ANG PANGANGANIB NG

WIKA AT ANG MGA

NAMAMATAY NA WIKA
Aralin 2
Anong mayroon sa mga
hayop na ito?
Dodo
Isang ibong di-
nakalilipad na
endemiko o
matatagpuan lang sa
Isla ng Mauritius,
silangan ng
Madagascar sa Indian
Ocean.
Anong mayroon sa mga
hayop na ito?
Thylacine o
Tasmanian Tiger
Isa sa
pinakamalalaking
carnivore na
marsupial (mga
hayop na kauri ng
kangaroo at koala)
mula sa Australia.
 Anong mayroon sa mga
hayop na ito?
Western Black
Rhino
Ang
pinakapambihira
ng uri ng black
rhino na
matatagpuan sa
Timog-Silangan
ng Africa.
Ang mga hayop na ito ay pare-
pareho nang extinct.
Permanente nang naglaho
ang mga ito at hindi na
makikita saanman o
kailanman sa mundo.
 Mga Hayop na Extinct Na

Huling Nakita Pagkamatay ng Pagkamatay ng

ang dodo: 1662 pinakahuling pinakahuling
Tasmanian Tiger: Western black
1933 rhino: 2011
 Gaya ng mga hayop, ang
buhay ng wika ay maaari
ding manganib.
Maaari din itong maglaho o
ma-extinct.
Ano ang nanganganib na wika
(endangered language)?
 Nanganganib ang isang wika kapag hindi
na ito ginagamit ng mga nagsasalita nito,
pabawas nang pabawas ang mga
domeyn na pinaggagamitan nila nito,
pakaunti nang pakaunti ang mga rehistro
at paraan ng pagsasalitang
pinaggagamitan nila nito, at hindi na nila
ito ipinapasa sa susunod na mga
henerasyon (UNESCO).
Ano ang nanganganib na wika
(endangered language)?
 Pinaniniwalaang maglalaho o mae-extinct
na ang isang nanganganib na wika sa di-
malayong hinaharap (Linguistic Society of
America).
 Kailan naglalaho
ang isang wika?
Ayon sa UNESCO, naglalaho ang isang wika
kapag:
- Naglalaho ang mga taong nagsasalita nito o
kapag lumilipat sila sa pagsasalita ng ibang
wika (karaniwan, sa wikang gamit ng isang
mas malaki o makapangyarihang pangkat).
- Hal., mga tagalalawigan na lumipat sa
Maynila, iniwan ang katutubong wika nila at
nagsimulang gumamit na ng Tagalog
 Kailan naglalaho
ang isang wika?
 Banta sa isang wika ang mga panlabas
na puwersa gaya ng pagpapasunod
militar, ekonomiko, relihiyoso, kultural o
edukasyonal.
 Banta din ang mga panloob na
puwersa gaya ng negatibong pagtingin
ng isang komunidad sa kanilang sariling
wika.
Sanggunian: FAQ on endangered language, UNESCO, inakses Agosto 2019
Estado ng
mga Wika
sa Asya

Sanggunian: Dr. Gregory D.S. Anderson, The Threat to Linguistic Diversity in Asia: Survey
and Current State of Language Endangerment, inakses Agosto 2019
 Gawaing Pormatibo
 Panoorin ang sumusunod na mga video:

Kapuso Mo, Jessica Soho: "Ligbok," Namamatay

na Wika?
https://www.youtube.com/watch?v=oR8ApbrjA-s
Brigada: Wikang Mag-indi ng Porac, Pampanga,
nanganganib nang mawala
https://www.youtube.com/watch?v=r3EXtl1-EYw

 Maghanda sa pagsagot ng mga kaakibat na

tanong.
 Gawaing Pormatibo
1. Gaano kamultilingguwal ang Pilipinas?
Ano ang tampok na nanganganib na
wika?
2. Ano-ano kaya ang implikasyon ng
pagpanaw ng huling nagsasalita ng
tampok na wika?
3. Paano sinisikap na mailigtas ang wika? Sa
iyong palagay, sapat na ba ito? Paano pa
kaya maililigtas ang wika?
 Paano naglalaho
ang isang wika?
1. Genocide o malawakang pagpatay. Hal.,
noong puksain ng mga mananakop na
Europeo ang mga mamamayan ng
Tasmania, di-mabilang ang mga wikang
naglaho

