CLS – COMBAT LIFESAVER

KURS
RATOWNIKA POLA WALKI

Opracowano na podstawie
US ARMY CLS course – podkurs IS0875
 UDZIELANIE POMOCY
RANNEMU NA POLU WALKI
 Udzielanie taktycznej pomocy medycznej

1. ZŁA TAKTYKA MOŻE DOPROWADZIĆ

WSZYSTKICH DO ŚMIERCI.
2. ZŁA TAKTYKA MOŻE OZNACZAĆ
NIEPOWODZENIE AKCJI.
Liczy się koordynacja w czasie

Wykonywanie właściwych rzeczy

we
właściwym czasie
 Wprowadzenie

Około 90% zgonów na polu walki

następuje zanim ranni trafią do
placówki medycznej. Przeważnie
takiej śmierci nie da się zapobiec,
nawet gdy na miejscu jest lekarz.
Przykłady: rozległe urazy głowy,
rozległe obrażenia ciała.
Około 15% rannych, którzy umierają przed
dotarciem do placówki medycznej, można
uratować, jeśli podejmie się odpowiednie działania.

Zatamowanie intensywnego krwawienia

Odbarczenie odmy opłucnowej

Przywrócenie drożności dróg oddechowych

W czasie wojny w Wietnamie ponad 2500 żołnierzy
zmarło z powodu krwotoku z ran rąk i nóg, mimo że nie
mieli żadnych innych poważnych obrażeń.

Żołnierzy tych można było uratować przez zastosowanie

opatrunków i opasek uciskowych tamujących krwotok.
 Ratownik taktyczny
• Pełnienie funkcji ratownika taktycznego to
twoje drugorzędne zadanie.

• Zadaniem nadrzędnym jest nadal realizacja

celów bojowych.

• Pomocy powinieneś udzielać tylko wtedy, gdy

nie koliduje to z twoim nadrzędnym zadaniem.
Kontekst taktyczny

• Ostrzał

• Ciemność

• Czynniki środowiskowe

• Problemy z transportem ofiar

• Opóźnienie w uzyskaniu
ostatecznej pomocy

• Decyzje dowództwa
 Udzielanie taktycznej pomocy medycznej

3 odrębne fazy

• Pomoc pod ostrzałem

• Taktyczna pomoc w terenie

• Pomoc w trakcie ewakuacji

Trzy cele taktycznej pomocy
medycznej:

1. Nie dopuścić do śmierci, jeśli da się jej

zapobiec

2. Zapobiec dodatkowym ofiarom

3. Wykonać zadanie bojowe

Z założeń tych wynika jedna szczególnie ważna
zasada:

– W ramach pomocy taktycznej należy dokonywać

właściwej interwencji we właściwym czasie

– Prawidłowa pod względem medycznym

interwencja dokonana w nieodpowiednim czasie
może doprowadzić do kolejnych ofiar
 Pomoc pod ostrzałem

• Pomoc udzielana przez lekarza lub

ratownika medycznego na miejscu
zdarzenia jeszcze pod ostrzałem
nieprzyjaciela

• Zakres takiej pomocy jest bardzo

ograniczony
 Taktyczna pomoc w terenie

• Pomoc udzielana po ustaniu ostrzału

nieprzyjaciela

• Zarówno ty, jak i ranny, jesteście bezpieczni i

możesz swobodnie udzielić pomocy
(nadrzędny cel bojowy został osiągnięty)
 Pomoc w trakcie ewakuacji

• Pomoc udzielana podczas ewakuacji rannego

• Na tym etapie w udzielaniu pomocy może już

uczestniczyć sprowadzony wcześniej
dodatkowy personel i sprzęt
Pomoc pod ostrzałem
 Poprawka Tooheya

„Oczekuję także, że ranni będą odpowiadać

ogniem, dopóki tylko będą mogli.”

Kmdr Pat Toohey

Oficer Głównodowodzący
Czwarty oddział SEAL
 Pomoc pod ostrzałem
• „Najlepszym lekarstwem na polu
walki jest przewaga ognia”

• Siła ognia personelu medycznego

może być kluczowym elementem
w osiągnięciu przewagi taktycznej

• Stłumienie ognia nieprzyjaciela

zminimalizuje ryzyko kolejnych
ofiar
 Pomoc pod ostrzałem
• Jeśli ranny może się poruszać o własnych siłach, każ mu
prowadzić ogień w stronę nieprzyjaciela i przemieścić się
w bezpieczne miejsce, następnie udziel pierwszej pomocy

• Jeśli ranny nie jest w stanie strzelać ani przemieścić się w

bezpieczne miejsce, a ty nie możesz udzielić pomocy, każ
mu udawać trupa

• Poinformuj dowódcę oddziału o sytuacji medycznej

• Użyj zasłony, np. dymnej

 Pomoc pod ostrzałem
Improved First Aid Kit
• Na tym etapie nie zajmuj
się udrażnianiem dróg
oddechowych,
najważniejsze jest szybkie
przeniesienie rannego
poza zasięg ognia

• Jeśli ranny ma silny

krwotok z kończyn lub
doznał amputacji
urazowej kończyny, użyj
opaski uciskowej
 Pomoc pod ostrzałem

• Krwotok z kończyn to najczęstsza

przyczyna śmierci, której można było
zapobiec
• Szybkie zatamowanie krwawienia
przy pomocy opaski uciskowej może na
tym etapie uratować życie
 Przypadek śmierci podczas wojny w Iraku
• Żołnierz piechoty morskiej zostaje postrzelony w
nogę
• Dochodzi do pulsacyjnego krwotoku tętniczego
• Sanitariusz przybywa po 10 minutach
• Próbuje zastosować materiał hemostatyczny – bez
skutku
• Próbuje infuzji dożylnej – bez skutku
• Dopiero wtedy zakłada opaskę uciskową
• Ranny umiera
 Wojskowa opaska uciskowa (CAT)

KOŁOWRÓT

TAŚMA NA RZEP
PASEK KOŁOWROTU
Opaski uciskowe
 Pomoc pod ostrzałem
• Wspieraj rannego psychicznie

• Jeśli ranny nie reaguje, przenieś go oraz

należący do niego ważny sprzęt operacyjny w
bezpieczne miejsce, o ile pozwala na to
sytuacja
Taktyczna pomoc w terenie
 Taktyczna pomoc w terenie
• Udziel taktycznej pomocy w terenie,
kiedy razem z rannym znajdziesz się poza
bezpośrednim zasięgiem ognia
nieprzyjaciela

• Sprawdź ponownie środki tamowania

krwawienia, o ile takie zostały
zastosowane pod ostrzałem.
 Taktyczna pomoc w terenie

Jeśli ofiara eksplozji lub rany drążącej nie ma

wyczuwalnego pulsu, nie oddycha ani nie daje
innych oznak życia, NIE podejmuj
resuscytacji krążeniowo-oddechowej (CPR)

Wykonując CPR, narażasz własne życie,

opóźniasz wykonanie zadania,
podczas gdy ofiara już nie żyje …
 Taktyczna pomoc w terenie
Rannym, którzy utracili stabilność psychiczną,
należy natychmiast odebrać broń palną i
granaty.
 Ustalanie stopnia przytomności

System AVPU

A Ranny jest zorientowany: wie, kim jest, gdzie jest,

zna datę itd.
V Rannemu brak orientacji, ale reaguje na głos.
P Ranny reaguje na ból, ale nie reaguje na głos.
U Ranny nie reaguje (jest nieprzytomny).

Sprawdzaj co 15 minut
 Taktyczna pomoc w terenie

• Wstępna ocena DOK

– Drożność dróg oddechowych

– Oddychanie
– Krążenie
Taktyczna pomoc w terenie: drogi oddechowe
• Udrożnij drogi oddechowe przez podniesienie
podbródka lub odgięcie żuchwy rannego
• Jeśli ranny jest nieprzytomny i oddycha
spontanicznie, zastosuj rurkę nosowo-gardłową
• Umieść rannego w pozycji bocznej ustalonej
Rurka nosowo-gardłowa
Drogi oddechowe da się udrożnić nawet przy takim urazie
 Taktyczna pomoc w terenie: oddychanie
• Poważne obrażenia ściany klatki piersiowej
należy jak najszybciej zaopatrzyć opatrunkiem
okluzyjnym, nie zważając na wentylację jednej
strony opatrunku

• Można także użyć opatrunku Ashermana

• Jeśli to możliwe, rannego należy ułożyć w

pozycji siedzącej.
Opatrunek Ashermana
 Taktyczna pomoc w terenie: oddychanie
• Postępujące trudności z oddychaniem przy
jednostronnej poważnej ranie drążącej klatki
piersiowej należy uznać za oznakę odmy opłucnowej
• Odma opłucnowa to druga najważniejsza przyczyna
możliwej do uniknięcia śmierci na polu walki
• Nie można polegać na typowych objawach, takich jak
przesunięcie tchawicy itp.
• Dekompresja klatki piersiowej przez nakłucie igłą
jest zabiegiem ratującym życie
Dekompresja klatki piersiowej przez nakłucie
 Taktyczna pomoc w terenie: krążenie
• W tym momencie można się zająć
niezaopatrzonymi wcześniej krwawiącymi
ranami

• Postaraj się usuwać jak najmniej ubrań,

mimo konieczności przeprowadzenia
gruntownych oględzin w poszukiwaniu
innych obrażeń
 Taktyczna pomoc w terenie: krążenie
• Załóż opaskę uciskową w przypadku amputacji
urazowej kończyny

• Do silnie krwawiących ran zastosuj specjalny bandaż

i ucisk

• Jeśli wcześniej użyto opaski uciskowej, rozważ

zastąpienie jej opatrunkiem uciskowym i/lub
zastosowanie opatrunków hemostatycznych
(HemCon) lub proszku hemostatycznego (QuikClot),
aby zatamować dalsze krwawienie
 Opatrunek hemostatyczny z zawartością
chitosanu

• Przyłóż bezpośrednio do krwawiącego

miejsca i przytrzymaj przez 2 minuty

• Jeśli opatrunek nie zatamuje krwawienia w

ciągu 4 minut, usuń go i zastąp nowym
 Opatrunek hemostatyczny z zawartością
chitosanu

• Jeśli opatrunki okażą się nieskuteczne, można użyć

kolejnych
• Użyj opatrunków/bandaży wojskowych do
przytrzymania opatrunku hemostatycznego
• Zdejmowaniem opatrunków hemostatycznych
powinny się zająć osoby specjalnie do tego
wyszkolone po ewakuacji do punktu pomocy
medycznej
 Taktyczna pomoc w terenie: wstrząs
• Wstrząs hipowolemiczny następuje w wyniku
nagłego obniżenia ilości płynów w układzie krążenia

• Przyczyną wstrząsu hipowolemicznego mogą być

także: udar cieplny, biegunka czy czerwonka

• Ranny może mieć także krwotok wewnętrzny, np.

krwotok do jamy brzusznej lub klatki piersiowej
 Taktyczna pomoc w terenie: płyny infuzyjne
• NAJPIERW ZATAMUJ KRWAWIENIE!

