖሎጂን ኣይኮነን ዝሕሰብ ነይሩ። እተን ዝነበራ
ህዝቢ ትግራይ ማእኸል ገይሩ ኣብ ጉዕዞ 25 ዓመት ገንዘብ ብሓይሊ ሰብ እናተሓገዘ ሰፊሕ ኣገልግሎት
ዝሰርሖም ስራሕትን ዘመዝገቦም ውፅኢታትን ምሃብ እዩ ዕላማ ገይሩ ፀኒሑ። ደሓር እታ ትካል
እንታይ ከምዝመስሉ እውን መርአዪታት ብምግባር እናዓበየት ምስመፅአት ሕዚ ዘለዋ ካፒታል፣ ሓይሊ
ዳህሲስና ነይርና። ንሎሚ እውን ምስ ልቓሕ ሰብ፣ ተገልጋላይን ሓላፍነትን ወሲድና ዘመናውነት
ምስፋሕን ምምላስን ካልኦት ስራሕትን ደደቢት ናብ ዝሓተሉ ብርኪ ተበፂሑ ኣሎ። ልዕሊ ኹሉ ናይ
ማይክሮ ፋይናንስ ዝጠመተ ጉዳይ ምስዋና ኣካያዲ ብርክት ዝበለ ወገን ቁጠባ ሒዛ እያ እትንቀሳቐስ
ስራሕ እቲ ትካል ኣይተ ሙሉጌታ ብርሃነ ዝገበርናዮ ዘላ።
ስልጠና ንተግባራዊ ስራሕ ዘመናዊ ኣሰራርሓ
ቃለ መሕትት ካልኣይን መዛዘምን ክፋሉ ከምዝስዕብ ብመሰረት እዚ ከሳብ ሕዚ ዝመፃእናሉ ጉዕዞ ምስቲ
ቀሪቡ ኣሎ። እንተተፈልዩ ዝነበሮ ልቓሕ ከፋሊ እንተዘይሃልዩዎ ሓደ ጊዜ ዝኽፈል እዩ ኢልካ ክርአ ኣለዎ። ንኣብነት ሓደ ዘለናዮ ኩነታት ክኸይድ ኣይኽእልን። ምኽንያቱ በቲ
ወይን፣ ደደቢት ትፍልም ማሕበረ ቁጠባውን ክኸፍል ኣይኸእልን። ኣብዚ ሐዚ እዋን ግን ውሕስና ተለቃሒ 1,000 ብር ልቓሕ ወሲዱ በብወርሑ ዝኸፍል ሓደ ገፅ ሕብረተሰብ ብዛዕባ ደደቢት ጥራሕ ኣይኮነን
ኢኮኖሚያውን ተጠቃምነት ንምርግጋፅ ንተገልገልታ (መድሕን) ልቓሕ ዝበሃል መስርሕ ኣተኣታቲና ኣለና። እንተኾይኑ ኣብ ፈላማይ ወርሒ ናይታ ዝተለቅሓ መጠን ዝሓስብ። “ዝድለ ቀረብን ሰለጤንን ክትህበኒ ኣለዋ”
እትህቦ ልቓሕ ከምዘሎ ኮይኑ ዝተውሃበ ልቓሕ እዚ ኣብዚ ሓዱሽ ዓመት 2012 ዓ.ም ተጀሚሩ ኣሎ። ገንዘብ እዩ ወለድ ዝኸፍል። ቀፂላ ዘላ ወርሒ ናይ ናብ ዝብለሉ ብርኪ እዩ በፂሑ ዘሎ። እዚ ካብ ክልተ
ምስምምላስ ተዛሚዱ ኣብ ሕብረተሰብ ዘሎ ከምዚ ዓይነት መፍትሒ ስለዘይነበረ ሓደ ዝተለቀሐ ሰብ ዝኸፈላ ገንዘብ ተቐኒሳ እያ ወለድ እትሓስብ። ከምዚ ነገራት ይብገስ። ሓደ ሰለጤን ዘለዎ ኣገልግሎት ካብ
ምንቅስቓስን ተግባራዊ ውፅኢቱን ከመይ እዩ ዝርአ? ልቓሕ ኣብ ምምላስ ይፅገም ፀኒሑ እዩ። እናበለ ድማ ይኸይድ። ብከምዚ ዝበለ መርአዪ ካልእ ምድላይ ካብኡ ሓሊፉ እታ ትካል ክትዓብየሉ እውን
ኣይተ ሙሉጌታ፣ ምስምምላስ ልቓሕ ተዛሚዱ ካብዚኦም ብዝተፈለየ ግና ክኽፍሉ እናኽኣሉ ልቓሕ ኣብ ማሕበራት 70 ካሬ ዘሎ ልቓሕን ወለዱን ክንርኢ ድልየቱ እዩ። እዚ ከምዘሎ ኮይኑ ብዓይኒ ትካልና
ኣብ ማሕበረሰብ “ዘየልቅሕን ቀታሊ ተለቂሑ ዘይኸፍሉ ኣለዉ። ናይዚኣቶም ምኽንያት እቲ ካብ ከለና ፈለማ ዝወሰድዎ ልቓሕ ዓብዪ እዩ። እዚ ብምዃኑ ክርአ ከሎ እውን እነመሓድሮ ገንዘብ ህዝቢ ውሑስ
ዘይመልስንከ ከታሪ” ዝብል ኣበሃህላ ኣሎ። እዚ ስነ ትካልና ዝወስዱዎ ልቓሕ ወለዱ ዝነኣሰ ስለዝኾነ ዝነኣሰ ዝወልዶ ገንዘብ እውን ብእኡ መጠን ዓበዪ እዩ። ደሓር ክኸውን እዩ ድልየትናን ዕላማናን። ግልጋሎት ስሉጥ
ሓሳብ ክትርእዮ ከለኻ “ዝኾነ ወገንካ ኣብ ፀገምካ ወለድ እናኸፈሉ እቲ ዓይኒ ዋና ገንዘብ ኣብ ስራሕ ግን እናቐነሰ እዩ ዝኸይድ። ናይዚ ዝርዝር ኣብ ክንደይ ክኸውንን ሰራሕተኛ ኩሉ ከመሓድሮ ብዝኽእልን
ዝኸኣሎ ከለቅሐካ ክኽእል ኣለዎ” ንምባል እዩ። ዘንቀሳቕስሉ ኩነታት እዩ ዝርአ። “ወለዶም እዮም ዓመት ክንደይ መጠን ወለድ ከምዘለዎ ኣቐዲሙ ኣገባብ ዘመናዊ መስርሕ ምእትእትታው የድሊ።
ንዘለቀሐካ ገንዘብ ብግዚኡ ክትምልሰሉ ድማ ዝደልዩ” ብምባል ልቓሕ ኣብ ምምላስ ዘዘንግዑ ኣካላት ተገሊፁ እዩ። እቲ ወለድ ኣብ ቀራይ እዩ ዝወልድ። ስለዚ ካብ ውሽጣዊ ምምሕዳር ትካልናን ህዝብን
ይግባእ። እዚ ምስትካልና እንትነዛምዶ፣ ደደቢት እውን ኣለዉ። እዚኣቶም ብጊዜኻ ልቓሕ ምኽፋል ስለዚ ኣብዚ ዘሎ ግልፅነት በዚ ምርግጋፅ ይከኣል እዩ። ዝለዓል ዘሎ ሕቶ መሰረት ገይርካ ናብ ዘመናውነት
ትፍልም ንሕብረተሰብ ዝኸኣለቶ መጠን ልቓሕ ኻልእ ተለቃሓይ ከምዝጎድእ ከይረኣዩ ንባዕሎም ጥራሕ ኣብ ወለድ ትኹረት ክግበረሉ ዝግባእ ነጥቢ ግን ኣሎ። ክትኣቱ ኣብ ዘገድድ ጊዜ በፂሕና ኣለና።
እንትትህብ ዝተወሰደ ልቓሕ ብጊዚኡ ክምለስ እዮም ዝሓስቡ። ኣብ ምምላስ ልቓሕ እቲ ካልእ ክርአ ወለድ ማለት ዋጋ ናይቲ እተለቅሖ ቅርሺ እዩ። ነዚ እዚ ቅድሚ ሓሙሽተ ዓመት ጀሚሩ ናብ ዘመናውነት
ምግባር ድማ ኣግባብ እዩ። ብባህሪ ሓደ ማሕበረሰብ ዘለዎ ነጥቢ ድማ ሓደ ልቓሕ ካብ ዝተውሃቦ ዕላማ መሰረት ገይርካ ኣብ ሕብረተሰብ ፍልጠት ፋይናንስ ክንኣቱ ከምዘለና ተፈሊጡ እዩ። ብዝተፈላለዩ
ልቕሑ ከይመለሰ ኣይተርፍን። ስለዚ ከም ትካል ኣብ ወፃኢ ዘባኽን ሰብ አይሰኣንን። እዚኣ እንተገይሩ ልቓሕ ክዓቢ ምግባር ድማ የድሊ። ሕብረተሰብ ፋይናንሳዊ ምኽንያታት እናተጓተተ ግን መፂኡ። ቅድሚ ሰለስተ
ጉዕዞና ክሳብ ሕዚ ዝሃብናዮ ድምር ልቓሕ ከባቢ ኣብ ምምላስ ምፅጋሙ ኣይተርፍን። ብኣጠቓላሊ ክርአ ፍልጥኡ እንተኣዕብዩ ኣወዳዲሩ ክጥቀም ይሕግዞ። ዓመት ተጀሚሩ ኣብ ዝተወሰነ ከይዲ ጠጠው
23 ቢልዮን ብር እዩ። እዚ ኣመላልስኡ ክርአ ከሎ ከሎ ግን እቲ ከይዲ ምምላስ ልቓሕ ዝሓሸ ኮይኑ በዞም ወለድ ሓደ መወዳደሪ እዩ እንተኢልና ከምትካል ኢሉ ኣይተስፋሕፈሐን። ኣብዚ ሕዚ እዋን ግን ካብ
ፅቡቕ እዩ። ምስቀራዩ ክተዛምዶ ከለኻ ግን ክሳብ ልዕል ኢሎም ዝተገለፁ ምኽንያታት ዝርአዩ ጉድለታት እነኽፍሎ ድማ ኣብ ቀራዪ እዩ። እቲ ነባራዊ ኩነታት መወዳእታ መስከረም 2012 ዓ.ም ንምትግባር ትልሚ
ሕዚ ካብቲ ዝተውሃበ ድምር ከባቢ ሸሞንተ ቢልዮን እናረአኻ ክምለስ ዝግብኦ ገንዘብ ኣብ ጊዚኡ ምምላስ እዚ ኮይኑ ሕብረተሰብ ብዛዕባ ወለድ ኣብ ቀራዪ ድዩ ተታሒዙ ኣብ ፈተነ ኣለና። እቲ ፈተነ ብሰለስተ
ብር ክምለስ ዝግብኦ ልቓሕ ገና ዘይተመለሰ ኣሎ። ጊዜ ዘይወሃቦ ስራሕ ተገይሩ እናተሰርሐሉ መፂኡ እዩ። ወይስ ብሓንቲ ጊዜ ዝኽፈል ኢሉ ክረጋገፅ ኣለዎ። ከም ብርኪ ዝሳለጥ እዩ። ኣብቶም ክልተ ብርኪ ዕውት
እዚ ማለት ክምለስ ግዚኡ ዝቐረበ ኣብ ከይዲ ዘሎን ሕዚ እውን በዚ ተጠናኺሩ እዩ ዝቕፅል ዘሎ። ብመሰረቱ ዕላማ ዝርአ ግን ሓደ ተለቃሓይ ፈለማ ዝርእዮ ቀረብ ውፅኢት ኣርእዩ ኣሎ። ኣብ ሳልሳይ ብርኪ ፈተነ
ክምለስ እናተገብኦ ብዝተፈላለየ ምኽንያት ገና ድማ ዘይምለስ ዝበሃል ልቓሕ የለን። ፋይናንስ እምበር ወለድ ኣይኮነን። ኣብ ጥቕኡ ዝድለ ድማ ተግባራዊ እናገበረ ይርከብ። ሓደ ጊዜ ፈተነ
ዘይተመለሰን እዩ። ወይን:- ምስወለድ ተዛሚዱ ንትካልኩም ካብ ኣገልግሎት ፋይናንስ ምህላውን ዘይምህላውን ይርኢ። ገይርካ ዝወደቐ እንተሃልዩ መሊስካ ብምፍታንን
ሓደ ልቓሕ ብባህሪኡ ክምለስ ኣብ ዝግባእ ጊዜ ሕብረተሰብ ዝለዓል ሓሳብ “ወለድ ይበዝሕ እዩ” ዝብል እዚ ዝድለ ቀረብ ኣለዎ ዶ? ኢልካ ምስረአኻ ድሕሪኡ ምምሕያሽ ብምግባርን እዩ ናብቲ ዕላዊ ተግባራዊ
እንተዘይተመሊሱ እናተዋህለለ፤ ዝተመለሰ ኣገላልፃ ከመይ እዩ ዝርአ? ብስሩኸ ደደቢት ትፍልም ወለዱ ክንደይ ምዃኑ ተረጋግፅ። ምኽንያቱ እቲ ወሳኒ ስራሕ ዝእቶ። ምኽንያቱ ሓደ ጊዜ ፈተነ ኣካይድካ
እንተኾይኑ ከዓ እናተዓፀወ እዩ ዝኸይድ። ስለዚ እተኽፍሎ ወለድ ምስካልእ ትካል ፋይናንስ እንትነፃፀር ቀረብ ልቓሕ እዩ። ካብዚ ተበጊስና መላእ ሕብረተሰብ ናብ ተግባር ኣይእቶን። ስለዚ ከም ትካል ዝተኣታቶ
ሕብረተሰብና ክግንዘቦ ዘለዎ ተገንዚቡ እውን እንታይ እዩ ዝመስል? ትግራይ ብፍላይ ኣብ ገፀር ዘሎ ኣቐዲሙ ዝርእዮ ቀረብ ዘሎ ቴክኖሎጂ ኣዝዩ ዓብይን ቀፃልነት ዘለዎን እዩ።
ክሰርሐሉ ዝግባእ ነጥቢ ልቓሕ ከይተመልሰ ኣይተ ሙሉጌታ:- “ወለድ በዚሑ” ዝብል ሓሳብ ብዙሕ ልቓሕ ምስቲ ምዃኑ በዚ ድማ ሕጉስ እዩ። ወለድ ኣበይ ክሳብ ሕዚ ዘሎ ተግባራዊ ስራሕን ውፅኢቱን ክንርኢ
ዘይተርፍ ምዃኑ እዩ። ብመሰረት እዚ ዝተለቃሕኻዮ ሰብ እዩ ዘልዕሎ። ይኹን እምበር “ኣብ ማይክሮ እዩ ደኣ ሕቶ ኮይኑ ዝለዓል እንተተባሂሉ ሓሓሊፉ ኣብ ከለና ከባቢ 40 ዝኾና ጨናፍር እቲ ፈተነ ክጅምራ
ገንዘብ ሰሪሕካ ብሰዓትካ ምምላስ የድሊ። ምኽንያቱ ፋይናንስ ወለድ ይበዝሕ እዩ” ዝብል ኣገላልፃ ሓፈሻዊ ከተማታት እዩ። ተዳልየን ኣለዋ። እዚአን መረዳእትአን ኣፃፊፈን ኣብ
ዝተውሃበ ገንዘብ ብጊዚኡ እንተዘይተመሊሱ ብዙሕ ዘረባ እዩ። ብዓይኒ ሓቂ ክርአ ከሎ ግን ካብ ዝኾነ ይኹን ኣብ ወለድ ተገልጋላይ ክግንዘቦ ዝግብኦ ካልእ ነጥቢ ምፅባይ ዝርከባ እየን። ስለዚ ካብ ዓዲ ወፃኢ ዝመፅኡ
ጉድኣት ኣለዎ። በቲ ሓደ ገፅ ዕዳ እዩ። በቲ ካልእ ትካል ገንዘብ ዝተሓተ ወለድ ዝህብ ደደቢት ማይክሮ ድማ ኣሎ። ወለድ ምስቁጠባ (ዕቋር) ዝተዛመደ እዩ። ማእኸላት መረዳእታ (ሰርቨራት) ኣትዮም ዝተወሰና
ገፅ ድማ ቀፃሊ ንካልእ ተገልጋሊ ክወሃብ ንዝግብኦ ፋይናንስ እዩ። ስለዚ ብንፅፅር እንተወሲድና ምስባንኪ ንኣብነት ከምትካል ካብ ተገልጋሊ ካብ ዝተቖጠበ ዝተረፋ ኣስዒብካ እዩ ኣብ ዝሓፀረ ጊዜ (ኣብ ውሽጢ
ልቓሕ ፀላዊ እዩ። ስለዚ ብሰዓትካ ምምላስ ከምታ ከምኡ እውን ምስ ትካላት ማይክሮ ፋይናንስ ኢና ገንዘብ ብውሕድ ሸውዓተ ምኢታዊ ወለድ ይኽፈለሉ እዚ ዓመት) ተግባራዊ ክግበር ተታሒዙ እናተሰርሐ
ንስኻ ፀጊማትካ ዝተጠቐምካላ ካልኦት ወገናትካ ነነፃፅር። እቲ ውፅኢት እንትርአ ድማ ዝተሓተ ወለድ እዩ። ብተወሳኺ ወፃኢታት ምምሕዳርን ካልኦትን ዝርከብ። እቲ ከይዲ ምስቲ ከም ሃገር ዘሎ ፀገም
ክጥቀሙላ ኣብ ጊዚኣ ምምላስ ተድሊ። ካብዚ ሓሊፉ ኣብ ደደቢት እዩ። ደሚርካ ንኻልእ ተለቃሓይ እቲ ገንዘብ እንትትህቦ 17 ሸርፊ ወፃኢ ተዛሚዱ ናይ ባዕሉ ተፅዕኖ ነይሩዎ
ንትካልና ዝቆፃፀር ብሄራዊ ባንኪ ኣሎ። እዚ ከመይ ናብ መስርሕ ኣቲኻ ሓፈሻዊ ኣገላልፃን ንፅፅርን ዘይኮነስ ምኢታዊ ወለድ ይበዝሕዶ ኣይበዝሕን? ምርኣይ የድሊ። እዩ። እዚ ኮይኑ ግን ከምብሄራዊ ባንኪ፣ ባንክታት
እዩ ዝቆፃፀሮ? እንተኢልና ህዝቢ ኣብ ትካልና ዕቋር እቲ ኩነታት ሕብረተሰብ ከመይ ተረዲእዎ ኢልካ ምምሕዳራዊ ወፃኢታት ኣዝዮም ከበድቲ እዮም። ወጋገን፣ ኣንበሳን ኣብሲንያን ዝበሉ ዝድለ ሓገዛት
ኣቐሚጡ፣ ንሕና ልቓሕ ሂብና ዘይምለስ እንተኾይኑ ምርኣይ እዩ ኣገዳስነት ዘለዎ። ከምመስርሕ ሓደ ትካል ንኣብነት ሓደ ሰብ 10 ሚልዮን ብ12 ምኢታዊ ወለድ ገይሮም እዮም። ብመሰረት እዚ ዘመናዊ ኣሰራርሓ
እቲ ዕቋር ካብ ሓደጋ ናይ ምክልኻል ሓላፍነት ስለዘለዎ ፋይናንስ ግልፅነቱ ዝረጋገፅ ብዘለዎ መጠን ወለድ እዩ። እንተተለቂሑ እቲ ተለቃሓይ ሓደ ሰብ እዩ። ንሕና ግን 10 ትካልና ኣብ ቀረባ ጊዜ ዝጅመር ኮይኑ ነዚ ድማ
በዚ እዩ ዝሕዘና። ከም ትካል እውን ነዚ ሓላፍነት ስለዚ ዝኾነ ትካል ፋይናንስ ከምትካል ወለድ ብግልፂ ሚልዮን ንብዙሓት ሰባት ክነልቅሕን ተረባሕቲ ክኾኑን ሕብረተሰብ ብትዕግስቲ ክፅበ ኣለዎ። እቲ ዘመናዊ
ሒዝና ኢና እንሰርሕ። ኣብዚኣ ጉድለት እንተሃልያ ንሕብረተሰብ ክገልፅ ኣለዎ። ካብዚ ተበጊስካ ትካልና እዩ ዕላማና። ንኣብነት ኣብ ሓንቲ ቁሸት ዝርከቡ 30 ማእኸል መረዳእታ ኣዝዩ ዓብዪ እዩ። መማእኸሊኡ
ነቲ መለቅሒ ትካል፣ ብሄራዊ ባንኪ ክዓፅዎ ይኽእል ወለዱ ግልፂ እዩ። ንኣብነት ከምትካል ክልተ ዓይነት ሽሕ ሰባት ልቓሕ እንተረኺቦም ነዚኦም ንምትእንጋድ ኣብ መቐለን ኣክሱምን ዝኸውን ኮይኑ ኣብ ትግራይ
እዩ። ስለዚ ልቓሕ ዘይምምላስ በዞም ከምዚ ዝበሉ ወለድ እዩ ዘሎ። ሓደ ውሕስና ኣትሒዞም (በገዛ ወይ ክንደይ ጊዜ ይሓትት፣ እንታይ ዓይነት ምምሕዳራዊ እቲ ዝዓበየ ማእኸል ሓበሬታ ምዃኑ ድማ ክገልፅ
መርኣዪታት ርኢኻ እዩ ኣብ ጊዜኡ ክምለስ ዘለዎ። ብካልእ ዓይነት መትሐጃ ኣትሒዞም) ልቓሕ ናይ ስራሕቲ የድሊ? ኢልካ ክትፅብፅብ ከለኻ ከቢድ እዩ። እደሊ።
ካብዚ ሕልፍ ኢሉ ምስምምላስ ልቓሕ ዝርአ ፀገም ዝልቅሑ ሰባት ወለድ እዩ። እዚ ወለዱ 13 ነጥቢ 9 ካብዚ ተበጊስካ ብዓይነት ፍኹሰት ስራሕ እንትርአ ወይን፣ ትካልኩም ከምሓደ ነባር ዕድመ ዘለዎ
ግን ኣሎ። ንሱ እውን ወድዓዊ ኩነታት ዝወለዶ ምኢታዊ እዩ። ንቢዝነስ መትሓዚ ኣትሒዞም ዝልቅሑ ካብ ብ17 ምኢታዊ ን30 ሽሕ ብር ክተልቅሕ መትሐጃ ፋይናንሳዊ ትካልን በቲ ከምዚ ዝበለ ናብ ዘመናዊ
ፀገም እዩ። ንኣብነት ዝተለቅሐ ሰብ ካብ ዓለም ኣካላት ከዓ ወለዶም 14 ምኢታዊ እዩ። እዚኦም እንተተረኺቡ ብትሽዓተ ምኢታዊ ንሓደ ውልቀ ሰብ ኣሰራርሓ ዝገብሮ ዘሎ ድልውነትን ተዛሚዱ
እንተተፈልዩን ሓደጋ እንተጋጢምዎን ኣብ ምምላስ መተሐጃ ዘለዎም ዓበይቲ ልቓሓት እዮም። ምኽንያቱ ምልቃሕ እዩ ዝቐለለ። ዕላማ ትካልና ግን እዚ ኣይኮነን። ምስካልኦት ዝተጣየሻን ዝጣየሻ ዘለዋን ሓደሽቲ
ልቓሕ ፀገም ከጋጥም ይኽእል እዩ። ከምዚ ዝበለ እቲ መጠን ገንዘብ ዓብዪ ኮይኑ መትሐጃ ዘለዎ እዩ። ዋላ ስራሕ ከቢዱ ንብዙሕ ሕብረተሰብ ተረባሒ ምግባር ትካላት ፋይናንስ ከመይ ተዋዲዱን ተሓባቢሩን እዩ
ፀገም እንተጋጥም ቅድም ኢሉ ዝተነፀረ መፍትሒ ካልኣይ ዓይነት ልቓሕ መትሐጃ ዘይብሉ እንትኸውን እዩ። ስለዚ ወለድ በዚሑ ዝብል ርድኢትን ኣተሓሳስባን እናሰርሐ መፂኡ፤ ብቐፃሊኸ ከመይ እዩ ተወዳዳራይ
ኣይነበረን። ኣብዚ ሕዚ እዋን ግን ሓደ ተለቃሓይ ክብድ ዝበለ ወለዱ ድማ 17 ምኢታዊ እዩ። ምስቲ ዝወሃብ ኣገልግሎት ምግንዛቡ ኣገዳሲ እዩ። እቲ ኮይኑ ክኸይድ?
ውሕስና ክህልዎ ዝተኣታተወ ሓዱሽ መስርሕ ብመሰረት እዚ 17 ምኢታዊ ከምኡ እውን 14 ሚኢታዊ ሓሳብ ኣስፊሕኻ ክርአ ዘለዎ እዩ።
ውሕስና ኣሎ። ምኽንያቱ ሓደ ሰብ ካብ ዓለም ወለድ ብዙሕ ክመስል ይኽእል። እዚ ብመንፅር ግልፅነት ወይን፣ ደደቢት ትፍልም ካብቲ ከሳብ ሕዚ እናሰርሐትሉ
መረጋገፂ ክርአ ከሎ ከዓ ኣብ ቀራዩ ዝወልድ ድዩ ወይስ ዝመፀት ኣሰራርሓ ውፅእ ኢላ ንስሉጥ ኣወሃህባ
... ናብ ገፅ 9 ይዘውር

6
ህዝብና...ካብ ገፅ 2 ዝዞረ
ሰላምን ድሕንነትን ምኽባር እናተፀገመ ዝመፀሉ፣ ኣምሓራን ብናይ ሓባር ቃልሶም ትምክሕቲ ስዒሮም ፃዕሪ ፍፁም ተቐባልነት ክህልዎ ኣይኽእልን። ኣብዚ
ሰለዚ ኢህወዴግ ከም ግንባር ተወዲቡ ፀገማቱ ካብዚ ሓሊፉ እውን ላዕለዎት ወታደራውን ናይ ክልል እዮም። ንቅድሚት እውን እንተኾነ ነዞም ህዝቢ ሃገር ዘለዉ ተነሓናሕቲ ውድባት ናይ ምውድዳር
ብቓልሲ እናፈትሐ ዓዲ ክመርሕ ይግባእ። ብግዜ ኣምሓራ መራሕትን ክሳብ ምቕንፃል ዝኸደ ተግባር ንህዝቢ ኣባሊዖም ኣጋጭዮም ኣብዚኣ ክነብሩ ዝደልዩ፣ ዕድል ረኺቦም ህዝቢ ብነፃ ድልየቱ ዝመረፆ መንግስቲ
ኣንፃር እውን ክፀንሕ ዝግበኦ ጉዳይ እዩ። ኣጋር ዝፍፀመሉ፣ ካሊእ ተሪፉ ናይዞም ሙሩፃት ጀነራላት ሓላፍነቶም ገዲፎም እዚኣ ኣብ ምግባር ዝተፀመዱን ናብ ስልጣን ክመፅእ፣ ብናይ ህዝቢ ፍፁም ፍቓድ
ውድባት እውን እዚ ብሽም ውህደት ዝግበር ዘሎ ቅትለት እኳ ብኣግባቡ ኣፃርዩ ንህዝቢ ግልፂ ምግባር ዝተዋፈሩን ሓይልታት ብዝተወደበ መንገዲ ኣብ ስልጣን ክፀንሕ ዝገብር ሕገ-መንግስታዊ መሰል
ምንቅስቓስ ህልውናኹም ዘጥፍእ ተግባር ምዃኑ ዘይተኸኣለሉ፣ ልዕልነት ሕጊ እናተጥሓሰ፣ ናይ ዜጋታት ክትቃለሶም ይግባእ። መላእ ብሄር፣ ብሄረ ሰባትን ብጥብቂ ክኽበር ኣለዎ። እዚ ኣብ ዘይኮነሉ እዋን
ክትግንዘቡ ይግባእ። እንተኾነ ግን ኣጋር ውድባት ሞትን ምፍንቓልን ክድሕን ዘይከኣለሉ መንግስትን ህዝብታትን ሃገርና እውን ሕብረ ብሄራዊ ፌደራላዊ መላእ ህዝብታት ሃገርና መሰልኩምን ሕገ-መንግስታዊ
ኣብ ኢህወዴግ ብሙሉእ ኣባልነት ኣቲኹም ብናይ ስርዓትን ይኸውን ኣሎ ጥራሕ ዘይኮነ እዚ ንምፍትሕን ስርዓትና ንምድሓን ኣብ ዝግበር ወሳኒ ቃልሲ ካብ ዝኾነ ስልጣንኩምን ኣብ ሓደጋ ዝኣቱ ዘሎ ምዃኑ ፈሊጥኩም
ሓባር ቃልስን ፃዕርን ዓዲ ዘድሕን ተግባር ክትፍፅሙ ንምዕጋትን እውን ቀንዲ ስርሑ ዘይገበርን ድልውነት እዋን ንላዕሊ ሃገርና ንምድሓን ክንረባረብ ይግባእ። ዝለዓለ ቃልሲ ክትገብሩ ኣብ ዘገድድ ዝተፈለየ ወቕቲ
ህወሓት ብፅንዓት ይኣምን። ካብዚ ወፃኢ ህወሓት ዘይብሉን ኮይኑ ኣሎ። ሕብረ ብሄራዊ ፌደራላዊ ሓይልታት ዝጀመርኩምዎ ኣለና።
ኣብ ከምዚ ዝበለ ዓዲ ዝብትን ተግባር ጨብረቕረቕ ቃልስን ሰፊሕ መድረኽን መማረፂ ከምዘይብሉ
ክብል ከምዘይደሊ ክፍለጥ ይግባእ። መላእ ብሄር፣ መሰረታዊ ሕቶታት ህዝቢ ንጎኒ ተገዲፉ ኣብ ካሊእ ተገንዚብኩም ቃልስኹም ኣጠናኺርኩም ክትቕፅልሉ ዝኸበርካ ህዝቢ ኤርትራ!
ብሄረሰባትን ህዝብታትን ኢትዮዽያ ነዚ ብሽም ዝወዓለሉ፣ ኢኮኖሚ እናተዳኸመ ናብ ዓብይ ድቀትን ይግባእ። ህወሓት ነዚ ዝተጀመረ ቃልሲ ናብ ልዑል
ውህደት ኢህወዴግ ንምፍራስ ዝግበር ምንቅስቓስ ምንቁልቋልን ይኣቱ ኣሎ። ልምዓት ዝመርሖን ብራኸ ንምውሳድ ዝከኣሎ ኩሉ ከምዝገብር ከረጋግፅ ህዝቢ ትግራይን ህዝቢ ኤርትራን ንናይ ሓባር
ሓላፍነት ብዝተመልኦ ጉቡእ ቃልሲ ክትገብሩ ዝድግፎን ስኢኑ፣ ልምዓታዊ ዓቕምታት እናመኸነ፣ ይደሊ። መሰልን ረብሓን ብሓደ ዝተቓለሱ ኣሓት ህዝብታት
ህወሓት ይፅውዕ። ሰራሕ ስእነት እናተጋደደ፣ ምኽባር ናብራ ህዝቢ እዮም። ነቲ ዝነበረን ዘሎ ዝምድናን ምድግጋፍን
ዝኸበርኩም ብሄር፣ ብሄረሰባትን ህዝብታትን ሰማይ እናተሰቐለ ይኸይድ ኣሎ። በዚ ምኽንያት ሓደ በዚ ኣጋጣሚ ሕገ-መንግስቲ፣ ሰላምን ድሕንነትን ናብ ዘላቒን ዘተኣማምንን ብርኪ ንምብፃሕ ኣብ
ኢትዮጵያ! ፀገም ኣብ ልዕሊ ካሊእ ፀገም እናተደረበ ይኸይድ ህዝብን ሃገርን ኣብ ምሕላው ዝለዓለ ሓላፍነት ዘለካ ዝሓለፈ ዓመት ዝተጀመረ ኣፋፍኖት ሰላም ኣብዚ
ሕገ-መንግስትን ሕብረ ብሄራዊ ፌዴራላዊ ኣሎ። ዋሕስ ህዝብታት ዝኾነ ፌደራላውን ሕገ- ሰራዊት ምክልኻል፣ ሃገርና ዘጋጥማ ዘሎ ሓደጋ ዓመት እውን ተጠናኺሩ ክቕፅል ይግባእ። ብሓባር
ስርዓትናን ዝሽርሽር ዝጥሕስ ተግባራት በቢማዓልቱ መንግስታውን ስርዓትና ብምፍራስ ኣሃዳዊ ሰርዓት ብጉቡእ ተገንዚብካ ካብ ጥፍኣት ንምድሓን እትገብሮ ተደጋጊፍና ንዘላቒ ሰላምን ምድግጋፍን ክንሰርሕ
ምርኣይ ዝተለመደ ተግባር ኮይኑ ኣሎ። ኣብዚ ንምምላስ ዝሰርሕ ዘሎን ቀንዲ ናይዚ ሓደጋን ጥፍኣትን ዘለኻ ርብርብ፣ ነዛ ፉሉይ ታሪኽን ክብርን ዘለዋ ሃገር ይግባእ። ዝጀመርናዮ ሓዱሽ ራህዋን ሰላምን ውሑስ
እዋን ሓይልታት ትምክሕቲ ብኣረኣእያን ተግባራዊ ዝፈጥርን ዝመርሖን ዘሎ ድማ ሓይሊ ትምክሕትን ኣብ ምሕላውን ሉኣላውነትን ሰላምን ኣብ ምርግጋፅን ክኸውን ናይ ክልቲኡ ህዝብታት ምትእስሳርን ርክብን
ምንቅስቓስን ጉልበት ፈጢሮም ዓዲ ዝሕምስሉ ኣብ ዙሪኡ ዝተኣከበ ፀረ ህዝቢ ሓይልን እዩ። ብዝለዓለ ህዝባዊ ሓላፍነት ትካላዊ ሓድነትካ ክጠናኸር ክንሰርሕ ኣለና። ህወሓትን ህዝቢ ትግራይን
ኵነታት ይረአ ኣሎ። ኣብ ቡዙሕ ከባቢታት ሃገርና ኣጠናኺርካ ኣብ ትገብሮ ኩሉ ዓይነት ምንቅስቓስ ነዚ ንምጥንኻር ካብኦም ዝድለ ኩሉ ከምዝፍፅሙ
ስእነት ሰላም እናተጋፈሐ፣ ሰላም ጠፊኡ መንግስቲ ኣብ ውሽጦም ዘሎ ሕመቕን ፀረ-ህዝቢ ተግባርን ኣብ ህዝቢ ትግራይን ህወሓትን ኣብ ጎንኻ ኮይኖም ካብኦም ደጊምና ክነረጋግፀልካ ንፈቱ።
ዘይመርሖን ዘይቆፃፀሮን ከባቢታት እናተፈጠረ ክንዲ ምፍታሕን ምፅራይን ናይ ኩሉ ሽግር “ሳልሳይ ዝሕተት ኩሉ ከምዝገብሩ ክነረጋግፅ ንፈቱ። ዘይንሰግሮ ፈተና ኣይህሉን!!
ይኸይድ ኣሎ። ንመሰሉን መንነቱን ዝተቓለሰ ወገን ኣለዎ” ዝበሃል ዝፀንሐ ደርፊ ክደግምዎ ይረኣይ
ህዝቢ ማእለያ ዘይብሉ ግፍዕን በደልን ዝፍፀመሉ፣ ኣሎ። ንህዝቢ ኣምሓራ ዘይናሃቱን ዘይምስሉን ብመሰረት ሕገ መንግስቲ ሻድሻይ ሃገራውን ክልላውን ዘልኣለማዊ ክብርን ሞጎስን ንስውኣትና!!
ዜጋታት ቀሲኖም ዘይነብሩሉ፣ ብመንነቶም እናትሓዙ “ትምክሕቲ ተባሂልካ” እናበሉ በዚ መረፃ ኣብዚ ዓመት ብግድን ክካየድ ዘለዎ እዩ። ማእኸላይ ኮሚቴ ህወሓት
ምኽንያት ኣብ ልዕሊ ዜጋታት ግፍዒ ዝፍፀመሉ፣ ተጎልቢቦም ኣብ መንጎ ህዝብታት ዝፀንሐ ዝምድናን ብምዃኑ እውን መረፃ ብእዋኑ ክግበር ብተደጋጋሚ 4 ጥቅምቲ 2012 ዓ.ም
ህይወቶምን ንብረቶምን ውሕስና ዝሰኣንሉ፣ ሕውነትን ክዘርጉ ይፅዕሩ ኣለው። ህዝቢ ኣምሓራ ህወሓትን ህዝቢ ትግራይን መርገፂኦም እናገለፁ መቐለ
ኣብ ታሪኽ እዛ ሃገር ተራእዩ ብዘይፈልጥ ጎንፅን ንትምክሕቲ ተቓሊሱ ብማዕርነት ዝነብረላ ሓድሽ ፀኒሖም እዮም። እንተኾነ ግን መረፃ ንምክያድ ዘኽእል
ምፍንቓልን ዝተባራኸተሉ፣ መንግስቲ ናይ ዜጋታት ዴሞክራስያዊ ኢትዮዽያ ክትመፅእ ዘይተካእ ተራ ዝኾነ ዓይነት ምድላው ኣይግበርን ዘሎ። “ብቑዕ
ዝተፃወተ ህዝቢ እዩ። ህዝቢ ትግራይን ህዝቢ ምድላው ኣይገበርናን” ኢልካ መረፃ ንምንዋሕ ዝግበር
ስነ -ምግባርን ፀረ-ግዕዝይናን ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

ኮሚሽን ስነ -ምግባርን ፀረ-ግዕዝይናን ክልል ትግራይን ዝዳሎ መደብ
ግልፅነት ዝጎደሎ ምሕደራ መሬት ከተማ ዓድዋ

ራብዓይ ክፋል ጉድለታት ነይሮም። ብተወሳኺ ጨረታ ኮሚቴ ኣብ ዋጋ መሊኦም ብምንባሮም መንግስቲ ብዝለዓለ
ኮሚሽን ስነ-ምግባርን ፀረ- ግዕዝይናን ክልል
ኣብ በጀት ዓመት 2010 ዓ/ም ቀዋሚ ቃለ-ጉባኤ ስሞምን ፊርማኦምን ዘይምቕማጥ፣ ዋጋ ክሸጦ ዝግባእ ዝነበረ ቦታ ክስእን ገይርዎ እዩ።
ዝርዝር ከይዲ ጨረታ ዘይምግላፅ፣ ሰነድ ጨረታ
ትግራይ ክፅናዕ ዝግበኦ ተግባር ብምንፃር ኣብ ቤት ካብ ዝተኻየዱ ጨረታታት ዝመልኡ ብዘይብቑዕ ምኽንያት ምግዳፍ፣ ካብ ጨረታ ነቶም ኣብ ኣፈፃፅማ ዝተርኣዩ ጉድለታት መሰረት
መዘጋጃ ከተማ ዓድዋ ካብ መስከረም 2008 ክሳብ
ታሕሳስ 2010 ዓ/ም ዝነበረ ስርዓት ምሕደራ መሬት
ኣብ ቀዋሚ ቃለ ጉባኤን ዝወፅሉ ምኽንያት ዘይምግላፅ፣ ተጫራታይ ዘቕረቦ ብምግባር ድማ ብኮሚሽን ስነ ምግባርን ፀረ
መጠን ዋጋን ስፍሓት መሬትን ብግልፂ ዘይምቕማጥን ግዕዝይናን ክልል ትግራይ መፍትሒ ሓሳብ
ኣመልኪቱ መፅናዕቲ ኣካይዱ እዩ። ብመሰረት ቁፅሪ ፕሎትን ሰነድ ጨረታ ካልኦት ጉድለታትን ተራእዮም እዮም። ተዋሂብዎ እዩ። ካብቶም ብዝርዝር ዝተቐመጡ
እቲ መፅናዕቲ ኣብ ስርዓት ኣሰራርሓ ዝተነፀሩ መሊኦም ኣቕሪቦም እናሃለዉ ብድምር ኣብቶም ካብ 2008 ክሳብ 2010 ዓ/ም ነጥብታት ሓደ ጨረታ ሊዝ እንትኽፈት እቲ
ርካቦታትን ዝተቐመጡ መፍትሒ ሓሳባትን
ብምክታት ተመሳሳሊ ዕማም ንዝፍፅሙ ኣካላት 16 ተጫረትቲ ምኽንያቱ ዝተኻየዱ ጨረታታት ሊዝ ኣብቲ ቀዋሚ ቃለ ጉባኤ መምርሒ ብዝብሎ መሰረት ትንተና እንትካየድ
መትሐዚ መዝገብ ናይቶም ሰዓርቲ ስም ዝርዝር ኣብ ቀዋሚ ቃለ ጉባኤ ብዝርዝር ክሰፍሩ
ተመኩሮ ንምሕላፍ ዘኽእል ትሕዝቶ ኣብ ዝሓለፈ ብዘይተፈለጠ ትንተና ጨረታ ብቕደም ሰዓብ ከይተነፀረን ከይተፅሓፈን ኮሚቴ ዝግበኦም ነጥብታትን ሓበሬታታትን ግቡእ ጠመተ
ምቕራብና ይዝከር። ንሎሚ ድማ ብመምርሒ
መሰረት ዝተማለአ ቃለ ጉባኤ ዘይምሓዝ፣
ኣይተኻየደሎምን። ብግልባጡ ጨረታ እውን ብዘይካ ኣብ ዙር 24 ኣብ ካልኦት ዙራት ተዋሂብዎም ግልፂ ብዝኾነ ክቕመጡ ክግበር
ዝነበረ ከይዲ ኣብ ቃለ ጉባኤ ኣይተፈረመሉን። ከምኡ ይግባእ።
መረዳእታ ጨረታ ብኣግባቡ መዝጊብካ ኣብ ድማ ክስዕሩ ዘይግበኦም እውን ካልኦት ተጫረትቲ ዝሰዓርሉን ዘይሰዓርሉን
ምሓዝን ምዕቃብን ዝተነፀሩ ጉድለታት ምስ
መፍትሒኦም ዝድህስስ ትሕዝቶ ከምዝስዕብ
ውልቀ ሰባት ሰዓርቲ ክኾኑ ምኽንያት ካብ ዙር 17 ንደሓር ዘሎ ብዘይካ ኣብ ዙር ብፍላይ ጨረታ ዘይሰዓሩ ተወዳደርቲ ዘይስዓርሉ
22 ኣብ ካልኦት ዙራት ኣይተገለፀን። ምኽንያት ብግልፂ ክቕመጥን ኣብ መምርሒ ሊዝ
ቀሪቡ ኣሎ። ከምዝተገበረ ተጫረትቲ ካልእ ኣብ በጀት ዓመት 2010 ዓ/ም ካብ ዝተኻየዱ ዓንቀፅ 30 ብዝተቐመጠ መምርሒ ብትኹረት
መሊኦም ካብ ዘቕረብዎ ሰነድን ጨረታታት ኣብ ቀዋሚ ቃለ ጉባኤን ቁፅሪ ፕሎትን ክስርሐሉ ኣለዎ። ኣብቲ ቀዋሚ ቃለ ጉባኤ
መምርሒ ሊዝ ቁፅሪ 5/2007 ከምዘመላኽቶ
ጨረታ እንትኽፈት ኣብቲ ቀዋሚ ቃለ ጉባኤን ቃለ-ጉባኤን ንምርዳእ ተኻኢሉ ሰነድ ጨረታ መሊኦም ኣቕሪቦም እናሃለዉ 16 መምርሒ ብዝፈቕዶ መሰረት ኣግባብ ብዘለዎ
ተጫረትቲ ምኽንያቱ ብዘይተፈለጠ ትንተና ኣሰራርሓ ክተሓዝ ዘይተገበረሉ ምኽንያት እቶም
ሰነድ ጨረታን ኩሎም ኣባላት ጉጅለ ኣብ መፈፀሚ እዩ። ጨረታ ኣይተኻየደሎምን። ብግልባጡ ድማ ክስዕሩ ጨረታ ኮሚቴ እውን ኣብ ቃለ ጉባኤ ንምንታይ
ጨረታ ክፍርሙ ከምዘለዎም ብግልፂ ተቐሚጡ ዘይግበኦም ውልቀ ሰባት ሰዓርቲ ክኾኑ ከምዝተገበረ ከምዘይተፈረሙ ግልፂ ኣይኮነን። ካብዚ ብምብጋስ
ይርከብ። ኣብ መምርሒ ሊዝ ቁፅሪ 5/2006/2007 ተጫረትቲ መሊኦም ካብ ዘቕረብዎ ሰነድን ቃለ- መተሓባበሪ ከይዲ ስራሕ ምልማዕ መሬትን ምሃብ
ዝኾነሉ ምኽንያት ዘማለአ ቃለ ጉባኤ ክኸውን
ዓንቀፅ 30 እውን ብዛዕባ ሊዝ ውፅኢት ጨረታ ጉባኤን ንምርዳእ ተኻኢሉ እዩ። መረዳእታን ኩሎም ኣባላት ጉጅለ መፈፀሚ
ከምዘለዎ ተቐሚጡ እዩ።
ዝተቐመጡ ነጥብታት ብቓለ ጉባኤ ክተሓዙ ጨረታን ብዘለውዎ ተገምጊሙ ንቐፃሊ ከይድገም
ከምዘለዎም ይድንግግ። እዚ ክፍተት ኣሰራርሓ ዝፈጠሮምን ክፈጥሮምን ተሓታትነት ማእኸል ዝገበረ ውሳነ ክዓርፈሉ
ይኹን እንበር እቶም ኣብ ቤት መዘጋጃ ከተማ ዓድዋ
ኣብዚ ትኹረት ዝወሃቦም ዝርዝር ነጥብታት ድማ ዝኽእሉ ሳዕቤናት እንትርአ ድማ ልዕሊ ኹሉ ኣለዎ ዝብሉ ነጥብታት ተቐሚጦም ይርከቡ። በዚ
ካብ 2008 ክሳብ 2010 ዓ/ም ዝተኻየዱ ጨረታታት
ኣጠቓላሊ መግለፂ እቲ ጨረታ፣ ዝቐረበ በዝሒ መምርሒ ሊዝ ቁፅሪ 5/2007 ዓንቀፅ 30 ተጣሒሱ መንፅር ኩሎም ዝተርኣዩ ፀገማት ካብ ቤት መዘጋጃ
ሊዝን ዝተትሓዙ ቃለ ጉባኤታትን እንትርአ ምሉእነት
ቦታ፣ በዝሒ ሰነድ፣ ሕድሕድ ተጫረትቲ ዘቕረብዎ እዩ። ግልፅነትን ተሓታትነትን መሰረት ዝገበረ ኣፈፃፅማ ከተማ ዓድዋ ብተወሳኺ ካልኦት ተመሳሳሊ ዕማም
ዝጎደሎም ኣካይዳታት ምንባሮም እቲ መፅናዕቲ
ዋጋ፣ መጠን ቅድመ ክፍሊት ክካተቱ ይግባእ። ጨረታ ሊዝ እናተጥሓሰ ምሕደራ መሬት ከተማ ዝፍፅሙ ኣካላት እቶም ኣብ መምርሒ ዝተቐመጡ
የመላኽት። ንኣብነት ኣብ ቀዋሚ ቃለ ጉባኤ ክሰፍሩ
ከምኡ እውን ኣብ ከይዲ ጨረታ ካብ ተጫረትቲ ፍትሓውነት ዝጎደሎ ክኸውን፣ ግዕዝይናን ብልሽው ሕግታት ብኣግባቡ ተረዲኦም ተግባራዊ ክኾኑ
(ክፀሓፉ) ዝግበኦም መጠን መትሐዚ (ሲፒኦ)፣ ዙር
ይኹን ካልእ ዝኾነ ኣካል ዝቐረበ ቅርታ (ጥርዓን) ኣሰራርሓን ክጋፋሕ በሪ ዝኸፍት እዩ። ኣብ ቃለ ጉባኤ ይግባእ።
ጨረታ ዘይምፅሓፍ፣ ስርዝ ድልዝ ምግባር፣ ኣብ ሰነድ
እንተሃልዩ፣ ናይቲ ጨረታ ሰዓራይን ተስዓራይን ሰፊሮም ትንተና ዘይተኻየደሎም እንትተርፉ ዝለዓለ
ዝተመልአ ፕሎት (ኮድ ቁፅሪ) ዘይምስፋር ዝብሉ

7
ሰናይ ምምሕዳር
ህዝቢ ዘንብዐ ምሕደራ መሬት!
ራብዓይ ክፋል ካቢኔ ምርድዳእ ተገይሩ ዝተጀመረ እዩ። ብፍላይ እዩ። ንኣብነት ዘይሕጋዊ ህንፀት ኣባይቲ ከምዘለዉ
ኣብ ጣብያ ሞሞና ይግብኦም ዶ ኣይግበኦምን ካልእ ንፁር ቦታ ፈልዮም ንመሃንዲስ ክነግሩ እንተለዉ
ጉዳይ ኮይኑ 1‚000 ነበርቲ “ነባር ትሕዝቶ እናሃለወና ከምዘይሰምዐ ሱቕ ኢሉ ይሓልፍ። እንተኽኢሉ
ኣይፀፈፈልናን፤ ካርታ ክወሃበና ኣለዎ” ኢሎም ናብ ዘይሕጋዊ ምዃኑ ኣእሚኑ ጠጠው ከብሎ ይግባእ፤
ምምሕዳር ጣብያ ብፅሑፍ ዘመልከቱ ነበርቲ ኣለዉ። እንተዘይኮይኑ ናብ ሕጊ ከቕርቦ ነይርዎ። ኮይኑ ግና
ብተመሳሳሊ ኣብ ጣብያታት ሰላምን ዓዲ ሽምዱሑንን በዚ ኣገባብ ኣይተሰርሐን። ዝኾነ ኾይኑ ዘይሕጋዊ
160 ነበርቲ “ይግብአና እዩ፤ ኣይፀፈፈልናን፤ ነባር ህንፀት ኣባይቲ ደው ንምባል ብሰፊሑ ይፅናዕ
ትሕዝቶ ኣለና” ኢሎም ናብ ጣብያ ዘመልከቱ እዮም። ምህለዉ እቶም ኣመሓዳሪ ይገልፁ። ርግፅ ገለገሊኡ
ኣብዚ ክስትውዓል ዝግብኦ ግና፣ “ኩሉ ነባር ትሕዝቶ ዝተፀንዐ እንትኸውን ኣብ ከይዲ ፅንዓት ዝርከብ
ኣለኒ” ዝበለ “ኣለዎ” ኢልካ ምድምዳም ስለዘይከኣል እውን ኣሎ። ንኣብነት ኣብ መጋቢት 2011 ዓ/ም
ዘለዎን ዘይብሉን ዝተጣየሸ ኮሚቴ ምፅፋፍ ነባር ፅንዓት ምስተጀመረ ኣብ ሓደ ቑሸት ብማእኸላይ
ትሕዝቶ ምስ መሃንዲሳት ብምዃን ብዝርዝር ናብ 90 ዝኾኑ ዘይሕጋዊ ኣባይቲ ተረኺቦም
ንምርኣይ ተፈቲኑ እዩ። እዚ ተፀኒዑ ምስተወደአ ድማ እዮም። እቲ ፅንዓት ሐዚ እውን ይቕፅል ስለዘሎን
መን እዩ ብትኽክል ዝግበኦ? ብስሩ ኸ ትኽክለኛ ቦትኡ ዘይሕጋዊ ህንፀት ኣባይቲ ጠቕሊሉ ስለዘይደረቐን
ድዩ? ንዝብል ብዝግባእ ተፀኒዑ ክርአን ክፀፍፍን እዩ። እቲ ርካብ ካብቲ ዝተገለፀ ንላዕሊ ከምዝኸውን
ብድሕሪ እዚ እቲ ነባር ትሕዝቶ ዘለዎ ነባራይ ኣብ ቤት እዮም ኣይተ መንበሩ ዘረድኡ። እዚ ፅፉፍ ኮይኑ
ኣይተ መንበሩ ንጉሰ ማዘጋጃ ርስተ መዝገብ ተኸፊትሉ፣ ጋዜጣ ወፂእሉ፣ ምስተወድአ ድማ ከምክፍለ ከተማ ዘሎ ክፍቲ
ኣብ መወዳእታ ተዓቂኑን “ሳይት” ተራእዩን ካርታ ቦታ ኣብ ባንኪ መሬት ንምምዝጋብ ይስራሕ ኣሎ
“ግልጋሎት ደልዩ ናብ ቤት ማዘጋጃ ንዝኸደ ኣይተ መንበሩ፣ ምስምፅፋፍ ነባር ትሕዝቶ ተተሓሒዙ ከምዝወሃቦ እዮም እቶም ኣመሓዳሪ ዝሓበሩ። ይብሉ።
ተገልጋሊ ‘ብእግርኻ ዶ ብኢድካ መፂእኻ?’ ምባል ጠንቂ ሰናይ ምምሕዳር ኮይኑ ዘሎ ሓደ ኣብነት ኣይተ መንበሩ፣ ምስ ኣወሃህባ ግልጋሎት
ዝተለመደ ኮይኑ ይርከብ። ብስሩ እውን ዝኾነ ብምልዓል ኣዋጊዖምና። እዋኑ 1996 ዓ.ም እዩ። እቲ ካልእ ፀገም ኣወሃህባ ተለዋጢ ቦታ ዝምልከት ተተሓሒዙ ካብ ነበርቲ ዝተልዓለ ምንፅርፃር
ጥርዓን ህዝቢ ዝሰምዕ ኣመራርሓ ፈፂሙ የለን። ኣብቲ እዋን ዓዲ ሹምድሑንን ሞሞናን ዝብሃላ ኮይኑ ካቢኔ ክፍለ ከተማ ሓወልቲ ክውስኖ እናተገበኦ ኣመልኪቶም እውን መብርሂ ሂቦምሉ ኣለዉ።
እቲ ሰራሕተኛ እውን ህዝቢ ንምግልጋል ዘኽእል ክልተ ጣብያ ካብ ወረዳ እንደርታ ናብ ክፍለ ከተማ ብውልቀ መሃንዲሳት ይሽክርከር ምንባሩ እዮም ቅድሚ ሐዚ ንሓንቲ ጉዳይ ልዕሊ ዓሰርተ ዓመት
ተበግሶ የብሉን ክበሃል ይከኣል። ሃፍቲ ህዝብን ሓወልቲ ኣትየን። ይኹን እምበር እተን ጣብያታት ኣይተ መንበሩ ዘረድኡ። ነዚ ኩነታት ብዝርዝር ዝተመላለሱ ነበርቲ ሐዚ እውን ኣብታ ሓንቲ ጉዳይ
መንግስትን ዝኾነ መሬት ክፍለ ከተማ ሓወልቲ ናብታ ክፍለ ከተማ ክኣትዋ እንተለዋ ቑፅሪ መራሒ እንትገልፅዎ፣ እቲ ጫፍ ዝበፅሐ ጥሕሰት ኣሰራርሓን ይመላለሱ ኣለዉ። ኣብ ርእሲ እዚ ኣብዚ ሐዚ
መምልኢ ጅቧን መኻዕበቲ ሃፍትን ውልቀ ሰባትን ስድራ፣ ስፍሓት ቦታን ካልኦትን ብንፁር ዘካተተ ስሩዕ ወገናውነትን ኣብ ሓንቲ ክፍለ ከተማ ዝነብሩ ነበርቲ እዋን እቲ ቤት ማዘጋጃ ሓላፊ ከምዘይብሉን እዚ
ደለልትን ኮይኑ ምህላዉ ብርክት ዝበሉ መርኣይታት ርኽክብ ኣይተገበረን። እዚ ድማ ካብ ገፀር ትኽክለኛ ዝተፈላለየ ስርዓት ኣወሃህባ ተለዋጢ ቦታ ምህላዉ ድማ ኣብ ኣወሃህባ ግልጋሎት ናይ ባዕሉ ኣሉታዊ
ምቕማጥ ይከኣል። ንኣብነት፣ ኣብታ ክፍለ ከተማ ነባር ትሕዝቶ ሒዙ ዝመፀ መን እዩ? መን ከ እዩ እዩ። ንኣብነት ካቢኔ እንተይወሰነ ውልቀ መሃንዲስ ፅልዋ ከምዘሕደረን የረድኡ። እዚ ከዓ ኣብ ከይዲ
ዝነብር ሓደ ደላሊ ዘይረሃፀሉ፣ ሰሪሑ ከጥርዮ እዩ ብዘይኣግባብ “ነባር ትሕዝቶ ኣለኒ” ኢሉ ዘይግብኦ ገንዘብ ንዝኸፈልዎ፣ ንዝቐርብዎን ዝፈልጦምን ዝሐሸ ስራሕ ምልማዕ መሬት ዘሎ መሓውር ንምቁፅፃር
ተባሂሉ ዘይሕሰብ 12 ገዛ ወኒኑ ምህላዉ ዝተማልአ መሬት ክረክብ ዝደሊ ዘሎ? ኢልካ ንምፍላይ ኣፀጋሚ ተለዋጢ ቦታ ይዕደሉ እዮም። ህዝቢ ብወገኑ፣ “ንሕና ክፍተት ፈጢሩ እዩ። ንኣብነት እቲ ሓደ ይተርፍ
ሓበሬታ ኢና። ካልኦት ደለልቲ እውን ከምኡ። ነባሪ ክኸውን ገይርዎ እዩ። ካብዚ ዝብገስ ንኣካብነት ክራይ ገንዘብ ስለዘይሃብና ንጉዳእ ኣለና” ዝብል ሓሳብ እቲ ካልእ ስልኪ ይዓፅው። እዚ ፀገም ካብቲ
ህዝቢ፣ ‘እገለ እዛ ገዛ ካበይ ኣምፂእዋ? ብከመይ በሪ ብምኽፋት ሕብረተሰብ “ፍታሕ ስኢንና” ኢሉ የልዕል እዩ። እዚ ኣብ ባይታ ዘሎ ሓቂ እዩ። ነቲ መተሓባበሪ ከይዲ ስራሕ ጀሚሩ ይርአ። ኣብ ቤት
ክሰርሓ ክኢሉ? ዓይንኹም እናርኣየ፣ እዝንኹም ኣብ ጥርዓን ንክውዕል ምኽንያት ኮይኑ እዩ። እቲ ኣዝዩ ከምዚ ዝበለ መሃንዲስ ተሓታቲ ዘይገብር ኣመራርሓ ፅሕፈት ኮይኑ ግልጋሎት ክህብ እናተገበኦ ኣብ
እናሰምዐ፣ ዘይሰርሐ ሰብ ክንድ’ዚ ሃፍቲ ከጥሪ ዝገርም ድማ ብምኽንያት እቲ ልዕል ኢሉ ዝተሓበረ ንባዕሉ ተሓታቲ ከምዝኾነ ተገምጊሙ እዩ። ስለዚ ደስ ዝበሎ ይኣትውን ይወፅእን። እዚ ብዝርዝር
ከሎ ካበይ ኣምፂእዎ? ኢልኩም እንተዘይኣፃሪኹሞ ምኽንያት፣ መሬት ክረኽቡ ዝግብኦም ሓረስቶት ክሳብ ተሓታትነት ዝተጀመረሉ ኩነታት እዩ ዘሎ። ንኣብነት ተራእዩን ተገምጊሙን እዩ። ብቐፃልነት ክርአን
ንህዝብን መንግስትን ወኪልኩም ኮፍ ምባልኩም ሐዚ ከይረኸቡ እናሃለዉ ውልቀ ሰባትን ደለልትን ሓሙሽተ መሃንዲሳት ካብዚ ክፍለ ከተማ እንትባረሩ፣ ክትትል ክግበረሉን ከምዘለዎ እውን ከምኣንፈት
ትርጉም የብሉን” ወዘተ ምባሉ ብተኸታታሊ ሃፍቲ ህዝብን መንግስትን ዝኾነ መሬት ከምድልየቶም ሓላፊት ቤት ፅሕፈት ቤት ማዘጋጃ ድማ ካብ ሓላፍነት ተቐሚጡ እዩ። ካብዚ ብምብጋስ ኣብ ኣወሃህባ
ኣብዚ ትሕዝቶና ክነቕርብ ቀኒና። እቲ ውክልና እንትሸጡን እንትልውጡን ብበዝሒ ይርአ እዩ። ክትለዓል ከምዝተገበረ እቶም ዋና ኣመሓዳሪ የረድኡ። ዘሎ ክፍተት ክርአ እንተሎ ህዝቢ ዘልዕሎ ዘሎ
ህዝቢ ዝሓዘ ቤት ምኽሪ ክፍለ ከተማ ሓወልቲ እቲ ምስ ሕጊ ተተሓሒዙ ብቐፃልነት ኣብ ምፅራይ ዝርከብ ሕቶ ትኽክል ከምዝኾነ እዮም ኣይተ መንበሩ
ነባሪ ህዝቢ ዘቕረቦ መረረትን ስምዕታን ትኽክል መበገሲ እቲ ፀገም ነባር ትሕዝቶ ንምፅፋፍ ስለዘፀገመ ጉዳይ ከምዘሎ እውን ሓቢሮምልና። ኣይተ መንበሩ፣ ዝገልፁ። ህዝቢ ግልጋሎት ንምርካብ ተራ ሒዙ
ምዃኑ ናብ ባይታ ወሪዱ ከምዘረጋገፆ ምቕራብና ዘይኮነስ “ነባር ትሕዝቶ ኣፅፊፈ ወዲአ እየ” ኢልካ ተለዋጢ ቦታ ክወሃብ እንተኾይኑ ብግልፂ ተነፂሩ ይውዕል፤ ግልጋሎት ከይረኸበ ድማ ተመሊሱ
እውን ይዝከር። ብተወሳኺ ምላሽ ኣመራርሓ ቤት እንተኣዊጅኻ ኣካብነት ክራይ ክትቕህም እያ። ኾይኑ ካቢኔ ዝውስኖ ምዃኑ ይገልፁ። ብድሕሪ እዚ ኣበይ ይኸይድ፤ ተስፋ ብዘይምቑራፅ ብፅባሒቱ ተራ
ማዘጋጃ እታ ክፍለ ከተማ ኣቕሪብና ነይርና። ንሎሚ ግና እዚኣ ክትደርቕ ዘይደሊ ኣካቢ ክራይ መሓውር፣ ቦታ ከምዝወሃብ፣ ዝለዓሉ ሰባት ክንደይ ከምዝኾኑ፣ ሒዙ ይውዕል። እዚ ጉዳይ ኣብ 2012 ዓ.ም ዝለዓለ
ድማ ምላሽ ዋና ኣመሓዳሪ ክፍለ ከተማ ሓወልቲ ኣመራርሓን መሃንዲስን ኣሎ። ነባር ትሕዝቶ እንተፀፊፉ ነዚኦም ዘድሊ በጀት ብዝርዝር ኣፅኒዑ ከምዝርአ ትኹረት ሂብካ ፍታሕ ንክግበረሉ እናተሰርሐሉ
ክነቕርብ። እቲ ኣመራርሓ እታ ዝለመዳ ጠልቆምቆም ስለዝስእን እውን ይሕብሩ። ከምዝርከብ ተወሳኺ መብርሂ ኣይተ መንበሩ
ምሉእ ብምሉእ ክፀፍፍ ኣይድለን። ብስሩ እውን የረድእ።
ከምቲ ኣብቶም ዝሓለፉ ተኸታተልቲ ክፋላት ከምመትከል ስርዓትና መሬት ከምድልየቱ ክሽየጥን እቶም ኣመሓዳሪ ኣስዒቦም፣ ክፍቲ ዝኾነ መሬት ከምቲ ብተኸታታሊ እናቐረቡ ኣብ ዝመፁ ክፋላት
ዝቐረበ ምሕደራ መሬት ክፍለ ከተማ ሓወልቲ ክልወጥን ከምዘይከኣል ይፍለጥ እዩ። እቲ ጫፍ መንግስቲ ናብ ባንኪ መሬት መንግስቲ ክኣትው ዝተገለፀ ምሕደራ መሬት ክፍለ ከተማ ሓወልቲ
ንብርክት ዝበሉ ዓመታት ቅጥዑ ጠፊእዎ ዝበፅሐ ክፍኣት ከዓ ኣመራርሓን ሰራሕተኛን መትከል ዝግብኦ እኳ እንተኾነ መሬት ክፍለ ከተማ ሓወልቲ ንብዙሓት ዓመታት ቅጥዑ ጠፊእዎ ንነበርቲ
ከምዝፀንሐን ሐዚ እውን ከምዘይፀረየን እቲ ስርዓት ጥሒሱ ዝኾነ ቦታ ብሃበ ተረኸበ ዝሓፅርሉ ግና በዚ መልክዕ ከምዘይተመሓደረ የገንዝቡ። እዚ ዘይኮነስ መኻዕበቲ ሃፍቲ ውልቀ ሰባትን ደለልትን
ምድምዳም ይከኣል። እቲ ፀገም ዋላ እኳ ሕዱር ኩነታት ምንባሩ እዩ። ነዚ ክከታተሉ ዝተመደቡ ዝፈጠሮ ድማ ንህንፀት ዘይሕጋዊ ኣባይቲ በሪ ከፊቱ ኮይኑ ፀኒሑ እዩ። መንግስቲ መሬት ዝመሓደረሉ
ሕማም እንተኾነ ግዘ ከይሃብካ ፍታሕ ክግበረሉ መሃንዲሳት እውን ሱቕ ኢሎም ይርእዩ። ምኽንያቱ እዩ። ብመሰረቱ ዘይሕጋዊ ህንፀት ኣባይቲ ዝከታተሉ ኣዋጅ ኣውፂኡ እንተብቅዕ መሬት እታ ክፍለ ከተማ
ከምዝግባእ ካብ ኣንደበት ነበርቲ ተገንዚብና ኢና። ድማ ንባዕሎም ዘይግብኦም ጥቕሚ ስለዝረኽቡ መሃንዲሳት ኣለዉ። ኮይኑ ግና ርእዮም ከምዘይርኣዩ ግን ኣዋጅ ንጎድኒ ብምግዳፍ ቀይዲ በተኽ ብዝኾነ
እዚ ኩሉ ዝምልከቶ ኣካል ክፈልጦን መፍትሒ ምዃኑ ግልፂ እዩ። እቲ ከምዚ ዝበለ ኣከያይዳ ከዓ ሱቕ ይብሉ። ነዚ ዘይሕጋዊ ህንፀት ኣባይቲ ደው ኣሰራርሓ ዝመሓደረሉ ኣሰራርሓ ሱር ሰዲዱ።
ከቐምጠሉን ግድን ስለዝኾነ ሕቶታትን ጥርዓናትን ተጠቃምነት ሕብረተሰብ ንጎድኒ ገዲፉ ውሑዳት ንምባል ኣብቲ ሕብረተሰብ ዝተፈጠረ ግንዛበ እውን ከምዚ ዝበለ መምርሒ ኣልቦ ኣሰራርሓ ብምህላዉ
ነበርቲ ሒዝና ተወሳኺ መብርሂ ንምርካብ ናብ ውልቀ ሰባትን ደለልትን መሬት ብዘይኣግባብ የለን። ካብዚ ዝብገስ እውን “እንተተጠቐመ እንታይ ድማ መሬት ዝግብኦ ነባራይ ዝስእነሉ፣ ብኣንፃሩ
ምምሕዳር ክፍለ ከተማ ሓወልቲ ኣምሪሕና። ኣይተ ክጥቀሙ ዝገብር እዩ። ኣብዚ ጉዳይ ቀንዲ ተሓተትቲ ፀገም ኣለዎ?” ዝብል ኣብቲ ሕብረተሰብ ከምእወንታዊ ዘይግብኦ ደራሪቡ ዝሕዘሉ ኩነታት ተፈጢሩ።
መንበሩ ንጉሰ ዋና ኣመሓዳሪ ክፍለ ከተማ ሓወልቲ በብደረጅኡ ዝነበሩ ኣመራርሓን ነዚ ዘፈፅሙ ዝነበሩ ልምዲ ተወሲዱ ፀኒሑ እዩ። ነበርቲ በዚ ጉዳይ ፍታሕ ስኢኖም ስርሖም ገዲፎም
እንትኾኑ ምሕደራ መሬት እታ ክፍለ ከተማ መሃንዲሳትን ከምዝኾኑ ኣይተ መንበሩ የብርሁ። ንልዕሊ ዓሰርተ ዓመት ክንገላትዑ ተገዲዶም።
ዝተፈላለዩ ፀገማት ዝነበርዎን ሐዚ እውን መሊኦም ንምዃኑ ነቲ ፀገም ንምፍታሕ ምምሕዳር ክፍለ ብርግፅ ኣብቲ ሕብረተሰብ ግንዛበ ክንእስ ይኽእል እዩ። ህዝቢ ንክግልገለሉ ዝተጣየሸ ቤት ማዘጋጃ ሓያል
ከምዘይተቐረፉን የረድኡ። ካብቶም ቀንዲ ጠንቂ ከተማ ሓወልቲ እንታይ መፍትሒ ኣቐሚጡ? ይኹን እምበር “ጠቍምና መፍትሒ ስለዘይመፅእ ምስ ከልቢ ከምዝተኣሰረሉ ብማዕዶ ይፈርሖ። እቲ
ሰናይ ምምሕዳር እናኾነ ዝመፀ ድማ ምፅፋፍ እንታይ ዝተወሰደ ስጉምቲኸ ኣሎ? ንዝብል ሕቶ፣ ኣሕዋትናን ጎረቤትናን ንበኣስ ኣለና፤ ጠቍምና ለውጢ ዝተሓላለኸን ሕዱር ሕማምን ምሕደራ መሬትን
ነባር ትሕዝቶ እዩ። ነባር ትሕዝቶ ፀፊፉ ክውዳእ ኣይተ መንበሩ እንትምልሱ፣ ፈለማ እቲ ንዓመታት ስለዘየለ ምጥቋምና ትርጉም የብሉን” እንትብል ይስማዕ ኣወሃህባ ግልጋሎት ማዘጋጃን ክፍለ ከተማ ሓወልቲ
እናተገበኦ ብዘይምፅፋፉ ቀንዲ ምኽንያት ስእነት ተኣጂሉ ዝፀንሐ ፀገም ንምፍታሕ ነባር ትሕዝቶ እዩ። ስለዚ ንምንታይ እዩ ከምኡ ዝኸውን ዘሎ? ሐዚ እውን ዝተፈትሐ ኣይኮነን። ግዘ ከይሃብካ
ሰናይ ምምሕዳር ኮይኑ ይርከብ። እቲ ከምዚ ዝበለ ዘለዎም ነበርቲ ክንደይ እዮም? ዝብል በብከባቢኡ ንዝብል ኣይተ መንበሩ እንትምልሱ፣ እዚ ትኽክልን ንምፍታሕ ይስራሕ ከምዘሎ ድማ በብብርኩ
ፀገም ድማ ፍትሓዊ ተጠቃምነት ንከይህልው፣ ንምፅናዕ ግንቦት 2011 ዓ.ም ከምዝተጀመረ ይሕብሩ። ኣብ ባይታ ዘሎን ምዃኑ የረጋግፁ። ይኹን እምበር ዘለዉ ዘዘራረብናዮም ኣካላት ኣመራርሓ ነጊሮምና።
ግቡእ ግልጋሎት ንከይወሃብ፣ ሓይልን ወገንን ዘለዎ እዚ ከዓ ነባር ትሕዝቶ እናሃለዎም ብትኽክል እቲ ዝበዝሕ ሕብረተሰብ “መሬት ክውረር የብሉን” ኣብዚ ጉዳይ ቤት ማዘጋጃ ከተማ መቐለ ከ እንታይ
ሰብ ዘይግብኦ መሬት ደሪቡ ንክወስድ ንዝተፈላለዩ ዘይተመሓደሩ ብምፍላጥ ክመሓደሩ፣ ነቲ ዘይግበኦ ምባል ከምዝጀመረ ይዛረቡ። እዚ ኮይኑ ሕብረተሰብ ይብል? ኣብ ቐፃሊ ሒዝና ክንቐርብ ኢና።
ምጭብርባራት በሪ ከምዝኸፈተ ይገልፁ። እውን “ኣይግበአካን” ኢልካ ስርዓት ንምትሓዝ ምስ ንሕመቓት ጠቍሙ ዝሰምዖ እንትስእን ተስፋ ይቖርፅ