Pag-isipan: May mga katutubong wika kayang

naglaho sa mga bayan sa pananakop ng mga
Espanyol, Amerikano at Hapones?
Sanggunian: Anthony C. Woodbury, What is an Endangered Language sa Linguistic
Society of America (online), inakses Agosto 2019
 Paano naglalaho
ang isang wika?
2. Presyur na pumaloob sa isang mas malaki o
makapangyarihang grupo. Hal., itinuro sa mga
mamamayan ng Greenland ang wikang Danish
kasabay ng pagkatuto ng katutubong wika nilang
Kalaallisut. May higit na oportunidad sa Denmark ang
marunong ng Danish.

Pag-isipan: Pinapatay kaya ng pangangailangang

matuto ng wika sa Maynila ang wika ng mga
nagtatrabaho at nag-aaral dito?
Sanggunian: Anthony C. Woodbury, What is an Endangered Language sa Linguistic
Society of America (online), inakses Agosto 2019
 Paano naglalaho
ang isang wika?
3. Presyur na kalimutan ang sariling wika at ang
pagkakakilanlan etniko o kultural. Hal., ang mga
katutubong Kurd sa Turkey ay pinagbabawalan ng
batas na ilimbag o pormal na ituro ang kanilang
katutubong wika.

Pag-isipan: Paano kaya nanganganib ang Filipino at

iba pang mga katutubong wika sa Pilipinas sa
paninirahan ng mga Pilipino sa ibang bansa?

Sanggunian: Anthony C. Woodbury, What is an Endangered Language sa Linguistic

Society of America (online), inakses Agosto 2019
 Kailan naglalaho
ang isang wika?
 Sa kasalukuyan, nawawala ang mga
tradisyonal na paraan ng pamumuhay at
lumalakas ang presyur na magsalita ng
dominanteng wika sa paniniwalang ito ang
paraan upang lubos na makabahagi sa
isang lipunan at magtamo ng kaunlarang
pangkabuhayan. Epekto ito ng dumadalas
na migrasyon at bumibilis na urbanisasyon.

Sanggunian: FAQ on endangered language, UNESCO, inakses Agosto 2019

 Mga Antas ng Panganganib
ng Wika
Antas ng Pagpapasa ng Wika sa Susunod na
Panganganib Henrasyon
1. Ligtas (Safe) Gamit ang wika ng lahat ng henerasyon;
walang antala o balakid sa pagpapasa
ng wika sa susunod na henerasyon.
2. Lantad sa Gamit ang wika ng karamihan sa
Panganib kabataan bagamat maaaring limitado
(Vulnerable) lang ito sa tiyak na mga domeyn (hal., sa
bahay lang).

Sanggunian: Moseley, Christopher (ed.). 2010. Atlas of the World’s Languages in Danger,
3rd edn. Paris, UNESCO Publishing. Online version.
 Mga Antas ng Panganganib
ng Wika
Antas ng Pagpapasa ng Wika sa Susunod na Henrasyon
Panganganib
3. Tiyak na Hindi na natututuhan ng mga bata ang wika sa
Nanganganib kanilang tahanan bilang unang wika (mother
(Definitely tongue).
Endangered)
4. Malubhang Sinasalita ang wika ng mga lolo at lola at ng
Nanganganib nakatatandang henerasyon; maaaring
(Severely naiintindihan ng henerasyon ng mga magulang
Endangered) ang wika ngunit hindi nila ito gamit sa
pakikipag-usap sa kanilang mga anak o sa
isa’t isa.
Sanggunian: Moseley, Christopher (ed.). 2010. Atlas of the World’s Languages in Danger,
3rd edn. Paris, UNESCO Publishing. Online version.
 Mga Antas ng Panganganib
ng Wika
Antas ng Pagpapasa ng Wika sa Susunod na
Panganganib Henrasyon
5. Kritikal na Ang pinakabatang mga nagsasalita
Nanganganib nito ay ang mga lolo at lola na o mga
(Critically nakatatanda sa kanila; pakau-kaunti at
Endangered) madalang na ang paggamit nila ng
wika.
6. Patay na Wala nang nagsasalita.
(Extinct)
Sanggunian: Moseley, Christopher (ed.). 2010. Atlas of the World’s Languages in Danger,
3rd edn. Paris, UNESCO Publishing. Online version.
 Mga Nanganganib
na Wika sa Pilipinas
Wika Lugar na Sinasalita Ito Bilang ng
Nagsasalita
Pinangal Cordillera 11 kabahayan
Administrative Region
Nilulubo Rehiyon III at IVB 18 kabahayan
Kaagan Rehiyon IVB at NCR 22 kabahayan
Malbog Rehiyon X 26 kabahayan
Sulod Rehiyon IVB 30 kabahayan

