Professional Documents
Culture Documents
Krebuli Pedagogebi 2015 Qimia PDF
Krebuli Pedagogebi 2015 Qimia PDF
qimia
Tbilisi
2015
Sesavali
gisurvebT warmatebas!
2
sagamocdo programa (proeqti)
2. profesiuli codna
3
nivTierebis moli. avogadros kanoni. airis moluri moculoba.
raodenoba airis fardobiTi simkvrive.
idealuri airis ZiriTadi gantoleba da misi
gamoyeneba.
4
qimiuri reaqciis siTburi efeqti, enTalpia, ekzo-
Termuli da endoTermuli reaqciebi.
qimiuri reaqciis myisieri da saSualo siCqare.
qimiuri reaqciis siCqareze moqmedi faqtorebi.
moqmed masaTa kanoni. qimiuri reaqciis rigi.
katalizi da katalizatori.
Seqcevadi da Seuqcevadi reaqciebi.
qimiuri wonasworoba. wonasworobis mudmiva.
qimiur wonasworobaze moqmedi faqtorebi. le-
Satelies principi.
1
aqac da Semdgom zogad daxasiaTebaSi igulisxmeba: mdebareoba periodul sistemaSi,
eleqtronuli aRnagoba, izotopuri Sedgeniloba, bunebaSi gavrceleba.
2
aqac da Semdgom miRebaSi igulisxmeba laboratoriuli da samrewvelo meTodebi.
5
Sedareba.
Jangbadi: zogadi daxasiaTeba, miReba, fizikuri da
qimiuri Tvisebebi, gamoyeneba. ozonis miReba, misi
fizikuri da qimiuri Tvisebebi.
gogirdi: zogadi daxasiaTeba, alotropiuli
modifikaciebi. miReba, fizikuri da qimiuri
Tvisebebi, gamoyeneba.
gogirdwyalbadi: molekulis aRnagoba. miReba,
fizikuri da qimiuri Tvisebebi, gamoyeneba.
gogirdis oqsidebi: molekulis aRnagoba. miReba,
fizikuri da qimiuri Tvisebebi, gamoyeneba.
gogirdovanmJava da sulfitebi, maTi aRmomCeni
reaqcia.
gogirdmJava: miReba, fizikuri da qimiuri
Tvisebebi, gamoyeneba. sulfatebi, maTi aRmomCeni
reaqciebi.
VI A jgufis elementebis zogadi daxasiaTeba.
azoti: zogadi daxasiaTeba, miReba, fizikuri da
qimiuri Tvisebebi, gamoyeneba.
amiaki: molekulis aRnagoba, miReba, fizikuri da
qimiuri Tvisebebi, gamoyeneba. amoniumis ionis
aRnagoba da Taviseburebebi. amoniumis marilebi,
maTi aRmomCeni reaqcia.
azotis oqsidebi: zogadi daxasiaTeba.
azotmJava: miReba, fizikuri da qimiuri Tvisebebi,
gamoyeneba. azotmJavas damJangavi Tvisebebi.
nitratebi, maTi daSlis reaqciebi.
fosfori: zogadi daxasiaTeba, miReba, fizikuri
da qimiuri Tvisebebi, gamoyeneba.
fosfini. fosforis oqsidebi da mJavebi.
fosfatebi, maTi aRmomCeni reaqcia.
zogadi cnobebi azotian, fosforian da kaliumian
mineraluri sasuqebze.
VA jgufis elementebis zogadi daxasiaTeba.
naxSirbadi: misi alotropebi. fizikuri da
qimiuri Tvisebebi, gamoyeneba.
naxSirbadis oqsidebi: zogadi daxasiaTeba, miReba,
Tvisebebi. naxSirmJava da misi marilebi.
karbonatebis aRmomCeni reaqciebi.
siliciumi: zogadi daxasiaTeba, miReba, fizikuri
da qimiuri Tvisebebi, gamoyeneba.
siliciumis dioqsidi. siliciummJava da misi
marilebi. silikaturi mrewveloba.
IVA jgufis elementebis zogadi daxasiaTeba.
6
metalebis zogadi metalTa mdebareoba elementTa periodul
daxasiaTeba sistemaSi. metalis kristaluri struqtura.
metalTa zogadi fizikuri da qimiuri Tvisebebi.
metalTa aqtiurobis mwkrivi, standartuli
eleqtroduli potencialebis rigi. galvanuri
elementebi.
metalTa miRebis zogadi meTodebi.
eleqtrolizi. faradeis kanonebi. eleqtrolizis
roli warmoebaSi.
Senadnobebi, maTi Sedgeniloba, Tvisebebi da
gamoyeneba.
metalTa korozia.