8
ሃፍቲ ማይ ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

ቢሮ ሃፍቲ ማይ ክልል ትግራይን ዝዳሎ መደብ
ገረብ ግባ ካብ ተስፋ ናብ ብስራት

መፅናዕቲ፥ ገረብ ግባ ንምግዳብ ተወሲኑ ተግባራዊ ስርዓት ፋይናንሳዊ ማለት እውን ልቓሕን ሓገዝን
ምንቅስቓስ ተጀሚሩ። ስዒቡ ብመንግስቲ ቻይና ህንፀቱ ዝተጀመረ ግድብ
ኣብ ዝሓለፈ 2010 ዓ/ም ድማ ብምትሕብባር ገረብ ግባ፣ ካሕሳን ካልእ ስራሕቲ ከይተወገነሉ
መንግስቲ ቻይናን መንግስቲ ኢትዮጵያን ክልቲኣዊ ንክጅመር ሓረስቶት ወረዳታት እንደርታ፣ ደጉዓ
ስምምዕነት ልቓሕ ግድብ ገረብ ግባ ክፍፀም ምርድዳእ ተምቤን ክልተ ኣውላዕሎን ንዘርኣይዎ ተወፋይነት
ተገይሩ። ብ10 ጉንበት 2018 ዓ/ም/ፈ ከኣ እቲ ስምምዕ ንኢዶም እዮም።
ተፈሪሙ። ይኹን እምበር ውዕሊ ህንፀት መስተ ማይ
ግድብ ገረብ ግባ ክሳብ ሐዚ ብዝተፈላላዩ በዳህቲ ቀረብ መስተ ማይ ጉዳይ ሕቶ ሰብኣዊ መሰል
ፈተናታት ተሰናኺሉ ድሕሪ ምፅናሕ 12 መስከረም ከም ዝኾነ ዝገለፁ ድማ ኣምባሳደር ቻይና ኣብ
2012 ዓ/ም ስርሑ ብዕሊ ተጀሚሩ። ኢትዮጵያ ሚስተር ታን ጂያን እዮም። ህንፀት እቲ
ብመሰረት እቲ ኣብ መንጎ መንግስቲ ቻይናን መንግስቲ ግድብ ዓለም ለኸ ፅርየቱ ዝሓለወን ፅሬት ውድብ
ኢትዮጵያን ዝተገብረ ስምምዕነት ንህንፀት እት ጥዕና ዓለም ዘቐመጦም ረቋሒታት ዘማልእ ከም
ፕሮጀክት ዝውዕል 85 ምኢታዊ ወፃኢ ካብ መንግስቲ ዝኾን እውን እቶም ኣምባሳደር ገሊፆም እዮም።
ቻይና ብልቓሕ ዝተረኽበ እንትኾን፤ እቲ 15 ሚኢታዊ ብሓፈሻ፥ ዓብዪ ግድብ ገረብ ግባ ህንፀቱ ንምዝዛም
ድማ ብሄራዊ ክልላዊ መንግስቲ ትግራይ ዝሽፍኖ እዩ። ሰለስተ ዓመታት ትልሚ ዝተታሕዘሉ እዩ። ግድብ
እዚ ማለት እቲ ፕሮጀክት ብትሽዓተ ቢልዮን ብር ገረብ ግባ 1,302 ሜትሮ ንውሓት፣ 84 ሜትሮ
ወፃኢ ዝህነፅ እንትኾን ካብ መንግስቲ ቻይና ብልቓሕ ቁመትን 328 ሚልዮን ሜትሮ ኲዩቢክ ማይ ናይ
ሽዱሽተ ቢልዮን ብር ካብ ክልል መንግስቲ ድማ ነቲ ምሓዝ ዓቕሚ ዘለዎን ግድብ እዩ። ካብዚ ብተወሳኺ
ዕላዊ መኽፈቲ ምጅማር ህንፀት ግድብ ገረብ ግባ ፕሮጀክት መጀመሪ ቅደመ ክፍሊት ሓደ ነጥቢ ክልተ 147 ሽሕ ሜትር ኩዩብ ማይ ዘፃሪ ትካል ዝወነነ፣
ቢልዮን ብር ዝኽፈል እዩ። ካብዚ ብተወሳኺ ኣብቲ 300 ኪሎ ሜትሮ ዝርግሐ መስመር ማይ ዘካትት
ኣብዚ ሐዚ እዋን ሽፋን መስተ ማይ ከተማ መቐለ ዘይተረኸበሉን እዩ።
ግድብ ዝዓርፈሉ፥ መፃረዪ ማይ፣ ማይ ዝውሕዘሉ ፕሮጀክት እዩ። ህንፀቱ ምስ ተዛዘመ ድማ ንልዕሊ
ከባቢ 53 ሚኢታዊ እዩ ዘሎ። እዚ ምስ ህልው ነዚ ፀገም ንምቅላል ጥራሕ ዘይኮነስ ጠቕሊልካ
መስመራት ቱቦ፣ ማይ ዝዓቑረሉ መሬት ምፅፋፍን 400 ሽሕ ህዝቢ ከተማ መቐለ ፅሩይ ዝስተማይ
ኩነታት በዝሒ ህዝብን ዝርገሐ መሰረተ ልምዓትን ንምቕራብ ኣብቶም ዝሓለፉ ዓሰርተ ዓመታት ሰፊሕ
ኣብቲ ከባቢ ንዝነብሩ ገባራት ካሕሳ ዝውዕልን ሓደ ከቕርብ ትፅቢት ይግበረሉ። እቲ ግድብ ንመስተ
እታ ከተማ ፈፂሙ ዘይመጣጠን እዩ። ሓደ ሓደ መፅናዕቲ እናተገበረሉ መፂኡ እዩ። ንኣብነት “ተሃል”
ቢልዮን ብር ብድምር ልዕሊ ክልተ ነጥቢ ሓሙሽተ ነበርቲ ጥራሕ ዘይኮነስ፥ ኣብ ከተማ መቐለን
ግዜ ትሕቲ 40 ሚኢታዊ ዝበፀሐሉ ግዘ እውን ዝበሃል ኩባንያ እስራኤል ንዝሓለፈ ዓሰርተ ዓመት
ቢልዮን ብር እውን ካብ መንግስቲ ትግራይ እዩ ከባቢኣን ንዘለዋ ትካላት ኢንዳስትሪ’ውን ዘገልግል
ኣሎ። እዙይ ዝኾነሉ ምኽንያት እተን ግልጋሎት ብዛዕባ ፀገም መስተ ማይ ከተማ መቐለ ኣመልኪቱ
ክሽፈን። እዩ። ብሓፈሻ እቲ ግድብ፥ ንነባሪ ከተማ መቐለ
ዝህባ ጎዳጉዲ ማይ ኣብ ዝነቕፃሉ እዋን እቲ ሽፋን ዝርዝር መፅናዕቲ እናገበረሉ ፀኒሑ እዩ። ብመሰረት
ኣብቲ ዕላዊ መኽፈቲ ምጅማር ህንፀት ግድብ ገረብ ግባ ፅሩይ ዝስተ ማይ ካብ ምቕራብ ሓሊፉ፥ ብኸይዲ
ማይ እናተሓተ ይኸይድ፤ ደሓን ኣብ ዝኾናሉ እቲ መፅናዕቲ፥ ኣብ ከተማ መቐለ ዘሎ ፀገም ዝስተ
ዝተረኸቡ ምኽትል ርእሰ ምምሕዳር ክልል ትግራይ ክርኣዩ ዝኽእሉ ከም ስራሕቲ ምፍራይ ዓሳ፣
ድማ ናብ ልዕሊ 50 ሚኢታዊ ዝበፅሐሉ ኩነታት ፅሩይ ማይ ንምፍታሕ ዝተፈላለዩ ኣማራፅታት
ዶክተር ደብረፅዮን ገብረሚካአል ከምዝገለፅዎ፣ እዚ ልምዓት መስኖ፣ መዘናግዕን ካልኦትን መስሕብ
ስለዘጋጥም እዩ። በዚ ድማ ማእኸል ትግራይና ኣብ ቀሪቦም እዮም። ነቲ ዘሎ ፀገም ብዘላቕነት ንምፍታሕ
ግድብ ንመስተ ማይ ጥራሕ ዘይኮነስ ንመፃኢ ዕቤትን ቱሪዝም ዝኣመሰሉ ክህልዉ ትፅቢት ይግበር።
ዝኾነት ከተማ መቐለ ዘሎ ፀገም ዝስተ ማይ፥ እቲ ድማ ኣብ ዙርያ መቐለ ዓብዪ ግድብ ምህናፅ ከም
ምዕባለን እታ ከተማ ዝዓበየ ግደ ኣለዎ። ሕንፋፅ
ነባሪ በብእዋኑ ዘልዕሎን ክሳብ ሕዚ ዘላቒ መፍትሒ ዘድሊ ብመፅናዕቲ ተነፂሩ። ብመሰረት እቲ ዝተገበረ
ኣለሻ... ካብ ገፅ 24 ዝዞረ ብስራት... ካብ ገፅ 6 ዝዞረ ብካልኦት ክተኣታቶ ኣይኽእልን። ምኽንያቱ

ዓብዪ ቴክኖሎጂ እዩ። ስለዚ ብቐፃሊ ትልምና እቲ
ኣይተ ሙሉጌታ፣ ከምቲ ልዕል ኢሉ ዝተገለፀ ደደቢት እንጣይሾ ዘለና ማእኸል ሓበሬታ ብመልክዕ ክራይ
ትፍልም ናብ ዘመናዊ ኣሰራርሓ ንምስግጋር ኣብ ከይዲ ነተን ከምዚ ዝበላ ትካላት እንድግፈሉ ኩነታት
ዘለዎ ቅዋምን ነቲ ኣብ ዝተፈላለዩ ኩርናዓት ዘሎ ጉጅለ ብህርፋን ስልጣን ዝሰኸረ ስለዝኾነ መረፃ እያ ዘላ። ቀዳማይ ዙር ናይቲ መፅናዕቲ ተዛዚሙ ናብ ክህሉ እዩ። ተመኩሮ ምስምክፋል እውን ልምዲ
ሃገርና ዝፍጠሩ ዘለዉ ሽግራት ንምእላይ ሕዚ ኣናዊሑ ሰላም እውን ስለዘየምፅእ “መረፃ እናናውሐ ትግበራ ኣብ እትሰጋገረሉ ብርኪ እያ እትርከብ። እዚ እናተለዋወጥና ኢና እንሰርሕ ዘለና። ዕላማና ርክብ
ዝሰርሖም ዘለዉ ተግባራትን እንትትዕዘብ ጉዳይ ክነብር ይኽእል እዩ” ዝብል ስግኣት እዩ ዝዛይድ። ከምዘሎ ኮይኑ ነተን ክሳብ ሐዚ ዝተጣየሻን ብቐፃሊ እናጠራኸርካ ምስራሕ እዩ።
ሰላም ሃገርና ኣብ ብጣዕሚ ዘተሓሳስብ ብርኪ እቲ ጉጅለ ባዕሉ “ጠንቂ ሰላም እዩ” ዝበሃለሉ እውን ዝጣየሻን ትካላት ፋይናንስ ትግራይ ፅላል ምዃን ድማ ወይን፣ ኣጠቓላሊ ብዛዕባ ትካል ማይክሮፋይናንስን
እዩ ዝርከብ። ልዕሊ ኩሉ ድማ መረፃ እናተናወሐ ሕገ መንግስታዊ ከይዲ ብምጥሓስ ልዕልና ክልላት ካብ ዕላማታት ትካልና ሓደ እዩ። ምኽንያቱ በቲ ሓደ ገፅ ደደቢትን ተጠቃሚ ማሕበረሰብን ማእኸል ገይሮም
ብዝኸደ ቑፅሪ ኣብ ኣብዝሓ ህዝቢ ቅርታ ስለዝድፋእ እዩ። ኣብ ክልላት ኢዱ እናኣተወ “እከለ እዘን ትካላት ንዓና ሓገዝቲ እየን። ንኹሉ ሕብረተሰብ ዘሕልፍዎ መልእኽቲ እንተሃልዩ?
ምፍጣሩ ዘይተርፍ እዩ። እቲ ምንታይ፣ ከምቲ ይውረድ፣ እከለ ይሸየም” ስለዝብል ድማ እዚ ጉጅለ ዘድሊ ቀረብ ልቓሕን ቁጠባን በይንና ክነባፅሕ ኣይተ ሙሉጌታ፣ ትካል ልቓሕን ዕቋርን ደደቢት
ልዕል ኢልና ዝገለፅናዮ መረፃ ክናዋሕ ዘይደልዩ ፀረ ሕገ- መንግስትን ዓብዪ ሓደጋ ህዝቢን ምዃኑ ኣይንኽእልን።ስለዚ ንሳቶም ኣብ ከምዚ ዝበለ ስራሕ በብእዋኑ እናዓበየት እያ እትኸይድ ዘላ። ዘዕብያን
ኣብዝሓ ሓይልታትን ህዝብታትን ኢትዮጵያ እናተርኣየ እዩ። እዚ ሓይለ መልጢ ኣመራርሓ ምሻምን ሓገዝቲ እዮም። ካልኣይ መወዳድርቲ ምህላው እውን ዘማዕብላን ድማ ህዝቢ እዩ። ሕዚ እውን እዛ
ብምህላዎም መረፃ ምንዋሕ ኣብ ህዝቢ ጥርጣረን ምውራድን ጥራሕ ዘይኮነስ “ንቐፃሊ ክፈታተኑ እዮም” ኣገዳሲ እዩ። ትካል ቀፃልነት ዘለዎ ዕብየት ክተምፅእ እዩ ትፅቢት
ቅርታን ምፍጣሩ ዘይቐሪ እዩ። ብምኽንያት ዝብሎም ኣካላት ካብ ሕጊ ወፃኢ ኣብ ቀይዲ ስለዘእቱ ኣብኦም ዝተመሓየሸ ኣገልግሎት እንተሃልዩ ንዓና ዝግበር። መወዳእታ ዕብየት ትካልና ኣብዚ ብርኪ
እዚ ኣብዛ ሃገር ሰላም ንምምፃእ ኣዝዩ ክኸብድ እውን ካሊእ ሓደገኛነት ናይዚ ጉጅለ ዘረጋግፅ እዩ። ሓጋዛይ እዩ። ኣባና ዝተመሓየሸ ኣገልግሎትን ተመኩሮን እዩ ኢልካ እትውስኖ ኣይኮነን። ስለዚ ህዝቢ ንዕብየት
ከምዝኽእል ኣይተ ገብረመስቀል የረድኡ። ናይዚ መርኣዪ ኣብ ክልላት ደቡብ፣ ሶማልን ዓፋርን እንተሃልዩ ንዓኣቶም ሓጋዚ እዩ። ስለዚ እቶም ክሳብ እዛ ትካል ካብ መፈለምታ ጀሚሩ እናገበሮ ዝመፀ
ዝተገበሩ ፍፃመታት እኹላት እዮም። ሕዚ ዝተጣየሹ ከምዘለዉ ኮይኖም ንቐፃሊ ካብዚ ስራሕ ኣጠናኺሩ ከቐፅለሉ ይግባእ። ጉድለታት
ንላዕሊ ትካላት ክጣየሻ ድልየትና እዩ። እንተጋጥሙ ብፍላይ ምስኣወሃህባ ኣገልግሎት
ብኻሊእ ገፅ መረፃ እንተተናዊሑ ከጋጥም
ህልዊ ገንዘባዊ ምንቅስቓስ ህዝቢ ትግራይ ክንርእዮ ተዛሚዱ ዝርአ ፀገም እንተጋጥም ክሕብረልናን ከሳብ
ዝኽእል ሕማቕ ኩነታት እንትረአ፣ እቲ ሕዚ ዘሎ ልዕሊ ኩሉ ድማ ኣብዛ ሃገር ኣዝዩ ኣተሓሳሳቢ ዝገብሮ፤
ከለና ኣብ ዝተፈላለየ ዓንኬል ምንቅስቓስ መነባብሮ እዩ እንፈትሖም ብትዕግስቲ ክፅበየናን ኢና እንላቦ።
መንግስቲ ኣቐዲሙ እውን ተቐባልነት ዘይብሉ ከምተን ኣብ ዝማዕበላ ሃገራት ከምቤት ፍርዲ፣
ዝዘውር ዘሎ። መላእ ሕብረተሰብ ትግራይ ናብ ዓንኬል ብተወሳኺ ተገልጋላይና ከምቲ ካብ ደደቢት
ስለዝኾነ “መረፃ ምንዋሑ ተወሳኺ ጊዜ ክወሃቦ ሰብኣዊ መሰል፤ ቤት ምኽሪ ዝኣመሰሉ ትካላት ካብ
ልቓሕ ምውሳድን ምቑጣብን እናኣተወ እዩ። ከምሓደ ትፍልም ልቓሕ ወሲዱ መነባብርኡ ዝልውጥ
ኣይግባእን” ብዝብል ዓመፅ ክለዓል ይኽእል ሕግን ድንብን ወፃኢ ኣብ ዝፍፀሙ ተግባራት ዝእርሙ ኣብነት እንወስዶ ኣብ 2011 ዓ.ም ልቓሕ ምስምሃብ
እዩ። ዓመፅ እንትለዓል ድማ ብዙሓት ሓይልታት ጥንኩራት ትካላት ዘይምህላዎም እዩ። እቲ ኣብ ዝተወሰደ ልቓሕ ብምምላስ መዳዩ እውን ትኹረት
ተዛሚዱ እቲ ልዕል ኢሉ ዝተገለፀ 424 ሽሕ ህዝቢ ዝሓትት ስራሕ እዩ። ዝኾነ ሰብ ልቓሕ ክልቃሕ
ወፃኢ ብበዝሒ እናኣተዉ ነናይ ባዕሎም ባህጊ ስልጣን ዘሎ ጉጅለ እውን ካብ መረፃን ሕገ መንግስትን ትግራይ ጥራሕ ኣይኮነን ተጠቃሚ ክኸውን ዝግብኦ ከሎ ከምዝምልሶ ፈሊጡን ዓቕሙ ርእዩን ክልቃሕ
ዝፍፅምሉ ኩነታት ክፍጠር ይኽእል እዩ። ኣብዚ ወፃኢ ስልጣን ክሕዝ ኣብ ዝገብሮ ዘሎ ምሽብሻብ ነይሩ። ልቓሕ ዘይጥቀም ብዝተፈላለየ ምኽንያት ብዙሕ ኣለዎ። ነታ ዝተለቀሐላ ዕላማ እትኣውዒሉ ሓደ
ክፍለጥ ዘለዎ ይትረፍ ዓመፅ ተላዒሉስ ሕዚ ዝዓግታ ሕጋዊ ትካላት የለዋን ክበሃል ይካኣል። እዚ ህዝቢ ኣሎ። እዚ ገሊኡ ብሰንኪ ተበፃሕነት፣ ገሊኡ ሰብ ልቓሕ ኣብ ምምላስ ኣይፅገምን። ተጠንቂቑ እዩ
እውን ልዕላውነት ሃገር ንሓይልታት ግዳም ዓይነት ባህጊ ድማ ሃገርና ናብ ዘይዛሪ ሕምስምስ ብሰንኪ ናይ ልቓሕ ኣወሃህባ ስርዓት ምችዊ ዘይምዃን ክልቃሕ ዝግብኦ። ልቓሕ ዘይመልስ ሰብ ንባዕሉ እዩ
ኣሕሊፉ ዝሃበ ፅግዕተኛ መሪሕነት እዩ ዘለና። ከእትዋ ሰፊሕ ዕድል ኣሎ። ስለዝኾነ ነዚ ኩሉ ፀገም ዝኣመሰሉ ፀገማት ክኸውን ይኽእል። ብመሰረቱ ገንዘብ ዝጎድእ። ካብኡ ሓሊፉ ንትካልና እውን ይሃሲ። ስለዚ
ናይዚ መርኣዪ ሕድሕድ ስራሕቱ ግልፅነት እንኮ መፍትሒ ዝኾን መረፃ ብዝተቐመጠሉ እዋን ተለቂሑ መነባብርኡ ክልውጥ ዘይደሊ ህዝቢ ግን ብኣግባቡ ወሲዱ ብጊዚኡ ልቓሕ ክምልስ ኣለዎ።
ዝጎደሎ ሕብሕብኢተይ ብምዃኑ እዩ። ንኣብነት ምክያድ ጥራሕ ስለዝኾነ ሃገር ካብ ብተና ንምድሓን ኣይህሉን። ምኽንያቱ ንካልእ ቀረብ ልቓሕ ክህሉ ዝሕግዝ እቲ
ምስ ሃገራት ግብፂ፣ ኣዕራብን ኤርትራን ዝተኻየደ ብመሰረት ሕገ መንግስቲ መረፃ ምክያድ እዩ ዘድሊ ብመሰረት እዚ ቅድም ኢሎም ዝተጣየሹን ሕዚ ዝተወሰደ ልቓሕ እንትምለስን ቁጠባ እንትህሉን
ምፍርራም ግልፅነት ዝጎደሎ ኣካይዳ ምዃኑ ንብል ዘለና። እውን ዝጣየሹን ትካላት ፋይናንስ ነቲ ከምዚ ዝበለ እዩ። ክልቲኦም ድማ ብዕቱብ ክስርሐሎም ዝግብኡ
ብተግባር ተራእዩ እዩ። ስራሕ ሓጋዚ ተራ ዘለዎም እዮም። ካልኣይ እቲ ሕዚ ጉዳያት እዮም። እዚ ንምግባር ኩላትና ተሓባቢርና
እነተኣታትዎ ዘለና ዘመናዊ ቴክኖሎጂ ንሕና ዝዓበየ ክንሰርሕ፣ ተሓባቢርና ክንዓቢ ኣለና እብል።
ብኻሊእ መዳዩ ድማ እቲ ሕዚ ኣብ ስልጣን ትካልን ዓቕምን ስለዘለና ኢና እነተኣታትዎ ዘለና።

9
ደኣንት ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

ኤጀንሲ ልምዓት ደኣንትን ምርግጋፅ ውሕስነት ምግቢ ከተማታትን ትግራይን ዝዳሎ መደብ
ግስጋሰ ማእኸላት ለውጢ ደኣንት

ወገናት በቢዝመረፅዎ ዓውደ ስራሕ መጨበጢ ተኽሊ እናልመዐት ፈልሲ ምሻጥ ጀሚራ። ኣብ
ግንዛበ ስልጠና ተዋሂብዎም እዩ። ከመኡ እውን ኣብ ፅቡቕ ምንቅስቓስ እናሃለወት ሰብ ዋና ካብ
ሕርሻን ከተማ ማኑፋክቸሪንግን ተዋፊሮም ንዝሰርሑ ዝተኻረየቶ ቦታ ክትወፅእ ይሓትዋ። በቲ ግዜ
98 ወገናት መስርሕን መሸጥን ቦታ ዝተውሃቡ እቲ ቕሩብ ምጭንናቕ እንተነበራ እውን ብቤት
እንትኾኑ ን156 ኢንተርፕራይዛት እውን ንመሳለጢ ፅሕፈት ደኣንት መስርሒ ቦታ ምስ ተውሃባ 12
ስርሖም ዝውዕል ልዕሊ ሸውዓተ ሚልዮን ብር ልቓሕ ሜትሮ ዕምቆት ዘለዎ ዒላ ማይ ኲዒታ፣ ክልተ
ተዋሂቦም እዮም። ኣብዚ ግልጋሎት ሓደ ማእኸል ኣብ ሞተር ማይ፣ ሓደ ዲናሞ ኣተኣታትያ ካብቲ ቅድም
ደኣንት ዝተዋፈሩ ወገናት ዕድል ስራሕ ምፍጣር ጥራሕ ክብል ዝነበረ ብዝበለፀ 20 ሽሕ ፈልሲ ኣፍሊሳ 156
ዘይኮነስ ቴክኖሎጅ ተዓጢቖም ግዚኦምን ጉልበቶምን ዝተፈላለዩ ዓይነት ተኽልታት ኣልሚዓ ብምሻጥ
ቆጢቦም ዝበለፀ ውፅኢታዊ ስራሕ ንኽሰርሑ ድማ መነባብሮኣ እናመሓየሸት እያ።
ቐፃልነት ዘለዎ ፃዕሪ እናተገበረ እዩ። ብመሰረት እዚ
ኣብ 2011 ዓ/ም 438 ኣባላት ደኣንት ዘመናዊ ማሽን ወ/ሮ ፍረወይኒ ንዓርሳ ጥራሕ ዘይኮነስ ካብ
መፍረዪ ብሌኬት፣ መለሰኒ ማሽን፣ መሕቆኒ ፀባ፣ 1500 ክሳብ 2000 ብር ዝኸፈሎም ክልተ
መልወሲ (መዕበጢ) ስሚንቶ ማሽን ኣተኣታትዮም ቐወምቲ ሰራሕተኛታት፣ በወርሒ ክሳብ 8000
ተጠቀምቲ ክኾኑ ክኢሎም እዮም። ብር ዝኽፈሎም ኣርባዕተ ግዝያዊ ሰራሕተኛታት
ቆፂራ እናሰርሐት ትርከብ። ኣብዚ ሐዚ 450 ሽሕ
ኣብዚ ከም ድኽመት ዝለዓል ኣብ ተጠቃምቲ ጠለብ ብር ካፒታል ከም ዝወነነትን ብቐፃሊ ድማ ካብ
ምትእትታው ቴክኖሎጂ እንተሃለወ እውን ኣብ ቐረብ ኣዲስ ኣበባ ንመርዓ፣ ንበዓላት ዝመፁ መፀባበቂ
ቐልጢፉ ክበፅሖም ኣብ ምግባር ሕፅረት ከም ዘሎ ተፈጥራዊ ዕንበባታት ብምልማዕ ካብ ክልልና
ተኽሊ እናልመዐት ብምሻጥ ናብረኣ ዝለወጠት ወ/ሮ ፍረወይኒ ገ/እግዚኣብሄር እዮም እቶም መተሓባበሪ ዘረድኡ። ካብዚ ብተወሳኺ ሓሊፉ ናብ ካልኦት ከባቢታት እውን ዝተፈላለዩ
ንኽሰርሑ ንመስርሒ ቦታ ኣብ ዝተዓደሉ ብፍላይ ዕንበባታት፣ ቐወምቲ ተኽልታት ናይ ምቕራብ
ዘፈር ልምዓት ደኣንት ስእነት ስራሕ ዝቃለለሉ ካብተን ኣብዚ ከምዚ ዝበለ ቕኑዕ ዕላማ ዝነጥፋ ዘለዋ ድማ ኣብ ከተማ ሕርሻን ማኑፋክቸሪንግን ዝተዋፈሩ ራእይ ሒዛ ትሰርሕ ከም ዘላ እያ ተረድእ።
ጥራሕ ዘይኮነስ ወነ ስራሕ ብምሕያል በዓል ሃፍቲ ሓንቲ ኣብ ከተማ መቐለ ክፍለከተማ ሰሜን እትርከብ ወገናት ብእዋኑ መሰረተ ልምዓት መብራህቲ፣ ብድምር ከም መርኣያ ወ/ሮ ፍረወይኒ ወሲድና
ምዃን ዝከኣለሉ ዓውዲ እውን እዩ። ብፍላይ ግልጋሎት ሓደ ማእኸል ጣብያ ለካቲት እያ። ኣብዛ ማይ ብዘይምትእትታው ቐልጢፎም ናብ ስራሕ እንበር ኣብ ግልጋሎት ሓደ ማእኸል ጣብያ ማርታ
ድማ መፍረያይ ሓይሊ ዝኾነ መንእሰይ ስራሕ ግልጋሎት ሓደ ማእኸል ኣብ 2011 ዓ/ም 975 ወገናት ኣብ ምእታው ኣሉታዊ ፅልዋ እናፈጠረሎም እዩ። ብውሑድ መበገሲ ካፒታል ጀሚሮም ናብ ዝለዓለ
ከይነዓቐን ከየማረፀን እንተሰሪሑ ንዓርሱ ተለዊጡ ኣብ ሓሙሽተ ዘፈራት ደኣንት ማለት እውን ኣብ ከምኡ እውን ብልቓሕ ዝተውሃበ ገንዘብ ብእዋኑ ብርኪ ዝተሰጋገሩ ቑፅሮም እናሰሰነ እዩ። እቲ
ኣብ ልምዓት ዓዱ ብፅሒቱ ዝፍፅመሉ ዘፈር እዩ። ሕርሻ ከተማ፣ ኮንስትራክሽን፣ ንግዲ፣ ግልጋሎትን ኣብ ምምላስን ባህሊ ዕቋር ኣብ ምዕባይ ፀገም ኣሎ። ማእኸል እውን ስእነት ስራሕ ነበርቲ ኣብ ምቅላል፣
ነዚ ከምዚ ዝበለ መቐይሮ ነጥቢ ንምስላጥ እውን ማኑፋክቸሪንግን ዕድል ስራሕ ተፈጢርሎም እዩ። እዚ ድማ ሓደሽቲ ዕድል ስራሕ ንዝፍጠረሎም ስልጠና፣ ልቃሕ ገንዘብ፣ መስርሕን መሸጥን ቦታ
በቢከተማኡ ዝተጣየሸ ግልጋሎት ሓደ ማእኸል ከምኡ እውን 516 ወገናት ብግዚያውነት ዕድል ስራሕ ወገናት ካብ ዝምለስ ልቃሕ ገንዘብ ስለዝኾነ ብእዋኑ ኣብ ምሃብ ዝነኣድ ስራሕ እናሰርሐ ይርከብ እዩ።
ብቐረባ ደገፍን ክትትልን እናሃባ ይርከባ። እዘን ንምፍጣር ትልሚ ተታሒዙ ብልዕሊ ትልሚ 715 እንተዘይተመሊሱ ዝተትሓዘ ሸቶ ተግባራዊ ኣብ ይኹን እንበር ሐዚ እውን ብወገን ተጠቀምቲ
ማእኸላት ቐንዲ ውራየን ብቐረባ ኣብቲ ሕብረተሰብ ወገናት ዕድል ስራሕ ከም ዝተፈጠረሎም መተሓባበሪ ምዃን ዕንቅፋት እናፈጠረ እዩ። ልቓሕ ገንዘብ ብእዋኑ ኣብ ምምላስ ብወገን
ዘሎ ቁጠባዊ ፀገም መፅናዕቲ ብምክያድ ድልየት ኢንዳስትሪያል ኤክስቲንሽን ግልጋሎት ሓደ ማእኸል ኣብ ግልጋሎት ሓደ ማእኸል ጣብያ ለካቲት መስርሒ መንግስቲ ድማ፣ ጠለብ ቴክኖሎጂ ኣብ ምምላእን
ስራሕ እናሃለዎም ብሰንኪ ዝተፈላለዩ ፀገማት ጣብያ ለካቲት ኣይተ መጉሻ ብርሃነ ይገልፁ። ቦታ ረኺቦም ስርሖም ብኣግባቡ ይፍፅሙ ካብ ዘለዉ መሰረተ ልምዓት ኣብ ምትእትታውን ሐዚ እውን
ኢዶም እግሮም ኣጣሚሮም ኮፍ ንዝብሉ ወገናት ግልጋሎት ሓደ ማእኸል ጣብያ ለካቲት ኣብ ኩሎም ወገናት ወ/ሮ ፍረወይኒ ገ/እግዚኣብሄር ሓንቲ እያ። ዝተርፍ ስለዘሎ ዝለዓለ ትኹረት ተዋሂቡዎ
ስልጠና፣ ልቓሕ ገንዘብ፣ መስርሕን መሸጥን ቦታ ዘፈራት ልምዓት ደኣንት ንዝተዋፈሩ ወገናት ድጋፍን እዛ መርኣያ ደኣንት ኣብ 2006 ዓ/ም ብ15 ሽሕ ብር ክስራሓሉ ይግባእ።
ክረኽቡ ኣብ ምግባር ዝተዋደደ ስራሕ ኣብ ምስራሕ ክትትልን ኣብ ምግባር እውን እትነጥፍ ዘላ እያ። መበገሲ ካፒታል መሬት ተኻርያ ዝተፈላለዩ ዓይነታት
ይርከባ። ብመሰረት እዚ ዕድል ስራሕ ንዝተፈጠረሎም 975
ደሃይ ..ካብ ገፅ 27 ዝዞረ ሕሉፍ ..ካብ ገፅ 19 ዝዞረ

ብኣቀማምጣ መሬት ኢሮብ ኣዝዮም እዮም ዝግረሙ። ማእኸላት ..ካብ ገፅ 16 ዝዞረ
ጫፍ ዓሲምባ ወፂኦም ይሪኡ። ይኹን እምበር ንብዙሕ
ዘይምዃኖም ንምጉላህ እዩ። ብርግፅ ካብ መስመር ርክክብ ብእዋኑ ዘይምፍፃምን ዝበሉ ፀገማት
መዓልታት ዝፀንሕሉ መዕረፊ ቦታ የብሎምን። እቲ
ዓድግራት ሰቦያ- ደወሃን ዝወስድ ነዊሕ ዓመታት ምንባሮም እውን እቲ ሰነድ ሓቢሩ እዩ።
ብዓብዪ ዝገርም ግን ንጉደም ጉንዳ ጉንዳ ዝኣቱ መልክኣ ገ/ህይወት ከም ዝበሎ እቲ ስልጠና ዝነበሮ
ዘቑፀረ መንገዲ ኣሎ። ብሶብያ ኣቢልካ ናብ ብሓፈሻ ኣብ 2011 ዓ.ም ኣብ ዝተፈላለዩ
መሰረተ ልምዓት መንገዲ የብሉን። ክእለት ከመሓይሽ ከምዝሓገዞን ሰልጠንቲ ብቑዕ
እንዳሞሳ ዘተኣሳሰር ገፀር መንገዲ እውን ተሃኒፁ ከባብታት ትግራይ ህንፀት ይካየደሎም ኣብዘለዉ
ነዚ ስዒቡ ንኣመሓዳሪ እታ ገዳም ዝኾኑ ኣባ ሞያ ሒዞም ንክወፁ ዘኽእሎ ክእለት ከምዝጨበጠን
እዩ። ካብ ከተማ ደወሃን ናብ ከተማ ዓሊተና ብኢ ፕሮጀክትታት ቢሮ ትልምን ፋይናንስን ክልል
ኪዳነማርያም ደዊለ ኣዘራሪበዮም ነይረ። በቲ ምስክርነቱ ይገልፅ። ካብ ኮሌጅ ጥላሁን ይግዛው
ኣቢሉ ንጣብያ ወርዓትለ ጥሒሱ እንዳልጌዳ ዝኣቱ ትግራይ ብዳህሳስ ዘረጋግፆም ርካቦታት እቶም
ትኹረት ድሕሪ ምምስጋኖም እቲ ገዳም ኣብ ሓደጋ ማይጨው ዝመፀ ኣሰልጣኒ ግደይ ገ/ፃድቕ ብወገኑ እቲ
መንገዲ ኣሎ። ኣብዚ ቀረባ እዋን እውን ናብ ኣራዕ ልዕል ክብሉ ዝተገለፁ እዮም። ብመሰረት እዚ
ከምዝርከብን ኣብቲ ገዳም ዝርከቡ ፈለስቲ ዝበልዕዎ ስልጠና ዝነበሮ ክፍተት ሞያ ፈሊጡ ከመሓይሽ ከም
ዝወስድ መንገዲ ከምዝተሃነፀ ሓበሬታ ረኺበ። ቢሮ ኮንስትራክሽን መንገድን መጓዓዝያን፣ ቢሮ
ምግቢ ክሳብ ምስኣን ዝበፅሕ ፀገም ከምዝረኸቡን ዝሓገዞ ድሕሪ ምግላፅ ቀፃልነት ክህልዎ ከምዝግባእ
ይኹን እምበር እዞም ተሃኒፆም ዝበሃሉ መንገድታት ሃፍቲ ማይን ቢሮ ጥዕናን ክልል ትግራይ ምስ
እዮም ሓቢሮምለይ። ኣብዚ ቀንዲ ዕላማይ እቲ ገዳም ድማ የተሓሳስብ።
ዓመቶም ከይመልአ ብውሑጅን ዓበይቲ ዝምልከቶም ኣካላት ወረዳ፣ ከተማ ምምሕዳራትን
ኣብ ሓደጋ እዩ ዘሎ ዝብል ምኽንያት ንምንፃር እዩ። ፖሊ ቴክኒክ ኮሌጅ ትግራይ ኣብ ካልኣይ ዙር 16
መድራጉሕ ኣእማንን እናተዓፀዉን እናተጓሕጉሑን ነቶም ስራሕቲ ዝወሰዱ ኮንትራክተራትን ተዋዲዱ
በዚ ድማ “ምኽንያቱ ኸ?” ኢለ ንኣባ ኪዳነማርያም ኣሰልጠንቲ ንምስልጣን እውን መደብ ኣለዎ። እዚ
ዘላቒ ረብሓ ይህቡ ከም ዘየለዉ ዘወግዑኒ ነበርቲ ነቶም ፀገማት ዘላቕን ግዝያውን መፍትሒ ሓሳብ
ሓቲተዮም። ቀንዲ ምኽንያት መንገዲ ዘይብሉ ከምዚ ኢሉ እናሃለወ እቲ ኮሌጅ ኣብ 2012 ዓ/ም
ምስክረይ እዮም። ኣብ ዝኾነ እዋን ዝኾነ ዓይነት ከቐምጡ ግብረ መልሲ ተዋሂብዎም እዩ። ምሃብ
ብምዃኑ ብበዝሒ ኣመንቲ ይኹን በፃሕቲ ናብቲ 250 ዝኣኽሉ ሓደሽቲ ሰልጠንቲ ብሞያታት ማሽነሪ፣
ተሽከርከርቲ ዘይኣተወኦ መሬት ይበዝሕ። ኣብዚ ጥራሕ እንተይኮነ ኣብ ሕድሕድ ዝተልዓለ ፀገም
ከባቢ ኣይኸዱን። ዓበይቲ ወሓዝቲ ማያት ዋላ ብየዳ፣ ኮንስትራክሽን፣ ውፅኢት ጣውላን ሓፂንን፣
ቀረባ እዋን ዛዕባ ማሕበራዊ ሚድያ ኮይኑ ዝቐነየ እቶም ልዕል ክብሉ ዝተገለፁ መዳርግቲ ኣካላት
እንተሃለወ እቲ መሬት ደረቕን ምድረበዳን ስለዝኾነ ኤሌክትሪክሲቲ፣ ጨርቃ ጨርቅን ፋሽን ዲዛይንን
ካብ ሰቦያ ንደወሃን ዝወስድ ዝተበላሸወ መንገዲ ኮፍ ኢሎም ክርዳድኡ ከምዝተገበረ እውን እቲ
ንሕርሻ ዝጥዕም ኣይኮነን። ስለዚ ኣመንቲ ምፅዋት ንምስልጣን እውን ምድላዋቱ ከም ዝወገነ ዲን እቲ
እውን ሓደ ኣብነት እዩ። ሰነድ የመላኽት።
ዝህብሉ ይኹን ብቱሪዝም ኣታዊ ዝርከበሉ መንገዲ ኮሌጅ መምህር ሚኪኤለ ሃይለስላሴ ይገልፁ።
ተስፋይ ፍሱሕ ምስ ዝብሃሉ ሓደ ወላዲ እውን ይኹን እምበር ኣብ ገሊኦም ዝገበርናዮ ዳህሳስ
ስለዘየለ ንፅገና ሓድግታት ይኹን ካልኦት ስራሕቲ ብሓፈሻ ኣብዚ ሐዚ እዋን ቴክኖሎጂ መሰረት ህላወ
ኣወጊዐ ነይረ። ኣይተ ተስፋይ ኣብ ጣብያ ዋላ እኳ ምንቅስቓስ እናተገበረን ምምሕያሻት
ንምስራሕ ዓቕሚ ይሓፅር። ስለዚ ዝለዓለ ትኹረት ሃገርን ማሕበረሰብን ናብ ዝኾነሉ ብርኪ እዩ በፂሑ
እምዳሞሳ ዝነበሩ ሓረስታይ እዮም። ብርክት ዝበለ እናተርኣየን እንተኾነ እቲ ዝግበር ምንቅስቓስ
እንተዘይተገይርሉ ኣብ ሓደጋ ዘሎ ገዳም እዩ። ህንፃ ዘሎ። ስለዝኾነ ናብራ ሕብረተሰብ ዘመሓይሹ፣ ሽርፊ
ከባቢ ብንግድን ካልኦት ምኽንያትን ተዘዊሮም ነቶም ብዳህሳስ ዝተረኸቡ ፀገማትን ዝተቐመጡ
እቲ ገዳም ብዩኒቨረስቲ መቐለ ፅገና ክግበረሉ ዋለ ወፃኢ ዘድሕኑ፣ ፅዕንቶ ስራሕ ዘቃልሉ፣ ዕድል ስራሕ
እዮም። ኩነታት ታሪኽ ህዝብ ኢሮብን ቃልሲ መፍትሕታትን ብዝምልስ መልክዑ እዩ ኢልካ
ሓሳብ እንተሃለወ ነቲ ሓሳብ ቀዲምዎ ይፈረስ ምህላዉ ዝፈጥሩ፣ መፍረያይነት ዝውስኹን ሃፍቲ ዝፈጥሩን
ብረታዊ ቃልስን ብጥዑም ላዘኦም እንተዋግዑኒ ምውሳድ ኣይከኣልን። ስለዝኾነ እቶም ኣብ መላእ
እቶም ወላዲ ብኣፅንኦት ይዛረቡ። መንገዲ ዓፅምን ቴክኖሎጅታት ቀዲሕኻ ናብ ተጠቀምቲ ንምስግጋር
ተዘክሮታቶም ዝገልፅሉ መንገዲ ንቅሓተ ኣእምሮኦም ትግራይ ፀገም ኣለዎም ተባሂሎም ዝተነፀሩ
ደምን፣ መትንን ጭዋዳን ልምዓት ሓደ ከባቢ ምዃኑ ብቑዕ ሞያ ምውናን ፈላማይ ስራሕ ክኸውን ኣለዎ።
ኣርኣየኒ። ከምኡ እናበሉ ታሪኻዊ ቦታታት ኢሮብ ፕሮጀክትታት ካብ ሕሉፍና ተማሂርና ኣብ 2012
ይእመነሉ። እዚ እንተኾይኑ ነዚ ከባቢ ፍሉይ ቆላሕታ እዚ ንምግባር ድማ እቲ ቢሮ ቴክኒክን ሞያን
እንትትንትኑ ጉዳይ መስሕብ ቱሪዝምን መሰረተ ዓ/ም ካብ ፀገም ንኽወፁ ሙሉእን ቀፃልነት ዘለዎ
ብምሃብ ተወለድቲ ዓዲ፣ ሕብረተሰብ እቲ ከባብን ትምህርትን ስልጠናን ኣብ ፖሊ ቴክኒክ ኮሌጅ ትግራይ
ልምዓትን ኣውጊዕና። ክትትልን ተገይሩሎም ፀገም ህዝብ ብዘላቕነት
ምምሕዳርን ብምዝታይ ዘላቒ ፍታሕ ክግበረሉ ጀሚርዎ ዘሎ ስራሕ ተጠናኺሩ ክቕፅል ይግባእ።
ብዙሕ ግዜ ካብ ወፃእ ዓዲ በፃሕቲ እንትመፅኡ ከፍትሑሉ ዝኽእልሉ መንገዲ ክመዓራረ ይግባእ።
ይግባእ።

