TEORYANG PAMPANTIKAN
Francisco Balagtas
Teorya- Pormulasyon ng palilinawing mga
simulain ng mga tiyakin na kaisaipan upang
makalikha ng malinaw at sistematikong paraan
ng paglalarawan o pagpapaliwanag ukol dito.
Teoryang Pampantikan- isang Sistema ng mga
kaisipan at kahalagahan ng pag-aaral na
naglalarawan sa tungkulin ng panitikan,
kabilang ang layunin ng may-akda sa pagsulat at
layunin ng mga tekstong panitikan na ating
binasa.
TEORYA NG BAYOGRAPIKAL AT
HISTORIKAL
BAYOGRAPIKAL- Ang layunin ng panitikan
ay ipamalas ang karanasan o kasagsagan sa
buhay ng may akda. Ipinahihiwatig sa mga
akdang bayograpikal ang mga bahagi sa buhay
ng may-akda na siya niyang pinakamasaya,
pinakamahirap, pinakamalungkot at lahat ng
mga “pinaka” na inaasahang magsilbing
katuwang ng mambabasa sa kanyang karanasan
sa mundo.
Kondisyon Kaakibat ng Teoryang
Bayograpikal
1. Ang tanging tugon ng pagsusuri ay akda
mismo na siyang binabasa at sinusuri
kung kaya’t kailanman ay hindi ito
ipinapalit sa buhay ng makata o
manunulat.
2. Ang kahinaan at kapintasab ng may-
aksa sa kanyang akda ay hindi dapat
maging kapasyahan ng sinumang
bumabasa ng akda.
Mga Halimbawa:
 ‘Si Boy Nicolas’ ni Pedro L. Ricarte
 ‘Utos ng Hari’ ni Juan Cruz Reyes
 ‘Reseta at Letra: Sa Daigdig ng Isang
Doktor-Manunulat’ ni Dr. Luis
Gatmaitan
 Florante at Laura: Kay Selya ni
 ‘Mga Gunita’ ni Matute
 ‘Sa mga Kuko ng Liwanag’ ni Edgardo
Reyes
HISTORIKAL- Ang layunin ng panitikan ay
ipakita ang karanasan ng isang lipi ng tao na
siyang masasakamin sa kasaysayan at bahagi ng
kanyang kagkahubog. Nais din nitong ipakita na
ang kasaysayan ay bahagi ng bahay ng tao at ng
mundo.
Panuntunan sa paggamit ng Teoryang
Historikal:
“ang akdang susuriin ay dapat na maging epekto
ng kasaysayan na maipaliliwanag sa
pamamagitan ng pagbabalik-alaala sa panahong
kinasangkutan ng pag-aaral.”
Mga Halimbawa:
 ‘Noli Me Tangere’ at ‘El Filibusterismo’
ni Dr. Jose P. Rizal
 ‘Ang tatlong Panahon ng Tulang
Tagalog’ ni Julian Cruz Balmaceda
 ‘Ang Pagkaunlad ng Nobelang Tagalog’
ni Inigo Ed Regalado
HUMANISMO AT EKSISTENSYALISMO
HUMANISMO
 Nagmula sa tradisyong pampaitikan na
nagmula sa Europa sa panahon ng
Renaissance o Muling Pagsilang.
 Sa kasalukuyang panahon, binibigyang
kahulugan ang Humanismo bilang isang
demokratiko o etikal na katayuan , na
nagpapatibay sa pananaw na ang tao ay
may karapatan at responsibilidad na
bigyang kahulugan ang kanyang sariling
buhay.
  Ang humanismo ay kumikilala sa
kakayahan ng tao para mag-isip at
magpasaya sa kanyang sariling tadhana.
Pananaw ng humanismo:
1. Ang tao at ang kanyang saloobin at
damdamin ang pangunahing paksa rito
2. Pinapahalagahan ang kalayaan ng isipan,
ang mga natatanging talino – kakayahan at
kalikasan ng tao
3. Para sa humanista, ang panitikan ay
kailangang:
 sulat ng mahusay sa isang lenggwaheng
angkop lamang sa genre nito
 may magkakaugnay na balangkas at
kagandahan ng anyo
 nakawiwili at nagbibigay-kasiyahan sa
mambabasa
 nagpapahalaga sa katotohanan ng tula
 may pagkamatimpi at hindi dapat
lumalabag sa batas ng kalikasan (pisikal,
moral, sikolohikal)
EKSISTENSYALISMO
 Ang bawat isa ay may kakayahang
pumili, ngunit kailangan niyang
tanggapin ang mga panganib at
responsibilidad na kasama sa kaniyang
desisyon at kung saan man ito patungo.
