გაზური ქრომატოგრაფია

დაყოფის საფუძვლები გაზურ ქრომატოგრაფიაში. გაზური ქრომატოგრაფია – ანალიზის

თეორიულად ყველაზე უფრო ჩამოყალიბებული მეთოდია. სწორედ გაზური ქრომატოგრაფიის
თეორიისა და პრაქტიკის განვითარებამ შეუწყო ხელი თხევადი ქრომატოგრაფიის სწრაფ
აღმავლობას. გაზურ ქრომატოგრაფიაში მოძრავი ფაზა გაზია. უძრავი ფაზის აგრეგატული
მდგომარეობის მიხედვით განასხვავებენ გაზურ-ადსორბციულ (უძრავი ფაზა არის მყარი
ადსორბენტი) და გაზურ-თხევად (უძრავი ფაზა არის სითხე, რომელსაც აფენენ ინერტულ
სარჩულზე). გაზურ-ქრომატოგრაფიულ სისტემებში დაყოფა ემყარება ნარევის კომპონენტების
განაწილების მრავალჯერადად განმეორებად პროცესს მოძრავ გაზურ ფაზასა და უძრავ მყარ ან
ინერტულ სარჩულზე დაფენილ თხევად ფაზას შორის. დაყოფის პროცესის საფუძველს
წარმოადგენს საანალიზო კომპონენტების ხსნადობებსა და აქროლადობებს შორის განსხვავება.
ქრომატოგრაფიულ სვეტში უფრო სწრაფად მოძრაობს ის კომპონენტი, რომლის ხსნადობა უძრავ
ფაზაში უფრო მცირეა, ხოლო აქროლადობა მოცემულ ტემპერატურაზე უფრო მაღალი.
ეფექტური სვეტის მიღებისთვის პირობების შერჩევა გაზურ ქრომატოგრაფიაში უშუალოდ
გამომდინარეობს ქრომატოგრაფიული დაყოფის ზოგადი თეორიიდან, ხოლო სელექტიური
სტაციონარული ფაზის შერჩევა დაკავშირებულია ადსორბციისა და ხსნადობის თეორიასთან.
კომპონენტების მოძრავ და სტაციონარულ ფაზებს შორის განაწილების კოეფიციენტებს შორის
განსხვავება განპირობებულია მოლეკულათშორის ურთიერთქმედებებს შორის განსხვავებით.
მათგან ყველაზე უფრო მნიშვნელოვანია ვან-დერ-ვაალსის ურთიერთქმედებები. მნიშვნელოვანია
აგრეთვე წყალბადური ბმის ურთიერთქმედებები, თუმცა მისი წვლილი შეკავებაში ძლიერ
მცირდება ტემპერატურის ზრდასთან ერთად, რაც შეიძლება გამოვლინდეს დასაყოფ
ნივთიერებათა სვეტიდან გამოსვლის რიგის ცვლილებით ტემპერატურის მატებისას.
კომპლექსწარმოქმნა ნივთიერებათა სელექტიური დაყოფისთვის გაზურ ქრომატოგრაფიაში
გამოიყენება უფრო იშვიათად, ვიდრე თხევად ქრომატოგრაფიაში.