10
ዓርሰ ምኽኣል ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

ዋና ከይዲ ስራሕ ቅድመ መጠንቀቕታን ግብረ መልስን
ውሕስነት ምግብን ዝዳሎ መደብ
ኣፈፃፅማ ሴፍትኔትን ተሓታትነትን

“ንምርግጋፅ ውሕስና ምግቢ ትግራይ ዝተፈላለዩ ምረቓ ምስተኻየደ ድማ ግድን ክትግበር ዘለዎ ቀፃሊ
ፕሮግራማትን ፕሮጀክትታትን ተሓንፂፆም ጭቡጥ ኣንፈት ይስዕብ። ንሱ እውን እቶም መራሕቲ ስድራ
ኩነታት ትግራይ ኣብ ግምት ብምእታው ኣብ ምስተመረቑ ሓደ ዓመት ይጥቀሙ። ድሕሪ ምጥቃም
ምትግባር ይርከቡ። ካብኣቶም ሓደ ልምዓታዊ ሓደ ዓመት ንዕኣቶም ዝወሃብ ሓገዝ ደው ይብል።
ሴፍትኔት እዩ። “መደብ ልምዓታዊ ሴፍትኔት በጀት ተጠቀምቲ ሴፍትኔት እቲ ወረዳ ግና ብሰንኪ
ሕዱር ድኽነት ንዘለዎም መራሕቲ ስድራ ሓቑፉ ምረቓ ኣይቕንስን። ምኽንያቱ ንኻልኦት መራሕቲ
ናይ ምግቢ ክፍተቶም ብምምላእን ጥሪቶም ስድራ መልሚልካ እዩ ተጠቀምቲ ክኾኑ ዝግበር።
ከማዕብሉ ብምግባርን ከምኡ ድማ መንቀሊ
ድኽነት ዝኾነ ምምንማን ሃፍቲ ተፈጥሮ ናብ ንቡር ከይዲ ምረቓ ዝተዋደደ ስራሕ ዝጠልብ እዩ። ስለዝኾነ
ንምምላስ ዝግበር ምሕዋይ ተፈጥሮ ኣብ ከባቢኦም ምረቓ መሰረት ዝገበረ ስራሕን ሓላፍነትን ዝተሰከሙ
ኮይኖም ብምስራሕ ሓበራዊ ሃፍቲ ንምፍጣር ኮሚቴታትን ኣብያተ ዕዮን ኣለው። ንሳቶም እውን
ዝዓለመ እዩ” ዛጊድ ድማ ኣብ መወዳእታ ራብዓይ ካቢኔ ወረዳ፣ ቤት ፅሕፈት ልምዓት ሕርሻን ገጠርን
ምዕራፍ በፂሑ ይርከብ” ይብል 30 መስከረም ወረዳ፣ ግበረ ሓይሊ ውሕስና ምግቢ ወረዳ፣ ካቢኔ
2012 ዓ/ም ኣብ ከተማ ዓዲግራት ኣብ ዝተኻየደ ጣብያ፣ ኮሚቴ ምስማዕ ጥርዓን ጣብያ፣ ግብረ ሓይሊ
መድረኽ ዝቐረበ ፅሑፍ። ውሕስና ምግቢ ጣብያን ግብረ ሓይሊ ኮሚኒቲ
ውሕስና ምግብን እዮም። እዞም ኩሎም መሓውራት
እቲ ፅሑፍ ብከይዲ ስራሕ ዘፈር ሃፍቲ ተፈጥሮን ሓላፍነት ዝተሸከሙሉ ምኽንያት እቲ ልምዓታዊ
ውሕስና ምግብን ቢሮ ልምዓት ሕርሻን ገጠርን መደብ ጥቡቕ መሪሕነት ዘድልዮን ኣዝዩ ቁልፍን
ክልል ትግራይ ዝተዳለወ እዩ። ኣብቲ መድረኽ ብምዃኑ እዩ። ስለዚ ኣብ ምረቓ ሴፍትኔት ዘለው
ኣመሓደርቲ ኩለን ዞባታትን ወረዳታትን ትግራይ፣ ፀገማት ብሰንኪ ድኽመት እዞም ኩሎም መሓውራት
ዝምልከቶም ኣካላት ኣብያተ ፅሕፈት ልምዓት ከምዝኾነ ተገሊፁ እዩ። እዚ ፀገም ድማ ብፍላይ
ሕርሻን ገጠርን ትግራይ ከምኡ ድማ ኣማኸርቲ ኣካላት ኣመራርሓ ዞባን ወረዳን ግቡእ ፖለቲካዊ
ኢኮኖሚ ዞባ ዝተሳተፈሉ እዩ። ኣብቲ መድረኽ መሪሕነት ስለዘይህብሉ ምዃኑ ብዝርዝር ተገሊፁ፤
ንዘተ መበገሲ ዝኾኑ ዓበይቲ ነጥብታት ድማ ሓደ፣ እቶም ኣመራርሓ እውን ኣሚነሙሉ እዮም። ንሱ እውን ሃፍተ ገነትካ ምሕባእን ሰፊሕ ተፀባይነት ትልሚ ተታሒዙ ነይሩ። እንተኾነ፣ 827 (24.9
ልምዓታዊ ሴፍትኔት ካብ ዝተጀመረሉ 1997 ዓ/ም ምህላውን እዩ። ስለዝኾነ ድኽነት ከወግድን ኣብ ምኢታዊ) ጥራሕ እዮም ተመሪቖም። ስለዝኾ
ኣትሒዙ ክሳብ ሕዚ ዘሎ ምስ ምረቓ ዝተትሓሓዘ እዚ ጠቕላላ ከይዲ ምርድዳእ ምስተገበረሉ፣ ሚዛን ምግቢ ውሕስና ዓብዪ ዘላቒ መሰረት ከንብርን ዓሊሙ ወረዳ ክልተ ኣውላዕሎ ብመዳይ ምረቓ ካብተን
ከይዲ ኣፈፃፅማን ዘለውዎ ፀገማት ብሓፈሻን እዩ ኣፈፃፅማ ወረዳታትን ዞባታትን ንምፍላጥ እውን ኣብ ይትግበር ዘሎ መደብ ውሕስና ምግቢ ከምቲ ልዕል ኣዝዩ ዝተሓተ ውፅኢት ዘመዝገባ ወረዳታት ሓንቲ
ነይሩ። 2011 ዓ/ም ዝነበረ ኩነታት ምረቓ ብዝርዝር ቀሪቡ ክብል ዝተገለፀ እኳ ኣብ ምሕዋይ ሃፍቲ ተፈጥሮን ኣብ ብምዃና ነቲ ፀገም ብዝተዋደደ መንገዲ ንምፍታሕ
እዩ። ዘመረቓን ዘየመረቓን ድማ ተፈልየን እየን። ምርግጋፅ ውሕስና ምግቢ ብዙሓት ስድራቤታትን ክስረሐሉ ኣለዎ።
ብመሰረት እቲ ዝቐረበ ፅሑፍ ኣብዚ ሕዚ እዋን ካብተን ዘመረቓ እውን እንተኾነ ንይምሰል ውሑድ ዓብዩ ውፅኢት ኣመዝጊቡ እዩ። ኣብ ክሊ እዚ ግና
ኣብ ልምዓታዊ ሴፍትኔት ዝተሓቖፉ መራሕቲ ቁፅሪ ሒዘን ዘመረቓን ብመሰረት ትልመን ዝሓሸ ስኣን ምሃብ ብቑዕ መሪሕነት ኣብ ቁፅሮም ዘይነዓቑ ከም መግለፂ ኣይተ ገብረስላሴ፣ ቅድሚ ሕዚ ኣብቲ
ስድራ ክልል ትግራይ 386 ሽሕን ን214 እንትኾኑ ኣፈፃፅማ ዘርኣያን ተባሂለን ተፈልየን እየን። ብመሰረት ተጠቀምቲ ዘይተደለየ ተፀባይነት ይፈጥር ምህላዉ ወረዳ በብብርኩ ዘለዉ መሪሕነትን ክኢላታትን
ካብዚኣቶም እቶም 160 ሽሕን 336 ብናፃ ዝሕገዙ እቲ ዝቐረበ ክልላዊ ፀብፃብ፣ ኩለን ወረዳታት ትልሚ ድማ ተራእዩ እዩ። መሪሕነት ማለት፣ በብደረጅኡ ሓላፍነቶም ብሰንኪ ዘይምውፃእ ካብ ኣተሓሕዛ
እቶም 225 ሽሕን 285 ድማ እናሰርሑ ዝሕግዙ ምረቓ 2011 ዓ/ም ኣዳልየን ነይረን። ብመሰረት እዚ ዘሎ ኣመራርሓን በዓል ሞያን እኹል ቆላሕታ ሂቡ ትልሚ ክሳብ ኣፈፃፅማ ፀገማት ነይረሙዎ።
እዮም። ብዕያል ድማ ብብርኪ ትግራይ ሓደ ጠቕላላ ከም ክልል ኣብቲ ዝሓለፈ ዓመት 17 ሽሕን ብዝተወደበ መንገዲ ብቓልሲ ክመርሕ ምኽኣል እዩ። ካብዚ ዝነቐለ ድማ ተጠቀምቲ እውን ሃፍተ
ሚልዮንን 10 ሽሕን 752 ተጠቀምቲ ልምዓታዊ 406 መራሕቲ ስድራ ንምምራቕ ትልሚ ተታሒዙ እዚ ማለት ካብ ትልሚ ኣትሒዙ ክሳብ ኣፈፃፅማ ገነቶም ምሕባእ ይስትውዓል። ስለዝኾነ ዋሕዲ
ሴፍትኔት ኣለው እዮም። ስለዝኾነ ልምዓታዊ ዝነበረ ኮይኑ ዝተመረቑ ግና 3,659 ጥራሕ እዮም። ጥቡቕ ክትትልን ደገፍን ምግባር፣ ዘጋጥሙ ፀገማት ምረቓ ነይሩ ጥራሕ ዘይኮነስ ክምረቕን ክፀንሕን
ሴፍትኔት ነዚ ዝኣክል ብዙሕ ቁፅሪ ህዝቢ ካብ እዚ ድማ ኣዝዩ ከቢድ ውድቀት ከምዝኾነ እዩ መፍትሒ እናቐመጥካን ተጠቀምቲ ብኣተሓሳስባ ዝግበኦ ስድራ በብእዋኑ ብመፅናዕቲ ዝተፈፀመ
ድኽነት ንምልቓቕ ክሰርሕ ፀኒሑ እዩ ሕዚ ተገሊፁ። መንፈስ መፍረያይነት ሒዞም ንምረቓ ዘብቅዖም ሃፍቲ ዘይምንባሩ ካሊእ ፀገም ነይሩ። ነዞም ፀገማት
ኣብ ራብዓይን መወዳእታን ዙር ዝርከብ። እዚ ገነት ከዋህልሉ ዘኽእሎም ፃዕሪ ክገብሩ ምግባርን እዩ። ድሕሪ ሕዚ ክድገሙ ከም ዘይብሎም ግና ስጡም
ልምዓታዊ ሴፍትኔት ኣብ ኣተገባብርኡ ከመይ ዝሓዝኦ ትልሚ ዘዐወታ ወረዳታት እንደርታ፣ ራያ እዚ ንኽግበር ድማ ፖለቲካዊ መሪሕነት ክረክብ ግድን መድረኽ ምርድዳእ ይግበር ኣሎ። ብመሰረት እዚ
ከምዘሎ እንተርኢና ብመዳይ ምሕዋይ ሃፍቲ ዓዘቦን ታሕታይ ቆራሮን እንትኾና ካብ 55 ምኢታዊ ይኸውን። ኮይኑ ግና ብወገን ፖለቲካዊ መራሕቲ ከም ዝግባእ መሪሕነት ሂብካ ኣብ 2012 ዓ.ም ክምረቑ
ተፈጥሮ ዓብዪ ውፅኢት ዝተመዝገበሉ እንትኸውን ክሳብ 72 ምኢታዊ ዝፈፀማ ድማ ወረዳታት ላዕላይ ተደራቢ መደብ እምበር ከም ቀንዲ ዋኒን ዘይምርኣይ ብትልሚ ዝተትሓዙ መራሕቲ ስድራ እቲ ወረዳ
ኣብ ምርግጋፅ ውሕስና ምግቢ እውን ዝበረታታዕ ኣድያቦ፣ ላዕላይ ማይጨው፣ ኣሕፈሮምን ኣስገደ ከምዝነበረ ኣብቲ መድረኽ ብግልፂ ቀሪቡ እዩ። 1,225 እዮም። እቲ ኣፈፃፅማ ድማ ናብ ተግባር
ውፅኢት ኣምፂኡ እዩ። ይኹን እንበር ምስ ፅምብላን እየን። እቲ 72 ምኢታዊ ውፅኢት ናይ ምስተኣትወ ዝርአ ይኸውን።
ኣተሓሳስባ ተፀባይነትን ዘይምምራቕን ተኣሳሲሩ ወረዳ ኣስገደ ፅምብላ እዩ። እተን ዝተረፉ ትሕቲ 50 ኣብቲ መድረኽ ዝተሳተፉ መተሓባበሪ ሃፍቲ ተፈጥሮን
ኣብ ገለ ገለ ወረዳታት ዓብዪ ፀገም ከምዘሎ ኣብቲ ምኢታዊ ዝብል እውን ኣይገልፀንን። ንኣብነት ጣንቋ ውሕስና ምግብን ወረዳ ክልተ ኣውላዕሎ ኣይተ ስለዝኾነ፣ እቲ ብብርኪ ክልል ኣብ ዓዲ ግራት
መድረኽ ብተደጋጋሚ ተገሊፁ እዩ። እቲ ምኽንያት ኣበርገለ 47 ምኢታዊ ታሕታይ ኣድያቦ 49 ምኢታዊ ገብረስላሰ ኣረፈ፣ ቅድሚ ሕዚ ዝነበሩ ናይ ኣተሓሳስባ ዝተኻየደ መድረኽ፣ ውፅኢቱ ዕውት ትክኸውን
እንታይ ከምዝኾነ እውን ብዝርዝር ተራእዩ እዩ። እንትኾና እተን ዝተረፋ ግና ገሊአን ትሕቲ 30 ኣፈላላያት ዝፀበብሉን ምርድዳእ ዝተገበረሉን ከምቲ ኣብ ወረዳ ክልተ ኣውላዕሎ ዝግበር ዘሎ
ምኢታዊ፣ ገሊአን ትሕቲ 20 ምኢታዊ፣ ገሊአን ድማ መድረኽ ከም ዝኾነ ይዛረቡ። ኣይተ ገብረስላሴ ከም ቀልጢፍካ ናብ ተግባር ክእቶ ኣለዎ። ብብርኪ
ብመሰረት እቲ ኣብቲ መድረኽ ዝቐረበ ፅሑፍ ትሕቲ 10 ምኢታዊ ትልመን ዝፈፀማ ከምዝኾና በቲ ዝገለፅዎ፣ ካብቶም ግልፂ ምርድዳእ ዝተገበረሎም ክልል ን2012 ዓ/ም ዝተትሓዘ ትልሚ ምርቓ
መሰረታዊ መትከላት ምረቓ ልምዓታዊ ሴፍትኔት ከይዲ ስራሕ ዝቐረበ መፅናዕታዊ ፅሑፍ ይሕብር። ጉዳያት ሓደ፣ “ተጠቀምቲ እንድሕር ተመሪቖም መራሕቲ ስድራ 14 ሽሕን 714 እዩ። ይኹን
ዝበሃሉ ኣለው። ካብኣቶም ውሽጢ እቲ ሓደ ኣብ ካብተን ትሕቲ 10 ምኢታዊ ዝፈፀማ ወረዳታት በጀት ጣብያ ወይ ወረዳ ክለዓል እዩ” ዝብል ኣብ እንበር ሕዚ እውን ትልሚ ምሓዝ ምንም ትርጉም
መርትዖ ዝተመስረተ ምዃን እዩ። እዚ ማለት ሓንቲ ድማ ወረዳ ኦፍላ ኮይና ሓደ ነጥቢ ሰለስተ ኣመሓደርቲ ኮነ ተጠቀምቲ ዝነበረ ግጉይ ኣረዳድኣ የብሉን። ስለዝኾነ እቶም ኣብቲ መድረኽ
እቲ ክምረቕ ዝድለ ስድራቤት ዝርዝር ሃፍተ ምኢታዊ ትልሚ ምረቓ ጥራሕ እያ ፈፂማ። እዚ ኣዝዩ ዝወለዶ ምዃኑ ይሕብሩ። እዚ ማለት እቲ በጀት ናብ ዝተዘርዘሩ ድኽመታት፣ ምኽንያቶምን ዝተቐመጠ
ገነቱ ብኣካል ተራእዩ ክፍለጥ ኣለዎ። ምስዚ ዘተሓሳስብ ውድቀት እዩ። ካልኦት ተጠቀምቲ ክዘውር እንተዘይኮይኑ ናብ ካሊእ መፍትሕን መሰረት ዝገበረ ኣፈፃፅማ ይጠልብ። እቲ
ዝተኣሳሰረ ንምረቓ ዘብቅዑዎ ረቛሕታት ከማልእ ኣይውሰድን። ካልኣይ ድማ፣ እቲ ልምዓታዊ ሴፍትኔት መፍትሒ ፖለቲካዊ መሪሕነት ምሃብ እዩ። እቶም
ኣለዎ። ንኣብነት 13 ሽሕ ብር ዝግመት ሃፍተ ብፍፁም ዘየመረቓ ወረዳታት እውን ኣለዋ። እተን ብብርኪ ኣመሓደርቲ ጥቡቕ መሪሕነት ዘይተገበረሉ ልዕል ክብሉ ዝተዘርዘሩ ኮሚቴታትን ኣብያተ
ገነት ንሕድሕድ ኣባል ስድራ ዝበፅሕ እንድሕር ዘየመረቓ ወረዳታት መረብለኸ፣ ሳዕስዕ ፃዕዳ እምባ፣ ከም ዝነበረን ካብ ጥቡቕ መሪሕነት ኣመሓደርቲ ወፃኢ ዕዮን ሓላፍነቶም ክዋፅኡ ይግባእ። ብብርኪ
ኮይኑ ክምረቕ ይኽእል እዩ። ብሳልሳይ ብርኪ ሳሓርቲ ሳምረ፣ ሕንጣሎ ወጀራት፣ እምባ ኣላጀ፣ ክዕወት ከም ዘይኽእልን ገሊፀሙልና። ክልል ተጀሚሩ ዘሎ ጠንካራ መድረኽ ድማ ክሳብ
ዝግለፅ እቲ መስርሕ ምረቓ ንኹሉ ዝምልከቶ ኢሮብ፣ ጉለመኸዳን ጋንታ ኣፈሹምን እየን። እተን ወረዳታት ክወርድ ኣለዎ። ሕዚ እውን ከምቲ ናይ
ኣካል ማለት እውን ንገባሪ ሰናይ፣ ንመንግስታት ወረዳታት ኣብ 2011 ዓ/ም ከመርቕኦም ብትልሚ ካብ ካብዚ መድረኽ ብምብጋስ፣ ኩነታት ኣፈፃፅማ ቅድሚ ሕዚ ኣብ ጉዳይ ምረቓ ሓላፍነት ዘይስምዖ
ክልልን ፌዴራልን ከምኡ ድማ ንምምሕዳር ዞባ ዝሓዘኦም መራሕቲ ስድራ ዋላ ንሓደ እኳ ኣየመረቓን። ልምዓታዊ ሴፍትኔት 2012 ዓ.ም ወረዳ ክልተ ኣካይዳ ዝኸዱ ኣካላት ኣመራርሓ ኮኑ ክኢላታት
ኮነ ወረዳን ተጠቃምነትን ግልፂ ክኸውን ይግባእ። እዚ ኩሉ ፀገም ኣመራርሓ ምዃኑ ተገምጊሙ እዩ። ኣውላዕሎ ከመይ ክኸውን ከም ዝግባእ ምስ መሓውር እንድሕር ሃልዮም ድማ እዚ ጉዳይ ብቐሊሉ ዝርአ
እንተኾነ እዚኣቶም ፀፊፎም ኣብ ምትግባር ፀገማት ብሰንኪ እዞም ዝተገለፁ ፀገማት መሪሕነት ድማ ወረዳ ኮነ ጣብያ መድረኻት ይዳለዉ ከም ዘለዉ ስለዘይኮነ ተሓታትነት ከስዕብን ይግባእ።
ነይሮም። ኣብቶም ተጠቀምቲ እውን ዓብዪ ፀገም ተፈጢሩ እዩ። እውን ይገልፁ። ኣብ 2011 ዓ.ም ብብርኪ ወረዳ ክልተ
ኣውላዕሎ 3,315 መራሕቲ ስድራ ንምምራቕ እዩ

11
ዓውደ ሕርሻ ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

ቢሮ ሕርሻን ልምዓት ገጠርን ዝዳሎ መደብ
እታወት ዝህበካስ መን ይህበካ!

ዝሓሸ ብርኪ ዝተሰጋገረሉ ከይዲ ነይሩ። ንኣብነት
ኣብ ዘበነ ምህርቲ 2010/2011 ዓ.ም ምሩፅ ዘርኢ
ሸሞንተ ኩንታል፣ ዘበናዊ ድኹዒ 225 ኩንታል
ጥራሕ ናብ ሓረስቶት ተበቲኑ ነይሩ። እዚ ኣብ
ዘበነ ምህርቲ 2011/2012 ዓ.ም ምሩፅ ዘርኢ ናብ 11
ኩንታል፣ ዘበናዊ ድኹዒ ድማ ናብ 380 ኩንታል
ወሰኽ ከርኢ ክኢሉ እዩ።
ካብቶም ግንዛበ መዕበዪ ስልጠና ብዝግባእ

ወሲዶም እታወት ዝተጠቐሙ ነበርቲ ወረዳ
መረብ ለኸ ጣብያ ጠራውር ሓደ፣ ሓረስታይ
ተስፋሚካኤል ወልዳይ እዮም። ጠቕላላ ተሓራሲ
መሬቶም ፅማድን ፍረቓን ከም ዝኾነን እቲ መሬት
ብዳጉሻን ጣፍን ኣዝርእቲ ከምዝተሸፈነን ይዛረቡ።
ኣብ ዘበነ ምህርቲ 2010/2011 ዓ.ም ካብ ፅማድን
ፍረቓን ሓሙሽተ ኩንታል ዳጉሻን ሸሞንተ ኩንታል
ጣፍን ጥራሕ ረኺቦም ከምዝነበሩ ይገልፁ። ኣብ
ዘበነ ምህርቲ 2011/2012 ዓ.ም ድማ ዳጉሻ ሸውዓተ
ኩንታል፣ ጣፍ ድማ 11 ኩንታል ንምርካብ ትልሚ
ሒዞም እናሰርሑ ከምዝፀንሑን ክሳብ ሐዚ
ብዝተኻየደ እቶት ገምጋም ድማ ኣብ ፅቡቕ ብርኪ
ከም ዘሎን የረጋግፁ። እዚ ዝኾነሉ ምኽንያት
ኣብ ሙሩፅ ዘርኢ፣ ዘበናዊ ድኹዒ፣ ብመስመር
ምዝራእን ብሓፈሻ ኣብ ምጥቃም እታወታትን
ብዝተርኣየ ምምሕያሽ ከምዝኾነ የብርሁ። ቀፂሉ
ድማ እቲ ከባቢ ቆላ ብምዃኑ ከም ጣፍ ዝበሉ
ፍርያት ዝራእቲ ምሸላ
ኣዝርእቲ ቀዲሞም ዝባፅሑ ብምዃኖም ንዖኦም
መብዛሕቲአን ሃገራት ዓለም ካብ ብማሕረስ ኢሉ እውን ንኢንዱስትሪ ብምምጋብን ውፅኢት ምስ ዘበነ ምህርቲ 2011/2012 ዓ/ም እንትወዳደር 806 ብምልዓል ብዓተር ናይ ምትካእ ስራሕቲ የካይዱ
መነባብሮኡ ዝመርሕ ሕብረተሰብ ናብ ኢንዱስትሪ ንደገ ሰደድ ብምግባርን ልዑል ሸርፊ ሽሕን 562 ኩንታል ማለት እውን ካብ ሓደ ሄክታር ከምዘለዉ ወሲኾም ይገልፁ።
ኢንዱስትሪያላዊ ምዕባለ ዝገብረኦ ጉዕዞ ውፅኢት ወፃኢ ብምርካብ ሃገርና እውን ከምተን ልዕል ኢለን 21 ነጥቢ ሰለስተ ኩንታል ንምርካብ ትልሚ ተታሒዙ
ሕርሻን ጥረ ማዕድንን ምስ ሕሳር ጉልበት ሰብ ዝተፀርሓ ዓድታት ዕብየታ ንምርግጋፅ ዝዓለመ ከይዲ እናተሰርሐ ይርከብ። ብብርኪ ወረዳ ክሳብ ወርሒ ኣይተ ዳዊት ታደሰ ሓላፊ ቤት ፅሕፈት ሕርሻን
ተደሚሩ ወሳኒ ተራ ነይርዎ። እቲ ዝግበር መስርሕ እናተሳለጠ ፅቡቕ ውፅኢት እውን እናተመዝገበ መፂኡ መስከረም ኣብ ዝተኻየደ እቶት ገምጋም 89 ምኢታዊ ልምዓት ገጠርን ወረዳ መረብለኸ እዮም። ኣብታ
ስግግር ከከም ናይተን ሃገራት ሃፍትን ትሕዝቶን እዩ። እቲ ዝተተለመ ዝዕወተሉ ዝሓሸ ኩነታት ከምዘሎ ወረዳ ሓረስታይ ኣብ ምጥቃም እታወትን ፓኬጅን
ዝፈላለ ኮይኑ ንኢንዱስትሪ ዝተጠቐመኦ ፍርያት ድማ መረዳእታ ቤት ፅሕፈት ሕርሻን ልምዓት ገጠርን ሕርሻ ዝነበሮ ግንዛበ ካብ ግዘ ናብ ግዘ ልዑል
ሕርሻን ጥረ ማዕድንን እንትረአ ገሊአን ካብ ውሽጢ ነዚ መሰረት ገይሮም ብዝተሰርሑ ስራሕቲ ኣብ ዝሓለፈ እታ ወረዳ የመላኽት። እዚ ለውጢ ምስ ምጥቃም ምምሕያሽ እናርኣየ ይኸይድ ምህላዉ ይገልፁ።
ዓዲ ገሊአን ድማ ብፍላይ ሃገራት ኣውሮፓ ብባዕዳዊ 27 ዓመት ኣብ ሕርሻ ብዝመፀ ለውጢ ኣብ ዓውደ እታወታት፣ ፓኬጃት ሕርሻን ክትትል ሰብ ሞያ ሕርሻን ከምኡ እውን ሓረስታይ ቅድሚ ናብ ትግበራ
ግዝኣት ካብ ዝሓዘአን ሃገራት ሃፍተን ብምጉሕጓሕ ኢንዱስትሪ፣ ዕዳጋ ውሽጢ ዓድን ወፃእን ምንቕቓሕ ዝዛመድ እዩ። ንኣብነት ኣብታ ወረዳ ኣብ ዘበነ ምህርቲ ስራሕቲ ማሕረስን ዘርእን ምእታው ዝሐሸ ዝተብሃለ
ዝተጠቐመኦ እዩ። እቲ ጥረ ሃፍቲ ካበይ ተረኺቡ ዘርአየሉ ከይዲ ነይሩ። እዚ ብብርኪ ክልል ትግራይ 2010/2011 ዓ.ም ሓሙሽተ ሽሕን ሰለስተ ሚእትን ሓረስታይ መዕበዪ ግንዛበ ስልጠና ከምዝውሃቦ
ብዘየገድስ እዘን ሃገራት ኢንዱስትሪ ክሃንፃ እንተለዋ እንትሽረፍ ድማ ኣብ ሃፍቲ ተፈጥሮ ዝተመዝገበ ዘበናዊ ድኹዒ፣ 38 ኩንታል ሙሩፅ ዘርእን ተጠሊቡ ይሕብሩ። እዚኦምን ካልኦትን ምኽንያታት
ንዕኡ ዘድሊ እታወት ካብ ውሽጢ ዓዲ ዝበዝሕ ዓወት ንሕርሻ፣ ኣብ ሕርሻ ዝተመዝገበ ውፅኢት ናብ ኢድ ሓረስቶት ተባፂሑ ኣብ ጥቕሚ ውዒሉ እዩ። ተደሚሮም ኣብታ ወረዳ ኣብቲ ሓረስታይ ብዝመፀ
ድማ ካብ ደገ ብምርካብ መፍረያይነት ብምርግጋፅ ድማ ንኢንዱስትርን ውፅኢት ኢንዱስትርን ናብ እዚ ጠለብ እታወታት ምስ ኣብ ዘነበነ ምህርቲ ለውጢ ኣብ መፍረያይነት ምህርቲ ሕርሻ እውን
ቁጠበአን ክሃንፃ ኪኢለን እየን። ካብ ጠቕላላ በዝሒ ዕዳጋ ብምቕራብ ተመጋጋቢ ውፅኢት እናተመዝገበ 2011/2012 ዓ.ም ዝነበረ ጠለብ እንትነፃፀር ዘበናዊ እወንታዊ ለውጢ ክምዝገብ ምኽኣሉ የረድኡ።
ህዝቢ እቲ 79 ምኢታዊ ሓረስታይ ኣብ ዝኾነላ መፂኡ እዩ። እዚ ድማ ኣብ ኣጠቓላሊ ማሕበረ ድኹዒ ናብ 7 ሽሕን 739 ኩንታል ዝዓበየ እንትኸውን ኣብዚ ሐዚ እዋን ከም ጣፍ ዝበሉ ዝባፅሑ ዓይነት
ሃገርና ድማ ካብቶም ዝሓለፉ ክልተ ዓሰርተ ዓመት ቁጠባዊ ምዕባለታት ክልልና ዝነበሮ ብፅሒት ቀሊል ሙሩፅ ዘርኢ ድማ ናብ 50 ኩንታል ክዓቢ ክኢሉ ዝራእቲ ቀልጢፍካ ክለዓሉ ብምግባር ብሕዱር
ናብዚ ካብ ሱር ዝሰደደ ድኽነት ንምውፃእ የዋፅእ ዝበሃል ኣይኮነን። ካብተን በዚ መንገዲ ሓሊፈን ዝሓሸ እዩ። ከምኡ እውን ቅድም ክብል ዘይነበረ ሓረስቶት ጠሊ ዝባፅሕ ሓሙሽተ ሄክታር ዓተር ተዘሪኡ ከም
ዝብለቶ “ሕርሻ ዝመርሖ ኢንዱስትራያላዊ ምዕባለ” ውፅኢት ዘመዝግባ ወረዳታት፣ ወረዳ መረብለኸ ሓንቲ ብክላስተር ክውደቡ ብምግባር ካብዚኣቶም 14 ሽሕን ዘሎ እቶም ሓላፊ ገሊፆምልና እዮም።
ዝብል ፖሊሲን ስትራተጂን ሓንፂፃ ትንቀሳቐስ እያ። 500 ንዝኾኑ ሓረስቶት ንመፍረያይነት ምህርቲ ሕርሻ
ፀኒሓን ኣላን። ዝምልከት መዕበዪ ዓቕሚ ስልጠና ክወስዱ ድሕሪ ብሓፈሻ፣ ኣብ ወረዳ መረብ ለኸ ሓረስታይ
መረብለኸ ኣብ ዞባ ማእኸል ትግራይ እትርከብ ኮይና ምግባር ናብ ተግባር ክሰጋገሩ ክኢሎም እዮም። እዚ መፍረያይነት ምህርቱ ንኸዕቢ ዘኽእሉ እታወት
እዚ ማለት ኣብ ንእሽተይ ትሕዝቶ መሬት ዝግበር ቆላን ሓውሲ ቆላን ኩነታት ኣየር ዘለዋ ወረዳ እያ። ድማ ኣብ መፍረያይነት ምህርቲ ሕርሻ እታ ወረዳ ብዓርሰ ድልየቱ ኣብ ምጥቃምን ዝራእቲ ምስተልዓለ
ንጥፈት ሕርሻ ዝተፈላለዩ ዓይነት ኣዝርእቲ ኣብታ ወረዳ ኣብ 23 ጣብያ ዝተወደበ 151 ሕሽ በዝሒ ዝለዓለ ኣስተዋፅኦ እናበርከተ ይርከብ። ኣብታ ወረዳ ብቅልጡፍ ዝባፅሕ ዓይነት ዝራእቲ ቀልጢፍካ ናይ
ብምስፋሕ ኣብ ዕዳጋ ምእታው፣ ክባር ዋጋ ህዝቢ ዘሎ እንትኸውን ካብዚ እቲ 24 ሽሕን 800 ብምስሳን ምህርቲ ፅቡቕ ውፅኢት ኣብ ምምዝጋብ ካብ ምትካእን ስራሕቲ ዝሓሸ ዝበሃል እዩ። ከምኡ እውን
ዘውፅኡ ዓይነታት ዝራእቲ ንወፃኢ ሰደድ ንዝገብር ሓረስታይ መራሒ ስድራ እዩ። ኣብታ ወረዳ ጣፍ፣ ዝርከባ ጣብያታት፣ ጣብያ ጠራውር ሓንቲ እያ። ሰብ ሞያ ሕርሻ ብክላስተር እናፈለዩ መፍረያይነት
ሓረስታይ ምድጋፍን ምስራሕን ዝብል እዩ። ከምኡ ኦቾሎኒ፣ ምሸላ፣ ዳጉሻን ዓተርን ዝኣመሰሉ ኣዝርእቲ ምህርቲ ሕርሻ ከዕብዩ ዝኽእሉ መዕበዪ ዓቕሚ
እውን ዕዳጋ ተኮር ዝኾኑ ምህርትታት ክሰፍሑ ብበዝሒ ይፈርዩ። ዓንዲ ዝራእታ ድማ ምሸላ፣ ዳጉሻ ጣብያ ጠራውር ልዕሊ ሓደ ሽሕ መራሒ ስድራ ዘለዋ ስልጠና ኣብ ምሃብ ዝግበር ንጥፈት ዝተትሓዘ
ምድጋፍ፣ ሓረስቶት ምስ ውሽጥን ወፃእን ዕደጋ ጣፍን ዝበሉ ኣዝርእቲ እንትኾኑ ፍርያት ምህርቲ እዞም እንትትከውን ልዕሊ ሓደ ሽሕን 200 ተሓራሲ መሬት ትልሚ ንኽዕወት ዝለዓለ ኣስተዋፅኦ ኣበርኪቱ እዩ።
ስሉጥ ምትእስሳር ንኽፈጥሩን ከከም ባህርያት ኣዝርእቲ ንምዕባይ ዝተፈላለየ ስራሕቲ ይሳለጥ እዩ። ብዝተፈላለየ ዓይነት ዝራእቲ ተሸፊኑ ይርከብ። ዓንዲ ኮይኑ ግና ሐዚ እውን መሊኦም ዘይተሰገሩ ድሕሪ
ኣየርን መሬትን ተፀኒዑ ንዝተመረፁ ዝራእቲ ኣብታ ወረዳ ኣብ ዘበነ ምህርቲ 2011/2012 ዓ/ም 30 ዝራእቲ እታ ጣብያ ምሽላ፣ ጣፍን ዳጉሻን ዝበሉ ዝራእቲ ምልዓሎም ቀልጢፍካ ብኻልእ ዝራእቲ
ትኹረት ሂብካ ምስራሕን እቶም ቀንዲ እዮም። ሽሕን 283 ሄክታር መሬት ንምዝራእ ትልሚ ተታሒዙ ኣዝርእቲ እንትኾኑ መብዛሕቲኡ ስፍሓት መሬት ኣብ ምትካእ ዝተርፍ ከምዘሎ ክንርኢ ኪኢልና
እዚኦም ውፅኢታዊ ዝኾኑ ድማ ዘበናዊ ቴክኖሎጂ ዝነበረ እንትኸውን ካብዚ እቲ 29 ሽሕን 324 ሄክታር እታ ጣብያ በዞም ዝራእቲ ከምዝተሸፈነ በዓል ሞያ ኢና። ብፍላይ 90 ሚእታዊ ኣብታ ወረዳ ካብ
ብምትእትታው ምህርቲ ሕርሻ ካብቲ ዘለዎ ብርኪ መሬት ብዝተፈላለየ ዓይነት ዝራእቲ ተሸፊኑ ይርከብ። ዝራእቲ ጣብያ ጠራውር ኣይተ ድራር ተኽላይ ዝተዝርአ ጣፍ ተዓፂዱ ዋላ እኳ እንተኾነ ንዕኡ
እንትመሓየሽ እዩ። ብመሰረት እዚ ናብ ሃገርና ከምቲ ልዕል ክብል ዝተገለፀ መብዛሕቲኡ ተሓራሲ ይገልፁ። ብፍላይ ዓንዲ ዝራእቲ ዝኾኑ ምሽላ፣ ስዒቡ ብሕዱር ጠሊ ዝተዘርአ ሓሙሽተ ሄክታር
እንትንመፅእ ሙሩፅ ዘርኢ ምጥቃም፣ ምስፋሕ መሬት እታ ወረዳ ብዝራእቲ ምሸላ፣ ዳጉሻን ጣፍን ዳጉሻን ጣፍን መፍረያይነቶም ንምጉልባት ዝተፈላለዩ መሬት ጥራሕ እዩ። እዚ ድማ ምስቲ ተዓፂዱ ዘሎ
ልምዓት መስኖ፣ ንሕርሻ ዘድሊ መሰረተ ልምዓት ዝሽፈን እንትኸውን ፍርያት ምህርቲ ናይዞም ዓንዲ ስራሕቲ እናተሳለጡ መፂኦም እዮም። ብፍላይ ከም ተሓራሲ መሬት እንትነፃፀር ኣዝዩ ትሑት ብምዃኑ
ምህናፅ፣ ዘበናዊ ድኹዕን ፀረ ባልዕን ዝበሉ ዝራእቲ ካብ ዓመት ናብ ዓመት ወሰኽ ከምዘለዎ ካብ ሙሩፅ ዘርኢ፣ ምጥቃም ዘበናዊ ድኹዒ፣ ብመስመር ቤት ፅሕፈት ሕርሻን ልምዓት ገጠርን እታ ወረዳ
እታወታት ኣብ ምጥቃም ትኹረት ተዋሂብዎ ቤት ፅሕፈት ሕርሻን ልምዓት ገጠርን ወረዳ መረብለኸ ምዝራእን ግንዛበ ሓረስቶት ኣብ ምዕባይን ካብቶም ትኹረት ክገብረሉ ይግባእ ንብል።
እናተሰርሓሉ መፂኡ እዩ። ብመሰረት እዚ ነዞም ዝረኸብናዮ ሓበሬታ የመላኽት። ንኣብነት ኣብ ዘበነ ትኹረት ተዋሂብዎም እናተሰርሓሎም ዝመፁ ዕዮታት
ስትራተጂካዊ ፖሊሲ ብምዕዋት ጠለብ ዕዳጋ ምህርቲ 2010/2011 ዓ/ም ካብ ሓደ ሄክታር ተሓራሲ እዮም። ብመሰረት እዚ ሓረስቶት ኣብ ምጥቃም
ውሽጢ ዓዲ ንምምላእ ውሱን ፈተነ ተገይሩ እዩ። መሬት ብማእኸላይ 15 ኩንታል ተረኺቡ ነይሩ። እዚ እታወታትን ፓኬጃትን ሕርሻ ዝነበሮ ኣፍልጦ ናብ

12
ትእምት ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

ትካል እግሪ ምትካል ትግራይን ዝዳሎ መደብ
ፍርያት ቃልሲ ህዝቢ ትግራይ

ካልኣይን መዛዘምን ክፋል ልምዓትን ምዕሳል ዴሞክራስን ንምስፋን ሰላምን
ዓብዪ ተራ እናተፃወተት ተጓዒዛ። ድወት ኣብዚ
ኣብ ቀዳማይ ክፋል ብዛዕባ 10 ኩባንያታት ትእምት ሕዚ እዋን ካብ ሬድዮ ብተወሳኺ ቴሌቪዥን እውን
ሕፅር ብዝበለ መልክዑ ግንዛበ መጨበጢ ፅሑፍ ወኒና ጋዜጠኝነትን ካልኦት ዝተፈላለዩ ሞያታትን
ኣቕሪብና ነይርና። እቶም ኣብ ሕሉፍ ኣቕሪብናዮም ንዝወነኑ ልዕሊ 350 ወገናት ዕድል ስራሕ ፈጢራ
ዝነበርና ኩባንያታት ትእምት ኢንዱስትሪያል ትርከብ።
ኢንጅነሪንግ መስፍን፣ ሱር ኮንስትራክሽን፣ ፋብሪካ
ስሚንቶ መሰቦ፣ ትራንስ ኢትዮጵያ፣ ኢንዱስትሪ ኢንዱስትሪ ስትራክቸር ኣዝሚ ስቲል
ቆርበት ሸባ፣ ፋብሪካ እምነበረድ ሳባ፣ ኩባንያ እዚ ኩባንያ ብ2002 ዓ.ም ዝተጣየሸ ኮይኑ፣ ኣብ
ልምዓት መዓድን ኢዛና፣ ፋብሪካ መድሓኒት ምውፃእ ንድፊ፣ ኣብ ምትካልን ምፍራይን ሓፂነመፂን
ኣዲስን ዓለም ለኸ ሃፍቲ እንስሳ ኣበርገለን እዮም። ዝተዋፈረ እዩ። ንኢንዳስትሪ፣ ንመኽዚን፣ ንማእኸል
ኣብዚ ክፋል እንሪኦም ድማ ቴክኖሎጂ መስኖን ዕዳጋን ጋራዣትን ዝውዕሉ ካብ ሓፂነመፂን ዝስርሑ
ማይን ብሩህ ተስፋ፣ ኢንዳስትሪ ኬሚካል ደጀና፣ ህንፃታት ይሰርሕ። ንዝተፈላለዩ ኣገልግሎታት
ስራሕቲ ፓርቲክል ቦርድ ማይጨው፣ መካናይዜሽን ዝውዕሉ ካብ ሓፂን ዝስርሑ በዓል ደብሪ ህንፃታት፣
ሕርሻ ህይወት፣ ስራሕቲ ንግዲ ጉና፣ ኢንዱስትሪ ቢንቶታት ሓፂን፣ ኣካላት ክሬን ወዘተ ይሰርሕ። እዚ
ስትራክቸር ኣዝሚ ስቲልን ድምፂ ወያነ ትግራይን ኩባንያ ብቐጥታ ን150 ወገናት ቀዋሚ ዕድል ስራሕ
እዮም። ሰናይ ንባብ። ዝፈጠረ ኮይኑ ን100 ወገናት እውን ግዝያዊ ዕድል
ሰራሕ ፈጢሩ እዩ።
ቴክኖሎጂ መስኖን ማይን ብሩህ ተስፋ
ቴክኖሎጂ መስኖን ማይን ብሩህ ተስፋ፣ ብ1996 ካብዞም ኣብ ክልቲኡ ክፋል ዘርዚርናዮም ዘለና
ዓ/ም ዝተጣየሸ ኮይኑ ኣብ መስኖን ኣብ ስራሕቲ ኩባንያታት ትእምት ናብ ፍርያት ዘይተሰጋገረ (ገና
ማይን እውን ዝተዋፈረ ኩባንያ ትእምት እዩ። ኣብ ከይዲ ህንፀት ዘሎ) “ኢንዳስትሪ ኬሚካል
ብሩህ ተስፋ ንዘመናዊ መስኖ ዝኸውን ናውቲ ደጀና” ጥራሕ ኮይኑ ብርኪ ህንፀቱ ኣብ 60 ምኢታዊ
ኣብ ፃህያይን ዓፂድን ክዋፈሩ ብምግባር ግዝያዊ ዕድል
ኣፍርዩ የቕርብ፤ መፅናዕቲ የካይድን ቱቦታት በፂሑ ይርከብ። ሕዚ ኣብ ሃገርና ብዘሎ ፖለቲካዊ
ስራሕ ብምፍጣር እውን ዝፍለጥ እዩ።
ይዝርግሕን። ካብዚ ሓሊፉ ብናቱ ዓቕሚ ክፈርዩ ቅልውላው ስእነት ሸርፊ ወፃኢ ስለ ዘጋጠሞ
ዘይኽእሉ ቴክኖሎጅታት መስኖ ካብ ወፃኢ ንግዚኡ ደው ኢሉ ዘሎ እንተኾነ እውን ዝተፈላለዩ
ስራሕቲ ንግዲ ጉና
እናምፀአ ንተጠቀምቲ የቕርብ። እዚ ኩባንያ ካብ ኣማራፅታት ብምጥቃም ፀገማት ተፃዊሩ ህንፀቱ
እዚ ኩባንያ ኣካል ትእምት ኮይኑ ካብ ዝጣየሽ 25
ዝተጣየሸሉ እዋን ኣትሒዙ ክሳብ ሕዚ ብዙሓት ንክዛዘም ዓብዪ ርብርብ እናተገበረ ይርከብ።
ዓመታት ኣቑፂሩ ኣሎ። ዝተጣየሸሉ ዕላማ ድማ
ስራሕቲ ዝዓመመ እንትኸውን ከም ኣብነት፣ ዝተፈላለዩ ውፅኢታት ሕርሻ ንወፃኢ ሰደድ ንምግባርን
ልዕሊ 70 ጎዳጉዲ ማይ ራያ ቅድሚ ምኹዓቶም ኢንዱስትሪ ኬሚካል ደጀና
ካብ ወፃኢ ናብ ውሽጢ ዓዲ ድማ ናይ ኢንዱስትሪ
መፅናዕቲ ዘካየደ ኩባንያ እዩ። ኣብ ጎልጎል ራያን ኣብ ጥቓ መቐለ፣ ኣብ ወረዳ እንደርታ ዝህነፅ ዘሎ
ኣቁሑ ኣታዊ ንምግባርን እዩ። ኣብ ውሽጢ ዓዲ ዝፈርዩ
ሑመራን ቴክኖሎጅታት መስኖ ብሰፊሑ ዘርጊሑ እዚ ኢንዱስትሪ ህንፀቱ ሕዚ 60 ምኢታዊ በፂሑ
ከም ስሚንቶ፣ ጨርቃጨርቅን ፓርቲክል ቦርድን
እዩ። ንኣብነት ኣብ ሕርሻ ፋብሪካ ሽኮር ወልቃይት ይርከብ። ኣብ ዝሓፀረ እዋን ህንፀቱ ተዛዚሙ ናብ
እውን ናብ ዝተፈላለዩ ከባብታት ኢትዮጵያ እናወሰደ
ምስ “ሜታፊን” ዝተብሃለ ኩባንያ ኤስራኤል ኮይኑ ፍርያት ንምእታው ብርቱዕ ፃዕሪ እናተገበረሉ
ይሸይጥ። በዚ ተግባሩ ዝተፈላለዩ እታወታት ብምቕራብ
ቴክኖሎጂ ልምዓት መስኖ ኣብ ምዝርጋሕ ይርከብ። ዝፀንሐ እዚ ኩባንያ ብሰንኪ ሕዚ ኣጋጢሙዎ ዘሎ
ዕዳጋ ናይ ምርግጋዕን ክፍተት ናይ ምምላእን ኣስተዋፅኦ
ካብዚ ሓሊፉ ኣብ ኣግሮ ፕሮሰሲንግ ኢንዳስትሪ ስእነት ሸርፊ ወፃኢ(ዶላር) ንግዚኡ ህንፀቱ ተኣጓጒሉ
ይገብር። እዚ ከምዘለዎ ኮይኑ፣ ስራሕቲ ንግዲ ጉና
ንዝተዋፈሩ ኩባንያታት ናውቲ ካብ ወፃኢ ብምምፃእ ይርከብ። እዚ ፀገም ፈቲሕኻ ከይዲ ህንፀቱ በቲ
ኣብዚ ሕዚ እዋን ንልዕሊ 450 ሰራሕተኛታት ቀዋሚ
ኮነ ብምፍራይ የቕርብ። ኣብ ርእሲ እዚ ፋብሪካታት ድማ ዝተፈላለዩ ዓቐን ዘለዎም ውፅኢታት ፅርበት ዝድለ መንገዲ ንክሳለጥ ድማ ዝተፈላለዩ ፃዕርታት
ዕድል ስራሕ ፈጢሩ ይርከብ።
እንትትከሉ መስመራት ማይን መጥፍኢ ሓውን ዕንፀይቲ (ቦርድታት) ምስራሕ እዩ። እቶም ዝሰርሖም እናተገበሩ ይርከቡ። እዚ ኩባንያ ኬሚካላትን
ብበዝሒ ናይ ምዝርጋሕ ሓላፍነት ተሸኪሙ ዝሰርሕ “ቦርድታት” ንኮርኒስ፣ ኣቐሑት ገዛን ቢሮን ይውዕሉ። ኮስቲክ ሶዳን ብቐንዱ፣ ክሎሪን፣ በረኪና፣ ንስሚንቶ
ድምፂ ወያነ ትግራይ
ዘሎ ትካል ልምዓት እውን እዩ። እዞም ስራሕቲ ንኽሰርሕ ባህርዛፍ ብበዝሒ ይጥቀም። እታወት ዝኸውን ካልሼም ሃይድሮ ኦክሳይድን
ድምፂ ወያነ ትግራይ ብ1972 ዓ/ም ኣብ ኤርትራ፣ ሳሕል
ትካል ቴክኖሎጂ መስኖን ማይን ብሩህ ተስፋ ከምኡ ድማ ቁፅሩ ዘይነዓቕ ፅሕዲ ይጥቀም። ነዞም ሃይድሮ ክሎሪክ ኣሲድን ድማ ብተወሳኺ ከፍሪ
ኣብ ዝነበረ ሬድዮ ህዝባዊ ግንባር ዝተወሰነ ግዘ ኣየር
ኣብ ዝርግሐ ቱቦታት መስተ ማይ እውን ብሰፊሑ እፅዋት ዝኸውን ጠቕላላ 14 ሽሕ ሄክታር መሬት እዩ። ኢንዳስትሪ ኬሚካል ደጀና ህንፀቱ ምስተዛዘመ
ሒዛ ብክልተ ሰራሕተኛታት ጥራሕ ስራሕ ጀሚራ።
ሰሪሑን ይሰርሕ ኣሎን። ኣብ ክልላት ሶማሊ፣ ዓፋር፣ ብኢንቬስትመንት ዝወሰደ ኾይኑ ክሳብ ሕዚ እቲ ብቀዋምን ግዝያውን ብቀጥታ ን2000 ወገናት
ኣብኡ ኮይና ድማ ክሳብ 1976 ዓ/ም ዜናታት ዓወት
ሃረር፣ ደቡብን ቤንሻንጉልን ውፅኢታዊ ስራሕቲ ሸውዓተ ሽሕ ሄክታር ኣልሚዑ ይጥቀመሉ ኣሎ። እቲ ዕድል ስራሕ ዝፈጥር ኮይኑ ኣብ ዙርይኡ ብዝዓስሉ
እናቃልሐትን ግፍዕታት ስርዓት ደርግ እናቃልዐትን
ልምዓት ፈፂሙ። ምስ “ጂኣይዜድ” ዝተብሃለ ትካል ዝሓዞ ቦታ (ሳይት) ኣብ ወረዳ ኦፍላ፣ እምባኣላጀ፣ እንዳ ኩባንያታት ሰብ ሃፍቲ ማለት እውን ብተዘዋዋሪ
ንዕጥቃዊ ቃልሲ ህዝቢ ትግራይ ብዕቱብ ሓጊዛ። ካብኡ
ጀርመን ብምትሕብባር ድማ ኣብ 15 ዩኒቨርሲቲታት ሞኾንን ደጉዓ ተምቤንን ይርከብ። ድማ ልዕሊ 5000 ወገናት ተወሳኺ ዕድል ስራሕ
ንደሓር ግና ኣብ ሳሕል ኣይቀፀለትን። ምኽንያቱ ምስ
ሙሉእ ብምሉእ ቱቦታት መስተ ማይ ዘርጊሑ። ፋብሪካ ስራሕቲ ፓርቲክል ቦርድ ማይጨው እዞም ክፈጥር ዝኽእል እዩ።
ህዝባዊ ግንባር /ሻዕብያ/ ዘይምስምማዕ ተፈጢሩ።
ዝርግሐ ማይ ከተማታት ጎንደር፣ ደብረ ብርሃን፣ ስራሕቲ እንትሰርሕ ነቶም ስራሕቲ ንዝንቀሳቐሱ እምበኣርከስ፣ እቶም ትእምት ኣብ ምቅላል
ህወሓት ኣብቲ እዋን ኣብ ዝሓሸ ኩለመዳይ ድልዳለ
ባህርዳር፣ ሽዋ ሮቢት ብፅርየት ኣሳሊጡ። ኣብ ከተማ ወገናት ዕድል ስራሕ ፈጢሩ እዩ። ብመሰረት እዚ ማሕበራዊ ፀገማትን ምጥንኻር ማሕበራዊ ልምዓትን
ስለዝነበረትን ዕላማታት ናብ ህዝቢ ንምግዋሕ ሬድዮ
ኣዲስ ኣበባ እውን ዝርገሐ ቱቦታት ማይ ዘካየደ 384 ቀዋሚ ዕድል ስራሕ ዝፈጠረ እንትኾን ን450 እትሰርሖም ዘላ ዓበይቲ ሓገዛት ካብዞም ኣብ
ኣድላዪ ብምዃኑን ድምፂ ወያነ ኣብ መሬት ዓዳ ትግራይ
እንትኸውን ን60 ብ 40 ኣባይቲ (ኮንደምኔም) መዓልታዊ ን280 ድማ ኮንትራት ዕድል ስራሕ ፈጢሩ ክልቲኡ ክፋል ብዝርዝር ሪእናዮም ዘለና ኩባንያታት
ክትትከል ተገይሩ። ስለዝኾነ ናውቲ ካብ ወፃኢ ዓዲጋ
ኣዲስ ኣበባ ኣቐሑት ፅርየት /ሳንተሪ/፣ ምስ ሜቴክ እዩ። እቶም ቀወምትን መዓልታውን ሰራሕተኛታት ኣብ ዝተረኸበ እዩ። ስድራ ስውኣት በብወርሑ ዝረኽብዎ
ብ1978 ዓ/ም ኣብ መሬት ትግራይ፣ ከባቢ ወልቃይት
ብምትሕብባር 40 ኮንቲነር ዘቕረበ እውን እዩ። ማእኸል እቲ ፋብሪካ ይሰርሑ፤ እቶም ሰራሕተኛታት ሓገዝ፣ ንጉዱኣት ኲናት ትግራይ ዝግበር ሓገዝ፣
ፀገዴ ኣብ ዝርከብ ክሳድ ጊመል ተተኺላ ናብ ስራሕ
ብሩህ ተስፋ እንትጣየሽ 15 ሚልየን ብር ጥረ ኮንትራት ድማ ኣብቶም እፅዋት ዝለምዕሎም ቦታታት ዝተፈላለዩ ፀገማት ንዘለዎም ክፋላት ማሕበረሰብን
ኣትያ።
ገንዘብን 15 ሚልዮን ብር ዝግመት ብሓገዝ ዝተረኽበ ብዋርድያነት፣ ብምፅዳቕን ብምቑራፅን ዝሰርሑ እዮም። ፀገማት ማሕበረሰብ ኣብ ምቅላል ንዝተዋፈሩ
ካብኡ ንድሓር፣ ካብ ሕሉፍ ብዝበለፀ ፖለቲካውን
ናውትን ሒዙ እዩ ተበጊሱ። ብ30 ሰራሕተኛታት ትካላትን ዝግበር ሓገዝ ካብዚ ሓሊፉ ድማ ትእምት
ወታደራውን ዕማማት ቃልሲ ህወሓት እናተንተነትን
ናብ ስራሕ ዝኣተወ እቲ ትካል ካብ እዋን ናብ እዋን መካናይዜሽን ሕርሻ ህይወት እትሰርሖም ዝተፈላለዩ ትካላት ትምህርቲ ኮኑ
ግፍዕታት ደርግ እናቃልዐት፣ ካብኡ ሓሊፋ ጅግንነት
ስራሕቱ እናዓበየን ከስቢ እናረኸበን ብምኻድ ሕዚ እዚ ኩባንያ ቅድሚ 25 ዓመታት ዝተጣየሸ እንትኸውን ካልኦት ትካላት ልምዓት ካብዞም ኩባንያታት
ተጋደልትን ፅንዓት ህዝቢ ትግራይን እናቃልሐትን
ካፒታሉ ኣዕብዩ ን282 ሰራሕተኛታት ዕድል ስራሕ ኣብ ልምዓት ሕርሻ ዞባ ምዕራብ፣ ወረዳ ቃፍታ ሑመራ ብዝተረኸበ እቶት ዝፍፀም እዩ። ትእምት ኣብ
ክሳብ ከባቢ መወዳእታ 1980 ዓ.ም ኣብ ሓራ መሬት
ፈጢሩሎም ኣሎ። እዞም ሰራሕተኛታቱ፣ ካብ ዝተዋፈረ እዩ። ብቐንዱ ኣብ ልምዓት ጡጥን ሰሊጥን ልምዓት ስፖርት እትገብሮ ዘላ መተካእታ ዘይብሉ
ወልቃይት ፀኒሓ። ካብኡ ቀፂላ ድማ ናብ ደጉዓ
ዝረኸብዎ መሃያ ብተወሳኺ ብዘላቕነት ህይወቶም ዝተዋፈረ እንትኸውን ፋብሪካ ዓለባ ኣልመዳ ሙሉእ ኣበርክቶ እውን እዞም ኩባንያታታ ካብ ዘፍረይዎ
ተምቤን፣ ከባቢ ሃገረሰላም ቀይራ ፈነወኣ ኣጠናኺራ
ዝመርሕሉ ብቑዕ ሞያ ክውንኑ እውን ገይሩ እዩ። ንሙሉእ ጡጥ ዝዕድግ ካብዚ ኩባንያ እዩ። ኣልመዳ ፍርያት ብዝተረኸበ እቶት ዝትግበር ህዝባዊ
ቀፂላ። ደርግ ሙሉእ ንሙሉእ ካብ ትግራይ ተፀራሪጉ
ስራሕቲ ፓርቲክል ቦርድ ማይጨው ብሕፅረት ጡጥ ደው ከይብል ህይወት ሕርሻ ዓብዪ ዕላማታት እዩ። ስለዝኾነ ኩባንያታት ትእምት
ምስወፀ ድማ ናብ ከተማ መቐለ ብምዝዋር ክሳብ
እዚ ኩባንያ ብ1996 ዓ/ም ዝተጣየሸ ኮይኑ እጃም ይፃወት ኣሎ። ካብዚ ብተወሳኺ እዚ ኩባንያ ድሕንነቶም ዝተሓለወን መፍረይትን ኮይኖም
ስርዓት ደርግ ሓመድ ድበ ዝኣቱ ታሪኻዊ ግቡኣ
ዕላምኡ ኣብ ኢንዳስትሪ ውፅኢት ዕንፀይቲ እጃሙ ን319 ወገናት ቀዋሚ ዕድል ስራሕ ዝፈጠረ ኣብ ርእሲ ክቕፅሉ ምግባር ማለት ስራሕቲ ምግባረ ሰናይ
ተዋፂኣ። ድሕሪ ምድምሳስ ስርዓት ደርግ እውን
ንምውፃእን ስግግር ንምፍጣርን እዩ። ቀንዲ ስርሑ ምዃኑ በብዓመቱ ኣብ እዋን ክረምቲ ን5000 መናእሰይ ትእምት ተጠናኺሩ ክቕፅል ምግባር ማለት እዩ።
ኣይዓረፈትን። ኣብቲ ሓዱሽ ምዕራፍ ንምርግጋፅ

13
ደሃይ መቐለና ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

ምምሕዳር ከተማ መቐለን ዝዳሎ መደብ
ዕብየት ከተማታትን ህንፀት ዘመናዊ መንገድን

ዝርገሐ መሰረተ ልምዓት ንቁጠባዊ ዕብየት ሓንቲ ትልሚ ሒዙ እናሰርሐ ይርከብ። ዛጊድ ድማ ኣብ
ዓዲ ዘይትካእ ግደ ኣለዎ። ዝተማልአ ዝርገሐ ቀዳማይ ዙር 21 ኪሎ ሜትር መንገዲ ተሰሪሑ እዩ።
መንገዲ እንተፀኒሑ ካልኦት መሰረተ ልምዓት ኣብ ካልኣይ ዙር ድማ 44 ነጥቢ ሓሙሽተ ኪሎ
ንምምላእ እውን ጥጡሕ ባይታ እዩ ዝፈጥር። እቲ ሜትር ዝንውሓቱ መንገዲ ኣስፋልት ኣብ ከይዲ
ዝርገሐ ኣብ ከተማታት ጥራሕ ተሓፂሩ ዝተርፍ ህንፀት ይርከብ።
ዘይኮነስ እንኮላይ ኣብ ገፀር ምስ ዝርከባ መዋሰንቲ ናይዚ መቐፀልታ ብብርኪ ሳልሳይ ዙር ኣብ 2012
ጣብያታትን ቁሸታትን እንተተኣሳሲሩ ኩለ መዳያዊ ዓ/ም እውን ብመሰረት መሓውራዊ ፕላን እታ ከተማ
ስሉጥ ቁጠባዊ ዕብየት ንምምዝጋብ ዝለዓለ ረብሓ ንዘሎ ምጭንናቅ ፍሰት ትራፊክ ንምቅላልን ቑጠባዊ
ይህልዎ። እዚ ከምዘለዎ ኮይኑ ግና መሰረተ ምንቅስቓስ እታ ከተማ ንምሕያልን ዝዓለመ ልዕሊ
ልምዓት መንገዲ ከተማታት ምስ ናህሪ ምኽታም ሓሙሽተ ነጥቢ ሰለስተ ኪሎ ሜትር መንገዲ ኣብ
ብዝተዛመደ መልክዑ ክህነፅ ኣለዎ። በዚ መዳይ ነባር መንገዲ ኣስፋልት ክፍለ ከተማ ቐዳማይ ወያነ
ሰሜናዊት ኮኾብ ከተማ መቐለ ፅቡቓት ምዕባለታት ክስራሕ እዩ። ኣብዚ ክስራሕ ዝተመረፀሉ ምኽንያት
እናተርኣየላ ዝመፀት ዋላ እንተኾነት ሐዚ ግና ጉዳይ ድማ ኣብቲ ክፍለ ከተማ ዘሎ በዝሒ ፍሰት ትራፊክ
መንገዲ ህፁፅ መፍትሒ ከምዘድልዮ ሰብ ሞያ እቲ ማእኸል ብምግባር እዩ። ህንፀት ቅድሚ ምጅማሩ
ዓውደን ነበርትን ርኢቶኦም እናገለፁ ይርከቡ። ኣቐዲምካ ክውገኑ ዝግበኦም ካብቲ ቦታ ንዝለዓሉ
ኣብቶም ዝሓለፉ ሰለስተ ዓመታት ኣብዛ ሃገር ወገናት ዝወሃብ ካሕሳ ገንዘብን ተለዋጢ ቦታን ከይዲ
ተፈጢሩ ብዘሎ ፖለቲካዊ ቅልውላው ካብ ምፅፋፍ ይሳለጥ ምህላው መተሓባበሪ ከይዲ ስራሕ
ዝተፈላለዩ ክፋላት ሃገርና ተመዛቢሎም ናብ ቅዲ ስነ ህንፃ (ፕላን) ከተማ መቐለ ኣይተ ሃይለ ኣስፍሃ
ዓዶም ዝመፁ ተጋሩ ቁፅሮም ብዙሓት አዮም። ይገልፁ።
ከምኡ እውን ኣብ ክልልና ብዘሎ ውሑስ ሰላም ከምቲ ልዕል ክብል ዝተገለፀ እቶም ዝስርሑ ሓደሽትን
ካብ ውሽጢ ሃገር ይኹን ጎረቤት ሃገር ኤርትራ ነባራትን መንገድታት ውዕውዕ ምንቅስቓስ ንግዲ ኣብ
ናብ ትግራይ ብፍላይ ናብ ሰሜናዊት ኮኾብ ከተማ ዝካየደላ ሕንብርቲ እታ ከተማ ኣብ ዝኾነት ክፍለ
መቐለ ዝመፁ ወገናት ቑፅሮም ካብ እዋን ናብ ከተማ ቐዳማይ ወያነ እዮም። ስለዝኾነ መብራህቲ፣
እዋን እናወሰኸ መፂኡ ኣሎ። ቑጠባዊ ምንቅስቓስ ስልክን ማይን ግዜ ዝወስድ ምብታኽ መስመራት
እዛ ከተማ እናዓበየ ብምምፅኡ ድማ ብኡ ልክዕ ንኸይህሉ ብጥንቃቐ ዝስርሓሉ ኩነታት ተመቻችዩ
ፍሰት ትራፊክ እውን ብሓሙሽተ ዕፅፊ ዝውስኸሉ ኣሎ። ከምኡ እውን ካብ ትሕዝቶ መሬቶም ዝለዓሉ
ኩነታት ከምዝተፈጠረ ቤት ፅሕፈት መሰረተ ወገናት መንበሪ ገዛ ዝነበሮም ንመንበሪ ኣብ ዝጥዕም
ልምዓት ከተማ መቐለ ይገልፅ። ቦታ፣ ንግዲ ትካል ዝነበሮም ድማ ንንግዲ ኣብ ዝምጥን
ብመሰረት እዚ ምምሕዳር ከተማ መቐለ ኣብ ዘበነ ቦታ ክወሃቡ እዮም። ዝወሃቦም ስፍሓት መሬት እውን
ስራሕ 2012 ዓ/ም ንዘሎ ምጭንናቕ ፍሰት ትራፊክ ከከም ዝነበሮም ትሕዝቶ መሬት ኮይኑ ትሕቲ 100
ንምንካይ ዝዓለመ ምንቅስቓስ ይገብር ምህላው ካሬ መሬት ንዝነበሮም ግን ደረጅኡ ንምሕላው ማለት መንገዲ ደም ሱር ልምዓትና!
ይፍለጥ። ካብቶም ዘካየዶም ምንቅስቓሳት ነባር እኹል መደቀሲ ክፍሊ፣ ሳሎን፣ ሻወርን ሽንቲቤትን
መንገዲ ኣስፋልት ንምሕዳስን ሓደሽቲ መንገድታት ክህልዎም ስለዝግባእ 140 ካሬ ሜትር ስፍሓት መሬት ጉድኣት ኣካልን ህፃውንትን ሓደጋ ዘብፅሕሉ ኩነታት ክፍለ ከተማ ቀዳማይ ወያነ ስለዝኾነን ቐልጢፉ
ኣስፋልት ንምህናፅን ካብ ሓሙሽተ ክፍለ ከተማታት እዮም ክወሃቡ። ኣብ ዝኽፈል ካሕሳ ህንፃ ገዛ እውን ኣሎ። ከምኡ እውን ንእግሪ ተጓዓዝቲ ተባሂሉ ኣብ ናብ ግልጋሎት ክኣቱ ስለዘለዎን ንህንፀት እዚ
ምስ ዝተወከሉ ክፋላት ሕብረተሰብን ሰብ ሞያን 24 ብተመሳሳሊ ከከም ደረጅኡ ኮይኑ እቲ ዝተሓተ ግን ዝተሰርሐ መንገዲ ብዝተፈላለዩ ሸቐጣ ሸቐጥ ንግዲ፣ መንገዲ ዝውዕል ቦታ ተነፂሩ ተፈልዩ እዩ። እቶም
መስከረም 2012 ዓ/ም ህዝባዊ ዘተ ተኻይዱ ነይሩ። 290 ሽሕ ብር ከምዝኸፈሎም እቶም መተሓባበሪ ንህንፀት ኣባይቲ ተባሂሎም ንኣዋርሕ ብዝቕመጡ ዝለዓሉ ኣካላት እውን ከከም ትሕዝቶ መሬቶም
ቀንዲ ዕላማ እቲ ዝተኻየደ ዘተ ደረጃ መንገዲታት የረድኡ። ሑፃን እምንን ስለዝዕፆ ፅባቐ እታ ከተማ ካብ ኮይኑ ኣብ ቀዳማይ ወያነ እናሃለው ዝረኸብዎ
ብምምሕያሽን ሓደሽቲ መስመራት ኣስፋልት ካልእ ኣብዚ ዓመት ክስርሑ ካብ ዝተትሓዙ መደባት ምብልሻው ብዝዘለ ንሓደጋ ትራፊክ ዝዳርጉሉ ረብሓ ብዘይጎድእ መንገዲ ኣብ መንበሪ ቦታን
ብምዝርጋሕን ቕልጡፍ ዕብየት ከተማ መቐለ ጋህዲ ካብ ገፀር ናብ ከተማ ዝኣትው 18 ቁሸታት ተጠቐምቲ ኩነታት ኣሎ። ብመሰረት እዚ ሳልሳይ ዙር ህንፀት ንግዲ ትካላት ዝነበሩ ኣካላት ተነፂሮም ዝግበኦም
ንምግባር ዝዓለመ እዩ። ሓይሊ ኤሌክትሪክ፣ ፅሩይ ዝስተ ማይ ንምግባር መንገዲ ቀዳማይ ወያነ እንትዛዘም እቲ ኸባቢ ማእኸል ካሕሳ ወሲዶም ተለዋጢ መሬት ንምሃብ ቤት
ከተማ መቐለ ርእሰ ከተማ ክልል ትግራይ ጥራሕ ትልሚ ተታሒዙ ምንቅስቓስ እናተገበረ ይርከብ። ምንቅስቓስ ንግዲ ስለዝኾነ ንተጓዓዝቲ ድሕንነት ምኽሪ ከተማ መቐለ ከፅድቐሎም ጥራሕ ይፅበዩ
ዘይኮነትስ ብብርኪ ሃገር ካብ ዘለዋ ዓበይቲ ከምኡ እውን ነተን ካብ ገጠር ናብ ከተማ ዝኣትዋ ዝሕሉ፣ ምችውነት ዘለዎ መንገዲ ኣጋር፣ መእለዪ ምህላዎም ኣገንዚቦም። ካልእ ኣብቲ ዝስራሕ
ከተማታት እውን ስሉጥ ዕብየት ኣብ ምምዝጋብን ቑሸታት ሓዊሱ ንዘሎ ፅበት መምሃሪ ክፍሊ ንምቅላል ውሑጅ፣ መፅንሒ መካይን (ፓርኪንግ)ን መቆፃፀሪ መንገዲ ኣስፋልት ዝዝርግሑ መሰረተ ልምዓታት
ብስፍሓታ ድማ ካብ ኣዲስ ኣበባ ቐፂላ ኣብ ካልኣይ ኣብ 21 ኣብያተ ትምህርቲ ተወሰኽቲ መምሃሪ ትራፊክ መብራህትን ተሓሳቢ ተገይሩ ክስራሕ እውን ከምቲ ሕሉፍ እቲ ሓደ ዝሰርሖ እቲ ኻልእ
ደረጃ እትስራዕን ከተማ እያ። ስለዝኾነ ነዚ ዝምጥን ክፍሊታት ክህነፁ እዮም። ካብዚ ብተወሳኺ ኣብ ከምዘለዎ ዶክተር ኣለም ገና ገሊፆም። እናፍረሰ ዝሃንፅ ዘይኮነስ ሓበራዊ ኮሚቴ ተጣይሹ
መሰረተ ልምዓት መብራህቲ፣ መንገዲ ኣስፋልት መዋፈሪ ታክስታት ዘሎ ምጭንናቕ ንምንካይ እውን ኣብቲ መድረኽ ዘተ ኣብ ህንፀት እዞም መንገድታት ተናቢቦም ዝሰርሕሉ ኩነታት ተመቻችዩ ይርከብ።
ንምትእትታው ድማ እቶት ቤት ማዘጋጃ ኣብ ብልዕሊ 5 ሚልዮን ብር ካፒታል መዕረፊ ታክሲ ኣስፋልት ህዝቢ ንህንፀት መሰረተ ልምዓት ካብ ዝነበሮ ንህንፀት መንገዲ ተባሂሎም ዝለዓሉ መስመራት
ዓመት ናብ ሓደ ነጥቢ ሓሙሽተ ቢልዮን ብር ክዓቢ (ተርሚናል) ክስራሕ እዩ። ከምኡ ድማ ካብ ሓወልቲ ቦታ “ተልዓል” እንትበሃል ከም ዘየዐንቅፍ ሕሉፋት ማይ፣ ስልኪን ዓንዲ ኤሌክትሪክን እውን ኣብቲ
ንምግባር እናተሰርሐ ይርከብ። ንኣብነት፡- ኣብ ሰማእታት ናብ ፋብሪካ ስሚንቶ መሰቦ ዝኸይድ በዓል ተግባራትና መርኣይታት ከምዝኾኑ ተሳተፍቲ እቲ ኸባቢ ዘሎ ንግዳዊ ምንቅስቓስ ንዘይምቁራፅ ኣብ
መንገዲ ኣስፋልት ወሲድና እንተርኢና ምስ ሱር 40 ሜትሮ ስፍሓት መንገዲ ማእኸል ኮሪደር ልምዓት ዋዕላ ይገልፁ። ይኹን እንበር ንኻሕሳ ኣባይቲ ገንዘብ ዝሓፀረ እዋን ተኪእኻ ብምስራሕ ቐልጢፍካ
ኮንስትራክሽን ስምምዕነት ብምፍጣር ኣብ ውሽጢ (ማእኸል ከተማ)ንምፍጣር ዲዛይን ተሰሪሑ ናብ ምስተኸፈለ መስርሒ መሬት ብእዋኑ ኣይወሃብን፤ ናብ ስራሕ ዝእተወሉ ኩነታት ከምዝተመቻቸወ
ሽዱሽተ ዓመት ዝኽፈል ልቓሕ ስምምዕ ተገይሩ ተግባር ንምእታው ኣብ ምድላው ከምዘሎ እቶም ክልተ ሰለስተ ዓመት እዩ ዝፀንሕ። እዚ ድማ እቲ ዓቕሚ ኢንጅነር ኣርኣያ ገሊፆም።
ምህላው ምክትል ከንቲባ ከተማ መቐለ ኢንጅነር መተሓባበሪ የረድኡ። ዘይብሉ ነተን ዝተውሃበኦ ገንዘብ በሊዑ መንበሪ ገዛ ብድምር ከተማ መቐለ ኣብ 1984 ዓ/ም ሰለስተ
ኣርኣያ ግርማይ ይገልፁ። ኣብቲ ዝተኻየደ ዘተ ሓዱሽ ኮሪደር ልምዓት ከይሰርሐ ዝተርፍ ወገን ብዙሕ እዩ። ካብዚ ብተወሳኺ ኪሎ ሜትር ዝንውሓቱ መንገዲ ኣስፋልት ጥራሕ
ኣብዚ ክፍለጥ ዘለዎ ሰሜናዊት ኮኾብ ከተማ መቐለ እንትፍጠር ኣብ ነባር ከተማ እውን ማለት ካብ ኣብርሃ መሰረተ ልምዓት መንገዲ፣ ስልኪ ማይን መብራህትን ዝነበራ እያ። ኣብዚ ሐዚ እዋን ግን ሳላ ኣብቶም
ቅድሚ 1983 ዓ/ም ዝነበራ ዝርገሐ መንገዲ ካብ ካስትል ክሳብ ቤተ መንግስቲ ሃፀይ ዮውሃንስ ዘሎ ተዋዲዶም ብዘይምስርሖም እቲ ሓደ ዝሰርሖ እቲ ዝሓለፉ 27 ዓመታት ከም ሃገር ይኹን ከም
ሰለስተ ኪሎሜትር ዘይበልፅ እዩ ነይሩ። ድሕሪ መንገዲ ብኣግኡ ክሕሰበሉ ከምዝግባእ ተሓቢሩ እዩ። ኻሊእ እናፍረሰ ገንዘብ ህዝብን መንግስትን ዝባኽነሉ ክልል ዝመፁ ዓበይቲ ለውጥታት 220 ኪሎ
ውድቀት ስርዓት ደርግ ግን ህወሓት ኢህወዴግ ብፍላይ ኣብ ተጓዓዝቲ እግርን መእለይ ውሑጅን ነታ ኩነታት ስለዘሎ ኣብዚ ዝተቐመጠ መፍትሒ እንታይ ሜትር መንገዲ ፀፀር፣ ልዕሊ 187 ኪሎ ሜትር
ብዝሓንፀፆ ፖሊስን ስትራተጅን እናተመርሐ ኣብ ከተማ ብዝምጥን መንገዲ ክስራሕ ከምዘለዎ ተሳተፍቲ እዩ? ዝብሉን ካልኦት ሕቶታትን ካብ ተሳተፍቲ እቲ ኮብሊስቶን ከምኡ እውን ምስቶም ነታ ከተማ
ዘፈር መንገዲ ዕውታት ስራሕቲ ተሰሪሖም እዮም። ብኣፅንኦት ገሊፆም ኣለው። ከም ርኢቶ ነበርቲ ከተማ ዋዕላ ተላዒሎም እዮም። ኣቛሪፆም ዝሓለፉ ብፌደራል ዝሰርሑ መንገድታት
ንኣብነት፡- ክሳብ 2009 ዓ/ም ብፌደራል መንግስቲ መቐለ ኣብ መብዛሕቲኦም መእለዪ ውሕጅ ከተማ ነቶም ኣብቲ መድረኽ ዝተልዓሉ ሕቶታት ምላሽ ሓዊሱ ልዕሊ 194 ኪሎ ሜትሮ መንገዲ ኣስፋልት
ንከተማ መቐለ ኣቛሪፆም ዝሓለፉ መንገድታት መቐለ መፅናዕቲ መሰረት ዘይገበሩ ስራሕቲ ይስርሑ ዝሃቡ ምክትል ከንቲባ ከተማ መቐለ ኢንጅነር ወኒና ትርከብ። ይኹን እንበር ምስ ዘለዎ ቁጠባዊ
ሓዊሱ ኣስታት 70 ኪሎ ሜትሮ መንገዲ ኣስፋልት ብምንባሮም ኣብ እዋን ክራማት ማይ ብልዕሊ መንገዲ ኣርኣያ ግርማይ ብወገኖም እቶም ዝተልዓሉ ሕቶታት ምንቅስቓስን ስሉጥ ዕብየትን ዝተዓፃፀፈ ስራሕ
ነይርዎ። ይኹን ምበር ምስ ዘሎ ቕልጡፍ ዕብየትን ኣስፋልት እናኸደ ኣብ ነበርትን መሰረተ ልምዓትን ብትኽክል ኣብ ባይታ ዝረኣዩ ጉድለታት ከምዝኾኑ ምስራሕ ስለዝጠልብ ከምቲ ልሙድ ሓድነትናን
ልዑል ፍሰት ትራፊክን ነታ ከተማ ዝምጥን ፀገም እናፈጠረ ይርከብ። ገሊፆም። ለውጢ መሬት ይኹን ካሕሳ ገንዘብ ብእዋኑ ሰላምናን ሓሊና ውሽጣዊ ዓቕምና ብምዕባይ
ኣይኮነን። ምምሕዳር ከተማ መቐለ እውን ነዚ ፀገም ብተመሳሳሊ እቲ ክሳብ ሕዚ ዝተሃነፀ መንገዲ ክፍፀም እናተገበኦ ብዝተፈላለዩ ምኽንያታት ይዘናጋዕ ንዝበለፀ ውፅኢት ፃዕርና ክነሐይል ይግባእ።
እዚ ንምፍታሕ ካብ 2010 ዓ/ም ጀሚሩ ብሰለስተ እግረኛታት ምችውነት ዘይብሉን ደረጅኡ ዘይሓለወን እዩ። ይኹን እንበር እቲ ሐዚ ዝስራሕ መንገዲ
ዙር ዓበይቲ መንገድታት ኣስፋልት ንምስራሕ እዩ። እዚ ድማ ንተጓዓዝቲ ሰብ ፀጋ ዕድመ ኣረጋውያን፣ ኣስፋልት ልዑል ምንቅስቓስ ንግዲ ኣብ ዘካየደሉ

14
ኮንስትራክሽን ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

ቢሮ ኮንስትራክሽን፣ መንገድን መጓዓዝያን ትግራይን ዝዳሎ መደብ
ሓደጋ ትራፊክ ክልልና ወሲኹ ዶ ቀኒሱ?

