KOINONIA - AN8POniNEL LXELEIL/ ArKYPA {1f)

To nmo( aac; oev MELva noEL yLa unvo. 'H pwTOEL auvtxeLa «ILaT(;»
'H nOEL f.l£ TO noao TOU, OTaV EaE(c; ~LO~EaT£. b.EV S€i\£T£ va TOU
anoSappuvn£ TflV n£pL€pyeLa KOL TflV ei\euSep(a €K.<.ppaaf1c;, ai\i\o ...
oLaMyeL noVTa TflV aKaTOi\i\fli\fl aTLYilrl· KL eadc; oev npoi\a~a(vET£
va f.l£i\nf)a£T£ KOnOLO «aKaTai\a~(aTLKO» EYXELplOLO yLa yovdc;. nwc;
Sa f..LOSET£ Ta nmoLo aac; va auf..LnEpL<.ptpoVTm, xwp(c; va KaTanv(~£­
T£.TOV €f..L<.pUTO, auSOpf..LflTO EVSOUataaf..LO TOuc;;

To ~L~i\(o auT6 ~p(aKEL TflV T€i\£La Laoppon(a: ELVOlf..LLa ypf)yopfl, au~

VOnTLKrl KQl avoi\a<.ppfl npoatyyLafl aTfl i\Uafl TWV nEVf)VTa aUVflS€-
aTEpWV npo~i\flf..LOTWV TOU YOVLOU - an6 TOV «Taaf..LnOUKO» KQl TO
~P£Y f.l€VO KpE~OTL, f.l€XPL TLc; «Kp(a£Lc;» a£ Oflf..LOOLOUc; xwpouc; KQl
mo Tpant~t.

'0Tav Ta nOLOLO EKOfli\WVOUV auyKEKpLf..L€Vfl auf..LnEpL<.pOpO, txouv

Touc; i\6youc; Touc;, KL av EVTon(aouf..L£ auTouc; Touc; i\6youc;, Sa f..LE-
TaTptlj.JoUf..L£ TllV napEKTponf) auf..LnEpL<.popoc; a£ Kai\ouc; Tp6nouc;.
EtT£ TO nmo( aac; Ent~flTEl TflV npoaoxf), dT£ KOVEL en(oEL~fl ouvof..L£-
wv ElT£ S€i\£L - f..LOi\LaTa, KL aUTO aKOf.lfl- va EKOLKflSEl, TO ~L~i\(o au-
TO Sa aac; owaEL npaKTLKtc; -Km ooKLf..Laaf..L€vec;- mpaT11YLK€c; nou
Sa Kovouv TO anLTLK6 aac; anovEf..LO i\Lf..LOVL. ME XPrlatf..LEc; auf..L~oui\tc;
yLa TO Tl np€n£L KQl TLOEV np€n£L Va KOVET£, f.l£ €~unv£c; KQl £nLVOfl-
TLK€c; npOTOaELc;, KQl f.l£ a<.pOVTaaTfl KaTaVOflafl, OL auyypa<.p£lc; S€-
i\flaav va aac; E<.pooLoaouv f.l£ tvav oof1y6, yLa KOS£ <.popo nou o K6-
af..Loc; aac; Sa na(pvEL i\LyOKL TflV KOTW ~6i\Ta.

,.
'
/ KOLL21364

I I
138 1:978-960-234-922-9

l· ~!~.~!
9 Nj!'
~~89602 349229
L:TANAEI L:AITIPO-KAPEN L:KINOYAIL:
PITLAPNT LKINOYAIL

AnavtilOELc;
' . '
OE EQWtY)OELc; YOVEUJV

50 YQrJYO(>l~~. anonJ.Eaf1auut~ Avact~

ara avvn8tarEQa noof3:Ar]f1ara rwv yovu.Vv

EIKONEL: fKPAXAM IIIi\LrOYOP8

META<I>PALH: ITOAY M02:XOITOYAOY

AfKYPA
MaKtm .E~wcpuAi\ou: Evou[J.Y/c; Ll17fJ.Ovi1ac;
Et:i\tooTCoinan: KvptaKr] Ai\ef[ov
Em[lfAEta KEt[lfvou- ~t6powan: Niaropac; Xouvoc;

© 1997 Stoddart Publishing Co, Limited

T(TAO<;; npw·wr{mou: Parent Talk, Twv Stanley Shapiro and
Karen Skinulis with Richard Skinulis
Illustrated by Graham Pilsworth

© 2008 EUO:LEI:L «AfKYPA»

!:::..A. IIAIIA!:::.HMHTPIOY A.B.E.E.
yta Tllv EAAilVtKYJ yAwaaa
H napouaa EKooa11 M6.to<;; 2008
Aa(J.Tipou Kmawv11 271 & fewpy(ou IIanavoptou
Aytot Av6.pyupot, T.K. 13562
T11A.: 210 2693800-4 • Fax: 210 2693806-7
KEVTptKO KUTUOTI'](J.U: AfKYPA-IIOAYXOPO:L,
:L6Awvo<;; 124 - Ao{jva
TI']A.: 210 3837667, 210 3837540 • Fax: 210 3837066
e-mail agyra@agyra.gr • www.agyra.gr

ISBN: 978-960-234-922-9
Anayopeunm 11 avanapaywyl\ [lEpou~ 1\ 61\11~ n1~ rKCioo11~. 11 [lEm<popc<
OE 01tot00fpron.: l1AEK1-pOVLK6 Q1t00flKEUTtK6 aUOTlltA-U {] QVU(J.ET<i0oa11 tJ.E
01totaa0fpto~E (J.Op<pi]<; Yji\EK'rpovtK6., [-.lYJXUVlK6., <pWTOTU1ttK6. f] 6.1\i\a tJ.tan.
xwp[~ T11V TIP011YOU[lEV11 ypanTl\ 6.Cieta TOU EKMT11,
llEPIEXOMENA

IIg6A.oyo£ ............................................................................... 11
Mnvu11a rrgo£ Esou8Evw!l£vou£ yovEL£ ..................................... 13

ANAPMOl:TH l:YMUEPI~OPA ...

1. Xa<JO!-!EQL - To JTatf>{ TWV aQywv QV8f1,WV ............................... 23
2. AygL<iDE£ - 0 f.lL'XQO~ Arr{A,a~ ................................................ 27
3. NEUQLXE£ XQL<JEL£ - Mw f.lL'XQrJ f36f.lf3a ...................................... 32
4. BA.aatit!-!LE£- «LlWaE f.lOV TO, f.laACX .. .» .................................... 37
5. KatEQYUQLE£- To nm& f.lE ra bvo JTQ6awna .......................... .40
6. KA.<i11a- H bvvawJ rov vyoov arotxEiov ................................ 44
7. <PA.uagta- To f.lJTAa-f.lJTAa ..................................................... .47
8. WE !lata- «H yaw £anaaE TTJ A,af.lJTa! AA,r]8Etaf» .. ................... 51
9. PL't(Joxtv6uvo rrm6t- «Koira, f.laf.la! L1Ev £nwaf» .................... 55
10. To rrm6t rrou xA.EBa- 0 axon6~ ayta~EL ra f.lEaa .................... 60
11. Mo'lnga - 0 aLWJTTJA6~ 8vf1,6~ ................................................. 65
12. Au8a6aa- To nmbi f.lE TTJ «f.lEYcXATJ yA,waaa» .......................... 69
13. KA.a't(Ja- 0 VJTEQWTO~ E'XVEVQWf.lO~ ....................................... 73
14. Tt']AEOQUOY]- AvT6 TO «Xa~O'XOVTL»f ........................................ 76
7
OEPIEXOMENA

8EMA ••• l:YNH0EIQN

15. I1goowm1-o'] uyLELVi]- Efldc;, ra ifmbui xm ra fUXQ6{3w .......... 83
16. KaXE£ ouvi]8ELE£- «li6.1jJE va axaMI;nc; T1J f1VT1J aovf» ............ 88
17. TouaA.£m xm reavE£- <PTOv Xt an' T1JV aQxri! .......................... 91
18. 0 xaBy<i£ yLa ... ta QOUXa- «AVT6 {3Qrixcc; va cpOQEOEtc;;» ......... 95
19. Axm<iatmo DW[l<ino- H TOstxri l;wvr] ................................. lOO
20. Axm<iomw orc(tL- To «flnaxa).o» ...................................... 104

<J)oBOI KAI ANHI:YXIEI:

21. IlaQ<iA.oym cp6Bm- To TEQac; xaTw an6 TO XQE{36.n ............... 111
22. 0 cp6Bo£ tl]£ arcmuxta£- H f111xavovA,a nov «ra icprvaE» ...... 116
23. ilHA.ta- H na87Jnxn bvvaf11J ................................................ 120

ANAAHlJIH EY0YNQN
24. To I;Ezam<iQLXO rem()(- «Eibcc; kavcic; nov acprJOa TO .. .
f1VaA6 flOV;» .......... :............................................................. 127
25. Kaxo<5LaXELQLOlJ - To nmbi fl£ T1JV «TQvma» ra£n71 ............... 130
26. Aoucpa xm rcaQaAA.ayi] - «Eyw TWQa 8a xaQw
Ta vt6.Ta flOV!» ..................................................................... 134

DENTE AEnTA nA KABrA

27. NmnA.txLa- f1a{3ib xm roA,t6.8 .............................................. 143
28. <l>LALX<i xaBya<56.xLa- «f1tx6 flOV Eivm, QEf» .......................... 147
29. ADEAcpLxo( xaBy<iDE£- ZijaE flE TOV EX8Q6 aov ....................... 151
30. To JCVEU[la tl]£ avnA.oy(a£ - «0Xt, ywTi;
Enctbri TO Ace; Eav;» .............................................................. 157

0 fiOAEMOI: TQN ••• BIBAIQN

31. IlaQEXtQOJCE£ OtO OXOAELO- 0 xaQayxt61;nc; Tr]c; Tasr]c; .......... 163
32. 0 xaBy<i£ yw to ... DL<iBao[!a- 2+2 =
«f1EV TO XaVW, Einaf» ........................................................... 168
33. AQyorcoQ(a ow oxoA.do- H nQwtvri boxtf1aaia .................... 172
34. Xa[ll]AOL Ba8[!0L- 0 EAcyxoc; nov nQBE an6 .. .
T1JV K6).aa1] .......................................................................... 177

8
 TIEPIEXOMENA

35. o EcpLaA:rns; 6aoxaA.os;- Q[ f.WVQE~ WQE£ ............................... 181

36. ~EV J[clCD <JXOAELO! -J:ro:rr a:rr6 Tr] L1WTEQa L1r)J.WW·WV ............ 184
37. TIQO~Al][Lata [LE tL£ qJLALE£- H aya:rrr) c'>EV ayOQcX~ETaL ............ 188

I;TO TPAUEZI
38. To <Ja~OUUQ f)L~Q- 0 XE(/JTEc'>OJTOAEf.J,O~ .................................. 195
39. To [LL~EQO rrm()[- 0 E(/J[cXArr}~ Tr)~ ayX[VcXQa~ ........................ 199
40. To UJtEQ~aQo rrm6[ -l:vvcxw~ xan tJ,aaovA,aa .............. ........ 203

H llEPIBOHTH QPA TOY YUNOY

41. NUXTEQLVE£ EWf)OAE£- H VVXW TWV ... :rrm&wv ..................... 211
42. To ~QEY[LEVO XQE~cltL- NVXTEQ[Vl} avaTQ[XLAa ....................... 215
43. 0 [Lrr6[LmQas; JWU 6£v rraEL yLa 1mvo- To tJ,an yaQic'>a! ......... 218

HEEOAOI:
44. Ta «rr<iQE [LOU»- «EJ£A,w ro aEQo:rrA,avax[, rwQaf» ................. 223
45. Err£wo6Laxl] £l;o6os; -l:xr)vl} aro aov:rrEQf.-lcXQXET ........... ........ 227
46. Tal;[6L [LE amoxfvnw- «<I6rE <pravovtJ,E;» ............................ 232

EEQ ADO TON llYPHNA THI: 0IKOrENEIAI:

47. Tiarrrrou6£t; xm yLayL<ibE£- Q[ «tJ,aarQoxaA,aar£~»
TWV JTa[c)[dJV ........................................... ,............................ 239
48. OL y£Lwv£t;- Orav o <pQcXXT'YJ~ T'YJ~ avA,l}~
yivETaL Tcixo~ rov BEQOAiVOV .............................................. 242
49. 0 «'Evas;» yovL6t;- Orav ot EVOXE~ &v aQxovv ..................... 245
50. E>EWL yovEL£ xm fLLXTE£ mxoy£v£LE£- H xaraQa
T'YJ~ l:raxro:rrovra~ ................................................................ 250

H ayarrn bEV aQXEL ................ ······· ········ ................................ 253

9
llPOAOrOl:

To «EJtUYYEA!Jfi» -rou yovLO'll £lvm -ro mo Ol]!JUV'tLx6 nou 8a «aoxilooU!l£»

JtO'tE, CDO't600 EAUXLOLOL aJt6 E!-LU£ JtEQVOllV aJt6 XUJtOLa EXJta(DEUO'Il.
Kma xanmov -rg6no, EmxgmEL 'll av-rLA.ll1JJ'Il 6-rL yEvvL6~-tamE ~£gov-rw;
JtW£ avmg£cpov-rm -ra nm6L6.- JtW£ va -r' avLL~-tE'tCDJt(~ou~-tE 6-rav 6Ev
ElVaL OUVEQYUOL~-ta, JtcD£ va E~LOOQQOJtOll!lE w; avayXE£ LOU£ !-LE 'tL£ DL-
XE£ ~-ta£ xm JtcD£ va E~aocpaA.(OOU!-LE 6'tL 8a !-LEYUAWOOUV EULUXLO~-tEVa
xm ~-t£ awmil ngooaQ~-tOYll· Qm6oo, 6JtCD£ xm onma6i]JtOLE «ELD(XEUO'Il»,
E'tOL xm ami! LOU yoVLOll ~-tJtOQEl va y( VEL JtLO EllXOA'Il, av xmaA.6.j30U!-tE
x6.JtoLE£ j3amx££ 'tEXVLXE£ xm 'tL£ EcpaQ~-t6oou~-tE JtQOOEX'tLX6. xm ~-t£ ou-
vEJtELa. To ouyxEXQL~-t£vo j3Lj3A.Lo 8a 13o'll8i]oEL a' am6.
To j3Lj3ALo yga<p't'llXE yLa va oa£ 6LEuxoA.1JvEL om xa8'1l~-tEQLV6. JtQ0-
13AiJ~-tma JtOU j3LWVE't£ O'tL£ OXEOEL£ !-tE La JtaL6L6. Oa£, £( 't£ 6mv 8EAE't£
va A.1JOE't£ -ro anA.o'llO'tEQO JtQ613A.ll~-ta, El't£ 6-rav cp-ravE'tE o-ra 6gLa 't'll£
uno~-tovil£ aa£. To j3Lj3A.(o OXEDLUO'tllXE WO't£ v' aJtO'tEAEOEL £va ygi]yo-
QO xm EllXQllO'tO EYXELQL6Lo 't'll OLLY!liJ nou JtQOXllJt'tEL xanoLo JtQ613A.'Il-
!la. IIO.vw an' 6A.a, JtQOOJta8iloa~-tE va ou~-tJtEQLA.6.j3ou~-tE 6oo 'to 6uva-
-r6v JtEQL006'tEQU JtQUX'tLXU Jtaga6ElY!la'ta- xaA.'llmov'ta£ 'ta JtUV'ta,
aJt6 V'tU'IlAlXLa xm f:)QE~L!lO XQEj3a'tLOll !-tEXQL XU!lllAOll£ j3a8~-tOll£ O'tO
oxoA.E(o xm VEUQLXE£ xg(oEL£ ~-tJtQOOL6. OE 'tQ('tOU£. En LOll£, ngoona8il-
oa~-t£ va w xavou~-t£ 6Laox£6ao-rLx6, yLm(, av 6LaL'IlQi]O£LE 'tO XLOll!lOQ
aa£ 6mv ocp(yyouv m JtQUY~-tam, EXE't£ XEQ6Lo£L 't'll ~-tLOll ~-t<iX'Il·

11
 Zl
'DXX?93d 1DX D1'{').0~l 'Sil01 5309X SUD OT'(g1g
01 Ail0A<:y)031dm 5T'(').OA1X~ lAODDl]d 1DX A301;))110 'D'{1~ 'ilOl 9Ail~').D
lnD OT'(g1g 0113D<:y)031dm ,A 13Tiil91ll3 001ll'D~ J.3'{AJ;)l~ 0 '5mO?l1D1\?l
·Sn,m 5?X1AX31 Sumx SnD!folu
-DODll 511 '531013llli3 511 Sr>n 1~Dn ADXU1D1;)010TI 'D1A90X J;)'{'{Oll mx (!)Q3
'ilOll 5313A?AOX10 53TI9101;)il'{Oll 511 3TiilODiflD10DXil3 DA 3TID'{?9 DE)
·SDD 1;)13A?AOX10 Alll mt\. ?lOll 313AJ;>X D9 ilOllllD
-ilQA?ll3 ll03l'f'{DX ll mAp DA SmDI, ·moJ;>A1Ti3D J;>X113XD 313Difeno'{OXDO
-Dll DA -9X11ADTIUD 01ll DTI9XD- 1DX A<:y)1Q1DlllfchoomAD AUlD A<:y)X1Q13 ACQ'{
-'{"~;> DT'(g1g Ill mx ilOl DT'(g1g Ill 313DJ;)gmq DA 3TI().OlD1i\Cl~ '(ZL6 I -L68I)
500X11;)01N cD"(01A().Od ilOl 1DA13 lfX11ADTIUD 01llUJ;)"('{D 'Sgt\.llll S?'{'{Oll 9ll'D
AC1.01ll().XOOll D]cDOD0'{1cD lfX1DDg Ul AC1.0A<:y)10UTIX31 ilOll 513c1tlf'{11AD 10
mx 53?91 10 'DTID3'{?10llD AilOAO?ch 5?X1t\.llmow 10 S?lilD 119 3rirto~JO
-roAJ '5Cl.O"((),Ognn,D 5()-0XD13A3AOX10 3TI 1DX OD9 53QJ;)TIO 3D OD91 'A<:y)1A
-ot\. Sll~1oifwoun, Sifx1t\.o'{oXn,c1t S13nc;nmo3u 53QJ;>lAOlDX3 3D J;>X11X3"(
-010ilX peXt\.3"(3 mx ]31DDTI1XOQ AilOX? ilOT'(g1g ilOl 5?X1AU1D01D 10
S:OJOVOdll
£I
il01UO(l)Ai\1;>AD AUl 9lLD S0'{3cb9 0031()-'{Di\3rl A91DAilQ 01 009 31301rl0X
-01£1) DA D1J '(l)11;>XDOD1£ 1;>X111COMO 1D1A000()-11CDAD S13r\t91CD 10 S?lil\f
·uoltrl11X3olrrn Alll 3130~A
-01 SitOl DA mi\ 31p001Crl11'9 313A1;>)1 ·Sno 1;>1Q1DlC Dl 313Al),OOD9A3. 't
'9rlODg30 13~1;>0cbX3 A3Q 1;>00cb1031£rl
-(1,0 SilOl ~X1Q lt AD 1X (!)10? '9rlODg30 3rl1;>1Q1D1C D1 313011£(l)13rl11A\f '£
'SitOl A<;)i\0'{11£3 A(l)l S3131C?Ail0 S11 Ail00<;)1g DA 1;>1Q1DlC D1 3130~cby ·z
~13X<;)1Q11C3 S0'{3cb9 0101£ ~ 91COXO 1J.
·suo l)-01qmu rro1 S7;>oocb1o31Crlrro s~xnx Slt1 nolltA1X D1313g1;>'{DlD)I ·r
:S130<;)1D11C
-mq S?X1ong S39il0'{9XD Su 3rl 'ni\0'{1;>AD 3130~A03A3 mx ~Xoooou 3130
-qJQ AD 139il'{ DA poo1Crl-o1'{g1g OlD 1DlAOX?1031C D09 OA9rl1X9- 1Q1DlC
01pi\oit01rlltq Drllt'{g9 ou 3101C~Q0101CO 119 3130?~ DA 00910(!) 131C?Oll '13'{
-oXonun Sno rrou nrlrlll'{1Q 01 mA 1;>X1Q13 'S?'{ilogrlrro S?X11XD01C mx S?X
-111COAil0 'S13cbDO 130?cbOOOlC ilOlC 01D'{1;>cb3X 0101C1;>X 31pog D9 A0'{'{1;>rl
'A91C10'{ '1;>X1AOADX- S13AOA 10 Ail0~11£(l)13rl11AD ilOlC DlDrl~'{gOOlC D031D
-?9UA(l0 D1 91CD D1A~A31C 1D13(),31DrlAD01C 01'{g1g OJ. '3130')-'{ 01 ne SqJlC
31391;>rl DA 313'{?9 mx Sno 1Q1D1C 01 3rl nrllt'{g9o1C 010lC1;>X 313X? ~Q131£3
01'{g1g 0191ilD 313~1;>9D1V '5it011;>rlOA9 ,13rl D1DrlA1;>01C D13rll)-01C D0
\
~111N:OJ ~AON:11WHN:118A083
~Odll VWAN:HJ\1
 vi
·5nD l,tXoD
-001£ l,tX1'{09031£rt i\Ul 91£D mu;noD~3 Di\ 5mJ3'{3113cltJ;>1£ nel,trll.11D D101£
-J;>)I "1D1SJ 1Dl30SJcb1031£1irtD i\39 i\Dl9 313DI,t0i\AD 01 Di\ 1DX '91X3901£D
J;>X1i\(l)i\ 10X 01£901 3rl 1Dl30SJcb1031£1irtD i\Dl9 l,tXODOOl£ 313DC!J9 rtOl Di\
1DAJ3 ltD'),'{ H ·5nD l,tXoDoou Altl p1Lt~1m D1Dl9AD811£ '5SJAmcb 511313'{'99
rtOl i\Dl9 13~J;l'{'{D rtOl J;>OOcb1031£rlrtD lt i\D 1X '«c;JA3 (I)SJ'{ '13J;l1DOD1£ 31i i\39»
(1,01£'),1 rtOl 513c!tSJXD 3131\J;)X 5cyJX3i\rtD i\D 'p'{X0/\3 5J;>D 191D1£ 01 i\ v "DlDO'li
-OJ;ji\D 1D130SJcb1031£rlrtD Di\ l,t 1D13~J;>A03i\rtD ltrl Di\ If 13~1,t'{D1DX D8 '13DJ;)1£D
-01£D i\Ul Di\ rtOASJ'li13X001£ 1DX l,tXODOOl£ i\Ul 5JOmX 13DI,t~ Di\ J3001£rl
i\39 1Q1D1£ 01 'DrlltlDJ;l19 Di\? 91£D J;ll3W "DJX1'{lt l,tOX11i 1),'{01£ 3D 51,tXOD
-001£ 5Ltl OOli\3XJll3 01 J;>X1'{09031£rt i\Dl9i\1A 5(1)1£ (J;>AXrtD 011£) l,t 1DlJ3'{3rlDO
-Dl£ J91D1£ 01119 131\JD'liltD Di\ J3001£rl 91rty "rtOll,t(l)~ lt1£10'{91£rt Altl lt'{9
D1A DlJcbOD mrl 3D 13DJ3'{X 01 Di\ ]3'{131£D 1DX rtOlJ~Drl 50'{'{D~SJ 131\}A
13XSJ 50101£J;)X 119 131\JD'liltD l,tXODOOl£ i\D 1X (l)lDSJ '51,tXOD001£ 5Ltl 0011\
-3XJ1£3 011Dl3AJA i\Dl9 9X11i\DrlltD 138c;J1i\ 1Q1D1£ OASJ'li10X3XArtD 0~
~;tXonoo:u 1;tx1"(ogo3:uA
·Sfl1 SDJ17lJ~3 J;l'{'{D '5DD 51,tDD09Jli\D 5ltl
JJriDJ311 3D 1X9 1Dli\O~J;)A03MD i\39 J;l191D1£ D1 'D1A9'{ D'{'{J;l 3W "313DC!J901£
-Dli\D 01 D8 5cyJ1£ 01 91£D D1UlOJ;l~3i\D 'J;)i\D~ 1DX J;)i\D~ 131\J;)X 01 D8 3191
-rtOi\1£'), rtol DOC!J Altl 5DD l,tm~ Lt1 ltDD"tQX 5mAOAJ;>X 1,t Di\Olpl. rt011'{J;>cb3x
OlD D'{l,trl 5Dli\c;Jl31£ 31}3 'rtOl 91UADcb 0113J;>cb Di\ 5Dli\OA(),3cb01£D 31]3-
rtOl 91£0XD i\0113X(),l31£ i\ v "5lJ13?d)l)113AlJ UDUBDJJJ 13DJ;>OcbX3 Di\ l,t 'J38U'K
-79'K3 Di\ l,t 'SliriJJAI}g U~139J113 131\J;)X Di\ l,t 'rtOl 91i01'9 OlD !J,XOD0011 !J,u1y
-0[/0311{1 13DJ;)1£D01£D Di\ l,t :5rtOX91D 5103DDSJ1 (1)1J;)XDOD1£ 5rt01 91£D i\DASJ
13XC!J1911£31Q1D1£ 01-l,t'{llD 1Di\]3 ltDltli\J;)llD lt 'Dlltl9X11D'liAD0,1£ i\Ul~
I
«~9lrtD 131\J;)X 01JlD1J» :nrJ
-AJ;>Ol£ 0191 01 Dli\'91£ 1Dl?11(1)0Di\D 'Drllt'{9901£ 0113D'),'{ D8 i\39 1Dl? 119130
-?~ rt01£ 0'{90D1£ 'J;>OOcb ltlDX?9 D1A Dl£()-OXD D11i 3rl 1'{J;jcb3X OlD rtOll,tcb039D
lt03190X11i ltl13J;)i\D1£0X Di\ rtOl DX91A i\01131£?'{9 rt01£ 5911\0A 5DA3:,
DthD~A03AC\D 1DA13 A3q ~1q1DU Dl.1l.D1J- 10l(Jl.D 1Q
"1),011\
-ol. rtol 0'{90 /\OlD ltD1Al.?D001£ 5DD 1,tx19 Lt1 31i 5?XOD 5?lrtD 5?X1DD9 511
313DJ;)rt9i\rtD Di\ 3'li(),OlD1i\rtD '5ltDJll3: "Drllt'{£)901£ OA?'li10X3XArtD Di\? 3rl
31J31DD11£D1DX i\101£ 50'{?l 01 5m 313DJ;>£)D19 01 Di\ 3'li()-OlD1i\ftD 'rto}'{£)1£)
:ntiNOJ :U,ON3:W('5N3:0A.033: ~Odll VWA.NHW
 MHNYMA IIPO:L EBOYE>ENQMENOY:L fONEI:L

E:rti<>ustJ <>uvaJ.tlJ~
To :rtmbt 8£A.EL a:rtA.ffi£ va XEQOLsEL - bEv to Evbwcp£QEL n 8a xEQbL-
ou. NLffi8EL Ol]~aVtLXO 6taV ~OQEL v' ayvoi}OEL ~La EVtoA.i} Oa£, i} 6taV
aa£ xatacpEQEL va EvbffioEtE OE ~La bLxi} tou. Av vLffi8EtE 8u~6 i} a:rto-
yoi}tEUOlJ OtL£ «OUVaA.A.ayE£» Oa£ ~asL tOU, av l] OU~:rtEQLcpOQU E:rtL~E­
VEL XaL ~Eta tL£ VOU8EOLE£ XL av tQLYDQLsEtE OUVE)(ELa ~ovof...oyffivta£, «8a
rov bEL~ CD cyffi :rtOLO£ xavEL xou~avto», to :rtmbt aa£ £xu to :rtavw XEQL.
IlQE:rtEL va ~EtatQE'\jJEtE tL£ lJYEtLXE£ taOEL£ toU OE E:rtL8U~La va ~Ol]8i}­
OEL tl]v mxoy£vua. Mnv to :rtoA.E~atE. Znti}otE tl] yvffi~n tou. Acpi}otE to
v' a:rtocpaOLOEL ax6~a XaL :rt6tE 8a ~yaf...ctE OtOV OQO~O ta OXOU:rtLOLa.

Ex<>ixl)<rlJ
To EXOLXl]tLx6 :rtmbt EXEL tl]V ato8non :rtCD£ bEv to aya:rtouv OL yovEL£
tou xm 8£/...u va tou£ :rtA.nyffiou. Aut6 ~:rtOQEL va :rtQOXU'\jJEL a:rt6 ~La
avtL:rtag6.8wn buva~ECDV, 6:rtou OL yovEL£ xat£cpuyavotnv tL~CDQLa yLa
va XEQOLoouv tov :rt6A.E~O. Av vLffi8ctE :rtA.nyw~EVOL, av tQEcpEtE agvn-
nxa mo8i}~ma yLa to :rtmbt aa£, XL av avagwn£otE «Ilffi£ ~OQEL va ~ou
l
to xavet aut6 E~£va;» to :rtmbt EXOLXELtm. H 8EQa:rtda ELvm a~EQLOtl]
~I aya:rtl] xm OtOQyi}, aVtL yLa tL~CDQLa i} AEXtLXE£ Em8EOEL£. ~ouA.£'\j.JtE
yLa va mavog8ffioEtE tl] sYI~La :rtou £xu u:rtootEL n axton.
I
j
Ai<rOlJ<rlJ av£:rtaQxua~
To :rtmbL motEUEL 6tL OEV xavEL OCDOta xa:rtOLa :rtQ6.y~ata, aga OEV
~/...ErtEL yLatL va OUVE)(LOEL va ta XUVEL. A:rto8aQQUVEtaL, a/.../...6. xata :rta-
QUOO~O tQO:rtO ~:rtOQcl va dvm taUto)(QOVCD£ xm E~aLQEtLXa cpLA.6bo~o
(8av6.m~o£ ouvbuao~6£). fLa v' a:rtocpuyu o:rtmach']:rtotE v£a :n;goo:rt6.-
8ua, :rtQE:rtEL va :rtdou tOU£ :rtavtE£ 6tL ELvm avtxavo xm avmaQXE£.
0 OtO)(O£ toU ~:rtOQcl va OUVO'\jJLOtEL Otl] OUVl]8LO~EVl] cpQUOl]: «AOE ~E
i}oux;o!»
Av 8LamotffioctE 6tL E)(EtE :rta'\j.JEL va to vou8ctdtE XL 6tL 8Ev :rtcQL-
~EVctE tL:rtota a:rt6 to :rtmbt oa£, t6tE otyouga ot6X:O£ tou dvm Yl avE-
:rt6.QxELa. H AUOl] ~QLOXEtaL Otl]V EV8UQQUVOl], WOtE va ~EAtLCD8EL l] au-
toEXtL~l]Oi} tOU.

fEVLXU, l] xaf...utEQl] OtQatl]yLXi} yLa x6.8E aVUQ~OOtl] OU~EQLcpOQU i}

£A.A.EL'\j.Jl] ouvEgyaota£ tou :rtmbLOu, dvm va ota~ati}OEtE x6.8E avta-

15
 9l
"31 pA.gUJ\U~ PI\ U9l)ri09g mri 3131\l)X U8 'UD9ri 31}31Cl3~Uri J\39 J\ V •
:uriA139l)OUll
·SCl01l)OOcb1031.CriClD lll mA
UM8(),31£Cl mAp Sro:u mx 'S13D(!)11£11£3 MOX9 U8 Sn01 S13~l)01£ 10 1191)19
-1D1£ DlD J\Cl0~1)919 UJ\ mA S3131£9J\ClD S11 S91ClU J\(),0101!0A03J\3 SpAOA 10
"3130(!)80019 UJ\ 313"{98 Cl01£ l)OOcb1031£riClD lt1 3rl lt09XD l},X1AO"{ D101£l)X
i\ClOX9 S3)01£0 10 S3131£9J\ClD 3D 313A.(),d:mmx UJ\ J\91£10"{ 131£901£ 'S3"{U"{"{l)1
-uxu l), S3J\Cl9J\}X11£3 (),"{01£ l), 1DJ\)3 S3131£9J\ClD S9X1DClcb 10 'l)OOcb l)1TIU)I
53131t:;tArt.o S:;tx1.tov
"31301)111\ClOl£ U8 '0)3"{0XD OlD Al)cbClOl!ri 313D900cb J\39 AV •
"311)1\131£ U8 'Suo 91LtAucb 01 31l)cb J\39 J\V •
"13Dl)"{UX U8 'l),Xoog UlD 'ro~9 "{01£ri~191£ri 0.01111\l)A. 01 313Dl),cbu AV •
:uri A1391)0Ull
·uougri9:u3 Suo l),x19
l)1riUX S)O(l)X- 11l)X 1\ClOJ\l)X i\391}, J\ClOJ\l)X Suo l)191D1£ Dl J\Dl9 'SCl01 UJ\
-9ri i\ClOJ\)Ugrino no:u Dl9AOA3A 1DJ\)3 'So.Oll)TIOJ\9 ,113i\(!)"{U901£Cl Sro:uo
"53131J::;tArt.O 5:;tX1Drt~
·S9x1A0"{ 10 mx S9X1DClcb 10 :J\(!)131£31\ClD lt9)3 0Cl9 J\ClOXOl)l!Cl '1)19
-m:u mA 1D113X901£ ADlO "(),011\0A o.o1 O"{l£9 o0319onX01 011DA)3 'S3131£9A
-ClD J\ClOXOl)l!Cl D13A09A3 UJ\11£(!)081\U 38l)X mA A993XD 119 S9AOA3A. O.L
5313lt~Aa.o 3l.3"ftl,l~1lt3 - 5n.o 1,tx1J.lt1.DOl..O H
·sn~l)Ol£ S30319D01031£ mx 'J\91£10"{ 'mt\.9"{ uo319A1y ·l},x1AO"{ Lt1
3rl Sn01 o1x19 o1 Ano~p9o:uu ,A A()-08u:uooo:u mx Spoou9 'urilt"{g9o:u
13X01)1£Cl AD19 '),"{01£ UOJ?l! A'),0"{1ri S)3AoA 100319D01031£ 10 'SltD}l£3. ·Suo
U}rimoXnch. Alt1 313ol),olt1m9 uA Suo 9:uu 13A9ri1031£ l)"{"{U 'mlt9)3MDU
91nu 13AJ?x o1J9m:u 01 Sro9l),Mo 1191DA)3 un9l),"{u H ·SJ?rl3 9:uu So.oo31
-9001031£ So.01 3ri 131\}Ugrino Sro:u9 'lt"{l)l!01g Ltw uo9ri lt"{OXD')-9 mri 9:uu
l)13ri '1Dl3J\)A. U"{OXD'),9l)"{"{U 1Dl3A9"{ U"{OX()-3 mug9g 91ClV ·S9X1"{1cb 131\
-9riuou:u Suo SOA91 o '191D1£ ow 11J?X 31pAlt~3 AD19 Sro:u 31peromg3g
"UOXl) DlD J\'),08(1)~3 Suo AD19 1X Uri9XU 'S)3AOA )OX1A00lD 313J\9TIUOU1£
UJ\ mx Suo 9riCl8 J\01 31)31DOXMD UJ\ 3138l)ri UJ\ 131£90ll ·Lt~l)Ol£ l},X110901£
:S:EINOJ :S:AON3:W5N3:8AO::C:3: :S:Odll VWANHW
 LI
.D10<Drl111}X11Drl<DD IUD 3rlClOC),31D11£ i\39 91ClD
, 1J ·10"{'(1;> 10 51;>03 ,D i\ClOAXp9 Di\ 31D"'{?8 D8 ClOll 9rlDDg3D 0191 i\01 3rl
1;>191Dll DlD 31D30?cb103llriClD Di\ 131£?01£119 3rlClOC),31D1ll ·c;torlDDg3D ltclL13"'{
-"'{? 13i\X139 '«J;>XD"'{Drl DlD D1rl» i\l}O"'{DXOllD 10X103rl Cl0ll91ClD 1X Drl9XV
·9x11<ni\13llD1 01£901 3rlr;>AXClD '5n01 I,!Dlt"'{?8 U11;>191Dll DlD i\ClO"'{"'{r;>g
-1m nou 5pAoA. 5n01 91£D m13Xo?oou c;torlDDg3D LtclL13"'{"'{? H ·131\c;toone
-OllD D1 91ClD 1X 'ADDCl311}0AOllD 5DD 1DX DDDD"'{1;>8 i\Di\DX? D1119 5DD
1;>191Dll DlD 13?"'{ D1ororl11 H ·c;torlDDg3D ltclL13"'{"'{? 13i\<yl"'{lt90llnmx 131\l}O
-OD80llD 1191Di\13 D10<Drl11 i\U11)00cbD 11'9 3D 00319013X 01 'OD91D('5
.J\Cl0i\1)X 01 Di\ 131£?01£ i\39 ]DJ1A 5rorl9 MOO?~ i\39 '111;>X i\Cl0i\1;>X Di\ 131£?01£
i\39 119 i\ClOO?~ 1;>191Dll D.i ·191Dll OlD D101£)113XDJ;>~,>19 i\39 D1Ui9X11Drl
-A.nou AUlD '(10A?rlrorlne 1Di\13 i\D19 Sro191) 5pAoA. 5nml}rlA.11D 500ll13~)cbnox
-Di\D <yli\3 'i\91£10'{ 'D)O<nrl11 H ·«roO?cbOllCl Di\ 5131\J)X 3rl Di\ 513"'{?8» '19
-1Dll 011D131cb?XD '«DgD"'{1;>1DX 'V» ·«ltDD093"'{U1 5139 ne i\39 'ClOD 91ltA.ncb
01 53A.Dcb? i\39 c;tocby» :5D)D301D8ClD 1)100X D1rl13X?103llrl3 D)O<nrl11lt ''}019
-1Dll Cl01 513~1)01£ 511 3rl DD3rlr;> 1Dli\0~)13XD 53131£?1\ClD 10 <)Ji\3: ·53131£?1\ClD
511 9llD 1)00cbD19 -I}X11i\Drllto l}"'{OllJ;>"'{"'{D---1}11£3"'{ D1rl13X? D10<Drl11 H
n~ororh.11X0,- 5~ni.ons:J3:I \
·53131£?1\ClD 5?X1AO"'{ 313D?8X3 Di\ mA.I}rlA.11D I}"'{DX 1Di\13 i\39 '3131\<)Jrl
-ne119 313D<;l1i\ AV ·5nD r;>wrll,!eDmMo ml,! 59rlD1<nA.3 o nrllt"'{g9ou
OlD i\ClODC),Ocb0130Dll Di\ 313DI}cbD i\39 i\D 'O"'{OXC),3 011£ 13i\1A D8 91Cl\f
·59X1"'{1cb 5DD 50A91 o mx l}xuxnq1q mA )3 Di\ 13ll?Oll 5no ltDr;>lD H ·v
·perou
-"'{3g Di\ mA. D101DXCl3U031'}39 1DX 13X? 119130?~ Di\ 13ll?Oll)91Dll O.L ·£
·51,!A.O"'{
-11£3 531U191DM9 1Dli\OO?cbDOOll Di\ 13ll?Oll 'i\91Di\Cl9 1Di\13 i\D10 ·z
·r;>oocb103llriClD lt1 3rlltD?XD i\ClOX? Di\ 131£?01£ 53131£?1\ClD 10 . I
:531\91\DX <D11)XDODll10 i\'}08UO
-lt1 Di\ 13ll?Oll '53131£?1\ClD 5?X1AO"'{ 1DX 5?X1DClcb 10 i\ClODI}AOCl0113"'{ Di\ D1J
·5orlD9X o 1D130?cb 5<y>u 3138r;>rl Di\ nouD<p
'D1A<)JclL D1A 31)3AgDi\D~ D8 i\39 'DrlU1D1;>1DX OlD 1"'{1~30 3131\J;>X 3rl i\ V •
·r;>1A.mA.
UlD ClOrl)~Drl <DOJ;>ll 5DD ne i\39 '1;>11£3"'{ 311\?ll 3D 31)31DDrl1013 i\39 i\ v•
:iEINOJ :iAON3:W~N3:8A0=:3: :iOdll VWANHW
MHNYMA IIPOL E30Y8ENQMENOYL fONEIL

H tq!WQLa qtJtEQLEXEL XL evav ax61-1.a xtvbuvo: 6n !!JtOQEL va ow;

avnna8i]aouv ta nmbLa aw;. Mnogd va,',JtaQEL tT} !!OQcpi] bLa!!UXTJc;
ava~-~.wa OE buo ato!-la -TJ 8£A.T}ai] ~-~.ou Evavu{}qtTJ 6Lxi] aou- Evw TJ ano-
'
tEAEO!!UtLXi] XQiJOTJ tWV OUVEJtELWV bLVEL tT}V E!!CP~OT} Oto JtaLbL XaL OtT}
. OUYXEXQL!!EVT} JtEQLOtaOT}.

Ev0U(1(1llVO"t] - n.a ~d:ttro,.EVt] Ull't0£X'tt,.1]0"1]

Kgati]OU!!E yLa to teA.oc; to mo OTJ!!UVtLXO !!EQOc; toU egyou tOU yo-
VLOll. H Ev8aQQUVOTJ xavEL ta nmbLa va vLw8ouv 6!-~.0Qcpa !-I.E tov caut6
touc; (ax61-1.a XL 6tav exouv xavEL A.a8oc;), Evw 6tav ta ano8agg1JvEtE
vLw8ouv nwc; 6,n XL av xavouv, 6Ev 8a dvm note agxEt6.
'Evac; tQ6Jtoc; YLa v' avtL!!EtWJtLOEtE tT}V aVUQ!!OOtT} OU!!JtEQLCjJOQU
xm tTJV anotuxta tou nmbwv, dvm va bwxwgtaEtE tTJV JtQ<isTJ an6
tov bgaatTJ. IIagabELY!-la, av to nmbt avanoboyugtaEL eva noti]QL ya-
A.a, !!TJV tou nettE nwc; ELvm arrg6aExto. ~OXL!!UOtE !!La mo 8Euxi] ngo-
OEY'fLOTJ: «Mou cpaLVEtm nwc; exuaEc; to yaA.a aou. 'EA.a va to xa8agtaou1-1.E
xm 8a mac; aA.A.o». 'Etm, arr6 m8avi] mtta arro8agguvaT}c;, to «atllXTJ!!U»
!!EtatQEJtEtaL OE.E!!JtELQLa an6 tT}V OJtOLa to JtmbL xatL 8a aJtOXO!!LOEL.
Mnogo1l!!E va Ev8agg1Jvou!!E to nmbt !-I.E xa8E ~-~.ac; Exbi]A.waT}. L:tTJV
JtQaY!!atLXOtT}ta, T} bLaCjJOQU !!Etasll !!Lac; EV8aQQUVtLXi]c; XaL !!Lac; aJt0-
8aQQUVtLxi]c; bi]A.waT}c; i] Evegyaac; !!JtOQEL va dvm noA.v a1-1.ubgi]. IIa-
gabELY!!U, TJ 6Lacpoga tou «~Ev ELvm xax6, av 61-1.wc; xavELc; aut6 XL EXEL-
vo, 8a ytVEL teA.ao» (ano8agguvaT}) an6 to «ELvm anLSavo, JtQEJtEL va
a' agwE naga noA.v, yLa va to xatacpeQELc; £taL xaA.a» (Ev8agguvaTJ).

Olxoytvnaxit A.t],.OX(1a'tia
H moxn tou amagxw~-~.ov exa JtEQaOEL. L:i]!!EQa ~OV!!E atT}v moxn
tT}c; bTJ!!OXQattac;, JtOU 0 OULVatOV Ta6Qt0LA xagaxti]QL~E ~<tO XELQOtE-
QO OllOtT}!-la- EXt6c; an' 6A.a ta UJtOAOLJta». KaJtOLOL bEV EXOU!-LE ax61-1.a
xataA.aBa 6n ta !!EATJ tTJc; xmvwvtac; 1-1.ac; Batvouv ngoc; tTJV xmvwvLxi]
EstawaTJ. Auto Etvm LbLmtegwc; MaxoA.o, 6tav ng6xELtm yLa ta nmbLa
~-~.ac;. «~EV EL!!aOtE LOa XL O!!OLU», sECjJUOU!!E !!E ayavaxtT}OT}, EVVOWVtac;
ta JtaLbLa. «EL!!aL mo !!EyaA.oc; XaL mo esunvoc;, XL EYW ta ta"LC;W>>. AA.i]-
8ELa ELVaL 6A.a. o~-~.wc;, LOOtT}ta bEV OT}!!aLVEL nwc; 6A.m ELVaL iDLOL. 'OA.m
~-~.ac; exou!!E 6LacpoQEtLx6 mtnEbo yvwaEwv, JtELQac;, aw~-~.auxi]c; Mva!!TJc;
XaL JtQOOOVtWV. 'Otav EVOtEQVL~O!!aOtE tT}V Lb£a tT}c; LOOtT}tac;, EXbT}-

18
61
"«'91DD010ri UlD 313£]
-?"(X» 119 '91Q1D:U: D1 i\itO~JTIOi\ ltri Di\ m!.. «X>JOQ300:U:» i\U1 3130?cb103II •
"DlDTI?B D1 'D"(9
1D1i\01:U:'f"('DX Di\ 31DC)) 'X>Q'9rioqg 38'9X D1i\9~1D i\U1 3131\C))OU"(:U:rlit& •
"5130'91001£ 5?X103ri i\'f08it0"(0XV
"l},ri/..110 l},X1"(0£) lt"("('9 X>10:U:'9X [}, '91lt/..ncb 01 '913ri omg£!'9& 38'9X 3TI'),O:U:
Sn - '9X11XD1 m1AOAJA. DA 13:U:?O:U: 513DC))01i\3X!..Cto 5?XX>13A3!..ox10 10
"i\())13i\3AOX10 i\(l')D91l},(l')~ lt1 i\it0i\())10"("('D itO:U: 53J"(lt~U..i\D
5?X1cb"(3QD Sui}, c;tmqm:u:-Acp1Ao!.. 531lt19"(D:U:11AD 5?XD13A3!..ox10 Su 9:u:n
5o031'f"(DX 5(l')0}3:U:D '53X'9riD1Q 5?XD13i\3AOX10 i\'f08it"( Di\ 501£901 S9x.
-11DD£j1£lriitD mx 501DXJQ 5DA? '5ltDJ:U:3 '1DAJ'3: "5it01 53JXitDUi\D 511 mx 53
-?Q1 511 i\itOD?8X3 ne mx «i\'),0£)31\D» D8 it0:U:9 «008D99:U:it» Di\9 1X Scpenx
''91Q1D:U: D1 1D1i\0~'9130X itO:U: l},rioqo:u:Ct i\U1 mx ltolt190X/..itD lt113X?OD:U:
UD(l')01i\9XAitD l},XD13i\3AOX10 H "5Ct01 '9109 D113'fi\X13QO:U:(t Sit011DX lt~
-'91 i\U113XD'9Q1Q SitO.L "}3"(3cb(l') D.L ·Ltolt190X!..itD 1D1i\0~'9130X '91Q1D:U: D.L
·So'9X 011DX DJXOX>i\D lt1it"(9:U:D i\U1D '91Q1D:U: D1 i\it0D'91DU"(:U: Di\ 1\'),000:U:ri
OD9:U: 1309~ '110'91£ 9X1Q1D:U: it0111 J:U:D OlD 9101£ 3D(l')i\'9A00 50101£0,
ltnro(hA~xA.cw ~xm3A3A.ox10 H
"UD(l')01A?X!..itD l},XD13i\3AOX10 lt 1Di\J3 l},rioqo:u:Ct lt 1D)I "l},riOQO:U:it 1D13~
-'9130X i\(l')3D'9cbO:U:D i\(l')1ltc1\l),"( ltlD l},X013rlriitD lt '9"("(V "01"(9!.. OA?rilt:U:OXD
~·
-01Ui\ADri 01 SJO(l')X - 53Jq(l')TI(l')X 5?X11:U:03"(U1 3D i\())13i\3AOX10 i\(l')10:U:'9X
l},(l')~ lt1 i\itODJ"(itcbX3 Di\ 1\'),000:u:ri itO:U: 513D98DOD1£11i\D 5?X11X3"( 53TI1i\9TI 511
'SltD}l£3 '13~'9i\it31D)I "'911\0X 011£ 5313i\9AOX10 511131\0?cb 'Sit01l},DltOl},1 ''),OJ\
-1ox 9:U:D 'lt8it0"(9XD:U:3 lt mx A(l')3D'9cbo:u:n A(l')1ltc1\l},"( ltlD l},Xo13rlrlitD H
~Sit01 9riDD10DAO"( m!.. 5}303
D"(9 3131\'9% D1 i\D 'Sit01 U8'9"( D1 9:U:D 1D1i\OXD'9Q1Q Di\ [}, DlDril},"(gOO:U:
i\CtOi\Cf"( Di\ 5DD '91Q1D:U: D1 i\it08'9ri D8 5(l')TI9 SC))II "DJDit0~3 lt1it"(9:U:D i\U1
9:U:D 5)31\DX 1D1}311DOD:U: D"(OXD'),Q- 313"(98 D001'91X1Q i\0101£9 31Dl},1(l')d
·opriltD O"(OXD'),Q 011£ 011DAJ3 91itV "i\(l')3D'9cbO:U:D i\(l')1Uc1\l},"( ltlD l},X013ri
-riCtD lt 1DAJ3 'AC))1Q1D:U: i\(l')1 Sl),cbo01Di\D Slt1 mx Slti\?rJoADgriD"(103:u:rlitD '5Cto1
513DA'9cbX3 511 53"(9 3D 'AC))1DDX1QD1Q i\C))X11DOX.Oriltq i\(l')1 JQ13"(X 0.1
·SI,t"(itcb
SLtAmcpo 8 "'n Slt1Ll"t?ri s(l') 'm1Ac;tomx1q Cto:u: m3:u:9 o:u:m~n i\lt1 3rl 3rlito~
-}:U:(l')13ri11AD SCto1mx SCto:u:cpoeAn 5Cto1 5Ct0"(9 m!.. 9riDD£j3D 3rlitOAC))"(
:ntrNOJ &A.ONtlW<JNtl8A.03tl &OdU VWA.NHW
.....
 oz
"AO"('{?'rl 0031()-"(DX DA? D1A. 0'li909 AOlD 131£TI D8 Sno 1;>131\
-?A.OX10 lt J;>"('(D 'J;>031cb SJO(l)X D1XJ;l"(3A.A.n MtOA JA. ltri DA Sno J;l191Dl£ D1
J3001£W "ltD'),"( ltlD MtOXDJ;>13TITIClD DA Sno J;l191Dl£ Dl313A(),OOD8A3 DA 1DX
'Mt011£'),XDAD nol£ l,tri/.110 lt1 D1Drii,t"(9001£ 3130]1£{1)13TI11AD ,A MtOcft?0111£3
Sno ne on919 01 91nn ,o 3'lino'),AX1390l£n nou 5?X1A.ltmow 5?X111£0A
-no 10 'l,ti\Ori11£3 3'li i\'),01~orionill3 AV "9TI011DririnoA.ool£ 3103~J;l130X '313X'),1
-31£01 DA D1J "D73'(?11X9 ':00311JYmc DlD'liA.J;>Ol£ Dl1DlAOAJA. DA A'),08Dl£0
-001£ DA 131£901£ SpA0/.10 5(1)1£ 1DAJ3 -31DJ;>Tin8 DA- 9X11AD'lilto 011£ O.L
5ltDAil00~9A3lt~~'t D1J\I
·mnril,t1lt~ Dl J;>1nD MtOAOJDl£ J;>OD9
-00 0091£ SDlAOl£?"(9 31J3A.D"(1£X3 D8 'Drilt9A OlD Anol£1i J;l191Dl£ Dl 51"(9W
"DJillltcft013"(1£ 1X9 'lt03AJDAnO ltA{l)ffi9TIO 31~<))1911£3: "l,t1X10AD ltOlt1AJ;)l£D
Alt1 AnOAI,tffiD nol£ 5130I,t1{1)03 3TI J;l"("(D 'A'),08n"( DA AD0(),0001£1i D8 5<)')1£
313DI,t1{1)0 DA 1DX 11]1£0 01 A(),OOOillD nol£ DlDTIIf"(9001£ 30 i,tXOOOOl£ Alt1
313Dif1D11£3 DA D031'),"(D)I "DTI{l)"(99 01 ?101£ «MtODI,tl£TI101» D8 A39 1;>19
-1Dl£ Dl 5<)')1"('(D '51301;>1001£ ( «5DO 5?X19» 31DJ;>9D19) «5?10{1)0» 511 5130
-<))ChA3XA.no Suo 313"("('9911£3 AltW ·o"(OX()-3 mAp A39 J;>"('(D 'lt03Jl£ l,t"("(Ol£
__/
Sno {l)AJ;)l£ 91£D 13/.'fill ne 'Anool,tA{l)ffirino DA J;>191Dl£ Dl3130?illmnx AV
"ltODJ093MtD ltA3TI
-9m Altw MO~"("(D ,A A'),oool£1i 53A9ADx 10 119 Snow 3D 31DJOD8DX33 •
"Mt00lf8Dl£0
-001£ DA OA9TI A'),01X39 AD 1DX {1)10? 'D19?XD If DlDTITIJ;>Ol.OOl£ '53A9A
-DX SnO?A 3TI 10"(9 MtOOI,tA{l)ffirino DA nOl£0<)) DlDTI?8 D1 31DI,t1lt~n~ •
"D1AJOXA. 30 313~1,t"(DlDX Altri DA D1/. '«J;>"(DX AD/.I,tl£ D09» 3TI 31DJXOy •
:S:E!NOJ :S:AON3:W~N3:0A0::::3: :S:Odll VWANHW
\. ANAPMO!:TH
l:YMUEPI«<lOPA ...

21
--

XAI:OMEPI
To natbi rwv aQywv QV8f1WV

H (JVJ.l:lt£QUJlOQU ELvm mivra EXJtArpmx6 va ~Ahtw; tva :rtath( Jto'U

auv~8w~ tQLYUQL~H aav a~m)ga, va f!Etaf!OQCJXD-
vnm GE )(EAWVa, 6tav WEL~ ~ui~Wt£. 0 yovL6~
tgtza :rt<ivw xatw aav naA,a~6~ yLa va vtu8ouv
6Am, f!E to f!ULL xoAAl]f!tvo a' tva QOAOL JWU JtA'fl-
m<i~EL af!ELALXta va Gl]f!UVEL tl]V WQa tl]~ XQLGl]~.
An6 tl]V <iAA'fl, ~acpvou, ta nm6La f!OL<i~ouv au-
vmagf!tva f!E tl]V UcpaVGl] LOU )(aALOU ~ f!E f!La
:rtg6acpat'fl «avaaxacp~» atl] f!Utl] LOU~. KL am6
6EV au~aLVEL f!OVO 6tav ELOLf!U~OVtaL yLa to G)(O-
AELO- f!JtOQOUV va f!EtatQt'I.!Jouv ax6f!'Yl XL tvav
ELXOGUAEJtLO JtEQLJtaLO GE 6LWQ1] E~EQEUVl]Gl] xa-
8£ x<if!JtLa~ ~ Aaxxou~a~ nou 8a ~Q£8£( am 6L<i~a
LOU~.

H <uTi« Tl); Kaf!L<i cpoga y(vEtm axoJtLf!W~ -E(vm o tg6no~

LOU Jtm6LOU va 6LaAaMaEL tl]V avE~aQtl]GLa toU-
UAAOtE n<iAL d vm tEAELW~ a8wo. 2:tl]V ngayf!atL-
x6tl]ta, tO )(aGOfltQL -1] XWAUGLEQy(a- 6EV ELVUL
xa86AOU aVUQf!OGtl] GUf!JtEQLcpOQU, aAA,a aJtott-
AWf!a LOU yEyov6LO~ 6u to nmM txu 6LacpOQE-

23
 vz
13i\'X10 'D1J...9'{ D'{'{X) ,'li '1~DTI 1380? D8 i\39 11913£)1)'{
-mmt Di\ Sr>D ]q1Dll ow i\ClOi\19 aollS313J...O?i\3 Spt
-11381Di\]31)1ClD D'{O ·111llD OlD DD?TI 131)>03TIODD'X
ClOll OTIOlr) OlD 1},00011£3 I},X11XU'{llX3 13XDD OlUi\
-1X01ClD OlD 13i\?Yh03ll ClOllS010ll'J)l)l ·olUi\1X01ClD
OlD 313i\?TI103ll D8 119 3113ll ·mo91r i\Ul 31~101\D
1X SDD 109cbroi\Dll 01 31D?OOcb Dl13ll? 1X X)OOcb D1TI
ol3113II «ir>ooJ...I),oJ... 'nooJ...I),oJ» m3X?MD Smi\oJ...?'{
Sam roi\'J)lll 9llD 31D3X?lD uw ·1o1cy>oll Smi\Cf>i\1X3~ 5~'{no{frin.o
«DTIJ...1391)>0Dll9'{DX» 01 3131\]q 119 31]38ro1Dg3g 5~X1.1XDOU
.3li\?ll1'X9 1DX D03110(l)i\ 1)llll3'{ 1DOX]3 31D3~1)JTI1013
Di\ 31D)'XOD 1X 9TID1'{D3il 3'li 3113803cb '3130?clmwx 01
Di\ D1j ·SnD DOCf> i\UlD 1'{cbq>lDX 01 3113£lD19 Di\ 31D lt.oltA~X
-3~1)>1£) SpD3 Oi\9TI :Dl9i\OJ...3J... Dl31D1ll(l)l3TI1li\V 5n.o ltl.~OU
•tt1101)3013t{ 1;tx1J..ltl.DOl..O
-Dri Al10.0ptt131t A101t 'p1Q1D1t Dl ttroriJAOOdJ A(l).l 5n.o 1;tx1q H
~ « i 3TIDDI),J...0V»
«j3TI1)lll» «jDOOJ...I),oj» :aoll(ll ClOl DX1lD1'{DJ...DllDll
mo 313J...(lcbmnx Di\ S1oroX nooJ...I),oJ... om1Dl13i\1X Di\
SDD ]q1Dll 0113D1'XOD ,8 Sq>II .1)JX101Dl1ll (l0i\OOX
-101 S9i\3 S(lOrl9ao Sam 31i ni\(l)ffi'li(ln Sr>D l),ro~ ltl 313D
-1),~ Di\ 1), DXD'{(lcbOTID39 U01)1i\10XJ... i\01 313~1Dll Di\ 1), Lt.onoq~l.AD
mi\13 Sn1J...o31Da'{mX Slt1 r>'liD3'{?10llD 'Sro91),MS: 5n.o 1;tx1q H
·nooJ...I),OJ...
om i\ClOi\'J)JX Di\ mJ... «311)l'{'{OX Sam»
119 1Dli\Oi\1)>8D1D 1),9131£3 1), 'I),'XOD
-OOll i\Ul i\ClOD(lX'{3DOOll Di\ mJ... 31
-p i\ClOi\X)X 01 1)191Dll Dl i\Dl9 01030
-1)DCl9 1Dl3i\1J... 10?TIODDX OJ. ·i\O'{'{?TI
01 D1D1'X1)'{3 1Dli\Oi\1)gTID'{1li\D 1DX
i\90Dll OlD MO~ 1)>191Dll DJ. ·nx1'{1},i\3
i\01 9llD Cl0i\90'X amltcftlt'{1li\D I},X1l
Nt53NOJ 3:133:H.Lt5d3 33: 3:!33:H.LNVIlV
r
XALOMEPI

aw nm6[, El:m yw aA.Aayr'], w B<iQO£ 111£ EmA.o-

YiJ£. Av ELvm mo !lLXQ6, acpi]OLE w va 6LaA.£~EL:
«8a 'Q8EL£ i] 8a a£ JtUQW a11XW10;»
Av TO Jtalbl xaaO!lEQUEL EJtl111bE£ xm !lE axa-
QUX1i]QWTO 1QOJtO, auvr']8W£ EXb11AWVEL «UV1UQ-
1LXO» EV<ivna an£ bLXE£ aa£ EJtl!lOVE£ EVOXAiJ-
aEL£. EJtO!lEVW£, 61av A£1£ am nm6L<i va x<ivouv
ygi]yoga, anA.ci:>£ EXE[va ea xavouv mo my<i .

./ Acpi]OLE 1a nm6L<i va BLci:>aouv U£ auv£JtELE£

111£ xa8U01EQ11aiJ£ lOU£: 8a xaaouv 1YjV JtQO-
JtOVYjaYj aw XOAU!lBl11i]QLO, bEV ea Jt<iVE m-
VE!l<i, bEV JtQOAaBaLV£1£ va lOU£ 6taB<iaELE
JtUQU!lU8L aw XQEB<in i] 8a !lElVOUV U!lWQLU
aw axoA.E[o !lEL<i 10 !l<i8n!la.
./ IlEL1E WU£ 6n cpEuynE a£ 6£xa A.Em<i xm 1l1-
gi]a1E 10, yw va xamA.<iBouv 6n n<ivm ao-
BagoA.oyEL1E !lE m XQOVLX<i JtEQL8ci:>gLa nou
OQL~£1£.
./ ~ll!lLOUQyi]a1E am JtaLbLU aa£ !lLU aw01i] a(-
a8YjaYj XOLVWVLXOU xa8i]XOV10£, EVa !l£YMO !l£-
QO£ 1Yj£ OJtOLU£ ELVal ll ETOL!l0111m. ~El~1E
LOU£ JtcD£ bYj!lLOUQYOUV1aL auvi]8W£ OL XOL-
VWVLXE£ ax£aH£: !lE lOU£ 6aax<iAOU£, LOU£
C(JLAOU£, 10V JtQOJtOVYj1i] LOU Jto6oacpa(QOU,
!lE 111 yLayL<i xm wv nannou, xm 6nowv <iA.-
A.o auvavamg£cpov1m.
./ Ka8LEQci:>vovm£ !lOVL!lE£ 6La6Lxaa(E£ gom[-
va£ ea Bon8i]an£ ngay!lanx<i w nm6t va
JtEQLOQLaEL 10 xaaO!lEQL, LbLW£ 111V ci:>ga lOU
unvou xm aw JtQWLv6 ~unvn!la- xm 1a 6uo
ELVm XUQLE£ mTLE£ xwA.umEQYLU£. BA.. KEep. 33
(AQYOJWQia aro axoA.Eio) yLa JtEQWa61EQE£ AE-
JtW!lEQELE£.