ექსპერიმენტული ასპექტები. გაზურ ქრომატოგრაფიაში გამოიყენება ქრომატოგრამის

მიღების სამივე მეთოდი _ ფრონტალური, გამოძევებითი და ელუციური. მოძრავ ფაზად გაზის
გამოყენება განაპირობებს მეთოდის ისეთ უპირატესობებს, როგორიცაა ანალიზის ჩატარების
სიჩქარე და დაყოფის სისრულე. საანალიზო ნიმუში მიედინება სვეტში გაზის ან სითხის სახით. ამ
მეთოდით შეიძლება გაანალიზებულ იქნას არა მარტო გაზური, არამედ თხევადი და მყარი
ნივთიერებებიც. მათი ანალიზი შესაძლებელია მხოლოდ გახურების პირობებში, რაც
აუცილებელია მათი აირად მდგომარეობაში გადასაყვანად. ამიტომ ტემპერატურა, როგორც
პროცესის სამუშაო პარამეტრი გაზურ ქრომატოგრაფიაში გაცილებით უფრო მნიშვნელოვანია,
ვიდრე სხვა ქრომატოგრაფიულ პროცესებში, სამუშაო ტემპერატურული საზღვრები გაზურ-
ადსორბციული ქრომატოგრაფიისთვის 70-600˚C დიაპაზონში ძევს, ხოლო გაზურ-თხევად
ქრომატოგრაფიაში იგი უფრო ვიწროა 20-400˚C. ძირითადად გაზურ ქრომატოგრაფიულ
ანალიზებს იზოთერმულ პირობებში ატარებენ. თუ კომპონენტებს დუღილის ტემპერატურები
ძლიერ განსხვავებული აქვთ, მაშინ ანალიზის პროცესში პერიოდულად ან უწყვეტად მიმართავენ
ტემპერატურის მატებას ანუ ქრომატოგრაფიულ პროცესს ატარებენ ტემპერატურის
პროგრამირების პირობებში.
გაზური ქრომატოგრაფიის მეთოდით შეიძლება გაანალიზებულ იქნას ნივთიერებები 400-
ზე ნაკლები მოლეკულური მასით. ამ ნივთიერებათა აორთქლება ტარდება განმეორებადად. ე.ი.
ისინი გადაიყვანება ორთქლის ფაზაში, ხოლო შემდგომ ისევ კონდენსირდება შედგენილობის
შეცვლის გარეშე.
ანალიზურ პრაქტიკაში ძირითადად გაზურ-თხევადი ქრომატოგრაფიის მეთოდს იყენებენ.
მისი უპირატესობა გაზურ-ადსორბციულ მეთოდთან შედარებით დაკავშირებულია
განსხვავებული ქიმიური ბუნების უძრავი თხევადი ფაზების მეტად ფართე არჩევანთან, ასევე
სითხეების მაღალ სისუფთავესთან და ერთგვაროვნებასთან. ადსორბენტების თერმომდგრადობა
იძლევა საშუალებას განხორციელდეს მაღალმდუღარე ნივთიერებების დაყოფა. გაზურ-
ადსორბციული მეთოდის ნაკლოვანებაა ადსორბციის იზოთერმების არაწრფივობა, რაც პიკების
ასიმეტრიულობაში ვლინდება. განვიხილოთ თითოეული მათგანი.

გაზურ-ადსორბციული ქრომატოგრაფია. გაზურ-ადსორბციული ქრომატოგრაფია

ეფექტური მეთოდია გაზებისა და დაბალი დუღილის ტემპერატურების მქონე აირადი
ნივთიერებების დასაყოფად მაგ. O2, CO, CO2, NO, ინერტული გაზები, აირადი ნახშირწყალბადები
ჯაჭვის სიგრძით C5-მდე. გაზურ-ადსორბციული ქრომატოგრაფიულ მეთოდში აირადი
ნივთიერებების ნარევის დასაყოფად იყენებენ სვეტებს დიამეტრით 0.6 სმ და სიგრძით 60 სმ და
უფრო მეტი. სვეტებისთვის მილებს ამზადებენ სპილენძისგან, ალუმინისგან, უჟანგავი
ფოლადისგან ან მინისგან. იმისათვის, რომ სვეტი მოთავსდეს ღუმელში, მას დახვეული ფორმით
ამზადებენ, რგოლების ან U- მაგვარი ფორმით (ნახაზი 4.1. ). სვეტს ავსებენ სარჩულით, რომელიც
წარმოადგენს გრანულირებულ სორბენტს. მაგალითად გააქტივებულ ნახშირს, სილიკაგელს,
ალუმინის ჟანგს, იყენებენ აგრეთვე მოლეკულურ საცრებს (მოლეკულური საცრების გამოყენებისას
აირადი კომპონენტების ადსორბციულ მახასიათებლებს შორის სხვაობა იზრდება დიფუზიური
ეფექტების ხარჯზე). გაზური ქრომატოგრაფის ზოგადი სქემა წარმოდგენილია ნახაზზე 4.1.