ሓደጋ ትራፊክ ኣብ ሃገርና ይኹን ኣብ ክልልና ልዕሊ ብምትሕብባር ሞተርሳይክላት ብሓገዝ ረኺቡ እዩ።
ዝኾነ ይኹን ሕማም ጠንቂ ሞት ወገናትን ዕንወት ብተወሳኺ ምስ ዩኒቨርሲቲ መቐለ ዝተጀመረ ኣብ
ንብረትን እናኾነ ይመፅእ ኣሎ። መንግስቲ ነዚ ሓደጋ ከይዲ ዝርከብ ስራሕ ከምዘሎ ኮይኑ፣ እቲ ምስ ነጋዶ
ንምቕናስ በብግዚኡ ዝተፈላለዩ ፃዕርታት ይገብር እዩ። ከተማ መቐለ ብምርድዳእ ዝተረኸበ ሓገዝ ከም ብሉፅ
ይኹን እምበር ኣብ ባይታ ወሪድካ ዝተመዝገበ ጭቡጥ ተሞክሮ ብምውሳድ ኣብ ካልኦት ከተማታት እውን
ለውጢ ግን የለን ጥራሕ እንተይኮነስ መጠኑ ካብ ግዜ ክቕፅሉሉ ንምግባር ይስራሕ ከምዘሎ ኢንስፔክተር
ናብ ግዜ እናወሰኸ ይኸይድ ኣሎ። ኣብ ክልልና እውን ሙሉጌታ የረድኡ። እቲ ናይ ሓይሊ ሰብ ፀገም እውን
ብተመሳሳሊ እቲ ሓደጋ እናወሰኸ ይኸይድ ከምዘሎ ምስ ክልል ብምርድዳእ ኣብ 2012 ዓ/ም ብዝተኸኣለ
ፀብፃባት የመላኽቱ። እዚ ከምመበገሲ ወሲድና ኣብ መጠን ንምፍታሕ ፃዕርታት ይግበሩ ከምዘለዉ
2011 ዓ/ም ኣብ ክልልና ዝነበረ ኩነታት ሓደጋ ትራፊክ ኢንስፔክተር ሙሉጌታ ተሓቢሮምልና እዮም።
እንታይ ከምዝመስልን ነቲ ሓደጋ ንምቁፅፃር ዝተገበሩ ተሸከርከርቲ ብኣግባቡ ንምምሕዳር ዝተማለአ
ፃዕርታትን ኣመልኪቶም ኣብ ኮሚሽን ፖሊስ ክልል መንገዲ፣ መዕረፊ(ፓርኪንግ)ን ካልኦትን ምምላእ
ትግራይ ምክትል ዳይሬክተር ዳይሬክቶሬት ቁፅፅር የድሊ። እዚ ንምግባር ድማ ምስ ቤት መዘጋጃ ይኹን
ትራፊክን ድሕንነት መንገድን ዝኾኑ ኢንስፔክተር ምስቲ ሕብረተሰብ ምርድዳእን ምትሕግጋዝን ወሳኒ
ሙሉጌታ ሓድጉ ዝሃቡና መብርሂ ከምዝስዕብ እዩ። ንኣብነት ከተማ መቐለ እንተወሲድና፣ ማእኸል
ኣዋዲድና ኣቕሪብናዮ ኣለና። ዘመናዊ ዕዳጋ ናይታ ከተማ ኣብ ህንፃ ቀዳማይ ወያነን
ኣብ 2011 ዓ/ም ዝነበረ ትልሚ ብቀንዱ ሓደጋ ከባቢኡን ኮይኑ ኩሉ ዓይነት ንግዲ ስለዝሳለጠሉ
ትራፊክ ኣብ ምቕናስ ማእኸል ዝገበረ እዩ ነይሩ። ብበዝሒ ተሸከርከርትን ሕብረተሰብን ክጨናነቕ
ብመሰረት እዚ “ሓደጋ ከመይ ኢና ንቕንስ?” ዝብል ይስትውዓል። ኣብዚ ዘለዋ ተሸከርከርቲ ክትብትን
ዝርዝር ኣንፈትን ሕድ ሕድ ሽቶን ተቐሚጡሉ እዩ። እንተኾይንካ እቲ ዕዳጋ በቢዘርፉ ናብ ዝተፈላለዩ
ኣብ ምዕባይ ግንዛበ ሕብረተሰብ፣ ቁፅፅር፣ መዝገብ ቦታታት ብምብታን ኣቢልካ እዩ ምጭንናቕ
ሰለጤን፣ ምስ መዳርግቲ ኣካላት ዝግበር ምንቅስቓስ ተሸከርከርትን ሰብን ምቕናስ ዝከኣል። እዚ ንምግባር
ወዘተ ሽቶታት ተታሒዞም ናብ ተግባር ብምእታው ድማ ቤት መዘጋጃ፣ ቤት ፅሕፈት ከተማ ልምዓትን
ኣብ ኮሚሽን ፖሊስ ክልል ትግራይ ዳይሬክቶሬት ቁፅፅር ትራፊክን ድሕንነት መንገድን ምክትል ዳይሬክተር
ሓደጋ ትራፊክ ንምቕናስን ሰላማዊ ፍሰት መጓዓዝያ ምምሕዳር ከተማን ተዋዲዶም ክሰርሑዎ እዩ
ኢንስፔክተር ሙሉጌታ ሓድጉ
ንክህሉን ዝሕግዙ ተግባራት በብብርኪ ብዘሎ ዝግባእ። ከም መዳርግቲ ከምዚ ዓይነት መፍትሒ
መሓውር እናተሳለጡ ከምዝርከቡ ኢንስፔክተር ከዓ ኣብ ክሊ ምውሳኽ ምትሕልላፍ ደንቢ እቲ ዝግበር ብርክት ዝበላ መኻይን ኣትየን እየን። እዚ ብዝፈጠሮ ምሕባር ከምዘሎ ኮይኑ ቀንዲ ስራሕ ፖሊስ ትራፊክ
ሙሉጌታ የረድኡ። ቁፅፅር ካብ ግዜ ናብ ግዜ እናጠበቐ ይኸይድ ከምዘሎ እዩ ፅልዋ ፍሰት ትራፊክ ክውስኽ ምኽንያት ኮይኑ ፀኒሑ ግን ደንቢ ምኽባርን ፍሰት ተሸከርከርቲ ምቁፅፃርን
ኣብቲ ዝሓለፈ ዓመት ኣብ ምዕባይ ግንዛበ ዘርእየና። ብኡኡ መጠን እቲ ካብ ቅፅዓት ዝርከብ ገንዘብ ኣሎ። ብፍላይ ብዝተፈላለየ ኣንፈት ናብ ከተማ መቐለ እዩ። እቲ ሓደ ፀገም ግና ዓበይቲ ህንፃታት ክስርሑ
ሕብረተሰብ ብርክት ዝበሉ ስራሕቲ ተሰሪሖም እውን 14 ነጥቢ 43 ምኢታዊ ወሰኽ ኣለዎ። ብፍላይ ዝመፃ ተሸከርከርቲ ብርክት ዝበለ ምስቲ ምዃነን ክሳብ ከለው እኹል መዕርፎ ተሸከርከርቲ ኣብ ግምት
እዮም። እዚ ክበሃል ከሎ ምስ ፎረም ማሕበረሰብ፣ ንሓደጋ ጠንቂ እየን ኣብ ዝተብሃላ ኣንፈት ትኹረት ፅበት መንገድን ምጭንናቕ ፍሰት ትራፊክን ካብ ካልኦት ዘእተወ ዘይምዃኑ እዩ።
ውዳበ ትምህርቲ፣ ህዝብን ኮሚኒቲ ፖሊስ ጣብያን ኣቐሚጥካ ጥቡቕ ቁፅፅር ተኻይዱ እዩ። ብመሰረት እዚ ከባብታት ብዝበለፀ ጎሊሁ ይረአ ኣሎ። እቲ መንገዲ እቲ በቲ ኻሊእ ገፅ ፖሊስ ትራፊክ ካብ ዝሕመየሎም
ብምውዳድ ዝተሰርሐ እዩ። ኣፈፃፅምኡ ዝምልከት ኣብዘን ናይ ትኹረት ቦታታት ዝተገበረ ቁፅፅር ካብ ዝነበረ ኮይኑ በዝሒ ተሸከርከርትን በዝሒ ተገልጋላይ ተግባራት ሓደ ብላዕ ምሕታትን ምቕባልን ዝብል
እውን ምስቲ ከባቢ ዝመሳሰል መምሀሪ ንድፊ ዝተትሓዘ ትልሚ ንላዕሊ 33 ምኢታዊ ዕብየት ኣርእዩ ሕብረተሰብን ግን ብዕፅፊ ወሲኹ እዩ። በዚ መንፅር እዩ። በዚ መዳይ ሓቀኛን ካብ ጠልቆምቆም ዝፀረየን
ኣውፂእኻ ብምንቅስቓስ ኣብ ሕድ ሕድ ክፋል እዩ። ምስዚ ተታሓሒዙ ኣብ ዝካየድ ቁፅፅር ዘይሕጋዊ እንትረአ ኣብቲ ዓመት ዝተመዝገበ መጠን ሓደጋ ወሲኹ ኣባል ፖሊስ ትራፊክ ንምፍጣር ኣብ ከምዚ ዝበለ
ሕብረተሰብ ብዛዕባ ሓደጋ ትራፊክ ግንዛበ ክህልዎ መግንሒ ፍቓድ (ፎርጅድ) እውን ዓብዪ ትኹረት እዩ ምባል ኣይከኣልን። እዚ ከምዚ ኮይኑ፣ ብመንፅር ሕማቕ ተግባር ንዝተረኸቡ ዝግበር ቁፅፅርን ዝውሰድ
ይግበር። ኣብዚ እውን ብርክት ዝበለ ሕብረተሰብ ተዋሂቡዎ እናተሰርሐሉ መፂኡ እዩ። ንኣብነት ኣብቲ እቲ ዝተትሓዘ ትልሚ እንትርአ ድማ መጠን ሓደጋ ስጉምትን እንታይ ከምዝመስል ምፍታሽ ኣድላዪ
እናተሳተፈሉ መፂኡ ኣሎ። ብተወሳኺ ምስ ኣብያተ ዝሓለፈ ዓመት ብዝተኻየደ ቁፅፅር ከባቢ 119 ዘይሕጋዊ ትራፊክ ብሓሙሽተ ምኢታዊ ንምቕናስ ዝተትሓዘ ሽቶ እዩ። እቶም ኢንስፔክተር፣ “ሕማቕ ይስርሓ ኣይስርሓ
ፅሕፈት መንገድን መጓዓዝያን ብምውዳድ ስራሕቲ መግንሒ ፍቓድ ተታሒዙ እዩ። ብመሰረት እዚ ብደንቢ ኣይተዓወተን ማለት እዩ። ዝሕመያ ‘ሴክተራት’ ኣለዋ፤ ካብዚኣተን ሓደ ድማ
ምፍጣር ግንዛበ እናተሰርሐ መፂኡ እዩ። ምስ ትካላት ምትሕልላፍን ካልኦትን ጥፍኣታት ብድምሩ ልዕሊ 406 ኣብዚ ክረአ ዘለዎ ካሊእ ጉዳይ ሓይሊሰብ ፖሊስ ፖሊስ ትራፊክ እዩ” ይብሉ። ከምኣሰራርሓ ብፍላይ
መራኽብቲ ሓፋሽ ብምትእስሳር ዝሓልፍ ትምህርታዊ ሰብ መግንሒ ፍቓድ ከከም ጥፍኣቶም ካብ ሰለስተ ትራፊክ ምስቲ በዝሒ ተሸከርከርትን ፍሰት መጓዓዝያን ኣብ 2011 ዓ/ም ኣባላት ፖሊስ ትራፊክ ሕድ ሕዶም
መደብ ከምዘሎ እውን እቶም ሓላፊ ገሊፆምልና ክሳብ ሽዱሽተ ወርሒ ክእገዱ ከምዝተገበረ ኢንስፔክተር ይመጣጠን ዶ? ዝብል እዩ። ኣብዚ ሐዚ እዋን ካብ በብብርኩ ኣብዘሎ ቤት ምኽሪ ቀሪቦም ብሕብረተሰብ
እዮም። ሙሉጌታ ገሊፆምልና እዮም። ዕሸል ከተማታት ጀሚሩ ክሳብ ገጠር ጣብያታት መኪና ዝግምገምሉ መስርሕ ተኣታትዩ እዩ። ቀፂሉ እውን
ብዘይካ እዚ፣ ምስ መዳርግቲ ኣካላት ብምትሕብባር እቲ ዝቐረበ ፀብፃብ ከምዘመልክቶ ኣብ ክልልና ዘጋጥሙ ዘይትኣትዎ ዳርጋ የለን ምባል ይከኣል። እዚ ተጠቀምቲ ዝቐረበ ጥቆማ እንተሃልዩ ካብኡ ተበጊስካ ክትትልን
ብፍላይ ምስ ኣብያተ ትምህርቲ ብዝተሰርሐ ስራሕ ሓደጋታት ትራፊክ ቀንዲ መንቀሊኦም ናህሪ ከምዝኾነ መጓዓዝያ እናወሰኸ ይኸይድ ምህላው የመላኽተና። ቁፅፅርን ዝካየደሉ ኣግባብ ኣሎ። ይኹን እምበር ኣብ
ተምሃሮን ክፋል ካሊእ ሕብረተሰብን ብፀጋማይ እዩ። ካብዚ ብምብጋስ ናህሪ ንምቕናስ ዝተፈላለዩ ኮይኑ ግና ምስቲ በብግዚኡ እናወሰኸ ዝኸይድ ዘሎ ኣብያተ ምኽሪ ብተደጋጋሚ ዝለዓል ሕቶ “ትርፊ
መንገዲ ክጥቀም ኣብ ምግባር ተስፋ ዝህብ ስራሕ ስራሕቲ ይስርሑ እዮም። ንኣብነት ናህሪ ዝቕንስ በዝሒ ተሸከርከርትን ፍሰት መጓዓዝያን ሽፋን ዝህብ ምፅዓን ኣሎ” ካብ ዝብል ቅሬታ ወፃእ ኣብቲ ዝሓለፈ
ተሰሪሑ እዩ። ኣብዚ መዳይ ብዝተሰርሐ ስራሕ ኣብ መህድኢ ወይ መሐንኩሎ ብካርታመ፣ ብስሚንቶ ወይ ዝመጣጠን ሓይሊ ፖሊስ ትራፊክ የለን። እዚ ከዓ ሓደጋ ዓመት ብኸምዚ ዓይነት ጥፍኣት ዝተገምገሙ ኣባላት
ከባቢ 40 ወረዳ ኣብቲ ሕብረተሰብ ፅቡቕ ግንዛበ ብሓመድ ብምስራሕ ንምቁፅፃር ተፈቲኑ እዩ። ኣብዚ ትራፊክ ንምቕናስን ኣድላዪ ቁፅፅር ንምክያድን ዝግበር ከምዘየለዉ እዮም ኢንስፔክተር ሙሉጌታ ዝሕብሩ።
ብምፍጣር ጭቡጥ ለውጢ ዘርአያ ልዕሊ 235 መዳይ ዝተርፍ ነገር ከምዘሎ ግን ዝሕባእ ኣይኮነን። እቲ ፃዕሪ ውሱን ክኸውን ይገብር። ንኣብነት ኣብ መቐለ ዘሎ ደሚርካ እንትርአ ኣብቲ ዝሓለፈ ዓመት ሓደጋ
ሞዴል ጣብያ ተፈጢረን እየን። ኣብ ልዕሊ 275 ቤት ዝተገለፀ ከምዘሎ ኮይኑ ኣብ ምቕናስ ሓደጋ ኸ እንታይ ፍሰት መጓዓዝያን ቁፅፅር ዘካይድ ሓይሊሰብ ፖሊስ ትራፊክ ንምቕናስ ብርክት ዝበሉ ስራሕቲ ተሳሊጦም
ትምህርቲ እውን ተምሃሮ ፀጋማይ መንገዲ ሒዞም ምምሕያሽ ኣሎ? ዝብል ድማ ካሊእ ሕቶና ነይሩ። ትራፊክን ዝነፃፀር ከምዘይኮነ እዮም ኢንስፔክተር እዮም። ብመሰረት እዚ ኣብ ልዕሊ ህይወት ዝበፅሕ
ክጉዓዙ ዘኽእል ግንዛበ ተፈጢሩ ኣሎ። ብመሰረት ከምኣገላልፃ እቶም ኢንስፔክተር፣ እቲ ሓደጋ እንልክዐሉ ሙሉጌታ ዘረድኡ። ሞት ዝቐነሰ ኮይኑ ኣብ ጠቕላላ ዝተመዝገቡ በዝሒ
እዚ ልዕሊ 11 ሽሕን 571 ተምሃሮ ብሰናይ ፍቓዶም መንገዲ ሳይንሳዊ ፀገም ኣለኻኽዓ ክህልዎ ይኽእል ኣብ ልዕሊ እዚ፣ እቲ ዘሎ ሓይሊ ሰብ ፖሊስ ትራፊክ ሓደጋ ትራፊክ ግን ወሰኽ ኣለዎ። እቶም ወድዓዊ
ኣብ መእተውን መውፅእን ሰዓታት ስራሕቲ ፖሊስ እዩ። ምኽንያቱ ኣብቲ መለክዒ ኣብ ግምት ክኣትው ዘበናዊ ቴክኖሎጂ ዝተዓጠቐ ዘይምዃኑ ከም ክልል ሓደጋ ምኽንያታት ከምዘለዉ ኮይኖም ብፍላይ ብብርኪ
ትራፊክ ኣብ ምሕጋዝ ተሳቲፎም እዮም። ብዘይካ ዝግብኦም ረቋሕታት ኣለዉ። ንኣብነት ኣብ 2010 ዓ/ም ትራፊክ ንምቁፅፃር ዓብዪ ዕንቅፋት ኮይኑ ይርከብ። ኣብ ክልል ዘመናዊ ቴክኖሎጂ ዝተዓጠቐ ፖሊስ ትራፊክ
እዚ እቲ ሕብረተሰብ ሳዕቤናት ሓደጋ ትራፊክ ክንደይ በዝሒ ተሸከርከርቲ ነይረን፣ ኣብ 2011 ዓ/ም ክልልና ዝርከብ ሓይሊ ፖሊስ ትራፊክ ከም መኪና፣ ንምፍጣር ዝግበር ምንቅስቓስ ትሑት እዩ። ኣብ
ተረዲኡ ኣብ ከባቢኡ ንዝተዓዘቦ ደንቢ ምትሕልላፍ ከ? ኣብ 2010 ዓ/ም እንታይ ዓይነት መንገዲ ነይሩ፣ ኣብ ሞተር ሳይክል፣ መቆፃፀሪ ናህሪ፣ መዐቀኒ መጠን ኣልኮል ሓይሊሰብ ዘሎ ሕፅረት እውን ኣዝዩ ዘተሓሳስብ
(ሕጊ ምጥሓስ) ንዝምልከቶ ኣካል ጥቆማ ኣብ ምሃብ 2011 ዓ/ም ከ? ክንደይ ሓደሽቲ መስመራት (መንገዲ) ወዘተ ዝኣመሰሉ ናውቲ ሕፅረት ኣለዎ። ኣብዚ ጉዳይ ምዃኑ ምርዳእ ይከኣል። ስለዚ እዞም ዝጠቐስናዮም
ዝነበሮ ተሳትፎ እውን ብ 12 ምኢታዊ ወሲኹ ተወሲኸን? በዝሒ ፍሰት ተገልገልቲ ክንደይ ነይሩ? ወረዳታት በጀት መዲበን ባዕለን ክገዝኣ ኣብ ምግባር ሕፅረታት ኣብ ክልልና ሰላማዊ፣ ዘበናውን ምዕሩይን
ከምዘሎ እቶም ኢንስፔክተር ሓቢሮምልና። ስለዚ ወዘተ ዝብሉ ክራኣዩ ዝግብኦም መነፃፀርቲ ረቋሕታት ሕፅረት ግንዛበን ቁርፀኝነትን ይረአ እዩ። እቲ ክልላዊ ፍሰት መጓዓዝያ ንምፍጣር ዕንቅፋት ስለዝኾኑ
እቲ ምስ መዳርግቲ ኣካላት ብምንባብ ኣብ ምዕባይ እዮም። ነዚኦም ኣብ ግምት ከየእተኻ ነቲ ቁፅሪ ጥራሕ መንግስቲ እውን ልዑል ትኹረት ሂቡ በጀት ብምምዳብ ብትኹረት ተራእዮም ክእረሙ ይግባእ። ብኻሊእ
ግንዛበ ዝተሰርሐ ስራሕ ከምጅማሮ ውፅኢታዊ እንተርኢኻ ኣብ 2011 ዓ/ም ዘጋጠመ መጠን ሓደጋ ካብቲ ናውቲ ትራፊክ ንምምላእ ዝገብሮ ፃዕሪ ትሑት ከምዝኾነ መዳይ፣ ካብ ዘይግቡእ ረብሓ ምድላይ ዝረሓቐ፣
ምንባሩ ምግላፅ ይከኣል። ቅድሚኡ ዝነበረ ዓመት ብሸውዓተ ነጥቢ ኣርባዕተ እዩ ዝግለፅ። ስለዝኾነ እቲ ፖሊስ ትራፊክ ብእግሩ ምስ ንሞይኡ ተገዛኢ ዝኾነ ፅቡቕ ስነ-ምግባር ዘለዎ ኣባል
እቲ ካሊእ ዕማም ድማ ኣብ ቁፅፅርን ክትትልን ምኢታዊ ወሰኽ ኣለዎ። ተሸከርከርቲ እናተጓየየን እናተዳፍአን ስለዝውዕል በዚ ፖሊስ ትራፊክ ኣብ ምህናፅ ዘሎ ምዕቡል ጎኒ ከምዘሎ
ዝነበረ ኣፈፃፅማ ዝምልከት እዩ። ኣብ 2011 ዓ/ም ኣብ ብኻሊእ ገፅ፣ ኣብቲ ዝሓለፈ ዓመት ዝነበረ ወድዓዊ ምኽንያት ግዳይ ሓደጋ ክሳብ ምዃን ዝበፅሐሉ ኩነታት ኮይኑ ነዚ ብምጥንኻር ብዝበለፀ ካብ ሕምየት ነፃ
ስራሕቲ ቁፅፅር ዝነበረ ኣፈፃፅማ ምስቲ ቅድሚኡ ኩነታት ኣብ ግምት ኣእቲኻ እንትረአ እዚ ወሰኽ ከምዘሎ እዮም ገሊፆምልና። ዝኾነ ተኣማንነት ዘለዎ ስራሕ ምስራሕ ወሳኒ ምዃኑ
ዝነበረ ዓመት እንትነፃፀር ዝሓሸ ስራሕ ተሰሪሑ ዝጋነን ኣይኮነን ምባል ይከኣለ እዩ። ከምዝፍለጥ ኣብቲ ነዚ ፀገም ንምፍታሕ ኮምሽን ፖሊስ ክልል ትግራይ መልእኽትና እዩ።
እዩ። ንኣብነት ኣብ 2010 ዓ/ም ብደንቢ ምትሕልላፍ ዝሓለፈ ዓመት ምስቲ ዘጋጠመ ሃገራዊ ፖለቲካዊ ምስ መዳርግቲ ኣካላት ብምውዳድ ሓደ ሓደ ናውቲ
ዝተቐፅዑ 181 ሽሕን 792 ነይሮም። ኣብ 2011 ዓ/ም ቅልውላው ተኣሳሲሩ ካብ ዝተፈላለያ ክልላት ሃገርና ብሓገዝ ንምርካብ ዝገብሮም ፃዕርታት ኣለዉ እዮም።
ድማ እቲ ቁፅሪ ናብ 219 ሽሕን 781 ዓብዩ እዩ። እቲ ብዙሓት ተሸከርከርቲ ናብ ክልልና መፂአን እየን። ንኣብነት፣ ዓሚ ምስ ነጋዶን ሰብሃፍትን ከተማ መቐለ
በዝሒ ብከባቢ 20 ምኢታዊ እዩ ወሲኹ ዘሎ። እዚ ብተወሳኺ ዶብ ምስተኸፈተ ካብ ኤርትራ እውን

15
ልምዓት ዓዲ ብደቂ ዓዲ ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

ማሕበር ልምዓት ትግራይን ዝዳሎ መደብ
እቶት ማልት ዘበረኸ መድረኽ

ትግራይ ከምዝኾኑን በቢግዚኡ ዓቕሞም ብዝፈቐዶ
እናለገሱ ከምዝመፁን ድማ ይዛረቡ። ኣብ ከተማ
ራማ ብ25 መስከረም 2012 ዓ.ም ኣብ ዝተኻየደ
ምትእኽኻብ እቶት 10 ሽሕ ብር ከምዝሓገዙን
ማሕበር ልምዓት ትግራይ ማሕበረ ቁጠባዊ ዕብየት ካብ ሕብረተሰብ፣ 70 ምኢታዊ ድማ ካብ ኣባላታ ኣበርክቶኦም ቀፃሊ ከም ዝኾነን እውን ይገልፁ።
ክልልና ንምብራኽ መሪሕ ተራ እናተፃወተት መፂኣ ብዝተኣከበ ገንዘብ ትካላት ልምዓት ሃኒፃ እያ። ንኣብነት ዋና ኣመሓዳሪ ወረዳ መረብለኸ ኣይተ ፍፁም
እያ፤ ሐዚእውን ኣጠናኺራ እናሰርሐት ትርከብ። ኣብ ሙሉእ ቀዳማይ ቤት ምህርቲ መሬቶ ብርኪ ክልተ፣ ለገሰ ነቲ ገንዘባዊ ሓገዝ ማሕበር ልምዓት
ብፍላይ ኣብ ትምህርቲ፣ ጥዕናን ማእኸል ሳይንስን ኣብ ሙሉእ ቀዳማይ ብርኪ ቤት ትምህርቲ ሃሌኖ ትግራይ ንምጥንኻር ተባሂሉ ዝተፀወዐ መደብ
ቴክኖሎጅን ዓበይቲ ስራሕቲ ብምውጋን ህዝቢ ኣርባዕተ፣ ኣብ ቀዳማይ ብርኪ ቤት ትምህርቲ ሃፍቶም ምትእኽኻብ እቶት ብፅሒት ዝነበሮም ኣካላት
ትግራይ ካብ ድሕረትን ድንቁርናን ንምንጋፍ ኣርባዕተ፣ ኣብ ቀዳማይ ብርኪ ቤት ትምህርቲ መድሕን ድሕሪ ምምስጋን፣ ዝግበር ሓገዝ ቀፃልት ክህልዎ
ዘይሕለል ኣበርክቶ እናገበረት መፂኣን ትሰርሕ ሓደ ብድምር 11 መምሃሪ ክፍልታትን ኣብ ቀዳማይ ከምዝግባእ የረድኡ። ከም ወረዳ ክሳብ ሐዚ ኣብ
ኣላን። እዛ ማሕበር ኣብ እትገብሮም ንጥፈታት ብርኪ ቤት ትምህርቲ ራማ ሓደ ዓይኒ ምድርን ሰሪሓ ዳስ ዘምህራ 103 ኣብያተ ትምህርቲ ከምዘለዋን
ኩሉ ግዘ ሓፋሽ ትግራይ ኣብ ጎና ነይሩን ኣሎን። ግደ ናብ ተጠቀምቲ ኣሰጋጊራ እያ። ብተወሳኺ ኣብ ዓዲ ነዞም ኣብ ዳስ ዝመሃሩ ህፃውንቲ ካብ ፀሓይን ቁርን
ማሕበር ልምዓት ትግራይ ክሳብ ክንድዙይ ካብ ኮነ መዓል ሲኣኖም ምሕዳስ ክፍሊ፣ ዓዲ ሓዮ ቀዳማይ ክናገፉ እንተደኣ ኮይኖም መላእ ሕብረተሰብ ኣብ
ፋይናንሳዊ ዓቕማ ደልዲሉ ማሕበረ ቁጠባዊ ፀገማት ብርኪ ድማ ሰለስተ ተወሳኺ መምሃሪ ክፍሊ ስራሕቲ ጎድኒ ማሕበር ልምዓት ትግራይ ተሰሊፉ ተሳትፎኡ
ሕብረተሰብ ብዘላቕነት ንምፍታሕ ተሳትፎ ኩሎም ህንፀትን ምሕዳስን ብጠቕላላ ልዕሊ 165 ሚልዮንን ከበርኽ ከምዝግባእ ይገልፁ። ኣብቲ ዝተሳለጠ
ክፋላት ሕብረተሰብ ዘይነዓቕ ግደ ኣለዎ። እቶም 5 ሽሕን 101 ነጥቢ 2 ብር በጀት ወፃኢ ከምዝገበረት ምትእኽኻብ እቶት ብዝኾነ ውድዓዊ ፀገም
ቅድም ክብል ዘዐወተቶም ስራሕቲ ልምዓት ብፍላይ ካብ ቤት ፅሕፈት ማልት ጨንፈር ወረዳ መረብለኸ ዘይተረኸቡ ሰብ ሃፍትን ነጋዶን እታ ወረዳ ድማ
ነጋዶ፣ ሓረስቶት፣ ሰራሕተኛታት መንግስትን ዝረኸብናዮ መረዳእታ ይሕብር። ኣብዚ 30 ምኢታዊ ፃውዒት እዚ ሰናይ ተግባር ተቐቢሎም እጃሞም
ውልቀ ትካላትን ዕዙዝ እጃም ነይርዎም። ማሕበር ወፃኢ ብምሽፋን እጃም ሰራሕተኛታት መንግስቲ፣ ከበርክቱ ከምዝግባእ የገንዝቡ።
ልምዓት ትግራይ ካብ በጀት ዓመት 2011 ዓ/ም ሓረስቶት፣ ነጋዶን ኣብ ደኣንት ዝተዋፈሩ ወገናትን እታ ዋና ኣመሓዳሪ ወረዳ መረብለኸ ኣይተ ፍፁም ለገሰ
ብሓፈሻ ማሕበር ልምዓት ትግራይ መቐፀልታ
ጀሚራ ስትራቴጂክ ትልሚ ሰለስተ ዓመት ሓንፂፃ ወረዳ ዝለዓለ ኣበርክቶ ነይርዎም። መቐፀልታ ናይዚ ናይቲ ኣብ መላእ ከባቢታት ትግራይ እተሳልጦ ዘላ
መዓልቲ ብዝተገበረ ምትእኽኻብ እቶት ዝተረኸበ
ነዚ ንምዕዋት ኣባላታ፣ ህዝብን ካልኦት መዳርግቲ ማሕበር ልምዓት ትግራይ ኣብ ወርሒ ለካቲት 2011 ስራሕቲ ምትእኽኻብ እቶት ኣብ ወረዳ መረብለኸ
እንትኸውን ቀፃሊ ኣብታ ወረዳ ሕብረተሰብ ናይ
ኣካላትን ኣብ ጎድና ኣሰሊፋ ዓበይቲ ስራሕቲ ዓ.ም ዕላዊ ዝገበረቶ ስትራተጂክ መደብ ሰለስተ ዓመት እውን ልዕሊ 80 ሚኢታዊ እቲ ስራሕቲ መደብ
ምልዕዓል፣ ምንቃሕን ምውዳብን ስራሕቲ ተጠናኺሩ
ልምዓት እናዓመመት ትርከብ። ካብቶም መደባት ንምዕዋት ብ25 መስከረም 2012 ዓ.ም ኣብ ወረዳ ምትእኽኻብ እቶት ዕውት ኮይኑ እዩ። እዚ ድማ
ከምዝቕፅል እውን የረድኡ።
ማሕበር ልምዓት ትግራይ ኣብ ሽቶኦም ንምብፃሕ መረብለኸ ስራሕቲ ምትእኽኻብ እቶት ተሳሊጡ እዩ። ሕብረተሰብ ካብ ድሕረትን ድንቁርናን ንምንጋፍ
ከምቲ ልዕል ክብል ዝተገለፀ 25 መስከረም 2012 ዓ.ም
ወሰንትን ዘይትካእ ግደ እናተፃወቱ ዝርከቡን ድማ ኣይተ ተጠምቀ ጳውሎስ መተሓባበሪ ማሕበር ልምዓት ኣብ ዝግበር ዘሎ ምርብራብ ውህሉል ዓቕሚ
ብብርኪ ወረዳ ኣብ ዝተሳለጠ መደብ ምትእኽኻብ
ሜላ ምትእኽኻብ እቶት ብቐዳምነት ይጥቀስ። እዚ ትግራይ ወረዳ መረብለኸ እዮም። ኣብታ ወረዳ ልዕሊ ማሕበር ልምዓት ትግራይ፣ መንግስቲ ኣብ ክበፅሖም
እቶት ነበርቲ በቢዓቕሞም ኣወፊዮም እዮም። ኣይተ
ኣብ መላእ ትግራይ ብዕቱብ እናተሰርሐሉ ዝርከብ ሓደ ሽሕ ነጋዳይ ከም ዘሎን ነዚ ሓዊሱ ሰራሕተኛ ዘይከለሉ ስራሕቲ ልምዓት ተበፃሒት ብምዃን
ብርሃነ ወልደኣረጋይ (ወዲ ባሻይ) ነባሪ ከተማ ራማ
ኮይኑ ንሎሚ ኣብ ወረዳ መረብለኸ ዘሎ ምንቅስቓስ መንግስቲ፣ ሓረስቶትን ኣብ ደኣንት ዝተዋፈሩ ፀገም ሕብረተሰብ ብዘላቐነት ንምፍታሕ ዘኽእል
እንትኾኑ ኣብ ስራሕቲ ንግዲ ዝተዋፈሩ ወገን እዮም።
ኣመልኪትና ዝገበርናዮ ዳህሳስ ክነቕርብ። ወገናትን ኣብቲ ምትእኽኻብ እቶት ንኽሳተፉ ፃውዒት እዩ። ስለዝኾነ እውን ኣብ ካልኦት ተመሳሳሊ
ኣይተ ብርሃነ፣ ማሕበር ልምዓት ትግራይ፣ ህዝቢ
ወረዳ መረብለኸ ከምቲ ኣብ መላእ ትግራይ ዝግበር ከምዝተገበረሎም ይዛረቡ። ነዚ መበገሲ ብምግባር ወረዳታት ትግራይ ዝሳለጡ ስራሕቲ ምትእኽኻብ
ትግራይ ኣብ 27 ዓመት ካብ ድኽነትን ድሕረትን
ንጥፈት ማሕበር ልምዓት ትግራይ፣ ንህንፀት ልዕሊ 500 ሽሕ ብር ንምእካብ ትልሚ ተታሒዙ 369 እቶት ሕብረተሰብ ብናተይነት ስምዒት ተሳትፎኡ
ንኽወፅእ ዝገበረቶ ቃልሲ ልዑል ከምዝነበረ ይሕብሩ።
ወሃብቲ ማሕበራዊ ግልጋሎት 30 ምኢታዊ ሽሕን 701 ብር ከምዝተኣከበ ይገልፁ። እዚ ኣብ ሓደ ከሐይል ይግባእ ንብል።
ካብ 1987 ዓ.ም ጀሚሮም ኣባል ማሕበር ልምዓት
ቴሞትስ ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

ቢሮ ቴክኒክን ሞያን ትምህርትን ስልጠናን ዝዳሎ መደብ
ፍኖተ ስልጣነ!
ብዛዕባ ቀፃልን ስልጡን ልምዓት ሓንቲ ሃገር ምስግጋርን ዕድሉ ትሑት ክኸውን ከምዝገበሮ ሰብ
ክነውግዕ እንተደኣኾይንና ከይዲ ዕብየት ሞያ ይዛረቡ።
ቴክኖሎጂ እታ ዓዲ ምፍታሽና ዘይተርፍ ረቋሒ
እዩ። ምኽንያቱ ልምዓት ቁጠባ ብዘይካ ልምዓት እዚ ንፅሬት ቴክኖሎጂ ቁልፊ ዝኾነ ፀገም
ቴክኖሎጂ ምርግጋፅ ስለዘይከኣል። ብፍላይ ንምፍታሕ ድማ ካብ 16 ኮሌጃት ትግራይ
ዘለናሉ እዋን ዘመነ ዓውለማ (globalization) ንዝመፅኡ 16 ኣሰልጠንቲ ብብየዳ ስልጠና ብምሃብ
ስለዝኾነ ስሉጥን ቀፃልን ልምዓት ንምርግጋፅ ኣብ መወዳእታ ወርሒ መስከረም ናይ ኣፍልጦ
ቴክኖሎጂ ናይ ምጥቃም ጉዳይ ወሳኒ እዩ። እዚ ወረቐት ክወሃቦም ተገይሩ ኣሎ። እቶም ን24
ስለዝኾነ እውን እዩ ከም ሃገር ኮነ ክልል ስሉጥ መዓልቲ ፃንሒት ዝነበሮም ሰልጠንቲ ቀዳማይ ዙር
ዕብየት ቁጠባን ማሕበራውን ከምፅኡ ዘኽኣሉ ብደረጃ ክልተ እዮም ሰልጢኖም። እዚ ድማ ነቲ
ካልኦት ሃገራት መፅናዕትን ምርምርን ብምክያድ ዝነበረ ፀገም ክእለት ንምፍታሕ ክሕግዞም ትፅቢት
ዝሰርሕዎም ቴክኖሎጅታት ብዝተፈላለየ መንገዲ ከም ዝግበር ዳሬክተር ዳሬክቶሬት ምርምርን
ብምቕዳሕን ብምጥቃምን ምህርቲ ወፃኢ ኽትክእ ስግግርን ቴክኖሎጂ ኣይተ ኣለም ኣረጋዊ ይገልፁ።
ብዝኽእል መንገዲ ዝስርሐሉ ዘሎ። እንተኾነ ግን
ኣብ ክልልና ነዚ ዘተግብር ብቑዕ ሞያ ዝወነነ ሓይሊ ፀገም ብየዳ ንምፍታሕ ኣብ ዝተፈላለየ እዋን
ሰብ ብዘይምህላዉ ቴክኖሎጂ ኣብ ምቕዳሕ ናይ ስልጠና እናተውሃበ ዝመፀ እኳ እንተኾነ ዝተማልአ
ባዕሉ ዝኾነ ፀገም ፅሬት እናፈጠረ መፂኡ እዩ። በዚ ናውቲ ወይ ማሽን ስለዘይነበረ ትርጉም ዘምፀአ
እውን ተጠቃሚ ሕብረተሰብ ካብ ፍርያት ውሽጢ ኣይነበረን። ሎሚ ግን ኣብቲ ማሽናት ዝተዓጠቐ
ዓዲ ንላዕሊ ንቴክኖሎጂ ዓዲ ወፃኢ ዘመዓድወሉን ናይ ኣሰልጠንቲ ስልጠና ብየዳ ፖሊ ቴክኒክ ትግራይ ኮሌጅ ስልጠና ብምክያድ ውፅኢታዊ ስልጠና
ብኽባር ዋጋ ዓዲጉ ዝጥቀመሉን ኩነታት ኣሎ። ከም ዝነበረ ኣይተ ኣለም ይሕብሩ። ተሳተፍቲ
ኣብ ከተማ መቐለ ከባቢ መዕርፎ መኻይን (መነሃርያ) ኣብ ኮሌጃት ቴክኒክን ሞያን ክልልና ሰልጢኖም ኣብ እቲ ስልጠና ብወገኖም ብቑዕ ሞያ ብዝወነኑ
ቴክኖሎጂ በቲ ዝድለ ደረጃ ፅሬት ምኢቲ ምኢታዊ ዝርከብ ፖሊ ቴክኒክ ኮሌጅ ትግራይ ብዓለምለኸ ዝተፈላለዩ ስራሕቲ ደአንት ብምውፋር ቴክኖሎጂ ኣሰልጠንቲ፤ ምሉእ ማሽነሪ፣ ድሕንነት (safety)
ንምቕዳሕ ፈለማ ሰልጠንቲ ብቑዕ ሞያ ክውንኑ ኤጀንሲ ምትሕብባር ኮርያ (ኮይካ) ብልዕሊ 110 ብፅሬት ዝቐድሑ ከምኡ እውን ናብ ተጠቀምቲ ዝሕልው መሳርሕታት (ዓይንን እዝንን ካብ ሓደጋ
ይግባእ። እዚ ንምግባር ድማ ፈለማ ኣሰልጠንቲ ሚልዮን ብር ዝተሃነፀ ኮይኑ ኣብ 2011 ዓ/ም እዩ ስራሕ ዘሰጋግሩ ወገናት ብዙሓት ዝበሃሉ ኣይኮኑን። እዚ ጨረር ዝከላኸል፣ ትኪ ንደገ መውፅኢ ዘለዎ
ክበቕዑ ኣለዎም። ስለዝኾነ እውን እዩ ቢሮ ጀሚሩ። እቲ ኮሌጅ ዓለምለኻዊ ደረጅኡ ዝሓለወን ድማ ኣብ ክእለት ዘሎ ክፍተት ኮይኑ እቲ ኣብ ወፃኢ መሳርሒ) ኣብ ዝተማለአሉ መሰልጠኒ ማእኸል
ቴክኒክን ሞያን ትምህርትን ስልጠናን ትግራይ ምሉእ ማሽነሪ ዝተዓጠቐን ስለዝኾነ ድማ ብቑዕን ዝተሰርሐ ቴክኖሎጂ ቅርፁ፣ ፅሬቱ፣ ምብያድ፣ ክስልጥኑ ብምኽኣሎም ምችውነቱ ብዝሓለወ
ኣብ ዓለምለኻዊ ደረጅኡ ዝሓለወ ብመሓዛ ፅሬት ዘለዎን ስልጠና ንምሃብ ምችው እዩ። ብፍላይ ምግጥጣሙ ምኢቲ ምኢታዊ ኣብ ምቕዳሕ ፀገም መልክዑ ዓቕሞም ከዕብዩ ከም ዝሓገዞም ይዛረቡ።
ልምዓት ዝኾነት ሃገረ ኮርያ ዝተሃነፀ ኮሌጅ ፖሊ ቴክኖሎጂ ብፅሬት ንከይቕዳሕ ማሕለኻ ዝኾነ ሞያ ዘለዎ እዩ። ብፍላይ ኣብ ምብያድ ዝፍጠር ፀገም ካብ ኮሌጅ ወልቃይት ዝመፀ ኣሰልጣኒ ሙሉየ
ቴክኒክ ትግራይ ናይ ኣሰልጠንቲ ሰልጠና ክወሃብ “ብየዳ” ፍቱን መፍትሒ ኮይኑ ኣሎ። ፅሬት ቴክኖሎጂ ረብሓ ናይ ምሃብ ተኽእልኡ ትሑት
እናገበረን ይርከብ። ክኸውን ኣብ ርእሲ ምግባሩ ንዓይኒ እውን ዝስሕብ
ስለዘይኸውን ዕዳጋ ናይ ምርካብን ናብ ተጠቀምቲ ናይ ናብ ገፅ 10 ይዘውር

16
ልምዓት እቶት ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

በዓል መዚ ልምዓት እቶት ክልል ትግራይን ዝዳሎ መደብ
መምርሒ፣ ዕጥቂ ተግባር!

ኣብ ስርዓት ኣከፋፍላ ግብሪ፥ ህዝብን ኣካቢ እቶትን ሰራሕተኛ በዓል መዚ ልምዓት እቶት እውን እቲ ገዛ
ዝያዳ ዝዓሞቐ ፍልጠት ከማዕብልን ግንዛበ ክህልዎን በቲ ዝመፀ ውዕሊ ከምዘይሽየጥ እናፈለጠ ብሳልሳይ
ምግባር፥ ፈላማይ ተግባር ህንፀት ልምዓታዊ ወገን መረዳእታ እንተዘይመፂኡ ሱቕ ኢሉ ይቕበል።
ሰራዊት ክኾን ኣለዎ። ምኽንያቱ፥ እዚ እንተይገበርካ ከም ምኽንያት ዝቐርብ ድማ እቶት ዝእክብ ኣካል፥
እቶት ክእክብ ሓላፍነት ዝተዋሃቦ ኣካል ኮነ ግብሪ ዋላ ዓሰርተ ሻዕ ዝተጨበርበረ ምዃኑ ይእመን፣ በቲ
ክኸፍል ዝግብኦ ሕብረተሰብ ግብሪ ክኸፍልን ደብዳቤ መሰረት ንዓርሱ እውን ስለዘሕትቶ ምንም
ከኽፍልን ምግባር ስለዘይከኣል። ስለዚ፥ ግብርን ክገብር ኣይኽእልን። በዚ ድማ “መንግስቲ ክረኽቦ
ታክስን ከመይ ከም ዝውሰንን ከምዝእከብን ካብ ዝግብእ ኣታዊ ይስእን ኣሎ” ዝብል ይልዓል እዩ።
ሕገ መንግስቲ ጀሚሩ ክሳብ ብኣዋጃት፣ ብደንብን ዝተመሓየሸ ኣዋጅ ቴምብር ቀረፅ ድማ ብቤት
መምርሕታትን ተነፂሩ ዝሓደረ ዋላ እንተኾነ እቶም ምኽሪ ክልል ትግራይ ኣብ ወርሒ ጥሪ 2010 ዓ/ም
ሕግታት ብምትግባር ምዕሩይ ስርዓት ግብርን ታክስን ፀዲቑ ተግባራዊ ኮይኑ እዩ። እቲ ኣዋጅ ካብቲ
ብምዝርጋሕ፥ እቶት ምዕባይ ከም ዝከኣል ዝግንዘብ ቅድሚኡ ዝነበረ ኣዋጅ ቁፅሪ 124/1999 ዝፈልዮ፥
ልምዓታዊ ሰራዊት ምፍጣር ግን ግድን ይብል። “ሸያጢ ገዛ ዘምፀኦ መሸጣ እንድሕር ዘይኣመነሉ
ምኽንያቱ፥ ኣብ ምትግባር ምዕሩይ ስርዓት ግብሪ ኮሚቴ ኣጣይሹ ይግምትን በቲ ዝገመቶ የኽፍልን”
ዝፍጠሩ ክፍተታት፥ ኣብ ኣተኣኻኽባን ኣወሳስናን ዝብል ዝነበረ ሓሳብ ተሪፉ “ብዝኣመነሉ ተቐቢልና
ግብሪ ካብ ዝፈጥርዎ ሓላፍ ዘላፍ ብዝዓዘዘ፥ ኣብ ግልጋሎት ንህቦ እሞ መፅናዕቲ ተገይሩ ኣጭበርቢሩ
ድምር ዕብየት ልምዓትን ምንጋስ ሰናይ ምምሕዳርን እንተተረኺቡ፥ ብገበን ብምሕታት ብፍታሓቢሄር
ዓብዪ ሕቶ የልዕል እዩ። ነዚ መበገሲ ብምግባር እተን ዝተረፋ ዘጭበርበረን ይኸፍል” ዝብል ኣንቀፅ
እምበኣር ኣብ በዓል መዚ ልምዓት እቶት ዝረአ ሓደ ተቐሚጥሉ ይርከብ። እዚ ማለት እቲ እቶት ዝእክብ
ጉዳይ ክነልዕል። ከፋሊ ግብሪ ዝበሎ ተቀቢሉ ስኽ ከም ዘይብልን
ገለ ክፋል መሓውር ቤት ዕዮ ልምዓት እቶት፥ ኣብ ከረጋግፅ ከም ዝኽእልን ይሕብር።
መሸጣን ክራይን ገዛ፣ ውህብቶን ውርስን ገዛውቲ ኣብዚ ክለዓል ዝኽእል ጉዳይ ግን ኣሎ። እቲ
መሰረት ተገይሩ ዝኽፈል ግብሪ ብደብዳቤ ክልል ኣካራዪ ኮነ ሸያጢ ገዛ ብዝኣመነሉ ይኽፈል ዝብል
መንግስቲ እምበር መምርሒ 20/2008 ዓ/ምን ኣዋጅ መሰል ስለዝተወሃቦ ንከጭበርብር በሪ ዝኸፍትን
ቁፅሪ 298/2010 ዓ/ምን ኣብ ተግባር ብምውዓሉ መንግስቲ ክረኽቦ ዝግባእ ኣታዊ ዘስእንን እዩ። ኣይተ
ክፍፀም ከምዘለዎ ዘይፈልጥ ምዃኑ ኣብ ዝተፈላላዩ ተኽለሚካኤል ነዚ እንተብርሁ፥ “ብድልየቱ ዝብል”
መድረኻት እቶትን ሚድያን ካብ ዘልዕሎም ሕቶታት ኣብ ሕገ መንግስቲ ዓንቀፅ 40 እውን ሓደ ሰብ
ምርዳእ ይከኣል። ብጭቡጥ ሓበሬታ እውን ቤት ንብረቱ ብዝኣመነሉ ክሸይጥ፥ ብዝደለዮ ክወዓዓል
ፅሕፈት ልምዓት እቶት ከተማ መቐለን ቤት ፅሕፈት ከም ዝኽእል ስለዘቐምጥ ሕጊ ዝዳፋእ መሰል
ልምዓት እቶት ወረዳ ታሕታይ ማይጨውን ንጋዜጣ ከምዘይተዋህቦ እዮም ዝሕብሩ።
ወይን (ኣብ ቁፅሪ ሕታም 981ን 1005ን ) ዝሃብዎ ብሓፈሻ፥ ኣብ ምእካብ ግብሪ ክራይን መሸጣ
ሓበሬታ ከም ዘረድኦ፥ ግብሪ ክራይን መሸጣን ገዛን፣ ውህብቶን ውርስን ገዛውቲ ዝርአ፥ “ብክልል
ገዛ “ካብ መካረይትን ተካረይትን ዝእከብ እቶት መንግስቲ ዝተፃሕፈ ደብዳቤ እናሰራሕና ንርከብ።
ክልቲኦም ኣካላት ብዝተሰማዕምዕሉ ይፀድቕ” እዚ ድማ እቶት ዘስእን እዩ” ዝብል ደንገርገር ዝርአ
ብዝብል ደብዳቤ ክልል መንግስቲ ከም ዝትግበር ብጭቡጥ ከስርሕ ዝኽእል ኣዋጅን መምርሕን
ገሊፆም ነይሮም። በዚ ድማ ካብ ክራይ ገዛ ኮነ ስለዘየለ ዘይኮነስ ነቲ ፀገም ሰናይ ምምሕዳር
ካብ መሸጣ ገዛ ግብሪ እንትእክቡ እቲ ከፋሊ ግብሪ ብተወሳኺ “ሕጊ ክመሓየሽ እንተሎ እውን ካብ ናይ ገዛ ግብሪ ዝእከብ ብመሰረት እቲ ደብዳቤ ዝብሎ፥ ንምፍታሕ ብግዝያውነት ብደብዳቤ ዝተዋህበ
ብዝበሎ እምበር በቲ ዝወፀ ኣዋጅን መምርሕን ከም ፌደራል ወፃኢ ክመሓየሽ የብሉን” ዝብል ቅዋም እውን ብዝኣመንሉ እምበር ብመፅናዕቲ ኣይድገፍን በዚ መምርሒ ክሳብ ሎሚ ብመሓውር ልምዓት እቶት
ዘይፍፀም ይገልፁ። ሒዞም። ኣብ መወዳእታ፥ “ኣብቲ መሰረታዊ ነገራት ድማ መንግስቲ ዝረኽቦ እቶት እናሰኣነ እዩ” ኢሉ ክትግበር ስለዘይርአ እዩ። እቲ ፀገም ዝፈጠሮ
ኣብ በዓል መዚ ልምዓት እቶት ኣውራ ከይዲ ኣፋላላይ ከም ዘይብሉ ነቲ ሕበረተሰብ ዝጠቅም ንዘልዕሎ ሓሳብ ብጥሪ 2008 ዓ/ም ዝፀደቐ “መምርሒ ድማ ነቲ ግዝያዊ መፍትሒ ስዒቡ ዝወፀ ሓዱሽ
ምኽባር ሕጊ እቶት፥ ንመተሓባበሪ ምርመራን ገበንን ክሳብ ዝኾነ በቲ ኣካርየዮን ሸይጠዮን ዝብሎ ግብሪ ኣፈፃፅም መፅናዕቲ መዓልታዊ ኣታዊ ግብሪ ከፈልቲ መምርሕን ኣዋጅን ኩሉ ክፍልጦን ናብ ኩሉ ክባፃሕን
ዓቀብቲ ሕጊ ኣይተ ተኽለሚካኤል ሃይሉ ብዛዕበ እዚ ክኽፈል ከምዘለዎን ኣጭበርቢሩ እንተተረኺቡ ድማ ቁፅሪ 20/2008” መፍትሒ ኣቀሚጡ እዩ። ስለዚ እቲ ስለዘይተገብረ ምዃኑ ምርዳእ የድሊ። ብተወሳኺ፥
መብርሂ ሓቲትናዮም። ከም ሓበሬታ እቶም በዓል ብፍትሓቢሄር ይኹን ብገበን ጥሕሰት ሕጊ ንክሕተት ዝለዓል ርኢቶ ነቲ መምርሒ 20 ካብ ዘይምትግብርን እቲ ክፍተት ምዕባይ ግንዛበ ኣብቲ ዘልዐልናዮ ዛዕባ
ሞያ፥ ኣዋጅ ቁፅሪ 124/1999 ከም ዘረድኦ “ኣካቢ ተደምዲሙ እቲ ደብዳቤ ናብ ኩለን ወረዳታት ዘይምፍላጥን ዝብገስ እዩ። ኣብቲ መምርሒ ቁፅሪ ጥራሕ ዘይኮነስ ኣብ ካልኦት ጉዳያት ግብሪ እውን
ግብሪ ብዛዕባ መሸጣ ገዛ ዝተገብረ ውዕሊ ዘየእምኖ ተላኢኹ። ጎድና ጎድኒ እዚ ድሕሪ ኣርባዕተ ወርሒ 20 ዓንቀፅ ሸውዓተ እንተሪኢና፥ “ኣፈፃፀማ መፅናዕቲ ዝርአ ስለዝኾነ በዓል መዚ ልምዓት እቶት ክልል
እንተኾይኑ ወይ ትኽክለኛ መሸጣ ኣይኮነን ኢሉ ማለት እውን ብትሽዓተ ጥሪ 2008 ዓ/ም ዝወፀ እቶት ስራሕ ንግዲ” ኣብ ዝብል ንኡስ ርእሲ፣ ኣብ ትግራይ ነዚ ዝፈትሕ መዕበዪ ግንዛበ ኣብ ምፍጣር
እንተኣሚኑ፥ ኮሚቴ ኣጣይሹ ትኽክለኛ ዋጋ መሸጣ መምርሒ ኣፈፃፀማ መፅናዕቲ መዓልታዊ ኣታዊ ግብሪ ቁፅሪ ሓደ፥ ንንግዲ ትካል ዝተኻረየ ገዛ፥ ኣብ ዓመት ብሰፊሑ ክሰርሕ ይግባእ ንብል።
ኣገሚቱ ናይ ምኽፋል ሓለፍነት ኣለዎ” ይብል ነይሩ። 20/2008 ብቤት ምኽሪ ክፀድቅ ተገይሩ እዩ። ይኹን ብውሑዱ ክልተ ግዜ፤ ንመንበሪ ዝተኻረዩ ገዛውቲ፥ ብተወሳኺ፥ እቲ ሕብረተሰብን ብፍላይ ገዛ ተኻርዩ
ይኹን እምበር ኣብ በጀት ዓመት 2006ን 2007ን እምበር እቲ ዝፀደቐ መምርሒ 20፥ ኩሉ መሓውር ኣብ ዓመት ሓደ ግዜ ከምኡ እውን ንመንግስታውን ዝነግድ ነጋዳይ ክፈልጦ ዝግብኦ ነገር ኣለዎ። ኣዋጅን
ዓ/ም “ሰራሕተኛታት እቶት ነቲ ዓንቀፅ ተጠቒሞም እቶት ክፈልጦ ስለዘይተገብረ ኣብ ኣፈፃፅማ ዓብዪ ዘይመንግስታውን ዘይመትረፍቲ ትካላትን ዝተኻረየ ገዛ መምርሕን ዝብሎ ንጎኒ ገዲፉ ካብ ዝተኻረየሉ ወፃኢ
ኣብ ገዛውትና ኢዶም እናእተዉ ‘ክንድዙይ እዩ ክፍተት እናተራእየ ከምዝፀንሐ ኣይተ ተኽለሚካኤል ድማ ኣብ ዓመት ሓደ ግዜ ብምፅናዕ ዝኽፈል ግብሪ ኣብ ውዕል ክራይ እንትኣስር ንመንግስቲ ጥራሕ ዘይኮነ
ክካረ ወይ ክሽየጥ ዘለዎ፤ ግብሪ መንግስቲ ትስውሩ የረድኡ። ትኽክለኛ ውዕሊ ዝተመስረተ ምዃኑ ምርግጋፅ ከም ኣታዊ ዘስእን ዘሎስ ንባዕሉ እውን ዝስእኖ ኣታዊ
ኣለኹም።’ እናበሉ ልዕሊ ዝሸጥናዮ እናገመቱ ብተመሳሳሊ፥ እቲ ኣዋጅን መምርሒን ብግቡእ ዝከኣል ይገልፅ እዩ። ኣሎ። እዚ ማለት ንዝካረዮ መስርሒ ቦታ ዘውፀኦ
ካብ ዝሸጥናዮ ዋጋ ብላዕሊ ግብሪ ንኸፍል ኣለና። ስለዘይትግበር ዘሎ ብወገን ከፈልቲ ግብሪ ዝቐርቡ ካብዚ ብተወሳኺ፥ ኣብ ዓንቀፅ ሽዱሽተ ንኡስ ርእሲ ብወፃኢ ክተሓዘሉ ዝነበረ ስለዘይታሐዘሉ ናብ ፀገም
ብተወሳኺ ክኢላታት ዝተዋህቦም ስልጣን መምልኢ ቅርታታት ሐዚ እውን ናብቲ ቤት ዕዮ ይመፅኡ እዮም። ሓደ፥ ዝቐረበ ውዕል ዝተጭበርበረ ምዃኑ ብጭቡጥ እዩ ዝኣቱ። ንኣብነት፦ ሓደ ነጋዳይ ብ10 ሽሕ ብር
ጅበኦም እዮም ዝገብርዎ ዘለው።” ዝብል ጥርዓን ንኣብነት፦ “ከፋሊ ግብሪ ብዘምፀኦ ውዕሊ ክኸፍል መረዳአታ ናይ ሰብን ናይ ፅሑፍን እንተተረኺቡ ብሕጊ ወርሓዊ ዝካረ ገዛ ኣብ ውዕልን መርተዖን ክልተ ሽሕ
ቀሪቡ። ነቲ ጥርዓን ዝተረደአ ክልል መንግስቲ ብ25 ተኣሚኑ መሰል ብምርካቡ ዝግበኦ ግብሪ ኣይኸፍልን። ገበን ምሕታት ከም ዘሎ ኮይኑ፥ በቲ ድሒሩ ዝተረኸበ ከም ዝተኻረየ ኣምሲሉ ውዕሊ እንድሕር ኣሲሩ፥
ጥቅምቲ 2008 ዓ/ም ኣብ ስርዓት ግብሪ ክራይን ካብዚ ብተወሳኺ፥ ዝግበር ክትትል ኮነ ዝውሰድ መረዳአታ ግብሪ ተወሲኑ ክኸፍል ከም ዝግበር እውን ብዓመት 120 ሽሕ ብር ወፃኢ ኣውፂኡ እናሃለወ
መሸጣ ገዛን ኣድሂቡ ቁፅሪ ኣዋጅ 124/1999 ዘፍርስ ስጉምቲ፥ ብማዕረ ዓይኒ ስለዘይትግበር ኣጭበርቢሩ እቲ መምርሒ የረድእ። ስለዚ “ብደብዳቤ ክሳብ ሕዚ 24 ሽሕ ከምዘውፀአ ስለዝሕሰበሉ 69 ሽሕ ቀሊጡ
ደብደቤ ፅሒፉ። እቲ ደብዳቤ “ኣብ ክራይ ገዛ፣ እውን ኣይቕፃዕን ዘሎ።” ዝብል ርኢቶ እናመፅአ፥ ንሰርሕ ኣለና” ዝብል መረረት ዝተጋገየን ክእረም ይተርፍን ንባዕሉ እውን ይህሰ። ኣብ መሸጣ ገዛ
መሸጣ፣ ውህብቶን ውርስን ገዛውቲ ዝግበሩ ውዕላት መንግስቲ ክረኽቦ ዝግባእ ኣታዊ ከምዘይርከብ ዝግብኦን ከም ዝኾነ ኣይተ ተኽለሚካኤል የረድኡ። ዘጭበርብር እውን ብሕጊ ካብ ምሕታቱ ብላዕሊ
በቶም ሰብ ዋዋኒን ዝቐርብ ውዕሊ መሰረት ተገይሩ ብወገን ከፈልቲ ግብሪን ሰራሕተኛታት ልምዓት እዚ ክግበር ዝከኣል ድማ ቀፃልነት ዘለዎ መዕበዪ ግንዛበ ንመንግስቲ ኣታዊ ስለዘስእን “መሰረተ ልምዓት
ቀረፅ፣ ግብሪ፣ ክፍሊት ቤት ማዛጋጃን ተመንን፣ እቶትን እናተገለፁ ይርከቡ። ኮይኑ ግና እቲ ፀገም ብምሃብን እቲ መምርሒ ናብ ኩሉ ክባፃሕ ብምግባርን ኣይተማለአለይን” ኢሉ ንዝሓቶ ሕቶ መንግስቲ ሰኣን
ከምኡ እውን ሒሳብ መዝገብ ዘየቕረቡ መካረይቲ ካብቲ ከም ልብኻ ዘየስርሕ ተባሂሉ ዝግለፅ ደብዳቤ እዩ። በጀት ምላሽ ከይህቦ ከምዝገብር ክግንዘብ ይግባእ።
ገዛ ወኪላቶም ብዘቕርብዎ ክራይ ግብሪ ይኹን ዝብገስ ዘይኮነስ ነቲ ኣዋጅን መምርሕን መሊእኻ ኣብ መሸጣ ገዛ ኣሎ ተባሂሉ ዝግለፅ ፀገም እንትንርኢ እዚ ባዕሉ ክፍተት ግንዛበ ዝወልዶ ዘሎ ስለዝኾነ
ካልኦት ክፍሊታት ይፍፀም” ብዝብል ክመሓየሽ ካብዘይምግንዛብን ምትግባርን ዝነቅል ከም ዝኾነን ድማ ብተግባር በዓል ክልተ ሰለስተ ደብሪ ኮይኖም ድማ በዓል መዚ ልምዓት እቶት ክልል ትግራይ ነዚ
ዝገልፅ እዩ ነይሩ። ክእረም ከምዝግበኦን ኣይተ ተኽለሚካኤል ይገልፁ። ብሚልዮናት እናተሸጡ ናይ ቴምብር ግብሪ ከይቁረፆም ዝፈትሕ መምርሕን ኣዋጅን ዕጥቂ ብተግባር ናይ
ኣብቲ እዋን ብሰብ ሞያ ሕጊ፥ “ኣዋጅ ብደብዳቤ ምኽንያቱ ድማ ከምቲ ኣቀዲምና ዝሓበርናዮ፥ በቲ ግን ብኣማኢት ኣሻሓት ከም ዝተሸጡ ኣምሲልካ ዝስራሕ ስራሕ ስለዝኾነ መዕበዪ ግንዛበ ብሰፊሑ
ኣይሰዓርን፥ ሕጊ ይመሓየሽ” ዝብል ቅዋም ነይርዎም። መሓውር ልምዓት እቶት “ካብ መካረይቲን ሸየጥትን ካብ ሸያጢ ናብ ዓዳጊ ዝመሓላለፍሉ ኩነታት ኣሎ። ክህብ እዩ ዝግባእ።

