Professional Documents
Culture Documents
Retorika
Retorika
Isang halimbawa na lamang ay ang patalastas ng isang sabong panlaba, “Wais na Misis” o kaya
nama’y “singputi ngunit di singmahal.” Ilan lamang ito sa mga linyang binigkas ng mga gumanap sa
nasabing patalastas. Sa pamamagitan ng mga salitang ginamit, maaaring mahikayat ang mga
manonood na tangkilikin ang ibinebentang produkto.
May mga pagkakataon naman na ang pahayag ay nagiging malabo sanhi na rin ng maling
pagpili at paggamit ng mga salita. Isang halimbawang sitwasyon ay ang patalastas ng isang inuming
pampalamig. Sa patalastas na ito, sinampal ng isang dalaga ang binatang nakasabay niya sa eleveytor
nang tanungin siya nito ng Nag-iinit ka na ba? (salin ng Are you in heat?) sa halip na Naiinitan ka na
ba?
Samakatwid, may taglay na kapangyarihan ang wika. Nasa tamang paggamit at pagpili ng
salita ang landas upang ang ninanais na pagkilos o pagbabago ay maisagawa. Taglay ng wika ang
kapangyarihan na lingunin ang kasaysayan, itaguyod ang kasalukuyan, tanawin at planuhin ang
kinabukasan.
Upang bigyang-katuparan ang lahat ng ito, kinakailangang maging mabisa ang paraan ng
pagpapahayag. Maaari itong mapag-aralan at matutuhan. Kung gayon, ang pag-aaral ng Retorika ay
kailangan.
Kahulugan
Ang Retorika ay isang mahalagang karunungan ng pagpapahayag na tumutukoy sa sining ng
maganda at kaakit-akit na pagsususulat at pagsasalita (Sebastian, 1967). Maaari ring sabihing ito ay
pag-aaral upang magkaroon ng kasiningan at kahusayan ang isang individwal sa pagpili ng mga
salitang gagamitin sa kanyang pagsusulat o pagsasalita kaya.
Nakukuha ng isang mahusay na tagapagsalita ang ating atensyon. Napapagana nito ang ating
guniguni, nabubuksan ang ating isipan at napapalaya ang ating damdamin.
Pansinin na lamang ang mga anawnser o broadcaster sa radio at televisyon. Napakarami nila.
Subalit sa tuwing magbubukas tayo ng radyo o televisyon ay may hinahanap tayong isang partikular
na tagapagbalita.
Maging sa larangan ng pagsulat ay ganoon din. Bakit nagiging paborito natin ang isang
partikular na awtor? Bakit nasisiyahan tayong basahin ang kanilang sulatin?
Taglay kasi nila ang kahusayan sa sining ng retorika. Kaya nilang manipulahin ang wika.
Sensitivo sila sa pagpili at paggamit ng mga salitang iaangkop sa gawaing pagsasalita o pagsusulat
kaya. Naibibigay ng retorika ang maingat na pagpili ng mga salita at maayos na pagbuo ng mga
pahayag.
Hindi totoo ang paniniwala na sadyang ipinanganak ang isang taong mahusay na sumnulat o
magsalita. Ang mga kasanayang ito ay maaaring mapag-aralan at matutunan. Makatutulong ang
retorika upang pandayin at linangin ang ating kahusayan at kasanayan sa pagsasalita at pagsusulat.
Layunin ng retorika na maging kaakit-akit at efectivo ang ating pagpapahayag.
Hindi ito maaaring gawin nang nag-iisa. Ito ay ginagawa para sa iba sapagkat sa
reaksyon ng iba nagkakaroon ito nang kaganapan. Sa pamamagitan nito, kung
gayon,napagbubuklod ang tagapagsalita at tagapakinig o ang manunulat at
mambabasa.
Wika ang midyum ng retorika, pasalita man o pasulat. Dahil ang wika ay isang
ekslusivong pag-aari ng tao, ang retorika ay nagiging isang ekslusivo ring sining ng tao
at para sa tao.
Marami itong kayang gawin. Maaari nitong paganahin ang ating imahinasyon at
gawing posible ang mga bagay na imposible sa ating isipan. Ngunit sa realidad, hindi
lahat ng bagay ay magagawa nito. Ang retorika ay hindi Diyos na nakakapagpagalaw
ng bundok, nakakapagparami ng pagkain o nakapaghahati ng dagat. Samakatwid, kung
sa imahinasyon ay walang limitasyon ang retorika, sa realidad ay limitado ang kanyang
gawin nito.