გაზურ ქრომატოგრაფიაში უმნიშვნელოვანესი პარამეტრია სვეტის ტემპერატურა, ამიტომ

სვეტს და დეტექტორს ათავსებენ თერმოსტატში. ოპტიმალური სამუშაო ტემპერატურა
განისაზღვრება ნიმუშის ბუნებით. რთული ნიმუშების ანალიზისას ხშირად აუცილებელია
ტემპერატურა დროის მიხედვით წრფივად ვცვალოთ. ტემპერატურის პროგრამირება აფართოებს
მრავალი ქრომატოგრაფიული მეთოდიკის შესაძლებლობებს.
აირადი ნიმუში, რომელიც შეჰყავთ სვეტის საწყის ნაწილში სვეტის გასწვრივ ელუირდება
აირ-მატარებლის ნაკადით. ნიმუში შეჰყავთ თხელი ნემსის მქონე შპრიცით, მიკროპიპეტით ან
მექანიკური მადოზირებელი სარქველით.
აირ-მატარებლის არჩევა (იყენებენ, მაგალითად აზოტს, არგონს, ნახშირბადის (IV) ოქსიდს,
წყალბადს ან ჰელიუმს) განისაზღვრება ნაწილობრივ ნიმუშის შემადგენლობით და ნაწილობრივ
დეტექტორის ტიპით. დაყოფის ყოველი მეთოდიკისთვის არსებობს აირ-მატარებლის
ოპტიმალური სიჩქარე, რომელსაც საზღვრავენ ექსპერიმენტულად.
გაზურ-ადსორბციული ქრომატოგრაფიულ მეთოდში ნივთიერებათა ელუირების შედეგად
მიღებულ პიკებს ჩვეულებრივად აქვთ არასიმეტრიული ფორმა მკვეთრი ფრონტით და შედარებით
გრძელი, გაჭიმული კუდის ნაწილით. ამის გამო ხშირად პიკები გადაიფარება, რაც განაპირობებს
ცუდ გარჩევითობას აირადი ნივთიერებების ზოგიერთი ნარევის ანალიზისას.
ნივთიერებების თვისებითი იდენტიფიკაციისთვის ჩვეულებრივ იყენებენ მახასიათებელს,
რომელსაც ეწოდება შეკავების მოცულობა. შეკავების მოცულობა არის გაზის მოცულობა,
რომელიც გადის სვეტში ნიმუშის შეყვანის მომენტიდან ქრომატოგრამაზე მოცემული კომპონენტის
პიკის გამოჩენამდე. ნიმუშის კომპონენტის შეკავების მოცულობები დარდება სტანდარტული
ნივთიერებების შესაბამის მნიშვნელობებს, რომლებიც მიიღება იგივე ექსპერიმენტულ პირობებში
(ტემპერატურა, სვეტის ტიპი და ა.შ.)
გაზურ-ადსორბციული ქრომატოგრაფიის გამოყენება გარკვეულწილად შეზღუდულია
სორბენტების მცირე რიცხვით, ასევე ადსორბციული სვეტის გამოცვლის ან დეგაზირების
აუცილებლობით. გამომდინარე აქედან, აირადი ნივთიერებების დაყოფისთვის, ადვილად
აქროლადი კომპონენტების გარდა, ქრომატოგრაფიის სპეციალისტები უპირატესობას ანიჭებენ
გაზურ-თხევად ქრომატოგრაფიას.

გაზურ-თხევადი ქრომატოგრაფია. გაზურ-თხევადი ქრომატოგრაფია უმნიშვნელოვანეს

მეთოდს წარმოადგენს. გაზურ-თხევად ქრომატოგრაფიაში გამოიყენება იგივე დანადგარი,
რომელსაც იყენებენ გაზურ-ადსორბციულ მეთოდში (ნახაზი 4.1). განსხვავება მდგომარეობს
მხოლოდ გამოყენებულ სორბენტებში. გაზურ-თხევად ქრომატოგრაფიაში მყარი ფოროვანი
სარჩული (დიატომიტური მიწა ან დაწილადებული აგური) იფარება არააქროლადი და ქიმიურად
ინერტული თხევადი ფაზის თხელი ფენით (ნახაზი 4.2).