17
በዓል ውራይ ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

ማሕበራዊ ረድኤት ትግራይን ዝዳሎ መደብ
ዘይተጠቐምናሉ ሽሻይ ጓጓ ትግራይ

ውሽጢ 14 ዓመታት ዝሰርሖም ስራሕቲ እንትንዕዘብ፥ ሓንቲ ኢንቨስተር ኣብ መኾኒ ኣብ 40 ሄክታር
እንትምስረት ሰለስተ ሚልዮን ዝነበረ ዓቕሚ ምፍራይ ዝዓርፍ ኣግሮ ኢንዳስትሪ ክትተክል ቀረብ ዕረ ካብቲ
ኣብዚ ሕዚ እዋን ኣስታት 14 ዓይነታት ተኽሊ፣ ትካል ስለዝሓተተት ከም ዝኾነ ኢንጅነር ሃፍታይ
ፍራምረን ኣሕምልትን ከፍሪ ዝኽእል ኮይኑ ብዓመት የረድኡ። ካብዚ ሓሊፉ ከምቲ ዝፍለጥ ዕረ፥ ኣብ
ኣስታት 40 ሚልዮን ፍርያት ከቕርብ ብብርኪ ኣፍሪካ መላእ ጎቦታት ትግራይ ክፈሪ ስለዝኽእል መቀሎ
ክወዳደርን ይኽእል እዩ። ምኽንያቱ፥ ደቡብ ኣፍሪካ ጎቦ ብምክያድ ስራሕ ዘይብሎም መናእሰይ ወዲብካ
መበቆል ትካል ባዮ ቴክኖሎጂ ብብርኪ ኣህጉር ኣፍሪካ ከልምዑ ብምግባር ኣብ ዕረ ኢንቨስትመንት ኣግሮ
ተወዳዳሪ ትካል እዩ። እቲ ትካል ብዓመት 18 ሚልዮን ፕሮሰሲግ ንምፍጣር ከምኣንፈት ተታሒዙ ኣሎ።
ፈልስታት የፍሪ። ባዮ ቴክኖሎጂ ትግራይ ግና ኣብ
2006 ዓ/ም ጥራሕ 25 ሚልዮን ንፋብሪካ ሽኮር ዝኾን ሽሻይ እቲ ማእኸል በዚ ዘብቀዐ ኣይኮነን። ምህርቲ
ፍርያት ቃንጫ ሽኮር ኣቕሪቡ እዩ። ብድምር ካብ ሕርሻ ሓረስቶት ትግራይ ኣብ ዘዕብዩ ስራሕቲ
ዝምስረት ክሳብ ሐዚ ድማ ልዕሊ 80 ሚልዮን ፈልሲ እውን ምስ ማረት ብምትሕብባር እናሰርሐ
ኣፍሊሱ ብምቅራብ ብቕዓቱ ኣረጋጊፁ እዩ። ይርከብ። ናይዚ መርአዪ ድማ ማረት፥ ሸውዓተ
ነጥቢ ሓሙሽተ ሚልዮን ብምምዳብ ድንሽ
ስለዚ፥ እዚ ዝኣክል ዓቕሚ ዘለዎን ኣብ ጓጓ ትግራይ ብዘይሓመድ ንምብዛሕ ዘኽእል “ኤሮፖኒክስ”
ዝርከብን ትካል፥ “ኣብ ትግራይ እንታይ ለውጢ እዩ ዝተባሃለ ቴክኖሎጂ ኣብ ዝሓለፉ ክልተ ዓመታት
ኣምፂኡ?” እንተኢልና፥ ማረት ኣብ ሕርሻ ኣድሂባ ክህነፅ ድሕሪ ምፅናሕ ኣብ ዝዓመት ክዛዘም እዩ።
ኣብ ዝሰርሐቶም ስራሕቲ ብፍላይ ዘቕረበቶም ዘርኢ እቲ ቴክኖሎጂ ክሳብ ሕዚ ኣብ ትግራይ ጥራሕ
ኣሕምልትን ፍራምረን ኣብቲ ትካል ዝፈረዩ እዮም። ዘይኮነስ ኣብ ሃገርና እውን ከምኡ ዝበለ መፍረዩ
ንኣብነት፦ ኣብ ወረዳ ቆላ ተምቤን ዓዲ ኣሓ ዘሎ ድንሽ ስለዘየለ ካብ ወፃኢ ንዝኣቱ ፍርያት ድንሽ
ብማረት ኣብ ማእኸል ባዮ ቴክኖሎጂ ትግራይ ተሰሪሓ ዘላ ድንሽ ብዘይሓመድ ንምብዛሕ እተኽእል ብመስኖ ዝፈረየ ልዕሊ 400 ሄክታር ዝሽፍን ኣራንሽን ከትርፍ ትፅቢት ይግበር። እዚ ጥራሕ ዘይኮነስ፥
“ኢሮፖኒክስ” ዝተባህለት ቴክኖሎጂ ኣብ ወረዳ መረብ ለኸ ዘሎ ሙዝን ጎሊሆም ዝርአዩ ንሓንቲ ክንዲ ፍረ ዓተር እትኸውን ዘርኢ ድንሽ
ስራሕቲ እቲ ማእኸል እዮም። ካብዚ ብተወሳኺ ኣብ ባዶ ነጥቢ ሓሙሽተ ሰለስተ ዶላር ወይ ብ15 ቅርሺ
ከም ሓበሬታ ትካል ምግቢ ዓለም (FAO) ኣብ ዝበዝሖ ማይ እዩ ዝወፅእ፤ ንሱ ተፃሪዩ ድማ ነቲ ተኽሊ 2011 ዓ/ም ድማ ኣብ ተከዘ ዘሎ ሙዝ ብምምሕያሽ ስለእትዕደግ ወፃኢ ዘድሕን እውን እዩ። ብመዳይ
መፋርቕ 2050 ዓ/ም/ፈ በዝሒ ህዝቢ ዓለም የስቲ። ኣብ ትግራይ ግን ኣብ 120 ሜትሮ ጥልቀት ከም ናይ ካልኦት ከባብታት ሃገርና ዝሓሸን ሰደድ ስግግር ቴክኖሎጂ ሕርሻ ትግራይ እውን ወሳኒ ግደ
ትሽዓተ ቢልዮን ክበፅሕ ይኽእል እዩ። እዚ ማለት እንተነዊሑ ድማ 180 ሜትሮ ማይ ይርከብ። ስለዚ፥ ክግበር ዝኽእልን ዓሌት ሙዝ ንምስፍሕፋሕ እናሰርሐ ዝፃወት እዩ።
ኣብ ፕላኔት ምድሪ፥ ንሕርሻ ዝኸውን መሬት እቲ ዓሚቕ ከርሰ ምድሪ ማይና ብኣግባቡ ክንጥቀመሉ ይርከብ። እዚ ንምግባር፥ በቲ ትካል ንተፋሰስ ኣዋሽ፣
እናነኣሰን ማዕረ ማዕሪኡ ለውጢ ኩነታት ኣየር ብሳይነስን ቴክኖሎጂን ምሕጋዝ እዩ ዝደሊ። ነዚ ኣርባ ምንጭ፣ ቤንሻንጉል ጉምዝን ጋምቤላን ዘቕረቦም ካልእ ረብሓ እቲ ቴክኖሎጂ፥ ኣብዚ ሕዚ እዋን
ብዘስዕቦ ጉድኣት ሰፊሕ መሬት ዓለም እናነቐፀን ኣብ ንምትግባር ድማ ብቴክኖሎጂ ሓበሬታ ኮምፒተር ዓሌታት ሙዝ ከም ተመኩሮ ወሲዱ ተመሳሳሊ ስራሕ ድንሽ ንምብዛሕ ሓመድ እዩ ኣብ ተግባር ዝውዕል
ዝኸደሉ ዘሎ ህሞት ስለእንርከብ ዓለም ነዚ ህዝቢ (ብኣይሲቲ)፣ ብኤሌክትሮኒክስ፣ ብማንፋክቸሪንግ፣ ኣብ ትግራይ ንምስራሕ ብመፅናዕቲ ዝተደገፈ ንጥፈት ዘሎ። ካብ ሓንቲ ፍረ ድንሽ ድማ 12 ፍረ ጥራሕ
ክትቅልብ ክትግደድ እያ። በዞም ምኽንያታት ድማ ብኣግሮ ፕሮሰሲንግ ኮታስ ብሳይንስን ቴክኖለጂን ጀሚሩ ኣሎ። ብመሰረት እዚ፥ ንፈተነ “ግራንድ ካብ ምርካብ ሓሊፉ ንሕማም ዝቃለዐሉ ኩነታት
ኣብ 2050 ዓ/ም/ፈ ብሰንኪ ዝህሉ ወሰኽ በዝሒ ዝተኾስኮሰ ትውልዲ ምፍጣር የድሊ። ነዚ ንምትግባር ናይን”ን ጃንካቫዲ”ን ዝተባህሉ ክልተ ዓሌታት ሙዝ እውን ይረአ። እቲ ብማረት ዝህነፅ ዘሎ ቴክኖሎጂ
ህዝብ ዓለም፥ ንሕድ ሕድ ሰብ ዝበፅሖ ተሓራሲ ካብ ዝተጣየሹ ትካላት ድማ ማእኸል ባዮ ቴክኖሎጂ ብምትካል ናብ ፍረ ኣብቂዑ እዩ። ብቐፃሊ ካብቶም ናብ ስራሕ ምስ ኣተወ ግን ካብ ሓንቲ ፍረ ክሳብ
መሬት ካብ ክልተ ካሬ ሜትር ከምዘይበልፅ ውድብ ትግራይ ሓደ እዩ። ክልተ ዓሌት ሙዝ ዝሓሸ ፍርያት ዝህብን እቲ ከባቢ 75 ዘርኢ እዩ ክርከብ። ኣብዚ ሕዚ እዋን እቲ
ሕቡራተ መንግስታት እውን ይሕብር። ስለዚ ዝስማዕመዖን ተመሪፁ ሓረስቶት ክውንንዎ ብምግባር ቴክኖሎጂ ስራሕ ምስ ጀመረ፥ ዘፍርዮ ድንሽ
ዓለም ካብዚ ዘጋጥማ ፀገም ንምውፃእ ቴክኖሎጂ ማእኸል ባዮ ቴክኖሎጂ ትግራይ ብ1998 ዓ/ም ክሳብ ሰደድ ዝግበር ሙዝ ክፈሪ ትፅቢት ከም ዝግበር ንምጥላብ ኣብ ክልል ኦሮምያ፣ ኣምሓራን ደቡብን
ምምሃዝን ምጥቃምን ግድን ክብላ እዩ። ካብዚ ብማሕበራዊ ረዲኤት ትግራይ (ማረት) እዩ ተጣይሹ። ኢንጅነር ሃፍታይ የረድኡ። ዝርከባ ማሕበራት ሓረስቶት ቀረብ ፍረ ድንሽ
ብምብጋስ ድማ ኣብዚ ሐዚ እዋን ከም ሃገራት ዕላማ መመስረቲኡ ድማ ማረት፥ ውሕስነት ምግቢ ንምውሳድ ሕቶ ኣቕሪበን ኣለዋ። ካብ ወፃኢ ሃገራት
እስራኤል ዝበላ ሰፊሕ ተሓራሲ መሬት ዘይብለን፥ ሓረስታይ ንምርግጋፅ ኣብ እትገብሮ ፃዕሪ፥ ሓረስታይ ካብዚ ሓሊፉ እቲ ትካል፥ ከም ዕረ፣ ቡን፣ በለስን ሽብጥን እውን ካብ ኤርትራን ካብ ኬንያን ሕቶ ዘቕረቡ
ከም ባዮ ቴክኖሎጂ ዝበሉ ቴክኖሎጂታት ሕርሻ ትግራይ ኣብ ኣሕምልትን ፍራምረን ካልኦት ዝራእትን ዝኣመሳሰሉ እውን ኣብ ምፍላስ ይርከብ። ከምቲ ትካላት ብምህላዎም እቲ ድንሽ ሰደድ ንምግባር
እናተጠቀማ፥ ኣብ ፀቢብ መሬት ዝሓሸ ፍርያት እንትነጥፍ ዝሓሸ ዘርኢ ንክረክብን ሕርሻ ትግራይ ዝፍለጥ፥ ሓሰኻ በለስ ወይ ቑልቛል ባሕሪ (ኩችኔል) ከምዝስራሕ ኢንጅነር ሃፍታይ ይገልፁ።
ዝረኽባ ሃገራት ክበራኸታ ከምዘለወን የተሓሳስብ። ንምስግጋር እንትስራሕ ምሩፅ ዘርኢ ዘቕርብ ቴክኖሎጂ ኣብ ክልል ትግራይ ዞባታት ደቡብን ደቡብ ምብራቕን
እስራኤል፥ 60 ምኢታዊ ንወፃኢ እትሰዶ ፍራምረ ንክኸውንን እዩ። ክሳብ ሕዚ ድማ ከም ሙዝ፣ ብፍላይ ኣብ ወረዳታት ራያ ዓዘቦን ሕንጣሎ ወጀራትን ብሓፈሻ፥ ኣብ ክልልና ዝርከብ ማእኸል ባዮ
ኣብ ምድረበዳ ዝፈረየ ካብ ምዃኑ ሓሊፉ 60 አራንሺ፣ ፓፓዮ፣ ማንጎ፣ ኮሚደረ፣ ድንሽን ካልኦት ዓብዪ ብርሰት እናብፀሐ ይርከብ። ነዚ ንምክልኻል ቴክኖሎጂ ትግራይ ካብ ሕርሻ ናብ ኢንድስትሪ
ምኢታዊ ጠለብ ዕዳጋ ኣውሮፓ እውን ንሳ እያ ዘራእትን እናባዝሐ ይርከብ። ዩኒቨርስቲ መቐለ ካብ ሃገረ ሜክሲኮ ሸውዓተ ዓሌት ንዝግበር ስግግር ዘይነዓቕ እጃም ከበርክት ዝኽእል
እትሽፍኖ። ሓደ ናይዚ መርአያ፥ “ኣራራ” ዝበሃል በለስ ብምምፃእ ነቲ ትካል ሓላፍነት ምፍራይ ስለዝሃቦ እዩ። ምኽንያቱ “ሕርሻ ናብ ኣግሮ ኢንዳስትሪ
ምድረ በዳ በረኻ ኣለዋ። እቲ ቦታ ሓሸዋ ዝብዝሖ ብደረጃ ክልል ሓሳብ፥ ባዮቴክኖሎጂ ማለት እዩ እቲ ትካል ኣብ ምፍራይ ዘሎ። ድሕሪ ምፍራይ ነሰጋግሮ” ዝብል ኣምር ልምዓት ብተግባር ክገሃድ
ብምዃኑ ዳርጋ ሓመድ የብሉን ምባል ይቐልል። ንህወታውያን ብቴክኖሎጂ ተጠቒምካ ናብ ረብሓ ድማ ካብቶም ሸውዓተ ዓሌት በለስ ሕማም ዘየጥቀዖ እንተኾይኑ፥ ነቲ ሐዚ ዘሎ ካብ ኢድ ናብ ኣፍ
እንተኾነ ግን ብሓይሊ ቴክኖሎጂ ሓምለዋይ ኮይኑ ዘለዎ ፍርያት ናይ ምቕያር ሳይነስ እዩ። እቲ ቴክኖሎጂ ፈልሲ በለስ ብምሕራይን ብምፍራይን ንምግብነትን ዝኾነ ባህላዊ ሕርሻ ብምዝማን ምዃኑ ዘይከሓድ
ስለዝረአ ዝተፈላለየ በፃሒ ዓዲ ኣዝዩ እናተገረመ ባዮ ቴክኖሎጂ ሕርሻ፣ ጥዕና፣ ኢንድስትሪን ስነ ከባብን ንቀለብ ከፍቲ ዝውዕልን እዩ ክኸውን። ሓቂ እዩ። በዚ መሰረት እቲ ማእከል ድማ ዓብዪ
ይርከብ። ምኽንያቱ፥ ንሕና እንፈልጦ ተኽሊ ኣብ ዝበሃሉ ኣርባዕተ ዘፈራት ድማ ይሓቁፍ። ማእኸል ሓለፍነት ወሲዱ እናሰርሐ ይርከብ። እንተኾነ ግና
ሓመድ ክበቆል እምበር ኣብ ሓሸዋ ክበቁል ልሙድ ባዮቴክኖሎጂ ትግራይ እውን ካብዞም ኣርባዕተ ኣብ ብተመሳሳሊ ማእኸል ባዮ ቴክኖሎጂ ትግራይ፥ ኣብ ከም ክልል ኮነ ከም ሃገር እዚ ሃፍቲ ኣብ ምጥቃም
ስለዘይኮነ። እሞ “ከመይ ገይሮም ድኣ ኣብ ሓሸዋ ባዮ ቴክኖሎጂ ሕርሻ እዩ ዝነጥፍ ዘሎ። ብመሰረት ትግራይ ዝርከብን ንመድሓኒት ዝውዕልን ሽብጢ ኣብ ዓብዪ ክፍተት ኣሎ። ምኽንያቱ ካብቲ ማረት ኣብ
የፍርይዎ?” እንተኢልና፥ እቲ ዝተኽልዎ ተኽሊ ትኹረት እቲ ማእኸል፥ ክመፅኡ ዝድለዩ ለውጥታት፥ ምብዛሕ እናነጠፈ እዩ። እዚ ብቐፃሊ ሰደድ ክግበር ሕርሻ ኣድሂባ እትሰርሖ ስራሕ ውፅኢት ፍርያት
ካብ ሓመድ ክረኽቦ ዝነበረ ንጥረ ነገር ብኬሚካል ብምርምር ዝተደገፉ ሙሩፃት ዘርእታት ንሓረስታይ ዝኽእል ተኽሊ ሽብጢ፥ ልዕሊ 1,600 ክሳብ 2,700 እቲ ማእኸል ኣብ ምጥቃም ዝለዓለ ሓላፍነት
ስለዝትክእዎን እቲ ቦታ ንተኽሊ ጠጠው መበሊ ሓጋይ ምስ ክረምቲ ኣፍሊስካ ምቕራብ፣ ብዝተቐረበሉ ብራኸ ኣብ ዘለዎ ቦታ ስለዝምችዎ ኣብ ማይጨው፣ ዘለዎ ቢሮ ሕርሻ ስሩዕ ብዝኾነ መንገዲ ዓመታዊ
ጥራይ ስለዝጥቀምሉን እዩ። እዚ ማለት ተኽሊ ዘርኢ ተጠቒሙ ዝሓፍሶ ዝነበረ ምህርቲ ብዕፅፊ ኣፅብን ካልእት ደጉዓን ሓውሲ ደጉዓን ኩነታት ኣየር ትልሚ ኣውፂኡ ክሰርሕ ኣይረአይን። ካብ 2009
ብሱሩ ካብ ሓመድ ክረኽቦ ዝነበረ ምግቢ ብከሚካል ምውሳኽ፣ ንኣናእሽተይን ዓበይትን ኣግሮ ፕሮሰሲግ ዘለዎም ቦታታት መሬት ምስ ተረኽበ ከይዲ ተኸላ ዓ/ም ናብዚ ምስቲ ትካል ቀሪቡ ዝፈታተኖ
ረኺቡ ፍርያት ክህብ ከምዝኽእል ዘርኢ ፈጠራ ፍርያቱ ከቕርብ ምግባርን ሕርሻ ናብ ኢንድስትሪ ክካየድ ትፅቢት ይግበር። ስራሕቲ ዋላ እኳ እንተሃለወ ዝተዋደደን ስሩዕ
እዩ። ብኣንፀሩ ድንግል መሬትን ልሙዕ ሓመድን ንምስግጋርን ከም ዝኾነ ዋና ኣካያዲ ስራሕ ማእኸል ትልሚ ዝተታሕዘሉን ከምዘይኮነ ኢንጅነር ሃፍታይ
ዝሓዘት ትግራይ፣ ህዝባ ንዝመናት ብጥምየትን ባዮ ቴክኖለጂ ትግራይ ኢንጅነር ሃፍታይ ኣባዲ ብተወሳኺ፥ እቲ ትካል “ኢሎቨራ” ዝበሃል ዓሌት ዕረ የረድኡ። ስለዚ እዚ ዝኣክል ሽሻይ አብ ጓጓኻ
ድርቅን እናተሳቐየ ምምፅኡ ዘሎ ኣፈላላዩ ጎሊሁ ይገልፁ። ካብ ሃገረ ህንዲ ብምምፃእ ኣብ ምብዛሕ ይርከብ። ሒዝካ ሕርሻ ዘይምዝማን አቲ ቢሮ ጥራሕ ዘይኮነስ
ይረአየካ። ቀንዲ ረብሓ እዚ ዕረ ድማ ከም ሻምቦን ሎሽንን ዝበሉ መንግስቲ ክልል ትግራይ ከም ክልል እውን ኣንፈት
ካልእ፥ ኣብ እስራኤል ሓደ ነጥቢ ሓሙሽተ ኪሎ እቲ ማእኸል፥ ካብ ዝጣየሽ ሐዚ 14 ዓመታት ኣቁፂሩ ፍርያታት ንምፍራይ ዝጠቅም እዩ። ብመሰረት እዚ፥ ከቐምጥን ክሓስበሉን እዩ ዝግባእ።
ሜትር (1,500 ሜትሮ) ተዃዒቱ ብጣዕሚ ጨው ኣሎ። ብመሰረት እቲ ክመፅእ ዝሕሰብ ዘሎ ለውጢ ኣብ እቲ ማእኸል ባዮ ቴክኖሎጂ ሐዚ ዕረ ዘባዝሕ ዘሎ፥

18
ፋይናንስን ቁጠባዊ ልምዓትን ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

ቢሮ ትልምን ፋይናንስን ክልል ትግራይን ዝዳሎ መደብ
ሕሉፍ ገምጋም መምህር መፃኢ

መንግስቲ ክልል ትግራይ ተጠቃምነት ዜጋታት ብዘይካ እዚ መስተ ማይ ገርሁ ስርናይ ግልጋሎት
ንምርግጋፅ ቀዳምነት ክወሃቦ ዝግባእ ምምላእ ክህባ ዝተሰረሓ መፃረይ ማይ ኣብ ኤልክቶሮ መካኒክ
መሰረተ ልምዓት ከም ቀንዲ ኣንፈት ሒዙ ምግጣም ምዝንጋዓን ክፍተታት ኣለዉዎ። ካብኡ
“ፕሮጀክትታት” ልምዓት እናሰርሐ መፂኡ፣ ሐዚ ሓሊፉ ናብቲ ግድብ ዝኣትውን ዝወፅእን ማይ መቆፃፀሪ
እውን ኣብ ምስራሕ ይርከብ። ብፍላይ ከም ክልል ክኸውን ዝስራሕ “ጌት ቫልብ” ብዝተገበረ ፅንዓት
ዝርአ ድኽነት በብእዋኑ እናቐረፍካ ብነዊሕ ግዘ ውዕሊ ተኣሲሩ ናብ ስራሕ ክኣትው ዘይምክኣሉ፤ ኣብቲ
ንምውጋድ ካብ መንግስቲ ፌደራል፣ መንግስቲ ግድብ ዘሎ ሓርየት ማይን፣ ናይ ማይ ምዙራቅን፣ ካብ
ክልል፣ ህዝብን ትካላት ገበርቲ ሰናይን በብዓመቱ ግድብ ድጉብን ናብ ከተማ ሸራሮን ጣቢያ ዝባን ገደናን
ብቢልዮናት ዝቑፀር ብር እናተመደበ ዝተፈላለዩ ዝዝርጋሕ ዘሎ ናይ መሰተ ማይ ሲስተም ስራሕቲ
ፕሮጀክትታት ልምዓት እናተሰርሑ መፂኦም ውዕሊ ዝተኣሰረሉ ናይ ኤለክተሮ መካኒካል ምግጣም
እዮም። ከም ውፅኢቱ ድማ ኣብ ዝሓለፉ 27 ስራሕትን ምዝርጋሕን መስመር ማይ ምጉታት
ዓመታት ብብርኪ ሃገር ይኹን ክልል ፕሮጀክትታት ካብቶም ኣብቲ ዳህሳስ ዝተረጋገፁ ፀገማት ገሊኦም
ፅሩይ መስተ ማይ፣ ትካላት ጥዕናን መንገድን ካብ እዮም።
እዋን ናብ እዋን ለውጥታት እናተመዝገቡ መፂኦም እዚ ከምዘሎ ኮይኑ ኣብ ኩሎም ግድባት ዘላቕነቶም
እዮም። ንምምርግጋፅ ልዕሊ እቲ ግድብ ዝስራሕ ናይ
ኣብዚ ጉዳይ ዓብዪ ሓላፍነት ዘለዎ ቢሮ ትልምን ተፈጥሮ ምሕዋይ ስራሕቲ ሓመድን ማይን ዕቀባ
ፋይናንስን ክልል ትግራይ እውን እንተኾነ ካብቶም ዘይምህላው፣ ካብ ሰብን እንስሳን ነፃ ኣብ ምግባር
ልዕል ክብሉ ዝተገለፁ ፍልፍል እቶት መሰረት ዝተርፉ ስራሕቲ ብምህላዎም እቶም ግድባት ብደለል
ብምግባር ከም ክልል ተጠቃምነት ዜጋታት ዝመልእሉ ኩነታት ኣሎ። ከምኡ እውን ወረዳ ኣፅቢ
ንምርግጋፅ ዘኽእል ኣብ ነዊሕ፣ ማእኸላይን ሓፂርን ወንበርታ ኣብ ጣቢያ ፈለገ ወይኒን ሩባ ፈለግን ድባብ
እዋን ዝትግበሩ ፕሮጀክትታት ክዳለዉ ብምግባር ዓኾርየን ንመስኖን ንመስተን ግልጋሎት ክውዕል
ንተግባራውነቶም ማእለያ ዘይብሉ መዋእለ ንዋይ ዝተገጠመ “ጀነሬተር” ንነዊሕ እዋን ግልጋሎት ክህብ
እናፍሰሰ ፀኒሑ እዩ። ካብዚ ሓሊፉ ናይዚኦም ዘይምኽኣሉ ኣብቲ ስነድ ዘሎ ርካብ የረድእ። ካብዚ
ኣፈፃፅማ እናተኸታተለ ዘጋጥሙ ፀገማት እዋናዊ ብምብጋስ እውን ቢሮ ሃፍቲ ማይ ክልል ትግራይ
ፍታሕ ክረኽቡ ብምግባር እቲ ዝርካቡ ሃፍቲ እቶም ፕሮጀክታት ኣብ ዝሓፀረ እዋን ተውዲኦም ናብ
ህዝብን መንግስትን ኣብ ምዓልኡ ክውዕልን ልምዓት ተጠቃምነት ዝሰጋገርሉ ስራሕቲ ክስራሕ ክትትልን
ክረጋገፅን ናይ ምግባር ሓላፍነት ወሲዱ ፅቡቓት ድጋፍን ክጠናኸር ከም ዝግባእ ኣነፂሩ እዩ።
ተግባራት ዓሚሙ እዩ። ብፍላይ ፕሮጀክትታት
ብፅርየት ክህነፁን ብእዋኖም ናብ ተጠቀምቲ ህንፀት ትካላት ጥዕና
ክሰጋገሩ ደገፍን ክትትልን ናይ ምግባር ሓላፍነት እቲ ካልእ ብቢሮ ትልምን ፋይናንስን ክልል ትግራይ
ወሲዱ ሰፋሕቲ ፃዕርታት ኣካይዱ ዓወታት እውን ዳህሳስ ዝተገበረ ህንፀት ትካላት ጥዕና ዝምልከት
ኣመዝጊቡ እዩ። እዩ። መንግስቲ ትግራይ ኣብ ካልኣይ ትልሚ ዕብየትን
ይኹን እምበር ኣብ ክሊ እቶም ፅቡቓት ስራሕቲ ስግግርን ዝተትሓዙ ሸቶታት ግንባር ጥዕና ንምዕዋት
በብእዋኑ ፀገም ሕብረተሰብ ንክፈትሑ ዝህነፁ ትካላት ጣብያ ጥዕና ናብ መባእታዊ ሆስፒታላት
ፕሮጀክትታት ኣብ ኣፈፃፅማ ዝርኣዩ ሰፋሕቲ ንምዕባይ ትልሚ ሐዙ ተንቀሳቒሱ እዩ። ብመሰረት
ክፍታት ድማ ኣለዉ። ስለዝኾነ እቲ ቢሮ ነቶም እዚ ኣብ ወረዳታት ዝስርሑ ህንፃታት መባእታዊ
ፀገማት ንምፍታሕ በብዓመቱ ዳህሳስ ገይሩ ፀገማት ሆስፒታላት ኣብ ፅሬት፣ እዋናውነትን ሰፋሕቲ ፀገማት
ብምንፃር ንዝተርኣዩ ፀገማት ንምፍታሕ ዘኽእሉ ከምዘለዉ ኣነፂሩ እዩ። ብፍላይ እዋኖም ተዛዚሞም
ስራሕቲ ደገፍን ክትትልን እናገበረ ከምዝመፀ ዝግባእ ሕክምና ናውቲ ኣማሊኻ ናብ ተጠቃምነት
ካብቲ ቢሮ ዝረኸብናዮ ሰነድ ዳህሳሳዊ መፅናዕቲ ኣብ ምስግጋር ክፍተት ይፍጠር ብምህላዉ ኣብ
የረጋግፅ። ኣብ 2011 ዓ.ም እውን ነዚ ብዝበለፀ ሕብረተሰብ ዓብዪ ናይ ሰናይ ምምሕዳር ጉድለት
ብምጥንኻር ኣብ ክልልና ይሳለጡ ኣብ ዘለዉ ከምዘሎ ብምንፃር ቢሮ ኮንስትራክሽን፣ መንገድን
ዓበይቲ ፕሮጀክትታት መስተ ማይ፣ ህንፀት ትካላት መጓዓዝያን ምስ ቢሮ ጥዕና ክልል ትግራይ ብሓባር
ጥዕና፣ መባእታዊ ሆስፒታላት፣ ቴክኒክን ሞያን ኮይኖም ክትትልን ድጋፍን ክገብሩን ቅልጡፍ ፍታሕ
ትምህርትን ስልጠናን መንገድታት ኮሚቴ ኣጣይሹ ከቐምጥሉን ግብረ መልሲ ክወሃቡ ገይሩ እዩ።
ታሕሳስ 2011 ዓ/ም ኣብ ኩለን ወረዳታት ትግራይ ካልእ ኣካል እቲ ዳህሳስ ካብ ዝነበሩ ፕሮጀክትታት ብሰንኪ ጉድለት ፅሬትኣሰራርሓ ብውሕጅ ዝተወሰዱ መንገድታት
ዳህሳስ ኣካይዱ እዩ። ብወገና እውን ሕሉፍካ ህንፀት ትካላት መሰልጠኒ ቴክኒክን ሞያን እዮም።
መምህር መፃኢኻ ስለዝኾነ ኣብቲ ዳህሳስ ዝተርኣዩ ኣብዚኦም እውን እቲ ዳህሳስ ፀገማት ከምዘለዉ እዩ
ቅልጡፍ ምላሽ ኣብ ምሃብ ምዝንጋዕ ወዘተ በቲ ዝግበኦም ተባሂሎም ዝተዘለሉ ናይ ቆረፃ ስራሕን
ሓፈሻዊ ፀገማት እንታይ ምንባሮም ካብቲ ቢሮ ዘመላኽት። ንኣብነት ህንፀቶም ተወዲኦም ዝርከቡ
ዳህሳስ ዝተነፀሩ ፀገማት እንትኾኑ ወረዳታትን ቢሮ ስትራክቸር ዓበይቲ ድልድላትን ብዘይምውድኦም
ዝረኸብናዮ ሰነድ መሰረት ገይርና ከምዝስዕብ መሰረተ ልምዓታት ናብ ስራሕ ንምእታው ናውትታት
ቴክንክን ትምህርትን ስልጠናን ክልል ትግራይ ትኩረት ብሙለእነት ናብ ተጠቃምነት ዘይምስጋር ነይሩ።
ኣዋዲድናዮ ኣለና። ውሽጢ ዘይምምላእ፤ ናብቶም ትካላት ክዝርግሑ
ሂቦም ክሰርሕሉ ተሓቢሩ እዩ። ብተመሳሳሊ ኣብ ወረዳ እንዳመኾኒ
ዝግበኦም መሰረተ ልምዓት ጎድና ጎድኒ እቲ ህንፃ
ብኢንተርፕራይዝ ስራሕቲ መንገዲ ዝተሰርሓ
ኣብ ስራሕቲ ግድብን መስተ ማይን ብመንግስቲ ክስርሑ እናተገበኦም ምዝንጋዕ ዝረኣየሎም ፀገማት
ፌደራልን ክልልን ብዝተመደበ በጀት ኣብ ነይሮም። ካብኡ ሓሊፉ ብፍላይ ኣብ ስራሕቲ ህንፃ
ስራሕቲ መንገዲ ሽብጣ - ገላውሶ ኣብ ክልተ ጫፍ ዓበይቲ ድልድላት
ዘፈር መጓዓዝያ ማሕበራዊ፣ ኢኮኖሚያዊን ፖለቲካውን ዝተሰርሑ ናይ ደረቕ መንደቕ ስራሕቲ ብውሕጅ
ክልልና ዝህነፁ ግድባት ኣብ ሕብረተሰብ ቀንዲ ብናይ ክልል በጀት ይኹን ብወረዳታት ዝስርሑ
ምትእስሳር ብምፍጣር ሕብረተሰብ ልምዓት ሃገር ተሸርሸሮም እቲ ፅርግያ ተቆሪፁ ግልጋሎት
ፀገም ዝኾነ ቀረብ ፅሩይ ዝስተ ማይ ብምፍታሕ ዓበይቲ ህንፃታት ካብ ምድላው ዲዛይን ጀሚሩ ክሳብ
ዝለዓለ ብፅሒት ክፃወት ዝገብር እዩ። ሕብረተሰብ ምሃብ ዘቋረፅሉ ኩነታት ነይሩ። ካብኡ ሓሊፉ
ጥዕንኡ ዝተሓለወ መፍረይ ዜጋ ንክፍጠር እዩ። ጨረታ ምክያድ ከምኡ እውን ኣፈፃፅማ ተኸታትሊካ
ካብ ቦታ ናብ ቦታ ድሌት ምጎዓዝያ ብምርዋይ ኣብ ብኢንተርፕራይዝ ስራሕቲ መንገዲ ካብ ስምረት-
ብመሰረት እዚ ቢሮ ሃፍቲ ማይ ክልል ትግራይ ርክክብ ምፍፃም ኣብቲ ዳህሳስ ዝተርኣዩ ፀገማት
ምንቅስቃስ ስራሕን ኣብ ምልዋጥን ዕዳጋን እውን ጀማ -ውህደት ዝስራሑ ዘለዉ መንገድታት
ነዚ ንምፍፃም ሓላፍነት ወሲዱ እናሰርሐ ዋላ እኳ እዮም።
ዕዙዝ ግደ ይፃወት። ብመሰረት እዚ ከም ክልል እዚ ብእዋኖም ንምውዳእ ብናይ ዲዛይን ለውጢታት
እንተኾነ ኣብ ህንፀት እቶም ግድባት ንሕብረተሰብ ብዘይካ እዚ ብክልል በጀት አብ ወረዳታት ዝስርሑ
ዘፈር ንምዕባይ ሰፋሕቲ ስራሕቲ ተሰሪሖም እዮም። ምጉታት፣ ካብ ምጉላት- ሓጋሩጋ ካብ ምጉላት-
ዘቕሕሩን ፀገማት ሰናይ ምምሕዳር ክፍጥሩ ዝተፈላለዩ ህንፃታት ዝተኣሰረሉ ውዕሊ ዲዛይን ናብ
ብፍላይ ኣብ 2011 ዓ/ም እውን ኩለን ጣብያታት ኣዘባ -ፃዳት እናተሰሪሑ ዘለዉ መንገድታት
ዝኽእሉ ክፍተታት ከምዘለዉ ውፅኢት እቲ ዳህሰስ ወረዳታት ዘይምልኣክ፣ ናይ ውዕሊ ምንዋሕ ወረዳታት
ትግራይ ብመንገዲ ንምርካብ ዝለዓለ ትኹረት እውን ብእዋኖም ንትራንስፖርት ግልጋሎት ክፍቲ
ይሕብር። ናይዚ መርኣዪ ኣብ ህንፀት ግድብ ድጉብ ማእኽል ዘይገበረ ውዕሊ ምሃብ፣ ፅሬት መረጋገፂ
ተዋሂብዎ ዝተሰርሐ እንትኸውን ኣብዚ እውን ዝሐሹ ዘይምግባር ካብቶም ዝነበሩ ፀገማት ምኳኖም እቲ
ዘይተወድኡ ናይ ካልኣይ መትረብ ስራሕቲ፡ መረዳእታት ዘድለዮም ናውቲታት (ቴስት) ዝተገበሩ
ስራሕቲ ተሰሪሖም እዮም። ይኹን እምበር ኣብዚ ስነድ የረድእ። ከምኡ እውን ብዩራፕ ዝተሰርሑ
መዕፀዊ በርታት ምህላዎም፣ ከምኡ ድማ ናይ ምዃኖም፣ ምርግጋፅ ዘድልዮም ናውቲታት ድማ
እውን ዝተፈላለዩ ፀገማት ምንባሮም እዩ ኣብቲ ሰነድ መንገድታት በብእዋኖም ብፅሬቶም እናተኸታተልካ
ደውሃን መሰተ ማይ መስመር ምዝርጋሕ ስራሕቲ ዝተረጋገፁ ምዃኖ ዝገልፅ መረዳእታ ናብ ወረዳታት
ዝተቐመጠ መረዳእታ ዝሕብር። ንኣብነት ኣብ ወረዳ ኣብ ምስራሕ “ብብሪቴነሽ” ክፅገኑ ዝግበኦም
ክጓተቱ ብምኽኣሎም እቲ ሕብረተሰብ ናይ ማይ ክበፅሖም ዘይምግባር እውን ነይሩ እዩ። ከምኡ እውን
ኢሮብ ብዩራፕ ዝተሰርሑ መንገዲታት ካብ ዩራፕ መንገድታት እናተከታተልካ ፅገና ዘይምክያድን
ሕፅረት ዝስዓቦ ፀገም ሕቶ የልዕል ከምዘሎ በቲ ብክልል ዝስርሑ ህንፃታት ብዝተትሓዘሎም ውዕሊ
ዓቕሚ ንላዕሊ ዝኾኑ ብዓበይቲ ኮንትራክተር ክስርሑ ... ናብ ገፅ 10 ይዘውር
ዳህሳስ ተረጋጊፁ እዩ። ዘይምውዳእ፣ ካብ ወረዳታት ዝፅሓፉ ደብዳቤታት

19
ዓውደ - ትምህርቲ ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

ቢሮ ትምህርቲ ክልል ትግራይን ዝዳሎ መደብ
“ኩሉ ዓቕምና ኣብ ምብቃዕ ተምሃሮና!”

12 መስከረም 2012 ዓ.ም ብዕሊ ዝተጀመረ ዘመነ
ትምህርቲ 2012 ዓ.ም እነሆ ከባቢ 20 መዓልቲ ካልእ ዘዘራረብናዮም ርእሰ መምህር ምሉእ
ኣቑፂሩ ኣሎ። ተምሃራይ ነቲ ዝመሃረሉ ደረጃ ቀዳማይ ብርኪ ቤት ትምህርቲ ሌተናል ጀነራል
ክፍሊ ዝምጥን ብቕዓት፣ ፍልጠትን ክእለትን ሃይሉ ከበደ፣ መምህር ተጫነ ሓለፎም እዮም።
ክውንን እንተኾይኑ ንሓንቲ ሰከንድ እውን ኣብ 2012 ዓ.ም 818 ተምሃሮ ንምምዝጋብ ትልሚ
ትምህርቲ ክሓልፎ የብሉን። ስለዝኾነ፣ ሕድ ሕድ ተታሒዙ 848 ከምዝተመዝገቡን ትምህርቲ
ተምሃሪ ኣብቲ ዝመሃረሉ ደረጃ ክፍሊ ዘሎ ትሕዝቶ ከምዝጀመሩን ይሕብሩ። እዚ ብመንፅር ዝተትሓዘ
ትምህርቲ ምሉእ ብምሉእ ክከታተል ግድን ትልሚ እንትርአ ዝሐሸ ኣፈፃፅማ እዩ። እቲ
ይኸውን። እንተዘይኮይኑ በብሰከንዱን ደቓይቕን ዝተትሓዘ ትልሚ ዝተዓወተሉ ቀንዲ ምሽጥር ድማ
ዝሓለፎ ትሕዝቶ ትምህርቲ ተደሚሩ ኣብ መዋእሉ ተዋዲድካ ብምስርሑ ምዃኑ ኣረዲኦም። መምህር
ንዝህልዎ ውፅኢት ትምህርቲ ኣሉታዊ ፅልዋ ተጫነ፣ ብዛዕባ ምዝገባን ምጅማርን ትምህርቲ
የሕድረሉ እዩ። ካብዚ ሳይንሳዊ ሓቂ ብምብጋስ 2012 ዓ.ም ካብ ምዝዛም ትምህርቲ 2011 ዓ.ም
ኩሉ ናብ መኣዲ ትምህርቲ ክኸትት ዝግብኦ ኣትሒዙ እናተሰርሐሉ ከምዝመፀ ሓቢሮምልና።
ዜጋ ብእዋኑ ክምዝገብን ትምህርቲ ክጅምርን ንኣብነት፣ ኣብ ምዕፃው ትምህርቲ 2011 ዓ.ም ኩሉ
ይግባእ። ኣብያተ ትምህርቲ ክልልና ድማ ነዚ ተምሃራይ ብእዋኑ ትምህርቲ ክጅምር ከምዘለዎ
ተልእኾ ተሓንጊጠን በብከባቢአን ዝርከቡ ተምሃሮ ምስ ተምሃሮን ወለድን ምርድዳእ ተገይሩ እዩ።
ብእዋኖም ናብ መኣዲ ትምህርቲ ንምኽታት ኣጀማምራ ትምህርቲ 2012 ዓ.ም ካብ ምሉእ 1ይ ብርኪ ቤት ት/ቲ ሌ/ጀነራል ሃይሉ ከበደ ኣብ እዋን ክረምቲ እውን ስራሕቲ ምልዕዓል
እናሰርሓ ይርከባ። ምጅማር ዘመነ ትምህርቲ ተሰሪሖም እዮም። ኣብዚ ወለዲ መምህራን
2012 ዓ.ም ኣብ መላእ ትግራይ ኣብ ሓደ መዓልትን ዕለት እንትኸውን ተረከብቲ ሃገር ንዝኾኑ ተምሃሮ “ደቅኹም ፅባሕ ኣብ ዝሐሸ ብርኪ ንክበፅሑ፣ ተምሃሮ ሕብረት፣ ቦርድ ትምህርትን ስልጠናን፣
ዕለትን ዝተበሰረ እንትኸውን ብብርኪ ክልል ኣብ ንትምህርቶም ልዑል ኣቓልቦ ሂቦም በብዘለዉዎ ንባዕሎም፣ ንስድራኦምን ዓዶምን ዝጠቕሙ፣ ፅባሕ ጉጅለታት ልምዓት ተምሃሮ ብእዋኖም ክምዝገቡን
ከተማ ኮረም ምሉእ ቀዳማይ ብርኪ ቤት ትምህርቲ ደረጃ ክፍሊ ብዝግባእ እናተኸታተሉ፣ መምህራን ሃገር ዝርከቡ ስለዝኾኑ ጠንኪሮም ክመሃሩ ክትገብሩ ትምህርቲ ክጅምሩን ኣዝዮም ሓጊዞም እዮም።
ሌተናል ጀነራል ሃይሉ ከበደ እዩ ብዕሊ ተጀሚሩ። ዝህብዎም ትምህርቲ ተወሳኺ ፃዕሪ እናገበሩ ዘድሊ ይግባእ። ስለዝኾነ ስሩዕ ትምህርቲ 2012 ዓ.ም ብዕሊ ካብዚ ብምብጋስ እዚ ውፅኢት፣ ውፅኢት ብዙሓት
ብቕዓት ንክጭብጡ መልእኽቶም ኣሕሊፎም ተጀሚሩ ስለዘሎ ደቅኹም ናብ መኣዲ ትምህርቲ ኣካላት ምዃኑ ምርዳእ ይከኣል። እዚ ብዝበለፀ
ዘመነ ትምህርቲ 2012 ዓ.ም ብዕሊ ንምጅማር እዮም። ወዲ ሰብ ሃፍቲ ብምኽዕባት ዝሐሸ ናብራ ብእዋኖም ክኸትቱ ካብ ምግባር ብተወሳኺ ከየቋረፁን ብምጥንኻር ድማ እቶም ናብ መኣዲ ትምህርቲ
ኣብቲ እዋን ኣብ ምሉእ ቀዳማይ ብርኪ ቤት ንክህልዎ ይምነ እዩ። ትምኒቱ ንምስኻዕ ድማ ብትምህርቶም ብሉፃት ንክኾኑን ምስ ቤት ትምህርቲ ዝኸተቱ ተምሃሮ ክሳብ መወዳእታ ክዘልቑን
ትምህርቲ ሌተናል ጀነራል ሃይሉ ከበደ ዝተረኸቡ ቀትርን ለይትን እንትሰርሕ ይርአ። እቶም ፅባሕ በብእዋኑ እናተራኸብኩም ለውጦም ክትከታተሉን ዝድለ ብቕዓት ክጭብጡን ዝለዓለ ትኹረት ሂብካ
ምክትል ሓላፊ ቢሮ ትምህርቲ ክልል ትግራይ ንባዕሎም ተረቢሖም ህዝቦምን ሃገሮምን ክረብሑ፣ ክተበረታትዕዎምን ይግባእ። ከምኡ እውን ኣብ ከምዝስራሕ ካብ መብርሂ መምህር ተጫነ ምርዳእ
ኣይተ ባህታ ወልደሚካኤል፣ ትምህርቲ መሰረት ተመራመርትን መሃዝትን ክኾኑ፣ ፍትሕን ሰናይ ዝረኣዩ ክፍተታት ሓታቲ ክትኾኑ ኣለኩም” ብምባል ይከኣል።
ኩለ መዳይ ዕብየት ምዃኑ ሓቢሮም እዮም። ምምሕዳርን ንምንጋስ ብፅሒቶም ከበርክቱ ወዘተ ኣፅንኦት ሂቦምሉ ኣለዉ።
ኩሎም ስራሕቲ ልምዓት ንምስላጥ ዝተምሃረ ትፅቢት ዝግበረሎም ተምሃሮ እውን ከይፀዓርካ ብተመሳሳሊ ኣብ ምሉእ ቀዳማይ ብርኪ ቤት
ሓይሊ ሰብ ወሳኒ ከምዝኾነን ዝተምሃረ ሓይሊ ሰብ ዝርከብ ውፅኢት ከምዘየለ ክርድኡ ይግባእ። ስለዝኾነ ኣስዒቦም ድማ፣ ዘመነ ትምህርቲ 2012 ዓ.ም ትምህርቲ ሌተናል ጀነራል ሃይሉ ከበደ መምህር
ድማ ብትምህርቲ ዝፈሪ ምዃኑን ዝጠቐሱ ኣይተ ፅባሕ ህይወቶም ዝመርሕሉ፣ ክልሎምን ህዝቦምን ካብ ክልል ክሳብ ኣብያተ ትምህርቲ ዝተኻየዱ ስነ ዜጋን ስነ ምግባርን ዝኾኑ መምህር ዝናቡ
ባህታ ሚስጥር ዕብየት እተን ኣብ ዝለዓለ ምዕባለ ንምግልጋል ዘኽእሎም ፍልጠት ጨቢጦም ብዓርሰ መድረኻት ምድላው ምዕራፍ “ኩሉ ዓቕምና ኣብ በርሀ፣ ተምሃሮ ዝድለ ብቕዓት ንክሕዙ መምህራን
በፂሐን ዘለዋ ሃገራት እውን ብትምህርቲ ኣቢለን እምነትን ዓቕምን በሊፆም ንክርከቡ ኣይተ ባህታ ምብቃዕ ተምሃሮና!” ብዝብል መሪሕ ቃል ዝተኻየደ ፃዕሪ ከምዝገብሩ ይዛረቡ። ኮይኑ ግና ኣብ ብቕዓት
ዝሃነፅኦ ዝተምሃረ ሓይሊ ሰብ ከምዝኾነ እዮም መልእኽቲ ኣሕሊፎም ኣለዉ። እንትኸውን ዝነበሩ ጥንካረታት ዓቂብና፣ እቶም ተምሃሮን ፅርየት ትምህርትን ዓብይ ፀገም ኣሎ። 12
ዝገልፁ። ብመንፅር እዚ ክርአ እንተሎ ብኩለ ድኽመታት ድማ ንከይድገሙ ክንሰርሕ ይግባእ መስከረም 2012 ዓ.ም ኣሃዱ ኢሉ ዝጀመረ ዘመነ
መዳይ ተወዳዳራይን ኣብ ዝተዋፈረሉ ዓውዲ ከምቲ ተደጋጊሙ ዝግለፅ፣ ጉዳይ ትምህርቲ ኢሎም። ብፍላይ መኸምበቲ ኩሎም ስራሕትና ትምህርቲ 2012 ዓ.ም ድማ ብኣግኡ ነዚ ኣብ ግምት
ስራሕ ተዓዋታይን ዜጋ ንምፍራይ ትምህርቲ እንትነልዕል ጉዳይ ልምዓትን ዕብየትን፣ ጉዳይ ዝኾነ ውፅኢት ተምሃሮ ኣብ ዝተሓተ ብርኪ ምህላዉ ዘእተወ ክኸውን ከምዘለዎ ኣፅንኦት ገይሮምሉ
ብሕታዊ ኣማራፂ ምዃኑ ምርዳእ ይከኣል። ነዚ ምህላውን ዘይምህላውን ምልዓልና ኣይተርፍን። ንኩላትና ዘየደቅስ ጉዳይ እዩ። ስለዝኾነ ን2012 ዓ.ም ኣለዉ። እዚ ንምዕዋት ከዓ መምህራን ምስ ወለዲ፣
እውን እዩ ንትምህርቲ ዝለዓለ ቆላሕታ ተዋሂብዎ ግደ ትምህርቲ ክሳብ ክንድዚ ካብ ኮነ ኣብ ትምህርቲ ብወነን ሕራነን ተዓጢቕና ክንለዓል ብሽም ቢሮ ወመተሕ፣ ቦትስን ጉጅለታት ልምዓትን ተዋዲዶም
እናተሰርሐ ዝመፀን ዘሎን። ዝለዓለ ለውጢ ንምምዝጋብ ግደ ኩሉ ዜጋ ክኸውን ትምህርቲ ክልል ትግራይ መልእኽቶም ብምሕላፍ ክሰርሑ ኣለዎም። ከምዚ ዝበለ ዝተዋደደ
ግድን እዩ። ኣብዚ ክስመረሉ ዝግባእ ነጥቢ፣ ጉዳይ ዘመነ ትምህርቲ 2012 ዓ.ም ናይ ውፅኢት ዓመት ስራሕ ብምስራሕ ድማ ተምሃሮ ከየቋረፁ ክሳብ
ንኣብነት ብብርኪ ክልል እንተወሲድና ኣብ ትምህርቲ ጉዳይ ኩሉ እኳ እንተኾነ ግደ መምህራን ንክኾነልና ብምምናይ ኣብ መላእ ትግራይ ትምህርቲ መወዳእታ ክዘልቑን ዝድለ ብቕዓት ክጭብጡን
ተበፃሕነትን ፍትሓውነትን ትምህርቲ ብዝተሰርሐ ካብ ኩሉ ዝዓዘዘ እዩ። ምኽንያቱ መፃኢ ዕድል እቶም ብዕሊ ምጅማሩ ኣበሲሮም እዮም። ምስራሕ የድሊ።
ስራሕ ኣብዚ ሐዚ እዋን 2‚478 ቀዳማይን ካልኣይን ኣብ መኣዲ ትምህርቲ ዝውዕሉ ተምሃሮ እቲ ዝድለ
ብርኪ ቤት ትምህርቲ ከምዘለዋ ኣይተ ባህታ ፍልጠትን ክእለትን ንክጭብጡ ወሰንቲ መምህራን መምህር መሓመድ ሓሰን ሓላፊ ቤት ፅሕፈት ከምቲ ኣብ መእተዊ ዝተገለፀ ዘመነ ትምህርቲ
የረድኡ። እዚ ድማ ኣብ ተበፃሕነትን ተሳትፎን ስለዝኾኑ እዮም። ብስሩ እውን ብዘይመምህር፣ ትምህርቲ ከተማ ኮረም እንትኾኑ ቅድሚ ዘመነ 2012 ዓ.ም ኣብ መላእ ትግራይ ብዕሊ ተጀሚሩ
ትምህርቲ ዓብይ ለውጢ ከምዝተመዝገበን ምሁር ምፍራይ ኣይከኣልን። እቶም ኣብ መላእ ትምህርቲ 2012 ዓ.ም ምጅማሩ ኣብ እዋን ክረምቲ ኣሎ። ኣብዚ ልቢ ክንብለሉ ዝግባእ “ንሕና ተጋሩ
ዜጋታት ብቐረባ ዕድል ትምህርቲ ዝረኽብሉ ዓለም ኣብ ዝተፈላለዩ ምርምራትን መፅናዕትታትን ስራሕቲ ቅድመ ምድላው እናተሰርሑ ከምዝመፁ ትምህርቲ መሰረት ኩሎም ልምዓታዊ ስራሕትናን
ኩነታት ከምዝተፈጠረን ሓደ መርኣይ እዩ። ይኹን ዝተዋፈሩ ምሁራን፣ ሳይንቲስታት፣ ኮታስ ኣብ ሓቢሮምልና እዮም። ንኣብነት ዘመነ ትምህርቲ 2012 ብሕታዊ ኣማራፂናን ምዃኑ ተገንዚብና ኩሉ
እምበር ማዕረ ማዕረ እዚ ክስርሐሉን ለውጢ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ስራሕ ዝተዋፈሩ ሰብ ሞያ ዓ.ም ውፅኢታዊ ብዝኾነ መንገዲ ንምክያድ ካብ ዜጋ ናብ መኣዲ ትምህርቲ ንምኽታት ብዕቱብ
ክምዝገበሉን ዝግብኦ ግን ድማ ውድቀት ዝተርኣየሉ መምህራን ብዝሃነፅዎ ርእሲ ዝተፈጠሩ እዮም። ስለዚ ወረዳ ጀሚሩ ክሳብ ኣብያተ ትምህርቲ “ኩሉ ዓቕምና እንሰርሐሉ መድረኽ ኢና ንርከብ። ስለዝኾነ ኣብዚ
ጉዳይ ብቕዓት ተምሃሮን ፅርየት ትምህርትን ኣብ ሞያ መምህርነት፣ መሰረት ኩሎም ሞያታት እዩ እሞ ኣብ ብቐዓት ተምሃሮና!” ብዝብል ቴማ ሰለስተ ዓመት ዕድሚኡ ንትምህርቲ ዝኣኸለ ዜጋ ናብ
ዘተሓሳስብ ብርኪ ምህላዉ እዩ። እቶም ኣብ መምህራን በቲ ክቡር ሞያኦም እናተሓበኑ፣ ኣብ ኢዶም መድረኻት ትምህርቲ ተኻይዶም እዮም። ሕብረተሰብ መኣዲ ትምህርቲ ንምኽታት ኩሉ እጃሙ ክዋፃእ
መኣዲ ትምህርቲ ዝርከቡ ተምሃሮ ነቲ ዝመሃርሉ ዘለዉ ህፃናት ናይ ፅባሕ መንነቶም ንሳቶም ብዝቐርፅዎ በዓል ዋና ኮይኑ ናብ ኣብያተ ትምህርቲ እናኸደ ግድን ይኸውን። ምኽታት ጥራሕ እኹል ስለዘይኮነ
ደረጃ ክፍሊ ዝምጥን ፍልጠትን ክእለትን ኣብ ርእሲ ዝውሰን ብምዃኑ ተምሃሮኦም ዝድለ ብቕዓት ደቁ ኣብ ምክትታል፣ ብናውቲ፣ ገንዘብን ጉልበትን እቶም ናብ መኣዲ ትምህርቲ ዝኸተቱ ከየቆራረፁን
ምጭባጥ ዓብይ ፀገም ከምዘሎ ህልዊ ኩነታት ንክሕዙ ዜግነታውን ሞያውን ሓላፍነቶም ንክዋፅኡ ኣብ ምድጋፍ ዝነበረ ክፍተት ብሰፊሑ ተገምጊሙ ከየቋረፁን ክሳብ መወዳእታ ክዘልቑ ምስራሕ
ብቕዓት ተምሃሮን ፅርየት ትምህርትን ክልልና ኣይተ ባህታ ፃውዒቶም ኣቕሪቦም እዮም። እዩ። ኩለን ኣብያተ ትምህርቲ ብእዋነን ንክጅምራ ኣገዳሲ እዩ። ብዋናነት ድማ ዘመነ ትምህርቲ 2012
የመላኽት። ከምመብርሂ ኣይተ ባህታ፣ በብብርኩ ምልዕዓል እናተገበረ መፂኡ እዩ። ናይዚ ውፅኢት ዓ.ም ኣብ ምርግጋፅ ፅርየት ትምህርቲ ማእኸል
ዝርከቡ ተምሃሮ ደረጃ ክፍሊ ጥራሕ እናቖፀሩ ነቲ እዚ ኮይኑ፣ መምህራን ኣብ ብቕዓትን ስነ ምግባርን ድማ ኣብ 2012 ዓ.ም 6‚668 ተምሃሮ ንምምዝጋብ ብምግባር ‘ኩሉ ዓቕምና ኣብ ምብቃዕ ተምሃሮና’
ዝመሃርሉ ክፍሊ ዝምጥን ብቕዓት ከይሓዙ ካብ ተምሃሮ ወሰንትን ዘይትካእን ግደን ኣለዎም እንትብሃል ትልሚ ተታሒዙ 6‚826 ከምዝተመዝገቡን ትምህርቲ ብዝብል መሪሕ ሓሳብ ተጀሚሩ ስለዘሎ ኣብ
ክፍሊ ናብ ክፍሊ እንትሰጋገሩ ብበዝሒ ይርአ ብዋናነት ግደ መምህራን ዝዓዘዘ እዩ ንምባል እምበር ምዝጀመሩን ገሊፆም እዮም። እቶም ናብ መኣዲ ብቕዓት ተምሃሮን ምርግጋፅ ፅርየት ትምህርትን
ኣሎ። ግደ ወለዲ እውን ዝዓዘዘ ምዃኑ ምርዳእ ኣገዳሲ ትምህርቲ ዝኸተቱ ተምሃሮ ብተኸታታሊ ዝመሃርሉ ኩሉ እጃሙ ከበርክት ይግባእ እናበልና ሰናይ ዘመነ
እዩ። ካብዚ ብምብጋስ ኣይተ ባህታ ኣብ ምጅማር ጥጡሕ ባይታ ብምፍጣር ነቲ ዝመሃርሉ ደረጃ ክፍሊ ትምህርቲ ንክኸውን ንምነ።
ኣይተ ባህታ፣ 12 መስከረም 2012 ዓ.ም ዘመነ ትምህርቲ ምሉእ ቀዳማይ ብርኪ ቤት ትምህርቲ ዝምጥን ፍልጠትን ክእለትን ንክሕዙ ቀትርን ለይትን
ትምህርቲ 2012 ዓ.ም “ሀ” ኢልና ዝጀመርናሉ ንዝተረኸቡ ብሓፈሻ ድማ ንወለዲ ተምሃሮ ትግራይ፤ ከምዝሰርሑ እውን የረድኡ።