~HMEIO KAEL11: OL yovd£ JtQEnEL va !l<i8ouv

25
AIIANTH~EI~ ~E EPQTH~EI~ fONEQN

va I;EXWQLsouv n~ twmE~ xg6vo~-Eu81Jvl] xm bLa-

axtbaal]-E/;EQEUVlJGlJ. Ml]V 'ta'UtLSE1E 10 xaao!lt-
QL !A£ 1l]V EI;EQEWlJGl]. fla La JtaLbL<i, LClLW~ 'XU'"CW '"CWV
-cgLwv nwv, w mi;LbL ELvm Jtav-ca mo GlJ!lavu-
x6 an6-cov JtQOOQLG!l6. Tl] any!liJ JtO'U WEL~ «~Q6.­
SE1E», mabij 10 JtmbL xa8ua-cEgd yLa va JtEQLEQ-
yaa-cEL tva Ba-cgaxaxL, auvabl]WJtmija-cE 6-cL Exd-
vo sEL tva 'UJttQOXO auvaLG8l]!la JtOU OL JtEQLGGO'"CEQOL
EVijAL'XE~ £xouv XUGEL. ~LOY 'XOG!lO 10'\.J JtaLCllOU
xm lJ JtaQa!!LXQiJ avaxaA.utjJlJ ELVm tva 8a1J11a, xm
JtQtJtEL va EV8aQQUVE1E '"Cl]V EJtL8'U!lLa LOU JtaLbL-
OU va E/;EQE'UV<i.
fla va 10 xa-cacptQE'"CE, acpijaLE !!La JtEV1UAEJt1l]
B6A.-cava 6Lagxtaa ELxom A-m-ca. Ilag-cE w aJt6-
cpaal]. 'EXELE 11asL aa~ tvav !!EYE8uvnx6 cpax6.
Acpi]a-cE, ta-cw !!La cpoga, m Jtm6L6. va aa~ 6L66.I;ouv
ama xa-cL.

26
Ll
D8 i\39 119 i\1)-0i\O'riOll"{ D1D19X1"{0g qli\3- «Oi\pX3
3i\'9X mx 91(W 3i\'9X» 'Sct0"{"{'9 Sctow 5D1i\OA}V
'531U19i\DX1 530319001031£ 1DX UOD"{1£'919 I},X11D'ri
-(1)0 U0311)-"{Dl..3'rl 3'rl 53X1"{1}.i\3 91£D 1D1i\0"{"{'9g1031£
'9191'01£ DJ. '91UOi\DlDX 1Di\13 91ctV 'Oi\?'rl0311£D1
-Dx mx o'rlDi\1)-9D 138ql1i\ 1Q1D1£ ox191"{ltD1i\ OJ. Slu. np.1n H
·Scto1
(),0103X ct01 D0319"{0Xct3 i\ctOX? D1 Di\ ml.. '5D1X
-1"{Lt suo319ox1n '9191'01£ 3'rl D?ODl[ SCDel}.i\cto i\ctoi\
-'!!X '9191'01£ DX191"{UD1i\ DJ. '13i\01D1£ Di\ 1DX 13i\19
Di\ 130?~ i\39 (1,01[ 1Q1D1£ Di\? '1i 13~1D1£ i\39 Spi\D)l
'(1,01 9X19 01 D1i\'91£ 130'9031£ Di\ P8D1£0001£ Di\
''9X1i\3l.. 'mx 5ct011~D'rl 1D13i\qlXD01 Di\ '«oi\pX3
3i\'9X 1DX 91ctD 3i\'9X» 'ct01 D1X'90D"{1cb D10 13?"{ Di\
5DO 1Q1D1£ 01 3131i?"{g Di\ ocboo'rl9 00911DX i\91£
-10"{ 1Di\13 i\3V' '5130ql0li\3Xl..cto 5?X1i\CDJ\10X 30 10"{
-"{'9 10 i\1)-0"{DX Scto1 5CD'rl9 5CD1i\D1£0 '5310qli\l..01i\
-D1£ mx S3i\O'ril..'901£ct"{01£ 1Di\ p 5CD81}.i\ct~ ·Scto"{
-"{'9 SctOlD «1X1"{UD1i\ 3i\'9"{ct01[» Di\ 1D1i\Oi\1D"{301
(Sno S9i\31i'91D).oo1£ o 1x 5CDo1) n'rlo1'9 mo1£'9)l ,ood>1o:ncria.o H i\0,0~919 5DO Di\
'9XDcb 9X11i\ct83knl
-91£D 01 310'9ll
lt11£3"{'91i\31£ mrl
1DX 'D'ri()-D8 Di\?
Svyp.:L v S90%1ri o 1),0191'01£ (1,01
100319001031£ 10
:I:tiVVIdJV
z
 8Z
"(,tX11UTI090X10li3 1X UTI10'I)>g UTIDA()-9 'l)>"f'{D -Uri
-DA')-9 13X? DA 3TICl0"(?8 1DX ').0191Dll ct01 53?91
5u3rirwwe 513rltr "').0191Dll 5o9J3 oA?ri1ox3xA.
-ctO 01 OTI101))A.03Act0 13A1"'- DA D1A. D101DXct3
lt"('I)>A3ri mApltoroo1A?XA.cto t,txm3A3A.ox10 H /'
·nrilt"(g90ll 010li'I)>X 313~1ll0013rl
-11AD AD19 'ct01ltrlq>AAlt1 5D1A(!)1U~ 91ClD ,liD 31]38
-U"(3cbrolig "D1U19X11UA.03A3 mx 53?91 13Xtr, ·5130
-1,t1Lt~cto 5u13A.().3cbolln A39 5roet,tActo 'no1 91ctn3
A01 D1A. 00ct0A10 00911DA]3 ').0191Dll 50913 OA?TI
-10X3XJ..cto 01 ().OcbD 'DriA1391))0Dll"0011))XDODli 1D1A
-').OTI810DliD 5?X103TI ctOli '().0191Dll ctOX191"(UD1A
ct01 513cft9 5gX1138 5?"("(01£ 511 310(,t1lt~DAV "').0"( S~'{noi)tinn
-DX 5gA.1riD A9XDX A?9Cl0 119 31Df,t10li01U913Act~ S~xu.xnou
·Lt~1o(,t1DOllct mx t,tXooooll 5D1AOO?cbo
-ooll '9X1138 01r901 A010li'I)>X 3rl '1)>8ltog 5no AD19
'9X11AOOlto 130(!)1A DA 0131A1)))1"«1XJ"(UD1A 130(,t"(ct01£>> Ltnlt.\1X
5DO DA 130(,t8Dll000li AD19 ']91Dli 01310(,tOAJ..y Snn lt:U?OU
·srwyyp 5tw1.o XJriw
-~oX 1XJAJ3 XJA 01 3rf 'pU11AXJrfll.D MW.D(,IJ1A XJA 5(,1Jlt
Sn01 31~J3Q 5J3.D'Ef ·snoyyp Sn01.o 1mAoyypg1u3 ~ X1 A.lt.lD(hD
AXJ19 pU11AXJriU.D AflO(}(,IJ1A p1Q1XJ1t XJU1QJYUXJ1A XJ.L Snn ~x1q H
~ct01£01991Dll ct01 5D0011))1X19 0 13A1"'- DA 510
-roX UTIDA').91DX 1))10ctOA.10 138(!)1A DA 31381))TI 01 D8
5cr>n ·51))o3 ,o «1xnun1"' 131))"(ctoli» nA 1301Xon 19
-1Dll 01 AD19 1DA]3 51))"(3liTI 59X11DriA.DOli 0 ·5no 19
-1Dll 010 313Xg1AD AU1 D"(OX0()-9 1DX 9X110ctX"(3 ctO"( 1tnnoq1.1.\D
-98DX 1DA]3 A39 51))00cb103liTictO 509]3 01 91Cl y Snn ~x1q H
·5m3XO'I)>li3AD
DTIU80JDACl0 5ct01 9X19 01 A').OA03li3~ 1))191Dll DX
-191"(UD1A Dl-U0?8 D191 AUlD 1DA]3 DA 30301)) 5ct01
NiJ3NOJ :S:I3:S:HJ.iJd3 3:S: :S:I3:S:HJ.NVUV
6Z
"«Oi\)3X3 31\"I)X 1DX 910J) 31\"I)X» 13
-?'( Som i\Dl9 'Clol10'(Jcb 10 MODg>1i\ Di\ poollli
S(fJlC J310Dli\Dcb Di\ J91D1C 01 91CD 310~1UZ /' «1DA» Dl,
·nooA~oA MOl\ we
-mi mx ~"'10X1'(13 1Di\J3 "1)191D1C D0319DD1031C
DJ. "138Cfl1i\ S(fJlC 01 31D~l(i')d ·pA.OCl011iltq (l01C
ltDrolCi),li\3 i\Ul J91D1C Ol13D(),OXD ,1\ mA 'Oi\
-91 «OX11DJOOXOX» 01QJ i\0131D~101COTI1DUOX
"(l01 SClO'(Jcb 5Cl0113i\"1)1010DlC D8 Jq1D1C 01 Cfli\3
'J91D1C 01 310~1DDOD1C D8 5J3D3 "ClOl i\Cfl3Q1
i\(i')l SltDDOcbX? 5Cl01C9Ch 5ClOOOcb"I)1Q 313D~llt~
-Di\D ,I\ D1A 1DX 10'('{"9 10 1Dli\Oi\"9801D S(fJlC 139 Di\
mA 'MD'(90 i\(i')l1QJi\X1DlC 01 Jq1D1C Ol31i 3l~JDJl /'
"9TID1MDADli\D i\010 1X9 1X «i\pgD'(
1DX 1Di\(),09» OlD UDDcb1i? MOl\JQ 1DX DJDDi\031\
-ClD i\(),011DlCD ClOlC D'IQ)i\X1D1C ClOl J~DTI 3l~JDJl /'
"OlUAJXOlClD 01131\(),'(lC Di\ •
"1)1Q1D1C D03190X1TI D113X?D001C Di\ •
~1001A D1TI 3D DTID10J£l03D OlD 13D~8ltog Di\ •
( 91010roX3~ 138Cfl1i\ Di\ 31DC!J 'D?ODlC 31
-3i\?TI1031C i\Dl9 SroJQ1) 1~?1CD01 0113DC!J01D Di\ •
:Sro1C9 '5?13'(ClOQ «53X11DJ'(DA31i» '5?X1li\
-D1iltD (l01 S"l)li\Ol?8Di\D 11JlCD OlD (l01 "1)138
-~og ltl130?cbDOOlC Di\ JQ1DlC 01 313i\(),OOD8i\3 /'
"«53Xltlcb?XD 01 ClOlC ClOD
og"I)OlCIAJ:» ~ «ltc!tgXD ~'(DX (),'(OJl» :ClOl 5"1)11\0A
-?"( '13"1)8ltog 119 139"9'(DlDX Di\ JQ1DlC OlD 31DC!JV
( « ~(i')~? 00319DD1031C 13~JD1C Di\ 3TIClOO?cbDl
-DX i\01 D8 Sc::>ll "ltDD093'(ltl DOC!J ~'('(OlC 131C
-?'<.9 SLtx"l)olltnLtv o») "91Q1D1C no319ox11i n1
31i ClOl "1)138~0g ltl1DX ~'(ClOgTIClD ltl 31D~lltZ
S:::IVVIdJV
__.
 0£
AOl 3'1i 'l,tX>lA A0113AI;>X Alt'li DA 5c;m )gJX>lC ow 313~)39
'DA 31D{,t8D1CDOOU "5rt01 9X19 01 OA.r'( ArtOAI;>X 'DA
1;>191'D1C 'D1 mx Art0'-(?8 rtOlC 31)3001C'D AltW ·op"(OXD
OlD 19m1C 01 3':(11Ccy>13'1i11AD rtolC 5rtocb'). «rtOX11D)'{'DXD
-D9» 53ocy> 53D91 91.en 1;>13'1i 91rtn 1x- no?'li m'li 3D
313AN 5?A.X>l'D19 53D91C 31D{,t013W ~11mA. '131;>1(1)0
5DD mx 111;>x 13AI;>X DA 31?'{ rtOl AD19 '«i(l)'-(?8 1Dl?
11mJ» ?D1'{X 91'-(Dl.C o1 '3A.no~;> '31p1o1Co'li1Dltox ·5nD
191'D1C OlD 1Xr'(U'Dli\ 5pD3 «311;>'-(rtOlC» 5(l)1CI,t'li 31)38
-ltl(l)ODAV ·5nD t,tx19 Lt1- «rtol rto1ortx rtolf,ti\(l)cb Lt1 ~ Lu.cb?oenx AOJ..D
13()-0XD» 5(l)D) 'l,tmA A0113A1;>X 5nD 19m1C 01 A\f 'll.DXI}.l.lD1.10)J
"X)l
-D'Ii(,t'{gOOlC 13A().'{ 'DA 531lt19 A'DX1 531rtcb'li? 13X? •
A(l)'-('{1;> i\(l)llt'licy>AA. ltl mA. 'DX191;> )3XrtDUA'D i\39 •
5rtoX91D 131?8 DA 5cy>1C mx 13'{?8 11130?~ •
531U19ADX1 5?X113A.lt 53'{1;>A.3'1i 13X? • S\OXDX (101.
'}-01Q1DlC «ctOX1Qrtln>l.A» C\01. l>l.A9.000ll «9"{DX» 0.1
·n'liD3'{?101C'D 13AO?cb
A39UD1M?D001C lt {,till'D 119 '5)0(l)A 91C'D 1381;>'1i DA
131C?OU "«1X)'{lt'D1A 13DI,t'{rt01C» 5DD DA P8D1CD
-OOlC A'D19 'X>10)1DX 'Dl ?101C 313AI;>X rtOl AUW x
«~'D1Xr'(U'Dli\ 1'-(l;>ll jrtO'Ii ?3E)» :rtOlC()-1
0,01 531?X113 5X>1Acyl'{'{OX ().0191'D1C (t011;>00cb10
-31C'IirtD ltl 313D1901C'Ii3 DA 313D{,t013X11C3 AltW x «Lui» n .L
"«'DX19r'(U'D1A» 1D130?cb A39 A'D19 'l,tXOD
-oolC 5nD 1,tx1139 lt1 3'1i 191'D1C 01 313A().OOD8At£ /'
«~513'{?8
().Dt£ ·oomcbD9901.e (l)~)DlC DA (l)'{?E>» :n'lit\.139
-~;>onu·A(l)'-('{1;> A(l)l 53)'1irt811C3 511 mx mn'lil,t8D
-m m13':()0(l)At\.non1C nA 5]o(l)x 'rtol 53]'1irt811C3
51113':(1;>0cbX3 'DA 5rt01C901 5')-0lD(l)D 0,01 31~1;>gJV /'
N03:NOJ ~I3:~H.LOd3: 3:~ ~Iti~H.LNVllV
 I£
'5D1DDA03A(lD 513D?8D1Q
1DX 513cltY,'{11AD pXO,O'{DA 'S'),OTID38 S(),OX11DOXOrl
-uq 5(l01D 1DX D1Ul9D1 AUlD UA?TID1DDg D13A?AOX10
mrl '5CD1?811AV ·S91UTI(l811C3 SoX91D 1DA13 S9riD1X
-ODl(lD 0 SCDlC UDCDlC'),lA3 AUl 13DY,lX01CD 1Q1D1C 01
5CDD1 3191 'OODclt9D(lOX 0110X?rl ))TIDTIUl 91CD 'CDl
-))XDODlC '))013D UlD 5(l01C10'{91C(l 5(l011DX Y,cb0,0
-ox AUlD ))1CTID1Crl AOl 3rl 'D1XOD031 Y,ClUlD(lD AUlD
1Dl3~1DDg SD13A?A.OX10 Stu Y,rloq u AD '5UD11C3:
'5DD 50,0'{ 1cb 5(l01D 1X1'{UD1A 31))'{0,01£ DA po
-OlCri A3Q 'CDl))X CDl))X 01& '0'{1cD 5DD 9'{DX ADA? 91CD
31DD'),01U~ 01 D8 5CD1C9 '11)/X 5DD D1A 13A))X PA 313DY,l
-U~ 0,01 DA 1DAp UD1AA?D001C Y,'{DX D1Jt\[ '13A))X AOl
DA 31D~13Q (lOl (5DD ))'{38))) 5pD3 (l01C 01£901 0191
:S:3:VVIdJV
__......
 3

N EYPIKE:E KPI:EEI:E
Mta fllXQrl f3611f3a

H aup.trtFQUflOQa To ~£arraa11a 111£ OQYll£ wu mWLQLXa dvm

arro-rQ6rrmo 8£a[la. '0-rav w (3/..aa-raQL aa£ OUQ-
I..ta~EL, ~E(j)(DVL~EL XaL x-runi£-rm AE£ XL EXEL f3yEL
xmEu8dav [lEaa arr6 wv El;oQuwn}, avn[lETW-
rr(~ETE [lLa rraQEXTQOJrl] OU[lJrEQLcpOQU£ JrOU ELVaL
OXEMv aMvawv v' ayvol]aETE. 0 aa[laTU£ xm 11
OQyl] aa£ axo/..ou8ow xm a-rnv TEAEma(a y(J)Vta -rou
amnou. Ta ~wrraa[la-ra E(vm -rucpwVE£ aE !lL-
XQOyQacp(a- !lJrOQOUV va ~mnbl]aouv arr6 111 [lta
any[ll] 01r]V ann, va btaQX.EOOUV [lLa buo WQE£
xm [lETa va E~acpavwwuv, !lE -rnv tbta -raxu-rn-ra.
0 E~OU8EVW[lEVO£ YOVLO£ MO[lEVEL v' avaQW1LE1aL
am6 rrou avaQwn6-rav arr6 xa-raf3oAil£ x6a[lOU
xm o JrQ6yov6£ wu: «TL l]-ravE rovro rra/..t;»

H atda 't1]; Ta ~wrraa11ma ~Extvouv wv rrQw-ro XQ6vo 111£

~wi)£ wu rrmbtou, !lOLa~ouv O!lW£ va cp-ravouv
aw arroxoQucpw[la YUQW am TQ(a wu XQ6vta.
Ami) E(vm xm 11 «XQuai) Erroxl]» -rwv ~wrraa[la­
-rwv 8u[lou, mabl] 161E 10 rrmb( aQXL~EL «Va rra(Q-
va Ta rravw lOU», 6rrW£ ea /..£ya[lE. Ma8a(vEL va

32
££
i\39 AV "5J303 313A.()-cb 3191 '13A()-cb
i\39 AV ·5DD 'X)lDOOl.CTi 91m 13A(),cb Di\ }9
-1D1C OlD 31}31C Di\ 1Di\}3UD1M?D001C lto
-31D?1Arr mw "3139}9/\3 DA ADD mA}3
'«)3001CJ!\l» ~ '«()'.llcb3XD 01 DG» 31}31C
i\D 1X ltli9XV "11'X)X 13'(?8 D8 ClOlC 'X)OOcb
38'X)X 13/\'X)X 01 D8 1DX '13/\'X)XDi\D~ 01
DO }91DJ.C o1mx 'X)Oocb mli 31DC!J9"'3:
·uDro11C}031C 1)1l'iDX 3D 313D'X)OOAD
01 Altli '19}AX1D1C 0101C'X)X 313D'X)OOA.D
Cl01 Di\ 13'(?8 AV "313DC!J9 01 Cl01 Di\ 1Di\}3 313/\'X)X Di\
31}3001Cl'i ClOlC 00319013X 01 '13'(?8 ClOlC 91ClD 1301)1C ltnllA~X
Di\ 13XC!J1911C3 }91D1C 01 DliDDlCD?~ 01 3li (),Ocby 5nn lll.<!>OII
"5vo l)ro~
Ll1 310JX3MW 1DX SopX 01 13rfq~vririao VA ](}1Dlt
01 31 yp[} '130p031t LlOJOX Ll ADlQ "UXJA Sro 13[/pyx3
D(} J(}1Dlt 01 aou 11px 9101t 313Apx Allri mx 3130CfJ(}
-A3 AllW "UDJOX 5]303 1X 313(}plt AD '130/)y3dJro D(} A3V ~Xll.ltl.UOl.fl
·Svo D]ri3all AU1 3130/)0ll1D1(} VA 310/)eDltOOOIJ 5nn ~x1q H
~5roli9 13D'X)X 13X? AO.L ·oXA.3V,J 30'X)X 5rop"(3113D'X)X
13X? Di\ 13~1)10l'i 1X}01D111C 01 'ro1'X)X (1)1'X)X 01~ ·on
-9011DX Dli9XD 'X>1091CTilti\D 'ltDroi\?0Cl0~3 '9liCl013D llnnoqpAn
-(!)1A DA 91AoA A01 MOA'XJX 5~Aoo mDliD'X)J.CD3~ D.L 5nn ~x1q u
"Cl011X}i\Dli
OlD 5ClOD'X) 5Cl01 5Cl0"(9 13X? 5DD 101)1DD"{g 013191
-}91D1C OlD DD?li 5oA}01X>38 o 13D~i\J.CCl~ Di\ mA 5rroA
-?~ 5Cl01 91CD 010~1X>OOXD 0031'),"{DX 13XO'X)lCCl i\39
mx- ClO}OltmooxD i\011C(!)i\3 91ClD }3glicw D0(!)1 AV
"5Cl01101)1DD"{g 90X>3i\ OlD 1X>l}3/\1XX>13l'i Di\ D}DCl0~3
i\U1 'X)X1i\cbD~ i\ClOlC?"{g 5}3/\0A 10 '(),01111CD Cl01 531/\
-?cbD 3191 5ro 101lt1~gmcblim9v ·rro19x19 0113A}A
DO 'DOC!) mli mA.13D}Arocb3~ mx 1991CmX ADD ro11JX
}30UlCCl1X i\D '119 13D~Olt1DOD1C 13X? 1X }3X19X319
 v£
ilO:UDg:> 'OlUAJX01ilD OlD 313A}Ti103:U D/1. J31DD
-13oX SroDL ·(1X1)>xl.n:u oo319A11Aox OlD 19m:u
01 31D~AU90 'D1Q91I D1 3rl ~ opoocbro3"'( 3ri 31DA
-~:u AD) OlUAJXOlilD OlD 3131\)DAUil"J~DADrl 01
91ID 313/.(),cb 1DX (3130()-D 01 Altri) 01 31rft?~DW
"DJD38il0i\ ~X1AO"'( U1 31D1)>X3~ 'D1Ag:>rf1, D1A 31
-1)>1! i\Dl9 'DrlU1D1)>1DX OlD DD?ri am UDJOX i\U1
1381)>1£ Di\ 13DJDDcbo:un SnD 101)>10D"'(g 01 AV /'
"D13:U?MD U 1DX ~i\Orl11£3 U
1Di\J3 911\0A i\01 D1A J913"'(X 011)>"'("'(D '~i\OrlO:Uil
1Dl3~1)>130X ·S9rirl(} 0 13DX)031t am AV19 AOA9ri
x;yy.v '13rft?~DririaD Di\ a01 31J3:U 'ro11)>X roi\1)>
D1DrlA1)>0:U D10:U1)>X 13i\1)>X J91D:U 01 AV "91"'(D:U
01 J31DDrl30X Di\ ilO:UDg:> '10J1DX Di\?i\DX 3131\
-1)>X i\UW "ilOl 91"'(D:U 0113D1)>rl30X Di\ 1)>"'(DX 1DX
ncboori9 1"'(1)>1! il01 31D~1U~ '1)>0il:U D1 i\ilOD~l.
-1D i\DlO, "«ClOD 91"'(D:U 013DDrl?OX» JQ1D:U OlD
31D:UJ3 i\D19 '3D1X01)> UDJOX lt 119 3rl(),O:U Sy /'
"D13"'(g:>:UD Alll J38AD8D1Di\ilD Di\
DJ01DXil3 D1rl J91D:U OlD 31DCJ>V "«Di\?rlDD:UD»
D1 313D~10D1DX11i\D ,A 3130(),3:UD Di\ 31(),0
'D10:UJ1 31)31£ i\UW "J38ro1rilt~ D8 'a01 9111)>rl
-ro9 OlD 111)>X 13D1)>:UD AD '119 1381)>ri Di\ Srori9
13:U?O:U '13D1)>:UD Di\ 313"'(?8 i\39 11'9 3lrft(),O)I
·ao1 91111riro9 010 01 31"'(J310 ~ '13D~1Dri
-DlD Di\ 10X9ri 01 3D~lDOX 1DX 01 3101)>11£ 'DlDrl S~'{ao{)tian
-1.1)>01! 131)>1ID Di\ ~ 1)>131£ Di\ 13DJXOD J91D:U 01 AV /' 5~X11XDOU
"13D1)>03:U ilOl Di\ ilO:UDg:> ilOl Oi\9rl 313D
-~cDD 01 D8 '01£901 010191 3rl 1D130?cD103:UrlilD Di\
13DJX3i\ilD AD 'mx SnD ~XOAD AUlD mo9 AaoXo1)>:ua
119 13f}1)>"'(D1DX Di\ 131£?01£ J91D:U OJ. "513DJOX 53"'(
-"'(1)> 31(),0 '313~)1£"'(3 'D01)> -J91D:U 01 D1A ~g10rlDli\D
1DX 13~01)>:Uil D8 i\39 3191 '010~1DOOXD 13X01)>:Uil
f\.f{''\::fl\.f() J 7J':J7U T ~~J':J ':J'7 "'7T'I"'7TT T lro.I'\...JTTLF
10J;>1D1Y'{9 011DX 10J;>cft 313').3013Ami 5}3D3_ "').OTICl8 010l;)A3D ClOllD(!)
ltD10X rmi 13DJ;>1.C03~ DA. poou'rl 5qm 3TI').OQ 5y 0031.9013'X OJ, -13oX 5roDL
01 31D~Altqo
"13D~1X -~ll A-D) OlM.
-OllD 01 DA. mA. OD~'rl 310ll~Q010ll0 3D 13A').cDDl
-DX DA. 1Dl3ll~011ll3 5(1)11: 1DX 13'{~8 11'9130J;lll
nt~. poou'rl 5roll1Dl3A-J;>8D1D 1Q1Dll ot~.~'rl3QJ.DX
0.1 ·1X9 1DX 13XOJ;>llCl 119 191Dll OlD 3138"9W /'
"13D(!)'{DA3TI
D8 A.Dl9 'lt1ltTI11X3A.D D1U19A.DX1 - J;>X1AOClO 1DA.}3 91A.OA AOl.
-1'rlltq (l01 J;llDTI~'{900ll Dl13A.').'{ DA. 138J;>TI D8 1Dl3~J;l130X "...v••-ra
191Dll 011DX ltcf\,lt'{J;>A.Dll3 t~.lt1 3TI 313A.}3TI1ll3_ PYYX>
"9TIDDXADA.D~3 3TI 1X9 'D1DDA03A.ClD 1DX ltD
-lt1~~ClD 3TI 1Dl3t~.J;>XA.Cl11ll3 n'rllt'{990ll 01011:9
ow ltD').'{ lto31').'{DX lt 5roll1Q1Dll 010 31~J;>Q1V' /' -J;>X AUW ·n,o1 91
ncboo'rl9 1'{"9~ Cl01
"313'{'{"99111:3
5Cl01 DA. O'{OX')-3 01ll1DA-13 '53A-9A.DX 5Cl01130~~
1Q1Dll 01 t~.DlO "«0'{'{"9 31011:11 5ro'rl9 513D~1lt~
lt'rl '513'{~8 5roll9 ClOD 1X1'{1~1oDX 01 3cf\,3Q9~
'mt~.c;>cft mA. 31'iJ;>ll t~.DlO,» ~ '«91roA.Dll3'rlcy>Cl1 t~.3Q
'5n'rl 91LtA.ncb 01 3TIJ;>cb A-39 A.\f» :5roll9 '53t~.9A-DX
5(,tOX1DD9 5Cl010llJ;>X A.').01X3Q "{)A, 5Cl0'{9 ,llD
310~1lt~ 1DX D13A.~AOX10 t~.lt1 310(!)01A.3XAClS: /'
·(oocpX ow9rllu; 30 5130JO)J
'~V "cD3)1 "'{9) OA.~TIDDOClOX 1DA.}3 A.Dl9 'DlDTI
-A.J;>Oll J;>'{'{Oll 313t~.~'rl1Cl3ll t~.lt'rl ~ 5DD 1~D'rl 1Q1Dll
01 3130J;lll t~.ltW :o)ILLNVWH:r "31D~Ot~.OOU /'
·5n,Ol ltD10X t~.lt1 A.D8Dll~ A.Dl9 'ClOt~. J;>lDX t~.DX
-)3 11'9 5c;>910XD A.Dl~ A.3Q 111llD OlD A,(l0D10 13D1X3AClD AD '1DX
-ClA DA. 01 (!)A-3 '5DD 1~D'rl MOA.1DA9 DA. 13D~OD 119 139J;>'{DlDX DA
J;>1Q1Dll DlD '1X9 3113 313().310111: 01 3113_ "111llD -'{"9 31').0 '313~11f'(3
ow 5roD~'rln 31D1on,A. '319.1 "13DJ;>03ll n,o1 DA. 1DX 13~0J;lllCl D8 ;\.lq
 9S
« ~1~?1CX>(h
OlD Cl0'{98X>X 5130}8X>X X>/\ 513'{?8/\39 5(1)1Ci,tTI '10'I))cjL
(1)cjL?o13A.X>li X>8 rlOlC 'I))Oocb lt'{'{'l)) 1\ltJ,» :5no 10'1))1DX>'{g
Ol 31DI,t1(1)0 '591XX>1/\0rlOX 0 130}8X>XX>1X>X 51'{9W
'0113U~l.3ti ».L
"'I))/\10X1'{13: ·nwrlo'I))1CD3~ m mx
/\rlODI,t1X>limo X>8 -l,tliA.uo X>101C'I))X- mx 13DI,twrl
-mo X>8 }91X>1C 01 '5(1)TI9 ''I))X1'{3.L ·51))A.gnx o lt~309
/\lt113clL9X 13X? 5no X>8 }1X>1A. 'lt1C,Lli lt1 91CX> 91LtA.ncb
0113A.g 5no X>8 'nm£l?S: "1\X>I\?1\X>X /\rlO~'I))0131C /\39
Cl01 }OTI011\101X>38 10 Cl01C9 'OlCI,tX /\010 (1)~? l,t Cl01
911'1))1i~ 010 131))1£ X>!\ 3131\}3TI11C3: "X>/\}~OX l\lt191CX> 01
31~CJ)19 'X>1/\90X>XX>li 313~'1))11cb Cl01 X>/\ }1/\X> 'OX}01 010~1\3.0
/\OlD 10'I))c1L 0113~1))131£ 5no 10'I))1DX>'{g 01/\X>lO 003l.l;t"{DX 0.1
·tt1lt9/\X> X>liD38901C
-ooxnli mx lt/\1Crl~? X>YiD38901CrlXX>og 1X>/\}3 ltml.ti}O
-oo1.e mo191 mw ·13£lnrlon/\n~ X>/\ 1oX9w ·5no X>} X
-Clolt /\lt1 3TI 31'1))cb X>8 '313DCJ)9/\3 /\X> '119 3130?~ mx no
-?li lt'{OXD'f913D'I))031C 313X? 5poa ·5oli3'{91C 13'1))1CD3~
-wvuw- 3191 mx '1o'l))cn 3li'l))cb X>8 '1X9 31?'{ 5poa ·1o
-'l))cn 0113D?OX> Cl01/\39}1X>1A 'X>1/\90X>XX>li 13'{?8 5no
N<'5:;IN01 :S:I:;J:S:H.U5d:;J :;J:S: :S:I:;J:S:HJ.NVUV
L£
-~l..il~t[ "lJ]01lJX{l3 Ul(JJOlt AUl 3ri ttaottpXlJAlJ~ Ol lJ8 l}x1i..lu..»OJ.D
1XJX ~[/lJ'( 3l3D(]Jq lJ8 Jlml.. 'DriJe 3l3ttpx Ol AUW 5»D l}x1q H
~lt0?1AClODri DDD()J"'(A. mx ri)gCl003X 01HDDQOll13X?
ClOll 1X)01011ll Oi\OOX1J0131 Di\? , ri 5131\lJ.X 11 1Di\13
DTI?8 O.L "31DD()1101llD1Q 51'\(QTI 5(l)llQ '13~)XDD1 D"'(DX
-QX 1DX 13X? i\3Q D"'(DXQX DDD()J"'(A H «jClOTI DAlJTI UlD
lJ1DOOllri 1DX 13ll 01 D8 'c;JQ3 3ll)3 01 (),OcDV» "5DD
ltD»OqJl.A»
Q"'(DClTI 01 QllD 131JA03ll ltcft?XD D1TI 'D)D1llD01DV
5»D l}x1q H
. MOl\11J8DTI 101? - Dli\
-r,>ll D1 1\(),0XD 1DX i\ClOll?"'(g 5DD D101J1DD"'(g D.L 5ltJ. »Jl.1» H
"DDlJAD i\U113f)QX
5Do mx 5Cl01 53XA.QX 511 QllD A()-01XD13ll DA 5Do
D11lJTI D113AlJX '5DD (),01"'(DcD3X (lOl 53X)01 511131\()JX
-ltD ClOll D"(')-0~3"'( UA?TI(l)OClri mri MO~)i\OClOcD3~ 5DD
D101J1DD"'(g DA?TI301D"'( D11JX1i\cDD~ i\DlQ 'DcDOOTIQ
(),"'(Oll31lJA03ll "DQ1JXD1"'( U1 i\ClO~lJ~OQ 1DX 1\(),0QUD"'(
-3X 1J1"'(Cl0ll D1 5DD (l)O(),J "5DD (),01111£0 Cl01 ~"'(ClD
Altw 'Do?ri Ltx111J1omxo"'(Dx Ltcboori?ADll mw ~oodno:unian H
«r·-r)yvri 'o1 r;ori 3Df!JV»
:I3IWHJ.:IVVg
-OOXDri mx
-ooll mo1?1 mw
-rwlt Alt1 3'li 3lr,>:b
-?ri U"'(OXD(),Q 1301r:x'1.1111
ΑΠΑΝΤΗΣF.ΙΣ ΣΕ Ι::ΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝF.ΩΝ

στε ήρεμα ότι δεν λέμε κακά λόγια στους ανθρώ­

πους, γιατί πληγώνουμε τα αισθήματά τους. ο

Πιιώτησας Τα πολύ μικρά παιδιά βλαστημάνε, επειδή πει­

'
ο

κίνηση (με τα ραματίζονται μΕ τη γλώσσα. Ανακάλυψαν τις μα­

μικιιότειια γικές λεξούλες με τις οποίες μπορούν να «στεί­ τ

παιδιά) λουν>> τους μεγάλους. Πρώτο και κύριο: μη δώ­ ν

σετε στις λέξεις μεγαλύτερη δύναμη απ' όση έχουν β

ήδη. τ

Πείτε μια φορά στο παιδί ότι δεν είναι σωστό

να λέμε τέτοια λόγια και μετά αφήστε το. Την επό­ Πιιώτησας
μενη φορά που θα το ακούσετε, αγνοήστε το τε­ κίνηση (με τα σ

λείως. Μπορεί να συμfiεί μερικές φορές ακόμη, μεγαλ ύτειια

αν όμως δεν παρατηρήσουν αντίδραση, τα πε­ παιδιά) ,'·
ρισσότερα παιδιά το ξεχνούν. σ

Αν το παιδί επιμείwι, σημαίνει ότι επιδιώκει

ν' αποσπάσει την προσοχή. Ή πείτε του να φύ­ "
σ

γει από το δωμάτιο ή φύγετε εσείς (ΣΗΜΑΝΠΚΟ: ν

φροντίστε να φύγετε με ήρεμο τρόπο). Πείτε του

να ξανάρθει, όταν αποφασίσει να φερθεί σαν κα- δ
ν

.,
•
c
c

'}

δ
<<

Q
.,
•
μ

38
 ΒΛΑΣΤΗΜΙΕΣ

λό παιδί. Έτσι δεν θα εντοπίσει συγκεκριμένη

αντίδραση. Αν το κάνει σε ξένο σπίτι, πάρτε το
και φύγετε. Έτσι θα πατάξετε το κακό στη γέννη­
σή του.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ:Ίσως πρέπει να αναρωτηθείτε για
τη δική σας γλώσσα. Μπορεί το παιδί να έμαθε
να βλαστημάει στο δρόμο, ίσως όμως επαναλαμ­
βάνει ό,τι σας άκουσε να λέτε όταν χτυπήσατε κα­
τά λάθος το δάχτυλό σας με το σφυρί.

Πιιώτη σας; Ας πούμε τα πράγματα με τ' όνομά τους: η βλα­

κίνηση (με τα στήμια είναι «κουλ», τουλάχιστον για το εκκο­

μεyαλύτειια λαπτόμενο παιδί που πασχίζει να κολλήσει στην

παιδιά) παρέα του και να το παίξει «μεγάλος>~- Είναι δύ­

σκολο να ελέγξετε τι κάνει το παιδί σας, όταν δεν
είναι μαζί σας. Εφόσον δεν βλαστημάει μπροστά
σε μεγάλους και μικρότερα παιδιά, δεν μπορεί τε
να κάνετε πολλά πράγματα.
Αν βλαστημάει ένα μεγαλύτερο σε ηλικία παι­
δί -ιδίως αν βλαστημάει εσάς- κατά πάσα πιθα­
νότητα το κάνει για εκδίκηση. Θέλει να σας πλη­
γώσει. Π ρέπει να του μιλήσετε, όχι όμως για τις βλα­
στήμιες. Βρείτε γιατί είναι τόσο θυμωμένο μαζί
σας. Παραμείνετε ήρεμοι και φιλικοί και γίνετε
καλοί ακροατές (βλ. Κεφ. 5, Πρακτικές συμβουλές).
Αν καταφέρετε το παιδί να σας πει ότι βρίζει,
«Επειδή μου φωνάζεις όλη την ώρα», θεωρήστε
τον εαυτό σας τυχερό, γιατί τώρα μ;τορείτε να
διορθώσετε την κατάσταση. Πείτε κάτι, όπως,
«Χαίρομαι που μου το είπες. Ας προσπαθήσουμε
να βρούμε λύση». Θα εκ.ιτλαγείτε με το πόσο μπο­
ρεί να βοηθήσει μια «σιηιγνώμψ> εκ μέρους του
γονιού. Έπειτα, εξετάστε προσεκτικά πώς συ­
μπεριφέρεστε εσείς στο παιδί. Ίσως χρειάζεστε
βοήθεια ειδικού.

39
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ
στε ήρεμα 6τι δεv λέμε κακά λ6yια στους ανθρώ­
πους, γιατί πληγιίJvουμε τα αισθήματά τους.
Πtιώtη σας Τα πολύ μικρά :;ταιδιά βλαστημάνε, ε:τειδή πει­
κίνηση (με τα ραματίζονται με τη γλώσσα. Ανακάλυψαν τις μα­
μικ(!όtε(!α γικές λεξούλες με τις οποίες μ..-τορούν να «στεί­
παιδιά) λουν» τους μεγάλους. Πρώτο και κύριο: μη δώ­
σετε στις λέξεις μεγαλύτερη δύναμη απ' όση έχουν
ήδη.
Πείτε μια φορά στο παιδί ότι δεν είναι σωστό
να λέμε τέτοια λόγια και μετά αφήστε το. Την επό­
μενη φορά που θα το ακούσετε, αγνοήστε το τε­
λείως. Μπορεί να συμβεί μερικές φορές ακόμη,
αν όμως δεν :;ταρατηρήσουν αντίδραση, τα πε­
ρισσότερα παιδιά το ξεχνούν.
Αν το παιδί επιμείνει, σημαίνει ότι επιδιώκει
ν' αποσπάσει την προσοχή. Ή πείτε του να φύ­
γει από το δωμάτιο ή φύγετε εσείς (ΣΗΜΑΝτΙΚΟ:
φροντίστε να φύγετε με ήρεμο τρόπο). Πείτε του
να ξανάρθει, όταν αποφασίσει να φερθεί σαν κα-
ΒΛΑΣΤΗΜΙΕΣ
λό παιδί. Έτσι δεν θα εντοπίσει συγκεκριμένη
αντίδραση. Αν το κάνει σε ξένο σπίτι, πάρτε το
και φύγετε. Έτσι θα πατάξετε το κακό στη γέννη­
σή του.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ:'Ισως ::τρέπει να αναρωτηθείτε για
τη δική σας γλιiJσσα. Μπορεί το παιδί να έμαθε
να βλαστημάει στο δρόμο, ίσως όμως επαναλαμ­
βάνει ό,τι σας άκουσε να λέτε όταν χτυπήσατε κα­
τά λάθος το δάχτυλό σας με το σφυρί.
Πtιώtη σας Ας πούμε τα πράγματα με τ' όνομά τους: η βλα­
κίνηση (με τα στήμια είναι «Κουλ», τουλάχιστον για το εκκο­
μεγαλ ύτεtια λαπτόμενο παιδί που πασχίζει να κολλήσει στην
παιδιά) παρέα του και να το παίξει «μεγάλος». Είναι δύ­
σκολο να ελέγξετε τι κάνει το παιδί σας, όταν δεν
είναι μαζί σας. Εφόσον δεν fiλαστημάει μπροστά
σε μεγάλους και μικρότερα παιδιά, δεν μπορείτε
να κάνετε πολλά πράγματα.
Αν βλαστημάει ένα μεγαλύτερο σε ηλικία παι­
δί -ιδίως αν βλαστημάει εσάς- κατά πάσα :;τιθα­
νότητα το κάνει για εκδίκηση. Θέλει να σας πλη­
γι:bσει. Πρέπει να του μιλήσετε, όχι όμως για τις f)λα­
στήμιες. Βρείτε γιατί είναι τόσο θυμωμένο μαζί
σας. Παραμείνετε ήρεμοι και φιλικοί και γίνετε
καλοί ακροατές (βλ. Κεφ. 5, Πρακτικές συμβουλές).
Αν καταφέρετε το παιδί να σας πει ότι f1ρίζει,
«Επειδή μου φωνάζεις όλη την ώραχ,, θεωρήστε
τον εαυτό σας τυχερό, γιατί τώρα μπορείτε να
διορθ<ίJσετε την κατάσταση. Πείτε κάτι, όπως,
«Χαίρομαι που μου το είπες. Ας προσπαθήσουμε
να fiρούμε λύση». Θα εΧJτλαγείτε με το πόσο μπο­
ρεί να βοηθήσει μια «συγγνώμη» εκ μέρους του
γονιού. Έπειτα, εξετάστε προσεκτικά πώς συ­
μπεριφέρεστε εσείς στο παιδί. Ίσως χρειάζεστε
[iοήίlεια ειδικοίι.

Η δική σας
5 αντίδραση
ΚΑΤΕΡΓΑΡΙΕΣ
Το παιδί με τα δύο πρόσωπα
Η δική σας
στιιατηγική
Η συμπεριψορά Αντιγράφει στις εξετάσεις, κλέβει στα παιχνί-
δια~ μια παρεκτQοπή συμπ-εριφοράς που σας κά­ Πρώτη σας;
νει να κοκκινίζετε α;τό ντροπή. Πάνω απ' όλα, κίνηση
είναι ένα έγκλημα ενάντια στην τιμή και την υπό­
ληψή σας. Κι αν το παιδί «τη γλιτιi>σει» για ένα
ι)ιάστημα, γλυκαίνεται, και η δύναμη που προ­
κύπτει απ' αυτό, μπορεί να καταλήξει σε εθισμό.
Η αιτία της Κάποια παιδιά πρέ::τει να ξεχωρίσουν με ο-
;τοιοδή;τοτε κόστος. Άρα, ο σκοπός θα αγιάσει τα
μέσα. Τους αρέσει να ξεγελούν εκείνους που τα
εξουσιάζουν ή τους aντιπάλους τους, και VL(b-
tJouν όμορφα όταν τα καταφέρνουν. Η τάση ενός
;ταιδιού προς την απάτη μ.ιορεί να οφείλεται σε μει­
ωμένη aυτοεκτίμηση- το ;ταιδί που θεωρεί τον Πρακτικές
εαυτό του ανίκανο να περάσει σ' ένα διαγώνισμα συμβουλές
ή να κερδίσει σ' ένα παιχνίδι, ίσως καταφύγει σε
«εναλλακτικές λί!σεις». Άλλα παιδιά εξαπατούν
επειδή είναι τόσο καλομαθημένα, άJστε τους αρέ­
σει να διαλέγουν τον εύκολο δρόμο. 'Η Ηεωρούν
τους άλλους κορι'ψ)α: «Θα το καταφtQω fll' λιγι)-
ΚΑΤΕΡΓΑΡΙΕΣ
τε ρο κό;το κι ούτε που θα το πάρεις χαμπάρι>>.
Πρώτη αντίδραση του γονιού είναι η απογοή­
τευση. Η απάτη υποδηλώνει μια ;rονηριά που οι γο­
νείς δεν αρέσκονται να f)λέ;τουν στα παιδιά τους.
Γνωρίζουν ;τως η α;τάτη δεν είναι πρόf)λημα μό­
νο του παρόντος, δηλαδή της παιδικής ηλικίας,
αλλά και πρόβλημα για το μέλλον του παιδιού,
ενδεχομένως με καταστροφικές συνέπειες που
κυμαίνονται από την απλή φοροδιαφυγή μέχρι
και απάτη στον τζόγο.
Η απάτη είvαι συμπεριφορά της μυστικοπά­
θειας. Βοηθήστε το παιδί σας va γίvει πιο εκδη­
λωτικό και λιγότερο «aρπακτικό».
Αν πιάσετε το παιδί σας να αντιγράφει ή το
πληροφορηθείτε από τον δάσκαλο, μην α;τειλή­
σετε με τιμωρία ούτε ν' αρχίσετε το κήρυγμα.
Προσπαθήστε να εκδηλώσετε το ενδιαφέρον σας:
«Αvτιγράφεις, fiλέπω. τι έγινε;» Αν θέλετε να σας
αποκαλύψει κάτι το παιδί, δείξτε περιέργεια κι
όχι θυμό. Κάνετε ερωτήσεις με ανοιχτή απάντηση,
όπως: «Τι είδους συνέ;τειες νομίζεις ότι θα έχει
αυτ6 ;του κάνεις;>> Υ;τοδείξτε εσείς μια, δυο συ­
νέ:;τειες: «Αν αντιγράψει; στο διαγιi>νισμα των
μαθηματικιJ>ν, ίσως ;τάρεις καλ6 f1αθμό, αλλά δεν
έμαθες τίποτα, άρα τελικά εού θα χάσεις».
Μιλήστε ήρεμα στο ;ταιδί για να μάθετε γιατί
το έκανε. Μπορεί να σας πει: «IΊατί δεν ήξερα
την απάντηση και δεν ήθελα να θυμιiJσεις». Απα­
ντήστε του: <<Δεν Ούμωσα, τουλάχιστον θα προ­
σ;ταΟήοω να μη θυμιίJσω. Άλλωστε, ο κακός ()αθ­
μι'κ; ι·ί.νω. ΧQΨΙιμος, γιατί. 0011 ('Χίχνrι ποι·, ;τQέπει
νιι ~,ω;π.c; 10 Ι\ι.tι._Ιοc;, κι. ιωτι'J ι·ί.νω. ποιJ ιιπvιΊπ.».
ΑΙΙΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ
Δώστε έμφαση στη μεγαλύτερη προσπάθεια- μα­
θαίνεις για να καταλάΒεις. Μάθετε στο παιδί να μη
συγχρί νει τον εαυτό του με τους άλλους υπερΒο­
λικά, αλλά να επιδιώκει την προσωπική βελτίω­
ση (εκεί δεν μπορεί να «Κλέψει»), ώστε να μην
«κλέβει>> από φόβο μή:;τως α:;τοτύχει.
Τα «ναι» ./Αναρωτηθείτε μήπως δείχνετε υπερβολική
ανωτερότητα, μήπως πάντα έχετε τη σωστή
απάντηση 'tια όλα. Θεωρεί τε :;το λ ύ σπουδαίο
να είστε το νούμερο ένα; Αν ναι, πάψτε να
φέρεστε σαν άρχοντας της διανόησης, αλλιώς
θα εξωθήσετε το παιδί σας σε ακρότητες, προ­
κειμένου να σας μιμηθεί. Φροντίστε να μη
συγκρίνετε το παιδί σας με τους φίλους ή τ'
αδέλφια του, κάτι που μπορεί να του δημι­
ουργήσει υπερβολικά ανταγωνιστική διάθεση.
./ Επικεντρώστε το ενδιαφέρον στις δικές του
δυνάμεις. Ενθαρρύνετέ το. Δείτε πάντα την
καλή :;τλευρά κάθε πράξης του (σχεδόν πά­
ντα υπάρχει). Εστιάστε στην προσ:;τάθεια,
όχι στο αποτέλεσμα.
./Βεβαιωθείτε ότι δεν ασκείτε ασφυκτικό έ"Λεγ­
χο στα :;ταιδιά σας. Μην τα μειώνετε και μην
τα παραγκωνίζετε. Ενθαρρύνετέ τα να ενερ­
γούν και να μιλούν ανοιχτά. Συμπεριλάβετέ
τα στις συζητήσεις. Προσέξτε πcί:ις μιλάτε,
όταν αναφέρεστε σε πολύ επιτυχημένους αν­
θρώπους.
Τα «μη» χ Μη σ:;τείJδετε να τα κάνετε όλα εύκολα για το
Jταιδί. Αφήστε το να μάθει, μέσα από την πεί­
ρα, ότι η ζωή δεν είναι εύκολη και πως η μό­
-νη λί1ση είναι η σκληρή δουλειά.
ΚΑΤΕΡΓΑΡΙΕ.Σ
χ Μην κάνετε τον γύρο του θριάμβου κάθε φο­
ρά που κερδίζετε κάτι, και μην πέφτετε σε βα­
θιά κατάθλιψη, κάθε φορά που χάνετε.
Η χαμένη Ο τρόπος για να ενθαρρύνετε το παιδί σας να
τέχνη μιλήσει (για τις κατεργαριές του, ή οτιδήποτε άλ­
του καλού λο) είναι να είστε καλός ακροατής. Ας δούμε πώς
ακιιοατή θ' α.,-τοκτήσετε το σπάνιο προσόν να μιλάτε όμορ­
φα με το παιδί:
• Προσπαθήστε να πνίξετε την ακατανίκητη
επιθυμία ν' ακούσετε τη δική σας μελίρρυτη φαι­
νή. Σωπάστε κι ακούστε τι έχει να σας πει το
παιδί σας.
• Διατηρήστε καλή οπτική επαφή.
• Κάνετε ενθαρρυντικές κινήσεις, γνέψ~ε κα­
ταφατικά. Πετάξτε και τίποτα «α, ναι;» ή «α,
μάλιστα» στο ενδιάμεσο .
• Μάθετε να συνοψίζετε ό,τι ακούσατε. «Δηλα­
δή, λες ότι σ' αδικήσαμε, όταν σε στείλαμε για
ύπνο πριν την ώρα σου;» Αυτό ονομάζεται
ανακλαστική ακρόαση και δίνει στο παιδί να
καταλάβει ότι Jτροσέχετε. Επίσης, αν παρα­
νοήσατε κάτι, μπορεί το παιδί να σας διορ­
θιόσει.
 ΚΛΑΜΑ

σματος που έχει αναλυθεί σε λυ'{μούς. Το κλάμα

φτάνει τόσο [1αθιά στα σωθικά μας, (ίJστε είναι
δύσκολο ν' αντιδQάσουμε λο'{ικά, όταν χρησιμο­
6 ποιείται σαν παρεκτροπή συμπεριφοράς.

Η δική σας Εξακρι.βώστε αv το κλάμα σημαίνει κάτι σο­

στρατηγική βαρό ή αv είναι ικεσία για ειδική μεταχείριση. Αν
Κ ΛΑ ΜΑ πρόκειται για το δεύτερο, μην ορμάτε να πάρετε
αγκαλιά το παιδί, λες κι είναι κανένα ευαίσθητο
Η δύvαμη του υγρού στοιχείου
πλασματάκι.

Πρώτη σας Ο δια;rρεπής παιδοψυχολό'{ος Ρούντολφ

κίνηση Ντράικορς χαρακτήρισε κάποτε το κλάμα ω)ύ­
ναμη του υγρού στοιχείου>>. Το κλάμα είναι όντως
δύναμη, αλλά πρέπει να διδάξετε στο παιδί να
Η συμπεριφορά Ο ήχος από το κλάμα του παιδιού σας, ή σας
μην την χρησιμοποιεί καταχρηστικά. Για κατα­
ξεσχίζει την καρδιά ή σας Βγάζει από τα ρούχα
χρηστική συμ;τεριφορά μιλάμε όταν, με το κλά­
σας, ανάλσγα με το γιατί κλαίει κι αν εσείς βγάλατε
μα, το παιδί ζητάει αγκαλιά και χάδια, ;τροσπαθεί
Π] νύχτα καθιστοί. Το κλάμα είναι από τα λίγα
ν' α;rοφύγει οτιδή;rοτε το δυσαρεστεί ή επιδιιίJ­
όπλα που δίνει η φύση στο παιδί, και είναι πανί­
κει να περάσει το δικό του. Για να χτυπήσετε το κα­
σχυρο. Για τα νεοΎέννητα, είναι η μόνη μορφή
κό στη ρίζα του, πάψτε να αντιδράτε.
επικοινωνίας.

Πρακτικές Υπάρχουν ;τέντε τεχνάσματα με τα ο;τοία μπο­

Η αιτία της Το παιδί κλαίει είτε γιατί πεινάει, είτε γιατί πο­
συμβουλές ρείτε να (iάλετε τέλος στο άσκο;το (και τονίζου­
νάει, είτε ε::τειδή φοΒάται, και θέλει να σας το πει.
με τη λέξη άΟ",ωπο) κλάμα:
Από την άλλη, πάλι, κάποια παιδιά κλαίνε για να
μάt-)ετε πως είναι ξεχωριστά και πρέ:;τει να τα με­
l. ΜάΟετε να ξεχωρίζετε τη διαφορι'ι. ανάμεσα
ταχειρίζεστε με το παιδικό «γάντι~>. Καταφεύγουν
στο κλάμα που απαιτεί όντως τη (iοήΟειά σας
στα δάκρυα για ν' αποσπάσουν τη συμ.ι-τόνια ή
(«Βοήθεια, πονάω!>>) και στη δύναμη του
κάποια ξεχωριστή μεταχείριση. Κι εσείς τρέχετε
ιηρού στοιχείου. Αν το παιδί ριχη:ί κλαί'{ο­
να τα ικανοποιήσετε, από φόl)ο μt]πως αναλυ­
ντας στο κρεf)άτι, μην τρέξετε να το χα'ίδο­
θοίΙν σε σπαραξικάρδιο κλάμα μέοα στο σουπερ­
λογήσετε και να του ψιθυρίσετε λ<'φα παρη­
μάρκετ.
'{ΟQιάς. Μην το κάνετε ζήτημα, αν ένα πι­
τοιuίκι γhάuει το γονατάκι του ή κάνει κα­
Η δική σας Από ένστικτο, θέλετε να f)οηΟήσετε, να παρη­
\..Jι JΙΊιιrιι ι λ< J. Λ ν τι) <Hf rήσπr, τι) πιω')ί ()ιι rινα­
αντίδραση '{Ορήσcτε ή να φτιάξετε τα κί:φια του μικι)(η·, πλ6-
γcΊγπ. τι1 κλc'ψcι οι· oi1<ΠIIIl<t.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ι"ΟΝΕΩΝ

2. Πείτε στο παιδί ότι είναι δύσκολο να του μι­

λήσετε, όταν κλαίει, αλλά θα χαρείτε πολύ
να κουβεντιάσετε μαζί του, όταν θα νιώσει
καλύτερα. Μην το παρακάνετε με τις παρη­ 7
γοριές. Προτιμήστε να το αφήσετε μόνο για
λίγο, ώστε να συνέλθει. Μην επιτρέψετε στα
δάκρυά του ν' αλλάξουν κανόνες ή απ~σεις
σας- όπως την ώρα του ύπνου, τις δουλειές ΦΛΥΑΡΙΑ
ή τις όποιες συνέπειες.
Το μπλα μπλα ...
3. Αν το αντέχετε, αποστασιοποιηθεί τε ψυχι­
κά α:;τό το παιδί, όταν αρχίσει να κλαίει.
Συνεχίστε τη δουλειά σας, σαν να μην ουρ­
λιάζει δίπλα σας μια σειρήνα. Όταν σταμα­
τήσει -και μόνο τότε- μιλήστε του.
4. Όταν το παιδί σταματήσει να κλαίει και θέ­
λει να μιλήσει για το ΠQόβλημά του, δώστε Η συμπεριφορά Όμοια με πολλές θετικές παρορμήσεις, η τάση

του όλη την προσοχή σας. να εκφραστούμε μπορεί να οδηγήσει σε κατά­

5. Κάνετε το παιδί σας ανεξάρτητο. Μην προ­ χρηση. Το φλύαρο παιδί σάς ακολουθεί παντού
στο σπίτι διεκδικώντας την προσοχή σας με aτέ­
σπαθεί τε πάντα να το ΠQΟστατέψετε ή να εί­
στε συνεχώς μαζί του. Διi>στε του να κάνει λειωτες ερωτήσεις, ανέκδοτα και λε:;ττομερέστα­

κάτι μοναχό του: δουλειές, να βοηθήσει άλ­
λα παιδάκια στη μελέτη κ.λπ. Έτσι το παιδί
νιώθει πιο ικανό.
τες περιγραφές της τελευταίας παιδικής ταινίας.
Τα μικρότερα παιδιά γνωρίζουν ότι, αν χρησι­
μοποιήσουν τη μαγική λέξη «γιατί>>, πάντα θα
προσελκύσουν την προσοχή των μεγάλων. Και η

ΣΗΜΕΙΟ ΚΛΕΙΔΙ: Αν αντιδQάσετε σε κλάμα υγιής τάση για μάθηση καταλήγει σ' έναν ενο­

που επιδίωκε να π(Χ)σελκύσει την προσοχή σας, για χλητικό λαβί1ρινθο άσκοπων ερωτήσεων.

να κερδηθεί μια μάχη ή για να γίνει ένα χατίρι,

Παιδί: Μπαμπά, γιατί ρεύτηκες;
έχετε κάνει ένα από τα μεγαλύτερα σφάλματα της
Μπαμπάς: Επειδή κατάπια πολύ αέρα με το
ζωής σας.
φαγητό μου.
Παιδί: Γιατί κατάπιες :;τολύ αέρα με το φαγη­
τό σου;
Μπαμπάς: Όλοι καταπίνουν αέρα τριi:ιγοντας,
αν <"ηιως φας λίγο πιο γιΙήγορα, καταπίνεις πολί1
ιι{ιιιι.
1/ιtιι'Ιι·: ι·ωτί.;
 ΦΛΥΑΡIΑ
ΑΠΑΝΤΗΣl:.η: ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΙΞ!Σ fΌΝΕΩΝ

Μπαμπάς: (Αναστεναγμός) Γιατί έτσι συμβαί­ ρ ία. Αν μιλάτε με κάποιον και το παιδί συνεχώς
διακόπτει, εσείς συνεχίστε να μιλάτε αφού προη­
νει.
γουμένως εξηγήσετε: «Ευχαρίστως να σ' ακού­
Παιδί: Γιατί;
σω, όταν τελειώσω με τη φίλη μου». (Φροντίστε να
Μπαμπάς: (Κοιτάζει το ρολόι του) Πρέπει να
ενημερώσετε προηγουμένως τη φίλη σας για τη
φύγω.
στQατηγική σας).
Παιδί: Γιατί;

Πρακτικές ./Ένας καλός τρόπος για να δώσετε στο παι­

Και πάει λέγοντας.
συμβουλές δί να καταλάβει ότι προς το παQόν έχετε
ακούσει αρκετά, είναι να το αγγίξετε στον
Η αιτία της Α:;τλώς το παιδί θέλει να προσελκύσει την προ­
ώμο ή να το αγκαλιάσετε, ενώ συνεχίζει να
σοχή. Η αλήθεια είναι ότι πολλά παιδιά νιώθουν
μιλάει. Αυτό δείχνει ότι αντιλαμβάνεστε την
σημαντικά μόνο όταν κάποιος τους δίνει σημα­
παρουσία του, χωρίς όμως να του δίνετε όλη
σία. Το θέλουν τόσο :;τολύ, ιίJστε ακόμα και η αρ­
την προσοχή σας.
νητική προσοχή (δηλαδή, ένα «riούλωσ' το!») εί­
ναι προτιμότερη από την αδιαφοQία.
./Αν υποπτευθεί τε ότι μπλέκεστε στο παιχνί­
δι των ατέλειωτων ερωτήσεων, δώστε προ­
Η δική σας Έχετε :;ταγιδευτεί. Θέλετε να επικοινωνήσετε
σοχή ώστε να καταλάβετε '{ια τι είδους ερω­
αντίδQαση με το παιδί σας και να του διδάξετε κάτι για τον
τήσεις πρόκειται. Αν οι ερωτήσεις είναι
κόσμο, είναι όμως ξεκάθαρο πως το βλαστάρι σας
aνόητες και α."tοσκοπούν απλώς να ;τροσελ­
έχει τη δική του ατζέντα- μια ατζέντα που δεν
κύσουν την προσοχή σας, κάντε κάτι άλλο ή
έχει μεγάλη σχέση με την περιέργεια.
φύγετε α,ιό το δωμάτιο- με άλλα λό'(ια, φρο­
ντίστε να μην εκ;τληρωθεί ο σκο:;τός του :;ται­
Η δική σας Ή (~ιιiJξτε το παιδί από το δωμάτιο ή πηγαίνε­
διού: δηλαδή, να σας τραfiήξει την προσοχή.
στQατηγική τε κάπου για να μην ακοιίτε.

../Όσο δελεασηκό κι αν είναι, μην ;rείτε στο

ΠQώτη σας Να οριοθετήσετε τα ι)ικc't οας ι)ικαιciψατα και το
παιδί «βοίJλωσ' το!» Ε.."tίσης, απιχpύγετε aπο­
κίνηση δικαίωμα του παιδιιη·, να οας μιλCιει. Καλή η εξω­
θαρρυντικές εκφράσεις όπως, «Πάψε, γλωο­
στρέφεια, πρέπει να ι)ιατηρήσετε όμως και τον
σοκοπάνα» ή «Πάλι γλιστρίδα έφαγες;» Το
χι()ρο σας. ΑπλιΟς, εκq:ράοτε το με ειλικρίνεια: αν
παιΝ θα προσπαΗήσει να ι)ικαιιί)(JΕL τις «τα­
έχετε δουλειά και το παιι'iί 1-Jέλει κουβέντα, πείτε
μπελίτσες» σας.
του, <<ΗίJρα μαγειρει'Jω, τα λέμε αργότερα>>. Αν το
παιδί συνεχίσει την :;τ(tρλα, αγνοήστε το. Αν έχε­
ΣΗΜΕΙΟ ΚΛΕΙΔΙ: Μη νομίζετε ότι οφείλετε να
τε την ικανότητα να ι)ιιiJχνετε αλλσι) το νου σας,
('ίοτt: οτη δι(!Βεση του παι<)ισι), κάΗε φορά που το
τόσο το καλύτεψ). Αν 6χι, q:ι'ryετε από το ι)ωμ<Ί.:τιο.
ΙΗΙ<tλ<ΗΙhι'tκι. του Οιι καπf~6L,ει ινωτήοrις; ή οχ(J­
Lκο;τ6; rίναι να cμποι'Ίίοεπ το αποτtλωμα- δη­
λιη. Το μιΊνο JltHΙ On κιιτιtφfνπι· ι·i.νω. νι ι το κι'ινtπ
λω'ΊrΊ. νιι μην t'Κι"JηλιiΗΙΓΠ ΠΙJΟΟοχrΊ '{ω τη ψλιlη-
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ

εγωκεντρικό. Διδάξτε του την υπομονή. Ενθαρ­

ρύνετέ το, κάθε φορ6. που κάνει μια σωστή ερώτηση.
Πείτε του πόσο σας Βοηθάει, όταν βρίσκει κάτι
να κάνει μόνο του --όπως να ζωγραφίσει ή να δια­ 8
βάσει- ενώ εσείς δουλεύετε στο ίδιο δωμάτιο.