• Dojście dożylne można uzyskać przy pomocy pojedynczego

cewnika o rozmiarze 18 Ga, który pozwala na łatwe
rozpoczęcie infuzji

• W przypadku braku płynów infuzyjnych dojście do żył

kontroluje się przy użyciu wenflonu

• Upewnij się, czy miejsce infuzji nie jest zbytnio oddalone od

rany
 Powody, by NIE stosować infuzji dożylnej u
wszystkich rannych

• Minimalizuj zakres interwencji medycznej u żołnierzy,

którzy mogą kontynuować wykonywanie zadań bojowych

• Oszczędzaj płyny infuzyjne, ich zapas jest ograniczony

• Zajmuj się ciężej rannymi

• Unikaj opóźniania manewrów taktycznych – pięć minut

oczekiwania na infuzję może kosztować życie pięciu
członków twojego oddziału
Wenflon
 Taktyczna pomoc w terenie: inne urazy

• Jeśli pozwalają na to warunki, usztywnij

złamane kończyny, sprawdzając
jednocześnie puls, i przygotuj rannego do
ewakuacji

• Podaj tabletki z żołnierskiego zestawu

polowego
Tabletki z zestawu polowego
 Uwaga!
• Na polu walki nie zażywaj aspiryny,
ibuprofenu ani podobnych leków

• Utrudniają krzepnięcie krwi

• W razie odniesienia rany zwiększają

ryzyko wykrwawienia się na śmierć
 Taktyczna pomoc w terenie: ewakuacja

• Przekaż informacje: Powiadom dowódcę oddziału o stanie

rannego: Czy ranny będzie mógł kontynuować zadanie? Czy
ranny wymaga ewakuacji medycznej dla ratowania życia lub
kończyny? Ewakuacji niemedycznej?

• Załóż polową kartę medyczną (DD formularz 1380)

• Sprawdzaj stan rannego pod kątem dróg oddechowych,

oddychania, krwawienia i infuzji dożylnej.
Ewakuacja rannego w warunkach bojowych
 Pomoc przy ewakuacji rannego

• Jeśli ranny wymaga ewakuacji, przygotuj go do niej

• Użyj koca, by zapewnić mu ciepło

• Jeśli ranny wymaga ewakuacji medycznej, twoim

obowiązkiem będzie wezwanie transportu
medycznego (MEDEVAC)
 Zabezpieczenie części ciała po amputacji urazowej

• Wypłucz oderwaną część ciała z odłamków i innych

pozostałości

• Owiń luźno sterylną gazą nasączoną w roztworze soli

fizjologicznej

• Umieść w szczelnej torebce foliowej lub owiń chustą

• Wstaw do chłodnego pojemnika, ale nie mroź

• Nigdy nie wkładaj oderwanej części ciała do wody

• Nigdy nie kładź jej bezpośrednio na lodzie

• Nigdy nie używaj suchego lodu do chłodzenia

 Pomoc przy ewakuacji
• Jeśli rannego trzeba przenieść do miejsca odbioru rannych, użyj
noszy typu SKED lub innych noszy wykonanych prowizorycznie

• Jeśli rannego transportuje się pojazdem innym niż ambulans

wojskowy (CASEVAC), konieczne może być właściwe
dostosowanie takiego pojazdu

• Jeśli nieprzytomnego żołnierza transportuje się pojazdem innym

niż ambulans wojskowy, konieczne może być towarzyszenie mu
w drodze i udzielenie w razie potrzeby dodatkowej pomocy

• W miarę możliwości uzupełniaj wyposażenie swojej torby

medycznej
 Podsumowanie
• Na polu walki wyróżnia się trzy rodzaje
rannych:
1. Żołnierze, którzy na pewno przeżyją

2. Żołnierze, którzy na pewno nie przeżyją

3. Żołnierze, którzy przeżyją, jeśli zostaną podjęte

natychmiastowe czynności ratunkowe (7-15%)
Co się stało?
Ten człowiek został ranny w wyniku eksplozji
improwizowanego materiału wybuchowego (IED).
Odłamek spowodował ranę drążącą szyi i
rozerwanie prawej tętnicy szyjnej wspólnej, z której
wykrwawił się na śmierć

Co mogło go było uratować?

Trwały ucisk krwawiącego
miejsca
Opatrunek HemCon
Szybsza ewakuacja
Co się stało?
Ten człowiek po katastrofie śmigłowca doznał rany
postrzałowej brzucha, poniżej kamizelki
kuloodpornej. Jak wynika z raportu, żył jeszcze
przez prawie pięć godzin od chwili postrzału, co
wskazuje na stosunkowo wolne tempo krwawienia.
Ranę uznano za podlegającą natychmiastowej
interwencji chirurgicznej.

Co mogło go uratować?
Szybsza ewakuacja
Koncentrat krwinek czerwonych na
pokładzie śmigłowca (zgodnie z
zaleceniami TCCC)
 Co się stało?
Ten człowiek doznał amputacji urazowej połowy prawego
przedramienia w wyniku eksplozji pocisku z granatnika
oraz rozerwania tętnicy udowej. Wykrwawił się na śmierć
z rany uda, mimo że założono trzy polowe opaski uciskowe.
Udzielający pierwszej pomocy najwyraźniej wiedział, co
należy zrobić, ale nie miał odpowiedniej opaski uciskowej
ani nie był w stanie jej wykonać na czas.

Co mogło go uratować?
Opaska uciskowa CAT
Lepsze wyszkolenie wszystkich
członków oddziału
(Lekarz zginął na początku akcji)
Co się stało?
Ranny otrzymał postrzał w górną część
uda, za wysoko by założyć skuteczną
opaskę uciskową.

Co mogło go uratować?
Stały ucisk rany albo
ucisk tętnicy udowej w punkcie uciskowym, albo
opatrunek HemCon oraz
szybsza ewakuacja
 TCCC w Iraku
Przyjęcie i wdrożenie zasad TCCC przez pluton
medyczny grupy zadaniowej 1-15 IN w kampanii
irackiej okazało się olbrzymim sukcesem. W
ciągu 25 dni nieprzerwanych walk, w których
rannych zostało 32 naszych żołnierzy, w tym
wielu ciężko, mieliśmy zero zabitych na miejscu i
zero zmarłych w wyniku odniesionych ran,
udzielając jednocześnie pomocy znacznej liczbie
rannych cywilów i wojskowych irakijskich.
 TCCC w IRAKU (cd.)
Sukces ten powinien służyć jako model dla innych
konwencjonalnych jednostek bojowych w całej armii
w zakresie wstępnej pomocy medycznej.
Zasady TCCC są potwierdzone badaniami i sprawdzone
w praktyce i powinny stanowić podstawę udzielania
pomocy rannym na polu walki.
Kpt Michael Tarpey
Lekarz batalionowy 1-15 IN
20 stycznia 2005
 Podsumowanie

„Jeśli w czasie następnej wojny można będzie

zrobić tylko dwie rzeczy:
1) zakładać opaski uciskowe i
2) odbarczać odmę opłucnową, można będzie
prawdopodobnie uratować od 70 do 90%
żołnierzy poległych od ran, które nie muszą być
śmiertelne.”
-Płk Ron Bellamy
WOLNO ZNACZY GŁADKO

GŁADKO ZNACZY SZYBKO

PYTANIA?
Ocena stanu rannego
 Ostrzeżenie o skażeniach
Jeśli występują jakiekolwiek oznaki zatrucia
gazem paralityczno-drgawkowym, przerwij
oględziny, zastosuj konieczne środki ochrony
przeciwko skażeniom, a następnie podejmij na
nowo czynności ratownicze.
 Zanim podejdziesz do rannego, wykonaj
następujące czynności

• Sprawdź teren pod katem zagrożeń

– Broni krótkiej
– Broni palnej i materiałów
wybuchowych
– Środków chemicznych i
biologicznych
– Zagrożeń elektrycznych
– Stabilności konstrukcji

5
 Zanim podejdziesz do rannego

• Ustal najlepszą drogę dojścia do rannego i najlepszą

drogę wyjścia

• Zaplanuj drogę ewakuacji przed narażeniem się na

ostrzał nieprzyjaciela

• Poproś o osłonę ognia

• Postaraj się przewidzieć, jakiego rodzaju urazów mógł

doznać ranny
 Zanim podejdziesz do rannego

• Postaraj się przewidzieć, jak twoje działania

wpłyną na ogień nieprzyjaciela

• Zanim ruszysz rannemu na pomoc, zaplanuj,

co zrobisz, by mu pomóc
 Podejdź do rannego

• Pamiętaj, jeśli ty i ranny jesteście nadal pod

ostrzałem nieprzyjaciela, odpowiadaj ogniem.
Nie narażaj siebie w celu udzielania pomocy.
 Podejdź do rannego
• Stłum ogień nieprzyjaciela

• Jeśli to możliwe, nakaż rannemu prowadzenie

ognia w stronę nieprzyjaciela, przemieść się wraz
z nim w bezpieczne miejsce i udziel pierwszej
pomocy

• W razie konieczności udawaj

trupa
 Podejdź do rannego
• Jeśli pozwala na to sytuacja:

• Podejdź do rannego najbezpieczniejszą drogą

• Zrób ogólne rozeznanie (skala obrażeń, szansa na

przeżycie)

• Jeśli zdecydujesz się przemieścić, zabierz ze sobą

broń rannego i sprzęt istotny dla powodzenia akcji
 Sprawdź reakcje

• Delikatnie wstrząśnij lub klepnij rannego w

ramię i zapytaj głośno, ale spokojnie:
„Wszystko w porządku?”

• Test w skali AVPU

• Jeśli jest przytomny, zapytaj, gdzie go boli

lub czy ma dziwne uczucie w którejś części
ciała
 Sprawdź reakcje
• Jeśli jest nieprzytomny, ułóż go na plecach i
udrożnij drogi oddechowe

– Odchyl głowę/podnieś podbródek

– Odciągnij żuchwę
– Zastosuj rurkę intubacyjną (nosowo-gardłową)
Ułóż rannego na plecach
 Sprawdź, czy ranny oddycha

• Jeśli podejrzewasz uraz głowy albo karku,

udrożnij drogi oddechowe, odginając
żuchwę. W innym wypadku odchyl głowę
rannego, unosząc jednocześnie podbródek.
 Sprawdź, czy ranny oddycha
• Sprawdź, czy widać unoszenie się i opadanie
klatki piersiowej i brzucha

• Sprawdź, czy słychać odgłos

oddychania

• Sprawdź, czy czuć oddech

na twarzy
 Sprawdź, czy ranny oddycha

• Sprawdź usta rannego: usuń palcami ciała

obce
 Sprawdź, czy ranny oddycha
• Jeśli ranny ma ranę drążącą klatki piersiowej i
oddycha albo stara się oddychać, przerwij oględziny
i zastosuj opatrunek okluzyjny na otwartą ranę
klatki piersiowej.