თხევადი ფაზის არათანაბარი განაწილება სარჩულის ზედაპირზე იწვევს ზოგიერთ

არასასურველ მოვლენას, მაგალითად ელუირებული ზონების კუდებს, აგრეთვე კატალიზურ
ეფექტებს. მყარი სარჩულების დამუშავება დიმეთილქლორსილანით უძრავი ფაზის დაფენის წინ
საშუალებას იძლევა შემცირდეს მინიმუმამდე აღნიშნული არასასურველი ეფექტების გავლენა.
დიდი მნიშვნელობა აქვს სარჩულის ნაწილაკების ზომებს და სვეტის შევსების ერთგვაროვნებას.
ჩვეულებრივად იყენებენ ნაწილაკებს, ზომებით 30-დან 120-მდე მეშ -ის ფარგლებში, ამასთან
ყველაზე უფრო უმჯობესია წვრილი ფრაქციები, რომლებიც სვეტის უფრო თანაბრად შევსების
საშუალებას იძლევიან.
სარჩულად შეიძლება გამოყენებულ იქნეს არაფოროვანი ნივთიერებები (ასეთი
ნივთიერებები, როგორც სარჩულები იკავებენ თხევადი ფაზის 3%-მდე), რომლებიც იძლევიან
პიკებს პატარა კუდებით. აღნიშნული ტიპის ინერტულ სარჩულებს მიეკუთვნება მინის
ბურთულები ან ფხვნილები, კრისტალური ნატრიუმის ქლორიდი, მეტალური სპირალები,
გრანულირებული ფტოროპლასტი.
უძრავ თხევად ფაზებად იყენებენ მრავალ სითხეს. ზოგადად, გაზების ნარევების ეფექტური
დაყოფის შესაძლებლობა განისაზღვრება შესაფერისი უძრავი ფაზის შერჩევით. უძრავი თხევადი
ფაზა უნდა აკმაყოფილებდეს შემდეგ მოთხოვნებს: ა) უნდა ახასიათებდეს ორთქლის მეტად
დაბალი წნევა სამუშაო ტემპერატურაზე (0.1 მმ ვწყ. სვ.), წინააღმდეგ შემთხვევაში დაფენილი
სითხის რაოდენობა სარჩულზე თანდათანობით შეიცვლება; ბ) უნდა დარჩეს თხევად
მდგომარეობაში ტემპერატურების სამუშაო დიაპაზონში; გ) უნდა იყოს თერმულად მდგრადი;
დ) უნდა იყოს ინერტული მასში გახსნილი ნივთიერებების მიმართ, თუ გახსნისას ხდება ქიმიური
რეაქცია, მაშინ ეს რეაქცია უნდა იყოს ჩქარი და შექცევადი; ე) უნდა ახასიათებდეს გაზური ნარევის
დასაყოფი კომპონენტების გახსნის საკმარისი უნარი.
მრავალი სითხე შეიძლება გამოყენებულ იქნეს, როგორც უძრავი ფაზა. ამის გამო რთულია
შესაფერისი უძრავი ფაზის შერჩევა მოცემული კონკრეტული ამოცანის გადასაჭრელად. თუმცა
ზოგიერთი სითხეები ხასიათდებიან მსგავსი ქიმიური და ფიზიკური თვისებებით, ამიტომ, უმეტეს
შემთხვევაში ამორჩევა ხდება რაღაც განსაზღვრული რიცხვი ნივთიერებებიდან (ცხრილი 4.1.).
თითოეული სითხისთვის, რომელსაც უძრავ ფაზად ვიყენებთ, უნდა ცნობილი იყოს ის
მაქსიმალური სამუშაო ტემპერატურა, რომლის ზევითაც იგი ორთქლდება და იკარგება. ე.ი.
უძრავი ფაზის შერჩევა განისაზღვრება იმ ტემპერატურით, რომელიც უნდა შეიქმნას სვეტში და
რაც დასაყოფი ნივთიერებების ბუნებაზეა დამოკიდებული.
ზოგიერთი უძრავი ფაზა ძლიერ სპეციფიურია, მაგ. სპეციფიური უძრავი ფაზა
ოლიფინებზე არის ვერცხლის ქლორიდის ხსნარი პოლიეთილენგლიკოლში. ასეთი ხსნარის
ურთიერთქმედებით ოლეფინებთან წარმოიქმნება ნაკლებად მდგრადი ადუქტები. ტრი-ორთო-
ტიმოტიდი, გახსნილი ტრიტოლილფოსფატში, შერჩევითად აკავებს სწორჯაჭვიან ორგანულ
ნივთიერებებს განტოტვილი ნივთიერებების თანაობისას. მაღალტემპერატურული ცდებისას
წარმატებით გამოიყენება მარილების გამდნარი ნარევები, მაგალითად ნარევი, რომელიც შედგება
NaNO3, KNO3 და LiNO3 მარილებისგან.
 სვეტის მუშაობის ეფექტურობა არაა დამოკიდებული მყარი სარჩულის და უძრავი თხევადი
ფაზის თანაფარდობაზე, თუმცა ცდილობენ არ გამოიყენონ უძრავი სითხის ზღვრული რაოდენობა.
ჩვეულებრივად მყარი ფაზა შეიცავს 5-25% სითხეს. მყარ სარჩულზე სითხის თანაბარი
დაფენისთვის მას ხსნიან ადვილად აქროლად გამხსნელში, მაგალითად ეთერში, ქლოროფორმში,
შემდეგ გამხსნელს მოაცილებენ, და სვეტს ჩატვირთავენ. სვეტების სიგრძე იცვლება 1-4 მეტრის
ფარგლებში. სვეტის შევსებისას ცდილობენ თავიდან აიცილონ სიცარიელეები. მხოლოდ მინის
სვეტებში ჩანს ვიზუალურად აღნიშნული სიცარიელეები. ლიტერატურის მიმოხილვის მონაცემები
აჩვენებს, რომ გაზურ-თხევად ქრომატოგრაფიაში ყველაზე უფრო ხშირად გამოყენებული
სტაციონარული ფაზებია: OV-1 (იგივე SE-30 და DE-200) - მეთილსილიკონი, სილიკონი OV-17
(ფენილსილიკონი), QF-1 (ფტორალკილსილიკონი), აპიეზონი-L , სილიკონი OV-3, კარბოვაქსი
4000, და სხვა.