Sanggunian: 2000 Census of Housing and Population

Ang datos ay nakabatay pa
sa 2000 CHP o halos 20
taon na ang nakalilipas
nang magkaroon ng
census ng mga wikang
sinasalita sa bansa.
Ano na kaya ang katayuan
nito sa kasalukuyan?
 Pormatibong Gawain
 Hatiin ang klase sa limang pangkat.
 Magtanghal ng skit na nagpapakita ng
simpleng mga tagpo sa tahanan,
paaralan, simbahan, gobyerno o
komunidad na nag-aambag sa
panganganib ng wika.
 Ano ang isang wikang
naglaho o patay na?
 Naglaho o patay na ang isang wika
kapag hindi na ito ang unang wikang
natutuhan ng mga sanggol sa kanilang
tahanan at may limang dekada nang
patay ang huling taong natuto ng wika
sa gayong paraan.

Sanggunian: FAQ on endangered language, UNESCO, inakses Agosto 2019

 Ilang wika na ba ang
naglaho?
 Imposibleng mataya ang kabuuang bilang
ng mga wikang naglaho na sa tanang
kasaysayan ng tao bagamat may
pagtataya ang mga lingguwista sa ilang
rehiyon:
 Europa at Asya Minor (75 wika)
 Estados Unidos (115 wika sa nakalipas na
limang siglo)

Sanggunian: FAQ on endangered language, UNESCO, inakses Agosto 2019

 Ilang wika na ba ang
naglaho?
 Ilang wika sa daigdig na naglaho nito lamang:

 Aasax (Tanzania) – 1976

 Ubyh (Turkey) – 1992, nang pumanaw si Tefvic
Esenc
 Akkala Saami (Russian Federation) – pumanaw
ang huling nagsasalita noong 2003
 Eyak (United States, Alaska) – 2008, noong
pumanaw si Marie Smith Jones

Sanggunian: FAQ on endangered language, UNESCO, inakses Agosto 2019

 Mga Implikasyon ng
Pagkamatay ng Wika
 Pagkawala ng sosyal o kultural na
pagkakakilanlan
 Malaking bahagi ng buhay kultural,
espirituwal at intelektuwal ng isang lahi ay
nararanasan nila sa pamamagitan ng
kanilang wika. Kung mamamatay ang
wikang iyon, kailangang tumbasan ang
mga karanasang iyon sa ibang wika na
hindi kumakatawan sa kung sino silang
talaga.
Sanggunian: Anthony C. Woodbury, What is an Endangered Language sa Linguistic
Society of America (online), inakses Agosto 2019
 Mga Implikasyon ng
Pagkamatay ng Wika
 Pagkawala ng kaalaman
 Kasabay ng paglalaho ng isang wika ay
ang pirming pagkawala ng karunungan,
kasaysayan o kulturang tinataglay nito.
Tandaan, impukan-hanguan ng isang
kultura ang wika.
 Mas kaunting wika ang nariyan para pag-
aralan, mas limitado ang pag-unawang
magagawa sa pag-iisip ng tao.

Sanggunian: Anthony C. Woodbury, What is an Endangered Language sa Linguistic

Society of America (online), inakses Agosto 2019
 Paano maililigtas ang isang
nanganganib na wika?
 Para sa UNESCO, ang pinakamahalagang
magagawa upang mailigtas ang isang
wika ay ang paglikha ng mga
paborableng kondisyon upang magamit
ng mga tao ang kanilang unang wika at
maituro nila ito sa susunod na mga
henerasyon.