 Ayon sa ika-20 siglong pilosopo na si
Jean-Paul Sartre, nauuna ang eksistens
bago ang esens. Ang pagpili, sa gayon,
ay kailangan sa eksistens ng bawat
nilalang at hindi ito matatakasa, maging
ang hindi pagpili ay isa par ring pagpili.
Pananaw ng eksistensyalismo:
1. Malaya ang tao
2. Responsible ang tao
3. Indibidwal ang tao
4. Walang makapagsasabi kung alin ang
tama o mali maliban sa taong nakaranas
sa pinag-uusapan
5. Personal lamang ang batayan ng bawat
tao sa pakikipag-ugnayan sa lipunan
6. Sinusuri ang akda batay sa lakas ng
paninindigan ng tao at ng pagtanggap
niya sa naging bunga ng pagpapasya
TEORYANG DEKONSTRUKSYON
 Ito ay ipinakilala ni Jacques Derrida ng
France noong dekada ’60.
 Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang
iba’t ibang aspeto na bumubuo sa tao at
mundo. Pinaniniwalaan kasi ng ilang
mga pilosopo at manunulat na walang
iisang pananaw ang nag-udyok sa may-
akda na sumulat kundi ang pinaghalu-
halong pananaw na ang nais iparating ay
ang kabuuan ng pagtao at mundo.
 Batay sa ideyang walang permanenteng
kahulugan ang teksto dahil ang wika ay
di matatag at nagbabago.
 Higit na mahalaga ang mambabasa
kaysa sa may-akda sa pagtiyak ng
kahulugan ng teksto.
 Layunin ng pag-aanalisa ang
paglalantad sa mga magkakasalungat na
kahulugan o implikasyon ng teksto at ng
mga salita at pangungusap.
Halimbawa:
“Tata Selo” ni Rogelio Sicat
Buod:
Nagkaroon ng kaguluhan sa istaked
nang malaman ng taumbayan ang balitang
pinatay ni Tata Selo ang kabesang nagmamay-
ari ng lupang sinasaka ni Tata Selo. Ito ay sa
kadahilanang matanda na si Tata Selo at gusto
nang palitan ng kabesa. Dahil dito, pumunta ang
alcalde at ang hepe ng pulis upang tingnan ang
pangyayari. Nang makulong si Tata Selo,
dinalaw ito ng kaniyang anak na si Saling na
kaniyang pinipilit pauwiin sa kadahilanang
mayroon itong sakit. Sa kabila niyon, ay hindi
nakinig ang dalaga at bagkus ay pinuntahan ang
alcalde dahil ito ay ipinatawag. Natapos ang
kwento sa pahayag ni Tata Selo na ang lahat ay
kinuha na sa kaniya.
TEORYANG PORMALISTIKO
 Ang teoryang pormalistiko ay isinilang
noong 1910 at yumabong noong dekada
50 at 60.
 Ang layunin ng panitikan ay iparating
sa mambabasa ang nais niyang ipaabot
gamit ang kaniyang tuwirang panitikan.
Kung ano ang sinasabi ng may-akda sa
kaniyang panitikan ang siyang nais
niyang ipaabot sa mambabasa.
 Tunguhin ng teoryang ito ay matukoy
ang nilalaman, kaanyuan o kayarian at
paraan ng pagkakasulat ng akda.
KLASISMO
Ang layunin ng panitikan ay maglahad ng ng
mga pangyayaring payak, ukol sa pagkakaiba ng
estado sa buhay ng dalawang nag-iibigan,
karaniwan ang daloy ng mga pangyayari,
matipid at piling-pili sa paggamit ng mga salita
at laging nagtatapos nang may kaayusan.
 Nakasentro sa mga dulang itinatanghal.
 Komedya at Trahedya; bilang dalawang
pinakatanyag na uri ng dula.
✣ GINTONG PANAHON (80 B.C)
nakilala ang panulaan bilang
pinakamahalagang genre sa pagsusulat
at pagsusuri
(Epiko, Satiriko, Tulang liriko at
Pastoral)
✣ Pinapahalagahan ng mga klasista ang
pagsasabuhay ng isang dakilang
kaisipan sa isang dakilang katawan.
✣ Pananaw: sa itaas matatagpuan ang
kapangyarihan at ito ang lundayan ng
klasismo.
✣ Matipid sa paggamit ng wika ang mga
klasista- “hindi angkop ang paggamit
ng mga salitang balbal. Hindi rin
angkop ang labis na emosyon.”
✣ Panahon ng Pilak
 Paglaganap ng prosa at bagong
komedya.
 Talambuhay, liham-gramatika,
pamumuna at panunuring
pampanitikan.
✣ Paniniwala: kahit ang diwa ng tao ay
nakabatay sa bagay, ang pisikal na
bagay at espiritu ay dapat isabuhay at
dakilain.