Hindi lahat ng tao ay magaling sa paghawak ng wika. Marami sa atin ang limitado
lamang ang kaalaman at kasanayan sa wika. Idagdag pa rito na ang wika ay likas na
komplikado. May mga tuntunin itong pabagu-bago at sadyang nakakalito. Bunga nito,
hindi lahat ng tao ay nagtatagumpay sa layunin sa lahat ng pagkakataon. Sa ilang mga
tao sa ilang mga okasyon, ang retorika ay nagiging isang frustrating na karanasan.
Wika
Lipunan Pilosofiya
Mga Gampanin ng Retorika
Napakahalaga ng retorika sa buhay ng tao. Malaki at marami ang gampaning papel nito
sa atin. Ilan sa mga ito ay ang mga sumusunod.
1. Nagbibigay-daan sa Komunikasyon
Ano man an gating iniisip o nadarama ay maaari nating ipahayag sa pasalita o pasulat
na paraan upang maunawaan ng ibang tao. Samakatwid, dahil sa retorika, ang dalawa o higit
pang tao ay nagkakaroon ng komunikasyon.
2. Nagdidistrak
Dahil sa pakikinig natin sa iba o sa pagbabasa natin ng mga akda, maaaring nadidistrak
ang ating isipan sa mga masasakit na realidad sa ating lipunan. Halimbawa, sa pakikinig ng
tula sa radyo o pagbabasa ng mga novela, pansamantala nating naitutuon ang ating atensyon
at konsentrasyon sa dulang pinakikinggan o novelang binabasa, malayo sa mga suliranin o
agam-agam na bumabagabag sa atin.
3. Nagpapalawak ng Pananaw
4. Nagbibigay-ngalan
Ang mga bagay-bagay sa ating paligid ay dumating i ipinanganak nang walang leybel.
Dahil sa retorika, halimbawa, ang isang kamera ay naging Kodak, ang isang toothpaste ay
naging Colgate, ang isang gasolinahan ay naging Caltex, ang isang kotse ay naging Toyota at
ang isang kalye ay nagging E.D.S.A.
5. Nagbibigay-kapangyarihan
Hindi maaaring paghiwalayin ang retorika at balarila. Ibinibigay kasi ng balarila ang wastong
gamit ng mga salita at ipinagkakaloob naman ng retorika ang kasiningan sa pagpapahayag.
Mali:
Tama:
Tandaan din na sa ating wika ay maraming salita na maaaring pare-pareho ang kahulugan
subalit may kani-kanyang tiyak na gamit sa pahayag.
Halimbawa:
bundok, tumpok, pumpon, salansan, tambak,
kawangis, kamukha, kahawig
samahan, sabayan, saliwan, lahukan
daanan, pasadahan
aalis, yayao, lilisan
Wastong Gamit ng mga Salita
Kailangang taglaying ng mga pahayag ang kawastuhang pambalarila. May mga salita kasi
tayong ginagamit na ang akala natin ay maaaring malayang nagkakapalitan, ngunit hindi naman kung
ibabatay natin sa istriktong tuntuning pambalarila. Ilan sa mga ito ay ang mga sumusunod:
1. Nang at Ng
Halimbawa:
Halimbawa:
Halimbawa:
Halimbawa:
Halimbawa:
Halimbawa:
2. Kung at Kong
Halimbawa:
Malulutas ang mga problema ng bayan natin kung isasantabi ng mga pulitiko ang
kanilang pamumulitika.
Aatend ako ng parti kung papayagan ako ng aking mga magulang.
Kung hindi ka sana nagtaas ng boses ay hindi kayo nag-away ng iyong kaibigan.
Halimbawa:
Gusto kong tulungan ka ngunit kailangan mo munang tulungan ang iyong sarili.
Maaasahan sa mga Gawain ang mga matalik kong kaibigan.
Ang tangi kong inaasahan sa iyo ay ang maging tapat sa ating pag-iibigan.
3. May ay Mayroon
Halimbawa:
Halimbawa:
Halimbawa:
Halimbawa:
Halimbawa:
4. Subukin at Subukan
Halimbawa:
Halimbawa:
5. Pahirin at Pahiran
Halimbawa:
Halimbawa:
6. Operahin at Operehan
Halimbawa:
Halimbawa:
7. Napakasal at Nagpakasal
a. Ginagamit ang napakasal kapag ang tinutukoy ay ang ginagawang pag-iisang dibdib ng
dalawang nilalang na nagmamahalan.