ნიმუშის შეყვანა ქრომატოგრაფიულ სვეტზე. შესაყვანი ნიმუში უნდა იყოს კომპაქტური და

იგი უნდა შევიყვანოთ პირველ თეორიულ თეფშზე. საწყისი ნიმუში შეიძლება იყოს აირადი,
თხევადი ან მყარი, მაგრამ შეყვანის შემდეგ მას უნდა მიეცეს სითბოს ისეთი რაოდენობა, რომელიც
გადაიყვანს ნიმუშს აირად მდგომარეობაში. ქრომატოგრაფიულ სვეტზე შესაყვანი ნიმუშის
რაოდენობას განსაზღვრავს სვეტის ტევადობა და დეტექტორის მგრძნობიარობა. მაგ.
სითბოგამტარობის დეტექტორთან კატარომეტრთან მუშაობისას თხევადი ნიმუში მოცულობა
შესაძლებელია იყოს 10 მკლ-მდე, ხოლო ალურ-იონიზაციური დეტექტორის შემთხვევაში ნიმუშის
მოცულობა უნდა შემცირდეს 1.0 მკლ-მდე.
აირადი ან თხევადი ნიმუში შეიძლება შევიყვანოთ შპრიცის საშუალებით სვეტის ზედა
ნაწილში მოწყობილ შესაყვან ხვრელში. Aმას აკეთებენ დგუშის ჩქარი, მაგრამ თანაბარი
მოძრაობით, ძნელია მყარი ნიმუშების შეყვანა. მათ მირჩილულ მინის ამპულაში ათავსებენ და
შეყავთ გაცხელებულ ინჯექტორში, შემდეგ გატეხავენ. უფრო მოსახერხებელი და გავრცელებულია
ნიმუშების შეყვანის მეორე ხერხი, რომელიც ემყარება ნიმუშის გახსნას ადვილად აქროლად
გამხსნელში და ხსნარის შეყვანას შპრიცის საშუალებით.
ცხრილი 4.1. გაზურ-თხევად ქრომატოგრაფიაში გამოყენებული სტაციონარული ფაზები