ΨΕΜΑΤΑ
«Η γάτα έσπασε τη λάμπα! Αλήθεια!»

Η συμπεQιφορά Ποιος έσπασε τη λάμ..-τα; Πόσες φορές έχετε κά-

νει αυτή την ερώτηση, μόνο για να σας βομβαρ­
δίσουν με τις πιο aξιοθρήνητες ψευτιές που έχε­
τε ακούσει στη ζωή σας, ψευτιές για μυθ-ικά τέ­
ρατα, μυστηριώδεις αγνώστους και απατειi>νες
συγγενείς;

Η αιτία της Το παιδί λέει ψέματα για να βγει από μια δύ­
σκολη θέση, για να εντυπωσιάσει και για να χει­
ραγωγήσει.

Η δική σας Ο γονιός που ακούει το ψέμα, ανησυχεί μήπως

αντίδQαση το παιδί του γίνει ανέντιμο άτομο, όταν μεγαλώ­

σει. Ενοχλείται που δεν μπορεί να εμπιστευτεί το
ίδιο του το σπλάχνο. Ξέρει ότι, αφού δεν μπορεί
να πάρει από ένα τρίχρονο παιδάκι μια ειλικρινή
απάντηση σε κάτι τόσο α--τλό, ό::τως «Ποιος έχυ­
σε το γάλα;», θα μπλέξει πολύ άσχημα αργότερα,
όταν ι_)(ιηήσει τον έφηβο «ποιος τρακάρισε το αμά­
ξι;» Το ψέμα πρέπει να χτυπηθεί στη γέννησή του.
Γιατί ι)μως άρχισε, και πιί>ς Οα το σταματήσετε;
 ΨΕΜΑΤΑ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ

Η δική σας Μάθετε το παιδί σας vα σας εμπιστεύεται, ό,τι θεση" δυνάμεων) απλώς για να σηκώσουν παντιέ­
σtραtηyική κι αv κάνει. Βοηθήστε το vα βρίσκει λύση στο ρα. Συνήθως, όμως, λένε ψέματα για να μην τιμω­

όποιο πρόβλημα έχει πυροδοτήσει το ψέμα. ρηθούν για κάποια σκανταλιά τους. Θεωρούν το
ψέμα μορφή δημιουργικής λύσης του προβλήμα­

Πρώtησας Προσπαθήστε να εμπνεύσετε στο :;ταιδί εμπι~ τος. Όσο αυστηρότερη είναι η αναμενόμενη τι­

κίνηση στοσύνη, ώστε να νιώσει πως κάθε πρόβλημα μωρία, τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες υπάρχουν
-από το να χύσει το γάλα του μέχρι να σπάσει το να σκαρφιστεί το παιδί ένα παραμύθι για ν' απο­

κρυστάλλινο μπολ της γιαγιάς- μπορεί να λυθεί φύγει το μπλέξιμο.

χωρίς αυστηρή τιμωρία (κάτι που κάθε νοήμον Επίσης, είναι σημαντικό να διακρίνουμε ανά­

άτομο θα προσπαθήσει οπωσδή:;τοτε ν' αποφύ­ μεσα στα εφευρετικά παραμύθια και την απρο­

γει). κάλυπτη ψευτιά. Ενώ το ψέμα είναι συνήθως από­

πειρα αποφυγής μπελάδων, σκοπός του «παρα­

Πρακτικές ./ Πι,χίJτα πρώτα, δώσrε στο παιδί να καταλάβει μυθά» είναι να προσελκύσει την προσοχή.

συμβουλέc; ότι το αγαπάτε, ανεξαρτήτως του τι έκανε.

Τα «ναι» ./Συμπεριλάβετε το παιδί στην κοινή αναζή­

./Μην aντιδράσετε υπερβολικά (στη συμπερι­ τηση λύσεων στα προβλήματα, αντί να ρί­
φορά ή στο ψέμα) και, κυρίως, αποφύγετε χνετε το j)άρος στην τιμωρία. Αν προέρχε­

φωνές ή απειλές. στε από οικογένεια ό:;του κάθε «κακή>~ πρά­

ξη (δηλαδή, ακόμα και το χυμένο γάλα) επι­

./ Με ήρεμο και φιλικό τρόπο, μιλήστε στο παι­ σύρει την ανάλογη τιμωρία, τότε κατά πάσα

δί για το λάθος. Δείξτε όσο ;τερισσότερη κα­ πιθανότητα το παιδί σας θα καταφύγει cπο ψέ­
τανόηση μπορείτε. μα για να προστατέψει τον εαυτό του - μια
μορφή aυτοάμυνας .

./ Ανταμείψτε το παιδί που είπε την αλήθεια,

θαυμάζοντας απροκάλυπτα το θάρρος του. ./Διευκολύνετε το παιδί να πει την αλήθεια,

Πρέπει να μάΟει ;τως η αλήθεια είναι πολύ μην του το κάνετε όμως υ;τερj)ολικά εύκολο.

;τιο ισχυρή α.ιιό το ψέμα. Αν είπε ψέματα επειδή έκανε κάτι κακό, πεί­
τε του: «Χαίρομαι ;του είπες τελικά την αλή­
./Επιβάλετε κανόνες (ί)στε ν' αποφευχθεί πα­ θεια, με στενοχώρησες όμαχ; μ' αυτό που έκα­

ρόμοια συμ;τεριφορά οτο μέλλον. νες~>. Στο σημείο αυτ6, πρέπει να ε;τανορ­
θώσει είτε CtJιοκαθιστ<ίJVτας τη ζημιά, είτε ζη­

Η ανατομί<t Το ψέμα μπορεί -να εμφανιστεί πρώιμα στη ζωή. ηiJντας συγγνώμη είτε ό,τι άλλο α;ταιτεί η

ενόc; ψέμαtος Συχνά, τα παιδιά λένε ψέματα για την ηλικία τους περίσταση.

(προσΘέτουν χρόνια, σε αντίθεση με την ανάλο­

γη τάση των μι:γάλων). Καμιά φοuά λιΎr ψι'μωα ')'(( «μψ> JιC Μtιν τtJ πιιί.Ι;πι· νπτι""κτιf): «Ωvιιίυ! lloιιJ η;τ'

για να nαc; κ(ινοηv τον Ι"ξυ;τνο ή (ηττιν ιιντι.Jηιvι"ι- lιt t'JΙHJ JHΙλt.t'JJTtHt'JH {(JJTωH· HJ f\(ιi:.ιJ;» IJι·iπ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕIΣ ΓΟΝΕΩΝ
κάτι σαν αυτό: <<Είδα το βάζο σπασμένο. Θέ­
λετε να το συζητήσουμε;» ΒέΒαια, αυτό δύ­
σκολα λέγεται με ηρεμία, το καλό είναι όμως
ότι, αν μάθετε πώς γίνεται, θα χρειαστεί να το
κάνετε όλο και πιο σπάνια.
χ Μην αποκαλείτε το παιδί σας ψεύτη. Συχνά
το παιδί βάζει μέσα του αυτό το είδος «λε­
κτικού ρα.ι-τίσματος» κι αρχίζει να Βλέπει τον
εαυτό του σαν ψεύτη. Αυτό αυξάνει τις πι­
θανότητες να επαναλάβει τη συγκεκριμένη
συμπεριφορά. Μάθετε να ξεχωρίζετε τον
«εγκληματία>~ α.ιϊό το «έγκλημα»- δεν υπάρ­
χει λόγος να παίρνονται τόσο προσω:;τικά
κάτι τέτοια πράγματα.
9
ΡΙΨΟΚΙΝΔΥΝΟ ΠΑΙΔΙ
«Κοίτα, μαμά! Δεν έπεσα!»
Η συμπεριψορά Το σκαρφάλωμα στα δέντρα είναι μια α:;τό τις
μεγάλες χαρές της παιδικής ηλικίας. Αλλά το
σκαρφάλωμα σ' ένα πανύψηλο δέντρο, απ' όπου
η πτώση μπορεί να σημαίνει θάνατο, δεν είναι χα­
ρά ούτε παιχνίδι. Γονείς με Qιψοκίνδυνα παιδιά
ζουν συνεχώς με την ψυχή στο στόμα, βλέποντας
τα βλαστάρια τους να σκαρφαλώνουν σε στέγες
και σκαλωσιές ή να κατρακυλάνε τη λοφοπλαγιά
με ποδήλατο, αλλά με τα χέρια στον αέρα, σαν
αεροπλάνο.
Το ριψοκίνδυνο παιδί μπορεί να φλερτάρει με
πολύ μεγάλο κίνδυνο, όταν πάει γυρεύοντας για
καβγά με τον παλικαρά του σχολείου. Για τους
φίλους του, είναι ο Ιντιάνα 'Γζόουνς. Για τους γο­
νείς του είναι άλλη μια επίσκεψη στο Πριiηων
Βοηθειών.
Η αιτία της Το :;ταιδί διακινδυνεύει ή για να εντυπωσιάσει
τους φίλους του, ή για να προσελκίΙCΙει την Πlοοοχή,
iΙ γιη νη !Ξ,ι·ψ1"1γη απι\ τη ('ηΊηι(ι υπινπι_~οιπαπι1-
ΗκιiJν γονιιi1ν.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Σ.Ε::: ΕΡΩΤΗΣΕΩ: ΓΟΝΕΩΝ ΡΙΨΟΚIΝΔΥΝΟ ΠΑΙΔΙ

Η δική σας Φ~ς, τρόμος, υστερία- διαλέγετε και παίρ­ Οι τρεις Παράλληλα με την πραι;ανή υπερέκκριση αδρε­
αντίδραση νετε. τύποι του ναλίνης, τα παιδιά ρισκάρουν για να προσελκύ­
ριψοκίνδυνου σουν προσοχή και σεβασμό. Υπάρχουν τρεις τύ­
Η δική σας Ξεμπλέξτε το παιδί από το μπλέξιμο με όσο το παιδιού ποι ριψοκίνδυνου παιδιού:
στρατηγική δυνατόν λιγότερα λόγια και προσοχή. Α ν δεν κιν­
δυνεύει η ζωή του, δεv βλάπτει κάποιο καρού­ 1. Το παιδί που επιζητεί τη συγκίνηση. Αυτό
μπαλο ή μια μελανιά. το παιδί αγαπάει την πρόκληση και την
άyνω:πη αίσθηση που fu νιώσει, πηδιίmας από
Πρώτη σας Αν δεν είναι η πρώτη φορά, μη ματαιοπονείτε τον γκρεμό. Μπορεί να έχει γονείς υπερπρο­

κίνηση λέγοντας στο παιδί ότι είναι επικίνδυνο να πη­ στατευτικούς, άρα δεν έχει μάθει ακόμα τους
δάει από τη στέγη ή να σκαρφαλώνει σε σκαλω­ κινδύνους της ζωής. Δεν το άφησαν να γρα­
σιές. Το ξέρει ήδη. Μόνο δυο πράγματα μπορείτε τζουνιστεί και να μελανιάσει, όπως το συ­
να κάνετε: νηθισμένο παιδί. Βγαίνει στον δρόμο και νο­
μίζει ότι f)γήκε βόλτα στον παράδεισο. Η λύ­
1. Πάρτε το μέσα και πείτε του με σταθερή και ση: χωρίς ν' αφήσετε να το πατήσει αυτοκί­
ήρεμη φωνή (χιορίς να κάνετε κήρυγμα) ότι δεν νητο, δώστε του να καταλάf)ει ότι κινδυνεύ­
θα ξανακάνει κούνια, ώσπου να καταλάΒει ει, αν δεν προσέξει. Για παρά δει γ μα, αφήστε
ότι δεν τυλίγουμε την αλυσίδα στον λαιμό το να πέσει πάνω στον τοίχο, αν επιμένει να
μας. Αν εξακολουθήσει να κάνει τρέλες με κάνει πατίνι με κλειστά μάτια μέσα στο δω­
την κούνια, πείτε του ότι οτο εξής θα κάνει κού­ μάτιο.
νια υπό τη δική σας επιτήρηση. Κι αφού εσείς 2. Το αvτιδραστικ6. Θέλει ν' αψηφήσει τους
δεν μπορεί τε να Βρίσκεστε συνέχεια έξω, δεν γονείς του που συνήf-Jως αντιδρούν υπερ[)ο-
θα ξανακάνει κούνια, ιfJσπου να σας υπο­
σχεΗεί ότι θα κουνιέται όμορφα και καλά και
δεν θα ξανατυλίξει την αλυσίδα στον λαιμό
του. Αφήστε το παιδί ν' αποφασίσει μ6νο
του ~ότε θα είναι έτοιμο. Αν δείτε ότι δεν -'-
κρατάει τον λόγο του, αποφασίστε εοείς πό­
τε θα ξαναβγεί στον κήπο.
ί))J;
2. Αν δεν κινδυνεύει η ζωή του, ή αν δεν θα προ­ c c= -
κληΗεί ανε.ιανόρΟωτη f1λάf1η, αφήστε το παι­
δί να κάνει μερικές γρατζουνιές. Δύσκολα
το κάνει αυτό ένας γονι6ς, αν όμως δεν απο­
κλείεται α,ιό την :;τερίσταση, η μέΒοδος απο­
δίι)α καρπούς. Ο πόνος είναι πολ\ι κιιλιΊ μι'χ­
()ημη γι.< ι τίτοια nτιοματ(ψικιι πιtι('ΊιιΊ.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ ΡΙΨΟΚΙΝΔΥΝΟ ΠΑΙΔΙ

λικά στις ακροβασίες του. Σκαρφαλώνει στο
τραπέζι κι εκείνοι το κυντιγούν σαν υστΕQικοί,
κρατώντας ένα δίχτυ. Η λύση: μην αντιδρά­
τε, όταν σας προκαλεί. Α ν αναγκαστεί τε να
επέμβετε (ας πούμε, για να του σιiJσετε τη
ζωή), κάντε το όσο το δυνατόν πιο ήρεμα,
ώστε να μην καταφέρει αυτό που θέλει.
3. Ο Σούπερμαν. Θέλει να εντυπωσιάσει τους φί­
λους του με το θάρρος και την aψηφισιά του
για τον θάνατο. Η λύση: δεν μπορείτε να
ελέγξετε το παιδί, όταν είναι με άλλα παι­
διά. Η καλύτερη μέθοδος είναι η πρόνοια
(βλ. παρακάτω).
Πιιακτικές ./Μην είστε υπερπροστατευτικοί. Αν το παιδί
./Δώστε του να φροντίσει ένα κατοικίδιο ζω­
άκι. Αν είναι υπεύθυνο για το γατάκι του,
θα συνειδητοποιήσει τι σημαίνει κίνδυνος.
./ Αναθέστε του την επίβλεψη μικρότερων παι­
διών. Το παιδί θα μάθει τι σημαίνει πρόνοια
και προσοχή.
./Αν το παιδί χτυπήσει, αφήστε το να καθαρί­
σει και να δέσει το τραύμα του. Έτσι, όχι μό­
νο θα διατηρήσει την περηφάνια του, αλλά
και δεν θα πετύχει αυτό που επιδίωκε: την
προσοχή σας. Ό,τι κι αν κάνετε, πάντως, μην
αρχίσετε τα «Καημενούλι μου» ή «είδες που
σου το 'λεγα;~>

συμβουλές έρθει μαζί σας περίπατο και δεν κο ι τάζει πού

πηγαίνει, αφήστε το να σκοντάψει σε μια πέ­ ./Το ριψοκίνδυνο παιδί θέλει περισσότερη επί­
τρα και να πέσει με τα μσι'Jτρα στις λάσπες. βλεψη από ένα πιο προσεκτικό παιδί.
Κακοί θα γίνετε, μόνο αν γελάσετε. Άλλω­
στε, το παιδί μπορεί να ζήσει και με γδαρ­
μένο πόδι. Πρέπει να μάθει να προσέχει και
μόνο του, γιατί δεν θα είστε για πάντα οι φύ­
λακες άγγελοί του .

./ Αποφύγετε τις επιπλήξεις. Είναι μάταιο να

:;τείτε στο παιδί «θα βγάλεις κάνα μάτι μ'
αυτό το ξύλω~ ή «θα σπάσεις τα μούτρα
σου», αφού το έχετε ξαναπεί εκατό φορές.
Απλ(i>ς ορίστε κανόνες ασφαλείας και προ­
σπαθήστε να τους τηρήσετε. Δεν παίζουμε
με μυτερά ξύλα, δεν κάνουμε πατίνι με κλει­
στά μάτια. Κι αν το παιδί τρέχει πάνω κά­
τω στο δρόμο, όταν το βγάζετε περίπατο,
κρατήστε το επίμονα από το χέρι, (i>σπου
να καταλάf~ει ότι πρέπει να περπαηίει στο
πεζοhQ(Jμιο.

10
Το ΠΑιΔι nov ΚΛΕΒΕΙ
Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα
Η συμπεριφοQά Θα σκεφτείτε ότι κά:rως έτσι πρέπει να ξεκί-
νησε και ο Αλ Κα,.-τόνε. Στην κλοπή καταφεύγουν
«Ερασιτεχνικά>> πολλά παιδάκια, είναι όμως πα­
ράπτωμα που σίγουρα θα στείλει τον γονι6 να
ψάξει για καμιά «μαγκούρα>>.
Η αιτία της Καμιά φορά τα :.ταιδιά παίρνουν κάτι που δεν
τους ανή"ιtει α;τλώς και μόνον επειδή το θέλουν, κι
έχουν συνηθίσει να παίρνουν αμέσως ό,τι τους
αρέσει. Άλλοτε, πάλι, κλέΒουν για να εντυπω­
σιάσουν τους φίλους τους με την υποτιθέμενη
aψηφισιά τους για τυχ6ν συνέ;τειες, και για να
μοιραστούν γενναιόδωρα τα «Κλοπιμαία>>. Μερι­
κές φορές, μάλιστα, κλέβουν και τους ίδιους τους
φίλους τους. Άλλοτε το κάνουν για να εκδικη­
θούν τους γονείς τους.
Η δική σας Είναι μεγάλο μαρτύριο να έχεις στην οικογέ­
αντίδραση νεια έναν εκκολαπτόμενο «εγκληματία>~. Κάποιοι
γονείς δυσκολεύονται να :;τροοδιορίοουν τι είναι
χrι.ριiτερο, αυτή καΟιωτi) η κλοπτi i) το (t0λιο,
ΤΟ ΠΑΙΔI ΠΟΥ ΚΛΕΒΕΙ
απροκό.λυπτο ψέμα που συνοδεύει την τα:;τεινή
πράξη.
Η δική σας Μηv κακομαθαίvετε το παιδί, αλλι(ίJς θα νομί­
στρατηγική σει ότι μπορεί v' αποκτήσει τα π6vτα. Δίvετέ του
έvα χαρτζιλίκι (ίJστε vα ικανοποιεί κ6ποιες λογι­
κές αν6γκες του.
Πρώτη σας Ο καλύτερος τρόπος να aποτρέψετε το παιδί
σας από την κλοπή, είναι να προλάβετε την-πρά­
κίνηση
ξη την πρώτη φορά. Υπάρχουν τρεις τρόποι για
να το πετύχετε:
1. Μην παραχα"ίδεύετε το παιδί.
2. Περάστε του μια έντονη αίσθηση του σωστού
και του λάθους.
3. Μό.θετέ του το ενδιαφέρον για την κοινω­
νία, ώστε να νοιάζεται για τις συνέπειες των
πράξεών του απέναντι στους άλλους.
ΠQακτικές ./Λένε ότι ο δρόμος για την κόλαση είναι
συμβουλές στρωμένος με καλές προθέσεις -όταν το
ακούσετε, σκεφτείτε παραχάιδεμα και κακές
συνήθειες (fiλ. Κεφ. 44, Τα «Δαlσε μου»). Ο
γονιός που κακομαΗαίνει το παιδί του, θέ­
λει ό,τι Ηέλουμε όλοι: να είναι τα παιδιά του
ευτυχισμένα. ΠροσπαΟεί, όμως, να το επι­
τύχει δίνοντας στο παιδί (J,τι ζητήσει. Η ει­
ρωνεία: τα παιδιά γίνονται f1αθιά δυστυχι­
σμένα. Πρciηα πρώτα, η αλήθεια είναι ότι
στη ζωή δεν μποροί1με να τα έχουμε όλα, κι
αυτό είναι κι'ιτι ;του δύσκολα το δέχεται το
κακομαΗημένο άτομο. Ακόμα χειρότερα,
ιiτην κf'ιποιος λέει όχι, ΠQ<inη :;ταρόρμηση
τοι1 χ<tκομαΟημί-νοι1 JHtιc'noι·, ι·ίνω να το πι"t­
ιη·ι. ιιι· το (τοι. Οι"·λω. Κι ιωτιΊ, ι·ππ.ί)ι·ι το κcι
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ
κομαθημένο παιδί νομίζει ότι το δικαιούται.
Αν κάνετε κακή αρχή, θα το πληρώσετε αρ­
γότερα, όταν το σακουλάκι με τα γαριδάκια
θα γίνει βιντεοπαιχνίδι.
Αποφασίστε, λοιπόν, τι είναι λογικό για το παι­
δί σας και επιμείνετε με σθένος. Αν ωτοφασίσετε
να του αγοράζετε παγωτό μια φορά τη βδομάδα,
τηρήστε το και αγνοήστε κλάματα και ικεσίες που
θα μπορούσαν να διεκδικήσουν ακόμα και Ό­
σκαρ. Αν λέτε όχι μόνο περιστασιακά, το παιδί
νομίζει ότι το κάνετε από κακία. Θα βοηθούσε,
αν το παιδί δεν σας βλέπει να υποκύπτετε οι ίδι­
οι σε αδυναμίες και να το ρίχνετε στα ψώνια.
./Δώστε στο παιδί ένα χαρτζιλίκι. Το μικρό
παιδί ίσως θεωρεί την κλοπή εφευρετικό (αλ­
W. κατακριτέο) τρόπο ν' αποκτήσει αυτό που
θέλει. Το χαρτζιλίκι είναι η εναλλακτική λύ­
ση στο παραχάιδεμα. Αν το ξοδέψει γρήγΟρα,
μην υποχωρήσετε και του αγοράσετε εσείς
αυτό που ζητάει. Όχι υπερβάσεις!
./Αν το παιδί καταφεύγει στην κλοπή εύκολα,
κατά πάσα πιθανότητα το βασικό του κίνητρο
είναι η εκδίκηση. Καμιά φορά τα παιδιά κλέ­
βουν από πείσμα. Για τα παιδιά που είναι
πολ ί1 οργισμένα με τους γονείς τους, η κλο­
πή είναι ένας σπουδαίος τρόπος αντωτόδο­
σης. Όχι μόνο ωτοκτούν το πανέμορφο και­
νούριο παιχνίδι τους, α'λλfι. κάνουν και κόλαση
τη ζωή των σκληρόκαρδων γονιιi>ν τους.
Πριν χτυπήσετε το κεφάλι σας στον τοίχο, κα­
ταλάβετε ότι το παιδί που θέλει να σας πληγώ­
σει, νιώθει πληγωμένο το ίδιο. Τώρα είναι η στιγ­
μή να του μιλήσετε για τα αισθήματά του, κάτι
που οι γονείς -επειδή θέλουν να οηβάλουν b11-
ΤΟ ΠΑIΔΙ ΠΟΥ ΚΛΕΒΕΙ
σκολα και γρήγορα τον νόμο- δεν κάνουν συχνά.
Αποτέλεσμα: συχνά τα παιδιά μας δεν μαθαίνουν
να εκφράζουν τις σκέψεις και τα αισθήματά τους.
Και η επικοινωνία είναι ο πρόδρομος της λύσης
κάθε προβλήματος.
./ Καμιά φορά, ένα παιδί καλό κατά βάθος, θα
κλέψει επειδή το πιέζουν οι φίλοι του. Το
πρόβλημα χρειάζεται μεγάλη δυνατότητα
επικοινωνίας. Δεν μπορείτε να είστε συνε­
χώς μαζί με το παιδί, άρα πρέπει να του δεί­
ξετε πώς να αντιστέκεται στις πιέσεις, όταν
οι πολλοί φέρονται aνόητα. Καταφύγετε στο
παιχνίδι των ρόλων: εσείς πάρτε τη θέση του
κι εκείνο θα παίξει την παρέα που σχεδιάζει
τη μεγάλη ληστεία. Έπειτα, aντιστρέψτε τους
ρόλους. Προσπαθήσε να το δείτε λιγάκι δια­
σκεδαστικά. Η ίδια μέθοδος μπορεί να εφαρ­
μοστεί και αργότερα, όταν προκύψει θέμα
κωτνίσματος και ποτού.
./Το επόμενο βήμα είναι να βοηθήσετε το παι­
δί σας να ενδιαφερθεί για το κοινωνικό σύ­
νολο (για τους άλλους) και ν' αποκτήσει
έντονη αίσθηση των αξιών. Ο καλίπερος τρό­
πος είναι να το μυήσετε στις καλές πράξεις:
• Να συγκεντρώσει παλιά παιχνίδια για φτω­
χά παιδάκια
• Να κάνει θελήματα για ηλικιωμένα άτομα
• Να προσέχει το μικρό αδερφάκι του, ενώ μα­
γειρεύετε.
./Δεν βλάπτει και λίγη παραπάνω επίfiλεψη.
I Ιαιhιά που τριγυρίζουν και [iαριοί1νται χω­
v!.c; κιιμι(ι Ι'Πι.τtΊQηιιη, μποQοί1ν να υποκ ιΊ-
ΑΠΑΝΤΗLΕΙΣ ΣΕ ~ΡΩΤΗΣJ::IΣ ΓΟΝΕΩΝ
ψουν στο δέλεαρ της κακής πράξης. Δώστε
τους απασχόληση με εποικοδομητικές (αλ­
λά ψυχαγωγικές) ασχολίες όπως αθλητισμό,
παιχνίδια, Βιβλία της ηλικίας τους, κύΒους
και χειροτεχνίες.
ο/ Ρωτήστε το παιδί πώς θα ένιωθε, αν κάποι­
ος άλλος έπαιρνε δικό του παιχνίδι. Βάλτε τα
παιδιά στη θέση των άλλων. Πείτε τους τι
θεωρείτε σωστό και τι λάθος. Και μην τορ­
πιλίζετε οι ίδιοι το σύστημα- αν το παιδί
σάς ακούσει να λέτε ψέματα για την ηλικία του
ώστε να μ...-τει τζάμπα στον ζωολογικό κήπο,
γιατί εκείνο να μην κλέψει;
Τι να κάνετε όταν γίνει το τηλεφώνημα
Η πρώτη σας αντίδραση -φωνές, ξύλο, τιμω­
ρία- δεν είναι και η καλύτερη, ασχέτως του πό­
σο σας ανακουφίζει. Μπορείτε να δείξετε όση
αγανάκτηση θέλετε για την αντικοινωνική του
πράξη, αλλά η τιμωρία δεν ωφελεί. Αποκατάστα­
ση, είναι η απάντηση. Το παιδί πρέπει ν' αναλά­
βει την ευθύνη και ν' α.ι-τοκαταστήσει τα πράγμα­
τα. Να επιστρέψει το κλεμμένο αντικείμενο (ή να
;τληριόσει για το γλυκό που έφαγε), καθίbς και να
ζητήσει συγγνdψη από το θύμα. Εσείς να είστε
μαζί, 6ταν Οα γίνει αυτό. Κάποιοι μαγαζάτορες
Οα ξεγράψουν το παιδί σας από πελάτη- αυτό εί­
ναι πολύ καλί), γιατί υποδηλcίΝει μια σοβαρή συ­
νέπεια.
11
ΜΟΥΤΡΑ
Ο σιωπηλός θυμός
Η συμπεριψορά Ένα καλό μούτρωμα μπορεί να πλημμυρίσει
το σπίτι με σκοτεινά κύματα οργής. Ο καλός
«μουτράς)) μπορεί να έχει μέρες κατεβασμένα τα
μούτρα του, ώσπου να ξεχάσει ακόμα κι αυτός
πότε πρωτο-μσιΊτρωσε. Συνήθως, όμως, μούτρω­
σε γιατί κάποιος ξεστόμισε τη μεγάλη λέξη- το
ΟΧΙ! Δεν aφήσατε το βλαστάρι σας να κοιμηθεί
στο σπίτι του φίλου του, δεν του αγοράσατε άλλο
παιχνίδι, δεν το aφήσατε να δει στην τηλεόραση τον
Τζακ τον Αντερο[1γάλτη.
Η αιτία της Το μούτρωμα είναι απλd>ς ένα σιωπηλό ξέ-
σπασμα oρyrjς. Το παιδί νιώθει ότι δικαιούται
κάτι που δεν πήρε, και έχει θυμU:Jσει. Η αντίδρα­
σή του; Η τιμωρός σιωπή.
Η δική σας Πρcί.Jτη σας παρόρμηση είναι να bείτε ξανά το
αντίδQαση χαμόγελο του παιδιού σας. Το πιτσιρίκι κάΟεται
οι· μια γωνιά με τα μπρατσάκια κολλημένα στα
π λι·ιΙlΜ'ιη 111 κι η με tιJ /Ξ, ι νιομένιJ μουτρ(tκι του lktQ-
vι·Ι.c; κι (·χπ κιιτιιπιι·i. ολιΊκληρο ληΗ'Jνι.. Ι•:ιπί.ι; (){·-
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ Ι::ΡΩΤΗΣF.!Σ ΓΟΝΕΩΝ
λετε να του πείτε: «Τι έπαθες, χρυσό μου;)) Μέσα
στην ψυχή του γονιού ξυπνούν κάθε λογής λεπτά
συναισθήματα και τον :;τνίγει ακατανίκητη επι­
θυμία να ενδώσει. Το μούτρωμα είναι συνήθως
τόσο α:;τοτελεσματικό, fιJστε μετά από ένα διά­
στημα ο γονιός αρχίζει να προτιμάει την παρα­
δοσιακή και γνώριμη «νευρική κρίσψ>.
Η δική σας Αγνοήστε τα μούτρα. Έπειτα πείτε στο παιδί
στρατηγική να το συζητήσει μαζί σας.
Πρώτη σας Μην ενδώσετε. Πάνω απ' όλα, να θυμάστε ότι
κίνηση το ;ταιδί κατέβασε μούτρα, επειδή του είπατε όχι
σε κάτι. Τα μούτρα είναι μια επιθετική μορφή
απομόνωσης- απόπειρα χειραγώγησης. Είναι
φυσικό να επιθυμούμε πράγματα και τα παιι.)ιά, σαν
έξυπνα πλάσματα, θα καταφύγουν στα μούτρα
ξανά και ξανά, αν έτσι πάρουν αυτό που θέλουν,
έστω και μια φορά. Αν το αγνοήσετε, απλώς δεν
τους δίνετε την ανταμοιΒή που επιδιώκουν.
Αν το παιδί συνεχίσει τα μούτρα, τότε σίγουρα
έχει πάρει κά:.ιοιο είδος aνταμοιΒής.
./ Μη δείξετε ότι ενοχληθήκατε με τα μούτρα.
Πρακτικές
συμβουλές Μην αλλάξετε σε τίποτα τις ουνήθειές σας, μην
κάνετε κάτι διαφορετικό. Διατηρήστε φυ­
σιολογική τη γλώσσα του σώματος και τη
διάΘεσή σας πρόσχαρη, ή τουλάχιστον ου­
δέτερη.
./ Αν το παιδί γίνει πολίΙ ενοχλητικό, πείτε του
να πάει σε άλλο δωμάτιο.
./ Οτην :;τι-ν<'ωει το μούτQωμα, :.ιαvηκι νήοπ το
;τωι'Ιί. νn ΙιΙλήοη. 'Εχπ. ην(ιγκη ν<ι l;ίνtΊ. ι·ηι
ΜΟΥΤΡΑ
θέλετε να καταλάβετε τα αισθήματά του για
το συγκεκριμένο πρόΒλημα.
ΣΗΜΕ/0 ΚΛΕΙΔΙ:Το πιο σημαντικό είναι να
κάνετε τελικά το παιδί να μιλήσει για τις aπο­
γοητεύσεις και για το Jτ<ιJς πρέ;τει ν' αντιμετωπί­
ζονται.
Τα «ναι» ./ Μην ξεχνάτε ότι το παιδί σας μ..-τορεί να έχει
κάποιο δικαιολογημένο ;ταράπονο. Μην
απορρίπτετε αβασάνιστα το αίτημα ή την
ανησυχία του. Κάτι που σ' εσάς φαίνεται τε­
λείως ασήμαντο, για το παιδί μπορεί να ση­
μαίνει το τέλος του κόσμου. Δείξτε στο ;ται­
δί σας ότι θέλετε πάντα να συζητάτε τα προ­
βλήματά του. Βρείτε την εναλλακτική λύση
στο μούτρωμα.
./Χτυπήστε το κακό στη ρίζα του. Πριν μου­
τρώσει το παιδί, πείτε κάτι σαν αυτό: «Συμ­
βαίνει κάτι; Θέλεις να το συζητήσεις;)) Αν το
παιδί πει όχι, αφήστε το.
./ Ενθαρρύνετε το παιδί, αν αρχίσει τελικά να
μιλάει για το πρόf)λημα, λέγοντας: «Μ' αρέ­
σει να μιλάς, ακόμα χι όταν νιιί>θεις στενο­
χ(ίJριω).
Τα <<μη>> χ Μην καλοπιάσετε το μουτρωμένο παιδί ρω­
πίΝτας αν θέλει να δει τον αγfίJνα στην τη­
λεόραση ή να φάει σοκολιίτα- έτσι το αντα­
μεί[)ετε.
χ Μην tΎινγήοεπ σαν αuνητικι\ πuι'ηυπο χα­
πf\ι'ιϊ,οντιιι:; χι. tΊΙΙ'ίr; μοιΊτlιΗ, 1Ί γΙΙQίϊ.οντηr; την
Jl λtΊ Ι η ο Η ι ν οιΊϊ,ιrytΊ ο ω:;.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ

χ Μην το ανεχθεί τε. Τα κατεΒασμένα μούτρα

μπορούν να κάνουν ανυπόφορη την ατμό­
σφαιρα. Είναι το α..-ιοκορύφωμα της παθητι­
κής επίθεσης. Όταν ενοχληθείτε πολύ, πείτε 12
στο παιδί να φύγει. Αν το παιδί είναι μεγαλύ­
τερο και με τάσεις αντάρτικου, ίσως χρεια­
στεί να φύγετε εσείς. Φρονrίστε, όμως, να το
κάνετε χωρίς οργή. Αν δεν έχουν ακροατή­ ΑΥΘΑΔΕΙΑ
ριο, τα περισσότερα παιδιά δεν θα μπουν
Το παιδί με τη «μεγάλη γλώσσα»
στον κόπο να παίξουν το θέατρο.

ΑΑΛ.Ο ΕΝΑ ΣΗΜΕ/0 ΚΛΕΙΔΙ: Να θυμάστε ότι τα

παιδιά δεν είναι ύπουλα- είναι πράγματι δυ­
στυχισμένα. Μην κάνετε όμως το λάθος να νομί­
σετε ότι χρέος σας είναι να προσφέρετε στο παι­
δί την αιώνια ευτυχία. Το παιδί που μουτρώνει
συχνά, έχει έναν γονιό που το λυπάται. Και γρή­
γορα συνειδητοποιεί ότι η δυστυχία του είναι
όπλο ισχυρό.
Η συμπεQιψοQά Νομίζετε ότι με όσα έχετε κάνει ως γονιός, δι-
καιούστε τουλάχιστον κάποιου σεβασμού. Η αυ­
θάδεια είναι α..-τό τις πιο ισχυρές ξΚδηλώσεις aσέ­
βειας ενός παιδιού προς τους γονείς του. Μ;τορεί
να μην έμαθε ακόμα να κολυμπάει ή να οδηγεί αυ­
τοκίνητο, έχει όμως μια γλι\)σσα που τσακίζει κό­
καλα. Σαρκασμός («Πάλι ψάρι θα φάμε σήμερα!>>),
επιθετικότητα («Σε μισι.i>!>>), ρητορικές ερωτήσεις
(«Καλά, κουφάθηκες;>>) και η Π(.ΧJσφιλέστατη σε κά­
θε πιτσιρικά χλευαστική ειρωνεία (•<Ναι, καλά!»)
-όλοι θεατρινισμοί που θα έβαζαν τα γυαλιά και
στον ίδιο τον Lαίξπηρ. Και η μεγαλύτερη ζημιά
γίνεται, όταν έχετε κόσμο στο σπίτι.

Η αιτία της Μια μόνο λέξη: εκδίκηση!

Η δική σας Α ν σας μιλούσε έτσι κάποιος ενήλικας, α;τλώς

αντίδραση Οα του κόf~ατε την καλημέρα. Όταν όμως το κάνει

το πηιΙΊί αας, ι-ίναι ι)ύσκολο να μην το ξε;τληQti)­
οπι· οι· ι·i.ΙΊοc.. 11 οικογι·νπηκtΊ tωή onc; ηvχίtπ νη
ΟιΙμLt.ι· ι. κι'ι τ ι ωω το lloιor; φ Jfitίτaι. τη Ηι.ιιτt.i νι.ιι
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ EPiHHΣEIL ΙΌΝΕΩΝ
Γουλφ. Πώς θα σταματήσετε λοιπόν τις ενοχλητικές
αυτές παρεκτροπές, χωρίς να χάσετε την κοσμιό­
τητά σας;
Η δική σας Α ν σας aντιμιλάει το παιδί σας, αναρωτηθεί­
στρατηγική τε πιίJς του μιλάτε εσείς. Ίσως, σαν πριίJτο βήμα,
θα πρέπει να διορθώσετε τη δική σας συμπερι­
φορά.
Πρώτη σας Εξετάστε μήπως παραχα"ίδεύετε το παιδί σας
κίνηση ή το ισοπεδώνετε με λόγια. Σκεφτεί τε το. Το παι­
δί θα ξεσηκώσει κατά κανόνα τη συμπεριφορά
των γονι(ί)V του. Αν σας aντιμιλάει, ίσως αντιγρά­
φει εσάς.
Ίσως πάλι το έχετε χα"ίδέψει τόσο πολύ, ώστε νο­
μίζει τον εαυτό του αφεντικό. Σας θεωρεί υποδε­
έστερο, άρα δεν δικαιούστε σεβασμού.
Η λύση είναι να διδάξετε στο παιδί ότι στη ζωή
δεν μπορούμε να τα έχουμε όλα, κι ότι ο καθένας
δικαιούται σεβασμού. Πείτε κάτι σαν αυτό: «Ξέ­
ρω, δεν σ' αρέσει, αλλά πρέπει να το κάνεις οπωσ­
δήποτε>>. Αυτό δείχνει τουλάχιστον ότι αντιλαμ­
βάνεστε τα αισθήματά του.
ΠQακτικές ./ Εξετάστε μήπως έχετε μέρος της ευθύνης για
συμβουλές τη συμπεριφορά του ;ταιδιού. Μήπως λέτε
συνέχεια:
• «ΒαρέΟηκα να λέω τα ίδια και τα ίδια!»
• «Καλά, τόσο βλάκας είσαι;»
• «Αν είχες κουκούτσι μυαλό στο κεφάλι
σου ... »
• «Γιατί έτσι! Έτσι θέλω εγώ!>>
• (<"Ελα λοιπόν, κάνε γρήγορα, μ' έσκασες!»
./Μιλάτε στα παιhιιί σας <'>πως μιλάπ και
ΑΥΘΑΔΕΙΑ
στους ενήλικες φίλους σας.
./Αν το παιδί αυθαδιάσει, φύγετε α;τό το δω­
μάτιο. Στην ανάγκη, κλειδωθείτε στο μπά­
νιο μ' ένα καλό βιβλίο. Αν το παιδί είναι ;τιο
μεγάλο και μπορεί να μείνει μόνο του, πάρ­
τε το αυτοκίνητο και πηγαίνετε μια βόλτα.
Αν είναι μικρό, πείτε του να πάει στο δωμά­
τιό του και να μην ξαναβγεί, ώσπου να μάθει
να φέρεται με σεβασμό. Αν δεν θέλει να φύ­
γει, πάρτε το από το χέρι και πηγαίνετέ το
εσείς στο δωμάτιό του. Μόνο μη δείξετε θυ­
μό, γιατί αυτό ακριβώς θέλει.
./Καμιά φορά τα παιδιά δεν αντιλαμβάνοντα
ότι το έχουν παρακάνει. Υποδείξτε τους να
σωπάσουν και να σκεφτούν τι είπαν. Πείτε κά­
τι σαν αυτό: «Είναι σωστό αυτό που είπες;»
ή «:Δε μ' αρέσει να μου μιλάνε έτσι». Πάνω απ'
όλα, δάJστε τους να καταλάβουν ότι δεν θα
κερδίσουν τίποτε αυθαδιάζοντας.
./ Καταφύγετε στην ανακλαστική ακρόαση,
όταν το ;ταιδί αυθαδιάζει (βλ. Κεφ. 5, Πρακτι­
κές συμβουλές).
ΣενάQtΟ Α:
Γονιός: Να πάρει και να σηκώσει! Σου είπα τό­
σες φορές να πας για ύπνο. Είναι σαν
να μιλάω στον τοίχο.
Παιδί: Σε μισιίJ! Δεν θέλω να πάω για ύπνο!
Γονιός: Μη μου μιλάς έτσι εμένα. Είμαι μητέ­
ρασου.
Παιδί: Μη μου το θυμίζεις.
/ίινιι\c;: Εντ(ι"ςι'ι. ΤΕλείωσε. Λεν ςανα{1Ηπειι;
τηληΊΙJιΗιη γιιι μι.ιι {1hιηιιίhη!
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ

ΣενάQtΟ Β:

Γονιός. Ώcχχ για ύπνο. Γιατί δεν πας στο κρεΒάτι

σου;

Παιδί: Δεν θέλω να πάω για ύπνο. Είναι άδικο.

13
Γονιός: Χαίρομαι που μου το εί;τες. Δεν ήξε­
ρα ότι νιώθεις έτσι. (Αυτό συνήθως κό­
βει τη φόρα).
Παιδί: (ttυμωμένο ακόμη, αλλά και κάπως κλο­ ΚΛΑΨΑ
νισμένο). Αλήθεια είναι άδικο. Ο υπέρτατος εκνευρισμός
Γονιός: Σαν να μου φαίνεται ότι δεν σ' αρέσει,
όταν σου λέω να :.τας για 1Χτνο.
Παιδί: Ναι.
Γονιός: Να κουβεντιάσουμε μαζί τι ώρα πρέ­
πει να κοιμάσαι;

Η συμπεριq::σρά Το βλαστάρι σας κλαψουρίζει από την ώρα που

Αυτό είναι ένα καλό παράδειγμα υγιούς αντι­
ανοίγει τα μάτια του μέχρι να το ;τάρει ο ύπνος.
παράθεσης που περισσότερο θα βοηθήσει παρά
Ουρλιάζει συνέχεια: «Θέλω yλυκόοοο. Έλα, μα­
θα Βλάψει τη σχέση. Θα δείξετε στο ;ταιδί ότι
μά, θέλω τώωωρα!)) Ή «Δεν μ' αρέσει αυτό το
ακούτε, και ότι εξηγείτε επίσης την άποψή σας
φαγητό, θέλω άλλο».
για το πρόβλημα, χωρίς να θέλετε να το χειρα­
γωγήσετε.
Η αιτία της Το κόλπο πιάνει.

Τόσο ο τόνος της q;ωνής όσο και η ε...ιίμονη κλά­

Η δική σας
ψα εξufuίΝ τον γονιό στην τρέλα. tίναι σαν να έχεις
αντίδραση
ένα κουνούπι παγιbευμένο μέσα στο κεφάλι σου.
Τα παιδιά το ξέρουν αυτό από ένστικτο, άρα η
κλάψα μπορεί εί1κολα να γίνει ισχυρό όπλο στην
αντιπαράθεση δυνάμεων ανάμεσα στον γονιό και
το παιδί.

Η δική σας Μην κάvετε ποτέ χατίρι που ζητιέται με κλά-

στρατηγική ψα.

Ωρώτη O(~t;, Ο:τωc; χω ιιι· κ((Οι· t'1λλον ι:νοχλητιχι) Οι)Qυ[iο.

κίνηση ocιc; {ιππω νι ι "κλι·ίοιπ το hι.υκι·)ΠΤψ> ~"ιηλιιι'ηΊ.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΩ: iE ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ
να του κάνετε το χατίρι για να ησυχάσει το κε­
φάλι σας. Τότε, όμως, η κλάψα θα έχει φέρει το
ποθητό αποτέλεσμα: και την προσοχή σας και το
χατίρι. Η απόλυτη νίκη! Μην το κάνετε, αν δεν
θέλετε να κλαψουρίζει το Βλαστάρι σας μέχρι σα­
ράντα χρονιi>ν!
Πρακτικές Τέσσερις τρ6ποι για vα μην εvδι!Jσετε.
συμβουλές
I. Αγνοήστε την κλάψα. Βέβαια, είναι δύσκο­
λο, αλλά μην υποχωρήσετε ποτέ σε μοιρο­
λόγια. Υποκριθεί τε πως έχετε δουλειά, κά­
νετε πως δεν ακοιJτε. Αυτό πιάνει κυρίως
στα πιτσιρίκια που επιζητούν την προσοχή.
2. Διi>στε στο παιδί εναλλακτική λύση: «Ευχα­
ρίστως να σου φτιάξω το σάντουιτς, αν το
ζητήσεις με όμορφο τρόπο».
3. Φερθείτε αναπάντεχα. Μ;τεί τε σrο δωμάτιο χα­
μογελώντας πρόσχαρα κι αντί για το συνη­
θισμένο, «Πάλι κλαψουρίζεις, Γιαννάκη;»
πείτε, «Καλημέρα, λουλούδι μου!>> Το παιδί
θα ξαφνιαστεί και, τουλάχιστον για λίγο, θα
σωπάσει.
4. Φύγετε από το δωμάτιο. Το :;ταιδί θα χάσει
τον α:rοδέκτη της κλάψας του, δηλαδή εσάς.
Όταν η κλάψα σταματήσει, επιστρέφετε. Αν
έχετε Βγει για ψfί>νια, πάρτε το παιδί και γυ­
ρίστε στο σπίτι. Θα φάει άλλη φορά παγω­
τό και θα του αγοράσετε άλλη μέρα το κα­
ναρίνι.
Πρόληψη Το κόλ.ιο για να προλάβετε τυχόν μελλοντικές
κλάψες, είναι να επιμείνετε στην καλή συμπερι­
φορi. Όταν το παιδί ζητήσει κάτι με όμορφο τρό­
πο, δ(ίJστε του να καταλάΒει ότι το εκτιμάτε. «Μ'
αρέσει ι'ηαν το ζητάς ()μορφα>>. Επίσης, π(ιψτε να
ΚΛΑΨΑ
αντιδράτε κλαψουρίζοντας εσείς. «Μ' έχεις τρε­
λάνει!» ή «Θεούλη μου, δεν σ' αντέχω άλλο!»
Έτσι όχι μόνο ε:;τιτείνετε τον θόρυβο, αλλά μει­
ώνετε και την aυτοεκτίμηση του παιδιού σας που
θεωρεί τον εαυτό του κακό ;ταιδί.
Πάνω α;τ' όλα, αναζητάτε καθημερινά ευκαι­
ρίες για να διδάξετε στο παιδί την ανεξαρτησία.
Μπορεί να ντυθεί μόνο του και να πάρει μόνο
του τα μπισκότα, αν βρίσκονται σε χαμηλό ντου­
λάπι. Με ένα σταθερό σκαμνάκι, μπορεί να βά­
λει μόνο του νερό από τη βρύση. Ο χυμός του μπο­
ρεί να είναι σε κάποια πλαστική κανάτα, σε ση­
μείο που να την φτάνει. Βέβαια, είναι πιο εύκολο
να τον σερβίρετε εσείς και να μη σq:σuγγαρίσετε όσο
χυμό θα χυθεί, αναπόφευκτα, στο πλακάκι. Έτσι
όμως aποθαρρύνετε την έμφυτη τάση του παιδι­
ού για ανεξαρτησία. Παρηγορηθείτε με τη σκέψη
ότι όσο περισσότερο αυτοεξυπηρετείται, τόσο λι­
γότερη κλάψα θα ακούτε.
ΣΥ ΜΒΟΥΛΗ: Κάνετε μια φιλική συζήτηση με το
παιδί, όταν σταματήσει να κλαψουρίζει, (bστε να
του εξηγήσετε ότι δεν καταλαβαίνετε από μοιρο­
λόγια. Πείτε τι ακριβώς θα κάνετε και τι δεν θα
κάνετε, κάθε φορά που θα κλαψουρίζει. Από εσάς
εξαρτάται να του διδάξετε πολιτισμένους τρό­
πους.

14
ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ
Αυτό το «χαζοκούτι>>!
Η συμπεριψορά Αν οι ενήλικες παθιάζονται μια φορά με την
τηλεόραση, το παιδί παθιάζεται δύο. Πατήστε το
κουμπί και το Βλαστάρι σας θ' ανοίξει δυο μάτια
τεράστια, σαν ζόμπι. Τέρμα το παιχνίδι, τέρμα
το διάβασμα, τέρμα όλα. Δυο μάτια κολλημένα
στο γυαλί, κι ας είναι το ίδιο έργο κάθε μέρα. Και
το πράγμα χειροτερεύει, όταν πέσουμε σε πρό­
γραμμα που κάνει ακόμα και τους μεγάλους να
κοκκινίζουν. Το μόνο καλό της τηλε6ρασης είναι
ότι τα παιδιά μάς αφήνουν στην ησυχία μας- ευ­
λογία τόσο σ;τάνια, ώστε μας fiάζει στον :;τειρα­
σμό να χρησιμοποιούμε την «tουf1ούλα» σαν ηλε­
κτρονική μ;;τέιμ;rι-σίτερ περισσότερο απ' όσο θα
θέλαμε να JΙαραδεχτοίΙμε.
Η αιτία της Καλr'ι, aστειεύεστε;
Η δική σας Ανησυχείτε :;του τα παιbιά σας βλέπουν πολ­
αντίδραση λές ιίJρες τηλε6ραση και ;ταραλείπουν πιο δη­
μιουuγικέ:; ασχολίες, 6πω:; ζωγραφικti και ι'ηά­
[irωμη. Επίσης, αντιδvάπ οτην ;τλ1'ιοη !ΎΚ!ΊjJ(ιλοl!
ΤΗΛΕΌΡΑΣΗ
;του εμ.."1νέει στα παιδιά τη μανία του καταναλω­
τισμού. Θα θέλατε να λογοκρίνετε και να ελέγχε­
τε τα ;τρογράμματα, πώς όμως να βάλετε σε κα­
λού;τια μια δραστηριότητα που αρέσει τόσο και
σ' εσάς; Σε πολλά σπίτια η τηλεόραση έχει πάρει
τη θέση της οικογένειας κι έχει '{ίνει το κέντρο
του σύμ:;ταντος.
Η δική σαι; Πρέπει να πείσετε τα μεγαλύτερα παιδιά ότι
στuατηγική κάποια ΠQΟγράμματα είναι καλά και κάποια βλά­
πτουν. Ε πει τα, αποφασίστε μαζί τι θα βλέπουν
και πcός θα το βλέπουν. Για τα μικρότερα παιδιά
(κάτω των πέντε) περιορίστε και ελέγξτε τα προ­
γράμματα που βλέπουν.
Πuώτη σαι; Το πρώτο που θα κάνετε είναι να aποδεχτείτε
κίνηση την τηλεόραση- όχι όμως παθητικά. Καθίστε μα­
ζί με τα παιδιά και δείτε τι [)λέπουν. Συγκρατή­
στε την έμφυτη παρόρμηση να επιf)άλετε τον νό­
μο και τη λογοκρισία. Καταλάf)ετε ότι τα παιδιά
έχουν πείσμα και, αν το Βάλουν στο μυαλό τους,
θα δουν το απαγορευμένο πρόγραμμα κάπου αλ­
λού.
Ι'ια τα παιδιά κάτω των ;τέντε εηίJν, πρέπει να
δείτε εσείς προJτοι το πρόγραμμα. Μια σύγχρο­
νη εφεύρεση που όντως [iελτιώνει τη ζωή, είναι
το Βίντεο. Πριν αφήσετε το παιδί να δει ένα πρό­
γραμμα, δείτε το εσείς. Πάρτε πολλές κατάλλη­
λες ταινίες και μην αφήνετε τα μικι;ιά παιδιά να
Βλέπουν τα δελτία ειδήσεων που συχνά :;τεριέχουν
πολλές σκηνές f)ίας. Α ν έχετε τη δυνατότητα, γρα­
φτείτε συνδρομητές σ' ένα κανάλι που προΒάλ­
λει παιδικά προγράμματα χωρίς διαφημίσεις.
Π~ιακτιχi·; ν' Μην ηψtjνι'π ι'Jλη μίνα την τηλrι\Jιωη ανημ­
λrπτομtQrιr; ΙΙ{νιt, ΚΙΙι.>ί.ωc; ιιν ι)ι-ν f\λΓ:πη κηνι·(.c;. Λλλιιiιc;
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ~Ε ΕΡΩΤΗLΕΙΣ ΙΌΝΕΩΝ
Hoc γίνει πανταχού παρούσα και δεν θα γλι­
ηύσετε ποτέ από δαίιτην. Κάνετε την τηλεό­
ραση περιστασιακή απασχόληση.
./ Ψάξτε το πρόγραμμα μαζί με τα παιδιά και
σημωJωτε με μαρκαδόρο τα :;τρογράμματα
κοινής αποδοχής. Μόλις το πρόγραμμα τε­
λειώσει, κλείστε τη συσκευή.
./ Ο καλύτερος τρόπος για να πολεμήσετε την
τηλεοπτική βία είναι να φροντίσετε να ζουν
τα παιδιά σας σ' ένα στοργικό σπιτικό όπου
κανείς δεν καταφεύγει στη fiία, τόσο τη σω­
ματική όσο και τη λεκτική. Επίσης, μπορεί­
τε να ενθαρρύνετε τα παιδιά σας να διαμαρ­
τυρηθούν γραπτόJς στα κανάλια για την
υπερf)ολική βία που προβάλλεται.
./Προγραμματίστε ενδιαφέρουσες οικογενεια­
κές δραστηριότητες που δεν περιλαμβάνουν
τηλεόραση. Αυτό θα απαιτήσει κάτι παρα­
πάνω από μερικά Νά-
σιοναλ τζ.ωyκράφικ και
C,.. c παιχνίδια Μονόπολης.
Η τηλεόραση είναι μά­
γισσα, άρα πρέ;τει να την
ξεπεράσετε σε εφευρετι­
κότητα. Προτείνουμε με­
ρικά τεχνάσματα για να
νικήσετε το γυαλί:
• Προγραμματίστε, μια
δυο f)ραδιές την εβδο­
μίιδα, οικογενειακή δια­
σκέδαση. Μην ανησυχι'ί­
• τε που hι'ν On πηί.l.;πι·
ΤΗΛΕΟΡΑLΗ
κάποιο συγκλονιστικό θεατρικό έργο. Τα πε­
ρισσότει;ια παιδιά προτιμούν να παίξουν
ΓκρινιάQη μαζί σας, παρά να δουν στα κινού­
μενα σχέδια έναν γάτο να καταπίνει ένα κα­
ναρίνι. Το μόνο που χρειάζεται είναι χρόνος
-κάτι που συχνά δέν διατίΗεται σε μεγάλη πο­
σότητα- όταν όμως πρόκειται να αποκόψετε
το παιδί σας από το γυαλί, εσείς είστε η καλύ­
τερη εναλλακτική λύση .
• Αγοράστε πολλά παιχνίδια και φροντίστε να
γεμίσετε το σπίτι με fiιfiλία- ακόμα και βι­
βλία σε κασέτες. Στήστε έναν μικρό παιχνιδό­
τοπο και δείξτε στα παιδιά πώς παίζουν τους
γρίφους- μην αλληθωρίζετε, τα παιδιά τρε­
λαίνονται για τέτοιες δραστηριότητες.
• Προτρέψτε τα παιδιά να ;τροσκαλούν φίλους
τους κι αφήστε τα να διασκεδάσουν.
• Οργανώστε μια οικογενειακή ορχήστρα ή θε­
ατρική σκηνή για α...'τλά εργάκια. Θέλει πολλή
δουλειά, θα χαλαρι\κπτε όμως έπειτα με την κι­
νηματογραφική ταινία, όταν τα fiλαστάρια
σας θα πάνε για ύπνο.
Σεξ Υί.Ορα ;του έχουμε την προσοχή σας, ας εξετά­
και βία σουμε δυο από τα δημοφιλέστερα χαρακτηριστι­
κά της τηλεόQασης.
Όταν αντικρίζεπ στο γυαλί σεξ και f)ία, πρcirτη
σας οκέψη είναι να καταφύγετε στο τσιπάκι «Υ))­
μια εφείJρεση που μπλοκάρει τη λήψη προγραμ­
μάτων με βία. Αυτό είναι και καλό και κακό. Το
τσιπ6:κι σάς δίνει τη δυνατότητα να ελέγξετε τι
βλέπουν τα παιδιά σας και σας επιτρέπει να εξα­
λείφετε τον (>ποιο «Κίνδυνο>>. Το μειονέκτημα εί­
ναι ι'πι Οέλετε επίσης να δι()άξετε στα παιhιά π<ίJς
νι ι l.;ι·χωuίt,ιηΙν την καλi] τηλrι\,>ιωη ιιπι'> την κα­
κι'] νcι nι'ιυοον ι·πι'ινω τουc; την ι·ι~Ιι'1VΙ]. ί\λλωοπ.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡr.ΠΗΣΕ!Σ ΓΟΝΕΩΝ

τα «Κακά» μπορούν να τα δουν κά:;του αλλού.

Δείτε τηλεόραση με τα παιδιά σας. Εξοικειώστε
τα με τις σκηνές βίας, κάνοντας ερωτήσεις όπως:

• Το κρίνεις σωστό εσύ αυτό που έκαναν ο ένας

στον άλλον;
• Πώς αλλιώς θα μποQΟύσαν να λύσουν το Πlχ'ι­
βλημα;
• Νομίζεις ότι άτομα που δέρ·νουν έτσι ο ένας τον
ΘΕΜΑ...
άλλον μπορούν ν' αλλάξουν τρόπο ζωής;
• Νομίζεις ότι πςέ.ϊει να βλέπεις τέτοια πράγματα;
ΣΥΝΉΘΕΙΩΝ
ΣΥΜΒΟΥΛΉ: Πηγαίνετε τα παιδιά σας σε μα­
γνητοσκόπηση τηλεοπτικής εκ;rομπής, ώστε ν'
αντιληφθούν πώς λειτουργεί το συγκεκριμένο μέ­
σο μαζικής επικοινωνίας.
15

ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ Υ ΓΙΕΙΝΗ
Εμείς, τα παιδιά και τα μικρόβια

Η συμπεριφορά Τα περισσότερα παιδιά δεν σκοτίζονται κα-

θόλου για την καθαριότητα. Σκοτίζσ,νται αργό­
τερα, όταν τους επιτεθούν οι ορμόνες. Μέχρι τό­
τε μ...-τορούν να περιφέρονται όλη μέρα με δυο πό­
ντους λίγδα σε κάθε εκτεθειμένη επιφάνεια του
κοQμιού τους, χωρίς να τα νοιάξει καθόλου. Τα
hοντάκια πρασινίζουν, τα μαλλάκια γλιτσιάζουν
και τα QΟUχαλάκια τους αλλάζουν τελείως ... πρό­
σω:;το.