Halimbawa:
Halimbawa:
Halimbawa:
b. Ang din at daw ay ginagamit kung ang salitang sinusundan ay nagtatapos sa katinig
maliban sa w at y.
Halimbawa:
Masakit daw ang ulo ni Tess kaya hindi siya nakapasok sa klase.
Magtatanghal din ng dula ang Kagawaran ng Filipino.
Nakapagsulat din ng aklat si Judith.
Halimbawa:
Halimbawa:
Halimbawa:
Halimbawa:
a. Ang hagdan (stairs) ay mga baytang at inaakyatan at binababaan sa
bahay/gusali.
b. Ang hagdanan (stairways) ay bahagi ng bahay na kinalalagyan ng hagdan.
Halimbawa:
Halimbawa:
Halimbawa:
Sundin mo ang payo ng iyong mga magulang kung ayaw mong maligaw ng landas.
Sundan mo ang demonstrasyon sa televisyon kung nais mong matuto ng pagluluto ng Paella.
Sundan mo agad ang umalis mong kaibigan at baka tuluyan na iyong magtampo.
Halimbawa:
Halimbawa:
Pagbuo ng Pangungusap
Kailangan ang kaisahan sa pangungusap para maging efektibo ito. Kung bawat bahagi ng
pangungusap ay tumutulong para maihayag nang malinaw ang pangunahing diwa nito.
Narito ang ilang paalala upang matiyak ang kaisahan sa pagbuo ng pangungusap.
1. Tiyakin ang timbang na ideya at paralelismo sa loob ng pangungusap.
Halimbawa:
Di-Timbang: Matapos magsitangis ay agad na nagbalot ng mga gamit ang mga napaalis na
iskwater.
Timbang: Matapos magsitangis ay agad na nagsipagbalot ng mga gamit ang mga napaalis
na iskwater.
Di-Parallel: Ang pag-eehersisyo at masustansyang pagkain ay mahalaga sa pagpapabuti ng
ating kalusugan.
Parallel: Ang pag-eehersisyo at pagkain ng mga masustansyang pagkain ay mahalaga sa
pagpapabuti ng ating kalusugan.
Halimbawa:
Di-Nagkakaisa: Nagsialis at nagsisiuwi na ang mga panauhin ko kanina.
Nagkakaisa: Nagsialis at nagsiuwi na ang mga panauhin ko kanina.
Halimbawa:
Di- Magkakaugnay: Hindi uunlad ang ating wika kapag hindi natin ito ginamit at nahilig tayo
sa kalayawan.
Wasto: Hindi uunlad ang ating wika kapag hindi natin ito ginamit
Halimbawa:
Di-Mabisa: Ang pagsasayaw gaya rin paglalaro ng mga bata ng taguan kung gabing
walang buwan at ng pagdadama ng mga lalaking walang magawa at
nagpapalipas ng oras sa pagupitan ay tunay na nakaaaliw.
Mabisa: Ang pagsasayaw, gaya rin paglalaro ng taguan ng mga bata, ay tunay na
nakalilibang.
5. Gawing malinaw sa pangungusap kung alin ang pangunahing sugnay at ang panulong na
sugnay.
Halimbawa:
Hindi Malinaw: Dahil sa ayaw ko iyon, hindi ko binili, ang aklat.
Malinaw: Dahil sa ayaw ko sa aklat, hindi ko iyon binili.
6. Gamitin ang tinig na balintiyak ng pandiwa kapag ang simuno ng pangungusap ay hindi siyang
gumaganap ng kilos.
Halimbawa:
Mali: Si Joel ay binili ang relo para kay Bernie.
Tama: Ang relo ay binili ni Joel para kay Bernie.
Binili ni Joel ang relo para kay Bernie.
Halimbawa:
Malayo: Maganda ang kwentong binasa ko talaga.
Malapit: Maganda talaga ang kwentong binasa ko.
Halimbawa:
Malayo: Ipinanhik ni Jun ang televisyon sa bahay na binili ng tatay niya.
Malapit: Ipinanhik ni Jun ang televisyong binili ng tatay niya.
Halimbawa:
Minamahal at ginagamit niya ang sariling wika.
Mabait na bata si Marvin.
Kaysa:
Ang sariling wika ay minamahal at ginagamit niya.
Si Marvin ay mabait na bata.