20
ወይን 15 ጥቅምቲ 2012 ዓ/ም ዓምዲታት ማሕበራዊ
ግምባር ጥዕና ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን
ሚ/ር ሓለዋ ጥዕናን ቢሮ ሓለዋ ጥዕናን ዝዳሎ መደብ
ልጓም ንፈረስ ሕማም ዓሶ

ልዕሊ ሰለስተ ነጥቢ ሸሞንተ ሚልዮን ህዝቢ
ትግራይ (70 ምኢታዊ) ኣብ ትሕቲ 2000 ሜትሮ
ብራኸ ልዕሊ ፀፍሒ ባሕሪ ይነብር። ቅድሚ 15
ዓመታት ኣብ ዝተኻየደ መፅናዕቲ ድማ ኣብቲ
ከባቢ ካብ ዝነበሩ ህዝብታት ብዓመት 350 ሰባት
ብሕማም ዓሶ ይሞቱ ምንባሮም ሰነዳት ቢሮ ጥዕና
ክልል ትግራይ የመላኽት።
ነዚ ፀገም ዝተረድአ ቢሮ ጥዕና ይኹን ክልል
መንግስቲ ኣብ ምክልኻልን ምቁፅፃርን ሕማም ዓሶ
ዝለዓለ ጠመተ ሂቡ ብዝሰርሖም ስራሕቲ ዝርገሐ
ሕማም ዓሶ ናብ ዝተሓተ ብርኪ ከምዝወረደ
ዘመላኽቱ መረዳእታታት እናወፁ ፀኒሖም እዮም።
ይኹን እንበር እቲ ሕማም ጠቕሊሉ ስለ ዘይጠፍአ
ኣብ 2030 ዓ/ም ከም ሃገር መሊእኻ ካብ ምድረ
ገፅ ንምጥፋእ ብዝተትሓዘ ስትራተጂ ከም ትግራይ
ዕውት ንምግባር ዝለዓለ ፃዕርን ቃልስን ይግበር
ኣሎ። ነዚ ተግባራዊ ንምግባር ድማ ኣርባዕተ ናይ
ምክልኻል ኣንፈታት ተነፂሮም እናተሰርሓሎም
ይርከብ። ካብዚኣቶም እቲ ሓደን ቀንድን “ብፃዕቒ
ምክልኻልን ኣብርቲዕኻ ምስራሕን” ዝብል ኣንፈት
ተታሒዙ ይስረሓሉ ኣሎ። ብመሰረት እዚ ከይድን
ብርኪ ኣፈፃፅማን ስትራተጂ ምክልኻል ሕማም ዓሶ
ኣብ ባይታ ምስ ዘሎ ምንቅስቓስ ንምርኣይ ዓሊሙ
ዛንዘራ ብአግባቡ ብምጥቃም ሕማም ዓሶ ንከላኸል!
ካብተን ኣብ ክልልና ብሕማም ዓሶ ዝጥቀዓን
ኣብ ምክልኻል እውን ዝነጥፋ ዘለዋን ወረዳታት ምስተነፀጉ ዝህልዎም ፃንሒት ናይ ንሽዱሽተ ኣዋርሕ ሓደ መባእታዊ ሆስፒታል ብቀረባ ናውትን ሰብሞያን ከባቢ ብምዃኑ ካብ ዝተፈላለዩ ከባቢታት ንስራሕ
ትግራይ ሓንቲ ኣብ ዝኾነት ወረዳ ራያ ዓዘቦ ከም ስለዝኾነ ክሳብ ሽዱሽተ ወርሒ ክሕበፁ፣ ወረቐትን ዝተማልአ ግልጋሎት ስለዝህቡ ወገናት ብሕማም ዓሶ ኢሎም ዝመፁ ወገናት ኣለዉ እዮም። ነዚኦም
መርኣዪ ሓደ ኣብነት ክነቕርብ። ጨርቅን ክልጠፈሎም ከም ዘይግባእን እቶም ሓላፊ ጎድኒ ማእሲ ዝሕዘሉ ኩነታት ኣይህሉን። ኣብ ኬላታት ካብ ምስሓመሙ ናብ ትካል ጥዕና ክመፁ ምግባር
ብብርኪ ሃገር ይኹን ክልል ኣብ ባይታ እንጥቀመሉ ይምዕዱ። ጥዕና እውን እንተኾነ ሕማም ዓሶ ክፈሊ ዝኽእል ብኣግኡ ዝተጀመረ መጨበጢ ግንዛበ ኣስተምህሮ
ዘለና ቀንዲ ሜላታት ምክልኻልን ምቑፅፃርን ምጥቃም ብኬሚካል ዝተኣለኸ ዛንዜራ ካልእ ብሉፅ መሳርሒ ሕክምና ስለ ዘተኣታተወ ናብ ዝለዓለ ብምሃብ ልክዕ ከምቲ ነባራይ ህዝቢ በቢዓመቱ
ሕማም ዓሶ ምጥቃም ብኬሚካል ዝተኣለኸ ዝብሃል ሜላ ምክልኻል ዓሶ እዩ። ቅድሚ 2011 ዓ/ም ሕክምና ዘቋምታሉ መንገዲ የለን። ምኽንያቱ እተን ንዝመፁ ዕለታዊ ሰራሕተኛታት መከላኸሊ ጣንጡ
ዛንዜራ፣ ምሕላው ከባቢያዊ ፅሬት፣ ነፀጋ ኣባይትን ንሰለስተ ዓመት ዝኣክል ከም ወረዳ ብሰንኪ ሕፅረት ትካላት ጥዕና ዓርሰን ነቲ ሕማም ነፂረን ዝሕክማሉ፣ ዛንዜራ ክዕደሎም እዩ ዘለዎ።
ብሕማም ዝተጠቕዑ ወገናት ቀልጢፎም ሕክምና ዛንዜራ ከይተዓደለ ፀኒሑ እዩ። ሎሚ ዓመት ግን ዝተማለአ ቐረብ ኣፋውስ (ኮኣርተምን ክሎ ረኪንን) ወ/ሮ ስንዳዮ ገብን ነባሪት ወረዳ ራያ ዓዘቦ ጣብያ
ክረኽቡ ምግባርን እዮም። ኣብዚ እቲ ቐንዲ ተግባር ቢሮ ሓለዋ ጥዕና ክልል ትግራይ ብዝገበሮ ፃዕሪ 89 ኣዳልየን 24 ሰዓት ግልጋሎት ሕክምና ይህባ እየን። ሓደ ኣልጋ፥ ቑሸት ዓዲተላ እየን። እተን ወገን ኣብ
ህዝቢ ንወፍሪ ፅሬት ክለዓዓል ብምግባር ንምርባሕ ሽሕን 271 ብኬሚካል ዝተኣለኸ ዛንዜራ ንሕብረተሰብ ናይዚ ውፅኢት ድማ ቅድሚ 20 ዓመት ካብ 167 2009 ዓ/ም ብሕማም ዓሶ ተታሒዘን ቀልጢፈን
ጣንጡ ጥጡሕ ባይታ ዝፈጥሩ ማለት እውን ማይ ተዓዲሉ ኣሎ። ምጥቃም ዛንዜራ ጣንጡ ኣብ ሽሕ ነባሪ ህዝቢ እታ ወረዳ ብኣሸሓት ዝቑፀሩ ሰባት ኣብ ከባቢአን ናብ ዝርከብ ትካል ጥዕና ብምኻድን
ዝዓቑሩ ከባቢታት ብምድፋን፣ ኣብኡ ዝርከቡ ሳዕረ ዘይረኣየሎም ኣዋርሕ እውን ኩሉ ኣባል ስድራ ኣብ ብሕማም ዓሶ ዝጥቅዑ ዝነበሩ ኣብ 2011 ዓ/ም ግን መድሓኒት ብምወውሳድን ከም ዝሓወያ ይገልፃ።
ማዕሪ ምውጋድን እዮም። ወረዳ ራያ ዓዘቦ ድማ ውሽጢ ዛንዜራ ዝድቅስሉ ኩነታት ክፍጠር ኣለዎ። 560 ወገናት ጥራሕ ብሕማም ዓሶ ተጠቒዖም እዮም። ካበዚ ተበጊሰን ኣብዚ ሐዚ እዋን ተጠቃሚት
ከም ትግራይ ኣብዚ ተግባር እዚ ዝሓሸ ምንቅስቓስ ብፍላይ ድማ ነብሰ ፁራት፣ መጥበውትን ኣዴታትን እዚኦም ቕልጡፍ ግልጋሎት ሕክምና ስለ ዝረኸቡ ጥሙር ጥዕና ስድራ ቤት ብምዃነን ኣብ መረበአን
ካብ ዝገብራ ወረዳታት ሓንቲ እያ። ትሕቲ ሓሙሽተ ዕድመ ህፃናትን ኣብ ውሽጢ ዛንዜራ ንነዊሕ ግዜ ጎድኒ ማእሲ ከይሓዙ፣ ንሓደጋ ሞት እውን ደንበ ከፍትን መንበሪ ገዛን ፈልየን፣ ተጠቃሚት
ወረዳ ራያ ዓዘቦ “ኣብ 2030 ዓ/ም/ፈ ሕማም ዓሶ ብምድቃስ ካብ ንክሲት ጣንጡ ክከላኸሉ ይግባእ። ከይተቃልዑ ብቐሊሉ ክፍወሱ ኽኢሎም እዮም። ዓይነ ምድሪን ፅሩይ ዝስተ ማይን ካብ ምዃን
ካብ ገፅ መሬት ጠፊኡ ምርኣይ” ዝብል ሃገራዊ ይኹን እምበር ምስ ቀረብ ዛንዜራ ተኣሳሲሩ ዝለዓል ማሕበረሰብ እቲ ወረዳ እውን ምስ ሰብ ሞያ ተዋዲዱ ሓሊፈን ሕማም ዓሶ ንምክልኻል እውን መረበተን
ስትራተጂ ምክልኻል ሕማም ዓሶ ጋህዲ ንምግባር ፀገም ብምህላው ነቲ ዝተትሓዘ ሸቶ ምርግጋፅ ጥዕና ብዘሰርሖ ዘሎ ስራሕ ሕማም ዓሶ መሰረታዊ ፀገም ኣፅርየን ተጠቃሚት ብኬሚካል ዝተኣለኸ ዛንዜራ
እናሰርሐት መፂኣ እያ። ንኣብነት ኣብ ቀዳማይ ዓብዪ ኣሉታዊ ፅልዋ ከይህልዎ ምጥንቃቕ የድሊ። ጥዕና ናብ ዘይኮነሉ ብርኪ ክወርድ ኣኽኢልዎ ኣሎ። ኮይነን ሕማመ ዓሶ ብኣግኡ እናተኸላኸላ ይርከባ።
ርብዒ ዓመት በቲ “ብፃዕቒ ምክልኻል” ዝብል ቅድሚ ሰለስተ ዓመት ኣብታ ወረዳ ልዕሊ 157 ሽሕ ይኹን እንበር ኣብ ገለ ውልቀ ሰባት እቶም መከላኸሊ ወ/ሮ ስንዳዮ ንከባቢአን እንትግዘባ ድማ ቅድሚ 15
ኣንፈት ብምሓዝ ፈለማ እታ ወረዳ ፀጋታት ህዝቢ ከም ዝነበረ ቤት ፅሕፈት ጥዕና እታ ወረዳ መንገድታት ተባሂሎም ልዕል ክብል ዝተነፀሩ ዓመት ከባቢአን ብሕማም ዓሶ ተጠቃዒ ብምዃኑ
ኢንቨስትመንት ዝተዓደለት ብምዃና ብቐዋምን የቐምጥ። ነዚ ድማ ሕማም ዓሶ ንምክልኻል ትሽዓተ ብኣግባቡ ብዘይምጥቃሞም ንሕማም ዝቃልዕሉ ሰኣን ግንዛበ “ወቕዒ ኣግኒይዎ” ብዝብል ጉጉይ
ግዚያውን ናብ ስራሕ ዝመፁ 11 ሽሕ ወገናት እያ ሽሕ ዛንዜራ ጥራሕ እዩ ተዓዲሉ ነይሩ። እዚ ድማ ኩነታት ኣሎ። ንኣብነት፦ ዛንዜራ ተዋሂብካን ኣረዳድኣ ብዙሓት ግዳይ ሕማምን ሞትን ይኾኑ
ስራሕቲ ምኽልኻል ጀሚራ። በዚ እውን ኣብ ምስቲ ዝነበረ በዝሒ ህዝቢ ዝመጣጠን ኣይኮነን። ብኣግባቡ ተጠቂምካን ኣብ ክንዲ ካብ ሕማም ዓሶ ከም ዝነበሩ ንድሕሪት ምልስ ኢለን ይዝክራ።
ስራሕ ቦተኦም ብምኻድ፣ ኣብ ማእኸል ዕዳጋ ካብዚ ብተወሳኺ ንሰለስተ ዓመት ዛንዜራ ከይመፀ ምክልኻል እናቐደድካ መጥመሪ ሓሰር፣ መስርሒ ሰፈር ይኹን እምበር ሎሚ ሳላ “ምክልኻል ሕማማት”
ህዝቢ ክእከብ ብምግባርን ዝተፈላለዩ መድረኻት ምፅንሑ እውን ሓደ ዓብዪ ፀገም ፈጢሩ ነይሩ። ኣብ ደርሁ ብምግባር ኣብ ዘይመዓልኡ ዝውዕለሉ ኩነታት ዝብል ኣንፈት ፖሊስን ስትራቴጅን መንግስቲ
ብምፍጣር ብሰብ ሞያ ኣብ እንታይነትን ምክልኻልን 2011 ዓ/ም ግን ንልዕሊ 167 ሽሕ መራሒ ስድራ እታ ከም ዘሎ እዮም እቶም ምክትል ሓላፊ ዝገልፁ። እዚ ሕማመ ዓሶ እንተሃለወ እውን ከምቲ ሕሉፍ ንነዊሕ
ሕማም ዓሶ ዘተኮረ መጨበጢ ግንዛበ ኣስተምህሮ ወረዳ 89 ሽሕን 271 ዛንዜራ ምዕዳሉ ግን ዝለዓለ ክፍተት ግንዛበ ብኣግኡ እንድሕር ዘይተኣሪሙ ከይዱ ግዘ ጎድኒ ማእሲ ምሓዝን ግዳይ ሞት ምዃንን ከም
ከምዝተውሃበ ምክትል ሓላፊ ቤት ፅሕፈት ጥዕና ለውጢ ክመፅእ ኣኽኢልዎ እዩ። ኮይኑ ግና እታ ወረዳ ከይዱ እቲ ፀገም ጥዕና ኣብምስፋሕ ናይ ባዕሉ ኣሉታዊ ዝተረፈ ይገልፃ።
ወረዳ ራያ ዓዘቦ ኣይተ ኪሮስ ከበደ ይገልፁ። ማእኸል ኢንቨስትመንት ብምዃና ካብ ዝተፈላለዩ ፅልዋ ክህልዎ እዩ። ብድምር ሕማም ዓሶ ኣብ ክልልና ከምቲ ቅድሚ
ካብዚ ብተወሳኺ ነባራይ ህዝቢ እቲ ወረዳ ጣንጡ ኩርናዓት ክልልና ንስራሕ ዝመፁ መዓልታዊ ሸቃሎ ካብዚ ብተወሳኺ ኣብ ገለ ውልቀ ሰባት ካብ ሕማም 20 ዓመት ዝነበረ ዝርገሐን ሽፋንን የብሉን። ኣብዚ
ዝራብሕሎም ጀቕጀቕ ቦታታት ኣብ ምድፋንን ብሕማም ዓሶ ዝጥቅዕሉ ኩነታት ኣሎ። እዚ ድማ ዓሶ ንምክልኻል ቐፃሊ ዝኾነ ስራሕ ኣብ ክንዲ ምስራሕ ሐዚ እዋን ሕማም ዓሶ ቐታሊ ናብ ዘይኾነሉ ብርኪ
ምምድማድን፣ ሳዕርን ኣቑፅልትን ዝበዝሕሎም ዝመፅእ ዛንዜራ ነቶም ወገናት ኣብ ግምት ዘየእቱ ዓሶ የለን ጠፊኣ እያ ብዝብል ግጉይ ርድኢት ዛንዜራ ንምብፃሕ ልዑል ፃዕሪ ይግበር ኣሎ። ካብዚ ሓሊፉ
ከባቢታት ኣብ ምዕፃድ እናነጠፈ መፂኡ እዩ። ብምዃኑ ንዓርሶም ብሕማም ተጠቂዖም ነቲ ካልእ ኣብ ገዛ እናሃለወ ከይዘርጋሕኻ ምድቃስ ኣሎ። ይኹን ኣብ 2030 ዓ/ም/ፈ ዓሶ ንምጥፋእ ዝተቐመጠ
ካብዚ ሓሊፉ ካልእ ኣማራፂ ሜላ መከላኸሊ ነባሪ ንምምሕልላፍ ምኽንያት ይኹኑ ከምዘለዉ እንበር እቲ ወረዳ ቆላ ቦታ ብምዃኑ ንሕማም ዓሶ ስትራተጂ ንምዕዋት ህዝብን መንግስትን ዝለዓለ
ሕማም ዓሶ ዝኾነ ስራሕቲ ምንፃግ ፀረ ጣንጡ እቶም ምክትል ሓላፊ ይገልፁ። ዝተቓለዐ እዩ። ካብዚ ፀገም እዚ ንምውፃእ ሰብ ሞያ ትኹረት ሂቡ እናሰርሐ ይርከብ። ነዚ ድማ
ኬሚካል እውን ይካየድ እዩ። ኣብዚ እውን ኣብ ምልክታት ሕማም ዓሶ ዝተርኣዮ ሰብ ብቕልጡፍ ኣብ ምክልኻል ሕማም ዓሶ ይኹን ካልኦት ሕማማት ማሕበረሰብ ጀቕጀቕ ቦታታት ኣብ ምድፋን፣ ዛንዜራ
21 ጣብያታት እታ ወረዳ ጣንጡ ብኣብዝሓ ኣብ ናብ ትካላት ጥዕና ብምኻድ ቐልጢፉ ክሕከም ኣለዎ። ስሩዕ ዝኾነ ክትትልን ደገፍን ይገብሩ እዮም። ብፍላይ ብኣግባቡ ኣብ ምጥቃምን፣ ፀረ ጣንጡ ኬሚካል
ዝረኣየሉ ከባቢ ዳህሳስ ብምግባር ዛጊድ ን22 ሽሕ ብመሰረት እዚ ምልክታት ሕማም ዓሶ ዝረኣየሎም ኣብ ጣብያታት ዝተመደባ ሰራሕተኛታት ጥሙር ኣብ ምንፃግን ንጡፍ ምንቅስቓስ ብምግባር ሕማም
መንበሪ ኣባይቲ ነፀጋ ኬሚካል ዝተኻየደ እንትኾን ወገናት ብእዋኖም ንምሕካም ድማ ንሕድሕድ ጥዕና ስድራ ቤት እቲ ሕማም ኣብዝተርኣየሉ ቕልጡፍ ዓሶ ምክልኻል ይከኣል። ካብዚ ሓሊፉ እቲ ሕማም
ብቐፃሊ እውን ተጠናኺሩ ከም ዝቕፅል ሓበሬታ ወረዳታት ትግራይ ዘገልግል ቀረብ ኣፋውስን ክትትል ብምግባርን ኣብ ታሕቲ ወሪዶም ብምፍታሽን እተተፈጠሩ እውን ቅልጡፍ ግልጋሎት ሕክምና
ቤት ፅሕፈት ሓለዋ ጥዕና እታ ወረዳ የመላኽት። መመርመሪ ናውቲ ሕክምናን ናብ ትካላት ጥዕና ክባፃሕ ቕልጡፍ ግብረ መልሲ ዝህብሉ ኩነታት እዩ ዘሎ። ብምርካብ ጥዕንኡ ዝተሓለወ መፍረያይ ኣካል
እቶም ሕዚ ኣብ ስራሕ ዝውዕሉ ዘለዉ ፀረ ጣንጡ ተገይሩ ኣሎ። ብመንፅር እዚ ኣብ ወረዳ ራያ ዓዘቦ ሐዚ እውን እቲ ዳህሳስ ከም ዘመላኽቶ ከምቲ ኣብ ንምውናን ፃዕርና ክነሓይል ይግባእ።
ኬሚካላት ድማ “ቤንዶ ኻርፕን ፕሮፓክሰርን” ዘለዉ 17 ኬላታት ጥዕና፣ ሸሞንተ ጣብያታት ጥዕና፣ ላዕሊ ዝተገለፀ እቲ ወረዳ ኢንቨስትመን ዝካየደሉ
እንትኾኑ እቶም ኬሚካላት ኣብ ግድግዳ ኣባይቲ

21
ተጋድሎ ተምሳሌት
ሻድሻይ ክፋል
ንተሓኤ እናጥቅዓ ባርካ ኣተዋ። ሕቶ ኣብ ውድብና፣ ኣብ ተጋዳላይናን መላእ ተቓላሳይ ትግራይ ዝፈጥሮ ዝነበረ ፀቕጢ ንምንካይን ኣቓልቦ
እቶም ውግኣት ድማ መንነት ነጋሲ ወልዳይ ጎሊሁ ህዝብናን ፍትሓዊ ተገይሩ ስለዝተወሰደ ብፅንዓት እዩ ደርግ ንምዝባዕን ሰራዊት ህወሓት ኣብ ከባብታት
ብሃሴት ፍስሃ ናብ ተግባር ተሰጋጊሩ። ክሳብ መወዳእታ ዘሊቑ ድማ ደቡብ ወሎ ተኸታተልቲ ወፍርታት የካይድ
ክወፅእ ዝገበሩ እዮም ነይሮም። ኣብቲ እዋን ለይለይ
መንእሰይ ዝነበረ ነጋሲ ወልዳይ መራሒ መስርዕ ኮይኑ ሕዚ እውን ዘይንቕነቕ እምነት ኢህወዴግን ህዝብታት ነይሩ። ካብቶም ውግኣት ሓደ ድማ ኣብ 1974
… እዋኑ መጀመርታ 1973 ዓ/ም ነይሩ። ሓየሎም እዩ ተሳቲፉ። ኣብቶም ውግኣት ብዘርኣዮ ብቕዓት ኢትዮጵያን ኮይኑ ኣሎ። ዓ/ም ዝተኻየደ ውግእ ሰቖጣ እዩ። ኣብ ውግእ
ኣርኣያ፣ ብሩኽ በርሀ መንጁር (ተካ ፍትዊ)፣ መድሕን ድማ ቅድሚት ካብ ዝስርዑ ርኡያት ተጋደልቲ ሓደ “ንህግሓኤ ከም ሓደ ውድብ ወሲድካ እንትትምዝኖ ሰቖጣ ካብ ዝተሳተፉ ተጋደልቲ ህወሓት ሓደ ነጋሲ
ኪሮስ፣ መስፍን ኣማረን፣ ኣበበ ተክለሃይማኖት ኮነ። ሕቶ ዴሞክራሲ ዘልዓለ ሓይሊ እምበር ንባዕሉ ወልዳይ ነይሩ። ኣብቲ ውግእ ኣብ እግሩ መውጋእቲ
(ጆቤ)፣ ስመረት መለስን ካልኦትን ዝመርሕወን ነጋሲ ወልዳይ ህወሓትን ህዝቢ ትግራይን ንዓወት ዴሞክራሲያዊን ፍትሓዊን ዝበሃል ኣይኮነን። ገጢምዎ ሓያል ስቓይ ዝበፅሖ እንትኸውን፣ ንነዊሕ
ቦጦሎኒታተ ህወሓት ኣብ ከባቢ ነበለት ኮይነን ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ ዘካየድዎ መትከላዊ ቃልስን ሕቶታት ህዝቢ ኣብ ምምላስ፣ ኣብ ኣተኣላልያ፣ ኣብ ጊዜ ኣብ ሕክምና ክፀንሕ ተገዲዱ፣ ምስሓወየ ድማ
ነዊሕ ወፍሪ ንምክያድ ዘኽእለን ምድላው ምስገበራ ተፃብኦታት ውድባት ኤርትራን ፈላልዩ እዩ ዝርእዮ። ናይ ቃልሲ ምውስዋስ ሽግራት ነይሮምዎ። ርክባትና ናብ ኣጋድኡ ተመሊሱ ተዋጋኣይ ክኸውን በቒዑ።
ብመሪሕነት ኣርከበ ዑቕባይ ናብ ነዊሕ ወፍሪ ወራር ሻዕቢያ ምስ ተጀመረ ኣብ ወርሒ ግንቦት 1990 ኣብ ፈተንቲ መድረኻት ንምዝራግ ዝፈተነሉ ወቕቲ ድሕሪ እዚ ናብ ኤርትራ ዝኸደ ተጋዳላይ ህወሓት
ተበገሳ። ሓየሎም፣መንጁርን መድሕንን ዝሓዝወን ዓ/ም ምስ ጋዜጣ ወይን ኣብ ዘካየዶ ቃለ ምልልስ ዝሃቦ ነይሩ። እቲ ኩነታት ከምዚ ኮይኑ እውን ኣብ ጎድኒ ወፍሪ ቀይሕ ኮኾብ ክሳብ ዝፍሽል ምስ ተጋደልቲ
ሰለስተ ቦጦሎኒታት ብሞንጎ ማይ መገልታን ሓሳብ እውን ነዚ እዩ ዘመልክት። ህዝቢ ኤርትራን ሓይልታት ሻዕቢያን ተሰሊፍና ህግሓኤ ኮይኑ ነቲ ወራር መኪቱ ኣብ ዓመቱ ናብ
ዕዳጋ ሓሙስን ገይረን ናብ ኣንፈት ባዳ ኣምርሓ። ኣነ ከም ተጋዳላይ ህወሓት ናብ ቃልሲ ካብ ዝሰለፍ ዝተዋጋእናሎም ግንባራት ብዙሓት እዮም። ኣነ ትግራይ ተመለሰ። ተጋዳላይ ህወሓት ምስተመለሰ
ኣብ ሞንጎ ዕዳጋ ሓሙስን ሰቡሓ ሳዕሲዕን ዝነበረ ጀሚረ ርክብን ዝምድናን ቃልስታት ህዝቢ ትግራይን ብውልቀይ ዝፈልጦምን ከም ኣብነት ዘልዕሎምን እኳ ደርግ ንካልእ ወራር ተዳለወ። ድምፁ ኣጥፊኡ
ሰራዊት ደርግ እግረ መንገደን ጨፍሊቐን ኣብ ኤርትራን ብዝምልከት ብንፁር ዝርድኦም ነገራት እንተሃለወ እኹል መግለፂ ናይቶም ኣሸሓት ምሩፃት ዘካየዶ ወራር ስለዝነበረ ድማ “ሰላሕታ ወራር”
መበል ሳልሳይ መዓልቲ ባዳ ኣትየን ኣብቲ ቦታ ምስ ነይሮም። ካልእ ተጋዳላይ እውን ዝፈልጦን ዝረድኦን ደቂ ገድልና ዝኸፍልናሎም ቃልስታት እዮም ዝብል ዝብል ስም ተውሃቦ። ሻዕብያ ጠፋእና ሓግዙና
ዝፀንሐ ምስ ሰራዊት ተሓኤ ውግእ ኣካየዳ። ሰራዊት ማለት እዩ። ኣብ ኤርትራ ነናይ ባዕሎም ኣካይዳ ሒዞም እምነት ግና የብለይን። ምስበሉ ስመረትን መድሕንን ዝመርሕዎ ክልተ
ተሓኤ ድማ ሲሞቲ ናብ ዝበሃል ቦታ ሃደመ። ንናፃነት ኤርትራ ዝቃለሱ ክልተ ውድባት ከምዝነበሩ ወርሒ ሰነ 1973 ዓ/ም ዝተካየደ ውድባዊ ኮንፈረንስ ብርጌድ ሰራዊት ሀወሓት ኮይዱ ኣብ ምፍሻል
ሲሞቲ ነባር መዋፈሪ ተሓኤ እዩ። ኣሃዱታት ህወሓት እየ ዝፈልጥ። ሻዕቢያን ተሓኤን ኣብ መሬት ኤርትራ ህወሓት ርሱን መንፈስ ኣብ ኩሉ ንጥፈታትና” ብዝብል ሰላሕታ ወራር መተካእታ ዘይብሉ ተራ ተፃዊቱ
እግሪ እግሩ እናሰዓባ ሲሞቲ ኣተዋ። ተሓኤ ኣብ ክንቀሳቐሱ ፀኒሖም። ሕቶ ናፅነት ድማ ብመሰረቱ ጭርሖ ተፀምቢሉ እዩ ተሳሊጡ። ኣብቲ እዋን ህወሓት ተመለሰ።
ሲሞቲ ኣትኪሉ ክዋጋእ እኳእንተፈተነ መጥቃዕቲ ፍትሓዊ ስለዝኾነ ተጋዳላይናን ተቓላሳይ ህዝብናን፣ ወራራት ደርግ ንምፍሻል ኣብ ዘካየዶ ተጋድሎን እዚ ወራር እዚ ምስ ፈሸለ ደርግ ንህወሓት
ተጋደልቲ ህወሓት ግና ክፃወሮ ኣይከኣለን። ዝበዝሕ ህወሓት እውን ከም ሓደ ንፍትሕን ዴሞክራስን ዝቃለስ ህልውናኡ ንምዕቃብ ምስ ኢድሕ፣ ኢህኣፓን ተሓኤን ፈልዩ ክወቅዕ ገዚፍ ወራር ኣዳለወ። እቲ ወራር
ሓይሉ ምስተደምሰሰ ቦርደሌ፣ ገላዕሎ፣ ኢረፋይለ ውድብ ንቃልሲ ናፅነት ህዝቢ ኤርትራ ክድግፍን ኣብ ዘካየዶም ተኸታተልቲ ውግኣትን ብርክት ዝበሉ ሻውዓይ ወራር እናተብሃለ ዝፅዋዕ እንትኾን ደርግ
ተባሂሉ ናብ ዝፅዋዕ ኣብ ገማግም ቀይሕ ባሕሪ ናብ ክስለፈሉን ከምዝግባእ ካብ መሰረቱ ኣሚንሉ ኣሚትሉ ኣፅዋራት ሃጂሙ ብዕጥቂ ተጠናኺሩ ነይሩ። ዝለዓለ ካብ ኤርትራ ዝተሰሓቡ መበል 17፣ 24ን 3ይን
ዝርከብ መዋፈሪታቱ ሃደመ። ተጋዳላይ ህወሓት እውን። ብቕዓት ዘለዎም ፖለቲካዊን ወተሃደራዊን መራሕቲ ክፍላተ ሰራዊት፣ ኣብ ጎንደር ካብ ዝነበረ 7ይ
ስዒቡ ገጠሞ። ኣብኡ እውን ኣይከኣለን። ዝሞተ “ህዝቢ ኤርትራ ንናፅነት ዘካይዶ ቃልሲ ክጎብጥ ኲናት እውን ኣፍሪዩ ነይሩ። እዚታት ተደማሚሩ ክፍለ ሰራዊት ክልተ በራጊድን ኣብ ትግራይ ካብ
ሞይቱ። ዝበዝሕ ተማረኸ። ኣጋጣሚ ዝረኸበ ድማ ዝመፅእ ዝኾነ ይኹን ፀላኢ ኣብ ምምካት ኣበርቲዕና ህወሓት ናብ ዝሓሸ ብርኪ ምስግጋሩን ካብ ደባይ ዝነበረ መበል 16 ክፍለ ሰራዊት ክልተ በራጊድ
ብጀልባ ናብ ስዑዲ ሃደመ። ኣብ ደንከል ዝነበረ እንቃለሰሉ መስርሕ ከምዝኾነ ኣብ ሕድሕድ ውግእ ናብ ተንቀሳቓሲ ሜላ ውግእ ክኣቱ ከምዝግበኦን ሓደ መካናይዝድ ሻለቃን ብሓፈሻ 15 በራጊድ
ሓይሊ ተሓኤ በዚ መልክዕ እዚ መስተወገነ ተሓኤ ተጋዳላይናን ህዝብናን ተኣሚንሉ። ስለዝኾነ ድማ ዘመላኸተ ነይሩ። ኣወዳድባ ሰራዊት ካብ ቦጦሎኒ ናብ ኣሰሊፉ ኣብ 1975 ዓ/ም ዘካየዶ ገዚፍ ወራር እዩ።
ኣብ ካልኦት ቦታታት ዝፀንሓ ኣሃዱታቱ ጠራኒፉ ከም ተጋዳላይ ሀወሓትን ከም ተቃላሳይ ህዝብን ኣብቲ ብርጌድ ክብ ዝበለ እውን ሽዑ እዩ። ብመሰረት እዚ ደርግ ነቲ ወራር እንተዳሉ ንህወሓት ከቢብካ
ኣብ እምባሶይራ ዓረደ። ሕቶ ዝኾነ ጥርጥር ኣየሕደርናን። ኣብ ጎድኒ ቃልሲ ሓየሎም ኣርእያን ብሩኽ በርሀን ዝመርሕዋ ብርጌድ ምድምሳስ ዝብል ዕላማ ዘቐመጠ እንትኾን፣ ነቲ
ድሕሪ እዚ ቦጦሎኒታት ህወሓት ናይ ኣወዳድባ ህዝቢ ኤርትራ ተሰሊፍና ዝድለ ኩሉ ንምኽፋል 542፣ ሳሞራ ዮኑስን ኣበበ ተክለሃየማኖትን ዝመርሕዋ ወራር ኣብ ግንባራት ወልቃይት፣ ሸላሎን ዓዲ
ምትዕርራይን ገይረን ንሓዱሽ ወፍሪ ተዳለዋ። ድሉዋት ኮይንና ቀፂልና። እቲ ቃልሲ ምእንቲ ሓባራዊ ብርጌድ 691፣ መድሕን ኪሮስን መስፍን ኣማረን ዳዕሮን ብሰለስተ ኣንፈት እዩ ጀሚርዎ። ህወሓት
ብመሰረት እዚ ድማ ሓየሎም፣ ብሩ፣ ማንዱርን ፀላኢ ምውዳቕ ጥራሕ ተገይሩ ስለዝተወሰደ ዘይኮነስ፣ ዝመርሕዋ ብርጌድ 781፣ ስምረት መለስን መስፍንን ብወገኑ ነቲ ወራር ንምፍሻል ዝሓንፀፆ ስልቲ፣
ካልኦትን ዝመርሕወን ቦጦሎኒታት ምስ ናይ ሻዕቢያ ንሕና ከም ፍትሓዊ ውድብ ንናፅነት ዝካየድ ቃልሲ ዝመርሕዋ ብርጌድ 365፣ ብሓፈሻ ኣርባዕተ ብርጌድ መጀመርታ ዱፋዕ ሒዝካ ሓይሊ ፀላኢ ክዳኸም
ሓይልታት ኮይነን ብሰሜን እምባሶይራ ብሩባ ሓዳስ ክንቅበሎን ክንድግፎን ስለዝነበረና እዩ። ተፈጥራ። ምግባር፣ ቀፂልካ ኣብ ዝጥዕም ቦታ እናቆራረፅካ
ኣቢለን ናብ ሰሜናዊ ምዕራብ እምባሶይራ ክድይባ፣ “ካብ ሻዕቢያ ወፃኢ ኣብ ኤርትራ ዝነበረ ጅብሃ ሕቶ እዘን በራጊድ ነፍሲ ወከፈን ሰሰለስተ ቦጦሎኒ ዝሓዛ መድምሳስ ዝብል ነይሩ። ብመሰረት እዚ እውን
መድሕንን ጆቤን ዝሓዝዋ ቦጦሎኒ ብምብራቕ ናፅነት ኣልዒሉ በረኻ ዝሰፈረ እኳ እንተነበረ ነቲ እንትኾና በዓል መንጁር (ተካ ፍትዊ)፣ በርሀ ሻዕቢያ ኣብ ከባቢ ዓዲጎዞሞ መከላኸሊ ዱፋዕ ብምስራሕ
እምባሶይራ ክትድይብ፣ ስምረት፣ ሃይለማርያም፣ ሕቶ ብቄናን መንገዲ የሰጉም ስለዝነበረ ዓንቃፋይነቱ (በርሀ ወልደጊዮርጊስ)፣ ጃብር፣ ወዲ ወረደ (ታደሰ ካብ ዓዲ ዳዕሮ ተበጊሱ ንዝወፈረ ሰራዊት ደርግ
መስፍንን ጃብርን ዝሓዝወን ቦጦሎኒታት ድማ ይዕብልል ነይሩ። ካብዚ ሓሊፉ ካብ ናይቲ ውድብ ወረደ)፣ ባጋ (ኢያሱ)፣ ጆን (ዮውሃንስ ገብረመስቀል)፣ ንምምካት ዓሰርተ መዓልታት ተኸታታሊ ናይ
ብወገን ምዕራብ እምባሶይራ ደይበን ክወቕዓን ባህርይ እናተበገሰ ናብ መሬት ትግራይ እውን ወዲ መድህን (ብርሃነ ነጋሽ)፣ በየነ ወ/ኣብዝጊ፣ ምክልኻል ውግእ ኣካየደ። እቲ ብወገን ዓዲ ዳዕሮ
ዝሃድሙ ክድምስሳን ተመደባ። ብምስጋር ኣብ ህዝብና ግፍዕታት የውርድ ስለዝነበረ ዮውሃንስ ድንኩል ዓሊሹም (መኮነን ንርአ)፣ ቢኒያም ዝወፈረ ሰራዊት ደርግ ከምዚ ዝዓይነቱ ጠንካራ
ተጋዳላይ ህወሓት ናብዚ ወፍሪ ምንቅስቓስ እቲ መግለፂ ግፍዕታት እውን እናዓበየ ብምኻዱ ኣብ ገብረመድህን፣ በርሀ ሶበያ ዝመርሕወን 12 ቦጦሎኒታት ምክልኻል ክገጥመኒ እዩ ኢሉ ስለዘይገመተ ኣብ
ካብ ዝጀመረሉ እዋን ኣትሒዙ እኹል ምግቢ ጎድኒ ሻዕቢያ ተሰሊፍና ነቲ ዕንቅፋት ቃልሲ ዝኾነ ዝሓዛ ነይረን። ዓቢዪ ምድንጋፅ ኣተወ። እቲ ብወገን ሸላሎ ካብ
ኣይረኸበን። ብፍላይ እቲ ኣብ ወፍሪ ደንከል ውድብ ክንምክቶ ነይሩና። ኣብ ቀውዒ 1974 ዓ/ም ድማ እተን ኣርባዕተ ዝነበራ ኤርትራ ዝተዋፈረ ሰራዊት ደርግ ሻዕቢያ ክከላኸሎ
ዝፀንሐ ተጋዳላይ ሓንቲ ቅጫ ንጋንታ እናተማቐለ፣ “ጅብሃ ንህላወ ሻዕቢያ ኣብ መዋጥር ኣእትይዎ በራጊድ ናብ ሽዱሽተ ደየባ። ብመሰረት እዚ እውን እዩ ዝብል ትፅቢት እኳ እንተነበረ፣ ብድሕሪት
ሕፍኒ ቆሎ ሰገም እናቖርጠመ፣ ነዚ መመላእታ ድማ እንተሎ፣ ኣብ መፈለምታ ሰብዓታት ካብ ባዳ ጀሚርና ታደሰ ወረደ ዝሓዛ ብርጌድ 43፣ መንጁርን ብሩኽን ናብቲ ብህወሓት ተታሒዙ ዝነበረ ዱፋዕ ክምርሕ
ዓካት እናማፀወ። ዓካት እንትስኣን ድማ ካብቲ ሱሚቲ፣ ኣሳዓይላ፣ ወረፍሌኤ፣ አንሪቲ ዘሊቕና ክሳብ ዝመርሕዋ ብርጌድ 60፣ ባጋ ዝሓዛ ብርጌድ 92፣ ዝኽእለሉ ኩነታት ስለዝተፈጠረ እቲ ብህወሓት
ናብቲ ናብ ወፍሪ እንትብገስ ኣብ ክፋፍ ዝቛፀሮ እምባሶይራ ኣብ ዝተኻይዱ ውግኣት ኣብ ጎድኒ መድሕን ዝመርሓ ብርጌድ 51፣ መስፍን ኣማረን ተታሒዙ ዝነበረ ድፋዕ ክልቀቕ ገድን ኮነ። ነቲ
መዓር እናለሓሰን ሽኮር እናቋሓመን እዩ መፂኡ። ሰራዊት ሻዕቢያ ተሰሊፍና ነቲ ወሳናይ ተራ ብብቕዓት ቢንያምን ዝመርሕዋ ብርጌድ 68፣ ስምረትን ገይፁ ብወገን ሸላሎ ዝወፍር ሓይሊ ክከላኸሎ ዝግባእን
ጥምየትን ፃምእ ማይን ተፃዊሩ ዘርኣዮ ፅንዓትን ግና ተዋፂእና ኢና። ብፍላይ እምባሶይራ ሒዝካ ከባብታት ሞላን ዝመርሕዋ ብርጌድ 73 ተፈጠራ። ሽዱሽቲአን ትፅቢት ዝግበረሉን ግና ሻዕቢያ እዩ ነይሩ። ኮይኑ
መግለፂ ኣይርከቦን። ሰንዓፈን ስመጃናን ቀንዲ ዕርድታት ሓይሊ ጅብሃ በራጊድ ከዓ ነብሰ ወከፈን ሰሰለስተ ቦጦሎኒ ዝሓዛ ግና ከምኡ ክኸውን ኣይከኣለን። ብምዃኑ አውን
ኣብ እምባሶይራ ተኣኻኺቡ ዝፀንሐ ሰራዊት ተሓኤ ስለዝነበሩ ንሸውዓተ መዓልትታት ቀትሪ ምስ ለይቲ ነይረን። በቲ እዋን በዓል ዮውሃንስ ገብረመስቀል ጆን፣ እቲ ቀንዲ መጥቅዒ ሓይሊ ተባሂሉ ብወገን ዓዲ
ፈለማ ኣትኪሉ ክዋጋእ ፈቲኑ ነይሩ። እንተኾነ ግና ኣዐርዩ ዝኸበደ ውግእ ዘካየድናሉ እዋን ነይሩ። እቲ ሰዓረ መኮነን፣ ፀጋይ ዓንዲ ሕቖ፣ ይሳቅ ኣበራ፣ በርሀ ዳዕሮ ዝተመደበ ሓይሊ ደርግ ክንቀሳቐስ ዕድል
ኣይከኣለን። መዋፈሪኡ ኣረኪቡ ቅናፍና ናብ ዝበሃል ውግእ ሕዚ እንትዝክሮ ፈታናይነቱ እዩ ዝረኣየኒ። ሻዕቢያ፣ ሻምበል ኪዳነማርያም፣ ኣብርሃ መጅሙዕ፣ ስለዝረኸበ ትሕዝቶኡ እናሰፈሐ ኣብ ተከዘ ናብ
ቦታ ምስ ሃደመ ኣብ ባርካ ዝፀንሐ ሓደ ብርጌድ ዝብላዕን ዝስተን ዘይነበረሉ፣ የማነ ፀጋም ብዓበይቲ ጎሸኔ፣ ኩሕለን፣ ዓሊሹም፣ ድራር ሃብትሽመር፣ ወዲ ዝነበረ መዋፈሪ ህወሓት ክኣቱ ክኣለ።
ዕቑር ሓይሊ ወሲኹ በረኽቲ ቦታታት ቅናፍና ሒዙ ፀድፍታተ ተማእኺሉ ኣብ ዝተወሓጠ ጎቦታት መድህን፣ በርሀ ሶበያ፣ ሃይለየሱስ ዳምቡሽ፣ ዮውሃነስ ኣብዚ ኩነታት እዚ በወገን ሰራዊት ህወሓት
ክዋጋእ ፈተነ። ይኹን እምበር ቦጦሎኒታት ህወሓት ተጋዳላይና ዝቋፀሮ ቆሎ ሰገም ተማቒሉ ብዘይማይ እዩ ድንኩል፣ ሙሉ ማንጁስ፣ በየነ ወ/ኣብዝሂን ካልኦትን ክውሰድ ዝኽእል ዝነበረ ስጉምቲ ንበይኑ ዝተነፀለ
ከሸዓት፣ ቅናፍና፣ ኳዓቲት፣ ሓላይ ኣብ ዝተብሃሉ ኣሕሊፍዎ። መራሕቲ ቦጦሎኒታት ነይሮም። ሓይሊ ምውቃዕ ነይሩ። ብመሰረት እዚ እውን
ቦታታት ተዋጊአን ካብ ቅናፍና ፈንቂለን ናብ ባርካ “እቲ ቦታ ምስ ደየብናዮ እውን ቆራሪ ስለዝነበረ ብርጌድ 43፣ 60፣ 92 ዝብል መፀውዒ ዝሓዛ በራጊድ ብወገን ሑመራ ዝነበረ ሓደ ብርጌድ ደርግ መስ
ኣባረረኦ። ተጋዳላይ ህወሓት ሰሙን ሙሉእ ኣብ ጎቦታት ህወሓት ወፍሪ ቀይሕ ኮኾብ ከፍሽላ ናብ ኤርትራ ነጭለባሹ ኣብ ቃፍታ ተወቒዑ ተደምሰሰ።
ተጋዳላይ ህወሓት ካብ ገማግም ቀይሕ ባሕሪ እንትዋጋእ ከቢድ ፈተና እዩ ገጢምዎ። ድሕሪ እንትኸዳ፣ ብርጌድ 91፣ 51፣ 68፣ 73 ዝብል መፀውዒ ብድሕሪኡ እውን ኣብ ዝተፈላለዩ ናይ ወልቃይትን
ጀሚሩ ክሳብ እምባሶይራ ኣብ ዝርከብ ሰፊሕ እቲ ከቢድ ኲናት ግና መስዋእቲ ተኸፊሉ ነቲ ቦታ ዝሓዛ በራጊድ ድማ ኣብ ትግራይ ኮይነን ኣንፃር ደርግ ኣድያቦን ቦታታት ዝሰፈረ ሰራዊት ደርግ መጥቃዕቲ
ቦታ ምስ ተሓኤ መሪር ኲናት ኣብ ዘካየደሉ እዋን ተቆፃፂርናዮ። ካብኡ ቀፂልና ብገፅ ሃዘሞ ቅናፍና ምውጋእ ቀፀላ። ሻቡ ደርግ ኣብ ሓውዜን፣ ዕዳጋ ክበፅሖ ተገብረ። እቲ ካብዚ ዝተረፈ ድማ ኣበ
ሳሞራ ዮኑስ፣ ታደሰ ወረደ፣ ቢኒያም ገ/መድህን፣ ዝበሃል ከባቢ ጀሚርና መጥቃዕቲ ቀፂልና፣ ኣብቲ ቦታ ዓርቢ፣ ፈረስማይ፣ ብዘትን ካልኦት ቦታታትን ፀላኢ ሸራሮ ነቆጠ። ደርግ ኣብ ሸራሮ ተኸቢቡ ኮፍ
ኢያሱ ባጋ ዝሓዘወን ቦጦሎኒታት ህወሓት ኣብ ንዝነበሩ ሓይልታት ጅብሃ ፀራሪግና ኣባሪርናዮም። ነቊጡ ነይሩ እዩ። ኣብ ትግራይ ዝተረፋ ኣሃዱታት ምባል ትርጉም ስለዝሰኣነሉ፣ ውዒሉ ሓዲሩ እውን
ኣፅረጋ ምስ ተረፍ መረፍ ሻድሻይ ወራር ውግእ “ብድሕሪ እዚ ብዝዓበየ መልክዑ ክለዓል ዝኽእለ ናይ ህወሓት ነዞም ከባብታት ሓራ ንምውፃእ ኣብ ዘካየደኦ ኣብ ሸራሮ ክድምሰስ ምዃኑ ምስገምገመ ብለይቲ
እናካየደ ነይረን። ተሓኤ ናብ ባርካ ምስሃደመ ሓባር ፀላኢ ደርግ እዩ ነይሩ። ንቃልሲ ናፅነት ኤርትራ ተጋድሎ ነጋሲ ወልዳይ ስምረት ኣብ ዝመርሓ ብርጌድ ተሓቢኡ ሃደመ። በዚ እውን መኸተ ሻውዓይ ወራር
እተን ኣብ ኣፅረጋ ምስ ሰራዊት ደርግ እናተዋግኣ ኣብ ሕቶ ዘእትው ብዙሓት ፈተንቲ መድረኻት 73 መራሒ መስርዕ ኮይኑ ተዋጊኡ። ደርግ ብስዕረት ደርግ ተዛዘመ።
ዝፀንሓ ኣሃዱታት ህወሓት ካብ ቶኾምቢያ ጀሚረን ክንምክት ተላዒልና ኢና። ንዓይ ከምዝርደኣኒ እቲ ደርግ ኣብ ምዕራብ፣ ማእኸላይ፣ ምብራቕን ደቡብን

22
ዓምዲታት ቁጠባ
ዳሃይ ዋዕሮታት ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን
ቢሮ ጉዳይ ደቂ ኣንስትዮ ክልል ትግራይን ዝዳሎ መደብ
መቑሕ ድኽነት ዝሰበረ ውሕልና ኣደታት