Η αιτία της Έχει πολύ μεγαλύτερη πλάκα να παίζεις στη

λάσπη με την παρέα σου, παρά να τρίfiεσαι μ' ένα
σφουγγάρι στην μπανιέρα. Για τα περισσότερα
παιδιά η σωματική ιηιεινή αποτελεί πάρεργο και
μπαίνει τελευταία στη λίστα, μαζί με κάμποσες
άλλες μεγαλίστικες έγνοιες, όπως η συνέπεια και
η αποταμίευση. Αν ζαλίζετε συνεχώς τα παιδιά
σας για το μπάνιο, απλιΟς θα τα χάνετε να χτυ­
πήσουν πιο δυνατά το πόδι. Και, f~έ()αια, όσο με­
γιιλιίΙV(Ηtν, η καΟαQιότητα ()α γίνει λ6γος ανταu­
οιcιc;, t.ι'Ι(.ιιιc; cιν Hf!'i.c:; ι·ί.οπ μηνωκοi μ' ιωηΊν.
ι\ΙΙΛΝΙΉLΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ
Η δική σας Η λέξη «Κακοσμία» αρχίζει να στοιχειιiννει τον
αντίδσαση ύπνο σας. Ανησυχ:εί τε μή;τως το f1λαστάQι σας αρ­
ρωστήσει- από τις κουφάλες στα δόντια του ή
από :τανούκλα. Επίσης, σας απασχολεί μήπως η
«βρομιά}} του παιδιού σας έχει δυσάρεστο αντί­
κτυπο στο δικό σας ;τρόσω;το.
Η δική σας Ηρεμήστε. Αν προκύψει το πρόβλημα, απλοJς κά­
στρατηγική vετε το μπάνιο διασκέδαση. Αν το παιδί θέλει va
είναι βρόμικο, σημαίνει ότι έχει αιτοδυθεί σε αντι­
παράθεση δυνάμεων. Εξηγήστε του τις κοινωνικές
συνέπειες του λερωμένου σ(ίJματος.
Πρώτη σας Πάψτε ν' ανησυχείτε για το τι θα πει ο κόσμος.
κίνηση ΒέΒαια, αυτό εύκολα λέγεται και δύσκολα γίνε­
ται, πρέπει όμως να ξεχωρίσετε το «γουρουνά­
κι>> σας α:;τό την προσωπική σας περηφάνια. Οι
επιλογές του παιδιού σας δεν έχουν αντίκτυπο σ'
εσάς. Στη χειρότερη ;rερί:;ττωση, έτσι θα εξαλεί­
ψετε αυτομάτως τον ΠαQάγοντα της αντι:;ταρά­
θεσης δυνάμεων.
Έ:;τπτα, οι ;ταιδίατροι λένε ότι για τη σωματι­
κή υγιεινή αρκεί ένα μπάνιο την εΒδομάι"Ια. Το ση­
μαντικό είναι ·να οργανώσετε έτσι τη ρουτίνα,
ιi>στε το παιδί να μη σκέφτεται ότι κάνει μ:τάνιο­
και, κυρίως, να μην το αναγάγετε σε αντι;ταράΟε­
ση δυνιiμεων.
Πρακτικές ../Κάντε το μ.ιάνιu bιασκέδαση. Βάλτε aφρόλου­
συμβουλές τρο οτο νερό και ρίξτε μέσα και κάμ.,ιοσα παι­
χνίδια. Lιrινά τα παιδιά είναι κουρασμένα μE­
ni το ιι:αγητι"J -;τολύ κουρασμένα για να ξεκι­
νψωυν αbιαμαρτύρητο. τη διαδικασία του μπc'J:­
νιου- γι· (ΗJΊ6, ξαφνι<Χιηε τα καμιά φορι.'ι, κ<'t­
νοντι.'ις τους ~σιάνιο Σcififiωo απόγευμα.. Βι"ιλτι
και λίγη μωισική, χC:ινπ: οτι<':Ιήποπ 0(t ;τυοο
ΠΡΟΣΩ!ΙΙΚΗ ΥΓΙFΙΝΗ
δώσει στη διαδικασία τη χροιά μιας ξεχωρι­
στής :;τερίστασης.
../ Διαφωτίστε τα παιδιά. Χρησιμοποιήστε ει­
κονογραφημένα f1ιf1λία για τα μικρόf)ια.
Ζητήστε από έναν γιατρό, μια νοσοκόμα ή
έναν οδοντίατρο να τους εξηγήσει.
../ Μερικά παιδιά αντιπαθούν τις έντονες σω­
ματικές εντυπιi>οης. Να είστε ;τολύ μαλακοί
με κάτι τέτοια παιδάκια. Φροντίστε να μην
τσούζει τα μάτια το σαμπουάν, i) κλείστε τα
μάτια του παιδιού για να μην :-ιάει σαπούνι.
Στα κορίτσια, ;-ιείτε να λούσουν την κούκλα
τους. Θα εκτονώσουν οτο παιχνίbι μια δυ­
σr'ιρεοτη εμπειρία και- με τον καιρ6- θα την
αποδεχτούν.
../ Β(iλπ χρονόμετρο, όταν το παιι)ί [)συρτοί­
ζει τα δί>ντια του, (\Jστε να μάθει ;-ι όση ιi>ρα
χuειάζεται.
./ Χπνί.ηπ τιι μυλλιΛ ι')(Jο ι-ίνω ι,γριi.Ι!ονι"ιrι.
λ ι yι'ηι ι_Η 1, ;ιι ιι_ΗΊ ιΊ ι ι ι ν ι ιπγνιί)( 1111 tν 11 ;πυι'ΗΊ 1ι"­
νιι ΧιΗ)<Η!IΟΗΙJΙ.tμ\11 ΚΙ\1.110.
ΛllANTHLEIΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΉ YIΊEINH

-/Επικαλεστείτε τη ματαιοδοξία- στους με­
γάλους σίγουρα πιάνει. Πείτε στο παιδί
--αγόQι ή κορίτσι- ότι θα κάψει καρδιές, όταν
μοσχοΒολάει σαπούνι, όταν αστράφτουν τα
δόντια του και λάμπουν τα μαλλιά του.
-/ Βουρτσίστε κι εσείς τα δόντια σας μαζί με
το παιδί. Το κό"-"ιο πιάνει κυρίως με τα παι­
διά κάτω των πέντε ετών, που τρελαίνονται
για παρέα και αντιγράφουν ό,τι κάνετε.
νωνικές συνέπειες της δύσοσμης ανάσας και
της σωματικής κακοσμίας.
• Αν τα ρούχα του παιδιού είναι πολύ λερωμέ­
να, μην το αφήνετε να καθίσει στα έπιπλα.
Πείτε του ότι δεν ι.Lιορείτε να το πάρετε μαζί
σας περLιατο, επειδή θα ενοχλήσει τον κόσμο
με την άσχημη μυρωδιά του. Πείτε του να δια­
λέξει τι προτιμάει: να πλυθεί ή να μείνει πα­
ρέα με την μπέιμπι-σίτερ;

Συνέπειες Αν αποτύχουν όλα τα παραπάνω, μην εκνευ-

ρι<1τείτε, μην αρχίσετε τις φωνές, τις προσβολές,
την κλάψα και το καλό;τιασμα, και μη f)ουρτσί­
σετε με το ζόρι τα δόντια. Αρχίστε όμως να aπα­
ριθμείτε τις ακόλουθες φυσικές και λογικές συ­
νέπειες:

ο Πείτε στο παιι)ί ότι, αν δεν πλένει τα δόντια του,

Οα γεμίσει το στόμα του μαί1ρες τρύπες. Ζητή­
στε α;τό τον οδοντογιατρό να δείξει φωτο­
γραφία ενός χαλασμένου δοντιού. Όταν δεί­
τε τη μαύρη τρύπα, καλωσορίστε την. Το είχα­
τε προΒλέψει και Βγήκατε αληθινοί, άρα εδιχχι­
ά>θηκε η υπεροχή σας. Περιορίστε τις σοκο­
λάτες και τα μnισκότα, ιiΙσπου να δείτε ότι τα
δόντια fiουρτσίζονται τακτικά. Βάλτε το με­
γαλύτερο παιδί να πληρώσει μέρος του σφρα­
γίσματος με το χαρτζιλίκι του. Φροντίστε να
καταλάβει ότι αυτό είναι συνέπεια των πρά­
ξεών του και όχι τιμωρία. Στο κάτω κάτω, τι
φταί τε εσείς να φοuτάJVεστε υπέρογκους λο­
γαvιασμούς οδοντογιατρού, επειδή το fiλα­
στάuι σας μασάει τη μια τσικλόφουοκα μπcΊ
την άλλη;
ο Ε:ιισrιιωνrπ κ(υτοιες; απ(> τις; πι_~ιΙιιιιινι·(c; κ( Η
 ΚΑΚΕΣ ΣΥΝΗΘΙ:όΙL2:

νευι.Χι.ΚJικά ~δικό τους το φταίξιμο, ό.Qαγε; Κάποιες

παρεκτροπές συμπεριφοράς προκαλσι)ν την οργή
σας, Βλέποντας όμως το καμάρι σας με όλο το δά­
16 χτυλο χωμένο στη μύτη, μπορεί να πάΘετε και
ναυτία. Πιiις Θα f)άλετε φρένο;

Η δική σας Όσο χονδροειδής κι αν είναι. η συνήθεια, κρα­

ΚΑΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ στρατηγική τήστε την ψυχραιμία σας. Αν το κάνετε ζήτημα,

απλιbς θα της παρατεί vετε τη ζωή.
«Πάψε vα σκαλίζεις τη μύτη σου!»
Πρώτη σας Μην ανησυχείτε υπερf)ολικά για την.αιτία~αν
κίνηση το ;τριίηο πράγμα ;του αντί.κρισε το μωρό ξεμυ­
τίζοντας από τη μήτuα ήταν ένας μ.ι-ταμπάκας :του
α'{ωνιούαε για τον τοκπό τρώγοντας τα δικά του
νύχια, τότε το μήλο έ:τεσε κάτω απ' τη μηλιά.

Η συμπεριψορά Ένα δάχτυλο στο στόμα για πιπίλα, άλλο ένα Δώστε στο παιδί κά.,ιοιους σοf'k:ι.ιχJύς λόγους να κ<)­
να σκαλίζει τη μύτη, ένα φαγωμένο νύχι- μεγάλος ψει την κακή συνήθεια. Πείτε του, λόγου χάρη,
μπελάς να μεγαλιi>νεις παιδιά. Αποκτοί1\' κακές ότι δεν είναι καλ6 να πι:τιλάει το δΛχτυλό του,
συνήΘειες που δύσκολα κ6[)ονται. επειδή:

Η αιτία της Αρχίζουν την κακή συνήΟεια, επειδή του; αρέ- • Δίνει άσχημη ενη"1πωση
σει. Πιπιλάνε το δάχτυλο και ηρεμούν, τριίJνε τα • Μπορεί να το κορο"ίδέψουν
νί1χια τους χα:ι εκτονι6νονται, κι αυτό το κακάδι • Θα χαλάσουν τα δ<'Jντια του.
στη μύτη ;τρέπει να {·)γει οπωσΟή;ωτε. Βέf)αια,
:;τολλές τέτοιες χακές συνήθειες δεν εκΟηλtiΝο­ ΣΥΜΒΟΥΛΉ: Μην το προσ[Vtλλετε λέγοντας
νται για να σας B'f<iλouv απ6 τα ροί1χα σας, εκτός «Κ<Ί.:νεις σαν μωu<Jν. Και μην το παριαάνετε με
αν απο{)υθείτε σε ανέν6οτο αγ<i>να να τις κ6ψεπ, τους «ΟΟf)αψη"Jς λι'ιγους•>, αλλι(iJς θα ι)είτε τη συ­

οπότε Θα οι'\ηγήοουν σε αντι;ταρι'ιθεση δυνιiμεων. μ:τεριφοu<'ι να εξελίσσεται σε ό:τλο στον αγtiJVα

Ακόμα κι όταν το :ταιδί κc'ινα κάτι με ΟU''{Κεκριμένο για την επικρ6τηση ή για την προσέλκυση πuο­
οκο;τι), ουνήΟως αυτός ο οκοπός hι:ν είναι συνει­ σοχής.

bητι_)ς. Θυμηθι::ίτε, οι κακές συνήθυες χειροτερπ"1ουν,

αν τους δώσεπ μr:γάλη σημασία. Αν το παιδί σας
Η δική σας Εσείς αναQttηιέστε τι αντί.χτυπο έχει στην κοι­ κάνει επί()ειξη δυνάμεων χω του πείτε να μην

αντίδQnση νωνία fνιι i'ΙC:ιχτυλο στο οτι'ψα του ;ταιhιοι\ ;τ6- ΊLΙ<iιει τα νίψα του, σίγιηJQα Οα ουνεχίσπ νιι τιι
σο μάλλον υτα ()6ντια του. Και τα πω.()tΛ ;τοι1 τυιίιη. Λ ν ι·;τΊΊ:.ηπί την ;τυοοιιχrΊ. {νι ι (V:ιχτ11λο οτη

τv<iM· τιι νιΊχω τοι1ς μοιι"ιL.ουν τι\οο νtΊ1LΗ.Κ<Ί κω ΙΙΙΙΤηιινω. ();τω ιΊΊκολοc, τι_η'υτοc; νιι την ;τι_ηΗΙΙ'λ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡ~ΠΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ
κύσει. Άλλωστε, μπορείτε συνή­
θως να επαφεθεί τε στους μικρούς
φίλους για να καταφέρουν ό,τι δεν
καταφέρατε εσείς με χίλιες ώρες
συμβουλι\Jν. Με άλλα λόγια, μό­
λις το παιδί αρχίσεt να πηγαίνει
σχολείο, ως διά μαγείας το δά­
χτυλο θα [1γει αιϊό τη μύτη και το νύ­
χι θα αποκτήσει κανονικό σχήμα.
./ Μη μιλάτε στο παιδί και μην του δίνετε ση­
ΠQακτικές μασία, όταν :;τιπιλάει το δάχτυλο ή τριί:Jει τα
συμβουλές
νύχια του. Αρχίστε να μιλάτε, μόλις αναδυ­
θεί από το στόμα το δάχτυλο .
./Αν ενοχλείστε πάρα πολύ, πείτε στο παιδί
να φύγει. Δ(iJστε του να καταλάβει πως οι
κακές συνήθειες είναι αγένεια (μην πείτε πο­
τέ στο παιδί ότι εκείνο είναι αγενές) και προ­
σβολή για τους άλλους. Επιτρέψτε του να
ξανάQθει κοντά σας, μόνο όταν σταματήσει
να κάνει αυτό που σας ενοχλεί.
../ Σε παιδιά τεσσάQων ή :;τέντε χρονών, μπο­
ρείτε να πείτε Π(ί:Jς να κ6ψουν την κακή συ­
νήΟεια. Πείτε κάτι τέτοιο: «Ξέρω πως είναι δύ­
σκολο να το κόψεις. Για να δούμε, μήπως
μπορώ να σε f)οηθήσω λιγάκι>>. Αν το ;τ:αιδί δυ­
σκολεύεται, καταφύγετε σε τεχνάσματα,
αλείψτε για ;ιαράδειγμα το ι'Ίάχτυλο με κάτι
που έχει δυσ6.ρεστη γε1'1οη (με συμf)ουλή για­
τρού). Πολλά κοριτσάκια σταματούν να τ\)(ί>­
νε τα νύχια τους, αν τ' αφήσετε να ταβά­
ψουν.
17
ΤΟΥΑΛΕΤΑ ΚΑΙ llANEΣ
Φτοv κι απ' τηv αρχή!
Η συμπεqιψοgά Λέρωσε το βλαστάρι σας το βρακάκι του; Αυτό
παραπάει! Εσείς φτύσατε αίμα να το μάθετε (νο­
μίζατε!) να κάνει τα κακά του στη λεκάνη της του­
αλέτας, και ξαφνικά το βλέ:;τετε να περ:;τατάει κά­
πως περίεργα και να μυρίζει κά.ι-τως αλλιώτικα.
Κι ακόμα χειρότερα, μερικά παιδιά διαλέγουν τα
πιο απίθανα σημεία, όπως πίσω από τον κανα­
πέ, έτσι, για να σας μείνει ανεξίτηλο στη μνήμη. Όσο
για τ' αγοράκια, ξε:;τερνούν τον εαυτό τους σε
έμ.,-τνευση χάνοντας τσίσα μέσα από το κάγκελο
της σκάλας, από το πλατύσκαλο στο ισόγειο. Κι
αυτό μπορεί να συμfiεί σε οποιαδήποτε ηλικία.
Ακόμα και σε δεκάχρονα παιδιά. Το παιδί σας ξέ­
ρει πως πρέπει να :;τηγαίνει στην τουαλέτα, για
κά;ιοιο λόγο όμως bεν το κάνει.
Η αιτία της Η τρομοκρατία της τουαλέτας εξαπολύεται για
τη δύναμη και μόνο. Στην ουσία, ένα κατούρημα
στο παντελόνι εκδηλώνει τ6σεις αντάρτικου. Το
JHtιhί λίτι: «F:γ<ίJ Οα τα κι'Jνω εκεί :;του Οέλω». Λέει.
ι·πί.οης: «l·:τοι ι"χπ μι-γΗλι'ΙΠ\]η :;τλιΊκιt». Το {ν(tΙ'ί.-
ΛI!ANTHL\:12: LE FP~HHLEIΣ ΓΟΝιΞΩΝ
ναι aντάρτικο εναντίον σας, το άλλο ενάντια στις
α.ιαιτήσεις της ζωής. Βέf)αια, αν επιμένει, πρέπει
να συμf)ουλευτείτε γιατ9ό για ν' aποκλείσετε ορ­
γανική αιτία.
Η δική σας Εσείς τρέμετε όταν σας πλησιάζει, αλλά το ;ται­
αντίδραση δί δεν είναι καλόδεχτο σίηε στην παρέα του. Για
τον γονιό δεν είναι μόνο ανάρμοστο, αλλά και
ενοχλητικό. Θέλετε δεν θέλετε, νιώθετε άσχημα
όταν σας τηλεφωνεί ο δάσκαλος και σας ζητάει
να πάτε να μαζέψετε το βλαστάρι σας, για να το πε­
ράσετε από κλίf)ανο. ΝιU:1θετε οργή, απογοήτευ­
ση και -μέχρι ένα σημείο- ευΟύνη. Είναι μια πα­
ρεκτροπή ::του πολύ Θα Θέλατε να διορΘ(ίJσετε.
Η δική σας Είτε το πιστε1Jετε είτε άχι, η καλι!τερη λύση εί­
στρατηγική vαι vα χαλαροJσετε και v' αφήσετε το θέμα στο
παιδί πας.
Πρώτη σας Καμιά απολύτως, γιατί ούτε να χειροτερέψει
κίνηση το lfαι ν(ηιενο θέλετε, ούτε να παραταθεί. Το :;τρό­
f)λημα Θα το λί1σει ο χρόνος- στο κάτω κάτω, δεν
Θα κατουριέται μέχρι είκοω χρονt(Jν. Αν 6μως
f·)αρεθήκατε να f)λέ::τετε λερωμένα Βρακάκιrι, δια­
f)άστε μερικά κολ::τt'fκια για να σταματήσει πιο
yuήγορα το f)λαστάuι σας ης «[)ρομίτοες» του.
Πρακτικές ./ Δημιουργήοτε μια «Μονάbα Πρtίηων Βοη­
συμβουλές ΘειιiJν» (για παιδιά πι'tνω από τεσσεράμισι
χvονιiηι). Πείτε τους: «Συμf)αίνουν και ατυ­
χήματα καμιιJ. φορά. Θα υου ι)είξω πιίJς; νu.
καθαvίσεις». Η μονάι)α πuέπει να περιλαμ­
f)άνει έναν κουf)ά γιπ. τα λεuωμfνα, ένα
οψουγγά.ρι, οαπούνι και :τπσέτα. Μόλις το
;ταιhί πλυΟεί, μ;τοuεί. να ξαναq:ορ{σα τα Q01.J-
zα του. Rοηθήστr ()σο λιγι'ηεQο γίνπω., ηλ-
ΊΌΥΑΛΕΤΑ ΚΑΙ ΠΑΝ!:ΞΣ
λά τα μικρότερα παιhιά θ' αναγκαστείτε να
τα [)οηθήσετε αρκετά. Πάρτε ύφος σο[)αρό,
για να μην τους αρέσει και το κάνουν παι­
χνίδι.
./Αν το παιδί δεν πλυθεί μ6νο του, πρέπει να
υπάρξουν συνέ::τειες. Θυμίστε του ότι στον
κόσμο δεν αρέσουν οι άσχημες μυρωδιέ-ς.
Πείτε του να μείνει στο μ:;τάνιο, ιi:ισ;του να
το πάρει απόφαση να καθαριστεί. Αφήστε
μαζί του και μερικά παιχνίδια.
Τα «ναι>> ./Πείτε στο παιδί ότι το αγαπάτε έτσι κι αλ­
λιιίJς. Πείτε του ενθαρρυντικά λόγια, λ6γuυ
χάρη ότι σίγουρα μπορεί να το ξεπεράσει.
Τα <ψψ> χ Μη δείξετε υπερΒολικό ενθουσιασμό, αν το
παιδί κάνει πιπί του στο σωστό μέρος. Μη
διαλαλείτε την εμπιστοσύνη σας.
χ Μην αντιδράτε υ;τερβολικά. Αν οδηγήσετε με
το ζόρι το παιδί στην τουαλέτα, μπαίνετε στο
::ταιχνίδι των δυνάμεων- ο πvώτος γύρος
ανήκει στο :ταιbί. ΑπλtίJς, Οείτε κι αυτήν σαν
6λες τις άλλες, λιγ6τερο «bίΙσοσμες», παvε­
κτρο:τέ.ς .
χ Μη μιλάτε ουνεχώς '{ι' αυτό και μην κάνετε
κήρυγμα. Τα παιδιά είναι πανέξυπνα πλά­
σματα, ξέuουν πολύ καλό. 6τι ι'iεν πρέπει να
λερc!:ινουν το f)ρακάκι τους;. Ιlοτ{ μην εξη­
γείτε στο :τω ιΟί κ6.τι που ήδη γνωρίζει.
χ Μην περψίΎετε ν' αλλάξει κάτι μέσα σε μια
νιΊχτα. Μ;τορι:ί ν(ι χρπαοτοιΊν (κω ζητ(φε
ο \Ι'{'(νιiΙμη, (ιν on::; (ι:τοyοηπι'101ψι·) ωΗ·J TlH.1 c;
ΑΠΑΝΤΗΣΕIΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ

μέχρι έξι μήνες, ανά)J:yγα με το πόσο σωστά το

χειρίζεστε. Και να θυμάστε ότι περιστασιακά
μπορεί να συμβαίνει, ή να συμf1αί νει σε συ­
γκεκριμένο μέρος, αν όμως γίνεται κάθε μέ­ 18
ρα, τότε όντως δοκιμάζεται η υπομονή σας.

κ Μην aνταμείβετε το παιδί με χρήματα, όταν

καταφέρει να (<σημαδέψει» το γιογιό. Γνωρί­ ο ΚΑΒΓΑΣ ΓΙΑ... τΑ PovxA
ζουμε περίπτωση όπου το παιδί έκοψε την
κακή συνήθεια για ένα μήνα, μάζεψε όσα ήθε­
«Αυτό βρήκες vα φορέσεις;»
λε για ν' αγοράσει ένα ραδιόφωνο κι έπειτα
την ξανάρχισε.

Η συμπεριφορά Το μπλέξιμο αι;ιχίζει όταν γονείς και παιδιά

δεν έχουν την ίδια άποψη για το ποιο ρούχο εί­
ναι αποδεκτό. Μπορεί το παιδί να φοQάει συνέχεια
ένα μπλουζάκι με τζιν -ή κολάν και μακρύ που­
λόβερ-- και να μη θέλει να βάλει επάνω του τίπο­
τε άλλο. Αυτό δεν ευχαριστεί καθόλου τους γο­
νείς που έχουν γεμίσει μια ντουλάπα με κάθε λο­
γής ρούχα και θέλουν να τα q;ορέσει το παu.Χ:ι.κι τους.
Κάποια παιδιά δεν ντύνονται όπως :;τρέπει, άλ­
λα πάλι προτιμούν να πεθάνουν παQά να q:ορέσουν
«τα καλά τους» την Κυριακή, μπορεί πάλι το κο­
ριτσάκι σας να είναι η <<σούπερ γυναίκα>~ και να
Θέλει φρουφρού και μέσα στο σκι'ι:μμα του παι­
δότοπου. Έπειτα, το ντύσιμο είναι η πιο συνηθι­
σμένη μορφή αντάρτικου: λόγου χάρη, το παιδί
που εννοεί να μη φοράει το μπουφc'!ν του, ακόμα
κι όταν ο υδράργυρος δείχνει Θερμοκρασία γύρω
στο μηδέν. Βέβαια, κάτι τέτοιοι «πόλεμοι των
ρούχων)) συμf1αίνουν ως επί το πλείστον σε στιγ­
μί·c; fνταοης;: ()ταν έχουμε αuγήσε.ι για το σχολείο
Ιι 1Ίτιtν ι·οι·i.c:; {χι·π vιινπf~οι\
•\1!ΑΝΓΗ2Εl2 21:: Εl'ΩΤΗLΕΙΣ l"CJNEΩN
Η αιτία της Η επιλογή των ρούχων α:;τοτελεί πολύ προσω­
πικό θέμα. Είναι πολύ φυσικό οι άvθQUJJIOι (μ6λιστα,
είναι άνf)ρω:;τοι και τα τρίχρονα πιτσιρίκια) να
θέλουν να εκφράσουν την ατομικότητά τους, ή
και την προσκόλλησή τους σε συγκεκριμένη κοι­
νωνική ο μάδα, με το ντύσιμό τους. Κ~f)γαbίζουν
για τα ρούχα, ώστε να ασκήσουν κάποιον (λεγχο
στη δική σας ζωή. Άλλωστε, τα περισσότεQα παι­
διά, ιδίως τα αγόρια, απεχθάνονται το «ντύσιμΟ>ι.
Είναι πολύ δραστήQια για να τα περιορίσεις μέσα
σε ι;_JΟύχα και αντιδρούν όταν πρέπει να στριμωχτοίtν
μέσα σε χάη που ένας «μάγκας>ι θα :;τροτιμούσε
να :;τεθcΊνει παρά να φορέσει.
Η δική σας Δεν είναι εύκολο να μην πει ο γονιός στο παι­
αντίδQαση δί του τι να φορέσει. Η προσπάθεια να :;τείσετε
τα παι()ι(χ σας να ντυθούν ό:;τως εσείς νομίζετε
ότι πρέπει, είναι έργο (χχαρο, αναπόφευκτο αλ­
λά και ανέλπιδο.
Η δική σας τι Οα φορέσει το παιδί, είναι δικό του Οέμα. Αν
στρατηγική το ρούχο είναι ακατάλληλο, αφήστε το να υπο­
στεί τις συνέπειες. Πάνω απ' όλα. ('ΧiJστε του εναλ­
λακτική λιίση.
Πρώτη σας ΕνημεριiJσπ το παιδί και αφήστε το ν' απο<{,α­
κίνηση uίσα. 'Ε να ;ταιδί ε:;τη'ι ή oκni1 zvoνtiN, μ..-τορεί άνε­
τrι να κό.νει τις επιλογές του. Λική σας δουλειά
είναι να το μ<iθετε Jπί>ς Ηα γ.άνει τις Ο<οστές επιλογές.
Συζητήοτε μαζί του για το :;τώς πρέ:;τει να ντυνt\­
μαστε. Ρωτψηε το nαιδί τι νομίζει ότι πρέπει να
φορέσει. όταν η Οερμοκ(Jαοία πέοι:ι κάτω από το
μηδέν. Αν οας παρατη(Jεί 6ταν ντίJνεστε, πείτε κ6.­
τι ό:;τως, «Σήμερα fJu.. κάνει ψόφο. Καλύτερα να
:;τάρω το μπουφάν μου>ι. Το ()ιαφωτίζεπ, χωvι;
ν(! το χροοτι'ιζrπ.
Ο ΚΑΒΓΑΣ ΙΊΑ ... ΤΑ ΡΟΥΧΑ
Π11ακτικές ./Δείξτε στο παιδί πώς να διαβάζει το θερμό­
συμβουλές μετρο ή τον καιρό στην εφημερίδα. Υπο­
δείξτε του τι μπορεί να πάθει, αν βγει στη
χιονοθύελλα μόνο με το μπλουζάκι. Ευελ..-τι­
στεί τε ότι θα υποστεί κάποιες συνέπειες, όχι
πολύ σοβαρές για την υγεία του, αρκετά
όμως για να μάθει στο μέλλον να εμπιστεύ­
εται περισσότερο εσάς και το θερμόμετρο.
Αρχίστε από το φθινόπωρο, :;τQιν πιάσουν
τα κρύα. Αν το πρόβλημα επιμένει, κρύψτε
όλα τα καλοκαιρινά ρούχα τον χειμ(ί)να.
./ Δείξτε στο παιδί να συνδυάζει ρούχα, όταν
βγαίνετε μαζί για ψώνια.
../ Για παιδιά :;του έχουν πολύ ευαίσθητο δέρ­
μα, αποφύγετε υφάσματα σκληρά :;του ερε­
θίζουν, και πολύ στενά παντελόνια.
../Σήμερα οι ενδυματικοί κώδικες είναι :;τολύ
χαλαροί, αν όμως θεωρείτε σημαντικό να
ντύνονται τα παιδιά σας καλά για τις ξε­
χωριστές περιστάσεις, πρέπει να το σχεδιά­
σετε εκ των :;τροτέρων. Κλείστε μια μπέιμπι­
σίτερ- αν το παιδί δεν εννοεί να ντυθεί,
αφήστε το και φύγετε. Οίπε το :;ταιδί Οα χα­
ρεί, ούτε κι εσείς, ίσως όμως δεν χρειαστεί να
το ξανακάνετε. Η θετική πλευρά είναι 6τι
το παιδί θα μάθει τις κοινωνικές απαιτήσεις
της ζωής που θα χρειαστεί καμιά φορά να
τηρήσει.
ΣΥΜΒΟΥΛΗ: Συχνά οι εκκεντρικές :;τροτιμή­
σεις των παιδιιόν στο ντύσιμο είναι μόνο θέατρο.
Αν hι'ν μι'γαλοποιήσετε την κατάσταση, μποvεί
νιt 1111 hι.ιtι_JΚ(ΊΙΟΙ1ν.
ΑΠΑΝΤΗΣΕ!i η: ΕΡΩΤΗΣΕ!i IΌΝΕΩΝ Ο ΚΑΒΓΑΣ ΓΙΑ .. ΤΑ ΡΟΥΧΑ

Τα «ναι» ./Να ασκείτε την επιρροή σας, αλλά με τρόπο
διακριτικό. Παράδειγμα, πάρτε μαζί σας στα
ψιίΝια το «tδιότροπΦ> παιδί. Με φιλικό τρό­
:.το, ενθαρρύνετέ το να δοκιμάσει διάφορα
ρούχα.
./Γεμίστε τα συρτάρια κολάν και πουλόβερ,
αν αυτά αρέσουν στην κόρη σας, και ξεχά­
στε για λίγο τα φουστάνια και τα τζιν.
./ Αφήστε στο :.ταιδί την ευθύνη να πλύνει το
ρούχο που θα φορέσει. Αν οι κανόνες του
για τη σωματική υγιεινή είναι κά.ι-τως χαλαροί,
τονίστε ότι τυχόν «μπόχα» μπορεί να επη­
ρεάσει αρνητικά την κοινωνική του ζωή.
ώστε να διαλέξουν. Μην προσπαθεί τε να τα κάνετε
τέλεια, σαν κουκλάκια. Και μην κάνετε τη ζωή
τους επαγγελματικό ραντεβού. Α ν τους αρέσει να
τριγυρίζουν στο σπίτι με μαγιό, γιατί όχι; Αν κα­
μαριiwουν που q:όρεσαν μαζί καρό και ριγέ, κολάν
και σορτσάκι -τα περισσότερα μάλιστα και ανά­
ποδα- διiJστε τους συγχαρητήρια για το γούστο
(και προτρέψτε τα να :;τουν και στους άλλους ότι
εκείνα διάλεξαν τους συνδυασμούς).
Όπως και με τα μεγαλύτερα παιδιά, αν δεν φο­
ρούν ζεστά ρούχα, αφήστε τα να κριχί)(J{)W ή να βρα­
χούν- όχι βέ(Χιια να γίνουν κατεψυγμένα, αλλ.ά για
να τους γίνει μάθημα. Να θυμάστε ότι μέσα στο
σπίτι ζεσταίνονται και αδυνατούν να φανταστούν
ότι έξω θα είναι κάπως διαφορετικά.

Τα «μη» χ Μη στήνετε καβγάδες για το ντύσιμο. Είναι μια

μάχη που δεν θα κερδίσετε και, τις περισσό­
τερες φορές, δεν θα έχετε καν δίκιο.

χ Μην αφήνετε τους άλλους να θαυμάζουν την

κορούλα σας και να την λένε κουκλίτσα, αν δεν
θέλετε να φοράει μόνο φρουφρού.

χ Μην επιΒάλλετε στο παιδί το δικό σας στιλ

ντυσίματος. Καταλάβετε ότι ξέρει καλύτερα
τι φοράει η παρέα του. Θα σας άρεσε να σας
στείλουν τα παιδιά σας στο γραφείο σας με την
αθλητική φόρμα;

Τα μικιιότειια Προφανώς, τα δίχρονα ή τρίχρονα παιδάκια

παιδιά χρειάζονται κάποια μύηση στην υψηλή ενδυμα­

τική. Το κόλπο είναι να τους αφήσετε κάποια :.τε­
ριθ<.όρια επιλογής, cόστε να νομίζουν πως κάνουν
ό,τι θέλουν. Αι>αδιάστε δυο τρία κοστουμtικω ι'1χι
πάρα πολλά, γιατί θα μπερhευτοίJV, ιιι,»<ι·τι't (ηιιιΙ~

19
ΑΚΑΤΑΣΤΑΤΟ ΔΩΜΑτΙΟ
Η τοξική ζώvη
Η συμπεριφορά Είναι εκπληκτικό το τι μ.ίτορεί να συμβεί με κά-
μποσες πορτοκαλόφλουδες, ένα συρτάρι ρούχα
κι ένα κουτί σκορπισμένα κυf)άκια. Ελάχιστα μι­
κρά :;ταιδιά έχουν μανία με την τάξη. Τα :;τερισ­
σότερα fiλέπουν το δάπεδο του δωματίου σαν μια
τεράστια λεκάνη, όπου μπορείς να :;τετάξεις όλα
σου τα υπάρχοντα.
Η αιτία της Αν και οι πολύ τακτικοί α;rό εμάς δεν αντέ-
χουν τον ακατάστατο χιίJρο, κάποιοι fiρίσκουν τη
λευτεριά τους μέσα στο ακατάστατο δωμάτιο­
επενεργεί πάνω τους σαν διεγερτικό. Στο κάτω
κάτω, κάποιες μεγάλες δημιουργίες γεννιούνται
καμιά φορά πάνω σε ωτίστευτα ακατάστατα γρα~
φεία. Και ο καθένας χρειάζεται τον δικό του χώ­
ρο. Αν πείτε στο παιbί σας πιiJς να φτιάξει τον
χώρο του, Q;-τλιίJς παύει να είναι χώρος του.
Η δική σας Για πολλούς γονείς, το ακατάστατο hιιψc'ιτιο
αντίδραση είναι η κατάρα της ζωής τους. Φοf1οl'Ιντω μiι;τως
τα παιhι(ι τους γίνουν ιινοuγι'ινωτα, ιΊτιιν ΙΙΙΎtι-
AKATALTATO ΔΩΜΑΠΟ
λώσουν- ότι δεν θα βρίσκουν ούτε τις κάλτσες
τους, πόσο μάλλον δουλειά. Άλλοι πάλι το εκλαμ­
βάνουν ως έλλειψη σεβασμού. Βλέπουν το χάλι
και σκέφτονται: «Αυτό το παιδί ζει μέσα στο σπί­
τι μου και πρέπει να :τάει με τα νερά μου».
Ανεξαρτήτως της αιτίας, και μόνο που ξέρουν
ότι έχουν δL-τλα τους μια «εστία μόλυνση9>, μερικοί
γονείς δεν αντέχουν. Αλλά ο πόλεμος ;του θ' ανοί­
ξουν, αν τον ανοίξουν, είναι χειρότερος από την
ακαταστασία.
Η δική σας Είτε σας αρέσει είτε όχι, το δωμάτιο είvαι του
στQατηγική παιδιού. Αν δεν αντέχετε το χάλι του, πείτε του
να κλείνει την πόρτα.
Πρώτη σας: Μην μπαίνετε στο δωμάτιο. Δεν θέλετε -πεί-
κίνηση τε- ούτε το κατώφλι να διαβεί τε, πόσο μάλλον
ν' ανοίξετε δρόμο μέχρι το κρεΒάτι. Το :;ταιδί ξέ­
ρει τι σημαίνει αυτό: δεν έχει παραμύθι, δεν έχει
φιλί το Βράδυ. Σκληρό, αλλά α:;τοτελεσματικό.
Και δεν Εκδηλι[)νει αυταρχισμό, αφού λέτε τι δεν
θα κάνετε εσείς, κι όχι τι :ι:ρέ:;τει να κάνει το ;ται­
()ί σας.
Α!1ΑΝΤΗΣΕ1Σ ΣΕ J::ΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ
Πρακτικές ./Λίγη αυτοκριτική. Αν σκοπεύετε να δημι­
συμβουλές ουργήσετε θέμα με το δωμάτιο του παιδιού,
φροντίστε το δικό σας να μοιάζει με στρα­
τώνα έτοιμο για επιθεώρηση.
./Αν η κατάσταση είναι όντως δραματική, ρω­
τήστε το ;ταιδί μή.-τω; θέλει βοήθεια. Αν τελικά
βοηθr)σετε, αποφύγετε τα κλισέ που ξεπη­
δούν αθέλητα στα χείλη των γονιών: «ΠdJς
ζεις εδώ μέσα;~> ή «Λες και πέρασε σίφου­
να9>. Αν πρέπει οπωσδήποτε να σχολιάσε­
τε, f~ρείτε κάτι πιο πρωτότυπο.
./ Φροντίστε να έχει το δωμάτιο του παιδιού
σας ράφια, καλαθάκια και κάμποσα κουτιά.
Αφήστε κατά μέρος την πολλή οργάνωση,
όταν ΠQόκει ται για μικρά παιδιά. Φροντίστε
να στρώνεται εύκολα το ΧQεβάτι- ;τάπλω­
μα που το ρίχνεις από πάνω αντί για πολύ­
;τλοκα κλινοσκε;τάσματα.
./ Μερικοί γονείς δεν αφήνουν τα παιδιά να
φέQουν στο σπίτι φίλους, αν το δωμάτιο εί­
ναι ακατάστατο. Λάθος. Συνήθως τα παιδιά
εκτιμούν τη γνώμη των συνομηλίκων τους.
Όταν ένας φίλος πει στο βλαστάρι σας ότι
το δωμάτιό του θυμίζει αχούρι, το μήνυμα
είναι δέκα ψοQές πιο έντονο κι από το δημι­
ουργικότερο γονικό σχόλιο .
./Αν αποτύχουν όλα τ' άλλα, ε:;τιμείνετε να μέ­
νει η πόρτα κλειστή. ·ετσι το ;ταιδί θα μάθει
ότι αυτό που κάνει επηρεάζει τους άλλους. Α ν
δεν αντέχετε ούτε τη σκέψη ότι πίσω από την
κλειστή πόρτα το δωμάτιο Ηυμίζει οτ(ιμλο,
τ6τε είναι c"Jντως δικ6 σας; πρι'Jfiλημιι.
ΑΚΑΤΑΣΤΑΤΟ ΔΩΜΑΠΟ
ΣΥΜΒΟΥΛΗ: Δείτε το έτσι: όταν δεν βρίσκεις
το αγαπημένο σου τζιν κάτω από έναν ατέλειω­
το μπόγο με ρούχα ή το χάμστερ μέσα στο χάος
κάτω από το κρεβάτι σου, μαθαίνεις τις συνέ:ιει­
ες της aνοργανωσιάς σου. Αν οι άλλοι σού υ;τεν­
θυμίζουν κάθε τόσο να συγυρίσεις, απλώς σηκώ­
νουν από τους δικούς σου ώμους την ευθύνη και
την ε;τωμίζονται εκείνοι.
Παιδιά κάτω των πέντε ετών
Μερικά μικρά παιδιά μπορεί να το βλέπουν
σαν βουνό να συγυρίσουν το δωμάτιό τους. Δεν θα
τους δείξετε μόνο πώς συγυρίζεται το δωμάτιο,
αλλά και την αξία που έχει ένα συγυρισμένο δω­
μάτιο. Κάνετε το συγύρισμα μέρος της καθημε­
ρινής ρουτίνας, έτσι ώστε να μην ξεφεύγουν από
τον έλεγχο τα πράγματα.
Σιωπηρά, η στάση σας πρέπει να εκφράζει:
«Αυτός είναι ο χciJρος σου. Αν θέλεις να σε βοηθήσω
να τον συγυρίσεις, ;τάει χαλά. Αν όχι, εσύ απο­
q:ασίζεις». Για ;τερισσότερες πρακτικές συμβουλές,
βλ. Κ εφ. 20, Ακατάστατο σπίτι.

20
ΑκΑΤΑΣΤΑΤΟ Σπιτι
Το «μπάχαλο>>
Η συμπεριψορά Μερικά παιδιά τριγυρίζουν σέρνοντας :rίσω
τους κάλτσες, βρόμικα πιάτα, ψίχουλα, ρούχα,
μπανανόφλουδες και σκισμένα τετράδια. Περνούν
κι αφήνουν πίσω τους το χάος. Το δωμάτιό τους
θυμίζει βομβαρδισμένη περιοχή. Πασαλεί[)ουν τα
πράγματα με βούτυρο, :;τετούν τα παιχνίδια τους
στους πέντε ανέμους, τα παπούτσια τους αμολά­
νε λάσπες, χάνουν τον σκύλο και κάνουν μπάχα­
λο ένα συγυρισμένο δωμάτιο με το που θα δια­
f'iούν το κατciJφλι.
Η αιτία της: Μπορεί το ;ταιδί να το κάνει για εκι)ίκηση- ξέ-
ρει ότι έτσι σας ενοχλεί και θέλει με κάθε τρόπο να
σας βγάλει απ6 τα ρούχα σας. Είναι ι)μως πιθανόν
ή να μην του ι)είξατε :;τοτέ τι σημαίνει οργάνωση,
ή να του έχετε κ<Χνει το κεφάλι «καζάνιιι, με απο­
τέλεσμα να έχει γίνει κουφό στις γονικές νουΟεσίες
και παραινέσεις σας.
Η δική σας Γονείς που αναγκάζονται να ζήιιουν μι· τι'"τοω
αντίδQαση «μπι,('μικω• flληοτ(ιQια vιιiΙ()ιJΙΙν ι)τι τιJΙΙς ΧLHΙtJt.-
ΑΚΑΤΆΣΤΑΤΟ ΣΠ!τl
μοποιούν, κι ότι δεν εμπνέουν σεβασμό στον οι­
κογενειακό χώρο. Η προσπάθεια να διατηρήσεις
εμφανίσιμο ένα σπίτι είναι άχαι._τη και σχεδόν ανώ­
φελη. Δεν έχει γούστο να καθαρίζεις όλη μέρα ένα
σπίτι, μόνο για να σ' το αναστατdJσουν μέσα σε
δυο λεπτά. Εκτός α::τό τη μετακόμιση σε κάποιο
ξενοδοχείο, μάλλον δεν υπάρχει άλλη διέξοδος.
Η δική σας Συμφωνήστε όλοι σε κάποιους σκληρούς και
στρατηγική άμεσους κανόνες σχετικά με τηv τάξη του σπιτι­
ού. Α ν οι κανόνες δεν τηρηθούν, καταφύγετε πά­
λι στις συνέπειες, στις συνέπειες και σε περισσό­
τερες συνέπειες.
Πρώτη σας Αντιμετωπίζετε μια περίσταση ό:;του την κα-
κίνηση τάσταση θα σιόσει η οικογενειακή συγκέντρωση, γι'
αυτό βάλτε το ακατάστατο σπίτι πρcbτο στην ημε­
ρήσια διάταξη της επόμενης «σίJσκεψης». Να θυ­
μάστε πως η Ηέσ::τιση κανιJνων και διαδικασιcbν
ρουτίνα ς φέρνει αποτέλεσμα, μόνο αν καταφέρε­
τε τα παιδιά να συμφωνήσουν.
Πάρτε το κάθε :;τρόf)λημα χωριστά. Πείτε ότι
σας ενοχλούν τα ψίχουλα και οι πορτοκαλό­
φλου6ες στο καθιστικ6. Αντί να τα ::τάρετε τελικά
μια μέρα στο κρανίο και να ουρλιάξετε: «Ως εt){b,
ο επόμενος που θα ;τάρει φαγώσιμο στο καθιστι­
κό, πέθανε!» συγκαλέστε σί1σκεψη για να θέσετε
το Jτ:Q6[1λημα. Έπειτα, ζητήστε τις προτάσεις τους.
Αν δεν έχει κανείς κάτι να προτείνει, :τροτείνετε
εσείς -ήρεμα- έναν κανόνα που ωταγcψεύrι να
τρciψε στο καθιστικό. Αν τους δείτε να διστάζουν,
ρωτήστε μήπως θέλουν τουλάχιστον να τον εφαρ­
μόσουν δοκιμαστικά για μια εΒδομάδα. Ένας κα­
ν6νας !λ-J"Ίορεί οποκJι)ήποτε ν' αλλάξει στην επι)μενη
ο11γκί'ντuωοη, κfiτι που Οα r'χευκολίΙνα τα πcω)ι(ι
νιι οιψflιf\ηπτιJ\Ίν μι- κ(ηι. ποι1 !Ίι-v τω1ς; <(Q{"ο!Ί.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ
Τι να θυμίζετε στα παιδιά
Μόλις τα παιδιά δεχτούν τους κανόνες στην
οικογενειακή συγκέντρωση, πρέπει να τους υπεν­
θυμίζετε ότι έχουν κάνει μια συμφωνία. Το πώς Θα
το κάνετε, είναι πολύ καθοριστικό. Πρέπει τα παι­
διά να μπουν στη ρουτίνα χωρίς να δημιουργη­
θεί αντιπαράθεση δυνάμεων.
Στην αρχή πρέπει να επιμένετε, να το θυμίζε­
τε στα παιδιά κάθε φορά που ξεχνούν να j)άλουν
το πιάτο τους στον νεροχύτη ή να κρεμάσουν το
μπουρνούζι τους. Το θέμα είναι να γίνεται αυ­
τό χωρίς πολλά λόγια και χωρίς κηρύγματα.
Μην υ:.ιερβάλλετε στον ρόλο του γονιού. Στην
οικογενειακή συγκέντρωση, ενθαρρύνετε τα παι­
διά να επινοούν εκείνα τρό:.ιους να το Θυμού­
νται. Και προσπαθείτε πάντα να εφαρμόζετε τον
Μονολεκτικό Κανόνα- αν το παιδί ξεχάσει να
κρεμάσει την πετσέτα, πείτε μόνο «πετσέτα».
Έτσι δεν θα επιβαρυνθεί υπερβολικά η ατμό­
σφαιρα.
Πρακτικές Βοηθήστε τα παιδιά να οργανωθούν. Καμιά
συμβουλές φορά έχουν μαζέψει τόσα πράγματα, ώστε πνί­
γονται μέσα στον σωρό τους. Βοηθήστε τα βγά­
ζοντας κάποια παιχνίδια τουc; από την ντουλά­
πα εκ ;rεριτροπής. Έπειτα, πάρτε τα δωμάτια με
τη σειρά και δείτε τι δεν είναι στη θέση του. Βε­
βαιωθεί τε :;τως υπάρχει Ηέση για κάθε πράγμα
και ότι το παιδί μπορεί να το χρησιμοποιήσει
εύκολα. Παράδειγμα, αν το σφουγγάρι έχει «αρά­
ξει» μέσα στην μπανιέρα, j)άλτε ένα γάντζο για να
το κρεμάτε. Ας δούμε μερικά ακόμη παραδείγ­
ματα:
ο/ Στερε<ί:κπε γάντζους rπο μπ6ι του παιbιι 1ι"1, γιιι
να μπορεί να κρεμάα το μπουφάν το ο.
ΑΚΑΤΑΣτΑΤΟ ΣΠΙΠ
ο/ Βρείτε κουτιά και φτιάξτε ράφια για όλα τα
μεγέθη παιχνιδιών: άλλο για τις κούκλες, άλ­
λο για τ' αυτοκινητάκια, άλλο για τα ρούχα
της κούκλας, κ.λπ.
ο/ Στερεώστε τη j)έργα στην ντουλάπα χαμηλά,
για να φτάνει το παιδί να κρεμάει τα ρούχα
του.
ο/ Για τα μικρότερα παιδιά, χρησιμοποιήστε
κουτιά αντί για συρτάρια, ώστε να διευκο­
λύνετε το παιδί να βάζει μόνο του τα ρούχα
μέσα. Κολλήστε ταμπελίτσα με την εικόνα
του ρούχου :;του μπαίνει στο συγκεκριμένο
κουτί.
ΣΗΜΕΙΟ ΚλΕΙΔΙ: Είναι σημανηκό να συμμετέχει
το παιδί στη λύση του προβλήματος και να μην
είναι α:;τλός δέκτης της. Βάλτε καλά στο μυαλό
σας ότι τα παιδιά είναι συνεργάτες σας- κι έτσι
να τ' αντιμετωπίζετε. Κρατήστε τη συζήτηση σε
φιλικό τόνο. Έτσι αυξάνετε τις πιθανότητες να
συνεργαστούν μαζί σας.
Συνέπειες Όλες οι συμφωνίες και υπομνήσεις βασίζονται
στις λογικές συνέπειες που θα πρσ.<ύψουν, αν πα­
ραβιαστούν οι νεοσύστατοι κανόνες. Οι συνέπειες
;τρέπει να υποστηρίζονται απ' όλους στις οικο­
γενειακές συγκεντρώσεις. Αλλιώς τα παιδιά θα
κακωJσουν και Ηα πεισμώσουν. Φέρτε το Οέμα για
συζήτηση μετά από μια ιδιαίτερα δύσκολη μέρα:
«Κανείς δεν μάζεψε το :;τιάτο του σήμερα. Τι πρέ­
πει να κάνουμε;»
Οι συνέ..ιειες πρέπει να είναι λογικές- να έχουν
ν(Jημα riJoπ να hιαφοροποιούνται απι'J την τιμ.ω­
uict. ΙlιtQι"tl"Ιι·ιγιω:
ΑΙΙΑΝΤΗΣ!ΞΙΣ ΣΕ Ι:ΞΡ~ΠΗΣΕΙΣ ΓΟΝf::ΩΝ

• Αν το παιδί αφήνει πεταμένα τα παιχνίδια

του, μαζέψτε τα σ' ένα κιβιί>τιο και κρύψτε το
στο λεβητοστάσιο. Για να τα ξ.ανα;ιάρει, θα
του ::τονέσει ο λαιμός με το σκύψιμο και θα
του {)γει η γλώσσα για να σύρει το κι{)dηιο -κι
όσο πιο μεγάλο είναι, τόσο το καλύτερο. Αν η
ακαταστασία επιμένει, τα παιχνίbια Uα κα­
τασχεθούν ώσ:;του να συνετιστεί το ;ιαιδί.
• Α ν δεν κρύψει το ποδήλατο το βράδυ, μπορεί
ΦοΒοι ΚΑΙ
να του το κλέψουν. Μην αφήσετε το παιδί να
ξανακάνει ποδήλατο, d>σπου να γίνει πιο
ΑΝΗΣΥΧΙΕΣ
υπεύθυνο.
• Αν δεν συγυρίζει το &φάτιό του, πιbει να έχει
την :πόρτα κλειστή. Κι επειδή εσείς aπεχθά­
νεστε την ακαταστασία, bεν μπορεί τε να μπεί­
τε μέσα να το φιλήσετε για καληνύχτα, να του
διαβάσετε ;ιαραμύθι ή να μαζέψετε τα άπλυτα.
Βλ. Κεφ. 19, σης συμβουλές για το Ακατά­
στατο Δ.ωμάτιο.
21

ΠΑΡΑΛΟΓΟΙ ΦΟΒΟΙ
Το τέρας κάτω από το κρεβάτι

Η συμπεριψορά Ναι, κάτω από το κρεβάτι κάθε παιδιού ζει ένα

τέρας. Οι μεγάλοι δεν το πιστεύουν, αλλά τα παι­
διά ξέρουν την αλήθεια. Η ζωηρή φαντασία μπο­
ρεί να διιόχνει τη νίJχτα τον ύπνο του παιδιού ή να
το ξυπνάει κάθιδρο στις τέσσερις τα χαράματα.
Στη διάρκεια της ημέρας μπορεί να το κρατάει
κολλημένο στη φούστα σας- άλλοτε, πάλι, θα
κρύβεται σε μια γωνιά και θα ξεφωνίζει, όταν
προβάλλει στο κατιίJφλι κάποιος συγγενής.

Η αιτία της Οι παράλογοι φό[Χιι είναι το τίμημα της ζωηρής

φαντασίας που μεταμορφciwει μια σκιά στον τοί­
χο σε κάτι τόσο απαίσιο, cίJστε να ;rαγώνει το αί­
μα και του ίδιου του Δράκουλα. Ένα άλλο πρό­
βλημα είναι ότι τα παιδάκια είναι τόσο μικρο­
σκοπικά πλάσματα και με τόσο περιορισμένη
γνfiJΟη για τον κόσμο, ώστε καΟετί που φαντάζο­
νται το νομίζουν και Πlnγματικό. Ένας σκύλος που
γ(ι[)γισε μπορεί να είναι απλιiJς ένα σαματατζίδι­
κο l,ωντιινΙ·J, μnορι·ί 1\μως να «τρι!Jιυ~ και τuί­
ΧlΗ 1Vιι 11 Ι τοιιΙiκιιι Ί ·:νι ι::; Ι'tγνωοτοc; μnouι·i νι ι ι·ί.-
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝf:.ΩΝ
ναι καλός φίλος, ή στοιχειό που μόλις σηκώθηκε
α..ι' τον τάφο. Πώς να το ξέρει το παιδί; ΒέΒαια,
ο φόβος δεν είναι πάντα κακός- στο κάτω κάτω,
ο υγιής φόfiος μήπως μας πατήσει νταλίκα μα­
θαίνει στα παιδιά να προσέχουν. Όμως, πολλοί παι­
δικοί φόf)οι είναι παράλογοι. Στην πραγματικό­
τητα, το παιδί σας μπορεί να τQομάξει τόσο πολύ
ώστε να φοβίσει ακόμα κι εσάς.
Η δική σαζ Ανάλογα με την περίσταση, ή ενόχληση ή με-
αντίδQαση γάλη ανησυχία.
Η δική σα ζ Όσο λιγότερη σημασία &iχJετε, τόσο πιο yρή)"Ο{ΧΧ
στQαtηγική θα φύγει ο φόβος. Καταλάβετε, όμως, ένα πράγ­
μα: για το παιδί, ο φόβος είναι υπαρκτός. Πάνω
απ' όλα πρέπει εσείς v' ακτινοβολείτε ηοεμία,
ιVατε να καταλάβει το παιδί ότι το αντικείμενο
του φόβου του δεv είvαι επικίvδυvο.
ΠQώτη σας Όταν το :;ταιδί σας τρομάζει με κάτι, το πιο ση-
κίνηση μαντικό είναι να μην aντιδράσετε υπερf)ολικά.
Φανείτε ψύχραιμοι. Καftησυχάστε το. Μην το υπο­
βιjiάσετε, λέγοντας, «:ι:άψε να κάνεις σαν μωρ(Ν. Δεν
κάνει σαν μωρό. Σαν παιδί κάνει, και είναι. Για
το παιδί, ο Κακός Δράκος είναι κάτι υ;ταρκτό.
Έπειτα, αναθέστε του να {1ρει λίJCτη, Μγοντάς του
κάτι σαν αυτό: «Η ζωή είναι γεμάτη προβλτΊματα
κι αυτό είναι ένα προ{iληματάκι. Για να δούμε
π<ί>ς θα το λύσουμε,>. Τι\>ρα το ;ταιδί δεν αντιμε­
τω.-rίζει μόνο του το πρόfiλημα. Αφiιστε το να σας
JΊει τις ;τροτάσεις του κι ας μην είναι καθιΊλου ρε­
αλιστικές. Ωθήστε το προς τη σωστή κατεύθυν­
ση: «Αν νομίζεις ;τως η ντουλ6πα έχει μέσα τέ­
ρας, μή;τως μπορούμε να κάνουμε κάτι με την
;τάρτα; Να την αφή\>εις ανοιχτή για να f)λ{:πης μ!'­
οπ; Καλή ι(')έα>~.
ΠΑΡΑΛΟΓΟ! ΦΟΒΟΙ
Όταν επινοούν ιδέες, τα παιδιά μαθαίνουν πως
πάντα υπάρχει μια λύση κι ότι τουλάχιστον
ασκούν κάποιον έλεyι.ο στη ζωή και τους φόfiους
τους>'.
Πιιακτικές ./Αν το παιδί θέλει το φως αναμμένο, αφήστε
συμβουλές το αναμμένο ή προτείνετε εσείς να μένει
αναμμένο. Δώστε του να καταλάβει ότι θα
είστε κοντά του, σε :;τερίπτωση που θcι κοννηθεί
πάνω από το κρεβάτι του κά;τοιο πελώριο
πλοκάμι. Προσέξτε, όμως, αν το παιδί κα­
ταλάβει ότι με τον φόβο του προσελκύει την
προσοχή σας, τότε θα σας κάνει να τρέχετε
κάθε πέντε λεπτά.
./Αν το παιδί θέλει ν' α:;τοφύγει μια αιτία φό­
βου --ας πούμε, να περάσει α;τό ένα δρόμο
όπου του γαβγίζει πάντα ένα σκυλί- αφήστε
το να την αποφύγει. Μπορείτε βέβαια να το
παροτρύνετε να περάσει μπροστά από τον
σκύλο μαζί με τους φίλους του, ή να του πά­
ρετε ένα σκυλάκι για να το προστατεύει.
Μόνο μην αφήσετε τον φόβο του παιδιού να
ελέγχει την οικογένεια ή να σας αναγκάζει
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΡΑΛΟΓΟΙ ΦΟΒΟΙ

να παQακάμπτετε κάθε μέρα χιλιόμετρα από τον φόβο μπορεί να εξελιχθεί σε μπούμε­
το δρόμο σας. ρανγκ. Δεν πειράζει να το πάτε κοντά σ' ένα
κουτάβι για να μάθει να μη φοβάται τα με­
ΣΥΜΒΟΥΑΗ: Οι περισσότεροι παιδικοί φόβοι γά:ΝJ σκυλιά, αν όμως δεν θέλει να κοιτάζει τα
είναι φυσιολογικοί και προσωρινοί. Όσο διαρ­ φίδια, δεν είναι ανάγκη να τα κοιτάξει.
κοίrν, μπορεί να είναι εντονότατοι, συνήθως όμως
διαλύονται γρήγορα. Αν όμως οι φόβοι αρχίσουν
να καθορίζονν τη ζωή του παιδιού, ίσως πρέπει να
συμβουλευτείτε κάποιον ειδικό .

Τα «ναι» ./Προσέξτε τι βλέπει το παιδί στην τηλεόρα­

ση. Τα μικρά παιδιά δεν αντέχουν τα θρίλερ.
Δεν είναι ανάγκη να του απαγοQεύσετε τε­
λείως την τηλεόραση, απλώς δείτε τι παρα­
κολουθεί. Καθίστε να δείτε ταινίες μαζί του.
Εξηγήστε του πιi>ς γίνονται τα ειδικά εφέ και
πείτε του ότι δεν είναι αληθινά. Πείτε του να
φανταστεί ένα πλατό με τα φώτα και τον
σκηνοθέτη πίσω από την κάμερα- θα κατα­
λάβει πως η τηλεόραση είναι φαντασία Κι ότι
πραγματικότητα είναι η ζωή .

./Να είστε διακριτικοί όταν συζητάτε το πρωί

τις ειδήσεις με τον/την σύζυγο. Τα παιδιά
πιάνουν περισσότερα απ' όσα νομίζετε. Αν
κουβεντιάσετε για την τελευταία μαζική σφα­
γή αμάχων ή κάποιο άλλο αποτρόπαιο
έγκλημα, μπορεί η γόνιμη q::αντασία του παι­
διού να γεννήσει έμμονους φόfiους .

Τα «μη» .ιc Μη δίνετε έμφαση στην κακή πλευρά της έν­

νοιας «ξένο9>, όταν λέτε στο παιδί να μη μι­
λάει στο δρόμο με αγν<6στους .