7
organuli reaqciebi organuli reaqciebi (Canacvlebis, mierTebis,
eliminirebis, izomerizaciis).
homolituri da heterolituri gaxleCis
meqanizmiT mimdinare reaqciebi.
organul naerTTa reaqciebis meqanizmebi. nukleo-
filuri da eleqtrofiluri reaqciebi.
8
eTerebis miReba da nomenklatura.
mravalatomiani spirtebis klasifikacia.
nomenklatura. eTilenglikoli da glicerini,
maTi ZiriTadi Tvisebebi (urTierTqmedeba tute
liTonebTan, araorganul da organul mJavebTan,
spilenZ(II)-is hidroqsidTan) da gamoyeneba.
fenoli, aRnagoba, urTierTqmedeba metalebTan,
tuteebTan, bromTan da formaldehidTan. atomTa
urTierTgavlena fenolis molekulaSi.
9
anilini, aRnagoba da qimiuri Tvisebebi. atomTa
urTierTgavlena anilinis molekulaSi. anilinis
miReba nitrobenzolidan.
aminomJavebis nomenklatura, amfoteruli buneba,
peptiduri bmis warmoqmna.
cilebis qimiuri Sedgeniloba da struqturebi.
cilebis hidrolizi.
3. swavlebis meTodebi
10
testis savaraudo struqtura
11
2014 wlis sagamocdo varianti
a)
b)
g)
d)
12
4. ra saxis bmebia hidroqsonium-ionSi?
a) mxolod ionuri
b) mxolod kovalenturi
g) rogorc ionuri, aseve wyalbaduri
d) rogorc kovalenturi, aseve wyalbaduri
a)
b)
g)
d)
a) 0.112 l
b) 0.224 l
g) 1.12 l
d) 2.24 l
13
9. hermetul WurWelSi meTanis da wylis orTqlis (moculobiTi Tanafar-
doba 1 : 1) urTierTqmedebiT miiRes wyalbadisa da naxSirbad(II)-is oqsidis
narevi. reaqcia 100%-iani gamosavliT warimarTa. rogor Seicvleba wneva,
Tu sareaqcio ares sawyis temperaturamde daiyvanen?
a) 4-jer Semcirdeba
b) 2-jer Semcirdeba
g) 2-jer gaizrdeba
d) 4-jer gaizrdeba
→
am reaqciaSi romeli elementia aRmdgeni da romeli _ mJangavi?
aRmdgeni mJangavi
a) azoti Jangbadi da vercxli
b) azoti da vercxli Jangbadi
g) Jangbadi azoti da vercxli
d) Jangbadi da vercxli azoti
14
13. CamoTvlilTagan romeli airebis miRebaa
SesaZlebeli myar nivTierebaze xsnaris
moqmedebiT?
I _ H2
II _ Cl2
III _ CO2
a) mxolod I-is
b) rogorc I-is, aseve II-is
g) rogorc I-is, aseve III-is
d) samives
14. romeli marili miiReba kaliumis tutis cxel (80_100C) xsnarSi qloris
gatarebis Sedegad?
a) mxolod
b) mxolod
g) KCl da
d) KCl da
a) Jangbadi
b) wyalbadi
g) amiaki
d) naxSirorJangi
15
18. sam tigelSi moaTavses erTi da igive masis Semdegi nivTierebebi:
I tigelSi _ TuTia
II tigelSi _ gogirdi
III tigelSi _ TuTiis sulfidi
tigelebi erTnair pirobebSi
gamowves haerze. periodulad
akontrolebdnen maT masas.
mocemulia erT-erTi tigelis masis
cvlilebis droze damokidebulebis
grafiki.
romeli tigelisaTvis miiRebdnen
aseTi saxis grafiks?
a) mxolod I-isaTvis
b) mxolod II-isaTvis
g) mxolod III-isaTvis
d) rogorc I-is, aseve III-isaTvis
16
20. cxrilSi mocemulia kationebis Semcveloba wylis oTx nimuSSi:
1 120 24 230
2 24 120 230
3 60 24 460
4 24 60 460
a) № 1-Si
b) № 2-Si
g) № 3-Si
d) № 4-Si
H3C C CH CH3
H3C CH CH CH2 CH3
CH3
I II
romel maTgans aqvs geometriuli izomerebi?
a) mxolod I-s
b) mxolod II-s
g) orives
d) arc erTs
H2C C CH CH2
H2C CH CH CH CH3 H2C CH CH2 CH CH2
CH3
I II III
am naerTebidan romels axasiaTebs eleqtrofiluri mierTebis I safexurze
upiratesad 1,4-mierTebis reaqcia (Cveulebriv pirobebSi)?