ደቂ ኣንስትዮ ኣብ ልምዓት ተሳተፍቲ ኣይነበራን ንእሽተይ ቆፃሪት መብራህቲ ክሳብ እትቕየር
ክበሃል ከሎ ካብቲ ልምዓት ስሩዕ ተጠቀምቲ እተን ማሽናት ጥሕኖ ሓሙሽተ ዓመት ዝኣክል
ስለዘይነበራ እዩ። ምኽንያቱ ንነዊሕ ዘበን ሰሪሐን ጠጠው ኢለን እየን። ሐዚ እውን እንተኾነ ጠለብ
እቶት ክረኽባ ዘይኽእላን ድኹማትን ተገይረን ሕብረተሰብ መሰረት ገይረን ተወሰኽቲ ኣርባዕተ
ዝውሰዳ ጥራሕ ዘይኮነስ ከም ሰብ እውን ዘይቑፀራን ማሽን መጥሐኒ ጣፍ ዝተኣታተዋ እኳ እንተኾና
ኣብ ዝካየድ ንጥፈታት ልምዓት ዘየሳየፋን ሰኣን እኹል ሓይሊ መብራህቲ ጠጠው ካብ
ስለዝነበራ እዩ። ብምኽንያት እዚ ኣብ ዓለም ካብ ዝብላ ክልተ ዓመት ኣቑፂረን ይርከባ። እዚ ፀገም
ዝርከቡ ድኻ መራሕቲ ስድራን ናይ ድኻ ድኻ ወይ በብደረጅኡ ንዘሎ ዝምልከቶ ኣካል እንተሓተታ
በተኻትን እተን 70 ምኢታዊ ደቂ ኣንስትዮ ከም እውን “ክልላውን ሃገራውን ፀገም ትራንስፎርመር
ዝኾና ዝተፈላለዩ ምርምራትን መፅናዕትን ስነ ቁጠባ ስለ ዘሎ ምስ ህዝብኽን ክፍታሓልክን እዩ” ካብ
የመላኽቱ። እዚ ማለት እተን ኣብ መስመር ድኽነት ዝብል መልሲ ካልእ ፍታሕ ኣይረኸባን። እቶም
ዝርከባ ደቂ ኣንስትዮ ዝወልደኦም ቆልዑት እውን በብእዋኑ ዘጋጥምወን ፀገማት መሰረተ ልምዓት
ብሰንኪ ዘለወን ትሑት ቁጠባ ተማሂሮም መፃኢ ክሳብ ዝፍትሑ ብትዕግስቲ እናተፀበያ ክሰርሓ
ዕድሎም ዝልውጥሉ ዕድል ኣይረኽቡን። ብኻልእ ብምኽኣለን ግን ከም ውዳበ ኮነ ከም ውልቀ ኣባል
ኣበሃህላ ድኻ ማሕበረሰብ ኢሉ እውን ድኻ ሃገር ናብ ዝሓሸ ዕብየት ክበፅሓ ኣኽኢልወን እዩ።
ናይ ምፍጣር ዕድሉ እናሰፍሐ ይኸይድ ከም ማለት ወ/ሮ መድህን ዕቑባይ ኣባል እታ ማሕበር እያ።
እዩ። ስለዝኾነ እውን እዩ ደቂ ኣንስትዮ ዘግለለ እታ ወ/ሮ ቅድሚ ናብታ ማሕበር ምፅንባራ ኣብ
ጉዕዞ ልምዓትን ዕብየትን ምርግጋፅ ከም ዘይከኣል ገዛ እትውዕልን ካብ ኢድ በዓል ገዝኣ እትፅበን
ኣንፈት ወፂእሉ ዝስረሐሉ ዘሎ። በዚ ኣንፈት ኣቢሉ እያ ነይራ። ወ/ሮ መድህን ካብ ዝነኣሰት ክሳብ
እውን ብተግባር ካብ ታሪኽ ድኽነት ዝወፃ ደቂ ዝዓበየት ኣስቤዛ ገዛ ንምዕዳግ ካብ ኢድ በዓል ገዝኣ
ኣንስትዮ ውሑዳት ኣይኮናን። ኣብ ከተማ መቐለ እትሓትት ብምንባራ ካብ እትሕጎሰሉ እትጭነቐሉ
ክፍለ ከተማ ዓዲ ሓቂ ተወዲበን ዝንቀሳቐሳ ዘለዋ ነዊሕ ኣሚታ ነዊሕ ትስድር ዘላ ማሕበር
እዋን ይበዝሕ ምንባሩ ትገልፅ። ስድርኣ ንምሕታት
ደቂ ኣንስትዮ ድማ ናይዚ ኣብነት ክኾና ዝኽእላ ዝተውሃበን መስርሒ ቦታ ማይን መብራህትን ውፅኢት ውሕልናን ግልጋሎት መጥሓንን እውን ኣብ ኣብ ኢዳ እንጠልጢላ እትወስዳ ሓንቲ ኪሎ በናና
እየን። ዘይተማለአሉ ብምንባሩ ግን ስረሐን ስሉጥ ንከይኸውን ሰዓተን እናተረኸባ እየን ዝሰርሓ። ዝተዋፈራሉ መቐላ እኳ ካብ በዓል ገዝኣ ሓቲታ እያ ትረኽባ። ኣብ
ኣብ ክፍለ ከተማ ዓዲ ሓቂ ጣብያ ህዳሰ ዝርከባ ኣተዓነቒፍወን ፀኒሑ እዩ። ማይ ካብ መንበሪ ገዝአን ዕዮ መሰረት ብምግባር ድማ በብማዓልቱ ዘይስሩዕ ሓዳራ ካብ መንበሪ ገዛ ጀሚሩ ምሉእ ዘይጎደሎ
ኣባላት ሕብረት ሽርክና ማሕበር ኣለምፀሃይን እናመላለሳ፣ ኣምሲየን ኣብ ዝሰርሓሉ እዋን ድማ ሽምዓ ምይይጥ ዝገብራ እንትኾና ብስሩዕ ድማ ኣብ ሰሙን ኣቑሕ ገዛ ዝነበራ ዋላ እንተነበረት እትውንኖ ገንዘብ
ማህሌትን፤ ገሊአን ኣብ እንዳ ሃፍታም ተቖፂረን እናብርሃ ከም በርበረ፣ ሽሮ፣ ጥሕኒ፣ ሕልበት፣ ኣባዕኸ፣ እናተራኸባ ይዝትያ። በዚ ኣቢለን ብኣተሓሳስባን ኮነ ንብረት ግን ኣይነበራን። ናብ ደገ ክትወፅእ
እናሰርሓ፣ ገሊአን ኣብ ኣናእሽተይ ሸቐጣት ምጥንን ካልኦትን ውፅኢት ውሕልና እናዳለዋ ናብ ተግባርን ዝተሃነፃ እተን ኣባላት ማሕበረን ናብ ዝለዓለ ኮነ ናብ ሰብ ክትሕወስ እውን ፍቓድ በዓል ገዝኣ
ተዋፊረን፣ ገሊአን ምስ ስድረአን ተፀጊዐን፣ ገሊአን ዕዳጋ ከቕርባ ጀሚረን። ብርኪ ንምብፃሕ ሃርኮትኮት ካብ ምባል ሓሊፈን የድልያ። በዚ ምኽንያት ካብ ማእሰርቲ ዘለዎ ሃፍቲ
ድማ ካብ ኢድ በዓል ገዝአን እናተፀበያ መዓልቲ ዘዳለወኦ ውፅኢት ውሕልና ብዓማዊል ተጠላብነት ዘዕርፋሉ እዋን ስለዘይብለን ንባዕለን ተረቢሐን ነፃነት ዘዓሰሎ ድኽነት መሪፃ ፍረ ኣብራኾም ዝኾኑ
ዝደፍኣ እየን ነይረን። ካብዚአን እተን ሰለስተ እናረኸበ ስለዝመፀ፣ግልጋሎት መጥሓን ንምርካብ ናብ ንካልኦት እውን ዕድል ስራሕ ፈጢረን ይርከባ። ክልተ ደቃ ሒዛ ገዛ ተኻርያ ክትነብር ጀሚራ። እቲ
ነባራት ተጋደልትን ሽግ ወየንትን እንትኾና ዝሐሸ መጥሓን እንዳ ሃፍታም ክኸዳ ዘጥፍእኦ ግዘ ንምንካይ ስለዝኾነ እውን ሰሪሐን ካብ ዝረኽበኦ እቶት ሓንቲ ፀገም ድማ እናገደደ መፂኡ። ደቃ እተብልዖም
ንቕሓት ስለዝነበረን ተወዲበን ስሚንቶ የከፋፍላ ድማ ጠሓኒት ማሽን ዓዲገን ንከጥሕና ወሲነን። ኣባል 2500 ብር ወርሓዊ መሃያ ትወስድ። ብተወሳኺ ኮነ እተምህረሉ ገንዘብ ንምርካብ ተፀጊማ። ኣብ
ነይረን። እዘን ደቂ ኣንስትዮ ካብቲ ዝጀመረኦ እንተኾነ ግን እቲ ዝነበረን ገንዘብ መጥሐኒ ማሽን ካብቲ ግልጋሎት ዝህብኦ ሕብረተሰብ ዝተጠራቐመ ውልቀ ቤት ትምህርቲ ዝመሃሩ ዝነበሩ ደቃ ናብ
ስራሕ ዝተወሰነ እቶት እናረኸባ መነባብሮአን ንምዕዳግ እኹል ስለዘይነበረ ቤት ፅሕፈት ጉዳይ እኽሊ ድማ ሓንቲ ኣባል ኣብ ሰሙን ልዕሊ 3000 ናይ መንግስቲ ቤት ትምህርቲ ኣዛዊራቶም። ዝነበራ
ዝመርሓ እኳ እንተነበራ ካብኡ ዝሐሽን መፍረያይ ደቂ ኣንስትዮ ከተማ መቐለ ልቓሕ ዝረኽባሉ ባይታ ብር ዝግመት ትረክብ። በዚ ድማ ሕድ ሕድ ኣባል ኣቁሑ እናሸጠት እውን ደቃ ክትቕልብ ተገዲዳ።
ዝኾነን ስራሕ ንምውፋር ወሲነን እቲ ምክፍፋል ኣመዓራርዩለን። “ዩኤንዲፒ” ( UNDP) ምስ ዝበሃል ካብቲ እትረኽቦ እቶት በብወርሑ 500 ብር ትዓቁር። እምበኣርከስ ኣብዚ እዋን እናሃለወት እያ ኣባላት
ስሚንቶ ኣቋሪፀንኦ። ናብ ስራሕ እንትወፃን ናብ ገዛ ገባሪ ሰናይ ክራኸባ ብምግባር 68 ሽሕ ብር ዝልቃሓሉ ካብዚ ሓሊፈን ን35 ወገናት ዕድል ስራሕ ፈጢረን እታ ማሕበር በሪ ገዝኣ ኳሕኲሐን ዝረኸበኦ። ኣብቲ
እንትኣትዋን ግን ናይተን ኣብ ላዕሊ ዝጠቐስናየን ዕድል ተረኺቡ። በዚ ኣቢለን ድማ ኣብ 2003 ዓ/ም እየን። ብሓፈሻ እታ ማሕበር ኣብዚ ሐዚ እዋን ልዕሊ እዋን ብሓሳብ እተን ኣባላት ተስማዕሚዓ ናብታ
ኣብ ድኽነት ዝነብራ ደቂ ኣንስትዮ ኩነታተን በርበረ፣ ሽሮ፣ ጥሕንን ምጥንን ዝጥሕና ሰለስተ ማሽን ሓደ ነጥቢ ሓሙሽተ ሚልዮን ብር ሃፍተ ገነት ወኒና ማሕበር ክትፅንበር ድሌት እኳ እንተነበራ ገንዘብ
የተሓሳስበን ስለዝነበረ ሓቢረንአን ንክሰርሓ ኣተኣታትየን። ትርከብ። ስለዘይነበራ ግን ዝነበረኣ ወርቃ ሸይጣ እያ 2000
ምርድዳእ ገይረን። እዘን ኣባላት ሎሚ ካብ ሓረስቶትን ነጋዶን ዝሸመተኦ ኣባላት እታ ማሕበር ውዳበአን ካብዚ ንላዕሊ ብር ኣዋፂኣ ናብታ ማሕበር ተፀንቢራ። ብማሕበር
ብመሰረት ስምምዐን ድማ ነንሕድሕደን ብምርካብ ዝተፈላለዩ ንውፅኢት ውሕልና ዝውዕሉ ዓይነታት ንምዕባይ ዝተፈላለዩ ትልምታት ሃቂነን ይጓዓዛ ኣለዋ። ተወዲባ ምስተን ኣባላት ተዋሃሂዳን ተሓጋጊዛን
ምስተን ሰብ ተመክሮ ብሓባር ተወዲበን እኽሊ ብዝግባእ ኣፅርየን፣ ቆልየን፣ ፀፅየን፣ ኣቃሚመን ካብዚ ሓደ ከም ማተኔላ ዝኣመሰሉ ውፅኢት ስራሕቲ ክትሰርሕ ብምኽኣላ ድማ ኣብዚ ሐዚ እዋን ምስ
ንክሰርሓ ሓቢረናለን። እተን ፀገም ዘስካሕከሐን ኣብ ናይ ባዕለን መጥሓን የጥሕና ኣለዋ። ብመሰረት ኮንስትራክሽን ንምፍራይ ተሊመን መስርሒ ቦታ ኣብ ደቃ ፀጊባ ምሕዳር ጥራሕ ዘይኮነስ ሓንቲ ጓላ
ደቂ ኣንስትዮ ካብ ዝነበረኦ ድኽነት ንምውፃእ ዝገበረኦ ወፃእን ዘፍሰሰኦ ጉልበትን ኣብ ግምት ምሕታት ይርከባ። ካልኣይ ኣብ ከም መሰቦ ስሚንቶ ገንዘብ እናኸፈለት ኣብ ናይ ውልቀ ኮሌጅ ብድግሪ
ብሓሳብ እተን ነባራት ተጋድልትን ሽግወየንትን ብምእታው ኣስሊሐን ድማ ዋጋ ብምትማን ናብ ዝኣመሰላ ትካላት ትእምት ብፅሒት (ሼር) ንምእታው ፕሮግራም፣ እቲ ሓደ ውላዳ ድማ ኣብ ዩኒቨርስቲ
እኳ እንተተሰማዕመዓ መበገሲ ዝኸውን ገንዘብ ዓማዊል የቕርባ። ካብዚ ሓሊፉ እውን ብመሰረት እውን ምድላዋተን ወጊነን ኣለዋ። እቲ ሳልሳይ ውዳበአን መቐለ እናምሃረቶም ትርከብ። እታ ሓንቲ መንበርን
ንምርካብ ግን ተፀጊመን ነይረን። ስለዝኾነ ድማ ትእዛዝ ዓማዊል እንጀራ ምስ ዝተፈላለዩ ዓይነታት ንምዕባይ ዝሓዘኦ ዓብዪ ትልሚ ድማ ዝተጠሓነ ጣፍ ሓንቲ ዓራትን ዝነበረታ ገዝኣ እውን ካብ ሶፋ፣
ንኩለን ኣባላት ማእኸል ዝገበረ ሓንቲ ኣባል ፀብሒ፣ ሕምባሻ፣ ሕብሽትን ሜስን ዝመሳሰሉ ከም ናብ ዓማዊል ምቕራብ እዩ። እዚ ድማ ኣብ ከተማ ፍርጅ፣ አርማድዮን ጀሚሩ ምሉእ ኣቐሑት ገዛ ካብ
ብር ክልተ ሽሕ ጥራሕ ክተውፅእ ከምዘለዋ ዘዳልዋ ኣዶ መንበር እታ ማሕበር ዝኾና ወ/ሮ ሊባኖስ መቐለ ዘይተለመደ ስራሕ እንትኸውን ስራሕ ገዛ ምምላእ ሓሊፋ ብወርሒ 500 ብር እናዓቖረት ብር
ስለዝተረዳደኣ ገሊአን ተለቂሐን፣ ገሊአን ድማ ሃይሉ ይገልፃ። ደቂ ኣንስትዮ ዝቕንስ ተግባር እዩ። ዝኾነ ኮይኑ እተን 200 ሽሕ ሂባ ኣብ ዝዓደገቶ ኮንደምኒየም ትነብር
ዝነበረን ንብረት ሸይጠን እቲ ዝወሰነኦ ገንዘብ ኣባላት ማሕበር ኣለምፀሃይን ማህሌትን ዘተኣታተወአን ኣባላት “ደቂ ኣንስትዮ ቅሰና” ዝብል ትርጉም ዘለዎ ኣላ።
ኣዋፂአን። ማሽናት መጥሓን ንዘዳልወኦም ውፅኢታት ውሕልና “ቅሰና” ዝብል ናይ ባዕለን መፍለዪ ጭረት ከይጠን ብሓፈሻ ቀንዲ ውራይና ካብ ድኽነት ምንጋፍ ስለ
ካብዚ ብምብጋስ ኣብ 2002 ዓ/ም 14 ኣባላት ምሉእ መዓልቲ ክሰርሓ ስለ ዘይኽእላ ማሕበረሰብ (ዓሺገን)ንምሻጥ ኣብ ምድላው ኣለዋ። እዚ ንምግባር ዝኾነ ደቂ ኣንስትዮ ኣብ ኣተሓሳስባን እታወትን
ዝሓዘት ““ኣለምፀሃይን ማህሌትን” ትበሃል ውዳበ እቲ ከባቢ እውን ይግልገለለን እዩ። ኣብ ከይዲ ድማ ክላስተር ጣፍ ምስ ዝዘርኡ ሓረስቶስ ወረዳ ዘለወን ፀገም እናፈታሕና ቑጠባዊ ዓቕመን ዘዕብያሉ
ውፅኢት ውሕልና መስሪተን። ቅድሚ ስራሕ ድማ “ምስራሕኽን ዘይተርፍ መጥሓኒ እኽሊ እውን ላዕላይ ማይ (ሓፀቦ) ተፋሊጠን ኣለዋ። እዚ ድማ ባይታ ክንፈጥረለን ይግባእ። ምኽንያቱ ሃፍታም
ምጅማረን እኹል ፍልጠት ክጭብጣ ስለዝነበረን እንተትውስኻሉ” ዝብል ርኢቶ ካብ ተገልገልቲ ንባዕለን ዝረኽበኦ ረብሓ ከምዘለዎ ኮይኑ እቶም ህዝቢ ንምፍጣር ፈለማ ሃፍታም ዜጋን ስድራን
ድማ ናብቲ ካብ ወለደን ዝወረሰኦ ሞያ ተወሳኺ ስለዝቐረበለን ክልተ ጣፍ ዝጥሕና ማሽናት ብምዕዳግ ሓረስቶት ዕደጋ ክረኽቡ፣ ተጠቀምቲ ደቂ ኣንስትዮ ምፍጣር ስለ ዘድሊ መነባብሮ ህዝብና ብፍላይ
እታወት ዝኸውን ኣብ ምድላው ዝተፈላለዩ ህዝቢ እቲ ከባቢ ግልጋሎት እናሃባን ንባዕለን እውን ካብ መኽዘን እኽሊዓዲገን ናብ እንዳ መጥሓን ድማ መነባብሮ ደቂ ኣንስትዮ ንምልዋጥ ዓይንና
ውፅኢት ውሕልና፣ ኣመራርሓ ንግድን ኣተሓሕዛ እናተረብሓ ረኺብናየን። እዚ ስለዝኾነ ድማ ዝሓሸ ከጥሕናን ከጓዓዕዛን ዝወስደለን ግዘ ዝቕንሰለን ካብ ከይሓሰና ክንሰርሕ ይግባእ። ደቂ ኣንስትዮ ባዕልና
ሒሳብን ብዝምልከት ብክፍለ ከተማ ዓዲ ሓቂ እቶት ናብ ዝረኽባሉ ኩነታት ተሰጋጊረን። ምዃኑ ብተወሳኺ ዝደለየኦ ዓቐንን ዓይነትን ጣፍ ድማ ፀጋታት ከባቢና ተጠቒምና ኣብ ዝተፈላለዩ
ስልጠና ክረኽባ ተገይሩ። እተን ድኽነት ዘራኸበን ኣባላት እታ ውዳበ ስርሐን ክረኽባ ስለዝገብረን ሰናይ ትልሚ እዩ። ዓውደ ስራሕቲ ብምውፋር ካብ ድኽነትን
ድሕሪ እዚ ካብ ሕድ ሕድ ኣባል ዝተዋፀአ ክልተ ብስኒት እየን ዝውግና። ኩለን ነናይ ባዕለን ስራሕ እተን ኣባላት ናብ ከምዚ ዝበለ ውፅኢት እንትበፅሓ ተፃባይነትን ንምውፃእ ክንሰርሕ ኣለና። ኣብታ
ሽሕ ብር ብድምር 28 ሽሕ ብር መበገሲ ካፒታል ዘለወን እንትኾና ኣመራርሓ ኣዶ መንበር፣ ምኽትል ኣብ ከይዲ መሰናኽል ኣየጋጠመንን ማለት ግን ውዳበ ዝረኣናዮ ዋሕዲ ሓይሊ ኤለክትሪክ ድማ ኣብ
ብምሓዝ ቤት ማዘጋጃ ክፍለ ከተማ ዓዲ ሓቂ ኣዶ መንበር፣ ፀሓፊት፣ ሒሳብ ሽምን ገንዘብ ተሓዚትን ኣይኮነን። ፈለማ መብራህትን ማይን ኣብ ዘይብሉ ካልኦት ከባብታት እውን ዝርአ ስለ ዝኾነ ዝምልከቶ
ኣብ ጣብያ ህዳሰ ብልሙድ ኣፀዋውዓ “ዕዳጋ ዓዲ ከም ዘለዎኦ ኮይነን እተን ዝተረፋ ኣባላት እውን ኣብ እየን እቲ ስራሕ ጀሚረንኦ። ኣብ ከይዲ ጠለብ ነባሪ ኣካል ቅልጡፍ ፍታሕ ክገብረሉ ይግባእ።
ሓውሲ” እናተብሃለ ኣብ ዝፍለጥ ከባቢ ዝተውሃበን ቁፅፅር፣ ዕደጋን ክትትል መሰረተ ልምዓትን ተኸፋፊለን ሕብረተሰብ መሰረት ገይረን ክልተ ማሽን መጥሓኒ
መስርሕን መሸጥን ቦታ ስራሕ ጀሚረን። እቲ እየን ዝሰርሓ። ካብዚ ብተወሳኺ ኣብ ምድላው ጣፍ ኣብ ዘተኣታተዋሉ እዋን እውን እታ ዝነበረተን
23
ዩኒቨርሲቲ መቐለ ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

ዩኒቨርሲቲ መቐለን ዝዳሎ መደብ
ኣለሻ ዘላቒ ሰላም - - - ብመን?

ካልኣይን መዛዘምን ክፋል ዝተመስረተ ፖለቲካ ንክቐየር፣ በቲ ዝተፈጠረ
ቀውሲ ዝተፈናቐሉ ክፋላት ማሕበረሰብ ሰላም
ተረጋጊፁ ናብ መረበቶም ክሳብ ዝምለሱ ጊዜ የድሊ
እዩ” ዝብሉ ሓሳባት እንትቐርቡ ይረኣዩ። ኣብዚ
ኣብ ዝሓለፈ ክፋል፤ ሃገርና ንብዙሕነትና ዘተኣናግድ
ክፍለጥ ዘለዎ ግን እቲ ምኽንያትን ዝስርሑ ዘለዉ
ስርዓት ፌደራሊዝምን ንኣብዝሓ ህዝብና ዝጥምት
ስራሕትን ነኒበይንቶም ምዃኖም እዩ። ብጭቡጥ
ሕርሻ ዝመርሖ ፖሊሲ ኢንዱስትርን ሓንፂፃ
ግና ተመዛበልቲ ንምድጋፍን ናብ መረበቶም
ብብርኪ ዓለም ቅልጡፍ ዝኾነ ዕብየት እናመዝገበት
ንምምላስን መንግስቲ ኮነ እቶም ውድባት ናብ
ከምዝመፀት ዳህሲስና ነይርና። መርኣዪ እቲ
ህዝቢ ወሪዶም ዝገብርዎ ምንቅቓስ ዝተሓተ እዩ።
ቅልጡፍ ዕብየት፤ ዜጋታትና ኣብ 1983 ዓ/ም
ካብዚ ሓሊፉ ነዚ ንምፍፃም ክንደይ ዓመት የድሊ?
90 ዶላር ዓመታዊ ማእኸላይ ነብስ ወከፍ ኣታዊ
እቶም ዘቕርብዎም ምኽንያታት “ኣድለይቲ ድዮም?
ዝረኽቡ ዝነበሩ፤ ኣብዚ ሕዚ እዋን 800 ዶላር
ብህዝቢ ዘይተመረፀ መንግስቲ ክውግኖም ዶ
ናብ ዝረኽብሉ ዓብዩ ኣሎ። ብምዃኑ እውን ኣብ
ይኽእል?” ዝብሉ ሕቶታት ዘልዕሉ እዮም።
ቁጠባን ማሕበራውን መዳያት ዝጥምቱ ሰፋሕቲ
መሰረተ ልምዓት ብምውጋኖምን ካብ ገፀር ክሳብ
እቶም “መረፃ ብእዋኑ ክካየድ ኣለዎ” ዝብሉ
ከተማ ዝተኣሳሰረ ማሕበረ ቁጠባ ብምፍጣሩን፤
ኣካላት ዘልዕልዎ ዛዕባ ምኽንያቱ እንትረአ ድማ፣
ኣብ 1983 ዓ/ም 56 ሚኢታዊ በዝሒ ህዝቢ ኣብ
መረፃ መሰረት ዴሞክራስን መግለፂ ላዕላውነት
ትሕቲ መስመር ድኽነት ዝነብር ዝነበረ ሕዚ ናብ
ህዝብን ስለዝኾነ እዩ። ኣብዚ ክፍለጥ ዘለዎ ከምቲ
23 ሚኢታዊ ክወርድ ክኢሉ እዩ። እቶም ኣብ
ተጋዳላይ ኣምባሳደር ስዩም መስፍን “ሃገራዊ
ዝሓለፉ 27 ዓመት ዝተመዝገቡ ድምር ዓወታት
ምድሓን ሕገ መንግስቲ” ብዝብል መሪሕ ቃል
ቅድም ኢሉ ንዝነበረ 45 ዓመት ማእኸላይ ዕድመ
ኣብ ወርሒ ነሓሰ 2011 ዓ/ም ኣብ ከተማ መቐለ
ዜጋታት ሃገርና ሕዚ ናብ 65 ዓመት ክብ ክብል
ሆቴል ፕላኔት ዝተኻየደ መድረኽ ዝገለፅዎ፤ መረፃ
ኣኽኢሎምዎ እዮም። ሃገርና በዚ ኣንፈት ጉዕዞ
ንምክያድ ፍፁምነት ዝበሃል ሰላማዊ ኩነታት ዘየለ
እንተኸይዳ ድማ ኣብ 2025 ዓ/ም ናብ ማእኸላይ
ምዃኑ እዩ። ይትርፍ ሃገርና እተን ኣብ መዋእለን
ቁጠባዊ ዕብየት ዘለወን ሃገራት ዓለም ንምፅንባር
ሰላም ዝሓረመን ሃገራት ኣፍጋኒስታን፣ ሊብያን
ዝዓግታ ነገር ኣይህሉን።
ሶማልያን እውን መረፃ የካይዳ ኣለዋ፤ ገሊአን እውን
ኣካይደን እየን። ስለዝኾነ ሕገ መንግስቲ ብምጥሓስ
ይኹን እምበር እታ ብብርኪ ኣፍሪካ መርኣያ ዓንዲ
መረፃ ምንዋሕ ማለት መዕለቢ ናብ ዘይብሉ
ሰላምን በሪ ኢንቨስትመንትን ዝነበረት ሃገር፤ ሕዚ
ሕምስምስ ምእታው እዩ። እዚ ኣብ ስልጣን ዘሎ
ግን ሰኣን ነቲ ንፁር መስመር ምጭባጥን ዓጋም
ሓይሊ መረፃ ከናውሕ ስልጣን ዘይብሉ እንተኾነ
ጠሓስ ዝኸደ ዘይመትከላዊ ምንቅስቓስን ናብ
ብምኽንያት ሰላም ኢልካ ንሽዱሽተ ወርሒ
ቅልውላው ኣትያ ኣላ። እቲ ቀንዲ ነገር ጉዕዞ ልምዓት
እንተዝናዋሕ እውን ከም ሃገረ ኮንጎ ተወሳኺ ጎንፅን
ምኹላፉ ጥራሕ ዘይኮነ ህልውና ሃገርን ድሕንነት
ዕግርግርን ብምፍጣር መረፃ እናናውሐ ኣብ ስልጣን
ህዝብታትን ኣብ ከቢድ ሓደጋ ምውዳቕ እዩ።
ከምዝነብር ስለዝፍለጥ እዩ። ታሪኽ ስርዓት ደርጊ
ብፍላይ ምስ ምኽባር ሕገ መንግስታዊ ስርዓትን
ዘርእየና እውን ንሱ እዩ። ደርጊ ካብ ጊዝያዊ
ምርግጋፅ ውሕስና ዜጋታትን ተዛሚዱ ምክያድ
ወታሃደራዊ መንግስቲ ናብ ኣምባገነን ብምቕያር
መረፃ እዚ ዓመት እውን ናብ ጥርጣረ ተኣትዩ ኣሎ። ሓደጋን ዕድልን ጉዳይ መረፃ ዓዲ ከምዝሓመሰ ናይ ቀረባ እዋን ተዘክሮና እዩ።
ካብዚ ተበጊስና መረፃ ንክካየድን ዘይክካየድን
ፀጥታ ሃገር እንተይተመሓየሸ መረፃ ንምክያድ ከቢድ እቶም ተጓነፅቲ ሓሳባት ነዚ ካብ መሰሉ ንምዃኑ እዚ “ናይ ለውጢ ሓይሊ እየ” ዝብል ኣካል እውን
ዝውስን ኣካል መን እዩ? መረፃ 2012 ዓ/ም
እዩ። ስለዝኾነ እዋን መረፃ ክናዋሕ ይኽእል እዩ” “መረፃ ብእዋኑ እንተዘይተኻይዱ ኣብዛ ሃገር ሕጋዊ በዚ ዝጀመሮ ኣካያይዳ እንተቐፂሉ ውፅኢቱ
ብመሰረት ዝተትሓዘ ሰሌዳ ጊዜ እንተዘይኻይዱ
ክብላ ገሊፀን ነይረን እየን። እዚ ከምዚ እናሃለወ ኣቦ መንግስቲ ኣይህሉን” ዝብሉ ኣካላት እንታይ እዩ ከምኡ ከምዝኾን ንምግማቱ ኣየፀግምን። ብካሊእ
ኣብዛ ሃገር ክፍጠር ዝኽእል ሳዕቤን እንታይ እዩ?
መንበር “ኢዜማ” ዝተብሃለ ሓዱሽ ውድብ ዝኾኑ ዶ/ር እቲ መረዳእታኦም? መረፃ ንምንዋሕን ዘይምንዋሕን መዳዩ ታሪኽ መራሕቲ ሃገራት ኣፍሪካ ዝነግረና
ንዝብል ሕቶ፣ ብመምህርን ተመራማርን ሞያ ሕጊ
ብርሃኑ ነጋ፤ ሓዱሽ ዓመት ምኽንያት ብምግባር ኣብ ዝውስን ኣካል ከ መን እዩ? ክፍጠር ዝኽእል ሳዕቤንከ፤ ብዘይመረፃ ናብ ስልጣን ዝመፀ ሓይሊ መላኺ
ዩኒቨርሲቲ መቐለ ኣይተ ገብረመስቀል ሃይሉ ካብ
ቴሌቪዥን “ኢሳት” ቀሪቦም መረፃ ክናዋሕ ከም ዘለዎ ንዝብሉ ሕቶታት ኣይተ ገብረመስቀል ብከምዚ መንግስቲ ከምዝኾን እዩ።
12 ክሳብ 13 መስከረም 2012 ዓ/ም ኣክሱም ሆቴል
ካብ ዝቐረበ ዓሙዩቕ መፅናዕታዊ ፅሑፍ ነቲ ቀንዲ ብተደጋጋሚ እንትገልፁ ከምዝተርኣዩ እዮም ኣይተ ይገልፅዎ፤ ጉዳይ መረፃ ዝውስን ኣካል በዓል ዋና ሕገ
ገብረመስቀል ኣብ መፅናዕቶም ዘቕረቡ። መንግስቲ ዝኾኑ ብሄር ብሄረሰባትን ህዝብታትን መረፃ ብምንዋሕ ክስዕቡ ዝኽእሉ ነገራት
ሓሳብ ወሲድና ከምዝስዕብ ተዋዲዱ ቀሪቡ ኣሎ።
ኢትዮጵያ እዮም። እቶም ኣካላት በቢሓሙሽተ እቶም ልዕል ኢሎም ዝተዘርዘሩ ካብ ኮኑ መረፃ
ኩሎም ሓይልታት ፌደራሊስት ሃገርናን ክልላዊ ዓመቱ ብስሩዕ ተወከልቶም ኣቢሎም ብምምራፅ እንተተኻይዱን እንተዘይተኻይዱን ኣብዛ ሃገር
ኣብዚ ሕዚ እዋን፣ በቲ ሓደ ገፅ ሃገር ምምራሕ
ውድባትን (ህወሓት፣ ፌደራሊስት ኮንግረንስ ኦሮሞ፣ ይመሓደሩ። እቶም ተወከልቲ እውን ቅድሚ ከጋጥሙ ዝኽእሉ ፅቡቕን ሕማቕን ዕድላት (best
ዝኣበዮ ጉጅለ “ብመረፃ ብምውጋድ ውሕስና ሃገር
ኦነግ፣ ኣብን፣ ባይቶና፣ ሳልሳይ ወያነን፣ ካልኦትን) ስራሕ ዘበኖም ምብቅዑ ሓደ ወርሒ ቀዲሙ መረፃ and worst case scenario) ምርኣይ ኣድላዪ እዩ።
ዘረጋግፅ ስርዓት ክትከል እዩ” ዝብል ቅዋም ዘለዎም
ምንዋሕ መረፃ ዓብዪ ሓደጋ ሃገር ከምዝኾነ እዮም ከካይዱ ከምዘለዎም ኣብ ዓንቀፃት 8(3)፣ 54(1)፣ ሓደ “በዚ ግዝያዊ ሓይሊ ኣይጠዓመንን” ዝብል
ሓይልታት ይርከቡ። በቲ ካሊእ ገፅ ድማ፣ ነቲ
ብተደጋጋሚ እንትገልፁ ዝርአ። እዚ እውን መረፃ 58(3) ሕገ- መንግስቲ ኢፌዴሪ ብዝግባእ ተደንጊጉ ህዝቢ ዝኣምኖ መንግስቲ ስለዝመርፅ “ኣብዚ ቀረባ
ፓርላሜንታዊ ስርዓት ኣፍሪሱ ናብ ፕረዚዳንታዊ
ብእዋኑ እንተዘይተኻይዱ ኣብ ፀገም እታ ሃገር ኣሎ። ድንጋገ ሕገ መንግስቲ እዚ እናሃለወ ቀዳማይ እዋን ፀገመይ ክፍተሐለይ እዩ” ኢሉ ነቲ ወቕታዊ
ስርዓት ብምቕያር ኣሃዳዊ ስርዓት ንምትካል ዝብህግ
ተወሳኺ ነዳዲ ምውሳኽ ከምዝኾነ እዮም ዝገልፁ። ሚኒስተር ዶ/ር ኣብይ ኣሕመድ “ብዛዕባ ምክያድ ኩነታት ክዕገስ ይኽእል እዩ። ካልኣይ፣ ኣብ
ሓይሊ ኣሎ። ነዚ ክልቲኦም ተፃረርቲ ሓሳባት
ንኣብነት ኣቦ መንበር ውድብ ኦፌኮ ዝኾኑ ፕሮፌሰር መረፃ ምስ ተቓወምቲ ሓይልታት መኺርና ክንውስን ውሱን ከባቢታት ውሱን ጎንፂ እናጋጠመ እውን
ዝሓዙ ሓይልታት ኣብዚ ህልው ኩነታት ፖለቲካ
መራራ ጉዲና ዝገልፅዎ ሓሳብ እንትንርኢ “መረፃ ኢና” ዝበልዎ እውን ብመንፅር ሕገ መንግስቲ ዓንቀፅ መንግስቲ ሓይልታት ፀጥታ ተጠቒሙ ብቐሊሉ
ሃገርና ተፋጢጦም ይርከቡ። ስለዝኾነ እውን እቶም
እንተዘይተኻይዱ ህዝቢ ዘልዕሎ ናዕቢ መንግስቲ 9 ቁፅሪ 3 እንትረአ ኣብ ዘይስልጣኖም ዝተዛረብዎ ፀረ ዝቆፃፀረሉ ዕድል ኣሎ። እዚኦም እቶም ብእወንታ
ኣጫፈርቲ ሓይልታት ኣሃዳዊ ስርዓት፤ ዕላማታቶም
ብቐሊሉ ክቆፃፀር ኣይኽእልን” ክብሉ እዮም ሕገ መንግስታዊ መደምደምታ ከምዝኾነ እዮም ኣይተ ዝግለፁ ኮይኖም፣ መረፃ ብእዋኑ እንተዘይተኻይዱ
ንምዕዋትን ኣብ ስልጣን ንምንባርን መረፃ ንክናዋሕ
ዘጠንቅቑ። ምክትል ኣቦ መንበር ውድብ “ኣብን” ገ/መስቀል ዝገልፁ። ብኣሉታዊ ጎድኑ ከጋጥም ዝኽእል ፀገም እንትንርኢ
ዝከኣሎም እንትገብሩን እንትብህጉን ይርኣዩ ኣለዉ።
ዝኾኑ አይተ በለጠ ሞላ እውን እንተኾኑ “መረፃ ድማ ኩሉ ከባቢ ክርበሽ ይኽእል እዩ። ስለዝኾነ
ናይዚ መርኣዪ ቀዳማይ ሚኒስተር ዶ/ር ኣብይ
ምንዋሕ ማለት ብሓዊ ምፅዋት እዩ” ክብሉ ዝገለፅዎ ብኻሊእ መዳዩ፣ ሓይልታት ኣሃዳውያን መረፃ ኣብ መረፃ ዘየድሊ ኢድ ኣእታውነት ብምውጋድን
ኣሕመድ፣ “መረፃ ምክያድ ክሳብ ክንድኡ ኣገዳሲ
ተጠቒሱ ኣሎ። ካብ ኣመራርሓ ህወሓት ጀሚሩ ንምንዋሕ ዝደልይሉ ቀንዲ ምኽንያት፤ ሕገ መንግስቲ ዘእምንን ቅልጡፍ መረፃ ብምክያድን ኣቐዲምካ
ኣይኮነን፤ ብዘይመረፃ ዕስራ ሰላሳ . . . ዓመት ዝገበራ
ዝተፈላለዩ ምሁራት ክልልና ኮነ ሃገርና እውን መረፃ ብምቕያር ከምቲ ዝነበረ ጨፍላቒ ስርዓት ንምትካል ክፍታሕ ይኽእል እዩ።
ሃገራት ኣለዋ እየን” ብምባል ነቲ ውሽጣዊ ባህጎም
ዝገለፅሉ ኩነታት ኣሎ። ሓላፊት ቦርድ መረፃ ወ/ እንተተናዊሑ ኢ-ሕገ መንግስታዊ ኣካያይዳ ስለዝኾነ ባህጊ ስለዘለዎም እዩ። ነዚ ዕላማኦም ንምስኻዕ
ሪት ብርቱኳን ሚደቅሳ ብወገነን ንጋዜጣ ሪፖርተር ቅቡልነት ዘይብሉ መንግስቲ ከምዝፍጠር እዮም ዘቕርብዎ ምኽንያት፤ “ሓደሽቲ ውድባት ናብ ህዝቢ
ኣፅንኦት እናሃቡ ዝርከቡ። ንክበፅሑ እኹል ጊዜ ስለዘድሊ መረፃ ይናዋሕ” መንግስቲ ኣብዚ እዋን እዚ ሰላም ንምርግጋዕ ካብ
ኣብ ዝሃባኦ ሓበሬታ፣ “ልዕሊ ክልተ ነጥቢ ኣርባዕተ
ሚልዮን ዝተፈናቐለ ህዝቢ ብምህላዉ ኩነታት ዝብል እዩ። ካብዚ ብተወሳኺ “ኣብ መንነት ብሄር ... ናብ ገፅ 9 ይዘውር

24
ቤት ምኽሪ ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

ቤት ምኽሪ ክልል ትግራይን ዝዳሎ መደብ
ፈውሲ ዘድልዮ ምሕደራ ንብረት መንግስቲ

መንግስቲ ንስራሕቲ ልምዓት ዝውዕሉ ዝተፈላለዩ ኣብዝሓ ኣብያተ ዕዮ ተፈጢሩ ኣሎ። ስለዚ ኣብ
ናውቲ ንምዕዳግ በቢዓመቱ ብሚልዮናት ብር ኩለን ኣብያተ ዕዮ መንግስቲ ዝሓሸ ለውጢ ዋላ እኳ
ዝግመት በጀት ይምደብ እዩ። ይኹን እምበር እንተሃለወ ሐዚ እውን ኣብ ኩለን ገና ዘይተፈትሐ
እቶም ብቡዙሕ ወፃኢ ገንዘብ ዝተዓደጉ ንብረታት ዓብዪ ፀገም ከምዘሎ ምግንዛብ ኣገዳሲ እዩ።
ግልጋሎት ድሕሪ ምሃቦም ኣብ ክንዲ ብኣግባቡ እዘን ኣብያተ ዕዮ ኣብ ክሊ እቲ ዘለወን ተመሳሳሊ
ሒዝካ ብስርዓት ክውገዱ ዝግበር ብቐሊሉ ኣፈፃፅማ ከይንካ እንትርአ እቲ ቀዋሚ ኮሚቴ ኣብ
ዝባኽኑ ንብረታት ኣዝዮም ብዙሓት እዮም። ቅድሚት፣ ማእኸል፣ ድሕሪት ኢሉ ኣቐሚጥወን ኣሎ።
ካብቲ በቢግዚኡ ዝርአ ፀገም ኣተሓሕዛ ንብረት ብመሰረት እቲ ብቀዋሚ ኮሚቴ በቢግዚኡ ዝተውሃበ
ብምብጋስ፣ መንግስቲ ምዕሩይ ስርዓት ምሕደራ ደገፍን ቁፅፅርን ኣብ 2011 ዓ/ም ዝተገበረ ዳህሳስ
ንብረት ንምፍጣር ዓሊሙ በቢዓመቱ ብዝምልከቶ ዝሓሸ ለውጢ ካብ ዘለወን ኣብያተ ዕዮ መንግስቲ፣
ኣካል ኣድላይ ክትትልን ቁፅፅርን ብምግባር እንተርፕራይዝ ስራሕቲ ማይ ክልል ትግራይ ሓደ
ዳህሳሳት የካይድ እዩ። ካብዚኦም ሓደ ብቀዋሚ እዩ። እዚ ቢሮ ቅድም ክብል ፈቐድኡ ፀሓይ፣ ንፋስን
ኮሚቴ ጉዳይ በጀትን ኦዲትን ቤት ምኽሪ ክልል ሓመድን ተደርብዮም ዝነበሩ ብርክት ዝበሉ ንብረታት
ትግራይ ዝግበር ስርዓት ቑፅፅር እዩ። እዚ ቀዋሚ መንግስቲ ዓበይቲ መኽዝን ብምስራሕ ክዕቀቡ ገይሩ
ኮሚቴ ኣብ 2011 ዓ/ም ዝነበረ ከይዲ ኣተሓሕዛ እዩ። ብተወሳኺ ተፀጊኑ ዝሰርሕ ንብረት ብኣግባቡ
ንብረት ኣመልኪቱ ኣብ መፋርቕ ወርሒ መስከረም ፈሊኻ ብምሓዝን ጥቕሚ ዘይብሉ ንብረት ድማ
2012 ዓ/ም ኣብ ሽዱሽተ ዓበይቲ ቤት ዕዮ መንግስቲ ብምውጋድን ኣብ 2011 ዓ/ም ብር 32 ሚልዮን ናብ
ዘካየዶ ዳህሳስ ዝጥምት ትሕዝቶ ከምዝስዕብ ቀሪቡ መንግስቲ ካዝና ኣታዊ ዝገበረሉ ኩነታት ፈጢሩ ኣሎ።
ኣሎ። ቢሮ ሓለዋ ጥዕና ክልል ትግራይ እውን ኣብቶም
ቀዋሚ ኮሚቴ ጉዳይ በጀትን ኦዲትን ቤት ዝሓለፉ ዓመታት ኣብ ኣተሓሕዛ ንብረት ብርክት ዝበሉ
ምኽሪ ብሄራዊ ክልላዊ መንግስቲ ትግራይ ሕጊ ፀገማት ከም ዝነበርዎ እናተገለፀ ፀኒሑ እዩ። ብፍላይ
ብምውፃእ፣ ክትትልን ቁፅፅርን ብምክያድ ውክልና ምስ ኦዲት ርካባት፣ ንፀሓይን ንፋስን ዝተቓልዑ መሪሕነት ዝሰኣነ ምሕደራ ንብረት መንግስትን ህዝብን ብክፋል
ህዝቢ ንምርግጋፅ ዘኽእሎ ልኡኽ ሒዙ ኣብ ንብረታት ብምንባሮም እዚ ንክመሓየሽ ብዝተገበረ
ምንቅስቓሰ ይርከብ። እቲ ቀዋሚ ኮሚቴ ብመንፅር ደገፍን ቑፅፅርን ሐዚ ዝሓሸ ለውጢ ተፈጢሩ እዩ።
ልእኽትኡ ዝገብሮም ዳህሳሳት ብኽልተ መንገዲ እቲ ለውጢ ዝሰርሕን ዘይሰርሕን ንብረት ፈላሊኻ 158 ዝኾና “ሃይድሮስ” ዝተብሃላ ሞተራት ማይ እውን እቲ ቀዋሚ ኮሚቴ ቑፅፅር ካብ ዝገበረሎም ትካላት
ምርኣይ ይከኣል እዩ። እቲ ሓደ፣ ኣብ ኣጠቓላሊ ብምዕቃብ እቲ ፈፃሚ ኣካል ኢዱ ኣእትዩ ብዝገበሮ ብተመሳሳሊ ምስዘለወን ውሱን ፀገም ካብ ጥቕሚ መንግስቲ ቢሮ ቲቪቲ ሓዲኡ ኮይኑ፣ እዚ ቤት ዕዮ
መደባት ናይቲ ፈፃሚ ኣካል መሰረት ብምግባር ምንቅስቓስ ኣብ ኣወጋግዳን ምዕቃብን ንብረት ፅቡቕ ወፃኢ ኮይነን ምፅንሐን ተራእዩ እዩ። ከምኡ እውን ኩነታት ኣተሓሕዛ ንብረቱ እንትርአ ዝሓሸ ክበሃል
በቢወረድኡን ከተምኡን ዘካይዶ ዳህሳስ እንትኾን፤ ውፅኢት መፂኡ እዩ። በዚ እውን ኣብ ቅድሚት ካብ “ፕሮጀክት ሳርት ዝመፀ ንብረት እዩ” ብዝብል ይከኣል እዩ። ይኹን እምበር ኣብተን ብትሕቲኡ
እቲ ካልኣይ ድማ፣ ካብ ክልል ጀሚሩ ክሳብ ተሰሪዑ እዩ። ብምሕደራ ንብረት ሙሉእነት ዘየርአዩን ንነዊሕ ዓመታት እናተንከባለለ ዝመፀን ክሳብ ሕዚ ዘለዋ ትካላት “ፖሊ ቴክኒክ” ግና ዓብዪ ፀገም
ወረዳታት ዘለዋ ኣብያተ ዕዮ ኣብ ምሕደራ ንብረት ኣብ ማእኸል ተቐሚጦም ዘለዉን ኣብያተ ዕዮ ድማ መልክዕ ዘይሓዘን ብርክት ዝበለ ንብረት ብምህላው ኣሎ። ሞያዊ ፍልጠት ኣብ ዝሽመተለን ኣብያተ
ፀገም ዘለወን ብምፅናዕ ነቲ ቀዳምነት ዝወሃቦ ፈሊኻ ሕርሻ ገጠር ልምዓትን ጉዳይ መናእሰይን እዮም። ኣብቲ ቢሮ ዓብዪ ክፍተት ኣሎ ኢልካ እዩ ዝውሰድ። ትምህርቲ ቴክኒክን ሞያን ዝተፈላለዩ መኻዚናት
ዳህሳስ ምክያድ እዩ። እዚ ድማ ምስቲ ዘሎ ሓይሊ ብፍላይ ቤት ዕዮ ሕርሻ ኣብ 2010 ዓ/ም ንብረት እቲ ከም ቤት ዕዮ ካብ ቀረባ እዋን ናብዚ ካብተን ብ60 (ስቶራት)፣ ብዙሓት መካይንን ብርክት ዝበሉ
ሰብ ኣብ ግምት ብምእታው በዓል ዋና ንብረት ትካል ንምቕማጥ ብዝብል ናብ 40 ዝኣክል መኽዚን ሽሕ ዝተዓደጋ ሞተራት ማይ ነቲ ዝነበረን ፀገም ማሽናትን ካልኦት ዝተፈላለዩ ንብረታት ቴክኖሎጂን
ምስ ዝኾነ ኣካል ተዋዲድካ ነቲ ፀገም ኣቐዲምካ ተኻርዮም ዘይተደለየ ወፃኢ ዘውፅእሉ ኩነታት ንምፍታሕ ምስ “ሜቴክ” እናተረዳደአ ብምስትኽኻል ከምዘለዉ ተረጋጊፁ እዩ። ኣብዚ ዘሎ ፀገም እውን
ብምንፃር እዩ ናብ ተግባር ዝእቶ። እዩ ነይሩ። ሐዚ ግና ዝሰርሕን ዘይሰርሕን ንብረት ናብ 240 ዝኾና ሞተራት ማይ ብ20 ሽሕን 600 ብር እቲ ብባዕሎም ክውገድ ዝግበኦ ንብረት ከወግድዎ፣
ብመሰረት እዚ ኣብ ምሕደራ ሃፍቲ ዝለዓለ ፀገም ፈልዮም ናብ 10 መኽዚን ከውርድዎ ብምኽኣሎም እቲ ገባር ክጥቀመለን ምግባር ጀሚሩ ከምዘሎ ኣይተ ልዕሊ ዓቕሞም ዝኾነ ንብረት ድማ ናብ ቢሮ
ኣለወን ዝበሃላ ቢሮታትን ኣብያተ ፅሕፈትን መበገሲ ብሚልዮናት ዝግመት ገንዘብ ካብ ምውፃእ ድሒኖም ተስፋይ ገሊፆም እዮም። ከም ዝፍለጥ ቢሮ ማይ ሃፍቲ ትልምን ፋይናንስን ከረክብዎ ከም ዘለዎም ምስቲ
ብምግባር እቲ ቀዋሚ ኮሚቴ መፍትሒ ሓሳባት እዮም። ካብዚ ብተወሳኺ ካብ ስራሕ ወፃኢ ዝኾና ዝተወሃቦ ሓላፍነት ስፍሓት ዘለዎ ስራሕቲ ልምዓት ቀዋሚ ኮሚቴ ምርድዳእ ተፈጢሩ እዩ። ስለዚ እቲ
የቐምጥ። ዝኾነ ይኹን ፈፃሚ ኣካል (ትካል) ንብረት ሽዱሽተ ተሽከርከርቲ ንቢሮ ትልምን ፋይናንስን ምስ ምዕማም ተዛሚዱ ብርክት ዝበለ ንብረት እዩ ብቀዋሚ ኮሚቴ ጉዳይ በጀትን ኦዲትን ዝተኻየደ
ህዝብን መንግስትን ኣብ ምዓሉ ክውዕል ክገብር ክርከባ ገይሮም እዮም። እዚ ንጥፈት ከም ፅቡቕ ዘንቀሳቕስ። ኣብነት፣ ንስራሕቲ መስኖን መስተ ማይ ዳህሳስ ንዝተርኣየ ፀገማት ኣተሓሕዛ ንብረት “ካብ
ስለዘለዎ ባዕሉ ከወግዶም ዝግባእ ብምውጋድ ጅማሮ ዝውሰድ ኮይኑ ኣብ መሓውር እዚ ቤት ዕዮ ዘገልግሉ ናውቲ ቁፅፅር ሃፍቲ ማይ፣ ንሰብ ሞያ ዘይምስራሕና ዝተፈጠረ ፀገም እዩ” ብምባል እቶም
ልዕሊ ዓቕሙ ዝኾኑዎ ተሽከርከርቲ፣ ማሽናት ናብ ዘለዋ ወረዳታት ወሪድካ ክትዕዘብ እንተለኻ ማሃንዲሳትን ጋራዣትን ግልጋሎት ዝውዕሉ ኣዝዮም ዳህሳስ ዝተገበረሎም ቢሮታት ቅቡል ስለ ዝገበርዎ
ዝኣመሰሉ ዓበይቲ ናውቲ ድማ ንዝምልከቶ አካል ድማ ሰፋሕቲ ፀገማት ምሕደራ ንብረት ምህላዉ ብዙሓት ንብረት ይርከብዎ። ከምኡ እውን ብርክት ንቀፃሊ ናብ ተግባር ንምእታው ዘመላኽት ፅቡቕ
ማለት እውን ንቢሮ ትልምን ፋይናንስን ብእዋኑን ተረጋጊፁ እዩ። ብፍላይ ኣብ እታዎታት ቴክኖሎጂ ዝበላ ሞተራት ማይ ጠለብ ማእኸል ከይገበርካ መንፈስ ተፈጢሩ እዩ።
ብኣግባቡን ከረክብ እዩ ትፅቢት ዝግበር። ከም ድሪፕ ኢሪጌሽን፣ ድሪል፣ ሮው ፓምፕን ካልኦት ዕድጊት እናተፈፀመ መፂኡ እዩ። ቀደሙ እውን ካብ ብድምር ከም ቀዋሚ ኮሚቴ ጉዳይ በጀትን ኦዲትን
“ምውጋድ ንብረት” እንትበሃል ሃፍቲ ህዝብን ናውቲ ሕርሻን ብኣግባቡ ኣብ ምሓዝ ክፍተት ተራእዩ ሳርት እናተንከባለሉ ዝመፁ ንብረታት ይኹኑ ኣብቲ ነቶም ኣብ ዳህሳስ ዝተረኸቡ ፀገማት ንምእራም
መንግስትን ስቕ ኢልካ ምድርባይ ዘይኮነስ ተፀጊኑ እዩ። እቶም ናውቲ ሕርሻ ብእዋኑ ናብቲ ገባር ቢሮ በቢከይዲ ስርሑ ዘለዉ ዝተፈላለዩ ንብረታት ዝተውሃቡ ሓበሬታታት ክሳብ ጥቅምቲ 30/2012
ዝሰርሕ፣ ግልጋሎት ዘይህብ፣ ጠቕሊሉ ካብ ብዘይምብፅሖም ዘለዎም ተጠላብነት ዝቐነሰ ብምዃኑ እውን እንተኾኑ ዝሰርሕን ዘይሰርሕን ንብረት መስርሕ ዓ/ም ኣጠቓሊሎም ናብ ዝምልከቶም ፀብፃብ
ጥቕሚ ወፃኢ ዝኾነ ድማ ብምቕባርን ብምቅፃልን ዝሰርሑን ዘይሰርሑን ንብረት ፈሊኻ ብኣግባቡ ኣብ “ካይዘን” ኣተኣታቲኻ ብኣግባቡ ኣብ ምሓዝ ዓብዪ ክልእኹ ከምዘለዎም በቲ ቀዋሚ ኮሚቴ ኣንፈት
ዝኣመሳሰሉ ተግባራት ንምስራሕ ነፂርካ መልክዕ ምሓዝ ዘሎ ክፍተት ተራእዩ ደረጃኦም ኣብ ማእኸል ክፍተት ነይሩ እዩ። እዞም ንብረታት ክንዲ ዝተኽኣለ ተሓቢሩ እዩ። ካልእ ነቲ ኣብ ምሕደራ ሃፍቲ ዝነበረ
ክሕዝ ምግባር ማለት እዩ። ከምኡ እውን ዝኾነ ዝተሰርዑ ምኻኖም እዮም ኣይተ ተስፋይ ዝገለፁ። ስርዓት ምሕደርኦም ኣግባብ ብዘለዎ መንገዲ ውሕስ ብኽነት ማእኸል ገይርካ ተሓታትነት ኣብ ምርግጋፅ
ቤት ፅሕፈት ምስኡ ዘሎ ንብረት ዘይጥቀመሉ እዚ ከምዚ እናሃለወ ብዝተፈላለየ መንገዲ ፀገም ንምግባር ፃዕሪ ከም ዝተጀመረ ኣብ ቢሮ ማይ ሃፍቲ ክሳብ ሐዚ ክፍተታት ነይሩ እዩ። ካብዚ ዝብገስ
እንተኾይኑ ንኻሊእ ቤት ፅሕፈት ብምሃብ ይኹን ኣለወን ተባሂለን ድሕሪት ዝተሰርዓ ኣብያተ ዕዮ ድማ፣ ክልል ትግራይ መተሓባበሪ ንብረት ክፍሊ ኣይተ እቲ ቤት ምኽሪ ምዕሩይ ስርዓት ምሕደራ ንብረት
ብምልውዋጥ መልክዕ ኣብ ረብሓ ክውዕሎ ትፅቢት ማይ ሃፍትን ቲቪቲን (ቴክኒክን ሞያን ስልጠና) እየን። ተኽላይ ብርሃነ የረድኡ። ንምፍጣር ኣብ 2011 ዓ/ም ሓዱሽ ኣዋጅ ትልምን
ይግበር። ኣብ ክሊ እዚ ዝኾነ ንብረት ብመንፅር ኣብ ቢሮ ማይ ሃፍቲ እቲ ሐዚ ዘሎ ሓዱሽ ኣመራርሓ ከም ኣብነት፣ ኣብዚ ቢሮ ኣብ 2010 ዓ/ም ዓመታት ፋይናንስን ኣፅዲቑ ኣሎ። እዚ ኣዋጅ ኣብ እዚ 2012
ኣብ ሸርፊ ወፃኢ ክህልዎ ዝኽእል ረብሓ ተራእዩ ካብቲ ኣብ ኣተሓሕዛ ንብረት ዝነበረ ፀገም ንምውፃእ ዘቑፀሩ ክውገዱ ዝግበኦም ንብረታት ተወጊዶም ዓ/ም ተግባራዊ ዝግበር ኮይኑ ኣብ ምሕደራ ሃፍቲ
ካብ ፀሓይ፣ ንፋስ፣ ሓመድን ካልኦት ፀገማትን ነፃ ፃዕሪ ይገብር ምህላዉ ተራእዩ እዩ። ይኹን እምበር እቲ እዮም። ድሕሪኡ እውን ዝውገድ ንብረት ምፍላይ ንብረት ማእኸል ገይሩ ንተግባራውነቱ ዘይንቀሳቐስ
ኮይኑ ብኣግባቡ ተታሒዙ ኣብ ዕቁብ ቦታ ክቕመጥ ዘሎ ፀገም ሰፊሕ ብምዃኑ ቀፃሊ ክትትልን ቁፅፅርን ከምዝተጀመረ ዝገልፁ ኣይተ ተኽላይ እቶም ፀገማት ፈፃሚ ኣካል እንተሃልዩ ድማ ተሓታትነት
ክግበር ከምዘለዎ ምኽትል ኣካቢ ቀዋሚ ኮሚቴ ብምክያድ ናብ ስርዓት ንምእታው ዘኽእል ስራሕ ምስቲ ዝነበሮም ዕምቆትን ስፍሓትን ገሊኦም ምስ ከምዘስዕብ እቲ መምርሒ ኣነፂርዎ ስለዘሎ ኣብያተ
ጉዳይ በጀትን ኦዲትን ቤት ምኽሪ ብሄራዊ ክልላዊ ምስራሕ ከም ዘድሊ ተገምጊሙ እዩ። ብመሰረቱ ዓቕሚ ምንኣስ ገሊኦም ድማ ካብ ኣተሓሳስባ ዕዮ መንግስቲ ንውሕስና ንብረት መንግስትን
መንግስቲ ትግራይ ኣይተ ተስፋይ ስብሃቱ የረድኡ። ኣብዚ ትካል ገሊአን ብውህብቶ ገሊአን ድማ ጠለብ ብዝብገስ ዘይምዕሩይ ምሕደራ ንብረት ሕዚ እውን ህዝብን ክብላ ነቲ መስርሕ ተገዛእቲ ክኾና ይግባእ
እቲ ኣብ መፋርቕ ወርሒ መስከረም 2012 ዓ/ም መሰረት ዘይገበረ ዝተዓደጋ ብርክት ዝበላ ሞተራት ምህላዉ እዮም ዝገልፁ። ከምኡ እውን ብምኽንያት መልእኽትና እዩ።
ኣብ ሽዱሽተ ቤት ዕዮ መንግስቲ ዝተገበረ ዳህሳስ ማይ ኣለዋ እየን። ብፍላይ ኣብ 2005 ዓ/ም ፀገም ኣብ ሰራሕተኛታት ዝነበረ ምቅይያራት ክውገድ
ምስቲ ኣብ 2010 ዓ/ም ዝነበረ እንትርአ ፅቡቕ እናሃለወን ካብ ፅንዓት ወፃኢ ካብ “ሜቴክ” ንሓንቲ ዝግበኦ ንብረት ከምዘይተወገደ ሓቢሮም እዮም።
ኣፈፃፅማ ነይሩ ከብል ዘኽእል ምንቅስቓሳት ኣለዉ ሞተር ማይ ብዋጋ ብር 60 ሽሕ ሒሳብ ዝተዓደጋ እቲ ብቀዋሚ ኮሚቴ ጉዳይ በጀትን ኦዲትን ዝተገበረ
እዮም። ቅድሚ ሐዚ “ንብረት ገንዘብ እዩ፣ ሃፍቲ 800 “ያንማር” ዝተብሃላ ዓይነት ሞተራት ማይ ዳህሳስ ድማ ፀገማቶም ብኣግባቡ ንኽሪኡ ብመሰረት
እዩ” ዝብል ኣተሓሳስባ ብዙሕ ኣይነበረን። ሐዚ ክሳብ ሐዚ ኣብ ኣገልግሎት ከይወዓላ ኣብ መኻዚኖ ዝተውሃበ ሓበሬታን ኣንፈትን ናብ ተግባራዊ
ግና ዋላ ምሉእ ኣይኹን “ሃፍቲ ህዝብን መንግስትን ተዓሺገን ምህላወን ብቋሚ ኮሚቴ ጉዳይ በጀትን ምንቅስቓስ ከም ዝኣተዉን ድማ እቶም መተሓባበሪ
ብቐሊሉ ክባኽን የብሉን” ዝብል መንፈስ ኣብ ኦዲትን ቤት ምኽሪ ክልል ትግራይ ተረጋጊፁ እዩ። የረድኡ።

25
ሰብ ሕድሪ ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

ቢሮ ጉዳይ መናእሰይን ስፖርትን ክልል ትግራይን ዝዳሎ መደብ
“ሓፂን ኣለዋ ኣይትድሕንን” ተባሂሉ ኣብ ክንዲ
ካብ ቁፅሪ ናብ ተጠቃምነት ምስግጋር ስጋኣ እንተይወድአት ናብ ልኳንዳ እትለኣኽ