.ιc Μην ωθεί τε το παιδί σε καταστάσεις που φο­

βάται. Η προσπάθεια να τu απαλλά!;ηι· ιtπi"1

22
Ο ΦΟΒΟΣ ΤΗΣ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ
Η μηχαvούλα που «τα έφτυσε>>
Η συμπεριφορά Άλλο να έχεις παιδί :;του τρελαίνεται να :;τηbά­
ει από στέγη σε στέγη, κι άλλο ένα παιbί που φο­
βάται να κατηφορίσει μια τσουλήθρα. Μερικά
παιδιά δεν επιχειρούν τίποτα. Στέκονται ώρες
δίπλα στην πισίνα και φοβούνται να f~ουτήξουν.
Ή αρνιούνται κάιιοιο καινούριο ::ταιχνίδι, επειδή
φοβοί1νται μήπως ηττηθούν. Τα :rάντα -από το
να μάθει να γς_:>άφει ως το να κάνει ποδήλατο με μια
ρόδα- ενέχουν για το παιδί τη μορφή του κινδύ­
νου ή του φόβου της αποτυχίας. Αυτά τα παιδιά
παραιτούνται την πρώτη φορά που κάτι t!α :;τάει
στραf)ά- και κι'tτι πάει στραβά ;τάντα. Όταν συμ­
f-kί αυτό, σuvήfkuς τα f)άζουν με τον εαυτ6 τους. Λεν
διασκεδάζουν ποτέ, αλλά και κανείς ι)εν διαοκε­
δάζει μαζί τους.
Η αιτία της Πολύ απλά, αυτά τα :rωιδιιl συγκρίνουν τον
εαυτό τους με 6λλα και νιώθουν πνε:;ταρκή. Θέ­
λουν να τ' αφήσετε στην ηουχία τους, επειδή «αν
δεν ριοκάρουν, ι)εν κι νι)υνείΙουν». ΈμαΗαν, επίοηc;,
<"ηι αν ι)εν μποuείς να κάνεις κc'!τι αJΙ\ χ/ι;ωιοc;
<'ιλλοc; On το κιΊ.:νι-ι γω σι":να.
Ο ΦΟRΟΣ ΤΗΣ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ
Σε μερικές περι:;ττώσεις τα παιδιά δεν προ­
σπαθούν, επειδή δεν αντέχουν να μην έχουν την
πρωτιά. Είναι πολύ σκληρά με τον εαυτό τους
και ανησυχούν υπερβολικά για τη γνώμη των άλ­
λων. Ο σούπερ-τελειομανής πρέπει να τα κατα­
ψέQει με την ΠQώτη, γιατί δεν αντιλαμβάνεται πως
οι ικανότητες δαμάζονται με τον χρόνο.
Η δική σας Ξέρετε ότι το παιδί σας νι.ιi:&:ι ανεπαρκές και νιώ­
θετε κι εσείς ανεπαρκείς ως γονείς. Κι όταν δεν
αντίδQαση
επιχειρεί ούτε κάτι που ξέQετε ότι θα καταφέρει,
νιώθετε απογοήτευση. Δεν αντέχετε το ΒλαστάQι
σας να κάθεται στην άμμο, ενώ άλλοι πιτσιQικά­
δες aρμενίζουν πάνω σ' ένα κανό. Πι\Jς θα μάθε­
τε στα παιδιά σας να κολυμπούν στη θάλασσα της
ζωής;
Η δική σας Υπομονή. Δείξτε εvθουσιασμ6 για κάθε προ­
στρατηγική σπάθεια που κάνει το παιδί από μόνο του. Δώστε
του το κουράγιο να μην είναι τέλειο.
ΠQώτη σας Χτίστε την αυτοπεποίθηση του παιδιού εφο­
κίνηση διάζοντάς το με προσόντα -εκπαίδευση- πριν του
ζητήσετε να κάνει το μεγάλο f~ήμα. Όταν πρόκει­
ται για αθλητισμό, κυλήστε πριiηα την μπάλα,
πριν την ;τετάξετε. Δώστε του fτη_χ_:ιος, ακόμα κι όταν
δεν την πιάνει. Αρχίστε με δραστηριότητες όχι
πολύ βαριές. Το κολύμ..ιι, ας πούμε, είναι για τα ;rε­
ρισσότερα παιQιά πιο εύκολο από το ποδόσφαι­
ρο. Καλή περίπτωση, επίσης, είναι και τα ομαδι­
κά παιχνίδια όπου κανείς δεν Βγαίνει έξω, αν χά­
σει. Ανεf)άστε τους στόχους του παιδιού σιγά σι­
γά.
Πιιακτικtς
συμβουλί·ς ν"Σχολιάοτε την πuοοπάΗεια του παιι'ηοίι κι
ι'1χι. το ιιποτ{-"λωμα. Λ ν μιtΟηi.νπ νιt γu1'ιψπ.,

22
Ο ΦΟΒΟΣ ΤΗΣ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ
Η μηχανούλα που «τα έφτυσε>>
Η συμπεριφορά Άλλο να έχεις παιδί που τρελαίνεται να πηb(ι­
ει από στέγη σε στέγη, κι άλλο ένα παιδί που φο­
βάται να κατηφορίσει μια τσουλήθρα. Μερικά
παιδιά δεν επιχειρούν τίποτα. Στέκονται ώρες
δίπλα στην πισίνα και φοf)ούνται να fiουτήξουν.
Ή αρνιούνται κάποιο καινούριο :;ταιχνίbι, ε.iτειbή
φοβσι'Jνται μήπως ηττηθούν. Τα :;τάντα -από το
να μάθει να γι;_"!άφει ως το να κάνει ποι.'Jήλατο με μια
ρόδα- ενέχουν για το παιδί τη μορφή του κινbύ­
νου ή του φόβου της αποτυχίας. Αυτά τα παιδιά
παραιτιη'Jνται την :τρ<ί.ηη φορά που κι'ηι θα ::τάει
στραf)ά -και κάτι πάει στραβά ;τάντα. Όταν ουμ­
f-kί αυτό, συνήθως τα f)άζουν μΕ τον εαυτό τους. Δεν
διασκεδάζουν :.τοτέ, αλλά και κανείς Οεν διασκε­
Οάζει μαζί τους.
Η αιτία της Πολύ α:;τλά, αυτά τα παιδιά συγκρίνουν τον
εαυτό τους μι: (χλλα και νιιίillουν ανε::ταρκή. Θέ­
λουν να τ' αφήσετε στην ηουχία τους, επειι)ή «αν
ι)εν ρισκά(_Χ)W, δι:ν κινδυνεύουν>>. 'Εμαθαν, πτίιηι;.
(η ι αν ι)ι:ν μπορείς να κ<'tνει; κ<'ιτι Η ω, κωτι Η.ι )ζ
(tλλος Ort το κ(tνπ για οένιt.
Ο ΦΟΒΟΣ ΤΗΣ AIIOTYXIAΣ
Σε μερικές περι;ττώσεις τα παιδιά δεν προ­
σπαθούν, επειδή δεν αντέχουν να μην έχουν την
πρωτιά. Είναι πολύ σκληρά με τον εαυτό τους
και ανησυχούν υπερβολικά για τη γνώμη των άλ­
λων. Ο σούπερ-τελειομανής πρέπει να τα κατα­
φέρει με την πρώτη, γιατί δεν αντιλαμβάνεται πως
οι ικανότητες δαμάζονται με τον χρόνο.
Η δική σα; Ξέρετε ότι το παιδί σας νιώθει ανεπαρχές και νιώ­
θετε κι εσείς ανεπαρκείς ως γονείς. Κ ι όταν δεν
αντίδραση
επιχειρεί ούτε κάτι που ξέρετε ότι θα καταφέρει,
νιώθετε απογοήτευση. Δεν αντέχετε το f~λαστάρι
σας να κάθεται στην άμμο, ενώ άλλοι πιτσιρικά­
δες aρμενίζουν πάνω σ' ένα κανό. Πώς θα μάθε­
τε στα παιδιά σας να κολυμπούν στη θάλασσα της
ζωής;
Η δική σα; Υπομονή. Δείξτε ενθουσιασμό για κάθε προ­
στρατηγική σπάθεια που κάvει το παιδί από μόvο του. ΔοJστε
του το κουράγιο να μην εί vαι τέλειο.
Πρώτη σα; Χτίστε την αυτοπε:;τοίθηση του παιδιού εφο­
κίνηση διάζοντάς το με προσόντα -εκπαίδευση- πρι ν του
ζητήσετε να κάνει το μεγάλο f~ήμα. Όταν πρόκει­
ται για αθλητισμό, κυλήστε πριJηα την μ:;τάλα,
;τριν την πετάξετε. Δώστε του θάρι._>ος, ακόμα κι όταν
δεν την πιάνει. Αρχίστε με δραστηριότητες όχι
πολύ Ι)αριές. Το κολύμπι, ας πούμε, είναι για τα πε­
ρισσότερα παιt;ιιά πιο εύκολο από το ποδόσφαι­
ρο. Καλή πι:ρίπτωση, ι:πίσης, είναι και τα ομαι'iι­
κά παιχνίδια όπου κανείς δεν f~γαίνει έξω, αν χά­
σει. ΑνεΒάστε τους στόχους του παιδιού σιγά σι­
γά.
Πιιακτικέ;
συμβοιιλί·; ν"Lχολιάστε την πι;ιοσ;τάΟεια του παιhιο1J κι
ι')χι το ωτοτ!'λωμ({. Λ ν ΙΗ10ιti.νι-ι ν11 γuωμι,
ΑΠΑΝΤΗLΙ::Ξ!Σ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ Ο ΦΟΒΟΣ ΤΗΣ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ

πείτε, «Τι όμορφο που είναι το Β σου»,
αγνοήστε όμως ένα «Σ» που δεν διαΒάζεται.
Αν το διορθώνετε πολύ, το παιδί θα νομίσει
ότι δεν τα καταφέρνει.
ΣΗΜΕΙΟ ΚΛΕΙΔΙ: Παρόλο που αυτά τα παιδιά
έχουν την τάση να παρατούν ό,τι αρχίζουν, προ­
σπαθήστε να μην παραδώσουν τα όπλα. Χρειά­
ζονται =τάρα πολύ ενθάρρυνση για να επιμείνουν .
χ Μην επικρίνετε. Αυτό ισχύει για όλα τα παι­
διά, ιδίως όμως για εκείνα που δεν προσπα­
θούν. Αποφύγετε παρατηρήσεις του τύπου:
• «Δεν προσπαθείς αρκετά».
• «Μπορείς να το κάνεις καλύτερω>.
• «Η αδερφή σου το έκανε :;τιο καλά κι ας είναι
μόνο τριών χρονών».

Τα «ναι» ./ Ενθαι;ιρύνετε το παιδί να προσπαθεί, ακόμα

κι όταν αποτυγχάνει. Δώστε την έμφαση στην
απόλαυση της διαδικασίας και όχι στο απο­
τέλεσμα, με ευνο'ίκά σχόλια σαν αυτά:

• «Μην το βάζεις κάτω».

• «Εσύ νομίζεις πως δεν μπορείς, όμως εγώ ξέ­
ρω ότι μπορείς και δεν θα σ' αφήσω».
• «Έχεις fiελτιωθεί αφάνταστα. Την περασμέ­
νη βδομάδα δεν το κατάq;ερες. Τώ(,χχ το έκανε9>.
• Και το παλιό κλισέ: «Καλή προσπάθεια» .

./Βοηθήστε το παιδί να μειώσει τους στόχους

του θυμίζοντάς του (σε φιλικό τόνο α:;τοδο­
χής) ότι «Κανείς δεν είναι τέλειος» ή <<Ολοι
κάνουμε λάθη».

Τα <ψη>> χ Μην πιέζετε το παιδί να κάνει κάτι με το ζό­

ρι. Μερικά τετράχρονα ;rαιδάκια είναι πολύ
μικρά για μαθήματα πιάνου. Μπορεί να τα
κουQάσει ακόμα και ο Γκρινιάρης.

χ Μην το συγκρίνετε με άλλα παιδιά. Μην κά­

νετε θέμα τη σειρά του στη f)αθμολογία. Για
έναν τελειομανή, ακόμα και η δείΙτι:i)η Οί-'οη
μπορεί να οημαίνι::ι καταστρι)φή.

23
ΔΕΙΛΙΑ
Η παθητική δύναμη
Η συμπεριφορά Κάποιοι έχουμε οδυνηρές αναμνήσεις κοινωνικής
αδεξιότητας cιιτό τα παιδικά μας χρόνια. Γι' αυτό
και ραγίζει η καρδιά μας, όταν f~λέπουμε το κα­
μ<'.ιρι μας να κάθεται σε μια γωνιά ολομόναχο κοι­
τάζοντας το πάτωμα, ενιiJ γύρω του γίνεται πάρ­
τι κι ο κόσμος διασκεδάζει. Τα δειλά παιδιά δυ­
σκολεύονται '::α πιάσουν φιλίες. Αφού ο άνθρω­
πος είναι ζ<i>Ο κοινωνικό, τα παιδιά που δεν μ.iτο­
ρούν να «Παίξουν το παιχνίδι», κάνουν τους άλ­
λους να νιώθουν άβολα. Κι όταν συστήνετε το
δειλό παιδάκι σας σε ξένους, όλοι το κοιτάζουν,
ε:τειδή ΚQΊ)βεται πίσω α:τό τα :τόδια σας.
«Είναι λίγο ουνεσταλμένο», απολογείστε.
Εκείνοι χαμογελούν και γνέφουν με κατανόη­
ση, μέσα σας όμως ξέρετε τι σκέφτονται: «Κάτι
τέτοια παιδυ'.ι μένουν μονόχνοτα σ' όλη τους τη
ζωή>),
Η αιτία της Συχνά, τα δειλά παιδιά συγκρίνουν τον εαυτό
τους με άλλα και τρέμουν μήπως κάνουν κανένα
λ<Ίθος (κάπου το έχετε ξανακούσει, ε;) Η ι)π.λiη
ΔΕIΛΙΑ
μπορεί να μεγαλώσει, αν κάποιο αδέρφι τους έχει
κοινωνικό σουξέ και νιιίfuυν ότι ζουν στη σκιά του.
Πρόσφατες έρευνες υποδηλώνουν ότι κάποιες
μορφές δειλίας έχουν γενετική προέλευση.
Η δική σας Εσείς προσπαθείτε να κάνετε το παιδί κοινωνικό,
αντίδραση εκείνο όμως κλείνεται περισσότερο στο καβούκι
του. Πώς θα μεταμορφώσετε το κλειστό μπου~
μπουκάκι σας σε πεντάμορφο ρόδο;
Η δική σας Είvαι θέμα ταυ παιδιού οας αν θα κάνει ή όχι κοι~
στρατηγική νωνικές συναναστροφές. Μπορείτε όμως να το
βοηθήσετε ενισχύοντας την αυτοπεποίθησή του
και ενθαρρι!νοντάς το να νιώθει μεγαλύτερη σι~
γαυριά.
Πρώτη σας Όταν δείτε το παιδί να κρύj)εται πίσω CLϊό τα πό-
κίνηση δια του μπαμπά ή της μαμάς, αγνοήστε το. Μην αρ~
χίσετε να το τραβολογάτε για να το συστήσετε
στον κάJμο. Αφήστε να πάει με τους δικούς του ρrt)~
μούς. Συστήστε το με φυσιολογικό τρόπο κι αν
δεν ανταποκριθεί, αλλάξτε θέμα. Αν ο άλλος πει
κάτι σαν, «Είναι δειλοίrτοικο, ε;>> α.-ταντήοτε του:
«Όχι, δεν είναι καθόλου δειλούτσικο. Θα σας μι­
λήσει, όταν νιώσει έτοιμο».
Το κάνετε αυτό για δυο λόγους. Πρώτον, αν
λέτε συνέχεια στο παιδί πως είναι δειλό, του κολ~
λάτε ταμπελίτσα που μπορεί να επιδεινιίJσει τη
δειλία του. Δεύτερον, κάποια παιδιά δεν είναι
από τη φύση τους πολύ εξωστρεφή και, ως ένα
~αθμό, δεν πειράζει καθόλου.
Πρακτικές Κατά περίεργο τρόπο, η δειλία μ...-τορεί να εξε­
συμβουλές λιχθεί σε ισχυρό όπλο για να προσελκί1σει το παι­
Ν. την υπι'uf1ολική προοοχή. Οτην ι·ίοω. ι)ι-ιλιΊς.
!;ι·χcι!l,)il,π.ι:; ι"1πως ~~·χιιJρit,π. ιJ ψωνcικλι'ιι:; κι ιJ πτι-
ΛΙΙΑΝΤΗΣΙ::ΙΣ ΣF: F:ΡΩΤΗΣΕΙΣ ΙΌΝΕΩΝ ΔΕΙΛΙΑ

θετικός άνθQωπος. Μι· ι'ιλλcι λιΊγω, h\Ιοκολυ Ο'
αγνοήσεις κάποιον ποι1 οι· ιιγνοr·ι. ΙΙιιuιΊλο που
αυτός ο σκοπός στο hι'ιΜ πιιι.hιΊκι οω; ι"~t·ν ι-ίναι
συνειδητός, αν αρχ(υι'π νη το τuιιj"Ιολογι'tπ για
να μιλήσει, μποQεί να ιιτα ΙΙΤΙΙλιiιοη» και να οας
φωνάξει: «Άσε με ήσυχο!» Κι ίιιως πλικι·t να του
αρέσουν οι ΠQοβολείς ι)ημοοιcΊτητας ποι1 φωτί­
ζουν τη δειλία του.
Τα «ναι» ./Δείξτε διακριτικά στο παιδί πciJς να γίνει
κοινωνικό. Παίξτε το παιχνίδι των ρόλων,
για να μάθει πιi>ς να «Οπάει τον πάγο}> με τα
άλλα παιδάκια. Προσ;τοιηθείτε ότι δεν κα­
ταλαβαίνετε, πλησιάστε το και πείτε: «Θέλεις
να παίξουμε; Θα με σπQά)ξεις στην κούνια, να
σε σπρώξω κι εγώ έπειτα;»
./Δείξτε του πώς να μπει σε μια άγνωστη πα­
ρέα παιδιών, αν θέλει να παίξει. Συνήθως το
μόνο που χρειάζεται είναι να πλησιάσει και
να μ.ϊει στο παιχνίδι σιγά σιγά, με τον δικό
του ρυθμό. ΠQέπει όμως να κάνετε το παιδί
σας να πιστέψει ότι το κόλπο θα πιάσει .
τα- αφήστε τα να δουν ότι εσείς έχετε κοι­
νωνικές συναναστροφές.
Τα «μη» χ Μη ζορίζετε το παιδί να πει «Γεια σας, κύ­
ριε ΚιίJστα». Είναι πολύ ενοχλητικό -και
αποτρεπτικό- να σου λένε τι να κάνεις.
Άλλωστε, το πεντάχρονο παιδί ξέρει ότι πρέ­
πει να πει «γεια σας», χωρίς να του το πουν.
Θα το πει, όταν θα μεγαλώσει λιγάκι .
χ Μην αφήνετε το παιδί να ξεκόβει από τον κό­
σμο. Γράψτε το κάπου, σε μια ομάδα, στα Λυ­
κόπουλα, για παράδειγμα. Με την εξάσκηση,
θα γίνει πιο κοινωνικό άτομο.
ΠΡΟΣΟΧ Η: Μην το παρακάνετε με τις κοι­
νωνικότητες. Αυτά τα παιδιά απολαμβάνουν
και χρειάζονται χρόνο με τον εαυτό τους .
χ Μην τα ζορίζετε να είναι φίλοι με όλους. Για
το δειλό παιδί, συχνά ένας φίλος είναι αρ­
κετός.

./Σχολιάστε ευνο·ίκά τις ικανότητές του. Τα

δειλά παιδιά δεν έχουν το κουράγιο ν' αντι­
μετωπίσουν την απόρριψη. Αν έχουν δυνατή
αίσθηση χιούμορ ή κλίση στον αθλητισμό,
πείτε το. Αν κάποιο παιδάκι συμπαΟεί το δι­
κό σας και το ξέρετε, αναφέρετέ το στο παι­
δί σας. «Ο Γιωργάκης θέλει πολύ να παίξεις
μαζί του». Τα δειλά παιδιά είναι συνήθως
πολίJ ευαίσθητα .

./ Αφήστε το παιδί σας να μάθει απι) σας. Τα

JΗΗι'ΊιιΊ είναι πολίJ παQατηρητικι'ι πλι'tιψιι-
24

ΤΟ ΞΕΧΑΣΙΑΡΙΚΟ llAIΔI
<<Είδε κανείς πού άφησα το ... μυαλό μου;»

Η συμπεριψορά Αν πιάσετε τον εαυτό σας να λέει «Και το κεψiλι

σου θα ξεχνούσες, αν δεν ήτανε κολλημένο στη
θέση του>>, έχετε Βλαστάρι ξεχασιάρικο. Ξεχνάει το
παλτό του, άρα πρέπει να του το πάτε εσείς στο σχο­
λείο. Ξεχνάει κάπου τα γάντια του και πρέπει να
του αγοράσετε καινούρια. Ξεχνάει να μελετήσει,
κι εσείς παριστάνετε τον κακό γονιό.

Η αιτία της Η αφηρημάδα σημαίνει ανευθυνότητα- στο

κάτω κάτω, δεν ξεχνάμε τα πάρτι και τους αγώνες,
ούτε την αγα;τημένη μας εκπομπή στην τηλεόρα­
ση. Αν το παιδί σας ξεχνάει, ίσως σημαίνει ότι
ftυμάστε εσείς γι' αυτό. Επίσης, τα παιδιά δεν νοι­
άζονται ιδιαιτέρως για το μέλλον. Τα απορροφά
τόοο πολύ το παρόν, ώστε δεν φαντάζονται ότι
μπορεί να κρυώσουν ή να πεινάσουν μετά από
δυο <iJρες.

Η δική σας Πεuνάτε τη μισή ζωή σας κυνηγιόντας το παιδί

αντίδQαση ο ω:; και λί'γονταc; διάφορα: <<Μην ξεχάσεις το κα­

π(·λο cΙΙΗΙ! Μην ξl'χrinrιc; τη οάκπ οοΙΙ!» Κω. το
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ
κακό μεγαλώνει τόσο, που ξεχνάτε τι σημαίνει να
ζείτε χωρίς υπομνήσεις.
Η δική σας Μεταβιβάστε στο παιδί την ευθύνη va θυμάται
στρατηγική αυτά που το αφορούν. Κάντε το καθημερι vή σας
φροντίδα και, αν δεν yί vεται, αφήστε το παιδί vα
βι(iJσει συνέπειες.
Πρώτη σας Ο καλύτερος τρόπος να μάθετε στο παιδί να
κίνηση θυμάται, είναι να δημιουργήσετε «ρουτίνες» (σαν
εκείνες που κάνουν υποφερτή τη δική σας ζωή),
<ίJστε το παιδί να Βασίζεται στις καλές συνήθειες
και όχι στη μνήμη του.
Πρακτικές ./ Καθίστε με τα παιδιά σας και συζητήστε ότι,
συμβουλές αφού ξεχνούν τόσα πολλά σημαντικά πράγ­
ματα, το θέμα πρέπει να το αντιμετω:;τίσει
μαζί όλη η οικογένεια. Αφήστε τα να επι­
νοήσουν δημιουργικούς τρόπους για να θυ­
μούνται το τάισμα της γάτας ή το κατέβα­
σμα των σκουπιδιci>ν. Διαλέξτε τις καλύτε­
ρες ιδέες.
./ Φτιάξτε κατάλογο με τις δουλειές που :;τρέπει
να γίνονται σε κρίσιμες στιγμές: πριν α:;τό
τον ίυτνο, πρι ν α.-τό το σ-ι:ολείο, ;ιροετοιμασία
για την επομέΥη και πάει λέγοyτας. Έ:πιτα,
αφήοτε τα ;rαιδιά να τηρήσουν τον κατάλο­
γο, χωρίς Υα τοΥ κουνάτε συνεχ<i>ς μπροοτά
στα μάτια τους.
./Ρωτάτε, μη λέτε. Παρά<)ειγμα, όταν ετοιμά­
ζονται για το σχολείο, ρωτήση:: «Τι <Ί.λλο
χρειάζεσαι;» Όταν απαντψJουν «Χucι<Ί.ζομαι
·r<'ιντια>>, γνέψτε κατω.μηιχc"ι. Αυτι·J :τιηηvέ­
ππ. το ;rαι<'Ιί. να οκιοφτεί χω. ιtΠ<Ηι:tΊ.,γιJντ<ιι.
ΤΟ ΞΕΧΑΣΙΑΡΙΚΟ ΠΑΙΔΙ
οι αντιπαQ(ίθέσεις δυνάμεων. Αν πάει να φύ­
γει χωρίς κα:;τέλο, πείτε ότι έξω κάνει κρύο,
αφήστε όμως το :;ταιδί να πάρει την απόφα­
ση. Α ν ξεχάσει να βάλει το γάλα στο ψυγείο,
ρωτήστε ανέμελα: «Μήπως ξέχασες τίποτα;>>
Ή θυμίστε στο παιδί εμμέσως τι πρέ:;τει να
κάνει, λέγοντας μεγαλοq:ώνως τι πρέπει να κά­
νετε εσείς. «Βρέχει σήμεQ(1. Καλύτερα να πά­
ρω ομπρέλα και να φορέσω μ.Lότες».
./ Με κάθε τρό:;το μάθετε το ;ιαιδί να θυμάται,
μη σπεύδετε όμως να του θυμίσετε, αν ξεχά~
σει. Αφήστε το να βιώσει τα μειονεκτήματα της
aφηρημάδας. Αν ξεχάσει να ;ιάρει το σά­
ντουιτς, ας πεινάσει. Αν δεν πάρει τη φόρ­
μα του, θα καθίσει στον πάγκο την ώρα της γυ­
μναστικής. Αν δεν φοQέσει μπότες, θα βραχούν
τα πόδια του. Αν δεν βάλει στη θήκη του το κι­
νητό τηλέφωνο, δεν θα το ξαναπιάσει στα
χέρια του, αν δεν μάθει να το θυμάται. Μέχρι
τα επτά ή τα οκτι\J τους χρόνια, τα παιδιά
πρέπει να φραvτίζουν μόνα τους ό,τι τα αφο­
ρά, οι περισσότεροι γονείς όμως δεν τα αφή­
νουν.
ΣΗΜΕΙΟ ΚΛΕΙΔΙ: Μην :;ταραχα'ίδεύετε το :;ται­
δί. Οι γονείς κακομαθαίνουν τα παιδιά τους για
να μη ζορίζονται ποτέ. Α:;τοτέλεομα, κάτι τέτοιοι
γονείς έχουν ξεχασιάρικα :;ταιδιά :;του δεν χρειά­
ζεται να θυμηθούν ποτέ τίποτα .

25
ΚΑΚΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ
Το παιδί με την «τρύπια>> τσέπη
Η συμπειιιφορά Για το παιδί, το χρήμα είναι σαν το μαγικό κόλ­
πο- τη μιCJ: βλέπεις κάτι, την άλλη το χάνεις. Δεν
καταλαfαίνουν :;τώ-:; βγαίν()υν τα λεφτά και δεν
ξέρουν τι σημαίνει αποταμίευση. Όποιος έχει δει
το χαρτζιλίκι του παιδιού του να εξανεμίζεται
στο περLιτερο εν ριπή οφθαλμού, αντιλαμβάνεται
πλήρως το φαινόμενο.
Η αιτία της Τα παιδιά ξοδεύουν aσυλλόγιστα, ε:;τειδή δεν
ξέρουν. Εσείς θέλετε να μάθουν τα παιδιά σας
την πραγματική αξία του χρήματος -ότι δεν είναι
κάτι που η μαμά κι ο μπαμπάς βγάζουν περιοδι­
κά στη μοιρασιά. Γιατί όμως ν' ωτοταμιεύσονν, όταν
ξέρουν πως, τελικά, θα τους αγοράσετε ό,τι θέ­
λουν; Αν πείτε ότι δεν έχετε λεφτά ν' αγοράσετε κά­
τι, σας νομίζουν κακό. «Έχεις την πιστωτική σου
κάρτα, μαμά>>, είναι το επιχείρημα.
Η δική σας Είστε ;τολύ απασχολημένοι με τον δικό σας
αντίδιιαση προtJπολογισμό ώστε να αναλύσετε την παιδική
αντίληψη περί χρήματος, έχετε όμως τις ανησυ-
ΚΑΚΟΔΙΑΧΕίΡΙΣΗ
χίες σας. Πειράζει να δώσετε κάτι στο παιδί, όταν
σας κάνει κάποιο θέλημα: Γιατί δεν σας δίνουν
ένα χεράκι με τις δουλειές, αν δεν βάλετε το χέρι
στην τσέπη; Πώς θα καταλάβει το παιδί ένα από
τα σημαντικότερα στοιχεία της ενήλικης ζωής;
Η δική σας Ξεχωρίστε το χαρτζιλίκι που δίνετε στο παιδί
στρατηγική για vα ξοδέψει για τοv εαυτό του και το άλλο, από
το οποίο δεv ωφελεί τα ι άμεσα, για δώρα και απο­
ταμίευση.
Π(!ώtη σας Αν δίνετε στο :;ταιδί κάποιο «ΕΠίδομα» σε μόνιμη
κίνηση βάση, έχετε το αντίθετο αποτέλεσμα από εκείνο
που θα είχατε αγοράζοντάς του ό,τι θέλει, ό;τοτε
σας το ζητήσει. Ξεκινήστε μ' ένα ποσό μόλις το
παιδί αρχίσει να σας ζητάει διάφορα (σε ηλικία
τριών ή τεσσάρων ετών). Θα του μάθετε την απο­
ταμίευση, όταν κ \είcει τα επτά ή τα οκτώ. Μην
προσ:ιταθήσετε νι•Jρίτερα, γιατί τα παιδάκια μι­
κρότερης ηλικίας ζουν γLα το παρόν και δεν εν­
διαφέρονται για το μέλλον.
Πρακτικές ./Μπορεί το χαρτζιλίκι να κοπεί στα δύο: τό­
συμβουλές σα για το διi)ρο, τόσα στην τράπεζα και τα
υπόλοιπα δικά του.
./Τα «δικά τουιι θα είναι :τοσόν ανάλογο με το
τι κερνάτε το παιδί κάθε εβδομάδα- μια σο­
κολάτα για το μικρό, ένα σινεμά για το με­
γαλύτερο κι ένα περιοδικό για το πιο μεγά­
λο. Από εκεί και πέρα, ας κανονίσουν μόνα
τους. Αν ξοδέψουν όλο το χαρτζιλίκι, μα­
θα~νουν ένα πολύ σοβαρό μάθημα: μόλις τε­
λειώσουν τα λεφτά σου, ζεις χωρίς λεφτά.
./Λ ν το παιhί Ηtλcι κάτι μεγάλο και ακριj~(),
 KAKOΔIAXEIPILH
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗLΙ::!Σ ΓΟΝΕΩΝ

παρόρμηση της στιγμής. Αν βγήκατε για μπα­

μη σκοτωθείτε να του το αγοράσετε εσείς.
καλική, μη σας παρασύρει στο κατάστημα
Αφήστε το να μαζέψει λεφτά και να το αγο­
παιχνιδιών.
ράσει. Έτσι θα μάθει να επιλέγει: ένα κουτί
τσικλόφουσκες τώρα, ή μια μεγάλη σοκολά­
τα τον άλλο μήνα. Η ουσία είναι ότι του δι­
./ Διδάξτε στο παιδί την αξία του χρήματος.
«ΜΕ τα λεφτά που έχεις, μπορείς ν' αγοράσεις
δάσκετε πώς να διαχειρίζεται το χρήμα.
ή την κασετίνα (που θα κρατήσει) ή ένα κου­
Αφήστε το να κάνει λάθος. Συμβουλέψτε το:
τί σοκολατάκια (που θα τα φας και θα τε­
«Δεν νομίζω :;τ ως είναι καλό παιχνίδι αυτό».
λειώσουν)».
Αν το παιχνίδι σπάσει, μην πείτε, «Είδες :;του
σ' τα έλεγα;» Αφήστε το παιδί να μάθει το
Τα «μη» χ Μη χρησιμοποιεί τε το χαρτζιλίκι για να χει­
μάθημά του.
ραγωγήσετε τη συμπεριφορά του παιδιού.
Αρκετό ζόρι θα τραβήξει με το χρήμα στη ζωή
./ Ενθαρρύνετε το παιδί ν' α.-τοταμιεύσει, για ν'
του, αργότερα.
αγοράσει δώρα στους άλλους. Έτσι θα μά­
θει τη χαρά της προσφοράς.
χ Μην αρχίσετε το κήρυγμα (ούτε καν να σχο­
λιάσετε), αν το ;ταιδί σας αγόρασε μια «σα­
./Όταν το παιδί γίνει δώδεκα ή δεκατριών
χλαμάρα>' ή αντάλλαξε το παιχνίδι του μ'
χρονών, δί νετέ του χρήματα για ρούχα. Σκε­
ένα ψόφιο βατράχι. Σίγουρα θα το σκεφτεί
φτείτε πόσα ξοδεύετε κάθε εποχή για το ντύ­
μόνο του.
σιμό του και δώστε τα στο παιδί, ίσως με τη
μοQφή εποχικού επιδόματος.
χ Μην ενθαρρύνετε το παιδί να σας κάνει δου­
λειές στο σπίτι, τάζοντάς του χαρτζιλίκι.
Τα «ναι» ./Καλύψτε τυχόν ζημιές από το χαρτζιλίκι.
Πρέπει να βοηθήσει για το συμφέρον της οι­
Αν το παιδί Ουμ<ίJσει και σπάσει το παιχνίδι
κογένειας, όχι για προσω;τικό όφελος. Μια
άλλου παιδιοί1 ή σ:;τάσει σκοπίμως ένα τζά­
q:oQά να το κάνετε, και θα είσαστε συνεχ<i:ις με
μι, γιατί να το πληρ<i:χπτε εσείς; Δώστε του τον
το χέρι στην τσέ:;τη. Εσάς, σας πληρώνει κα­
λογαριασμό. Αν δεν βουQτσίζει τα δόντια
νείς για να πλένετε πιάτα ή ρούχα;
του κι ο λογαριασμός του οδοντογιατρού εί­
ναι φουσκωμένος, [)άλτε το παιδί να πλη­
ρfiJσει ένα μέρος .

./Ανοίξτε του τραπεζικό λογαQιασμό .

./ Αποφασίστε τι θ' αγοράσετε, πuιν π(ιτε για

ψfiJνια, και ενημεριiJστε το παιbί. Λι-v χι:ιι'ι(ι­
ζεται ν' αγοοάσετε άχρηοπι Πl,Μ'tγμιιτn οι· μιιt

26
ΛΟΥΦΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ
«Εγώ τώρα θα χαρώ τα vιάτα μου!>>
Η συμπεQιψορά Ο υπότιτλος τα λέει όλα. Εσείς σκοτώνεστε στp
πλύσιμο, στο σίδερο και στο μαγείρεμα και τα
βλαστάρια σας κλοτσάνε μια μπάλα. Οι εκκλή­
σεις σας για f)οήθεια αντιμετωπίζονrαι με :;τονεμένες
εκφράσεις και σαθρές δικαιολογίες. Ή βρίσκεται
στη μέση το αγαπημένο τους πρόγραμμα στην τη­
λεόραση, ή δεν είναι δική τους δουλειά αυτό που
ζητάτε, ή -όταν θίγονται βαθύτατα- απλώς τα
αδικεί τε.
Η αιτία της Συχνά, τα παιδιά έχουν κακοσυνηθίσει γιατί
τα κάνουν όλα οι γονείς τους. Στην εποχή μας,
πολλά σπίτι α με δυο εργαζόμενους γονείς, έχουν
παραδουλεύτρα για τις δουλειές και των γονιιί>ν
και των παιδιών. Όμως, η αλήθεια είναι ότι αν
τα :;ταιδιά σας δεν βοηθούν, είναι γιατί εσείς δεν τα
μάθατε.
Η δική σας ΠαQαΠαίετε ανάμεσα στον ρόλο του σκλάf'Χ>υ και
αντίδQαση του δεσμοφύλακα. Γιατί τα παιδιά σας hι:ν κατα­
λαf1αίνουν πως οι hουλειές του σπιτιιηΊ γίνοντηι
ΛΟΥΦΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΛΑΓΉ
α.--τ' όλους; Πώς θα τα πείσετε ν' αναλάβονν την ευ­
θύνη για το μερίδιό τους;
Η δική σας Α v και είvαι πιο εύκολο vα κάνετε τις δουλειές
στρατηγική εσείς, βάλτε τα παιδιά vα {3οηθήσουv απ6 πολύ
vαιρίς (απ6 τα δοο τους χρ6vια). Για τα μεyαλι!τερα
παιδιά, καταφύγετε στις λογικές συνέπειες.
Πρώτη σας Τα παιδιά πρέπει να καταλάβουν πως η βοή-
κίνηση θεια είναι προνόμιο και όχι αγγαρεία. Για να το ;τα­
ρουσιάσετε καλύτερα, διαΒάστε τη σκηνή του Τομ
Σ6yιερ με το άσπρισμα του φράχτη. Είτε το πι­
στεύετε είτε όχι, στα παιδιά αρέσει να βοηθούν­
θέλουν να νιώθουν χρήσιμα και σημαντικά. Ως
γονείς, πρέπει να καλλιεργήσετε την υπέροχη αυ­
τή τάση και να τη χρησιμοποιήσετε επωφελώς,
πριν γίνουν οι δουλειές αγώνας για την επικράτηση.
Αρχίστε μόλις το παιδί εκδηλώσει ενδιαφέρον να
βοηθήσει. Αν νομίζετε ότι δεν μπορεί, πηγαίνετε
σ' ένα αγQόκτημα και δείτε τι κάνουν εκεί τα ::ται­
διά αι-τό πολύ μικρά. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Με τα αγο~,.Χικια,
καλό θα είναι να βοηθάει κάπου κάπου και ο μπα­
μπάς, για να μη νομίσουν ότι τους βάζετε και κά­
νουν «Κοριτσίστικες» δουλειές.
ΠQακτικές ./Κάνετε δουλειές μαζί. Πείτε, θα κάνουμε τις
συμβουλές δουλειές το Σάf)f)ατο το πρωί. Διασκεδάστε
το. Ενώ δουλεύετε, βάλτε μουσική που αρέ­
σει σε όλους. Παραγγείλτε μια πίτσα ή νοι­
κιάστε βιντεοταινία, όταν τελειώσουν οι δου­
λειές. Διδάξτε στα ;ταιδιά πως η δουλειά εί­
ναι ::τροσφορά και όχι τιμωρία. Κάτι τέτοια
πράγματα κρατούν δεμένη την οικογένεια.
./ Αφήστε τα μικσά παιδιά να σας ακολουθοίιν
και νη μιμοt'ινται ό,τι κάνετ[: ~ωκι'>νιομα,
 ΛΟΥΦΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΛΑΓΉ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΗΏΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ

σάρωμα φύλλων, φτυάuισμα χιονιού, ζαχα­ Τα «ναι» ./Συγκαλέστε οικογενειακό συμβούλιο και

ροπλαστική. Ας δούμε μερικές δουλειές που φτιάξτε κατάλογο με τις δουλειές. Αποφασί­
μπορεί να κάνει κι ένα τετράχρονο παιδάκι: στε πώς θα γίνονται οι δουλειές: ή κάθε παι­
δί διαλέγει τη δική του ή τις κάνουν εκ περι­

• να σκουπίσει τροπής.
• να ξεχωρίσει τα άπλυτα
• να στρώσει τQα."Ίέζι ./Κολλήστε σχεδιάγραμμα με τις δουλειές στο
• να τοποθετήσει τρόφιμα σε χαμηλά ντουλάπια ψυγείο ή σε κάποιο ντουλάπι. Αφήστε τα παι­

• να τατσει το χρυσόψαρο διά να το αλλάξουν μόνα τους, για να μη

• να φέρει μέσα την εφημερίδα νιώθουν παγιδευμένα.

• να :.τοτίσει τα φυτά
• να ξεσκονίσει ./Μη δίνετε σημασία στις ατέλειες. Τα παιδιά

• να σκουπίσει με την ηλεκτρική σκούπα. (Τα αποθαρρύνονται, αν επικρίνετε τις προ­

μικρά τρελαίνονται για ηλεκτρική σκού;τα. σπάθειές τους.

Μακάρι να έφτιαχνε κάποια εταιρεία ηλε­

κτρική σκούπα ειδικά για παιδιά). Τα «μη» χ Μην πληρώνετε τα παιδιά για τις δουλειές.
Καλό είναι να έχουν το χαρτζιλίκι τους, πριν

./Αν ένα πιτσιρίκι θέλει να σφουγγαρίσει το αρχίσουν να εργάζονται (Κ εφ. 25 σχετικά με

;τάτωμα της κουζίνας μαζί σας, αναθέστε του τα χρήματα) ό;τως εί;ταμε, όμως, οι δουλειές

ένα τμήμα του πατιίψατος. Δώστε του μια του σ;τιτιού δεν είναι αγγαρεία για την οποία
μικρότερη κανάτα για να ;τοτίσει τα λου­ πρέπει ν' aνταμειφθούν. Διδάξτε τους πως η

λούδια. δουλειά ;τρέπει να μοιράζεται δίκαια σε όλα

τα μέλη της οικογένειας, όπιος και οι λιχουδιές .
./Τα μεγαλύτερα παιδιά μπορούν να κάνουν
χ Μην τους ζητήσετε να σας
σχεδόν τα πάντα, από το μάζεμα του τραπε­
ζιού και το :;τλύσιμο των πιάτων, μέχρι κη­ f)οηθήσουν, ενώ βλέπουν την

πουρική και πλύσιμο αυτοκινήτου.

αγα:;τημένη τους εκπομπή ή
κάνουν κάτι που τους αρέ­

ΣΗΜΕΙΟ Κι\ΕΙΔΙ: Πολλές απ' αυτές τις δου­ σει. Προσπαθήστε να θεσ;τί­

λειές θα γίνουν πιο γρήγορα και :;τιο καλά α;τό σετε ωράριο κοινής αποδο­

κάποιον μεγάλο, αξίζει όμως τον κόπο να συμ­ χής- έτσι αποφεύγονται οι

βιβαστείτε με κάτι λιγότερο τέλειο. Αν διδάξετε συγκρούσεις. Κι αν πρέπει

το ;ταιδί τώρα, θα ανταμειq{)εί τε αργότερα. Άλλω­ να ζητήσετε κάτι που δεν εί­

στε, έχει μεγάλη πλάκα να f)λέπεις ένα πιτοιQίκι ναι στον κατάλογο, ζητήοπ

τQUiΊV χροwiΊV να πι.:χχmαΘεί να [iολέψΗ ιπιι χιυι'ι.κω

το ευγενικ(t, ()πως; Οα το ζη­

του μια οκοι'!:;τα! τοΙ'ΗΗ1Π ιιπΛ ί"νην ι-ντΊλι.κΗ.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ J'ΟΝΕΩΝ
χ Μην γκρινιάζετε και μην τους κάνετε το κε­
φάλι «καζάνι», αν κάνουν το κορόιδο. Αφή­
στε τα παιδιά να βιώσουν τις συνέπειες (βλ.
παρακάτω). Α ν δεν πλύνουν τα πιάτα, όπως
συμφωνήσατε, δεν έχουν καθαρό πιάτο για
το επόμενο γεύμα. Π νίξτε την παρόρμηση να
το κάνετε μόνοι σας. Αφήστε το παιδί να φά­
ει το κρέας του όρθιο μ:;τροστά στον νεροχύ­
τη. Ή, δεν θα φάει κανείς βραδινό. Θα ζορι­
στείτε λιγάκι, βέβαια, προτιμάτε όμως την
γκρίνια και το μ:;τίρι-μπίρι; Μακροπρόθε­
σμα σας συμφέρει να το μάθουν αυτό μια για
πάντα.
χ Μη βογκάτε και μην κλαψουρίζετε για τις
δουλειές σας- όπως πάντα, εσείς είστε το
πρότυπο συμπεριφοράς!
Συνέπειες Ακολουθούν μερικές λογικές συνέπειες για τη
«λούφα» στις δουλειές του σπιτιού. Αφήστε τη
φαντασία σας να καλπάσει και βρείτε και δικές
σας. Φροντίστε μόνο η λογική συνέπεια να έχει
ξεκάθαρη σχέση με τη «λούφα» του παιδιού.
• Το γρασίδι έμεινε ακούρευτο. ΣΥΝΕΠΕΙΑ: Η
αυλή έχει μαύρο χάλι, άρα δεν έρχεται κανέ­
νας φίλος για παιχνίδι.
• Δεν έβγαλες τα σκου:τίδια. ΣΥΝΕΠΕΙΑ: Πάρε
τη σακούλα στο δωμάτιό σου για να δεις τι
σημαίνει μπόχα.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Κάποια πράγματα δεν έχουν λο­
γικές συνέπειες. Ο καλύτερος τρόπος ν' αντιμε­
τωπίσετε την περίπτωση είναι η συζήτηση. «Δεν εί­
πες ότι θα έ(1αζες τα ρούχα στα συρτάρια; Τι συ­
νέ(1η και ι)εν το έκανες;>> Στη συνέχεια, Ηα brίτr
ΛΟΥΦΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΛΑIΉ
τι μπορεί να γίνει. Αντί να κατηγορήσετε τον χα­
ρακτήρα του παιδιού, προσπαθήστε να λύσετε το
πρόβλημα.
Η έσχατη Σε μια ακραία ;τερίπτωση, όταν τα παιδιά
συνέπεια «μουλαρώσουν» και δεν κάνουν τίποτα, υ:;τάρχει
μια :;τραγματικά φρικτή συνέπεια- η γενική α.."τερ­
γία! Λέτε: «Ώστε δεν θέλετε να κάνετε δουλειές
στο σπίτι! Θα σας πω εγώ τι θα γίνει- θα κάνου­
με όλοι το ίδιο. Κανείς δεν θα κάνει τίποτα,
(f)σπου να δούμε πώς είναι. Πώς σας φαίνεται;>>
Τώρα η ζωή αποκτά διαστάσεις εξωπραγματι­
κές, αφού κανείς δεν πάει για ψώνια, κανείς δεν
βάζει πλυντήριο, κανείς δεν μαγειρεύει- τίποτα.
Είναι, βέβαια, τρέλα, ξέρουμε όμως από προσω­
πική πείρα ότι μέσα σε τρεις μέρες θα συγκληθεί
έκτακτη οικογενειακή συνέλευση. Αν μη τι άλλο,
είναι ένας πολύ καλός τρόπος να μάθουν τα παι­
διά τι κάνουν οι μεγάλοι γι' αυτά.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Η απεργία πρέπει να γίνει με το
σωστό «πνεύμα».
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ
.ιc Μην γκρινιάζετε και μην τους κάνετε το κε­
φάλι «καζάνι>>, αν κάνουν το κορόιδο. Αφή­
στε τα παιδιά να βιώσουν τις συνέπειες (βλ.
παρακάτω). Αν δεν ::τλύνουν τα πιάτα, όπως
συμφωνήσατε, δεν έχουν καθαρό πιάτο για
το επόμενο γεύμα. Πνίξτε την παρόρμηση να
το κάνετε μόνοι σας. Αφήστε το παιδί να φά­
ει το κρέας του όρθιο μπροστά στον νεροχύ­
τη. Ή, δεν θα φάει κανείς βραδινό. Θα ζορι­
στείτε λιγάκι, βέβαια, προτιμάτε όμως την
γκρίνια και το μπίρι-μπίρι; Μακροπρόθε­
σμα σας συμφέρει να το μάθουν αυτό μια για
πάντα.
.ιc Μη βογκάτε και μην κλαψουρίζετε για τις
δουλειές σας- όπως πάντα, εσείς είστε το
πρότυ:rο συμ,-τεριφοράς!
Συνέπειες Ακολουθούν μερικές λογικές συνέπειες για τη
«λούφα» στις δουλειές του σπιτιού. Αφήστε τη
φαντασία σας να καλπάσει και βρείτε και δικές
σας. Φροντίστε μόνο η λογική συνέπεια να έχει
ξεκάθαρη σχέση με τη «λούφα» του παιδιού.
• Το γρασίδι έμεινε ακούρευτο. ΣΥΝΕΠΕΙΑ: Η
αυλή έχει μαύρο χάλι, άρα δεν έρχεται κανέ­
νας φίλος για παιχνίδι.
• Δεν έβγαλες τα σκουπίδια. ΣΥΝΕΠΕΙΑ; Πάρε
τη σακούλα στο δωμάτιό σου για να δεις τι
σημαίνει μπόχα.
ΣΗΜΕlΩΣΗ: Κάποια πράγματα δεν έχουν λο­
γικές συνέπειες. Ο καλύτερος τρόπος ν' αντιμε­
τωπίσετε την περίπτωση είναι η συζήτηση. «Δεν εί­
πες ότι θα έ/{αζες τα ρούχα στα συρτάρια; τι συ­
νέf~η και ι)εν το έκανες;» Στη συνέχεια, Οα ι'!rίη
ΛΟΥΦΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΛΑΓΉ
τι μπορεί να γίνει. Αντί να κατηγορήσετε τον χα­
ρακτήρα του παιδιού, προσπαθήστε να λύσετε το
πρόβλημα.
Η έσχατη Σε μια ακραία περίπτωση, όταν τα :;ταιδιά
συνέπεια «μουλαρώσουν» και δεν κάνουν τί:;τοτα, υπάρχει
μια πραγματικά φρικτή συνέπεια- η γενική απερ­
γία! Λέτε: «Ώστε δεν θέλετε να κάνετε δουλειές
στο σπίτι! Θα σας πω εyciJ τι θα γίνει- θα κάνου­
με όλοι το ίδιο. Κανείς δεν θα κάνει τίποτα,
ciJσπου να δούμε πώς είναι. Πώς σας φαίνεται;»
Τώρα η ζωή αποκτά διαστάσεις εξωπραγματι­
κές, αφού κανείς δεν πάει για ψώνια, κανείς δεν
βάζει πλυντήριο, κανείς δεν μαγειρεύει- τίποτα .
Είναι, βέβαια, τρέλα, ξέρουμε όμως από :;τροσω­
πική πείρα ότι μέσα σε τρεις μέρες θα συγκληθεί
έκτακτη οικογενειακή συνέλευση. Αν μη τι άλλο,
είναι ένας πολύ καλός τρόπος να μάθουν τα :;ται­
διά τι κάνουν οι μεγάλοι γι' αυτά.
ΠΡΟΣΟΧΉ: Η απεργία πρέ:;rει να γίνει με το
σωστό «Πνεύμα».
27

ΝΤΑΗΛΙΚΙΑ
Δαβίδ και Γολιάθ

Η συμπεuιφορά Ο νταής ρίχνει την κακόβουλη σκιά του στα πε-

ρισσότερα σχολικά διαλείμματα. Είναι ο τύπος
του παιδιού που τρομcκρcι.τεί τους άλλους, ιδίφς
αν τους ξεπει;_Νάει στο μπόι. Η εικόνα του παλικαρά
στα κινούμενα σχέδια είναι ο μεγαλόσωμος παι­
δαράς με το μαλλί καρφάκι και το παρατσούκλι
«Σπάικ», τώρα τελευταία όμως έχουν αρχίσει να
διεκδικούν τον ρόλο και τα κορίτσια. Συχνά ο
νταής ασκεί βία, ζητάει λεφτά και χαλάει φιλικά
παιχνίδια έτσι, για την πλάκα του. Και ποιος εί­
ναι ο :.ϊιο εύκολος στόχος για τον «εκλεκτικό» πα­
λικαρά; Τα μικρότερα αδέρφια του.

Η αιτία της Το παιδί που του αρέσει να «στριμιί>χνει» άλλα

παιδιά συχνά νιώθει παντοδύναμο, aJJ.ά και στρι­
μωγμένο το ίδιο. Για ν' αναπληρώσει το κενό, μα­
θαίνει να ασκεί εξουσία παρατηρώντας τους άλ­
λους, ιδιαιτέρως τους γονείς του. Αν είστε γονείς
«εξουσιαστικοί>>, αν m1νεχ<ί)ς φωνάζετε και δίνε­
π στην οικογένεια hιαταγές. είστε το τέλειο πρό­
ΤΙΙJω γι.< ι τον μικι_ιι) ((νπιi)>> σηι;.
 ΝΤΑΗΛΙΚΙΑ
ΑΙIΛΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ

να εκδηλωθεί συμπεριφορά που θα στοχεύει ή

Η δική σας Συνήθως αντιδράτε πουλιίJντας κι εσείς νταη­
στην άσκηση εξουσίας ή στην εκδίκηση.
αντίδQαση λίκι, κάπ:οιοι γονείς όμως φοβούνται το νταηλίδικο
Ι)λαστάρι τους που απειλεί να τα κάνει στο σπίτι
ΠQακτικές Είναι πολύ σημαντικό να μάθετε το παιδί να
γυαλιά καρφιά, ακόμα και να δείρει τον πατέιχχ και
τη μάνα του. συμβουλές νιώθει συμπόνια για τους άλλους. Ας δούμε πώς:

Η δική σας Δείξτε αθέvος χωρίς αυrαρχισμ6. Αναθέστε στο

./ Δώστε του τη δύναμη -αν ξέρετε ότι δεν θα την
καταχραστεί- να κάνει μια καλή πράξη.
σtQατηγική παιδί δουλειά που απαιτεί δύναμη, αλλά που θα
Αναθέστε του τον ρόλο της μπέιμπι-σίτερ,
προσφέρει βοήθεια σε κάποιον άλλον.
του διαιτητή, του αρχηΎού στο παιχνίδι.

ΠQώτη σας Αυτό το είδος παιδιού νιώθει ήδη περιθωριο­

./ Μοιραστείτε μαζί του την οικογενειακή εξου­
αντίδQαση ποιημένο. Έχετε χρέος να το κάνετε να νιιΟΟει ότι
σία. Ρωτήστε τη γνιίJμη του για κάτι. Πού να
κάπου ανήκει- στην οικογένεια ή στον κοινωνι­
κρεμάσω την κούνια; Πώς να φτιάξω την
κό κύκλο σας. Παίρνοντας πάντα θέση εναντίον
πόρτα; τι να κάνουμε την Παρασκευή το
του, α..-τλώς ενισχύετε την τάση του να βλέπει τον
Βράδυ; Ζητήστε του να παραΎγείλει πίτσα,
εαυτό του «Εκτός νόμου>~.
να κλείσει εισιτήρια, να κοιτάξει μαζί σας
τον οδικό χάρτη στο ταξίδι.
ΣΗΜΕΙΟ ΚΛΕΙΔΙ: Μην ακολουθείτε την πα­
ρόρμηοή σας να του <•Πουλήσετε» κι εσείς νταηλίκι.
./Συζητήστε για τα αισθήματα των άλλων αν­
Όχι μόνο δημιουρΎείτε φαύλο κύκλο, αλλά μπο­
θράχ;των, όταν συμβαίνει κάτι κακό- όχι σαν
ρεί μ' αυτό τον τρόπο να '!;εκίνησε η όλη ιστορία.
κήρυγμα, αλλά σαν κουβέντα. Χρησιμοποιή­
Για ν' αλλάξετε το παιδί σας, ίσως πρέπει ν' αλ-
στε Βιβλία και ταινίες για να συζητήσετε για
λάξετε εσείς τον τρόπο που
δικαιοσύνη, ηθική, αισθήματα άλλων και τα
ενερΎείτε. Σταματήστε να κα­
λοιπά. Κάνετε ερωτήσεις του τύπου, «Πώς
ταδυναστεύετε τον κόσμο. Πεί­
νομίζεις ότι θα νιciJσει ένα παιδάκι, αν το
τε στο παιδί τι tJα κάνετε εσείς.
σπρώ'ί.;ουν α:;τ' την κούνια;~~ Μην πείτε <<αν
Αντί να πείτε προστακτικά
το σπρciJξεις απ' την κούνια», Ύtατί τότε
«Φτιάξε το σάντουτς, αλλιώς
εντοπίζετε την κακή πράξη στο παιδί, και θα
Οα το μετανιώσεις!», πείτε κά­
νιοJσει ένοχο και απομονωμένο. Συζητήστε την
τι τέτοιο: «Σου έΒγαλα τα υλι­
περίσταση, σαν να αφηγείστε μια ιστορία.
κά, φτιάξε σε παρακαλώ το
σάντουιτς». Αν δεν το φτιάξει,
./ Καταφέρετε το παιδί να συμφωνήσει (σε μια
σημαίνει ότι δεν πεινάει. Αυτή
οικογενειακή συγκέντρωση) για κάποιους
η προσέγγιση όχι μόνο λει­
σωστούς κανόνες που ανεf1άζουν λιγ<Ίκι την
τουργεί καλύτερα, ηλλ<'t και
«η!Ιική)> της {Jικιη{νι-ιας. Θωπίοτr καν{'Jνι·ς
ελαχωτοποιεί την πιΟιινι'\τηηι
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ
του τύπου: &χ,ι ρατσισμός, όχι διακρίσεις φύ­
λων. Δεν ενοχλούμε τον κόσμο στον δρόμο.
Δεν πειράζουμε, δεν χτυπάμε, δεν φωνάζου­
με, δεν κλέβουμε .
./Να είστε πάντα στοργικοί και τρυφεροί.
Δώστε στο παιδί να καταλάβει ότι το αγα­
πάτε, παρόλο που έκανε κάτι κακό. Προσπα­
θήστε να το πείσετε ότι μπορεί ν' αλλάξει.
Όταν αντιληq;θείτε βελτίωση, σχολιάστε το ευ­
νο"ίκά. Υπομονή. Αυτό το πρόβλημα θα πά­
ρει καιρό .
Συνέπειες ./Βέβαια, το συγκεκριμένο παιδί δεν μπορεί
να παίξει με άλλα παιδιά, ίσως δεν μπορεί
να πάει ούτε σχολείο, ώσπου να μάθει ότι
δεν πουλάμε νταηλίκι στον κόσμο. Μένει μέ­
σα, παίζει μόνο του, ίσως αποβάλλεται για
ένα διάστημα από το σχολείο.
./Αν το παιδί σπάσει ή κλέψει κάτι, πρέπει ν'
αποζημιώσει το «θύμα>> με το χαρτζιλίκι του.
ΣΥΜΒΟΥΑΗ:Τα βίαια παιδιά μπορούν να γί­
νουν επικίνδυνα, ιδίως για τα μικρότερα αδέρ­
φια τους. Αν τα πράγματα ξεφύγουν από τον έλλγ­
χο, ζητήστε τη συμβουλή κάποιου ειδικού.
28
ΦιΛΙΚΑ ΚΑΒΓΑΔΑΚΙΑ
<<Δικό μου είναι, ρε!>>
Η συμπεριψορά «Ένα από τα πιο περίεργα φαινόμενα με τα μι-
κρά παιδιά, είναι ότι παρατάνε την κούκλα ή το βι­
ντεοπαιχνίδι τους, αν δονν τους φίλους τους να παί­
ζουν μ' ένα κομμάτι ξύλου. Ξάφνου, επειδή το
έχει ο φίλος, ένα παλιόξυλο Ύίνεται το σπουδαι­
ότερο παιχνίδι του κάJμου. Ξεσπάει καΒγάς και απ'
όλες τις πόρτες προβάλλουν γονείς για να «Κα­
ταστείλουν το επεισόδιο». Αυτό μπορεί να συνε­
χιστεί ολόκληρη μέρα και οι καλοί φίλοι :;τότε παί­
ζουν ήσυχα ήσυχα και πότε πιάνονται στα χέρια.
Η αιτία της Όταν τα παιδιά τσακώνονται με τους φίλους
τους, προσδιορίζουν τις σχέσεις τους- ποιος θα
είναι αρχηγός, ποιος οπαδός, ποιανού το κεφά­
λι θα κατει-χiζει τις ιδέες, και πάει λέγοvrας. Με τα
πολύ μικρά παιδιά, αυτό συμβαίνει επειδή δεν
έχουν την ικανότητα να λύσουν τα προβλήματα
με κάποιον άλλο τρόπο.
Η δική σας; Σίγουρα, η πρώτη σας αντίδραση θα είναι να
αντ16vαση τv("'ξπι· ανάμι:σα στα παιhιά για να διαλι'Ισπε τον
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ
καΒγά τους. Συνεπώς, περνάτε τη μισή ζωή σας
κάνοντας τον διαιτητή. Γιατί τα παιδιά να μην
κρατάνε τις κακίες μέσα τους, όπως οι μεγάλοι;
Η δική σας Av δεν υπάρχει περίπτωση να πάθει κάποιος
στρατηγική μεγάλη ζημιά, αγνοήστε τον καβγά. Μην παίρνε­
τε ποτέ το μέρος κανεv6ς.
Πρώτη σας Αγνοήστε τους. Η δια ι τη σία, αν και αντιμετω­
κίνηση πίζει άμεσα το πρόβλημα, δεν διδάσκει στα παι­
διά πώς λύνονται τα προβλήματα. Μπορεί επί­
σης να δημιουργήσετε κακιώματα, αν μερολη­
πτήσετε. Άλλωστε, η διαμάχη θα λήξει γρήγορα,
αφού το παιχνίδι έχει μεγαλύτερη πλάκα α;τό τον
καΒγά.
Πρακτικές ./ Μερικά παιδιά τρέχουν συνέχεια στον μπα­
συμβουλές μ;rά και τη μαμά, με το παραμικρό καβγα­
δάκι. Αυτό το παιδί είναι μια μικρογραφία «Κα­
ταδότψ>, και δεν πρέπει να το ενθαρρύνετε.
Άλλα παιδιά, πάλι, δεν θέλουν να παίζουν
με «μαρτυριάρηδες», γιατί βρίσκουν τον μπε­
λά τους. Αποθαρρύνετε το μαρτυι;ηάρικο
:;ταιδί κι αφήστε τα παιδιά να λύσουν μόνα
τις διαφορές τους. ΤαυτοχQόνως, όμως, πρέ­
;τει να τα m::ίσετε ότι μπορούν να καταφ:ίηουν
στη Βοήθειά σας σε κρίσιμες περιπτώσεις.
./ Τα παιδιά είναι πολύ κτητικά πλάσματα. Τα
;τιο μικρά, δύσκολα μοιQάζονται τα παιχνί­
δια τους. Π ηγαί νετέ τα σε ουδέτερο έδαφος,
ας πούμε στο πάρκο ή στον παιδότοπο, όπου
τα παιχνίδια είναι για όλους.
./Ο καΒγάς είναι συνηθισμένο φαινι)μΕνο. αλ­
λά αυτι) δεν σημαίνει ότι πρέπει νη <ΗΙγχω-
ΦIΛΙΚΑ ΚΑΒΓΑΔΑΚΙΑ
ρείται. Για να τον προλάβετε, διδάξτε στο
παιδί τι σημαίνει να μοιράζεται με τον άλ­
λον. Παίξτε με τα παιδιά. Ρωτήστε: «ΜποQώ
να παίξω κι εγώ μ' αυτό, αφού τελειώσεις;»
Έτσι θα καταλάβουν λιγάκι τι σημαίνει
aπλοχεριά. Αν υπάρχει πρόβλημα, βοηθήστε
το παιδί να το λύσει χωρίς να καταφύγει στη
βία. Βεβαιωθεί τε ότι το παιδί ακολουθεί τους
κανόνες όποιου παιχνιδιού παίζει, γιατί έτσι
μαθαίνει και να πειθαρχεί και να χάνει με
αξιοπρέπεια.
ΣΥΜΒΟΥΑΗ: Μπορείτε ν' aποσπάσετε από
τον καβγά τα πολύ μικρά παιδιά, προσφέροντάς
τους εναλλακτική λύση. Αν τσακώνονται για ένα
χνουδωτό αρκουδάκι, δώστε στο ένα κάποιο άλ­
λο παιχνίδι, ας πούμε ένα λαστιχένιο παπί. Έτσι
θα εκμεταλλευτείτε τη μικρή διάρκεια που έχει
συνήθως η προσήλωσή τους σε κάτι.
Τα «ναι» ./ Διδάξτε στο παιδί τη φιλοξενία. Πείτε του
ότι ο καλεσμένος είναι ξεχωριστό :;τρόσωπο
και πάντα προηγείται.
./ Σχολιάστε ευνο"ίκά, όταν τα παιδιά λύνουν δια­
φορές και μοιράζονται πράγματα με τους
φίλους τους. Συνήθως σπεύδουμε να επιση­
μάνουμε κάποιο λάθος του παιδιού. Μπο­
ρούμε να το επαι νέσουμε με την ίδια σπουδή
και όταν κάνει κάτι σωστό;
./ Φροντίοτε να βλέπουν τα παιδιά σας, όταν μοι­
ράζεστε κάτι εσείς με τους άλλους. Όταν δί­
νετε σε κάποιον τη μισή σοκολάτα σας, σχο­
λιάστε το αρκετή <bρα, όσο δύσκολο κι αν
σας φαίνεται.
AIIANTHΣEIΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ
καβγά τους. Συνεπώς, ;τερνάτε τη μισή ζωή σας
κάνοντας τον διαιτητή. Γιατί τα παιδιά να μην
κρατάνε τις κακίες μέσα τους, όπως οι μεγάλοι;
Η δική σας Αν δεv υπάρχει περίπτωση vα πάθει κάποιος
στρατηγική μεγάλη ζημιά, αγνοήστε τοv καβγά. Μηv παίρνε­
τε ποτέ το μέρος καvεv6ς.
Πρώτη σας Αγνοήστε τους. Η διαιτησία, αν και αντιμετω­
κίνηση πίζει άμεσα το πρόβλημα, δεν διδάσκει στα παι­
διά πώς λύνονται τα προβλήματα. Μπορεί επί­
σης να δημιουργήσετε κακιώματα, αν μερολη­
πτήσετε. Άλλωστε, η διαμάχη θα λήξει γρήγορα,
αφού το παιχνίδι έχει μεγαλίrrερη πλάκα cιiτό τον
καβγά.
Πρακτικές ./ Μερικά παιδιά τρέχουν συνέχεια στον μπα­
συμβουλές μπά και τη μαμά, με το παραμικρό καβγα­
δάκι. Αυτό το παιδί είναι μια μικρογραφία <<'ι<.α­
ταδότψ>, και δεν πρέπιοι να το ενθαρρύνετε.
Άλλα παιδιά, πάλι, δεν θέλουν να :;ταίζουν
με «μαρτυριάρηδες», γιατί βρίcmουν τον μπε­
λά τους. Αποθαρρύνετε το μαρτυριάρικο
παιδί κι αφήστε τα παιδιά να λύσουν μόνα
τις διαφορές τους. Ταυτοχρόνως, 6μως, πρέ­
πει να τα πείσετε ότι μποιχιύν να καταq;tίrγουν
στη βοήθειά σας σε κρίσιμες :τεριπτώσεις.
./Τα παιδιά είναι :;τολύ κτητικά πλάσματα. Τα
πιο μικρά, δύσκολα μοιράζονται τα παιχνί­
δια τους. Π ηγαί νετέ τα σε ουδέτερο έδαφος,
ας πούμε στο πάρΥ.ο ή στον παιδότοπο, όπου
τα παιχνίδια είναι για όλους.
./Ο καfiγάς είναι συνηθισμένο φαινι'ηιι·νι), Ι(λ­
λ(ι αυτ() hεν σημαίνει 6τι πι..,>tπη νι ι οιΙyχω-
ΦΙΛΙΚΑ ΚΑΒΓΑΔΑΚΙΑ
ρείται. Για να τον προλάβετε, διδάξτε στο
παιδί τι σημαίνει να μοιράζεται με τον άλ­
λον. Παίξτε με τα παιδιά. Ρωτήστε: «ΜποQώ
να παίξω κι εγώ μ' αυτό, αφού τελειώσεις;»
Έτσι θα καταλάβουν λιγάκι τι σημαίνει
aπλοχεριά. Αν υπάρχει πρόβλημα, βοηθήστε
το παιδί να το λύσει χωρίς να καταφύγει στη
βία. Βεβαιωθείτε ότι το παιδί ακολουθεί τους
κανόνες όποιου παιχνιδιού παίζει, γιατί έτσι
μαθαίνει και να πειθαρχεί και να χάνει με
αξιοπρέπεια.
ΣΥΜΒΟΥΑΗ: Μπορείτε ν' aποσπάσετε από
τον καβγά τα πολύ μικρά παιδιά, προσφέροντάς
τους εναλλακτική λύση. Α ν τσακώνονται για ένα
χνουδωτό αρκουδάκι, δώστε στο ένα κάποιο άλ­
λο παιχνίδι, ας πούμε ένα λαστιχένιο παπί. Έτσι
θα εκμεταλλευτείτε τη μικρή διάρκεια που έχει
συνήθως η προσήλωσή τους σε κάτι.
Τα «ναι» ./ Διδάξτε στο παιδί τη φιλοξενία. Πείτε του
ότι ο καλεσμένος είναι ξεχωριστό πρόσωπο
και πάντα προηγείται.
./ Σχολιάστε ευνο'ίκά, όταν τα παιδιά λύνουν δια­
φορές και μοιράζονται πράγματα με τους
φίλους τους. ΣυνήΘως σπεύδουμε να επιση­
μάνουμε κάποιο λάθος του παιδιού. Μπο­
ρούμε να το επαι νέσουμε με την ίδια σπουδή
και όταν κάνει κάτι σωστό;
.ι' Φροντίοτε να βλέπουν τα παιδιά σας, όταν μοι­
ράζεστε κάτι εσείς με τους άλλους. Όταν δί­
νετε σε κάποιον τη μισή σοκολάτα σας, σχο­
λιάστε το αρκετή ιi)ρα, 6σο hί1σκολο κι αν
ΙJιtς φιιί.νrται.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ

./ Συζητήστε με το παιδί σας. Α ν ξέρετε ότι

αντιμετωπίζει δυσκολίες με συγκεκριμένο
φίλο του, ρωτήστε το από πριν πώς νομίζει
ότι μπορεί ν' αποφύγει ενδεχόμενο καβγά . 29
./ Μάθετε στο παιδί να συμβιβάζεται. Αν δυο παι­
διά επιμένουν να παίξουν με το ίδιο αυτο­
κινητάκι, κρατήστε ώρα και πείτε τους να ΑΔΕΛΦΙΚΟΙ ΚΑΒΓΑΔΕΣ
παίξουν εκ περιτροπής. Αυτό θα πιάσει, βέ­
Ζήσε με τον εχθρό σου
βαια, μόνο αν συμq:ωνήσουν και τα δυο παι­
διά .