• Jeśli ranny ma ranę drążącą klatki piersiowej, nie

oddycha i nie stara się oddychać, nie próbuj
opatrywać rany.

• Jeśli w warunkach bojowych trafisz na ofiarę, która

nie daje znaków życia (brak oddechu i brak tętna),
zaprzestań pierwszej pomocy.
OTWARTA RANA KLATKI PIERSIOWEJ
ODMA OPŁUCNOWA
Puls tętnicy szyjnej
(10 sekund)
 Sprawdź, czy ranny krwawi

• Sprawdź, czy ubrania są przesiąknięte krwią

• Poszukaj ran wlotowych i wylotowych

• Jeśli występuje zagrażający życiu krwotok z

kończyny (ramienia lub nogi), przerwij
oględziny i zatamuj krwawienie przy pomocy
opaski uciskowej lub innych środków
 Udziel dalszej pomocy
• Wyślij żołnierza do lekarza wojskowego

• Czuwaj nad rannym do czasu przybycia

lekarza

• Uspokajaj rannego

• Jeśli sytuacja bojowa na to pozwala, udziel

wsparcia lekarzowi
 Udziel dalszej pomocy

• Wypełnij polową kartę medyczną (DD formularz 1380) i

poproś o ewakuację medyczną

• Pełnij funkcję szefa

zespołu noszowego

• Towarzysz rannemu w
transporcie
 Podsumowanie
• Jak omówiono na lekcji 1., trzy najważniejsze
przyczyny możliwej do uniknięcia śmierci od ran na
polu walki to:

• Silne krwawienie (zastosuj opaskę uciskową lub

specjalny opatrunek urazowy)
• Zapadnięte płuco (wykonaj dekompresję klatki
piersiowej przez nakłucie igłą)
• Zatkane drogi oddechowe (wstaw rurkę nosowo-
gardłową)
 Podsumowanie
• Okoliczności, w których nie powinieneś udzielać
rannemu pomocy pod ostrzałem nieprzyjaciela:

• Istnieje bezpośrednie zagrożenie dla twojego życia

• Inni znajdujący się w pobliżu żołnierze pilniej wymagają

pomocy

• Ofiara nie wykazuje oznak życia (braku oddechu, tętna)

 Podsumowanie

• Okoliczności, w których nie powinieneś udzielać

rannemu pomocy pod ostrzałem nieprzyjaciela:
• Obrażenia wskazują, że ranny nie przeżyje bez
natychmiastowej ewakuacji do placówki medycznej, a
taka ewakuacja nie jest możliwa
• Rana drążąca głowy z odsłoniętą tkanką mózgową
• Poważne poparzenia dużej powierzchni ciała
• Oderwanie kończyn w wyniku wybuchu
PYTANIA?
Udrożnienie i kontrola dróg
oddechowych
 Sprawdź, czy ranny reaguje
Jeśli ranny wydaje się nieprzytomny, sprawdź, czy
reaguje na bodźce zewnętrzne.

• Zapytaj, czy wszystko

w porządku

• Delikatnie wstrząśnij lub

klepnij rannego

• Jeśli nie reaguje, ułóż na plecach i udrożnij drogi oddechowe

Ułóż rannego na plecach
 Udrożnij drogi oddechowe
• Drogi oddechowe najczęściej zatykane są przez język

• Kiedy ranny jest nieprzytomny, jego mięśnie się

rozluźniają. Takie rozluźnienie może spowodować
opadnięcie języka w głąb jamy ustnej i zablokowanie
dróg oddechowych

• Dwie stosowane metody udrażniania dróg

oddechowych to odchylenie głowy z jednoczesnym
podniesieniem podbródka oraz odgięcie żuchwy
 Udrożnij drogi oddechowe
(odgięcie żuchwy)
• Jeśli podejrzewasz uraz karku lub kręgosłupa,
zastosuj metodę odgięcia żuchwy
 Udrożnij drogi oddechowe
• Usuń palcami wszystko, co może blokować
drogi oddechowe rannego

• Wyłamane zęby
• Kości twarzy
• Wymiociny
 Sprawdź, czy ranny oddycha
• Obejrzyj, osłuchaj, wyczuj
oddech

• Utrzymaj rozwarcie żuchwy

• Policz pełne wydechy

(15 sek.)
 Udrożnij drogi oddechowe
(Odchyl głowę, podnosząc podbródek)
• Gdy nie ma podejrzenia urazu karku lub
kręgosłupa
 Udrożnij drogi oddechowe
(Odchyl głowę, podnosząc podbródek)
• Obejrzyj, osłuchaj, wyczuj oddech

• Utrzymaj głowę rannego w pozycji odchylonej z

uniesionym podbródkiem

• W razie konieczności
wykonaj sztuczne oddychanie
 Sztuczne oddychanie
• Utrzymaj głowę rannego w pozycji odchylonej z
uniesionym podbródkiem lub odciągniętą żuchwę
• Zaciśnij palcami skrzydełka nosa rannego i wykonaj
dwa pełne wydechy (po 2 sekundy)
• Sprawdź tętno szyjne
• Jeśli tętno jest wyczuwalne, wykonaj oddychanie
usta-usta w tempie 1 wydech na 5 sekund
• Po minucie sprawdź oddech i tętno
 Resuscytacja krążeniowo-oddechowa (CPR)
• Jeśli u rannego stwierdzisz brak tętna szyjnego,
możesz przystąpić do resuscytacji krążeniowo-
oddechowej (CPR), pod warunkiem że wiesz, jak to
zrobić i że pozwalają na to warunki bojowe

• W warunkach bojowych nie zaleca się wykonywania

CPR u rannego, który nie oddycha i nie ma tętna.
Dlatego CPR nie wchodzi w zakres niniejszego kursu
 Rurka nosowo-gardłowa

• Tempo wydechów mniejsze niż normalnie

(mniej niż 2 na 15 sekund)

• Odgłosy charczenia i bulgotania

 Rurka nosowo-gardłowa

• Nie używaj rurki nosowo-gardłowej, jeśli ranny ma

pęknięte podniebienie lub gdy widać odsłonięte
fragmenty mózgu

• Nie używaj rurki nosowo-gardłowej, jeśli z uszu lub

nosa rannego wydobywa się przezroczysty płyn

• Wyciekający płyn mózgowo-rdzeniowy może

świadczyć o pęknięciu czaszki
 Rurka nosowo-gardłowa

• Ułóż rannego na plecach (twarzą do góry)

• Z torby medycznej wyjmij rurkę i żel

• Nasmaruj rurkę
 Rurka nosowo-gardłowa

• Odsłoń otwór nosowy rannego

• Włóż końcówkę rurki do prawego otworu
nosowego częścią ukośną w stronę przegrody
• Wsuwaj do środka, dopóki kołnierz rurki nie
oprze się o brzeg nozdrza
Rurka nosowo-gardłowa
 Rurka nosowo-gardłowa
• Jeśli pojawi się opór lub zator, spróbuj
wprowadzić rurkę przez drugi otwór.

• Jeśli obie próby nie dadzą skutku, ułóż rannego

w pozycji bocznej ustalonej i poszukaj pomocy
medycznej.
PYTANIA?
Postępowanie z ranami drążącymi klatki
piersiowej i dekompresja odmy
opłucnowej
 Wprowadzenie
• Człowiek ma dwa płuca, każde z nich zamknięte w
oddzielnej, szczelnej przestrzeni wewnątrz klatki
piersiowej. W przypadku przebicia klatki piersiowej
do jednej z tych przestrzeni dostaje się powietrze, a
płuco nią otoczone zaczyna się zapadać.

• Nawet najmniejsze zapadnięcie któregoś z płuc

powoduje zakłócenie zdolności oddychania i
zmniejsza ilość tlenu, jakim dysponuje organizm
 Budowa jamy klatki piersiowej
Tchawica
Płuca
Oskrzela
Śródpiersie
 Otwarta rana klatki piersiowej
• Uraz polegający na przebiciu ściany klatki
piersiowej nazywa się otwartą raną klatki
piersiowej.

• Pocisk
• Ostrze noża
• Szrapnel
• Pręt
• Odłamki po wybuchu
Otwarta odma opłucnowa
 Oznaki i symptomy otwartej rany klatki
piersiowej

• Wydostający się z rany odgłos zasysania lub

syczenia - „ssąca rana klatki piersiowej”

• Ranny kaszle krwią

• Z rany wydobywa się spieniona krew

• Krótki oddech / trudności w oddychaniu

 Oznaki i symptomy otwartej rany klatki
piersiowej
• Klatka piersiowa nie unosi się normalnie podczas wdechu
(złamane żebra powodujące tzw. cepowatą klatkę
piersiową)

• Ból w okolicach karku lub klatki piersiowej, który wzmaga

się przy oddychaniu

• Sine usta, wnętrze jamy ustnej, czubki palców lub

paznokcie z powodu zmniejszonej ilości tlenu we krwi
(sinica)

• Szybkie i słabe bicie serca (wstrząs)

 Cepowata klatka piersiowa
• Doszło do złamania co najmniej dwóch sąsiadujących
ze sobą żeber w co najmniej dwóch miejscach lub do
oddzielenia mostka od żeber
Sinica
Sprawdzanie otwartych ran klatki piersiowej
• Zlokalizuj otwartą ranę klatki piersiowej

• Poszukaj rany wlotowej i wylotowej (oględziny

wzrokowe i dotykowe)

• Jeśli jest rana wlotowa i wylotowa (po tej samej

stronie), zastosuj trójstronny opatrunek
uszczelniający z przodu i pełny opatrunek
uszczelniający (zaklejone wszystkie cztery boki) z
tyłu
Odma opłucnowa
 Odsłonięcie rany

• Odsłoń ranę poprzez usunięcie, wycięcie lub

zerwanie zakrywającego ją fragmentu ubrania
• Użyj nożyczek z apteczki, noża lub bagnetu
• Nie usuwaj ubrania przyklejonego do rany
• Nie czyść rany ani nie usuwaj tkwiących w
niej przedmiotów
 Przygotuj materiał uszczelniający
Powietrze może przedostać
się przez opatrunki i
bandaże, dlatego przed ich
założeniem ranę należy
obłożyć szczelnym
materiałem.
Przykładem takiego
materiału jest foliowe
opakowanie po opatrunku
polowym.
 Trójstronny opatrunek uszczelniający