a) mxolod I-s
b) mxolod II-s
g) mxolod III-s
d) rogorc I-s, aseve II-s
17
23. mocemulia naerTebi:
I – meTilbenzoli
II – benzoli
romeli maTgani auferulebs kaliumis permanganatis xsnars?
a) mxolod I
b) mxolod II
g) rogorc I, aseve II
d) arc erTi
CH3
CH3 CH3
H3C CH3
H3C
CH3
a) erTi
b) sami
g) oTxi
d) Svidi
OH
CH3 CH 2 OH
I II
a) mxolod I
b) mxolod II
g) orive
d) arc erTi
18
26. romel sqemebzea sworad naCvenebi reaqciis Sedegad wylis molekulis
warmoqmna?
I.
II.
III.
IV.
a) I da III
b) I da IV
g) II da III
d) II da IV
Cl OH
O
d) H2C CH2 C
Br OH
19
28. mocemulia izomeruli naerTebi:
I – erbomJava
II – izoerbomJava
III – ZmarmJavaeTilesteri
am naerTebis duRilis temperaturebis Sedarebisas romeli mtkicebulebaa
marTebuli?
a) yvelaze dabali duRilis temperatura aqvs I naerTs
b) yvelaze dabali duRilis temperatura aqvs II naerTs
g) yvelaze dabali duRilis temperatura aqvs III naerTs
d) samive naerTis duRilis temperatura erTnairia
a) 1 da 8
b) 2 da 7
g) 3 da 6
d) 4 da 5
O
es naerTi gamoiyeneba polivinilacetaturi webos misaRebad. misi moleku-
luri formulaa .
ras warmoadgens mocemuli naerTi qimiuri TvalsazrisiT?
a) ujer aldehids
b) ujer ketons
g) ujer eTers
d) ujer esters
20
instruqcia davalebebisaTvis # 31_33:
unda ipovoT Sesabamisoba or CamonaTvalSi mocemul movlenebs/obieqtebs
Soris.
cxrilebi SeavseT Semdegnairad:
cifrebiT danomril TiToeul obieqts/movlenas SeusabameT anbaniT danom-
rili obieqti/movlena da dasviT niSani X cxrilis saTanado ujraSi.
gaiTvaliswineT: erTi CamonaTvalis romelime movlenas/obieqts SeiZleba
Seesabamebodes erTi, erTze meti an arc erTi _ meore CamonaTvalidan.
1
2
3
4
21
32. mocemulia airTa narevi, romelic Sedgeba amiakisa da 2 qula
naxSirorJangisagan,
saWiroa am narevidan erT SemTxvevaSi gamovyoT da SevagrovoT amiaki,
meore SemTxvevaSi – naxSirorJangi.
romeli mowyobilobis gamoyenebaa mizanSewonili, rom WiqaSi Segrovdes:
1 _ amiaki
2 _ naxSirorJangi
a b
g d
a b g d
1 -is Sesagroveblad
2 -is Sesagroveblad
22
33. mocemuli gaqvT wyalSi uxsnadi TeTri feris nivTierebebi:
4 qula
a. aluminis hidroqsidi
b. vercxl(I)-is qloridi
g. bariumis sulfati
d. kalciumis fosfati
am nivTierebebs erTmaneTisagan gaarCevT, Tu SeamowmebT maT xsnadobas
Semdeg reagentebSi:
1. amiakian wyalSi
2. natriumis tutis wyalxsnarSi
3. marilmJavaSi
qvemoT mocemuli cxrilis Sesabamis ujrebSi miuTiTeT (dasviT niSani X),
ra Sedegs miiRebdiT reagentebSi nivTierebebis xsnadobis SemowmebiT.
a b g d
nivTiereba
reagentSi xsnadoba
23
34. dawereT mocemuli organuli naerTis saxelwodeba da 2 qula
araorganuli naerTis grafikuli formula:
O
CH CH C dawereT misi grafikuli formula:
OH
dawereT misi saxelwodeba:
24
36. davalebebSi № 36.1–36.6 CasviT gamotovebuli formulebi da
gaaTanabreT tolobebi.
6 qula
gaiTvaliswineT:
Canaweri aRniSnavs erT nivTierebas
reaqciis organuli produqtebi (davalebebSi № 36.5 da 36.6) unda
CaweroT struqturulad.
36.1.
36.2.
36.3.
36.4. →
Cl
36.6. H3C CH2 C Cl + 3NaOH ... + ... + ...
Cl (wyalxs.)