უძრავი ფაზა მაქსიმალური დასაყოფი ნივთიერებები

სამუშაო
ტემპერატურა,

დიმეთილფორმამიდი 20 დაბალმდუღარე პარაფინები

ნ-ჰექსადეკანი
ვერცხლის ნიტრატი
პროპილენგლიკოლში
პოლიეთილენგლიკოლი
ბენზილდიფენილი
დინონილფტალატი
სკვალანი
(ჰექსამეთილტეტრაკო-
ზანი)
დიგლიცეროლი
პოლიეთილენგლიკოლ-
ადიპატი
აპიეზონი ცხიმოვანი M
L 230
კარბოვაქსი 20M
სილიციუმორგანული
ზეთები და ცხიმები
და ოლეფინები
50 დაბალი რიგის
ნახშირწყლები, ფტორიდები
50 ოლეფინები, ციკლური
ნახშირწყალბადები
100 ალდეჰიდები, კეტონები,
ეპოქსიდები, სპირტები
120 არომატული ნაერთები და
ჰალოგენშემცველი ნაერთები
130 რთული ეთერები და
კეტონები
150 ნახშირწყალბადები
(განსაკუთრებით
განტოტვილი ჯაჭვით) და
ციკლური ალკანები
150 სპირტები, ფენოლები,
ალიფატური ამინები
150 რთული ეთერები, ცხიმოვანი
მჟავები
150 ნახშირწყალბადები,
ცხიმოვანი მჟავები და
ეთერები, მარტივი ეთერები,
ფენოლები, ბორანები
250 არომატული ნივთიერებები,
სპირტები, ამინები, კეტონები,
ეთეროვანი ზეთები
200-400 სტეროიდები, ალკალოიდები,
პესტიციდები, მჟავები,
რთული მეთილის ეთერები
 გაზურ ქრომატოგრაფიაში გამოყენებული დეტექტორები. დეტექტორის როლი
მდგომარეობს სვეტიდან გამომავალი გაზის შედგენილობის გაზომვაში. არსებობს დეტექტორების
რამოდენიმე ტიპი. დიფერენციალური დეტექტორები ზომავენ სვეტის გამოსასვლელთან
კომპონენტის კონცენტრაციას დროის მოცემულ მომენტში. სუფთა აირ-მატარებლის გამოსვლისას
ასეთი დეტექტორი გვაძლევს ნულოვან სიგნალს. ინტეგრალური დეტექტორები სხვა პრინციპით
მოქმედებენ: ისინი არეგისტრირებენ კომპონენტის საერთო რაოდენობას, რომელიც ელუირდება
დროის განსაზღვრულ შუალედში. რაოდენობითი ანალიზისას დიფერენციალური დეტექტორების
სიგნალები ინტეგრირდება ელექტრონული სისტემის დახმარებით.
ხელსაწყოების უმეტესობაში იყენებენ დიფერენციალურ დეტექტორებს. ასეთი
დეტექტორები შეიძლება დავყოთ ორ ძირითად ჯგუფად: მაღალ მგრძნობიარე იონიზაციური
დეტექტორები (მგრძნობიარობის ზღვარი შეადგენს 10-12 მოლს) და დაბალი მგრძნობიარობის
(კატარომეტრი, ალურ-ტემპერატურული) დეტექტორები (მგრძნობიარობის ზღვარი 10-6 მოლი).
ყველაზე უფრო გამოყენებადი დეტექტორები გაზურ ქრომატოგრაფიაში არის კატარომეტრი და
ალურ-იონიზაციური დეტექტორები. ორივე დეტექტორი მგრძნობიარეა კომპონენტების ფართე
დიაპაზონის მიმართ და მუშაობენ კონცენტრაციის ფართე ზღვრებში.
კატარომეტრი სითბოგამტარობის საზომი ხელსაწყოა, რომელიც ზომავს ერთ გაზს გაზების
ბინარულ ნარევში. გაზის სითბოგამტარობა უკუპროპორციულია გაზის მოლეკულურ მასის. მაგ,
წყალბადს ექვსჯერ მეტი სითბოგამტარობა აქვს, ვიდრე აზოტს. კატარომეტრი უნივერსალურია და
შეიძლება გამოყენებულ იქნეს ნებისმიერი ნივთიერების დეტექტირებისთვის გარდა აირ-
მატარებლისა (თუ მათი სითბოგამტარობა განსხვავდება აირ-მატარებლის სითბოგამტარობისგან
დეტექტორის მოცემულ ტემპერატურაზე). კატარომეტრი არადესტრუქციული დეტექტორია.
ალურ-იონიზაციური დეტექტორის გამოყენებისას სვეტიდან ელუირებული ნივთიერებები
ხვდებიან წყალბადურ ალში, განიცდიან იონიზაციას და იწვევენ დენის ძალის გადიდებას. დენის
ძალა, რომელიც წარმოიქმნება ორ საწინააღმდეგოდ დამუხტულ ელექტროდს შორის,
დაახლოებით ალში მოხვედრილი ნახშირბადის ატომების რიცხვის პროპორციულია. ასეთი
კანონზომიერებების მიზეზი არ არის მთლიანად ცხადი. უარყოფით ელექტროდად გვევლინება
სანთურის წვეტი, ხოლო საწინააღმდეგო ელექტროდი არის პლატინის ან სპილენძის მავთული,
რომელსაც ათავსებენ ალის ბოლოსთან ახლოს. ალურ-იონიზაციური დეტექტორი მგრძნობიარეა
ნახშირწყალბადების მიმართ. იგი უფრო მგრძნობიარეა, ვიდრე კატარომეტრი. თუმცა, ალურ-
იონიზაციური დეტექტორი წყლის დეტექტირებას ვერ ახდენს. ორივე დეტექტორი საკმაოდ
საიმედო დეტექტორია. ალურ-იონიზაციური დეტექტორი არადესტრუქციული ბუნებისაა.