./ Αποφύγετε τις κοινωνικές εκδηλώσεις, όταν

τα παιδιά είναι κουρασμένα και ξέρετε ότι
δεν έχουν μεγάλες αντοχές. Α ν πρέπει οπωσ­
δψτοτε να πάτε κάπου, φροντίστε να φύγετε, Η συμπεριφορά Στα περισσότερα σπίτια, τα αδέρφια τσακώ-
αν δείτε ότι ζορίζουν τα πράγματα. Μην πε­ νονται μεταξύ τους. Δεν είναι ανάγκη να γίνεται,

ριμένετε να δείτε στο παιδί σας τάσεις δο­ αλλά γίνεται. Τα αδέρφια βρίζονται, πιάνονται

λοφονικές. όμως και στα χέρια. Είναι σαν να ζεις σε εμπό­

λεμη ζώνη. Τσακώνονται για οτιδήποτε: παιχνίδια,

./Αν το παιδί σας είναι καf)γατζίδικο, αφήστε τηλεόραση, ακόμα και για μια πατσαβοl1ρα- δεν

το να μείνει μόνο για ένα διάστημα. Αφήστε έχει σημασία. Επίσης, τσακώνονται τις πιο ακα­

το ν' αποφασίσει εκείνο πότε θα ξαναγίνει τάλληλες στιγμές: στο πίσω κάθισμα του αυτοκι­

<<Κοινωνικό>>, λέγοντας: <<Πες μου, όταν εί­ νήτου, όταν έχετε κολλήσει σε μποτιλιάρισμα,

σαι έτοιμος να ξαναδείς τους φίλους σου». όταν έχετε βγει για φαγητό ή μπροστά στον JτροΊ:­
στάμενό σας. Καμιά φορά (σπανιότερα όμως α..-τ'

χ Μην πιέζετε δυο παιδιά να παίξουν μαζί, αν όσο νομίζετε) μπορεί να ;τροκαλέσουν το ένα στο
Τα «μη»
δεν καταφέρνουν να τα «βρουν». άλλο σωματική βλάfiη.

χ Μην εμ..-τνέετε στα παιδιά σας τον ανταγωνι­ Η αιτία της Όταν δυο :ταιδιά τσακώνονται, έχουν συμφω-
σμό. Αγοράστε και παίξτε παιχνίδια mJνερ­ νήσει να παρεκτρα..-τ:ούν για να προσελκύσουν την

γασίας. Και στα παιχνίδια όπου όποιος χά­ προσοχή. Καμιά φορά, το κάνουν επειδή πραγ­

νει, φεlηει, μη διώξετε τον χαμένο, παρά ()άλ­ ματικά δεν χωνεύονται, είναι όμως σπάνιο. Τα

τε τον να καθίσει δίπλα σε έναν άλλο παίκτη. παιδιά ουναγωνίζονται το ένα το άλλο για να

Παίζουμε για να διασκεδάσουμε, όχι για να κrv­ πvοσε λκlJοουν την προοοχή σας με τι:ι6πους πιηJ

δίοουμε. rιι·ν ψctντι'iC,ιΊΠ!'. Ι Ιαρητηιιήιτπ πι μι' ΠQ{\(I()χή κηι

ΑnΑΝΤΗΣΕΙ:Σ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ
θα διαπιστώσετε ότι το ένα παίζει πάντα τον «Κα~
κό» και το άλλο τον «Καλό». Δεν είναι μεγάλη
εξυπνάδα, ωστόσο πιόΎει.
Έπειτα είναι το κάκιωμα του μεγαλύτερου παι~
διού, όταν έρχεται στο σπίτι από το μαιευτήριο
το νεογέννητο αδερq;άκι και το εκτοπίζει από τον
θρόνο. «Γιατί δεν το δίνεις πίσω, μαμά;)> ή «Γιατί
δεν το πουλάμε για κουτάβι;)) Και ξάφνου, το χέ~
ρι μακραίνει κι αρχίζει να καρφώνει τσιμπιές
στον σφετεριστή της γονικής προσοχής
Η δική σας Θέλετε αρμονία στο σ:;τι τικό σας, αλλά δύσκο~
αντίδραση λα την καταφέρνετε. Ανεξαρτήτως της αιτίας,
όταν τ' αδέρφια στρέφουν την ενεργητικότητά
τους το ένα εναντίον του άλλου, στο σπίτι επι~
βάλλεται ο νόμος της ζούγκλας.
Η δική σας Δεv το αντιλαμβάνεστε ίσως, αλλά σχεδόν πά~
στρατηγική vτα τα παιδιά σας τσακcίιvοvται για vα πρσσελ­
κιίσουv τηv προσοχή σας. Α v δεν υπάρχει λοι~
π6v περίπτωση vα καταλήξει κάποιο στα επεί~
γσvτα περιστατικά, μηv ανακατευτείτε στοv κα~
βyά.
Πρώτη σας Εσείς έχετε χρέος να δημιουργήσετε μια αρμο~
κίνηση νική οικογένεια, ιiχπε τα παιδιά σας να Βρουν κα~
θένα τον ρόλο του με τQόπο μη ανταγωνιστικό.
Ο πεQιορισμός της ανταγωνιστικότητας θα βελ­
τιώσει και τις σχέσεις μεταξύ τους. Ο καλύτερος
τρόπος είνcιι να μη μεροληπτήσετε. Μην τρέχετε,
μόλις ανάβουν τα αίματα, κι αρχίζετε να ρωτάτε
τι έγινε και να το παίζετε δικαστής. Αφήστε τα
παιδιά να μάθουν να τα Βρίσκουν μόνα τους. Αν
επέμ[1ετε, δίνετε εσείς τΊΊ λύση, άρα δεν Οα μάΟουν
τίποτα. Καμιά φορά θα f)ρουν λύσΊΊ που ωι'ίc; hι'ν
Οα hιαλfγαπ -παι_>άι)ειγμα, r(ντί. να μοιvιωτοιΊν
ΑΔΕΛΦIΚΟΙΚΑΒΓΑΔΕΣ
ένα παιχνίδι, μπορεί ν' αποφασίσουν να παίξουν
με κάτι άλλο-- βολεύει όμως εκεί να.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Βέβαια, αν νομίζετε ότι κάποιος
«αντίπαλορ> κινδυνεύει .να πάθει κακό, στείλτε
τα παιδιά σε ουδέτερο έδαφος (καθένα στο δω­
μάτιό του ή σε διαφορετικά δωμάτια).
ΠQακτικές Όταν εμφανιστεί <<μωρό)):
συμβουλές
../Προσέξτε πώς συμπεριφέρεστε στα μεγαλύ~
τερα παιδιά. Είναι φυσικό να προσπαθήσε~
τε να προστατέψετε το μωρό: «Σσς. Το μωρό
κοιμάται. Φύγε και κάτσε ήσυχος!>) Το παιδί
σίγουρα θα κακιώσει.
../Δώστε θετική προσοχή στο μεγαλύτερο παι~
δί, τονίζοντας τα καλά σημεία: «Είσαι πολύ
καλό παιδί με το μωρό μας. Και με βοηθάς
πολύ ... Είδες πώς χαίρεται, όταν σε βλέ.ι"τει;>)
../Να έχετε πάντα έναν καλό λόγο για τα με­
γαλύτερα παιδιά, καθένα ξεχωριστά.
../Το μεγαλύτερο παιδί χρειάζεται να νιώσει
σημαντικό, γι' αυτό αφήστε το να σας [1οη~
θάει με το μΟΟQό. Δεν είναι το μωρό σας, είναι
το μωρό μας. Βάλτε το παιδί να διαβάσει στο
μωρό σελίδες από ένα βιf)λίο, ενώ εσείς το
ταϊ:ζετε. Οποιοδήποτε παιδί μπορεί να σας
φέρει μια πάνα ή μια φορμίτσα. Αν είναι με~
γαλύτερο σε ηλικία, μπορεί και ν' αλλάξει
το μωρό και να σας απαλλάξει από την <<αγα­
πημένη>> σας αγγαρεία.
Τα «ναι• ./ IIQoτQ{"JΠtι' τ' ιιhι"·uφιη να j"\οηΟιοι'tντιιι μι·-
ΑnΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ
θα διαπιστιίχJετε ότι το ένα παίζει πάντα τον «Κα­
κό» και το άλλο τον «Καλό». Δεν είναι μεγάλη
εξυπνάδα, ωστόσο πιάνει.
Έπειτα είναι το κάκιωμα του μεγαλύτερου παι­
διού, όταν έρχεται στο σπίτι από το μαιευτήριο
το νΕογέννητο αδερφάκι και το εκτοπίζει αι-τό τον
θρόνο. «Γιατί δεν το δίνεις πίσω, μαμά;>> ή «Γιατί
δεν το πουλάμε για κουτάβι;>> Και ξάφνου, το χέ­
ρι μακραίνει κι αρχίζει να καρφώνει τσιμπιές
στον σφετεριστή της γονικής :rροσοχής
Η δική σας Θέλετε αρμονία στο σπιτικό σας, αλλά δύσκο­
αντίδραση λα την καταφέρνετε. Ανεξαρτήτως της αιτίας,
όταν τ' αδέρφια στρέφουν την ενεργητικότητά
τους το ένα εναντίον του άλλου, στο σπίτι επι­
βάλλεται ο νόμος της ζούγκλας.
Η δική σας Δεν το αντιλαμβάνεστε ίσως, αλλά σχεδόν πά­
στρατηyική ντα τα παιδιά σας ταακαJνοvται για να ΠQοσελ­
κύσουv την προσοχή σας. Α ν δεν υπάρχει λοι­
πόν περίπτωση vα καταλήξει κάποιο στα επεί­
γοντα περιστατικά, μηv ανακατευτείτε στον κα­
βγά.
Πρώτη σας Εσείς έχετε χρέος να δημιουργήσετε μια αρμο-
κίνηση νική οικογένεια, <ίJστε τα :;ταιδιά σας να f{ρουν κα­
θένα τον ρόλο του με τρόπο μη ανταγωνιστικό.
Ο περιορισμός της ανταγωνιστικότητας θα βελ­
τιώσει και τις σχέσεις μεταξύ τους. Ο καλύτερος
τρόπος είναι να μη μεροληπτήσετε. Μην τρέχετε,
μόλις ανάβουν τα αίματα, κι αρχίζετε να ρωτάτε
τι έγινε και να το παίζετε δικαστής. Αφήστε τα
παιδιά να μάθουν να τα Βρίσκουν μόνα τους. Αν
επέμβετε, δίνετε εσείς τη λύση, άρα δεν Οα μάθουν
τίποτα. Καμιά φορά θα βρουν λύση που εοcίς Οι'ν
θα ι:'\ιαλέγαπ -παuάι"Ιειγμα, αντί να μοtQ(ΗJτtΗ'Ιν
ΑΔΕΛΦIΚΟΙ ΚΑΒΓΑΔΕΣ
ένα παιχνίδι, μ..'tορεί ν' αποφασίσουν να παίξουν
με κάτι άλλο- f~ολεύει όμως εκείνα.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Βέβαια, αν νομίζετε ότι κάποιος
«aντίπαλος» κινδυνεύει.να πάθει κακό, στείλτε
τα παιδιά σε ουδέτερο έδαφος (καθένα στο δω­
μάτιό του ή σε διαφορετικά δωμάτια).
Πρακτικές Όταν εμφανιστεί «μωρό»:
συμβουλές
./Προσέξτε πώς συμπεριφέρεστε στα μεγαλύ­
τερα παιδιά. Είναι φυσικό να προσπαθήσε­
τε να προστατέψετε το μωρό: «Σσς. Το μωρό
κοιμάται. Φύγε και κάτσε ήσυχος!» Το παιδί
σίγουρα θα κακιώσει.
./Δώστε θετική προσοχή στο μεγαλύτερο παι­
δί, τονίζοντας τα καλά σημεία: «Είσαι πολύ
καλό παιδί με το μωρό μας. Και με βοηθάς
πολύ ... Είδες πώς χαίρεται, όταν σε βλέπει;»
./Να έχετε πάντα έναν καλό λόγο για τα με­
γαλύτερα παιδιά, καθένα ξεχωριστά.
./Το μεγαλύτερο παιδί χρειάζεται να νιώσει
σημαντικό, γι' αυτό αφήστε το να σας βοη­
θάει με το μωρό. Δεν είναι το μωρό σας, είναι
το μωρό μας. Βάλτε το παιδί να διαf1άσει στο
μωρό σελίδες από ένα βι(~λίο, ενιί> εσείς το
τα"ίζετε. Οποιοδή;τοτε παιδί μπορεί να σας
φέρει μια πάνα ή μια φορμίτσα. Αν είναι με­
γαλύτερο σε ηλικία, μπορεί και ν' αλλάξει
το μωρό και να σας αι-ταλλάξει από την <•αγα­
πημένη>> σας αγγαρεία.
Τα «νιιι» ο/ IIQoτufππι· τ' ω"ι(νφια να ['\οηΟιοιΊντω μι·-
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ
ταξύ τους. Τα παιδιά είναι σπουδαίοι δά­
σκαλοι κι αυτός ο ρόλος θ' αλλάξει κατά πο­
λύ τις σχέσεις μεταξύ τους .
./ Προσπαθήσε να παίζετε μη ανταγωνιστικά
παιχνίδια ως οικογένεια. Αν, για παράδειγ­
μα, σε κάποιον αρέσει το τζόγκινγκ, πηγαίνετε
πιο συχνά για τζόγκινγκ.
./Επισημάνετε τυχόν δικαιολογημένα παρά­
πονα που έχονν τα παιδιά μεταξύ τους (αφού
ηρεμήσουν τα πνεύματα), και συζητήστε όλοι
μαζί τη λύση τους. Δεν είναι καλό να ;τηγαί­
νουμε για ύπνο θυμωμένοι, προσπαθήστε
λοιπόν να βρείτε λύση πριν. Θεσπίστε κα­
νόνες που αποτρέπουν τον καβγά: «Το κο­
μπιούτερ στο δωμάτιο της Μαρίας είναι μό­
νο γι' αυτήν ή για όλη την οικογένεια;~~
./ Καταφύγετε στη γνωστή τακτική του «απο­
κλεισμού». Αν τα παιδιά επιμένουν να τσα­
κώνονται, στείλτε τα έξω. Αφού ο κύριος λό­
γος του κα()γά είναι συνήθως η δική σας προ­
σοχή, θα ξινίσουν τα μούτρα τους. Θα εκ­
πλαγεί τε πόσο εύκολα δυο παιδιά που μέχρι
εκείνη τη στιγμή τριlηονταν σαν τον σκύλο με
τη γάτα, μεταμορφώνονται σε αγγελούδια,
μ6λις ξεμείνουν απύ ακροατήριο. Ε:;τίσης,
τα έχετε αντιμετωπίσει σαν ομάδα και δεν
καταμερίσατε ευθύνες. Έτσι όχι μόνο δια­
τηρείτε την αρμονία στο σπίτι, αποτρέπετε
και τη δημιουργία τιμωρίας τύπου «διατρο­
φικής αλυσίδας~~. όπου πάντα τρι\Jει την κα­
τσάδα το μεγάλο :;ταιδι, για να δείρει το αμέ­
σως μικρότερο που θα ξεσπάσει στο ακ6μα μι­
κρtηερο, <ίJσπου το στερνοπαίhι να ξι·κοι-
ΑΔΕΛΦΙΚΟΙ ΚΑΒΓΑΔΕΣ
λιάσει το χνουδωτό αρκουδάκι του. Με τον
«αποκλεισμό», τα παιδιά μαθαίνουν επίσης
και τα δικαιώματα των άλλων.
./Να είστε σωστό πρότυπο. Φροντίστε να μη
δονν τα παιδιά εσάς να τσακώνεστε με ανάρ­
μοστο τρόπο (φωνάζοντας, βρίζοντας, πετώ­
ντας πιάτα). Συνεργαστείτε με τον σύζυγο,
γιατί τα παιδιά αντιγράφουν τον εξουσια­
στικό γονιό και νομίζουν πως ο τσακωμός
κάνει καλό. Όταν έχετε προβλήματα, τα παι­
διά πρέπει να σας δουν να τα λύνετε με ηρεμία.
./Προσπαθήστε να εκτονώσετε την ένταση,
έστω κι αν χρειαστεί να σηκωθείτε και να
φύγετε. Γι' αυτό, βέβαια, χρειάζεστε την υπο­
μονή του Ιώβ, θυμηθείτε όμως ότι αν απο­
σύρετε την προσοχή σας, θα περιορίσετε τη
διάρκεια του καβγά .
./Χρησιμοποιήστε την οικογενειακή συγκέ­
ντρωση για προf1λήματα που τα παιδιά δεν
μπορούν να λύσουν μόνα τους. Καταφύγετε
στην ανακλαστική ακ(,Jόαοη (βλ. Κεφ. 5, :;τρα­
κτικές συμβουλές) και πείτε σε όλους να
σκαρφιστούν λύσεις για το συγκεκριμένο
πρόβλημα. ΔιίJστε τους να καταλάβουν ότι
μπορούν να συμφωνήσουν ή να διαφωνή­
σουν. Προσπαθήστε να πείτε: «Ξέρω πως
αγαπάτε πολύ ο ένας τον άλλον. Θα Βρείτε
σίγουρα μια λύση». Όταν τα «{)ρουν» μετα­
ξύ τους, σχολιάστε το ευνο'ίκά.
./ Αφήστε τα παιδιά να μιλήσονν για τ' αδέρφια
τους (σε ανί1ποπτο χρ6νο), ακόμα κι αν
fχιηJν ηρνητικ(ι <ΗJναιιι!Ιήμητη.
ΑΠΑΝΤΗΣΕIΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ
Τα «μη» χ Μην κατηγοριοποιεί τε τα παιδιά σας κολ­
λώντας ετικέτες: «Αυτή είναι πολύ του δια­
βάσματος>~. <<0 γιος μου είναι πολύ κοινω­
νικό παιδί». «Η κόρη μου είναι γεννημένη
μουσικός».
χ Μη χαρίζετε σε κανένα παιδί την ιδιαίτερη
εύνοιά σας. Αν το παιδί νιώσει ότι αγαπούν
το αδερφάκι του πεQισσότερο, ή ότι του δί­
νουν μεγαλύτερη προσοχή, θα κακιώσει και
μπορεί να σκεφτεί <(τι έχω να χάσω;» Και μη
συγκρίνετε τα παιδιά. «Δεν έμοιασες στην
αδερφή σου στην τάξη. Συμμαζέψου λιγάκι!~)
Αυτό σίγουρα θα στείλει το παιδί να ψάξει
-με μάτι θολό και γροθιές σφιγμένες-για τη
«σπαστική» αδερφούλα του.
χ Μην ενδίδετε στο παιδί που το παίζει πάντα
θύμα, για να ξυπνήσει τη συμπόνια σας. Κα­
λύτερα να του μάθετε πώς να υψώνει το ανά­
στημά του.
30
το ΠΝΕΥΜΑ τuΣ ΑΝτιΛΟΓΙΑΣ
«Όχι, γιατί; Επειδή το λες εσύ;»
Η συμπεριφορά Αν είστε λάτρεις του καβγά, θα σας αρέσει να f:χε-
τε παιδιά μ' αυτή τη συμπεριφορά. Αν όχι, θα εί­
ναι σαν να ζείτε συνεχώς με την ενσάQκωση του
πνεύματος aντιλογίας. «Π"rΊγαινε για ύ:τνο».
«Όχι>>. «Βάλε το μπουφάν σου>>. «Παράτα με».
Μεγαλώνοντας, το παιδί θα φέρνει αντίρρηση σε
πιο σημαντικά πράγματα. «Θέλω σκουλαρίκι στη
μύτη. Όλες οι φίλες μου βάλανε, είναι της μόδας».
Μερικά :.ταιδιά φέρνουν αντίρρηση, επειδή πρέ­
πει να τη φέρουν, για οτιδήποτε. Ωστόσο, δεν μι­
λάμε για διανοητικές κόντρες πάνω σε αφηρημέ­
νες αρχές. Όταν τα :rαιδιά φέρνουν αντίρρηση
στους γονείς τους, είναι καθαρη αντιπαράθεση
δυνάμεων που εκδηλώνεται με κονταροχτυπήμα­
τα για μικροπράγματα της οικογενειακής LΧ)υτίνας.
Η αιτία της Η αντίρρηση προfiάλλεται με σκοπό τη νίκη.
Το :rαιδί θέλει να «σας τη βγει». Από τη δική του
άποψη, αν σας;τάρει από κάτω με λογικά επιχει­
ι_~ήματα, έχει κατακτήσει μια νίκη aπολαυστική.
Ιοωc;, π(ιλι.. nn1 ηι_~κι-ί να hn τον γονι6 το11 ν( ι χ(ι-
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ
νει τον έλεγχο, ενώ εκείνο παραμένει ηρεμότατο.
Σκεφτείτε το: πετάτε την εφημερίδα και χτυπάτε
το πόδι σας στο πάτωμα βγάζοντας aφρούς από
το στόμα, ενώ το βλαστάρι σας σάς ατενίζει ήρε­
μο και μάλιστα με απορημένο βλέμμα. Ποιος νο­
μίζετε ότι κέρδισε τη μάχη;
Η δική σας Νομίζετε πως είστε ;ι:ιο έξυπνοι από τα παιδιά,
αντίδραση αλλά δεν μπορείτε να κερδίσετε, επειδή το παι­
χνίδι παίζεται με τους δικούς τους όρους. Μόνο
εκείνα ξέρουν τους κανόνες, που σημαίνει ότι
έχουν πολύ μεγαλύτερη υπομονή από εσάς. Παρά
τις όποιες καλές προθέσεις, η αξιοπρέπειά σας
έχει γίνει ράκος κι εσείς f~απόρι, και αναρωτιέ­
στε γιατί το παιδάκι σας ξύνει συνέχεια τα νύχια
του για καβγά και πώς μπορεί τε να «του τη βγαί­
νετΕ>> κι εσείς πότε πότε.
Η δική σας Φέρvετε λι yότερες αvτιρρήσεις. Ακούτε περισ­
στιιατηγική σότερο. Για μια αvτιπαQάθεση χρειάζοvrαι δiυ, και
αv εσείς δεv μπείτε στον καβγά, το παιδί σας δεv
θα πετύχει αυτό που θέλει.
Πρώτη σας Αν προκύψει αιτία φιλονικίας, πάρτε θέση,
κίνηση προτείνετε όρους ειρήνης και αφήστε το παιδί να
προτείνει τους δικούς του.
Να είστε ελαστικοί. Περιορίστε στο ελάχιστο
τους άκαμπτους κανόνες, ό;τως, λόγου χάρη, δεν
παίζουμε στον δρόμο, δεν τρώμε γλυκό πριν από
το φαγητό. Αν είστε πολύ άκαμπτοι, τα παιδιά
θα σας μιμηθούν.
Πρακτικές Αφού εκτεθούν όλα τα γεγονότα και πουν όλοι
συμf\ουλές ό,τι έχουν να πουν, είτε συμφωνήσατε είτε συμ­
φωνήσατε να διαφωνήσετε. Ένας τρόπος να συμ­
φωνήσετε με το παιδί «αντιρρησία», είναι να του
ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΗΣ ΑΝΠΛΟΓΙΑΣ
ζητήσετε να σας πει τις ιδέες του. Φτιάξτε κατά­
λογο με όλα τα σημεία, υπέρ και κατά. Διαγράψτε
τις ιδέες που δεν αρέσουν σε κανέναν. Από εκεί­
νες που θα μείνουν, συμφωνήστε σε κάτι αποδεκτό
και από τq. δυο μέρη.
Σε αυτά τα παιδιά δεν αρέσει να τους λένε τι
να κάνουν. Επιζητούν απελπισμένα να έχουν λό­
γο σε ό,τι συμβαίνει στη ζωή τους. Δώστε τους,
λοιπόν, αυτό που ζητούν. Θα εκχωρήσετε κάποι­
ον έλεγχο, κάτι που σας φοβίζει, τελικά όμως το
παιδί σας θα γίνει λιγότερο «aντιρρησίας» και
περισσότερο ανεξάρτητο. Όπως επισημαίνει η ει­
δικός σε θέματα γονικής συμπεριφοράς Μπάρ­
μπαρα Κολορόζο, «έχετε περιθώρια συμβιβασμού
σε θέματα που δεν είναι aντι-δεοντολογικά, aνή­
θικα ή επικίνδυνα».
ΣΗΜΕΙΟ ΚλΕΙΔΙ: Φροντίστε ν' ακούτε τα παι­
διά και βεβαιωθείτε ότι τα παιδιά ακούν ότι τα
ακούτε (βλ. Κ εφ. 5). Απαιτήστε να σας ακούσουν
ως το τέλος, αλλά -είναι και το πιο σημαντικό­
φροντίστε να δίνετε βάση στη γνώμη τους. Πείτε,
λόγου χάρη, «Αυτό δεν το σκέφτηκα» ή «Πολύ εν­
διαφέρουσα άποψη». Αντισταθεί τε στον πειρασμό
να δώσετε στην παρατήρηση χροιά σαρκασμού.
Τα «ναι» ./ Χρησιμοποιήστε τις οικογενειακές συγκεντρώ­
σεις για να θεmίσετε ή για ν' αλλάξετε κανόνες.
Αν το παιδί αρχίσει τις αντιρρήσεις και θέ­
λει να μείνει ξύ..ι:νιο μια ώρα παραπάνω την
Παρασκευή το βράδυ, επειδή θα δείξουν πιο
αργά την αγαπημένη του εκπομπή, φέρτε το
θέμα στην επόμενη συγκέντρωση. Αυτό προ­
λαμf-klνει φιλονικίες και κρατάει τη συζήτη­
ση μtοα στα 6ριπ του πολιτισμένου πλαι­
οl.οΙΙ της ο11γκtντvωοης. 'Εχπε πάντα ΠQ<)-
Α!ΙΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΙΌΝΕΩΝ

χειρη την ατζέντα. Αν προκύψει κάτι, πείτε:

«Βλέπω, υπάρχει ΠQόβλημα. Θα το σημειώ­
σω και θα το συζητήσουμε το Σάββατο» .

./Ρίξετε μια ματιά στον γάμο σας. Μήπως δί­

νετε στα παιδιά την εντύπωση ότι εσείς λύνετε
τα δικά σας ΠQοβλήματα με τον καβγά;

Τα «μη» χ Μην αφήνετε τις αντιπαραθέσεις να διαιω­ οΠΟΛΕΜΟΣ

ΤΩΝ ... ΒΙΒΛΙΩΝ
νίζονται. Αν ο καβγάς δεν σταματάει, ή ση­
κωθείτε και φύγετε ή ζητήστε από το παιδί
να φύγει. Κάντε μια δήλωση με τη λέξη «ε­
γώ}>. «Ε'(ώδεν θέλω καβγά τώρα». Αν α.-τοφύ­
γπε τον καβγά, δεν σημαίνει ότι κέρδωε το παι­
δί. Σημαίνει ότι επιλέξατε να μην τσακωθεί­
τε. Αλλά να επιμείνετε. Αν καταφύγετε σε
ατέλειωτα επιχειρήματα, το σπίτι σας θα με­
τατραπεί σε αίθουσα δικαστηρίου.

χ Μην ενθαρρύνετε κρυφά το παιδί. Καμιά φο­

ρά οι «aντιρρησίες» έχουν γονείς aυταρχι­
κούς και ισχυρογν<JJμονες. Η αντίρρηση και
ο καβγάς είναι ο τρόπος που έμαθε το παιδί για
να παίρνει το οτάνω χέρι. Αυτοί οι γονείς κα­
μαρ<JJνουν κατά βάθος για τα φιλόνικα παι­
διά τους. Το μήνυμα είναι: «Μην το ξανακά­
νεις, ανάΘεμά με, όμως, σ' εμένα έμοιασες!»

Η καλή όψη Τα παιδιά-aντιρρησίες είναι σί'{ουρα για τον

του ανtιQQησία εαυτ6 τους, έξυ;τνα και δραστήρια, με μεγάλες
ηγετικές ικανότητες. ΙΙάντα σκέφτονται πιΟς Ηα
f)ελτιώσουν τη ζωή τους.
Οι aντιρρησίες είναι, επίσης, αισιόδοξοι και
ανΟεκτικοί. Έχουν έντονο το περί δικαίου αί­
οθημα, τι είναι και τι δεν είναι σuχπι'J. Κηι., νηι, :rτι­

tJανtJν να γίνουν καλοί ι'ηκηγι)ι:ι<Jι.

31

ΠΑΡΕΚΤΡΟΠΕΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Ο καραγκιόζης της τάξης

Η συμπεριφορά Κάποια παιδιά φαί νεται ότι σπάνε πλάκα, όταν

δεν αφήνουν τους συμμαθητές τους να προσέξουν
στο μάθημα. Αυτό μπορεί να εκδηλωθεί με πολλούς
τρόπους: με καβγά, με χάχανα, με aνοησίες, με
αφηρημάδα ή με φλυαρία. Με τριάντα ή σαράντα
μαθητές σε μια τάξη, αναγκαστικά υπάι;ιχουν κα­
νόνες, αλλά κι άλλες τ6σες ευκαιρίες για να πα­
ραβιαστούν. Ποιο παιδί αντιστέκεται στον πει­
ρασμό να κάνει μια γκριμάτσα, όταν ξέρει ότι
τριάντα παιδιά θα πάQουν τα μάτια τους από τον
δάσκαλο και θα γυρίσουν να το κοιτάξουν; Και το
παλιό κόλπο, να τραβάς το στόμα στο πλάι με τη
γλ(JJσσα έξω, σίγουρα θα κάνει την τάξη άνω κά­
τω.

Άλλοτε, πάλι, κάτι τέτοιοι ταραξίες στέλνουν

ραβασάκια από θρανίο σε θρανίο, ή φτύνουν ο
ένας τον άλλον. Οτιδήποτε, προκειμένου να μην
προσέξουν στο μάθημα. Αν αποτύχουν όλα, f~γά­
t,ουν γλιίκισα στον δάσκαλο για να συμπληρ<ίJ­
<ιοιtν cι:πολιΊτωι; την εικι'Jνιι του Επαvα<π(lτtι χω­
r
ιιι: ~ ιι ι. ι'α
 ΙΙΑΡΕΚΤΡΟΠΕΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕJΟ
AIJANTHΣE!i ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ('ΟΝΕΩΝ

Η αιτία της: Όλοι επιζητούμε την κοινωνική καταξίωση μέ-

σα από τους ρόλους μας: της μάνας, του πατέρα,
του κουβαλητή του σπιτιού, του καλού ψήστη στο
μ.ι-τάρμπεκιου, και τα λοιπά και τα λοιπά. Το παι­
δί που παθαίνει αμόκ την ώρα του μαθήματος,
καταξιώνεται κοινωνικά ως ο ταραξίας ή ο κα­
ρα'{Κιόζης της τάξης.

Η δική σας Το πρώτο «Καμπανάκι» είναι συνήθως ένα τη­

αντίδ~αση λεφώνημα ή γράμμα από το σχολείο. Αντιδράτε
νιώθοντας θυμό ή ενοχές, ούτε το ένα όμως ούτε
το άλλο θα φέρουν αποτέλεσμα. Κάποιοι γονείς
λες απόψεις, εσείς και το παιδί σας θα εργα­
εκνευρίζονται όταν τους καλούν στο σχολείο για
στεί τε μόνοι σας).
να συζητήσουν με τον δάσκαλο ή τον διευθυντή,
2. Αναζητήστε αμοιβαίως α.-τοδεκτούς τρό:;τους
και θυμούνται τα δικά τους «χαμένα)) νιάτα
για να δώσετε στο παιδί άλλους ρόλους
(Παρακαλώ, μην το πείτε στους γονείς μου!) Κα­
εκτός του καραγκιόζη της τάξης, για παρά­
μιά φορά, γονείς και δάσκαλος ρίχνουν το φταί­
δειγμα. Και συμφωνήστε ποιες συνέπειες θα
ξιμο ο ένας στον άλλον, χαλιi)ντας έτσι άλλη μια
υπάρξουν, αν συνεχιστεί η παρεκτροπή.
σχέση. Και, το χειρότερο, κάτι τέτοια παιδιά συ­
Παράδειγμα: αν το παιδί διακόπτει το μά­
νήθως δεν προσέχουν στο μάθημα, με αποτέλε­
θημα, βάλτε το να δουλέψει μόνο του στο
σμα οι Βαθμοί τους να πάρουν τον κατήφορο.
γραφείο του διευθυντή ή σε άλλη τάξη, όπου
Θέλετε να συμπεριφέρονται κόσμια στο σχολείο
δεν θα διακόπτει τους άλλους μαΗητές.
τα παιδιά σας, αJ.λά δεν είστε χοντά τους να τα βοη­
θήσετε.
Π~ακτικές ./ Βε[)αιωΟείτε πως η συνεργασία δεν έχει κα­

συμβουλές θόλου τον χαρακτήρα της αντιπαράθεσης.

Η δική σας Δημιουργήστε μια καλή τριμερή σχέση ανάμε­
και πως λειτουιryεί με την αντίληψη ότι δου­
στ~ατηγική σα στον δάσκαλο, το παιδί και rov εαυτό σας.
λεύετε όλοι για έναν κοιν6 σκοπό. Το πρώτο
Εργαστείτε συλλογικά για v' ανακαλύψετε τις
f)ήμα είναι να θέσετε το πρ6[)λημα. Έπειτα,
ικανότητες του παιδιοι! και vα το καθοδηγήσετε σε
όλοι πρέπει ν' αναζητήσουν μια λύση.
τομείς όπου θα αποδ(ιΊσει.

ΣΗΜΕJΟ ΚΛΕΙΔΙ: Το κόλπο εδιi> είναι να συ­

Π~ώτη σας Η καλύτερη στρατηγική έχει δυο στάδια:
μπι:ριλά[)ετε στη διαδικασία χαι το παιδί. Ρωτήστε
κίνηση
το, τι γν(iJμη έχει για το :;τρι)[)λημα. τι νομίζcι ciτι
Ι. Κανονίστε μια συγκέντρωση στην οποίιι Οα
πur'"πn νcι yί.νι-Ί; Χι.ηJσιμοποι.i]οπ τrχνικfc ηνυ­
συμμετάσχουν ο Ι)άσκαλος;, το πιω'Ίi. Κ(tι
κλι ι ι 1t ι.κτΊc ι ικιyc'1ιιοηc ([\λ. Κ ι·ψ _ς) γι.ιι νιι κι ιτι ι λ(ι
ωι:ίς (ΣΗ Μ EIΩLH; Αν ο hι'ωκιιλΙ)C, Ι'χι·ι. ι'ιλ-
Α!ΙΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡ~ΗΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ
βει πως η q::ωvή του ακούγεται κι ότι οι μεγάλοι Οεν
συνωμοτούν εναντίον του ή ότι δεν θα το τιμω­
ρήσουν. Να θυμάστε, δεν είναι σημαντικό αν έχει
δίκιο ή άδικο. Ο πραγματικός στόχος είναι να
συμφωνήσει το παιδί για τη λύση.
./Αν έχει πρόβλημα να μιλήσει, :τείτε του ότι
όντως θέλετε να μάθετε τη γνώμη του, κι ότι
είναι δύσκολο να λυθεί το πρόβλημα χωρίς τις
δικές του απόψεις.
./ Τελικό α.-rοτέλfσμα της συγκέντρωσης πρέ..-rει
να είναι ένα συμβόλαιο- γραπτή συμφωνία
υπογεγραμμένη από το παιδί και τον δά­
σκαλο, που θ' αναφέρει τι θα κάνουν και τι
δεν θα κάνουν οι δυο τους.
ΑΑΑΟ ΣΗ ΜΕ! Ο ΚΑΕΙΔΙ: Μην επιδιώκετε τε­
λειότητα, μόνο βελτίωση. Φανείτε λογικοί: αν το
παιδί διακόπτει το μάθημα είκοσι φορές την ημέ­
ρα, αρχίστε λέγοντας να τις περιορίσει στις μι­
σές.
./Μπορείτε επίσης να προτείνετε στον δά­
σκαλο να συγκεντρ<ίΧJει τα παιδιά της τάξης
και να προσπαθήσει να λύσει έτσι το πρό­
[Jλημα.
./ Κάθε άνθρωπος ξεχωρίζει τουλάχιστον σ'
ένα πράγμα. Από σας και από τον δάσκαλο
εξαρτάται να f~ρεί τε πού διακρίνεται το παι­
δί σας και να το χρησιμοποιήσετε προς όφε­
λός του.
• Αν έχει καλλιτεχνικές τάσεις, δι:ίχπr τοο μι.< ι πη­
ψΊν[ω να ζ<σγραφίζ13ι.
ΠΑΡΕΚΤΡΟΠΕΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕIΟ
• Αν έχει ηγετικές ικανότητες, ζητήστε να του
δώσουν τον ρόλο του επιμελητή στην τάξη.
• Αν πηγαίνει στην τρίτη τάξη και διαf~άζει κα­
λά, πείτε του να πάει στην πράπη τάξη και να
διαβάσει στα παιδάκια.
• Αν είναι διάνοια στα μαθηματικά, αφήστε το
να κάνει μάθημα σε έναν •<μ:;τουμπούνα>>.
Επωφεληθείτε από το γεγονός ότι τα παιδιά εί­
ναι σ:;τουδαίοι δάσκαλοι.
Τα «ναι» ./Επιχειρήστε ιδιαίτερα μαθήματα, αν γίνουν
οι βαθμοί προβληματικοί. Όταν οι Βαθμοί
βελτιωθούν, :;τρέ:;τει να fiελτιωθεί και η προ­
βληματική συμπεριφορά.
./ Ζητήστε από το παιδί να τηρεί ημερολόγιο
με την :;τρόοδό του. Κάθε τόσο, ρίχνετε μα­
ζί του μια ματιά.
Τα «μη» χ Μην εξοργιστείτε, αν το παιδί υποτροπιά­
σει. Απλώς θα το κάνετε να νιώσει χειρότερα.
Στο κάτω κάτω, συχνά δεν ξέρει γιατί το κά­
νει .
χ Μην παρακολουθείτε συνέχεια τη συμπερι­
φορά του, σαν να του βάζετε θερμόμετρο.
«ΠόJς ήσουνα σήμερα στο σχολείο;» Υπο­
δηλ<ίJνει την υποψία σας ότι δεν συμμορφόJ­
θηκε ή ότι δεν μπορεί να συμμορφωθεί.

32
Ο ΚΑΒΓΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ... ΔΙΑΒΑΣΜΑ
2 + 2 =Δεν το κάνω, είπα!
Η συμπεQιψορά Τα παιδιά είναι σαν τους μεγάλους- μετά τη
δουλειά θέλουν να γυρίσουν στο ο:;τίτι και να χα­
λαράJσουν. Σηκώνουν όμως το f1άρος αυτού που
λέμε <ψελέτψ>, κάτι που κανένα παιδί δεν κατάλcή~ε
ποτέ γιατί πρέπει να γίνεται. Για να την cηοφύγουν,
τα παιδιά καταφεύγουν σε κάθε λογής δικαιολο­
γίες που σκαρφίζεται το κεφαλάκι τους. «Κουρά­
στηκα». <<Δεν μπορώ». «Πονάει η κοιλιά μου:.>. Ή
το γλαφυρό: «Το ξέχασα>>.
Η α ι τ ία της Α:;τλ(ίJς, τα παιδιά είναι άνθρωποι. Και οι άν-
θι;_χοποι είναι απ6 τη φίJση τους πλάσματα ανα()λη­
τικά, :;του προτιμούν τη διασκέδαση από τη δουλειά.
Συχνά, τα παιδιά δεν καταλαf)αίνουν γιατί η με­
λέτη είναι σημαντική, οιJτε πως η μ(iθηση μπορεί
να πάρει τη μορφή διασκέδασης. Αφού έχουν
εγκλωf1ιστεί όλη μέρα στους τέσσερις τοίχους της
ηlξης, το τελευταίο που θέλουν είναι να ~ανα­
;τιάσουν f)ιr)λίο στα χέρια τους. Οι προΒωπς ηη1ς
είναι καλές, κάθε α;τι)γευμα ι)μως πιιvιΗJΙ\Η1ντιι_ι
rΊ <αι'J την τηλΗ1uαοη. ή τι 1 fνα α;τι·, τι' cΊλλc 1.
Ο ΚΑΒΓΑΣ !ΊΑ ΤΟ .. ΔΙΑΒΑΣΜΑ
Η δική σας Μετά από μια δική σας κουραστική μέρα, πρέ­
αvτίδιιαση πει να παραστήσετε τον χωροφύλακα για να με­
λετήσουν τα παιδιά. Πρέπει, επίσης, ν' αναλάβε­
τε και ρόλο δασκάλου, να εξαντληθεί τε ώσπου να
χαταλάr~ει το παιδί την αριθμητική- χοντρό ζόρι
αχόμα χαι για εσάς. Η μελέτη είναι υJΙόθεση των
παιδιών, γιατί λοι;τόν νιcbθετε απογοήτευση όταν
δεν μελετούν;
Η δική σας Η καθημερινή ρουτίνα πρέπει vα έχει ΠQ(iπα
στιιατηγική δουλειά και μετά παιχνίδι. Σε οποιαδήποτε πε­
ρίπτωση, αναθέστε στο παιδί την ευθύνη να με­
λετήσει τα μαθήματά του.
Πρώτη σας Το μυστιχό, για να γίνεται κάτι σε χαθημερινή
κίνηση Βάση, είναι ν' αποτελέσει μέρος της ρουτίνας. Το
παιδί δεν πρέπει να προβληματιστεί. για το πότε θα
μελετήσει τα μαθήματά του. Συζητήστε μαζί του
εναλλακτικές λύσεις: αμέσως μετά το σχολείο,
για να φύγει από τη μέση ο «μπελάς>>. Μετά το
φαγητό, πριν ή μετά το αγαπημένο του τηλεοπη­
κό ;τρόγραμμα. Μην απΜυθεί τε σε αντιπαράθεση
δυνάμεων. Αν το παιδί εξακολουθεί ν' α:τοφεύ­
γει τη μελέτη, συζητήστε με τον δάσκαλο πιΟανές
λύσεις που θα περιλαμf)ι'Jνουν απ6 την τιμωρία
να χάνει τη μελέτη του στο σχολείο, μέχρι την ορ­
γή του δασχάλου και την επί:τληξη. ΣΗΜFΙΩΣΗ:
Είναι σημαντικό οι m1νέπειες να συμβαίνουν στο
σχολείο --όπου έχει ανατεθεί η εργασία- και όχι
στο σπίτι.
Πρακτικές ./ Περικόψτε την τηλΕόυαση, τον μεγάλο ;ωιδι­
συμβουλές χι) «λαο:-τλάνο». Κάνετε ένα πρόγραμμα για
την τηλεόραοη. για παράbει Ίμα, f~λέπουμε
μt1νο μια ιi>Qα την ημέρα και ;τοτ[ μι:τά τις
οττι'ι. Ί·:τοι, το ;rω.()ί. On t/ιχι ι'ηι {χι-ι. (-νcι
ΑΙΙΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΙΌΝΕΩΝ Ο ΚΑΒΓΑL ΓΙΑ ΤΟ .. ΔIABALMA

πρόγραμμα να τηρήαιι και Οα ~ίναι ΠU! πΊκολο
να του επιβληθείτε.
./ Διδάξτε στα παιδιά τον ακο.;1ι) της μι:JJ-nιc;. που
είναι να εμπεδώνουμε ό,τι μάθαμι• οτο ηχο­
λείο. Τουλάχιστον θα καταλάfkιυν <'ηι ι')ι'ν εί­
ναι κάτι :;του «μαγείρεψαν>> οι μεγΠλοι για
να τους καταστρέφουν τα βράδια τους.
ση του γονιού με το παιδί, όσο και την αντίληψη
του παιδιού για τη διαδικασία της μάθησης. Αν
νομίζετε ότι δεν μπορείτε να διδάξετε το παιδί
σας χωρίς να «φλιπάρετε», αναθέστε το σε κά­
ποιον άλλο -στον σύζυγο, έναν μεγαλύτερο αδερ­
φό ή αδερφή, i] σε κά.."tοιον εκπαιδευτικό. Για να
δείτε αν μπορείτε ή όχι να «διδάξετε», κάντε στον
εαυτό σας τις εξi]ς ερωτήσεις:

./Μάθετέ τους, επίσης, την «Πικρi]» αλi]fJεια • Απογοητεύεστε, αν το παιδί δεν «παίρνει>> τα
για κάθε δουλειά: αν δεν την κάνουμε σi]με­ γράμματα;
ρα, θα την κάνουμε οπωσδi]ποτε αύριο, ίσως • Θεωρείτε τον εαυτό σας ε:;τικριτικό άτομο;
και διπλi]. Κανένας ενi]λικας δεν διανοήθη­ • Αναστενάζετε συχνά με απόγνωση ή αγανά­
κε ποτέ να πει στον προ'ίστάμΕνό του ότι δεν κτηση;

έκανε τη δουλειά του, επειδή έβλεπε στην τη­
λεόραση κινούμενα σχέδια.
./Αν τα παιδιά δυσκολεύονται με τη μελέτη,
να τα ενθαρρύνετε. «Δύσκολο φαίνεται. Για
να το δούμε μαζί». Ή, «Έχεις βελτιωθεί πά­
ρα :;τολύ. Κοίτα μέχρι πού έφτασε9>.
./Ενθαρρύνετε τα παιδιά να ενημερώσουν τον
δάσκαλο, αν δυσκολεύονται υπει;4Χ:>λικά σε κά­
ποια σημεία της μελέτης.
• Λέτε πράγματα του τύπου: «Δεν προσπαθείς
αρκετά. Πρόσεχε!» ·Η <<ΔΕν θα σηχ.ιd:Jείς απ' την
καρέκλα, αν δεν τελειώσεις!»·
Αν απαντήσατε καταφατικά σε μια απ' αυτές
τις ερωτήσεις, ίσως είναι καλύτερα να διαβάσε­
τε το βράδυ εφημερίδα και ν' αφήσετε σε κάποιον
άλλον τη γεωμετρία .

ΣΗΜΕΙΟ ΚΛΕΙΔΙ: ΒοηΟάτε τα παιδιά στη με­

λέτη, μην πέσετε όμως στην παγίδα να μελετάτε
εσείς γι' αυτά. Άλλωστε, ίσως να το έχετε ήδη κά­
νει. Αντί να τους πείτε :;τώς γράφεται η λέξη «ρι­
νόκερως», πείτε τους να το κοιτάξουν <Πο λεξικό.

Όταν ο γονιός Επειδi] οι περισσότεροι γονείς δεν έχουν εκ­

περνάει παιδευτεί για δάσκαλοι, εύκολα απογοητείιονται
το «τεστ» ή έχουν μεγάλες CtJιαιτήσεις, 6ταν j)oη(kn'ΙV τιJ πιη­
του δασκάλου ι)ί να μtλαήοει. Αιrtι') μπιJQεί να fiλ<'tψι-ι τt'JιJιJ τη ιτχ(-
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡ~ΠΗΣΕiΣ ΓΟΝFΩΝ
ΑΡΓΟΠΟΡiΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛF.!Ο

θεί στην πολύ θολή αντίληψη περί χρόνου που

έχονν τα παιδιά (βλ. επίσης Κεφ. Ι, για το χασομέρι).

33 Η δική σας Όχι μόνο είστε mεύθυνοι να πάνε τα παιδιά

αντίδιιαση εγκαίρως στο σχολείο, έχετε να πάτε και στη δου­
λειά σας. Με κάθε χτύπο του ρολογιού, η ;ιί.εση
με'(αλώνει, ώσπου τα νεύρα σας κοντεύουν να
ΑΡΓΟΠΟΡΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ σπάσουν. Θέλετε να ξαναπάτε στο κρεβατάκι σας,
ενώ η μέρα μόλις έχει αρχίσει.
Η πρωιvή δοκιμασία

Η δική σας Οργανώστε καλά την πρωινή ρουτίνα σας και

στρατη-ιική φροντίστε va υπάρχει διαθέσιμος αρκετός χρό­

νος.

Πρώτη σας Συγκαλέστε οικογενειακή συγκέντρωση και ορ­

Η συμπειιιφοιιά Οι προθεσμίες πάντα δημιουργούν ;ιρόβλημα,
κίνηση γανώστε μια ρουτίνα κοινής αποδοχής. ΦQοντίστε
η τήρησή τους όμως από ένα:ταιδί μπορεί ν' απο­
να ξυπνάτε τα παιδιά τουλάχιστον μια ti>ρα πρι ν
δειχτεί εξουθένωση. Και το να :ιάει το παιδί σχο­
από την αναχ<i)ρηση, ώστε να προλαβαίνουν να
λείο στην ώρα του, είναι το πιο εξουθενωτικό απ'
ετοιμαστούν. Όσο λι'(ότερο χρόνο έχετε, τόσο πε­
όλπ... Με το ένα μάτι στο ρολόι και το άλλο στις ;τε­
ρισσότερο νιώθετε την πίεση και τόσο πιο aυ­
ταμένες στο πάτωμα σάκες, περνάτε τα πρωινά
ταρχικοί γίνεστε. Και τα παιδιά, με τη σειι,Jά τους,
σας ξεφωνίζοντας απειλές, (1ρισιές και παραινέ­
Η' απαντήσουν στην αυταρχικότητα με την ανταρ­
σεις. Τον γιο σας τον ξανα..ι:ήρε ο ύπνος και η κό­
σία.
ρη σας άλλαξε ρούχα για πέμ.,ι:τη φορά. Οσο εσείς
ζορίζετε, τόσο τα παιδιά μοιάζουν να κα!::Ιυστε­
ρούν, ώσπου ο κανακάρης που τρέχει όλη μέρα
γύρω γύρω, τι\Jρα το :;ταίζει χελώνα. Δέσμιοι της
τυραννίας του ρολογιού, εσείς σκοτιόνεστε να
προλάβετε -αλλά, ματαίως. Τα νεύρα σας έγιναν
σμπαράλια, τα παιδιά έχουν αργήσει και η μέρα σας
πή'(ε στράφι από το πψοί.

Η αιτία της Υπάρχουν πολλές πι!::Ιανές αιτίες γι' αυτή τη

συμπεριφορά, από την απλή αντιπαράΑεση (')υνά­
μεων μέχρι τον Ι.f](.'J()o για. το οχολείο. Ωιπι"Ιυο, ου­
ντj(lως μιιt τ("ηJιιt κιιΟ\!tΗ~νηιΙη μ:ποvι·ί ν· ιι:πιΙι'κΙ-
ΑllΑΝη-ΙΣΕΙΣ ΣΙ:: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝF:ΩΝ
ΠQακτικές ./ Μια από τις σωτήριες ιδιότητες του ανθρdJ­
συμβουλές που είναι ότι θέλει να νιώθει χρήσιμος.
Αναθέστε σε κάθε :ταιδί μια δουλειά, ώστε
να συμμετέχει στις διαδικασίες ρουτίνα ς. Αν
τα παιδιά είναι μεγάλα, αναθέστε στο ένα το
στρώσιμο του τραπεζιού και στο άλλο την
προετοιμασία του προγεύματος. Έτσι, όλοι
εξαρτώνται από τους άλλους για κάτι.
./Κρατήστε την πρωινή δραστηριότητα α..ϊο­
τελεσματική και απλή. Λίγοι άνθρω.iτοι μπο­
ρούν να πάρουν σοβαρές αποφάσεις μόλις
σηκωθούν α.ι' το κρεβάτι, γι' αυτό φροντίστε
να έχουν διαλέξει τα παιδιά τα ρούχα τους α..ιό
το βράδυ. Από το βράδυ μπορούν, επίσης,
να φτιάξουν τη σάκα τους και να στρώσουν
το τραπέζι .
./Τα νήπια δεν έχουν καμιά απολύτως συναί­
σθηση του χρόνου. Πρέπει να παρακολου­
θείτε κάθε τους βήμα, αποφύγετε όμως τις
πολλές υπομνήσεις. Με συνεχείς ενοχλήσεις
του τύπου «Κάνε γρήγορα», «Ντύσου>> ή
«Αργήσαμε», μπορεί το fiλαστάρι σας να πά­
θει «Κώφωση» στις γονικές παραινέσεις γε­
νικά. Θα κάνει πιο γρήγορα, αν σταθείτε στην
πόρτα και φορέσετε το πανωφόρι σας.
./Στα μεγαλύτερα παιδιά πείτε ότι φεύγετε και
πηγαίνετε να περιμένετε μέσα στο αυτοκί­
νητο. Μην ανησυχείτε, θα έρθουν. Λίγα παι­
διά θ' αντέξουν τη διακριτική πίεση κάποιου
που περιμένει.
./ ΔιiJστε στο παιδί ένα ξυπνητήρι και μιiθετ{
του να hιαf)άζει την ιi:ιρα. Έτσι Οα ),;l'QI'L
ΑΡΓΟΠΟΡΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕIΟ
τε αργεί κι εσείς δεν θα βραχνιάσετε από τις
φωνές.
./Πείτε στο παιδί γιατί δεν :;τρέπει να καθυ­
στερεί. Εξηγήστε πως η συνέππα είναι μια
μορφή f)οήθειας προς την οικογένεια κι ότι,
χωρίς αυτήν, υποφέρουν όλοι. Μην κάνετε
κήρυγμα. Κάνετε ερωτήσεις, όπως, «Είναι
σημαντικό να φύγουμε στην ώρα μας; Γιατί;
τι θα συμβεί, αν aργήσουμε;» Αφήστε τα παι­
διά να βρουν τις απαντήσεις.
Συνέπειες
Για καλύτερα αποτελέσματα, αναθέστε στο παι­
δί την ευθύνη να ετοιμαστεί στην ώρα του. Για να
το πετύχετε, πρέπει να υπάρξουν συνέπειες για
τυχόν καθυστέρηση. Ακολουθούν μερικοί τρόποι
:του θα σας βοηθήσουν:
• Μιλήστε στον δάσκαλο και εξτnrήστε του ότι δυ­
σκολεύεστε να βγάλετε το παιδί από το σπίτι
το πρωί. Συνήθως το σχολείο Θα επιβάλει κά­
ποιες κυι.Jώσεις -τιμωρία στο διάλειμμα ή με­
τά το τέλος των μαθημάτων- αν το παιδί κα­
θυστερήσει.
• Τα μικρότερα παιδάκια, που δεν εννοούν να
ντυθοίtν, :;τηγαί νετέ τα σχολείο όπως είναι, με
τα ρούχα τους σε μια τσάντα. Πείτε στη νη­
πιαγωγό να μην απορήσει, αν το παιδί σας
εμφανιστεί με πιζάμες και πρέπει ν' αλλάξει
στο σχολείο. Συνήθως αρκεί μια μόνο δόση
από ρεζιλίκι.
• Εργαζόμενοι γονείς με δικά τους προγράμ­
ματα, ίσως να χρειαστούν μπέιμ.iτι-σίτερ για το
«aργοκίνητο» fiλαστάρι τους. Η μπέιμπι-σίτερ
Οι ι πιΊα το παιι)ί στο οχολr.ίο, ι)που το πωhί Ου
πι)- Ιlι.ιίΗιιΊ. τιc; οιιν(·ππι·ς; τηc; καΟΙΙιηiνηιJψ:; τοιι.
ΑΠΑΝΤΗ~ΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ

Κανονικά, με μια δυο φορές, θα έχετε λύσει

το πρόβλημα.
• Αν το παιδί δεν προλάΒει να φάει ή δεν πά­
ρει μαζί του φαγητό, α:;τλ(δς θα πεινάσει.
34
• Αν το σχολείο είναι κοντα και αφήνετε το παι­
δί πηγαίνοντας για τη δουλειά σας, μην το δι­
ευκολύνετε- αν έχει αργήσει, αφήστε το να
πάει με τα πόδια. ΧΑΜΗΛΟΙ ΒΑΘΜΟΙ
Ο έλεγχος που ήρθε από... τηv Κόλαση

Η συμπεριφορά Έχει καταντήσει κλισέ σε ταινίες και κινούμε-

να σχέδια. Το παιδί γυρίζει στο σπίτι με κακό
έλεγχο -οι περισσότεροι βαθμοί κάτω από τη βά­
ση- και στέκεται με το κεφάλι σκυφτό, μ.,ιροστά σε
δυο γονείς που αφρίζουν. Η τιμωρία είναι ανα­
πόφευκτη. Η σκηνή έχει πλάκα στα κινούμενα
σχέδια, όταν όμως συμβαίνει στην πραγματικό­
τητα, τα πράγματα δεν είναι καθόλου αστεία. Στο
σπίτι κυριαρχούν αποτυχία και απογοήτευση,
σαν δυσάρεστες μυρωδιές.

Η αιτία της Για τη χαμηλη επίδοση στα μαθήματα, ίσως

υπάρχει σq~ctQός λόγος. Μπορεί το παιδί να μη fiλέ­
πει καλά, ή να μην ακούει καλά, μπορεί ακόμα να
έχει και μια μικρή μαΟησιαχή δυσκολία. Μ:;τορεί
όμως η αιτία να f)ρίσκεται σε άλλους -πιο τε­
τριμμένους- λόγους: τεμ.,ιελιά, ακατάλληλη μέ­
θοδος διδασκαλίας, αποθάρQυνση ή γονείς που
κακόμαΗαν το ,ιαιδί τους και το άφησαν να πι­
στέψη ιJτι μποροίιμε ν' αποκτήσουμε τα Π({ντα
ο τη tωt"\, ιtl)Κt'ί να nt tητψJΟ1ψι·.
ΑΠΑΝΤΗΣΕIΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ
Η bικήσας Το καμάρι σας τα «θαλάσσωσε» στο πρώτο ση­
αντίbQαση μαντικό διαγώνισμα -κι εσείς επίσης. Οργή και τύ­
ψεις παλεύουν να επικρατήσουν σ' έναν αγώνα
που έχει μόνο ηττημένους.
Η δική σας Ξεχωρίστε τοv «δράστη» από την «Πράξη»,
στιιατηγική ciχιτε το παιδί σας να μη νιώσει πολύ άσχημα με τοv
εαυτό του, όπως νιώθει για τους βαθμούς. Έπει­
τα, κάνετε ό,τι μπορείτε για να του εμπvεύσετε
τηv αγάπη για μάθηση.
Πιιώτησας Ενθάρρυνση. Οι κακοί βαθμοί μπορούν να
κίνηση εγκλ~ίσουν το παιδί σ' έναν φαύλο κύκλο- νιώ­
θει ανόητο επειδή δεν πήγε καλά, και το συναί­
σθημα της ανεπάρκειας θα το κάνει να τα πάει
ακόμα χειρότερα. Γεγονός είναι ότι τα παιδιά
έχουν μια έμφυτη τάση να συσχετίζουν την ταυ­
τότητά τους με τις επιδόσεις τους. Όμως, κακός
βαθμός δεν σημαίνει ότι το παιδί είναι χαζό.
Μπορεί να έχασε κάποιο κρίσιμο μάθημα, ή μ...ϊο­
ρεί να είναι λανθασμένη η μέθοδος διδασκαλίας
(κάποια παιδιά είναι περισσότερο οπτικοί παρά
ακουστικοί τύποι, ή το αντίθετο). Στην πραγμα­
τικότητα, ένας κακός βαθμός μπορεί να βοηθή­
σει, γιατί δείχνει πού χρειάζεται να δοθεί έμφα­
ση.
Το χειρότερο απ' όλα είναι η επίκριση. Πρέπει
να βοηθήσετε το παιδί να ξαναβρεί την έμφυτη
αγάπη του για μάθηση. Μην το aποθαρρύνετε λέ­
γοντας, «δεν παίρνει τα μαθηματικά». Κάτι τέ­
τοια σχόλια γίνονται καμιά φορά προφητείες που
επαληθεύονται από μόνες τους.
Πιιακτικές .ι' Ενδιαφερθείτε για ό,τι μαθαίνει το παιδί, όχι
συμβουλές μόνο για τους βαΗμούς του. Εσείς ξfuπε για­
τί ο ουρανός είναι γαλάζιος: Ίοως ιΊχι.. ΙΊ.ητί
ΧΑΜΗΛΟI ΒΑΘΜΟΙ
δεν προσπαθεί τε να το μάθετε μαζί με το παι­
δί σας;
.ι' Κάνετε τη μάθηση να μοιάζει περισσότερο
με διασκέδαση και όχι τόσο με αγγαρεία.
Πείτε στο παιδί τι σας αρέσει να διαβάζετε,
τι σας αρέσει να μαθαίνετε, αυτά που πράγ­
ματι σας εκπλήσσουν στη ζωή.
.ι' Το ιδιαίτερο μάθημα είναι πολύ καλή ιδέα.
Θα βοηθήσει το παιδί σας να καλύψει κενά
και να νιώσει καλύτερα με τον εαυτό του.
Και ο δάσκαλος θα είναι συναισθηματικά
aποστασιοποιημένος, ενώ εσείς όχι.
.ι' Δώστε έμφαση στην προσπάθεια, όχι στα
αποτελέσματα.
.ι' Φροντίστε να μην έχει το παιδί πάρα πολ­
λές εξωσχολικές δραστηριότητες, που λει­
τουργούν σε βάρος της μελέτης του.
.ι' Αν έχετε υπερβολικές προσδοκίες και/ή μι­
κρή υπομονή, ίσως δεν πρέπει να βοηθάτε
εσείς το παιδί στη μελέτη του. Αν απογοη­
τεύεστε και θυμώνετε, το παιδί θ' αποθαρ­
ρυνθεί και μπορεί να χαλάσει η σχέση σας
(fiλ. Κ εφ. 32, Ο καβγάς για το διάβασμα).
.ι' Βρείτε δραστηριότητες που δεν είναι ακα­
δημα'ίκές, αλλά που θα διδάξουν στο παι­
δί σας σημαντικά σχολικά θέματα. Παρά­
δειγμα, χρησιμοποιήστε τη ζαχαροπλαστική
για τα μαθηματικά, τις μετατροπές και το
μ{τρημα (έτσι ι-Jα έχετε ψήσει και κουλου­
vι'tκω).
ΑΠ ΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ

./Δείτε τον δάσκαλο και συζητήστε τι μπορεί

να γίνει για ναβελτιιιflούν οι βαθμοί του παι­
διού σας, φροντίστε όμως να συμπεριλάβετε
στη συζήτηση και το παιδί. Επεξεργαστείτε 35
κάποιο σχέδιο - ίσως πρέπει να λύνει κάθε
βράδυ ασκήσεις αριθμητικής, είτε έχει την άλ­
λη μέQα μάθημαείτεάχι. Το παιδί πρfπει να συμ­
φωνήσει, αλλιώς δεν θα φέρετε αποτέλεσμα.
Ο ΕΦΙΑΛΤΗΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ
./Αισιοδοξείτε. Μην ανησυχείτε (τουλάχιστον
Οι μαύρες ώρες
όχι φανερά). Και δώστε στο παιδί να κατα­
λάβει ότι δεν θα το «απαρνηθεί τε>> .