✣ Katangian ng Akdang Klasiko:
 Pagkamalinaw
 Pagkamarangal
 Pagkapayak
 Pagkamatimpi
 Pagkaobhebtibo
 Pagkakasunud- sunod
 Pagkakaroon ng hangganan
 Halimbawa: Florante at Laura
Layunin ng Teoryang Marxismo
Ang layunin ng teoryang ito ay ipakita ang na
ang tao o sumasagisag sa tao ay may sariling
kakayahan na umangat buhat sa pagdurusang
dulot ng pang-ekonomiyang kahirapan at
suliraning panlipunan at pampulitika. Ang mga
paraan ng pag-ahon mula sa kalugmukan sa
akda ay nagsisilbing modelo para sa mga
mambabasa.
Halimbawa
 Walang Panginoon – Deogracias A.
Rosario
Dahil sa tunog ng animas, naalala ni
Marcos kung paano naging mahirap ang buhay
nila sa pamamahala ni Don Teong at sa
pagkamkam nito sa kanilang natitirang
kabuhayan gayudin ang pag-iibigan nila ni
Anita na anak ni Don Teong at kung paano ito
naging sanhi ng pagkamatay ng dalaga. Ang
lahat ng ito ay naging gatong sa poot na
nararamdaman ni Marcos na nag-udyok na rin
upang mabuo ang plano ng binata na patayin
ang Don.
TEORYANG IMAHISMO
Ang binibigyang diin ng makata ay ang imahe.
Ang imahe ang nagsasabi ng kahulugan ng tula.
Ang mga makata ay malayang nakakapili ng
anumang paksain na ang ibig talakayin at
gumamit ng angkop na salita.
Halimbawa
• In a station of the metro – Ezra Pound
• Sea rose – Hilda Doolittle
Pinagmulan
• sa unang dalawang dekada ng ika-20
siglo lumaganap ang imahismo bilang
isang kilusang panulaan sa Estados
Unidos at Inglatera.
• -Ilan sa mga prominenteng pangalan sa
kilusang ito ay ang mga makatang
Amerikano na sina Ezra Pound, Amy
Lowell, John Houlg Fletcher at Hilda
Doolittle. Samantala, sa Inglatera naman
ay nakilala ang mga manunulat na sina
D. H. Lawrence at Richard Aldington.
TEORYANG REALISMO
Ang teoriya ng realismo ay tumatalakay sa
katotohanan sa lipunan. Karaniwan nitong
pinapaksa ang kalagayan na nangyayari sa
lipunan tulad ng kurapsyon, katiwalian,
kahirapan at diskriminasyon. Madalas din itong
naka pokus sa lipunan at gobyerno. Mahalaga
din sa nagsusuri ng mga akda na sinusuri sa
teoriyang ito na maiugnay ang mga pangyayari
sa akda o teksto sa lipunan
Halimbawa
• Ambo
• Bangkang Pape
• Mga Ibong Mandaragat
• Maganda pa ang Daigdig
• Dekada ‘70
Pinagmulan:
• Ang Realismo ay isang kilusang
umusbong sa larangan ng sining noong
siglo 1900
• Unang ginamit ang terminong Realismo
nuong 1826 ng Mercure francais du XIX
siecle sa Pransya bilang paglalarawan sa
doktrinang nakabatay sa nakatotohanan
at wastong paglalarawan ng lipunan at
buhay.
MORALISTIKO
• Sinusuri o tumatalakay sa
pagpapahalagang ginamit.
Pinahahalagahan ang moralidad,
disiplina at kaayusang nakapaloob sa
akda.
• Ilahad ang iba’t ibang pamantayang
sumusukat sa moralidad ng isang tao-
ang pamantayan ng tama o mali.
Susing salita
• Proposisyong nagsasaad sa pagkatama o
kamalian ng isang kilos o ugali ayon sa
pamantayang itinakda ng lipunan.
Panitikan na may relasyon sa aralin

Ibig kong Makita ni Benigno Ramos
FEMINISMO
• tumutukoy sa prinsipyo o paniniwalang
dapat maging pantay ang mga babae at
mga lalaki
• sa pagmatasa ng mga karapatang
sosyal, ekonomiko at political.
“If you stand for equality you’re a feminist”
-emma watson
Susing salita
• Madaling matukoy kung ang isang
panitikan ay feminismo sapagkat babae
o sagisag babae ang pangunahing tauhan
ay ipamayagpag ang mabubuti at
magagandang katangian ng tauhan.
Panitikan na may relasyon sa aralin
Paalam sa Pagkabata ni Nazareno D. Bas
TEORYANG SIKO ANALITIKO
SIKO ANALITIKO
 Inilalahad ang natatagong kahulugan sa
akda sa pamamagitan ng pagsusuri ng
kilos o gawi at pananalitang ginagamit
ng tauhan sa akda.