• Odsłoń ranę

• Każ rannemu wstrzymać oddech

• Przyłóż foliowy opatrunek wewnętrzną stroną

bezpośrednio do rany

• Upewnij się, że szczelny materiał sięga co najmniej 5

cm poza brzegi rany
 Trójstronny opatrunek uszczelniający
• Przyklej trzy krawędzie materiału (górną i dwie boczne), tak
by osiągnąć efekt zastawki jednokierunkowej, która
wypuszcza powietrze wychodzące z klatki piersiowej, lecz nie
dopuszcza powietrza wchodzącego

• Każ rannemu oddychać normalnie

• Opatrz i zabandażuj ranę, aby uchronić

hermetyczny materiał przed
uszkodzeniem i zabezpieczyć ranę
 Trójstronny opatrunek uszczelniający

Ułóż rannego w pozycji bocznej ustalonej

poszkodowaną częścią ciała do ziemi
 Przedmiot tkwiący w ranie

• Jeśli ranny jest nieprzytomny lub

nie może wstrzymać oddechu,
przyłóż do rany hermetyczny
materiał po opadnięciu klatki
piersiowej, ale przed jej
uniesieniem

• Jeśli ranny jest przytomny i chce

usiąść, pozwól mu usiąść z
plecami opartymi o drzewo lub
inny obiekt
Odma opłucnowa
 Oznaki i objawy odmy opłucnowej

• Niepokój, rozdrażnienie i lęk

• Stłumione oddychanie lub brak odgłosu oddychania

• Sinica

• Szybkie, płytkie oddechy

• Nabrzmiałe żyły szyjne

 Oznaki i objawy odmy opłucnowej
• Nienormalnie niskie ciśnienie krwi (brak tętna w nadgarstku)

• Chłodna, wilgotna skóra

• Obniżony stopień przytomności (AVPU)

• Widoczne pogorszenie stanu rannego

• Przesunięcie tchawicy

Przesunięcie tchawicy to późny objaw odmy prężnej, którego

prawdopodobnie nie zaobserwujesz
 Dekompresja klatki piersiowej
Powietrze nagromadzone w klatce piersiowej
rannego można uwolnić, nakłuwając pęcherz
powietrzny igłą z cewnikiem.
 Dekompresja klatki piersiowej

Dekompresję klatki piersiowej

przeprowadza się WYŁĄCZNIE
wówczas, gdy ranny ma ranę drążącą
klatki piersiowej i poważne zaburzenia
oddychania.
Wykonywanie dekompresji klatki piersiowej

Przygotuj dużą igłę lekarską (14 Ga), cewnik i

kawałek taśmy samoprzylepnej z apteczki.
Wykonywanie dekompresji klatki piersiowej
• Zlokalizuj miejsce nakłucia: druga przestrzeń
międzyżebrowa, tuż nad trzecim żebrem na linii
środkowo-obojczykowej (z tej strony, gdzie uraz).
Wykonywanie dekompresji klatki piersiowej
Przebij skórę zdecydowanym ruchem, trzymając igłę
pod kątem 90 stopni.
Wykonywanie dekompresji klatki piersiowej

• Wsuwaj igłę aż przebijesz ścianę klatki

piersiowej

• W chwili wejścia igły do jamy klatki

piersiowej usłyszysz charakterystyczne
pyknięcie
Wykonywanie dekompresji klatki piersiowej
Wycofaj igłę, przytrzymując na miejscu cewnik.
Wykonywanie dekompresji klatki piersiowej

Użyj taśmy samoprzylepnej do zamocowania

cewnika do ściany klatki piersiowej.
 Dodatkowa pomoc
• W miarę możliwości czuwaj nad rannym do chwili
przybycia pomocy medycznej.

• Przy ewakuacji rannego można go ułożyć raną do

góry (odwrotnie niż w przypadku otwartej rany klatki
piersiowej bez dekompresji).

• Ułóż rannego w pozycji siedzącej, jeśli tak mu

wygodniej.
PYTANIA?
Tamowanie krwawienia
 Wprowadzenie
Najczęstszą przyczyną śmierci na polu walki,
której można zapobiec, jest krwawienie z
kończyny górnej lub dolnej
 Wprowadzenie
Krwawienie z kończyn można zatamować,
stosując:

• Bojowy opatrunek osobisty (typ izraelski -

Emergency Trauma Dressing)

• Ucisk ręczny lub uniesienie kończyny

• Opaskę uciskową (ostatnia deska ratunku?)

 Wprowadzenie
• W niektórych przypadkach od razu zakładamy opaskę
uciskową, ponieważ inne metody nie pozwolą
skutecznie zatamować krwotoku.

• Na polu walki, opaska uciskowa pozwala szybko

zatamować silne krwawienie. Gdy będziemy mieć
czas na dokładną ocenę stanu poszkodowanego i
udzielenie mu pomocy, możemy zastosować
opatrunek osobisty typu izraelskiego lub opatrunek
uciskowy i rozluźnić opaskę. Zwiększy to szanse na
ocalenie kończymy (zapobiegnięcie amputacji).
 Krwotok i wstrząs
pokrwotoczny

• Co się dzieje, gdy nasze ciało zaczyna

krwawić?

• Reakcja organizmu zależy – od tego, ile

krwi utraciliśmy
Ilość krwi w organizmie dorosłego człowieka

5 Liters Blood Volume

 Oznaki wstrząsu
Najistotniejsze w taktyczno-bojowej opiece
nad poszkodowanym
• Stan psychiczny
• Tętno na tętnicy promieniowej
Również
• Akcja serca
• Ciśnienie krwi
• Częstość oddechu
• Prawdopodobieństwo zgonu
 Oznaki wstrząsu
• Oceniaj utratę krwi w przedziałach ½ litra

• Uwaga:
– W warunkach bojowych może być trudno
oszacować ilość utraconej krwi – w takich
wypadkach oceniamy stan psychiczny
poszkodowanego i tętno na tętnicy
promieniowej
– Przyśpieszona praca serca i częstość
oddechu może być wynikiem wysiłku,
stresu bojowego lub wstrząsu
 Utrata ½ litra krwi

4.5 Liters Blood Volume

 Utrata ½ litra krwi
• Stan psychiczny - pobudzenie
• Tętno na tętnicy promieniowej - wysokie
• Praca serca – normalna lub nieco
przyśpieszona
• Ciśnienie skurczowe - normalne
• Częstość oddechu - normalna
• Czy poszkodowany umrze: nie
 Utrata 1 litra krwi

4.0 Liters Blood Volume

 Utrata 1 litra krwi
• Stan psychiczny - pobudzenie
• Tętno na tętnicy promieniowej - wysokie
• Praca serca – 100 +
• Ciśnienie skurczowe – normalne w pozycji
leżącej
• Częstość oddechu – może być normalna
• Czy poszkodowany umrze: nie
 Utrata 1 ½ litra krwi

3.5 Liters Blood Volume

 Utrata 1 ½ litra krwi
• Stan psychiczny – pobudzenie i niepokój
• Tętno na tętnicy promieniowej – może być
niskie
• Praca serca – 100+
• Ciśnienie skurczowe – może być obniżone
• Częstość oddechu - 30
• Czy poszkodowany umrze:
prawdopodobnie nie
 Utrata 2 litrów krwi

3.0 Liters Blood Volume

 Utrata 2 litrów krwi

• Stan psychiczny – splątanie / letarg

• Tętno na tętnicy promieniowej – niskie
• Praca serca – 120 +
• Ciśnienie skurczowe – obniżone
• Częstość oddechu – >35
• Czy poszkodowany umrze: niewykluczone
 Utrata 2 ½ litra krwi

2.5 Liters Blood Volume

 Utrata 2 ½ litra krwi

• Stan psychiczny – utrata przytomności

• Tętno na tętnicy promieniowej - brak
• Praca serca – 140+
• Ciśnienie skurczowe – bardzo niskie
• Częstość oddechu – ponad 35
• Czy poszkodowany umrze: prawdopodobne
 Odsłanianie rany

• Rozchyl lub rozetnij ubranie

• Nie zdejmuj ubrania, które przywarło do rany

• Sprawdź możliwość
wycofania się
 Odsłanianie rany
• Nie staraj się oczyścić rany

• Nie dotykaj wnętrza rany, starając się usunąć z niej

ciało obce

• Nie staraj się wyjmować

z rany wbitych elementów
Stosowanie bojowego opatrunku osobistego (Emergency
Trauma Bandage)
• Nazywany również opatrunkiem izraelskim / uciskowym

• Stosowany w krwawieniach z ran

• Zastępuje tradycyjny opatrunek osobisty

• Wywiera stały ucisk na ranę

• Najpierw stosuj opatrunek

należący do poszkodowanego
 Stosowanie bojowego opatrunku osobistego

• Wyjmij opatrunek z zestawu należącego

do poszkodowanego

• Zdejmij opakowanie

• Umieść opatrunek na ranie

• Owiń kończynę bandażem elastycznym

• Przeciągnij bandaż elastyczny przez zacisk

 Stosowanie bojowego opatrunku osobistego

• Przeciągnij bandaż w przeciwnym kierunku

ponad zaciskiem, tak by zacisk znalazł się
możliwie blisko tamponu opatrunkowego

• Owiń zacisk ściśle bandażem

• Owiń kończynę bandażem tak, by dokładnie

zakryć wszystkie krawędzie tamponu
opatrunkowego

• Zabezpiecz zapinkę bandażem

 Polowy opatrunek osobisty

W miejsce polowego opatrunku osobistego

stosuje się teraz opatrunek bojowy typu
izraelskiego, ciągle jeszcze możesz jednak
napotkać dawny typ opatrunku osobistego
 Stosowanie polowego opatrunku osobistego
• Otwórz plastikowy pakiet i wyjmij papierowe opakowanie

• Zegnij papierowe opakowanie, powodując

jego otwarcie

• Wyjmij opatrunek z opakowania

• Obiema rękami chwyć brunatne tasiemki

• Trzymaj opatrunek bezpośrednio nad raną

białą stroną w kierunku rany

• Pociągnij tasiemki aż opatrunek

otworzy się i rozprostuje
 Stosowanie polowego opatrunku osobistego
• Połóż białą część opatrunku na ranie

• Przytrzymaj opatrunek, kładąc na nim rękę

• Wolną ręką owiń tasiemki wokół kończyny

(w przeciwnych kierunkach), zakrywając
opatrunek

• Zawiąż tasiemki na nierozwiązywalny węzeł

ponad krawędzią opatrunku

• Sprawdź krążenie poniżej opatrunku

Zakładanie opatrunku uciskowego na polowy
opatrunek osobisty

• W przypadku gdy krew nadal sączy się spod

polowego opatrunku osobistego

• Unieś kończynę i załóż opatrunek uciskowy na

polowy opatrunek osobisty
 Zakładanie opatrunku uciskowego na polowy
opatrunek osobisty
• Nakryj opatrunek kompresem z gazy bezpośrednio w
miejscu rany