Sanggunian: FAQ on endangered language, UNESCO, inakses Agosto 2019

 Paano maililigtas ang isang
nanganganib na wika?
 Paglikha ng mga pambansang polisiya na
kumikilala at nangangalaga sa mga wikang
minorya
 Pagtatatag ng sistemang pang-edukasyon na
nagsusulong sa pagtuturo ng unang wika (mother
tongue)
 Malikhaing kolaborasyon sa pagitan ng mga
miyembro ng komunidad at mga lingguwista
upang makabuo ng sistema ng pagsulat at
pormal na paraan ng pagtuturo ng wika.
Sanggunian: FAQ on endangered language, UNESCO, inakses Agosto 2019
 Paano maililigtas ang isang
nanganganib na wika?
 Ang pinakamahalagang salik ay ang pagtingin
ng mga miyembro ng komunidad sa sarili nilang
wika kaya mahalagang lumikha ng isang
kapaligirang sosyal at politikal na humihikayat ng
multilingguwalismo at paggalang sa mga wika ng
minorya.
 Dapat makita na ang paggamit ng mga wikang
minorya ay isang kalakasan sa halip na
kahinaan.

Sanggunian: FAQ on endangered language, UNESCO, inakses Agosto 2019

 Mga Pagsisikap na
Mailigtas ang mga Wika
1. Pagtatatag ng
isang
ahensiyang
pangwika, ang
Komisyon sa
Wikang Filipino
(KWF)
 Mga Pagsisikap na
Mailigtas ang mga Wika
A. Pagtatatag ng mga Bahay at Bantayog-Wika
 Mga Pagsisikap na
Mailigtas ang mga Wika
A. Pagtatatag ng mga Bahay at Bantayog-Wika

Panoorin:

Nanganganib na wikang Magbukun ng mga Aeta, ituturo sa

"bahay-wika" para maisalba
https://www.youtube.com/watch?v=ukEYWE6GEns

Bantayog-Wika, launched in honor of T’boli Tribe

https://www.youtube.com/watch?v=nLB4Q9j5b0g
 Mga Pagsisikap na
Mailigtas ang mga Wika
B. Pangangasiwa ng mga Akademikong Pagtitipon na
Nagtataguyod ng Pangangalaga ng mga Katutubong Wika
 Mga Pagsisikap na
Mailigtas ang mga Wika
C. Etnolongguwistikong Pagmamapa at mga Saliksik Pangwika
 Mga Pagsisikap na
Mailigtas ang mga Wika
2. Pagpapatupad ng Republic Act No. 10533 (An Act
Enhancing the Philippine Basic Education System by
Strengthening Its Curriculum and Increasing the Number of
Years for Basic Education, Appropriating Funds Therefor and
for Other Purposes)

 Section 5.(f) The curriculum shall adhere to the principles

and framework of Mother Tongue-Based Multilingual
Education (MTB-MLE) which starts from where the learners
are and from what they already knew proceeding from the
known to the unknown; instructional materials and capable
teachers to implement the MTB-MLE curriculum shall be
available
 Mga Pagsisikap na
Mailigtas ang mga Wika
2. Pagpapatupad ng Republic
Act No. 10533 (An Act
Enhancing the Philippine
Basic Education System by
Strengthening Its Curriculum
and Increasing the Number
of Years for Basic
Education, Appropriating
Funds Therefor and for
Other Purposes)
 Mga Pagsisikap na
Mailigtas ang mga Wika
3. Pagpapatupad ng
patakarang pangwika
na titiyak ng
pangangalaga sa isang
nanganganib na wika
(hal., sa Auckland, New
Zealand, itinatakda ang
tumbasang Ingles-Maori
sa anumang publikong
paskil upang matiyak
na mapananatili sa
kamalayan ng mga
mamamayan ang
katutubong wika)
Mga kuha ni Alvin Ringgo C. Reyes
 Mga Pagsisikap na
Mailigtas ang mga Wika

Mga kuha ni Alvin Ringgo C. Reyes

 Paano pa kaya
mapangangalagaan ang
mga nanganganib na wika?
Magbigay ng mga paraan.
2019: Pandaigdigang Taon ng
mga Katutubong Wika
2019: Pandaigdigang Taon ng
mga Katutubong Wika