კაპილარული სვეტები. ნარევების კარგი დაყოფა ხორციელდება კაპილარული სვეტებით,

რომელთა შიგა კედლები დაფარულია უძრავი ფაზის თხელი ფენით. ასეთ სვეტებს ამზადებენ
ჩვეულებრივად უჟანგავი ფოლადისგან, სპილენძისგან, ნეილონისგან, მინისგან. კაპილარული
სვეტების სიგრძე საშუალოდ 6-დან 100 მეტრამდეა დიამეტრით 0.02 - 0.1 სმ. უძრავი ფაზით
სვეტების შინაგანი დაფარვის რამოდენიმე ხერხი არსებობს. ერთ-ერთი ხერხის მიხედვით, სვეტის
სიგრძის 1% ივსება უძრავი ფაზის 10%-იანი ხსნარით აქროლად გამხსნელში, მაგ. ეთერში. შემდგომ
მოცემულ სითხეს გაატარებენ სვეტში, დაუბერავენ რა მას ერთი მხრიდან. ამასთან, უძრავი ფაზის
თხელი ფენა დარჩება კედლებზე და გამხსნელის სიჭარბეს აცილებენ გაზის ნაკადში.
კაპილარული სვეტები უზრუნველყოფენ დაყოფას უფრო მოკლე დროში და უფრო დაბალ
ტემპერატურაზე, ვიდრე სვეტები მყარი სორბენტებით. მეორეს მხრივ, მხედველობაში უნდა იქნეს
მიღებული გარკვეული შეზღუდვები კაპილარული სვეტების გამოყენებისას. რადგანაც კედელზე
არსებული უძრავი ფაზის რაოდენობა, მცირეა, ნიმუშის მოცულობა არ უნდა აღემატებოდეს
1 მკლ-ს. ასეთი სვეტები უფრო მოხერხებულია გამოვიყენოთ ნაკადის გამყოფ მოწყობილობასთან
ერთად. ამ შემთხვევაში ნიმუში შედის აირ-მატარებლის ნაკადში მიკროშპრიცით, ხოლო შემდგომ
ნაკადის გამყოფის საშუალებით სვეტში მიემართება აირ-მატარებლის მცირე ნაკადი, რომელიც
შეიცავს საანალიზო ნიმუშის მცირე ნაწილს.
საანალიზო ნიმუშის მცირე რაოდენობის გამო, უნდა გამოვიყენოთ მცირე მოცულობის
დეტექტორები, რომლებსაც ახასიათებთ მაღალი მგრძნობიარობა და მცირე ინერციულობა.
ზოგიერთ შემთხვევაში დაყოფა იმდენად ჩქარა მიმდინარეობს, რომ დეტექტორის სიგნალები
საჭიროა ჩაიწეროს არა თვითჩამწერით, არამედ კათოდურ-სხივური ოსცილოსკოპით.
კაპილარული სვეტების გამოყენებას ართულებს ის მაღალი მოთხოვნები, რომლებიც
დაკავშირებულია ნიმუშის შერჩევასთან, დეტექტორთან და მარეგისტრირებელ
მოწყობილობასთან. ამის გამო ისინი უმთავრესად გამოიყენება მაშინ, როცა აუცილებელია
ჩავატაროთ ძალიან რთული ნარევების დაყოფა, აგრეთვე ანალიზის დაჩქარებისთვის, როცა ეს
აუცილებელია.