• Owiń kompres chustą opatrunkową

Zakładanie opatrunku uciskowego na polowy
opatrunek osobisty
• Owiń ściśle kończynę chustą

• Zawiąż końce chusty bezpośrednio

nad raną

• Sprawdź krążenie poniżej opatrunku

• Zastosuj ucisk ręczny

• Unieś kończynę
Opatrunek tamujący krwawienie zawierający
chitosan
Chitosanâ Opatrunek hemostatyczny
 Opatrunek z chitosanem
Opatrunek z chitosanem
stosuje się dla zatamowania
poważnego krwawienia
tętniczego
Nie wymaga stosowania
bandaża, sam przylepia się
do rany
Uwalniane substancje
„zatykają” pęknięcia naczyń
krwionośnych, nie powodując
krzepnięcia
 Chwyć zewnętrzne opakowanie foliowe w taki sposób, byś mógł odczytać
instrukcję użycia. Znajdź niesklejone krawędzie w górnej części opakowania
Otwórz opakowanie zewnętrzne, pociągając za niesklejone krawędzie.
Uważaj, by opatrunek nie upadł na ziemię
Dłonią i kciukiem unieruchom opatrunek pomiędzy folią na spodzie a nie-
chłonnym brązowym lub zielonym podkładem z poliestru
Trzymaj opatrunek za nie-chłonny poliestrowy podkład, wyrzuć foliowe
opakowanie zewnętrzne. Dłonie muszą być suche, by opatrunek nie
przykleił się do nich
 Stosowanie opatrunku z chitosanem

• Przyciśnij opatrunek do rany

• By opatrunek z chitosanem nie przesuwał się,

można owinąć go bandażem
Zasypka do tamowania krwawienia
 Stosowanie ucisku ręcznego
• Kolejną metodą tamowania krwotoku jest
uciskanie odpowiednich miejsc na ciele
rannego

• Palcami, kciukami bądź podstawą dłoni

uciskamy tętnicę powyżej rany
 Stosowanie ucisku ręcznego
Rany skroni, Rany twarzy
głowy Rany twarzy
(poniżej oczu)
•• Tętnica
Tętnicaskroniowa
skroniowa (poniżej oczu)

Rany
•• Tętnica
Tętnicaszyjna
szyjna barków,
górnej
Rany szyi części
ramion
•• Tętnica
Tętnicaramienna
ramienna

•• Tętnica
Tętnicapromieniowa
promieniowa
Rany
Rany łokci i dolnej przedramion
części ramion
•• Tętnica
Tętnicaudowa
udowa Rany dłoni

•• Tętnica
Tętnicapiszczelowa
piszczelowa
Rany ud
przednia
przednia//tylna
tylna
Rany ud

Rany stóp Rany podudzi

Stosowanie opaski uciskowej w krwotoku
 Opaska
Ranger Ratchet
uciskowa
Tourniquet
 Opaska uciskowa
• Taśma zaciskająca zakładana na
kończynę w celu zatamowania
krwawienia

• Stosowana wyłącznie na
ramieniu, przedramieniu, udzie
lub podudziu

• Wykorzystywana wtedy, gdy nie

ma czasu na tamowanie
krwawienia

• Stosowana przy amputacji

ramienia, przedramienia, uda lub
podudzia
Stosowanie taktycznej opaski uciskowej
(CAT)
 Stosowanie taktycznej opaski uciskowej
(CAT)
• Opaska uciskowa stosowana z wyboru

• Szybkość mocowania

• Wykorzystaj opaskę z osobistego zestawu

pierwszej pomocy poszkodowanego żołnierza
 Stosowanie taktycznej opaski uciskowej
(CAT)
• Wyjmij opaskę z opakowania

• Przełóż ranną kończynę przez pętlę taśmy samoprzyczepnej (mocowanej

na rzep)

• Umieść opaskę ok. 5 cm nad raną

• Mocno zaciągnij wolny koniec taśmy i zapnij na rzepie

• Nie zapinaj taśmy za kołowrotem

 Stosowanie taktycznej opaski uciskowej
• Obracaj trzpień zacisku aż krwawienie tętnicze
ustanie

• Unieruchom trzpień kołowrotem

• Zabezpiecz trzpień paskiem

• Zabezpiecz taśmę samoprzyczepną pod paskiem

• Zaczep pasek na rzepie znajdującym się na

zacisku
 Stosowanie taktycznej opaski uciskowej
(CAT)
• Przy zakładaniu opaski CAT na ramieniu
korzystanie z klamry regulującej tarcie nie jest
konieczne. Klamra jest niezbędna jako
dodatkowa ochrona przy zakładaniu opaski
obiema rękami na kończynę
 Oznaczanie poszkodowanych
Na czole rannego napisz literę „T” oraz czas
założenia opaski – możesz to zrobić
długopisem, krwią rannego, błotem lub inną
substancją
Opatrywanie kikuta amputowanej kończyny

• Załóż opatrunek (miękki / chłonny) na koniec

kikuta

• Umocuj opatrunek bandażem

• Zapobiega zanieczyszczeniom

• Chroni przed dodatkowymi

urazami
Stosowanie prowizorycznej opaski uciskowej

Przygotuj:

• Sztywny przedmiot – np. mocny patyk

• Pasek na opaskę (chustę) szerokości min. 5 cm

• Materiał do umocowania opaski (chustę)

 Stosowanie prowizorycznej opaski uciskowej
• Wybierz miejsce ok. 5 cm ponad raną / amputacją

• Nie na stawie czy w miejscu złamania

• Owiń wybrane miejsce opaską

• Zawiąż opaskę na węzeł zwykły

• Umieść kołowrót na węźle

• Zawiąż węzeł płaski na kołowrocie

 Stosowanie prowizorycznej opaski uciskowej
• Obracaj kołowrotek aż jasno-
czerwona krew przestanie płynąć

• Owiń kończynę drugą chustą

• Zawiń końce chusty na

kołowrotku, by zapobiec
rozluźnieniu się opaski

• Zawiąż końce w sztywny węzeł

Taktyczna opaska uciskowa służb specjalnych
PYTANIA?
Zakładanie wkłucia i wlew dożylny
 Wstrząs hipowolemiczny
• Wstrząs hipowolemiczny jest wynikiem zmniejszenia
objętości krwi krążącej w naczyniach rannego
• Powodem jest silny krwotok, np. w wyniku
uszkodzenia tętnicy kończyny dolnej lub górnej lub
przy amputacji
• Powodem wstrząsu może być również krwotok
wewnętrzny (w jamie brzusznej), poważne oparzenia
lub odwodnienie w wyniku biegunki, torsji lub
wzmożonego pocenia się
• Wstrząs hipowolemiczny może prowadzić do śmierci
 Objawy wstrząsu

• Zimny pot (lepka skóra)

• Bladość skóry
• Niepokój, nerwowość, pobudzenie
• Silne pragnienie
• Splątanie / dziwne zachowanie
• Przyśpieszony oddech
• Sine przebarwienia na skórze, zwłaszcza wokół ust
• Mdłości
Postępowanie we wstrząsie hipowolemicznym
• Zatamuj krwawienie

• Nawodnij
poszkodowanego (podaj
dożylnie płyny)
 Wlew dożylny
• W skrócie: „i.v.”

• Do nakłucia żyły wykorzystuje się

sterylny zestaw, na który składa się
cewnik i igła

• Po usunięciu igły cewnik pozostaje w

żyle

• Następnie cewnik zostaje połączony

drenem z workiem z płynem infuzyjnym
 Złącze do wlewów
Czasami ranny nie wymaga początkowo przetaczania
płynów, jednak na późniejszym etapie leczenia
wlewy dożylne stają się konieczne. Wtedy jednak
wprowadzenie cewnika do żyły może być utrudnione.

Złącze do wlewów pozwala na umieszczenie cewnika

w żyle a następnie zamknięcie go do czasu, gdy
pacjent będzie wymagał dożylnego podania płynów.
 Złącze do wlewów
Łącznik (adapter) infuzyjny
należy założyć również tym
poszkodowanym, u których
planujemy niezwłoczną infuzję

Złącze pozwala na przerwanie

wlewu i ponowne podanie
płynów po pewnym czasie bez
konieczności kolejnego
nakłuwania żyły
 Przed rozpoczęciem wlewu przygotuj
• Cewnik / kaniulę - igłę do
wlewów (wenflon), rozmiar
18 G
• Złącze infuzyjne
• Opaskę uciskową
• Plastry Tegaderm
• Gaziki nasączone
alkoholem lub jodyną
 Przed rozpoczęciem wlewu przygotuj

• Rękawiczki

• Igłę, rozmiar 21G x 1 1/4

• Strzykawkę 5 ml

• Worek z płynem infuzyjnym

(Hextend IV)
 Hextend
• Izotoniczny preparat krwiozastępczy
zwiększający objętość osocza
stosowany we wstrząsie
pokrwotocznym

• Sterylny

• Zastępuje roztwory chlorku sodu i płyn Ringera

 Wybór miejsca wkłucia

• Najodpowiedniejsze do założenie wkłucia są żyły

obwodowe w obrębie zgięcia łokciowego (tuż
powyżej lub poniżej łokcia)
• Duże, widoczne, dostępne
• Grzbietowa powierzchnia dłoni
• Przedramię; uwzględnij prawo
i leworęczność, jeśli to możliwe
załóż wkłucie na ręce
niedominującej
 Wybór miejsca wkłucia

• Odsłoń wybrane miejsce

• Wyczuj palcami żyłę

– Wybierz żyłę łatwo wyczuwalną pod
palcami, dobrze widoczną, o rozmiarze
pozwalającym na wprowadzenie
cewnika, prostą, sprężystą, bez blizn,
znamion, w miejscu, które nie jest
nadmiernie owłosione

• Unikaj okolic stawów, miejsc z

łatwo wyczuwalnym pulsem, żył
położonych blisko lub poniżej rany
 Nakłucie żyły i założenie złącza do wlewów

• Załóż opaskę elastyczną na kończynie

ok. 5 cm ponad wybranym miejscem
• Owiń dłuższy koniec opaski wokół
kończyny i wciśnij go pod krótszy
koniec, tak by można było rozluźnić
opaskę jedną ręką
• Upewnij się, czy końce opaski
skierowane są od miejsca nakłucia żyły
• Opaska uciskowa może pozostawać na
kończynie nie dłużej niż 2 minuty
 Nakłucie żyły i założenie złącza do wlewów
• Poproś poszkodowanego, by kilka razy
zacisnął i rozluźnił pięść po czym
trzymał ją zaciśniętą
• Jeszcze raz pomacaj palcami żyłę, by
upewnić się, że można wykorzystać ją
do wkłucia
• Przemyj miejsce wkłucia gazikiem
nasyconym alkoholem lub jodyną
powinodową
• Przecieraj skórę okrężnymi ruchami, od
środka na zewnątrz
 Nakłucie żyły i założenie złącza do wlewów