25
37. mocemulia organul nivTierebaTa gardaqmnis sqema:
2 qula
X
meTani eTani
Y
romeli nivTierebebi SeiZleba iyos aRniSnuli X-iT da Y-iT?
dawereT:
26
38. gakveTilze moswavlem dasva kiTxva: 3 qula
`rodesac limons vayriT Saqars, simJave naklebad igrZnoba _ e. i. Saqari
mJavas aneitralebs, da radgan aneitralebs, gamodis, rom Saqari tutea?~
27
39. moswavlem internetSi monaxa saintereso qimiuri cdis 3 qula
amsaxveli videorgoli, romlis fragmentebic mocemulia
suraTebze:
28
40. maswavlebelma daavala moswavleebs, daesaxelebinaT yvelaze
Zlieri uJangbado da Jangbadiani mJavebi. pasuxi unda 4 qula
warmoedginaT Semdegi gegmis mixedviT:
29
30
41. moswavles daevala, daewera im izomerebis struqturuli
2 qula
formulebi, romelTa molekuluri formulaa C4H10O.
CH3 CH CH2 OH
(4)
CH3
31
42. mocemulia davaleba:
4 qula
reaqciis mixedviT:
moli
moli
g
vipovoT miRebuli xsnaris masa:
(xsn.) = (xsn.) + = 85.8 + 4.9 = 90.7 g
ხსნ
pasuxi:
instruqcia:
davalebis maqsimaluri Sefaseba 7 qulaa.
TiToeuli kriteriumi fasdeba 1 quliT.
Sefaseba unda moxdes mxolod sqemaSi mocemuli kriteriumebis
mixedviT.
Sefasebis erT-erTi mTavari principia: erTi konkretuli Secdoma
isjeba mxolod erTxel. (Tu moswavle uSvebs Secdomas da akldeba
qula erT-erTi kriteriumis mixedviT, maSin SemdgomSi mas aRar unda
daakldes qula iseTi SecdomisTvis, romelic ukve dafiqsirebuli
SecdomiTaa gamowveuli).
32
SeavseT Sefasebis sqema.
gaiTvaliswineT, rom komentaris gakeTeba aucilebelia yvela kriteriumi-
saTvis!
Tu Sefasebisas romelime kriteriumis mixedviT ar gaqvT SeniSvna, sakmari-
sia komentarSi CaweroT sityva `sworia”.
Secdomis aRmoCenis SemTxvevaSi ar SemoifargloT mxolod mokle pasuxe-
biT “arasworia”, an “ar icis” da a. S. mokled miuTiTeT, raSi mdgomareobs
Secdoma da daasabuTeT, ratom aklebT an ar aklebT qulas.
Sefasebis sqema
1. reaqciis tolobis
Sedgena
2. sawyis xsnarSi
gaxsnili nivTierebis
masis gaangariSeba
3. nivTierebis raodenobis
gansazRvra reaqciis
mixedviT
4. miRebul xsnarSi
nivTierebis masis
gansazRvra
6. miRebuli xsnaris
koncentraciis dadgena
7. amoxsnis logikuri
Tanmimdevroba
33
swori pasuxebi da Sefasebis sqemebi:
16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
a X X X X X
b X X X
g X X X X
d X X X
a b g d e v
1 X
yoveli sworad Sevsebuli
2 X
horizontaluri
3 X
striqoni – 1 qula
4 X
a b g d
1 X yoveli sworad Sevsebuli horizontaluri
2 X striqoni – 1 qula
a b g d
1 X
2 X yoveli sworad Sevsebuli horizontaluri
3 X X striqoni – 1 qula
4 X
34
34. maqsimaluri Sefaseba _ 2 qula
Sefasebis sqema:
Sedgenili reaqcia Seesabameba davalebis pirobas (sworadaa warmodgenili
reagentebi da produqtebi) – 1 qula
eleqtronuli balansi sworadaa Sedgenili – 2 qula
- im SemTxvevaSi, Tu eleqtronuli balansidan Cans, rom Jangva-aRdgenaSi
monawileobs sami elementi, magram Secdomaa daSvebuli gacemuli da
mierTebuli eleqtronebis dabalansebaSi – 1 qula
reaqciis toloba sworadaa gaTanabrebuli – 1 qula
→
3
→
→ 11
Sefasebis sqema:
36.1 – 36.6 TiToeuli gaTanabrebuli saxiT warmodgenili, davalebis
pirobis Sesabamisi reaqcia fasdeba 1 quliT
swori pasuxebis erT-erTi varianti
36.1.
36.2.
36.3.