./Δείξτε κατανόηση αλλά και αντικειμενικό­

τητα. Από τη δουλειά σας εσείς παραι τείστε,
αλλά το παιδί πρέπει να πάει στο σχολείο
κάθε μέρα, παρόλο που δεν τα πηγαίνει κα­
λά στα μαθήματα.
./ Μην κάνετε θέμα τις πολύ καλές επιδόσεις
κάποιου αδερφού (εκτός αν θέλετε να δημι­
ουργήσετε οικογενειακή «βεντέτα»).
./Πηγαίνετε στον γιατρό για να βεβαιωθεί τε
ότι δεν υπάρχει :τρόf~λημα στην ακοή ή την
όραση του παιδιού σας.
./Αν νομίζετε ότι το παιδί πάσχει από μαθη­
σιακή δυσκολία, ζητήστε από το σχολείο να
το περάσει από αξιολόγηση.
ΣΗΜΕΙΟ ΚλΕΙΔΙ: ΔιiJστε έμφαση σε κάτι που γί­
νεται καλά. Αν το παιδί πάρει σ' ένα διαγιiJνισμα
πέντε, με άριστα το δέκα, τονίστε το πέντε πιJυ πή­
QΕ. Πείτε του, «αυτι) δείχνει ότι μπορι·ίc; νι( μ(t­
Οεις».
Η συμπεριφορά Για έξι περίπου ώρες κάθε μέρα, το παιδί σας και
ο δάσκαλος ή η δασκάλα του βράζουν μαζί στο
ίδιο καυτό καζάνι. Αν δεν συμπαθούν ο ένας τον
άλλον, η ζωή τους γίνεται πολύ δύσκολη .
Η αιτία τηζ Αφού είναι άνθρωποι και οι μεν και οι δε, ίσως
έχουν δικαιολογημένα παράπονα. Το παιδί σας
μπορεί να νομίζει πως ο δάσκαλος «το έχει στο
μάτι», ότι το μαλό>νει πολύ συχνά και δεν κατα­
λαfiαί νει το χιούμορ του. Ο δάσκαλος, πάλι, που
έχει άλλα τριάντα παιδιά στο κεφάλι του, μπορεί
να θεωgήσει το παιδί σας υπερβολικά επιθετικό ή,
αντιθέτως, ενοχλητικό «γλείφτη». Κάποιοι άν­
Ορωποι απλώς δεν ταιριάζουν, ό;τως ο δάσκαλος
που θέλει να επιβάλει τον έλεγχο και το ;ταιδί που
λαχταράει να διασκεδάσει. Είναι :.τερίπου σαν
τον αταίριαστο γάμο.
Η δική σας Οι f)αtlμοί του παιδιού σας είναι χαμηλοί- το
αντίδοαση παιhί. οης lΙΠοφ{:Qει, κι εσείς μαζί του. Λεν ξέur.τr.
τι νιt κι'tνιπ: νι1 μινιJληπτήιιιπ ή ν' ηλλιίξΙ'π <JχιJ-
AIIANTHΣEIΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕIΣ ΓΟΝΕΩΝ
λείο. Έχετε στριμωχτεί ανάμεσα σ' έναν βράχο
και στο ίδιο το σπλάχνο σας.
Η δική σας Υποσrηρίξτε το παιδί σας, αλλά μηv πάρετε το
σt(!αtηγική μέρος καvεvός.
Πρώτη σας Βοηθήστε το παιδί σας να λύσει το πρόβλημα,
κίνηση μην του το λύσετε εσείς. Το παιδί πρέπει να μάθει
να συνυπάρχει με τους ανθρώπους, ιδιαιτέρως
μΕ τους mθρώ;τους της εξουσίι:ις, άρα δεν θα το βοη­
θήσετε αν τρέξετε στον δάσκαλο για να εξομαλύ­
νετε την κατάσταση. Καλύτερα ν' αποκτήσει το
παιδί την ικανότητα και το κουράγιο να μιλήσει
για λογαριασμό του. Και μη μεροληπτήσετε- όσο
δύσκολο κι αν είναι, πρέπει να καταλάβετε ότι το
πρόβλημα είναι του παιδιού.
Πρακτικές ./Δώστε την απόλυτη προσοχή σας σε ό,τι λέ­
συμβουλές ει το παιδί για το πρόβλημα. Κι ακόμα πιο
σημαντικό είναι να δfi>σετε βάση στα λεγό­
μενά του.
./Βρείτε μαζί πιθανές λύσεις. Βοηθήστε το παι­
δί να το δει και από την οπτική γωνία του
δασκάλου (πώς θα του φαινόταν, αν είχε να
κουμαντάρει τριάντα παιδιά μαζί;) Με ποι­
ον τρόπο μ.ιι:ορεί να βοηθήσει τον δάσκαλό
του;
./ Μάθετε το παιδί να εκφράζει και να ι)ιατυ­
πιόνει τα προβλήματά του. Παίξτε το παι­
χνίδι των ρόλων: συνάντηση με τον δάσκαλο
(εσείς είστε ο δάσκαλος). Π είστε το παιδί να
πει στον δάσκαλο (στη συγκεκριμένη περί­
;ιτιηση, σ' εσάς) ποια είναι τα αισθήματά του:
«Νομίζω πως ι)Εν με χωνεύετε. Νιιί)(Jω πωc;
0 ΕΦΙΑΛ ΤΗΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ
κάθε φορά που γίνεται κάτι, την πληρώνω
εγώ».
./ Κανονίστε συνάντηση του παιδιού με τον
δάσκαλο. Εσείς θα παίξετε τον Qόλο του δια­
μεσολαβητή στη συνάντηση μένοντας αμέ­
τοχοι και προσπαθώντας να καθοδηγήσετε
τα δυο μέρη προς κάποια λύση. Μη ρίξετε
σε κανέναν το φταίξιμο.
./Πείτε στο παιδί να κάνει συμφωνία με τον
δάσκαλο, aπαριθμώντας τρόπους με τους
οποίους θα βελτιώσει τη συμπεριφορά του
στην τάξη.
./ Αν αποτύχουν οι απόπειρες συνδιαλλαγής
με τον δάσκαλο, ζητήστε την ανάμιξη του δι­
ευθυντή ή του συμβούλου σε θέματα ψυχο­
λογίας.
Το διαζύγιο
Καμιά φορά ο δάσκαλος και ο μαθητής αντι­
παθούν τόσο πολύ ο ένας τον άλλον, ώστε μπορεί
να προκληθεί ζημιά στο παιδί. Στη χειρότερη πε­
Qίπτωση, ίσως είναι καλύτερα να μπει τέλος στη
σχέση και ν' αλλάξει το παιδί τμήμα ή σχολείο.

36
ΔΕΝ ΠΑΩ ΣχοΛΕΙΟ!
Στοπ από τη Δευτέρα Δημοτικού
Η συμπεριφορά Η άρνηση του παιδιού να πάει σχολείο μπορεί
ν' αντανακλά τη σύγκρουση δυνάμεων των πρώι­
μων παιδικών χρόνων. Κ ι αν δεν προσέξετε, μπο­
ρεί να διαρκέσει μέχρι το πανεπιστήμιο. Αυτή η μορ­
φή συμ.;τεριφοράς διαφέρει από το απλό χασομέ­
ρι CΒλ. Κ εφ. Ι) ή την καθυστέρηση το πρωί (Κ εφ.
33), αν και κατά μεγάλο μέρος συμπίπτουν και
οι συμ:;τεριφορές και οι στρατηγικές που εφαρ­
μόζονται- γι' αυτό διαβάστε και τα τρία κεφά­
λαια. Το θέμα είναι ότι, όταν το παιδί σας aρνιέ­
ται να πάει σχολείο, λέει: <<Δεν πάω και δεν θα με
στείλεις με το ζόρι!» Αν η πρωινή καΟυστέρηση
είναι απλώς ενοχλητική, η α.ιουσία του παιδιού ωτό
το σχολείο καταντά ανυπόφορη.
Η αιτία της Μπορεί να πρόκειται για αντιπαράθεση δυ-
νάμεων, τις περισσότερες φορές όμως υπάρχει
συγκεκριμένο πρόβλημα στο σχολείο, όπως ο φό­
βος του παιδιού για κά:τοιον νταή, ή μια ιι'Ίιαι­
τέψσς κακή σχέση με τον ()άσκαλο ή τη ι'Ιιωκι'ι­
λιι.
ΔΕΝ ΠΑΩ ΣΧΟΛΕΙΟ!
Η δική σας Γρήγορα συνειδητοποιεί τε πόσο δύσκολο είναι
αντίδιιαση να υποχρεώσετε ένα παιδί να κάνει κάτι που δεν
θέλει. Φωνές, φρικτές απειλές, υπερβολικές υπο­
σχέσεις- όλα πέφτουν στο κενό. Αν δεν το φορ­
τώσετε στον ώμο σας, πώς αλλιώς θα καταφέρε­
τε το παιδί σας να βγει από την πόρτα και να πά­
ει στο σχολείο;
Η δική σας Πάvτα υπάρχει κάποιος λ6γος- Πr,}οσπαθήστε
στQατηyική vα τοv βρείτε.
Πqώτη σα; Η εις άτοπον απαγωγή. Ας δούμε τους κυριό-
κίνηση τερους έξι λόγους που τα παιδιά δεν θέλουν να
πάνε σχολείο:
1. Προβλήματα κοινωνικότητας με άλλα παι-
διά.
2. Πρόβλημα με τον δάσκαλο ή τη δασκάλα.
3. Μαθησιακά προβλήματα.
4. Αγωνία που φεύγει από το σπίτι.
5. Πλήξη.
6. Αντιπαράθεση με τους γονείς. Αν αρνηθεί
να ;τάει σχολείο, το παιδί ξέρει ότι θα. γίνει κα­
Βγάς.
ΣΗΜΕΙΩ2Ή: Όταν ρωτάτε «Γιατί δεν Θέλεις να
πας σχολείο;}}, ετοιμαστείτε να δείτε το παtδί να
μουτρώνει, ν' ανασηκώνει τους ιί>μους καt να
μουρμουρίζει: «Δεν ξέρω». Τότε «ρίξτε τα ζάρια».
«Έχεις προf)λήματα με τους φίλους σου ή με τον
δάσκαλο; Μήπως (1αριέσαι;}} Αν δεν f)γάλετε άκρη,
ρωτήστε τ' αδέρφια ή τους φίλους του παιδιού.
Π Qακτικές ../Μόλις μάθετε το πρόf1λημα, μπορείτε να το
συμβουλές λι'ιοετε. Αν είναι ΠΙ)<)(1λημα μαΗηοιακ(), κα­
νονiοπ ουν{ιντηοη μι· τον ι'Ί(ωκιιλο τΊ τη ι'Ίιι-
ΑΠΑΝΤΗLΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ι'ΟΝΕΩΝ ΔΕΝ ΠΑΩ ΣΧΟΛΕIΟ!

σκάλα και ερευνήστε το σε βάθος. Ίσως χρει­
αστεί να πληρώσετε ιδιαίτερα μαθήματα.
Ζητήστε α:;τό τον δάσκαλο να ρωτήσει τους
συμμαθητές, ποιος θα ήθελε να βοηθήσει το
:;ταιδί σας με την ιστορία. Ρωτήστε το παιδί
με ποιον θα ήθελε να μελετά. Δώστε του δυ­
νατότητα επιλογής.
../Ο δάσκαλος μπορεί να βοηθήσει επίσης όταν
το πρόβλημα είναι κοινωνικό. Αν το :;ταιδί
σας δυσκολεύεται να πιάσει φιλίες, ο δά­
σκαλος μπορεί να ρωτήσει την τάξη ποιος
θα ήθελε να γίνει φίλος με το παιδί σας­
μπορεί ίσως να γνωρίζει εκείνος κάποια πα­
ρέα που θα ήθελε το :;ταιδί.
δί ενθουσιασμό για το σχολείο και την έν­
νοια της μάθησης. Α ν το παιδί εκδηλώνει κά­
ποιο συγκεκριμένο ενδιαφέρον, όπως για τα
f1ιβλία ή για τη φύση, βοηθήστε το με εκδρο­
μές, με ηλεκτρονικά προγράμματα ή συγκε­
κριμένες ασχολίες (ποιος ξέρει πόσοι νο­
μπελίστες ξεκίνησαν από ένα καρότο που
φύτρωσε σ' ένα ποτήρι νερό;)
./Έχετε πίστη στο παιδί. Τα παιδιά που δεν
αγα:;τούν το σχολείο, συχνά έχουν αποθαρ­
ρυνθεί. Δώστε τους να καταλάβουν ότι πι­
στεύετε στις ικανότητές τους, ότι μπορούν
να προχωρήσουν, να μάθουν και να ε:;τιτύ­
χουν .

../Βεβαιωθείτε ότι δεν υ:;τάρχουν προβλήματα
υγείας, όπως κακή όραση ή ακοή.
../Τα παιδιά πηγαίνουν καλύτερα στα μαθή­
ματα, όταν οι γονείς τους ενδιαφέρονται για
Τα «μη>> χ Μη δίνετε έμφαση στους βαθμούς. Αν το παι­
δί έχει μανία να :;ταίρνει σε όλα άριστα, μπο­
ρεί ν' αποθαρρυνθεί ακόμα κι όταν κάνει μια
εργασία απολύτως αποδεκτή, όχι όμως άρι­
στη.

το σχολείο τους. Συνεννοηθεί τε με τον Σύλ­

λογο Γονέων και Κηδεμόνων και τον Σύλ­
λογο Διδακτικού Προσωπικού και δηλώστε
εθελοντές δάσκαλοι σε ειδικά θέματα, όπως
κομπιούτερ και μουσική, συνοδεύατε σε εκ­
παιδευτικές εκδρομές ή α..ιλώς μ...-τείτε στην
τάξη και πείτε στα παιδιά ποιο είναι το επάγ­
γελμά σας .

Τα «ναι» ../Κάνετε το σχολείο διασκέδαση. Δημιουργή­

στε στο σπίτι Οετικά συναισθήματα για το
σχολείο. Αποφύγετε παρατηρήσεις του τύ­
που, «Ναι, το σχολείο είναι αγγαρεία, έτσι
το '(1λε:;τα κι εγιi). Αλλά δεν γίνεται να μην
πα9>. ΠροσπαΟήστε να εμπνεύσετε στο παι-

37
ΠΡΟΒΛΉΜΑΤΑ ΜΕ τΙΣ ΦΙΛΙΕΣ
Η αγάπη δεv αγοράζεται
Η συμπεριφορά Το προαύλιο είναι ΠQαγματικά σαν τη ζούγκλα
-όπου ο αδύνατος, αν δεν φαγωθεί ζωντανός,
αναγκάζεται να στέκει ολομόναχος σε μια γω­
νιά.
Η αιτία της Μερικά παιδιά είναι ;τολύ αυταρχικά, υ;τερ-
βολικά ε;τιθετικά, ή δεν ακολουθούν τους κανόνες
που κάνουν τη ζωή στο προαύλιο υποφερτή.
Κά,ι:οια άλλα υστερούν σε κοινωνικότητα, είναι
απελπιστικά δειλά ή απλιi>ς :;τολύ εκκεντρικά,
ακόμα και για τη μικρή κοινωνία του διαλείμμα­
τος.
Έπειτα, είναι τα «βλήματα>,- κάποια :;ταιδιά
έχουν μανία να κάνουν τη φωνή τους αλλόκοτη
(σιΜ]θως δυνατή και διαπειχ:ωτική). Άλλα πάλι φο­
ράνε περίεργα ροί1χα, ενδιαφέρονται μόνο για
ένα θέμα (κομπιούτερ ή κινούμενα σχέδια με τον
Σούπερμαν), δεν ασχολούνται με Π] μόδα ή μυ­
ρίζουν λιγάκι απλυσιά. Εξάλλου, σε κάποιες κλί­
κες του προαυλίου απλ(ίJς είναι αδύνατον να ιι­
οχωρήσι'ι οποιοσhήποτε.
ΠΡΟΒΛΉΜΑΤΑ ΜΕ τ!Σ ΦΙΛΙΕΣ
Η δική σας Όποιος κι αν είναι ο λόγος της άδεξιότητας
αντίδQαση του παιδιού σας, νιώθετε ανησυχία, απογοήτευση
και συχνά γίνεστε υπερβολικά επικριτικοί. Ίσως
μάλιστα ν' aπορρίψετε και το ίδιο το παιδί. «Το
αγΟ-Jϊάω, αλλά καμιά φορά δεν μ' αρέσει όπως εί­
ναι>>. Ο άνθρωπος είναι ζώο κοινωνικό, άρα θυ­
μώνουμε που η «Κλίκα» έδιωξε το παιδί μας, ή
που το παιδί μας δεν πιάνει φίλους. Η ζωή είναι
σκληρή, δεν χρειάζεται να είσαι και ο παρίας της
δευτέρας Δημοτικού.
Η δική σας Έτσι κι αλλιώς, η ανάρμοστη συμπεριφορά εί­
στρατηγική ναι μια μορφή αναπλήρωσης. Αυτά τα παιδιά
χρειάζονται να χτίσουν την εικόvα του εαυτού
τους.
Πρώτη σας Πρέπει να διδάξετε στο παιδί σας την κοινω-
κίνηση νικά αποδεκτή συμπεριq::ΌQά -και για να το κάνετε,
θα χρειαστείτε βοήθεια. Συγκεντρώστε όλα τ'
αδέρφια και συζητήστε ποιο χαρακτηριστικό του
ενός αρέσει στο άλλο. Περιοριστείτε στα θετικά
σημεία. Άλλη μορφή ;τροσέγγισης είναι να βρεί­
τε ένα παιδί με πολλές συμπάθειες και να ζητή­
σετε τη [)οήθειά του, για να γίνει δεκτό στην παρέα
το παιδί σας.
Πρακτικές ./ Ζητήστε ωι:ό τσν δάσκαλο ή τη δασκάλα να κά­
συμβουλές νει συζήτηση στην τάξη για το πώς ;τιάνουμε
φίλους και ::rώς καταλαf~αίνουμε ο ένας τον
άλλον. Εκτός αν το παιδί οας είναι πιο γεν­
ναίο απ' όλους εμάς και Ηέλει πραγματικά
να το συζητήσει δημοσίως, βεf~αιωΗεί.τε ότι
ο δάσκαλος Ηα μιλήσει με γενικότητες. Οι
ερωτήσεις θα είναι του τύπου: «Έχει κανείς
πρόf~λημα; τι μπορούμε να κάνουμε, αν κά­
ποιο παιhι'tΚL ΤΟ f-χουνΓ ι·~ιίλη ΟΊΟ μ('tΗ;>>
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΡΟΒΛΉΜΑΤΑ ΜΕ ΤΙΣ ΦΙΛΙΕΣ

Συνήθως, όσο μικρότερο είναι το παιδί, τό­ τά τα ρούχα, να γιατί δεν αρέσεις σε κανέναν».
σο πιο εκδηλωτικό θα είναι. (Βλ. επίσης Κεφ. Ίσως έχετε πολύ υψηλά πρότυπα και κριτικάρε­
23, για τη δειλία και τις σχετικές συμβουλές). τε υπερβολικά. Το παιδί σας θα εκλάβει ως επί­
κριση ακόμα και μια αθώα παρατήρηση, σαν το
./Δώστε έμφαση στις δυνάμεις του παιδιού. «Θα μπορούσες να το κάνεις καλύτερα».
Αν νιώθει άσχημο, :τείτε του ότι ο χαρακτή­
ρας είναι πιο σημαντικός από την εμφάνι­
ση. Πείτε του πως είναι έξυπνο ή ότι έχει
πολλά ενδιαφέροντα. Μην α:;τορρίψετε τις
ανησυχίες του -είναι πραγματικές- διδάξτε
του όμως την αληθινή ουσία της φιλίας .

./Πείτε του ότι όλοι νιώθουμε καμιά φορά μό­

νοι .

./Να θυμάστε ότι και ένας μόνο φίλος φτάνει

και περισσεύει. Αν το παιδί δημιούργησε
επαφή με κάποιο άλλο παιδί, κάνετε ό,τι
μπορείτε για να καλλιεργήσετε τη νεογέννη­
τη φιλία. Καλέστε το παιδί στο σπίτι και συ­
μπεριλάβετέ το στις εξόδους της οικογένειας .

./Αν το πρόβλημα οφείλεται σε κακή σωματι­

κή υγιεινή, συζητήστε το με φιλικό τρόπο (βλ.
Κεφ. 15, στρατηγικές για τη βελτίωση των
συνηθωί>ν προσωπικής υγιεινής).

ΣΗΜΕΙΟ ΚλΕΙΔΙ: Α ν το παιδί σας φέρεται πε­

ρίεργα ή δεν νιιi:ιθει άνετα στις κοινωνικές συνα­
ναστροφές, ίσως να του λείπει αυτοπεποίθηση.
Για να θεραπεύσετε το πρόβλημα, πρέπει να βρεί­
τε γιατί αισθάνεται έτσι. Έπειτα, προσπαθήστε
να το τονώσετε. Ο κανόνας είναι: Δεν χτίζουμε
πάvω σε αδυναμίες, μ6vο σε δυνάμεις. Γι' αυτό
δεν πρέπει :;τοτέ να επικρίνετε. Μην κάνετc οχ<Jλια
του τίJπου, «Είσαι άχαρη» ή «Φρίκη είσαι μ· (t\1-
38

το ΣΑΒΟΥΑΡ ΒιΒΡ
Ο κεφτεδοπόλεμος

Η συμπεριψορά Ονειρεύεστε το φαγητό σας σαν μια όαση, ένα

απάνεμο λιμάνι μετά από μια φουρτουνιασμένη
μέρα. Κι aντικρίζετε το χάος: τα καμάρια σας
παίζουν κεφτεδοπόλεμο, μιλάνε με το στόμα γε­
μάτο, φτύνουν, θριΒουλιάζουν το ψωμί, άσε που
δεν κάθονται στην καρέκλα πάνω από δυο λε­
πτά.
Στο τραπέζι σας συμβαίνουν πάρα πολλά, σχε­
δόν τα :;τάντα- εκτός από να τρώτε σαν πολιτι­
σμένοι άνθρωποι.

Η α ι τ ία της Με δυο λόγια, τα πεQισσότερα παιδιά δεν έχουν

την υ.ιιομονή που χρειάζεται για να καθίσουν σ' ένα
μέρος πάνω από πέντε λεπτά. Κι όσο πιο μικρά εί­
ναι, τόσο πιο δύσκολα τα πράγματα. Είναι συ­
γκεντρωμένα όλα μαζί, ξεχειλίζουν ενεργητικό­
τητα και τρέφουν μια ανυπέρβλητη αντιπάθεια
για το φαγητό γενικά.
Αν το σπίτι σας δεν διακρίνεται για την οργά­
νωσή του, αυτό θα φανεί απροκάλυπτα στο τρα­
π{t,ι.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ
Η δική σας Αντί ν' απολαύσετε το φαγητό σας, καταλήγε­
αντiδQαση τε να γίνετε θηριοδαμαστές. Πώς θα διδάξετε στα
καμάρια σας καλούς τρόπους, για να σιίJσετε από
τον όλεθρο το πεπτικό σας σύστημα;
Η δική σαι; Av τα παιδιά δεν φέρονται πολιτισμένα, δεv
στρατηγική θα κάθονται στο τραπέζι. Στείλτε τα vα φάvε στο
δωμάτιό τους ή αφήστε τα να πει vάσουv.
Πρώτη σαι; Προφανώς, χρειάζεστε κάποιους κανόνες. Θε-
κίνηση σπίστε τους, ως οικογένεια. Φροντίστε να δεί­
χνετε στα παιδιά σας ότι :;τρέπει να σκέφτονται
τους άλλους, κάτι που αποτελεί και την ουσία
των «Καλών τρόπων}>. Στο κάτω κάτω, το τρα­
πέζι είναι μια μορφή κοινωνικής εκδήλωσης κι
ένα καλό «σχολείω> για το πιίJς μιλάμε και ακού­
με τον άλλον. Αν τα παιδιά παρεκτρέπονται,
εφαρμόστε μια από τις τρεις εναλλακτικές μεθό­
δους:
I. Πείτε τους να φύγουν και να γυρίσουν, όταν
θ' αποq;ασίσουν να καΘίσουν φρόνιμα. 'F:τσι
έχουν δυνατότητα επιλογής.
2. Χωρίς να μιλήσετε, πάρτε το πιάτο από
μπροστά τους (θα καταλάβουν γιατί). Τομή­
νυμα είναι: «Μάλλον δεν πειν(ις. ΤQως άλ­
λη (f)QΦ:>.
3. Πάρτε το δικό σας πιάτο και πηγαίνετε να
φάτε ήσυχα ήσυχα στο δωμάτιό σας (αυτό
ενοχλεί αφάνταστα τα παιδιά).
Πρακτικές Υ π άρχουν πέντε μυστικά για τους κακούς τρό­
συμβουλές :;τους στο τραπέζι:
I. Πράπαπιχiπα ΟU'(Χtντρ(ίκπε τα πωhι(ι κιιι. η\1-
ζητήοπ μαt,i. τους. γιrιτί οτο τιΗιJΙ{(ι ο κι·)-
ΤΟ ΣΑΒΟΥΑΡ 13113Ρ
σμος δεν παίζει «αγκωνιέρ>, δεν ρεύεται και
δεν βλέπει τηλεόραση ενώ τρώει. Εκμεταλ­
λευθεί τε τα λάθη για να διδάξετε καλούς τρό­
πους. Παράδειγμα, όταν κά..ιοιος απλιi>νει
να πάρει ψωμί και αναποδογυρίζει το ποτή­
ρι, είναι ευκαιQία να δείξετε πώς «περνάμε}>
πράγματα στο τραπέζι, χωρίς να κάνουμε
li
ζημιά. Και μη μεγαλο:;τοιείτε μικροπαραΒά­
σεις. Φροντίστε να πάρουν τα παιδιά τους
κανόνες στα σοβαιΧι και να είστε επίμονοι, χ(J.}­
ρίς όμως να περιμένετε τελειότητα, αλλιώς
τα παιδιά θα καταντήσουν να μισήσουν την
ώρα του φαγητού.
2. Μην ενοχλείτε τα παιδιά- νουθετήστε τα.
Το παιδί είναι εκπληκτικά παQατηρητικό
πλάσμα και μαθαίνει μιμούμενα τη δική σας
συμπεριφορά. Βεfkι.ιωθείτε ότι δεν έχουν «Κε­
νά»·ΟL δικοί σας τQόποι στο τραπέζι.
3. Διατηρήστε ευχάριστη την ατμόσq;αιρα την ώQα
του φαγητού. Όσο νόστtμο κι αν είναι το πα­
στίτσιο σας, δεν θα το α..-τολαύσει κανείς, αν
μεταφέρετε στο τραπέζι προf)λήματα. Πού
και πού στράJστε τα καλά σας τρα:τεζομά­
ντιλα και σερβίτσια, για να διίJσετε περισσό­
τερη ατμόσφαιρα στο q:αγητό σας.
4. ΣυμπεριλάΒετε το παιδί στη συζήτηση. Στα
παιι'Ίιά δεν αρέσει να μιλούν οι γονείς μετα­
ξύ τους και να τ' αq:ήνουν αιτέξω, και μ.,ιορεί
να φερθσι)ν ανάρμοστα μόνο για να προ­
σελχύσουν την προσοχή τους. Α υτι) θα τα r)ι­
δάξει
. επίσης. και :τάJς. κουβεντιάζει σωστά ο
κόσμος. Πείτε τι σας ουνέΒη στη διΔρκεια
της μέρας ή συζητήστε πράγματα που ξέρετε
ότι τα ενδιαφέρουν, 6πως σχέδια για το σαβ­
f1ατοκύριακο ή κουτσομπολιά (σ' αυτι'J χα­
νι·ί.ς hι-v λlτι ι'1χι).
ΑΠΑΝΊΉΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ

5. Απολαύστε το φαγητό με τα παιδιά σας, και

φροντίστε να το καταλάΒουν. Πείτε λόγια
ενθαρρυντικά: «Εσείς, παιδάκια μου, θα μπο­
ρούσατε να φάτε και με τον πρωθυπουργό!» 39
Με τα μεγαλύτερα παιδιά, καλό θα ήταν να πά­
τε σε κάποιο καλό εστιατόριο.

το ΜιzΕΡΟ ΠΑΙΔΙ
Ο εφιάλτης της αyκινάρας

Η συμπεριφορά Σκοτώνεστε να μαγειρέψετε για την οικογένεια

γεύματα νόστιμα και θρεπτικά. Όταν όμως q;έρνετε
στο τραπέζι κάποια δημιουργία σας, τα παιδάκια
σας κατσcnχριάζοuν και /ιi:νε «Πιψ». Κάποια μάλιmα
το τραβάνε ακόμα περισσότερο και κάθονται στο
τραπέζι με το στομάχι τους γεμάτο βλακείες, ας
πούμε πατατάκια ή γαριδάκια. Άλλα πάλι τρώ"Vf
μόνο συγκεκριμένα φαγητά -πατάτες τηγανητές
και μακαρόνια- και δεν βάζουν στο στόμα τους
τίποτε άλλο. Όσο για τις αγκινάρες, αυτές πια
κανείς δεν θέλει να τις δει ούτε ζωγQαφιστές.

Η αιτία της Ίσως δεν έχουν αναπτύξει ακόμα την αίσθηση

της γεύσης, ίσως πάλι τα παιδιά σήμερα δεν ξέ­
ρουν τι σημαί"Vfι πείνα, πάνrως τα περισσότερα μι­
κρά δεν τα πηγαίνουν καλά με το φαγητό. Επίοης,
δεν έχουν την υπομονή που χρειάζεται για να κα­
θίσουν κάτω και ν' ασχοληθούν με κάτι πολλή
ώρα (όπως, λόγου χάρη, να φάνε ένα κανονικό
γεί1μα), και πuοτιμούν να τσιμπολογοίJV κάτι συ­
νι'χπ.η μ(·ση nπ(J το ψυγι'ίο.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ Εl'ΩΤΗΣΕΙΣ ι·ΟΝΕΩΝ
Η δική σας Ξέρετε πως η τροφή είναι απαραίτητη για να
αντίδραση μεγαλώσει το ;ταιδί, αJJ.fJ. το δικό σας παιδί δεν τρέ­
φεται αρκετά. Κι είναι τόσο μεγάλη η συναισθη­
ματική φόρτιση, όταν το :;ταιδί δεν τρώει, ώστε
κόβεται η όρεξη όλων των υπολοίπων.
Η δική σας Χρέος σας είναι vα προσφέρετε ισορροπημέ­
στρατηγική vα γεύματα. Το παιδί θ' αποφασίσει αv θα τα φά­
ει ή όχι.
Πρώτη σας Εντάξει, λοιπόν, εσείς μαγειρέψατε, φέρατε τα
κίνηση πιάτα στο τραπέζι και βλέπετε τα παιδάκια σας
να παίζουν με το φαγητό. τι fl.J'Ί:Ορείτε να κάνετε;
Πείτε τους την αλήθεια- ότι λυπάστε που δεν
τους αρέσει το φαγητό, σλλά δεν μπορείτε να τους
το τα'ίσετε με το ζόρι. Μην ανοίξετε κουβέντα.
Προσπαθεί τε πάντα να διατηρεί τε ευχάριστη την
ατμόσφαιρα στο τραπέζι. Μη χαλάσετε τη bιάΗε­
ση όλων, προσπαθώντας να τατσετε κάποιον με το
ζόρι. Αν δεν τρt;Jει, μάλλον δεν πεινάει και ρω­
τήστε μήπως το συγκεκριμένο άτομο θέλει να φά­
ει αργότερα, ώστε να του κρατήσετε το φαγητό.
Βάλτε το φαγητό στο ψυγείο και ξεχάστε το. Και
μην το εμφανίσετε στο πρόγευμα, γιατί τότε ξε­
κινάτε αντιπαρά/::Jεση δυνάμεων.
Πρακτικές ./Τα προ{iλήματα στο τραπέζι μπορω'Jν να πε­
συμβουλές ριοριστούν, αν διδ(ιξετε στα JΙαιbιά σας τη
σημασία της τροφής (σε τακτικές οικογενει­
ακές συγκεντρt;Jσεις). Βρείτε ποια φαγητά
τοίJς αρέσουν και ουιLιεριλtί[iετί: τα στα γείJ­
ματα.
./ Προσπαθήστε να τα πείσετε να ι'Jοκιμ(ωουν
φαγητfi ::του ι)εν τους αvέσουν. Οι ι·ιι'Jι.κι 1ί V-
νι-- (η ι ίοως Χ~)l't.αΟΠί. νυ ι)Ι)ΚψΙ'χtΗ'! !ι! Ι!ΙΙΙΙ)Ι
ΤΟ MIZEPO ΠΑIΔΙ
και τριάντα φορές μια καινούρια γεύση,
όJσπου να την αγαπήσει. Επίσης, μην έχετε
στο σπίτι πάρα πολλές λιχουδιές, όπως γα­
ριδάκια και σοκολάτες, για να μην κόβουν
την όρεξη των παιδιιίJν.
./ Συνή/::Jως το παιδί θέλει να τσιμπήσει κάτι,
όταν γυρίσει από το σχολείο το α;τόγευμα,
αν όμως τσιμπήσει :;τολύ, τότε δεν Ηα θέλει
να φάει. Κανονίστε να q:άει τόσο ώστε ν'
αντέξει μέχρι την ώρα του φαγητού.
Τα «ναι» ./ ΣεQΒίQετε ποικιλία σε κάθε γεύμα. Έτσι του­
λάχιστον θ' αυξήσετε τις ;ιιθανότητες να βρει
κάτι του γούστου του το μίζερο παιδάκι σας.
./ Συζητήστε ευχάριστα στο τραπέζι. Δεν είναι
ώρα για κήρυγμα και παράπονα. Θυμηθείτε,
είναι ιi:ιρα ξεχωριστή. Κάνετε τα '(εύματα Ηε­
τική εμ:;τειρία για την οικογένεια, και δεν θα
βλέ:rουν την ώρα να καθίσουν στο τραπέζι.
./Πού και ;τού κάνετε το γείtμα ξεχωριστό.
ΣτρtίJστε κου(1έρτα στο καθιστικό για ένα πι­
κνίκ. Ή στήστε επίσημο δεί;ινο στην τραπε­
ζαρία με κηροπήγια και :;τορσελάνες. Έτσι
θα ενισχ1'10ετε την άποψη ότι το γε1Jμα είναι
στιγμή ξεχωριστή και bιασκεδαστιχή.
Τα <<μη>> χ Μη σχολιάζετε συνε.χ6Jς την ιδιοτροπία και τη
μιζέρια του παιι)ιοίt στο φαγητό.
χ Μην κάνετε ιι)ιαίτεοο φαγητι) για το μίζερο παι­
ι)ί (κοτι'ητουλο για ι'>λους και μπuιζι'Jλα για
τη Μιιvί.ιι). Λι-ίχνιΊ. ι'·λλο ψη οι·jkωμο\J '(t<ι τι1ν
zιΗΊVιΙ χι ι ι τι Ι ιΊtγο ιHtC. χω. ι"ιίνι ι. οηι πωι)ιt'ι
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ι'ΟΝΕΩΝ
τη λανθασμένη εντύπωση ότι μπορούν να πα­
ραγγείλουν ό,τι θέλουν στο μεγάλο εστιατό­
ριο της ζωής.
.ιc Μη σας πιάσει άγχος κι αρχίσετε να μετράτε
μπουκιές. Χαλαρώστε.
Μην ανησυχείτε Οι διατροφολόγο ι λένε πως αυτό που έφαγε
σήμερα το παιδί σας είναι λιγότερο σημαντικό
απ' ό,τι θα φάει όλη τη βδομάδα. Αν χάσει ένα
γεύμα ή αν δεν φάει μπρόκολο, δεν ήρθε η συντέ­
λεια του κόσμου. Δείτε την εικόνα σq;αιρικά, πρι ν
συμπεράνετε ότι δεν τρέφεται κανονικά.
Για να ησυχάσετε, πηγαίνετε το παιδί στον παι­
δίατρο ιi:κ:πε να βεβαιωθείτε ότι αναπτύσσεται φυ­
σιολογικά, χωρίς έλλειψη βιταμινιi)ν ή απώλεια
fJάρους.
Και να θυμάστε: δεν αντέχετε στη σκέψη ότι το
παιδί σας θα πεινάσει, αλλά η πείνα είναι η φυ­
σική συνέπεια, αν δεν φάει το φαγητό του, και πο­
λύ καλός δάσκαλος για να μάθει το μάθημά του.
40
το YnEPBAPO ΠΑΙΔΙ
Σvvεχώς κάτι μασουλάει
Η συμπεριφορά Οι περισσότεροι γονείς δυσκολεύονται αφά-
νταστα να πείσουν τα παιδιά τους να φάνε, υπάρ­
χουν όμως και κάποιοι που αντιμετω;τίζουν το
αντίθετο πρόβλημα: το παιδί που τριί>ει (και τρώ­
ει και τρώει) σε σημείο να καταντήσει υπέρβαρο.
Δεν μιλάμε για παιδιά με ορμονικά προβλή­
ματα - αυτά πρέπει να επισκεφθούν γιατρό.
Μιλάμε για παιδιά που δεν σταματούν να τριi>­
νε. Μπουκώνονται λιχουδιές, τριi>νε στα ενδιά­
μεσα των γευμάτων και πέφτουν με τα μούτρα
στο φαγητό στα πάρτι. Λες και δεν χορταί νουν
ποτέ, με αποτέλεσμα τα γαριδάκια, τα :;τατατάκια
και τα παγωτά να πέφτουν f)ροχή, ώσπου να επέμ­
f)ουν οι γονείς για να τα σταματήσουν.
Ωστόσο, το υπέρβαρο παιδί έχει και «Κοινωνι­
κό» πρόβλημα. Τα άλλα παιδιά -που εκτός από
έξυπνα είναι και ;τάρα πολί1 σκληρά- το κορο'ί­
δεύουν ανελέητα. Ακόμα και ενήλικες μπορεί να
μεροληπτήσουν μ,ιροστά σ' ένα «χοντρό» παιhί.
'J'(J ΙΙπίνf1αQtJ παιδί hεν μποQεί να :;τQολriΙ1ει η ης
ψiλι 111c; HHJ (Π({ ιιι!λiηωτιι iJ οη1 πιΗ.χνic"Ιι. κω. ί.ιιοκ;
ΛΙΙΑΝΤΗΣΕ!L ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΙΌΝΕΩΝ
κλειστεί στον εαυτό του και χάσει τον aυτοσεβα­
σμό του. Όσο ;ταχαίνει, τόσο χάνει το ενδιαφέ­
ρον του για τη σωματική άσχηση. Ένας φαύλος
κύκλος.
Η αιτία της Αναρωτηθείτε: γιατί είναι χοντρό το παιδί μου;
Μήπως ασκείται μεγάλη :;τίεση στο σ:;τίτι, σχετι­
κά με την εμφάνιση; Η έμφαση στην «αδυναμία»,
μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ. Το παιδί που
δεν θα είναι ποτέ α.ιό τη φύση του αδύνατο, μπο­
ρεί ν' α.ιελ..ιιστεί ότι δεν θα φτάσει ποτέ τον ιδα­
νικό στόχο και να επαναστατήσει, τρώγοντας πε­
ρισσότερο. Άλλα παχύσαρκα :;ταιδιά είναι παρα­
χα'ίδεμένα. Οι γονείς δεν θέλουν να πουν όχι και,
δυστυχώς, ένας απελπιστικά μεγάλος αριθμός
τροφών με καλή γεύση δεν κάνει καλό στην υγεία.
Μερικά παιδιά συνηθίζουν να παίρνουν ό,τι θέ­
λουν, όποτε το θέλουν.
Η δική σας Αν και πολλοί γονείς μίζερων παιδι<ίJν aστει­
αντίδραση εύονται λέγοντας ότι θα έδιναν και τη ζωή τους για
να έχουν λαίμαργο παιδί, οι γονείς του λαίμαργου
παιδιού δεν το fiλέπουν καθόλου σαν αστείο.
Η δική σας Μην πιέζετε το παιδί να χάσει βάρος. Δf!Jστε
στρατηγική του va καταλάβει πως είναι διχή του ευθύνη να
τρέφεται σωστά.
Πρώτη σας Πρώτα πριiπα, συμβουλευτείτε γιατρό, ιiJΟτε:
κίνηση
• Να [iε(iαιωθείτε ότι το επιπλέον f)άρος δεν έχει
οργανική αιτία.
• Να σας [)οηθήσει με Κ<Ίποιο ασφαλές, πρα­
κτικ6 πρόγραμμα ι)ιατροφής. Μην ξεχν(ιτε
πως μια ι'Ίίαιτα -ιδιαίτερα μr τις κοπι-λίτοι·ς-­
μποvι·ί νπ οι)ηγήοrι σι: ί'tκQα.
ΤΟ ΥΠΕΡΒΑΡΟ 1\AIΔI
Έπειτα βάλτε το παιδί σας σε λογικό :;τρόγραμ­
μα διατροφής. Α ν είναι πάνω από οκτώ χρονών,
μιλήστε του για τις τροφές και τη διατροφή. Πα­
ράδειγμα: τι σημαίνει τροφή με χαμηλή περιε­
κτικότητα λίπους, και σε τι εξυπηρετεί; Δείτε μή­
:;τως έτσι μπορείτε κι εσείς να διδαχθείτε κάτι για
την υγιεινή διατροφή.
Στη συνέχεια, πρέπει να πείσετε το παιδί ν'
ακολουθήσει ένα ρεαλιστικό, μακροπρόθεσμο
πρόγραμμα απώλειας βάρους. Μην επιβάλλετε
όμως δικτατορία και μην καταργήσετε όλες τις
νοστιμιές- αφήστε το παιδί να φάει λίγη τούρτα
στα γενέθλια και σε άλλες ειδικές περιστάσεις. Οι
περιστασιακές «Παρεκτροπές» είναι μέσα στην
έννοια του ρεαλιστικού.
Πρακτικές ./Όπως γνωρίζει κάθε ενήλικος που επιχεί­
συμβουλές ρησε να χάσει βάρος, εκείνο που μετράει
:;τερωσότερο είναι το κίνητρο. Αν το παιδί
δεν έχει ωrό την αρχή κίνητρο να χάσει ΒάιΧ)ς,
απλώς δεν θα το χάσει. Πρέπει να καταλά­
Βει ότι το σώμα είναι δικό του. Πρέπει να θέ­
λει ν' αδυνατίσει. Ειρωνεία, αλλά όσο πε­
ρισσότερο το πειράζουν, τόσο χειρότεQα νι<ίΙ­
θει και τόσο χάνει το κίνητρο να φτι<Ίξει το
σιi1μα του.
./ Αq:ού πείσετε το παιδί σας ν' αναλά()ει κάποιες
ευθύνες, είναι ιi1ρα ν' αναλάβετε κι εσείς με­
ρικές. Συνειδητοποιήστε ότι είστε το ;rρότυ­
:;το Ύtα τα παιδιά σας. Ρίξτε μια προσεκτική
ματιά στη δική σας δίαιτα και στο περιεχόμενο
των ντουλαπωJν σας. Πετάξτε τα πατατάκια
και καΟαρίστε το ψυγείο από τις γκοφuί'πς.
Ι'ηιίστε το με φροι'ηα και λαχανικ<Ί κω JΠί­
π ο το πιιιι)ί onc; να τυ<ίιη ιι.π' ιωτι't ιΊοο 0(' λη.
 ΑΠΑΝΤΗΣΕ!Σ ΣΙ::: ΕΡΩΤΗΣΕ!Σ ΓΟΝΕΩΝ ΤΟ ΥΠΕΡΒΑΡΟ ΠΑ!ΔΙ

Αν έχετε χρόνο, μαγειρεύετε πιο συχνά και λιώς δεν θα φέρει αποτέλεσμα. Αν το ζορί­
αποφύγετε τα προ-μαγειρεμένα προ'ίόντα σετε, θα επαναστατήσει και θα «Κλέψει» φα­
που συνήθως έχουν υψηλή περιεκτικότητα γητό. Συνεργαστείτε για να ξεπεραστεί το
σε λίπος και ζάχαρη. Μπορεί τε να ψήσετε τα πρόΒλημα.
δικά σας κουλουράκια ή τσουρέκια, χωρίς
τα επιπρόσθετα παχυντικά. χ Μην το παρακάνετε. Μπορεί το φυσιολογικό
βάρος του παιδιού σας να μην είναι τόσο χα­
./Καταλάβετε ότι δεν έχετε υποχρέωση να κά­ μηλό.
νετε συνεχώς το παιδί ευτυχισμένο. Στην
πραγματικότητα, μακροπρόθεσμα, αν παίρ­ χ Μη σχολιάζετε υπερβολικά το βάρος του ;ται­
νει πάντα ό,τι θέλει, δυστυχισμένο θα κατα­ διού. Και όταν το κάνετε, κάντε το με λόγια
ντήσει. Το χατίρι λειτουργεί μόνο στη δεδο­ ενθαρρυντικά: «Μπράβο, προσέχεις τι τρως»
μένη στιγμή. Υπάρχουν όμως πάρα ;τολλά ή «Κάνεις ;τολύ καλά που δεν τρως σοκολά­
«ΟΧΙ>> στη ζωή, κάτι που δύσκολα δέχονται τες». Αντιθέτως, παρατηρήσεις του τύπου
οι κακομαθημένοι άνθρωποι. Θέλετε όντως «Είσαι ακόμα χοντρή» ή «Πρέπει να προ­
να κάνετε χατίρι στο παιδί σας; Διδάξτε του σπαθήσεις περισσότερο>>, θα κάνει το παιδί να
την αυτοπειθαρχία. νιώσει άσχημα και θα το στείλει να βρει πα­
ρηγοριά στο φαγητό.
ο/ Πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν πως η σω­
ματική άσκηση είναι εξίσου σημαντική με
τον έλεγχο της ::τροσλαμΒανόμενης τροφής.
Μπορείτε να Βοηθήσετε το παιδί με κάποιο
πρόγραμμα φυσικής αγωγής, όπου θα συμ­
μετέχει ολόκληρη η οικογένεια. Κάνετε πε­
ριπάτους ή τα απαίσια εκείνα «Πους απς».
Μην πάτε παντού με το αυτοκίνητο.
Τραβήξτε την πρίζα της τηλεόρασης και πεί­
τε στο παιδί να [)γάλε ι βόλτα τον σκύλο ή να
πάει για ψώνια με τα πόδια. Το κολύμπι εί­
ναι σπουδαία σωματική άσκηση για τα πα­
χUσαρκα παιδιά. Παίξτε ρακέτα ή φρίσμπι
στην :.ταραλία, κάντε τη γυμναστική να μοι­
άζει με διασκέδαση.

Διαιτητικά <<μη» χ Μην επιχειρήσετε να ελέγξετε τη δίαιτα του ;ται­

()ιοίι. Ι Ι ρέπει να πάuει το ίδιο την ι·ι1Οι'!νη. ηλ-
 1
'I"

41 I

ΝΥΧΤΕΡΙΝΕΣ ΕΙΣΒΟΛΕΣ
Η νύχτα τωv... παιδιών

Η συμπεριφορά Ως γονιός, έσχατο καταφύγιο από τις δοκιμα-

σίες και τα βάσανα της ζωής, έχετε το κρεβάτι σας.
Κι ενώ βλέπετε όνειρα κουκουλωμένοι στα ζεστά
σκεπάσματα, σας ξυπνάει ο ζωντανός «εφιάλτηρ>
Ί
ενός παιδιού που θέλει να τα μοιραστεί μαζί σας.

Η αιτία της Καμιά φορά τα παιδιά θέλουν μονάχα λίγη

αγκαλίτσα, ακούστηκαν ωστόσο περιπτιί>σεις
όπου κυριολεκτικά το παιδί εκτόπισε έναν α:ιό
τους γονείς (συνήθως τον παtέl»). Ο εργαζόμενος
πατέρας μπορεί μάλιστα να ;ταραδεχτεί την ήττα
του και να πάει για ύπνο στο κρεf)άτι του :ιαιδι­
ού. Απάηερος σκοπός του παιδιού που έρχεται
στο κρεβάτι σας, είναι να βρει τη σιγουριά :;του
ζητάει. Πολλοί φόfiοι και αγωνίες βγαίνουν τη
νύχτα. Κι όταν δουν τα σκούρα, είναι φυσικό τα
παιδιά να τρέξουν κοντά σας για παρηγοριά.

Η δική σας Για τους :rερισσότερους εργαζόμενους γονείς,

αντίδραση μια ασ!1ολή στον ύπνο τους είναι μεγ6.λη ενιΊ­

χληοη. Λκι·ψα κι ην οας; αuωrι να κοιμ{ωπ πι η'!
ΑΙΙΑΝΤΗLΕΙΣ ΣΕ ΕΡ~ΠΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ
και πού μαζί τους, τα παιδιά σας είναι πιο δρα~
στήρια από σας, ακόμα και τη νύχτα. Στριφογυι;ιί­
ζουν, μιλάνε, φτει;ινίζονται, αλλά δεν ησυχάζουν
πουθενά. Είτε αστι;ιάφτει και βροντά, είτε νιώ­
θουν μοναξιά, η νυχτερινή εισβολή σημαίνει ότι κα­
νείς δεν θα κοιμηθεί αρκετά. Και δεν είναι καθό­
λου εύκολο να τα διώξετε, χωρίς να δώσετε μά­
χη.
Η δική σας Δcόστε στο παιδί να καταλάβει ότι θα υπερα­
στρατηγική σπιστείτε με νύχια και με δόντια τον ελάχιστο
χο.Jρο του σπιτιού, που είvαι αποκλειστικά δικός
σας.
Πρώτη σας Οι δυο γονείς πρέπει να είναι πολύ «φανατι­
κίνηση κοί» της ιδέας ότι τα παιδιά δεν κοιμσύvrαι στο κρε­
βάτι των γονιών τους. Πείτε τους με σαφήνεια
ότι, εκτός εξαιρετικών περιπτώσεων, εσείς στο
κρεβάτι σας κι εκείνα στο δικό τους. Τελεία και
παύλα. Και επωφεληθείτε α:;τό την ευκαιρία για
να μάθουν τα παιδιά σας να σέβονται τα δικαιιίJ­
ματα των άλλων.
Πρακτικές Όπως σε όλες τις περιπτώσεις αντι:;ταράθεσης
συμβουλές γονιού-παιδιού, πρέ:;τει να δείξετε σθένος και ε:;τι­
μονή. Με τόνο αποφασιστικό, πείτε στο παιδί ότι,
αν έρθει στο κρεβάτι σας τη νίιχτα, θα το στείλε­
τε πίσω στο δικό του. Δύσκολα f1έβαια θα δείξετε
σθένος μισοκοιμισμένοι, κάντε το όμως μια φορά
και θα περάσουν πολλές μέρες για να ξανανιώ­
σετε το εφιαλ τικό εκείνο σκούντημα.
Αντιμετωπίστε το ενδεχόμενο να φηίσετε στα
άκρα, για να προστατέψετε τον χ<ί>ρο σας. Με{Jt­
κοί γονείς ι)ι:ν αντιλαμβάνονται ότι το παιι)ί τοι1C;
τuίΙJτωηι' οτο κι.ιrf1ιίτι τους, μέχuι νιι ~ηιιινιiΗJπ.
χω νι( τιΙι)οιJν ηνι'φτσά τοι1ς. Lr· ιωηΊ τιιν Ηιυί.
ΝΥΧΤΕΡΙΝΕΣ ΕΙΣΒΟΛΕΣ
πταχτη, καλό θα ήταν να βάλουν στην πόρτα τους
κάτι που κάνει θόρυβο, όπως κονσερ[1οκούτια, ή
να δέσουν στο πόμολο ένα κουδουνάκι. Η :;τρό­
νοια είναι σπουδαίο όπλο.
Αν νιώθετε πως είναι λάθος ν' αρνηθεί τε στο
παιδί τη θαλπωρή του ΚQΕfπτωύ σας, θυμηθείτε πως
έτσι του δίνετε εσείς τη λύση στα ::τροβλήματα και
την παρηγοριά. Στο κάτω κάτω, και οι μεγάλοι
ξυπνούν καταμεσής της νύχτας καμιά φορά και
πρέπει να μάθουμε πώς ξαναγυρίζουμε μόνοι μας
στη χώρα των ονείρων. Αν επιτρέψετε στο παιδί
να τρέχει κοντά σας κάθε q:Ό(X't που ξυπνάει, θα κα­
θυστερήσει να μάθει κάτι βασικό γω τη ζωή.
ΣΗΜΕΙΟ ΚΛΕΙΔΙ: Όχι ότι δεν το θέλετε να κοι­
μάται μαζί σας- με άλλα λόγια, δεν είναι απόρ­
ριψη εκ μέρους σας. Εξηγήστε στο παιδί ότι διεκ­
δικεί τε το δικαίωμα να μη σας ταράζουν τον ύπνο
και την ελάχιστη ησυχία που δικαιούστε.
ΕξαιQέσειr;
Οι βροντές και η αρρώστια είναι από τις περι­
πηίJσεις όπου μπαίνουμε -και με το δίκιο μας­
στον πειρασμό να :;ταραβιάσουμε τους κανόνες.
Ωστόσο, όσο δελαστικό κι αν είναι να μη χάσετε
τον ύπνο σας τη σιr'{κεχριμένη νύχτα, μπορεί να ξα­
γρυπνήστε ολόκληρη [1δομάδα για να ξαναμπούν
τα πράγματα στη θέση τους. Μπορείτε όμως να
μείνετε εσείς στο δωμάτιο του παιδιού, ώσπου να
κοπάσει η καταιγίδα ή να πέσει ο πυρετός.
Φροντίστε να ξέρει ότι Οα είστε πάντα κοντά του
για να το ;τροστατέψετε από τις μολύνσεις, τα χα­
μηλά [)αρομετρικά και το τέρας που κρύ[)εται στην
ντουλάπα του.
Rέ-f)αια. δεν είναι σωοτ() να στερήσπc απι'1 το
JτιηΜ τη οτοvγική tωτιωιι'ι μωc; πuωΙνiιc; ιιγκιι ·
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ

λί τ σας. Όσο δεν :;ταραβιάζει τον ύ:;τνο και τον χώ­

ρο σας, καλό είναι να εκδηλώσετε λίγη τρυφερό­
τητα.

Άλλη πιθανή εξαίρεση είναι το «οικογενειακό 42

κρεβάτι», ένα πρόσφατο φαινόμενο όπου ολό­
κληρη η οικογένεια κοιμάται μαζί. Η άποψή μας
είναι, αν θέλετε πράγματι να κοιμάστε με τη μόδα
του 12ου αιώνα, γιατί όχι;
το ΒΡΕΓΜΕΝΟ ΚΡΕΒΑτι
Νvχτεριvή αvατριχίλα

Η συμπεριψορά Οι περισσότεροι γονείς «τρελαίνονται>>, όταν ξυ-

πνάνε μέσα στα μαύρα μεσάνυχτα, με το κεq::άλι γε­
μάτο όνειρα και τα μάτια κλειστά, για ν' αλλά­
ξουν βρεγμένα σεντόνια. Ακόμα και παιδιά δέκα
ή έντεκα χρονών μπορεί να δημιουργήσουν τέ­
τοια «νυχτερινά ατυχήματΦ>, γεγονός ιδιαιτέρως
ενοχλητικό και για τα ίδια, όταν διανυκτερεύουν
στο σ:;τί τι κάποιου φίλου τους.

Η αιτία της Το πιο σημαντικό είναι να καταλάΒετε ότι, σε όλες

σχεδόν τις περιπτώσεις, το παιδί δεν (')ρέχει σκο­
πίμως το κρεf)άτι του. Δεν φταίει. Σκεφτείτε το
λιγάκι: ποως Uέλει να μετατρέψει σε yλιτσερή λί­
μνη το ζεστό, άνετο κρεβατάκι του;
Κάποιοι ερευνητές πιστεύουν 6τι τα παιδιά
που βρέχουν το κρεβάτι τους απλ(iις κοιμούνται
:;τιο βαθιά από άλλα και bεν ακο1'1ν το κάλεσμα
της φύσης. Άλλοι το αποδίδουν σε λόγους γενε­
τικούς, ή σε ι)ιαταραχή του ύ:;τνου. Μπορεί C;Ίί­
σης; να ιίναι :;τρόf)λημα υγείας, γι' αυτ(J ΠQέΠtΊ νιι
\Ύl]Jii"lHίJ(JΠt" τιΙν YιflTl,)tΊ.
AIIANTHΣEIΣ ΣΕ .Ι:::ΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΙ::ΩΝ
Η δική σας
Οι γονείς αντιδρούν νιciJθοντας είτε απογοή­
αντίδραση
τευση είτε ΟQΎή. Νομίζουν ότι το παιδί μπορεί να
ξυπνήσει και να πάει στο «μέρος», αλλά δεν το
νοιάζει. Άλλοι πάλι φλερτάρουν με την ιδέα να
ξαναγυρίσουν στην πάνα. Πώς θα Βοηθήσετε το
παιδί σας να f~γάλει τη νύχτα «στεγνό»;
Η δική σας Μη θυμώvετε. Πείτε στο παιδί 6τι δεv <<έγιvε
στρατηγική τίποτα» κι 6τι θα το ξεπεράσει.
Πρώτη σας Καταλάβετε ότι δεν γίνεται επίτηδες. Αφού το
κίνηση παιδί δεν μπορεί να κάνει τίποτα, ξυπνήστε το
και :ιτηγαίνετέ το στην τουαλέτα, πριν πέσετε για
ύ:;τνο. Το δώρο σας: είναι τόσο γλυκούλικα, τα
άτιμα, έτσι μισοκοιμισμένα.
Πρακτικές ./Περιορίστε τα υγρά που παίρνει το ;ταιδί,
συμβουλές πριν πάει για ύπνο, αρχίζοντας αμέσως με­
τά το ()ραδινό φαγητό.
./Το παιδί να ()οηθήσει ν' αλλαχτούν τα σε­
ντόνια και να μπουν στο πλυντήριο, από την
~
c::::::.
t/
ΤΟ ΒΡΕΓΜΕΝΟ ΚΡΕΒΑΠ
ηλικία των τεσσάρων ετών. Αυτό δεν θα το
εμποδίσει να βραχεί, θα του δώσει όμως κά­
ποιον έλεγχο στην όλη κατάσταση.
Πώς θα Νευριάζετε γιατί σας χάλασαν τον ύπνο, αλλά
περιοQίσετε μην ξεχνάτε ότι το «βρέξιμο του κρε()ατιούιι μπο­
τη ζημιά Qεί να έχει σοβαρές, αρνητικές συνέπειες στην aυ­
τοεκτίμηση του παιδιού σας. Να είστε καλοί μα­
ζί του- νομίζει ότι κάτι έχει και νιώθει άσχημα και
χωρίς τις κατσάδες σας. Κι είναι ιδιαιτέρως ενο­
χλητικό, όταν έχουν σταματήσει να «βρέχονται»
τα μικρότεQα αδερφάκια του. Για να διατηρήσει το
;ταιδί την aυτοεκτίμησή του:
• Να το ενθαρρύνετε πάντα: «Ξέρω, προσπά­
"θησες να μη βρέξεις το κρε()ατάκι σου».
• Μην το παρουσιάζετε πολύ σο()αρό. Δώστε
του ανέμελη χροιά.
• Δώστε στο :;ταιδί να καταλάΒει ότι, με τον και­
ρό, κι αυτό θα περάσει .
ΣΗΜΕΙΟ ΚΑΕJΔΙ: Το καλό είναι ότι, σε όλες
σχεδόν τις περιπτcίχπις, το φαινόμενο εξαφανίζεται
με την εφηf~εία.