• Załóż rękawice

• Wyjmij cewnik / igłę do wlewów z

opakowania

• Trzymaj cewnik/igłę w ręce dominującej,

zdejmij osłonkę, unikając zabrudzenia igły
 Nakłucie żyły i założenie złącza do wlewów
• Trzymaj cewnik/ kaniulę kciukiem i palcem wskazującym ręki
dominującej na wysokości zbiorniczka napływowego, skośne
ścięcie ostrza igły powinno znajdować się dokładnie nad
wybraną żyłą (lub tuż obok niej)

• Napnij skórę w miejscu wkłucia, przyciskając ją kciukiem

ręki niedominującej ok. 3 cm poniżej wybranego miejsca
 Nakłucie żyły i założenie złącza do wlewów

• Ustaw igłę (ścięciem do góry) ok. 1 cm poniżej

miejsca wkłucia pod kątem 20 do 30 stopni

• Wprowadź ostrze igły pod skórę

 Nakłucie żyły i założenie złącza do wlewów
• Zmniejsz kąt
nachylenia cewnika /
kaniuli, tak by igła
znajdowała się w
płaszczyźnie niemal
równoległej do
powierzchni skóry
• Wprowadź cewnik /
kaniulę głębiej, aż do
przebicia ściany
naczynia
• Obecność krwi w
zbiorniczku
napływowym
świadczy o
poprawnym nakłuciu
żyły
 Nakłucie żyły i założenie złącza do wlewów

• Wsuń cewnik / igłę ok. 4 mm głębiej, by mieć pewność, że

cewnik (a nie tylko sama końcówka igły) znajduje się w
świetle żyły

• Przytrzymaj zbiorniczek napływowy ręką dominującą, uchwyć

cewnik ręką niedominującą i wprowadź cewnik do żyły
 Nakłucie żyły i założenie złącza do wlewów
Przytrzymując cewnik ręką niedominującą, lekko naciśnij skórę
tuż ponad końcówką cewnika

Ręką dominującą wycofaj igłę ze zbiorniczkiem napływowym z cewnika i odłóż

na bok
 Nakłucie żyły i założenie złącza do wlewów
• Poproś poszkodowanego, żeby
rozluźnił pięść

• Zdejmij opaskę uciskową

• Otwórz złącze do wlewów

• Połącz złącze z cewnikiem

• Zwolnij nacisk na kończynę

powyżej żyły
 Nakłucie żyły i założenie złącza do wlewów

• Wyjmij plaster
Tegaderm z opakowania

• Przyklej plaster, tak by

zakrywał złącze i
miejsce wkłucia
Nakłucie żyły i założenie złącza do wlewów
 Przemywanie złącza

• Jeżeli nie planujesz natychmiastowego wykonania

wlewu dożylnego, przemyj cewnik i sprawdź, czy nie
dochodzi do wynaczynienia (przenikania płynu
infuzyjnego poza żyłę do tkanek otaczających)

• Cewnik należy przemywać płynem z worka do

wlewów dożylnych

• Jeżeli planujesz natychmiastowe rozpoczęcie wlewu,

nie ma konieczności przemywania cewnika
 Przemywanie złącza

• Załóż igłę 21G na

strzykawkę 5 ml

• Zdejmij osłonkę
zabezpieczająca port
worka infuzyjnego,
nabierz sterylny płyn
strzykawką i załóż
ponownie osłonkę
 Przemywanie złącza
• Przebij igłą plaster
Tegaderm
• Wstrzyknij sterylny płyn
infuzyjny do cewnika
• Sprawdź, czy nie dochodzi
do wynaczynienia (ból,
obrzęk, zaczerwienienie,
płyn wydostający się z
miejsca wkłucia)
• Wyjmij igłę ze złącza
infuzyjnego i wyrzuć ją do
odpowiedniego pojemnika
Podawanie płynów infuzyjnych
 Podawanie płynów infuzyjnych

• Sprawdź datę przydatności płynu infuzyjnego

podaną na worku i.v., sprawdź czy płyn jest
przejrzysty i wolny od zanieczyszczeń, czy
worek nie jest rozerwany, czy nie wydostaje
się z niego płyn
• Przygotuj: worek i.v. (Hextend, 500 ml),
zestaw infuzyjny, cewnik / kaniulę (wenflon)
rozmiar 18G, plaster
 Podawanie płynów infuzyjnych

• Wyjmij zestaw
infuzyjny z opakowania

• Otwórz zacisk na
drenie, przesuń zacisk
tak, by znajdował się
15-20 cm od komory
kroplowej i zamknij
zacisk
OPEN CLOSED
 Podawanie płynów infuzyjnych

• Zdejmij osłonkę
zabezpieczającą port
wejściowy (długa końcówka)
na worku infuzyjnym

• Zdejmij osłonkę
zabezpieczającą końcówkę
IV Tubing Port
drenu (plastikową igłę) nie
dotykając przy tym końcówki

• Obrotowym ruchem przebij

końcówką drenu port
wejściowy worka i.v. Medication Port
 Podawanie płynów infuzyjnych

• Ściskaj komorę
kroplową drenu
aż wypełni się
płynem
infuzyjnym
 Podawanie płynów infuzyjnych
Usuń powietrze z linii, postępując w następujący
sposób:

• Trzymając końcówkę przewodu infuzyjnego

powyżej podstawy worka infuzyjnego
• Zwolnij zacisk na przewodzie, tak by przewód
wypełnił się płynem infuzyjnym
• Poluzuj osłonkę ochronną złącza, by powietrze
mogło zostać wypchnięte z przewodu
• Stopniowo obniżaj przewód, aż płyn dotrze do
końcówki drenu
• Zamknij zacisk na przewodzie i dociśnij osłonkę
ochronną na końcówce
 Podawanie płynów infuzyjnych
• Wyjmij cewnik/kaniulę (igłę) 18 G z opakowania

• Trzymaj cewnik/kaniulę (igłę) ręką dominującą a

złącze infuzyjne kciukiem i palcem wskazującym ręki
niedominującej

• Przebij igłą plaster Tegaderm i wprowadź igłę do

złącza infuzyjnego
 Podawanie płynów infuzyjnych

• Zdejmij rękę niedominującą ze złącza infuzyjnego,

palcem/kciukiem ręki niedominujacej przyciśnij żyłę tuż ponad
końcówką cewnika

• Wyjmij i wyrzuć igłę (cewnik pozostaje w świetle żyły)

• Uchwyć końcówkę przewodu infuzyjnego ręką dominującą i

wyjmij złącze z przewodu

• Uchwyć podstawę cewnika (poza plastrem Tegaderm) kciukiem i

palcem wskazującym ręki niedominującej
 Podawanie płynów infuzyjnych
• Połącz końcówkę przewodu infuzyjnego z cewnikiem

• Zwolnij zacisk na przewodzie (o ok. ½), by płyn

infuzyjny wypełnił komorę kroplową drenu

• Przygotuj ok. 5 cm plastra

• Umieść plaster (stroną lepką do góry) na kończynie

poszkodowanego, pod przewodem infuzyjnym kilka
centymetrów powyżej cewnika i powyżej plastra
Tegaderm
 Podawanie płynów infuzyjnych

• Przełóż plaster ponad

przewodem, tak by przewód
znalazł się pomiędzy lepkimi
stronami plastra
• Owiń dodatkowo plaster na
kończynie, unieruchamiając
przewód infuzyjny dalej od
dłoni
• Sprawdź, czy przewód został
odpowiednio przymocowany i
czy płyn swobodnie przepływa
przez dren
• Upewnij się, czy w miejscu
wkłucia nie ma oznak
wynaczynienia
 Przerywanie wlewu

• W przypadku ewakuacji

• Gdy skończy się płyn infuzyjny

• Przy objawach wynaczynienia

 Przerywanie wlewu

• Zamknij zacisk na przewodzie, by przerwać przepływ

płynu infuzyjnego

• Usuń plaster

• Usuń cewnik pozostający poza plastrem Tegaderm

• Złącze infuzyjne można pozostawić do ewentualnego

ponownego użycia
 Usuwanie cewnika
• Uchwyć podstawę
cewnika i zacznij
wysuwać cewnik z
żyły, trzymając go
niemal równolegle do
powierzchni skóry
• Przyciśnij gazę do
miejsca wkłucia,
zwolnij nacisk, gdy
rana przestanie
krwawić
• Przyklej opatrunek
plastrem
 PYTANIA?

Stary, wycofaj się! Wbiłeś się w tętnicę!

Zakładanie Polowej Karty
Medycznej
 Amerykańska Polowa Karta Medyczna
(formularz DD 1380)
• Dostarcza personelowi medycznemu niezbędnych
informacji o rannym i wykonanych już zabiegach

• Wykorzystywana jest przez wojska NATO w

przednich strefach działań bojowych

• Posiada instrukcje w języku francuskim i angielskim

• Zakładana jest dla każdego rannego, który otrzymuje

pomoc na terenie prowadzonych działań
 Amerykańska Polowa Karta Medyczna
(formularz DD 1380)
• Wydawana w bloczkach

• Każdy bloczek zawiera 10

zestawów

• Zestaw składa się z karty z przymocowaną linką,

ochronnej folii oraz formularza papierowego w
dwóch egzemplarzach

• Części 1, 3, 4, 9, 11 (najważniejsze informacje)

 Część 1

Smith, John D. SGT

123-45-6789 11 B Religion
Nazwisko Wpisz nazwisko, pierwsze imię, inicjał/pierwsza litera drugiego imienia
Stopień Wpisz skrót stopnia rannego (SGT, CPT – sierżant, kapitan)
SSN Wpisz numer ubezpieczenia rannego. Jeśli ranny należy do armii innego państwa lub
jest jeńcem wojennym, wpisz jego numer identyfikacyjny. Zostaw puste pole, jeśli ranny nie
jest wojskowym
MOS W polu “SPECIALTY CODE/GPM” – „KOD SPECJALIZACJI” wpisz kod MOS (military
occupation specialty – specjalizacja wojskowa) rannego w przypadku szeregowców lub kod
AOC (area of concentration – obszar koncentracji) w przypadku oficerów
Płeć Zaznacz właściwe pole po lewej stronie “MALE / HOMME” („MĘŻCZYZNA”) “FEMALE /
FEMME” („KOBIETA”)
Religia Wpisz wyznanie rannego w polu „RELIGIA”
 Część 3
Jeśli ranny doznał urazu (ofiara walk),
zaznacz pole “BC/BC”
Jeśli obrażenie są wynikiem zastosowania
broni jądrowej, biologicznej lub chemicznej,
zaznacz pole “NBC/NBC”
Jeśli danej osoby nie da się zaklasyfikować do
jednej z pozostałych trzech kategorii, zaznacz
pole “DISEASE/MALADE” („CHORY”)
Jeśli dana osoba cierpi z powodu stresu
bojowego lub innego urazu psychicznego,
zaznacz pole “PSYCH/PSYCH”
Zaznacz umiejscowienie rany (wlot i wylot)
Zaznacz odpowiednie pole lub pola opisujące
urazy rannego
Jeśli zaznaczysz pole “OTHER” – „INNE”,
wyjaśnij, o jakie urazy chodzi
 Część 4

Zaznacz odpowiednie pole określające stopień

przytomności rannego
System AVPU:
A (Alert) - pacjent przytomny, skupia uwagę
V (Verbal) - pacjent reaguje na polecenia głosowe
P (Pain) - pacjent reaguje na bodźce bólowe
U (Unresponsive) - pacjent jest nieprzytomny, nie reaguje na żadne bodźce
 Część 9

Tourniquet applied to R leg above knee. IV (Hextend)

L forearm, 16ga, wide open. Bandage applied over
stump. Pt. states allergy to PCN.