36.4. →
35
36.5. H3C CH2 CH CH + HCl H3C CH2 CH CH2
Cl Cl Cl
Cl O
36.6. H3C CH2 C Cl + 3NaOH H3C CH2 C + 3NaCl + H2O
Cl (wyalxs.) (wyalxs.)
OH
Sefasebis sqema:
38.1. srulyofili pasuxi fasdeba 2 quliT
nawilobriv srulyofili pasuxi fasdeba 1 quliT
srulyofilad CaiTvleba pasuxi, Tu masSi Cans, rom:
_ Saqari ar aris tute;
_ mocemul SemTxvevaSi adgili aqvs mJave gemos SegrZnebis Sesustebas
tkbili gemos xarjze da ara mJavas tutiT ganeitralebas.
38.2. fasdeba 1 quliT
eqsperimenti unda iyos mocemulobis adekvaturi, kerZod, TvalnaTliv
unda aCvenebdes, rom Saqari tute ar aris da/an limonis wvenze Saqris
damatebisas ar xdeba neitralizacia (mag., reaqcia indikatorTan).
36
39.2. fasdeba 1 quliT
pasuxSi mocemuli unda iyos advilad xelmisawvdomi nivTierebebi,
romelTa urTierTqmedebis Sedegadac xdeba airis intensiuri gamoyofa
(mag., soda da ZmarmJava Zmris saxiT).
Sefasebis sqema:
2 quliT Sefasdeba davaleba, romelSic miTiTebulia, rom davaleba
arasrulyofilia, radgan:
formulebi (2) da (3) Seesabameba erTi da igive izomers;
formulebi (5) da (7) Seesabameba erTi da igive izomers;
CH 3
aklia CH3 C OH formulis mqone izomeri
CH 3
CH 3 CH O CH 3 formulis mqone izomeri
aklia
CH 3
37
naSromSi daSvebuli ori ZiriTadi Secdoma, maTgan gamomdinare Secdomebi
da naSromi unda Seafasos davalebaSi mocemuli instruqciisa da Sefasebis
sqemis mixedviT.
moswavlis naSromSi daSvebuli Secdomebia:
1. reaqciis mixedviT nivTierebis raodenobis gamoTvlisas gamoyenebuli
formula arasworia, kerZod
weria:
unda eweros:
am Secdomidan gamomdinare, arasworadaa gamoTvlili fosformJavas
masa.
2. arasworad aris gamoTvlili miRebuli xsnaris masa, kerZod
weria: (xsn.) = (xsn.) +
unda eweros: (xsn.) = (xsn.) +
am Secdomidan gamomdinare, arasworadaa gamoTvlili miRebul xsnarSi
fosformJavas masuri wili.
TiToeuli ZiriTadi Secdomis aRmoCenisaTvis aplikanti daimsaxurebs TiTo
qulas.
ZiriTadi Secdomidan gamomdinare Secdomebis aRmoCenisaTvis aplikanti
daimsaxurebs 1 qulas.
davalebaSi mocemuli instruqciis sworad Sesrulebisa da adekvaturi
komentarebisaTvis aplikanti daimsaxurebs 1 qulas.
im SemTxvevaSi, Tu aplikanti moswavlis naSromSi aRniSnul Secdomebs ver
daafiqsirebs (CaTvlis, rom davaleba sworad aris Sesrulebuli), davaleba
Sefasdeba 0 quliT (miuxedavad imisa, rogoraa Sesrulebuli davalebis
danarCeni nawili).
38
rekomendebuli literaturis sia:
saxelmZRvaneloebi:
rogor movemzadoT pedagogTa sasertifikacio gamocdisaTvis
(qimia, fizika, biologia). gamocdebis erovnuli centri, 2010.
rogor movemzadoT pedagogTa sasertifikacio gamocdisaTvis
(qimia). gamocdebis erovnuli centri, 2011.
rogor movemzadoT pedagogTa sasertifikacio gamocdisaTvis
(qimia). gamocdebis erovnuli centri, 2013.
http://www.naec.ge/images/doc/MASC_SERT/krebuli_ped_qimia_2013.pdf
g. andronikaSvili, b. arziani, l. beriZe. qimia (maswavleblis wigni). Tbilisi,
`klio”, 2013.
s. adamia. qimia (gaRrmavebuli kursi). Tbilisi, `saqarTvelos macne”,
(2009, 2011, an 2013 wlis gamocema).
Н.Л. Глинка. Общая химия. Ленинград, Химия, 1979 г. (da Semdgomi gamocemebi).
Uno Kask, J. David Rawn. General Chemistry, W,. C. Brown Publishers. 1993 (da Semdgomi
gamocemebi).
internet resursi:
http://www.ets.org/praxis/
39