43
ΟΜΠΟΜΠΙΡΑΣ
ΠΟΥ ΔΕΝ ΠΑΕΙ ΓΙΑ ΥΠΝΟ
Το μάτι γαρίδα
Η συμπεριφορά Η μέρα έχει τελειώσει. Εσείς εξουθενωμένοι,
το ίδιο και τα παιδιά, που ωστόσο έχουν ακόμη αρ­
κετά αποθέματα ενέργειας ώστε να τριγυρίζουν
στο δωμάτιο και με τις ;τιζάμες τους. Κι αυτό
συμΒαίνει, όταν εσείς νιώθετε τελείως ράκος. Κι
ενιi> Βυθίζεστε με αγαλλίαση στον καναπέ με τη
σκέψη «τελειc6σαμε για σήμεQα>>, στην πόρτα προ­
fiάλλει μια φα τσούλα που χαμογελάει σκαντα­
λιάρικα. Άλλο, πάλι, ζητάει επίμονα νερό iι θέλει
να το σκεπάσετε, ή απλ(i>ς aρνιέται κατηγορημα­
τικά να πέσει στο κρε()άτι του.
Η αιτία της Αν ζητήσει νερό, ανΟέλει να το σκεπάσετε ή αν
οας αναγκάσει να το κυνηγfiτε γί!Qω γύρω στο
σπίτι, το παιδί καταφέρνει να προσελκύσει την
::τροσοχή σας. Από την άλλη, ~:να παιδί που aρ­
νιέται να πάα για ύπνο ή που σηκώνεται συνε­
χιi)ς, μπορεί να θέλει να δείξει τη ι)ί,ναμή του.
Η δική σας 'Cχετε δοκιμάσει τα rΗiντα: μι το κιtλι"Ι, rιι· το
αντίδραση χηκι·J, αλλι"ι μι'ιτηια.
Ο ΜΠΟΜΠΙΡΑΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΠΑΕΙ ΓΙΑ ΥΠΝΟ
Οι βραδιές σας έχουν·καταντήσει μαρτύριο.
Η δική σας Γεγονός είναι ότι οτοπαιδί αρέσει η ροιπίvα. Το
σtραtηγική κάνει να vιci>θει σιγουριά και ασφάλεια. Στήστε
λοιπόν μια ρουτίνα και τηρήστε τηv.
Πρώtησας Συμq:ωviιστε cιιό κοινού ποια ρουτίνα θα τηρηθεί
κίνηση (για παιδιά κάτω των πέντε χρονών θα ορίσετε
συγκεκριμένη ώρα ύπνου). Αποφασίστε τι ώρα
θ' αρχίσετε το μπάνιο, πόση ώρα θα διαβάσετε
:;ταραμύθι, τι ώρα θα σβήσετε το φως. Δεν είναι
ανάγκη να παραστήσετε τον λοχία, απλώς να επι­
μένετε στην τήρηση της ώρας. Η λογική συνέπεια,
αν το παιδί συνεχίσει τις βόλτες, είναι να πέσει
για ύπνο όπλυτο. Αν έχετε κανονίσει το μπάνιο για
τις οκτώ, πείτε το μια φορά μόνο. Και μην αρχί­
σετε τις φο~έρες. Προχωρήστε α.iτλιiJς στο δεύτε­
ρο στάδιο του σχεδίου. Αν υπάρξει καθυστέρη­
ση, περικόψτε την ώρα του ~αραμυΗιού ή παρα­
λείψτε το τελείως. Ακρι~ιίς την ώρα του ύπνου, τα
:;ταιδιά πέφτουν στο κρεβάτι και τα φώτα σ~ ή­
νουν, ανεξαρτήτως του αν τηρήθηκαν ή όχι τα
στάί'ιια της ρουτίνας. Ίσως χρειαστεί κάποιος
χρόνος για να συνηθίσουν, γι' αυτό να περιμένε­
τε κάποιες εκδηλιί:ισεις αγανc'ικτησης και δυσπι­
στίας. Μπορεί να χρειαστεί να τα f1άλετε για ύmιο
με τα ροίJχα. Το κόλπο είναι να μη σας παρα­
;rλανήσουν τα πονηρά σχέδια των παιδιιί:ιν για
χασομέρι. Μόλις καταλά~ουν ότι δεν θα :;τεριμέ­
νετε δυο ιί1ρες για να πάνε στο κρεf)άτι τους, θα
τηρήσουν τη ρουτίνα. 'Rπειτα, η νύχτα θα είναι
και πά.λι 6λη δική σας.
Πρακtικές Το κλειδί: να είστε φιλικοί αλλά ανένδοτοι.
συμβουλές ΔιiΙσπ στο :;ταιhί να καταλάf)ει τι πuί·Jπι να πινι­
ΙΙ{νιι. ιιπιΊ HH'tc:,. Λ ν τοι1 ιιvί"οπ. νιι tητιΊπ VΙΊ...JΙΊ
AIIANTHΣEIΣ LE ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝFΩΝ

αφού πέσει για ύπνο, αφήστε ένα ποτήι;η στο δω­

μάτιό του. Ξεκαθαρίστε ότι, μετά τις οκτώ, ξα­
πλώνετε στον καναπέ και δεν σας σηκώνει τίπο­
τα (εκτός αν πιάσει φωτιά το σπίτι). Ένα μικρό­
τερο παιδί ίσως κλάψει λιγάκι μια δυο νύχτες,
εσείς όμως jΧ;ιάχος ακλόνητος.

Η ΕΞΟΔΟΣ
Το παιδί Μην τσακώνεστε ποτέ με το παιδί που επιδιώ­
της δύναμης κει να επιβάλει την εξουσία του- ακριβάJς αυτό θέ­ ,11

Ιι
1
λει. Ακολουθήστε μία από τις δυο παρακάτω με­
θόδους:

I. Αν το παιδί φύγει από το δωμάτιό του κι έρ­

θει μπροστά σας, κάνετε πως δεν το f1λέπε­
τε. Δείτε τηλεόραση, διαf1άστε και μιλήστε
στον σύζυγό σας, αγνοήστε όμως το παιδί.
Έτσι του χαλάτε τη διασκέδαση. Δεν το aντα­
μείΒετε, αφοι'J ήρθε ... για μαλλί και βγήκε
κουρεμένο. Αν σκαρφαλώσει επάνω σας ή
πετάξει πράγματα για ν' αποσπάσει την προ­
σοχή σας, πάρτε ένα βιβλίο και κλειδωθείτε
στο μπάνιο. Τελικά θα Βαρεθεί και θα πάει
στο κρεf)άτι του (είναι κουρασμένο κι ας μην
το ξέρει).
2. ΔciJστε του επιλογή: να μείνει στο δωμάτιό
του μΕ την πόρτα ανοιχτή και το φως του χολ
αναμμένο ή, αν Βγαίνει έξω, η πόρτα κλείνει.
Τα περισσότερα παι{)ιά προτιμσίJν την ανοι­
χτή πόρτα. Μ;rορούννα διαf)άσουν, να τρα­
γουδήσουν ή να πάνε στον γάμο της
Μπάρμ:;τι, αρκεί να μην το κουνήσουν από
εκεί.
44

ΤΑ «llAPE ΜΟΥ»
«Θέλω το αεροπλανάκι, τώρα!»

Η συμπειιιφο~ιά Καταντάτε να μην μπορείτε ν' αγοράσετε μι­

σό λίτρο γάλα χωρίς να ζητήσει το καμάρι σας
όλο το ράφι με τις γκοφρέτες, ή να μη διαβαίνετε
ποτέ το κατώφλι με «άδεια χέρια».

Η αιτία της Σήμερα ο κόσμος ζει μέσα σ' ένα :;τελώριο κα­
τάστημα. Μας περιβάλλουν κάθε λογής υπέροχα
προΥόντα, και οι διαφημιστικές εταιρείες μάς περ­
νούν το μήνυμα να τα θέλουμε, ακόμα κι ότι τα
χρειαζόμαστε. Τα :.ταιδιά είναι ιδιαιτέρως δεκτι­
κά στην υλιστική κο υ λ τούlχ:ι. της ε;rοχής. Φεύyουν
από την τηλεόραση με το όραμα του παιχνιδιού
:του μόλις κυκλοφόρησε και α.ι:οφασισμένα να το
ζητήσουν από τη μαμά. Κατά καιρούς, μ.,-τορεί να
ξετρελαθούν μ' ένα μολύβι που έχει γόμα φρα­
γκοκολόκυθο, όπως εσείς ξετρελαίνεστε για μια
Μαζεράτι. Επίσης, δεν έχουν αντίληψη του κό­
στους. Βλέπουν κάτι και το θέλουν. Αν τους το
δ(fJσετε, θα σκεφτούν: «Τι ωραία που είναι η ζωή.
Δεν έχω παρά να κλαψουρίσω και Ηα πάuω α υ­
η) που L.ήτησα. Κ ι αν ()Εν το π<'ιuω αμί'οως;, πλι-
 1'1

Α1ΙΑΝΤΗ1:1::1Σ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ 11

ΤΑ «ΠΑΡΕ ΜΟΥ»

κά θα μπαφιάσουν να μ' αχούνε και θα μου το

.ι' Δείτε καμιά φορά τηλεόραση μαζί με τα παι­
πάρουν)>.
διά (όχι συνεχώς γιατί θα τους χαλάσετε τη
διασκέδαση) και συζητήστε μαζί τους με :rοι­
Η δική σας Στην εποχή μας, πολλοί γονείς δίνουν στα παι­
ον τρόπο·οι διαφημίσεις κάνουν στον άν­
αντίδραση διά τους ό,τι ζητήσουν. Κι αυτό συμΒαίνει επειδή
θQωπο «Πλύση εγκεφάλου» για ν' αγοράζει
ο περισσότερος κόσμος -ιδιαιτέρως οι εργαζό­
πράγματα. Μιλήστε στο παιδl., για να ανα­
μενοι γονείς, που νιώθουν τύψεις ότι δεν ασχο­
πτύξει την κρίση που χQειάζεται, (iJ<Πε να μη
λούνται αρκετά με τα :;ταιδιά τους- σκοτώνονται
γίνεται δέσμιο του καταναλωτισμού.
να τα κάνουν ευτυχισμένα. Θέλουμε να τους προ­
σφέρουμε τον κόσμο και δεν αντέχουμε να τους
./ Βάλτε τα ;ταιδιά σας να φτιάξουν δώρα και
λείπει κάτι. Ειρωνεία, αλλά έτσι στην ουσία τα
κάρτες, αντί να τα αγοράζουν. Ενθαρρύνετέ
κάνουμε δυστυχισμένα- δύσκολα ικανοποιείται
τα να φτιάξουν και για σας κάτι. Όταν δί­
κανείς, όταν του έρχονται όλα πολύ εύκολα. Η
νουμε, νιόJθουμε συνήθως όμορφα, σπανίως
χαρά που νιώθουν είναι προσωρινή και γίνεται
όμως ζητάμε από το παιδί να το κάνει.
δίκο:;το μαχαίρι, γιατί το μόνο που αφήνει πίσω της
είναι αδημονία για το επόμενο απόκτημα.
./ Μάθετε στο παιδl. την έννοια της φιλαν­
Σε όλους αρέσουν τα υλικά αγαθά, πώς όμως θα
θρωπίας. Βοηθήστε το να προσφέρει και να
μάθουμε στα παιδιά μας να δείχνουν αυτοσυ­
φανεί χρήσιμο μέσω της UNICEF και άλλων
γκράτηση στις όλο και μεγαλύτερες απαιτήσεις
φιλανθρωπικών οργανtiJσεων, ή δίνοντας
του υλικού κόσμου μας;
κάτι δικό του σε παιδιά που δεν έχουν ευ­
νοηθεί τόσο απ6 τη μοίρα.
Η δική σας Να Ουμάστε: όσο λιγότερα παίρνουν τα παι­
στρατηγική διά, τόσο περισσότερο τα εκτιμούν.
./Γίνετε :τρότυπο για τα παιδιά σας. Μήπως
είστε εσείς ;rολί~ καταναλωτικοί; Αν αγορά­
Πρώτη σας Δημιουργήστε στο σ;τίτι σας περιβάλλον όπου
ζετε συνεχtiJς για τον εαυτό σας, γιατί να μην
κίνηση ιδέες και χαρακτήρας μετρούν ;rερισσότερο α;rc)
κάνουν και τα παιδιιi σας το ίδιο; Κ6ψτε ένα
τα αποκτήματα, ό:;του τα ;rράγματα εκτός απ6 το
παλιό παντελ<Ίνι για να κάνετε σορτσάκι,
να αγοράζονται, φτιάχνονται κιόλας, κι όπου το
αντί να το αγοράσετε. Δείξτε τους Π(ί)ς «ανα­
δώρο όχι μ6νο ;rαίρνεται, αλλά και δίνεται.
κυκλtίJνονται» τα πράγματα ή ότι μπορείτε
να ζήσετε και χωρίς αυτά .
Πρακτικές .ι' Διδάξτε στο ;ταιδί την αξία του χρήματος και
συμβουλές τη διαχείρισή του. Δίνετέ του ένα χαρτζιλίκι
./ Μην κάνετε πολλή φασαρία για κάτι και­
(βλ. Κεφ. 25, για τη διαχείριση του χρήματος).
νούριο. Μην ;τείτε «Αχ, τι ωραίο ;του είναι
Αφήστε το ν' α.,-τοταμ.ιεύυει για πράγματα που
το καινοί1ριο σου μπλουζάκι>}. Το πrω"ιί Α'
Οtλει, αντί να του τα i'>ίνπι: απ·ί.ς ("τοψ(( οτο
ιιποκτiιηπ. υκ(\:ιππη μανί.ιt για το κωνωΊvιο
πιι"ηο. Nu ι'ΗΊ ;rιί1ς !'ίνω. νη μην (χι ιc. Κ(·ιτι.
κο ι lltι Ο(·λιΊ. κω.νοιΊιηο υοιΊχ<t. χωιΗC. νο
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣF FΡ~ΠΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ

έχουν χαλάσει τα παλιά. Αποκλείστε τα ε...ιώ­

νυμα, πανάκQιβα παπούτσια. Κάποια παι­
διά φΟQάνε μόνο τα ακριβότερα αθλητικά
παπούτσια- σίγουρα έχουν αναρριχηθεί 45
στην υψηλότερη fiαθμίδα του καταναλωτι­
σμού.

ΣΗΜΕ/0 ΚΛΕ/Δ/- ΦτJΑΞΤΕ ΤΟ MONOJ

Όσοι έχουν πεοάσει μια οικονομική κρίση, ξέ­
ΣΑΣ.ι
ΕΠΕΙΣΟΔΙΑΚΗ ΕΞΟΔΟΣ
ρουν ότι, όσο λιγότερα έχουμε, τόσο δουλεύει το Σκηvή στο σουπερμάρκετ
μυαλό μας. Αγοράστε στην κορούλα σας την
ΜπάQμπι, αν θέλετε, αφήστε την όμως να της ρά­
ψει εκείνη τα ρούχα, να της φτιάξει αξεσουάρ και
σπιτάκια. Δc6στε στα παιδιά σας ένα κιβώτιο γε­
μάτο πανιά, χαρτιά, χαρτόνια, μπογιές και κόλλα
για να φτιάξουν μόνα τις μαριονέτες τους. ΠάQτε Η συμπεριφορά Ποιος γονιός δεν έχει βtιί)Οει την «ξεφτίλω~ της
εσείς ένα μεγάλο χαοτόκουτο (από το σουπερ­ :.ταιδικής «Κρίσης» στο σουπερμάρκετ (ή στο ;τάρ­

μάρκετ) και φτιάξτε σκηνή για μαριονέτες. Άλλω­ κινγκ ή στο πεζοδρόμιο); Με φουντωμένα μα­

στε, δεν υπάρχει πιο ογκrΔδες κι εντυπωσιακό γουλάκια, τα τρισχαριτωμένα πιτσιQίκια ξεφω­
παιχνίδι α:;τό ένα μεγάλο χαρτοκιβώτιο. Πώς και νίζουν σαν υστερικά κι αρνιούνται να κάνουν

κανείς δεν σκέφτηκε ν' ανοίξει ποτέ κατάστημα έστω ένα βήμα, γίνονται άφαντα ή ξαπλώνουν

που να πουλάει χαρτοκΦJηια; Χαταγής. Αν ;ταίξουν καλά το θέατρό τους, μα­

ζεύουν και κόσμο. Και ;τόσα γεύματα σε εστια­
τόριο δεν πήγανε στράφι -όχι μόνο για σας, αλλά
για ολόκληρη την αίθουσα του εστιατορίου- επει­
δή έπαιξε θέατρο ένας μπόμπιοας δυο χρονών;

Η αιτία της Είναι γεγονός πως αν το παιδί θέλει να κερδί-

σει μια μάχη στην αντιπαράθεση δυνάμεων με
τους γονείς, ο καλύτερος τόπος να τη δώσει εί­
ναι ένας δημόσιος χιίJρος. Εχεί, εσείς fiρίσκεστε
σε δύσκολη θέση και τα :.ταιδιά μοιάζουν να το
διαισθάνονται. Οι κοινωνικά α;τοδεκτές ε;τιλο­
γές σας είναι λίγες. Αν αρχίσετε κι εσείς τα ξεφω­
νηη'ι, καηf1αίνετε στο επLιr1'ΗJ των πrω'n(iJV. Αν
Tlt 1"11 1(11'Π ή τη ΤQηf~ιJλιηi]ΟΠΙ' μι- 111 l/ΙL\1, ΚlνΙ)ΙΙ·

ΑΙΙΑΝΤΗΣF:!Σ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕ!Σ ΓΟΝΕΩΝ
νεύετε να κατηγορηθείτε )'ια κακοποίηση, όσο για
την προσφυγή στη λογική, αυτό πια είναι για γέ­
λια και τελείως ανώφελο. Όχι, ας πούμε τα πράγ­
ματα με τ' όνομά τους, αν το παιδί αποφασίσει
να :ίtαίξει αυτό ·το χαρτί του και·.να δημιουργήσει
επεισόδω σε δημόσιο χ(f)ρο, τότε την έχετε πολι)
άσχημα.
Η δική σας Υπάρχουν μόνο τρεις τρόποι να σταματήσετε
αντίδραση μια κρίση του :;ταιδιού σε δημόσιο χώQο: να το
«Κακοποιήσετε» λεκτικά και σωματικά (βρισιές
και ξύλο), να του δώσετε αυτό που θέλει, ή να το
πάτε στο σπίτι. Οι περισσότεροι γονείς κατα­
φεύγουν σε ένα από τα δυο πρώτα που, μακρο­
πρόθεσμα, δεν φέρνουν αποτέλΕσμα.
Η δική σας Η πρόνοια είναι το κλειδί. Αν εκνευρίσετε ή
στρατηγική βγάλετε έξω έvα παιδί κουρασμένο, πηγαίνετε γυ­
ρεύοντας για μπελάδες.
Πρώτη σας Δεν μ,ιορείτε να κάνετε πολλά ;ι:ράγματα, όταν
κίνηση το τρίχρονο ή τετράχρονο fiλαστάρι σας <ψου­
λαψi)\'fι>> μέσα στο σουπερμάρκετ και ζητάει επί­
μονα ένα κουτί τοίχλες. Μην ασχοληθείτε με α6-
ριστες α;τειλές -δεν πιάνουν. Το παιδί θέλει τις τσί­
χλες και δεν Ηα το κουνήσει ρούπι, αν bεν τις πά­
ρει. Δώστε του δυνατότητα επιλογής: ή σταματάς
ή φεύγουμε. Αν δεν σταματήσει, το φοQτώνετε
στον ώμο ωQαία και καλά -χωρίς να Ουμώσετε
(αυτό είναι και το δύσκολο)-ή το aρπάζετε από
το χέρι και γυQίζετε σπίτι. Να καταλάj1ει ότι, αν Οέ­
λει να f1γαί.νει μαζί σας, πρέπει να συμ:τει;ιιι.μtρε­
ται κόσμια. Την ε;rόμενη φοlχi που On f-\γείπ, αφr·ι­
στc το παιhί μι· Κ<ίποιον ί'Ιικί) υας rΊ μι' μπί'ιμπι­
οίπυ. Κω, το κιυιιΙτινο, αφrjοπ το πιω')ί, νυ οω;
πιΊ το ίι')ι.ο πι·JΠ ι·ίναι ί'τι ημο νι ι lΞ,((νιιχιΊνι ι τrιν
F.ΠF!ΣΟΔΙΑΚΗ FΞΟΔΟL
προσπάθεια. Πιστέψτε μας, όταν θα νιώσει έτοι­
μο, θα το πει.
Πρακτικές ./Κατά πάσα πιθανότητα, το χειQότερο μέρος
συμβουλές για <•κρίση» είναι το εστιατόριο. Όσο-πιο μι­
ΚQά είναι τα παιι)ιά, τόσο ;ι:ερισσότερο δυ­
σκολεύονται να καθίσουν bυο ιf)ρες στο τρα­
;rέζι και να συνεργαστοί1ν. Πηγαίνετε στο
εστιατόριο προετοιμασμένοι με πολλές πι­
θανές «λύσεις κρίσεων», όπως βιΒλία ζω­
γραφικής. Και πάντα να συμπεQLλαμβάνετε
στη συζήτηση τα παιδιά. Διαλέξτε φασαριό-
" "
ζικα μέρη, εκεί που για να σας ακούσουν πρέ­
πει να φωνάζετε. Φροντίστε να ξέρουν από
:;τρι ν τους κανόνες, όλοι. Α ν ξανακάνουν
σκηνή, πάρτε τους και φύγετε. Εσεtς μ;τορεt
να μη φάτε ή να φάτε στο σπίτι μέσα α:;τ() τη
χαρτοσακοί1λα, το :;ταιδί όμως θα μάΟει. Να
θυμιiστε, ούτε το Π(ιι<)ί Οέλει να φύγει απ6
το εστιατόριο πριν την (i>ρα του. Αν βγαίνε­
τε για ε:;ταΊΎελματικά '(είJματα και τα :ταιδιά
το γνωρίζουν, μην αuχίοετε να πηγαίνετε οε
AllANTHΣEIΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕJΣ ΓΟΝΕΩΝ r:ΠΕJΣΟΔIΑΚΗ ΕΞΟΔΟΣ

εστιατόρια με λευκό τραπεζομάντιλο και ΣΗΜΕΙΟ ΚΑΕΙΔΙ: Μην υποχωρεί τε, για να σω­
πορσελάνινα σερβίτσια, πριν το παιδί κλεί­ πάσουν, γιατί έτσι θα ε..-ττι τείνετε τη συμπεριφορά
σει τα έξι. τους. Αυτό είναι το δυσκολότερο σημείο, τα παι­
διά όμως διαισθάνονται ότι σε δημόσιο χώρο φέ­
./ Αποφεύγετε την υπερβολική αναστάτωση. ρεστε διαφορετικά κι είναι αρκετά έξυπνα ώστε να
Παρόλο που το παιδί τρελαίνεται για σαμα­ επωφεληθούν.
τά, είναι εκπληκτικό το πόσο γρήγορα κου­
ράζεται με τη φασαρία. Για ν' αποφύγετε την
«υπερφόρτωση του δικτύου», μην προγραμ­
ματίζετε πολλά πράγματα στην έξοδο. Για τα
πολύ μικρά παιδιά, μια ώρα στα μαγαζιά συ­
νήθως αρκεί. Μην τα πάτε ποτέ σε δυο πράγ­
ματα μαζί, σινεμά και στο Μακντόναλντς,
ας πούμε .

./Δώστε στο παιδί να καταλάβει ότι έξω ισχύ­

ουν κάποιοι κανόνες: δεν τρέχουμε, δεν κλα­
ψΟυρίζουμε ζητώντας :.τράγματα, και τα λοι­
πά. Ρωτήστε το αν είναι σίγουρο πως μπο­
ρεί να φερθεί έτσι .

./Όταν είστε με παιδιά, καταπνίξτε την πα­

ρόρμηση για ψώνια. Αποφασίστε (με τα παι­
διά) τι θέλετε ν' αγοράσετε, πριν μπείτε στο
κατάστημα. Αυτό μεΗiJνει τις πιθανότητες
να ζητήσει το παιδί κάτι και να κάνει σκη­
νή, αν δεν το πάρει .

./Αναθέστε του βοηθητικό ρόλο. Στο σουπερ­

μάρκετ, πείτε στο ;rαιδί να σας βάλει πατάτες
στη σακούλα. Στο κατάστημα ρούχων, ρω­
τήστε το αν, κατά τη γνfiJμη του, το συγκε­
κριμένο χρfόμα θα άρεσε στη γιαγιά. Αυτό
λειτουργεί ιδιαιτέρως για τα παιhιά που rπι­
ζητοί"' την προσοχή, γιατί έτσι παίuνοι7V η υ­
τι) που Οfλουν (με tιJ6πο Οι·τι.κ(J).
 ΤΑΞΙΛΙ ΜΕ AYTOKINHTO

δεν. έχουν υπομονή. Δεν αντιλαμj)άνονται ότι κι­

νούνται προς κάποιον προορισμό, έτσι νιι.iJθουν
εγκλωβισμένα με μοναδικό τους όπλο την ασυ­
46 γκράτητη και αεικίνητη ενεργητικότητα.

Η δική σα; Τα πνεύματα εξάπτονται, όταν ;rροσπαθείτε

αντίδιιαση να συνετίσετε τα παιδιά και, ταυτοχρόνως, να

ΤΑΞΙΔΙ ΜΕ Α ΥΤΟΚΙΝΗΤΟ Ο()ηγείτε. Και το χειρότερο, προσέχετε τον δρό­

μο με την προσοχή σας κομμένη στα δυο. Μια κρί­
«Πότε φτάνουμε;» ση των παιδιών μέσα στο αυτοκίνητο δεν είναι
μόνο ενοχλητική, αλλά και επικίνδυνη.

Η δική σας Σταματήστε το αυτοκίνητο και aρνηθείτε να

στQατηγική συνεχίσετε, ώσπου να ηρεμήσουν όλοι και vα φερ­
θούν έστω και στοιχειωδώς πολιτισμένα.
Η συμπεριψορά Ω, ναι, δεν υπάρχει μεγαλύτερο μαρτύριο α:rό
το να εγκλωβLζεις ολόκληρη τη φαμίλια μέσα στον Πιιώτη σα; Σταματήστε να τους λέτε τι να κΔνουν και αρ­
:;τεριορισμένο χώρο των τεσσάρων τροχών για κίνηση χίστε να τους λέτε τι θα κάνετε εσείς. Η ομορφιά
εφτα ή οχτιb ιbρες. Τα παιδιά, :;του δεν έχουν α..'1ο­ της συγκεκριμένης προσέγγισης είναι ότι δείχνε­
κτήσει ακόμα την ικανότητα των '(Ονιών τους να τε σθένος, ενιb ταυτοχρόνως μεταθέτετε το βάρος
κάθονται ήσυχα και ν' ανησυχούν για διάφορα cπους δικούς τους ciJ-
πράγματα, f1αριούνται αφάνταστα στα :;τολύωρα μους. Είναι το κλα­
ταξίδια με αυτοκίνητο. Ε::τίσης, φαίνεται <Ίτι με σικό μήνυμα του «ε­
κάποιον μυστήριο tQόπο οι κύστες τους ουρρι­ γcb>ι και αξίζει δέκα
κνciJνονται με αποτέλεσμα να γκρινιάζουν, να νουΗεσίες του τύπου
στριφογυρίζουν και να ζητάνε τσίσα κάθε :rένπ λε­ «JΊάψε, για όνομα
πτά. Οι καβγάδες, οι δια:;τληκτιομοί και ο σαμα­ του Θεούιι ή «Κάτσε
τάς που κανονικά Ηα γίνονταν έξω, ή σε ('tλλο ι)ω­ κάτω, σου είπα>>.
μάτιο του <mιτιοίΙ, τώρα λαμβάνουν χ(iJL>α πίσω α..ιό Μποvείτε να ;τεί­
τον οfiέρχο σας, EV(iJ εσείς οδηγείτε με εκατό χι­ τε από πρι ν στα πα ι­
λιόμετρα την ιiJρα. Ηρισιέ:; και άδεια χαρτόκουτο: διά, «Λεν θέλω να
χυμ(iΝ rχσφενδονίζονται ;τ:ίσω α.ιι'J το κεφάλι σας. τρακάρω. γι' α υπ)

I
θα σταματήσω ιίJ­
Η αιτία της Τα παιδιά ζουν για το παρόν και ()εν έχουν τω- σπου να ησυχι'ωετε»
λίJ καλή αντίληψη των αφηvημfνων ιννοιιίιν. -ή να παρχάvετε α­
()πω; τοο «ttLJy(nεva». Μ ω ((;τι'J τιc; οιΙν{·Jπιι·c: ! π λ(ίJς στην άκQη του
'
)]') ~
ΛΙΙΑΝΗ!i!:ΙΣ ΣΕ Ε!'ΩΤΗΣFΙΣ Ι'ΟΝΕΩΝ

' ΤΑΞΙΛΙ ΜΕ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ

δι._"!όμου (η καλίιτερηαπάντηση όταν f1γάζουν τα πα~­

διά τη ζώνη τους). Τα παιδιά είναι πανέξυπνα
πλάσματα, θα καταλάΒουν γιατί σταματήσατε.
Προσχεδιάστε το. Βοηθάει πολύ, όταν πηγαίνε­
τε κάπου ό:;του τα παιδιά θέλουν πολύ να ;τάνε,
I οκτάωρη διαδρομή, με τα παιδιά ας πάρει και
δέκα <ί>ρες.
• Πάρτε μαζί παιχνίδια, όπως φορητά βιντεο­
παιχνίδια, κούκλες, αυτοκινητάκια και χνου­
δωτά.
όπως στον ζωολογικό κήπο ή στο σπίτι κά:;τοιου • Π άρτε βιβλία και κασετόφωνα.
φίλου τους. ΠΡΟΣΟΧΉ: Μη στρίψετε το τιμόνι • Φέρτε μαζί σας σάντουιτς, σνακς και νερό (το
ε:;τιτόπου. Φροντίστε να σταματήσετε σε κάποιο νει;_χ) δεν λεκιάζει τα καθίσματα, η πορτοκαλά.ΟΟ
πάρκινγκ ή να βγείτε από έξοδο του αυτοκινητό­ ναι).
δρομου.
• Παίξτε τα :;ταιχνίδια ;του, χρόνια τώρα, κρα­
I τάνε φρόνιμα τα παιδιά στο αυτοκίνητο: τρα­
Πρακτικές ../Συνήθως, ο εναρκτήριος καβγάς της δια­ γουδήστε όλοι μαζί ή ψάξτε γι' αυτοκίνητα
συμβουλές δρομής προς την κόλαση είναι για το μπρο­ με ξένες πινακίδες και τα λοιπά.
στινό κάθισμα ή δίπλα στο παράθυρο.
Αποφασίστε από πριν όλοι μαζί, :;τοιος θα
καθίσει πού. Τα παιδιά μπορούν ν' αλλά­
ζουν θέση εκ περιτρο:;τής. Μην ξεκινήσετε
για πουθενά, αν δεν επιτευχθεί συμφωνία.
Και μη βιαστείτε, αφήστε τα να πάρουν α.."Ιο­
φάσεις με την ησυχία τους. Και να θυμάστε,
είναι δική τους ευθύνη, όχι δική σας.

../ Κάνετε το ίδιο, σε περίπτωση που μεταφέ­ !

ρετε και ξένα παιδιά στο σχολείο με το αυ­
τοκίνητό σας εκ :;τεριτροπής, Ουμηθείτε όμως
να ενημερώσετε σχετικά τους γονείς του; για
τη στρατηγική σας, για την περίπτωση που
Οα καθυστερήσετε.

Για ν' αποφύγετε «επεισόδια>> στη διάρκεια πο­

λύωρων ταξιδιών, είναι κρίσιμος ο :;τρογραμμα­
τισμ6ς:

• Δεχτείτε 6τι το παιδί σας Ι1αριέται είJχολα.

Κάνετε ουχνι':; στάσεις και, αν γίνr-ηιι, ακο­
λουΟι·iπ <'Ηα<1υομί'ς ;ι:ιο rν()ιωrΙvοιJοΗ;. Μ ω
 47

' ΠΑΠΠΟΥΔΕΣ ΚΑΙ ΓΙΑΓΙΑΔΕΣ

Οι «μαστροχαλαστές» τωv παιδιών

Η συμπεριφορά Πόσες φορές το έχετε ακούσει; Οι γιαγιάδες

και οι παππούδες χαλάνε τα παιδιά.
Και δεν είναι ψέμα. Αναμφιι:ή)ήτητα, οι γονείς σας
αγαπούν τα παιδιά σας. Ο μπελάς είναι όταν ξε­
περνούν τα όρια της ιr.τερβολικής αγάπης. Καμιά
φορά, φτάνουν στο οημείο να σας επικρίνουν για
το π<ί>ς τα ανατρέφετε. «Δεν μεγαλciwαμε έτσι τα
παιδιά στην ε:.τοχή μας κι εσύ f)γήκες μια χαράιι.
Ή πιΟς τα ντύνετε - συνήθως δεν τα ντύνετε αρ­
κετά. Εσείς <'χιγχιi>νετε τη γλώσσα σας ώσ:;του να
ματtJ)σει, Εν(δ εκείνοι :.τροωΟούν στερεότυπα διά­
κιησης των δυο φύλων με αποφθέγματα του τίJ­
:;του: «0 Γιιi>ργος θα γίνει γιατρός και η Μαρίκα
νοσοκόμα». Μπουκώνουν τα παιδιά σας με γλυκά
και τους αγουάζουν ό,τι ζητήσουν. Εσείς περνά­
τε χρόνια διδάσκοντας στα καμάρια σας τι είναι
σωστό και τι λάθος, σκαρq;ίζεστε κάθε λογής φυσικές
και λογικές συνέπειες, πασχίζετε να εφαρμόζετε
κανιJνες, μόνο για να δείτε τους γσνtίς σας να τα
τινω:,οον (Ιλα στον αίνα μ' ένα και μόνο σαΙ1Ι1α­
τι ικ ι\.~tιικι ι. ι'ητι Ht τι ι πιω)ι(ι οι ι ι:; ξι-ν\tχτωην κητιι­
ΙiιΜ tχΟ!lι ινιιιι; ιιλι'ικινη τιη\ιτιι. ·<>χι ιΊτι ιιιηιΊ ι·ινιιι
 IΙΑΠΠΟΥΔΕΣ ΚΑΙ ΓΙΑΓIΑΔΕΣ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΗ1Ν

κάτι καινούριο- ανατρέξτε στο παρελθόν και θα

fiρεί.τε για τους ψυχαναλυτές δουλειές με φούντες.

Η αιτία της Οι γονείς σας, απλώς, διασκεδάζουν. Κακομα­

~
θαίνουν τα εγγονάκια τους, χωρίς να έχουν να
σκεφτ0ύν συνέπειες. Κι αφού ανέχθηκαν κάμ,.-το­
σες δεκαετίες τις δικές σας σάχλες, νιιί>Αουν ει­
δήμονες επί του θέματος και θεωρούν χρέος τους
να σας πουν JΗi:ις μεγαλώνουν τα παιδιά.

Η δική σας Εσείς, ειλικρινά. θέλετε να έχουν τα παιδιά σας

αντίδραση καλές σχέσεις με τuυς γονείς σας, αλΝi η ένταση
τους γονείς σας. Ίσως παίζετε ακόμα το πα­
γίνεται αφόρητη.
λιό παιχνίδι των δυνάμεων και παρασύρετε
σ' αυτό και τα παιδιά. Καμιά φορά μπορεί
Η δική σας Τελικά, αδυνατείτε vα ελι;γξετε τη σχέση των
να μάθετε κι εσείς κάτι α.ιό μια διαφορετι­
στρατηγική yovιciιv σας με τα παιδιά σας. Στην ουσία, όμως­
κή προσέγγιση. Άλλωστε, οι αφοσιωμένοι
εσείς τη δουλειά σας.
παι'τπούδες και γιαγιάδες εμπλουτίζουν σχε­
δόν πάντα τη ζωή του παιδιού.
Πιιώτησας Κάνετε λιγάκι πίσω. Τα παιδιά σας θέλουν, και
κίνηση ι)ικαιούνται, μια σχέση με τους παπ:τούδες και
./Πάρτε το απόφαση ότι δεν είναι ανάγκη ν'
τις γιαγιάδες τους. Πρέπει να καταλάf)ετε περί
αλλάξετε τη νοοτροπία των γονι<ί>ν οας για
τίνος ακριf)ώς :;τρόκειται -για μια σχέση δική
την ανατροφή των παιδιών, ό:τως δεν θ' αλ­
τους. Έχετε πίστη, και τα παιι:)ι<':ι Ηα τα [)γc'!λουν πέ­
λάξουν κι εκείνοι τη δική σας. Αφού πείτε
ρα με όλα (εκτ6ς από τις πραγματικές υnερf)ο­
ό,τι πείτε, κι αν ε( ναι ανοιχτοί σε συζήτηση,
λές) χωρίς τη ι)ική σας μόνιμη ;τροστασία. Lτην
προσπαι-Jήστε να τους μιλήσετε για τα προ­
πραγματικότητα, τα παιδιά (σως αντέχουν πε­
[Jλήματα.
ριοσότερα, :;ταραf)λέπουν περισσότερα και συy­
χωροltν περισσόη:ρα ωπ) εσάς.
ΣΗΜΑΝΠΚΗ ΣΩΤΉΡΙΑ ΣΥΜΒΟΥλ Η: Όταν
ανα:;ττύσσετε τις Οωρίες σας για την ανατροφή
Αν η ένταση είναι μεγάλη, περιορίστε τις επι­
των παιι)ι<ίJν, ;τροσπαι-Jήστε ν' αποφύγετε υπαι­
σκέψεις. Lυναναστραφείτε άλλους ανΟριΟπους,
νιγμούς ότι θέλετε να μεγαλι(Jσετε αλλιώς τα ι)ικά
ιiJστε να ιΞλαχιστοποιηΟεί η επίι)ραση πάνω στα
οας παιδιά, επειδτ\ οι γονείς σας τα θαλιΊ.σσωσαν
παιι)ιά σας.
μαζί σας. Αν είναι άτομα πολύ συζητήσιμα, &ίJοτε
το\Ιζ να ι\ιαf1άοουν f)ιf)λία ή πηγαίνrτέ τους σι'
ΙIQακτικές ./ ]Jί.~l'Π μ ω Π!JΟΟl'ΚΠΧlΊ [L<ΙΗ<·ι Οtιι ΚtνtΙΙιΗ(
οχπtκι'( 01 μινιΊvω.
συμ(\ουλtς οιιc;. Ίοωc: ι·ίοη ιtπιυι~ολtκι'ι 1 ΗtΚυt ttK(Ιt 111

48
οι ΓΕιτΟΝΕΣ
Η δική σας
Όταν ο φράχτης της αυλής
στρατιrιική
γίνεται Τείχος του Βερολίνου
Πρώτη σας
κίνηση
Η συμπεριφορά Σας θυμίζει κάτι η λέξη «βεντέτα»; Με εξαίρε­
ση τη μουσική χέβι μέταλ στη διαπασών, είναι ο πιο
γρήγορος τρόπος να γίνεις μαλλιά κουβάρια με
τους γείτονες. Τα παιδιά σας θα «Πρήξουν» τον
κύριο δίπλα με τις ερωτήσεις τους ή θα διαπράξουν
έγκλημα ενάντια στις αζαλέες του. Και κάποιοι
γείτονες ισχυρίζονται ότι τα παιδάκια σας χρει­
άζονται λίγη «βρεγμένη σανίδα», ενώ καλά θα
έκαναν να μαζέψουν τα δικά τους.
Η αιτία της Η σχέση ανάμεσα σε παιδιά και γείτονες είναι
πολύ λεπτή. Οι κάτοικοι της διπλανής πόρτας
σπανίως είναι τελείως ξένοι, πολλές φορές μά­
λιστα είναι και φίλοι. Δεν είναι όμως ποτέ «της οι­
κογένειας». Και τα πολλά πάρε-δώσε ίσως προ­
καλέσουν τριβές, αν δεν ξεκαθαριστούν από την
αρχή κάποιοι βασικοί κανόνες.
Η δική σας Το καμάρι σας ενόχλησε τον γείτονα, ο γείτονας
αντίδραση άφρισε κι εσείς δεν ξέρετε τι να κ(ινι·π: νπ υπι'­
Πρακτικές
ραοπωτείτ!' το παιδάκι σας ή να τv(·l;πι· νι ι κvι'!-
σuμβοuλέ;
ΟΙ ΓΕΠΟΝΕΣ
ψετε τα φλογισμένα σας μάγουλα. Μπορεί, πάλι,
το φταίξιμο να είναι στην άλλη πλευρά, οπότε
αναρωτιέστε μήπως τα παιδιά του γείτονα χρει­
άζονται αναμορφωτήριο. Οι δοσοληψίες πάνω
από τον φράχτη είναι καμιά φορά δίκοπο μαχαί­
ρι. Αν δεν κάνετε τίποτα εσείς, τι περιμένετε να
κάνει ο καλός σας γείτονας;
Μάθετε τα παιδιά σας να είναι καλοί γείτονες.
Όταν έQχοvrαι σrο σπίτι σας τα παιδιά του γείτονα,
δώστε τους να καταλάβουν ότι πρέπει να τηρή­
σουν τους δικούς σας κανόνες.
Εκτός από την οικογένεια, οι γείτονες είναι συ­
νήθως οι πιο σημαντικοί άνθρωποι στην «εξω­
σπι τική» ζωή του παιδιού σας. Είναι σημαντικό να
τα πηγαίνουν καλά. Αυτό σημαίνει πως όλοι πρέ­
πει να μάθουν να συμβιβάζονται. Επίσης, ενώ κα­
λό είναι να ξέρετε τι συμβαίνει, κι αν δεν υπο­
ψιάζεστε κάποια υπερβολή, προσπαθήστε να μην
αναμιχθεί τε. Αφήστε τα :;ταιδιά σας να λύσουν μό­
να τους το όποιο πρόβλημα. Κάποιοι γονείς ανα­
κατεύονται υπερβολικά στη ζωή των παιδιών
τους. Άλλωστε, κάτι τέτοια προβλήματα προσφέ­
ρουν ιδανική ευκαιρία να μάθει το παιδί να συ­
ναναστρέφεται με τους άλλους- αν, δηλαδή, θέλετε
να μάθει. Αν ο γείτονας τα διιίΊξει προσωρινά από
την αυλή του, αφήστε τα να βιώσουν τις συνέπει­
ες. Τα παιδιά σας πρέπει να μάθουν να σέβονται
τους κανόνες άλλων σπιτι(6ν. Χωρίς να παίρνετε
το μέρος τους σε κάθε μικρο-προστριβή, διδάξτε
τα να υψώνουν το ανάστημά τους. Α ν όμως το θέ­
μα χρονίσει, είναι καιρός να το δείτε όλοι μαζί.
./Μιλήστε στα παιδιά σας (να καταλά[~ουν
ι'ψωc; ι)τι τα ακω'πι' πι,Μ:ιγματικ(ι) γιη νn ι·νη1-
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ Ι::ΡΩΤΗΣΕIΣ ΓΟΝΕΩΝ
πίσετε το πρόβλημα και κάποιες πιθανές λ ύ­
σεις. Έπειτα, καλέστε τους γείτονες μαζί με
τα παιδιά τους. Σημαντικός παρά~ιων εδιίJ
είναι η κατάλληλη στιγμή. Μην επιχειρήσετε
να μιλήσετε, όταν οι γείτονες βράζουν ακό­
μη από θυμό. Αφήστε τους πρώτα να ηρεμή­
σουν, αλλά μην περιμένετε πολύ γιατί το κά­
κιωμα θα ριζώσει. Ας δούμε πώς θα φέρει
αποτέλεσμα η συνάντηση:
• Κρατήστε την ανεπίσημη- να γίνει στο φρά­
χτη του κήπου σας ή στο γρασίδι.
• Αποφύγετε αντι:;ταραθέσεις. Μην κατηγορεί­
τε, όσο δίκιο κι αν έχετε (στο κάτω κάτω το
δικό σου παιδί πέταξε τούf1λο στο δικό μου).
Αρχίστε μια πολιτισμένη συζήτηση. «Υπήρξε
κάποιο πρόβλημα. Θέλετε να το συζητήσου­
με;» Μην παρασυρθεί τε σε επιχειρηματολο­
γίες, άλλωστε κάποιος πρέπει να φερθεί εδιίJ
σαν ενήλικας.
• Μόλις συμφωνήσετε για την ύπαρξη του προ­
f)λήματος, προχωρήστε σε πιθανές λύσεις.
Βεfkιιο:fJείτε ότι συμμετt.ι:ουν και τα παιδιά. Και
να θυμάστε, σε κάθε αντιδικία, υπάρχουν :;τά­
ντα δυο πλευρές.
• Αν έχουν παιδιά και οι δυο οικογένειες, προ­
σπαθήστε να βρείτε από κοινοίJ κανόνες που
θα ρυθμίζουν τα :;τάρε-διί>σε των παιδιιi>ν.
Διδάξτε στα παιδιά των γειτόνων τους κανό­
νες του σπιτιού σας και ορίστε συνέπειες για την
παράβασή τους. Παράδειγμα: «Αν ;τατήσεις τα
λουλούδια, Οα :;τας στο σπίτι σου».
49
ο «ΕΝΑΣ» ΓΟΝΙΟΣ
Όταv οι εvοχές δεv αρκούv
Η συμπεριφορά Πολλά ζευγάρια αναρωτιούνται τι θα γινόταν,
αν ένας από τους δυο έλειπε από την ανατροφή
των παιδιών. Αυτό το ξέρουν καλά οι γονείς που
είναι μόνοι τους. Ο χρόνος τους γίνεται αγαθό
πολυτιμότερο κι απ' το χρυσάφι -πολύτιμες στιγ­
μές για ύπνο, για έξοδο, για ξεκούραση, ακόμα
και για μπάνιο.
Έπειτα, είναι και οι ενοχές. Αν οι aνύπαντρες
ή διαζευγμένες μητέρες εργάζονται, πρέπει να πά­
νε το παιδί τους σε κάποιον παιδικό σταθμό.
Ανησυχούν, επειδή δεν του αφιερώνουν αρκετό
χρόνο. Αναρωτιούνται αν το επιβλέπουν αρκετά, και
τρέμουν με τη σκέψη ότι μεγαλώνει σε ξένα χέρια.
Αν είστε διαζευγμένοι, νιώθετε διπλά ένοχuι, ε.ιτει­
δή στερήσατε από το παιδί σας τον δεύτερο γονιό.
Αq:ού κάνατε ολόκληρη μέρα δουλειά που θα εξου­
θένωνε δυο άτομα, νιώf::Ιετε οίκτο τόσο για το παι­
δί, 6σο και για τον εαυτό σας. Χρειάζεστε βοήθεια.
Η δική σαι; Αντισταθείτε στην παρόρμηση να παραχαϊδέ-
αντίδQαση ψιπ το παιδί πας, απ6 ηίψπς.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ
ΠQώτη σας Μη λυπάστε το παιδί και το κακομαθαίνετε
κίνηση αγοράζοντάς του ό,τι ζητήσει, μην το υπερπρο­
στατεύετε και μην το οδηγείτε στα άκρα. Του δη­
μιουργείτε αισftήματα αυτολύπησης και προσδο­
κίας: «Εγώ το καημένο δεν έχω μπαμ;τά. Αλλά τη
μαμά μου τη σέρνω απ' τη μύτη».
Πιιακτικές Αντιμετωπίστε το. Εσείς και το παιδί σας βρά­
συμβουλές ζετε στο ίδιο καζάνι. Θα σας κάνει καλό -και πο­
λύ καλό στα παιδιά σας- να το καταλάβουν ώστε
να τραβήξουν κι αυτά λιγάκι το ζόρι. Εύκολα λέ­
γεται, αλλά δύσκολα γίνεται. Γι' αυτό σάς δίνου­
με πιο κάτω μερικές συμβουλές, ώστε η ζωή του μο­
ναχικού γονιού να γίνει θετική και όχι εξουθε­
νωτική εμπειρία.
Τα «ναι» Θεσπίστε και διατηρήστε κάποιες διαδικασίες
ρουτίνας. Η ρουτίνα είναι αποτελεσματική και
δίνει στο ;ταιδί τις παραμέτρους :;του χρειάζε­
ται. Μην επιτρέπετε παρεκκλίσεις -ούτε στο
παιδί ούτε στον εαυτό σας- επειδή νιώθετε ενο­
χές.
./ Διbστε στα παιδιά σας να καταλάf)ουν -χω­
ρίς όμως να το παίξετε μάρτυρας- ότι δου­
λεύετε σκληρά και χρειάζεστε τη βοήθειά
τους. Μια ω-τό τις πιο παι,ιαγνωρισμένες ικα­
νότητες των παιδιιίJν, είναι ότι θέλουν πά­
ρα πολύ να φανοίJν χρήσιμα.
./Προγραμματίστε τακτικές οικογενειακές συ­
γκεντρώσεις. Εξετάστε προf)λήματα και ρου­
τίνες μαζί, σαν ομάδα.
./ ι Ιαv<tΧΙJλιηJΟι-ίτc τα οημι·ί(( JHHJ ~)ι·iχνιηΙν ι'ηι
οhηγι·ίοπ οτην καπ'ιρψυοη. !Ίιt νιt τ' ιοτο-
Ο «ΕΝΑΣ» ΓΟΝΙΟΣ
φύγετε, βρείτε χρόνο για τον εαυτό σας, όσο
δύσκολο κι αν είναι. Το άnος ότι όλα θα πε­
ράσουν από το χέρι σας μπορεί να σας προ­
καλέσει υπερβολικές αντιδράσεις και λαν­
θασμένες αποφάσεις. Βγάλτε λοιπόν το τη­
λέφωνο από την πρίζα και πείτε στα παιδιά
να μη σας ενοχλήσουν, εκτός αν πιάσει το
σπίτι φωτιά, ή αν εμφανιστεί στο κατώφλι
ο Ρόμπερτ Ρέντφορντ. Κάνετε ένα καυτό
μπάνιο, χαλαρώστε για καμιά ώρα. Συνηθί­
στε τα παιδιά να σας χάνουν για καμιά ώρα,
μια δυο βρctδιές την εΒδομάδα. Α ν δεν πιάσει
αυτό, εφαρμόστε την επόμενη μέθοδο.
./Δημιουργήστε μια διευρυμένη «οικογένεια>~
από συγγενείς, φίλους, μπέιμ.ίτι-σί τε ρ, τυχόν
μεγαλύτερα αδέρφια, οικιακές βοηθούς, άλ­
λες μαμάδες- οποιοδήποτε άτομο αξιόπι­
στο και με νεύρο μέσα του. Η ζωή είναι δρό­
μος δι:;τλής κατεύΟυνσης, γι' αυτό βοηθήστε
κι εσείς τους φίλους σας. Ενδεχομένως να
θέλετε να συγκατοικήσετε με κά:;τοιον άλλον
μοναχικό γονιό .
./ Συνευγαστείτε ή οργανώστε στη γειτονιά σας
Ομάδα Στήριξης ΜοναχικdJν Γονέων.
./ Ζητήστε βοήθεια από κάποιον ψυχολόγο, αν
αρχίσετε να θεωρείτε τα παιbιά σας δυσf)ά­
σταχτο f1άρος .
./ ΙlαρακολουΟήστε κάποια ε:;τιμορφωτικά μα­
θήματα για γονείς. Το έργο του γονιοί~ είναι
το πιο σημαντικ6 που Οα επιτελέσουμε στη
ζωή μας. ΑποκτήστΕ τις ικανι\τητες που
ΧlΗΊι'ιt,οντω γω νη το κι'tνι·π σωοπ'ι.
 ΑΠΑΝΤΗΣJ:::ΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ Ο «ΕΝΑΣ» ΙΌΝIΟΣ

./Καταρτίστε κατάλογο με προτεραιότητες. • Πολλές φορές το ζευγάρι διαφωνεί σε θέματα

Όλοι τον χρειάζονται, αλλά περισσότερο σι
μοναχικοί γονείς. Μην επιδιώκετε την τε­
λειότητα και μην τα κάνετε όλα μόνοι σας.
Ίσως δεν χρειάζεται να στρώσετε κρεβάτια
το πρωί. Σκεφτείτε το: κανείς δεν πέθανε,
γιατί έμειναν ξέστρωτα τα κρεβάτια σ' ένα
σπίτι που μένει άδειο όλη μέρα. Περιοριστεί­
τε στα σημαντικά.
Τα «μη» χ Μην προσπαθείτε ν' αναπληρώσετε χαμένοΚΟJι­
ρό με «Καλσύδιω) και ειδικά προνόμια.
ανατροφής των παιδιών. Α ν είσαι μόνος σου,
ό,τι λες, γίνεται. Είναι πιο εύκολο να επιμεί­
νεις, όταν δεν σου τορπιλίζει το σύστημα κά­
ποιος άλλος.
• Αν δεν τα έχετε κακομάθει, τα παιδιά θα σας
βοηθούν, γιατί θα καταλάβουν ότι, κάποιες
μέρες, μοιάζετε πραγματικά με υποζύγιο.
• Θα νι<i)σετε μεγαλύτερη απόλαυση, όταν θα
τα έχετε τελικά βγάλει πέρα.

χ Μην αφήσετε τα παιδιά να σπάσουν την οι­

κογενειακή ρουτίνα. «Δεν θέλω να κοιμηθώ
ακόμα, για να σε δω λιγάκι». Δύσκολα θα του
αντισταθείτε, αλλά πρέπει. Το παιδί παίζει
με τις ενοχές σας. Άλλωστε, χρειάζεται τον
1Jπνσ.

χ Μη λυπάστε τα παιδιά σας ε;τειδή έχουν ένα

μόνο γονιό. Ο οίκτος αποθαρρύνει και θα τα
κάνει να λυπούνται κι εκείνα τον εαυτό τους.

Πλεονεκτήματα Είτε το πιστεύετε είτε όχι, οικογένειες με ένα

του μοναχικού γονιό μπορούν να λειτουργήσουν καλύτερα από
γονιού (σοβαρά τις άλλες. Δείτε πώς:
μιλάμε!)
• Οι μοναχικοί γονείς μπορούν να δημιουργή-
σουν πολύ στενή σχέση με τα παιδιά τους.
• Πολλές μοναχικές μαμάδες ή μοναχικοί μ.,ια­
μπάδες (και σι δεύτεροι αυξάνονται ολοένα)
είναι τόσο απασχολημένοι, <ί>στε δεν προλα­
βαίνουν να κακομάθουν τα παιι)ι(ι τους μι
την υπru[Χ1λική προσοχή. Απιπ{λt·ιιμιι, τι1 πιιι­
bί γίνπηι πω ανιξάιιτητο.

':;!!i
-~,
,,
',:~ι
11
-~
50
Ί' ;; ~
~ γένεια, υπάρχει πάντα πιθανότητα η είσοδός σας
θΕτοι ΓοΝΕΙΣ ΚΑΙ
ΜικτΕΣ ΟικοrΕΝΕΙΕΣ '\
Η κατάρα της Σταχτοπούτας
Η συμπεριφορά Οι μικτές οικογένειες -θετοί γονείς και ετε-
ροθαλή αδέι;ιφια- εγκυμονούν ;τάρα πολλούς
κινδύνους και είναι εκ;τληκτικό το ότι πολλές
τα πάνε καλά, ακόμα και θαυμάσια. Είτε το κε­
νό που καλύπτετε προέκυψε από χηρεία είτε α:;τό
διαζύγιο, αν δεν προσέξετε, η είσοδός σας στην
οικιηένεια μπορεί να μοιάζει με :;τορεία σε ναρ­
κοπέδιο. Ιlρu)τα πρfίηα, το θετό παιδί μ.iτορεί να
μην αναγνωρίσει την εξουσία σας. Ή μ::τορεί να
του άρεσε που είχε τη μαμ(t ή τον μ:ταμπά όλο
δικό του, ώσ:;του μπήκατε οτη μέση και του τα
χαλάσατε. Από την άλλη, πάλι, ίσως να μη σας αρέ­
σει- είτε το παιδί είτε οι συνήθειές του. Μπο­
ρεί να ;τηγαίνει για ύπνο στις 11.30, ενώ εσείς
φρονεί η ότι στην ηλικία του -ε:.ττά χρονών­
πρέπει να αποσί1ρεται στις oκni1. Αν τιίJρα φέρ­
νετε στην οικογένεια και ι)ικά σας παιι'ηά, μπο­
uεί τα πηιι'ηίι του νέου σuζ,ίJγου νη μη συμπαΟή­
οουν τα ι'Ίικ<'ι οης, και τα ωοΟήμιιηι νη ι·iνιι.:ι
ιι.μιJΙflιιίη.
,ί
ΘΕΤΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΚΑΙ ΜΙΚΤΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ
Η αιτία της Η οικογένεια είναι ο βράχος που μας προστα­
τεύει από έναν κόσμο ο οποίος συνεχώς αλλάζει
και καμιά φορά γίνεται τρομακτικός. Αν συμβεί
κάποια ριζική αλλαγή, η οικογένεια κινδυνεύει
με διάσπαση. Μπορεί να έχετε τις καλύτερες προ­
θέσεις, όταν όμως μπαίνετε σε μια έτοιμη οικο­
'
να θεωρηθεί εισβολή.
Η δική σας Προσπαθείτε, αλλά η απόρριψη δύσκολα χω­
νεύεται. Η μικτή οικογένεια είναι τόσο φορτι­
ι αντίδιιαση
' σμένη με αντικρουόμενα συναισθήματα και θεω­
ρίες συνωμοσίας, ώστε να θυμίζει αισθηματικό
θρίλερ. Το ερώτημα είναι, πώς θα του δώσετε το
αίσιο τέλος;
Η δική σας Επικεντρώστε τηv προσοχή σας στη λύση των
στιιατηγική συγκρούσεωv και στη δυvατότητα επικοι vωνίας.
Σε τέτοιες περιπτοJσεις είvαι ιδιαιτέρως σημα­
ντικές οι οικογενειακές συγκεvτριbσεις για τηv
ευημερία της οικογέvειας.
Πρώτη σας Κάνετε πολλές οικογενειαχές σuγκεντριίχJ"εις, μην
κίνηση περιμένετε όμως να είναι εύκολο. Όταν μπαίνετε
σε έτοιμη οικογένεια, πρέπει να οπλιστείτε με
υπομονή, για να σχεδιάζετε και να δίνετε λύσεις
I
~ στα προfiλήματα. Και οι συγκεντριi:ισεις πρέπει
~
ν' αρχίσουν πριν ακόμα μπείτε στην οικογένεια.
Χρειάζονται πολλές σιηκεντριi1οεις. Θα καθορι­
στούν οι λε.ιτομέρειες; της καινούριας ρουτίνας
και Ο' αποφασιστεί :;τοιες θα διατηρηθσι)ν από
την παλιά. (Σημείωοη: προσ;ταθήοτε να κρατή­
σετε bιαδικασίες που αρέσουν στα παιδιά). Μην
χ<J.νεπ: άνω κάτω τον κόσμο τους. Οποτε πρί:πει
ιJπtιΙΟΜ)ποτε να κι'ινετι: (ιλλαγές, χάντε το ι)ιτο πιιJ
ι)ωκιη.τικι'ι γί.νπω .. Οτιιν Πλ!Ί.ιίιοπ το πυιίηο οτι'ι-
ΑΠΑΝΤΗΣF.ΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ

δισ -της έντασης- διατηρήστε τις οικογενειακές συ­

γκεντρώσεις μια φορά την εβδομάδα.

Πιιακτικές ./ Διίχnε στα θετά σας παιδιά όσο πεοισσότερο

συμβουλές έλεγχο μ.."Ιορείτε. Ίσως να νιώθουν εγκλωβι­
σμένα και ανήμιι:ορα- στο κάτω Κάτω, εσείς
πώς θα νιώθατε, αν το παιδί σας αποφάσι­
ζε ξαφνικά να σας παοατήσει και να ζήσει
με άλλη οικογένεια, ή αν έφεονε στο σπίτι Η ΑΓΑΠΗ ΔΕΝ ΑΡΚΕΙ
σας άλλο παιδί, είτε σας άQεσε είτε όχι; Προ•.
σπαθήστε να καταλάj)ετε τα προβλήματα και
τις ανησυχίες τους. Πάρτε τα στα σοβαQά­
να καταλάβουν ότι καταλαβαίνετε (βλ. Κ εφ. ! Αν αρκούσε απλιi>ς ν' αγαπάμε τα παιδιά μας, καμιά οικογένεια δεν
5, πρακτικές συμβουλές), ώστε να νιώσοιιν θα είχε προβλήματα. Δυστυχώς, δεν αρκεί, γι' αυτό και διαβάσατε αυ­
πως έχουν τη δυνατότητα να επιφέοουν αλ­ τό το [)ιβλίο. Η αγά:.τη [)έ[)αια προέχει, αλλά πάνω σ' αυτήν πρέπει να
λαγές ή να διορθώσουν κάτι που θεωρούν βασιστούν η ικανότητα εξομάλυνσης των συγκρούσεων, ο αμοιβαίος
λάθος. σεβασμός, η υπομονή και η δυνατότητα να είμαστε καλοί ακροατές.
Χρειάζεται σκληρή δουλειά για να γίνει κανείς σωστός γονιός, αξίζει
./ Α ν aντικαθιστάτε γονιό που έχει πεθάνει, όμως τον κόπο. Κατά τη γνώμη μας, οι γονείς θα έπρεπε να εκπαιδεύ­
μην ΠQοσπαθήσετε να πάοετε τη θέση του. ονται για το έργο που αναλαμ()άνουν και να ενημεριi>Vονται, όπως όταν
Δημιουργήστε μια νέα σχέση που θα βασίζε­ :τρόκειται ν' αποκτήσουν παιδί- είναι εξίσου λογικό. Μέχρι τότε, δια­
ται στην αμοιβαία αγάπη και τον σε~ασμό. f)άστε βι~λία. Συζητήστε με τους φίλους σας τα δικά τους :.τροf)λήματα
και πώς τα λι)νουν. Και, πάνω απ' όλα, παρακολουθήστε κι'ιποιο επι­
./ Μάθετε τι αοέσει και τι δεν αρέσει στα θετά μορφωτικό σεμινάριο για γονείς. Θα σας ενημερώσουν τα αρμόδια
παιδιά σας- σχολείο, χόμπι, κι νηματογι,χiφος υπουQγεία Παιδείας και Υγείας. Θα ήταν το καλίηερο δ<i>ρο που θα
κ.λπ. Προσπαθήστε να διασκεδάσετε μαζί μποQούσατε να ΠQοσφέρετε στον εαυτό σας, και στα πλάσματα :;του
τους. Αφήστε τα όμως να δώσουν εκείνα τον αγαπάτε πάνω από καθετί.
ρυΟμό. Αν είναι θυμωμένα ή απόμακρα, δεν
πειράζει. Παραμείνετε φιλικοί. Αν δεν τα
πιέσετε, τελικά θα καταλά()ουν ότι τα πράγ­
ματα δεν είναι τόσο άσχημα όσο τα νόμιζαν.