Opisz krótko pomoc udzieloną rannemu

Tam, gdzie to możliwe, stosuj przyjęte skróty
W razie potrzeby wykorzystaj dodatkowe miejsce w
części 14
 Oficjalnie przyjęte skróty
• Otarcie - Abraded wound – Abr W
• Stłuczenie - Contused wound – Cont W
• Złamanie (złożone) otwarte - Fracture (compound) open – FC
• Złamanie proste (zamknięte) - Fracture simple (closed) – FS
• Złamanie (złożone) otwarte wieloodłamowe - Fracture (compound)
open comminuted - FCC
• Rana postrzałowa - Gun shot wound – GSW
• Rana szarpana - Lacerated wound – LW
• Wiele ran - Multiple wounds – MW
• Rana drążąca - Penetrating wound – Pen W
• Rana przebijająca na wylot - Perforating wound – Perf W
• Ciężka - Severe – SV
• Lekka - Slight - SL
 Część 11

MN 07/01/30

Wpisz swoje inicjały (nie imię czy nazwisko) w prawym

dolnym rogu pola na podpis w części 11
Dzięki temu personel medyczny będzie wiedział, kto
udzielił pierwszej pomocy a oficer służb medycznych
będzie miał miejsce na podpis
 Dodatkowe informacje
(Pierwsza strona formularza)

Jeśli masz czas, możesz również wypełnić

pozostałe pola na pierwszej stronie formularza,
jednak dopiero po wpisaniu najważniejszych
informacji w pięciu głównych częściach.
 Część 2

A Co. 187th Med Bn

USA

Wpisz jednostkę rannego

Wpisz kraj rannego, np. “USA”
Zaznacz właściwy rodzaj sił zbrojnych. Pole “A/T” – wojska
lądowe, “AF/A” – lotnictwo, “N/M” – marynarka wojenna i
and “MC/M” – piechota morska
 Część 5/6

07/01/30 14:24

Pomiń Część 5, jeśli nie przeszedłeś szkolenia w zakresie

mierzenia i właściwego zapisywania tętna
CZĘŚĆ 6: Jeśli zastosowano opaskę uciskową, zaznacz
pole YES - TAK. Jeśli nie, zostaw puste pole
Jeśli zaznaczyłeś “YES” – „TAK”, wpisz datę w formacie
RR/MM/DD oraz godzinę, w formacie 24h, założenia
opaski uciskowej
 Część 7

Pomiń tę część

Część ta jest wykorzystywana przez personel medyczny

do odnotowania podania morfiny
 Część 8

Hextend 07/01/30 14:27

Jeśli podano wlew dożylny (IV):

W polu“IV/IV” zapisz, jaki płyn infuzyjny podano

(Hextend)
W polu “TIME/HEURE” – „Godzina” zapisz datę i godzinę
rozpoczęcia podawania roztworu dożylnego. Zapisz
datę w formacie RR/MM/DD a godzinę w formacie 24h
 Część 10

07/01/30 14:40

Zaznacz pole przed odpowiednim zaleceniem (powrót do

służby lub ewakuacja)
W polu “TIME/HEURE” – „Godzina” zapisz datę
(RR/MM/DD) i czas (wojskowy) zalecenia
 Druga strona Polowej Karty Medycznej
Drugą stronę Polowej Karty Medycznej zwykle
wypełnia personel medyczny lub inne służby
po tym, jak ranny dotrze już do punktu opieki
medycznej, np. batalionowego punktu
opatrunkowego (battalion aid station - BAS).
W podręczniku znajduje się omówienie tej
części. Nie będzie ona omawiana podczas tego
szkolenia, ponieważ jej wypełnianiem zajmują
się inne jednostki.
1. LAST NAME, FIRST NAME / nazwisko i imię RANK / stopień MALE / mężczyzna 12. REASSESSMENT / ponowna ocena
FEMALE / kobieta
SSN / numer ubezpieczenia SPECIALTY CODE / kod specjalizacji RELIGION / religia DATE / data (RR/MM/DD) TIME OF ARRIVAL / czas przybycia
2. UNIT / jednostka
FORCE / formacja NATIONALITY / narodowość
TIME / godzina

A / siły lądowe AF / lotnictwo N / marynarka MC / piechota morska BP / ciśnienie krwi

PULSE / tętno
BC / ofiara walk NBC / ABC DISEASE / chory PSYCH /
RESP / oddech
uraz
psychicz
ny DATE/TIME / 13. CLINICAL COMMENTS/DIAGNOSIS / obserwacje kliniczne/diagnoza
3. INJURY / obrażenia AIRWAY / drogi oddechowe data/godzina
FRONT / przód BACK / tył HEAD / głowa
WOUND / rana
NECK/BACK INJURY / obrażenia szyi/pleców
BURN / oparzenia
AMPUTATION / amputacja
STRESS / stres
OTHER (specify) / inne (określ)

____________________________

____________________________
14. ORDERS/ANTIBIOTICS (Specify)/TETANUS/IV FLUIDS /
zlecenia medyczne/antybiotyki (określ)/tężec/płyny dożylnie

4. LEVEL OF CONSCIOUSNESS / stopień przytomności

ALERT / przytomny, skupia uwagę PAIN RESPONSE / reakcja na ból
VERBAL RESPONSE / reakcja na głos UNRESPONSIVE / nieprzytomny, brak reakcji
15. PROVIDER / odpowiedzialny DATE / data (RR/MM/DD)
5. PULSE / tętno TIME / godzina 6. TOURNIQUET / opaska uciskowa TIME /
godzina 16. DISPOSITION / zalecenie RETURNED TO DUTY / powrót do służby TIME / godzina
NO/nie YES/ tak
EVACUATED / ewakuowany
7. MORPHINE / morfina DOSE / dawka TIME / godzina 8. IV / wlew dożylny TIME /
NO/nie YES/ tak godzina DECEASED / zmarły
9. TREATMENT/OBSERVATIONS/CURRENT MEDICATIONS/ALLERGIES/NBC (ANTIDOTE) / 17. RELIGIOUS SERVICES / posługi BAPTISIM / chrzest PRAYER / modlitwa
udzielona pomoc/obserwacje/leki/alergie/ABC (antidotum) religijne
ANOITING / sakrament chorych COMMUNION / komunia
10. DISPOSITION / zalecenie RETURNED TO DUTY / powrót do służby TIME / godzina
EVACUATED / ewakuowany CONFESSION / spowiedź OTHER / inne
DECEASED / zmarły
11. PROVIDER/UNIT / odpowiedzialny / jednostka DATE / data CHAPLAIN / kapelan
(RR/MM/DD)
Pytania?
Zgłoszenie ewakuacji medycznej (MEDEVAC)
 Ewakuacja medyczna
• Transport rannych do punktów
opieki medycznej za pomocą
pojazdów lądowych lub
powietrznych

• Określenie MEDEAVAC
stosowane jest, gdy do transportu
używane są wojskowe pojazdy
medyczne (załogę stanowi
personel medyczny)

• Określenie CASEVAC stosowane

jest, gdy do ewakuacji rannych
wykorzystywane są pojazdy
niewojskowe
 Zgłoszenie MEDEVAC

• Przekazywane drogą radiową

• Przekazanie informacji jest szybsze, jaśniejsze i dokładniejsze

• Taki sam format dla ewakuacji drogą powietrzną i lądową

• Pomaga jednostkom zabezpieczenia medycznego w ustaleniu

priorytetów ewakuacji

• Pomaga w zapewnieniu odpowiedniej ewakuacji rannym i

chorym
 Zgłoszenie MEDEVAC
• Właściwa klasyfikacja rannych
jest niezbędna do tego, by zostali
oni ewakuowani według potrzeb

• Ranni są transportowani jak

najszybciej, w zależności od
dostępnych środków i
realizowanych misji

• Klasyfikowanie do wyższej
kategorii: tendencja do
klasyfikowania ran lub obrażeń
jako cięższe niż w rzeczywistości
 Przygotowanie zgłoszenia MEDEVAC
• Specjalny 9-punktowy format

• Zamiast typu informacji podawany jest po prostu punkt

• Stosowany jest kod skrócony

• Transmisja sekwencyjna (punkt 1, potem punkt 2 itd.)

• Dwa formaty: jeden do działań bojowych, drugi do działań w

czasie pokoju
 Punkty od 1 do 5
• Muszą zostać przekazane
przed rozpoczęciem misji
ewakuacyjnej

• Pozostałe punkty powinny

być w miarę możliwości
przekazane w tym samym
czasie, ale mogą być
przekazane do ambulansu
lub helikoptera, gdy ten
będzie już w drodze
 Punkt 1: Lokalizacja miejsca podjęcia rannych
Za pomocą mapy określ
współrzędne (osiem cyfr)
miejsca, z którego sanitarka lub
śmigłowiec odbiorą rannych

Ta informacja pozwoli
jednostce koordynującej
ewakuację na takie
zaplanowanie trasy pojazdu, by
mógł on odebrać rannych z
kilku miejsc, jeśli jest taka
potrzeba i możliwość
 Punkt 2: Częstotliwość radiowa,
sygnał wywoławczy i sufiks
• Częstotliwość, sygnał wywoławczy
oraz sufiks można otrzymać z SOI lub
ANCD, lub od operatora radiowego
• Ta informacja jest niezbędna do tego,
by załoga pojazdu medycznego mogła
się kontaktować z jednostką zgłaszającą
ewakuację. Np. śmigłowiec kontaktuje
się, by zweryfikować kolor dymu
(przeciwnik może również wykorzystać
dym, by wprowadzić załogę śmigłowca
w błąd).
 Punkt 3: Liczba poszkodowanych wg priorytetów

• Sklasyfikuj poszkodowanego lub poszkodowanych na

podstawie własnej oceny

• Pilny. Nagły przypadek wymagający jak najszybszej

ewakuacji (maksymalnie w ciągu 2h) w celu
ratowania życia, kończyny lub wzroku

• Pilny chirurgiczny. Nagły przypadek wymagający

ewakuacji do najbliższej jednostki zaopatrzenia
chirurgicznego w ciągu 2h
 Punkt 3: Liczba poszkodowanych wg priorytetów