 Nakatuon sa kalagayan ng isang tao.
Maaaring sa pag-iisip o sa kanyang pag-
uugali.
SIKO ANALITIKO
(Sigmund Freud)
Late 19th Centry
 “Tanging ang ekonomiya lamang ang
motibo ng lipunan.”
 Sikoanalisis
 “The child is the Father to the man”
*May Kinalaman ito sa paniniwalang
naghahaap-buhay tayo upang lasapin
ang sarap ng buhay at nagkakaroon
lamang ng maturidad ang isang tao
bunga ng kayang kamalayan sa
kahirapan.
*Kamalayan at Di-kamalayan
*Sikoanalisis- pagbibigay kahulugan sa
mga pangyayari at simbolo sa paraan na
paghahagilap ng koneksiyon sa
nakaraan.
halimbawa
 Cat on a hot Tin Roof – Tennessee
Williams
 Hamlet , King Lear, Macbeth, and A
Midsummer night’s Dream– William
Shakespeare
TEORYANG ROMANTISISMO
ROMANTISIMO
 1800- 1900
  Mga akdang tumatalakay sa mga
paksang pag-ibig sa kapwa, bansa at
mundong kinalakhan.
 Romantiko
 *Romantiko ang tinawag sa paraan ng
pagsulat ng mga akdang pampanitikan
sa panahon ng romantisismo dahil ang
mga sanaysay , tula, maikling kwentona
naisulat sa panahong iyon ay may
pagkaromantiko ang paksa.
Uri ng Romantisimo
 Romantisimong Tradisyunal-
nagpapahalaga sa halagang pantao.
 Romantisismong Rebolusyonaryo-
pagkamaasariling karakter ng isang
tauhan.
halimbawa
 Pag-ibig at Pakikidigma ni Jose Corazon
De Jesus
 Pagtatapat ni Lope K. Santos
 Ang Ulap ni Ildefonso Santos
SOSYOLOHIKAL
- nagiging salamin sa mga tunay na nangyari sa
buhay.
- may kaisipang inihahatid sa mambabasa na nag
lalarawan sa pilosopiyang taglay ng akda.
- tumutugon sa tungkulin ng panitikan na imulat
ang lipunan sa mga katotohanan na nangyayari
sa kasalukuyan.
Halimbawa:
"TATA SELIO" Rogelio Sikat
Nais ni Tata Selio na maipabalik ang lupang
sinanla nito kay Kabesang Tano. Ngunit sa
kawalan ng pera, hindi na ito nabawi pa.
Isang araw habang nag sasaka si Tata Selio
kinausap siya ni kabesa Tano na umalis na sa
sinasaka niyang lupa dahil may ibang mag
sasaka na doon. Nakiusap si Tata Selio dahil
ayon sakanya ay pag-aari naman niya ito noon
bago ma-embarga. Ngutin, hindi siya
pinakinggan neto. Dahilan ng pagdilim ng
kanyang paningin kaya nagawa niyang tagain si
Kabesang Tano na agad din namang kinamatay
nito. Dahil sa pangyayaring ito, nakulong si Tata
Selio.
NATURALISMO
- paniniwalang lahat ng nilalang at pangyayari sa
sangkalawakan at natural.
- hindi naniniwala ang mga naturalisko sa mga
bagay na supernational.
- ang pangyayari sa akda ay kahindik-hindik,
kasuklamsuklam at karimarimahim.
PANGKALAHATANG PANAW
"huwag mong husgahan ang tao sa panlabas
niyang anyo bagkus alamin muna ang
pinagmulan ng katangian niyang ito. sapagkat,
kung ano ang ginawa mo sa iyong kapwa, iyon
din ang iyong matatanggap."
Halimbawa:
"WALANG PANGINOON" Deogracias A.
Rosario
Pinag-uusapan pa lamang ng mag-ina nang
umagang yaon ang malaki nilang kapalaran
sapagkat mabuti ang lagay ng tanim nilang palay
nang isang utusan sa bahay-pamahalaan ang
dumating taglay ang utos ng hukumang sila’y
pinaaalis sa kanilang lupang kinatatayuan, at
sinamsam ni Don Teong na ama ni Anita ang
lahat ng lupa nilang sinasaka.Ngunit si Marcos,
isang manggagawang hubog sa palihan ng
bagong panahon, ay lumaki ang puso sa
pagtitiis. Naging maluwag nga ang kanyang
dibdib sa pagtanggap sa pang-aapi ng may-ari ng
lupa.Datapwat nang tanggapin niya ang utos ng
hukuman na pinaaalis sila roon, talagang
nagdilim ang kanyang isip. Noon pa’y naisip na
niyang gawing batas ang kanyang kamay,
yamang hindi na niya matatamo ang katarungan
sa hukuman ng mga tao.