ንዘይትድሕን መድሓኒት ክትገዝእ እታ ላሕሚ
ሰውነታ ክትውድእን ንቀለብን ካሊእን ተወሳኺ
ሕዚ ድማ ምስቲ ዘሎ ዝሐሸ ጠለብ ዕዳጋ እንቋቑሖ ወፃኢ ክትገብረልካን እዩ ዝገብር። ሕዚ ናተይ ኣብ
ንምቕራብ ዘርፊ ስራሕ ብምቕያር 200 ደራሁ ከብዳ ቈስሊ ተረኺብዋ። ልዕሊ ኩሉ ድማ እቶም
ኣተኣታትያ ኣላ። እተን ናይ 45 መዓልቲ ዝዓደገተን ሰብ ሞያታት እውን እንተኾነ ካብ ዞባ እናመፁ
ጨቓውቲ ዓብየን ዛጊድ እንቋቑሖ ምውዳቕ ጀሚረናላ ዘገልግሉ እምበር ብቐረባ ዝድግፉ ኣይኮኑን።
ኣለዋ። ውፅኢተን ገና ብዙሕ እንተዘይረኣየተን ብምዃኑ ካብ ዞባ ዝመፁ ሰብ ሞያ ብምኽንያት
ሕርሻ ከተማ ዓርሰ እምነት ሒዝካ ፈተና እናሰገርካ ፃዕቒ ስራሕ ኣብ ዝደለኻዮ እዋን ዝመፁ ኣይኮኑን።
እንትትኸድ መዋፅኢ ከምዝኾነ እያ ትገልፅ። እቲ ስለዚ ከተማ ሕርሻ እንትተኣታቶ ሕክምና እውን
ፈተና እትብሎ እውን ኣብ ፈለማ ደርሁ ስለዝሓማን ክሕሰበሉ ከምዘለዎ እዩ መንእሰይ ኣለም ዘረድእ።
ዝሞታን ተስፋ ምቑራፅ ስለዘጋጥም እዩ። ስለዝኾነ ነዚ ካሊእ ፀገም እንትንርኢ፣ ሃፍቲ እንስሳ ፀባን ስጋን
እናሰገርካ እንተሰሪሕኻ ለውጢ ከምዝመፅእ ተረድእ። “ፕሮሰስ” ዝገብር ትካል ስለዘየለ ኣብ እዋን ፆም
ብድምሩ እዞም ወገናት ኣብ ሃፍቲ እንስሳ ብምውፋር ዋጋ ፀባ፣ ስጋን እንቋቑሖን ኣብ ርእሲ ምቕናሱ
ክልወጡ ዝኽእሉ እቲ ዘለዎም ፀገማት እንትቕረፍ ካብ ዝዕድግ ኣካል እናተስኣነ እቶም ወገናት ናብ ፀገም
ፀባ፣ ምራኽ፣ ስጋን እንቋቑሖን ኢልካ እትረኽቦ እቶት ይኣትዉ ኣለዉ። ካብዚ ሓሊፉ ኣብቶም ኣብ ፀባ
ብጣዕሚ ኣዋፃኣይ ምዃኑ እዮም ዝገልፁ። ኣብዚ ላሕሚ ይኹን ምህጣር ከፍቲ ዝንቀሳቐሱ ወገናት
መንግስቲ ፀገማት ሃፍቲ እንስሳ ንምቅላል ዝገበሮ ብውልቆም እምበር ዕዳጋ ዘተኣሳስር ውዳበ እውን
ሰኣን ውሕሉል ኣጠቓቕማ ዝባኽን ዘሎ ሃፍቲ ፃዕሪ ቀሊል ኣይኮነን። እቲ ምንታይ ኣብ ሃፍቲ እንስሳ የለን። ስለዚ ኣብዚ ዘሎ ቁልፊ ፀገም እንተተቐሪፉ
ሓንቲ ሃገር ዝተራቐቑ ቴክኖሎጅታት ዝወነኑ እንስሳ ዝኾን ዝተውሃቦም 400 ካሬ፣ መአከቢ ኣዳራሽ ዝንቀሳቐሱ ወገናት ክራይ ገዛ ይፅገሙ ዝነበሩ ሕዚ መፍረያይነት ካብ ምውሳኽ ብተወሳኺ በዝሒ
ኢንዱስትርታት ብምትካል ቁጠባ ክተበርኽ መሰረታዊ ውዳበን ቤት ፅሕፈት ፖሊስ ኮሚኒቲን መንግስቲ መስርሒ ቦታ ይህብ ስለዘሎ ዓብዪ ለውጢ እንስሳ እውን ክውስኽ ይኽእል እዩ። እዚ ዓንዲ
እንተኾይና እኹል “ካፒታል” ክትውንን ኣለዋ። ንምስራሕን እናተመያየጡ ኢና ረኺብናዮም። እቶም ይመፅእ ኣሎ። ብምኽንያት እዚ ኣብታ ጣብያ ካብ ነገር ስለዝኾነ መንግስቲ ንሰብ ሃፍቲ ኣለዓዒሉ
ምኽንያቱ ዝተራቐቑ ቴክኖሎጅታት ዘለውዎም ልዕሊ 260 ኣብ ሃፍቲ እንስሳ ዝንቀሳቐሱ ዘለዉ ብርኪ ናብ ብርኪ እናተሰጋገሩ ይኸዱ ኣለዉ። ዛጊድ ወይ ድማ እቶም ኣብ ሃፍቲ እንስሳ ዘለዉ ወገናት
ዓበይቲ ፋብሪካታት ንምውናን ግዙፍ ካፒታል ወገናት ዝሰርሕሉ ከባቢ ፀገም ፀጥታ ንከይፍጠር ኩሎም መረጋገፂ ብቕዓት ኣሃዱ (ሲኦሲ) ዝሓለፉ ብሽርክና ዝሰርሕሉ ኩነታት ፈጢሩ ስጋ ይኹን
እዩ ዝሓትት። ምንጪ ካፒታል ድማ ቅድሚ ሕድሕድ ኣባል ብወርሒ 50 ብር እናዋፅአ ኣርባዕተ ኮይኖም ካብ ጀማሪ ናብ በቓዒ ካብ በቓዒ ናብ ዓባዪ ፀባ ዘቀነባብር (ፕሮሰስ ዝገብር) ትካል ክፍጠር
ኹሉን ልዕሊ ኹሉን ፀጋታት ከባቢ እዩ። እተን ምልሻ ቆፂሮም ኣለዉ። ኩነታት ዕቋሮም እንትንርኢ እናበሉ ብምኻድ ክልተ ናብ ማእኸላይ በዓል ሃፍቲ ይግባእ። ፀባ ፕሮሰስ እንተተገይሩን ፅቡቕ ሕክምና
ኣብ ዝተሓተ ብርኪ ቁጠባ ዝርከባ ሃገራት ናብ እውን እተን ጉጅለታት ልምዓት ካብ 80 ሽሕ ክሳብ ዝሰገሩ ኣለዉ። እንተሃልዩን ካብ ሃፍቲ እንስሳ ካብ 25 ክሳብ 50
ዝለዓለ ቁጠባዊ ዕብየት ዘለወን ሃገራት ክፅምበራን 120 ሽሕ ብር ብድምሩ ልዕሊ 600 ሽሕ ኣብ ደደቢት ይኹን እምበር “ሃፍቲ እንስሳ ብዝግባእ ከይንርበሐሉ ምኢታዊ መኽሰብ ብምርካብ ቁጠባ ክልልና ኣብ
ዝተራቐቑ ቴክኖሎጂታት ዝወነኑ ኢንዱስትሪታት ዓቚረን ኣለዋ። ካብዚ ብምብጋስ ንቐፃሊ ብመልክዕ ዘፀግሙና ነገራት ኣለዉ።” በሃልቲ እዮም እዞም ምብራኽ ኣስተዋፅኦ ከምዝህልዎ እዮም እቶም
ክውንናን እንተኾይነን ፀጋታት ከባቢአን ኣለልየን ዕቋር ማሕበር ብምጥያሽ ካብ መንግስቲ ወፃኢ ዕድላት ወገናት። እቲ ቀዳማይ ነተን እንስሳት ዝምቹ መስርሒ ተጠቀምቲ ዘረድኡ።
ክንቀሳቐሳ እንተኽኢለን ጥራሕ እዩ። ፀጋታት ከባቢ ልቓሕ ዝረኽብሉ ኩነታት ንምፍጣር ሓሳብ ኣለዎም። ቦታ ዘይምድላው እዩ። ኣብዚ ክፍለጥ ዘለዎ እቲ ካብዚ ሓሊፉ ዝረአ ፀገም እውን ኣሎ። እዚ ድማ
ዝበሃሉ ድማ ጉልበት ሰብ፣ ሃፍቲ ተፈጥሮን ገንዘብን እቲ ካሊእ መርኣያ ለውጦም እውን 60 ኣባላት ንእንስሳ ዝኾን ዝወሃብ ዘሎ ጊዝያዊ መስርሒ ቦታ ኣብ ምትእስሳር ቀለብ እንስሳት ዘድሃበ እዩ።
እዮም። ብመንፅር እዚ ንሕና ከምሃገር ዘለና ዝለዓለ ማሕበር ኣብ መንበሪ ኣባይቲ ምትሕግጋዝ (70 ካሬ) ቤት ምኽሪ ክልልና ብዘፅደቖ ኣዋጅ ከምዝኾነ መንግስቲ መፍረያይነት ሕርሻ ንክብርኽ መሰሰኒ
ሃፍቲ እንትንርኢ ጉልበት ሰብን ሃፍቲ ተፈጥሮን ካብታ መሰረታዊ ውዳበ ተወዲቦም ምእታዎም እዩ። ይፍለጥ እዩ። እቲ ኣዋጅ ግን “ንረባሕታ እንስሳ ምህርቲ (መዳበርያ) እናደጎመ ከምዘቕርብ
እዩ። ነዚ ብምውዳድ ናብ ኢንዱስትሪ ንምስግጋር ንኣቦ መንበር እታ መሰረታዊ ውዳበ መንእሰይ ኣለም ይምቹን ኣይምቹን” ብሰብ ሞያ ብዝግባእ ዝተፀንዐ ይፍለጥ። ካብኡ ሓሊፉ ንባኒ መስርሒ ዝኾን
ብምዕላም “ሕርሻ ዝመርሖ ኢንዱስትሪ” ዝብል ረብሓ ምርባሕ ሃፍቲ እንስሳ እንታይ ከምዝመስል ስለዘይኮነ ንቕድሚት ብሰብሞያ “ክመሓየሽ ይኾን” ፊኖ ንኩንታል ብ800 ብር እናደጎመ ንተጠቀምቲ
ፖሊሲ ሓንፂፅና ክንንቀሳቐስ ፀኒሕና ኢና። ሓቲትናዮ ነይርና። እቶም ሓደሓደ ፀገማት ገዲፍካ ዝብል እምነት ኣለዎም። ምኽንያቱ እቲ መስርሒ ቦታ የከፋፍል ኣሎ። እቲ ተረፈ ምህርቲ ፊኖ ዝኾነ
“ሕርሻ ዝመርሖ ኢንዱስትሪ” ምትእትታው ወይ ሃፍቲ እንስሳ መዋፃኣይ ከምዝኾነ እዩ ካብ ሕሉፍን ብቆርቆሮ ዝስራሕ ብምዃኑ ካብ ጥቅምቲ ክሳብ ጥሪ ፍሩስካ ግን ንኩንታል ቫት (ተወሳኺ እሴት ታክሲ)
ምዕባይ እንትንብል ኣብ ከተማን ገፀርን ዝርከብ ህልውን መነባብሮኡ ተበጊሱ ዘረድእ። መንእሰይ ኣብ ዘሎ እዋን እናቖረረ ካብ መጋቢት ክሳብ ሰነ ኣብ ተወሲኽዎ ብ900 ንምጥን ድማ 1200 ብር እዩ
ሃፍቲ ብዝግባእ ፀንቂቕካ ምጥቃም ማለት እዩ። ኣለም ቅድም ኢሉ ብትምህርቲ ሒሳብ ቀዳማይ ዲግሪ ዘሎ ድማ ብፀሓይ እናረሰነ ምራኹት ዳርጋ ዘይዓብያሉ ዝዕደግ ዘሎ። እዚ ብምዃኑ ንሓንቲ ላሕሚ ኣብ
ሃገርና ኣብ ገፀርን ከተማን ዘድሃበ ፖሊሲ ሕርሻ ካብ ዩኒቨርሲቲ መቐለ ምስ ተመረቐ ሸኽሚ ቤተ ሰብ ኩነታት እዩ ነይሩ። ልዕሊ ኩሉ ድማ እተን እንስሳ ወርሒ ኣርባዕተ ኩንታል ፍሩስካን ምጥንን ዓዲግካ
ሓንፂፃ እንትንቀሳቐስ ኣብ ከተማ ሕርሻ ኣሎ ድዩ? ንዘይምዃን ብኤሌክትሪክ ተንከፍ ጊዝያዊ ስራሕ ዛሕሊ ተላሚደን ናብ ዋዒ ካብ ዋዒ ድማ ናብ ዛሕሊ ንምቕላብ 4000 ብር ወፃኢ ስለዝገብሩ፤ ብጣዕሚ
ዝብል ሕቶ ክለዓል ይኽእል እዩ። ሕርሻ ከተማ እናሰርሐ እዩ ፀኒሑ። ይኹን እምበር ዘላቒ ለውጢ ክቕይራ ብጣዕሚ ስለዝፅገማ ፍርያተን ካብ ምንካይ እናተፈታተኖም እዩ ዝርከብ። ስለዚ ፀባ ብፍላይ
ግን ምስ ቀረብ መሰረተ ልምዓትን ዕዳጋን ብዝሐሸ ከምፀአሉ ስለዘይከኣለ ኣብ ደኣንት ተወዲቡ ናብ ሓሊፉ ዝሞታሉ ኩነታት ከምዝነበረ ኣሰልጣኒ ከተማ ንህፃናት ፕሮቲን ሓንጎል ስለዝኾነ ንቑሕ ትውልዲ
መልክዑ ብዝግባእ እንተተሰሪሕሉ ካብ ገፀር ስራሕቲ ከተማ ሕርሻ እዩ ኣትዩ። ኣብ 2007 ዓ/ም ሕርሻ መንእሰይ ፀጋይ ሃይሉ ይገልፅ። ንምፍጣር መንግስቲ ካብዚ ዘፈር ዝረኽቦ “ቫት”
ዘይነኣኣስ እቶት ዝርከበሉ ምዃኑ ምርዳእ የድሊ ክሳብ 15 እንስሳ ክሕዝ ዝኽእል 200 ካሬ መስርሒ እቲ ቦታ ኣብዚ ዓመት መብራህትን ማይን ኣትዩዎ ንምሕዳግ መስዋእቲ ክገብር ይግባእ። ከምኡ እውን
እዩ። ኣብ ከተማ ሕርሻ ካብ ዝካየዱ ንጥፈታት ቦታ ምስተውሃቦ ሓንቲ ላሕሚ ምስ ምራኻ ዓዲጉ እዩ ምራኹት ይዓብያ ኣለዋ እምበር ቅድም ኢሉ ይትረፍ እቶም ኣብ ዘፈር ሃፍቲ እንስሳ ዝንቀሳቐሱ ወገናት
ሓዲኡ ሃፍቲ እንስሳ ምዃኑ ይፍለጥ እዩ። በዚ መዳዩ ናብቲ ዘርፊ ስራሕ ኣትዩ። ድሕሪ ሽዱሽተ ወርሒ ንምራኹትስ ንዓበይቲ እውን ብጣዕሚ ኣፀጋሚ ብቐጥታ ካብ ፋብሪካታት ዝዕድግሉ ኩነታት
ኣብ ሃፍቲ እንስሳ ዝንቀሳቐሱ ነበርቲ ከተማ ከመይ መወፃኣይነት ፀባ ላሕሚ ምስ ረኣየ በቲ ዝሸጦ ዝነበረ ከምዝነበረ እዩ መንእሰይ ኣለም ዘረድእ። ብፍላይ እንተተፈጢሩ ንቀለብ እንስሳ ዘውፅእዎ ስለዝቕንስ
ይርብሑ ኣለዉ? ኣወፃኣይነት እቲ ዘርፊ እንታይ ፀባ ኣጠራቒሙ ካልአይቲ ላሕሚ ወሲኹ። ኣብቲ ከባቢ ማይ ስለዘይነበረ ፅርየቱ ዘይሓለወ ኣብ ዋጋ ፀባ እውን ምምሕያሽ ክፍጠር ይኽእል
ይመስል? እቲ ዘርፊ ብዝግባእ ንከይርብሕሉ መንእሰይ ኣለም ብኸምዚ መልክዑ እንትንቀሳቐስ ማይ ካብ ርሑቕ ቦታ ከምፅኡ ዝተፈላለዩ ፀገማት እዩ።
ዘዐንቅፉ ነገራት እንታይ እዮም? ዝብሉ ንምድህሳስ ሰፈር እተን ኣላሕም ቆርቆሮ ስለዝኾነ ብምኽንያት የጋጥሞም ነይሩ። ስለዚ እቲ መስርሒ ቦታአን ንነዊሕ ብመሰረቱ ኣብ ምርባሕ እንስሳ ቴክኖሎጅን
ናብ ክፍለ ከተማ ሓወልቲ ጣብያ ዓዲሓ ከተማ ቊርን ሕማምን እታ ሓንቲ ላሕሚ ክትሞት ክኢላ እዋን ከምዘገልግል ብዝግባእ ኣፅኒዕኻ ብብሎኬት እዩ ሕክምናን ከምዝተኣታቶ ብስትራተጂ ክሕሰበሉ
መቐለ ግድምት ዝበሃል ከባቢ ኣምሪሕና ኣለና። እያ። እታ ካልኣይቲ ላሕሚ ድማ ምስ እርጋን ተታሒዙ ክስራሕ ነይሩዎ። ካብዚ ሓሊፉ እኹል ግልጋሎት እዩ ዘለዎ። ኣብዚ ሕዚ እዋን ብውልቀ ተወዲቦም
ኣብቲ ከባቢ ኣብ ፀባ ላሕሚ፣ ምህጣር ከፍቲ፣ ስጋ፣ ፀባኣ እናቐነሰ ምስ ከደ ንዓኣ ሸይጡ ምሉእ ብምሉእ ሕክምና ዘይብለን ብምዃኑ ኣላሕም ሓሚመን ሰኣን ግልጋሎት ሕክምና ዝህቡ ወገናት ስለዘለዉ
እንቋቑሖን ምፍራይ ደርሆን ዝንቀሳቐሱ ዘለዉ ዝሓሸ ሰፈር ክሰርሕ ክኢሉ እዩ። በተን ዝተዋለዳ መመርመሪ ዝሞታ እውን ውሑዳት ኣይኮናን። ውሱን ለውጢ ይመፅእ ኣሎ። ኮይኑ ግን መንግስቲ
ወገናት 264 እንትኾኑ ከምክፍለ ከተማ እዚኦም ምራኹት ኣዕብዩ ብምርባሕ ድሕሪ ኣርባዕተ ዓመት መንእሰይ ኣለም ንዓርሱ ክትወልድ 10 መዓልቲ ብቬተርነሪ (እንስሳ ሳይንስ) ንዝተመረቑ ፍቓድ
ናብ 330 ንምዕባይ እናተሰርሐ እዩ። እቶም ወገናት ሕዚ ናብ ሓሙሽተ ኣላሕም ኣብፂሑ ኣሎ። ንቐፃሊ ዝተረፋ ላሕሚ ዝሞተቶ ኮይና ኣብቶም ኣባላት ዳርጋ ምሃብ ጥራሕ ዘይኮነስ ነቲ ዘለና ሃፍቲ እንስሳ
ኣብ ባዶ 54 እትበሃል ሓንቲ መሰረታዊ ውዳበን ኣብ ሓሙሽተ ዓመት ድማ 15 ኣላሕም ንከብፀሐን ትልሚ ካብ ሓደ ክሳብ ክልተ ዝሞትኦም ኣላሕም ከምዘየለዉ ዝምጥን ሓይሊ ሰብ ብበዝሒ ክቖፅር እዩ ዘለዎ።
10 ጉጅለ ልምዓትን ተጠርኒፎም እዮም። ካብኣቶም ሒዙ እናሰርሐ እዩ። መንእሰይ ኣለም ኣብ ሃፍቲ እንስሳ እውን ይገልፅ። ሓንቲ ፀባ ላሕሚ ምስኣን ድማ ተስፋ ብርግፅ በቲ ዘፈር ዝምረቕ ሓይሊ ሰብ ብዙሕ
ኣብ ዘርፈ ሃፍቲ እንስሳ ዝንቀሳቐሱ ወገናት ጥንኩር ብምውፋሩ ኣብዚ ሰዓት ተጠቃሚ መንበሪ ኣባይቲ 70 እቶም ወገናት ካብ ምፅልማት ብተወሳኺ ነታ ላሕሚ ኣይኮነን። እዚ እውን ኣብ ገሊኡ ዓይነት ትምህርቲ
ውዳበ ፈጢሮም እናተሓጋገዙ ኣብ ምስራሕ እዮም ካሬ ኮይኑ ኣሎ። ነቲ ገዛ መስርሒ ዝኾን 2000 ብርን ንምዕዳግን ንምንክንኻንን ዝጠፈአ ጊዜን ገንዘብን ልዕሊ ዓቐን ተምሃራይ ተማሂሩ ባዕልኻ ስራሕ
ዝርከቡ። ከም መሰረታዊ ውዳበ ኣብ ወርሒ ሓደ ንጉጅለ ልምዓት እውን 100 ብርን በቢወርሑ እናዓቘረ ብላሽ ይተርፍ ኣሎ ማለት እዩ። ኣልሽ እናተብሃለ ኣብ ሕክምና እንስሳ ዝተምሃረ
ጊዜ እናተራኸቡ እተን ጉጅለታት ልምዓት ከመይ ድማ ይርከብ። ካብዚ ብተወሳኺ ኣቑሑ ገዛ ኣማሊኡ እቲ ካሊእ ፀገም እኹል ፍልጠትን ናውቲ ሕክምናን ሓይሊ ሰብ ዝውሕድ ዘሎ በቲ ዘፈር ዝሰልጥን
ይንቀሳቐሳ ኣለዋ? ዕቋረን እንተይተቛረፀ ኣብ ክራይ ገዛ ካብ ምሽፋን ሓሊፉ ሓንቲ ጓሉ ንትምህርቲ ዝወነነ ዝሰልጠነ በዓል ሞያ እንስሳ ዘይምህላዉ እዩ። ሓይሊ ሰብ ውሑድ ብምዃኑ እዩ። ንኣብነት ኣብ
ምኻድ እንታይ ይመስል? ኣብ ምልውዋጥ ተመክሮ ኣኺላ ኣብ ውልቀ ቤት ትምህርቲ እናምሃራ ይርከብ። ንኣብነት፣ እቶም ንሓንቲ ላሕሚ ሕማማ ዝምርምሩ ሰሜን ክፋል ሃገርና ኣብ ዩኒቨርሲቲ መቐለ ጥራሕ
ዘለዉ ኩነታት እንታይ ይመስሉ? መን እያ ሞዴል፣ ካሊእ ኣብቲ ውዳበ ተጠርኒፋ ብደርሆ እናተንቀሳቐሰት ሰብ ሞያ ብዓይኖም እምበር መሳርሒ ዘይብሎም እዩ ብክንክን ጥዕና እንስሳ ትምህርቲ ዝወሃብ።
መንከ ዘይሞዴል? እናበሉ ከምዝሪኡ ኣቦ መንበር ዝረኸብናያ ድማ ወ/ሪት ኣሚት ሓጎስ ትበሃል። እዛ ምዃኑ እዩ። ንኣብነት ምልኦ ምህላዋ ዝምርምሩ ስለዚ ካብ ፖሊሲ ጀሚሩ እዩ ክሕሰበሉ ዘለዎ።
እታ ማሕበር መንእሰይ ኣለም ገብረእግዚኣብሄር ወገን ቅድም ኢሉ ኣብ እንዳሻሂ እያ ትንቀሳቐስ ነይራ። ኢዶም ብምስዳድ እዩ። ደም ምርመራ፣ ቤተፈተነ ኣብ ኢትዮጵያ በዝሒ እንስሳ እናቖፀርና ካብ ንነብር
ይገልፅ። ሚያዝያ 2010 ዓ/ም መስርሒ ቦታ ምስተውሃባ ኣብ ኣብ ርእሲ ዘይምህላዉ ከምክልል እቲ “ሳምፕል” ናብ ተጠቃምነት ንምስግጋር እቶም ልዕል ኢልና
ኣብ መወዳእታ ወርሒ መስከረም 2012 ዓ/ም ናብ ምዕባይ ጨቓውቲ ስራሕ ጀሚራ ኣብ ክልተ ዙር እውን ሕማም ወሲድካ ብቤተ ፈተነ ዘይረጋገፅ ኣይኮነን። ዝገለፅናዮም መሰናኽላት ንምውጋድ ክሕሰበሉ
ዝሰርሕሉ ቦታ ኣብ ዝኸድናሉ እዋን ንመኽዝን ቀለብ 500 ጨቓውቲ ኣዕቢያ ናብ ተጠቀምቲ ኣቕሪባ እያ። እዚ እውን መርፍእ ዝወሓጠት ላሕሚ እንተኾይና ይግባእ።

26
መስትያት ቅኒት ፖለቲካ ቀርኒ ኣፍሪካ ናበይ ይግናሕ ኣሎ?

ራብዓይን ናይ መወዳእታን ክፋል ይኹን ማሕበራውን ቁጠባውን ቅልውላዋት ስርዓት ዘየተሓሳስቦ ጨቋኒ ስርዓት ምዃኑ እዩ ዘርእየና።
ህግደፍ ዝሓዞ ዝተዛበዐ ፖሊሲ ጉዳይ ወፃኢ እምበር ብዘይካ እዚ፣ ስርዓት ህግደፍ ኣብ ዞባ ቀርኒ
ስርዓት ህግደፍ ካብ መፈለምትኡ ብድፍኢት መሬት ባድመ ወይ ካሊእ ደጋዊ ተፅዕኖ ዝፈጠሮ ኣፍሪካ ዘለዎ ምስሊ እንትንርኢ ብእወንታ ዝግለፅ
ሓይልታት ደገ ዝኣተዎን ንይምሰል ዝተገበረ ዘይምዃኑ ምርዳእ ይከኣል። ኣይኮነን። ምስ የመን፣ ጅቡቲ፣ ኢትዮጵያን ሱዳንን
ዕርቅን እምበር ኣብ መንጎ ሃገራት ኢትዮጵያን ብምኽንያት እቲ ዝሓዝዎ ዝተዛብዐ ፖሊሲ እታ ብምጉናፅ ፖለቲካዊ ባህርያት እቲ ስርዓት ብብርኪ
ኤርትራን ውሑስ ሰላም እንተተፈጢሩ ህልውንኡ ክሃንፁዋ ዝሓለሙዋ ኤርትራ ክሃንፁ ኣይከኣሉን። ዓለም ብሕመቕ ካብ ዝግለፁ ቅድሚት ዝጥቀስ
ከምዘኽትም ኣንዳዕዲዑ ይፈልጦ እዩ። ነዚ እዩ ዝቐደመ ስሕተቶም ኣብ ክንዲ ምእራም “ነዚ ምዃኑ ተራእዩ እዩ። ነዚ እውን እዩ ን20 ዓመት
ነይሩ ህዝቢ ትግራይ ይኹን ህዝቢ ኤርትራ ዘዐንቅፈና ዘሎ ስርዓት ወያነ እዩ” ብዝብል መታለሊ ቁጠባዊ ማዕቀብ እናተነበረሉ ዝፀንሐ። ኣብ ዞባ
ነቲ ብብርኪ ክልተ መራሕቲ ጥራሕ ዝተገበረ ሓሳብ ወሲኾም ነቲ ኣሽካዕላል ቀፂሎምሉ። ፍትሒ፣ ቀርኒ ኣፍሪካ ሰላምን ምርግጋዕን ከይፍጠር ካብ
ግልፅነት ዝጎደሎን ዘይመትከላውን ርክብ ዘላቒ ዲሞክራስን ልምዓትን ከምፅእ ዘይኽእል ስርዓት ኩሉ ዝገብሩ ሓይልታት እውን ብቀንዱ እናተፀርሐ
ሰላም ከምዘየምፅእ ብምእማን ህዝቢ ክሳተፈሉን ግዜ ነቲ ሕብረተሰብ ኣብ ካሊእ ኣሽካዕላል ኣእትዩ ከምዝመፀ እቶም ምሁር ገሊፆምልና።
ክዝትየሉን እናተማሕፀነ ከምዝፀንሐ ኣብ ዝሓለፈ ፀሚዱ ክሕዝ እዩ ዝህቅን። በዚ መዳይ ስርዓት ኣጠቓሊልካ እንትርአ ስርዓት ህግደፍ ብህዝቢ
ሕታም ምቕራብና ይዝከር። መቐፀልታ ናይዚ ህግደፍ ኣብታ ሃገር ዝረአ ልምዓትን ዕብየትን ከምፅእ ኤርትራ ዝነበሮ ቅቡልነት ስለዝወረደ ኣብዚ ሓዚ
ድማ፣ ኣብ ኤርትራ ዝተፈጠረ ማሕበራውን ስለዘይከኣለ መናእሰይ ካብ ገበታ ትምህርቶም እናገፈፈ እዋን ዝገብሮ ዘሎ ምንቅስቓስ ናይ ዓቕሊ ፅበት
ኣብ ዩኒቨርስቲ ዓዲ ግራት ምሁር ሰላምን ድሕንነትን
ፖለቲካውን ቅልውላው መበገሲኡ ውሽጣዊ ፀገም ናብ ሃገራዊ ኣገልግሎት (ሳዋ) ኣብ ምውሳድ እዩ ግዚኡ እምበር ቀፃልነት ዘለዎ ኣይኮነን። ከምቲ ዝፍክሮ
መምህር ገብረጅወርግስ ተኽላይ
ፖሊሲ ድዩስ ደጋዊ ፅዕንቶ? ዝብል ኣብ ዩኒቨርሲቲ ኣሕሊፍዎ። በዚ ምኽንያት ድማ መናእሰይ ኤርትራ ንምግባር ዝፈቅድ ውሽጣዊ ዓቕምን ምድላውን
ናብ ዝኸረረ ፅልኢ ብምውሳድ “መሬት ባድመ ናተይ
ዓዲግራት ምሁር ሰላምን ድሕንነትን ዝኾኑ ካብ ግፋን ገደብ ኣልቦ ሃገራዊ ኣገልግሎትን ንምምላጥ እውን የብሉን። ንውሽጣዊ ፖለቲካዊ ቅልውላው
እዩ” ዝብል ጉልባብ ብምፍጣር ኣብ ልዕሊ ኢትዮጵያ
መምህር ገብረጅወርግስ ተኽላይ ዝሃቡና መብርሂ ኣማራፂኦም ስደት እናገበሩ መፂኦም እዮም። እዚ ኣንፈት መቐየሪ እምበር ካብዚ ዝዘለለ ትርጉም
ዕላዊ ወራር ኣዊጁ። ብሰንኪ እዚ ክልቲኦም ህዝብታት
ከምዝስዕብ ተዋዲዱ ቀሪቡ ኣሎ። ብዝፈጠሮ ድማ ኣብዚ ሐዚ እዋን ብዓለምለኸ ከምዘይህልዎ እውን እዮም መምህር ገብረጅወርግስ
ናብ ዘይተደለየ ኲናትን ዕንወትን ክኣትዉ ምኽንያት
ኣብቲ ፈለማ ስርዓት ህግደፍ ንኤርትራ “ኣፍሪካዊት መራኸብቲ ሓፋሽ “መንእሰይ ኣልባ ሃገር” ዝብል ቅፅል ዘብርሁ። ከም ኣገላልፃ እቶም ምሁር፣ ህዝቢ ትግራይ
ኮይኑ ከምዝፀንሐ እዮም መምህር ገብረጅወርግስ
ሲንጋፖር ክንገብራ ኢና” ዝብል ራኢ ነይሩዎ እዩ። ስም ተዋሂቡዋ ይርከብ። ይኹን ህዝቢ ኤርትራ መፃኢ ዕድሎም ተመሳሳሊ
ዘረድኡ።
ነዚ ንምዕዋት ዝኽተሎ ዝነበረ ፖሊሲ ልዕሊ 60 ኣብዚ ሐዚ እዋን ዘሎ ኩነታት እንተርኢና እውን ብምዃኑ ብወገን መንግስትን ውድብን ትግራይ
ውልቀ መላኺ ስርዓት ህግደፍ፣ ኣብቲ ኣብ ልዕሊ
ምኢታዊ ዕዳጋ እታ ሃገር ኣብ ኢትዮጵያ ፅግዕተኛ ብወገን ህዝቢ ኤርትራ “እቲ ሰላም እንተተፈጢሩ ነዚ ብዘርኢ ናይ ነዊሕ እዋን ሓበራዊ ምትእስሳርን
ኢትዮጵያ ዝወልዖ ኲናት ኣይቀንዖን። ብሓይሊ
ምዃኑ ዝዘንገዐ እዩ ነይሩ። ኤርትራ ከምሃገር ድኣ ንምንታይ ሃገራዊ ኣገልግሎት ጠጠው ዘይብል?” ዝምድናን ዝፈጥር ኣካይዳ ክኽተል ከምዘለዎን
ተደኲዑ ካብቲ ጎቢጡ ዝሓዞ መሬት ክለቅቕ ተገዲዱ
ጠጠው ምስበለት ምስኢትዮጵያ ዝህልዋ ርክብ ዝብል ሕቶ ምልዓል እንትጅምር፣ እታ “ፈጢረያ” እቶም ተጀሚሮም ዘለዉ ርክባት ከይቋረፁ ክሰርሕ
እዩ። ይኹን እምበር እታ ሃገር ብቁጠባ እናደኸመት
“ብመሰረት ዓለምለኻዊ ሕጊ ንግዲ ክኸውን ኣለዎ” ዝብላ ዝነበረ ሰላም ንህልውንኡ ሓደጋ ከምትኸውን ከምዘለዎ እዮም ዘገንዝቡ። ከምትግራይ ድማ ካብ
እንትትከይድ፣ መናእሰይ ብስእነት ስራሕ እንተማርሩ፣
ዝብል መርገፂ መንግስቲ ኢትዮጵያ ኮይኑ ብወገን ብምሕሳብ እቲ “ሰላም ወሪዱ ወያነ ጌምኦቨር!” ዝብሎ ዘንፀላለዋ ክባ ፈንፂሓ ክትወፅእ እንተኾይና ሓደ፣
ሕቶ ልምዓት፣ ፍትሕን ዲሞክራስን እንትልዓል “ኣብ
መንግስቲ ኤርትራ ግን ነዚ ንምቕባል ድልዊ ዝነበረ ዲስኩር ገዲፉ “ዘይተወደአ መኸተ ኣለና፤ ወያነ ኣብ ዓርሰ ምርኮሳ ዝተመስረተ ቁጠባዊ ዓቕሚ
ኲናት ኢና ዘለና፤ መሬትና ከየምለስና ካሊእ ውራይ
ኣይነበረን። ብድሕሪ እዚ፣ እቲ ዝተጀመረ ዘይሕጋዊ ከየጥፋእኻ ሰላም የለን፤ ኣብ ኲናት ኢና ዘለና!” ወዘተ ምጥንኻር ኮይኑ ብቐንዱ ግን ግዝኣታዊ ሓድነትና
የብልናን!” ብዝብል ኣሽካዕላል ኣብ ስልጣን ክፀንሕ
ንግዲ ክቕፅል መንግስቲ ኢትዮጵያ ስለዘይፈቐደ ናብ ዝብሉ ዘረባታት እዩ ተመሊሱ። ካብዚ ስርዓት ዘቐፅል ጥንኩር መዋቕር ድሕንነትን ፀጥታን
ክኢሉ እዩ። መናእሰይ ኣብ ልምዓት ሃገሮም ከይውዕሉ
ስርዓት ህግደፍ ምስቲ ዝነበሮ ጠገለ ዘይብሉ ህግደፍ ካብ ሕሉፍ ጌጋታቱ ክመሃር ዘይኽእል ዕድመ ክትሃንፅ ከምዝግባእ የተሓሳስቡ። ብተወሳኺ ድማ
“ሃገራዊ ኣገልግሎት” ብዝብል ኣብ ትሕቲ ባርነት
ፖሊሲኡ ከምቲ ዝሓልሞ ብዘይ ስርዓት ክገጥጥ ስልጣኑ ንምንዋሕ ክብል ህዝቢ እናታለለ ዝነብር ብቐጥታ ይኹን ብተዘዋዋሪ ርክባት ወፃኢ ምክያድ
ውልቀ መላኺ ስርዓት ተቖሪኖም ዕድመ ንእስነቶም
ኣይከኣለን። እዚ ስለዘይኮነሉ ድማ ናብ ኩራን እምበር ትርጉም ሰላም፣ ክብሪን ድሕንነትን ዜጋታቱ ከምዘድሊ እውን ገሊፆምልና እዮም።
ክባኽን ገይሩዎ። ብመንፅር እዚ፣ መበገሲ ፖለቲካዊ
ፈኸራን ኣትዩ። ነዊሕ ከይፀንሐ ድማ ዝነበሮ ኩራ
ስነ-ቃል ስነ-ቃላት ቀውዒ ጦፎኛ ደሃይ ቀያሕቲ እምባታት

ካልኣይ ክፋል
ኣብ ቅርቅርቲ እምባ ማዕቢኖ ኮይንካ ዝረኣዩ
ኣብ ዝሓለፈ ሕታም ስነ-ቃል ዘይትንክፎ ዓውድን ኣረቂ መጉመፅመፅየ…” እናበለ ብዕራይ ንሓረስታይ ሽንጥሮታትን ዓመቕቲ ከባቢታትን ኢሮብ ውሕሉል
ዛዕባን ከምዘየለን ኩለመዳያዊ ንጥፈታት ወድሰብ ዘለዎ ትርጉም ቀለብ ዓመት ክረክብ፣ መሪፁ ክበልዕ፣ ሰኣላይ ብጥበቡ ዘቐመጦም ዝመስል መልክዓት
ዝግለፀሉ ጥበብ ምዃኑን ብኣብነት ኣብ እዋን መሪፁ ክሰቲ ጥሪት ክውንን ዝገብር ምዃኑ ቁልጭ ተፈጥሮ ይመስሉ። ኣብ በረኽቲ ቦታታት ዝረኣዩ
ቀውዒ ሓረስቶት ዘዝይምዎም ስነ-ቃላት ዓፂድ ኣቢሉ ይገልፅ። ብተወሳኺ እውን፡- ኣባይቲ ሓረስቶት፣ ኣብ ዙርያኦም ልሙዕ ዝራእትን
ቆንጢርና ምቕራብና ይዝከር። ንሎሚ ድማ በዝሒ ተኽሊ በለስን ይረአ።
መቐፀልታኡ ኣብ እዋን መኽየዳ ዝበሃሉ ስነ-ቃላዊ “ብዕራየ ብዕራየ ኣብቲ እምባ ብኣንፈት ምብራቕ ዝርከብ ብንውሓቱ
ግጥምታት ክነቕርብ። ዘውፅእ ካብ ጭንቂየ ኣርሓ እምባታት ትግራይ ምዃኑ ዝምስከረሉ እምባ
ብዕራይ ደኣ ዲንቂየ ዓሲምባ ብኩምራ ደመና ተሸፊኑ እንትርአ ፃዕዳ ኩታ
መኽየዳ ማለት ዝተዓፀደ እኽሊ ናብ ምህርቲ እንተለኻ ዘስትየካ ፅራየ ዝተጎምጎመ ኮይኑ ይስምዐካ። ብምብራቕ ኣንፈት
ዝበፅሐሉ ወይ ዝሕፈሰሉ ኮይኑ ንተግባር ዓፂድ እንተሞትካ ዘምፀአልካ ቀባራየ…” እናበለ ይቕፅል። ዝመፅእ ንፋስ ባሕሪ ነቲ ደመና እናበተነ ናብ ማዕቢኖን
ስዒቡ ዝሳለጥ ንጥፈት ሓረስቶት እዩ። ብተወሳኺ ኣብዚ እንረኽቦ መልእኽቲ እውን ሓረስታይ ኩሉ ከባቢኡን እናጋልሀ እንትወስዶ ኣብ ፅሩይ ሰማይ
ሓረስቶት ፍረ ፃዕሮም ዝርእይሉን ቀለብ ዓመቶም ዝረኽቦ ፅቡቕ ነገር ብሳላ ብዕራዩ ምዃኑ፣ ቀላቢኡን ዝተወልዐት ድምቕቲ ፀሓይ ጨረራ ይረአ።
ዝሓፍስሉን ኣብ ልዕሊ ምዃኑ ክረምታዊ ዕማሞም ከዳኒኡን መኽበሪኡን ካብ ምዃኑ ብተወሳኺ ብዕራይ እዚ ኩሉ ጠበላሕታ 19 መስከረም 2012 ዓ/ም እዩ።
ዝኽምብቱሉ እውን እዩ። ኣብዚ ከምዚ ዝበለ እቲ ሓረስታይ ብህይወት እንናሃለወ ጥራሕ ዘይኮነስ እቲ ቦታ ኣብ ወረዳ ኢሮብ ጣብያ እንዳምሳ እዩ።
ወቕቲ ሓረስቶት ዝጥቀምሎም ስነ-ቃላዊ ደርፍታት ምስ ሞተ እውን ኣኽባርን ቀባርን ዘምፀአሉ ልዕሊ ካብ ከተማ ዓድግራት ኣስታት 60 ኪሎ ሜትር ኢና
ኣለው። ንኣብነት እዞም ዝስዕቡ ግጥምታት ንርአ፡- ኹሉ ዝሰርዖ ጥሪቱ ከምዝኾነ እዩ መልእኽቱ ዘሕልፍ። ተጓዒዝና። እቲ ከባቢ ኣብ ጫፍ እምባ ማዕቢኖ
ኣጠቓሊልካ እንትርአ፣ ብዕራይ ህልውና ሓረስታይ ዝተሃነፀ ገዳም ደብረሲና ማዕቢኖ መስቀለ ክርስቶስ
“ወሆየ… ወሆየ … ወሆየ … ወሆማየ ምዃኑ ጥራሕ ዘይኮነስ ብዓይኒ ሓረስታይ ልዕሊ ንምምራቕ ብዝተኣከበ ህዝቢ ደሚቑ ኣሎ። እቲ
ብዕራየ ብዕራየ … ብዕራየ በዓል ግዘ ብዕራይ ዝስራዕ ሃፍቲ ከምዘየለ ዝገልፅ እዩ። ብዕራይ መንገዲ ፀፀር፣ ስለዝኾነ ውሱናት መኪና እየን
ንዓኻ ዝሓዘ ብደው ኣዘዘ ዘለዎ በቲ ማሕበረሰብ ዘለዎ ተቐባልነት ከምዝውስኽ ዝኣትወኦ። እቲ ገዳም ዝተሃነፀሉ ቦታ ካብ እግሪ እቲ
ንዓኻ ዝሰኣነ ብዕራይ ዘይብሉ ግን ትሕቲ ሰብ ከምዝሓድር፣ እምባ ኣንቀዕሪርካ እዩ ዝረአ። ጥውይዋይ መንገዲ
ብሸቕሊ እማቱ ማሰነ…”። ኣብዚ ዝቐረበ ዜማዊ ኣማሪፁ ክበልዕን ክሰትን ከምዘይኽእል የረድእ። ስነ- ዘለዎ ተሪር ዓቐበት እዩ። “ሚኒባስ” ዝዓይነተን
ግጥሚ ብዕራይ መኹርዒ ሓረስታይ ምዃኑ፣ ቃላዊ ትውፊታትና ንዓቅብ! ሰናይ ቅነ። መኻይን ዓቕመን ስለዘይፈቕደለን ብርክት ዝበለ
ብዕራይ ዘይብሉ ግን እንዳሰብ ከይዱ እናሸቀለ ኣማኒ ነቲ ዓቐበት ብእግሩ እዩ ዝድይቦ። ኣነ ኣብ ጫፍ
ጉልበቱ ከምዝማስን ይገልፅ። ነዚ ቀፂሉ ዘሎ ፍልፍል፡- ዳንኤል ተኽሉ (1998 ዓ/ም) መፅናዕቲ እታ እምባ ኮይነ ብዛዕባ መሰረተ ልምዓትእቲ ከባቢ
ስነ-ቃል ትግረኛ (ቀዳማይ ሕታም)፣ መቐለ ቤት ከዋገዐኩም መሪፀ ኣለኹ። ዝበዝሕ ናብርኡ ኣብ ሃፍቲ እንስሳ ዝተመስረተ
ግጥሚ ድማ ንመልከት፡-
ሕትመት ሜጋ። ካብ ገፅ 154-159 ዝተወሰደ። መሬት ኢሮብ ብተፈጥሮኣዊ ኣቀማምጣኡ እምባን ምዃኑ ይዝረበሉ።
ሽንጥሮን ዝበዝሐ እዩ። ካብ ሓረዘ ሰባዕታ ክሳበ ኣራዕ፣ ቀንዲ ዛዕባይ ታሪክ ህዝቢ ኢሮብ ንምትንታን
“ብዕራየ ብዕራየ ናዓናይ ምሳየ
ካብ እንዳልጌዳ ክሳብ መርፋዕ ደገይቶ፣ ካብ ወርዓትለ ኣይኮነን። እንታይድኣ ኣብ ጫፍ ሰገናት ማዕቢኖ
ዘቢጠ ዘቢጠ ክመልእ እንዳየ
ክሳብ እንዳሞሳ እምባን ኮርባን ዝምልኡ እዩ። ኮይኑ ዝሪኦም ሰንሰለታዊ ምተእስሳር ዘለዎም
ብዕራየ ብዕራየ
ህዝቢ ኢሮብ ብቀፀላታት ዝተረበቡ ቀይሕ ሕብሪ እምባታት ብመሰረት ልምዓት ዝተኣሳሰሩ
ምቕማጥካ ላዕላየ
ተብልዕ ነጭየ ተስቲ ፅራየ ኣብ ዘለዎም እምባታት ሓኺሩ ዝራእቲ ይዘርእ።
ብሰጋር መርገፅየ ሓልሓሊፉ ኣብ ሽንጥሮታት ወሪዱ መስኖ የልምዕ። ናብ ገፅ 10 ይዘውር

27
ገ
ስፖርት ዝንቕ
ተጋሩ ኣትሌታት ኣብ ዶሃ ኒኩሌር እውን ሆቴል እውን
ከመይ ነይሮም? እሞ ኣብ ወርሒ?
“ዝመፅእ ዘሎ ኣውደ ኣመቶም፣ መዓልቲ ልደቶም፣ ናይ
ካብ 16 ክሳብ 25 መስከረም ወርሒ ከጋጥም ካብ ዝኽእል ጩራን ፅልዋ ኣየርን
ገዛ ፀበሎም ወይ ናይ ታሕጓስ ጉዳዮም ወርሒ ከኽብሩ
2012 ዓ.ም. ኣብ ኳታር (ዶሃ) ዝከላኸል ተገይሩ ከምዝስራሕ እዩ ዝገልፅ።
ዶ ሓሲበሞ ይፈልጡ?” ብዝብል ሕቶ ዝጅምር “The
ክካየድ ዝቐነየ መበል 17 ናብዚ ሆቴል እዙይ ይዶም ክዘናግዑ ወይ እውን
Week” ዝተበሃለ መርበብ ሓበሬታ፤ 16 ጥቅምቲ 2019
ሻምፒዮና አትሌቲክሰ ዓለም ጉዳይ ከሕልፉ ዝደልዩ ገያሹ ክሳብ 10 ሜትር
ዓ.ም.ፈ ኣብ ዝዘርገሖ ፅሑፍ ሓደ ዘገርም ዜና ሒዙ
ከምዝተዛዘመ ዝፍለጥ እዩ። ስኴር ዝስፍሓቱ መዕርፎ ኣጋይሽ (ኣብ መራኽብን
ወፂኡ ርኢና። እቲ መርበብ ሓበሬታ ሕቶኡ ይቕፅሎ
ኣብቲ ንሕንሕ ዩናይትድ ኣየራትን ከምዘሎ መዕረፊ ገያሹ) ዝዳለወሎም
እሞ፤ “እቲ ኣብ ወርሒ ዝተሰርሐ ጉዳዮም ዘሕልፍሉ
ስቴትስ ኣሜሪካ ብ 14 ወርቂ፤ ኮይኑ፤ ተገልጊሎም ምስ ወደኡ ግን 15 ሚልየን
ሆቴል ናይ ኒኩሌር ፀዓት ዘመንጩ ሆቴል እንተኾነ
11 ብሩርን 4 ነሃስን ብድምር ፓውንድ ዝሓዘ ቅብሊት ከምዝወሃቦም እዩ እቲ
ኸ እንታይ ምተሰመዖም?” ኢሉ ኸኣ ይሓትት።
29 ሜዳልያታት ብምእካብ መርበብ ሓበሬታ ዝገልፅ። “ነዚ ዜና እተንብቡ
መልሲ ከይሃብናዮ ኸኣ “ዕድመ ንካምፓኒታት ሩስያ
ቀዳመይቲ ኮይና እያ። ጎረቤት ሰባት ካብ ሕዚ ጀሚርኩም ገንዘብ ምዕቛር
ይኹን እሞ፣ ዕዱለኛ እንተደኣ ኮይኖም ኣብ ውሽጢ
ሃገርና ኬንያ ብ5 ወርቂ፤ ብ2 ክትጅምሩ ትኽእሉ ኢኹም” ኢሉ ዝዋዘ እዚ
ትሸዓተ ዓመታት እዚ ዕድል ክርእዩዎ እዮም” ብምባል
ብሩርን ብ4 ነሃስን ብድምር መርበብ ሓበሬታ፤ ኣብ ከባቢና ካብ ዘሎ ህዝቢ
እቲ ሆቴል ኣብ ዝቕፅሉ ትሸዓተ ዓመታት ተሰሪሑ
11 ሜዳልያታት ብምርካብ ግን “ወይ ዘርከብኩም፤ ኣብ ዓድናስ ን 70 ካሬ
ከምዝዛዘም ይነግረና። እቲ ኣብ ወርሒ ዝስራሕ ፀዓት
ካልኣይ ደረጃ እንትትሕዝ፤ ተሳተፍቲ ኣትሌት ዝኸውን ዕቋር እኳ ፀጊሙና ኣሎ” ዝብል መልሲ
ኒኩሌር ዘመንጩ ሆቴል፣ ከባቢ 130 ጫማ ዕምቆት
ጃማይካ ብ 12፣ ቻይና ብ9 ከይተወሃቦ ከምዘይተርፍ ይግመት።
ተዃዒቱ ክህነፅ ዲዛይን ዝተገብረ ኮይኑ፤ ኣብ ዑደት
ሜዳልያታት ሳልሳይን ራብዓይን ኮይነን እየን። ናይቲ ዝተለኣኸ ጉጅለ፣ ኣትሌታት ንትኽክለኛ
ሃገርና ኢትዮጵያ ከኣ ኽልተ መዳልያታት ወርቂ፣ ቦተኦምን ንወቕታዊ ቅሞነኦም መሰረት ዝገበረ
ሓሙሽተ መዳልያታት ብሩርን ሓደ መዳልያ ነሓስን ኣሰላልፋ ክንዲ ምግባር እንተስ ካብ ሕፅረት ግንዛበ
ብምርካብ ካብ ዓለም ሓሙሸይቲ ካብ ኣፍሪካ ከዓ
ካልአይቲ ኮይና ውድድራ ዛዚማ እያ። እዚ ውፅኢት
እንተስ ‘ኮነይ’ ተባሂሉ ብዘይድልየቶም ዝስለፉ
ኣትሌታት ከምዝነበሩ እዩ ዝዛረብ። ናይዙይ ውፅኢት ኣገረምቲ ሓቅታት ብዛዕባ ሻርክታት
ምስቲ 5 ሜዳልያታት ጥራሕ ዝረኸበትሉን ካብ ድማ ገና እቲ ውድድር ከይተኻየደ ኣብቲ ልኡኽ መግቢ ዘለዎም እንስሳታት እዮም።
ዓለም መበል ሻብዓይ ዝተሰረዐትሉን ቅድሚ ክልተ ዘይምስምዕማዓት ከምዝነበሩ ይውስኽ።  ተባዕትዮ ሻርክታት ልዕሊ ኣነስትዮ ሻርክታት
ዓመት ዝተኻየደ መበል 16 ሻምፕዮና ኣትለቲክስ ሃደንቲ ወይ ኣጥቃዕቲ እዮም።
ዓለም (ሎንዶን) እንትነፃፀር ዝሐሸ እኳ እንተኾነ፤ ኣሰልጣኒ ሃይለ ነቲ ሓሳቡ ብኣብነት እንተራጉዶ፣ ሻርክታት፣ ሓደ ማይል ዝኣክል ካብኣቶም
ብመንፅር ክርከብ ዝግበኦ ውፅኢት እንትልካዕ ግን ንኣብነት ለተሰንበት ግደይ ብደረጃ ኢትዮጵያ ርሒቑ ንዝሕምብስ ዘሎ ዓሳ ኣጨናጪኖም ናይ
ትሑት ምዃኑ እዮም ሰብ ሞያ እናተዛረቡሉ ዘለዉ፡ ቀዳመይቲ፤ ብብርኪ ዓለም ከዓ ካልአይቲ ኮይና ምስማዕ ክእለት ዘለዎም ሰማዕቲ እንስሳታት
ሒዛቶ ዘላ ወቕታዊ ርሕቐት 5000 ሜትሮ ምዃኑ እዮም። ካብኡ ብተወሳኺ ኣብ ልዕሊ ብሚልዮን
ኣብዙይ ንሕና ክንርእዮ ዝደለናዮ ግን ናይ ተጋሩ እናተፈልጠ ኣብ 10 ሽሕ ሜትሮ ክትወዳደር ምግባሩ ነጠብታ ክልካዕ ዝኽእል ማይ ዝነጠበት ሓንቲ
ኣትሌታት ተሳትፎን ውፅኢትን እዩ። ከምትዝፍለጥ ሓደ መርኣዪ ምዃኑ ይዛረብ። ንኔዘርላንድ ብእትጎዪ ነጠብታ ደም ናይ ምጭናውን ኣንፈታ ናይ
ንልኡኽ ሃገርና ሒዙ ዶሃ (ኳታር) ዝኣተወ ጉጅለ ግን ከዓ ብትውልዳ ኢትዮጵያዊት ብዝኾነስ ሲፋኒ ምፍላጥን ክእለት ዝተዓደሉ ዓሳታት እዮም።
62 ኣባላት እዮም ነይሮምዎ። ካብዞም 62 ኣባላት ሓሰን ተቐዲማ ኣብ 10 ሽሕ ሜትሮ ብሩር ዝረኸበት  ክልተ ካብ ሰለስተ ሚኢታዊ ሓንጎል ሻርክታት
እቶም 42 ኣትሌታት እንትኾኑ እቶም 5 ኣትሌታትን ኣትሌት ለተሰንበት ብዛዕባ እዚ ጉዳይ እንትትምልስ፤ ንምጭናው ዝተመደበ እዩ።
ሓደ ኣሰልጣንን ከኣ ተጋሩ ነይሮም። ንሳቶም “ሲፋኒ እኹል ምድላው ገይራ እያ ቀዲማትኒ፣ እዙይ ዘይከም ወድሰብን ካልኦት እንስሳታትን
እውን ለተሰንበት ግደይ፣ ጉዳፍ ፀጋይ፣ ለምለም ናይ ብቕዓት ጉዳይ እዩ፣ ብሙቐትን መዓልትን ሻርክታት፣ ዓይነታት ዓሳ ኮይኖም ንዘበናት ዝኣክል ሻርክታት ላዕለዋይን ታሕተዋይን መንጋጋታቶም
ሃይሉ፣ ሓጎስ ገ/ሂወት፣ ኣባዲ ሓዱሽን ሃይለ እያሱን ዝምኽነ ኣይኮነን” ዝብል መልሲ እኳ እንተሃበት፤ ብወድ ሰብ ኣዝዮም ዝፍርሑ ዓይነታት ዓሳ እዮም። ከንቀሳቕሱ ዝኽእሉ እንስሳታት እዮም።
(ኣሰልጣኒ) እዮም። ኣብ ዶሃ ዝተሳተፉ ተጋሩ ኣብ 5000 ሜትሮ እንተትወዳደር ዝበለፀ ውፅኢት ይኹን እምበር ሻርክታት ካብቲ ዝፍርሑዎን ሻርክታት፣ ኣብ ሑቐኦም ዘሎ ዓፅሚ ብምቑፃር
ኣትሌታትና ሓሙሽተ ደኣ ይኹኑ እምበር ኣብ ክተመዝግብ ትኽእል ምንባራ ከኣ ኣይሓበአትን። ዝሰኣልዎን ንላዕሊ ንወድሰብ ይኹን ንባሕርታት ጥራሕ ክንደይ ዕድመ ከምዘቑፀሩ ምፍላጥ ይከኣል።
መዳልያ ዝኣተዋ ግን ክልተ ኣትሌታት ጥራሕ እየን። ኣሰልጣኒ ሃይለ ግን ለተሰንበት ጥራሕ ዘይኮነትስ በዓል ብጣዕሚ ኣድለይትን ጠቐምትን ከምዝኾኑ ንብዙሕ  ሓደ ሻርክ ኣብ መላእ ዕድሜኡ ክሳብ 30 ሽሕ
ንሳተን እውን ለተሰንበት ግደይ ብ 10 ሽሕ (ብሩር ኣባዲ ሓዱሽን ሓጎስ ገ/ህይወትን እውን ኣብ ትኽክለኛ እዋናት ኣብ ሻርክታት መፅናዕቲ ብዘካየዱ ምሁራት ኣስናን ከቡቅልን ክሸርፍን ይኽእል እዩ።
መዳልያን) ጉዳፍ ፀጋይ ብ 1500 ሜትሮ (ነሃስ ቦተኦም ክጎዩ ስለዘይተገበረ እቲ ብማናጀር ተመሪሖም ዝገልፁ። ኣብ መላእ ዓለም ዘለዉ ሻርክታት በቢ ሻርክታት፣ ኣብ ፀላም ከብዶም (ጉበቶም)
መዳልያን) እየን። ካብዙይ ወፃእ ዘለዉ ኣትሌታትና ኣብ ውድድራት ድያመንድ ሊግ ዘመዝገብዎ ዓወት ዓመቱ ከባቢ 100 ሰባት ከምዘጥቅዑ መፅናዕትታት ብዝርከብ ሓፊስ ቅብኣት ኣቢሎም ኣብ ማይ ካብ
ግን ናብ መዳልያ ኣይበፀሑን። ክደግሙ ከምዘይከኣሉ የቐምጥ። የርእዩ። እዚ ማለት ሓምበስቲ (ሰባት ኮኑ እንስሳታት) ምጥሓልን ይድሕኑን ሚዛን እቲ ዘለውዎ ፀቕጢ
ብሻርክታት ክብልዑ ዘሎ ተኽእሎ ሓደ ካብ 300 ኣየር ይሕልዉን።
ብርግፅ ብመንፅር “ሬሾ” እንትረአ 42 ኣትሌታት ከምቲ ኣሰልጣኒ ሃይለ ዝበሎ ኣትሌታት ሃገርና ሚልዮን ከምዝኾነ መፅናዕቲ ዝገበሩ ሰብ ሞያ ይገልፁ። ኣብ ከባብታት ፊጂን ኣይስላንድን ስጋ ሻርክታት
ሒዛ 8 መዳልያታት ኣብ ዝረኸበት ሃገርና ኮይንካ ብውለቀኦምን ብፌደራልን ውድድር እንተሳልጡ ይኹን እምበር ብግልባጡ ብ ዓሰርተታት ሚልዮን ምብላዕ ሓራም እዩ። ምኽንያቱ ብእምነት እቲ
ብሓሙሽተ ኣትሌታት ክልተ መዳልያ ምርካብ ዝተፈላለየ ውፅኢት ከመዝግቡ ካብ ዝገብርዎም ዝግመቱ ሻርክታት በቢዓመቱ ንቆርበት፣ ንቅብኣትን ከባቢ “ሻርክታት ማለት ብሞት ናይ ዝተፈለዩዎም
ፍትሓዊ “ሬሾ” እዩ። ይኹን እምበር ብዙሕ ትፅቢት ምኽንያታት ሓደ እዙይ እዩ። ብማናጀር ዝግበር መግብነትን ተባሂሎም ብወድሰብ ከምዝቕተሉ እዮም ቤተ ዘመዳቶም መንፈስ ዝተሰከሙ እዮም”
ዝተገበረሎም ከም በዓል ኣባዲ ሓዱሽን ሓጎስ ውድድር ከም ድልየትካን ብምርጫኻን እንትኾን፣ እቶም መፅናዕትታት ዝሕብሩ። እዚ ከዓ ሰባት ልዕሊ ተባሂሎም ስለዝሕሰቡ።
ገ/ህይወትን ዝኣመሳሰሉ ብርቱዓት ኣትሌታት ንሃገር ወኪልካ ዝግበር ውድድር ግን ዘለው ኣትሌታት ሻርክታት ሓደገኛታት ከምዝኾኑ ዘርኢ እዩ” ይብልዎ  ካብ ቅድሚ ኣማኢት ዓመታት ጀሚሩ ኣስናን
ኣብ መስርዕ መዳልያ ዘይምእታዎም ብጣዕሚ ተራእዮም “ ‘መን ኣበይ’ እንተተሳተፈ ኣብ ኩሉ ኣብ ስነ ህይወታውያን ዘፅንዑ ምሁራት። እስኪ ሻርክታት ንመስርሒ ዝተፈላለዩ ኣቑሑትን ናይ
ኣዘራራቢ ኮይኑ እዩ ቀንዩ። ከምቲ ፕሬዝደንት መዳልያታት ንምእርር?” ዝብል ሕቶ ስለዝቕድም ንሎሚ ብዛዕባ ሻርክታት ዝተቐመጡ ዝተፈላለዩ ኲናት ኣፅዋራትን የውዕሉ ከምዝነበሩ ታሪኻት
ፈደሬሽን ኣትሌቲክስ ሃገርና ሻለቃ ኣትሌት ሃይለ እዙይ ከጋጥም ልሙድ እዩ። ይኹን እምበር ዓይኑ ሓቅታት ክንእንግደኩም። ይሕብሩ።
ገብረስላሰ ዝበሎ፤ ኣብ ዶሃ (ኳታር) ዝነበረ መጠን ዘፍጠጠን “ብሃገራውነት” ኣመኽኒኻ ሰለስተ ተጋሩ  ኣብ መላእ ዓለም ልዕሊ 350 ዓልየታት ሻርክ  ኣብ ከባቢ ምዕራብ ኤሮጳ (ከባቢ ፖርቱጋል)
ሙቐትን ኩነታት ኣየርን ንኣትሌታትና ዓብዪ ኣብ ሓደ ዓይነት “ካታጎሪ” ክካተቱ ብምግባር ዓቕሚ ከምዘለዉ ይፍለጥ። ካብዚኣቶም እቶም 75 ዝኾኑ ኣብ ዝርከቦ ዓይነታት ሻርክ ክሳብ 1.5 ማይል (2.7 ኪሎ
ፅዕንቶ ከምዘሕደረ እኳ ዝፍለጥ እንተኾነ፤ ብቐጥታ እቶም ኣትሌታት ምጭንናቕ ግን ‘ኣካል ናይቲ ኣብ ኣዐርዮም ሓደገኛታት ዝርዝር ዝፍለጡ እዮም። ሜትሮ) ዝኣክል ዕምቆት ናብ ዘለዎ ትሕቲ ፀፍሒ
ኾነ ብተዘዋዋሪ ካልኦት ፀገማት ከምዘለዉ ዝገልፁ ሃገርና ዝረአ ናይ ፖለቲካን ስፖርትን ምቁምጣዕ’ ካብ  ካብ ዓሌታት ሻርክ እቲ ዝነኣሰ ድንኪ (Dwarf) ባሕሪ ኣትዮም ክሕምብሱ ይኽእሉ።
ወገናት ግን ኣይተሳእኑን። ምዃን ሓሊፉ ካልእ ክኸውን ከምዘይኽእል ምርዳእ ዝበሃል ዓይነት ዓሳ፤ ቁመቱ ክሳብ ሓደ እመት ሰብኣይ  መብዛሕትኡ ግዜ ኣነስትዮ ሻርክታት ካብ
ይከኣል። ይኸውን። ተባዕትዮ ሻርክታት ግዝፍ ዝብላ ኮይነን፤ ጥቕጥቕ
መምህር ሃይለ እያሱ ናይዞም ኣትሌታት ኣሰልጣኒ እዙይ ስለዝኾነ ኣትሌታትን ኣሰልጠንትን ክልልና ምስ ካብ ዓሌታት ሻርክ እቲ ዝዓበየ ሻርክ ኣስታት ኢሉ ዝመለአ ቆርበት ኣለወን። እዙይ ከኣ ምስ
ኮይኑ ኣብ ኳታር ቀንዩ ዝተመልሰ ኣሰልጣኒ እዩ። ፌደሬሽን ኣትሌቲክስ ክልልና ብምርድዳእ ሃገራዊ ዓሳ ነባሪ ዝኣክል ኮይኑ ክሳብ ሓንቲ ዓባይ ኣብቶብስ ተተባዕትዮ ርክብ ኣብ ዝገብራሉ እዋን ካብ ዝህሉ
ንሱ ከምዝብሎ እንተደኣ ኮይኑ፣ እቶም ፀገማት መድረኻት ከይተፀበዩ ዕዱላት ዝረኽብሉ ኩነታት ዝኸውን ቁመት ይውንን። ፍሕፍሕን ጉድኣትን ክከላኸለለን ይሕግዝ።
ሓደ ክልተ ኢልካ ምቕማጥ ዝከኣል እኳ እንተኾነ፤ ከመዳምድ ከምዝግባእ ነጋሪ ኣየድልዮን። ንኣብነት ሓደ ሻርክ ንኻልኣይ እዋን ከይተመገበ ክሳብ ምንጪ፡- ©www.sharksinfo.com
እቲ ዓብዪ ፀገም ግን “ናይ ኣሰላልፋ ፀገም” ምዃኑ “ኮንቲኔንታል” (ቀጥታዊ ተሳትፎ ዝግበረሎም ሰለስተ ወርሒ ክፀንሕ ይኽእል።
ከምዝኣምን እዩ ኣቀባብላ ክግበረሎም እንተሎ መድረኻት) ዝዓይነቶም ውድድራት ምትእልላሽ  ሻርክታተት፣ ኣብ ትሕቲ ማይ ካብ ዝነብሩ
ዝተዛረበ። ኣሰልጣኒ ሃይለ ከምዝብሎ፣ ኣመራርሓ ይከኣል እዩ። እንስሳታት እቶም ዝለዓለ ብርቱዕ ስርዓት ምሕቓቕ

28

Gazeta1012Edition PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Gazeta1012Edition PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ወይን ዋጋ

“ንህልውናና ቀዳምነት ብምሃብ መንግስቲ ፌደራል ድሕንነትን

ኣብ ዝሓለፈ ሰሙን እዚ ወርሒ ኣብ ልዕሊ ንፁሃን

www.woyengazeta.org www.youtube.com/woyen newspaper

ህዝብና ሒዝና ዘይንሰግሮ ፈተና ኣይህሉን!!

ዋና ዳይሬክተር - ተወልደብርሃን ተኽሉ ዲዛይንን ለይኣውትን - መነን ይሕደጐ

ፋክስ - 034 440 46 07

www.woyengazeta.org www.youtube.com/woyen newspaper

ዝ ቐፀለ ዜና መበገሲ ኣመልኪቶም ድማ ዕላዊ ዝኾነ ግዝኣት

እዋናዊ ዛዕባ ወፍሪ መለስ ንዕብየትን ዝላን!

“እዛ ዓመት እዚኣ ሓንቲ ዓመት ጥራሕ ኣይኮነትን”

www.woyengazeta.org www.youtube.com/woyen newspaper

ኣብዚኣማ እዚ ዓምዲ እዚ ፖለቲካዊ ቁጠባዊ ማሕበራዊ ጉዳያት ተመስሪቱ ዝረአ

ካብ ቢሮ ፀጥታን ምምሕዳርን ዝተውሃበ

www.woyengazeta.org www.youtube.com/woyen newspaper

www.woyengazeta.org www.youtube.com/woyen newspaper

ስነ -ምግባርን ፀረ-ግዕዝይናን ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

ግልፅነት ዝጎደሎ ምሕደራ መሬት ከተማ ዓድዋ

www.woyengazeta.org www.youtube.com/woyen newspaper

www.woyengazeta.org www.youtube.com/woyen newspaper

ሃፍቲ ማይ ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

ገረብ ግባ ካብ ተስፋ ናብ ብስራት

ኣለሻ... ካብ ገፅ 24 ዝዞረ ብስራት... ካብ ገፅ 6 ዝዞረ ብካልኦት ክተኣታቶ ኣይኽእልን። ምኽንያቱ

www.woyengazeta.org www.youtube.com/woyen newspaper

ደኣንት ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

ግስጋሰ ማእኸላት ለውጢ ደኣንት

ደሃይ ..ካብ ገፅ 27 ዝዞረ ሕሉፍ ..ካብ ገፅ 19 ዝዞረ

www.woyengazeta.org www.youtube.com/woyen newspaper

ዓርሰ ምኽኣል ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

ኣፈፃፅማ ሴፍትኔትን ተሓታትነትን

www.woyengazeta.org www.youtube.com/woyen newspaper

ዓውደ ሕርሻ ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

እታወት ዝህበካስ መን ይህበካ!

ካብቶም ግንዛበ መዕበዪ ስልጠና ብዝግባእ

www.woyengazeta.org www.youtube.com/woyen newspaper

ትእምት ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

ፍርያት ቃልሲ ህዝቢ ትግራይ

www.woyengazeta.org www.youtube.com/woyen newspaper

ደሃይ መቐለና ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

ዕብየት ከተማታትን ህንፀት ዘመናዊ መንገድን

www.woyengazeta.org www.youtube.com/woyen newspaper

ኮንስትራክሽን ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

ሓደጋ ትራፊክ ክልልና ወሲኹ ዶ ቀኒሱ?

www.woyengazeta.org www.youtube.com/woyen newspaper

ልምዓት ዓዲ ብደቂ ዓዲ ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

እቶት ማልት ዘበረኸ መድረኽ

ቴሞትስ ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

www.woyengazeta.org www.youtube.com/woyen newspaper

ልምዓት እቶት ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

መምርሒ፣ ዕጥቂ ተግባር!

www.woyengazeta.org www.youtube.com/woyen newspaper

በዓል ውራይ ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

ዘይተጠቐምናሉ ሽሻይ ጓጓ ትግራይ

www.woyengazeta.org www.youtube.com/woyen newspaper

ፋይናንስን ቁጠባዊ ልምዓትን ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

ሕሉፍ ገምጋም መምህር መፃኢ

www.woyengazeta.org www.youtube.com/woyen newspaper

ዓውደ - ትምህርቲ ብምትሕብባር ምስንዳእ ጋዜጣ ወይንን

“ኩሉ ዓቕምና ኣብ ምብቃዕ ተምሃሮና!”

www.woyengazeta.org www.youtube.com/woyen newspaper

ልጓም ንፈረስ ሕማም ዓሶ

www.woyengazeta.org www.youtube.com/woyen newspaper

www.woyengazeta.org www.youtube.com/woyen newspaper