• Priorytetowy. Chory lub ranny wymagający szybkiej opieki

medycznej, który powinien zostać ewakuowany w ciągu 4h,
bo w przeciwnym razie jego stan może pogorszyć się na tyle,
że będzie musiał być zaklasyfikowany jako pilny przypadek

• Rutynowy. Chory lub ranny wymagający ewakuacji, jednakże

którego stan raczej znacząco się nie pogorszy. Powinien zostać
ewakuowany w ciągu 24h

• Praktyczny. Osoba ewakuowana z powodów praktycznych a

nie z konieczności
 Punkt 4: Potrzebny sprzęt specjalistyczny

• Oceń, czy i jaki sprzęt specjalistyczny będzie musiał znaleźć

się w pojeździe medycznym zanim ten rozpocznie swoją misję

• Sprzęty najczęściej zabierane do śmigłowca to podnośnik,

nosze Stokesa, krzesełko ratownicze oraz respirator
 Punkt 5: Liczba poszkodowanych wg typu
• Określ liczbę poszkodowanych,
którzy będą ewakuowani na
noszach oraz tych, którzy są w
stanie siedzieć
(ambulatoryjnych)

• Informacja jest konieczna do

określenia niezbędnej liczby
pojazdów ewakuacyjnych

• Informacja potrzebna do
skonfigurowania pojazdów
transportujących osoby
wymagające ewakuacji
 Punkt 6: Bezpieczeństwo miejsca podjęcia
Oceń, czy proponowane miejsce podjęcia jest bezpieczne

* Brak oddziałów przeciwnika w okolicy

* Możliwość napotkania oddziałów przeciwnika; zachować

ostrożność przy zbliżaniu się do okolicy

* Oddziały przeciwnika w okolicy; zachować ostrożność przy

zbliżaniu się

* Oddziały przeciwnika w okolicy; konieczne wsparcie zbrojne

 Punkt 7: Sposób oznakowania miejsca podjęcia

Panele
Sygnał pirotechniczny
Sygnał dymny
Sygnalista
Pasy z materiału lub spadochronu
Gałęzie, drewno, kamienie
Lampa sygnałowa, latarka, światła pojazdu
Otwarty ogień
 Punkt 8: Narodowość i status rannych

• Nie ma konieczności określania liczby rannych w

każdej kategorii

• Informacja ta pomaga jednostce koordynującej

ewakuację określić, które punkty opieki
medycznej powinny przyjąć rannych oraz czy
będą potrzebni strażnicy
 Punkt 8: Narodowość i status rannych

Kategorie:

• Żołnierze armii USA

• Amerykańscy cywile
• Żołnierze innych armii
• Cywile z innych krajów
• Jeńcy wojenni (enemy prisoners of war –
EPW)
 Punkt 9: Skażenie w wyniku użycia broni ABC

• Oceń, czy istnieje skażenie

chemiczne, biologiczne i/lub
radiologiczne w zależności od
sytuacji bojowej

• Jeśli nie ma skażenia, informacja z

tego punktu nie jest przekazywana
 Komunikaty słowne (prowords)
Komunikat głosowy powinien być krótki i zwięzły

• “ROGER” – twoja ostatnia transmisja jest zadowalająca

• “WILCO” – zrozumiałem

• “WAIT” – czekaj (muszę przerwać na kilka sekund)

• “SAY AGAIN” – powtórz

• “CORRECTION” – poprawka

• “OVER” – koniec przekazu

 Alfabet fonetyczny i liczby
Stosuje się w celu uniknięcia nieporozumień i błędów podczas
transmisji

ALPHA WUN
BRAVO TREE
CHARLIE FOWER
DELTA FIFE
ECHO NINER
FOXTROT

(w przypadku liczb wielocyfrowych, każdą cyfrę należy

wypowiedzieć osobno)
 Zasady postępowania w przypadku transmisji radiowej
Zabronione praktyki:

• Łamanie ciszy radiowej

• Prywatne rozmowy między operatorami

• Transmisja w sieci bez zezwolenia

• Nadmierne strojenie i testowanie

• Transmisja osobistego sygnału / imienia / nazwiska

operatora

• Używanie zwykłego języka bez zezwolenia

• Używanie niezatwierdzonych komunikatów słownych

(prowords)

• Używanie bluźnierstw, przekleństw lub wyrażeń

obscenicznych
 Transmisja
• Nadaj komunikat: „MAM ZGŁOSZENIE
MEDEVAC. OVER”

• Poczekaj 1-3 sekundy na odpowiedź operatora

• Przekaż całe zgłoszenie MEDEVAC, punkt po

punkcie, używając liter i liczb z alfabetu
fonetycznego

• Po przekazaniu zgłoszenia nadaj „OVER” i czekaj na

potwierdzenie
TYP INFORMACJI INFORMACJA PRZEKAZANE UWAGI / INSTRUKCJE
SPECJALNE
Lokalizacja miejsca podjęcia Punkt 1 W celu uniknięcia nieporozumień należy
Współrzędne miejsca podjęcia przekazać informację, że litery określające
siatkę stref są częścią transmitowanej
wiadomości.
Częstotliwość radiowa, sygnał wywoławczy, Punkt 2 Sygnał wywoławczy (i sufiks jeśli jest
sufiks Częstotliwość radiowa w miejscu podjęcia stosowany) to sygnał osoby kontaktowej na
miejscu podjęcia.
Sygnał wywoławczy i sufiks
Liczba poszkodowanych wg priorytetów Punkt 3 Kody skrócone
Liczba poszkodowanych A (Pilny)
B (Pilny chirurgiczny)
Kod skrócony C (Priorytetowy)
D (Rutynowy)
E (Praktyczny)
Jeśli w jednej wiadomości muszą być
przekazane informacje o więcej niż jednej
kategorii, wówczas należy wstawić słowo
BREAK pomiędzy kategoriami.
Potrzebny sprzęt specjalistyczny Punkt 4 Kody skrócone
Kod skrócony A (Brak)
B (Podnośnik)
C (Sprzęt do wydobywania)
D (Respirator)
Liczba poszkodowanych wg typu Punkt 5 Kody skrócone:
Liczba poszkodowanych L (Nosze / Leżący)
A (Ambulatoryjny)
Kod skrócony Jeśli oba typy są w tej samej wiadomości,
wówczas należy wstawić słowo BREAK
pomiędzy nimi.
TYP INFORMACJI INFORMACJA PRZEKAZANE UWAGI / INSTRUKCJE
SPECJALNE
Bezpieczeństwo miejsca podjęcia Punkt 6 Kody skrócone:
(warunki bojowe) Kod skrócony N (Brak oddziałów przeciwnika w okolicy)
P (Możliwość napotkania oddziałów przeciwnika;
zachować ostrożność przy zbliżaniu się do
okolicy)
E (Oddziały przeciwnika w okolicy; zachować
ostrożność przy zbliżaniu się)
X (Oddziały przeciwnika w okolicy; konieczne
wsparcie zbrojne)
Sposoby oznakowania miejsca podjęcia Punkt 7 Kody skrócone:
Kod skrócony A (Panele)
B (Sygnał pirotechniczny)
C (Sygnał dymny)
D (Brak)
E (Inne)
Narodowość i status rannych Punkt 8 Kody skrócone:
Kod skrócony A (Żołnierze armii USA)
B (Amerykańscy cywile)
C (Żołnierze innych armii)
D (Cywile z innych krajów)
E (Jeńcy wojenni)

Liczba rannych w poszczególnych kategoriach nie

jest podawana
Skażenie w wyniku użycia broni ABC Punkt 9 Kody skrócone:
(warunki bojowe) Kod skrócony N (broń jądrowa)
B (broń biologiczna)
C (broń chemiczna)
PYTANIA?
Ewakuacja rannego za pomocą
noszy SKED lub noszy
improwizowanych
 Ewakuacja

Szybka i sprawna ewakuacja może uratować życie

rannemu

Być może trzeba będzie przetransportować rannego do

kompanijnego punktu pomocy lub do innego miejsca, w
którym otrzyma niezbędną pomoc medyczną

Czasami ranny jest w stanie poruszać się o własnych

siłach, ale w innych wypadkach musi być niesiony na
noszach
 Nosze SKED

• Niewielkich
rozmiarów

• Lekkie

• Wytrzymałe
Standardowe nosze składane
 Nosze improwizowane

• W niektórych sytuacjach do transportu

rannego trzeba wykorzystać nosze zrobione z
materiałów znajdujących się pod ręką

• Zaimprowizowane nosze muszą być wykonane

jak najlepiej, by uniknąć ryzyka upuszczenia
rannego lub spowodowania dalszych obrażeń
Zaimprowizowane nosze
(z kocy i tyczek)
Zaimprowizowane nosze
(z kurtek i tyczek)
Zaimprowizowane nosze
(z pokrowca i tyczek)
Zrolowany koc wykorzystany jako nosze
 Nosze chemiczne

• Materiał pokrywający to polipropylenowe włókno

pojedyncze (splot o strukturze plastra miodu)

• Nie pochłania środków chemicznych i nie jest

rozkładany przez płyny stosowane do likwidacji
skażeń

• Zawiera substancje zmniejszające palność i jest

odporny na rozrywanie

• Odporny na różne warunki pogodowe i światło

słoneczne
Nosze chemiczne
Nosze Talon II
 Pas zabezpieczający pacjenta

• Zapinany po ułożeniu i
przykryciu rannego na
noszach

• Utrzymuje rannego w
odpowiedniej pozycji

• Liczba pasów zależy od

typu terenu, przez który
ranny jest transportowany
Zastosowanie pasów zabezpieczających pacjenta na
noszach
Ogólne zasady postępowania dla noszowych
• Ruchy noszowych muszą być miarowe i delikatne

• Należy stosować polecenie POWOLI (STEADY),

by uniknąć niepotrzebnego pośpiechu

• Noszowi z tyłu powinni obserwować kolegów z

przodu i odpowiednio dostosowywać swoje ruchy

• Nosze powinny być utrzymywane w pozycji jak

najbardziej zbliżonej do pozycji poziomej
Ogólne zasady postępowania dla noszowych
• Ranny jest niesiony stopami do przodu z wyjątkiem
odcinków, w których droga przebiega w górę;
wówczas ranny powinien być niesiony głową do
przodu

• Jeśli ranny ma złamanie kończyny dolnej, wówczas po

odcinku biegnącym w górę powinien być niesiony
stopami do przodu a po odcinku biegnącym w dół –
głową do przodu

• Gdy ranny zostanie położony na noszach, jego rzeczy

są niesione przez dwóch noszowych lub
transportowane na noszach
PYTANIA?